Charlie Hebdo - datu

Transcription

Uema
Laborantza
Futbola
Nobela beltza
Udalen euskara planak
auzitara eramaten hasi dira
Nafarroan ere; Baztango
Udala salatu du gobernuak
Mixel Berhokoirigoin:
«Badira hutsuneak, baina
ez dut uste biziki hobeki
egiten ahal genuela»
Realak Rayoren aurka
galdu du (0-1), eta
Athleticek ere ezin izan du
Vila-realekin (2-0)
Krisi garaian badu nondik
edan nobela beltzak; baina
generoak badu, krisiarekin
edo krisirik gabe, zer salatu
19
Elkarrizketa b 22 35
Nasan b 39
2015-I-18
XIII. urtea. 3.589 zenbakia
1,80 €
‘Mate’-ri, xake
Dozenaka mila lagunek
10 gaitzetsi dute, Donostian,
presoen abokatuen aurka
egindako ‘Mate’ operazioa
JON URBE / ARGAZKI PRESS
Beste estualdi bat
adierazpen askeari
‘Charli Hebdo’ aldizkari satirikoaren aurkako
atentatu bortitzaren ondoren, berriz ere eztabaidagai
dira adierazpen askatasuna eta horren mugak
2
Guztia irrigarria dela nabarmendu dute Asisko Urmeneta, Patxi
Huarte ‘Zaldieroa’ eta Marc Armspach ‘Marko’ marrazkilariek. Mahai
inguruan elkartu ditu BERRIAk, egunotako gertakariez hitz egiteko.
2
d
Harian
IGANDEKO BERRIA
2015eko urtarrilaren 18a
Adierazpen
askatasuna
Patxi Huarte, Asisko
Urmeneta eta Marc
Armspach
marrazkilariak
Uztaritzen. LARA
MADINABEITIA
DENA DA IRRIGARRI
Kezka azaldu dute Patxi Huarte ‘Zaldieroa’, Marc Armspach ‘Marko’ eta Asisko Urmeneta
marrazkilariek. Adierazpen askatasuna denen ahotan dabilen garai hauetan, murrizten ikusten dute
askatasunerako esparrua. Baina argi dute: ez dago komediatik pasatu ezin daitekeen tragediarik.
Iñigo Astiz Uztaritze
H
izketan hasterako hasiak dira
marrazten.
Nahasian
doaz mahaian ardo botila, Charlie Hebdoren azken zenbakia, arkatzak eta
paperak. Ezagun zaharrak dira
Asisko Urmeneta, Patxi Huarte
Zaldieroa eta Marc Armspach
Marko marrazkilariak. Ofiziokide beste dira afiziokide, eta nahasian doaz haien ahotan bromak,
errezeloak eta proposamenak.
Parisko aldizkari satirikoaren
aurkako erasoaren ondorioz, lehen lerrora pasatu da adierazpen
askatasunari buruzko eztabaida
Europa osoan, eta gai horri buruz
aritzeko batu ditu hiru sortzaileak
BERRIAk, Uztaritzen (Lapurdi).
Ilustrazio bana ere egin dute, gainera, egunkarirako. Bat datoz hirurak: «Dena izan daiteke irrigarri». Estutzen igartzen dute hesia,
halere. «Gero eta gauza sakratu
gehiago daude». Etxeko sukaldean, lagunei errotuladore kutxa
aurrean jarri, eta ironiaz bota du
esaldia Markok: «Hementxe dituzue armak». Hori da giroa. Mahai ingurua amaitzerako, hartua
dute euskarazko aldizkari satiriko bat sortzeko erabakia. Hilaren
28an nahi dute sarean.
Aste honek piztutako gogoeta
bat: eztabaidagai nagusia umorea bihurtzen denean, kontu serioa ziur. Nola sentitu duzue egunotan zuen jarduna eztabaidaren zentro bilakatu izana?
ZALDIEROA: Nire adiskide batek
hori esan dit. «Pozik egongo zarete, egun batetik bestera kazetari
bihurtu zarete!». Ematen du ga-
rrantzi handiagoa aitortzen digutela orain.
MARKO: Nik sentitu dudana da
Charlie Hebdo-ko eta beste aldizkarietako marrazkilari guztiak
segidan martxan jarri direla umorearekin. Pena handi batekin, baina irribarrez.
ASISKO: Aski sintomatikoak dira
aste honetan umorearen inguruan pasatu direnak. Charlie
Hebdo-ri eraso diote, Espainian
La Tuerca telebista saioko umorista ere deitu dute deklaratzera,
terrorismoa leporaturik, eta
Dieudonne [Mbala Mbala] famatua ere deitu dute, zeren egin baitu irri atentatuen inguruan. Nik,
lehenbiziko momentutik, shock
handi bat izan dut. Bigarren gogoeta etorri zitzaidan: astakeria
honek ez du deus onik ekarriko.
Luzerako ekarriko du buztana.
Mundua aldatzen ari da, eta ez
hobera. Sentimendua dut batzuek tiraderetan zituztela dosierrak, eta orain bonbak eta hedabideetan pasatu dena, eta afektibotik pasatu dena baliatuz, aitzakia
erabili dutela. Militar gehiago igorri dituzte karrikara, eta adierazpen askatasunaren izenean Interneten pertsekutatu, bilatu eta
atxilotuko dute jendea. Baina askatasuna ez da itsua, justizia bezala? Ez da denendako berdin?
M.: Irudi ederrak ere erakutsi dizkigute egun hauetan. Je suis
Charlie elkartasun mezua eta.
Baina ez da izan, erran duten bezala, batzar nazional bat; izan da
atzerakada nazional bat. Marseillaise-aren inguruan, errepublikaren inguruan...
Gotortze bat egon dela, ezta?
M.: Bai. Badakizu Oihaneko liburua-n Ka izeneko sugeak nola
hipnotizatzen duen jendea? Ba,
pixka bat hori da. Irudi polit horren gibelean zer pasatzen da?
Hotza ematen dit pentsatzeak.
Goizean entzun dut irratian, adibidez, nola karrikan denen batasuna izan zen, eta ea zergatik eskoletan denek ez uniformea jarri.
Gibelean gertatzen den hori da
erakutsi behar dena.
Hainbeste agintari adierazpen
askatasunaz mintzo dira, bainaadierazpen askatasuna da ziurrenik arriskuan dena.
M.: Nik uste dut Charlie Hebdoren leloa zela irekitzea, irekitzea
begiak, irekitzea espiritua, eta ari
dira kontrakoa egiten. Ez dira ari
irekitzen diskurtsoa, ari dira biltzen eta ixten.
A.: Azken batean trufatzen gara
nola batzuek hartzen duten seriotan profeta baten karikatura, baina aldi berean ari dira sakralizatzen beste printzipio batzuk ere
IGANDEKO BERRIA
Harian
d
Adierazpen
askatasuna
ukiezinak. La nation, la républi- katz zutik eta hegazkina hurbilque eta gainontzeko istorioekin tzen dela, eta oroitu naiz 2001. ursakralizazio bat egiten ari dira. Er- tean Ekaitza aldizkariak marrazlijio baten aldareetara eraman di- ki bat egin zuela Dorre Bikiei butuzte kontzeptu batzuk orain ezin ruzko broma batekin. Txiste bat.
izango direnak hunkitu. Niri oso Biharamunean Frantziako supreusain txarrekoa iruditu zait kri- fetak deitu zuen, epaitu egin zuen
men hori pasatuta manifa erral- aldizkaria, eta hor ginen marrazdoi hori antolatu izana Parisen, kilari batzuk epaiketan, karikatueta manifa horren buru nor, eta rak egiten, eta ondoko Ekaitzapolitikariak! Nork deitu ditu? Nor ren azala egin genuen. Orduan,
dira politikariak monopolizatze- Frantziak zeri uzten dion zirrikiko, xurgatzeko eta horrelako batua umorerako? Beti bide jakin
tera deitzeko? Niri asko gustatu batean doazenei.
zait manifa horretan gazte baten 1960ko hamarkadako Robert
pankarta. «Bai, ni ere manifan Crumb marrazkilariaren lanak
naiz, baina ohartzen naiz hemen ikusita, askatasuna erabat urritu
manipulazio bat izaten ari dela».
Hori bikaina da, hori da nire senAsisko Urmeneta
timendu nagusia. Erasoaren konMarrazkilaria
tra eman behar garela, baina beste jokoan erori gabe.
Aurretik ere izan dira eraso die- Napartheid aldizkarian hasi zuen
ten hedabideak, hildako kazeta- bere ibilbidea Asisko Urmenetak
riak, itxitako egunkariak... Ez (Iruñea, 1965), eta hamaika irudi
dute lortu, ordea, adierazpen as- eta broma egin ditu geroztik. Arikatasunaren ikur mailara heltze- tua da Kukuxumuxurentzako irudigile, eginak ditu hainbat diskoen
rik. Zer da berezi orain?
azalak, Mantxut umorezko liburu
A.: Magnitudea, ez?
Z.: Eta ez bakarrik hori. Munduan seriea ilustratua du, Argia aldizkaleku gutxitan dago Frantzian da- rian aritzen da tiragile, eta Gartxot
goen besteko tolerantzia gauza komiki liburuaren eta filmaren
egile ere bada.
sakratuak kritikatzeko. Salbuespena da munduan horrelako
biraoak argitaratzea eta
horrek merkatu bat iza«‘La nation’, ‘La
tea. AEBetan, esaterako,
république’ eta beste
hori onartezina da. Hokontzeptu batzuk
rrelako aldizkari batek ez
sakralizatu dira; orain
du irauten egun bat bera
ezin izango dira hunki»
ere. Charlie-k zuen askatasuna leku gutxitan dago,
eta erabiltzen zuen inongo espanturik gabe. Ikonikoa izan da
gertatu dena, beraz.
A.: Bai, eta ez. Magnitudea ere hor
da. Hamabi jende hil dira, militarrak ez direnak, eta, gainera, Parisen. Hori magnizidio bat da.
M.: Zer?
A.: Mag-ni-zi-dio bat. Ortofonistarengana joan beharra dut, bai.
Sarraski bat izan da. Hori lehen
gauza. Bigarren gauza: Charlie
Hebdo nondik heldu den. Lehen
bazen Hara Kiri izeneko aldizkari bat. Gauza batzuk egiten zituzten oraingo egunean seguru-seguru debekatuta egongo direnak.
Ikusten da nola berrogei
urtean joan diren tenkatzen gauzak.
Z.: Gero eta estuago gaude.
A.: Hara Kiri-k De Gaulle
hil zenean hitz joko bat egin
zuen, eta estatuak itxi egin zuen.
Gero, Charlie Hebdo atera, eta 50
prozesu izan ditu; batzuk irabazi
eta besteak galdu. Orduan, Frantzia hain irekia den edo ez den...
Ni kontent naiz, ikusi baitut marrazkilari batek egina duela bi ar-
dela aipatu dit lehen Zaldieroak.
Sentitu duzue askatasuna murriztu dela zuek ere?
Z.: Ez zegoen ezer sakraturik. Argi
dago: murriztu da askatasuna.
A.: Zineman orain titiak erakustea
da ia porno kategorian sartzea.
Eta zergatik pasatu da hori?
Z.: AEBetatik etorri den zuzentasun politiko horren ondorioa da.
Ideologia horrek asko eragin du.
Beti daude faktore asko, baina nik
uste dut hori dela faktore nagusietariko bat. Nik uste dut Europa
60ko eta 70eko hamarkadetan
sueltoago zegoela. Behi sakratuak
ez zeuden. Denak zalantzan jar-
Marc Armspach ‘Marko’
Marrazkilaria
Tiragile edo animatzaile bainoago
komikigile dela dio Marc Armspach
Markok (Bordele, Frantzia, 1969).
Hainbat egunkaritan aritua den
arren, komikiak ditu lanbide. Orreaga lana kaleratu zuen euskaraz, Gartxot sortu eta animatu zuen Urmenetarekin batera, eta I. Mundu Gerran
oinarritutako Les Godillots komiki
seriean dabil orain, besteak beste.
«Ez da izan,
erraten duten
bezala, batzar
nazional bat; izan
da atzerakada
nazional bat»
tzen ziren, baina orain gorpuztu
dira lerro batzuk soziologikoki
oso gutxi aguantatzen dutenak.
Tira... TMO-n ere izan genituen
batzuk feministekin. Atera genuen oso kartel polit bat La fresca
del barrio izenekoarekin, eta zen
emakume beltz bat, eta haren bi
titi handiak bi konotan sartuak;
ematen zuten txokolatezko izozkiak. Bua! Paretatik kentzen zituzten! Ohartzen zinen gauza sakratu batzuk sortu ditugula ezin
daitezkeenak ukitu.
A.: Guztiz ados. Norberak zer sakralizatzen duen. Niri euskaldun
gisa, mingarriak egin zaizkit
Patxi Huarte ‘Zaldieroa’
Marrazkilaria
«Hitz (eta marrazki) saltzailea». Labur definitzen du bere burua Twitterren Patxi Huarte Zaldieroak
(Faltzes, Nafarroa, 1966). Korrok aldizkarian hasi, eta euskal prentsa
ia guztian utzi du sinadura geroztik. BERRIA egunkariko tiragile da
azken urteetan, eta 2005az geroztik De Rerum Natura izeneko bilduman argitaratu ohi du bere piezarik
onenen bilduma. Kazetaritzaren
Argia saria jaso zuen 2009an.
«60ko hamarkadatik
hona joan dira
gorpuzten lerro
batzuk soziologikoki
oso umore gutxi
aguantatzen dutenak»
3
Charlie Hebdo batzuk. Sekulako
ostiak ematen zizkien korsikarrei! Azaltzen diren denak dira
hiltzaileak-eta. Paristik mintzatzea, goratasunetik besteei buruz,
hori da sobera gustatzen ez zitzaidana. Eta ez da kasualitatea ere
Frantzian gertatu izana erasoa;
zer iragan kolonial hurbila duen,
zer inbasiotan dagoen... Nik ezin
soportatu ditut aste honetan telefonoan jaso ditudan deiak elkartasun frantsesa azaltzeko. Ez dut
onartzen hori. Eta egiten zait nazkagarri nazionalismoak hori dena
bere mesederako errekuperatzea.
Z.: Libération egunkariak hauxe
jarri zuen: Nous sommes un peuple. Denak gara frantsesak eta denak gaude batuak Frantziaren
nazionalitatean. Hori zen mezua.
A.: Eta nik dakidala hiltzaileak ere
frantsesak ziren hildakoak bezain! Eta polizien artean bazen bat
musulmana, eta ez zait kasualitatea iruditzen. Euskal Herrian egunotan entzun ditudanak dira beldurtzekoak. «Hil behar ditugu
arabiar guztiak»; «Nik nahiago
ditut hamar beltz arabiar bat baino», eta hortik gora zernahi.
Egiazki kezkagarria da zer pasatu
den, eta baita ere sistemak nola
instrumentalizatu duen.
Egunotan, adierazpen askatasuna hitzen ostean, gehien entzungo zen hitza baina izango
zen. Ez dakit zuentzat badagoen
bainarik.
( Hurrengo orrialdean jarraitzen du )
4
d
Harian
A.: Enetako, ez.
Z.: Niretzat, ez. Niretzat, bakarra
da ezin dezakezula deitu jendea
norbait hiltzera edo horrelako
zerbait. Egotekotan, hori. Ezin
duzu esan hil behar direla beltzak, hori ez da adierazpen askatasuna, hori da delitua. Baina,
bestela? Ez.
A.: Askatasuna, totala. Mugarik
ez.
Z.: Noski, adierazpen askatasuna
ez da %100ekoa, zeren legeek delituak izendatzen dituzte. Mugatuta dago. Guk daukagu Terrorismoaren Biktimen Legea ere.
A.: Eta apologiarena.
Z.: Biktima bati iruditzen bazaio
gustu txarrekoa zure edozein marrazki, delitua da. Hori ere hor
dago. Adierazpen askatasuna
%100 ez da existitzen.
M.: Kasu, Frantzian badira bi eskualde non biraogilea legepean
zigortzen den: Lorrena eta Alsazia. Lehen Gerrako lege zahar bat
IGANDEKO BERRIA
Adierazpen
askatasuna
zen, eta atxiki dute lege hori, eta
eliza guztiek galdegiten dute
orain lege hori aprobetxatzea.
Bada nonbait lege bat biraogilea
juiziora eramaten duena. Ni
beti beldurrarekin nabil. Orain
ari dira adierazpen askatasuna
sakralizatzen, baina gero eta ttipiagoa da askatasun esparrua, eta
gero eta kontrol handiagoa dago.
Ez dago irrigarri ez den gairik,
orduan, zuen ustez. Gogoan dut,
halere, Zaldieroak orain egun
batzuk egindako zinta bat. Jihadista bat arkatz batean iltzatuta
irudikatzeko gogoa zuela aipatu
zuen, baina azkenean ez zuela
egin, irudia bortitzegia zelako.
M.: New Yorken 2001ean gertatutakoekin zinta bat egin nuen. Supermanen esaldia badakizu?
«Begiratu zerura! Zer da? Txori
bat da? Superman da? Ez, hegazkin bat da!!!». Ez genuen pasatu,
beharbada beroegi zelako momentu hori. Neure burua kontro-
«Orain ari dira
adierazpen askatasuna
sakralizatzen, baina
gero eta ttipiagoa da
askatasun esparrua»
Marc Armspach, ‘Marko’
latu nuen, baina berehala
zinta hori aireratu zen. Norbaitek ez zuen kasu egin, eta atera
zen. Charlie Hebdo-renaren inguruko marrazkiak ere hasieran
ziren aldarrikapenezkoak-eta,
baina gero eta gehiago umorea
sartu da. Eta orain da txiste ahal
bezain txarrak egiteko aitzakia.
Z.: Nik zinta horrekin adierazi
nahi nuen gauza kurioso bat gertatzen dela adierazpen askatasunarekin eta marrazkiekin. Zuk
idatz dezakezula, esate baterako,
jihadista bat irudikatu nahi duzula arkatz batean iltzatua, eta ez da
marrazten baduzu zerbait desiratzen ari zarela hori, eta egiten ari
zarela, gainera. Idazten baduzu,
ez. Idatzita, datu bat da.
A.: Nire ustez, dena tratatzen ahal
da umorearen ikuspegitik. Izanen
da norberaren abileziaren arabera, eta izanen da beti bezala xeheagoa edo larriagoa. Adibidez,
haur bat hiltzea hartzen ahal
dugu zerbait irri emangarri bezala? Ez dakit [Geogres] Wolinski
marrazkilariarena edo beste norena den gogoeta, baina haren
ondorioa, asko pentsatu ondoren,
zen baietz. Azken batean tratatzen ahal duzu batere zuzena ez
den zerbait, eta egiten ahal duzu
horrekin nolabaiteko erradiografia edo mitina edo aldarrikapena.
Baina gertatutakoa, batere irri
emangarria izan gabe ere, hartzen ahal da umorearen aldetik.
Eta, gainera, nik uste hori dela betebehar bat oso diuretikoa dena,
oso laxantea eta oso katartikoa.
Edozein gai, bortitza bada ere.
Bortitza bada, are behar handiagoa izango dugu tratatzeko. Patxik [Zaldieroak] pentsamendu
magikoaren inguruan erran duenarekin, erabat ados. Azken batean irudikatzea zerbait da egia bilakatzea. [Barrez hasi dira, Zaldieroak Jesusi buruz esandakoekin
Markok egin duen marrazkiari
begira daude]. Bai, guztiz ados Patxirekin. Ari zara posible egiten
zerbait.
Z.: Demagun eskola erlijioso bat.
