Przewodnik po umiędzynarodowieniu dla nauczycieli

Iceberg Model of Culture 1
Przewodnik
po umiędzynarodowieniu
dla nauczycieli
przedmiotów zawodowych
© Thomas Hartmann/ JGU
Partnerzy w Projekcie INtheMC
Johannes Gutenberg Universität Mainz – Niemcy
Prof. Dr. Regina Egetenmeyer, Juniorprofessur
[email protected]
Dipl.-Paed. Sandra Rueffin
[email protected]
Redaktor podręcznika nauczyciela
www.uni-mainz.de
Landstede – Holandia
Koordynatorka projektu INtheMC
Margrieta Kroese
[email protected]
www.landstede.nl
Angus College – Wielka Brytania
Stephen McGregor
[email protected]
www.angus.ac.uk
Politeknika Ikastegia Txorrieri – Hiszpania
Anabel Menica
[email protected]
Cherith Megaw
Autorka rozdziału 4.
www.txorierri.net
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy – Polska
Dr Aleksandra Błachnio
[email protected]
Autorka rozdziału 3.
www.ukw.edu.pl
Marijampoles Profesinio Rengimo Centras – Litwa
Rasa Zygmantaité
[email protected]
www.mprc.lt
Ecabo – Holandia
Hilde Bastiaannet
[email protected]
www.ecabo.nl
Institut Européen de l’entrepreneuriat Rural – Francja
Aline Gaucher
[email protected]
www.i2er.org
Projekt został sfinansowany przy wsparciu ze strony Komisji Europejskiej.
Niniejsza publikacja odzwierciedla poglądy jej autorów, a Komisja nie może byd pociągnięta
2 działao, które mogą byd podejmowane w konsekwencji zawartych
do odpowiedzialności, za wyniki
tu informacji.
Indeks
Przedmowa
4
1. Wstęp: Jak korzystad z Przewodnika
5
2. Korzyści internacjonalizacji oraz mobilności
6
2.1 Korzyści dla uczniów
6
2.2 Korzysci dla kadry nauczycielskiej
8
2.3 Korzyści dla organizacji Kształcenia i Szkolenia Zawodowego (VET)
9
3. Czy mobilnośd jest dla każdego?
10
3.1 Doświadczenie międzykulturowości w globalnym świecie
10
3.2 Uczenie się międzykulturowe
11
3.3 Edukacja międzykulturowa
13
4. Finasowanie UE
17
4.1 Struktura finansowania UE
17
4.2 Procedura aplikacji
20
4.3 Instrumenty mobliności oraz uczenia się przez całe życie
23
5. Plan zajęd oraz zadania Uczniów
34
5.1 Plan zajęd
34
5.2 Zadania uczniów
36
Rysunki i tabele
37
Skróty
37
Źródła
38
3
Przedmowa
Umiędzynarodowienie gospodarki europejskiej nieustannie wzrasta, a liczba przedsiębiorstw
transgranicznych tworzy coraz gęstszą sied. Przedsiębiorstwa te potrzebują pracowników o
wszechstronnych kompetencjach oraz rzesze ekspertów z różnych paostw. Wykształcenie ich
stanowi jedno z wielu wyzwao, którym musi sprostad system edukacyjny zarówno obecnie jak
i w przyszłości. Na rynku pracy zwiększa się zapotrzebowanie na pracowników, którzy
rozwinęli zdolnośd adaptacji do dynamicznych zmian sprowokowanych procesem
umiędzynarodowienia. Współczesny rynek pracy docenia znaczenie profesjonalnego i
proaktywnego kształcenia zawodowego oraz promuje podnoszenie umiejętności
zawodowych. W związku z tym, uzasadnioną jest prognoza, iż w przyszłości współpraca
pomiędzy poszczególnymi paostwami w Europie będzie coraz bardziej zyskiwad na wartości.
Dlatego właśnie Unia Europejska tak mocno podkreśla zagadnienie internacjonalizacji
Kształcenia
i
Szkolenia
Zawodowego
(Vocational Education and Training, VET).
Europejski projekt Leonardo da Vinci „Internacjonalizacja i Mobilnośd w Programach
Nauczania Uczniów” (INtheMC) oferuje narzędzia przydatne do wdrażania internacjonalizacji
i mobilności w sektorze VET. Celem projektu było opracowanie skutecznych metodologii dla
nauczycieli, uczniów oraz kadry kierowniczej instytucji VET. Faktem jest, że zakres
umiędzynarodowienia i liczba mobilnych osób rosną z każdym kolejnym rokiem, w większości
krajów europejskich. Wiele jeszcze pozostaje do zrobienia.
W ramach projektu INtheMC opracowano następujące narzędzia:
Raporty nt. stanu internacjonalizacji i mobilności w sektorze VET w krajach partnerskich
uczestniczących w realizacji projektu INtheMC (Holandia, Niemcy, Francja, Hiszpania,
Wielka Brytania, Litwa, Polska)
Przewodnik po umiędzynarodowieniu dla nauczycieli, stanowiący gotową do
wykorzystania metodologię wplatania zagadnieo internacjonalizacji i mobilności w
codzienne praktyki nauczania;
Konspekty zadao projektowych dla uczniów, doskonalące ich kompetencje w zakresie
internacjonalizacji i bycia mobilnym, gotowe do zastosowania w klasie.
Partnerzy z siedmiu krajów europejskich zostali zaproszeni do pracy w projekcie aby
wzbogacid go o własne, narodowe doświadczenia. Partnerzy z Holandii, Hiszpanii, Szkocji i
Litwy są ekspertami w zakresie kształcenia i doskonalenia zawodowego. Punkt widzenia
przedsiębiorców prezentuje holenderskie Ecabo oraz partner z Francji. Polski partner wnosi
doświadczenie naukowe w dziedzinie oddziaływania psychiki na gotowośd do stania się
mobilnym i w zakresie polityki równych szans. Wiedza o mobilności uczniów i jej wpływie na
efekty kształcenia na szczeblu europejskim to wkład, jaki wnosi partner niemiecki.
4
1. Wstęp: jak korzystać z Przewodnika
Podręcznik umiędzynarodowienia dla nauczycieli przedstawia skuteczną metodologię
włączania problemów umiędzynarodowienia i mobilności w codzienny proces nauczania oraz
wyczerpująco dyskutuje powiązane z nimi kluczowe aspekty. Dlatego przedstawia informacje
o korzyściach, jakie internacjonalizacja i mobilnośd daje uczniom, nauczycielom oraz
instytucjom. Podręcznik zawiera również wskazówki o dostępnych formach finansowania z UE
umiędzynarodowienia i mobilności. Ponadto, zawarta jest w nim analiza szerokiego spektrum
uwarunkowao psychologicznych życia poza granicami kraju i czynników facylitujących
angażowanie się w internacjonalizację oraz mobilnośd. Ostatnia częśd podręcznika
przedstawia harmonogram planu nauczania „krok po kroku” wraz z zestawem konspektów
zadao projektowych dla uczniów oraz wytycznymi jak z nich korzystad.
Praca z Przewodnikiem może przybierad różne formy. Można go czytad kolejno rozdziałami, od
pierwszego do ostatniego. Wówczas czytelnik uzyska kompletny przegląd zagadnieo z zakresu
internacjonalizacji oraz mobilności. Może stanowid podręczne kompendium i punkt
odniesienia w dyskusji nad różnymi obszarami internacjonalizacji i mobilności. Ponadto
podręcznik zawiera wykaz kluczowych witryn omawiających tematy internacjonalizacji,
mobilności i finansowania UE. Podręcznik nauczyciela prezentuje sprawdzone programy
nauczania, wraz z konspektami zadao projektowych dla uczniów. Narzędzia te służą
skutecznemu włączeniu zagadnieo internacjonalizacji i mobilności w plan nauczania. W
podręczniku użytych jest kilka symboli, które odwołują się do poszczególnych zagadnieo.
PDF
www
!!!
Odwołanie do pliku PDF, informacje dodatkowe.
Odwołanie do witryny sieci Web z dalszymi informacjami.
Odwołanie do ważnych kwestii wartych zapamiętania.
5
2. Korzyści internacjonalizacji oraz
mobilności
Zaangażowanie się w umiędzynarodowienie i/lub programy mobilnościowe kosztują wiele
wysiłku. Co zyskują uczniowie, nauczyciele oraz poszczególne instytucje dzięki zaangażowaniu
się w te procesy? Jakie płyną z nich dobrodziejstwa? Poniższy akapit dokumentuje zyski, które
można uzyskad aktywnie włączając się w proces umiędzynarodowienia i mobilności.
