SZWED I JEZUICI. KARL DANKWART I JEGO NIEZNANE PRACE

SZWED I JEZUICI. KARL DANKWART I JEGO NIEZNANE PRACE

Originalveröffentlichung in: Harasimowicz, Jan (Hrsg.): Po obu stronach Baltyku, Bd. 1, Wroclaw 2006, S. 265-276
ANDRZEJ K O Z I E ł
SZWED I JEZUICI.
K A R L DANKWART I JEGO NIEZNANE PRACE MALARSKIE
DLA NYSKICH I KłODZKICH JEZUITóW
C h o ć Karl Dankwart był j e d n y m z tych nielicznych, czynnych
na Śląsku malarzy, którzy zyskali m i ę d z y n a r o d o w ą sławę i uzna­
z K a r l e m D a n k w a r t e m , t o j e d n a k n i e u l e g a w ą t p l i w o ś c i , ż e to w ł a ­
śnie w j e g o pracowni powstała w i ę k s z o ś ć płócien z karolińskiego
nie, to j e d n a k j e g o artystyczna o s o b o w o ś ć w c i ą ż pozostaje dla nas c y k l u . Charakterystyczne cechy f o r m a l n e g o j ę z y k a malarstwa
w wielu miejscach nieznana1. N a d w o r n y malarz polskiego króla,
s z w e d z k i e g o a r t y s t y , tak t r a f n i e o p i s a n e p r z e z M a r i u s z a K a r p o w i ­
J a n a I I I S o b i e s k i e g o , w s p ó ł p r a c o w n i k tak w y b i t n y c h a r t y s t ó w ,
c z a i R y s z a r d a H o ł o w n i ę 7 , o d n a j d u j e m y z a r ó w n o w serii c z t e r e c h
j a k B a l t a z a r F o n t a n a , a u t o r tak p r e s t i ż o w y c h r e a l i z a c j i , j a k d e k o ­
obrazów ukazujących działalność zakonu jezuitów, jak i cyklu
racja malarska wnętrza bazyliki
N M P n a J a s n e j G ó r z e , na k a r t a c h o ś m i u p r z e d s t a w i e ń j e z u i c k i c h ś w i ę t y c h o r a z p a r z e m a l o w i d e ł
n i e l i c z n y c h n a u k o w y c h o p r a c o w a ń r y s u j e się n a d a l j a k o p o s t a ć n a
o chrystologicznej tematyce.
p o ł y mglista i d o ś ć e n i g m a t y c z n a . W p r a w d z i e w i d o c z n a w ostat­
nich latach w y r a ź n a i n t e n s y f i k a c j a badań n a d t w ó r c z o ś c i ą m a l a r z a
U s y t u o w a n e pierwotnie w supraportach na o b u b o c z n y c h ścia­
n a c h sali r e f e k t a r z a c z t e r y w i e l k o f o r m a t o w e p ł ó t n a o f o r m a c i e l e ­
z a o w o c o w a ł a odkryciem n o w y c h faktów w j e g o biografii, atrybu-
żącego prostokąta z w i e ń c z o n e g o półkolistym ł u k i e m przedstawia­
cjami nieznanych dzieł malarskich oraz ustaleniem artystycznej
j ą r o z b u d o w a n e , w i e l o f i g u r o w e sceny, które tematycznie o d n o s z ą
rangi t w ó r c y j a k o j e d n e g o z p r e k u r s o r ó w i l u z j o n i s t y c z n e g o malar­
się d o d u c h o w y c h i z i e m s k i c h z a s ł u g z a k o n u Św. I g n a c e g o i s t a n o ­
s t w a t r ó j w y m i a r o w e g o w Ś r o d k o w e j E u r o p i e 2 , to j e d n a k lista z n a ­
wiły niegdyś swoistą gloryfikację wielopłaszczyznowej działalno­
nych artystycznych d o k o n a ń malarza jest krótka i - j a k u w a ż a m
ści j e z u i c k i c h o p i e k u n ó w n y s k i e g o k o l e g i u m . O c h w a l e b n e j a k ­
- wciąż niepełna.
t y w n o ś c i j e z u i t ó w j a k o m i s j o n a r z y na terenach ó w c z e s n e g o
O c e n a ta d o t y c z y z w ł a s z c z a p o c z ą t k o w e g o o k r e s u d z i a ł a l n o ś c i
N o w e g o Świata, okupionej wieloma męczeńskimi ofiarami, przy­
D a n k w a r t a n a Ś l ą s k u , g d z i e artysta - s y n p u ł k o w n i k a w o j s k
pominało przedstawienie
s z w e d z k i c h - u c h w y t n y j e s t d o p i e r o o d 1 6 8 6 r., k i e d y t o w o ż e n i ł
w
Indiach
(il.
się G ł o g o w i e i t a m też z a ł o ż y ł r o d z i n ę . W y d a r z e n i a te p o z w a l a j ą
duchowości
1
sądzić, iż D a n k w a r t miał j u ż w ó w c z a s ustabilizowaną sytuację za­
w o d o w ą i z a p e w n e p r o w a d z i ł także artystyczną działalność. J e g o
świętych
n a j w a ż n i e j s z y m i ó w c z e s n y m i m e c e n a s a m i w y d a j ą się b y ć p r z e d ­
św.
stawiciele z a k o n u j e z u i t ó w - to właśnie dla n y s k i e g o k o n w i k t u
fikował
j e z u i t ó w D a n k w a r t p r a c o w a ł o d 1 6 8 9 r. n a d d e k o r a c j ą f r e s k o w ą w e n a
jezuickich
Ostatnie
w y b u d o w a n e g o w latach 1 6 8 8 - 1 6 9 2 n a R y n k u S o l n y m w N y s i e .
ło
T e n , n i e s t e t y , c z ę ś c i o w o z n i s z c z o n y i z n a j d u j ą c y się o b e c n i e
wnętrze
1
konnikom
względem artystycznym kilkudziesięciu malowideł o tematyce m a ­
z n a n e n a m , u d o k u m e n t o w a n e d z i e ł o artysty 5 . N i e b y ł a to j e d n a k
j e d y n a praca, j a k ą szwedzki malarz w y k o n a ł dla nyskich jezuitów.
chorym
sali
go
Poniżej,
swoje
na
anioły
nych
ramach
z
tych.
Wśród
tych
mężów
znaleźli
się
zarówno
k i e g o , w k t ó r y m f u n k c j ę r e p r e z e n t a c y j n e j sali p e ł n i ł u s y t u o w a n y
życielem
zakonu,
św.