Norbaitek klerarekin marrazten
du zakil bat eta barrabilak arbelean, eta hor dago zer edo zer irrazionala ikusleengan, pentsatzen
baitute benetan jarri duzula zakil
bat bere barrabilekin! Baina,
keba, klera baino ez da! Ez da
deus ere pasatzen. Aldiz, hori deus! Ez da hainbesterako.
bera marraztu, eta jendea es- Ez da hainbesterako, baina zuek
pantuka hasiko litzateke, eta horri eskaintzen diozue bizitza.
gauza bera da! Nik beti jartzen Z.: Igual, marrazkilariak gara hodut adibidea, Jesus, nonbait, rregatik. Ikusi dugulako magia
gurutziltzatu zuten biluzik. dela. Charlie Hebdo-koa ere ez da
Ebanjelioan jartzen du arropa Mahoma. Luz marrazkilariak ere
kendu ziotela eta zozketatu zu- esan du, ez da Mahoma, da txotela soldaduen artean; orduan,
txongilo bat.
nik uste dut historikoki biluEuskal Herrian satirarako ohitura handirik ez dago.
zik marraztu genezakeela.
Idatz dezakezu hori artiM.: Ez dago. Izan
kulu batean. «Nire
zen garai bateustez, Jesus agian
an Napartheid
«Adierazpen
biluzik gurutzil,eta gero badira
askatasuna
izan
tzatu zuten». Ez
beste adibide
behar
dugu
denok,
da ezer pasabatzuk.
bai faxistek eta baita A.: Bai, baina
tzen. Hori bai,
guk ere»
marrazkia egiten
egiazki aldizkabaduzu Jesus bilu- Patxi Huarte, ‘Zaldieroa’
ri satirikorik ez
zik... Bueno!!! Ikarada izan, eta horrek
garria da marrazkiak duen
ematen du pixka bat tenmagia, eta zinta horretan hori peratura noraino ez gauden noresan nahi nuen. Pentsamendu malduak. Espainian ez da beste
magikoa da marrazkiena, ez da munduko deus, baina badira hiszerbait arrazional. Ematen du toriko batzuk, eta Frantzian ba-
IGANDEKO BERRIA
Harian
d
Adierazpen
askatasuna
daude batzuk oso ausartak. Edozein herrialde normalizatuk badu
bere aldizkari satirikoa, oso ariketa beharrezkoa baita irri egitea.
Z.: Baina guk TMO egin genuen!
A.: Bai, baina erdaraz; aduana ez
du pasatzen. La Gallina Vasca ez
dakit hemen noraino den ezagutua. Euskarazkorik ez da. Gure
misioa arratsalde honetan da proposatzea egitea agerkari satiriko
bat Interneten.
M.: Egiazko satirikoa.
Bada gai delikaturik. Zaldieroa
ETAko kideei buruzko zintak
egiten hasi zenean, adibidez, ez
zegoen ohitura handirik halakoekin txisterik egiteko.
A.: Bai, Euskal Herrian ere badira
gauza sakratuak. Beti izan da
Gauza, letra larriz idatzita. Orain
egiazki baliatzen ahal dugu pasatu dena eta nola kolpatu gaituen
guztiok gauza honek. Eta, aldi berean, Euskal Herriko egoera ez da duela hamar urtekoa. Orduan zertarako ez planteatu horrelako zerbait. Ilustrazio, marrazki, txiste, aktualitate,
momentuz soilik Interneten.
Egoera ez da bera, ez. Legedia
ere asko zorroztu da azken hamarkadetan, ordea.
M.: Gure lehen borroka ez da
haien kontra izanen; da geure buruaren kontra eta Euskal Herrian
diren sinbolo horien guztien kontra. Hori izanen da gure lehenbiziko konfrontazioa.
A.: Ni ez naiz beldur. Napartheid
egiten hasi ginenean eta hasi zirenean Iparraldeko jendeak marrazten, oso lezio ederra hartu genuen. Gu ohituago ginen Urralbururen aurka eta Espainiako
erregearen aurka eta, eta hemen
ez, Iparraldean atakatzen dute
ondokoa edo norberak bere burua. Eta hori ausardiaren marka
da. Hegoaldean oso erraza izan da
kanpora jotzea, eta, horregatik,
gure lehenbiziko karikatura egin
behar zaio geure buruari, eta hurrengoa ondokoari, eta gero ikusi
zer bide egiten duen.
Joe Sacco marrazkilariak asteon satirari buruzko kritika bat
atera du. Judu bat irudikatu du
koadroetariko batean, «langile
klasearen erraietan» dirua kontatzen, eta gogoeta dator gero:
«‘Txistea orain onargarri bazaizu, 1933an ere izango al zen irrigarri?».
Z.: 1933a aipatzen du, pentsatzen
dut, guk ezetz esateko, gauza horiek galarazi egin behar izan zirela. Baina 1933an galarazi zena
izan zen justu kontrakoa. Esan
nahi dut adierazpen askatasuna
izan behar dugula denok, bai faxistek eta bai guk. [Noam]
Chomskyk hala esaten du, eta,
5
Charlie Hebdo aldizkari satirikoaren aurkako erasoaren harira Zaldieroak aurreko astean marraztutako tira.
noski, nik beti aipatzen dut, zeren
nik esanda ematen du pitokeria
bat, baina Chomskyk esaten du!
Berak esaten du faxistek ere herritarren eskubide guztiak izan
behar dituztela. Inork ezin dezakeela erabaki zer herritarrek
izango dituzten eskubide batzuk
eta zeinek ez. Denok izan behar
ditugu igualak.
«Gauzak umoretik
tratatzea da
betebehar oso
diuretikoa, laxantea
eta katartikoa»
Asisko Urmeneta
A.: Nola esplikatu... Garunetik
ahora aski zentimetro gutxi
daude, ezta?
M.: Zure kasuan asko! [Barreak].
A.: Pentsatzen dena ez da beti
berbalizatzen ahal. Zer txiste
basak kontatzen diren ostatuetan
ordu txikietan, eta zein efikazak
diren. Baina gero zer publikatuko
da? Marrazten duzu jakinda ez
dela adiskide bat soilik hartuko
duena, baizik eta segur aski ezezagun bat ere. Filtro batzuk pasatu beharko ditu hemendik [burutik] hona [eskura]. Denok egiten
dugu hori.
Askatasunaz ari gara, baina ardura ere aipatu behar, ez?
M.: Bai, eta Charlie Hebdo-koek
orain handiagoa izango dute, irakurle gehiago izango baitituzte.
Z.: Autozentsura egiten dugu denok, arduratsuak gara. Hori begi
bistakoa da. Nik, esate baterako,
ez dut biraorik sekula egin. [Isilune bat] Bueno, egia esan ez dakit
zer den zehazki biraoa.
A.: Eskandalizatzen den jendea
bada halako filma eman dutela,
halako aldizkaria badela, halako
telebistan goizean gauza bat
ematen dutela... Bada ez piztu, ez ikusi, ez erosi aldizkaria.
Gustatzen ez zaizkizunak ez
ikusi, eta ikusi gustatzen zaizkizunak. Aukera izatea on da. Gero
ez gustatzea? Ados. Baina ez egin
drama bat.
Damutu zarete inoiz egin duzuen
txisteren bategatik?
M.:: Atzo! [Barreak] Begira atzo
ukan dudan mezua Interneten.
Oraintxe gutxi. Esaten dit lagun
batek ez dudala ongi egin aurreko
batean Facebooken Charlie Hebdo-ren azalarekin argazki batean
agertuta. [Sakelakoan hasten da
erantzuna ematen]. Errango diot
ez begiratzeko, eta kito.
Eta zergatik egin zenuen atzera,
adibidez, Dorre Bikien inguruko
txiste harekin?
M.: Zeren ez naiz Plantu, ez naiz
Waterson, eta ez naiz ezagutua
den marrazkilari bat. Ni naiz Marko, eta uste dut jendeek ez dutela
ulertuko. Nor naiz ni hau egiteko?
Nonbait, bada izenaren boterea.
Eta ikusi da hori. Marrazki anitz
izan dira Interneten aste honetan
eta anonimo batzuk egon dira,
batzuk onak, eta batzuetan ezaguna den marrazkilariren batek
ber ideia izan eta ber marrazkia
eginda ere, ezagunaren lana erakusten da eta justifikatua da marrazki hori. Aldiz, izan bazen anonimo bat jendeak zorrotzago hartuko zuen. Tira, erantzun diot ja
Facebookeko lagunari.
A.: Horrek zerikusi handia du gizarte klasearekin. Herri protestanteetan egoten ahal zara erdi larrugorrian leihoan, eta inork ez
du kasurik egiten. Eta hemen, berriz... Hor dago txistea atsoarena.
Deitu du polizia eta; «ez da eskubiderik, hor aurreko etxean ari dira zernahi egiten, sekulako txerrikeriak, ezin ikusizkoak!». Mu-
nizipalak heldu dira, eta ea non
den galdetu. Atsoak begiak itxiz
bezala hatzarekin keinu. «Hortik, hortik!». Eta munizipalek,
barkatzeko, baina ez dutela ezer
ikusten. Eta atsoak berriz.
«Baietz! Igo, igo armairu gainera,
ikusiko duzue!». [Barreak]. Bilatu behar izatea nola izorratu beste
zerbait egiten ari den hori. Eta hori da nik ongi eramaten ez dudana. Ofentsa bilatzea. [Marraztu
berri duen beste marrazki bat erakusten dio Markok. Barreak]. Baina orduan, zer, aldizkari satrikoarena aurrera, ez?
P.: Bai.
M.: Bai, bai.
@
Elkarrizketa osorik
irakurtzeko, bisitatu
webgune hau:
www.berria.eus
6
Harian
d
Adierazpen
askatasuna
Ugariak dira adierazpen askatasuna ardatz daukaten esaerak.
Hauek dira ezagunenak: «Herritar baten adierazpen askatasuna
beste batena hasterakoan amaitzen da», «arerioari aurre egiteko modu onena hitza da». Voltaire pentsalari frantziarraren aipu
bat ekarri du gogora Ferrer kazetariak: «Ez nago batere ados esaten duzunarekin, baina nire bizitzarekin ere defendatuko dut zuk
nahi duzuna adierazteko duzun
askatasuna». Mintegik ere zuzentzat jo du: «Inor ez baita erabat librea izango norbaitek nahi
duena esateko askatasunik ez
daukan artean». Dioenez, ezinbesteko eskubidea da: «Ni naizena eta nahi dudana izan nadin».
Oihan Vitoria
L
ausoegia da muga;
kasik ikusezina sarri askotan. Legeak
finkatuak ditu adierazpen askatasunaren eta errespetuaren arteko marra gorriak, trazu lodiz idatzitakoak: irainak, ofentsak eta gisakoak.
Muinean, horma moduko bat da,
gainditu ezin dena. Ustez. Halere,
sakonera jota, nahasia da; zorroztasun falta ageri du, eta argitasun
adina iluntasun. Hari mutur asko
ditu solte, airean, eta, oro har, heldulekuak falta zaizkio, zilegi diren iritziak ez direnetatik bereizi
ahal izateko. «Askatzeko mataza
handiegia» dela dio Mariano Ferrer kazetari eskarmentudunak.
Eta ez zaio arrazoirik falta: astebete eskaseko anabasak izua baretu
ez, eta adierazpen askatasunaren
mugen gaineko debatea berpiztu
du. Joan-etorri franko egitekoak
dauzka oraindik ere oihartzunak.
Ideia guztiak plazaratu daitezke? Edonork nahi duena esan dezake nahi duen momentuan? Dena da zilegi? Galdera ugari dabiltza airean egunotan, Parisko gertakariez geroztik. Eztabaidak elkarren artean kontrajarriak diren
bi ikuspuntu ipini ditu parez pare:
den-dena libre dela uste dutenak,
gustu txarrekoa, deitoragarria eta
politikoki zuzena ez bada ere; eta
mugak nonbait jarri behar direla
deritzotenak. Euskal PEN Klubeko lehendakari Laura Mintegik ez
du zalantza izpirik: «Hitza inoiz ez
da delitu. Hitzezko irainari hitzezko erantzuna ere eman behar zaio
beti, argudioekin; ez hiltzen edota
espetxeratzen». Ideia kontrajarriei «esanez» aurre egin beharko
litzaiekeela azpimarratu du.
Iritzi berekoa da Ferrer: «Gustuko ez dugun hura esateko, entzuteko eta publiko egiteko askatasuna da adieraztekoa». Haren
arabera, gainerakoek gustuko ez
dituzten kontuak esan ezin baditu, adierazpen askatasunak ez du
inolako baliorik. «Hori hala bada,
ez diezadatela adierazpen askatasunari buruz hitz egin. Zertarako
behar dut adierazteko eskubidea
babestea, inor ez bada nire kontra
kexu agertuko?», galdetu du.
IGANDEKO BERRIA
Pertzepzioa, oso bestelakoa
Korapilatsua eta labainkorra da adierazpen askatasunaren
eta errespetuaren arteko muga. Parisko gertakarien harira,
puri-purian da eztabaida: sendotzeko premia ikusten dute
batzuek; marra gorririk nahi ez duenik ere bada, dena dela.
Ahoa estalita ere,
askatasun egarri
Soka luzea ekarri du jada gaiak
Frantzian: segurtasuna indartu ez
ezik, astebetean 70 auzibide hasi
dituzte, «terrorismoari gorazarre» egitea egotzita. Paue eta Aturriko Unibertsitateko Zuzenbide
irakasle Jean-Pierre Massiasek
Parisko erasoen testuinguruarekin lotu ditu: «Zinezko garraztasuna agertzen dute zigor horiek;
biziki astunak dira. Sistematikoki
eta erregularki halako erabakiak
hartuta, mugak hertsiko dituzte.
Eta noraino tenkatuko ditugu?».
Dieudonne umorista ospetsua
da auzipetuetako bat, sare sozial
batean eginiko adierazpenen karietara. Ez da haren kontrako lehen auzia, eta zalaparta eragin du,
askok ez dutelako ulertzen haren
kontra auzibideak abiatzea, eta ez
Charlie Hebdo-ren aurka, Mahomaren irudiak argitaratzeagatik.
Astekari satirikoak 30 bat salaketa jaso ditu 1970etik. Dena den, zigorrik gabe atera da hainbat alditan auzitegitik; 2012an, kargurik
gabe utzi zuten zuzendaria. Frantziak satira eskubidea bermatzen
du, eta ez du arnegua debekatzen.
Eskubide eta mugei buruzko pertzepzioa, oro har, subjektiboa da;
ideologia, izaera, balio, erlijio eta
sinesmenen menpekoa izaten da.
Talkak egoten dira usu. Bakoitzarentzat iraingarria dena ezberdina izan baitaiteke. Hori dela eta,
mugak eta irizpide zehatzak ezartzea beharrezkoa dela dio EHUko
Zuzenbide irakasle Unai Aberasturik: «Zerbait absolutua ez den
heinean, adierazpen askatasunak
muga batzuk errespetatu behar
ditu, eskubide orok bezala. Premiazkoa da muga horiek irmoki
kontrolatzea». Aberasturik uste
du gizarteak nahitaezko dauzkala
irizpide objektiboak, norbere burua eskubideen arteko talketatik
babesteko. Eta argi du: «Pertsona
edota gizarte talde jakinen ohorea
izango litzateke muga egokiena».
Zuzenbidean doktorea da Nieves
Arrese, eta harentzat ere iraina litzateke muga bakarra: «Sarritan,
baina, ez dira argiak iseka hutsaren eta norbaiti egindako kritikaren arteko marrak. Epaileen subjektibotasunaren menpe daude».
Justu kontrako ikuspegia dauka Mintegik. Mesfidantzaz behatzen ditu adierazpen askatasuna
mugatzeko neurriak. 1948tik oinarrizko giza eskubidea dela oroitarazi, eta halakorik ez dela behar
azaldu du; ezta erlijioa tartean dagoenean ere. «Adierazpen askatasuna zenbat eta gutxiago arautu, are eta hobeto». Giza Eskubi-
IGANDEKO BERRIA
Harian
d
Adierazpen
askatasuna
7
R
ANALISIA
Martxelo Otamendi
BERRIAko zuzendaria
deen Nazioarteko Aldarrikapenak dioena erabili du argudioa indartzeko. «Argi eta garbi jasotzen
du gizakiok badaukagula iritziak
edukitzeko eta horiek nahierara
adierazteko askatasun osoa, inolako mugarik gabe», zehaztu du.
Esparru korapilatsua da, ordea,
Ferrerren aburuz, legeen bitartez
inoiz askatuko ez dena. «Arauek,
berez, teorikoki, gauza argiak biltzen dituzte. Baina, funtsean, ez
dira gai kasu larri edo gogorrenak
konpontzeko. Oraindik orain ere,
demokraziaren gaitzetako bat da
ezintasun hori». Harago jo du kazetari donostiarrak: «Errespetua,
hezkuntza, kontzientzia propioa
eta sasoian sasoiko testuinguruarekiko arreta bultzatu behar dira,
norbere izaera eraikitzeko». Zalantzarik izatekotan, askatasuna
lehenetsi beharko litzatekeela nabarmendu du: «Beti gehiago esan
ahal izatea, sekula ez gutxiago».
Adierazpen askatasuna norberaren ideiak libreki plazaratzeko
eskubide gisa jasotzen du nazioarteko legeak, betiere besteen iritzia ere errespetatua baldin bada.
Baina ez hori bakarrik: orotariko
informazioa eskuratzeko askatasuna ere ematen du, pentsamendu propioa eraikitzeko. Ferrerrek
uste du, berriz, egungo praktikan
ez dela «hertsiki» betetzen, eta,
frankismo garaiaz geroztik, «ia
sistematikoa» izan dela askatasun horren aurkako erasoa: «Hedabideetatik hasi, eta herritar xumeenak arriskuan jartzeraino».
«Gustuko ez dugun hura
entzuteko eta publiko
egiteko askatasuna da
adieraztekoa; bestela,
ez du inolako baliorik»
Mariano Ferrer
Kazetaria
«Hitza inoiz ez da delitu.
Hitzezko irainari hitzez
erantzun behar zaio beti,
argudioekin; ez hiltzen
edota espetxeratzen»
Laura Mintegi
Euskal PEN Klubeko lehendakaria
«Zehazki, noraino joan
gaitezke prebentzio eta
errepresioaren sistema
batean ustez herritarren
segurtasuna zaintzeko?»
Jean-Pierre Massias
Paueko Unibertsitateko irakaslea
Urraketak, «etengabeak»
Bat dator Mintegi ere. Kezkatuta
mintzo da: «Errealitatea da oso
herrialde gutxitan errespetatzen
direla gaur-gaurkoz adierazpen
eta prentsa askatasunak. Egunetik egunera, mundu osoan barrena, etengabe urratzen dituzte oinarrizko giza eskubide horiek».
Bestalde, adierazpen askatasunaren aferan, Parisko atentatuak
«ondorio latzak» edukiko dituela dio Aberasturik, eta neurri berrien gaineko debatea bi ildotatik
jorratuko delakoan dago: «Tresnen erregulazioaz eta integrazioaz hitz egingo da, bereziki, terrorismoari gorazarre egiteko bideak
ahalik eta gehien murrizteko».
Adierazpen askatasunaren alde
lerratu dira egunotan nazioarteko
agintariak. Biktimen alboan jarri
eta neurri zorrotzak hitzeman dituztela eta, «kritiko» da Massias.
Errepresio kutsua antzeman die
erabakiei. «Galdera: zehazki, noraino joan gaitezke prebentzio eta
errepresio sistema honetan ustez
herritarren segurtasuna zaintzeko?». Massiasek badaki «bortizkeria eragiten duten joerak» behar direla saihestu, baina gaitzetsi
egin du «errepresioaren bidea»:
«Ez dugu zepo horretan erori behar. Berriro adiskidetzea nahiago
dut; eraginkorragoa da. Bakarrik
solasaren bidez da pasako hori».
Funtsean, «terrorismoari» demokrazia gehiagorekin erantzun
asmo dio Massiasek. «Begien bistakoa da errepresio zehatz bat beharrezkoa dela estatu demokratiko batek bere herritarrak gogoetara bideratzeko; musulmanen
integrazioaz-eta hausnartzeko».
