edukacja ekologiczna w województwie dolnośląskim

Transcription

Edukacja Ekologiczna
w wojEwództwiE
dolnośląskim
edukacja ekologiczna.indb 1
2012-10-16 12:03:18
2012-10-16 12:03:18
Edukacja Ekologiczna
w wojEwództwiE
dolnośląskim
Przykłady prezentowane w ramach
III Dolnośląskiego Międzysektorowego
Forum Ekologicznego
pod redakcją Katarzyny Tokarczyk-Dorociak
Wrocław 2012
2012-10-16 12:03:18
Copyright © by Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
Instytut Architektury Krajobrazu, 2012
Redakcja
Katarzyna Tokarczyk-Dorociak
Recenzje:
dr Ewelina Rozpędowska, Stowarzyszenie Kaczawskie
dr Ewa Janeczek, Międzywydziałowe Studium Pedagogiczne,
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
Koncepcja graficzna okładki
Anna Popów-Nowicka
Zdjęcia na okładce:
Paweł Wójcik
Archiwum Karkonoskiego Parku Narodowego
Korekta
Konrad Skrzypiec
Skład i łamanie
Karolina Wójcik
ISBN 978-83-7717-107-3
Publikacja powstała w ramach projektu pt.: „Organizacja III Dolnośląskiego
Międzysektorowego Forum Ekologicznego”, współfinansowanego ze środków
Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego oraz
ze środków Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
WYDAWNICTWO
UNIWERSYTETU PRZYRODNICZEGO WE WROCŁAWIU
Redaktor Naczelny – prof. dr hab. Andrzej Kotecki
ul. Sopocka 23, 50–344 Wrocław, tel. 71 328 12 77, e-mail: [email protected]
Nakład: 500 + 16 egz. Ark. wyd. 5,34. Ark. druk. 6,0
Druk i oprawa: EXPOL, P. Rybiński, J. Dąbek, Spółka Jawna, ul. Brzeska 4, 87-800 Włocławek
2012-10-16 12:03:19
Spis treści
O Forum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
Piotr Błaszków
Podsumowanie i wyniki ewaluacji Programu Edukacji Ekologicznej . . . . . 11
Ewa Kassner
Rola edukacji formalnej w edukacji ekologicznej . . . . . . . . . . . . . . . 13
Kształcenie w zakresie edukacji ekologicznej
w dolnośląskich uczelniach wyższych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Julian Golak
Edukacja ekologiczna na Dolnym Śląsku
prowadzona przez organizacje pozarządowe
oraz w pracach Komisji Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Sejmiku Województwa Dolnośląskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Piotr Śnigucki
Edukacja ekologiczna prowadzona
w Dolnośląskim Zespole Parków Krajobrazowych . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Sabina Tabaka
Edukacja ekologiczna w Karkonoskim Parku Narodowym . . . . . . . . . . 51
Andrzej Hordyj
Bielawa – modelowe miasto ekologiczne 2012 . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Marek Mielczarek
Finansowanie edukacji ekologicznej
przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
we Wrocławiu w 2011 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
5
2012-10-16 12:03:19
2012-10-16 12:03:19
O Forum
Dolnośląskie Międzysektorowe Forum Ekologiczne powołane zostało jako
płaszczyzna do prowadzenia spójnej i uzupełniającej się edukacji ekologicznej przez wszystkie instytucje związane z tą tematyką. Forum jest płaszczyzną dyskusji nad wdrażaniem oraz ewaluacją i aktualizacją Programu Edukacji Ekologicznej dla Dolnego Śląska i ważnym elementem jego realizacji.
III edycja Forum została zorganizowana przez Wydział Środowiska
Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego we współpracy
z Instytutem Architektury Krajobrazu Uniwersytetu Przyrodniczego we
Wrocławiu, przy wsparciu finansowym Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W celu zapewnienia wysokiego poziomu merytorycznego oraz sprawnej organizacji powołano Komitet Organizacyjny w składzie:
• Piotr Błaszków – dyrektor Wydziału Środowiska, Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego,
• Jacek Pilawa – radny Sejmiku Województwa Dolnośląskiego,
• Ewa Kassner – przedstawicielka Dolnośląskiego Kuratorium Oświaty,
• Piotr Śnigucki – dyrektor Dolnośląskiego Zespołu Parków Krajobrazowych,
• Irena Krukowska-Szopa – przedstawiciel ekologicznych organizacji
pozarządowych, Fundacja „Zielona Akcja”,
• Andrzej Drabiński – prorektor ds. rozwoju i informatyzacji Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu,
• Rafał Krzywicki – Wydział Środowiska, Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego,
• Katarzyna Tokarczyk-Dorociak – Instytut Architektury Krajobrazu,
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu.
Aby rozmawiać o edukacji ekologicznej prowadzonej w województwie
dolnośląskim, 25 listopada 2011 roku spotkali się przedstawiciele administracji, organizacji pozarządowych, naukowcy, nauczyciele, przedstawiciele Kuratorium Oświaty, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej, Dolnośląskiego Zespołu Parków Krajobrazowych,
Lasów Państwowych – w sumie ponad 200 osób zaangażowanych na co
dzień w realizację szeroko pojętej edukacji ekologicznej. Obrady, już trady-
7
2012-10-16 12:03:20
Przygotowanie wystawy
Rejestracja uczestników Forum
Piosenka ekologiczna
Prezentacja PSP nr 2 w Strzegomiu
Piotr Błaszków, dyrektor Wydziału Środowiska Rozmowy podczas przerwy
UMWD, podczas wystąpienia
Wystawa
Dolnośląskiego Zespołu Parków Krajobrazowych
2012-10-16 12:03:56
cyjnie, odbyły się w Auli Jana Pawła II, w Centrum Naukowo-Dydaktycznym Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu.
Wystąpienia podczas Forum rozpoczął dyrektor Wydziału Środowiska
Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego, Piotr Błaszków,
który podsumował realizację Programu Edukacji Ekologicznej dla Dolnego Śląska, a także zaprosił do dyskusji nad jego aktualizacją. Radny Sejmiku Województwa Dolnośląskiego Julian Golak zapoznał uczestników Forum z rolą edukacji ekologicznej w pracach Komisji Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej Sejmiku Województwa Dolnośląskiego. Kolejnymi
przedstawionymi treściami były przykłady edukacji ekologicznej prowadzone w szkołach, zaprezentowane przez Ewę Kassner z Dolnośląskiego
Kuratorium Oświaty. Katarzyna Tokarczyk-Dorociak omówiła rolę, jaką
w edukacji ekologicznej spełniają wyższe uczelnie Dolnego Śląska. Prezes
Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
dr Marek Mielczarek bardzo szczegółowo omówił zasady finansowania
edukacji ekologicznej. Niezwykle ciekawe przykłady prowadzonej edukacji ekologicznej zaprezentowali dyrektor Dolnośląskiego Zespołu Parków
Krajobrazowych, Piotr Śnigucki oraz Zbigniew Kamiński z Regionalnej
Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu. Wzorcowy przykład edukacji ekologicznej prowadzonej w gminie Bielawa przedstawił zastępca
burmistrza, Andrzej Hordyj. Uczestnicy Forum mogli się także zapoznać
z działaniami ekologicznych organizacji pozarządowych, które reprezentowała Irena Krukowska-Szopa z Fundacji „Zielona Akcja”. Przedstawiła ona
najważniejsze projekty z zakresu edukacji ekologicznej prowadzone przez
organizacje z Dolnego Śląska.
Bardzo ważnymi prelegentami byli także uczniowie szkół wdrażających
programy ekologiczne, którzy wesołymi piosenkami o tematyce ekologicznej oraz prezentacją uczniowskich projektów ekologicznych uświetnili obrady Forum. Obradom towarzyszyły wystawy promujące osiągnięcia w zakresie edukacji ekologicznej przygotowane przez instytucje należące do
sieci szkół promujących ekorozwój.
Obrady Forum zakończyła dyskusja, którą podsumował Profesor Andrzej Drabiński, mówiąc, że w dobie kryzysu ekonomicznego wdrażanie
programu jest trudne, ale bardzo potrzebne, ponieważ ważny jest zrównoważony rozwój, który pogodzi potrzeby ludzi i ochronę środowiska. Działania związane z ochroną środowiska są znakomitym przykładem integracji
społecznej. o publikacji
To już druga publikacja prezentująca przykłady edukacji ekologicznej
prowadzonej przez dolnośląskie instytucje i organizacje. Celem publikacji przygotowywanych po Dolnośląskim Międzysektorowym Forum Eko-
9
2012-10-16 12:03:56
logicznym jest utrwalanie i szersza prezentacja referatów prezentowanych
podczas obrad. Wszyscy referenci proszeni są o przygotowanie swojego
wystąpienia w wersji do druku, tak aby również Ci, którzy nie mogli ich
wysłuchać skorzystali z wiedzy i pomysłów. Pozycja ta ma zachęcić podmioty prowadzące edukację ekologiczną do aktywnego uczestniczenia
w obradach Forum – po to, by dzielić się pomysłami, prezentować swoje
osiągnięcia, nawiązywać współpracę i wykorzystywać wiedzę wszystkich
zaangażowanych w edukację ekologiczną.
Niestety, nie wszystkie wygłoszone referaty dostarczono do druku i tym
serdeczniej dziękujemy Autorom prac, które przekazujemy Czytelnikom
w niniejszej publikacji.
2012-10-16 12:04:04
Piotr Błaszków
Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego
Wydział Ochrony Środowiska
Podsumowanie i wyniki ewaluacji
Programu Edukacji Ekologicznej
geneza powstania
Program Edukacji Ekologicznej dla Dolnego Śląska powstał jako konsekwencja realizacji „Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej”. Stanowiła ona
podstawę dla przyjętego „Programu zrównoważonego rozwoju i ochrony
środowiska województwa dolnośląskiego”, który zakładał, iż edukacja ekologiczna powinna być prowadzona w sposób ciągły na wszystkich poziomach
szkolnictwa, począwszy od szkół podstawowych po szkoły wyższe.
Edukacja ekologiczna powinna być także realizowana na wszystkich
poziomach administracji rządowej i samorządowej. Konieczne jest również edukowanie społeczeństwa poprzez system ośrodków ekologicznych.
Wnioskodawcą opracowania PEE dla Dolnego Śląska była Komisja Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Sejmiku Województwa Dolnośląskiego I kadencji w maju 2002 r. Merytoryczne przygotowania rozpoczęły się
jesienią 2002 r. i trwały do wiosny 2005 r. Program Edukacji Ekologicznej
dla Dolnego Śląska został uchwalony przez Sejmik Województwa Dolnośląskiego w listopadzie 2005 r.
Przesłanie i cele programu
Przesłaniem Programu Edukacji Ekologicznej dla Dolnego Śląska jest wychowanie odpowiedzialnego za środowisko naturalne (w skali nie tylko lokalnej, ale i globalnej) mieszkańca Dolnego Śląska, który świadomie dąży
do zrównoważonego rozwoju rozumianego jako jedyna droga postępu
w rozwoju społeczeństwa, przy równoczesnym zachowaniu dóbr przyrody
i środowiska naturalnego dla przyszłych pokoleń.
11
2012-10-16 12:04:05
Z uwagi na specyfikę społeczną i środowiskową województwa, po przeprowadzeniu konsultacji międzysektorowej, sformułowano główne cele Programu Edukacji Ekologicznej dla Dolnego Śląska:
• rozwój świadomości ekologicznej;
• stworzenie systemu współpracy międzysektorowej i dialogu społecznego;
• racjonalne wykorzystanie i rozwój bazy służącej powszechnej edukacji ekologicznej;
• zaplanowanie struktury oraz form organizacji edukacji ekologicznej
w aspekcie potrzeb i możliwości finansowych.
Do powyższych celów sformułowane zostały konkretne zadania dla administracji oraz samorządów, w tym: WFOŚiGW, a także szkolnictwa, jednostek zarządzających obszarami chronionymi i leśnymi, organizacji pozarządowych i mediów. Wymienione podmioty mają różną formę udziału
w programie. Jedne w sposób bezpośredni realizują edukację ekologiczną,
a inne są podmiotami wspierającymi i finansującymi.
Wdrożenie tak opracowanego Programu umożliwi:
• wskazanie kierunków e.e. na Dolnym Śląsku w aspekcie nowego
okresu programowania oraz aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego i Planu Gospodarki Odpadami;
• zaangażowanie partnerów z różnych środowisk, w tym organizacji,
uczelni, szkół, parków narodowych i krajobrazowych, mediów, biznesu, administracji w zapisane działania;
• programowanie wydatkowania funduszy WFOŚiGW oraz wytyczne
strategiczne dla Regionalnego Programu Operacyjnego w priorytecie środowisko.
12
2012-10-16 12:04:05
Ewa Kassner
Kuratorium Oświaty we Wrocławiu
Rola edukacji formalnej
w edukacji ekologicznej
Nadrzędnym celem współczesnej edukacji ekologicznej jest upowszechnienie wśród dzieci i młodzieży wiedzy o środowisku przyrodniczym,
kształtowanie postaw proekologicznych, wychowanie wykształconego
i świadomego społeczeństwa, które z troską i poczuciem odpowiedzialności będzie podejmować decyzje o korzystaniu z bogactw naturalnych
naszej planety, z uwzględnieniem zasad zrównoważonego rozwoju.
Szczególną rolę w tym procesie odgrywają nauczyciele i wychowawcy, którzy podczas codziennych zajęć z młodymi ludźmi wpajają wartości
i zasady odpowiedzialności za przyrodę. Im wcześniej zainteresują dzieci i młodzież zagadnieniami ochrony środowiska, tym bardziej utrwalą
się one w ich psychice i doprowadzą do ukształtowania pożądanych postaw. Niezbędnym narzędziem w pracy pedagogicznej są programy wychowania przedszkolnego oraz nauczania poszczególnych przedmiotów
i zajęć w kolejnych etapach kształcenia. Tworzone są według podstawy
programowej, wynikającej z aktów prawnych Ministerstwa Edukacji Narodowej.
Stara podstawa programowa1 obowiązuje w klasach IV–VI szkoły podstawowej oraz w szkole ponadgimnazjalnej. Określa ona ogólne
cele edukacyjne i zadania szkoły, osiągnięcia uczniów z poszczególnych
przedmiotów. Uwzględnia ponadto konieczność realizacji tzw. międzyprzedmiotowych ścieżek edukacyjnych. Ich treści realizowane są w ramach różnych przedmiotów, programów wychowawczych czy projektów
edukacyjnych. Przykładem takiej ścieżki jest edukacja ekologiczna.
1
Rozporządzenie MEN z dnia 26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U.
z 2002 r. Nr 51, poz. 458 z późn. zm.).
13
2012-10-16 12:04:05
Nowa podstawa programowa2 realizowana jest już w przedszkolach,
klasach I–III szkoły podstawowej i gimnazjach, a począwszy od września
2012 r. zastępując starą, wdrażana będzie sukcesywnie w kolejnych klasach
szkoły podstawowej i klasach szkół ponadgimnazjalnych. Określa ona jasno cele kształcenia i wymagania szczegółowe względem ucznia z poszczególnych przedmiotów, kładzie nacisk na wyzwalanie aktywności twórczej
dzieci i młodzieży. Nie uwzględnia już ścieżek edukacyjnych, za to zaleca
przeprowadzanie doświadczeń, obserwacji i wycieczek w terenie.
Poniższe przykłady, stanowiące wyjątki z nowej podstawy programowej, wskazują na konieczność prowadzenia edukacji ekologicznej zarówno
w przedszkolach, jak i szkołach.
Celem wychowania przedszkolnego jest:
• budowanie systemu wartości, w tym wychowywanie dzieci tak, żeby
lepiej orientowały się, co jest dobre, a co złe;
• budowanie dziecięcej wiedzy o świecie społecznym, przyrodniczym
i technicznym oraz rozwijanie umiejętności prezentowania swoich
przemyśleń w sposób zrozumiały dla innych;
Zadania dla nauczycieli przedszkoli:
• pomaganie dzieciom w rozumieniu istoty zjawisk atmosferycznych
i unikaniu zagrożeń;
• wychowanie w poszanowaniu roślin i zwierząt.
Uczeń kończący III klasę szkoły podstawowej (I etap kształcenia) posiada kompetencje:
• obserwuje i prowadzi proste doświadczenia przyrodnicze, analizuje
je i wiąże przyczynę ze skutkiem;
• podejmuje działania na rzecz ochrony przyrody w swoim środowisku;
• wie, jakie zniszczenia w przyrodzie powoduje człowiek.
Wymagania szczegółowe z przedmiotu przyroda w kl. IV–VI szkoły
podstawowej (II etap kształcenia):
• uczeń prowadzi obserwacje i proste doświadczenia wykazujące zanieczyszczenie najbliższego otoczenia (powietrza, wody, gleby);
• proponuje działania sprzyjające środowisku przyrodniczemu;
• podaje przykłady miejsc w najbliższym otoczeniu, w których zaszły
korzystne i niekorzystne zmiany pod wpływem działalności człowieka;
• uzasadnia potrzebę segregacji odpadów, wskazując na możliwość ich
ponownego przetwarzania;
2
14
Rozporządzenia MEN z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U.
z 2009 r. Nr 4, poz. 17).
2012-10-16 12:04:05
• wymienia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce, wskazuje
na mapie parki narodowe, podaje przykłady rezerwatów przyrody,
pomników przyrody i gatunków objętych ochroną, występujących
w najbliższej okolicy.
Wymagania szczegółowe z geografii w gimnazjum (III etap edukacyjny):
• uczeń wskazuje na konieczność ochrony środowiska przyrodniczego
i kulturowego w Polsce;
• wymienia formy jego ochrony i proponuje konkretne działania na
rzecz jego ochrony we własnym regionie;
• przedstawia, na podstawie różnych źródeł informacji, strukturę wykorzystania źródeł energii w Polsce i ocenia jej wpływ na stan środowiska przyrodniczego.
Wymagania szczegółowe z geografii w szkole ponadgimnazjalnej (IV etap
edukacyjny) – zakres podstawowy i rozszerzony:
• uczeń formułuje problemy wynikające z eksploatowania zasobów
odnawialnych i nieodnawialnych;
• potrafi przewidzieć przyrodnicze, pozaprzyrodnicze przyczyny
i skutki zakłóceń równowagi ekologicznej;
• wskazuje propozycje rozwiązań lokalnych, regionalnych i globalnych
problemów środowiskowych, demograficznych i gospodarczych
zgodnych z koncepcją zrównoważonego rozwoju oraz opartych na
równoprawnych zasadach współpracy;
• dowodzi na przykładach, że naruszenie stabilności ekosystemów
może powodować nieodwracalne zmiany w środowisku naturalnym;
• omawia podstawowe zasady zrównoważonego rozwoju i ocenia
możliwości ich realizacji w skali lokalnej, regionalnej i globalnej;
• uzasadnia konieczność działań na rzecz restytucji i zachowania naturalnych elementów środowiska w Polsce (w tym także działań podejmowanych we współpracy z innymi państwami).
Wymagania szczegółowe z biologii w szkole ponadgimnazjalnej (IV etap
edukacyjny) – zakres podstawowy i rozszerzony:
• uczeń przedstawia podstawowe motywy ochrony przyrody (egzystencjalne, ekonomiczne, etyczne i estetyczne);
• przedstawia wpływ współczesnego rolnictwa na różnorodność biologiczną (ciągle malejąca liczba gatunków uprawnych przy rosnącym
areale upraw, spadek różnorodności genetycznej upraw);
• podaje przykłady kilku gatunków, które są zagrożone lub wyginęły
wskutek nadmiernej eksploatacji ich populacji;
• podaje przykłady kilku gatunków, które udało się restytuować w środowisku;
15
2012-10-16 12:04:06
• wykazuje różnicę między ochroną bierną a czynną, przedstawia
prawne formy ochrony przyrody w Polsce oraz podaje przykłady roślin i zwierząt objętych ochroną gatunkową;
• uzasadnia konieczność międzynarodowej współpracy w celu zapobiegania zagrożeniom przyrody, podaje przykłady takiej współpracy
(np. CITES, „Natura 2000”, Agenda 21);
• rozumie znaczenie ochrony przyrody i środowiska oraz zna i rozumie zasady zrównoważonego rozwoju;
• prezentuje postawę szacunku wobec siebie i wszystkich istot żywych
oraz środowiska.
Wymagania szczegółowe z chemii w szkole ponadgimnazjalnej (IV etap
edukacyjny) – zakres podstawowy:
• uczeń posługuje się zdobytą wiedzą chemiczną w życiu codziennym
w kontekście dbałości o własne zdrowie i ochrony środowiska naturalnego;
• proponuje alternatywne źródła energii – analizuje możliwości ich
zastosowań (biopaliwa, energia słoneczna, wodna, jądrowa, geotermalna itd.);
• wymienia źródła chemicznego zanieczyszczenia gleb oraz podstawowe rodzaje zanieczyszczeń (metale ciężkie, węglowodory, pestycydy,
azotany);
• proponuje sposoby ochrony gleby przed degradacją;
• analizuje wpływ różnorodnych sposobów uzyskiwania energii na
stan środowiska przyrodniczego;
• podaje przykłady opakowań (celulozowych, szklanych, metalowych,
sztucznych) stosowanych w życiu codziennym; opisuje ich wady i zalety;
• wskazuje na zagrożenia związane z gazami powstającymi w wyniku
spalania się PVC;
• uzasadnia potrzebę zagospodarowania odpadów pochodzących
z różnych opakowań.
Rolą nadzoru pedagogicznego jest monitorowanie i kontrola realizowanych przez przedszkola i szkoły treści zawartych w podstawie programowej, w tym także treści w zakresie edukacji ekologicznej. Do zakresu czynności kuratorium oświaty należy również wspieranie szkół w działalności
dydaktyczno-wychowawczej. Zapisy ustawy o systemie oświaty3 wskazują na konieczność wsparcia placówek w zakresie upowszechniania wśród
dzieci i młodzieży wiedzy o zasadach zrównoważonego rozwoju oraz
kształtowania postaw sprzyjających jego wdrażaniu w skali lokalnej kra-
16
3
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jednolity: Dz. U. z 2004 r.
Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.).
2012-10-16 12:04:06
jowej i globalnej. Z kolei w strategicznym
programie Edukacji Ekologicznej dla Dolnego Śląska, opracowanym przez Zarząd
Województwa Dolnośląskiego, ujęto zadania dla kuratorium oświaty, które ukierunkowane są na:
• podnoszenie świadomości ekologicznej dzieci i młodzieży,
• wymianę informacji i doświadczeń,
• promocję i wsparcie właściwych
działań na tym polu.
Mając na uwadze powyższe, a także
wychodząc naprzeciw oczekiwaniom środowiska oświatowego, z inicjatywy Dolnośląskiego Kuratora Oświaty w czerwcu 2004 r. utworzono Dolnośląską Sieć
Szkół Promujących Ekorozwój „Ziemia
dla Wszystkich”. W czerwcu 2007 r. powołano ponadto Dolnośląskie Forum
Edukacji Ekologicznej, którego głównym celem jest tworzenie Sieci i systematyczne wspieranie należących do niej placówek poprzez zwiększenie dostępu do
informacji, wymianę doświadczeń, organizację szkoleń oraz włączanie do współpracy różnych podmiotów. W skład DFEE
weszli przedstawiciele:
– Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego,
– Dolnośląskiego Zespołu Parków Krajobrazowych,
– Ligi Ochrony Przyrody,
– Regionalnej Dyrekcji Lasów
Państwowych we Wrocławiu,
– Dolnośląskiego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli,
– Wrocławskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli,
– Wydziału Edukacji Urzędu Miejskiego Wrocławia.
Dotychczasowe zadania realizowane przez DFEE to:
• informowanie o przedsięwzięciach związanych z funkcjonowaniem
„Dolnośląskiej Sieci Szkół Promujących Ekorozwój” na stronie
www.kuratorium.wroclaw.pl;
17
2012-10-16 12:04:09
18
• organizacja warsztatów i seminariów dla szkolnych liderów EE organizowane przez WCDN w ośrodkach edukacyjnych: Centrum
Edukacji Ekologicznej Karkonoskiego Parku Narodowego w Szklarskiej Porębie, Centrum Edukacji Ekologicznej w Myśliborzu, Leśnym
Kompleksie Promocyjnym w Świeradowie, Centrum Edukacji Ekologicznej w Krośnicach, Nadleśnictwie Oborniki Śląskie, Nadleśnictwie Wołów;
• promocja dobrych praktyk podczas organizacji konferencji ekologicznych na łamach miesięcznika „Oblicza Edukacji”;
• przekazywanie szkołom materiałów i literatury fachowej;
• organizacja konkursu na logo Dolnośląskiej Sieci Szkół Promujących
Ekorozwój „Ziemia dla Wszystkich”;
• organizacja dolnośląskiego „Konkursu dla nauczycieli na najciekawszy scenariusz zajęć badawczych z zakresu ekologii i ochrony środowiska”.
W ramach Dolnośląskiej Sieci Szkół Promujących Ekorozwój dzieci
i uczniowie pod kierunkiem nauczycieli realizują projekty, które wynikają
z obserwacji najbliższego otoczenia oraz chęci promowania ekologicznego
stylu życia we współpracy z rodziną i środowiskiem lokalnym. W trzech
dotychczasowych edycjach (w cyklu dwuletnim ) zrealizowano ok. 200 projektów. Obecnie dobiega końca IV edycja, której podsumowanie nastąpi
w czerwcu 2012 r. Forum ocenia działania szkół na podstawie kryteriów:
• określenie problemu ekologicznego zaobserwowanego w środowisku szkoły/przedszkola,
• ocena merytoryczna projektu,
• współpraca szkoły ze środowiskiem lokalnym, zasięg realizowanych
działań,
• osiągnięte rezultaty.
W celu wyłonienia Lidera Edukacji Ekologicznej na każdym poziomie kształcenia przeprowadzany jest audyt w wybranych placówkach.
Podsumowanie działalności szkół będących w Sieci odbywa się podczas
konferencji. Najaktywniejszym i najskuteczniej działającym placówkom
nadawane są tytuły Lidera Edukacji Ekologicznej. Szkoły otrzymują także
certyfikaty szkół promujących ekorozwój i nagrody rzeczowe. Uczniowie
i nauczyciele mają okazję do zaprezentowania swoich dokonań oraz możliwość wysłuchania ciekawych wykładów dotyczących aktualnych zagadnień
związanych z ekologią i ochroną środowiska. Naszym sprzymierzeńcem
w organizacji konferencji jest Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu.
Efektywne działania prośrodowiskowe w placówkach oświatowych
wskazują na to, że nauczyciele, a wraz z nimi uczniowie i wychowankowie
coraz częściej wychodzą z inicjatywą poza klasę i mury szkolne po to, by
rozwiązać problemy w swoim otoczeniu. Obliguje ich do tego wspomnia-
2012-10-16 12:04:10
na podstawa programowa, która nakłada
na szkołę i ucznia szereg wymagań w tym
zakresie. Jednak chęć rywalizacji i promocja własnych dokonań, a także możliwość
otrzymania wsparcia sprzyja wyzwaniom.
Kilka poniżej przytoczonych przykładów
dobrych praktyk, jakimi są projekty zrealizowane w ramach Dolnośląskiej Sieci
Szkół Promujących Ekorozwój, świadczy
o coraz większej roli edukacji formalnej
w edukacji ekologicznej:
• „Poznajemy tajemnice ptaków” –
Przedszkole nr 126 „Różanka” we
Wrocławiu,
• „Kolory natury skrzatów” – Przedszkole nr 27 „Skrzaty” we Wrocławiu,
• „Tropem odpadów” – Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana Kilińskiego
w Oleśnicy,
• „Bielawa moje czyste miasto” –
Ekologiczna Szkoła Podstawowa
nr 7 im. Juliana Tuwima w Bielawie,
• „Ścieżka leśna Jary, szlakiem bociana” – Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3 w Obornikach Śląskich,
• „Myśl globalnie – działaj lokalnie”
– Gimnazjum nr 3 w Świdnicy,
• „Podpatrzone w lesie” – Gimnazjum w Lubinie,
• „Ogródek dendrologiczny” – Gimnazjum w Sułowie,
...a wdzięczne wypowiedzi dzieci z Przedszkola nr 126 „Różanka” we Wrocławiu napawają optymizmem i świadczą również o tym, że edukacja ekologiczna młodego pokolenia przynosi efekty, które w przyszłości zaowocują
świadomym dążeniem do racjonalnego korzystania ze środowiska naturalnego i odpowiedzialnością za jego stan:
„Ekologia to takie coś, żeby był ładny świat!” – Kinga, 6 lat;
„Ekologia to taka szkoła, co uczy o dobrej naturze!” – Julia, 5 lat.
19
2012-10-16 12:04:13
20
2012-10-16 12:04:13
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
Kształcenie w zakresie edukacji ekologicznej
w dolnośląskich uczelniach wyższych
Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska problematykę ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju należy uwzględniać w podstawach
programowych kształcenia ogólnego dla wszystkich typów szkół, także
w odniesieniu do kursów prowadzących do uzyskania kwalifikacji zawodowych1. Artykuł 79 wspomnianej ustawy wskazuje, iż szkoły wyższe obejmujące dziedziny nauki lub dyscypliny wiążące się z ochroną środowiska są
zobowiązane do uwzględniania oraz rozwijania w swojej działalności i programach zagadnień związanych z ochroną środowiska.
W województwie dolnośląskim kształcenie w zakresie edukacji ekologicznej i ochrony środowiska realizowane jest na następujących kierunkach
studiów:
• Ochrona środowiska,
• Inżynieria środowiska,
• Biologia środowiskowa,
• Architektura krajobrazu (ochrona krajobrazu),
• Administracja ochrony środowiska,
• Polityka ochrony środowiska,
• Gospodarka odpadami,
• Odnawialne źródła energii,
• Inżynieria i gospodarka wodna,
• Prawo ochrony środowiska i ekologia (np. specjalizacja na kierunku
Prawo, Zamiejscowy Oddział we Wrocławiu Uczelni Heleny Chodkowskiej)
prowadzonych m.in. przez Politechnikę Wrocławską, Uniwersytet Wrocławski, Państwową Wyższą Szkołę Zawodową w Legnicy, Uniwersytet
Przyrodniczy we Wrocławiu.
1
Art. 77, ustawa Prawo ochrony środowiska z 2001 r. Dz.U. 2001, nr 62, poz. 627.
21
2012-10-16 12:04:14
22
Minimalne wymagania dla kierunku ochrona środowiska uwzględniają
konieczność realizacji w zależności od typu studiów: 6 semestrów (2200
godzin, 180 ECTS) dla studiów licencjackich lub 7 semestrów (2500 godzin,
210 ECTS ) dla studiów inżynierskich, zaś dla studiów drugiego stopnia
3 (4) semestry, 1000 (900) godzin, 120 (90) ECTS .
Treści kierunkowe, jakie musi obejmować program studiów I stopnia
uwzględniają zagadnienia związane z ekologią i ochroną przyrody, geologią, geomorfologią i gleboznawstwem; hydrologią, meteorologią i klimatologią; prawem i ekonomią w ochronie środowiska; instrumentami ochrony
środowiska, a także zagadnienia połączone z zagrożeniami cywilizacyjnymi
i zrównoważonym rozwojem, inżynierią procesową i technikami odnowy
środowiska oraz technologiami bioenergetycznymi. Podczas II stopnia studiów studenci zostają zapoznani przede wszystkim z polityką ekologiczną
i aspektami środowiskowymi planowania przestrzennego oraz statystycznymi metodami stosowanymi w analizach środowiskowych.
Oferta kształcenia w zakresie ochrony środowiska na Uniwersytecie
Wrocławskim przedstawia się następująco:
Międzywydziałowe Studia Ochrony Środowiska (Wydział Nauk Biologicznych i Wydział Nauk o Ziemi i Kształtowania Środowiska):
• I˚, licencjackie, 3 lata;
• II˚, magisterskie, 2 lata;
• I˚z, 4 lata;
• II˚z, 2 lata.
Oferowane specjalizacje: biologia środowiska, geoekologia, ochrona
wód i kopalin, ochrona i kształtowanie środowiska geograficznego, gospodarka środowiskiem.
Na Politechnice Wrocławskiej z ochroną środowiska związane są dwa
kierunki studiów, a mianowicie:
kierunek Ochrona środowiska • studia I stopnia stacjonarne inżynierskie (7 semestrów);
• studia II stopnia stacjonarne magisterskie (3 semestry), w specjalnościach:
– biotechnologia środowiska,
– gospodarka odpadami,
– systemy ochrony wód i gleby,
– systemy ochrony atmosfery. kierunek Inżynieria środowiska
• studia I stopnia stacjonarne inżynierskie (7 semestrów) we Wrocławiu oraz w Zamiejscowych Ośrodkach Dydaktycznych w Jeleniej
Górze i w Wałbrzychu,
• studia II stopnia stacjonarne magisterskie (3 semestry),
• studia II stopnia stacjonarne magisterskie (3 semestry) w języku angielskim,
2012-10-16 12:04:14
• studia I stopnia niestacjonarne inżynierskie (8 semestrów),
• studia II stopnia niestacjonarne magisterskie (4 semestry), w specjalnościach:
– klimatyzacja, ogrzewnictwo i instalacje sanitarne;
– zaopatrzenie w wodę, usuwanie ścieków i zagospodarowywanie
odpadów;
– inżynieria ochrony atmosfery;
– Environmental Quality Management (studia w języku angielskim). Oferta Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu w zakresie edukacji
ekologicznej i ochrony środowiska jest niezwykle szeroka i stale dopasowuje
się do wymagań rynku. Obecnie wśród kierunków z listy MNiSzW uwzględniających w programach ochronę środowiska znajdują się2:
• Architektura krajobrazu, WIKŚiG, inż., mgr, s, n (kształtowanie
i ochrona krajobrazu);
• Biologia, WBiHZ, lic., mgr, (biologia środowiskowa);
• Inżynieria środowiska, WIKŚiG, inż., mgr, s, n (gospodarka wodna,
ochrona zasobów wodnych);
• Ochrona środowiska, WPT, inż., mgr, s, n (ekologia i ochrona przyrody, ochrona wód, ochrona gleb i rekultywacja terenów zdegradowanych);
• Kierunek unikatowy: Odnawialne źródła energii i gospodarka odpadami, WPT, inż., s;
• Kierunek unikatowy, zamawiany (jedyny w Polsce): Inżynieria i gospodarka wodna, WIKŚiG, inż., mgr, s, n (gospodarka wodna, ochrona zasobów wodnych).
Ofertę dydaktyczną w zakresie edukacji ekologicznej i ochrony środowiska Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu uzupełniają inicjatywy
realizowane przez pracowników uczelni. Do najważniejszych należą:
– Centrum Odnawialnych Źródeł Energii,
– Centrum Edukacji Ekologicznej „Samotwór”,
– Zespół Parkowy Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu –
Arboretum w Pawłowicach.
Edukacja ekologiczna uwzględniania jest także w prowadzonym na
Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu Uniwersytecie Otwartym,
w którym zaproponowano ofertę edukacyjną skierowaną do wszystkich
zainteresowanych (bez względu na wykształcenie, wiek, status zawodowy,
płeć i obecne zatrudnienie), a jej hasłem przewodnim jest Człowiek i środowisko.
Potencjał kadry oraz zaplecza materialnego Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu wykorzystywany jest także do edukacji ekologicznej
2
Zastosowane skróty: s – studia stacjonarne, n – studia niestacjonarne.
23
2012-10-16 12:04:14
24
najmłodszych. Dzieci mają możliwość uczestniczenia w zajęciach realizowanych na Uniwersytecie Dzieci czy Uniwersytecie Dziecięcym UNI KIDS,
które są wspierane przez pracowników i władze uczelni.
Aktualnie Uniwersytet Przyrodniczy realizuje dwa projekty współfinansowane ze środków unijnych, które docelowo będą wspierać edukację
ekologiczną całego społeczeństwa.
Projekt „Przystosowanie zespołu parkowego Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu do celów edukacji ekologicznej społeczeństwa”
realizowany w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007–
–2013, Działanie 4.7. „Ochrona bioróżnorodności i edukacja ekologiczna”.
Celem projektu jest podniesienie kształtowania postaw świadomego utrzymywania, w co najmniej niezmienionym stanie, dla nas i przyszłych pokoleń,
użytecznego potencjału różnorodności biologicznej i krajobrazowej środowiska naturalnego regionu i jego ochrona. Najważniejsze inwestycje to: budowa 1,48 km ścieżek przyrodniczo-edukacyjnych wraz z ich oświetleniem
i infrastrukturą pomocniczą, rekonstrukcja naturalnych punktów widokowych, uzupełnienie nasadzeń roślinności rodzimej, montaż infrastruktury
edukacyjnej, zakup audioprzewodników oraz przygotowanie treści edukacyjnych dla różnych grup odbiorców w 3 wersjach językowych.
Projekt „Przebudowa Stacji Badawczo-Dydaktycznej na Ośrodek
Edukacji Ekologicznej Samotwór” realizowany w ramach Regionalnego
Programu Operacyjnego na lata 2007–2013, Działanie 4.7. „Ochrona bioróżnorodności i edukacja ekologiczna”. Celem projektu jest przede wszystkim
ochrona bioróżnorodności i zachowanie potencjału środowiskowego regionu Doliny Bystrzycy oraz edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie
zastosowania odnawialnych źródeł energii poprzez stworzenie pierwszego
w Polsce pasywnego budynku użyteczności publicznej wraz z pomieszczeniami umożliwiającymi prowadzenie obserwacji i badań zagrożonych gatunków fauny Doliny Bystrzycy oraz wykonanie ścieżki edukacyjnej (przyrodniczej) na bazie gatunków specjalnych roślin energetycznych.
Idea OEE opiera się na trzech filarach:
• stworzenie „Budynku Czterech Żywiołów” – pierwszego na Dolnym
Śląsku i jednego z pierwszych w Polsce, pasywnego budynku użyteczności publicznej „Samotwór”;
• zbudowanie ścieżki edukacyjnej pozwalającej odwiedzającym zapoznać się ze specjalnymi gatunkami roślin wykorzystywanymi w celu
pozyskania energii, walory edukacyjne ścieżki polegać będą na ukazywaniu korzyści dla środowiska i człowieka, wynikających z zastosowania roślin jako odnawialnego źródła energii;
• stworzenie możliwości obserwacji i badań zagrożonych gatunków
fauny Doliny Bystrzycy, bez bezpośredniej ingerencji i wkraczania
człowieka na ich terytoria, przyczyni się do zachowania i ochrony
różnorodności biologicznej.
2012-10-16 12:04:14
Wizualizacja Budynku Czterech Żywiołów
dyscyplina naukowa ochrona środowiska
Ochrona środowiska jako nauka ma charakter nauki stosowanej, dopiero
od 2011 r. jest osobną dyscyplina naukową. Jej przedmiotem jest przede
wszystkim dynamika zmian środowiska przyrodniczego powodowanych
działalnością człowieka, badanie skutków tej ingerencji oraz poszukiwanie
metod ich minimalizowania.
Pomimo że kierunek ochrona środowiska w polskich wyższych uczelniach prowadzony jest od ponad dwudziestu lat (pierwsze nabory na
ten kierunek studiów przeprowadził w 1992 r. Uniwersytet Wrocławski,
w 1993 r. Politechnika Wrocławska, w 1994 r. Uniwersytet Przyrodniczy we
Wrocławiu), to do 2011 r. nie było osobnej dyscypliny naukowej. Postulat
uzupełnienia dyscyplin naukowych o pojęcia ekologia i ochrona środowiska zawarty był w uchwale Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 maja
1991 r. w sprawie polityki ekologicznej (M.P.1991.18.118) „Polityka ekologiczna państwa (...) powinna uwzględniać (...) – uzupełnienie wykazu dyscyplin naukowych o pojęcia ekologia i ochrona środowiska...”.
Ekologia jako dyscyplina naukowa została włączona do spisu dyscyplin
już w 1992 r., a ochrona środowiska jako samodzielna dyscyplina naukowa
pojawiła się w 2011 r. Włączono ją do nauk biologicznych (ochrona środowiska) oraz nauk rolniczych (ochrona i kształtowanie środowiska). Daje to
możliwość pełnego kształcenia w dyscyplinie ochrona środowiska, przede
wszystkim poprzez prowadzenie studiów doktoranckich i kształcenie kadry naukowej.
25
2012-10-16 12:04:15
Podsumowanie i wnioski
1. Dolnośląskie uczelnie mają duży potencjał w zakresie edukacji ekologicznej społeczeństwa (baza, kadra, kierunki studiów, studia podyplomowe, kursy specjalistyczne i kwalifikacyjne).
2. Zrównoważony rozwój Dolnego Śląska wymaga zatrudniania większej liczby absolwentów kierunków związanych z ochroną środowiska.
3. Utworzenie nowej dyscypliny naukowej pozwala na uruchomienie
studiów trzeciego stopnia na kierunku ochrona środowiska/ochrona i kształtowanie środowiska i kształcenie kadry naukowej.
26
2012-10-16 12:04:15
Julian Golak
Radny Sejmiku Województwa Dolnośląskiego
Edukacja ekologiczna na Dolnym Śląsku
prowadzona przez organizacje pozarządowe
oraz w pracach Komisji Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej Sejmiku Województwa
Dolnośląskiego
Edukacja ekologiczna na Dolnym Śląsku istnieje już od ponad 30 lat.
Pierwszą organizacja pozarządową, która upomniała się o ochronę środowiska naturalnego w Sudetach była Solidarność Polsko-Czechosłowacka.
Działania edukacyjne prowadzone w tej sprawie były niezwykle trudne,
bowiem władze komunistyczne ukrywały przed społeczeństwem katastrofalny stan środowiska przyrodniczego w Karkonoszach. We wrześniu
1987 r. na tzw. Drodze Przyjaźni pod Śnieżką Solidarność Polsko-Czechosłowacka wraz z ruchem Wolność i Pokój zorganizowała akcję w obronie
zagrożonych w obu krajach sąsiednich gór pod hasłem „Ratujmy Karkonosze”1.
Drugą organizacją proekologiczną zasłużoną na terenie Dolnego Śląska, która kształtowała się w latach 80. XX w. na fali społecznego protestu,
był Polski Klub Ekologiczny2. To właśnie wtedy zaczęły łączyć się w działaniu małe grupy ludzi, które chciały otwartej działalności na rzecz poprawy środowiska naturalnego człowieka. W tamtych czasach informacji
o złym stanie środowiska prawie nie było, panowała wszechwładna cenzura. W PRL-u powstało aż 27 okręgów zagrożenia ekologicznego, było też
5 obszarów katastrofy ekologicznej. Pomimo represyjnej działalności Służby Bezpieczeństwa PRL udało się obudzić w społeczeństwie świadomość
1
2
Por. Solidarność Polsko-Czesko-Słowacka, wyd. Fundacja Solidarności Polsko-Czesko-Słowackiej, Warszawa 1992.
Por. A. Mikłaszewski Pierwsze lata działalności PKE…, „Ziemia Kłodzka”, nr 211-I 2011,
wyd. Wydawnictwo Ziemia Kłodzka, Nowa Ruda.
27
2012-10-16 12:04:15
zagrożenia zdrowia, które zależy od stanu środowiska. Stan wojenny tylko
na kilka miesięcy przerwał działania w edukacji ekologicznej.
Prawdziwy przełom nastąpił w 1989 r., gdy wywalczono zamknięcie
Huty Chromu Siechnice. Obecnie PKE na Dolnym Śląsku prowadzi działalność w kilkunastu kołach, m.in. w Nowej Rudzie (od 1990 r.). W ostatnich kilkunastu latach regularną działalność edukacyjną w zakresie ochrony środowiska realizowały również następujące organizacje pozarządowe:
Polski Klub Ekologiczny, Liga Ochrony Przyrody, Fundacja Odnowy Ziemi
Noworudzkiej, Dolnośląska Fundacja Ekorozwoju, Stowarzyszenie Komitet Obywatelski Ziemi Kłodzkiej, a także Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, Związek Harcerstwa Polskiego, Związek Harcerstwa
Rzeczpospolitej i Polski Związek Wędkarski3.
KOŚiGW w swoich pracach nad systemem edukacji ekologicznej odnosi się do trzech podstawowych dokumentów. Należą do nich: Narodowa
Strategia Edukacji Ekologicznej, Strategia Rozwoju Dolnego Śląska i Program Edukacji Ekologicznej dla Dolnego Śląska.
Ten ostatni dokument został uchwalony przez Sejmik Województwa
Dolnośląskiego w 2005 r. i zawiera listę 17 ośrodków, które miały pełnić
rolę centrów edukacji ekologicznej. Ponieważ te ośrodki nie zostały uruchomione, sprawa ich powołania stała się tematem przewodnim w pracach
KOŚiGW nad edukacją ekologiczną. W trakcie tych prac Komisja wyszła
z założenia, że lokalizacja centrów edukacji ekologicznej powinna być
powiązana z kształtem terytorialnym dawnych województw, czyli centra
muszą zostać umiejscowione w byłym Jeleniogórskiem, Wałbrzyskiem,
Legnickiem, aglomeracji wrocławskiej i w samym Wrocławiu. Ze względu
na propozycje Komisji, by liczba centrów edukacji ekologicznej wahała się
w granicach od 5 do 10, konieczne stało się opracowanie kryteriów wyboru
tych centralnych ośrodków w Województwie Dolnośląskim.
W bieżącej kadencji Sejmiku spośród członków KOŚiGW został powołany zespół roboczy ds. edukacji ekologicznej, który dorobek Komisji
przedstawił w postaci poniższych kryteriów:
• Lokalizacja: centra edukacji ekologicznej muszą znajdować się
przede wszystkim na terenie obszarów szczególnie wartościowych
pod względem przyrodniczym; przestrzenny zasięg oddziaływania
wybranych ośrodków powinien się uzupełniać i objąć teren całego
Dolnego Śląska.
• Baza: wielkość obiektu, jakim dysponuje centrum edukacji ekologicznej, ilość dostępnych sal zajęciowych, wyposażenie – nowoczesny
sprzęt pozwalający na prowadzenie specjalistycznych zajęć z zakresu edukacji ekologicznej, pomoce naukowe, biblioteka, nowoczesne
wyposażenie informatyczne i multimedialne, dostęp do internetu,
28
3
Por. Program Edukacji Ekologicznej dla Dolnego Śląska, Wrocław 2005.
2012-10-16 12:04:15
komfort użytkowników; bezpośrednie sąsiedztwo infrastruktury
pozwalającej na prowadzenie zajęć terenowych (m.in. ścieżek przyrodniczo-edukacyjnych), bliskość obiektów wartościowych przyrodniczo, krajobrazowo i kulturowo; dodatkowe zaplecze rekreacyjne
i sportowe, szczególnie przydatne w przypadku dłuższego pobytu
(m.in. zielone i białe szkoły).
• Kadra: poziom wykształcenia, doświadczenie, dodatkowe kursy
i szkolenia ukończone przez osoby prowadzące zajęcia w centrum
edukacji ekologicznej; współpraca ze specjalistami z dziedzin objętych działalnością edukacyjną regionalnych centrów (m.in. pracownicy Dolnośląskiego Zespołu Parków Krajobrazowych, Parków Narodowych, naukowcy, leśnicy, przewodnicy, nauczyciele).
• Kontynuacja rozpoczętych zadań: konieczność finansowania działalności ośrodków, których powstanie było wcześniej finansowane ze
środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu, np. budowa obiektów, zakup sprzętu
i wyposażenia.
• Spójność z pozostałymi działaniami zaplanowanymi o rozwoju Dolnego Śląska: zgodność z koncepcją subregionalnych sieciowych produktów turystycznych, a także z innymi przyjętymi przez samorząd
województwa programami rozwoju turystyki i edukacji na Dolnym
Śląsku.
Od samego początku prac nad siecią centrów edukacji ekologicznej
KOŚiGW stoi na stanowisku, że jedno z centrów powinno się znajdować
w środowisku zdegradowanym (poprzemysłowym), a konkretnie w Nowej
Rudzie. Wskazana lokalizacja wynika ze skrajnie niekorzystnych warunków
środowiskowych w tym mieście.
To właśnie w Nowej Rudzie stwierdza się najwyższe stężenie pyłu zawieszonego PM-10, od wielu lat jest to w niechlubny rekord w skali całego Dolnego Śląska. W Nowej Rudzie zlikwidowano dwie kopalnie węgla
