Amund reiste Sagasøyla

Stiftelsen norsk Okkupasjonshistore, 2014
Amund reiste Sagasøyla
TEKST OG FOTO:
GERD HAUGEN
H
istoria om korleis Eidsvollsøylo vart Sogo-
søyla og hovna på
Elvese;er i 8everdolen er som eil
og monnen bok er eit
- Når eg hor tent skillingone,
likor eg å bruke dei. Og eg syntes det var ei skam at det som
manoe meiner er verdas vokros:e
søyl,;' skulle ligge gotebngs i
Oslo, seier søylebergor og hotellvert Amund Elvesæter, også kjent
under tilnomnet Jotunkongen.
eventyr. Nokon kvar
kva som får ein
Vår historie
Alt i 1836 kom Henrik I/Vergeland med eit opprop lil det norske
folk om å reise eil nasjonalmonument, eit minnesmerke til ære for
utkast <Fra Hafrsfjard til Eidsvoll·
vold. i tevling med blant anna eit
utkast av Gustav Vigeland. <Eidsvollsøylo. skulle reisost på Eids'
volls plass utanfor Stortinget.
Fram til krigen gjekk arbeidet
med søyla framover, kunstnaren
modellerte i gips, og 8-10 steinhoggarar hogg relieffa inn i syenitt. Pengar var innsamla og Stor'
tinget løyvde midlar. Men så kam
krigen, og med det vart lagnaden
til søyla fullstendig endra.
Wilhelm Rasmussen støtta NS;
etter krigen fonn Stortinget det
vanskeleg å reise eil monument
over det nasionale fridomsverket
loga av ein som var dømd for
førde under krigen far å unngå
nazi-styring, og vart også fengsla.
Stort arbeid
- Det var sørieleg å siå korleis
kunstverket var handsama. Dårleg
lagring giennom år hadde skadd
gipsformene. Sjølv om Stortinget
ikkie ein gong hadde brydd seg
om å ta skikkeleg vare på søyla.
hevdo dei eigedofT!srett over
monumentet! Men Amund Elvesæter er ikkie ein mann sam giev
seg. og hadde også skaffa seg
ein god medspelar i Andr.
Stangeland som styrde med arven
eHer \oVilhelm Rasmussen.
Halvparten av søyla var
hoggen ferdig før krigen, resten
lannst berre i gips. Skulle søyla
reisas! i sine fulle 34 meter, måtte
landssvik.
også dei øverste relieffa, kapileiet
- Rasmussen budde her på
og Harald Hårfagre på.hesten
Elveseter mange ganger, og inter~
hoggos! eller støyposL ,!\mund
essa mi vart vekt lar både kunst~
Elveseter fekk kontakt rf,ed Oppnaren og søyla som fekk ein slik
landske Betongindustri på Dokka.
ublid lagnad. Vi samarbeide om
Odd Ødegård reparerte grpsforå få sett opp eit relieR av Knut
mene og resten ov søyla vart
Hamsun på lødestaden i Garmo i
støypt i kunstbetong, og skil seg
lam.
ikkie merkande frå dei delone
som er hogne i syenitt. Eit heilt år
Varm potet
arbeidde Opplandske Betong15 års utrøy11eleg arbeid ligg bok
industri med
før den på
det foktum av Sagosøylo nå løfter
eltecsommoren 1992 kunne
seg mot himmelen midt i fjellreisQs!
mellom
fjella
i Beverdolen.