Hitzetatik ekintzetara, edonola
ere, «tarte handiegia» ikusten du
Euskal PEN Klubeko lehendakariak. Baita Ferrerrek ere: «Parisko atentatuak jarrera sentiberak
azaleratu ditu segituan, baina, zoritxarrez, elkartasun keinu batean baino ez dira geratuko. Azkenean, ez baita pauso eraginkorrik
emango; ez adierazpen askatasuna irmo bermatzeko, ez eta sor ditzakeen egoerak saihesteko ere».
Segurtasunaren aitzakian
Mintegiren esanetan, bi kontu geratu dira agerian Parisko atentatuaren ondoren: «Batetik, onartu
egin dela, formalki, libre adierazteko eskubidea; eta, bestalde, hipokrisi handia dagoela munduko
estatu orotan, beren burua demokratikotzat daukatenetan ere bai.
Mendebaldea ez da libratzen».
Tragediaren barruan adierazteko eskubidearen «aitorpena» indartuta atera dela dio, «nahiz eta
horrek ez duen esan nahi eskubidea bera sendotuta atera denik».
Alderantziz: oinarrizko eskubideak hesituko dituztela salatu du.
Askatasuna inausi behar dutela,
Internet eta sare sozialetako mezuak kontrolatuko dituztela, bidaiarien nondik norakoak are eta
zehatzago begiratuko dituztela,
migrazioak mugatuko dituztela...
Espainiako agintariak ipini ditu
jomugan Ferrerrek. «Manifestaziora joatea, eta, aldi berean, Herritarren Segurtasunerako Legea
onartzea. Hori da arazoa». Sakoneko problema ikusten du Mintegik ere. «Kexu» da idazlea: «Hor
dago kontraesana: ontzat jotzen
da adierazpen askatasunaren berezko balioa, baina, era berean, ez
da baimenduko pentsaera jakin
batzuk libre eta muga gabe adieraztea, segurtasunaren aitzakiapean». Eredu sozialari buruzko
debatea biziberritzearen alde da.
(Hurrengo orrialdean jarraitzen du)
Zebrabidea eta
auto azkarra
ztabaida luzea egon da
asteon, Charlie Hebdoren aurkako sarraskiaren ondorioz, adierazpen askatasunaren eta horren
mugez. Frantziako astekariaren
aurkako hilketa erasoa askatasun
eta eskubide askoren aurkako
erasoa izan da. Adierazpen, pentsamendu, kritika eta satiraren
askatasunaren kontrakoa izan da;
baina baita herritarrak kioskoan
pluraltasuna topatzeko daukan
eskubidearen aurkakoa ere.
Behin jarrera hori garbi utzita,
behin argi esanda oso larria eta
burugabea izan dela, ba ote dago
aukerarik, lekurik, tarterik adierazpen askatasunaren erabilpenaren inguruko gogoeta egiteko,
edo denbora luzea itxaron beharko dugu gertatutakoak sortutako
mina hoztu arte, eztabaida horri
atea zabaltzeko?
Adierazpen askatasunaren alde
ikusi ditugu egunotan haien herrietan justu kontrakoa egiten
duten agintari asko. Aukerarik
balute, eta kontrol mekanismoak
ez dauzkan herrialde batean baleude, eskubide hori gustura murriztuko zutenak asko eta asko.
Beude horretan.
Baina gure lanbideko lagun
zintzo ugari jardun da Parisko
atentatuaz geroztik eztabaida horretan; eta denok askatasunaren
defentsa egin duten arren, ñabardura interesgarriak oparitu dizkigute. Mugarik gabeko eskubide
bat da adierazpen askatasuna?,
edo egoerak horrela eskatzen
duenean, mugatua, edo arduratsua nahiago bada, izan behar du
eskubidearen praktikak?
Zebrabide batean zaude; beraz,
lehentasuna daukazu igarotzeko
orduan, eta ezker-eskuin datozen autoek, derrigor, gelditu egin
behar dute zu pasatzeko. Absolutua da zebrabide hori iragateko
oinezkoak daukan eskubidea?
Teorian, bai; praktikan, ordea,
ez. Ezkerretik datorren autoa
abiadura ikaragarrian datorrela
ikusten baduzu, bi alditan pentsatu gabe, zeure buruarekin
eztabaida antzu batean sartu
E
gabe, lehentasuna alde batera
laga, eta uko egingo diozu zebrabidea iragateari. Hori ere bada
eskubide bat.
Danimarkako egunkari batek
2005. urteko irailean Mahomaren
hamabi karikatura argitaratu zituen, eta herri horretan bizi diren
musulman askoren haserrea piztu zuen. Protesta eta presio horien
erantzun solidario gisa, Europako
egunkari eta aldizkari zenbaitek
karikatura horiek argitaratu zituzten.
Ondorioz, Marokotik Filipinetara bitarteko musulman askok
kalera jo zuten, eta, iraindu zituztela/genituela argudiatuta, gogor
eraso zieten Europako estatu batzuek herri horietan zeuzkaten
enbaxadei. Istilu horietan ehun
manifestari baino gehiago hil zituzten herri horietako poliziek.
Libian, garai hartan euliak ere ez
ziren mugitzen, baina 11 hildako
egon ziren karikaturen aurkako
istiluetan, hamasei Nigerian, hamabost Pakistanen...
Behin Danimarkako egunkari
horri elkartasuna adierazita, mugagabea, infinitua izan behar al
du karikatura horien argitalpenak? Zenbat hildako eragindakoan gelditu behar genuen gurpil
zoroa? Noraino iristen da elkartasuna eta noiz hasten da arduragabekeria? Ez ote du merezi askatasun mugagabe/askatasun arduratsuaz eztabaidatzea?
Askok eskatu diete egunotan
Charlie Hebdo-ko profesionalei
beti bezala jarduteko; adierazpen
askatasuna ororen gainetik dagoela iradokiz, hamabi hildakoen
gainetik ere bai. Hori esan dutenetako askok, ordea, arriskurik
txikiena ere ez dute hartuko; eta
hartzen dutenetako asko, Hollande eta beste askoren kasua da, inguruan horrenbeste bizkartzain
eramanda, ikusi ere ez ditugu egiten kalera ateratzen direnean.
Lehenbiziko lerroan jartzeko
eskatzen dien gobernuaren jarrera israelzalearen ondorioak, gero,
kazetari horiek pairatu behar dituzte; nahiz eta horietako asko jarrera horren aurkakoak izan.
8
Harian
(Aurreko orrialdetik dator)
Umorea, halaber, protagonista
bilakatu da asteotan; izan gustu
txarreko, izan gustu oneko. Maiz,
oso labainkorra da irrigarriaren
eta mingarriaren arteko mugak
zehaztea. Indarkeria eta gatazka
situazioak, oro har, umore iturri
izan daitezke; gauza serioez ere
mintza daiteke umorearen hizkuntzan. Baina zaila da adierazpen askatasuna irain noiz bihurtzen den zehazki jakitea. Subjektiboa da afera: batentzat oso txiste
ona dena beste batentzat mingarria izan liteke. Testuinguruaren
arabera, gainera, txistea irrigarri
edo samingarri suerta liteke.
Ikuspuntuak «inposatzeaz»
Hala, Ferrerrek ez du uste umoreak «guztia» justifika dezakeenik.
«Ez dago ororen gainetik. Neurtzen jakin behar da, kasu batzuetan gehiegizkoa izan baitaiteke,
baina, bai, arras konplikatua da».
Dena dela, «umore krudelaren»
aldeko aldarria egin du: «Gaixo
dago umorea galarazten duen gizartea. Bere buruaz eta bere ahuldadeez barre egiteko gai ez den gizarteak sekulako barne arazoak
ditu, errokoak». Nahiz eta Charlie Hebdo-ren estiloko satira eredu edo «martiri» gisa jo ez, gaiaz
duda gutxi ditu kazetariak: «Satira, umorea edo krudelkeria egotea oso sanoa da, osasuntsua; batez ere, gustuko edo espero ez ditugunak deskribatzeko orduan».
‘‘
Hoztasunez hartu behar
dira giza eskubideak
murrizteko neurriak;
inola ere ez unean uneko
berotasunak eraginda»
Unai Aberasturi
EHUko Zuzenbide irakaslea
«Iraina litzateke muga
bakarra, baina sarri ez
da argia irain hutsaren
eta norbaiti egindako
kritikaren arteko muga»
Nieves Arrese
Zuzenbidean doktorea
Gakoa orekan dagoela uste du:
«Umoreak, izan ere, dogmatismoetatik at lagatzen gaitu, ezkutuko kontraesan eta ahuldadeak
azaleratzen ditu, eta bizitza beste
era batean ikustera garamatza».
Halere, ez dator bat astekari satirikoak argitaraturiko irudiekin.
«Nik, behinik behin, ez nuke horrelakorik egingo. Hobe ez balute
egingo. Baina nor naiz ni haien eskubideak debekatzeko? Ezin diot
inori nire ikuspuntua inposatu,
IGANDEKO BERRIA
d
Adierazpen
askatasuna
inork harena inposatzea nahi ez
dudan bezala. Hor dago koska».
Umiltzea, gorrotoa, eskubidea,
ohorea, moralaren babesa, intimitatea, ordena publikoa, segurtasuna... Kontzeptu zabalak, abstraktuak ere bai zenbait kasutan,
era aski desberdinetan interpreta
baitaitezke. Ez da samurra mugak
non diren zehatz-mehatz jakitea:
araudiak erregulazio orokorra jasotzen du, eta parekoa da herrialde batetik bestera. Irekia da, oso;
epaileari tarte handia uzten baitio
erabakiak «ia nahierara» hartzeko. «Mesedegarria» izan daitekeela deritzo Aberasturi EHUko
irakasleak: «Pluralismo politikoaren ikuspuntutik positiboa da,
parlamentuen izaera aurrerakoi
edo atzerakoiek zeresana izan dezaketelako mugei hedapen handiagoa edo urriagoa ematean».
Baina araudia zehatza ez izateak ere badauzka alde ilunak.
Arrese: «Segurtasun juridikorik
eza ekar dezake ondorio negatibo
gisa». Mugak «behar den bezala» zehazturik ez daudelakoan,
arriskuak ikusten ditu doktoreak:
«Adierazpen askatasuna egikaritzen dutenek maiz ez dute jakiten
noiz ari diren zehaztutako horren
barruan, eta noiz kanpoan».
Gaur egun adierazpen askatasunarekin lotuta egon daitezkeen
arazoak ez datoz araudiak izan ditzakeen hutsuneetatik. Aberasturiren arabera, iritzi kontrajarriek
interpretazioan daukate jatorria.
«Egia da legeak gatazka juridiko
ugari jartzen dituela mahai gainean, baina eragozpen gehientsuak
arauaren interpretaziotik datoz».
Legeen zirrikitu hauskorra
Finean, hauskorrak dira adierazpen askatasunari trabak ezartzeko nazioarteko arauak: orokorrak
izanagatik, delituen erabakiak
auzitegien interpretazioaren esku
geratzen dira askotan. Hori dela
eta, adierazpen askatasuna ardatz, Aberasturik «berebiziko
garrantzia» eman die auzitegien
ebazpenei: «Irizpide orokorrak
kasuan kasu ebazten dituzte. Eta
erabakiak, usu, oso bestelakoak
izaten dira kasu batetik bestera».
Antzerakoa gertatzen da Frantzian ere, Massiasek azaldu duenez: «Kasu bakoitza aztertzen da,
eta ez dago jokabide sistematikorik. Epailearen esku dago salaketa
jasan duen herritarrak muga igaro ote duen erabakitzea». Halaber, epaileak aste hauetan jasaten
ari diren presioaz ohartarazi du:
«Erasoek sorturiko emozioa dela,
trauma dela... Testuinguru psikologiko konplikatu batean dira, eta
giroak eragin ahal die; humanoak
dira. Intentzioek zeresana dute».
Frantzian 70 prozedura judizial ireki dituzte asteon «terrorismoa» goratzeagatik. EFE
ZER DIO LEGEAK?
Nazioarte mailan hitzartutako
itun eta aldarrikapenez gaindi,
Frantzian eta Espainian konstituziotik Zigor Kodera arte arau
administratiboen bitartez jasotzen dituzte adierazpen askatasunaren «mugak» eta legez kanpoko jarduerak. Kasurik larrienetan, gehienez ere hiru urtera
arteko kartzela zigorrak ezar diezazkiekete «muga» horiek igaro
eta arauak urratzen dituztenei.
Honatx Frantzian eta Espainian
delitutzat jotzen dituzten jardun
batzuk, puntuz puntu xehaturik:
Frantzian
«Terrorismoa» goratzea. «Terrorismoaren» aurka iragan azaroan martxan jarritako legeak zigorrak astundu ditu. Auziari berehala ekiteko aukera emateaz
gain, Internet bidezko apologia
«are larriagotzat» jotzen du legeak. Halaber, epaitegitik pasatu
gabe, webguneak hesten ahal
ditu zuzenean administrazioak,
jihadisten propaganda egiteagatik. «Terrorismo ekintzetara»
akuilatzea galarazten du legeak.
Apologia. Gizateriaren kontrako krimenak, gerrako krimenak
edota etsaiarekin kolaboratzeagatik egindako delitu nahiz krimenei gorazarre egitea «bortitz»
zigortzen du Frantziako legeak.
Oro har, suntsipenera, ohointzara, bortizkeriara ala hilketa batean parte hartzera deitzea ere zigortu egiten du legeak.
Irainak. Erlijio, arraza, nazio edo
etnia jakin bateko jatorria izateagatik, zuzenean horrela ez bada
ere, horri loturik, diskriminazio,
herra ala bortizkeriaren aldeko
probokazioa egitea delitua da.
Elbarritasun, genero edo sexu
joeraren kontrako erasoak ere
aintzat hartzen ditu legeak. Iraina, oro har, debekatua dago, eta
auzitara eraman daiteke. «Nazioaren funtsezko interesen»
aurka egitea ere zigortua da.
Ohorea. Norbaiten ohorea edo
izena zikintzea eta gezurrak zabaltzea zigortzen du legeak.
Baimena. Oraindik zigortua ez
den pertsona baten irudia haren
baimenik gabe hedatzea.
Adingabeak. Biktima adingabeen izena publiko egitea. Biktimez gain, etxetik joan, beren buruaz beste egin edo abandonatuak izan diren adingabeak ere
sartzen dituzte maila horretan.
Jazarpen doinuak. Jazarpenezko abesti eta oihuak botatzea
toki edo biltzar publikoetan.
Umorea. Umorearen kasuan,
orain arteko ebazpenek ontzat
jo dute «parodia eta gehiegikerien» eskubidea. 1992. urtean,
Parisko epaitegi batek ebatzi
zuen egileek badutela eskubidea irudikatzen ari direnaren
ezaugarriak andeatzeko; baita
«ahalkegabekeria» eta «errespetu» eskasa edukitzeko ere.
Mugak, oro har, historikoki aldakorrak izan direla jakinarazi du
Aberasturik. Sasoian sasoikoak:
«Gertaera ezberdinek baldintzatu
dituzte epaileen erabakiak». Gizarte demokratikoetako oinarri
funtsezkotzat jo du adierazpen askatasuna, eta, abiapuntu gisa, beste eskubideei nagusitzen zaiela
nabarmendu du. Nolanahi ere,
Aberasturik gogora ekarri du Espainian abian dagoela Zigor Kodea aldatzeko proiektua. Amore
ez ematera deitu du Ferrerrek, eta
ohar egin du eskubide bat galtzeak gainontzeko eskubideei, erreskadan, bata bestearen atzetik, adio
esatea ekar lezakeela. «Amildegira hurbiltzea litzateke adierazpen
eskubideari ez eustea, ukatzea».
Legearen izaera ireki eta
hauskorrak tarte handia
lagatzen die epaileei
erabakiak kasuan kasu
«ia nahierara» hartzeko
Erlijio askatasunen arteko talkak kezkatzen du gehien EHUko
irakaslea, uste baitu aurrerantzean jomugan jarriko dituztela erlijio zehatzen jarraitzaileak, haien
askatasuna mugatuz. «Bitxia da
islamaz irainak hedatzea defendatu duten asko musulmanek beren erlijioa adierazteko duten askatasuna mugatzearen alde agertzea». Egungo legea askitzat jota,
ez deritzo egoki presaz jarduteari:
«Giza eskubideak murrizteko
neurriak hoztasunez hartu behar
dira, ez berotasunak eraginda».
Espainian
Zentsura ez, autozentsura
Isekak. Informazio iraingarri eta
faltsuak lau haizeetara hedatzea
delitutzat jotzen du legeak, baldin eta pertsona edo talde jakin
batzuen ideologia, erlijio, arraza,
sinesmen, etnia, jatorri, sexu joera, genero, gaixotasun edo elbarritasunari buruzkoak badira.
Gorrotoa. Zigortuak izango dira
gizarte talde horien aurka gorrotoa, bereizkeria edota indarkeria
hitzez nahiz idatziz sustatzen duten adierazpen eta argitalpenak.
Erlijioa. Erlijio bateko jarraitzaileak laidoztatu eta haien sinesmen, dogma, erritu zein zeremoniei jendaurrean edo sarean iseka egitea delitu gisa jotzen da.
«Terrorismoa». Bortizkeria goratzea, «terrorismoak» eragindako biktimak umiliatzea eta gutxiestea zigortzen du legeak.
Ikurrak. Espainiako ezaugarri
eta ikur nagusien kontra egitea,
hitzez nahiz idatziz, delitutzat du
Zigor Kodeak, publizitate iragarki bidezkoak direnean. Errespetuzkoak izan behar dutela dio.
Frankismoko urteetan ez bezala,
egun komunikabideen jardunaren kontrola a posteriori ematen
da, auzitegien eskutik, behin informazioa argitaratu ostean. Hala
azaldu du Arresek. Iruditzen zaio,
ordea, gaur egun botere politikoen presioa baino arazo handiagoa
dagoela medioen jabeen aldetik.
«Beste kontu bat da jabeek politikariekin dituzten interesak». Bat
egin du Aberasturik: «Zentsura
baino gehiago, autozentsura existitzen da egun». Ildo beretik mintzatu da Ferrer: «Horixe da kazetariei min gehien egin diezaiekeena: zerbait publikatzeko beldurra
edukitzea. Kazetariek beren adierazpen askatasuna sakrifikatzen
dute gerora arazorik ez izateko».
Sarean ere bide luzea dago egiteko. Azken boladan maiz entzun
da Internetek eta, bereziki, sare
sozialek beharrezko egiten dutela
lege berriak onartzea adierazpen
askatasunaz. Ez du horrela ikusten Arresek. Aski deritzo orain arteko eran zigortzeari. «Lehen ere
ezagutzen genituen delituok».
IGANDEKO BERRIA
Harian
d
Adierazpen
askatasuna
‘Je suis Egunkaria’
artxoan Parisera joBeldurra eman zidan aurrekoan Valls
atekoa naiz, Liburu
lehen ministro frantsesak Charlie Hebdo
Azokara, urteroko
besapean eta sare sozialak kontrolatzeko
legez. Je suis Egunneurriak iragartzen ikusi nuenean. Beldur
karia dioen kartel
naiz, bai, martxoan biktimen karteltxo astxiki bat jarriko dut
koz gehiago ez ote diren Charlie HebdoCharlie Hebdo-ren egoitza ondoan eraiki
ren ondoan bilduko, sare sozialetako maduten aldaretxo zibil horretan, lore, argi
kina bat hedabide, neurri berrien biktima.
eta atxikimendu testuen artean.
2015eko Parisko espirituak 2001eko aire
Hala adieraziko dut nire atxikimendua,
zaharrak ekarri dizkit gogora.