kamiennego, pozostały np. niezrekultywowane hałdy pokopalniane i doły
poflotacyjne. W tym mieście niezbędna jest stała i regularna edukacja
ekologiczna, która do tej pory (już od kilkunastu lat) prowadzona jest siłami społecznymi przez Polski Klub Ekologiczny (koło w Nowej Rudzie),
Fundację Odnowy Ziemi Noworudzkiej i Stowarzyszenie Komitet Obywatelski Ziemi Kłodzkiej. Przedstawiciele tych organizacji składali sprawozdanie ze swojej pracy w ramach edukacji ekologicznej podczas dwóch posiedzeń wyjazdowych KOŚiGW w Jugowie oraz w Nowej Rudzie (w 2008
i 2010 r.). Komisja z uznaniem odniosła się do pracy społecznej przedstawicieli ww. organizacji pozarządowych.
Podczas prac nad wyborem centrów edukacji ekologicznej członkowie
zespołu roboczego ds. edukacji ekologicznej odbyli wizje lokalne w Ośrodku Edukacji Ekologicznej w Dworze Czarne pod Jelenią Górą, Ośrodku
29
2012-10-16 12:04:15
Edukacji Ekologicznej w Centrum Edukacyjno-Turystyczno-Sportowym
w Krośnicach pod Miliczem, Ośrodku Edukacji Ekologicznej przy Oddziale
Dolnośląskiego Zarządu Parków Krajobrazowych w Jeleniej Górze. Członkom KOŚiGW znane jest Centrum Edukacji Ekologicznej i Krajoznawstwa
„Salamandra” w Myśliborzu oraz „Dom Wittiga” w Nowej Rudzie, które
zebrały bardzo dobre opinie. Planowane są dalsze wizje lokalne. W wyniku
analizy dotychczasowej działalności ośrodków edukacji ekologicznej pojawiła się idea specjalizowania się poszczególnych centrów w określonej
tematyce.
Stałym elementem w pracach KOŚiGW była sprawa finansowania edukacji ekologicznej. W czerwcu 2008 r. Komisja sformułowała propozycje
na temat podziału projektów z zakresu edukacji ekologicznej, finansowanych przez WFOŚiGW, na programy edukacyjne, dotowanie czasopism,
wydawnictw ekologicznych, konferencji i materiałów pokonferencyjnych
oraz rozpatrywania ich w procedurze konkursowej. Zmiany w pracy Komisji Konsultacyjnej, opiniującej projekty z zakresu edukacji ekologicznej,
przebiegały właśnie w tym kierunku.
Troska KOŚiGW o edukację ekologiczną przejawiała się też w pomniejszych działaniach, takich jak uchwała Sejmiku w sprawie apelu do władz
gmin Dolnego Śląska o podjęcie działań promujących ograniczenie używania toreb foliowych.
Podsumowując, priorytetowym zadaniem z zakresu edukacji ekologicznej w pracach Komisji Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Sejmiku Województwa Dolnośląskiego jest jak najszybszy wybór 7–8 centrów
edukacji ekologicznej wraz z analizą sposobu ich finansowania. Uważam,
że jest to sprawa bardzo pilna i decyzja w powinna zapaść jeszcze w 2012 r.
30
2012-10-16 12:04:16
Piotr Śnigucki
Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych Wrocław
Edukacja ekologiczna prowadzona
w Dolnośląskim Zespole Parków Krajobrazowych
Zgodnie z zamieszczoną w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie
przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880 z późn. zm.) definicją, parki krajobrazowe
są obszarami chronionymi ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji
tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju.
Parki krajobrazowe i obszary chronionego krajobrazu stanowią istotny
element krajowego systemu obszarów chronionych w Polsce.
Do końca 2007 r. utworzono 120 parków krajobrazowych, które zajmują 8% powierzchni kraju oraz wyznaczono 412 obszarów chronionego
krajobrazu (22,3% powierzchni kraju).
Na terenie Województwa Dolnośląskiego znajduje się 12 parków krajobrazowych (zestawienie zawiera załącznik nr 1).
Pod względem przyrodniczym ww. formy ochrony przyrody są bardzo
zróżnicowane, odzwierciedlają różnorodność krajobrazów naszego kraju.
Reprezentują niemal wszystkie krainy geograficzne, w tym tereny o dużych
walorach krajobrazowych oraz wartościach przyrodniczych i kulturowych.
W wielu znajdują się stanowiska rzadkich, zagrożonych i objętych ochroną
prawną gatunków roślin, grzybów i zwierząt oraz rzadkie, dobrze zachowane, naturalne i półnaturalne ekosystemy. Największą powierzchnię w parkach krajobrazowych zajmują lasy (ponad 53%) oraz łąki, pastwiska i pola
orne (35%). Jeziora, rzeki i inne ekosystemy wodne zajmują nieco ponad
5%. W granicach obszaru chronionego krajobrazu największy obszar stanowią użytki rolne: pola, łąki i pastwiska (40%). Lasy zajmują nieco ponad
32%, a wody pokrywają 26% całkowitej powierzchni obszarów chronionego
krajobrazu.
Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych zarządza obecnie 12 parkami krajobrazowymi, których powierzchnia wraz w otulinami wynosi blisko 290 000 ha. Posiadamy w zarządzie cztery obiekty będące siedzibami
31
2012-10-16 12:04:16
32
poszczególnych oddziałów. Prowadzimy także gospodarstwo rolne na obszarze przekazanym przez Skarb Państwa.
W bezpośrednim zarządzie posiadamy przeszło 1860 ha gruntów. Prowadzona jest tam czynna ochrona ekosystemów poprzez wypas łąk cennych przyrodniczo, zabezpieczając w ten sposób przed niekorzystną sukcesją, która eliminuje zbiorowiska podlegające ochronie.
Zadania z zakresu ochrony przyrody, walorów krajobrazowych, wartości historycznych i kulturowych oraz działalności edukacyjnej na terenie
parku krajobrazowego wykonuje Służba Parku Krajobrazowego.
Do zadań Służby Parku Krajobrazowego należą:
1. inwentaryzacja siedlisk przyrodniczych, stanowisk roślin, zwierząt
i grzybów objętych ochroną gatunkową oraz ich siedlisk, a także
zasługujących na ochronę tworów i składników przyrody nieożywionej;
2. identyfikacja i ocena istniejących i potencjalnych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych parku krajobrazowego oraz wnioskowanie o podejmowanie działań mających na celu eliminowanie lub
ograniczanie tych zagrożeń i ich skutków, a także innych działań
w celu poprawy funkcjonowania i ochrony parku krajobrazowego;
3. gromadzenie dokumentacji dotyczącej przyrody oraz wartości historycznych, kulturowych i etnograficznych;
4. realizacja zadań związanych z ochroną innych form ochrony przyrody w granicach parku krajobrazowego;
5. informowanie o przepisach o ochronie przyrody osób przebywających na obszarach podlegających ochronie oraz w miejscach,
w których znajdują się twory i składniki przyrody objęte formami
ochrony przyrody;
6. prowadzenie edukacji przyrodniczej w szkołach i wśród miejscowego społeczeństwa, a także promowanie wartości przyrodniczych,
historycznych, kulturowych i turystycznych parku krajobrazowego;
7. współpraca z samorządami, zarządcami obszarów parku krajobrazowego, organizacjami ekologicznymi i z innymi podmiotami, mającymi związek z ochroną parku krajobrazowego.
Parkiem krajobrazowym lub zespołem parków krajobrazowych kieruje
dyrektor.
Do zadań dyrektora parku krajobrazowego należą:
1. ochrona przyrody, walorów krajobrazowych oraz wartości historycznych i kulturowych;
2. organizacja działalności edukacyjnej, turystycznej i rekreacyjnej;
3. wydawanie, z upoważnienia wojewody, decyzji administracyjnych
w zakresie ochrony przyrody;
4. współdziałanie w zakresie ochrony przyrody z jednostkami organizacyjnymi oraz osobami prawnymi i fizycznymi;
2012-10-16 12:04:16
5. składanie wniosków do miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego dotyczących zagospodarowania przestrzennego
obszarów wchodzących w skład parku krajobrazowego.
Jednymi z ważniejszych funkcji, jakie oprócz ochrony przyrody i krajobrazu spełniają parki krajobrazowe, są ich funkcje edukacyjne i turystyczne.
Działalność edukacyjna parków ma ogromne znaczenie w podnoszeniu poziomu świadomości ekologicznej społeczności lokalnych, pełniąc rolę swoistego lokalnego koordynatora edukacji przyrodniczej. Polega ona przede
wszystkim na organizowaniu różnego rodzaju form edukacji ekologicznej
dla młodzieży szkolnej i mieszkańców regionu, konkursów przyrodniczych, organizacji konferencji naukowych, a także na opracowywaniu i wydawaniu różnego rodzaju wydawnictw na temat ochrony przyrody. Zajęcia
edukacyjne organizowane są często w specjalnie do tego przystosowanych
ośrodkach edukacyjnych, które realizują całoroczny program w zakresie
edukacji prośrodowiskowej oraz skutecznie promują walory parków krajobrazowych, ochronę przyrody i zasady zrównoważonego rozwoju. Ośrodki organizują zajęcia w ramach „Zielonych Szkół”, warsztaty przyrodnicze
dla dzieci, młodzieży i nauczycieli, szkolenia, seminaria, konferencje. Takie
ośrodki istnieją w wielu parkach krajobrazowych.
ośrodki edukacyjne
Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych Wrocław (DZPK) prowadzi
edukację ekologiczną, związaną przede wszystkim z ośrodkami edukacyjnymi DZPK na terenie całego Dolnego Śląska, jak również połączoną z dyspozycyjnym zapleczem oraz infrastrukturą obszarów chronionej przyrody.
Głównym ośrodkiem edukacyjnym DZPK jest Centrum Edukacji Ekologicznej i Krajoznawstwa „Salamandra” w Myśliborzu. Ośrodek realizuje
całoroczną działalność edukacyjną wśród dzieci, młodzieży oraz dorosłych, nie tylko na terenie Dolnego Śląska. Różnorodność działań edukacyjnych prowadzonych w formie zajęć terenowych, laboratoryjnych, seminaryjnych, plenerów artystycznych oraz zajęć w pracowni komputerowej
stworzyła ogromne możliwości poznania środowiska przyrodniczego. Całoroczna edukacja przyrodnicza prowadzona w bieżącym roku przyjęła
szczególny charakter, ponieważ pojawiła się możliwość prowadzenia zintegrowanych zajęć – tj. połączonych z noclegiem dzieci w nieruchomości
CEEiK w Myśliborzu.
Ośrodek DZPK Wrocław dysponuje 46 miejscami noclegowymi w miejscowości Myślibórz 11, które zostały zagospodarowane i udostępnione
młodzieży.
Pracownicy DZPK prowadzą edukację terenową i stacjonarną dla różnych wiekowo grup dzieci i młodzieży, dopasowując zakres przekazywanych wiadomości do ustalonej i zgodnej z wymogami podstawy progra-
33
2012-10-16 12:04:16
34
mowej. Dzięki temu edukacja prowadzona jest elastycznie, innowacyjnie,
a uczestnicy zajęć zyskują praktyczną wiedzę – konfrontując teoretyczne
wiadomości z praktycznym odbiorem wszystkich walorów najbliższego
środowiska przyrodniczego, prezentowanego w parkach krajobrazowych
Dolnego Śląska.
Zajęcia te dostosowywane są do zróżnicowania wiekowego grup, posiadanej już wiedzy, zainteresowania oraz określenia tematu do szczegółowego i praktycznego omówienia, przy zastosowaniu profesjonalnego sprzętu
audiowizualnego, laboratoryjnego i komputerowego.
Zajęcia są częścią programów edukacyjnych opracowanych przez poszczególne szkoły opierających się na bazie i wyposażeniu CEEiK.
Na szczególną uwagę zasługuje coraz szersze zainteresowanie prowadzonymi zajęciami przyrodniczymi przez najmłodsze grupy wiekowe.
Pedagodzy potwierdzają i pozytywnie opiniują wybraną koncepcję metodyczno-dydaktyczną w realizacji programów z zakresu edukacji przyrodniczej.
Dzięki sprawdzonej formie oraz ugruntowanemu podłożu metodyczno-dydaktycznemu zajęcia cieszą się coraz większym zainteresowaniem.
Najistotniejsza nie jest jednak liczba uczestników, lecz fakt, iż dzieci
uczestniczące w zajęciach w latach poprzednich wracają i korzystają z programów edukacyjnych. Prezentowane są one w sposób niezwykle interesujący, który jest niemożliwy do przekazania podczas typowych zajęć szkolnych.
Dotychczasowe zajęcia edukacyjne spotkały się z ogromnym zainteresowaniem nauczycieli oraz opiekunów grup, którzy wiele cennych spostrzeżeń zawarli w licznych podziękowaniach. Ośrodek edukacyjny CEEiK
„Salamandra” jest autentyczną „zieloną szkołą” umiejscowioną w terenie
o wybitnych walorach przyrodniczo-krajobrazowych i historyczno-kulturowych.
Zajęcia stanowią alternatywę, a niejednokrotnie jedyną możliwość łączenia wiedzy teoretycznej z praktyczną.
Realizowane programy edukacyjne obejmują:
1. zajęcia terenowe, polegające na wnikliwej obserwacji zjawisk biologicznych, fizycznych i chemicznych oraz wykonywaniu przez dzieci
bardzo interesujących analiz i pomiarów biologiczno-chemicznych;
2. ćwiczenia laboratoryjne, polegające na zaplanowaniu i przeprowadzeniu eksperymentu oraz na treningach umiejętności badawczych;
3. seminaria w formie pogadanek oraz dyskusji tematycznych;
4. ćwiczenia w pracowni komputerowej polegające na wykorzystaniu
programów multimedialnych do nauki szeroko rozumianej ekologii;
5. zajęcia w pracowni biologicznej;
6. gry i zabawy dydaktyczne;
7. warsztaty ekologiczne;
2012-10-16 12:04:16
8. plenery plastyczne i fotograficzne;
9. wykłady i prelekcje połączone z prezentacją filmów, zdjęć i eksponatów;
10. wycieczki naukowe, krajoznawcze, ścieżkami dydaktycznymi oraz
szlakami turystycznymi (m.in. ścieżki dydaktyczne PK „Chełmy”:
„Wąwóz Myśliborski” – ścieżka odnowiona w 2011 r., Archeologiczna, Las Świniec, Śladami Kopaczy, Synklina Leszczyny, Nad groblą,
W dolinie Błotnicy, Lena).
Edukacja prowadzona jest w pracowniach wyposażonych w specjalistyczne
pomoce dydaktyczne:
• pracownia krajoznawczo-ekologiczna dla 25 osób,
• laboratorium chemii środowiska dla 14 osób,
• laboratorium ekologii dla 14 osób,
• pracownia komputerowa dla 12
osób (6 stanowisk),
• sala seminaryjno-konferencyjna
dla 50 osób (kompleksowe wyposażenie audio-video),
• sala ekspozycji muzealnej (eksponaty faunistyczne, archeologiczne, mineralogiczne).
Zajęcia terenowe:
• Rozpoznawanie roślin zielnych i runa leśnego za pomocą przewodników.
• Zwiastuny wiosny – rozpoznawanie roślin zielnych na podstawie
przewodników.
• Pomiary dendrometryczne drzew; pomiary obwodu, wysokości
i wieku drzew.
• Bioindykatory w lesie, określanie czystości powietrza na podstawie
skali porostowej.
• Mieszkańcy naszej rzeki, łowienie i obserwacje mikroskopowe bezkręgowców.
• Ekosystem lasu i łąki, obserwacje terenowe.
• Relikty wulkanizmu na przykładzie Wzgórza Rataj, Czartowskiej
Skały i Wąwozu Myśliborskiego.
• Ścieżka Archeologiczna; archeologiczny opis istniejących pozostałości grodzisk.
• Drzewo nasz przyjaciel; określanie roli drzew jako ważnego ekosystemu Ziemi.
• Cmentarzysko odpadów – obserwacja procesów rozkładu różnych
typów odpadów.
35
2012-10-16 12:04:17
• Rola i zadania „Lecznicy dla zwierząt”; wyrobienie nawyku ochrony
przyrody.
• Bioindykatory wody – bezkręgowce; wyznaczanie klas czystości wód
na podstawie bezkręgowców.
• Zajęcia objazdowe po terenie Parku (pomniki przyrody ożywionej
i nieożywionej, walory Parku).
W trakcie opracowania i wdrażania jest program nauki praktycznej obsługi nowoczesnego sprzętu elektronicznego służącego lokalizacji w geoprzestrzeni zidentyfikowanych obszarów przyrodniczych na podstawie
urządzenia GPS.
36
Zajęcia stacjonarne:
• Papieros – wróg czy przyjaciel, z zakresu profilaktyki uzależnień.
• Struktura i funkcjonowanie ekosystemu.
• Walory Parku Krajobrazowego „Chełmy” (sala seminaryjna lub muzealna).
• Zależności między organizmami w lesie.
• Jak rośliny wykorzystują światło słoneczne?
• Rady na odpady; jak skutecznie przeciwdziałać powstawaniem góry
śmieci i ich utylizacji.
• Czy wiesz, co jesz? Badanie laboratoryjne składników żywności.
• Porozmawiajmy o ptakach.
• Pomóżmy ekologom ratować Ziemię.
• Wszystko o rzece – ekosystem rzeki.
• Woda podstawą życia, zajęcia seminaryjne lub laboratoryjne.
• Formy ochrony przyrody w Polsce.
• Las i jego mieszkańcy, zajęcia audiowizualne.
• Gleba dobrem niezastąpionym, zajęcia w laboratorium ekologicznym lub chemicznym.
• Widziane okiem mikroskopu; mikroskopowe badania gleby i skał.
2012-10-16 12:04:17
• Czy każdą wodę można pić? Chemiczne określanie klas czystości
wody.
• Wytwarzanie papieru czerpanego; zapoznanie z technologią oraz samodzielne wykonanie.
Zajęcia w pracowni komputerowej
i sali seminaryjnej:
• Park Krajobrazowy „Chełmy”
na tle innych form ochrony
przyrody, programy komputerowe i audiowizualne.
37
2012-10-16 12:04:19
• Formy ochrony przyrody, prowadzone na podstawie programów
komputerowych.
• Poznajemy Parki Krajobrazowe i Narodowe Polski, prowadzone na
podstawie programów komputerowych i audiowizualnych.
Zajęcia laboratoryjne:
• Tkanki – mikroskopowanie tkanek roślinnych.
• Woda podstawą życia, określanie zanieczyszczeń i klas czystości
wody.
• Gleba dobrem niezastąpionym; badania chemiczne i makroskopowe
gleby.
• Określanie pierwiastków występujących w glebie.
• Ochrona powietrza atmosferycznego; badanie składników powietrza
i zanieczyszczeń.
• Określanie zawartości tlenu w wodzie metodami fizyko-chemicznymi.
• Barwniki asymilacyjne; izolacja i rozdział tych barwników.
• Czy wiesz, co jesz? Badania składu żywności.
• Mydło – otrzymywanie i własności.
38
Istnieje także możliwość indywidualizacji poszczególnych tematów – w zależności od potrzeb i poziomu wiedzy lub wymagań osób uczestniczących
w zajęciach.
2012-10-16 12:04:20
Ścieżki (leśne, dydaktyczno-przyrodnicze), na których prowadzone są
zajęcia terenowe:
• dydaktyczno-przyrodnicza „Wąwóz Myśliborski” (geologia, flora,
fauna);
• dydaktyczna „Synklina Leszczyny” (zabytki górnictwa i hutnictwa
w terenie);
• dydaktyczno-historyczna „Ścieżka Archeologiczna” (grody wczesnośredniowieczne);
• dydaktyczno-przyrodnicza „Wąwóz Lipy” (geologia, flora, fauna);
• dydaktyczno-przyrodnicza „Las Świniec” (przystosowana dla osób
niepełnosprawnych);
• ścieżka dydaktyczna „Śladami Kopaczy” (historia górnictwa i hutnictwa);
• ścieżka dydaktyczno-przyrodnicza „Nad Groblą” (geologia, flora);
• ścieżka zdrowia „Bogaczowskie wzgórza”.
39
2012-10-16 12:04:21
Dodatkowym atutem wzbogacającym ofertę naszego Ośrodka jest
nowo zbudowany (w 2011 r.) drewniany wigwam mieszczący 60 osób. Służy do celów turystyczno-rekreacyjnych oraz umożliwia przeprowadzanie
ciekawych zajęć, takich jak warsztaty z rzemiosła lub czerpanie papieru.
Z wigwamu będą korzystały także grupy wyruszające na ścieżki dydaktyczno-przyrodnicze znajdujące się na terenie PK „Chełmy”. Prowadzone w wigwamie zajęcia będą formą wprowadzenia do obserwacji przyrody.
ośrodek Edukacji Ekologicznej
przy oddziale dzPk w jeleniej górze
40
W budynku Oddziału DZPK w Sobieszowie możliwe jest prowadzenie zajęć
edukacyjnych w salach, trwają przystosowania miejsc noclegowych.
Podczas zajęć stacjonarnych proponowane są prelekcje, wykłady i zajęcia
lekcyjne dla dzieci i młodzieży w różnym
przedziale wiekowym o następującej tematyce:
• Park Krajobrazowy Doliny Bobru
– charakterystyka Parku z omówieniem walorów przyrodniczych
i kulturowych,
• Rudawski Park Krajobrazowy – charakterystyka Parku z omówieniem walorów przyrodniczych i kulturowych,
• Formy ochrony przyrody w Polsce,
• Rola parków krajobrazowych w strukturach organizacji ochrony
przyrody na różnych jej szczeblach: w Unii Europejskiej, w Polsce,
w woj. dolnośląskim,
• Pojęcie „krajobrazu” w aspekcie ochrony przyrody (elementy krajobrazu, rodzaje krajobrazu, krajobraz naturalny i przetworzony przez
człowieka),
• Rozprawa ekofilozoficzna na temat: co ważniejsze – człowiek czy
przyroda? (od pojęć „chronić”, „chroniony”, po stawianie pytań i próby odpowiedzi „dlaczego chronimy”?),
• „Ty też masz wpływ na zmiany klimatu” – omówienie i dyskusja na
temat ogólnoeuropejskiej kampanii ograniczenia emisji gazów cieplarnianych na świecie,
• Recykling – segregacja śmieci i pozyskiwanie surowców wtórnych –
wykład i dyskusja na temat,
• „Wszystko, co wiem o lesie” – leśna flora i fauna, las jako ekosystem,
komu las służy, a kto jest jego wrogiem?
2012-10-16 12:04:21
• Odnawialne i nieodnawialne zasoby przyrody oraz ich znaczenie dla
człowieka i świata,
• Co możemy zrobić dla ratowania przyrody?– wykład i dyskusja.
Tematy i treść zajęć są dopasowane do wieku i zainteresowań młodych
odbiorców. Istnieje także możliwość przeprowadzenia zajęć o innej tematyce – po wcześniejszej konsultacji z pracownikami.
Proponowane konkursy edukacyjne:
• Poziom szkół podstawowych, nauczanie początkowe:
– wiosenny plener plastyczny „Barwy natury”;
– testy: Kto mieszka i żyje: na łące, w lesie, w wodzie?;
– miniteatrzyk – Przedstawienie bajki; „wyprawa na grzyby” – jak
zachować się w lesie?
• Poziom szkół podstawowych i gimnazjalnych:
– zimowa akcja konkursowa „Dokarmiamy ptaki”;
– konkurs plastyczny – „Spotkanie z przyrodą w Parku Krajobrazowym”;
– testowe konkursy wiedzy o ochronie przyrody i parkach krajobrazowych (dostosowane do potrzeb i wymagań programu edukacji szkolnej i zainteresowań młodzieży);
– konkurs plastyczny „Pomniki przyrody ożywionej i nieożywionej
w naszych parkach krajobrazowych”.
• Poziom szkół średnich:
– testowe konkursy florystyczne i faunistyczne z zakresu wiedzy na
poziomie szkół średnich (dendrologiczny, ornitologiczny, mikologiczny);
– konkursy fotograficzne: „Park krajobrazowy w czterech porach
roku”, reportaż fotograficzny „Odpady wokół nas – dzikie wysypiska śmieci”;
– konkurs plastyczny na plakat (reklamę) – „Odwiedźcie park krajobrazowy!”;
– konkurs plastyczny – „Moja miejscowość lub ulubione miejsce
w Parku krajobrazowym”.
Pracownicy merytoryczni przygotowani są do zorganizowania w szkołach akcji wprowadzających dzieci i młodzież w daną tematykę i ułatwiających zdobycie niezbędnej w tym zakresie wiedzy:
• „Szukamy na terenach Parków Krajobrazowych: Rudawskiego i Doliny Bobru śladów”:
– przeszłości geologicznej,
– przeszłości historycznej i kulturowej.
• „Szukamy na terenach Parków Krajobrazowych: Rudawskiego i Doliny Bobru”:
– pomników przyrody ożywionej i nieożywionej,
– roślin znajdujących się w Czerwonej Księdze,
41
2012-10-16 12:04:21
– punktów widokowych i miejsc godnych rozpropagowania,