Ignacym
n a parterze ś r o d k o w e g o r y z a l i t u r e f e k t a r z . T o p i ę c i o p r z ę s ł o w e
kiem
wnętrze sklepione kolebką z lunetami ozdobiły zachowane d o dzi­
(il.
s i a j z n a k o m i t e s z t u k a t e r i e z 1 6 7 7 r. a u t o r s t w a F r a n c e s c a S i g n o
nizowani
zakonni
oraz kilkanaście obrazów olejnych k o m p o z y c y j n i e powiązanych
św.
Goto,
z e s t i u k o w ą d e k o r a c j ą i t e m a t y c z n i e o d n o s z ą c y c h się d o historii
Ksawerym
Jan
czy
Obrazami
6),
św.
bracia,
św.
jak
Jakub
były
dwa
jest c z ę ś c i o w o rozproszony, c o utrudnia pełną rekonstrukcję j e g o
kąta
pierwotnie
p i e r w o t n e g o kształtu. C h o ć n y s k i e o b r a z y nie b y ł y dotąd łączone
po
średnich
stronach
Loyolą
(il.
Borgiaszem,
filarach
czy
o
orygin
5)
Kostką,
i
Paweł
do
św.
św.
z
z
Fr
Aloj
mniej
zna
Nagasak
z
Miki"
funkcji
formacie
sali 1 ".
nyskie
święci
oraz
jak
św
naśladowa
opiekunów
św.
się
do
zasł
znalazło
w
jezuiccy
najprawdopodobniej
wejścia
uk
jezuickich
męczennicy
odnoszącymi
umieszczone
głównego
duchowych
płótna
pełne
godnych
najważniejsi
jezuiccy
rozmiarów
nawiąz
zgromadzonym
obrazów
przykładów
Kisai,
cyklu
kosze
ściany
Stanisławem
Franciszkiem
bezpośrednio
k o l e g i u m i f u n k c j i sali refektarza*. O b e c n i e ten z e s p ó ł m a l o w i d e ł
obu
(il.
św.
leż
zakonników
4).
owalnych
jednocześnie
d z o n e o d 1 6 6 9 r. p r z y b u d o w i e n o w e g o b u d y n k u k o l e g i u m j e z u i c ­ k o l e g i u m
7),
(il.
ludźm
której
znajdowało,
przedstawieniami
obrazowych
w
którym
przynoszą
boczne
niedużych
popiersiowymi
a
w
owoców8
artykułujących
osiem
sali,
pierwotnie
zakonu
starymi
jezuickich
refektarza,
i
i
karolińskiego
się
względem
przez
działalności
chorymi
dwóch
mistycyzując
pod
Rodziny
szpitalnej
części
dwa
chleba
stronę
nad
której
klasztornego
miejsce
K i l k a lat w c z e ś n i e j , w 1 6 8 6 r., z o s t a ł y u k o ń c z o n e p r a c e p r o w a ­ ś w i ę t y c h
tej
w
jezuickim
Świętej
Doczesną
wnętrze
Ksawerego
głębokiej,
ciekawy
Adoracja
usługuje
sali,
pożywienia:
ryjnej i chrystologicznej, u m i e s z c z o n y c h na sklepieniach n a w y ,
2).
Franciszka
niezwykle
opiekunów
ukazujący
funkcji
św.
pochwałą
obraz
przedstawienie
do
w z ł y m s t a n i e , m o n u m e n t a l n y z e s p ó ł w pełni d o j r z a ł y c h p o d
k a p l i c b o c z n y c h i e m p o r j e s t z g o d n i e u z n a w a n y za n a j w c z e ś n i e j s z e
(il.
jako
obraz
łóżkach
był
wizyjny
Ignacego
Wizji
natomiast
jezuickiej
nograficznym,
wnętrzu n o w o w z n i e s i o n e g o kościoła pw. W n i e b o w z i ę c i a N M P ,
1),
refekta
stojącego
na
tylnej
Malowidła
265
p
śc
te
Andrzej
Kozieł
Jk
j^m
I . K a r l D a n k w a r t . Wizja św. Franciszka Ksawerego w Indiach.
2. K a r l D a n k w a r t , Adoracja Świętej Rodziny przez jezuitów.
266
Zbiory: M u z e u m , Nysa.
Zbiory: M u z e u m , Nysa.
Szwed i jezuici.
Karl Dankwart
i jego
nieznane
prace
malarskie
3. Karl Dankwart, Jezuici usługujący chorym. Zbiory: Muzeum, Nysa.
4. Karl Dankwart, Jezuici karmieni przez anioły. Zbiory: Muzeum, Nysa.
dla nyskich
i kłodzkich
jezuitów
Andrzej
5. Karl Dankwart, Św. Ignacy Loyola, Carolinum. Nysa.
Kozieł
7. Karl Dankwart, Sw. Alojzy, Carolinum, Nysa.
m
Z
6. Karl Dankwart, Św. Franciszek Ksawery. Carolinum, Nysa.
268
"V"
8. Karl Dankwart, Św. Paweł z Miki, Carolinum, Nysa.
Szwed i jezuici.
Karl Dankwart
i jego nieznane
prace
malarskie
dla nyskich
i kłodzkich
jezuitów
i^m.
-
9 . K a r l D a n k w a r t , Cud rozmnożenia chleba.
popularne
nowotestamentowe
Z b i o ry : M u z e u m , N y s a .
s c e ny :
( i l . 9 ) o r a z Chrystus w domu Marii i Marty
Cud
rozmnożenia
10. K a r l D a n k w a r t , Chrystus w domu Marii i Marty. Z b i o r y : M u z e u m . N y s a .
chleba
( i ł . 10), k t ó r e w j e z u i c ­
malowideł freskowych ilustrujących kolejne wezwania h y m n u
Salve Regina11. J a k t r a f n i e w s k a z a ł B o g u s ł a w C z e c h o w i c z , n a m a ­
kim refektarzowym wnętrzu przypominały o boskim pochodzeniu
l o w a n e w przyłuczach arkad e m p o r p o n a d b o c z n y m i n a w a m i
wszelkiego ziemskiego p o k a r m u i przestrzegały przed przedkłada­
freski stanowiły w r a z z g o t y c k ą figurą M a d o n n y z D z i e c i ą t k i e m
n i e m ziemskich spraw nad zgłębianie słów Pisma Świętego, czyta­
w ołtarzu g ł ó w n y m semantyczne dopełnienie stojącego pierwotnie
n e g o tutaj p r z y k a ż d y m p o s i ł k u .