Noreg. - Rasmussen hadde tulla
s~g bort under krigen, mest på
Norsk historie i stein
grunn av trang økonomi. Eg fonn
500 tann veg søyla som står på
ikkie noka nazistisk i korkle
ein betongkoloss som går åtte-ni
monnen eller kunsten hans, men
meter ned i iorda. Med det ut rueg vart harm over korleis non og
leg sermerkte hotel!et s~m I~mund
kunstverket vart behandla. Nokre
Elveseter og kona Jessie hor bygd
lo'eslo å bruke
ti I
opp på den gamle familiegorden
Korkie Stortinget
i Bøverdalen som næraste granmokt og myndighet våga seg
ne, :-e:ser Sagasøyio seg mot
borti de:lne vormaste poteten i
himmelen. Tu~stone stoppar i
norsk bnstliv.
flokkeviS for å sjå på nærme på
etler kvort ol det
- Eg
det
synet.
reist søyio på den
vor uråd
viser no:sk histoMn,r,'nc,bn tille:lkte plassen utan-
hest. Opprinnleg skulle her den
norske løva ho trono, men det!e
v.art endra under arbeidet.
Eventyrhotellet
t;Jærciste granne til Sagasøylo er
Amund og Jessie Elvesæters livsverk, hotellet dei har bygd opp til
det mest sermerkte i landet. Her er
ikkie glas og glitter, men heile
hotellet er eit levande museum, fyll!
med antikvitetar, maleri, treskurd
og husflid av dei mest ulike slag.
- Eg
heller eit skåp enn ny
bit men
har eg nok også
eldste bilen i Bøverdalen, smiler
,Åmund og har historier å fortelie
om det meste som gjer dette
hotellet til skrinet rT,ed det rare for
dei tusenvis av luristar som sommersesonoen er innom EIveseter.
Klenodia er rr,or,ge, frå skåp
skorne av den store meistoren
5kiåkDLa tii i'~an og antiki'~etar
frå ulike land Amurd og Jessie har
viti o . - Del første vi gjer når vi
kiem til ein ny by, er å
etter
antikvitetsbutikkar .
SN
grunnlova. !\-flonge engasjerte
seg, og mange utkast vart laga.
I 1926 vart Wilhelm Rasmussens
O
Kiem du oppover Bøverdalen øvst i Ottadalen,
ser du brått eit nesten utruleg syn. Mot himmelranda løfter ei 34 meter høg søyle seg. Ho
skulle stått framfor Stortinget, men då det ikkie
vart av, brukte Åmund Elvesæter 2,6 millionar
av eigne midlar for å få kunstverket på plass.
01 Oslo ikkje var
aktuell i
Så pløvde eg
lillehammer kommune, mer, dei
våga ikkje etter Ol Stortinget
hadde sagt nei.
Liliehammer
fekk Ol,
Amund ein ny
på
Od heilt
seier
På E!veseter
Åmund Elvesæter har saman med kona Jessie skapt eit hotell utan
like på fedregarden i Bøverdalen. Her i inngangspartiet som han
sjølv har skore ut.
23
[o!eg.
han eigen
grunn, han var viliug til å bruke
pengor på søyla og ingen kunne
skuide han for.å ho politisle grun~
nor for dette ..A.mund Elvesæter
leia kampen dei frilynde ungdamsloga i Gudbrandsdalen
slutt Eidsvolisrnennene
som heid kvarcn::!re i herdene eg
seier «Enig og Ira til Dovre faner>.
Søyla vert avslutta med eit
kvadrolisk kopite\ med kong Eirik
l\'\O,9nusssons mcleste~ssegl on:-KJ
1294 og symboiet til dei nocske
bispeseto. Heilt på toppen tranar
kong Harald Hårfagre p6..sin
V6rt Blod 8/94
gier .~mund Ekerr,es: over del stor50905øyl0 som
hor kame ut 0'/ lagerskur og
,~I:e som fer "e95n
Gu~bror.dsdJlen og
Sogn ser s0ylo som ingen ville
ha ,men so~n ved ein manns innsats
offer.:ilie fonn relte
sen
dei h0gaste
O
Sjølv om fjella er høge inni
Jotunheimen, synest Sagasøyla
godt i landskapet ved Elveseter
Hotell i Bøverdalen. Søyla 50m
skulle stått ved Stortinget fekk
plas5en sin .midt i Fjell~Noreg
takka vera Amund Elvesæters
langvarige innsats for a få søyla
ut av gløymsle og vanære.
Vån
Sloc 8/94