– dzikich wysypisk śmieci i miejsc zanieczyszczanych przez człowieka,
– „Piszemy Regulamin Turysty: Jak należy zachować się w parku
krajobrazowym?”
Proponowane zajęcia terenowe:
• wyjścia (wraz z prelekcjami i wykładami) do:
– Muzeum Przyrodniczego w Jeleniej Górze – Cieplicach;
– Parku Miniatur w Kowarach;
– Leśnego Banku Genów w Kostrzycy;
– Wyłuszczarni Nasion w Janowicach Wielkich;
– Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze;
– Siedziby Karkonoskiego Parku Narodowego;
– Elektrowni Wodnych (stanowiących otwarte muzea techniki).
• Rajd po Rudawskim Parku Krajobrazowym (wybranym fragmencie);
• Rajd po Parku Krajobrazowym Doliny Bobru (wybranym fragmencie);
• wycieczki po wybranych trasach turystycznych Parków Krajobrazowych: Rudawskiego i Doliny Bobru.
Park krajobrazowy „dolina Baryczy”
42
Zajęcia odbywają się na obszarze całego Parku, ze szczególnym uwzględnieniem rezerwatu ornitologicznego „Stawy Milickie”. Duży nacisk kładziony jest na problematykę prawidłowej gospodarki stawowej połączonej z potrzebami ochrony przyrody. Ostatnio poszerzono tematykę zajęć
o nowe formy ochrony przyrody – obszary Natura 2000, które znajdują się
na terenie Parku. Dostępne ścieżki edukacyjne:
• ścieżka przyrodnicza OWŚ Karłów – Wałkowa – OWŚ Karłów,
• ścieżka przyrodnicza Sławoszowice – Ruda Milicka – Godnowa,
• ścieżka przyrodnicza Postolin – Wzgórze Joanny – Postolin.
Szczególnym zainteresowaniem cieszą się zajęcia z obserwacji ptaków (zarówno wodnych, jak i leśnych) połączone z nauką rozpoznawania
głosów.
2012-10-16 12:04:22
Ścieżki położone w lasach lub parkach przypałacowych pomagają w łatwy sposób nauczyć się rozpoznawać drzewa i krzewy – także egzotyczne,
zaaklimatyzowane przez człowieka, dające obecnie świadectwo przemian
kulturowych.
zajęcia w siedzibie dzPk oddział wrocław
W siedzibie DZPK we Wrocławiu przy ul. Puszczykowskiej 10 dostępne są
również zajęcia stacjonarne dla uczniów wszystkich poziomów kształcenia – od przedszkoli aż po uczelnie wyższe. Prowadzone są w atrakcyjnej
formie, wyjaśniają zjawiska zachodzące w środowisku oraz problematykę
funkcjonowania człowieka w aspekcie ochrony przyrody i krajobrazu:
• ochrona obszarów cennych przyrodniczo (parki krajobrazowe, rezerwaty, użytki ekologiczne);
• zagospodarowanie dolin rzecznych, tereny podmokłe;
• Park Krajobrazowy „Dolina Baryczy” – ornitofauna, gospodarka rybacka;
• Park Krajobrazowy „Dolina Bystrzycy”;
• Ślężański Park Krajobrazowy – od lodowca do wieżowca;
• ochrona gatunkowa roślin i zwierząt (ze szczególnym uwzględnieniem roślin chronionych).
43
2012-10-16 12:04:23
W budynku DZPK znajdują się także zbiory przyrodnicze – spreparowane okazy ptaków, zbiory geologiczne, gniazda – wykorzystywane podczas zajęć aktywnej edukacji ekologicznej.
W siedzibie DZPK we Wrocławiu realizowane są zajęcia przyrodnicze
– stacjonarne.
Dysponuje on salą wykładową dla ok. 40 osób. Odbywają się w niej
zajęcia z zakresu edukacji ekologicznej, głównie dla dzieci i młodzieży
z Wrocławia. W sali wykładowej znajduje się wystawa zwierząt występujących na terenie dolnośląskich parków krajobrazowych. Zbiory fauny
obejmują już ponad 30 gatunków ptaków i ssaków. Wystawa umożliwia
bliskie obcowanie z przyrodą i poznanie wielu gatunków zwierząt zasiedlających parki krajobrazowe. Dzięki wystawie można zdobyć wiedzę na
temat budowy ciała, barw gatunku, sposobów polowania zwierzęcia i rozpoznawania go w terenie. Zajęcia w siedzibie DZPK Wrocław pomagają
grupie młodzieży zapoznać się walorami parków krajobrazowych i przygotowują do zajęć terenowych. Przy siedzibie istnieje ogród dydaktyczny,
w którym odbywają się zajęcia, m.in. rozpoznawania roślin i zwierząt –
bezkręgowców.
44
2012-10-16 12:04:24
książański Park krajobrazowy
Zajęcia terenowe:
• Wąwóz Pełcznicy w granicach rezerwatu:
– pojęcia: park krajobrazowy, pomnik przyrody (cis „Bolko”),
– krajobraz i rzeźba terenu,
– rozpoznawanie gatunków drzew i krzewów charakterystycznych
dla terenów leśnych parku,
– historia powstania rezerwatu, różnice celów i sposobów ochrony
w rezerwacie i w parku krajobrazowym,
– historyczne aspekty pobytu księżny Daisy.
• Szlak „Przełomy Szczawnika”:
– skupisko cisów – ochrona gatunkowa, lasy a gospodarka człowieka,
– charakterystyka lasów porastających zbocza Szczawnika,
– zabytki kultury materialnej na szlaku.
• Ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna (fragment szlaku zamków piastowskich – Książ, ruiny zamku Cisy):
– historia powstania zamku Cisy,
– walory przyrodnicze obszaru,
– historia krzyża pokutnego k. Czeszowa Górnego,
– letnia rezydencja księżny Daisy nad Czarnym Potokiem,
– ruiny Starego Książa.
• Rezerwat przyrody Jeziorko Daisy (zabytki górnictwa i hutnictwa):
– charakterystyka rezerwatu, flora, fauna, problemy ochrony,
– zabytki górnictwa, sztolnia Daisy, dymarki.
• Szlak spacerowy Świebodzice – Zamek Książ:
– Sudecki Ogród Dendrologiczny,
– historia założenia parkowo-pałacowego Książ, Sudeckie Stado
Ogierów, Palmiarnia w Lubiechowie.
Park krajobrazowy gór sowich
Zajęcia terenowe:
• Główny Szlak Sudecki:
– geneza powstania parku, obszar, walory przyrodnicze,
– budowa geologiczna Gór Sowich,
– historia przedgórza Gór Sowich (osadnictwo, zajęcia mieszkańców).
• Szlaki zabytków:
– zabytki kultury materialnej parku,
– sieć szlaków turystycznych: zagospodarowanie przed 1939 r. oraz
zagospodarowanie współczesne,
– historia górnictwa na terenie parku.
45
2012-10-16 12:04:24
• Szlak martyrologii:
– historia kompleksu „Riese”,
– sztolnie w Walimiu (Rzeczka – Osówka),
– cmentarze ofiar faszyzmu (Walim, Kolce).
śnieżnicki Park krajobrazowy
Zajęcia stacjonarne w Izbie Edukacji Ekologicznej i Leśnej w Strachocinie:
• Formy ochrony przyrody, Poznajemy drzewa leśne, Śnieżnicki Park
Krajobrazowy;
– walory krajobrazowe i przyrodnicze,
– zwierzęta i rośliny;
• Las tętni życiem – zamieranie lasu;
• Warstwy lasu;
• Rośliny nagonasienne;
• Chrońmy mokradła;
• Wiosna w lesie;
• Jesień w lesie;
• Zwierzęta zimą;
• Przygotowania zwierząt do zimy;
• Zwierzęta, które budzą się na wiosnę, przyloty ptaków;
• Węże – chronić czy niszczyć?;
• Zjawiska krasowe;
• Przyroda wokół nas;
• Ślimaki;
46
•
•
•
•
•
•
•
Rola mrówek, owadów i nietoperzy w ochronie lasu;
Dlaczego należy chronić las?;
Ochrona lasu przed zagrożeniami;
Sprzymierzeńcy lasu;
Porosty;
Bioindykatory;
Czynna ochrona żab;
2012-10-16 12:04:25
• Las i jego funkcje;
• Skrzydlaci mieszkańcy lasu, przygotowania ptaków do zimy;
• Ptaki drapieżne (zdjęcia, rozpoznawanie głosów, odżywianie, przystosowanie, ochrona);
• Natura 2000 – siedliska;
• Rezerwaty przyrody na terenie Parku;
• Rady na odpady;
• Szkodniki wielożerne upraw polowych (prezentacja dla dorosłych).
Zajęcia terenowe na ścieżkach:
• przyrodniczo-dydaktycznej w Starym Gierałtowie,
• przyrodniczo-dydaktycznej Kletno – Śnieżnik,
• przyrodniczo-dydaktycznej Przełęcz Puchaczówka – Hala pod Śnieżnikiem,
• przyrodniczo-dydaktycznej Międzygórze – Hala pod Śnieżnikiem,
• przyrodniczo-dydaktycznej krasowa w Kletnie wokół Jaskini Niedźwiedziej,
• przyrodniczej przez Ułęże na Borówkową.
Przemkowski Park krajobrazowy
Edukacja ekologiczna skupia się na zajęciach terenowych:
• Ekosystem lasu:
– typy lasów, ekosystem martwego drzewa, rozpoznawanie roślin
i zwierząt w terenie po tropach, głosach, sposobie żerowania i innych śladach.
• Formy ochrony przyrody na terenie Przemkowskiego Parku Krajobrazowego:
– rezerwat przyrody, park krajobrazowy, użytek ekologiczny, Natura 2000, pomnik przyrody,
– stanowisko dokumentacyjne, ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.
47
2012-10-16 12:04:25
• Rezerwaty przyrody Przemkowskiego Parku Krajobrazowego:
– „Stawy Przemkowskie”,
– „Łęgi Źródliskowe Koło Przemkowa”,
– „Buczyna Szprotawska”,
– „Torfowisko Borówki”.
• Wydmy śródlądowe – jak powstają wydmy – co to jest ruchoma wydma?
– graniaki – rozpoznawanie,
– gatunki roślin wydm.
opis prowadzonej edukacji terenowej
w dolnośląskich parkach krajobrazowych
48
Pracownicy DZPK prowadzą całoroczną edukację ekologiczno-przyrodniczą na obszarze wszystkich 12 parków krajobrazowych Dolnego Śląska.
Z uwagi na duże zainteresowanie zajęciami terenowymi w ciągu kilku lat
powstały nowe ścieżki dydaktyczne, służące także turystom indywidualnym
do zapoznania się z walorami przyrodniczymi, kulturowymi i historycznymi poszczególnych parków krajobrazowych. DZPK stworzył w tym zakresie
odpowiednią infrastrukturę na ścieżkach dydaktycznych, m.in. umieszczając tablice informacyjne oraz organizując miejsca odpoczynku itp.
W ostatnich latach powstały nowe ścieżki dydaktyczne:
• dwie ścieżki w Ślężańskim Parku Krajobrazowym „Wieżyca – Będkowice” oraz „Przełęcz Tąpadła – Ślęża”,
• na terenie Książańskiego Parku Krajobrazowego „Dolina Różaneczników”.
• na obszarze Książańskiego Parku Krajobrazowego „Jeziorko Daisy”,
• w 2011 r. na terenie Parku Krajobrazowego „Dolina Bystrzycy” –
„Dydaktyczna ścieżka rowerowa”, w Parku Krajobrazowym „Chełmy”
ścieżka „Wąwóz Myśliborski” (odnowienie istniejącej ścieżki),
• na terenie Parku Krajobrazowego Doliny Bobru – ścieżka „Jak kropla
drążyła skałę”,
• w Rudawskim Parku Krajobrazowym – ścieżka „W poszukiwaniu sokoła wędrownego”.
2012-10-16 12:04:26
Ścieżki wiodą po najciekawszych obszarach parków, zaś tablice dydaktyczne stanowią źródło informacji o przyrodzie danego terenu, walorach
historycznych i kulturowych, a dzięki załączonym mapkom pomagają odnaleźć turystom daną atrakcję.
Na trasach przebiegu ścieżek została umieszczona infrastruktura turystyczna w postaci wiat turystycznych, stojaków na rowery, ław, ławostołów,
koszy na śmieci itp. Infrastruktura pomaga w zwiedzaniu parków, stanowi miejsce odpoczynku, a także przyczynia się do kierowania ruchu turystycznego na daną ścieżkę czy szlak, aby antropopresja na tę formę ochrony
przyrody utrzymywana była na możliwie optymalnym poziomie.
Zajęcia terenowe prowadzone przez pracowników DZPK stwarzają
szansę głębszego poznania świata przyrody, rozwijania uzdolnień i zamiłowań uczniów, rozbudzania ich ciekawości i aktywności. Są także źródłem
wiedzy o najbliższym środowisku, regionie i naszym kraju. Uczą umiejętności obserwacji środowiska i dokonywania jego opisu, posługiwania się
mapą, kompasem, przewodnikami, atlasami roślin i zwierząt (np. poszukiwanie tropów różnych gatunków zwierząt) oraz profesjonalnym sprzętem
laboratoryjnym (mikroskopy z kamerą umożliwiającą wyświetlanie obrazów na ekranie ściennym, tablica interaktywna). Sprzyjają kształtowaniu
pożądanych postaw społecznych, proekologicznych, gdyż rozwijają aktywność poznawczą, uczą dyscypliny, odpowiedzialności, kształtują więzy
emocjonalne i kulturę obcowania z przyrodą.
Prowadzona przez DZPK Wrocław całoroczna edukacja przyrodnicza
stanowi podstawowy element ochrony środowiska naturalnego obszarów
o bardzo wysokich walorach przyrodniczo-krajobrazowych, tj.: Parków
Krajobrazowych Dolnego Śląska.
inne formy edukacji dzPk
DZPK prowadzi także edukację ekologiczną w placówkach oświatowych.
Uzupełnia w ten sposób zajęcia z zakresu ochrony przyrody. Zajęcia prowadzone są w razie braku możliwości wyjazdu w teren lub do ośrodka edukacyjnego. Taka forma zajęć zmniejsza stres dzieci związany z nowym otoczeniem, aktywizuje je i zachęca do brania czynnego udziału w zajęciach.
Ponadto, niezwykle istotnym elementem edukacyjnym jest prezentacja
rolnikom indywidualnym możliwości, korzyści oraz uwarunkowań zawiązanych z wykorzystaniem biomasy z terenów rolniczych (przede wszystkim
funkcjonowanie kotłowni na biomasę w siedzibie DZPK O/Legnica).
Kadra dydaktyczna ma stały kontakt z rolnikami, którzy są zainteresowani wdrażaniem programów rolnośrodowiskowych, a tym samym czynnego
uczestnictwa w ochronie środowiska przyrodniczego parków krajobrazowych. Ponadto, dzięki zaangażowaniu edukacyjnemu pracowników DZPK,
indywidualni pszczelarze wyrazili chęć założenia zrzeszenia pszczelarzy,
49
2012-10-16 12:04:26
co zaowocowało wypromowaniem „Miodu wrzosowego z Dolnego Śląska”
i uznanie go za certyfikowany produkt regionalny Unii Europejskiej oraz organizacją „Dolnośląskiego Święta Miodu i Wina” w Przemkowie.
Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych w ramach swojej działalności edukacyjnej przeprowadza lub współorganizuje w porozumieniu
z innymi jednostkami czy instytucjami akcje, imprezy o charakterze przyrodniczym, mające na celu kształtowanie postaw proekologicznych.
Poniżej krótko opisano najważniejsze z tych działań:
Muchowska Kosa – podczas cyklicznej akcji, której współorganizatorem jest DZPK odbywają się zawody w koszeniu łąk za pomocą jednego z najprostszych narzędzi rolniczych, tj. kosy składającej się z klingi
i drzewca.
W czasie akcji organizowane są pokazy strojów ludowych oraz zespołów pieśni i tańca. Akcja oprócz wartości kulturowych zawiera także wartości edukacyjne. Koszenie łąk wykonywane raz lub dwa razy w roku pozwala
zachować bądź przywrócić miejsca siedliskowe cennym gatunkom ze świata fauny i flory.
Akcja Żaba – to akcja angażująca dzieci, młodzież i dorosłych w czynną ochronę płazów na terenie Parku Krajobrazowego „Dolina Baryczy”.
Przeprowadzana jest corocznie na przełomie I i II kwartału i związana jest
bezpośrednio z migracją płazów do terenów lęgowych (źródeł wody). Akcja polega na wyłapywaniu i przenoszeniu płazów próbujących pokonać
niebezpieczną (najczęściej kończącą się śmiercią) drogę przez ruchliwą
jezdnię. Dzięki temu możliwe jest uratowanie setek płazów, zapewniając im
możliwość rozrodu. Na koniec akcji wręczane są upominki, nagrody i podziękowania dla uczestników zajęć.
Rajd rowerowy odbywa się w Parku Krajobrazowym „Chełmy” – impreza ta skierowana jest zarówno dla amatorów turystycznych wycieczek,
jak i półprofesjonalistów. Dzięki udziale policji każdy może oznakować
swój rower i wziąć udział w konkursie wiedzy o bezpieczeństwie w ruchu
drogowym, a także zdać egzamin na kartę rowerową. Pracownicy parku
podczas imprezy prowadzą zajęcia terenowe i dzielą się wiedzą z zakresu
ochrony przyrody.
Ponadregionalny konkurs „Poznajemy Parki Krajobrazowe Polski” – organizowany w ramach porozumienia z zespołami parków z całej
Polski. Skierowany jest do uczniów podstawówek i gimnazjów w gminach leżących na terenach parków krajobrazowych. Konkurs składa się
z dwóch etapów (gminny i wojewódzki), które wyłaniają uczniów z największą wiedzą o parkach krajobrazowych. Laureaci oprócz nagród rzeczowych bezpłatnie uczestniczą w 3-dniowych zajęciach edukacyjnych
organizowanych przez DZPK.
50
Zebrano na podstawie materiałów DZPK.
2012-10-16 12:04:26
WNY
Sabina Tabaka
Karkonoski Park Narodowy
www.kpnmab.pl
Edukacja ekologiczna
w Karkonoskim Parku Narodowym
kacji Ekologicznej, Szklarska Poręba, ul. Okrzei 28
a Poręba, ul. Okrzei 28
wstęp
NOSKIE LASY Park narodowy jest najwyższą formą ochrony przyrody w Polsce. DotychParku Narodowego, Jelenia Góra-Jagniątków,
czas na terenie naszego kraju utworzono 23 parki narodowe o łącznej po300 tys. ha, co stanowi zaledwie 1% powierzchni kraju.
Chronią one najcenniejsze obszary wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, kulturowymi, naukowymi i społecznymi. Dlatego
też powinny być w świadomości społecznej traktowane na równi z innymi
OSÓWCE I ŚWIERKACH
wyciągu na Kopę
dziedzinami powszechnie uznawanymi za „narodowe”, takimi jak kultura,
nica – Śląski Dom – Kopa – dolna stacja wyciągu
sztuka czy literatura.
Istnienie i działalność Karkonoskiego Parku Narodowego (KPN) oparte
są na rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 16 stycznia 1959 r. o utworzeZACH
niu KPN i podporządkowane głównym celom, dla których Park utworzono:
U BYŁY
• ochronie przyrody,
arku przy Świątyni Wang
• udostępnianiu
parku do badań naukowych,
echa Akademicka – dolna stacja
wyciągu
• działalności edukacyjnej,
• udostępnianiu Parku do zwiedzania.
Działalność edukacyjna Karkonoskiego Parku Narodowego opiera
się
naPoręba,
Programie Edukacji Ekologicznej Karkonoskiego Parku NarodoEdukacji Ekologicznej, Szklarska
wego opracowanego na podstawie Planu Ochrony Parku. Program ten
, ul. Okrzei 28
jest sukcesywnie modyfikowany i uzupełniany o programy wykonawcze opracowywane przez Dział Edukacji KPN. Dostępność Parku na cele
OKU, CZYLI WYPRAWA
edukacyjne określa szczegółowo Zarządzenie Dyrektora nr 11/2012.
Aktualnie działalność edukacyjna KPN bazuje na 3 obiektach: KarkoParku Narodowego, Jelenia
Góra-Jagniątków,
noskim
Centrum Edukacji Ekologicznej Karkonoskiego Parku Narodowego
w Szklarskiej
Porębie, Ośrodku Informacyjno-Edukacyjnym
zarny szlak – niebieski szlak – Petrówka
–
w Jagniątkowie
„Domek Myśliwski” w Karpaczu oraz Centrum Informacyjnym KPN
w Karpaczu. Funkcje edukacyjne pełni także Karkonoski Bank Genów
a Pod Reglami – Szkółka Karkonoskiego
Parku
wierzchni ponad
CY – WĘDRÓWKA
Y SKARBÓW
51
ul. Obrońców Pokoju 4
– Tabaczana Ścieżka – Szeroki Most – Karpacz,
2012-10-16 12:04:30
52
w Jagniątkowie, a terenową bazę edukacyjną stanowi 11 ścieżek dydaktycznych wyposażonych w odpowiednią infrastrukturę w postaci pulpitów
i tablic.
Edukacja ekologiczna nie jest nauką wyłącznie o przyrodzie, środowisku i problemach ekologicznych. Zgodnie z Agendą 21 jej zasadniczym
celem ma być m.in. tworzenie nowych wzorców zachowań jednostek, grup
i społeczności, uwzględniających jakość środowiska.
Dlatego też opracowując nasze programy mamy na uwadze, że ich
efektem ma być świadomość, która pozwala zrozumieć potrzebę ochrony przyrody, wyznacza sposoby postępowania, zmusza do podejmowania decyzji przyjaznych dla środowiska. Metody, formy i treści naszych zajęć dostosowujemy do wieku uczestników, nastawiamy się na
pobudzanie, aktywizowanie i rozwijanie działalności poznawczej dzieci
i młodzieży oraz ich postaw twórczych i skłanianie do podejmowania
różnorodnych działań kreatywnych, zaznajamianie z pożądanym społecznie systemem wartości i kształtowanie przekonań o konieczności
ich przestrzegania.
Specyfiką Karkonoskiego Parku Narodowego jest znaczna liczba turystów (ponad 2 mln rocznie). Do tej rzeszy ludzi, często niefrasobliwych
i nieprzywykłych do obcowania z przyrodą „na żywo” również musimy
dostosować nasze działania edukacyjne.
Adresaci naszych programów są podzieleni na grupy:
1. społeczność lokalna i turyści odwiedzający Park, w tym dzieci, młodzież i studenci, a także słuchacze Uniwersytetów III wieku,
2. nauczyciele,
3. osoby niepełnosprawne,
4. przewodnicy turystyczni,
5. ludzie pracujący na terenie Parku (pracownicy KPN, schronisk,
GOPR, firmy obsługujące ruch turystyczny na terenie KPN).
53 lata funkcjonowania Karkonoskiego Parku Narodowego pozwoliło
na dokładne określenie trzech głównych celów edukacyjnych:
1. uzyskanie pełnej akceptacji na potrzeby ochrony przyrody na terenie KPN, szczególnie wśród osób odwiedzających Park oraz społeczności lokalnej,
2. podniesienie świadomości ekologicznej, kultury zwiedzania oraz
uwrażliwienie na potrzeby ochrony przyrody Parku,
3. szerzenie wiedzy o unikatowych walorach przyrodniczych i kulturowych KPN.
Powyższe cele porządkują ilość i zakres zadań edukacyjnych wobec
turystów odwiedzających KPN, a także uczniów, nauczycieli i studentów
korzystających z oferty edukacyjnej Parku. Szczególne znaczenie w efektywności pracy edukacyjnej mają uczniowie ze szkół położonych w otulinie
KPN. Zarówno oni, jak i ich nauczyciele na co dzień obcują z przyrodą
2012-10-16 12:04:30
tego obszaru, a jego wyjątkowe walory
przyrodnicze poznają na zajęciach dydaktycznych. Mają możliwość – częściej
niż goście z innych stron Polski – odwiedzania zakątków Parku, dlatego też mogą
i powinni być bardziej zaangażowani
w ochronę karkonoskiej przyrody.
Karkonoskie Centrum Edukacji Ekologicznej KPN to placówka ze stałą ekspozycją multimedialną „Wirtualne Karkonosze”, koordynująca zadania parku
w zakresie edukacji ekologicznej. Prowadzone są tu zajęcia dla zorganizowanych
grup szkolnych, nauczycieli, studentów
i społeczności lokalnej. Organizowane Karkonoskie Centrum Edukacji
Ekologicznej KPN
są pokazy filmów, diaporam i prezentacji, a także różne wystawy o tematyce
przyrodniczej. W ofercie Centrum są wycieczki dydaktyczne, warsztaty
przyrodnicze, wędrówki po ścieżkach edukacyjnych KPN i inne ciekawe
formy zajęć.
Ośrodek Informacyjno-Edukacyjny KPN „Domek Myśliwski”
53
2012-10-16 12:04:33
Centrum Informacyjne KPN w Karpaczu
Ośrodek Informacyjno-Edukacyjny KPN „Domek Myśliwski” zaprasza
turystów indywidualnych i grupy zorganizowane na prelekcje, filmy i zajęcia edukacyjne. Są tu także organizowane warsztaty przyrodnicze z możliwością noclegu.
Centrum Informacyjne KPN w Karpaczu oferuje zwiedzającym ekspozycję geologiczno-geomorfologiczną, ogród ziół i krzewów karkonoskich
oraz wystawę na temat karkonoskich laborantów. Dla grup zorganizowanych prowadzone są zajęcia i warsztaty edukacyjne.
Formy i metody realizacji programu edukacyjnego
Wszystkie zadania edukacyjne są realizowane za pomocą szerokiego wachlarza form i metod. Umożliwiają to scenariusze zajęć edukacyjnych, dostosowane do określonej tematyki, zgodnej z Podstawą Programową nauczania określonych przedmiotów przyrodniczych w szkołach. Scenariusze
te opracowane są także pod kątem ich wykorzystania na określonym poziomie edukacyjnym, co ilustrują tabele.
54
2012-10-16 12:04:45
OCHRONA PRZYRODY
Dział
Tabela 1. Scenariusze zajęć
Lp.
Temat
zajęć
1.
Teatrzyk
ekologiczny
2.
Sieć
zależności
Przedszkole
i I etap
eduk.