Egunkaria-tik, biktimatik biktimara. HoHarrigarri egin zait Parisen egunotan
nexek elkartzen gaitu gehien, gutako bagertatu dena, horren konplexua izanik,
koitzaren lerro editorialak, kode deontolo- sinplismora ekartzeko joera, testuingurugikoak edo estilo liburuak ez bezala. Basatik at utziz: Charlie Hebdo-k islamismoakeriaren biktima gara biok,
rekiko mantendu duen jarrera, immigraintolerantziarenak, jihadistarena haiek,
zioaren integraziorik eza, gobernuaren
estatuarena gu. Terrorismoarekin lotuta
kanpo politika. Gertakariekin zerikusirik
haiek eta gu. Prentsaren aurez balute bezala. Ez dut atsegin
kako atentatuak izan dira
izan XXI. mendeko Frantziabiak, gurea hilketarik gabe
ren irudia. Nostalgiaren lanbro
zorionez, baina garesti orartean gelditu zaigu 68 osteko
daindua: Egunkaria ixtea eta
urteetan ezagutu genuen Paris
kazetari eta arduradunak
hura: bor-bor intelektual aspreso hartzea, torturatzea,
kotariko hura!
IRITZIA
epaitzea, urtetan gatibutza
Bestelakorik espero nuen.
Joan Mari
moral, sozial eta ekonomikoAukera bikoitza zuen goberTorrealdai
an lotzea... ez da anekdota.
nuak, estatuak: demokrazia
M
gehiagoz erantzun ala segurtasunaren bidetik jo. 2001eko Bushen bideak irabazi du
partida. Orduan bezala orain, terrorismoak izenlaguna du: jihadista da orain. Laster
galduko du izenlaguna. Eta handituz-handituz joango da terrorismoaren eremu semantikoa, disidentziak oro barruan aise
kabitzen direlarik. Déjà vu. Ikusia eta sufritua dugu hori, horren biktima baita
Egunkaria.
Egunotan, hain zuzen, adierazpen askatasuna hitzetik hortzera erabili da. Gutxi
landu da, ez da aztertu; inbokatu egin da,
Adierazpen askatasuna
hitzetik hortzera erabili
da. Gutxi landu da, ez da
aztertu; inbokatu egin da,
aldarrikatu: adierazpen
askatasuna sakratua da,
balio absolutua da,
mugarik gabea da
9
aldarrikatu: adierazpen askatasuna sakratua da, balio absolutua
da, mugarik gabea da. Horra tesia. Gehixeago sakontzea maiteko nuen. Dolu garaian egonik,
agian ez da ordua. Bego.
Mantra gisa aipatzen da mugarik gabea dela adierazpen askatasuna. Ez dakit zer esan nahi den
horrekin. Hiritar guztiok legearen aurrean berdinak garenez,
guztiok libre garela iritziak emateko? Bai, hori da kontzeptu horren adiera liberala. Besterik da,
ordea, eskubide hori noiz den
egiazkoa. Marxista porrokatua
zertan izanik ez da zera frogatzeko, adierazpen askatasuna baliatzeko libreak, horretarako baldintza materialak dauzkatenak
soilik direla. Ez dira estatuak bakarrik adierazpen askatasunari
muga jartzen diotenak. Hedabide
handiak, informazio guneak, gutxi batzuen eskuetan daudela
nork ez daki? Minoriek, baztertuek, hiritar diren aldetik, eskubide berberak izango dituzte, bai,
baina aukerak?
Bestalde, adierazpen askatasuna, bera bakarrik, gutxi batzuen
pribilegioa izan daiteke; hala da,
gainerako askatasun guztiekin
batera ematen ez bada. Klasista
da, inolaz ere ez demokratikoa.
Kontua ez da bakarrik nork baliatzen duen adierazpen askatasun hori, baizik eta, baita ere, noren kontra. Gizabanako, minoria
eta marjinatu asko babesgabe daude kasu
askotan ustezko eskubide horren erabiltzailearen aurrean, indar erlazioa kontuan
hartuta. Urrutira joan gabe dakigu zer den
hori.
Adierazpen askatasunaren muga bakarra legea omen da. Hori ere dogma da. Eta
hala izango da, hala baldin bada. Legeria,
dakigunez, herri baten balio sistemaren
isla da, bai, baina bere historiaren memoria ere bai. Historia horren haritik, esate
baterako, Frantzian delitua da antisemitismoa, baina ez antiislamismoa. Bi aldiz
pentsatu behar da juduari iseka egin aurretik. Dieudonnek badaki hori. Charlie
Hebdo-k bazekien musulmanak irainduta
ere arrisku juridiko gutxi zuela. Bestelakoak, bai, zoritxarrez.
Adierazpen askatasunak, azkenik, beste
osagai bat behar du: erantzukizun soziala,
hain zuzen ere Charlie Hebdo-k bere buruari onartzen ez ziona, journal irresponsable izatearen harrotasuna baitzuen. Nire
ustetan, aldiz, joko eremuan etika sartzen
ez bada, jai dugu. Ez da etikoa, adibidez,
adierazpen askatasuna babes edo ezkutu
hartu eta, minoria, zapaldua edo baztertua
kolpatzea eta iraintzea... legeak oro alde
izanik ere. Ala bai?
Berriz diot: beldur naiz askatasunen ilunaldian ez ote garen sartuko. Frantziak
egin duen aukeran, adierazpen askatasuna ez eze askatasun guztiak aterako dira
galtzaile.
10
Euskal Herria
d
IGANDEKO BERRIA
Euskal presoak
Abokatuen kontrako
polizia operazioa
Milaka lagunek egin zuten bat atzo Donostian Giza eskubideak. Bakea. Konponbidea lelopean egindako manifestazioarekin. JAGOBA MANTEROLA / ARGAZKI PRESS
Defentsaren milaka lekuko
Milaka herritar bildu dira Donostian abokatuen aurkako polizia operazioa salatzeko eta
konponbidearen alde b Madrilen jarrerari erantzutera deitu dute: «Konpromisoen unea da»
Jokin Sagarzazu Donostia
Asteleheneko polizia operazioan
atxilotutako euskal preso eta
errepresaliatuen eskubideen alde
lan egiten duten abokatu eta eragileek milaka herritarren babesa
jaso zuten atzo Donostian eginiko
manifestazioan. Babes handi horren lekuko zuzen izan ziren
Guardia Zibilak atxilotu eta baldintzapean aske geratu diren hamabi abokatuak; han izan baitziren, herritarren artean. Martxan,
halaber, gogoan izan zituzten
operazio berean atxiki eta espetxeratu dituzten beste hiru lagunak, eta euskal preso guztiak, oro
har. Izan ere, haien eskubideen
aldeko manifestazioa izan zen
atzokoa. Bilbokoaren ondoren,
nazio osoko bigarrena da urtea
hasi denetik.
Deitzaileek martxaren amaieran azpimarratu zutenez, asteleheneko sarekada presoen eskubideen kontrako beste eraso bat
da, abokatuak atxilotuz, haien
defentsarako eskubidea baldintzen dela uste baitute. Halaber,
atxiloketekin presoekiko elkartasuna kriminalizatu nahi dela
salatu zuten. «Espetxe politika
zalantzan jartzen ari den unean
iritsi dira atxiloketa hauek».
Horren inguruan, euskal gizartearen gehiengoak oso bestela pentsatzen duela nabarmendu zuten,
eta atzoko manifestazioa jarri
zuten adibide moduan. «Presoei
ezartzen zizkien salbuespen neurriek gero eta zilegitasun gutxiago dute euskal gizartean».
Saioa Iraola Bilgune Feministakoak eta Ana Perez EILAS sindikatukoak irakurri zuten agiria,
euskaraz eta gaztelaniaz, hurrenez hurren, 28 eragileren izenean: besteak beste, ELA eta LAB
sindikatuak, Sortu, EA, Aralar eta
Alternatiba alderdi politikoak,
eta Lokarri eta Etxerat giza esku-
«Eskertza mezua»
Sevillako
espetxetik
Sevilla II espetxean (Espainia) dauden euskal
presoei bisita egin zieten atzo
Lohitzune Txarola Gipuzkoako
Batzar Nagusietako presidenteak eta Inko Iriarte Giza Eskubideen Batzordeko buruak. Presoek egin zuten biltzeko eskaera, eta erabakia martxoaren
10ean hartu zuten, Bildu, Aralar
R
bideen aldeko taldeak. Azken
operazioa salatu zuten Iraolak eta
Perezek. Bake, askatasun eta
demokraziaren aurkako eraso
zuzena izan dela salatu zuten, eta
Espainiako Gobernua egin zuten
horren erantzule. «Beste edozein
interes jartzen du aurretik, oinarrizko eskubideak eta bermeak
babestea baino». Zurrunbilo
horretatik ateratzeko unea dela
azpimarratu zuten, eta konpro-
eta EAJren aldeko botoekin;
PSE-EEk eta PPk aurka bozkatu
zuten. Atzo Iriartek BERRIAri azaldu zionez, senideekin batera
autobusean egin zuten bidaia,
«haiek egunero bizi duten sufrimendu areagotua» ezagutzeko.
Sevilla II kartzelan dauden 11
euskal presoen egoera ere salatu zuen Iriartek, eta giza eskubideak ez zaizkiela bermatzen
ari adierazi zuen. Dena den, «indartsu, irribartsu eta tinko» aurkitu dituztela azaldu zuen: «Esker oneko hitzak izan dituzte
Euskal Herritik jasotako elkartasun keinuen aurrean».
Eusko Legebiltzarrak, berriz,
asteleheneko polizia operazioari buruz eztabidatuko du
bihar, Batzorde Iraunkorrean
EH Bilduk proposatutako gaitzespen testuaren harira.
Osoko zuzenketak aurkeztu
dizkiote gainerako taldeek.
Besteak beste, EAJk legebiltzarrari eskatuko dio PPren «estrategia politiko judiziala» gaitzesteko, eta PSEk operazioa
«argitzea» galdegingo du.
IGANDEKO BERRIA
Euskal Herria Harian
d
Euskal presoak
Abokatuen kontrako
polizia operazioa
11
R
ANALISIA
Aitziber Laskibar
Itotzeko moduak
z da kasualitatea». Horixe esan zuten, behin
eta berriz, astelehenean
atxilotutako abokatuek
duela sei hilabete beren kontrako
polizia operazioa izango zela filtratu zenean. «Ez momentua, ez
jomuga, ez dira kasualitatea».
Abokatuek urte luzeetan egindako lana ur sakonetako fruituak
ematen hasi zenean iritsi zen abisua, berebiziko garrantzia duten
gaiak mahai gainean zeudela. Politikoki lortu ezin izan diren alor
batzuk juridikoki lortzeko bidean
zirenean. Estrasburgok Parot
doktrina bertan behera utzi izanak eragindako mina gainditu
gabe zuen PPren gobernuak. Harrotasuna minduta. Eta jakin bazekien jaso zuen kolpea bide baten hasiera soilik izan zitekeela.
Urteetan bere nahieran antolatutako zigor sistema oso baten
gainbehera ekar zezakeela.
Ordurako bidean ziren presoek Euskal Herrira ekartzeko
egindako eskaerak. Astintzen hasia zen dozenaka euskal presoren
espetxealdiak arintzea ekar lezakeen zuhaitzaren enborra. Parot
doktrinarekin gertatu zen bezala,
fruitua eman zezakeen Frantziako eta Espainiako zigorrak batzeko eskaerak. Adibidez.
Pauso horien sustatzaileek jasoa zuten abisua aurrez ere, oso
modu bortitzean. EPPKren bitartekarien aurkako operazioan,
zortzi lagun atxilotu zituzten.
Horien artean, abokatuak. EPPKri konponbidearen bidean
urratsak egiten laguntzeko konpromisoa hartua zuten. Eta presoen kolektiboak ekarpen esanguratsuak eginak zituen.
Urtarrila zen orduan ere. Presoen eskubideen aldeko manifestazioaren ingurumarian egin zuten operazioa. Protestaren aurretik. Mobilizazioa debekatu egin
zuten, eta alderdi politikoak
ezohiko moduan batu ziren manifestazio bateratura deitzeko.
Erraldoia izan zen.
Erasoa protestaren ondoren
egitea erabaki dute aurten. Pare
bat egun beranduago. Are, mobilizazio jendetsua bere mezua zabaltzeko baliatu dute: Batetik, ez
E
Asteleheneko sarekadan atxilotutako abokatuak, atzo, manifestazioa hasi aurretik. JAGOBA MANTEROLA / ARGAZKI PRESS
erdian, asteon atxilotutako abokatuak, eta, haiei elkartasuna
adieraziz, lankide batzuk: Iñigo
Iruin, Iñaki Goioaga eta Miguel
Castells, besteak beste.
Denetariko ikurrak
Sareri emango diote antolatzaileek atzo batutako dirua. J. MANTEROLA / ARP
misoak hartzera deitu zuten,
euskal eragileak bereziki.
«Denak ez du balio, eta konponbidea ezin da agintari arduragabe
batzuen esku utzi».
Babes «indartsua»
Aurretik, manifestazioak arazorik gabe egin zuen aurrera: presoak Euskal Herriratzeko oihuak
izan ziren nagusi, eta amnistiaren aldekoak ere entzun ziren.
Giza eskubideak. Bakea. Konponbidea leloa zuen pankartaren
‘‘
[Espainiako Gobernuak]
beste edozein interes
jartzen du aurretik
oinarrizko eskubideak
babestea baino»
Saioa Iraola
Bilgune Feministako kidea
atzean, 17:00etan, milaka lagun
bildu ziren, eta hogei minutu
geroago abiatu ziren Antigua
auzoko tuneletik. Hastear zirela,
beste pankarta bat zabaldu zuten
zubiaren gainean: Gazteok xake
mate Espainiako estatuari. Txalo
artean hartu zuten keinua azpian
zeudenek.
Manifestariek ordu eta erdi
behar izan zuten Antiguatik
Bulebarrerako bidea egiteko.
Aurreneko lerroetan martxara
deitu zuten taldeetako ordezkariak joan ziren: besteak beste,
Sortuko Rufi Etxeberria, Pernando Barrena eta Hasier Arraiz;
EAko Pelllo Urizar; LABeko Ainhoa Etxaide; ELAko Adolfo
Muñoz; Sareko Joseba Azkarraga
eta Teresa Toda; eta Etxerat-eko
Maider Alustiza. Han ziren
Gipuzkoako ahaldun nagusi
Martin Garitano eta Donostiako
alkate Juan Karlos Izagirre ere.
Haien artean, eta jendetzaren
Antiguatik jende asko abiatu
bazen ere, manifestazioak aurrera egin ahala joan ziren batzen
beste ehunka herritar. Kontxako
pasealekuko espaloiak jendez
gainezka zeuden, eta txalo artean
hartu zuten manifestazioaren
burua. Pankartarekin batera,
hamar metro atzerago, mural bat
eraman zuten, euskal preso baten
begietan kalean diren lagunen
babesa eta elkartasuna irudikatzen duena. Bandera batzuk
ere izan ziren: euskal presoak
Euskal Herriratzearen aldekoak,
bereziki, baina baita ere ikurrinak, Nafarroakoak, Saharakoak...
Martxan, dirua biltzen aritu
ziren boluntario batzuk. Deitzaileek jakinarazi zutenez, atzo jasotakoa Sare herri plataformari
emango diote, aurreko larunbatean Bilbon eginiko manifestazioaren gastuei aurre egiteko.
Izan ere, asteleheneko operazioan Guardia Zibilak konfiskatu
egin zuen diru hori -90.000 euro
inguru, Espainiako Barne Ministerioak zabaldu zutenez-.
Manifestazio amaierako ekitaldia Bulebarrean egin zuten, eta
han irakurri zuten mezua, horretarako jarritako taula baten gainean. Aurretik, Unai eta Beñat
Gaztelumendi anaiek bertso
bana bota zuten. Errima artean,
presoen eskubideen alde sortu
den indarra galtzen ez uzteko
eskatu zuten.
dutela bere politika bortitza malgutuko esateko. Milaka herritarren lan eta ilusioa kolpeka itzaltzeko prest daudela erakusteko.
Bestetik, milaka herritarrek
emandako dirua harrapatzeko.
Bazekiten non zegoen gordea, eta
hara joan ziren, presaka, astelehenean banketxeak ireki aurretik. Iruzurra ohiko bilakatu den
politikan akusazioa sinesgarri
izango zelakoan edo, argazkia
egin, eta lau haizeetara zabaldu
du Guardia Zibilak berak: txanpon meta handia, izugarrizko armategia erakutsiko balute bezala.
Zabaldu duten bideoan argi geratu da Sarek manifestazioan bildutako dirua dela. Baina zerbait
handi harrapatu izan balute bezala hedatu dituzte irudiak. Mezua joan da, hor ere: «Ekonomikoki itoko zaituztegu».
Presoen babeserako edozein
lanen kontra arlo ekonomikotik
ere joko dutela erakutsi dute.
Publikoki horren eskandalagarria ez den bidea hartu dute, esaterako, abokatuen kontra. Ez
dituzte espetxeratu, baina, haien
lana murrizten duten baldintzak
jartzeaz gain, diru kontu guztiak
blokeatu dizkiete, isilean: Pertsonalak eta bulegoetakoak. Bizitzeko eta lanerako behar dituzten baliabideetarako sosik gabe
utzi dituzte. Mugitu ezinik.
Gasolinarako ere dirurik ez
dutela. Bulegoen alokairu eta
gastuak ezin ordaindu. Argi esan
du Alfontso Zenon abokatuak
BERRIAri emandako elkarrizketan: «Kontu korronte guztiak
blokeatu izanak bideraezin egiten du gure lana».
Herrira-n jardun zutenen aurka egiteko ere, dirua jarri dute aitzakia. Logika guztien aurka,
erridikuluaren muga gainditzeraino. Langileen aurkako delitua
egin omen dute langile zirenek
beraiek. Nork uler dezake hori?
Baina argudio ekonomikoak
irensten errazago dira. Inork ez
du politikarako eskubidearen
edo defentsa eskubidearen aurkako erasotzat joko. Zuriagoa da
kolpea. Eta horretan sakontzeko
asmoa dutela dirudi: «Ekonomikoki itoko zaituztegu».
12
Harian Euskal Herria
d
Euskal presoak
Abokatuen kontrako
polizia operazioa
eskatu du horren guztiaren aurrean, eta horretarako lanean jarraitzeko prestasuna azaldu du.
«Gure senide guztiak etxera ekarri arte hemen egongo gara, eta
hori eskatzen diogu gizarteari ere:
lan egin dezala denak behingoz
etxera ekarri arte». Presoak etxeratu bitartean, sakabanaketa
amaitzearen eta Euskal Herriratzearen alde lan egiteko eskatu
die herritarrei.
J. Sagarzazu-A. Laskibar
Donostia
Manifestazioa babestu duten talde eragileetako ordezkariek kolokan jarri dute Espainiakoa estatu
demokratikoa dela. Zuzenbide
estatuek ez dutela hala jokatzen
adierazi dute, aste honetako polizia operazioa salatzeko orduan.
Horren aurka aurrera egiteko
deia egin dute guztiek. Ez dutela
amore emango adierazi dute protesta hasi aurretik egindako adierazpenetan, eta erasoak eraso aurrera jarraituko dutela ziurtatu
dute.
ARRI ZULAIKA
Gazte Abertzaleetako kidea
«Euskal gizartea ez da
makurtuko estatu faxista
eta lapurraren aurrean»
OSKAR MATUTE
EH Bilduko legebiltzarkidea
«Demokratikoa den
estatu batek ez ditu
abokatuak atxilotzen»
Zorrotz mintzatu da EH Bilduren
ordezkaria: «Demokratikoa den
estatu batek ez ditu abokatuak
atxilotzen; ez ditu presoak mendekurako erabiltzen. Zuzenbide
estatu batek ez du herritarrek bildutako dirua lapurtzen; ez du elkartasuna zigortzen», esan du.
«Baina Espainiako Estatua ez da
ez demokratikoa, ez justua».