Istnieje kilka rodzajów internacjonalizacji i mobilności. Zwykle kojarzą się one z popularnymi
praktykami wysyłania za granicę tak uczniów, jak i nauczycieli. Jednak instytucja może zrobid
znacznie więcej. Internacjonalizacja i mobilnośd może byd realizowana na różnych szczeblach
instytucjonalnych. Można je znaleźd w codziennych działaniach instytucji edukacyjnych
(Mahlamäki/Susimetsä 2009, s. 6ff).
Internacjonalizacja może zostad wprowadzona do instytucji:
przez przyjeżdżających i wyjeżdżających uczniów oraz nauczycieli;
!!!
przez uczniów i nauczycieli posiadających doświadczenie mobilności;
przez wplatanie tematów międzynarodowych w program nauczania;
przez instytucje współpracujące ze sobą pochodzące z różnych krajów.
Podręcznik nauczyciela wspiera instytucje VET we wprowadzaniu internacjonalizacji
i mobilności do codziennych działao. Internacjonalizacja i mobilnośd przynosi wiele korzyści
uczniom, nauczycielom oraz instytucjom VET.
2.1 Korzyści dla uczniów
Dla większości uczniów nawet okresowy pobyt za granicą jest wspaniałym doświadczeniem.
Uczniowie, którzy uczestniczą w programach mobilności mogą spotkad nowych ludzi oraz
poznad inne środowisko nauki, różne od tego, które znają. Jest to dobra okazja do poszerzenia
własnych horyzontów. Znajomości, które nawiązują za granicą mogą pomóc młodym osobom
sprostad wymaganiom, jakie niesie ze sobą przyszłośd. Zwłaszcza, że umiejętnośd
nawiązywania kontaktów staje się coraz bardziej pożądaną. Komunikowanie się z osobami z
różnych kultur może nie tylko zwiększyd zainteresowanie uczniów innymi osobami, ale także
krajami, z których pochodzą. Ponadto, mobilnośd sprawia, że uczniowie doskonalą swoje
umiejętności językowe (Van Brakel b.d.)
Praca i nauka za granicą może dad możliwośd uzyskiwania certyfikatów z innych krajów.
Certyfikat lub dyplom uzyskany za granicą może zwiększyd szanse znalezienia pracy.
6
Większośd pracodawców docenia inicjatywę i zaangażowanie młodych pracowników, którzy
wyjeżdżają za granicę. Młodzi tym samym poświadczają, że są elastyczni i otwarci na naukę i
pracę w innym kraju. Studenci mogą uczyd się nowych technik zawodowych, których nie
mogliby poznad, jeśli cały okres praktyk spędziliby we własnym kraju (Van Brakel b.d.).
PDF
Przewodnik po ofertach pracy za granicą:
http://www.europemobility.eu/download/guidebook/PL.pdf
Wyjazd za granicę zmusza uczniów do wielu zmian, nie tylko w sferze osobistej, ale również na
poziomie zawodowym. Sprzyja rozwojowi osobowości oraz wzmocnieniu pewności siebie.
Ponadto wspiera w drodze do dorosłości, a więc przyczynia się do konsolidowania charakteru
jednostki (Van Brakel b.d.).
Uczniowie, którzy sami nie wyjechad za granicę, mogą czerpad z doświadczeo uczniów
mobilnych. Umożliwiając uczniom dzielenie się swymi doświadczeniami z ich koleżankami i
kolegami uwrażliwiamy ich na zagadnienie mobilności oraz sprawiamy, że ich horyzonty
znacznie się poszerzają. W zadanie to można również włączad uczniów przyjezdnych tworząc
sytuacje, w których mogą podzielid się wiedzą o ich kraju rodzinnym.
Studenci przebywający za granicą czerpią następujące korzyści:
!!!
Mają możliwośd nawiązywania ważnych kontaktów na przyszłośd.
Mogą wzbogacid się o nowe wrażenia i nowe pomysły.
Mogą poprawid swoje umiejętności językowe.
Mogą lepiej zrozumied kraj swojego pochodzenia.
Mają możliwośd rozwijania kompetencji międzykulturowych.
Prawdopodobnie zwiększają się ich szanse na rynku pracy.
Prawdopodobnie doskonalą własne umiejętności zawodowe.
Wzrasta ich pewnośd siebie.
Wzrasta ich samodzielnośd.
Rośnie ich umiejętnośd rozwiązywania problemów.
Prawdopodobnie stają się bardziej dojrzali (Van Bracke b.d.)
7
2.2 Korzyści dla kadry nauczycielskiej
Nauczyciele, którzy uczestniczą w programach mobilności zyskują doświadczenie, które nie
pozostaje obojętne dla ich codziennej praktyki zawodowej.
Nauczanie za granicą rozwija umiejętności dydaktyczne poprzez nowe treści nauczania, nowe
koncepcje uczenia się, jak też nowe metody nauczania i uczenia się. Wielu spośród nauczycieli,
którzy uczestniczyli w programach mobilności przyznaje, że dzięki doświadczeniom, jakie
zdobyli za granicą, stali się bardziej otwarci na metody porównawcze. Zaczęli korzystad z
literatury obcej i zagranicznych periodyków, po które wcześniej nie sięgali. Ponadto twierdzą,
że praca dydaktyczna w innym kraju dała im możliwośd cennego transferu doświadczeo i
szansę na prowadzenia inspirujących dyskusji z innymi nauczycielami (Engel, i in. 2009).
Mobilnośd personelu dydaktycznego sprzyja poszerzaniu perspektyw uczniów, zarówno tych
którzy są mobilni i zdobywają wiedzę za granicą, jak i tych, a może zwłaszcza tych, którzy nie
uczą się za granicą. Nauczyciele posiadający doświadczenie w nauczaniu w różnych krajach
mogą służyd radą i pomocą uczniom przebywającym za granicą, mogą także byd ważnym
czynnikiem wspomagającym włączenie mobilności uczniów w programy nauczania (Engel i in.
2009).
Nauczyciele
i mobilności:
!!!
czerpią
wiele
korzyści
z
internacjonalizacji
Kontynuują rozwój swoich umiejętności dydaktycznych.
Poznają w praktyce nowe koncepcje uczenia się.
Poznają nowe metody uczenia się oraz nauczania.
Stają się bardziej otwarci na wykorzystanie metod porównawczych
w nauczaniu.
Nabywają doświadczenie z literaturą obcą.
Mogą prowadzid inspirujące dyskusje z innymi nauczycielami.
Dzięki
własnym
doświadczeniom
w
zakresie
wymiany
międzynarodowej, nauczyciele mogą pomóc w poszerzeniu perspektyw
uczniów.
8
2.3 Korzyści dla instytucji VET
Postęp w umiędzynarodowieniu gospodarki europejskiej i globalizacja rynku pracy czynią
doświadczenia międzynarodowe coraz ważniejszymi. Stąd w szkolnictwie wyższym
umiędzynarodowienie stanowi obecnie kluczowe wyzwanie edukacyjne. Analogicznie
instytucje VET coraz wyraźniej ukierunkowują własne działania na promocje programów i
inicjatyw sprzyjających umiędzynarodowieniu i mobilności.
Stąd doradztwo w zakresie internacjonalizacji i programów mobilnościowych należy rozwijad.
Jednym ze sposobów na to, jest wysłanie personelu doradczego za granicę, co sprzyja
nabywaniu wielu cennych doświadczeo i rozwijaniu innowacyjnych strategii działania. Kiedy
pracownicy instytucji VET samodzielnie doświadczą korzyści płynących z internacjonalizacji i
mobilności staną się naturalnymi zwolennikami ich integracji w programy nauczania i to nie
tylko języków obcych. Nawet te proste zabiegi mogą skutkowad wzrostem prestiżu instytucji,
ponieważ zapewnienie dobrego kształcenia w różnych językach jest dziś niezwykle istotne.
Zdecydowanie zalecana się włączenie działao popularyzujących internacjonalizację i mobilnośd
w strategie zarządzania i kształcenia w instytucji VET. Jeśli bowiem wymiana międzynarodowa
w ramach szkoły spoczywa na barkach pojedynczych nauczycieli, istnieje ryzyko, że zniknie
wraz z odejściem pracownika z danej instytucji VET. Otwartośd na internacjonalizację zwiększa
reputację danej instytucji. Rozpoznawalnośd instytucji na arenie międzynarodowej ułatwia
dalsze poszerzanie współpracy zagranicznej. Jest to dobry sposób na reklamę i podniesienie
atrakcyjności instytucji w okresie, w którym instytucje VET muszą konkurowad ze sobą o
uczniów.
Korzyści, jakie instytucje VET czerpią z internacjonalizacji
i mobilności:
!!!
Wzrost prestiżu.