w nawie głównej w sąsiedztwie prezbiterium średniowiecznego
M i m o n i e n a j l e p s z e g o stanu z a c h o w a n i a c z ę ś c i o b r a z ó w k a r o ­
nagrobka pochodzącego z K ł o d z k a praskiego arcybiskupa,
l i ń s k i e g o c y k l u K a r l a D a n k w a r t a z w r a c a u w a g ę ich a r t y s t y c z n a
A r n o s z t a z P a r d u b i c " . T o właśnie w trakcie ś p i e w a n i a w k ł o d z k i e j
dojrzałość - w i e l o f i g u r o w e sceny cechuje przemyślana i doskonale
f a r z e h y m n u Salve Regina A r n o s z t j a k o m ł o d y c h ł o p i e c m i a ł
z r ó w n o w a ż o n a k o m p o z y c j a , w większości obrazów d o m i n u j e lek­
d o z n a ć w i z j i , w trakcie której stojąca na ołtarzu g ł ó w n y m figura
k a i w y r a f i n o w a n a k o l o r y s t y k a , zaś w s z y s t k i e o m a w i a n e p r z e d s t a ­
Marii z Dzieciątkiem zwróciła ku niemu swe oblicze. Wydarzenie
w i e n i a u t r z y m a n e są w j e d n o r o d n y m m a l a r s k i m s t y l u , tak c h a r a k ­
to, o p i s a n e p r z e z s a m e g o a r c y b i s k u p a i p ó ź n i e j o b s z e r n i e r e l a c j o ­
t e r y s t y c z n y m d l a i n n y c h , z n a n y c h n a m d z i e ł s z w e d z k i e g o artysty.
nowane przez n o w o ż y t n y c h autorówM, zostało zaprezentowane
Ten w y s o k i artystyczny p o z i o m nyskiego cyklu zastanawia, ponie­
w k ł o d z k i m kościele na o s o b n y m obrazie, który - u m i e s z c z o n y
w a ż o b r a z y te n a j p r a w d o p o d o b n i e j są n a j w c z e ś n i e j s z y m i z n a n y m i
na p ó ł n o c n e j ś c i a n i e p r e z b i t e r i u m - stał się s w o i s t y m n a r r a c y j n y m
n a m śląskimi pracami malarza - m o g ł y one powstać j u ż około
ł ą c z n i k i e m treści w y m i e n i o n y c h w c z e ś n i e j „ A r n o s z t o w y c h " r e a l i ­
1 6 8 6 r., d a t y z a k o ń c z e n i a prac n a d b u d y n k i e m k o l e g i u m , a n a j p ó ź ­
z a c j i . M a l a r s k i e p r z e d s t a w i e n i e , k t ó r e o b e c n i e z n a j d u j e się w p r e ­
n i e j r ó w n o l e g l e d o prac D a n k w a r t a n a d d e k o r a c j ą f r e s k o w ą w n o -
z b i t e r i u m o r a z j e g o p e n d a n t Arcybiskup Arnoszt z Pardubic modlą­
w o w y b u d o w a n y m kościele jezuitów w N y s i e (1689-1691). O t y m ,
cy się przed Madonną Kłodzką, u m i e s z c z o n e s y m e t r y c z n i e
że pracujący przy freskach malarz w y k o n y w a ł w t y m czasie także
p o p r z e c i w n e j stronie prezbiterium, p o w s t a ł y d o p i e r o w 1729 r."
o b r a z y o l e j n e z d a j ą się ś w i a d c z y ć d w a n i e p u b l i k o w a n e d o t ą d p ł ó t ­
j a k o integralny element n o w e g o ołtarza g ł ó w n e g o , stworzonego
n a , które d o d z i s i a j e k s p o n o w a n e są w e w n ę t r z u n y s k i e j ś w i ą t y n i .
j a k o oprawa średniowiecznej figury Marii z Dzieciątkiem. N a j ­
S ą to c a ł o p o s t a c i o w e p r z e d s t a w i e n i a Św. F e r d y n a n d a ( i l . 11) o r a z
p r a w d o p o d o b n i e j n i e b y ł y to j e d n a k p i e r w s z e o b r a z y o t e j t e m a t y ­
ś w . A r c h a n i o ł a M i c h a ł a ( i l . 12) o d d a j ą c e g o n y s k i k o ś c i ó ł p o d o p i e ­
c e , j a k i e z n a j d o w a ł y się w e w n ę t r z u k ł o d z k i e j f a r y .
kę Trójcy Świętej, oba bez wątpienia noszące cechy j ę z y k a formal­
nego stosowanego przez s z w e d z k i e g o artystę".
Jak w i a d o m o , w roku 1693 Karl D a n k w a r t w y k o n a ł w kościele
j e z u i t ó w p w . W n i e b o w z i ę c i a N M P w K ł o d z k u serię c z t e r n a s t u
J a k się w y d a j e , z a p r o j e k t o w a n e p r z e z C h r i s t o p h a T a u s c h a o b e c ­
ne m a l o w i d ł a z a s t ą p i ł y w p r e z b i t e r i u m k ł o d z k i e j f a r y d w a w c z e ­
śniejsze obrazy o tych s a m y c h tematach, które obecnie przecho­
w y w a n e są w b u d y n k u d a w n e g o kłodzkiego kolegium jezuitów16
269
Andrzi
( i l . 13, 14). T e n i e p u b l i k o w a n e
nie
tylko
obrazy z
ukazują
kościelnego
wspólnych z
kie
nimi
tłumaczy
Choć
dokładnie
p o w o d y , dla
w a ł y się w
samych
których
obu
kłodzkim
końca
j a s n e , to
kościele, jest
Karl
g r u n t o w n e j restauracji
obrazów,
malne
malarskiego
cza w
charakterystycznych typach
zapewne
języka
c y k l ilustracji
Zaproponowaną
c z y t e l n e są
ludzkich
powstały w
wezwań
semantyczną
powyżej
tym
h y m n u Salve
zwłasz­
z
którym
atrybucję
obu
obrazów
dodatkowo
go
(il.
Bożkowa
które
malowideł
konwiktu.
II- 1
zaliczyć
w
Dwa,
17).