«Errespetua» eskatu du, eta
azaldu du mobilizaziora «herriarentzat eskubideak eta demokrazia aldarrikatzeko» joan dela.
Hain zuzen, egunotako egoeraren
eta antzekoen kontra «kaleak
hartzearen» garrantzia nabarmendu du Matutek, euskal herritarrek «bakea, herri askea eta solidarioa» nahi dutela argi erakusteko. «Ez dago operazio
politikorik helburu horretan geldituko gaituenik». Are, «eraiki
nahi dugun herriak ez du haien
beharrik», esan du. «Mehatxuen
gainetik, gure etorkizuna eraikiko dugu».
TXIKI MUÑOZ
ELAko idazkari nagusia
«PP arazoa da gure
herriaren normalizazio
politikorako»
«Espainiari ustel usaina dario»,
adierazi du ELAko buruak. PP ustelkeriaz josita dagoela azaldu du,
eta inkestek oso emaitza txarrak
iragartzen dizkiotela. Hori dela
eta, Euskal Herriaren aurka ahal
duen guztia erabiliko duela uste
du, «horrekin osatzen baitu aurrera egiteko agenda».
Espainiako Estatuan ez dagoela
botere banaketarik salatu du Muñozek.Esan du ere bai PPk auzitegietan beti topatzen duela behar
duen «agenda maltzur» hori aurrera aterako duen norbait, eta
IGANDEKO BERRIA
Oskar Matute EH Bilduko legebiltzarkidea, hedabideen aurrean adierazpenak egiten, atzo. JAGOBA MANTEROLA / ARGAZKI PRESS
Makurtzeko asmorik
ez dute eragileek
Demokraziaren, zuzenbide estatuaren eta konponbidearen
aurkako erasotzat jo dute operazioa gizarte eragileek b Halakoen
kontra lanean jarraitzeko deia egin dute, ez dutela etsiko azaldu
«Pentsatzen duguna esatea gero
eta arriskutsuagoa den estatu batean bizitzera behartzen gaituzte», adierazi du Gazte Abertzaleen ordezkari eta EH Bilduren legebiltzarkide Arri Zulaikak.
«Pentsaeragatik eta militantzia
politikoagatik atxilotzen, epaitzen, kondenatzen eta ilegalki sakabanatzen duen estatu batean
bizi behar dugu». Euren pentsaera adierazteagatik gazte asko
ikertzen dituztela ere salatu du,
txiolarien adibidea jarrita. «Eta
paradoxa hor sortzen da: joan den
asteburuan adierazpen askatasunaren alde Parisko kaleetan manifestatu zirenak dira, justu, eskubide urratze horiek bultzatzen
dituztenak».
Baina ez direla makurtuko argi
esan dio Espainiako Gobernuari:
«Euskal gizartea, eta bereziki
gazteria, ez da makurtuko estatu
faxista eta lapurraren aurrean».
Aurre egingo diola esan du, eta,
gainera, seguru dagoela gero eta
gehiago izango direla borroka horretan arituko direnak.
S. SAENZ DE SANTAMARIA
Espainiako Gobernuko presidenteordea
hala ari dela. «PP euskal herritarrei esaten ari zaigu berarekin ez
dugula normalizazio politikorako
elementurik lortuko». «PP arazoa da gure herriaren normalizazio politikorako».
AINHOA ETXAIDE
LABeko idazkari nagusia
«Herria kalera ateratzen
den artean, ez dago
prozesua zapuzterik»
Igaro den «aste luzeak» hiru gauza erakutsi ditu, LABeko buruzagiaren hitzetan: batetik, Euskal
Herriak «bake eta konponbide
gogoa» duela baina Espainiako
Estatuak ez duela asmorik haren
bidea «bakean, libre eta demokratikoki» egiten uzteko. Errepresioa erabiliko duela, beraz.
Bestetik, hainbat arazo daudela
prozesuak aurrera egin dezan, eta
Eusko Jaurlaritza dela bat. «Jaurlaritzak lidergoa eskatzen du, baina halako egoera batean erakutsi
du ez dela gai ekinbide politiko
sendorik egiteko; ez gainontzeko
eragile politikoekin, ezta herriarekin ere».
Baina hirugarren irakasgaia da
garrantzitsuena, Etxaiderentzat:
«Herri honetan badago nahikoa
indar prozesu hau aurrera ateratzeko». Eragile askok konpromisoak hartu dituztela nabarmendu
du, eta, batez ere, badagoela herria. Herritar asko eta asko kalera
atera eta prozesua babesteko
prest dagoela adierazi du; «eta,
hori dagoen bitartean, ez dago
prozesua zapuzterik». Hala,
hausnartzeko eskatu die eragile-
ei: «Garaia da eragile sindikal, sozial eta politikoek gogoeta egiteko
eta herriari dagokion lekua emateko».
MAIDER ALUSTIZA
Etxerat-eko kidea
«Larria da: gure senideak
defentsarako eskubide
gabe utzi nahi dituzte»
«Aste honetan gertatutakoa oso
larritzat jotzen dugu», adierazi
du presoen senideen elkarteko
ordezkariak. «Gure senideak defentsarako eskubide gabe utzi
nahi dituzte, eta hori oso larria
da». Asteleheneko operazioa elkartasuna kriminalizatzeko saioa
izan dela ere iruditzen zaio. «Horregatik sartu dituzte espetxera
beste hiru lagun». Konponbidea
«Guardia Zibilak lana
ondo egin duelako eman
daiteke libreki iritzia»
PPk Gasteizen egin duen ekitaldi
batean erantzun die Soraya Saenz
de Santamariak abokatuen kontrako operazioa salatu dutenei:
Espainiako Gobernuko presidenteordearen iritziz, Guardia Zibila
da askatasunen bermea, eta,
beraz, ez du onartzen haien lana
kolokan jartzea. «Guardia Zibilak eta segurtasunerako gainerako indarrek beren lana ondo egiten dutelako eman daiteke libreki
iritzia Espainian, eta seguru ibil
daiteke», esan du. «Eta gaiztoak
lehen bezain gaiztoak diren arren
orain gutxiago direnez, demokratok askoz lasaiago bizi gaitezke».
IGANDEKO BERRIA
d
Euskal presoak
Abokatuen kontrako
polizia operazioa
ziak ez ditu Auzitegi Nazionalak
kudeatzen. Baina egozten zaizkien delituen inguruan atxilotuak izan diren abokatuek egin
beharko dute balorazioa.
Defentsa eskubidearen aurkako erasotzat aurkeztu dute operazioa zenbaitek. Bat zatoz?
Argi dago atxiloketek zuzenean
eragiten diotela defentsa eskubideari: atxilotuen eskubideari, ba-
Ainhoa Larrabe Arnaiz Bilbo
Asteleheneko atxiloketak ez ziren
beharrezkoak, Jose Fuentenebro
Bizkaiko Abokatuek Elkargoko
dekanoaren iritziz (Bilbo, 1962).
Ondo ezagutzen du kasua. Orain
sei hilabete, babes eske joan zitzaizkion egunotan atxilotutako
hamabi abokatuetariko sei. Atxilotzeko arriskuan zeudela adierazi zioten orduan, eta gutuna bidali zuen horregatik Fuentenebrok
Espainiako Auzitegi Gorenera
ekainean. Susmopean zeuden
abokatuak epaile aurrera agertzeko prest zeudela adierazi zuen
bertan. Prozedura horri jarraitu
beharrean, ordea, atxilotu egin
zituzten. Eta dekanoak ez du ulertzen hori.
Hamasei pertsona atxilotu
zituzten astelehenean, tartean
hamabi abokatu. Zein da zure
iritzia?
Argi dago asteleheneko atxiloketak beharrik gabe eginak direla.
2014ko ekainean niregana etorri
ziren asteleheneko operazioan
atxilotutako abokatuetariko sei.
Gara egunkarian agertzen zen
filtrazioaren berri eman zidaten.
Euskal presoen abokatuen aurkako sarekada egingo zutela
adierazten zen bertan, Barne
Ministerioaren iturriak aipatuz,
eta zehazten zen arrazoi ekonomikoengatik atxilotuko zituztela.
Kezka adieraztera etorri ziren
nigana. Eta neurriak hartu genituen horren inguruan. Nik gutuna bidali nion Espainiako Auzitegi Nazionaleko lehendakariari,
Bizkaiko Abokatuen Elkargoko
dekanoa naizen aldetik. Eta beste
kopia bat bidali nion auzitegiko
seigarren salako epaileari ere
[Eloy Velascori]. Operazioa hark
zuzenduko zuela adierazi baitzidaten. Eta horrela egiaztatu da.
Zer adierazi zenuen Madrilera
igorritako gutunean?
Atxilotzeko arriskua zuten legelariak aginte judizialetara jotzeko
edota epaitegira deklarazioak egitera joateko prest zeudela adierazi
nuen gutunean. Eta baita, beharrezkoa bazen, estatuaren segurtasun indarren aurrean agertzeko
ere. Ekainaren 20an bidali nuen,
eta handik sei hilabetera egin dute polizia operazioa. Atxilotu eta
bi egunera, aske utzi dituzte guztiak. Eta horrek agerian uzten du
atxiloketek ez dutela zentzurik
izan. Azken asteko sekuentziak
erakutsi du operazioa egitea ez
zela beharrezkoa.
Ez zen egin behar, hortaz.
Azken egunetan behin eta berriz
esan dut. Edozein delitu ikertzeko miaketak egin daitezke lokaletan zein egoitzetan, baina
13
«‘ETAko kideak
defendatzen dituen
abokatuak ETAkoak
dira’: berdinketa hori
ezin da egin»
MARISOL RAMIREZ / ARGAZKI PRESS
«Gertaeren sekuentziak
erakutsi du atxiloketak
ez zirela beharrezkoak»
Carlos Fuentenebro b Bizkaiko Abokatuen Elkargoko dekanoa
Atxiloketak ez daudela aski justifikatuta dio Carlos Fuentenebrok.
Dioenez, baziren auzia bideratzeko bestelako modu batzuk, eta oker
egin du justiziak horiek baztertu eta abokatuak atxilo hartzen.
horrek ez du esan nahi inor atxilotu behar denik. Zigor auzibidearen araubidean jasotzen da hori:
epailearen baimena behar da,
baina miatuko den jabe edo bizilagunak atxilotzea ez da beharrezkoa. Gainera, Espainiako
Auzitegi Nazionalean zegoen
makroepaiketa bat eten du operazioak. Auzipetu asko zeuden
[35], eta horietako hemeretzi
defenditu behar zituzten atxilotutako hiru abokatuk. Bilboko
Zigor Auzitegian ere beste epai-
keta bat utzi zuten bertan behera, Kepa Manzisidorrek aritu
behar baitzuen defentsa lanetan.
Horrelako gertakariek abokatuen eguneroko lana atzeratzea
ekartzen dute.
Bulegoen erregistroan egon zinen zu. Nola joan zen?
Guardia Zibilak deitu zuen Abokatuen Elkargora. Abokatuen
egoitzen miaketak egiten baldin
badira, deitu egiten gaituzte, kortesiaz edo. Segurtasunaren aldetik, erregistro normala iruditu zi-
tzaidan. Ez zituzten eraman abokatuen txostenak; kontabili- tatearekin zerikusia zuen informazioen bila zebilen Guardia Zibila.
Delitu ekonomikoak egotzi dizkiete. Zein iritzi duzu horren inguruan?
Ezin dut horren baloraziorik egin.
Oraindik ez dut ikerketa ezagutzen, sekretupean baitago. Ez dakit frogak dituzten edo delitu ekonomikoen zantzurik dagoen.
Dena den, normalean ogasunarekin zerikusia duten delitu edo au-
tetik, eta bezeroen eskubideari,
bestetik. Duela sei hilabete ari ziren abokatuak ikertzen. Lana eta
familia duten pertsonak dira, eta
bazekiten ez zirela desagertuko
edo ez zutela ihes egingo. Hortaz,
zergatik ez dituzu epaitegira deitzen? Zertarako atxilotzen dituzu? Baliteke egin dituzten balizko
delitu horien frogak konfiskatu
nahi izatea. Hala bada, jo ezazu
miaketa egitera inor atxilotu
gabe.
Kriminalizazio bat egon da?
Pertsona guztiek dute abokatua
izateko eskubidea eta defenditua
izateko eskubidea, egin duten delitua egin dutela. Herritarren artean abokatuekin egiten diren
identifikazioak dira arduratzen
nautenak. Adibidez: drogazaleen
abokatua trafikatzailea da, tratu
txarrak eman dituenaren abokatua tratu txarren egilea da, eta
ETAko kideak defendatzen dituen abokatuak ETAkoak dira.
sHorrelako berdinketak ezin dira
egin.
Atxilotuei babesa agertzeko
agerraldia egin zuten astelehenean 50 abokatuk.
Egin behar ez ziren atxiloketak
egin dira hemen, eta gehiegikeria
horren kontra salaketa egin du elkargoak. Nik badakit zuzenbide
estatua egon badagoela, nahiz eta
batzuetan disfuntzioak egon. Baina eskubide urraketak daudenean salatuko ditugu, zalantzarik
gabe. Ziur naiz abokatuek zein
bezeroek jarraituko dutela defentsarekin eta defentsan.
Babes mezuak jaso dituzue?
Argi dago gauzak ez direla ondo
egin. Horren adierazgarria da ostegunean Espainiako Abokatuen
Elkargoak atxiloketen inguruan
agertutako salaketa. Espainiako
abokatu elkargoetako dekano
guztiak biltzen dira bertan, eta
esanguratsua da horien salaketa.
Oro har, guztiok atera ditugu ondorio berak: ez da horrelakoak
egiteko momentua, ezta modu
egokia ere.
14
d
Euskal presoak
Abokatuen kontrako
polizia operazioa
Euskal presoen eskubideen defentsan aritzen diren abokatuen kontrako polizia
operazioak gogor eragin du presoen alderik zaurgarrienetako batean: senideengan.
Babes juridikotik harago
Gurutze Izagirre Hernani
silik emandako besarkadak, baina izugarri esan
nahi dutenak. Isilak eta
beteak». Halako besarkada eman zioten Ainhoa
Baglietto abokatuari Itziar Goienetxeak, Elias Minerrek eta Nekane Basaurik. Hirurak euskal presoen senideak dira. Itziar Goienetxea Xabier Alegria euskal
presoaren bikotekideak esana da
besarkadarena; atxiloketa, epaiketa eta kartzelaldietan egokitu
zaizkion hainbat egoera gordinetan abokatuek senideei emandako besarkadez ari zen, baina kontrako norabidean egokitu da
oraingoan. Bero hartu dute senideek Baglietto, ustekabean, abokatuen bulegoan azaldu direnean, Hernanin. BERRIAk elkartu
ditu senideak, euskal presoen eskubideen defentsan aritzen diren
I
abokatuen kontrako polizia operazioak, presoen eskubideak
urratzeaz gain, senideengan ere
baduelako eragina. Abokatu sare
horren asistentzia arlo juridikotik
harago doa haientzat. Haiekin
izan dituzten bizipen batzuk partekatu dituzte.
Kepa Minerri gaztetatik egokitu zitzaion Auzitegi Nazionala
ezagutzea. 1984an atxilotu zituzten haren aita eta ama. «30 urte
daramatzat espetxetik espetxera,
lehenbizi aitarekin eta gero
anaiarekin, eta ikusi dudana da
egunerokotasunean beharrezkoak ditugula abokatuak: bisita
ukatzen digutelako, edo eskaera
bat egin behar dugulako espetxe
barruan, auzitegira joan behar
denean... Gure senideak babesten
dituzte, eta guk lasaiago eramaten dugu espetxealdia».
Itziar Goienetxeari 1998tik abokatu askorekin hartu-emanetan
‘‘
Ez dut sekula ahaztuko
Arantzaren deia:
Xabi lasaiago dago,
egin lo lasai»
Itziar Goienetxea
Xabier Alegria presoaren bikotekidea
«Gure senideak
babesten dituzte, eta
guk lasaiago eramaten
dugu espetxealdia»
Elias Miner
Imanol Miner presoaren anaia
«Gu abandonatuta
eta presoak ere hala
geratuko lirateke
talde hau galduz gero»
Nekane Basauri
Joseba Arregi presoaren bikotekidea
aritzea egokitu zaio. «Hainbeste
auzi... Egin, Ekin, Udalbiltza,
Egunkaria...». Senideen ezinegonak partekatu dituzte abokatuek,
Goienetxeak dioenez: «Gure senideak atxilotuta, inkomunikatuta, haien berririk gabe, gu auzitegi kanpoan zain, auzitegiko ateak ixten zituzten eta atzeko parkean geratzen ziren abokatuak,
gurekin, gaupasa egiten, animoak
ematen». Ez du ahazteko Arantza
Zuluetaren telefono deia —abokatua, iaztik preso—: «Xabi lasaiago
dago, egin lo lasai». Egunkaria
auzianatxilotu eta torturatu osteko egunak ziren. Lehen bisita dauka oroimenean iltzatuta: «Begiak
itxita, hortzak beheko ezpainari
hozka egiten, odoletan.... ez
gehiago joateko eskatu zidan, berataz ahazteko. Ni animoak ematen, mezu pilo bat geneuzkan,
baina ezin zuen. Shock egoeran
zegoen; nik ez nuen kartzelatik
Elias Miner, Nekane Basauri eta Itziar Goienetxea, euskal presoen eskubideen alde aritzen diren abokatuetako batzuen bulegoan, Hernanin. GORKA RUBIO / ARGAZKI PRESS
IGANDEKO BERRIA
atera nahi; kezka ikaragarria
nuen, bere buruarekin zerbait
egingo zuela pentsatzen bainuen.
Arantzak esan zidan lasaitzeko,
autoa hartu eta Madrilera joango
zela. Hari kontatu zion gertatutakoa, baina kostata. Nik ez nuen
ezer entzun Udalbiltzako epaiketara arte. Bi egun berarekin pasatu zituen, hizketan. Une horretan
ez zuen abokatu lana egin, psikologo lana baizik». Bi egunera esan
zion lasaiago zegoela eta lortu zutela beste kide batekin jartzea.
«Hitz horiek dena dira. Hori ezin
da diruarekin pagatu». Zintzotasuna ere eskertzen die abokatuei,
senideari zer gertatuko zaion ez
ezkutatzea.
Nekane Basaurik esker oneko
hitzak baino ez ditu: «Deskribatu
ezina da zein baldintzatan egiten
duten lana, ez ordurik, ez ezer.
Frantzian bisitak jasotzeko tramiteak konplikatuak dira, eta senideaz ezer ez dakizun egunak luze
joaten dira. Abokatuak hor izateak lasaitasuna ematen digu.
Hainbat formula erabili dituzte
guri kalte egiteko: lagunen zerrendak murriztu, ausaz biluzarazi, haurrak erabili... Giza kalitatea apartekoa dute abokatuek
hori dena kudeatzeko».
Duela urte batzuk, Espainiako
zenbait espetxetan euskal preso-
IGANDEKO BERRIA
en senideak, bisitetara sartu nahi
bazuten, biluztera behartzen zituzten. Ez zuten jakiten biluzteko
eskatuko zieten espetxera joan
arte. Bereziki gogorrak egin zitzaizkien hilabete haiek; are gogorragoak haurrak zituztenei:
«Biluztera behartu nahi zuten
gure alaba ere. Abokatuari deitu,
eta esan zidan Madrilera dei zezala espetxeko zuzendaritzak, haurrak ezin dituztelako ukitu, eta
hortik lortu genuen 15 urtera arteko haurrak ez ukitzea». Minerrek jarraitu dio: «Ikasi dugu beti
erreklamatu egin behar dela. Galduko ditugu hamarretik bederatzi, baina beti erreklamatu. Ez bagenitu erreklamatuko, gauza
asko galdu egingo genituzke, ezjakintasunagatik edo...».