II etap
eduk.
III
i IV etap
eduk.


ekologia, sozologia,
las, park narodowy,
ochrona przyrody

ekosystem, łańcuch
pokarmowy, poziomy
troficzne, zależności
troficzne

Słowa kluczowe
3.
Paleta
kolorów



ochrona przyrody,
Park Narodowy,
rezerwat przyrody,
regulamin
4.
„Biogrupy”



biogrupa, integracja
5.
Piktogramy



regulamin, ochrona
przyrody, Park
Narodowy, rezerwat
przyrody, piktogram
6.
„Biorównowaga”



równowaga
biologiczna,
ekosystem
7.
Zaprojektuj
ścieżkę
dydaktyczną

ścieżka dydaktyczna,
Park Narodowy,
schronisko,
regulamin, piktogram,
przewodnik, mapa

zanieczyszczenie
powietrza, kwaśne
deszcze, porost,
skala porostowa,
bioindykator, ochrona
przyrody
8.
Skala
porostowa


55
2012-10-16 12:04:45
CZŁOWIEK W KARKONOSZACH
Dział
Lp.
Temat
zajęć
1.
Zadania
ratownicze –
sygnały
2.
Zadania
ratownicze –
gesty
3.
Architektura
ludowa
Karkonoszy
4.
Walonowie
5.
Zagospodarowanie
turystyczne
Karkonoszy
6.
Historia
hutnictwa
szkła w Karkonoszach
7.
Laboranci
8.
Duch Gór –
władca
Karkonoszy
Przedszkole
i I etap
eduk.


II etap
eduk.







III
i IV etap
eduk.
Słowa kluczowe

GOPR, sygnały
ratownicze,
bezpieczeństwo
w górach

GOPR, sygnały
ratownicze,
bezpieczeństwo
w górach

osadnictwo
w Karkonoszach,
dom zrębowy,
dom przysłupowy,
dom szkieletowy,
dom tyrolski, wieś
łańcuchowa

mapa, szlak
turystyczny, znak
topograficzny, buda
pasterska, schronisko
turystyczne, PTSM,
PTTK

osadnictwo
w Karkonoszach,
poręba, huta, kwarc,
biotyt, skaleń, potaż,
leśne szkło, piszczel

laboranci, zioła, rośliny
lecznicze, zielarstwo,
medycyna ludowa,
Karpacz

Duch Gór, Przepiór,
Liczyrzepa, Ruebezahl,
Karkonosz, legenda,
podanie ludowe
56
2012-10-16 12:04:45
PRZYRODA OŻYWIONA
Dział
Lp.
Temat
zajęć
Przedszkole
i I etap
eduk.
II etap
eduk.


III
i IV etap
eduk.
Słowa kluczowe
1.
Szyszkowy
slalom
2.
Gatunki
drzew w Karkonoskim
Parku Narodowym



gatunki drzew,
rozpoznawanie
drzew, bór, las
liściasty, las mieszany,
antropogeniczne
monokultury, piętra
roślinne, kora, liść
3.
Drzewny krąg



ekosystem leśny,
antropopresja,
gospodarka leśna

ekosystem torfowiska,
torf, mech torfowiec,
mokradła, gatunki
charakterystyczne
dla torfowisk, pH,
miąższość, ochrona
mokradeł

łańcuch pokarmowy,
zależności troficzne,
ekosystem, organizm,
ochrona gatunkowa,
ochrona siedlisk, park
narodowy
4.
Torfowiska
Karkonoszy

integracja, zawody
5.
Łańcuch
pokarmowy
6.
Zgadnij, jakie
to zwierzę?



7.
Tropiciele



trop, gatunki zwierząt
w Karkonoskim PN,
obserwacja, tropienie
8.
Jak zwierzęta
spędzają
zimę?

hibernacja, migracja,
gromadzenie
zapasów, zima,
strategie przetrwania



gatunki zwierząt
w Karkonoskim PN,
zmysł dotyku, zmysł
obserwacji
57
2012-10-16 12:04:46
Dział
Tabela 3 cd. Scenariusze zajęć
Lp.
Temat
zajęć
PRZYRODA OŻYWIONA
9. Jaki to ptak?
10.
11.
12.
Przedszkole
i I etap
eduk.

Ptasi
obserwator
Rozpoznajemy sikory
Migracje
ptaków
II etap
eduk.





III
i IV etap
eduk.
Słowa kluczowe

gatunki ptaków
Karkonoszy,
podróżniczek, drozd
obrożny, krzyżodziób
świerkowy,
ubarwienie,
rozpoznawanie

gatunki ptaków
Karkonoszy,
obserwacja,
rozpoznawanie,
behawior, głos,
ubarwienie, sylwetka,
siedlisko

gatunki sikor
w Karkonoszach,
dokarmianie,
zima, ubarwienie,
rozpoznawanie,
obserwacja

migracja jesienna
i wiosenna,
zimowisko, lęgowisko,
bariery naturalne,
przełęcz, łańcuch
górski, gatunki
wędrowne
58
2012-10-16 12:04:46
Dział
Lp.
PRZYRODA NIEOŻYWIONA
1.
Temat
zajęć
Rodzaje skał
Przedszkole
i I etap
eduk.
II etap
eduk.

III
i IV etap
eduk.
Słowa kluczowe

minerał, skała, skały
magmowe, skały
osadowe, skały
metamorficzne,
geneza skał
2.
Poznajemy
minerały


minerał, skala
twardości Mohsa,
połysk, łupliwość,
rysa, twardość,
rozpuszczalność,
barwa, właściwości
fizyczne
3.
Minerały
granitu


minerał, kwarc, skaleń,
biotyt, barwa, granit
4.
Jak powstały
karkonoskie
skałki?

skałki granitowe,
ostańce skalne,
wietrzenie, erozja,
procesy geologiczne
5.
Formy skalne
Karkonoskiego Parku
Narodowego

skałki granitowe,
formy
geomorfologiczne,
kociołki wietrzeniowe,
szczeliny skalne,
mikroformy skalne
6.
Erozja gleby
na szlakach
turystycznych

erozja, antropopresja,
szlak turystyczny,
pomiar, ochrona
przeciwerozyjna
szlaków
7.
Dlaczego
wieje wiatr?

wiatr, kierunek i siła
wiatru, temperatura
odczuwalna, róża
wiatrów, wiatromierz

chmura,
międzynarodowa
klasyfikacja chmur,
obieg wody
w przyrodzie, zjawiska
pogodowe, stratosfera
8.
Rodzaje i nazwy chmur





59
2012-10-16 12:04:46
PRZYRODA NIEOŻYWIONA
Dział
Tabela 4 cd. Scenariusze zajęć
Lp.
Temat
zajęć
Przedszkole
i I etap
eduk.
II etap
eduk.
III
i IV etap
eduk.
Słowa kluczowe
9.
„Kamienny
krąg”