Do
należy
-
niegdyś
wnętrza
niestety,
Johanna
von
Karola
prac
jeden
częścią
podobnie,
w
Eisenhu
Habsburga
szwedzkiego
reprezentacyjnych
zachowane
jego
Scinawk
Natomiast
tworzące
-
jezui­
ukazuje
Balthasar
wsi
16).
są
galerii
przedstawia
Jaschke
najprawdopodobniej
zdobiącego
Nysie
(il.
arcyksięcia
(il.
także
dzisiaj
konwiktu
właściciela
Caspara
medyka
Ferdynanda
warsztatu
kolegium
oraz
do
wizerunków
portret
żonę
konwertytę
trzy
przez
sufragana,
Metzingera20
Christopha
pewnością
wykonane
zespół
Drugi
Metzinger,
z
zostały
kłodzkiego
jeden
15).
nich
częściowo
wrocławskiego
ukazuje
malowidła,
zespołu
kim
tworzących
r.
do
które
zachowanej
Margarethę
Johanna
Należy
portrety,
dobroczyńców
Hornau'"
cesarza
jego
z
1661
dzieło
czasie, znane
całość.
i
Annę
oraz
i
do
w
p r z e p r o ­Ś r e d n i a ,
twarzy.
zapewne
von
cechy for­ właściciela
samym
Regina,
w ą t pLl i ­e s c h a
artysty.
fundatorów
Pierwszy
Richtera, trzecie
widoczne
sylwetek i
tów'*.
tego
całopostaciowe
Dankwarta
z n a j d o ­ strę,
Mimo
Richarda
s z w e d z k i e g o artysty,
najprawdopodobniej
tworzyły
Dankwart.
osobą
obrazy zmarłego
j e d n a k nie ulega
zapewne
z
dotąd,
w s z y s t ­ portretów
pierwowzorów".
malarza,
wciąż
zane
wiele
k t ó r y c h nie
płócien, które pierwotnie
Kozieł
p ó ź n i e j s z ene
z d e c y d o w a n o się z a s t ą p i ć stare
do
obu
co
posiadają
graficznych
kłodzkiego
co malarski
sceny,
analogii, z
w a d z o n e j w 1908 r. p r z e z
M a l o w i d ł a te
same
prezbiterium, lecz także
d l a nas
w o ś c i , iż autorem
wielkoformatowe płótna
d w i e takie
kompozycyjnych
użycie tych
n o w y m i nie są
dotąd,
;ej
cykl
ar
tr
większego
jak
sal
opłakanym
w
jezui
kłodzki
stanie
ob
zy z
tego
c y k l u : Pierwsza
komunia
ŚW.
Alojzego
Gonzagi
z
rąk
u w i a r y g a d n i a t o , i ż n a j p r a w d o p o d o b n i e j n i e są t o j e d y n e d z i e ł a ,
św.
Karola
Boromeusza
(il.
18)
i
Anielska
komunia
św.
Stanisław
j a k i e - p o z a p o t w i e r d z o n ą w a r c h i w a l n y c h ź r ó d ł a c h s e r i ą Salve
Kostki
(il.
19),
do
dzisiaj
są
przechowywane
w
budynku
Regina Karl
Dankwart
wykonał
dla
kłodzkiego
konwentu
jezui­
konwiktu
jezuitów
w
Kłodzku".
Natomiast
trzecie
dzieło,
u
tów.
Rękę
szwedzkiego
malarza
można
bez
trudu
rozpoznać
jesz­
jące
niezwykle
rzadką
scenę
usiłowania
otrucia
w
Rzymie
cze w
kilku
innych
kłodzkich
płótnach,
które
dotąd
nie
były
wią­
11.
270
Karl
Dankwart.
Sw.
Ferdynand,
kościót
pw.
Wniebowzięcia
N12.
MP.
K aNr ly s a . D a n k w a r t .
Św.
Archanioł
Michał,
kościół
pw.
Wniebowzięcia
Szwed
i jezuici.
Karl
Dankwart
i jego
nieznane
prace
malarskie
dla
nyskich
i kłodzkich
jezuitów
i -
n
13. K a r l D a n k w a r t . Wizja młodego
Arnoszta
m
z Pardubic
HBHBHB
w kłodzkim
dawny konwent jezuitów. Kłodzko.
kościele,
14. K a r l D a n k w a r t . Arcybiskup Arnoszl z Pardubic modlący się przed Madonną
Kłodzką,
dawny konwent jezui tów. Kłodzko.
-
-łnut; -"i Lr ^iłcwsSrE.łrf MrunALai TVii!..
: i^lWfc -• :;!:tinil S.-<-«r1,1(ts1r.'W,łhX • ł * * \
15.
Karl
Bałihasara
Dankwart.
Liescha
von
K ł o d z ki e j . K ł o d z k o .
Portret
sufragana
Hornau,
Johanna
Muzeum
Zi e mi
16. K a r l D a n k w a r t , Portret Anny Margarethy Met-
17. K a r l D a n k w a r t , Portret Caspara Jaschke von
zinger, z domu Liesch von Hornau.
Eisenhut.
Z bi o r y : G a l e ri a
na Freta ( O s t o y a ) 2 0 0 5 . W a r s z a w a .
Z bi o r y : G a l e r i a na Freta ( O s t o y a ) 2 0 0 5 .
Warszawa.
271
Andrzej
Kozieł
18. Karl Dankwart, Pierwsza komunia św. Alojzego Gonzagi z rąk św. Karola Boromeusza, dawny konwent jezuitów.
Kłodzko.
19. Karl Dankwart, Anielska komunia św. Stanisława Kostki, dawny konwent jezuitów. Kłodzko.
Szwed
i jezuici.
Karl
Dankwart
i jego
nieznane
prac
e malarskie
dla
nyskich
i kłodzkich
jezuitów
w czasie drugiej barokizacji świątyni w końcu lat 20. X V I I I w.
i wówczas zapewne także wymieniono lub też dodano kilka no­
wych obrazów, to jednak część przedstawień, jak Św. Alojzy (il. 21),
Sw. Franciszek Borgiasz , Sw. Stanisław Kostka, Sw. Jakub Kisai czy
Głowa św. Jana Chrzciciela na misie (il. 22), wciąż wykazuje ce­
chy formalne malarskiego języka Karla Dankwarta. Jest to szcze­
gólnie widoczne, gdy porównamy odpowiednie wizerunki z kłodz­
kiego i wcześniej omawianego, nyskiego cyklu. Pytanie o pierwot
ną datę powstania tego zespołu malowideł szwedzkiego artysty
nie znajduje jednoznacznej odpowiedzi - jeśli najczęściej podawa­
na w literaturze data 1704 r.2S byłaby słuszna, to kłodzki cykl prz
stawień jezuickich świętych byłby ostatnim znanym nam dziełem
Karla Dankwarta, który zmarł 24 V 1704 r. w Nysie26.
Przedstawiona powyżej lista nowych, nieznanych dotąd prac
Karla Dankwarta dla nyskich i kłodzkich jezuitów z pewnością
2 0 . K a r l D a n k w a r t . Próba
otrucia
Nkolausa
BobadiUi.