Języki obce w programach nauczania zwiększają renomę szkoły.
Wzrost atrakcyjności danej instytucji zarówno dla uczniów, jak
i nauczycieli.
Szansa na łatwe włączenie języków obcych do programów nauczania.
9
3. Czy mobilność jest dla każdego?
3.1 Doświadczenie międzykulturowości
w globalnym świecie
W procesie rozwoju, od dzieciostwa do wczesnej dorosłości, zdolnośd do przystosowania się
do globalnego świata jest coraz bardziej niezbędna. Współczesny świat wyróżnia niespotykana
dotąd dynamika zmian, złożonośd oraz współzależnośd. Stąd jednostka musi nauczyd się, jak
funkcjonowad w środowisku, w którym:
technologia staje się coraz bardziej zaawansowana i wyrafinowana;
społeczeostwa stają się bardziej zróżnicowane i rozczłonkowane, przez co koniecznością
staje się budowanie relacji z jednostkami, różniącymi się od nas;
pojawiają się nowe formy współzależności; a działania jednostki stają się coraz bardziej
zależne od wpływów (np.: konkurencja gospodarcza) jak i konsekwencji (np.:
zanieczyszczenie środowiska) rozciągających się poza środowisko lokalne i krajowe danej
społeczności (OECD: 2003)
Chod rodzice często jeszcze nie rozumieją, że kompetencje międzykulturowe warunkują
znacząco przyszły sukces ich dzieci, to fakt ten został już dowiedziony. Jeśli ktoś zastanawia się
czym są kompetencje międzykulturowe, najprościej jest stwierdzid, że to one pozwalają
ludziom z różnych kultur spokojnie współżyd i efektywnie razem współpracowad.
Kompetencje międzykulturowe nabywamy w procesie nauczania międzykulturowego, w
którym jednostka zdobywa wiedzę, formuje postawy i modyfikuje własne zachowania, w
sytuacji, w której różne kultury wchodzą we wzajemne interakcje. W efekcie osoba:
opanowuje wzorce pomyślnych relacji z osobami z innych kultur;
zyskuje poczucie, że takie interakcje mogą byd ciepłe, serdeczne, pełne szacunku
i współpracy;
zwiększa możliwośd realizowania zadao w sposób bardziej skuteczny i wydajny (Brislin,
1981; w: Matsumoto, Hirayama, LeRoux, 2006);
rozwija umiejętności efektywnego radzenia sobie ze stresem psychologicznym (Hammer,
Gudykunst, Wiseman, 1978; w: Matsumoto, Hirayama, LeRoux, 2006).
Najlepszym sposobem aby stad się osobą sprawną interkulturalnie jest wzięcie udziału w
szkoleniach umiędzynarodowienia i mobilności INtheMC oraz wyjazd za granicę w celu
zdobycia indywidualnych doświadczeo.
10
3.2 Uczenie się międzykulturowe
Aby nawiązad dobre relacje i efektywną współpracę z osobami pochodzącymi z różnych kultur
należy podjąd działania na trzech polach jednocześnie – emocjonalnym, poznawczym i
behawioralnym. Chod proces ten nie jest łatwy, nie jest on również niemożliwy. Pozwala on
rozwiązywad konflikty, zmniejszyd frustrację i skutecznie radzid sobie z kolejnymi wyzwaniami
pojawiającymi się w długotrwałym procesie adaptacji kulturowej. Profesjonalna pomoc ułatwia
osiągnięcie sukcesu.
Pierwszy krok polega na otwarciu umysłu na różnice między kulturami. Musimy byd świadomi
tego, że nasza kultura nie jest ani uniwersalna ani tym bardziej lepsza od pozostałych. Istnieje
wiele różnych, równie interesujących i pozytywnych stylów życia. Jednak międzykulturowe
różnice nie są jedynie kwestią wiedzy. Powinniśmy również uczyd się jak doświadczad ich na
poziomie emocjonalnym oraz behawioralnym. Ich znaczenie ilustruje model „góry lodowej”.
Metafora „góry lodowej” podkreśla fakt, że tylko mała częśd każdej kultury jest łatwa do
zaobserwowania. Zdecydowana większośd jest ukryta „pod wodą”, co oznacza, że pozostaje
nieznana, bo nieuświadomiona. Dlatego tak ważnym jest, aby rozwijad w człowieku wrażliwośd
na różnice międzykulturowe i zachęcad go do aktywnego odkrywania tych obszarów kultury,
które znajdują się „pod powierzchnią”. Model „góry lodowej” pozwala wyjaśnid dlaczego ludzie
z różnych środowisk kulturowych napotykają tak wiele trudności we wzajemnym
porozumiewaniu się. Jak podkreśla Arne Gillert jest tak, „…ponieważ możemy zaobserwowad
widoczne części, ich gór lodowych’, ale nie od razu widzimy, jakie są podstawy, na których one
spoczywają.” (2000, s. 20).
Model „góry lodowej” jest użyteczny i ważny, bo przypomina, że nawet dostrzegając pewne
międzykulturowe podobieostwa musimy zachowad ostrożnośd w ich ocenie, gdyż w
rzeczywistości mogą one opierad się na całkowicie różnych założeniach. Im szybciej
uświadomimy sobie ten fakt, tym bardziej naturalną stanie się potrzeba poznawania ukrytych
aspektów różnych kultur. A w dalszym ciągu, rozwinie się lepsze strategie wzajemnego
rozumienia się.
11
Rysunek 1: Model kultury „góra lodowa”
Źródło: Projekt własny autora
12
3.3 Edukacja międzykulturowa
Wychowawcy bez wątpienia mogą pomóc w promowaniu umiędzynarodowienia i mobilności.
Skutecznośd ich działao zależy od ich świadomości kulturowych wyznaczników interakcji
między jednostką a społeczeostwem.
Udowodniono, że skuteczny proces nauczania opiera się na doświadczeniu indywidualnym.
Ludzie najwięcej wiedzy pozyskują poprzez własne doświadczenia. Dlatego w edukacji
międzykulturowej i promocji mobilności, należy stosowad metody, które umożliwiają uczniom
bezpośrednie pogłębianie wiedzy na temat innych krajów (poziom poznawczy) jak również
ocenę (poziom emocjonalny) i przetestowanie pewnych działao (poziom zachowao) typowych
dla innych kultur.
Znaczenie kompetencji wielokulturowych
Jest bardzo ważne aby ludzie zmienili swoje postawy wobec różnorodności i się na nią
otworzyli. Osoba pragnąca żyd w środowisku wielokulturowym powinna:
rozwijad postawę pokory i szacunku dla innych kultur;
zrozumied pojęcie kultury, która będzie mied wpływ na jej/jego życie i pracę za granicą;
systematycznie pogłębiad wgląd w siebie, czyli poszerzad i weryfikowad wiedzę na temat
własnych motywów, ocen, własnych zalet (np. system wartości osobistych) i wad (np.
uprzedzenia i stereotypy)
trenowad komunikację międzykulturową (patrz poniżej);
rozwijad umiejętności budowania relacji oraz zdolności organizacyjne (w: Vulpe, Kealey,
Protheroe, Macdonald, 2000).
Naturalnie wymienione powyżej cele nie wyczerpują zagadnienia kompetencji
wielokulturowych. Darla K. Deardoff (2004) opracowała model kompetencji
międzykulturowych, który dużo szczegółowiej prezentuje problem (patrz rysunek poniżej).
13
Rysunek 2: Stożkowaty model kompetencji międzykulturowych
OCZEKIWANE ZEWNĘTRZNE REZULTATY
Działanie i komunikowanie się efektywnie i
właściwie (w oparciu o czyjąd międzykulturową
wiedzę, zdolności i postawy) by osiągnąd oczekiwane przez osobę cele
OCZEKIWANE WEWNĘTRZNE REZULTATY
Świadomy zakres zmiany ustosunkowao:
Adaptacyjnośd (różnicowanie stylów komunikacji i zachowao afekwatnie do
nowych kulturowo środowisk)
Elastycznośd (wybór i zastosowanie właściwych stylów komunikacji i zachowao;
elastycznośd poznawcza)
Świadomośd relatywizmu etnicznego; Empatia
WIEDZA & ZROZUMIENIE
Kulturowa samoświadomośd;
Zrozumienie i wiedza o drugiej kulturze
(włączając kontekst, role, wpływ kultury
& innych osób punkt widzenia)
Informacja specyficzna kulturowo
Świadomośd socjolingwistyczna
ZDOLNOŚCI
słuchanie
obserwowanie
interpretowanie
analizowanie
ewaluowanie
budowanie relacji
Pożądane postawy:
Szacunek (cenienie innych kultur i ich różnorodności)
Otwartośd (na uczenie się wielokulturowości i na ludzi z innych kultur; powstrzymywanie osądów i ocen)
Ciekawośd i chęd odkrywania (tolerowanie wieloznaczności i niepewności)
Źródło: Deardorff, D. K. (2004), s. 196
Model kompetencji międzykulturowych obrazuje jak wiele składowych motywacyjnych i
poznawczych wpływa na proces kulturowej adaptacji. Ponadto wskazuje, że pozostają one we
wzajemnej strukturalizowanej relacji.