kamień, integracja,
zmysł dotyku, zawody
10.
Śniegolepy



śnieg, rzeźba,
wyobraźnia
Staramy się koncentrować nasze działania edukacyjne na umożliwieniu
samodzielnego zdobywania wiedzy oraz doświadczeń w zależności od rodzaju, poziomu i zainteresowań poszczególnych odbiorców.
Edukacja czynna wymaga aktywnego zaangażowania uczestników
w proces uczenia. Na uczestników zajęć edukacyjnych aktywizująco
wpływają samodzielnie wykonywane ćwiczenia, obserwacje i doświadczenia, udział w konkursach wymagających przygotowania prac. Dzieci i młodzież, angażując własny czas
i wysiłek w wykonanie pracy na rzecz
Parku, szanują potem pracę wykonaną
przez innych.
Formy edukacji czynnej, to:
• ścieżki dydaktyczne,
• warsztaty edukacyjne dla dzieci,
• warsztaty naukowo-edukacyjne
dla młodzieży i nauczycieli,
• wycieczki dydaktyczne,
• badania terenowe (dla uczniów
przygotowujących prace na
Olimpiadę Biologiczną i uczestników programu czynnej ochrony płazów),
60
Zajęcia na „Ametystowej Ścieżce”
2012-10-16 12:04:49
Zajęcia plastyczne z wykorzystaniem wystawy „Zwierzęta Karkonoszy”
• inicjowanie powstawania grup, klubów i kół ekologicznych (przy
Karkonoskim Parku Narodowym działają aktywnie 4 koła przyrodnicze ze szkół podstawowych, 3 z gimnazjów i szkół średnich),
• szkolenia dla przewodników turystycznych i GOPR,
• imprezy masowe (festyny) o charakterze lokalnym i transgranicznym,
• konkursy przyrodnicze: literackie, fotograficzne i plastyczne.
Edukacja bierna ogranicza się do wysłuchania bądź przeczytania.
Formami edukacji biernej realizowanymi w KPN są publikacje, filmy,
prezentacje, wystawy fotograficzne i plastyczne, tablice i pulpity informacyjne.
Edukacyjne programy wykonawcze
karkonoskiego Parku narodowego
Obecnie pracownicy Działu Edukacji Karkonoskiego Parku Narodowego
realizują program edukacyjny „4 x PARK”. W związku ze zmianami organizacyjnymi KPN i intensywnym rozwojem bazy edukacyjnej jest on
w trakcie modyfikacji. Składają się na niego cztery części, które można
realizować w dowolnym czasie, dostosowując się zarówno do możliwości
Parku, jak i młodzieży oraz nauczycieli. Ma on na celu stopniowo zapoznać
zainteresowanych z przyrodą Parku, problemami jej ochrony i tym, co sami
mogą zrobić, by ją chronić.
Na program składają się 4 spotkania z grupą:
1. Spotkanie z uczniami i ich opiekunami w Karkonoskim Centrum
Edukacji Ekologicznej KPN w Szklarskiej Porębie.
61
2012-10-16 12:04:51
Zależności pokarmowe w przyrodzie –
ćwiczenia na zajęciach terenowych
Zajęcia przy makiecie Karkonoskiego
Parku Narodowego
Zajęcia terenowe – udzielanie pierwszej
pomocy
62
2. Zajęcia terenowe na ścieżce dydaktycznej „Chojnik” lub „Do
Wodospadu Szklarki”.
3. Zajęcia terenowe z wykorzystaniem wybranej ścieżki dydaktycznej w obszarze głównym
Parku.
4. Wyjazd do KRNAP (Czechy) –
aktywna ekspozycja edukacyjna
„Kamień i życie” w Muzeum
Karkonoskim we Vrchlabi.
Realizowany jest program edukacyjny „3 x PARK” dla osób niepełnosprawnych, które są także pełnoprawnymi odbiorcami zajęć o tematyce
przyrodniczej. Jest on realizowany przy
ścisłej współpracy z nauczycielami ze
szkół specjalnych i liderami „Warsztatów Terapii Zajęciowej”.
Karkonoski Park Narodowy dostosował szlak do Wodospadu Szklarki dla
osób niepełnosprawnych, na którym
istnieje możliwość przeprowadzenia
kompleksowych zajęć terenowych.
W ramach współpracy transgranicznej korzystamy również z podobnego
obiektu w KRNAP (Czechy). Program
składa się z trzech części, które w sposób bezpieczny i skuteczny pozwalają tej grupie odbiorców zapoznać się
z karkonoską przyrodą.
Na program składają się 3 spotkania z grupą:
1. Spotkanie w Karkonoskim Centrum Edukacji Ekologicznej
KPN w Szklarskiej Porębie.
2. Zajęcia terenowe na ścieżce
dydaktycznej „Do Wodospadu
Szklarki”.
3. Wyjazd do KRNAP – zajęcia
edukacyjne na ścieżce dydaktycznej wzdłuż Białej Łaby.
2012-10-16 12:04:59
Zimowy program „2 x Park” połączony jest z zajęciami terenowymi,
również na nartach lub rakietach śnieżnych
Młodzież z Czech na zajęciach w Karkonoskim
Centrum Edukacji Ekologicznej
Zajęcia na ścieżce dydaktycznej do Wodospadu
Szklarki
Ścieżka dydaktyczna do Wodospadu Szklarki dostosowana dla osób niepełnosprawnych
Zajęcia terenowe na rakietach śnieżnych
Koło Przyrodnicze ze Szkoły Podstawowej nr 5 w Szklarskiej Porębie
na zajęciach w rejonie Szrenicy
63
2012-10-16 12:05:16
ścieżki dydaktyczne
karkonoskiego Parku narodowego
W infrastrukturze edukacyjnej Karkonoskiego Parku Narodowego szczególną rolę pełnią ścieżki dydaktyczne. Są one niezastąpioną formą realizacji
aktywnych metod edukacyjnych poprzez bezpośredni kontakt z przyrodą.
Mają one i tę dodatkową zaletę, że ich merytoryczny zakres jest niezwykle
urozmaicony: zmienia się w zależności od pory roku, a nawet od pogody. Na
terenie Parku jest 11 takich ścieżek. Różnią się one treścią (zostały wyznaczone w różnych terenach KPN), długością i stopniem trudności:
1. Ścieżka dydaktyczna „Chojnik”.
2. Ścieżka „Wokół Wielkiego i Małego Stawu”.
3. „Ścieżka przyrodnicza we Wschodnich Karkonoszach”.
4. Ścieżka dydaktyczna „Śląską Drogą na Śnieżkę”.
5. „Ścieżka dydaktyczna po ekosystemach leśnych Karkonoskiego
Parku Narodowego”.
6. Ścieżka dydaktyczna „Na Górę Chojnik”.
7. Ścieżka dydaktyczna „Do Wodospadu Szklarki”.
8. Ścieżka dydaktyczna „Na Szrenicę”.
9. Transgraniczna ścieżka dydaktyczna „Polodowcowe dziedzictwo
Karkonoszy”.
10. Ścieżka dydaktyczna „Dolina Wilczego Potoku”.
11. Ścieżka dydaktyczna „Karkonosze Wschodnie”.
Zajęcia na ścieżkach są urozmaicane grami i zabawami terenowymi, dostosowanymi do możliwości i percepcji uczestników. Większość ścieżek
ma opracowane i wydane przewodniki. Na uwagę w ofercie edukacyjnej
Karkonoskiego Parku Narodowego zasługują także zajęcia kameralne i terenowe „zamawiane”:
• w uzgodnionych wcześniej terminach lekcje przyrodnicze dla dzieci
i młodzieży szkolnej,
• prelekcje i prezentacje dla wszystkich zainteresowanych,
• filmy edukacyjne.
współpraca transgraniczna
z zakresu edukacji ekologicznej karkonoskiego Parku narodowego
64
Istnieje również aspekt międzynarodowy powyższych programów i form
ich realizacji.
W roku 1992 utworzony został Bilateralny Rezerwat Biosfery Krkonoše/ Karkonosze. W jego obrębie znajduje się Karkonoski Park Narodowy
i Krkonošsky národni park. Utworzenie Rezerwatu umożliwiło pełniejszą
koordynację zadań dotyczących ochrony przyrody, wspólnych badań naukowych i monitoringu, a także działań edukacyjnych.
2012-10-16 12:05:16
Bilateralny Rezerwat Biosfery Krkonoše/Karkonosze
Projekty edukacyjne kPn
realizowane ze środków unii Europejskiej
Dzieci Karkonoszy – to projekt adresowany do uczniów i nauczycieli 2
szkół podstawowych: w Szklarskiej Porębie i czeskim Lanovie. Projekt zakładał współpracę szkół na bazie porozumienia pomiędzy władzami obu
gmin pod patronatem i z czynnym udziałem KPN. Projekt realizowany
w latach 2005–2009 był finansowany z Funduszu Interreg IIIa. Uczniowie
z obu stron granicy co roku wyjeżdżali na kilkudniowe wspólne zajęcia
przyrodnicze w Karkonoszach polskich i czeskich, uczestniczyli w wycieczkach dydaktycznych, poznawali język, obyczaje i tradycje.
W ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska – Rzeczpospolita Polska 2007–2013 zrealizowano 2 projekty:
• Wzmocnienie współpracy transgranicznej w edukacji ekologicznej KRNAP i KPN – głównym celem tego projektu było nawiązanie
ściślejszej współpracy poprzez zaangażowanie młodzieży polskiej
i czeskiej wraz z nauczycielami i pracownikami parków narodowych w realizację wspólnych zadań, poznanie i zrozumienie unikatowych wartości przyrodniczych Karkonoszy, a także celowości
istnienia parków narodowych po obu stronach granicy. W projekcie
zaplanowaliśmy cykl tematycznych zajęć edukacyjnych dla młodzieży z dwóch przygranicznych szkół średnich. Włączeni w realizację
65
2012-10-16 12:05:17
Dyrektorzy szkół z Polski i Czech oraz
dyrektor KPN na warsztatach w schronisku „Samotnia”
Warsztaty edukacyjne dla dzieci i młodzieży szkolnej – projekt „Jedne góry,
jedne lasy”
66
projektu byli także pracownicy KPN
i KRNAP (wycieczki pracownicze).
Od lutego 2009 do końca listopada
2010 r. 60-osobowa grupa młodzieży z nauczycielami i pracownikami
parków przyjeżdżała na tereny obu
parków, aby zrealizować program
w zakresie poznawania wartości
karkonoskiej przyrody (tematyka
zajęć: ptaki, drzewa, geologia i geomorfologia, drugie życie drzewa
i inne), zasad zachowania bezpieczeństwa w górach (zima w Karkonoszach), wpływu człowieka na
przyrodę (gospodarka odpadami),
obserwacji przyrodniczych i integracji z młodzieżą niepełnosprawną
(niewidomi obserwują przyrodę).
Uzupełnieniem programu były polsko-czeskie wydawnictwa o charakterze edukacyjnym oraz atrakcyjny
sprzęt do realizacji zajęć (np. rakiety
śnieżne).
• Jedne góry, jedne lasy, to z kolei mikroprojekt dofinansowany ze środków UE za pośrednictwem Euroregionu Nysa, realizowany w latach
2011–2012. Obejmował cykl warsztatów o tematyce leśnej dla pracowników parków narodowych oraz
uczniów z przygranicznych szkół
partnerskich (kontynuacja Dzieci
Karkonoszy). W ramach tego projektu zorganizowane zostały także dwie
imprezy masowe – festyny o charakterze transgranicznym, adresowane
do społeczności lokalnej i turystów,
a także publikacje o lasach Karkonoszy i wystawa fotograficzna „Rok
cietrzewia”.
Zajęcia w terenie – projekt „Jedne góry,
jedne lasy”
2012-10-16 12:05:23
Program czynnej ochrony płazów
jako przykład ciekawego projektu edukacyjnego
Od roku 1999 sukcesywnie wprowadzany jest w nasze działania program
czynnej ochrony płazów i gadów. Obejmuje on niezwykle istotną i skuteczną część edukacyjną, inwentaryzacje przyrodnicze oraz monitoring płazów,
a także czynną ochronę miejsc rozrodu i tras migracji. We wszystkich tych
pracach mogą brać udział uczniowie i nauczyciele, jest to także wspaniały
przykład rozbudzania zainteresowań i rozwijania pasji poznawczej wśród
młodzieży.
Wybrane grupy uczniów ze szkół współpracujących z Parkiem pod opieką pracowników edukacyjnych i nauczycieli przenoszą w wiaderkach zagrożone płazy przez jezdnię do miejsc rozrodu (Akcja „Żaba”). Przy okazji tego
typu prac młodzież i dzieci poznają biologię określonych gatunków płazów
i gadów oraz ich biotopy. Dzięki temu ochrona herpetofauny w Karkonoskim
Parku Narodowym ma podwójny efekt: oprócz konkretnych danych dotyczących występowania gatunków, lokalizacji ich siedlisk, sprecyzowania zagrożeń i propozycji ochrony uwrażliwia młodych ludzi na potrzeby ochrony
przyrody oraz podnosi ich świadomość ekologiczną. Generalnie – zmienia
spojrzenie na tę skądinąd niepopularną, a tak ważną grupę zwierząt.
Istotne znaczenie w rozmieszczeniu poziomym i pionowym płazów w Karkonoskim Parku Narodowym i jego otulinie mają zbiorniki wodne, takie jak
jeziora górskie, młaki i potoki, a także kałuże, woda w rowach przydrożnych,
leśne zbiorniki przeciwpożarowe i nieczynne wyrobiska kopalni. Takie właśnie miejsca stały się pierwszym punktem naszych prac inwentaryzacyjnych.
Rozmieszczenie herpetofauny Karkonoszy
67
2012-10-16 12:05:26
Akcja „Żaba”
Wyniki inwentaryzacji, poza informacjami o rozmieszczeniu i biotopach w jakich żyją poszczególne gatunki, pozwoliły również na dokładne
określenie typów zagrożeń, na które są narażone płazy i gady. Zagrożenia
te znajdują się głównie w otulinie Parku. Wszystkie oczka wodne i większe
zbiorniki zostały następnie zinwentaryzowane pod kątem składu gatunkowego bytujących tam płazów, wreszcie – określono bezpieczeństwo populacji i ewentualne możliwości ochrony przed konkretnymi zagrożeniami.
Sprecyzowano również możliwości udziału dzieci i młodzieży w przedsięwzięciach ochronnych i przewidziano nagrody uznania dla najbardziej zaangażowanych uczniów i szkół.
Uzupełnieniem „płaziego” projektu jest ścieżka dydaktyczna „Środowisko życia płazów” usytuowana na terenie użytku ekologicznego, w pobliżu
Karkonoskiego Centrum Edukacji Ekologicznej KPN.
wydawnictwa i promocja
68
Źródłem wiedzy o wyjątkowej przyrodzie Karkonoszy są liczne publikacje
Karkonoskiego Parku Narodowego – wydawane zwykle dzięki pomocy finansowej Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
oraz ze środków Unii Europejskiej. Stanowią one także stały i cenny element promocji KPN. Służą temu również różnorodne gadżety, kalendarze,
plakaty oraz działania adresowane do turystów indywidualnych i rodzin
z dziećmi – w zimie zapraszamy na zajęcia podczas akcji „Ferie z KPN”,
a latem na cykl wycieczek tematycznych pod hasłem „Wakacje z przyrodą
i przygodą”.
2012-10-16 12:05:28
Wakacje
z przyrodą i przygodą
bez dę!
y
m
a
z
s
Wyrulę du na pogo
wzg
01.08
środa
Szklarska
Poręba
04.08
KOCIOŁ KOTŁOWI NIERÓWNY
Zbiórka: godz.9.00, Karkonoskie Centrum Edukacji Ekologicznej, Szklarska Poręba, ul. Okrzei 28
Trasa: Śnieżne Kotły – Łabski Kocioł – Szklarska Poręba, ul. Okrzei 28
Czas przejścia: 7 h
O CZYM SZUMIĄ KARKONOSKIE LASY
Jagniątków
Zbiórka: godz.9.00, Szkółka Karkonoskiego Parku Narodowego, Jelenia Góra-Jagniątków,
ul. Myśliwska 9a
Trasa: Droga Pod Reglami – II Droga – Droga Pod Reglami – Szkółka Karkonoskiego Parku
Narodowego w Jagniątkowie
08.08
CO FRUWA I ĆWIERKA W KOSÓWCE I ŚWIERKACH
sobota
środa
Karpacz
11.08
sobota
Karpacz
15.08
środa
Szklarska
Poręba
18.08
sobota
Jagniątków
22.08
środa
Zbiórka: godz.9.00, Karpacz, dolna stacja wyciągu na Kopę
Trasa: Strzecha Akademicka – Spalona Strażnica – Śląski Dom – Kopa – dolna stacja wyciągu
na Kopę
LODOWCE W KARKONOSZACH
– PO CZYM POZNAĆ, ŻE TU BYŁY
Zbiórka: godz.9.00, Karpacz, Wejście do Parku przy Świątyni Wang
Trasa: Polana – Kocioł Małego Stawu – Strzecha Akademicka – dolna stacja wyciągu
na Kopę
KRÓLESTWO BUKA
Zbiórka: godz.9.00, Karkonoskie Centrum Edukacji Ekologicznej, Szklarska Poręba,
ul. Okrzei 28
Trasa: Wodospad Szklarki – Szklarska Poręba, ul. Okrzei 28
HISTORIA JEDNEGO POTOKU, CZYLI WYPRAWA
DO ŹRÓDEŁ WRZOSÓWKI
ul. Myśliwska 9a
Trasa: Koralowa Ścieżka – Czarny Kocioł – czarny szlak – niebieski szlak – Petrówka –
Szkółka Karkonoskiego Parku Narodowego w Jagniątkowie
TAJEMNICZY WALOŃCZYCY – WĘDRÓWKA
SZLAKIEM POSZUKIWACZY SKARBÓW
Karpacz
Zbiórka: godz.9.00, Hotel Relaks, Karpacz, ul. Obrońców Pokoju 4
Trasa: Krucze Skały – Sowia Dolina – Buława – Tabaczana Ścieżka – Szeroki Most – Karpacz,
Hotel Relaks
25.08
JAK POWSTAŁ WODOSPAD SZKLARKI
Szklarska
Poręba
Zbiórka: godz. 9.00, Karkonoskie Centrum Edukacji Ekologicznej, Szklarska Poręba,
ul. Okrzei 28
Trasa: Wodospad Szklarki – Szklarska Poręba, ul. Okrzei 28
29.08
KWIATY KARKONOSZY
sobota
Środa
Jagniątków
ul. Myśliwska 9a
Trasa: Koralowa Ścieżka – Czarny Kocioł – czarny szlak – Szkółka Karkonoskiego Parku
Narodowego w Jagniątkowie
© BOOSTER www.booster.pl
Kalendarium
imprez –
sierpień 2012
www.kpnmab.pl
Na wycieczki zapraszamy turystów indywidualnych.
Grupy zorganizowane prosimy o kontakt z Karkonoskim Centrum Edukacji
Ekologicznej w Szklarskiej Porębie – nr tel.: 75 717 21 24.
Pamiętamy, że wędrujemy po górach – zadbajmy o odpowiedni strój, obuwie
oraz prowiant.
69
2012-10-16 12:05:34
Podsumowanie
Działalność edukacyjna Karkonoskiego Parku Narodowego jest
różnorodna, a co najważniejsze –
cieszy się ogromnym zainteresowaniem. Fakt ten najlepiej ilustruje
duży wybór zajęć i imprez edukacyjnych oraz ilość uczestniczących
w nich odbiorców w 2011 r.
W Karkonoskim Centrum Edukacji Ekologicznej KPN w Szklarskiej
Porębie i Ośrodku InformacyjnoEdukacyjnym „Domek Myśliwski”
w Karpaczu przeprowadzono łącznie
672 zajęć programowych. Uczestniczyło w nich 24 132 osób.
Karkonoski Park Narodowy zorganizował 31 imprez edukacyjnych
(warsztaty, szkolenia), w których
wzięło udział 4109 osób i współuczestniczył w organizacji 18 imprez
edukacyjnych (festyny, targi, warsztaty i konkursy), z których skorzystało 12 985 osób.
W Galerii Karkonoskiego Centrum Edukacji Ekologicznej KPN
zorganizowano 7 wystaw czasowych. Wystawy odwiedziło 666
osób. W Centrum zorganizowano
również 3 konkursy wiedzy o Karkonoszach, z których w ścisłym finale znalazło się 108 osób.
Programy edukacji ekologicznej
Karkonoskiego Parku NarodoweWydawnictwa promocyjne Karkonoskiego
Parku Narodowego
go są systematycznie udoskonalane zarówno pod względem jakości
i atrakcyjności przekazu, jak i treści merytorycznych.
Oferta edukacyjna KPN znajduje się na stronie internetowej:
www.kpnmab.pl
Zapraszamy do współpracy!
70
2012-10-16 12:05:41
Kronika projektu
„Wzmocnienie współpracy transgranicznej...”
Ulotki o ptakach –
projekt „Wzmocnienie współpracy transgranicznej...”
literatura
Agenda 21, 1996 r. Globalny Program Działań i Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej z 1996 roku.
Dz.U. 2004 nr 92 poz. 880, Ustawa z dnia 16 04.2004 o ochronie przyrody
Kuchmistrz D. (red.), 2009. Skarby Karkonoszy. Poradnik metodyczny,
wyd. KPN Jelenia Góra (tabele).
Program Edukacji Ekologicznej Karkonoskiego Parku Narodowego (tabele).
Mapy: Pracownia GIS KPN.
Fotografie: Archiwum KPN.
71
2012-10-16 12:05:45
2012-10-16 12:05:45
Andrzej Hordyj
Urząd Miejski w Bielawie
Bielawa
– modelowe miasto ekologiczne 2012
Bielawa od wielu lat podejmuje starania, aby stać się modelowym miastem
ekologicznym. Głównym celem tej idei jest edukacja i kształtowanie świadomości ekologicznej mieszkańców oraz inwestycje proekologiczne. Jednym z kierunków działań jest realizowane na wszystkich poziomach kształcenie ekologiczne.
W 1999 r. we współpracy z partnerskim miastem Lingen, Niemiecką
Fundacją Ochrony Środowiska DBU i Międzynarodowym Stowarzyszeniem Edukacji Ekologicznej IGU Przedszkole Publiczne nr 1 przekształciło
się w Przedszkole Ekologiczne.
Na terenie placówki pojawiły się pagórki, doliny, rzeka piaskowo-kamienna i inne oryginalne miejsca, chętnie odwiedzane przez maluchy.
W punktach edukacyjnych dzieci malują, budują, pielęgnują grządki lub
oglądają teatrzyki. Wszystko w bliskim kontakcie z przyrodą.
Z kolei od 2001 r. na bazie Zespołu Szkół Zawodowych w Bielawie rozpoczęła działalność pierwsza w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej Szkoła
Słoneczna.
Koszt realizacji tego
zadania wyniósł prawie
630 tys. zł, z czego 294 tys.
otrzymano z fundacji DBU.
Kolejnym etapem rozwoju edukacji ekologicznej
w Bielawie było utworzenie
w 2002 r., na bazie Szkoły
Słonecznej, Centrum Odnawialnych Źródeł Energii.
73
2012-10-16 12:05:52
74
Podobnie jak w przypadku innych
edukacyjnych przedsięwzięć, znaczący –
bo wynoszący prawie 600 tys. zł – wkład
wniosła fundacja DBU.
W momencie gdy funkcjonowało
już ekologiczne kształcenie na poziomie
przedszkolnym i ponadgimnazjalnym, naturalne było wprowadzenie go do szkoły
podstawowej i gimnazjum. Tak też się stało. Od 1 września 2006 r. w ekologiczne
placówki przekształcono Szkołę PodstawoParkowe skrzaty w Bielawie
wą nr 7 i Gimnazjum nr 3.
Starania władz miasta oraz zaangażowanie mieszkańców w działania proekologiczne docenione zostały również przez
Senat Politechniki Wrocławskiej, który
w grudniu 2007 r. podjął uchwałę o utworzeniu w Bielawie Zamiejscowego Ośrodka
Dydaktycznego, kształcącego specjalistów
w zakresie energii odnawialnej. Uroczysta
inauguracja edukacji ekologicznej na poziomie akademickim miała miejsce 9 października 2009 r.
Władze Bielawy wraz z niemieckimi
Zajęcia edukacyjne w Bielawie
partnerami dbają również o to, by mieszkańcy mogli w praktyce poznać zalety życia w zgodzie z naturą. Mają temu
służyć także akcje społeczne oraz inwestycje infrastrukturalne. Rozmowy
na ten temat zaczęły się już w 2005 r. Uczestniczyli w nich m.in. sekretarz
generalny DBU dr Fritz Brickwedde i dr Ulrich Witte, również z tej fundacji.
Dotychczasowe działania Bielawy w zakresie ekologii zostały przez niemieckich partnerów ocenione pozytywnie, stąd też zapadła decyzja o przyznaniu dofinansowania do kolejnych projektów proekologicznych.
W roku 2006 zrealizowany został projekt „Ekologiczne zagospodarowanie OWW Sudety”. Opracowaniem projektu i jego realizacją zajęła się
niemiecka firma Baggage z Freiburga, która ma duże doświadczenie w inwestycjach łączących edukację ekologiczną z wypoczynkiem i rekreacją.
W prace na terenie OWW Sudety zaangażowane były bielawskie dzieci i młodzież, ich nauczyciele i rodzice, a także młodzież z partnerskiego
miasta Lingen.
Wspólne zajęcia i zapewniane przez miasto posiłki służyły integracji,
a wykonywane prace były doskonałą okazją do rozwijania wyobraźni, zdolności manualnych i talentów artystycznych. Łącznie w projekcie w różny
sposób zaangażowanych było blisko 1000 osób.
2012-10-16 12:06:04
Uroczysta inauguracja Zamiejscowego Oddziału Politechniki Wrocławskiej w Bielawie
Kolejnym ekologicznym projektem infrastrukturalnym realizowanym
w Bielawie jest Szkoła Leśna. Pierwszy etap – dofinansowany także przez
DBU – został wykonany w latach 2008–2009 i polegał na budowie terenowego ośrodka badawczego dla dzieci i młodzieży.
Patronat nad projektem Szkoły Leśnej w Bielawie objęło Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce. Uroczyste otwarcie tej placówki nastąpiło we wrześniu 2010 r. W 2012 r. przy Szkole Leśnej powstał ogród dydaktyczny, który stał się jedną z większych atrakcji ekologicznej placówki.
We wrześniu 2012 r. Bielawa otworzyła Interaktywne Centrum Poszanowania Energii. Centrum zostało utworzone na bazie zabytkowej
przepompowni wody, w którym do dyspozycji ekologicznych turystów
Szkoła Leśna w Bielawie
75
2012-10-16 12:06:20
zostaną udostępnione laboratorium i urządzenia służące produkcji energii do celów edukacyjnych. Projekt był na tyle interesujący, że wsparły go
finansowo Unia Europejska w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego (1,35 mln zł), a także Niemiecka Fundacja Ochrony Środowiska DBU
(500 tys. zł).
Bielawa może pochwalić się nie tylko ekologiczną edukacją i proekologicznymi inwestycjami, lecz także akcjami społecznymi takimi jak:
sprzątanie świata, dni inteligentnej energii czy selektywna zbiórka odpadów
komunalnych.
Aby skutecznie kreować wizerunek gminy oraz promować idee
ekologicznego miasta w roku 2007, w drodze konkursu wyłoniono projekt
ekologicznego logotypu Bielawy.
Wszystkie podejmowane działania przynoszą nie tylko doraźne, lecz
i długofalowe korzyści. Z pewnością bowiem dla dzieci, które od początku
swojej edukacji mają do czynienia z ekologią, dbałość o środowisko