Z b i o r y : G a l e r i a n a Fret a
nie jest jeszcze zamknięta. Obecna wiedza na temat działalności
szwedzkiego artysty dla jezuickich fundatorów pozwala sądzić,
(Ost oya) 2005. Warszawa.
iż współpraca ta miała o wiele szerszy zakres i ściślejszy charak­
Nicolausa Bobadilly (il. 20), pokazało się ostatnio w handlu anty­
kwarycznym 2 '.
ter, niż dotąd sądzono. Szerszy był też jej zasięg terytorialny
i obejmował nie tylko Śląsk, hrabstwo kłodzkie i Polskę, lecz ta
Współpraca Karla Dankwarta z kłodzkimi jezuitami była kon­
tynuowana także w późniejszych latach działalności artysty.
że Morawy, o czym dobitnie przekonują nieznane w polskiej lite­
raturze prace Dankwarta dla konwiktu jezuitów w Znojmie na
Świadczą o tym obrazy z serii jedenastu owalnych przedstawień
Morawach, jak choćby wielkoformatowy obraz Sw. Archanioł
jezuickich świętych, Marii i Chrystusa oraz głowy św. Jana
Michał do ołtarza głównego miejscowego kościoła pw. św. Micha­
Chrzciciela na misie, które obecnie znajdują się na filarach nawy
ła Archanioła 27 . Zakon jezuitów był z pewnością jednym z najwa
głównej i prezbiterium kościoła jezuitów w Kłodzku 2J . Choć dzie­
niejszych mecensów twórczości Dankwarta. a kim był Dankwart
ła te zostały w większości najprawdopodobniej przemalowane
dla jezuitów?
3fl
2 1 . K a r l D a n k w a r t . Sw. Alojzy, k o ś c i ó ł p a r a f i a l n y p w .
K ł o d z k o . parafialny pw.
Wniebowzięcia
NMP.
Wniebowzięcia
N M P . 22. Karl Dankwart.
G r i m a Sw. Jana Chrzciciela na misie, k o ś c i ó ł
Kłodzko.
273
Andrzej
Kozieł
Oczywiście,
podstawą
współpracy
szwedzkiego
malarza sa),z
je­
który
dodatkowo
opublikował
drukiem
wyjaśnienie
po
zuickimi
fundatorami
były
jego
wysokie
umiejętności
artystyczne,
swojego
czynu"',
czy
też
spektakularny
powrót na
łono
a
zwłaszcza
znajomość
trudnej
malarskiej
techniki
fresku
mokre­ księżnej
katolickiego
Karoliny
z książąt
legnicko-brzeskich,
go oraz zasad
nowego
iluzjonistycznego
malarstwa
trójwymiaro­
śniej
kalwinki,
której
ciało
zgodnie
z
życzeniem
księ
wego.
Dankwart
był
dobrym
i
nowatorskim
artystą,
aniej wystarczają­
przedstawicielki
śląskich
Piastów
spoczęło
w
kości
cą
rekomendacją
jego
umiejętności
był
obok
samych
dzieł w
Cysterek
Trzebnicy
u
stóp nagrobka
jej
najświetniejsz
posiadany
przez
niego
tytuł
nadwornego malarza
polskiego
kini, św.
Jadwigi31.
Głośne
były także
konwersje
wśród
króla28.
Wydaje się
jednak,
iż
dla
jezuitów,
zakonu cych
będącego
pod­
na
Śląsku
artystów,
czego
najlepszym
przykładem
porą
potrydenckiej
akcji
kontrreformacyjnej,
nie
bez
znaczenia
był malarz,
ny
lubiąski
Michael
Willmann,
który
przeszedł
z
fakt,
iż
Dankwart
był
z
pochodzenia
Szwedem
i
zarazem
zfflu
nakonwerkatolicyzm
w 1663 r.
w
Kłodzku
w
miejsco
32
tytą.
Niezależnie od
powodów,
którymi
kierował się jezuitów
Dankwart
.
Fakt
konwersji
„śląskiego
Apellesa"
był
później
przyjmując
„rzymską
wiarę",
konwersja na
katolicyzm krotnie
syna
puł­
publicznie
akcentowany
przez
najważniejszych
mecen
kownika
wojsk
szwedzkich
w
sytuacji
wyznaniowego
konfliktu
sów
artysty,
śląskich
Cystersów,
z
czasem stając
się
p
na terenie
Śląska
i
dawnego hrabstwa
kłodzkiego
z zwrotnym
pewnością legendarnej
biografii
Willmanna
jako
„wielkiego
miała
propagandowy
wydźwięk.
Jezuici
byli
tego
znaczenia
lickiegoświa­
artysty"33.
domi,
o
czym
świadczy
choćby
zapis
w
kronice
kłodzkiego
Wydaje kon­
się,
iż sam
Dankwart
był
w
pełni
świadom
wentu
jezuitów,
gdzie
Dankwarta
określono
jako
„z
urodzenia
dwójnej
społecznej
roli
jako
cieszącego
się
powszechnym
Szweda,
niegdysiejszego
innowiercę, teraz
prawdziwego
kościoła
niem
malarza,
lecz
zarazem
jako
nawróconego
Szweda-prot
rzymskiego
wyznawcę"2'.
ta,
wiernie
służącego
zwycięskiemu
Kościołowi
katolickiemu.
dostępne nam
źródła
pisane nie
przynoszą
żadnych
To
właśnie
konwersje
były
jednymi
z
najbardziej Choć
widocznych
Dankwarta,
to
jednak
wiele
mówi
o
znaków
sukcesów
Kościoła
katolickiego
w
ideologicznej skich
walce wypowiedzi
samoświadomości
artysty
jego
autoportret,
wykonany
ze
śląskimi
protestantami.
Ich
propagandowe
znaczenie stanie
było
tym
1694 r. na
jednej
z lunet
sklepienia
bazyliki
NMP
większe,
jeśli
dotyczyły
osób
powszechnie
znanych
i wzajmujących
rze.
Dankwart
ukazał na
nim
siebie nie
tylko
jako
m
wysokie
pozycje
w
protestanckiej
społeczności
Śląska.
Jako
przy­
paleta,
oraz
Szweda, na
co
wskazuje
charaktery
kład
wymieńmy
choćby
głośną
konwersję na
katolicyzmświadczy
w 1653
r.
szwedzki
strój,
lecz
także
jako
grzesznika,
którego
nawró
nadwornego
lekarza
oleśnickiego
księcia
Sylwiusza
Nemroda,
na Silesiukatolicyzm
ratuje
z
otwierającej się
pod
nim
topieli
znanego
poety
i
mistyka,
Johannesa
Schefflera
(Angelusa
PRZYPISY
1
Zob.:
Anna
Ptak. Stan badań nad życiem i twórczością Karla Dakwarta dekoracji freskowej kościoła jest zamieszczony w: Janusz St. Kębłowski,
iCarolusa Tanąuardaj, [w:] Willmann i inni. Malarstwo, rysunek i grafika
Nysa, Wrocław 1972 [= „Śląsk w zabytkach szuki", red. Tadeusz Broniew­
na Śląsku i w krajach ościennych w XVII i XVIII wieku, red. Andrzej Kozieł,
ski, Mieczysław Zlat], s. 123-127, il. 52.