Komunikacja międzykulturowa – zarys
Judith Mader i Rudi Camerer podkreślają fakt, że język i kultura są nierozerwalnie ze sobą
powiązane, a „ukryte kody kulturowe, chod nie w samym języku, istnieją jednak i zostają
przeniesione z języka ojczystego interlokutorów na angielski” (2010: 104). Dlatego też
komunikacja międzykulturowa pociąga za sobą i jest uzależniona od „znajomości języka
jednostki, jej poziomu umiejętności korzystania z technologii informacyjnej oraz nastawienia
do tych, z którymi się ona mam porozumiewad" (OECD, 2003). Efektywna komunikacja zależy
od poniższych ośmiu czynników:
(1) Wiedza uwzględniająca specyfikę kraju, która dotyczy procesów i instytucji socjalizacji tak
we własnym kraju, jak i w kraju rozmówcy.
(2) Znajomośd możliwych przyczyn, które mogą przyczynid się do powstawania nieporozumieo
w procesie komunikacji pomiędzy rozmówcami pochodzącymi z różnych kultur.
14
(3) Zdolnośd do zaangażowania się w „innośd” bez preferencji ani uprzedzeo wobec żadnej z
kultur.
(4) Gotowośd opanowania nowych konwencji grzecznościowych oraz otwartośd na specyficzne
kulturowo rytuały komunikacji werbalnej i niewerbalnej i towarzyszące im wzorce
interakcji.
(5) Zdolnośd do stosowania prawidłowych stylów w języku mówionym z umiejętnością
dostosowania ich do wymogów sytuacji.
(6) Zdolnośd do stosowania prawidłowych stylów w języku pisanym z umiejętnością
dostosowania ich do wymogów sytuacji.
(7) Zdolnośd do odczytania z wypowiedzi rozmówcy sensu pojęd oraz znaczenia
poszczególnych przekazów, czyli metakomunikacja.
(8) Zdolnośd do prowadzenia dialogu pomimo sprzecznych interpretacji określonych sytuacji
(Mader, Camerer; 2010: 106).
Wymienione czynniki warunkują zakres, w którym rozmówcy z różnych kultur są w stanie
skutecznie i elastycznie otworzyd się na różnorodne systemy znaczeniowe i/lub nawiązad
wzajemne relacje. Jednakże dialog międzykulturowy stanowi ogromne wyzwanie ze względu
na swoją złożonośd i dynamikę (Boski, 2010). Niektóre podstawowe składniki sytuacji, w której
komunikuje się dwóch partnerów z różnych środowisk kulturowych, przedstawia poniższy
model (patrz rysunek 3).
15
Rysunek 3: Dwóch partnerów z różnych środowisk kulturowych
Źródło: Na podstawie: Spitzberg, B. H./ Changnon, G. (2009); Boski, P. (2010)
Podsumowanie aspektów psychologicznych:
PDF
www.international.gc.ca/cfsi-icse/cilcai/pdf/pre-dep-eng.pdf
dostępne w językach: angielskim i francuskim)
16
(informacje
4. Finansowanie UE
W poniższym akapicie opisany jest system wsparcia UE. Podane są informacje o
najważniejszych stronach internetowych, na których można znaleźd dalsze, bardziej
szczegółowe wskazówki. Ich celem jest ułatwienie poszukującemu znalezienia sposobów
dofinansowania umiędzynarodowienia oraz mobilności w sektorze VET.
Zarówno umiędzynarodowienie, jak i mobilnośd mogą przyjąd różne formy. Najczęstszą jest
wysyłanie uczniów oraz nauczycieli za granicę. Dana instytucja może jednak zrobid wiele więcej
popularyzując umiędzynarodowienie oraz mobilnośd na różnych poziomach organizacyjnych.
Przykłady tych działao można znaleźd na każdym kroku w codziennej pracy instytucji
edukacyjnej (Mahlamäki/Susimetsä 2009, s. 6ff).
Bogatym źródłem informacji oraz wartościową lekturą jest strona Unii Europejskiej: Edukacja i
Kultura, która prezentuje elementy programów wymienionych w rozdziale. Czytelnicy mogą
najpierw zapoznad się z jej zawartością lub skorzystad z odnośników zawartych w każdym
z podrozdziałów Przewodnika.
Witryna sieci Dyrekcji Generalnej: Edukacja i Kultura
www
http://ec.europa.eu/dgs/education_culture/index_pl.htm
(informacje w językach: angielskim, francuskim oraz niemieckim)
4.1 Struktura finansowania UE
Od ponad dwudziestu lat Komisja Europejska pozostaje najważniejszym regulatorem
mobilności transnarodowej w początkowej fazie VET. Poprzez Dyrekcję Generalną Edukacja i
Kultura (DG EIK) Komisja opracowała szereg instrumentów mających na celu wspieranie
mobilności oraz kształcenia ustawicznego obywateli europejskich.
17
Rysunek 4: Europejski System Wsparcia
Źródło: Projekt własny autora
18
Program Uczenia się Przez Całe Życie
Agencja Wykonawcza ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego (EACEA) jest
odpowiedzialna za zarządzanie określonymi częściami Programu Uczenia się Przez Całe Życie,
pozostającego pod nadzorem Dyrekcji Generalnej na rzecz Edukacji i Kultury (DG EIK).
Program Uczenia się Przez Całe Życie (LLP) pozwala swoim uczestnikom, bez względu na ich
wiek, czerpad z oferty kształcenia w Europie. Jest program zbiorowy integrujący różne
inicjatywy edukacyjne i szkoleniowe. LLP składa się z czterech podprogramów sektorowych i
czterech tak zwanych programów „międzysektorowych”.
Podprogramy sektorowe LLP koncentrują się na różnych etapach edukacji i szkolenia oraz na
kontynuacji poprzednich programów:
Comenius dla szkół;
Erasmus dla szkolnictwa wyższego;
Leonardo da Vinci dla kształcenia i szkolenia zawodowego;
Grundtvig dla kształcenia dorosłych.
Kluczowe założenia Programu Uczenie się Przez Całe Życie:
PDF
http://ec.europa.eu/education/lifelong-learningprogramme/doc78_en.htm
(informacje w językach: angielskim, francuskim oraz niemieckim)
O programie Uczenie się Przez Całe Życie:
www
http://eacea.ec.europa.eu/llp/about_llp/about_llp_en.php
(informacja dostępna w języku angielskim)
Leonardo da Vinci
Program Leonardo jest głównym instrumentem, który umożliwia realizację Europejskich Ram
Strategicznych oraz LLP w kształceniu zawodowym. Leonard dofinansowuje szereg różnych
działalności od mikro po makroskalę. Obejmują one inicjatywy „mobilne” pozwalające osobom
na odbycie szkolenia w innym paostwie UE, projekty współpracy przy transferze lub rozwoju
innowacyjnych praktyk oraz sieci, koncentrując się na zagadnieniach aktualnych w danym
sektorze.
Przez 15 lat działania program Leonardo da Vinci dofinansował ponad 600 000 miejsc stażu dla
młodych ludzi. Analogicznie wsparł wymianę 110 000 nauczycieli i trenerów oraz umożliwił
realizację ponad 3 000 projektów innowacyjnych w ramach VET.
Leonardo zapewnia dwa główne źródła wparcia organizacyjnego i finansowego:
stypendia mobilności dla uczniów i kadry VET;
wsparcie dla innowacyjnych projektów wielostronnych.
19
4.2 Procedura aplikacji
Co roku ogłaszane są nowe konkursy na dofinansowanie projektów w ramach każdego z
programów cząstkowych programu uczenia się przez całe życie UE. Leonardo da Vinci certyfikaty
mobilności, stypendia mobilności i wielostronne projekty innowacyjne (Transfer i rozwój
innowacji, Wielostronne sieci i partnerstwo) są włączone w ten proces. Strony internetowe
Programu Leonardo da Vinci informują o procesie aplikacji, wnioskach aplikacyjnych i
dokumentach towarzyszących. Jeśli funkcjonujące w ramach VET szkoły, kadra lub uczniowie
pragną uczestniczyd w programie mobilności Leonardo da Vinci lub programach projektu, muszą
skontaktowad się z którąś z poniższych organizacji:
Agencja Wykonawcza ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego (EACEA): EACEA jest
odpowiedzialna za tak zwane działania „scentralizowane”. Oznacza to, że wnioski o
dofinansowanie projektów muszą zostad wysłane do siedziby EACEA w Brukseli. Zazwyczaj
obejmują one projekty o większej skali współpracy, takie jak wielostronne projekty oraz sieci.