«Babesa»
Lasaitasuna sentitzen dute senideek abokatuengana edonoiz jo
ahal izanda. «Presoek espetxean
egoera oso larriak jasaten dituzte
maiz, eta batzuetan senideoi ez
dizkigute kontatzen, ez sufriarazteagatik. Baina abokatuek gauza
askoren berri izaten dute. Eta hori
dena jaten dute, askotan gure ordez», dio Basaurik. «Ikusten
duzu zein lan hartzen dituzten,
nola prestatzen dituzten epaiketak eta dena, eta gero defentsa
egiten duintasunez. Nik ikusi dut
Parisen epailea epaiketan lo hartzen. Ez dakit zertarako egiten dituzten epaiketak».
Harrigarri egin izan zaie senideei ikustea abokatuak Auzitegi
Nazionaleko korridoreetan nola
mugitzen diren. Goienetxeari
egokitu zitzaion haiekin ibiltzea:
«Egunkaria-ko kontuarekin
gora eta behera ibili nintzen abokatuekin, paperak behar zirelako
edo, eta ikusten duzu nola kontrolatzen duten Auzitegi Nazionala. Han lanean diharduten prokuradore edo abokatuek esaten
dizute: hauek hemen gauden
guztiok baino hobeto ezagutzen
dute Auzitegi Nazionala». Elkarrizketa aurrera doala, Ainhoa
Baglietto abokatua sartu da gelara. Irribarrea galdu gabe, baina albistea bere gordinean ematera:
«Josu oso gaizki dago». Uribetxebarriaz ari da; ostegun iluntzea
zen, eta ostiral goizaldean hil zen.
Eskertu diote abisatu izana.
Eta heriotzaren haritik segitu
du elkarrizketa Goienetxeak:
«Senideok pasatzen dugun beste
trago txarretako bat da gure senideak hiltzen direnean. Duela urte
eta erdi, hiru egunetan nire aita
eta bere [Alegria] ama hil ziren.
Une gogorrak dira. Beraiek esaten
dizute zer non eskatu, eta ezin baduzu, haiek laguntzen dizute pa-
d
Euskal presoak
Abokatuen kontrako
polizia operazioa
perak egiten, lehenbailehen ekartzeko presoa».
Kezka, aurrera begira
«Ikusteko dago zer gertatuko den
aurrerantzean, presoak arazoren
bat duenean, psikologikoki apurtuta baldin badago edo... aboka-
tuek ezingo dute ikusi?», esan du
Goienetxeak, kezkatuta. Basaurik segitu dio: «Egunak eta orduak markatuta dauzkagu. Baina
horietatik kanpo ez dakigu gure
senideei zer gertatzen ari zaien.
Batzuetan izaten dira kezkatzen
gaituzten gaiak, abokatuei esanez
gero kiku bat egiterik badagoen...
Horrek lasaitasun handia ematen
digu. Gu zeharo abandonatuta eta
presoak ere hala geratuko lirateke
talde hau galduz gero».
Uste dute operazio honen helburua prozesua oztopatzea dela.
Basauri: «Kolektiboa beharrez-
15
koa da prozesuak aurrera egiteko.
Eta hori puskatu nahi dute». Minerrek jarraitu dio: «Elkartasuna
delitu bihurtu nahi dute». Goienetxeak ditu azken hitzak abokatuentzat: «Zein gutxi eskatzen
duzuen, eta zenbat ematen diguzuen».
IGANDEKO BERRIA
Uribetxebarriari azken
agur hunkitua eman diote
senide eta gertukoek
HILBERRIA
Arrasateko Aldai parkea txiki geratu zen atzo Josu Uribetxebarriari azken agurra emateko. Xumea izan zen senideek eta gertukoek preso ohiari eskaini zioten
omenaldia. Hunkigarria ere bai.
Sentitua. Malkoz bete ziren Uribetxebarriaren familiartekoen
eta lagunen begiak haren aldeko
hileta zibilean. «Triste gaude,
Josu, baina irribarrea dugu begitartean, zurekin harro gaudelako». Adiskide eta hurbilekoek
gogoan izan zuten hilberria. Euskal preso ohiaren sendiari berotasuna eta babesa agertu nahi izan
zioten horrela.
Intimoa izan zen ekitaldia, Uribetxebarriaren familiak horrela
eskatuta. Hala ere, ehunka lagun
izan ziren eguerdian eskainitako
azken agurrean. Xingola beltzak
zituzten ikurrin artean sartu ziren
parkera hilkutxa sorbaldan hartua zuten senide eta lagunak. Jendeak ukabilak gora eta txalo artean egin zien harrera. Modu berean eraman zuten Uribetxebarriaren gorpua hileta amaitzean: xingola beltzak zituzten ikurrin eta
txalo artean.
Minetik beste izan zuen salaketatik atzoko omenaldiak. Uribetxebarriaren heriotzak eragindako samina azaleratzeko ez ezik,
espetxe politika «ankerra» salatzeko ere balio izan zuelako. Larriki gaixo zegoen arrasatearra
espetxe politikaren ondorioz hil
dela oroitarazi nahi izan zuten
ekitaldian. Hasieran, txalaparta
hotsek eta bertsoen doinuek gogoratu nahi izan zuten preso ohia.
«Bakerik izan gabe» hil dela salatu zuten bertsoetan. «Espetxe
politika krudel eta ankerra eta estatuen mendekua izan da zure
1.600 manifestari,
Oxandabaratz eta
Martin babesteko
DONIBANE GARAZI b «Demo-
Ehunka lagunek preso ohiaren aldeko hileta zibila egin dute Arrasaten
b Josu Uribetxebarria «duintasun eredua» izan dela nabarmendu dute
Maria Victoria
Arraiza.
«Besteekiko
konpromisoa»
Edurne Begiristain Arrasate
17
krazia, bakea, adierazpen askatasuna, justizia eta jendetasuna»
eskatzeko bildu ziren atzo 1.600
lagun Donibane Garazin. Asteazkenean Intza Oxandabaratzek
Parisen duen dei auzia eta Aurore
Martinek 29an duena geratzeko
aldarrikatu zuten. Tokiko 230 auzapez eta kontseilarik sostengatu
zuten mobilizazioa.
Erredakzioa Iruñea
Herritarrek lorez estali zuten Uribetxebarriaren zerraldoa. GORKA RUBIO / A.PRESS
minbizia», salatu zuten. Baina,
horren guztiaren gainetik, haren
«duintasuna» nabarmendu
nahi izan zuten. «Duintasun eredua» izan delako Uribetxebarria,
lagun eta gertukoen esanetan.
Muxuak eta malkoak
Bertsoekin, dantzarekin eta loreekin egin zioten gorazarre Uribetxebarriari. Senideek eta herritarrek krabelin bana paratu zuten
zerraldoaren gainean. Muxuak
eta malkoak. Biak pausatu ziren
hilotzaren gainean. Lagunen hitzak etorri ziren segidan: «Duintasuna erakutsi digu Josuk». Hitz
goxoak, baina saminez beterikoak. «Kalean lehenago utzi izan
bazintuzte, agian ez ginateke
orain hemen egongo», nabarmendu zuten gutun batean. Espetxean gaixorik egon zen bitartean ez zuela «beharrezko arreta
medikoa» jaso salatu zuten ondoren. Larriki gaixo dauden gainerako presoak ere ez zituzten
ahaztu: horiek aske nahi dituztela
aldarrikatu zuten.
Uribetxebarriaren senideek jasotako berotasuna eskertzeko hitzak baino ez zituzten izan. Jabi
anaiak hitz egin zuen denen izenean. Emozioz beterik ahoskatu
zituen hitzak: «Eskerrak eman
nahi dizkizuegu azken urteotan
Josu lagundu eta maitatu duzuenoi». Hitzok Josuren izenean ere
helarazi zizkien bildutakoei. Xabier Leteren Xalbadorren Heriotzean eta Eusko Gudariak abestuta eman zioten azken agurra.
52 urte zituela zendu zen, atzo,
Maria Victoria Arraiza PSNko parlamentaria. Gaixotasun larri baten
ondorioz hil zen, goizaldean. Iruñean jaioa zen; Nafarroako Unibertsitate Publikoan Soziologian
doktore zen, eta UNEDen Psikologia ikasketak egin zituen. Ogibidez Bigarren Hezkuntzako irakasle
zen. 2007an sartu zen PSNren zerrendatan eta egin zen parlamentari. Legealdi honetan Gizarte
gaietako batzordean zein Presidentetza batzordean PSNren eledun izan da. Azkeneko aldiz, iazko
azaroaren 6ko osoko bilkuran parte hartu zuen. PSOEko eta PSNko
kideek dolumin mezuak zabaldu
zituzten atzo. Besteak beste, Maria
Txibite PSNko buruak nabarmendu zuen «galera handia» izan dela
alderdiarentzat eta gizartearentzat: «Ikasteko asko utzi digu; batez ere, besteekiko konpromisoa».
Jendea auzitegia inguratzen. I. URIZ / ARP
Iruñeko epaitegiak
inguratu dituzte,
eskubideen alde
IRUÑEA b Hainbat lagunek Nafa-
rroako Probintzia Auzitegia inguratu zuten atzo, eskubide zibil
eta politikoen defentsan. Protestarekin, urtarrilaren 29an Espainiako Auzitegi Nazionalean epaituko dituzten hiru herritarrei babesa agertu nahi izan zieten.
Libre dinamikatik salatu dutenez, urte eta erdiko espetxe zigorra eskatu dute haien aurka, kartel batzuk jartzea egotzita.
18
IGANDEKO BERRIA
Gizon bat zendu da
Oiartzunen, autoan
ezbehar bat izanda
OIARTZUN b Pertsona bat hil eta
beste bat zauritu zen herenegun
gauean Oiartzunen (Gipuzkoa),
errepideko istripu batean. Artikutzako errepidean, bidetik irten
zen autoa, eta malda batean behera joan. Han hil zen gidaria, 59 urteko gizon bat. Zaurituta eraman
zuten harekin zihoan laguna.
Iruñeko Zentral kafetegian babesa adierazi zioten atzo 19. Korrikari. IÑIGO URIZ / ARGAZKI PRESS
Bost saridunak, aurrean. M. RAMIREZ / ARP
Saria euskarazko
tesia egin duten
bost ikertzaileri
BILBO b EHU Euskal Herriko
Unibertsitateak eta Euskaltzaindiak antolatutako Koldo Mitxelena sarietan bost ikertzailek jaso
dute saria. Euskarazko tesi onenak saritzen dituzte. Hauek dira
saridunak: Ostaizka Aizpurua,
Igor Aiesta, Oihane Jaka, Urtzi
Ruiz de Azua eta Ibon Egaña.
Husteko mehatxua
salatu dute
Errekaleor auzoan
GASTEIZ b Udaletik «suntsiketa
eta huste mehatxuak» iristen ari
zaizkiela salatu dute Gasteizko
Errekaleor auzoko bizilagunek.
Eraikin bat okupatua dute gazte
batzuek. Auzoak «bizirik» segituko duela adierazi dute. «Auzo
bat berreraikitzera etorri gara».
Itolarrian, hauspoaren bila
Nafarroan egoera «oso larria» dela eta, ehundik gora lagunek babesa adierazi diote 19. Korrikari
Joxerra Senar Iruñea
«Oso garai gogorrak ditugu helduen euskalduntzean». Alizia Iribarren AEKren Nafarroako euskaltegien koordinatzaileak atzo
Iruñean gogora ekarri zuen foru
erkidegoan ingelesa sustatzen dela euskararen ordez. Euskaltegiei
dagokie zerbitzu publikoa eskaintzea, baina gobernuaren inolako babesik jaso gabe. Hartara,
martxoaren 19tik 29ra Urepelen
hasi eta Bilbon amaituko den 19.
Korrikari babesa ematera deitu
du AEK-k. «Arnasa ukatu nahi
digute, baina gure aberastasuna
herritarren eta gizarte eragileen
babesa eta elkartasuna da», azpimarratu zuen Iribarrenek, eta,
itolarrian egonik, gizartearen
hauspoa eskatu zuen.
Iruñeko Zentral kafetegian
ehundik gora lagunek babesa
adierazi zioten atzo goizean 19.
Korrikari. Alde batetik, AEK-ko
irakasle eta ikasleak, eta, bestetik,
Nafarroako gizarte, kultura, kirol
eta politika arloko hainbat pertsona izan ziren aurkezpenean:
besteak beste, Sortzen elkarteko
Sergio Iribarren eta Gari Torregrosa; Aitor Etxarte NIZEko zuzendaria; Elkar argitaletxeko Patxo Abarzuza; EHEko Nestor Esteban; Bilduko Bakartxo Ruiz eta
Miren Aranoa; Aralar-NaBaiko
Patxi Zabaleta; Geroa Baiko Patxi
Leuza eta Itziar Gomez; Joseba
Asiron EH Bilduko Iruñeko hau-
tagaia; Gaizka Aranguren, Sergio
Labaien, Kike Diez Ulzurrun eta
Alberto Barandiaran kazetariak;
Iñaki Perurena; ELAko Mitxel Lakuntza...
Aurtengo Korrikak Euskahaldun izango du lelo nagusi. Mertxe
Mugika AEK-ren koordinatzaile
nagusiak eskerrak eman zizkien
agerraldira joan ziren guztiei, eta
aurreko Korrikan Amets Arzallus
bertsolariak esandako hitzak
ekarri zituen gogora: «Herri hau
euskaraz izanen da, edo ez da izanen». Helburu horretan euskaltegiek funtzio garrantzitsua betetzen dutela nabarmendu zuen
Mugikak. Azken urteetan
300.000 hiztun berri batu zaizkio
euskarari, eta herenak euskalte-
ZATOZ
ZA
ATOZ IKASTOLA
IKASTOLA EZAGUTZERA!
AATE
TTE IREKIEN
IRE
EGUNA
Urtarrilak 21 - 18:00etan
Urtarrilak 24
10:00etatik 13:30era
Bilera inffo
ormatiboa
gietatik atera dira. Mugikaren hitzetan, laguntzak ez dira nahikoa,
eta Nafarroan egoera «oso-oso
larria» da.
Hartara, Korrikaren gisako ekinaldiek balio izan dute AEKren
eguneroko jarduna arnasberritzeko. Asier Amondo Korrikaren
arduradunaren arabera, «inoiz
baino beharrezkoagoa» da babesa: batetik, Korrikaren laguntzaile egin liteke 12 euroren truke, eta,
bestetik, kilometroa ere eros daiteke lantokian, lagunartean, sendian edo elkarteetan bat eginda.
Laguntzaile gisa AEKren euskaltegietan zein Korrika dendetan
izena eman daiteke, eta kilometroak otsailaren hasieratik aukeratu ahal izango dira.
www.zatozgurera.wix.com/
ikastola
IGANDEKO BERRIA
19
Udalen euskara
planak auzitara
eramaten hasi
dira Nafarroan
Baztango Udalaren euskara plana salatu du
Nafarroako Gobernuak b Udalean hizkuntz
irizpideak jartzea legez kanpokoa dela uste
du b Udal gehiago egon daitezke jomugan
Garikoitz Goikoetxea
Euskara sustatzeko neurrien aurkako auzibideetan Carlos Urkijok
jarri du zeresana azken hilabeteetan, Espainiako Gobernuak EAEn
duen ordezkariak: udalak auzitara eraman ditu euskara bultzatzeko neurriak hartu dituztelako. Ez
da bakarra, ordea. Nafarroako
Gobernua ere hasia da bide bereko neurriak hartzen. Helegiteak
jartzen ari da udalen euskara planei, BERRIAk jakin ahal izan duenez. Baztango Udalera, esaterako,
jakinarazpen bat bidali du gobernuak, esanez legearen kontrakoak direla euskara sustatzeko hartu dituzten neurriak, eta auzitara
joko duela. Helegitean emandako
argudioak ikusirik, oso litekeena
da beste herri batzuk ere salatzea.
Asteon bertan jaso dute txosten
bat Baztango Udalean. Abuztuan
onartu zuten euskararen erabilera normalizatzeko plana, eta azaroan informazioa eskatu zien gobernuak. Toki Administrazioko
kontseilari Jose Javier Esparzaren
Edukiari erreparatuta, Baztango planak badu antza Gipuzkoako Diputazioarenarekin —Urkijok
salatu du hura—. Bi alde nagusi
ditu, finean: zerbitzuak euskaraz
ziurtatzea eta udalean euskara
lan hizkuntza izan dadin saiatzea.
«Gaztelania bazterrean»
Euskara lehenesteko neurri zenbait ageri dira planean: webgunea
irekitzean euskarazko bertsioa
agertzea lehenik, herritarrekiko
harremanetan lehen hitza euskaraz egitea udaleko langileek eta
seinaleetan euskara erabiltzea,
adibidez. Hori «gaztelania bazterrean uztea» dela dio gobernuak.
Zerbitzuak euskaraz ematea
bermatzeko, kontratuetan hizkuntz irizpideak jarriko dituzte.
Gobernuak ez du auzitan jarri horren legezkotasuna —Urkijok,
bai—. Administrazio Auzitegiaren
ebazpen bat aipatu du: «Administrazio publikoen hizkuntz betekizunak ez dira ahultzen era batera edo bestera kudeatzeagatik».
Gobernuak dio herritarren zerbitzuetan jar litezkeela irizHerritarrentzako zerbitzuetan pideak; udalaren jardunerako kontratuetan, ez.
euskara ziurtatzeko hizkuntz
Hain zuzen, udalaren
irizpideak ezartzea legezkoa
barruko neurriekin beredela aitortu du gobernuak
ziki kritiko da gobernua.
agindu bat iritsi zaie orain; plana- Idatzizko erlazioan, euskara bulri helegitea ezartzeko agindua da. tzatuko dute: herritarrei euskaraz
Irmoa da gobernuaren agiria. egingo diete, erdaldunen eskubiBatetik, iruzur egitea egotzi dio deak errespetatuz betiere; euskaudalari: «Udalean euskararen ra ofizial den eremuko erakundeerabilera arautzeko erregulazioa ei euskaraz egiteko eskatuko die.
da, normalizazio plan gisa mozo- «Ele bitan egin behar dute, interrotua». Bestetik, legeak ez bete- resdunek bat erabiltzeko eskatu
tzea: «Kontraesana da planak es- ezean», erantzun du gobernuak.
Gomendiorik ere ez du onartu:
parru juridikoa aipatzea oinarri
gisa eta gero sistematikoki urra- hautagai euskaldunak aurkezteko
tzea». Planak dio legea beteko «konpromisoa» hartzea propoduela eta herritar guztien eskubi- satzen die planak alderdiei. Ez du
deak bermatuko dituela, baina nahi UPNk: «Konstituzioa urragobernuak uste du «lege babesa tzen du, kargu publikoak eduemateko formula» soilik dela hori. kitzeko eskubideari dagokionez».
Uemako ordezkariek bilera egin zuten atzo. Urkijoren salaketei nola erantzun adostu zuten. BERRIA
Urkijoren helegiteei aurre eginez,
euskaraz helaraziko dituzte aktak
G. G. Zumaia
Jomugan daudela sentitzen dute.
«Espainiako Gobernuaren ordezkariak gidatuta gauzatzen ari den
erasoaldiak bete-betean harrapatu gaitu». Carlos Urkijo Espainiako Gobernuaren EAEko ordezkaria salaketak ezartzen ari da Uema Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko udalen aurka. Aktak euskaraz bidaltzea da oraingo
argudioa. Hamahiru udali heldu
zaie salaketa, eta aurrera egitea
erabaki dute gehienek, 11k: aktak
euskaraz egiten segituko dute, eta
auzitegian defendatuko dute hori.
Uemako udalek bilera egin zuten atzo Zumaian (Gipuzkoa), eta
hizpide izan zuten azken hilabeteetan Urkijok hartutako bidea.
Kontratu publikoetan hizkuntz
irizpideak sartzea izan zen lehen;
aktak euskaraz egiteagatik ari da
udalen aurka orain. Udal batzuen
aurkako auzibidea baino gehiago
dela ohartarazi dute Uemako kideek: «Euskararen ofizialtasuna
bera ari dira zalantzan ipintzen».