Beata Lejman, Wrocław 2002, s. 176-181.
2
Zob.: Rainer Sachs, Sztuka śląska od XVI do XVIII wieku. Uwagi kry­
tyczne, [w:j Sztuka pograniczy Rzeczypospolitej w okresie nowożytnym
6
Na temat sali refektarza dawnego kolegium jezuitów zob.: Wilhelm
Harendza, Die Aula des Gymnasiums und ihre Restauration, „Jahresbericht
des Staatl. kath. Gymnasium Carolinum zu Neisse", 1929-1930, s. 39-42:
od XVI do XVIII wieku,Warszawa 1998, s. 7 7 - 9 3 ; Mariusz Karpowicz, Karol
idem, Die Aula des staatl. Gymnasiums „Carolinum" in Neisse und ihre
Dankwart, malarz znany i nieznany, [w:] Willmann i inni s. 164—175;
Restauration, „Jahresbericht des Neisser Kunst und Altertums Vereins",
Ryszard Hołownia, Udział malarzy w kształtowaniu architektury i rzeźby
X X X V (1932), s. 2 6 - 3 0 ; J. St. Kębłowski, op. cit., s. 133-136, il. 58;
na Śląsku w okresie dojrzałego baroku, [w:] Willmann i inni s. 182-191;
Konstanty Kalinowski, Architektura barokowa na Śląsku w drugiej połowie
idem, Nieznane oblicza Karola Dankwarta, [w:] Marmur dziejowy. Studia
XVII wieku, Wrocław 1974, s. 7 2 - 7 6 .
z historii sztuki, red. Ewa Chojecka, Teresa Jakimowicz, Wiesław Juszczak,
Waldemar O k o ń , Poznań 2002, s. 237-248.
1
W dniu 23 V I I 1686 r. Karl Dankwart poślubił w kościele parafialnym
w Głogowie Barbarę Elisabeth. córkę miejscowego chmielarza, Casparusa
Gurcke, a 30 I V następnego roku miał miejsce chrzest ich córki, Barbary
Theodory - R . Sachs, op. cit.. s. 92, przyp. 87.
4
Na temat historii budowy nyskiego kościoła jezuitów zob.: Konstanty
Kalinowski, Kościół jezuicki w Nysie, „Opolski Rocznik M u z e a l n y " ,
I V (1970), s. 391-439.
3
Karl Dankwart został odnotowany w jezuickich aktach (Jesuitentage-
buch) w dniach 31 III i 26 X 1689 r. jako malarz czynny przy pracach
w n o w o w z n o s z o n y m kościele jezuitów w Nysie - Helmut B o d e ,
Die Kirchenbauten der Jesuiten in Schlesien, Halle 1935, s. 20. Krótki opis
274
7
M . Karpowicz, op. cit., s. 164, 167; R. Hołownia, Nieznane oblicza
s. 239, 242.
" Obecnie wszystkie obrazy przechowywane są w Muzeum w Nysie: olej,
płótno, wymiary średnio 174-176x192-194 cm, nr inw. MNa/SA 135-138.
' Wszystkie obrazy znajdują się w sali dawnego refektarza kolegium
Carolinum: olej. płótno, wymiary średnio 1 1 2 - 1 1 4 x 85-86 c m , nr inw.
M N a / S A 139-146.
10
Obecnie oba obrazy przechowywane są w Muzeum w Nysie; olej
na płótnie, wymiary 124 x 100 c m , nr inw. M N a / S A 166, 167.
" Obrazy te znajdują się na zachodniej ścianie pierwszych kaplic od pre­
zbiterium kościoła; olej na płótnie, wymiary ok. 220 x 150 cm.
12
Ta praca Dankwarta została odnotowana w kronice kłodzkiego konwen­
tu jezuitów - zob.: Bernhard Patzak. Die Jesuitenbauten in Breslau und ihre
Szwed
Architekten.
Ein
Strassburg
Beitrag
1918
zur
i jezuici.
Geschichte
[= „ S t u d i e n
Karl
des
Dankwart
i jego
Barockstiles
zu r S c h l e s i s c h e n
in
nieznane
prace
dzieło
Deutschland,
Ku n s t g e s c h i c h t e " , B d .
malarskie
cję
1],
dla
nyskich
„malarza
o
śląskiego
nieznanych
w
R o l a n d G r o g e r , M a r e k S i k o r s k i , Na granicy
Oszczanowskiemu.
i Osobliwości Ziemi Kłodzkiej,
Hruby, Jan
Nowa
R u d a 1 9 9 3 , s.
i wiary.
6 4 - 6 5 oraz
Skarby
Sztuki
warszawskiej
21
Vladimfr
dzieło
zboznost ve Vychodm'ch Cechach a v Kladsku, Statut galerie vytvarneho
umem v Ndchode (3 VI-I4.1X 1997) - Muzeum Ziemi Kłodzkiej w Kłodzku
n
(26IX1997-28 II1998),
23
13
Na
N a c h o d 1 9 9 7 , s. 1 0 2 .
z w i ą z e k ten z w r ó c i ł
uwagę
Bogusław
C z e c h o w i c z , Nagrobek i histo­
Czechowicz, Arkadiusz
to r o z w i n ę l i M a t e u s z
Dobrzyniecki,
Kapustka,
bez
je
K o z i e ł , Młodzieńcza wizja Arnosta
próby
Franz
z Pardubic i jej barokowa aranżacja w kościele pw. Wniebowzięcia NMP
tigung
w Kłodzku, [ w : ] Arnost z Pardubic. Osobnost - okruh - dedictvi I Postać
s.
- środowisko - dziedzictwo, r e d .
Petr Vorel,
1J
s.
Lenka
Bobkova, Ryszard
W r o c ł a w - P r a h a - P a r d u b i c e 2 0 0 5 , s.
Zob. zwłaszcza:
Vaclav
Hajek z
ment
L i b o c a n , Kronyka czeska [ P r a h a 1 5 4 1 ] ,
nik ....
[b.r.w.],
Sapienitd ac Litteris, Morum linnocentid <£ Sanctimonid rebus mwcimus
gestis ac deniąue Virtutibus omnibus Antistitis Clarissimi .... P r a g a e 1 6 6 4 ,
s.