Agencja przydziela dotacje i zarządza nimi, wybierając aplikacje przy pomocy ekspertów
zewnętrznych.
Agencja Krajowa: Wiele projektów to akcje „zdecentralizowane”, co oznacza, że aplikacje muszą
byd składane do agencji krajowych w każdym z uczestniczących krajów. Obejmuje to mobilnośd
osób, projekty wielostronne na rzecz transferu innowacji, partnerstwa oraz wizyt
przygotowawczych. Wiele agencji krajowych oferuje informacje i seminaria szkoleniowe dotyczące
procesu aplikacji; jako że będą one organem oceniającym odpowiedzialnym za zaakceptowanie lub
odrzucenie Twojego wniosku, warto skontaktowad się z nimi i zgromadzid możliwie jak największą
ilośd informacji.
Należy odwiedzid stronę WWW właściwej dla Ciebie agencji krajowej lub EACEA i zebrad jak
najwięcej informacji o programie mobilności lub o projekcie, z którego pragniesz skorzystad.
Strona EACEA:
www
http://eacea.ec.europa.eu/index_en.php
(informacje w językach: angielskim, francuskim oraz niemieckim)
www
Katalog publikacji: Edukacja i szkolenia:
http://ec.europa.eu/education/index_en.htm
(informacje w językach: angielskim, francuskim oraz niemieckim)
Program uczenia się przez całe życie: procedura aplikacji:
www
http://ec.europa.eu/education/llp/doc2314_en.htm
(informacje w językach: angielskim, francuskim oraz niemieckim)
20
Rysunek 5: Lista adresów witryn internetowych agencji krajowych
Austria
www.lebenslanges-lernen.at
Belgia/wspólnota flamandzka
www.epos-vlaanderen.be
Belgia/wspólnota francuska
www.aef-europe.be
Belgia/wspólnota
niemieckojęzyczna
www.dglive.be/agentur
Bułgaria
www.hrdc.bg
Cypr
www.llp.org.cy
Czechy
www.naep.cz
Dania
www.iu.dk
Estonia
www.archimedes.ee/hkk
Finlandia
www.cimo.fi
Francja
www.europe-education-formation.fr
Grecja
www.iky.gr
Hiszpania
www.oapee.es
Holandia
www.na-lll.nl
Irlandia
www.llp.ie
Islandia
www.lme.is
Liechtenstein
www.aiba.llv.li
Litwa
www.smpf.lt
Luksemburg
www.anefore.lu
Łotwa
(Leonardo da Vinci)
www.viaa.gov.lv/lat/
Malta
www.llp.eupa.org.mt
Niemcy
www.na-bibb.de
Norwegia
www.siu.no/llp
Polska
www.frse.org.pl
Portugalia
www.proalv.pt
Republika Chorwacji
www.mobilnost.hr
Rumunia
www.anpcdefp.ro
Słowacja
www.saaic.sk/llp
Słowenia
www.cmepius.si
Szwecja
www.programkontoret.se
Turcja
www.ua.gov.tr
Węgry
www.tka.hu
Włochy
Zjednoczone Królestwo
21
www.programmaleonardo.net/llp
www.leonardo.org.uk
była Jugosłowiaoska Republika Macedonii
www.na.org.mk
Program kształcenia ustawicznego – agencje krajowe:
www
http://ec.europa.eu/education/lifelonglearningprogramme/doc1208_en.htm
Działania Leonardo da Vinci – Certyfikat Mobilności: cele i opis działao:
www
http://ec.europa.eu/education/leonardo-da-vinci/doc1023_en.htm
(informacje w językach: angielskim, francuskim oraz niemieckim)
Pracownicy biura zajmującego się w organizowaniem nauki za granicą muszą byd odpowiednio
przygotowywani przed rozpoczęciem corocznego procesu składania wniosków, ponieważ
wypełnienie wszystkich warunków przed upłynięciem ostatecznego terminu może byd bardziej
czasochłonne niż planowano.
Dla Wstępnej Edukacji i Szkolenia Zawodowego (IWET) należy:
ocenid politykę szkoły oraz ocenid ilu uczniów będzie chętnych i ilu spośród nich będzie można
wysyład na wyjazdy edukacyjne lub szkoleniowe za granicę. Ewaluacja taka obejmuje wstępną
ocenę psychologicznych, akademickich oraz językowych możliwości uczniów w celu
sprawdzenia, którzy z nich najsprawniej będą w stanie podjąd zadanie szkolenia lub studiów za
granicą.
Wyniki przeprowadzonych analiz stanowią podstawę do ubiegania się o określoną liczbę
stypendiów mobilności Leonardo.
uczniowie winni zostad poinformowani o dostępnych ofertach zagranicznej nauki i/lub stażu
z wyprzedzeniem, by mogli swobodnie zaplanowad swój rok szkolny i ścieżki, jakie podejmą.
Dla procesu VETPRO (zagraniczna wymiana lub nauka za granicą dla kadry VET) analogiczne
działania mają na celu:
identyfikację i ocenę konkretnych potrzeb pracowników z danej instytucji
Dla Transferu Projektów Innowacyjnych (TOI) oraz Partnerstwa oznacza to, że:
jeżeli wybierzesz projekt, kluczowym jest określenie z dużym wyprzedzeniem
(prawdopodobnie 9-12 miesięcy przed terminem złożenia wniosku); następnie musisz
zdecydowad na jakie strategiczne potrzeby odpowiada Twój projekt (należy pamiętad o
sprzężeniu własnego pomysłu z europejskimi celami strategicznymi). Musisz określid
partnerów w Europie, którzy podejmą się wraz z Tobą realizacji projektu oraz naszkicowad
tymczasowy plan zadao, strategie popularyzacji i upowszechniania uzyskanych rezultatów oraz
wstępny budżet niezbędny dla realizacji projektu.
22
To samo odnosi się do tworzenia projektów innowacyjnych, partnerstwa oraz sieci
wielostronnych, proces aplikacji odbywa się jednak poprzez scentralizowane EACEA.
www
Dokumenty oficjalne oraz przewodnik po finansowaniu programu podczas
zgłoszeo na rok 2012:
http://ec.europa.eu/education/llp/doc848_en.htm
(informacje w językach: angielskim, francuskim oraz niemieckim)
www
Jak składad wnioski do projektów finansowanych w ramach programu
kształcenia ustawicznego UE:
http://ec.europa.eu/education/llp/doc2314_en.htm
(informacje ogólne w językach: angielskim, francuskim oraz niemieckim)
4.3 Instrumenty mobilności i kształcenia ustawicznego
Przejrzystośd kredytów, jakie w ramach wymiany mogą byd przekazywane z jednej instytucji
europejskiej VET do innej instytucji jest podstawą zwiększonej mobilności poprzez naukę oraz
szkolenia zawodowe.
Agencje unijne oraz inicjatywy, które działają jako ramy wspierające uczniów odbywających naukę
oraz szkolenia za granicą, promują dyskusję na ich temat i stają się punktem odniesienia dla
niezbędnej kompatybilności kwalifikacji.
Instrumenty mobilności i kształcenia ustawicznego:
www
!!!
http://ec.europa.eu/education/index_en.htm
(informacje ogólne w językach: angielskim, francuskim oraz niemieckim)
W związku z tym opracowano kilka narzędzi:
EUROPASS;
Europejskie Ramy Kwalifikacji, EQF;
Europejski System Punktów Edukacyjnych w Kształceniu Zawodowym,
ECVET;
Europejskie Ramy Kompetencji Kluczowych;
Europejskie Ramy Odniesienia dla Zapewniania Jakości Kształcenia
i Szkolenia Zawodowego, EQAVET;
Krajowe Centra Informacyjne Uznawalności Wykształcenia, NARIC;
Europejski System Transferu Punktów, ECTS.
23
Europass
Ludzie, którzy szukają pracy – obojętnie czy we własnym kraju czy za granicą – muszą mied
możliwośd przedstawienia swoich kwalifikacji i umiejętności w sposób czytelny dla pracodawców.
Powinni zaprezentowad siebie i własny potencjał atrakcyjnie i wyczerpująco. EUROPASS pomaga
ukazad aktualny stan pracy/nauki partnerom za granicą w sposób stosunkowo szczegółowy.