pozostanie naturalnym odruchem. Z drugiej strony, wiedza o możliwościach
wykorzystania odnawialnych źródeł energii czy właściwym postępowaniu
z odpadami spowoduje, że w przyszłości poprawią się warunki życia
mieszkańców, a środowisko będzie czystsze i mniej zdegradowane.
76
2012-10-16 12:06:20
Marek Mielczarek
Prezes Zarządu WFOŚiGW we Wrocławiu
Finansowanie edukacji ekologicznej
przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu w 2011 roku
Fundusz rozpatrzył w 2011 r. 168 wniosków o dofinansowanie zadań z zakresu edukacji ekologicznej, z których 112 zostało pozytywnie rozpatrzonych przez Zarząd i Radę Nadzorczą, 15 rozpatrzono odmownie ze względu na niewielki efekt edukacyjny planowany do uzyskania w wyniku ich
realizacji, 3 nie spełniały „Kryteriów ...” i „Zasad ...” Funduszu, 11 zostało
wycofanych przez wnioskodawców, a 27 pozostawiono do rozstrzygnięcia
na 2012 r.
W ciągu roku w trakcie realizacji znajdowało się 136 zadań. Fundusz
wydatkował w 2011 r. środki na dofinansowanie 125 z nich.
Na dofinansowanie realizacji zadań z dziedziny edukacji ekologicznej
Fundusz wydatkował 4431,3 tys. zł, tj. 3,0% wydatków statutowych, z czego
4300,5 tys. zł, tj. 97,0% stanowiły dotacje, a 130,8 tys. zł, tj. 3,0% pożyczki.
Gminy, związki gmin i jednostki podległe – 641,8 tys. zł,
tj. 14,5% wydatków na edukację ekologiczną
Powiaty – 14,1 tys. zł, tj. 0,3%
Województwo Dolnośląskie i samorządowe wojewódzkie
jednostki prawne – 486,4 tys. zł, tj. 11,0%
Państwowe jednostki budżetowe – 58,0 tys zł, tj. 1,3%
Parki narodowe i lasy – 448,9 zł, tj. 10,1%
Przedsiębiorstwa i spółki prawa handlowego – 748,2 zł,
tj. 16,9%
Fundacje i stowarzyszenia – 2033,8 tys. zł, tj. 45,9%
Dofinansowanie przez WFOŚiGW we Wrocławiu zadań z zakresu edukacji ekologicznej –
według beneficjentów
77
2012-10-16 12:06:36
Na realizację 31 zadań kontynuowanych Fundusz posiada zobowiązania na lata następne wynikające z zawartych umów na kwotę 1076,6 tys. zł
w formie dotacji (0,7% wszystkich zobowiązań).
Działalność z zakresu edukacji ekologicznej charakteryzowała się dużą
różnorodnością zarówno ze względu na formę, jak i tematykę. Wśród wnioskodawców realizujących rozmaite przedsięwzięcia w omawianej dziedzinie przeważają stowarzyszenia, fundacje, jednostki samorządowe oraz
szkoły wyższe.
W 2011 r. Fundusz po raz drugi ogłosił konkurs wyboru wniosków na
dofinansowanie zadań „Rozwój świadomości ekologicznej mieszkańców
Dolnego Śląska poprzez media informacyjne”. Konkurs rozstrzygany był
w następujących kategoriach:
Liczba wniosków
Przyznane
dofinansowanie
w zł
Kategoria
Działanie
zgłoszonych
do
dofinansowania
przyjętych
do
dofinansowania
I
Internet
4
2
4000
II–III
Telewizja
8
6
365 000
II–III
Radio
2
0
0
IV
Prasa ogólnoinformacyjna
5
7
126 300
IV
Prasa
ekologiczna
0
15
495 300
Ogółem
19
Do najważniejszych zadań w dziedzinie edukacji ekologicznej i popularyzacji problemów ochrony środowiska, finansowanych przez Fundusz
w 2011 r. należą:
78
Rozwój bazy w ośrodkach edukacyjnych spełniających kryteria jakości
i zasięgu dla Dolnego Śląska
• Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych we Wrocławiu zakończył realizację zadania „Adaptacja terenu wokół siedziby DZPK Oddział Jelenia Góra na cele prowadzonej edukacji ekologicznej”, w którym została wykonana ścieżka dydaktyczna zawierająca tematyczne
nasadzenia roślinne, oczko wodne, ogród zmysłów, ekspozycję geologiczną, elementy związane z recyklingiem surowców i meteorologią. Na ścieżce zamontowano 15 tablic i 12 pulpitów edukacyjnych,
125 tabliczek opisowych, 10 ławek drewnianych, kompostownik
i wiatę śmietnikową.
2012-10-16 12:06:37
• Budowa edukacyjnego placu zabaw przy Jaskini Niedźwiedziej
w Kletnie „Edukacyjno-zabawowy ogródek jaskiniowy” realizowane przez Gminę Stronie Śląskie. Pomysł stworzenia takiego
miejsca wyszedł na przeciw oczekiwaniom turystów, wśród których dużą grupę stanowią rodziny z dziećmi. Plac został zaprojektowany z myślą o najmłodszych oraz dzieciach w wieku szkolnym.
W trakcie zadania na cele edukacyjne i zabawowe zagospodarowany został teren po nieistniejącym obserwatorium meteorologicznym przy Jaskini Niedźwiedziej. Projekt powstał w pracowni
Aleksandra Sałagackiego – Architektura we Wrocławiu. Budowa
edukacyjnego placu zabaw przy Jaskini Niedźwiedziej w Kletnie
miała na celu przekazanie w atrakcyjny sposób treści z zakresu
edukacji leśnej i ekologicznej. Połączenie elementów zabawowych
i zręcznościowych takich jak: zestaw zabawowy ze zjeżdżalnią, ruchoma kładka i równoważnia, linarium sprawnościowe ze ścianką
wspinaczkową oraz slalom z palisady drewnianej z elementami
edukacyjnymi w postaci zestawów interaktywnych o tematyce leśnej i ekologicznej budzi duże zainteresowanie odwiedzających.
Ciekawym fragmentem ogródka jest edukacyjna piaskownica
„Wykop sobie niedźwiedzia” nawiązująca do badań paleontologicznych w Jaskini z reliefem szkieletu niedźwiedzia jaskiniowego
w piasku. Dodatkową atrakcją jest możliwość wyciskania w piasku
tropów zwierząt. Innym ważnym elementem edukacyjnym jest
tablica elektroniczna poświęcona pomiarom meteorologicznym
przy Jaskini. Tablica zawiera dokładny opis celu i zakresu pomiarów, które są prezentowane w atrakcyjny sposób przy użyciu paneli ledowych. Prowadzenie zajęć lub lekcji w terenie umożliwia
amfiteatr edukacyjny. Został zaplanowany na kilku poziomach
w formie przeciętej kuli. Kształt, kolorystyka i opisy nawiązują do
budowy Kuli Ziemskiej, budowy geologicznej i warunków panujących na poszczególnych głębokościach skorupy ziemskiej. Ogródek edukacyjno-zabawowy umila czas oczekiwania na wstęp do
Jaskini Niedźwiedziej i podnosi wartości edukacyjne Rezerwatu
Przyrody „Jaskinia Niedźwiedzia” w Kletnie.
• Edukacja leśna społeczeństwa – dzieci i młodzieży szkolnej
o ochronie ekosystemów leśnych (2084 osoby) realizowane przez
Nadleśnictwo Lądek Zdrój. W trakcie zadania przeprowadzono
szereg zajęć z zakresu edukacji leśnej i ekologicznej w Izbie Edukacji Leśnej i na ścieżkach dydaktycznych, zorganizowano i zrealizowano konkursy: przyrodniczy, plastyczny, literacki, fotograficzny,
ponadto stworzono kącik edukacyjny i doposażono Izbę Edukacji
Leśnej.
79
2012-10-16 12:06:37
Infrastruktura edukacji ekologicznej, w tym ścieżki przyrodnicze
• Budowa stanowisk edukacyjnych „Geoatrakcje Gór Stołowych na terenie PNGS wraz z wydaniem przewodnika zrealizowane przez Park
Narodowy Gór Stołowych.
• Utworzenie punktu edukacji i informacji ekologicznej Masywu
Śnieżnika przez Towarzystwo Ochrony i Promocji Walorów Bio-Geologicznych Rejonu Masywu Śnieżnika.
W 2011 r. zakończono kontynuowane zadania i dofinansowane w ramach
umów podpisanych w roku 2010:
• Utworzenie na terenie Książańskiego Parku Krajobrazowego ścieżki
przyrodniczo-dydaktycznej „Jeziorko Daisy” (długość trasy 5,5 km,
czas przejścia ok. 3 godz.) realizowane przez Województwo Dolnośląskie (Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych we Wrocławiu).
• „Przyroda podziemi – biogeologiczna ścieżka edukacji ekologicznej” (20 000 osób, przewodnik po ścieżce – 1000 szt., widokówki –
2000 szt.) realizowane przez Podziemną Trasę Turystyczno-Edukacyjną w Starej Kopalni Uranu w Kletnie Sp. z o.o. zs. w Lubinie.
80
Programy edukacji ekologicznej
• Karkonoski Park Narodowy w Jeleniej Górze zrealizował „Program
edukacyjny KPN – Centrum Bioróżnorodności – II etap”, w którym:
– przeprowadzono cykl ośmiu prelekcji „Bioróżnorodność Karkonoszy”,
– zorganizowano dwa konkursy ekologiczne dla młodzieży szkolnej, tj. konkurs wiedzy „Różnorodność biologiczna w Karkonoszach” oraz konkurs fotograficzny „Tajemnice bioróżnorodności
w Karkonoszach”,
– w Karkonoskiej Szkole Bioróżnorodności przeprowadzono cykl
czterech dwudniowych warsztatów terenowych dla nauczycieli,
– wypożyczono i eksponowano w KCEE cztery wystawy: wystawa
pokonkursowa z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie i BBC
Wildlife Magazine „Fotografia Dzikiej Przyrody – Wildlife Photographer of the Year 2010”, wystawa fotografii Związku Polskich
Fotografów Przyrody „Skarby Polskiej Przyrody”, wystawa zdjęć
Romana Rapały „Motyle Sudetów”, wystawa Marka Martini i Karoliny Dobrowolskiej „Ptaki Karkonoszy”,
– w ramach „Spotkań z filmem – Karkonosze” wypożyczono i zorganizowano projekcję czterech filmów o Karkonoszach „50 lat
KPN”, „Karkonosze Góry Olbrzymie”, „U stóp Karkonoszy” i „Na
śnieżnym szlaku Karkonoszy”,
– przeprowadzono trzy festyny ekologiczne, które odbyły się: 24
lipca 2011 r. w Sosnówce, 7 sierpnia 2011 r. w Szklarskiej Porębie,
2012-10-16 12:06:37
14 sierpnia 2011 r. w Jagniątkowie i 10–11 września 2011 r. w Sobieszowie – Jelenia Góra i Piechowicach,
– wydano 12 tematycznych plakatów przedstawiających gatunki
roślin i zwierząt chronionych w Karkonoszach w łącznym nakładzie 28 620 egz.
• Program edukacyjny „Lubańska Wiosna Ekologiczna’ 2011” zrealizowany przez Miasto Lubań obejmował: koncert inauguracyjny
LWE’ 2011 „Tajemnice lasu”, konkursy ekologiczne: plastyczny „Las
wokół nas”, wiedzy o bioregionie „Dolina rzeki Kwisy – skarby przyrody” i „W krainie łużyckich lasów”, fotograficzny „Kwisa w czterech porach roku”, IV edycję konkursu na ogród przyjazny naturze
„Estetycznie i ekologicznie”, kampanię i konkurs „Rady na odpady”,
Powiatową Sesję Młodych Ekologów, akcję „Zalesić planetę” polegającą na zadrzewianiu miasta, obchody Europejskiego Tygodnia
Zrównoważonego Transportu i Europejskiego Dnia bez Samochodu w formie rajdu pieszego i rowerowego pod hasłem „Leśna różnorodność biologiczna”, wydanie przewodnika po ścieżce przyrodniczej „Lubań miasto klonów” w nakładzie 500 egz., wystawę „Siedem
skarbów przyrody powiatu lubańskiego”, zajęcia terenowe i warsztaty
ceramiczne dla seniorów „Las w równowadze”. Łącznie w programie
wzięło udział 6588 uczniów, nauczycieli oraz mieszkańców miasta
i gminy Lubania.
• Gmina Miejska Bolesławiec zakończyła realizację programu edukacyjnego „Edukacja mieszkańców miasta Bolesławiec w zakresie
gospodarki odpadami”, w trakcie którego Miejskie Centrum Edukacji Ekologicznej przeprowadziło 14 zajęć stacjonarnych w szkołach podstawowych dla uczniów klas IV „Dbam o środowisko, czyli
jak postępować z odpadami?”, 18 zajęć w szkołach gimnazjalnych
dla uczniów klas I „Sposób na odpady w naszej gminie”, 18 zajęć
dla dzieci w przedszkolach oraz oddziałach „O” w szkołach podstawowych, 32 warsztaty terenowe dla uczniów klas IV szkół podstawowych i uczniów klas I gimnazjalnych w Zakładzie Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Trzebieniu, trzy konkursy
ekologiczne, tj. konkurs drużynowy na największą liczbę zebranych
zużytych baterii, konkurs wiedzy o odpadach oraz konkurs na prezentację multimedialną „Czyste środowisko – czyli jak postępować
z odpadami”, akcję mającą na celu zachęcenie właścicieli psów do
sprzątania ich odchodów poprzez zakup i udostępnienie 15 stacji,
4400 szt. zestawów do sprzątania po psach oraz wydanie 2000 egz.
„Mapy na czterech łapach”, na której zaznaczone są miejsca psiej
swobody, punkty, gdzie udostępnione są bezpłatne zestawy do
sprzątania po psach, lecznice dla zwierząt i itp. Łącznie w programie wzięły udział 1194 osoby.
81
2012-10-16 12:06:37
82
• Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych we Wrocławiu zrealizował projekt „EKOedukacja na szlaku” obejmujący wykonanie i zamontowanie na ścieżkach edukacyjnych na terenie Rudawskiego Parku Krajobrazowego i Parku Krajobrazowego Doliny Bobru 4 tablic
i 12 pulpitów edukacyjnych, 8 stołów drewnianych z ławkami, 8 koszy
na śmieci, 2 stojaków na rowery oraz opracowanie i wydanie: 2 plakatów informacyjno-promocyjnych o dwóch parkach krajobrazowych
Rudawskim i Doliny Bobru w łącznym nakładzie 200 egz., ulotek informacyjnych o działalności DZPK Oddział Jelenia Góra w nakładzie
500 egz., przewodnika po ścieżce edukacyjnej w Rudawskim Parku
Krajobrazowym „W poszukiwaniu sokoła wędrownego” w nakładzie
200 egz., przewodnika po ścieżce edukacyjnej w Parku Krajobrazowym
Doliny Bobru „Jak kropla skałę drążyła” w nakładzie 200 egz. i broszury nt. działań edukacyjnych DZPK Oddział Jelenia Góra „EKOedukacja w parkach krajobrazowych” w nakładzie 300 egz.
• Powiat Kamiennogórski przeprowadził program edukacyjny „Jedziemy na Bukówkę” połączony z akcją sprzątania brzegów zbiornika
wodnego Bukówka, w którym wzięło udział ok. 2320 osób.
• Program edukacyjny „Ekologia w bibliotece publicznej” zrealizowany przez Jeleniogórskie Centrum Informacji i Edukacji Regionalnej
– Książnicę Karkonoską w Jeleniej Górze.
• Regionalny Związek Pszczelarzy w Jeleniej Górze wykonał projekt
„XII Międzynarodowe Warsztaty Pszczelarskie 2011 – realizacja programu edukacji ekologicznej w Sudetach Zachodnich” w którym przeprowadzono akcję nasadzenia drzew i krzewów miododajnych, festyn
połączony z targami promocyjnymi produktów pszczelich i sprzętu
pszczelarskiego, dziesięć warsztatów przyrodniczo-pszczelarskich
w szkołach podstawowych i liceach, dwie prelekcje z pokazem żywej
pszczoły dla dzieci przedszkolnych w pasiece szkoleniowej RZP. Łącznie w programie edukacyjnym wzięło udział 2335 osób.
• Projekt „Edukacja ekologiczna poprzez sztukę” realizowany przez
Dolnośląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego we Wrocławiu obejmował m.in.:
– organizację w dniu 11 września 2011 r. Jarmarku Zdrowej Żywności i Turystyki Wiejskiej na Placu Ratuszowym w Jeleniej Górze,
gdzie zaprezentowano rolnictwo ekologiczne, zdrową żywność,
urządzenia i sprzęt proekologiczny, stoiska zielarsko-medyczne
i gospodarstwa agroturystyczne,
– cykl sześciu jednodniowych szkoleń „Ekologia w teorii i praktyce”
dla rolników i doradców rolnych z 5 powiatów: jeleniogórskiego,
kamiennogórskiego, lubańskiego, lwóweckiego i zgorzeleckiego,
które przeprowadzono we wzorcowym agroturystycznym gospodarstwie we Wrzeszczynie,
2012-10-16 12:06:37
– dwa konkursy ekologiczne: pierwszy dla dzieci i młodzieży
z wiejskich Klubów AH „Ekozabawka”, drugi dla twórców i rzemieślników ludowych „RękoEkodzieło”.
Zadanie zostało wykonane do końca grudnia 2011 r., natomiast
środki na jego dofinansowanie zostaną przekazane przez Fundusz
w styczniu 2012 r.
• Projekt edukacji ekologicznej zrealizowany przez Ligę Ochrony
Przyrody Okręg we Wrocławiu „Edukacja ekologiczna dzieci, młodzieży i nauczycieli w roku 2011” w okresie od 3.01 do 15.12.2011 r.,
którego efektem było poszerzenie wiedzy ekologicznej uczniów i nauczycieli z terenu Dolnego Śląska oraz kształtowanie pozytywnych
postaw przyjaznych środowisku i poczucia odpowiedzialności za
przyrodę. W niniejszym projekcie przeprowadzono następujące
przedsięwzięcia:
– VIII Sejmik Ekologiczny dla Przedszkolaków, gdzie oceniono
prace konkursowe „Mieszkańcy runa leśnego” i zorganizowano
wystawę najlepszych prac młodych artystów. Na konkurs nadesłano 486 prac w dwóch kategoriach wiekowych z 39 przedszkoli
z terenu woj. dolnośląskiego.
– XXIV edycja konkursu plastycznego „Mój Las” rozstrzygnięto
w czterech kategoriach wiekowych. Łącznie nadesłano 93 prace
z 25 szkół z terenu woj. dolnośląskiego.
– XX Sejmik Ekologiczny, który odbył się na terenie Nadleśnictwa
Oława, gdzie podsumowano 3 konkursy, tj. konkurs na „Najlepiej
pracujące szkolne koło LOP”, konkurs plastyczny „Leśne uroczysko”, konkurs fotograficzny „Paprocie i widłaki”. Łącznie na powyższe konkursy wpłynęło 268 prac z 55 szkół z woj. dolnośląskiego.
– W trakcie akcji „Święto Polskiej Niezapominajki trwa cały rok”
przeprowadzono warsztaty terenowe, szkolenie, konkurs oraz
imprezę integracyjną.
– Podczas projektów „Gospodarka Łowiecka” i „Obszary Natura
2000” odbyły się szkolenia oraz warsztaty na terenie Parku Narodowego Gór Stołowych i Nadleśnictwa Zdroje, w których łącznie
wzięło udział 44 nauczycieli.
– Zorganizowano konkurs badawczy „Myślistwo – ekscentryczne hobby czy konieczność?”, w którym ocenie podlegało 41 prac
w formie prezentacji multimedialnych wykonanych przez uczniów
z 11 szkół z terenu woj. dolnośląskiego.
W 2011 roku Liga Ochrony Przyrody Okręg we Wrocławiu zorganizowała 223 wyjazdowych warsztatów ekologicznych. Łącznie
w warsztatach zorganizowanych w najdalszych zakątkach Dolnego
Śląska uczestniczyło 8863 dzieci i młodzieży oraz 1132 osoby do-
83
2012-10-16 12:06:37
•
•
•
•
•
•
•
84
rosłe. W 2011 r. przeprowadzono 97,5 godz. zajęć edukacyjnych dla
dzieci i młodzieży w ich placówkach szkolnych i przedszkolnych.
Program edukacji ekologicznej przeprowadzony przez Gminny Zespół Kultury i Bibliotek w Krośnicach w Centrum Edukacji Ekologicznej, w którym wzięło udział łącznie 665 osób, tj. dzieci i młodzież
z 20 placówek oświatowych z terenu województwa dolnośląskiego.
Program zrealizowany został w okresie kwiecień-listopad 2011 r.
w formie 3-dniowych pobytów grup dzieci i młodzieży szkolnej.
Łącznie w programie uczestniczyło 20 grup. Każda z nich wzięła
udział w 6 zajęciach (4 warsztatowo-laboratoryjnych i 2 terenowych).
Zajęcia te poświęcone były głównie Parkowi Krajobrazowemu „Dolina Baryczy.”
Program edukacji ekologicznej „ŚCIEŻKAMI NATURY” realizowany przez Miejską Bibliotekę Publiczną w Złotoryi.
„Lekcje w przyrodzie na Wzgórzach Dalkowskich”, program realizowany przez Fundację „Porozumienie Wzgórz Dalkowskich”.
Dofinansowanie edukacji ekologicznej i krajoznawczej w Centrum
Edukacji Ekologicznej i Krajoznawstwa „Salamandra” w Myśliborzu prowadzonym przez Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych we Wrocławiu. W roku 2011 z zajęć edukacyjnych skorzystało
15 461 osób spełniających kryteria kwalifikacyjne Funduszu zgodnie
z „Regulaminem udzielania ze środków Wojewódzkiego Funduszu
Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu dotacji na
realizację programów z zakresu edukacji ekologicznej w ośrodkach
edukacyjnych”, w tym 1196 przedszkolaków, 6131 uczniów szkół
podstawowych, 3599 gimnazjalistów, 2279 uczniów ze szkół średnich
oraz 2256 osób z innych grup zorganizowanych (Urzędy Gmin, Spółdzielnie Mieszkaniowe, Uniwersytet Trzeciego Wieku, Studenckie
Koło Przewodników Sudeckich, członkowie kół naukowych uczelni
wyższych itp.). Edukacja prowadzona była przez cały rok, zgodnie
z przyjętym przez DZPK programem i obejmowała różnorakie formy
i metody działań przyrodniczo-edukacyjnych, m.in.: zajęcia terenowe, laboratoryjne, seminaryjne, komputerowe, plenery artystyczne.
Program edukacji ekologicznej „Poznajemy zasoby i walory parków
narodowych i krajobrazowych na Dolnym Śląsku” przeprowadzony
przez Gminę Dobromierz.
Program edukacji ekologicznej „Szkoła leśna – centrum edukacji
ekologicznej” realizowany przez Gminę Bielawa.
Walory przyrodnicze Masywu Śnieżnika – warsztaty z edukacji ekologicznej społeczeństwa prowadzone przez Towarzystwo Ochrony
i Promocji Walorów Bio-Geologicznych Rejonu Masywu Śnieżnika
w Kletnie. Termin zakończenia oraz jego finansowanie przewidziano
na rok 2012. Celem zadania jest zapoznanie społeczeństwa z walora-
2012-10-16 12:06:38
mi przyrodniczymi Masywu Śnieżnika. Założenia i cele zadania realizowane są w następujących płaszczyznach: 1) klimat, budowa geologiczna, hydrologia, flora, fauna, 2) poznanie gatunków reliktowych
i endotermicznych fauny i flory, 3) kształtowanie wrażliwości młodzieży na piękno przyrody ojczystej, 4) poznanie zależności pomiędzy wysokością bezwzględną a klimatem i roślinnością (piętrowość
klimatyczno-roślinna), 5) rozwijanie umiejętności rozpoznawania
podstawowych gatunków fauny i flory Masywu Śnieżnika, 6) zasady
bezpieczeństwa poruszania się w górach w różnych warunkach pogodowych, 7) poznanie wpływu, jaki ma rozwój cywilizacji na zmiany zachodzące w przyrodzie, 8) poznanie przyczyn i skutków klęski
ekologicznej lasów Masywu Śnieżnika.
• „W ZGODZIE Z NATURĄ” – Program edukacyjny dla dzieci i młodzieży powiatu kłodzkiego (10 000 osób) prowadzony przez Stowarzyszenie Aktywizacji i Integracji Społecznej w Stroniu Śląskim.
Zajęcia łączyły teorię z ćwiczeniami i doświadczeniami. Dzieci i młodzież pracowały w grupach. Stworzono takie sytuacje, aby dzieci samodzielnie dochodziły do określonych prawd i zasad oraz umiały
wyciągać odpowiednie wnioski bądź dostrzegać różnice. Zadanie
kontynuowane, finansowane oraz zakończone zostało w ramach
umowy podpisanej w roku 2010.
W 2011 r. były również realizowane zadania, których termin zakończenia przewidziany jest w latach następnych:
• Muzeum Przyrodnicze w Jeleniej Górze prowadziło całoroczny program edukacji ekologicznej „Muzeum nauczycielem w podnoszeniu
wiedzy przyrodniczej i kształtowaniu proekologicznych postaw społeczeństwa”, w którym m.in. przeprowadzono cykl 41 prelekcji o tematyce przyrodniczej oraz zorganizowano wystawy czasowe „Kobieta słucha diabła”, „Uśmiech człowieka uśmiechem przyrody”, „Konie
w malarstwie i w fotografii”, „Promieniowanie świętości”, „Szerszenie”
w ramach akcji Noc Muzeów, „Cieplickie parki przed rewitalizacją”,
„Pejzaże możliwe Pawła Trybalskiego”, „Życie pod wodą 2009”, „Przyroda Kresów”, „Przyroda jak malowana”, cykliczne XXXVIII i XXXIX
„Karkonoską wystawę i giełdę minerałów, skał i skamieniałości”, „Cieplicką giełdę staroci przyrodniczo-uzdrowiskowych”, plenerową „Wystawę świeżych grzybów”, które łącznie odwiedziło ponad 41 tys. osób.
Ponadto Muzeum Przyrodnicze wzbogaciło księgozbiór biblioteki naukowej o 14 nowych pozycji wydawnictw fachowych i popularnych,
prowadziło preparację i konserwację okazów ptasich i ssaków, wydało
kalendarz „Storczyki Sudetów Zachodnich 2012” w nakładzie 500 egz.,
wykonało 1 ul figuralny z drzewa lipowego „Mnicha Cystersa” do „Pasieki Karkonoskiej” i konserwację zabytkowych drewnianych makiet
Karkonoszy.
85
2012-10-16 12:06:38
Fundacja Centrum Wspierania Przedsiębiorczości w Zgorzelcu kontynuowano zadanie w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Polska – Saksonia 2007–2013 „Regionalna gospodarka odpadami i recyklingu w powiatach Gorlitz i Zgorzelec RagRec”. Planowany termin
zakończenia zadania 31.12.2012
86
Akcje i kampanie edukacyjne
• Agencja Rozwoju Aglomeracji Wrocławskiej SA. zorganizowała 1 czerwca 2011 r. w sali sejmikowej Urzędu Wojewódzkiego we
Wrocławiu „Młodzieżowy Sejmik Ekologiczny Województw Dolnośląskiego”. Obrady sejmiku poświęcone były gospodarce odpadami
na Dolnym Śląsku oraz obecnym i przyszłym regulacjom prawnym