2 5 - 3 5 o r a z J o a n n e s M i l l e r , Historia Beatissimae Virginis Glacensis. Kur­
śląskiego
?,
religiósen
Gedankenwelt
?)
x
Stadtpfarrkirche
zu
ihrer
W
IV
1.
poł.
202,5
cm.
Freta
w."
2005
w
IV
s.
s.
82.
na
red.
A.
27
Obraz
117;
Kultur
Kłodzko.
26
Stehlfk,
dr.
r.
2!
zu Glatz auff dem Hohen-Altar ln der Pfarrkirchen der Societdt IESU
obraz
w."
2005
w
r.
obraz
Warszawie
te
były
listę
Glatz
jedynie
unter
besonderer
Innenausstattung.
Glatz
świętych
1925,
ten
Josef
Schmitt.
Geschichte
Jedynie
filarach
im
Tadeusz
Die
Glatzer
ostdeulschen
Broniewski
kłodzkiego
kościoła
Wrocław-Warszawa-Kraków
Tadeusz
Ptak.
Georg
und
op.
Broniewski.
cit.,
jest
Valka,
s.
podaje,
już
w
Mieczysław
że
1694
1963
ein
Doku­
Leimen
|=
Zlat].
obrazy
r.
-
„Śląsk
s.
te
c ł a w 1991 [=
V],s.
w
marek, Jacek
46.
baraka
na
w:
Ivo
Morave
Krsek.
a
ve
Zdenek
Slezku,
Kudelka.
Praha
1996,
Zapis w księdze metrykalnej kościoła parafialnego pw. św. Jakuba
16
"
dego
bic
r.
przez
Richarda
Pierwowzorami
Arnosta
z
modlący
się
przed
w
Lucasa
Balbina
(B.
Balbinus,
zob.:
"
Na
dziejów
op.
temat
wywany
20
s.
Olej
w
wystawiony
x
203
cm,
dziele
Royt,
i
w
i
(J.
scen
Wizji
mło­
płótnie,
Muzeum
na
do
płótnie,
" Griindliche Ursachen und Motiven, warumb er von dem Lutherthumb
w
dziele
i
później
Miller,
zob.:
z o s t a ł o o p u b l i k o w a n e d w u k r o t n i e w 1 6 5 3 r. ( w O ł o m u ń c u i I n g o l s t a d t ) ,
a w n a s t ę p n y m roku r ó w n i e ż d w u k r o t n i e u k a z a ł o się j e g o łacińskie t ł u m a ­
Pardu­
czenie (w Straubing i Ingolstadt).
!l
Bohuslava
powtórzone
op.
cit.,
s.
Z o b . : R o m u a l d K a c z m a r e k , J a c e k W i t k o w s k i , Mauzoleum świętej
pJadwigi
r z e z w Trzebnicy, W r o c ł a w 1 9 9 3 . s . 5 1 .
56/57)
22
S t a ł o s i ę t o w d n i u 2 2 V 1 6 6 3 r., c o s a m W i l l m a n n z a n o t o w a ł
w t z w . Kronice rodzinnej - z o b . : H u b e r t u s L o s s o w . Michael Willmann
100.
wizerunków
Kłodzku
z
Matthaeusa
386/387)
Millera
s.
całopostaciowych
jezuitów
miedzioryty
24/25
cit.,
Arnoszt
zamieszczone
Johanna
op.
przedstawień
Arcybiskup
były
s.
3
restaurowane
abgetreten, Und sich zu der catholischen Kyrchen bekennet hal. D z i e ł o t o
Ssichy
cit.,
„[...] natione Sorcus o l i m h e t e r o d o x u s . n u n c v e r o Ecclesiae R o m a n a e
A s s e r t u s " - c y t . z a : B . P a t z a k , o p . c i t . , s. 3 3 0 , p r z y p . 5 7 .
R.
fundatorów
Kaczmarek.
i
J.
dobro­
(1630-1706). Meister der Barockmalerei, W i i r z b u r g 1 9 9 4 . s. 1 3 1 . L u b i ą s k i e -
W i t k o w s k i , g o artystę na ł o n o K o ś c i o ł a k a t o l i c k i e g o p r z y j ą ł k ł o d z k i j e z u i t a . D a n i e l S a n d e r - F r a n z A l b e r t , Ein verschollenes Glatzer Willmannbikl (1666), „ G l a t z e r
201-202.
na
Olej
Kłodzką
op.
w
J.
serii
klasztoru
cit.,
"
Hruby,
wymiary 268
kościele
Georgiusa
Tscherninga
V.
29
K ł o d z k o 1 9 9 8 , s. 2 0 6 .
nowożytnych
kłodzkim
Madonną
wg
Johanna
i obcych w Polsce działających: malarze, rzeźbiarze, graficy, r e d . J o l a n t a
K a c z ­ M a u r i n - B i a ł o s t o c k a , t. 2 , W r o c ł a w 1 9 7 5 . s. 14.
Romuald
Richtera.
wszystkich
Pardubic
Kiissela
-
N o 1322, Historia Sztuki
o p . c i t . , s . 1 0 2 , i l . 16. 17:
Gładkiewicz,
O b a obrazy: olej na płótnie,
1908
Dankwart (Danąuart, Tanąuart) Karol, [ w : ] Słownik artystów polskich
W i t k o w s k i , Zarys dziejów sztuki w Kłodzku, [ w : ] Kłodzko,
dzieje miasta, r e d . R y s z a r d
w
Royt,
wymiary
Ziemi
w
x
Kłodzkiej
wymiary
sprzedaży
227
220
Galerii
142,5
(nr
x
na
141
cm.
inw.
MZK-S
cm.
Freta
Obecnie
W
IV
(Ostoya)
obraz
jest
p r z e c hH
o ­e i m a t b l a t t e r " . X V I ( 1 9 3 0 ) . s. 1 8 0 - 1 8 2 .
33
1647).
2005
w
r.
obraz
Warszawie
ten
jako
Z o b . : A n d r z e j K o z i e ł , Cztery anegdoty o życiu i twórczości Michaela
„ D z i e ł a i Interpretacje". V I I ( 2 0 0 0 ) , s. 1 4 1 - 1 5 3 .
z o Willmanna.
stał
34
Bro­
zabytkach
in P o l e n " - Z u z a n n a P r ó s z y ń s k a . Z o f i a R o z a n o w . E w a S m u l i k o w s k a ,
„ A c t a Universitatis Wratislaviensis",
140-141; V. Hruby, J.
zostały
Tadeusz
178.
wzmiankowany
Umem'
Dekanatskirche,
Raum.