Osiągnięcia, stanowiska, zadania operacyjne oraz czas ich trwania są opisane w języku angielskim
oraz
w języku ojczystym ucznia/studenta. Dokumenty nie zastępują certyfikacji krajowych ani nie
gwarantują dopuszczenia do formalnej edukacji w kraju lub zagranicą.
Europass Curriculum Vitae
CV EUROPASS to wzór do tworzenia życiorysu osoby, który pozwala uwypuklid jej umiejętności
i kwalifikacje. Daje możliwośd dołączenia innych dokumentów EUROPASS. Dostępne są instrukcje
dotyczące wypełniana CV EUROPASS na stronie Centrum pobierania EUROPASS-CV (patrz link
powyżej). Są tam także przedstawione przykłady już wypełnionych CV EUROPASS w różnych
językach.
24
Rysunek 6: Szablon Curriculum Vitae EUROPASS
25
Źródło: Wspólnoty Europejskie (2003)
Paszport językowy EUROPASS
Paszport językowy EUROPASS został opracowany w procesie tworzenia innych dokumentów
EUROPASS. Tworzy szczegółowy wykaz zdobytych umiejętności językowych. Samoocena daje
możliwośd wymienienia wszystkich umiejętności językowych, niezależnie od tego czy zostały one
wyuczone w sposób nieformalny czy też podczas kursów i szkoleo. Na stronie Centrum pobierania
dostępne są instrukcje dotyczące wypełniania paszportu językowego EUROPASS (patrz link powyżej).
Są tam także przedstawione przykłady już wypełnionych paszportów w różnych językach.
26
Rysunek 7: Szablon paszportu językowego EUROPASS
Źródło: Rada Europy i Wspólnoty Europejskie (2004)
27
Suplement certyfikatu EUROPASS
Suplement certyfikatu EUROPASS dookreśla informacje, które zostały wcześniej zawarte w głównym
certyfikacie. Jego celem jest łatwiejsze zrozumienie wszystkich dyplomów, szczególnie przez
pracodawców poza krajem rodzimym aplikującego. Certyfikat EUROPASS nie ma zastąpid
oryginalnego świadectwa, nie daje także gwarancji uznawania kwalifikacji. Może zostad
potwierdzony przez władze, które przyznają oryginalne świadectwo zawodowe. Więcej informacji
oraz szablony dostępne są w Internecie.
Suplement Dyplomu EUROPASS
Suplement dyplomu EUROPASS jest wydawany absolwentom instytucji szkolnictwa wyższego wraz
z potwierdzeniem stopnia naukowego lub dyplomem. Podobnie jak suplement świadectwa, nie
jest zamiennikiem oryginalnego dyplomu czy stopnia naukowego. Ma on na celu zapewnienie,
że kwalifikacje wynikające z uzyskania wykształcenia wyższego są bardziej zrozumiałe, zwłaszcza
poza krajem, w którym zostały one przyznane. Suplement można otrzymad w jednostce, która
nadała tytuł naukowy lub dyplom. Więcej informacji oraz szablony dostępne są w Internecie.
Dokument EUROPASS – Mobilnośd
Dokument EUROPASS – Mobilnośd służy do potwierdzenia okresów nauki lub szkolenia,
odbywanych w innym kraju europejskim w ramach wyjazdu zorganizowanego. Taka ścieżka jest
monitorowana przez instytucję w kraju pochodzenia oraz instytucję w kraju przyjmującym. Obie
instytucje zgadzają się na zakres, czas trwania i cel pobytu. Ponadto wyznaczana jest osoba z kraju
przyjmującego, która jest odpowiedzialna za przebieg szkolenia. Wypełnienie dokumentu EUROPASS
- Mobilnośd jest obowiązkiem zarówno instytucji wysyłającej jak i przyjmującej. Więcej informacji
oraz szablony dokumentu EUROPASS – Mobilnośd dostępne są w Internecie.
28
Rysunek 8: Szablon EUROPASS-Mobilnośd
29
30
Źródło: Wspólnoty Europejskie (2004)
EQF – Europejskie Ramy Kwalifikacji
Cel Europejskich Ram Kwalifikacji, EQF, to utworzenie wspólnej struktury, która zapewnia
„mechanizm przekładu” między kwalifikacjami uzyskiwanymi w różnych systemach europejskich
oraz na różnych poziomach. Odnoszą się one do wszystkich instytucji szkolnictwa ogólnego i
wyższego, tak jak VET.
31
EQF wyznacza 8 stopni, tzw. poziomów odniesienia, począwszy od podstawowego (POZIOM 1) do
zaawansowanego/podyplomowego (POZIOM 8), opisujących, co uczeo wie, rozumie i jest w stanie
wykonad na każdym poziomie. Wprowadzanie systemu porównania umiejętności osób uczących
się pozwala pracodawcom łatwo zidentyfikowad ich umiejętności oraz wiedzę według ram
kwalifikacji różnych krajów.
Większośd paostw członkowskich rozwija obecnie własne krajowe ramy kwalifikacji (NQF) by
powiązad je z europejskimi ramami kwalifikacji. Połączenie winno zapewnid przejrzystośd EQF dla
wszystkich nowych kwalifikacji wydawanych od 2012.
ECVET – Europejski System Punktów Edukacyjnych
w Kształceniu Zawodowym
Europejski System Punktów Edukacyjnych w Kształceniu Zawodowym ma na celu zapewnienie
lepszej porównywalności pomiędzy różnymi krajowymi systemami kwalifikacji VET. Ma na celu
polepszenie przejrzystości systemów kwalifikacyjnych w kontekście europejskim. Są to
dobrowolne ramy opisujące kwalifikacje w odniesieniu do wyników nauczania, które przewidziane
są
do realizacji w roku 2012.
Europejskie Ramy Kluczowych Kompetencji
Europejskie Ramy Kluczowych Kompetencji kształcenia ustawicznego, opublikowane pod koniec
2006 roku, identyfikują i definiują kluczowe umiejętności oraz wiedzę w obszarach zatrudnienia,
samorealizacji, integracji społecznej i aktywnego obywatelstwa w dzisiejszym dynamicznie
zmieniającym się świecie.
EQAVET – Europejskie Ramy Odniesienia dla Zapewniania Jakości
Kształcenia i Szkolenia Zawodowego
EQAVET – stanowi jedną z inicjatyw europejskich, której celem jest lepsze rozpoznanie
umiejętności i kompetencji zdobywanych przez uczniów w różnych krajach i/lub różnych
środowiskach nauczania.
Sied NARIC - Krajowe Centra Informacyjne Uznawalności
Wykształcenia
Sied NARIC ma na celu poprawę uznawalności akademickich dyplomów i okresów studiów w
krajach UE, na obszarze EOG oraz w krajach stowarzyszonych w środkowej i wschodniej Europie
oraz na Cyprze.
ECTS- Europejski System Transferu Punktów
Europejski System Transferu Punktów (ECTS) to kolejny instrument ułatwiający uznawalnośd
nauczania (formalnego, nieformalnego i incydentalnego), który wspiera proces transparentności
nauczania i uczenia się. System ECTS używany jest w całej Europie aby przekazywad punkty
(mobilnośd uczniów) oraz zbierad je (ścieżki kształcenia się w kierunku danego stopnia).
32
Europejskie Ramy Kwalifikacji (EQF):
www
www
http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/doc44_en.htm
(informacje dostępne są w językach: angielskim, francuskim oraz
niemieckim)
Akumulacja punktów w kształceniu i szkoleniu zawodowym:
http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/doc40_en.htm
(informacje dostępne są w językach: angielskim, francuskim oraz
niemieckim)
Europejskie Ramy Kompetencji Kluczowych:
www
http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/doc42_en.htm
(informacje dostępne są w językach: angielskim, francuskim oraz
niemieckim)
Zapewnienie jakości w kształceniu i szkoleniu zawodowym:
www
http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/doc1134_en.htm
(informacje dostępne są w językach: angielskim, francuskim oraz
niemieckim)
www
Informacja o sieci ENIC-NARIC:
http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/doc1998_pl.htm
Europejski System Transferu Punktów (ECTS):
www
http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/doc48_en.htm
(informacje dostępne są w językach: angielskim, francuskim oraz
niemieckim)
33
5. Harmonogram programu nauczania
oraz konspekty zadań projektowych
dla uczniów
Poniższy akapit opisuje dwa narzędzia, harmonogram programu nauczania oraz zestaw
przykładowych zadao projektowych dla uczniów, stworzone w ramach projektu INtheMC.