Urkijoren salaketak eskuan, bi
aukera zituzten mahai gainean:
batetik, atzera egitea, eta gaztelaniaz ere helaraztea aktak —itzulpen gastua beren gain harturik—;
bestetik, auzibideari heltzea, abokatuen-eta gastuari aurre eginez.
Bigarren aukerari helduko diote
11 herri hauek: Aduna, Amezketa,
Antzuola, Arama, Beizama, Bergara, Elgeta, Gaintza, Oiartzun,
Oñati eta Usurbil. Uemak aholkularitza juridikoa eskainiko die.
73
UEMAKO KIDEAK
Uema Udalerri Euskaldunen Mankomunitatean 73 herritako udalek
parte hartzen dute gaur egun.
Zerain, azkena. Atzoko bileran
egin zen kide Zerain (Gipuzkoa).
Urkijok ohartarazia dio salaketa
ezarriko diola Ueman sartzeagatik.
Berastegiko Udala ere salatu zuen
horregatik. Bi kasuetan, auzibidean jarraitzea erabaki dute udalek.
Eusko Jaurlaritzaren txosten
bat izango da aurrera egiteko oinarria. Haren arabera, legezkoa
da aktak euskaraz bidaltzea. Nolanahi ere, Uemaren abokatuek
zalantza dute: «Ez daukagu epaia
irabaziko den ziurtasunik».
Euskararen legea egokitzea
Jaurlaritzak egin du txosten juridiko bat, baina gobernua izaten
ari den jarrerarekin ez dago erabat ados Uema. Azaldu du presazko bilera bat eskatu ziotela urtarrilaren 2an, zer egin adosteko,
eta Jaurlaritzak ez duela erantzun
ere egin. Helegiteen epeak betetzen ari direnez, atzoko batzarrean adostu zuten aurrera segitzea.
Hala ere, Maren Belastegi Uemako lehendakariak nabarmendu du «bat eginda» erantzun behar zaiola Urkijoren jardunari.
«Euskaldunon eskubideak bermatu eta euskaraz aritzea juridikoki babesteko moduak bilatu
behar ditugu ezinbestean». Bide
bat aipatu du: EAEko euskararen
legean egokitzapen batzuk egitea.
20
IGANDEKO BERRIA
Harian Zientzia
«Azpimarratuko nituzke
gaixotasun arraroen
arloan egin diren lanak»
Jose Maria Mato b CIC Bioguneko zuzendari nagusia
Hamar urte bete ditu biozientzietako ikerketa zentro CIC Biogunek.
Zuzendari nagusiaren aburuz, ikerketen mapan beren lekua egin
du. Bidean kanpoko ezagutza izatea giltzarri izan dela uste du.
Arkaitz Almortza Muro
Haurtzarotik heldutasunera
egin du salto CIC Biogune ikerketa zentroak. Biozientzien
alorrean lan egiteko helburuarekin jaio zen, orain dela hamar urte, eta ikerkuntzaren
mapan beren lekua lortu dutela nabarmendu dute sustatzaileek. Jose Maria Mato (Madril,
1949) zuzendari nagusia da gunearen bilakaeraren lekuko
zuzena, hasieratik ibili baita
bertan lanean. CIC Biogune eta
CIC Biomagune ikerketa guneetako zuzendari nagusia da, eta
orain arte lehenengoaren zuzendari zientifikoa ere izan da.
Haize berriak datoz, ordea, hamargarren urteurrenean, Jesus
Jimenez kimikaria izanen baita
hemendik aurrera ikerketa guneko zuzendari zientifikoa.
Hamar urte bete berri ditu CIC
Biogunek. Zer-nolako balorazioa egiten duzu?
Oso balorazio ona egiten dut.
Hasieratik izan genuen argi
gure misioa: biozientzietako
zentro bat eraikitzea, Euskadin
eta Espainian lekua izanen
zuena, eta nazioartetik ikertzaileak ekarriko zituena. Eta
lortu dugu; zenbakiek hala
diote, behintzat: egun, 140 lagunek lan egiten dugu. Urte
hauetan, 36 herritako 500
ikertzaile baino gehiago igaro
dira. Horietatik hogei atzerrian
ziharduten euskal ikertzaileak
dira; beraz, etxera itzuli dira lanera. 84 lagunek beren lehen
lanpostua izan dute bertan. 46
doktoretza tesi egin dira, eta 56
ikaslek master ikasketak egin
dituzte. Trebakuntza profesionaleko 59 ikaslek gurean egin
dituzte praktikak, eta nazioarteko ikasleak ere aritu dira.
Ikerketari dagokionez, 500 artikulu baino gehiago argitaratu
dira nazioarteko aldizkari
zientifikoetan, eta 6.500 aipamen baino gehiago izan dituzte. Orotara, lau patente lortu
dira, hiru ustiatuak daude, eta
beste lau eskatu dira. Inguruko
enpresekin ere elkarlanean
aritu gara: euskal enpresak azpikontratatu ditugu 4 milioiren truke, eta eskainitako kontratuen bidez 6,4 milioi euroko
fakturazioa dugu.
Nola lortu duzue erreferentziazko gunea izatea? Zeintzuk izan ziren zuen helburuak?
Gure helburu nagusia izan zen
CIC Biogune Europa, Espainia
eta Euskadiko ikerketaren maparen erdian jartzea, eta lortu
dugu. Aldi berean, nazioarteko
ikerketa gunea izan nahi genuen, kanpoko jendea erakarri
eta aldizkari hoberenetan argitaratu, eta lortu dugu hori ere.
Horretarako, garrantzitsua
izan da ikertzaile onak erakartzea, proiektuan sinesten zuten zientzialariak. Etorri direnak gogotsu aritu dira lanean,
ilusioz.
Nazioarteko ikertzaileen beharra aldarrikatzen duzu. Zer-nolako garrantzia du zuenaren gisako ikerketa zentro batean
kanpotik etorritako zientzialariak ere aritzeak?
Ikerketa globala da globalizazio hitza asmatu aurretik; ikerketa zentroentzat kanpoko
ikertzaileen falta eragozpena
da. Hau da, ez lukete zentzurik
izanen. Gurean, kanpoko espezialistak ekartzeko aukera izan
dugu, gertuan lantzen ez diren
alorretan jantziak.
Urte hauetan egin dituzuen lanen artean, zeintzuk nabarmenduko zenituzke?
Gaixotasun arraroen alorrean
egin diren lanak azpimarratuko nituzke, esaterako. Egun,
porfiria lantzen ari gara, tratamendurik ez duen gaixotasun
arraro bat. Gure ikerketei esker
jakin dugu zergatik sortzen
den, zer-nolako bilakaera
duen, eta molekula bat sortu
dugu, botika izateko hautagai
izan daitekeena. Beste lanetako batek gibeletako gaitzak
ikertzen ditu. Gibel gantzatsua
herritarren %30ek dute. Kasu
batzuetan, gainera, gaixotasuna izateaz gain, gibela handitu
egiten da, eta minbizia eta fibrosia sortzen dira. Orain arte,
eritasun hori diagnostikatzeko
biopsia izaten zen modu bakarra. Guk odolean atzemateko
sistema sortu dugu, eta dagoeneko komertzializatu dugu;
lorpen handia izan da. Prostatako minbiziaren alorrean ere
hainbat ikerketa egiten ari
gara. Beste azterketetako batek
jaioberrien lehen txizetan metabolismoak ikertzea du xede,
horrek, gaixotasunik izatekotan, identifikatzen lagunduko
bailuke.
Hamargarren urte honek zuzendari zientifiko berria ekarri
du: Jesus Jimenez ikertzailea.
Hamar urte hauetan CIC Biogune eta CIC Biomagune guneetako zuzendari nagusia izan
naiz, eta CIC Bioguneko zuzendari zientifikoa. Hamar urte
igaro eta gero beste lagun bat
sartu da, zientzialari aparta.
Goi mailako kimikaria da, eta
Kimikako Errege Elkarteko zuzendaria da. Ona da gogotsu
dabilen jende berria izatea; horrek gunea beste norabide batera bideratuko du. Oro har, ez
dira aldatuko landuko ditugun
alorrak, baina bai lan egiteko
era, eta emaitzak hobeak izanen dira. Nire ustez, zentroetako zientzia zuzendaritza aldatu
egin behar da noizean behin.
Lehen hamar urteetan gaztarako gauzak egiten zituen. Orain,
berriz, handitu egin da, eta helduen gauzak egin behar ditu
zentroak.
R
ARGI ALDIAN
Ana Galarraga
Elhuyar
Iruzurra
zientzian
etidanik izan da iruzurra zientzian. Iazko
kasu nabarmenena
RIKEN ikerketa-zentroak zelula amekin egindakoa
izen zen. Ez bakarrik iruzurraren neurriagatik, baita izan zituen ondorioengatik ere: ikerketan parte hartu zuen zientzialari ospetsuenak bere buruaz beste egin zuen. Yoshiki
Sasai izena zuen, eta zelula
arruntak zelula ama bihurtzeko
STAP errezetaren egileetako bat
zen. Errezeta ia magikoa zen,
ordura arte garatutakoak baino
askoz ere errazagoa. Nature aldizkarian argitaratu zituzten
osagaiak eta prozedura osoa,
iazko urtarrilean, bi artikulutan. Ia berehala azaldu ziren lanari buruzko zalantzak; gutxienez zortzi ikertzailek esan zuten ezin zutela ikerketa errepikatu (errepikagarritasuna da
metodo zientifikoaren oinarrietako bat). Otsailean, RIKENek
barne-ikerketa bat egin zuen,
eta artikulu zientifikoen sinatzaile nagusiak, Haruko Obokatak, jokabide okerra izan zuela
ondorioztatu zuen. Korapiloa
estutzen joan zen, eta, uztailean, Nature-k atzera bota zituen
bi artikuluak.
Sasairen suizidioa alde batera
utzita, batek pentsa lezake artikulu iruzurtiak atzera botatzea
mekanismo eraginkorra dela
zientziaren zuzentasuna bermatzeko. Alabaina, iruzurrarekiko kezka areagotzen ari da.
Batetik, atzera botatako artikuluak ez direlako baztertzen beti;
askotan, ontzat emanak eta aipatuak izaten jarraitzen dute.
Bestetik, gero eta gehiago direlako argitaratu ondoren atzera
botatzen diren lanak: 2000. urtean, 30 artikulu ziren; 400 baino gehiago 2014an. Hala, iruzurra eragozteko neurriak hartzeko garaia dela uste dute aditu
askok. Ez dute lan makala: Nature-k egindako aurreikuspenaren arabera, aurten 470 artikulu botako dira atzera.
B
IGANDEKO BERRIA
ponbideak egon litezke —akordio
bat bilatzea bankuekin, ebazpenari helegitea jartzea...—, baina halakorik ezean administrazioak osorik pagatu beharko die bankuei.
Errudunak bilatzeko joera oso
humanoa da. GHK-ko oraingo
agintariek aurrekoei leporatu diete swap-en gastua, eta oposizioak, gobernuari. Baina swap-en
auzi honetan, errua —halakorik
existitzen bada— partekatua dago.
EAJk, PSE-EEk eta H1ek presaka eta oso trakets egin zituzten
errauste planta eraikitzen hasteko
azken urratsak. Hauteskundeen
bezperan, orain lau urte, presaka
onartu zuten swap-ak sinatzea,
ingurumen baimena lortzeko dokumentuak trukatu zituzten, ingeniaritzak kontratatzeko prozesuan zenbait irregulartasun egin...
2011ko hauteskundeak heldu
aurretik obrak abian nahi zituen
aurreko gobernuak, eta swap-ak
horretarako bermea izan ziren. 68
milioi euroko mailegua hitzartu
zuten. Obra egin edo ez egin, mailegua erabili edo ez erabili, bankuek ziurtatu zuten interesak eta
R
ANALISIA
Mikel P. Ansa
Banka beti garaile
ipuzkoako errauste
plantaren lanak geldiaraztea Bilduren
«obsesioa» izan da.
Hala esan du Carlos Ormazabal
EAJko kideak. «Kapritxoa», PPko ordezkariaren hitzetan. Swap
direlakoei buruzko epaia ezagutu
da egunotan. Gipuzkoako Hondakinen Kudeaketa enpresak —aldundiak, mankomunitateek eta
Donostiako Udalak sortutako enpresa publikoa— auzitara jo zuen,
pentsatuz Caixa eta Banesto bankuei gehiegizko interesak ordaintzen ari zela, erabiltzen ari ez zen
mailegu batengatik. Epaileak
arrazoi eman die bankuei. Enpre-
G
sak, beraz, interesak pagatzen jarraitu beharko du, errauste planta
eraikitzeko balio behar zuen (erabili gabeko) mailegu batengatik.
Garesti aterako da «obsesioa».
68 milioi inguru. Hala ere, GHK-k
berdin pagatu beharko zukeen
kopuru hori, auzitara jo, edo ez jo.
EAJ, PSE-EE eta H1eko agintariek
bankuekin lotuta utzi zuten hitzarmenaren arabera, 2031. urtea
arte pagatzen jarraitu behar baitu
GHK-k interesak. Bilduk errauste
planta ez eraikitzeko izan bide
duen «obsesio» horren adinakoa
izan baita GHKren aurreko agintariek planta eginarazteko izan
duten «obsesioa». Tarteko kon-
itzulketa jasotzeko modua, mailegu osoa erabili izan balitz bezala.
Obra eginarazteko berme bat zen
GHKren orduko agintarien partetik. Baina bankuen partetik, mailegua eta haren interesak kobratzeko berme bat, baita ere.
Bilduri, aldiz, gehiegi luzatu
zaio errauste planta geldiaraztea.
Batzar Nagusietan gutxiengoan
izanik, ezin izan ditu bereganatu
oposizioko alderdiak. Enpresekin
obra geldiarazteko akordioa lortzeko nahikoa lan izan ditu. Eta
bankuei ordaintzen ari zen mailegu horiek etetea ez du lortu, ez hitzarmenaren bidetik, ez maileguaren itzulketa ordaintzeari utzita, ez auzitara jota ere.
Errudunak aurkitu nahi izanez
gero, norberak aurkituko ditu bereak. Bakoitzak ebatzi beharko du
noren «obsesioa» den handiagoa.
Baina bada beste ertz bat. Errudunak gorabehera, operazioaren
ondorioa argia da: berdin du administrazioak zer egiten duen,
bankuak beti kobratuko du. Epaitegiak egiaztatu eta bermatu du.
Bai, epaileari jarraituz gero legez-
21
koak izango dira swap horiek.
Baina oso bidezkoa ez du ematen
erabiltzen ez den mailegu baten
interesak ordaintzeak. Bankuak,
praktikan, utzi ez duen diru batengatik kobratu behar ditu diru
hori uzteak emango lizkiokeen interesak? Legezkoa denaren eta bidezkoa denaren arteko eztabaida.
Datutan: bankuekin hitzartutako 68 milioi euroko mailegutik,
hamar milioi baino gutxiago erabili ditu GHK-k. Baina swap-ek
zehazten zuten inbertsio egutegi
baten arabera kobratuko zituztela
itzulketak eta interesak bankuek.
Dirua erabili edo ez, gastatu izan
balitz bezala kobratuko zutela beti.
GHK-k auzitara eraman duen perituaren txostenaren arabera, jaso
duen maileguaren eta bankuei
itzultzen ari den dirutzaren arteko
desfasea %794koa da. 670.000 euro ari baita itzultzen hilero.
Alderdi politikoei akaso interesatuko zaizkie, baina bankuei ez
die asko axola errudunak eta «obsesioak» zein diren, bistan da; zuzenbidearekin edo zeharbidetik,
bankak ez duelako sekula galtzen.
Hilberriak
Carlos Aseginolaza
Iparragirre
Carlos Aseginolaza
Iparragirre
Hamaika momentu eder
pasatu zetuagu elkarrekin
Eskelak
Izotzak estali zetuk gure bihotzak
Marisol, Pello, Joxan, Belen
ATAUNGO KUADRILLA
(0034)943 30 40 30
ATAUNEN, 2015eko urtarrilaren 18an
BEASAINEN, 2015eko urtarrilaren 18an
Carlos Aseginolaza
Iparragirre
Herenegun hil zen, istripuz, 59 urterekin.
[email protected]
Carlos Aseginolaza
Iparragirre
-Goian bego-
Emaztea: Lydia Muñoz; seme-alabak: Usua eta Joan; ezkon ama: Lidia Robles; anai-arrebak: Ines eta Ernesto, M. Carmen eta Jose Luis, Jose M. eta M. Jose, Paki eta Juantxo, Francisco; ezkon anaia: Roberto;
ilobak, lehengusuak eta gainerako ahaideak.
Oiartzungo Udaleko korporazioa eta lankideak
BEASAINEN, 2015eko urtarrilaren 18an.
Helbidea: Foru, 16–2.
Oharra: Gorpua Beasaingo GOIERRI BEILATOKIAN egongo da, IGANDEKO 18:00ak arte.
Oiartzunen, 2015eko urtarrilaren 18an
22
Harian Ekonomia
«Ez da izanen egiturarik
laborantzarentzat, ez bada
Iparralde guziarendako»
Mixel Berhokoirigoin b EHLGko lehendakaria
JOANES ETXEBARRIA
Ipar Euskal Herriaren eta laborantzaren
egoera sakon markatu dute ELB eta
EHLGk. Mixel Berhokoirigoinek
hurbiletik bizi izan ditu borroka
eta aldarrikapen horietako
anitz. Begirada beti aitzina,
egoerari argazkia atera dio.
IGANDEKO BERRIA
Maddi Ane Txoperena Iribarren
Ainhize-Monjolose
Hamar urte bete berri ditu Euskal
Herriko Laborantza Ganberak
(EHLG), eta haren zuzendaritza
utziko duela iragarri du Mixel
Berhokoirigoinek (Gamarte, Baxenabarre, 1952). Parada ezin hobea gibelera begiratzeko: sindikalismoaren hastapenak, ganberaren bilakaera, laborantzaren egoera... Mintzatzeko gogo eta gairik
ez du eskas, bederen, Berhokoirigoinek.
Euskal Gazteria katolikoetako
militante, Euskal Herriko Laborarien Batasunaren (ELB) sortzaile... Laborantza ganberaren geroa
Ipar Euskal Herriko koadro instituzionalarekin loturik egonen
dela dio, eta, hain justu, duela hamar urtetik aitzinamenduak egin
direla erranen luke. Kolektiboaren indarrean sinetsirik, geroari
itxaropentsu egiten dio so.
Euskal Gazterietan hasi zinen
militatzen. Eskola bat izan da?
Hor ikusi eta ikasi nuen anitz gauza. Ez dugu hautatu, mugimendu
horretan gertatu gara, eta hor
kontzientzia hartu dugu bazela
sistema ekonomiko bat, eta sistema horretan bazela kapitalaren
indarra, bazirela zapalduak, zapaltzaileak... Laborantzari buruz
ideia berriak agertu dira; ikusi dugu ez direla laborantza mota guziak berdinak, ez dela bakarrik
sektore material bat produktu batzuk produzitu eta gero saltzeko,
baina ere laborantza zela gauza
bat oso interesgarria eta oso konplikatua, eta harreman bat lurraren, pertsonaren eta kontsumitzailearen artean... Orain normalizatuak diren gauzak orduan berriak ziren.
Eta hortik sindikalismora jauzi.
Denak lotuak ziren. Hori zen bide
klasikoa, erran nezake: Euskaldun
Gazterian egin lehen urratsak, eta
gero inplikazio logikoa; segida sindikalismoa zen. Hor ikusi genuen
laboraria definizio ofizialez nagusi
bat zela, baina errealitatean langile munduari hurbilago zela; bere
laneko tresnen jabe da, baina ez du
berak erabakitzen. Bankuak erabakitzen du, agroindustriak erabakitzen du... Nagusia izan bagina, esnea saltzen dugularik behar
genuke faktura guk egin. Orduan
asko aipatzen zen klase kontzientzia hitza.