J u l i a n a , w d n i u 1 X I 1 6 9 6 r.. p o d a j e t y t u ł a r t y s t y : „ k ó n i g l i c h e H o f m a l e r
Wro­
po
Beriicksich-
schon im Jahr 1364 Von ERNESTO Dem ersten Ertz-Bischoff zu Prag
H e n r y k D z i u r l a , Christophorus Tausch, uczeń Andrei Pozza.
ten
jako
wzmiankowane
przedstawionych
w N y s i e , u c z y n i o n y przy okazji chrztu syna Karla Dankwarta, Johannesa
53-65.
ten
jako
cm.
Von viel hundert Jahren her Zu offenttlicher Verehrung vorgestellt und
" Zob.:
Piotrow
s. 567.
ze Beschreibung Von dem Uraltes Wunderthdtigen MARIA-Bild Welches
Wimderthdtig erkldret, G l a t z 1 6 9 0 , s.
inform
Warszawie
238
(Ostoya)
Za
sprzedaż
Panu
XVIII
x
W
na
w."
obrazy
Pełną
XVIII
(Ostoya)
z
208
na
XVII/XVIII
autora.
cm.
Freta
wymiary
162
poł.
podziękowanie
140
na
Galerii
literaturze
Die
Ibidem,
sztuki",
(vulgo Ernesti), Primi Archiepiscopi Praghensis, Nobilitate Sanguinis,
płótnie,
w
ich
x
(austriackiego
Monse,
deutscher
niewski,
L e i p z i g 1 6 2 5 , s. 2 8 3 : B o h u s l a u s B a l b i n u s , Vita Venerabilis Arnesti
224
Galerii
wymiary
wskazania
zawieszone
C C C X X X V I I I ; G e o r g i u s A e l u r i u s , Glaciographia oder gldtzische Chro-
składam
1.
wystawionych
116-117.
25
Gładkiewicz,
229-242.
der
Freta
sprzedaży
dotychczasowej
z
Dankwarta
w
na
płótnie,
do
„malarza
W
olej
?)
Karla
wymiary
śląskiego
obrazy:
na
na
sprzedaży
„malarza
Olej
24
płótnie,
do
wystawiony
Bogusław
W r o c ł a w 1 9 9 7 , s. 1 9 0 . S p o s t r z e ż e n i e
Andrzej
na
Oba
dzieło
riografia. O niektórych treściach i funkcjach kłodzkich pomników nagrob­
nych z XIV—XIX wieku, [ w : ] O sztuce sepulkralnej na Śląsku, r e d .
Olej
wystawiony
R o y t , Ikonografia arcybiskupa Arnosta z Pardubic, [ w : ] Lidovd
Galerii
jezuitów
(austriackiego
obrazach
s. 3 3 0 , p r z y p . 5 7 . N a t e m a t i k o n o g r a f i i p o s z c z e g ó l n y c h p r z e d s t a w i e ń z o b . :
legendy
i kłodzkich
Z . P r ó s z y ń s k a , Z R o z a n o w . E . S m u l i k o w s k a , o p . c i t . . s. 15.
275
Milo
Andrzej
Kozieł
A S WEDE AND THE JESUITS.
KARL DANKWART AND HIS UNKNOWN COMMIS S IONS FOR THE JESUITS IN NYSA AND KłODZKO
S UMMARY
Karl Dankwart ( t 1704), an artist of S wedish descent, was one
Vision of th e Young Arnost of Pardubice
and Arch bish op
Arnost
of the few S ilesian painters to win international acclaim but there
of Pardubice
are still many gaps in our knowledge of his artistic personality,
Jesuits for
especially with respect to the early period of his activity in S ilesia
in Kłodzko); the full-figure portrait of Johann Balthasar Liesch,
Praying
th e Jesuits
before th e Madonna
of Kłodzko for
th e
(presently at the former Jesuit College
when the Jesuits were his principal patrons. We know that
suffragan of Wrocław (presently at the District Museum in Kłodz­
in 1689-1691 Dankwart executed for the Jesuits a series of frescoes
ko); Th e First Communion
decorating the interior of the newly-erected the Church of the
Communion
Assumption of the Virgin in Nysa. However, the paintings by the
College in Kłodzko), and some paintings from the series of eleven
of St Aloysius
Gonzaga
and Angelic
of St Stanislaus Kostka (presently at the former Jesuit
S wedish artists once gracing the refectory of the Jesuit College
images of Jesuit saints, the head of St John the Baptist and the
in Nysa, built in 1669-1686, have remained unknown. The series,
image of the Virgin and the Child (presently at the Jesuit Church
now dispersed, comprised: four paintings depicting
in Kłodzko).
activities of the Jesuits (Vision
Adoration
of St Francis
Xavier
various
in
India;
The current state of knowledge on the activity of the Swedish
of th e Holy Family by Jesuit Saints; Jesuits Tending to
artist for Jesuits patrons suggests that this collab oration may have
th e Sick; Angels Bringing Food for th e Jesuits to th e Refectory
-
b een closer and more extensive territorially, encompassing not only
presently at the Museum in Nysa); eight paintings depicting Jesuit
Silesia, the former District of Kłodzko and Poland b ut also
saints (St Ignatius
Moriavia (as indicated b y St Arch angel
of lx>yola; St Francis
Kostka; St Aloysius Gonzaga;
Xavier;
St
Stanislaus
St Francis Borgia; St John Goto; St
Mic
h ael
painted b y
Dankwart for the High Altarpiece o f the Jesuit Church
of
James Kisai; St Paul Miki - all still at their original site); and a pair
St Archangel Michael at Znojmo). The b asis of Dankwarfs work
of Christological scenes (Feeding of th e Five Th ousand and Ch rist
for the Jesuits was not only his artistic prowess and innovative style
in th e House of Marth a and Mary - presently at the Museum in
b ut also the fact that he was Swedish and a convert to Catholicism.
Nysa). Dankwart also painted St Ferdinand
Mich ael Presenting th e Jesuit Ch urch
and St
Arch angel
in Nysa to th e Holy
In the context of religious conflict in Silesia and District of Kłodzko
Trinity,
this certainly had a propaganda effect. It seems that Dankwart
It is also known that in 1693 Karl Dankwart executed a series
painter and converted Protestant Swede, faithful servant of the
both now at the Jesuit Church in Nysa.
himself was fully aware of his doub le social role as an acclaimed
of fourteen paintings for the Jesuit Church of the Assumption
Catholic Church. His self-portrait at St Mary's Basilica at Jasna
of the Virgin in Kłodzko, depicting the successive invocation of the
Góra (1694) reflects his self-perception: he depicted himself not
Salve
Regina
hymn. However, other works executed by the
S wedish artist for the Jesuits in Kłodzko have been forgotten:
276
only as a painter but also as a sinful Swede saved b y his conversion
from the ab yss of heresy opening under his feet.