Narzędzia te służą włączeniu problemu umiędzynarodowienia oraz mobilności w codzienny
plan zajęd. Oba narzędzia dostępne są za darmo na stronie projektu.
www
Strona INtheMC:
http://www.inthemc-project.org/
5.1 Harmonogram programu nauczania
Tabela 9 zawiera metodologię jak włączyd problem internacjonalizacji i mobilności do codziennych
działao krok po kroku. Wszystkie kroki zostały zaczerpnięte z harmonogramu programów
nauczania projektu INtheMC. Cały harmonogram można pobrad ze strony internetowej projektu.
Niniejszy poradnik „krok po kroku” stanowi propozycję działao. Daje rzeczowy ogląd na
planowanie działao w obszarze umiędzynarodowienia i mobilności oraz zintegrowania ich w klasie.
Po pierwsze warto zgromadzid i wykorzystad wyniki projektu INtheMC ze strony głównej projektu i
zapoznad się z nimi. Opracowane materiały stanowią dobry wgląd w zagadnienie
internacjonalizacji i mobilności, wraz z szeregiem ważnych informacje uzupełniających.
Drugim krokiem jest zgromadzenie grupy nauczycieli zainteresowanych opracowaniem i
zaplanowaniem programów nauczania włączających zagadnienie internacjonalizacji i mobilności.
Należy maksymalnie zaangażowad uczestników w zadanie tak, by wspólna praca była bardziej
skuteczna.
Krok trzeci to stworzenie grupy nauczycieli aby zbadad możliwości integracji umiędzynarodowienia
i mobilności z istniejącymi dyscyplinami. Należy spróbowad powiązad problem
umiędzynarodowienia i mobilności z już istniejącymi działami lub, jeśli to konieczne, stworzyd
nowe bloki tematyczne.
Krok czwarty to działania, których celem jest opisanie wyników uczenia się w każdym dziale
osobno, z odwołaniem się do poziomu kwalifikacji. Pewnym ułatwieniem może byd skorzystanie z
gotowych zadao projektowych dla uczniów zaprezentowanych w tym podręczniku. Można także
określid kryteria wstępnej oceny. W tym celu należy upewnid się, że uczniowie będą zbierad
doświadczenia w zakresie nauki umiędzynarodowienia w sposób zbalansowany.
Krok piąty to grupowa decyzja, w jakich okresach będzie dokonywana ocena uczniów. Ważne jest,
aby wyraźnie określid jakie wyniki nauczania mają zostad osiągnięte w każdym z rozdziałów lub
bloku rozdziałów. Należy stworzyd przejrzysty formularz oceny. Trzeba również zadbad aby kryteria
oceny poszczególnych (pod)rozdziałów zostały jasno przekazane uczniom na początku kursu oraz
34
w razie potrzeby również w trakcie trwania kursu.
Krok szósty to umieszczenie wszystkich informacji w harmonogramie. Można zdecydowad, czy
informacje uporządkowad według poziomów zadao, według przedmiotów, czy według istniejących
dyscyplin, z którymi zadania są powiązane. Użytecznym byłoby włączenie do harmonogramu
regularnych spotkao aby uczestnicy wzajemnie informowali się i oceniali postępy w nauce; jeśli to
konieczne, harmonogram można modyfikowad w trakcie realizacji programu.
Ostatni krok, siódmy, to poinformowanie wszystkich zainteresowanych.
Rysunek 9: Metodologia „krok po kroku“ harmonogramu programu nauczania
Krok
pierwszy
Krok drugi
Krok trzeci
Krok czwarty
Krok piąty
Krok szósty
Krok siódmy
Zebranie dokumentów o umiędzynarodowieniu opracowanych przez
grupę INtheMC według przedmiotów
Zebranie doświadczonych współpracowników\nauczycieli, którzy wspólnie
opracują harmonogram/-y.
Uwaga: podczas prac należy stworzyd atmosferę zaangażowania i
współpracy; pamiętajmy: umiędzynarodowienie to zabawa!
Przydziały grupowe (lub podzadania) „umiędzynarodowienie” wraz z
istniejącymi dyscyplinami (zawodowymi); wplecenie ich w poszczególne
jednostki (lub stworzenie bloków jednostek)
A: opisanie kryteriów oceny wstępnej, (zgodnie z życzeniem)
B: opisanie wyników nauczania z podziałem na jednostki (blok
konstrukcyjny) włącznie z określeniem ich poziomu
Uwaga: Należy upewnid się, że uczniowie będą zdobywad doświadczenia
w sposób zbalansowany.
Wspólna decyzja dotycząca czasu, po którym uczniowie będą oceniani;
należy wyraźne określid:
wymagania zgodnie z harmonogramem oraz stawiane oczekiwania
z podziałem na poszczególne (pod)rozdziały;
formy oceny ze względu na (pod)rozdziały;
lub postępowanie według rad zawartych tutaj (patrz harmonogram
programów nauczania).
Uwaga: Należy upewnid się, że strategie dokonywania ocen
(pod)rozdziałów zostały wyraźnie określone i przekazane na początku
kursu i/lub w innych dogodnych dla uczniów terminach.
Zamieszczenie wszystkich informacji w harmonogramie porządkując je
zgodnie z wybranymi kryteriami:
ze względu na poziom zadao;
ze względu na temat „umiędzynarodowienia”;
ze względu na istniejące dyscypliny, w które wpisuje się
(pod)zadania umiędzynarodowienia
Harmonogram można uczynid tak skomplikowanym lub tak prostym, jak
się chce.
Uwaga: Koniecznym jest włączenie do harmonogramu regularnych
spotkao, aby wzajemnie informowad się i oceniad postępy; w razie
potrzeby łatwym będzie zweryfikowanie założeo harmonogramu.
Poinformowanie wszystkich zainteresowanych
Źródło: projekt własny autora
35
5.2 Zadania dla uczniów
W projekcie INtheMC wypracowano szereg interesujących rezultatów, spośród których warto
szczególnie podkreślid innowacyjny zestaw dziesięciu konspektów zajęd projektowych
dla uczniów. Zadania te mogą byd realizowane na czterech poziomach nauczania w szkołach
średnich zawodowych. Koncentrują się one na czterech blokach tematycznych:
1) Ogólne wprowadzenie
2) Spojrzenie za zagranicę
3) Praca za granicą
4) Staż oraz nauka zagranicą
Witryna INtheMC udostępnia przykładowe konspekty zajęd projektowych:
!!!
Zadanie 1 – OGÓLNE WPROWADZENIE – Internacjonalizacja w twoim
kraju
Zadanie 2 – OGÓLNE WPROWADZENIE – Inne kultury w twoim kraju
Zadanie 3 – SPOJRZENIE ZA GRANICĘ – Spotykanie ludzi i nauka języka
Zadanie 4 – SPOJRZENIE ZA GRANICĘ – Kraj(e) sąsiedni(e)
Zadanie 5 – PRACA ZA GRANICĄ – Produkty
Zadanie 6 – PRACA ZA GRANICĄ – Zawodowe praktyki /zwyczaje
Zadanie 7 – PRACA ZA GRANICĄ – Język (słownictwo branżowe)
Zadanie 8 – PRACA ZA GRANICĄ – Eksport
Zadanie 9 – Planowanie wyjazdu zagranicznego
Zadanie 10 – STAŻ lub NAUKA ZA GRANICĄ
Temat przewodni każdego konspektu przestawiony jest wielkimi literami; po nim sformułowany
jest tytuł samego zadania. Wszystkie projekty mają na celu dwiczenie kompetencji, te których
dotyczą wyróżnione są w tabeli w każdym z konspektów osobno. Każde z zadao można
indywidualnie pobrad i zapisad na dysku i/lub nośniku. Konspekty zadao projektowych zawierają
szczegółowe instrukcje i wskazówki jakie czynności ma zrealizowad uczeo. Po niewielkich
modyfikacjach zadania stają się użyteczne dla każdego.
Aby zwiększyd wiedzę i świadomośd młodego pokolenia na temat Europy, problemu
internacjonalizacji oraz rozwinąd w nim kompetencje międzykulturowe i językowe wystarczy
wykorzystad jedynie dwa lub trzy zadania. Szczególnie ostatnie zadanie (dziesiąte) może zostad
użyte w przygotowaniu uczniów do stażu zagranicznego. Kolejną ewentualnością jest stworzenie
określonych zadao w celu przygotowania uczniów do aktywności międzynarodowej. Możliwe jest
także przystosowanie zadao tak, by można było je połączyd z daną profesją. Konspekty są ogólne,
ale mogą byd modyfikowane.