w tym temacie. Elementami sejmiku były: film ekologiczny o tematyce „śmieciowej”, dodatek specjalny do „Gazety Wyborczej” „Posprzątajmy Dolny Śląsk” oraz przeprowadzono wywiady z uczestniczącą
w sejmiku młodzieżą. W akcji tej wzięło udział łącznie 60 uczniów
ze szkół ponadgimnazjalnych z terenu województwa dolnośląskiego.
• Dolny Śląsk 2020 – czysty region. Ekologiczna kampania z zakresu gospodarki odpadami w ramach XII Dolnośląskiego Forum Samorządu Terytorialnego w Kudowie Zdroju, zorganizowana przez
Stowarzyszenie na Rzecz Promocji Dolnego Śląska. W forum wzięło udział ponad 230 osób, głównie przedstawicieli dolnośląskich
jednostek samorządu terytorialnego. Forum towarzyszyła szeroka
kampania ekologiczna, w której m.in.: wydano cykl 8 artykułów na
temat gospodarki odpadami w „Gazecie Wyborczej”, prowadzono
serwis internetowy poświęcony gospodarce odpadami, w okresie od
16–31 marca 2011 r. w Kudowie Zdroju zaprezentowano wystawę
fotograficzną obrazującą dobre i złe praktyki w gospodarce odpadami, wysłano cykl newslettlerów do władz samorządowych Dolnego
Śląska powiadamiających o kolejnych tematach artykułów oraz informacje związane z wprowadzanymi zmianami w ustawie, wydano
folder w nakładzie 500 szt. w formie albumu fotograficzno-edukacyjnego podsumowującego najważniejsze informacje związane z gospodarką odpadami oraz nagrano film edukacyjno-ekologiczny obrazujący gospodarkę odpadami.
• „Przyroda naszego regionu” (3000 osób) realizowane przez Gminę
Strzegom. W projekcie ekologicznym „Przyroda naszego regionu”
uczestniczyło pięć szkół podstawowych z terenu gminy: Publiczna
Szkoła Podstawowa Nr 2 im. Mikołaja Kopernika w Strzegomiu,
Publiczna Szkoła Podstawowa Nr 4 im. Kornela Makuszyńskiego w Strzegomiu, Publiczna Szkoła Podstawowa im. w Olszanach,
Publiczna Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka w Jaroszowie,
Publiczna Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Kostrzy. Celem
2012-10-16 12:06:38
projektu było zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców
oraz sprawienie, by docenili walory najbliższej okolicy, poznali najważniejsze zasady ochrony środowiska i możliwości zmniejszenia
negatywnego wpływu działań człowieka na środowisko przyrodnicze. W trakcie projektu przeprowadzono szereg działań zwiększających świadomość ekologiczną dzieci, młodzieży i dorosłych, takich
jak: publikowanie materiałów ekologicznych, przedstawienia ekologiczne, inwentaryzacje przyrodnicze (mapy odkrywców), konkursy
wiedzy ekologicznej, wystawy, akcje, happeningi ekologiczne, zorganizowanie Akademii Przyrodnika, zajęcia z ochrony środowiska,
wycieczki i warsztaty w terenie z wykorzystaniem istniejącej infrastruktury edukacji ekologicznej na Dolnym Śląsku, ekologiczna
gra terenowa, strzegomska konferencja ekologiczna, opracowanie
scenariusza i zrealizowanie amatorskiego filmu o zasobach przyrodniczych najbliższego otoczenia, spotkanie z ciekawymi ludźmi
związanymi zawodowo z ochroną środowiska i inne. Projekt został
zaprezentowany w Centrum Dydaktyczno-Naukowym Uniwersytetu
Przyrodniczego we Wrocławiu.
• „Edukacja i aktywizacja społeczności Gmin zrzeszonych w Związku ZGPD 7 na rzecz prawidłowej gospodarki odpadami – edycja
2011” realizowane przez Związek Gmin Powiatu Dzierżoniowskiego ZGPD 7. Kampania skierowana była do około 10 000 dzieci
i młodzieży, skupionych w 53 placówkach oświatowych oraz do pozostałych mieszkańców. Kampania miała na celu podniesienie poziomu świadomości ekologicznej mieszkańców, promowanie zasad
i utrwalanie nawyku właściwego postępowania z odpadami komunalnymi. Kampania oddziaływała poprzez: materiały skierowane do
mieszkańców, działania w szkołach i przedszkolach, działania środowiskowe, stronę internetową i audycje telewizyjne. W działaniach
środowiskowych wzięło bezpośredni udział 311 uczniów, w konkursie wiedzy ekologicznej – 24 uczniów z 12 szkół podstawowych.
Ponadto podczas kampanii zakupiono i przekazano mieszkańcom
884 szt. kompostowników do przydomowego kompostowania odpadów. Kompostowniki otrzymali mieszkańcy na podstawie podpisanej ze Związkiem umowy przekazania i po złożeniu oświadczenia,
iż będą one przez nich użytkowane przez co najmniej 5 lat, a produkt powstały w wyniku kompostowania będzie wykorzystywany do
nawożenia gleby i nie trafi do pojemników do zbierania odpadów
oraz nie będzie składowany na składowisku odpadów. Przekazane
mieszkańcom kompostowniki pozwolą znacznie ograniczyć składowanie odpadów biodegradowalnych.
• Zbieranie śmieci i konkurs ekologiczny „Święto Ziemi – na brzegu
jeziora” (1917 osób) przeprowadzone przez Gminę Walim. Zadanie
87
2012-10-16 12:06:38
realizowane było w Zagórzu Śląskim przy Jeziorze Bystrzyckim. Bezpośrednimi uczestnikami podczas imprezy głównej była młodzież
szkolna z terenu Gminy Walim i gmin sąsiednich (Jedlina Zdrój,
Głuszyca) wraz z rodzicami. Do zawodów przystąpiło 40 dwuosobowych zespołów. Ogólna ilość zebranych odpadów to 284 worków
o pojemności 120 litrów.
• Realizacja programu przedszkolnej edukacji ekologicznej „Ekoprzedszkolak zuch i chwat, z ekologią za pan brat” (1500 osób) realizowane przez Gminę Strzegom. Program opracowany został dla dzieci w wieku przedszkolnym. Główną ideą programu jest rozbudzenie
ekologicznych zainteresowań wśród dzieci, rozwijanie świadomości
ekologicznej, rozumienie relacji człowieka z przyrodą, pogłębianie
wiedzy na temat świata roślin i zwierząt oraz świadomej troski o najbliższe otoczenie. Celem ogólnym zadania było: kreowanie człowieka odpowiedzialnego za swoje środowisko i zdrowie, kształtowanie
wrażliwości oraz racjonalnego stosunku do środowiska przyrodniczego, rozbudzanie świadomości ekologicznej poprzez poznanie
współzależności między człowiekiem a środowiskiem i umożliwienie
dzieciom podejmowania działań ekologicznych w najbliższym otoczeniu i we własnym życiu.
Warsztaty/szkolenia
• „Z naturą za pan brat już od najmłodszych lat” – warsztaty edukacyjne dla przedszkolaków z powiatu kłodzkiego (1000 osób) realizowane przez Stowarzyszenie Aktywizacji i Integracji Społecznej w Stroniu Śląskim. Projekt rozpoczął się 1.08.2011 r. i trwał do
31.12.2011 r. Program skierowany był do dzieci w wieku przedszkolnym. Podczas realizacji projektu stwarzano dzieciom takie sytuacje,
w których same dochodziły do określonych prawd i zasad, wyciągały odpowiednie wnioski i dostrzegały różnice. Projekt prowadzono podczas różnych pór roku, a ich treść była do nich dostosowana. Warsztaty podzielone były tematycznie i odpowiednie do wieku
dzieci, do których kierowany był projekt.
Media informacyjne
W konkursie wyboru wniosków na dofinansowanie zadań „Rozwój świadomości ekologicznej mieszkańców Dolnego Śląska poprzez media informacyjne” dofinansowane były przedsięwzięcia w poszczególnych kategoriach:
88
W kategorii I Internet
• Piotr Pająk gramwzielone.pl w Bielawie opublikował serię artykułów
w serwisie „Trendy” portalu Gramwzielone.pl. Dofinansowanych
zostało 50 artykułów (10 bloków internetowego serwisu ekologicz-
2012-10-16 12:06:38
nego). Artykuły poruszały tematykę związaną z bieżącymi wydarzeniami z branży energii odnawialnej w Polsce i na świecie. W okresie
objętym zadaniem portal odwiedziło, według statystyk z programu statystycznego Google Analytics, 28 570 użytkowników, którzy
w tym czasie wykonali w sumie 128 261 odsłon portalu.
W kategorii II–III Telewizja/Radio
• Agencja Reklamy i Promocji „DAMI” Spółka z o.o. w Jeleniej Górze
wyprodukowała i wyemitowała w cyklu „Ekomagazyn” w telewizjach
regionalnych TV Dami Jelenia Góra, TV Dami Legnica, TV Dami Wałbrzych i TV Odra Jelenia Góra 10 odcinków piętnastominutowych
programów o tematyce ekologicznej: „Park Krajobrazowy Sudetów
Wałbrzyskich”, „Park Krajobrazowy Doliny Baryczy”, „Rezerwaty Przyrody na obszarze Dolnego Śląska: Krokusy w Górzyńcu i Torfowisko
Izerskie”, „Odnawialne źródła energii – energia słoneczna”, „Rezerwaty
na obszarze Dolnego Śląska: Przełom pod Książem i Buczyna Storczykowa na Białych Skałach”, „Ekologiczne środki transportu oraz ekonomiczna jazda. Poprawa klimatu akustycznego na terenach zagrożonych
hałasem, a zwłaszcza hałasem komunikacyjnym”, „Jak działa ekologiczna przydomowa oczyszczalnia ścieków?”, „Wypadki ekologiczne – występowanie i zapobieganie”, „Karkonoski Park Narodowy”, „Zrównoważony rozwój – edukacja dla ładu środowiskowego”.
• PHU Czysta Energia Stanisław Kondratiuk zrealizowało serwis internetowy „Twój ekologiczny dom i biuro”.
• Polskapresse Sp. z o.o opublikowała edukacyjne artykuły prasowe
o tematyce ekologicznej w Panoramie Legnickiej oraz na portalu informacyjnym www.legnica.naszemiasto.pl.
• Legnicka TV „DAMI” Sp. z o.o. wyprodukowała i wyemitowała 10
odcinków programów o tematyce ekologicznej w telewizjach regionalnych.
• Medianews – Magdalena Kościańska w Bogatyni wyprodukowała
i wyemitowała w cyklu „EKO – LOGIKA” w telewizjach lokalnych
TV Bogatynia, TV Zgorzelec, TV Gryfów Śląski, TV Polkowice, TV
Dami Legnica, TV Jawor, TV Strzelin, TV Sudecka 6 odcinków dziesięciominutowych programów o tematyce ekologicznej pt. „Ekologia w domu”, „Zwierzęta domowe”, „Ekologiczne zakupy”, „Ekologia
w pracy”, „Poznajmy lepiej śmieci”, „Transport”.
• Telewizja Łużyce Spółka z o.o. w Lubaniu wyprodukowała i wyemitowała u siebie w cyklu „Naturalnie” 6 programów o tematyce ekologicznej, tj. 4 odcinki piętnastominutowe „Pojedziemy na łów”, „Ogień,
śmierć, zniszczenie”, „Plastik – nie do zniszczenia, ale do przetworzenia”, „Stary papier i szkło – cenne surowce” oraz 2 odcinki dziesięciominutowe „Bobrza rodzina, wilcze plemię” i „Kupa problemów”.
89
2012-10-16 12:06:38
• Telewizja Dolnośląska Sp. z o.o. wyprodukowała oraz wyemitowała
10 audycji telewizyjnych „EkoDekalog Telewizyjny Magazyn Proekologiczny” (12,5-minutowych).
• Pixel Studio Jan Jakub Smarczewski, osoba fizyczna prowadząca
działalność gospodarczą wyprodukowała oraz wyemitowała 10
audycji telewizyjnych (15-minutowych) „EkoMiasto” w Telewizji
Strzelin.
• Polskie Radio – Regionalna Rozgłośnia we Wrocławiu – Radio
Wrocław S.A. wyprodukowało i wyemitowało dwa 10-odcinkowe
cykle reportaży o tematyce ekologicznej i przyrodniczej „Ekoregion” i „Zielone Perły Dolnego Śląska”, które zostały wyemitowane
w pasmach o słuchalności i osiągnęły odpowiednio: 26 i 48 tysięcy
słuchaczy.
• Telewizja Polska S.A. Oddział Terenowy we Wrocławiu wyprodukowała i wyemitowała:
– 10 audycji telewizyjnych (14-minutowych) programu „EKOREGION – edukacja ekologiczna poprzez cykliczny program telewizyjny”,
– 10 audycji telewizyjnych (25-minutowych) programu „Teraz
Wieś – ochrona środowiska”.
90
W kategorii IV Prasa ogólnoinformacyjna i ekologiczna
• Wydano dodatek proekologiczny „Oficynka pod różą kłodzką”
w miesięczniku „Ziemia Kłodzka” (nakład 2000 egzemplarzy, dystrybucja nieodpłatna) realizowany przez Stowarzyszenie Komitet Obywatelski Ziemi Kłodzkiej zs. w Kłodzku. Dofinansowanych zostało
ogółem 27 stron A4 (9 edycji po 3 strony). Zastosowano formy dziennikarskie: wywiady, reportaże (razem z drukiem fotografii). Zasięg
oddziaływania po stronie polskiej: powiat kłodzki, ząbkowicki, dzierżoniowski, świdnicki. Dodatkowo „Ziemia Kłodzka” jest dostępna
w wybranych punktach dystrybucji na terenie Republiki Federalnej
Niemiec i Republiki Czeskiej.
• Wydano dodatek proekologiczny „Leśniczy zielony radzi” w tygodniku „Gazeta Kłodzka” (nakład 2000 egzemplarzy, dystrybucja odpłatna) realizowane przez INTERGOL Paweł Golak zs. w Nowej Rudzie. Dofinansowanych zostało 30 stron A3 (10 edycji po 3 strony).
Zastosowano formy dziennikarskie: konkursy, fotoreportaże, sondy,
wywiady.
• Wydano dodatek proekologiczny w tygodniku „Gazeta Noworudzka”
(nakład 4500 egzemplarzy, dystrybucja odpłatna) przez Stowarzyszenie Komitet Obywatelski Ziemi Kłodzkiej zs. w Kłodzku. Dofinansowanych zostało 27 stron A3 (9 edycji po 3 strony). Zastosowano
formy dziennikarskie: konkursy, fotoreportaże, sondy, wywiady.
2012-10-16 12:06:39
• ZIELONE STRONY NWW 2 – FUNDUSZE – FUNDUSZE I INFORMACJE – Cykl artykułów podnoszących świadomość ekologiczną mieszkańców powiatu wałbrzyskiego (nakład tygodnika
5052, dystrybucja odpłatna) realizowane przez ERRATA Sp. z o.o.
zs. w Wałbrzychu. Dofinansowanych zostało 30 stron A3 (10 edycji
po 3 strony).
Wystawy/konkursy
• Konkursy ekologiczne dla dzieci i młodzieży „Ochrona przyrody w Polsce”, „Czyste Góry”, „Bądźmy przyjaciółmi przyrody” oraz
„Przegląd Piosenki Ekologicznej i Turystycznej” przeprowadzone
przez Okręg Ligi Ochrony Przyrody w Jeleniej Górze, w których
wzięło udział 3657 dzieci ze szkół podstawowych i gimnazjalnych
regionu jeleniogórskiego.
• Cykliczne konkursy ekologiczne „Chrońmy środowisko naturalne”
dla szkół podstawowych i gimnazjalnych, konkurs fotograficzny
„Przyroda Karkonoszy, konkurs dla placówek oświatowych „Zbieramy zużyte baterie” oraz konkurs piosenki turystycznej i ekologicznej zorganizowane przez Związek Gmin Karkonoskich, w których
wzięło udział łącznie ok. 7895 dzieci z 44 placówek oświatowych
(14 przedszkoli, 17 szkół podstawowych, 8 zespołów szkół, 5 gimnazjów i 4 szkół ponadgimnazjalnych) z terenu gmin związkowych,
tj. Karpacza, Kowar, Mysłakowic, Piechowic, Podgórzyna, Szklarskiej
Poręby oraz zaproszonych gościnnie gmin: Jeżów Sudecki, Janowice
Wielkie i Starej Kamienicy.
• Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Nysa w Jeleniej Górze zorganizowało III/VII Dolnośląski Konkurs Bezpieczeństwa dla
dzieci i młodzieży „Uczę się bezpiecznie żyć”, którym objętych zostało ponad 38 672 dzieci z placówek oświatowych (przedszkoli, szkół
podstawowych i gimnazjów) z terenu całego województwa dolnośląskiego.
• XVII Gminny Konkurs Przyrodniczo-Ekologiczny Szkół Podstawowych o Puchar Wójta Gminy Osiecznica przeprowadzony przez
Gminę Osiecznica, w którym uczestniczyło 340 dzieci z 4 szkół podstawowych z terenu gminy.
• XXVI Olimpiada Wiedzy Ekologicznej zorganizowana przez Ligę
Ochrony Przyrody Okręg we Wrocławiu. W etapie szkolnym
XXVI Olimpiady Wiedzy Ekologicznej wzięło udział 3123 uczniów ze
106 szkół. Do etapu wojewódzkiego zarejestrowało się 119 uczniów
z 53 szkół. Spośród 12 finalistów wyłoniono 7 laureatów, którzy wzięli udział w etapie centralnym Olimpiady, odbywającym się w dniach
3–5 czerwca 2011 r.
91
2012-10-16 12:06:39
• Konkurs dla dzieci: „Segreguj śmieci, bo świat się rozleci” realizowany przez Gminę Pęcław.
• Konkurs „Poznajemy Parki Krajobrazowe Polski”. DZPK we Wrocławiu w roku 2011 zorganizował X edycję etapu wojewódzkiego konkursu, w którym startowało 12 czteroosobowych drużyn z terenu
12 parków krajobrazowych województwa dolnośląskiego. Zwycięska
drużyna z Gimnazjum nr 2 z Jawora wzięła udział w finale ogólnopolskim, który odbył się 17 maja 2011 r. w Zwierzyńcu. Na etapie
szkolnym do konkursu przystąpiło 1635 uczniów z 51 gimnazjów
z terenu 31 gmin województwa dolnośląskiego.
• Wystawa fotograficzna „Śmieć po ludzku”. Kontynuacja projektu
z zakresu gospodarki odpadami. Wystawa została zorganizowana
przez Stowarzyszenie na Rzecz Promocji Dolnego Śląska. Wystawa
składająca się z 15 modułów zawierających 30 zdjęć w okresie od
maja do października 2011 r. odwiedziła 15 miejscowości na terenie
województwa dolnośląskiego.
• Konkursy ekologiczne w Zespole Szkół w Walimiu w roku szkolnym
2010/2011 (890 osób) realizowane przez Gminę Walim.
• Gminny Konkurs Ekologiczny „Odpadów segregowanie to środowiska ratowanie” (678 osób) zorganizowany przez Gminę Miejską
Duszniki Zdrój.
• Prowadzenie IX edycji trzech szkolnych konkursów ekologicznych
dotyczących selektywnej zbiórki odpadów (4340 osób) realizowane
przez Noworudzkie Usługi Komunalne Sp. z o.o. w Nowej Rudzie.
Podczas zadania równolegle zoraganizowano 3 szkolne konkursy
ekologiczne: „O srebrną puszkę” (zbiórka alu-puszek), „Zbieramy nakrętki” (zbiórka nakrętek od butelek typu „PET”), „Bezpieczna bateria” (zbiórka baterii). Konkursy zrealizowane zostały na podbudowie
zajęć tematycznie związanych z selektywną zbiórką odpadów prowadzonych w placówkach oświatowych biorących udział w konkursie.
Placówki oświatowe z terenu miasta i gminy Nowa Ruda oraz z terenu gminy Radków zebrały ogółem: 2649,60 kg puszek, 6555,10 kg
nakrętek i 1157,40 kg baterii.
92
Konferencje/seminaria
• Muzeum Przyrodnicze w Jeleniej Górze wydało w nakładzie 1200 egz.
wydawnictwo „Przyroda Sudetów”, tom 14.
• Karkonoski Park Narodowy w Jeleniej Górze wydał następujące wydawnictwa:
– książkę „Przewodnik geoturystyczny po KPN” w języku polskim
i angielskim w nakładzie 5500 egz.
– książkę „Minerały polskich Karkonoszy” w języku polskim i angielskim w nakładzie 5500 egz.
2012-10-16 12:06:39
•
•
•
•
– książkę pt. „50 lat badań naukowych w KPN” w nakładzie
3000 egz.
– książkę „Atlas – georóżnorodność oraz geoturystyczne atrakcje
KPN” w nakładzie 3900 egz.
Polski Klub Ekologiczny Okręg Dolnośląski zorganizował Konferencję Europejskich Rad Konsultacyjnych Środowiska i Zrównoważonego Rozwoju (EEAC) „Ku Rio+20”. Konferencja jest dorocznym szczytem EEAC, którego organizację powierza się państwu sprawującemu
Prezydencję Unii Europejskiej. Konferencja odbyła się w dniach
15–17 września 2011 r. we Wrocławiu i wzięło w niej udział 90 osób.
W trakcie zadania wydano materiały pokonferencyjne w nakładzie
200 egz.
Polskie Centrum Edukacji, Promocji Produktów i Urządzeń Ekologicznych Stowarzyszenie „Ekonatura” zorganizowało Konferencję
„Przyczyny i skutki zmian klimatu a edukacja ekologiczna”. Konferencja odbyła się 14 kwietnia 2011 r. w Auli im. Jana Pawła II na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu. Konferencja była imprezą
otwartą, połączoną z uroczystością nadawania i wręczania Laurów
Ekoprzyjaźni 2010. Treści wygłoszonych wykładów opublikowano
w numerze majowym czasopisma „Ekonatura”.
Seminarium „Minimalizacja wpływu procesów wydobycia oraz obróbki kamienia na stan środowiska przyrodniczego i jakość życia
mieszkańców” (ok. 100 osób), realizowane przez Fundację „Bazalt”
w Strzegomiu. Dzięki seminarium rozpoczęto dyskusję nad uświadomieniem faktycznego wpływu wydobycia i obróbki kamienia na
środowisko przyrodnicze i zdrowie mieszkańców. Przedstawiono
możliwości minimalizowania negatywnego wpływu eksploatacji
kamieniołomów. W trakcie seminarium zostały zaprezentowane
zasoby surowców skalnych w gminie wraz z poziomem wydobycia
na tle aktualnego i perspektywicznego zapotrzebowania. Poruszono
zagadnienia związane z negatywnymi oddziaływaniami na jakość
środowiska oraz życie człowieka. Ważnym elementem seminarium
było przedstawienie sposobów, którymi można zmniejszać negatywne oddziaływanie (technologie wydobycia, nasadzenia, ekrany). Poruszone zostały również zagadnienia związane z pojawiającymi się
konfliktami społecznym.
Realizacja konferencji naukowej z okazji 30. rocznicy utworzenia
Śnieżnickiego Parku Krajobrazowego przez Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych.
93
2012-10-16 12:06:39
Realizacja programów edukacynych – 40,8% wydatków na
edukację ekologiczną
Rozwój bazy dydaktycznej – doposażenie ośrodków edukacji
ekologicznej – 13,6%
Olimpiady, konkursy, festiwale, festyny – 7,9%
Wspieranie wydawnictw i prasy prowadzących edukację
ekologiczną – 13,1%
Prenumerata dla szkół – 4,8%
Akcje o charakterze edukacyjnym – 6,1%
Konkurencje, seminaria – 6,2%
Inne zadania edukacyjne – 7,5%
Infografika: Dofinansowanie przez WFOŚiGW we Wrocławiu zadań z zakresu edukacji ekologicznej – według rodzaju efektów
Wspieranie wydawnictw i prasy prowadzących edukację ekologiczną
• Wydanie przez Fundację EkoRozwoju książki „Zrównoważona
Energia – bez pary w gwizdek” w kampanii „Klimatyczna Energia
promująca racjonalne wykorzystanie energii”. Poświęcone zostało
tematyce potrzeb i metod ograniczenia emisji CO2 poprzez zrównoważone gospodarowanie energią. Książka została wydana w ilości
3000 egzemplarzy.
• Opublikowanie przez WIOŚ we Wrocławiu „Raportu o stanie środowiska województwa dolnośląskiego w 2010 r.” w ilości 1200 egzemplarzy w wersji papierowej i 500 egzemplarzy w wersji elektronicznej. Wydawnictwo zawiera kompleksową informację o stanie
środowiska województwa dolnośląskiego w roku 2010, która wspomoże działania na rzecz ochrony środowiska poprzez systematyczne informowanie organów administracji i społeczeństwa o jakości
elementów przyrodniczych i dotrzymywaniu standardów jakości
środowiska.
• Opublikowanie przez Polski Klub Ekologiczny Okręg Dolnośląski 6
numerów dwumiesięcznika „Zielona Planeta” w nakładzie 1500 egz.
• Wydanie przez Fundację na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju multimedilanej pomocy dydaktycznej „Notatnik przyrodniczy” w nakładzie 500 egz.
94
Prenumerata czasopism
• Dofinansowanie prenumeraty czasopisma ekologicznego „Ekonatura” dla szkół i innych jednostek (samorządy, uczelnie, organizacje
pozarządowe itp.) województwa dolnośląskiego w ilości 1709 egzemplarzy miesięcznie w okresie styczeń – sierpień 2011 r.
• Dofinansowanie prenumeraty miesięcznika „Aura” dla szkół oraz
wybranych organizacji i instytucji na terenie województwa dolnośląskiego (618 egzemplarzy miesięcznika) w okresie styczeń – sierpień
2011 r.
2012-10-16 12:07:06
• Organizacja konkursu na dofinansowanie zadań „Prenumerata czasopism ekologicznych dla szkół i ośrodków edukacyjnych na terenie
województwa dolnośląskiego”. Podczas konkursu Fundusz dofinansowuje prenumeratę czasopism: do 809 szkół podstawowych „Przyroda Polska” i „Salamandra”, do 476 szkół gimnazjalnych: „Biologia
w szkole”, „Ekonatura” i „Salamandra”, do 533 szkół ponadgimnazjalnych: „Aura”, „Biologia w szkole” i „Salamandra” oraz do 15 ośrodków
edukacyjnych: „Przyroda Polska”, „Salamandra”, „Biologia w szkole”,
„Ekonatura” i „Aura”.
Opracowano na podstawie materiałów źródłowych WFOŚiGW we Wrocławiu.
95
2012-10-16 12:07:06
96
2012-10-16 12:07:06

edukacja ekologiczna w województwie dolnośląskim

Transcription

Similar documents

Nauka Przyroda Technologie 2013

wytyczne do oceny zanieczyszczenia pozostałościami

Taaaki Wieczór jest tylko raz w roku s. 8 s. 14 s. 30

Obraz - Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

ARCH - Stowarzyszenie Architektów Polskich

Benchmarking parków technologicznych w Polsce

Archeologia lokacyjnego Wrocławia

Rozprawy Naukowe 35 - Akademia Wychowania Fizycznego we

Rozprawy Naukowe 47 - Akademia Wychowania Fizycznego we

„Wesoły nam dzień dziś nastał, (…) Chrystus