Zadania skonstruowane są taki sposób, by nauczyciele/trenerzy we wszystkich krajach Europy
mogli z nich skorzystad. Chod nie ma jeszcze wszystkich wersji językowych, projekt INtheMC
oferuje uczniom zadania w siedmiu językach (angielskim, hiszpaoskim, niemieckim, holenderskim,
francuskim, litewskim oraz polskim).
www
Konspekty zajęd projektowych dla uczniów:
http://www.inthemc-project.org/student-assignments
36
Rysunki oraz tabele
Rysunek 1: Model kultury „góra lodowa”
12
Rysunek 2: Stożkowaty model kompetencji międzykulturowych
14
Rysunek 3: Dwóch partnerów z różnych środowisk kulturowych
16
Rysunek 4: Europejski System Wsparcia
18
Rysunek 5: Lista adresów witryn internetowych agencji krajowych
21
Rysunek 6: Szablon Curriculum Vitae EUROPASS
25
Rysunek 7: Szablon paszportu językowego EUROPASS
27
Rysunek 8: Szablon EUROPASS-Mobilnośd
29
Rysunek 9: Metodologia „krok po kroku” terminarza planu zajęd
35
Skróty
DGEAC
EACEA
ECTS
Dyrekcja Generalna ds. Edukacji i Kultury
Agencja Wykonawcza ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego
Europejski System Transferu Punktów
ECVET
Europejski System Punktów Edukacyjnych w Kształceniu Zawodowym
EQAVET
Europejskie Ramy Odniesienia
i Szkolenia Zawodowego
EQF
INtheMC
IVET
LLP
NARIC
TOI
VET
VETPRO
dla
Zapewniania
Jakości
Kształcenia
Europejskie Ramy Kwalifikacyjne
Internacjonalizacja i Mobilnośd w Programie Nauczania
Wstępne kształcenie i szkolenie zawodowe
Uczenie się przez całe życie
Krajowe Centra Informacyjne Uznawalności Wykształcenia
Projekty “Transfer Innowacji”
Kształcenie i Szkolenie Zawodowe
Wymiana doświadczeo dla osób odpowiedzialnych za kształcenie i szkolenie
zawodowe
37
Źródła
Boski, P. (2010): Kulturowe ramy zachowao społecznych. Podręcznik psychologii
międzykulturowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, Academica Wydawnictwo SWPS
Rada Europy oraz Wspólnoty Europejskie (2004): Paszport językowy Europass. URL:
http://europass.cedefop.europa.eu/img/dynamic/c1349/type.FileContent.file/ELPExamples_pl
_PL.pdf
Deardorff, D. K. (2004): The identification and assessment of intercultural competence as a
student outcome of internationalization at institutions of higher education in the United States
[Identyfikacja i ocena kompetencji międzykulturowych jako wynik internacjonalizacji studentów w instytucjach szkolnictwa wyższego w Stanach Zjednoczonych+. Praca doktorska
przedstawiona na Wydziale Doktorskim Uniwersytetu Stanowego Karoliny Północnej.
Deardorff D.K. (2006): “The identification and assessment of intercultural competence as a
student outcome of internationalization at institutions of higher education in the United States
[Identyfikacja i ocena kompetencji międzykulturowych jako wynik internacjonalizacji studentów w instytucjach szkolnictwa wyższego w Stanach Zjednoczonych+. Journal of Studies in
International Education, 10, s. 241-266
Wspólnoty
Europejskie
(2003):
Europass
Curriculum
Vitae.
URL:
http://europass.cedefop.europa.eu/img/dynamic/c1346/type.FileContent.file/CVExamples_pl
_PL.pdf
Wspólnoty
Europejskie
(2004):
Mobilnośd
Europass.
URL:
http://europass.cedefop.europa.eu/img/dynamic/c1386/type.FileContent.file/MobExamples_
pl_PL.pdf
Engel, C./Janson, K./Schomburg, H./Teichler, U. (2009): Der berufliche Ertrag der ERASMUSMobilität. Die Auswirkungen internationaler Erfahrung auf die Berufswege von ehemals mobilen Studierenden und Lehrenden. URL: http://www.bmbf.de/ pub/erasmus_mobilitaet.pdf
[data: 27.02.2012]
Gillert, A. (2000): “The concepts of intercultural learning” [Koncepcje nauczania interkulturowego]. W: Intercultural learning T-kit (s. 17-34). Rada Europy oraz Komisji Europejskiej.
Adres:
http://youth-partnershipeu.coe.int/youthpartnership/documents/Publications/T_kits/4/2_concepts.pdf [data: 27.02.2012]
Mader, J./Camerer, R. (2010): International English and the training of intercultural communicative competence *Międzynarodowy język angielski oraz szkolenie kompetencji interkulturowych]. Interculture Journal, 12, s. 97-116.
Mahlamäki-Kultanen, S./Susimetsä, M (red.) (2009): Increasing the quality and effectiveness of
the management of internationalisation. The present state of the internationalization process
of vocational education in Finland [Zwiększanie jakości i skuteczności w zarządzaniu
umiędzynarodowieniem. Aktualny poziom internacjonalizacji w kształceniu zawodowym w
Finlandii].
Adres:
http://www.oph.fi/download/115314_Increasing_the_quality_and_effectiveness_of_the_man
agement_of_internationalisation.pdf [data: 27.02.2012]
Matsumoto, D./Hirayama, S./LeRoux, J.A. (2006): „Psychological skills related to intercultural
adjustment” *Psychologiczne umiejętności związane z przystosowaniem międzykulturowym+.
W: P.T.P. Wong, L.C.J. Wong (red.) Handbook of multicultural perspectives on stress and coping
*Podręcznik międzykulturowych aspektów stresu i strategii radzenia sobie ze stresem]. (s. 387406) New York: Springer Science + Business Media, Inc.
38
OECD – Organisation for Economic Co-operation and Development [Organizacja Współpracy
Gospodarczej i Rozwoju] (2003): The Definition and Selection of Key Competencies. Executive
summary [Definicja i wybór kluczowych kompetencji. Streszczenie]. Adres:
http://www.oecd.org/dataoecd/47/61/35070367.pdf [data: 10.07.2011]
Spitzberg, B. H./Changnon, G. (2009): „Conceptualizing intercultural competence” *Określenie
kompetencji interkulturowych]. W: Deardorff, D. K. (red.): The SAGE handbook of Intercultural
Competence *Podręcznik SAGE kompetencji interkulturowych+, s. 2-52.
Van Brakel (b.d): Europemobility Przewodnik. Miejsce pracy za granicą. Adres:
http://www.europemobility.eu/download/guidebook/pl.pdf (data: 27.02.2012)
Vulpe, T./Kealey, D./Protheroe, D./Macdonald, D. (2000): A profile of the interculturally effective person. Centre for Intercultural Learning, Canadian Foreign Service Institute [Profil osoby
efektywnej interkulturowo. Centrum nauczania międzykulturowego, Kanadyjski Instytut służby
zagranicznej]
Adres:
http://www.omega.org.nz/Portals/0/documents/A%20Profile%20of%20the%20Interculturally
%20Effective%20Person.pdf (data: 27.02.2012)
39
Przewodnik po umiędzynarodowieniu
dla nauczycieli
w nauczaniu i szkoleniu zawodowym
Przewodnik po umiędzynarodowieniu dla nauczycieli jest owocem projektu
Leonardo da Vinci: Umiędzynarodowienie i mobilność w programach nauczania
uczniów. Celem projektu jest stworzenie gotowej do użycia metodologii skierowanej
jednocześnie do nauczycieli, uczniów oraz kierownictwa VET. Chod zaangażowanie
w mobilnośd pomiędzy krajami stale wzrasta, to w niemal każdym z uczestniczących
europejskich paostw, ciągle pozostaje wiele do zrobienia.
Przewodnik skierowany jest głównie do nauczycieli i instruktorów przedmiotów
zawodowych. Daje on gotową do zastosowania metodologię przydatną we wplataniu
zagadnieo umiędzynarodowienia oraz mobilności w praktyki edukacyjne, a także
informuje o istotnych aspektach związanych z tymi problemami. Przewodnik jest
wprowadzeniem do poniższych obszarów tematycznych:
Korzyści umiędzynarodowienia oraz mobilności dla uczniów, nauczycieli oraz
poszczególnych organizacji.
Omówienie uwarunkowao psychologicznych przebywania zagranicą oraz
zaangażowania w umiędzynarodowienie i mobilnośd.
Opis oraz szczegółowe informacje o możliwościach finansowania UE.
Harmonogram planu nauczania.
Konspekty zajęd projektowych dla uczniów.
Przewodnik można czytad od początku do kooca, co zapewni przegląd zagadnieo
związanych z internacjonalizacją oraz mobilnością. Można go także używad jako
kompendium wiedzy o poszczególnych aspektach umiędzynarodowienia oraz
mobilności. Ponadto podręcznik zawiera listę ważnych witryn omawiających tematy
internacjonalizacji, mobilności i finansowania UE.