Frantziako FNSEA sindikatu nagusian hasi zineten hasieran,
harekin ados ez izan arren.
Frantzian ez zen aniztasunik: sindikatu bakar bat zen onartua, ofiziala. Eta Iparraldean ere laborariak identifikatzen ziren FNSEAri.
Guk, nahiz teorian ez ginen ados
IGANDEKO BERRIA
haren analisi eta helburuekin,
pentsatu dugu: «Ez gara jendeetarik aparte antolatzen ahal. Behar dugu laborariak diren lekuan
antolatu». Baina inplikatu gara
gure ikuspegiarekin; eta gero
hortik sortu da dibortzioa.
ELB sortu zenuten 1982an: Ipar
Euskal Herriko lehen sindikatua.
Pauso izugarri garrantzitsua zen.
Gaur egun Iparraldeak ez du koadro instituzionalik; ez da existitzen. Baina duela 30 urte, oraino
arraroagoa zen.
Azalpen ugari eman beharko zenituzten hasieran...
Behar izan ditugu esplikatu bi
gauza: alde batetik, zergatik sindikatu horretarik ateratzen ginen. Ordurako lelo hori zabaltzen
zuen FNSEAk: «Batasunak ematen du indarra». Esplikatzea guk
egiten genuen urratsa ez zela zatiketa, baina bazuela beste helburu
bat... Eta beste gauza zaila zena
esplikatzea: zergatik Euskal Herrian. Hemen ez da botererik, ez
da administraziorik, solaskiderik
ez da... Parean ez da ezer, eta, beraz, ez du zentzurik guk Euskal
Herrian egitea tresnak.
Zergatik egin zenuten, orduan?
Guretako arrazoia argi zen: gure
lurraldearen kontzientzia bagenuen, eta sartu gara haste-hastetik Iparraldea eta Euskal Herria
eraikitzearen ideiarekin. Eta, egiteko, harriz harri behar zaizkio
eman gorputzaren zati batzuk.
Kritika eginen zizueten...
Erraten ziguten motibazio politikoak genituela sindikalak baino
gehiago. Gainera, garai hartan testuinguru politiko orokorra, biolentzia eta errepresioa, zaila zen.
Guk esplikatu dugu dena politikoa
dela. Iparraldea markatzea politikoa da, eta ez markatzea ere bai.
Ez zarete politika eta teorian
gelditu, halere.
Ekonomia Harian
Gure lana beti izan da errealitatea.
Ez dugu abiatu behar diskurtso
politikoetarik eta jendea konbertitu erlijio batera. Gogoan dut adibide bat: herri bateko FNSEAko
delegatu batek behi esnea egiten
zuen, eta gu behi esneaz arduratzen ginen memento horretan.
Egiten genuen lana bere errealitateari lotua zen. Egun batez erran
zuenaz oroitzen naiz: «Ados naiz
egiten duzuenarekin, baina ez
naiz inoiz etorriko ELBra; badu
euskaldun tatxa». Eta gero handik hamar urte barru ELBn zen.
Departamentuko laborantza kudeatzen duten egiturek beti ukatu
dute hemen egin duguna. Eta orduan dibortzioa berek sortu dute.
Ez dute ukan inteligentzia minimo bat batzuetan bederen gure
proposamenak entzuteko.
Horrela etorri zen laborantza
ganbera baten galdea ere.
Memento batez ELBn pentsatu
dugu behar genuela Euskal Herriko Laborantza Ganbera instituzioa. Arrazoi askorentzat. Bat:
instituzio bat delakoan, beraz,
Euskal Herriaren instituzionalizatzea bagenuen gogoan. Bigarrenik, laborantza ganberako ordezkariak laborariek izendatzen
dituzte hauteskundez, beraz,
badu zilegitasun bat. Zergak hartzen ditu, diru publikoa badu. Eta
badu misio bat: garapena kudeatzea interes orokorrari buruz.
Lehenago baziren tresnak.
Istorio batean sartu da, eta istorio
hori ez da bakarrik ELB eta EHLG.
Artean izan dira beste egitura batzuk: Arrapitz, GFA (orain Lurzaindia)... Gogoeta guzien bizkarrezurra ELB izan da, bide politikoa, baina bada ere kezka
aldaketa politiko horiek lortu baino lehenago: jendeak behar du
bizi, eta, beraz, tresnak sortu dira
garapenaren alorrean lan egiteko.
EHLGk denak elkartu zituen.
Sortu gara egitura publiko batek
duen transbertsaltasun hori garatzeko: ekoizpena, lurra, ekonomia, ikerketa... Sail zabal horretan sartu ditugu jada ziren piezak,
ez ditugu zerbitzuak bikoiztu.
Ez da dena erraza izan.
Hamar urtez izan da borroka laborantza iraunkorrari emateko
tresna instituzional bat. Eta hori
da problema nagusia: tresna instituzionalek, orokorki, guk nahi
ez dugun laborantza bultzatzen
izan gara zazpi edo zortzi auzitegitan. Denak auzitegietan ezarri
ditu estatuak, eta denak galdu.
Zer ikasi zenuten auzietarik?
Auzi horiek trabatu gaituzte asko,
eta memento berean azkartu gaituzte. Eta uste dut irabazi dugula
laborari munduaren eta gizartearen zati inportante bat. Ikusi dute
gure borroka zuzena zela, eta behar zela. Gure abenturak aberastu edo hazi du mugimendu orokor bat Iparraldearen instituzionalizatzearen arloan.
Zein mugimendu?
Memento berean sortu
zen Batera-ren istorioa
ere... denak lotuak dira.
Uste dut egin dugun
Gure lana beti izan da
urratsak Batera-ri eman
errealitatea. Ez dugu abiatu
diola ere indar bat, Batebehar diskurtsotik eta jendea
ra-k lagundu gaitu gu ere
konbertitu erlijio batera»
biziki, zeren eta sektorea
«Badira hutsuneak, baina ez
zabaltzen baitzuen. Badut uste biziki hobeki egiten
tera bilakatu da gero besahal genuela. Imajinatu behar
te partaideendako errelitzateke ez balitz EHLG»
ferentzia bat. Ez dut nahi
gureganatu gurea den
dutela. Laborantza alternatiboa baino gehiago, baina uste dut labeti militanteen esku da, baina borantza ganbera ekarpen bat
guk ez genuen nahi izan zedin ba- izan dela Iparraldearen kontzienkarrik militanteen afera, zeren tzia politiko horretan.
eta militantziak ematen du inda- Azkenean, elkarte bat sortu zenuten. Ez da lortu, beraz, laborra, baina eskatzen du asko.
rantza ganbera ofiziala.
Estatuak ez zuen onartu.
Izan dira problemak. Guk ez dugu Ez: borroka horrek segitzen du.
instituzio bat egin, egin dugu el- Nik uste guk egin dugula egiten
karte bat. Baina elkarte horrek ahal genuen guzia: ez dugu egituhartu duen izena eta finkatu duen ra publiko bat sortzeko gaitasuhelburua zen laborantza ganbera nik; ez da dekretatzen ahal. Esainstituzioaren espazioan sartzea. ten ahal duzu antzerki bat bezala,
Hortarik etorri da auzia eta arazo- baina errealitatean ez da gauzaak, erranez estatu kolpe bat egi- tzen ahal. Ez dut uste gaur egun
ten genuela. Intentzio hori da au- izanen den laborantzako sektorezitan ezarria izan, baina guk erran arentzako pauso instituzional
dugu intentzio bat ez dela auzitan bat, ez baldin bada Iparralde guezartzen, ekintzak baizik. Erreali- ziarendako.
tatera etortzean erakutsi dugu es- Hamar urte bete dira 2005ean
pazio hori ez zela pribatua; ez zela EHLG sortu zenutenetik. Zein
monopolio bat. Memento batez balorazio egiten duzu?
‘‘
23
Uste dut anitz gauza batean egin
behar izan ditugula. Eta gaur
egun badakigu badirela oraino
hutsuneak, baina ez dut uste biziki hobeki egiten ahal genuela.
Imajinatu behar litzateke ez balitz
EHLG: gaur egun baditugu hamabost langile, eta ez dira elkarri
so. Hor baldin badira, dira lan baten egiteko. Eta lan hori behar
bati erantzuteko da.
Zein erronka ditu orain?
Teknikoki, uste dut bertze bi pertsonarekin gure espazioa ongi beteko dugula. Eta, gero, gure desafioetan da hurbiltasuna behar dugula atxiki, eta beharbada
azkartu. Gauza guziak behar dira
islatu praktikan. Onak izan behar
dugu ez bakarrik diskurtsoetan.
Laborantza iraunkor hori liseritzeko gisan izan dadin laborarientzat, aplikatzeko gisan. Gure
izpiritua zaindu ere: ez dugu behar pentsatu inoiz lortua dela.
Lehendakaritza utziko duzu.
Erraza da esplikatzea. Hamar urte
ez da guti, eta uste dut muga hori
ona dela uzteko. Hasteko, postu
horretan ene ekarpena edo ene
partea egina dudala. EHLGrentzat beharrezkoa da aldatzea ere.
Epe laburreko efikazian pentsatzen ahal da oraino posible dudala, baina epe luzerako ez da ontsa.
Behar dugu eta badugu gaitasuna
arraberritzeko. Ez naiz beldur
EHLGren bilakaeraz: lehendakaria dena gaitasun kolektibo baten
bozeramaile da.
Eta zure geroa?
Epe laburrean EHLGko bulegoan
segituko dut. Gero, nahi nuke
oraino zerbait egin. Ez dakit oraino zein forman, behar dut denbora ene buruan pentsatzeko, hatsa
hartzeko... Ez dut anbiziorik: badira enetako pentsatzen ari direnak, baina nik ez dut deus ere
pentsaturik.
«Porrota litzateke gehiengoa intentsiboa balitz»
M. A. Txoperena Iribarren
Ainhize-Monjolose
Euskal Herriaren elikadura burujabetza xede, Berhokoirigoinek ez
du hain gaizki ikusten Ipar Euskal
Herriko egoera. Hegoaldean bertzelakorik da, baina proiektu interesgarriak ere badaudela dio.
Ipar Euskal Herriko laborantzari
buruz ikerketa bat egin duzue.
Gazi-gozo da errealitatea. Baditugu puntu azkarrak: baserri kopurua, gazteen instalazioa, lurraren
okupazioa... Mendia da Iparraldeko laborantzaren bihotza. Ba-
dira iniziatiba anitz kalitatezko
desmartxer buruz, eta itxaropena
ematen dute, zeren eta laborantza
dibertsifikatzen baitute. Baina
baditugu ere puntu ezkorrak:
zenbat lur galtzen den, kostaldean batez ere, baina barnealdean
ere. Gune zailenak zikintzen dira,
eta balio ekonomiko eta soziala
galtzen dute. Mendiaren baliatzeak 500 lanpostu ekartzen ditu.
Elementu berria da; badira zenbakiak erakusten dutenak horren
inportantzia.
Zergatik da garrantzitsua?
Ikusi da etxalde ttipiek gehiago
lanpostu badutela besteek baino.
Eta horiek direla gehienik desagertzen direnak. Bada ideologikoki ikuspegi bat baserriak handiago eta efikazago direla ekonomikoki, eta hektareaka ez da hala.
Beren diskurtsoa da laborantza
efikaza, konpetitiboa; baina zer
da eraginkortasuna? Ez dugu
itsutu behar, eta behar dugu baliatu hori proposamenak egiteko.
Eta Hego Euskal Herrian, zer?
EHLG bezala baditugu harreman
instituzionalak, eta gero laborariekilan bada Euskal Herriko mugimendu bat, bi zangoren gainean
oinarritzen dena: elikadura burujabetza eta laborantza iraunkorra.
Nik ditudan elementuen arabera,
iruditzen zait Hegoaldea orokorki
hartzen baldin bada laborantza
bipolarizatzen ari dela osoki. Alde
batetik, laborantza industrial eta
intentsibo bat, eta, gero, beste laborantza bat gehiago elikadura
burujabetzaren inguruan. Bipolarizazio hori azkarrago da han hemen baino. Eta hartako interesatzen ditugu Hegoaldekoak. Baina
ez dugu errezeta magikorik.
Zein bilakaera ikusten duzu?
Hemen agian ez da horrela iza-
nen. Guretako porrota litzateke
Iparraldeko
laborantzaren
gehiengo nagusia bihar intentsifikatua balitz. Beti izanen dira biak,
baina non izanen den pisu nagusia; hori da jokoan dena.
Posible da, beraz, elikadura burujabetzara iristea?
Uste dut posible dela, ez da dudarik. Eta Hegoaldean ere gauzak ez
dira kondenatuak. Mugimendua
antolatzen baldin bada, baditu
perspektibak. Eredu iraunkorrak
sortzen ahal du laborari izateko
gogoa, horrek baitu dimentsio
kualitatibo bat besteak ez duena.
24
Harian Ekonomia
BAKARRIZKETA
Aranburu
Hamaikagarren
aldiz, EBZri begira
erriro ere mundu ekonomiko
guztia begira du EBZ Europako
Banku Zentralak. Ikusmina sortzeko abilezia ezin zaio ukatu
Mario Draghi erakundeko presidenteari. Noski, aurreikuspenak
betetzen ez badira, erreakzioak ere hala moduzkoak izaten dira, horrelako momentuetan histeria nagusitu ohi delako merkatuetan, jokabide arrazionalak baino gehiago. Oraingo honetan esan liteke
ikusmin hori justifikatuta dagoela. Lehen aldiz,
ekonomia animatzeko asmoz, billeteak inprimatzeko makina astintzeko prest dago banku zentrala.
Bilioi erdi eta bilioia arteko kopuruak aipatu
dira. Eragiketak ez du parekorik EBZren historia laburrean, baina beste banku zentral handi batzuek
GEURE KONTU erabili izan dute finantza
krisiaren ondorioei aurre
Ivan Santamaria
egiteko. Horien artean
beste hiru handiak: AEBetako Erreserba Federalak,
Ingalaterrako Bankuak eta Japoniako Banku Zentralak. Denek, salbuespenik gabe, eragin diote dirua
ekonomian punpatzeko iturriari.
Zergatik ez du egin halakorik EBZk? Hasteko,
ezaugarri propioak dituelako, beste banku zentraletatik bereizten dituenak. Alemaniako Bundesbanken oinarrituta, agindu bakarra du: inflazioa %2tik
B
Euroaren ikurra, Frankfurten (Alemania). BORIS ROESSLER / EFE
Europako Banku Zentralak
hartu du jokalekuaren erdia,
Europako agintaritza politikoak
porrot egin duelako krisia eta
haren ondorioak kudeatzen
hurbil baina azpitik egotea. Kito. Obsesio horren
erakusle bitxi bat. EBZren lana ezagutarazteko asmoz, joko interaktibo batzuk egin zituen EBZk duela urte batzuk. Helburu bakarra inflazioaren agindua betetzea zen. Jokoak beste aldagai batzuk kalkulatzen zituen — esaterako, langabezia —, baina
langabe kopuru handia izateak ez zuen eraginik jokalariak emaitza ona izateko. Erreserba Federalak,
aldiz, bere dibisa politikaren helburu gisa langabezia kopuru jakin baten azpitik kokatzea jarri izan du
azken garaiotan. EBZk ez du halakorik, eta ezin du,
legez horrela ezarri zelako.
Estutasun juridikoak eta guzti, azken bi urte eta
erdian krisiari erantzuteko neurri zehatzak hartu
dituen erakunde bakarra da EBZ. Zor subiranoaren
krisiari aurre egiteko programa atera zuen kapelatik. Onartu behar zaio, gutxienez, erabaki horri esker interes tasa itogarrien arazoa amaitu zuela, programa bera martxan jarri behar izan gabe. Hala ere,
jarrera proaktibo horrek arerioak sortu dizkio, bereziki Alemanian. Anatema da Alemanian inflaziotik aparte beste kezkaren bat duen banku zentrala
izatea. EBko justiziak lehen bermea eman dio asteon Draghiri. Esan liteke, analisi zabal batean, EBZren politikan esku hartzeari uzteko esan zaiela Alemaniako eragile politiko eta ekonomikoei.
EBZren protagonismo handi horri buruz ondorio
ezkorragoak ateratzea zilegi da, baita ere. Banku
zentralak hartu du jokalekuaren erdia, Europako
agintaritza politikoak porrot egin duelako krisia eta
haren ondorioak kudeatzen. Emandako erantzuna —erantzun falta, zehatzago— etsigarria izan da. Alemaniarentzat aski izan da irizpide eta
betebehar zorrotzagoak onartzea.
Araudia estutzea, azken finean. Bitartean, euroguneko hazkundeak ez
du bultzadarik, deflazioan erori da,
hamazortzi milioi langabe daude,
eta batasuneko biztanleen laurdenek
pobrezian erortzeko arriskua
dute.
Politikaren porrota kezkagarria da,
EBZren eskutik erantzun miragarriak
espero izatea bezainbeste. Azken finean, herritarren sostengurik ez
duen erakunde bat da. EBZk —baita
Nazioarteko Diru Funtsak ere— hartutako erabakiek ez dute herritarren
galbahetik pasatu behar. Neurri horien alde edo kontra egon, demokratikoki aukeratu ez diren erakundeen botere horrek
mesfidantza sortzen du. Are gehiago, diru bakarra
abian jartzeko sortu zen arkitektura instituzionalak
agerian utzi du arazoak datozenean demokrazia
bera zaiola traba. Hauteskunde edo galdeketa batzuk —herritarrek erabakitzea, alegia— arrisku gisa
ikusten dituen eraikuntza politiko, eta, batez ere,
ekonomiko honek benetan dituen balio, interes eta
helburuei buruz asko esaten du.
De Guindos,
EBko Ekonomia
ministro
txarrena
Xabier Martin
1 Luis de Guindos Espainiako Ministroa Financial Times-ek aipatu berri du. Eurotaldeko hurrengo presidente izango dela esateko
agian? Bai zera! Financial Times-ek Europako Batasuneko
Ekonomia ministro txarrena
izendatu berri du.
2 Nola da hori? Azken zazpi
urteotan EBko 19 ministroen
rankinga egiten du egunkariak, eta 19. tokia eman dio,
iazko zerrendan irabazitako
tronua gal ez dezan.
3 Nola arrazoitu du egunkariak aurten gehien haziko
den herrialdeetako baten
ministroa azkena uztea?
Gaitasun politikoa, herrialdeen ekonomiaren norabidea
eta merkatuetan duten prestigioa hartzen du kontuan hedabideak zerrenda egiteko.
Prestigioa arroaka galdu du
De Guindosek bere aurreikuspenekin.
4 Igarle lanetan ez dela trebea uste al dute ba Financial Times-eko adituek? Zer
pentsatuko dute, bada, Bankia esku artean lehertu zaion
ministroaren baikortasun antropologikoa ikusita?
5 De Guindos segurtasunarekin hitz egiten du, ordea.
Bai, laster Espainiak duela hiru
urte baino langabezia txikiagoa izango duela esateko, eta
jendeak dagoeneko enplegua
galtzeko beldurra galdu duela
esateko. Hori da arazoa Finantial Times-entzat, beti geroaz
hitz egiten duela.
6 Baina agian normala da
de Guindos azkena izatea
Espainiaren egoera ikusita,
ezta? Elena Salgado bere aurrekoa (PSOE) 13. postuan zegoen, eta krisiak jota dauden
beste herrialde batzuetako ordezkariak aurrean dauzka zerrendan. Kasurako, Italiakoa
8.ena da eta Irlandakoa 5.ena.
Zerrendaburua Wolfgang
Schaueble alemaniarra da.
IGANDEKO BERRIA
ASTEKOAK
Erronkariko gazta,
ardi latxaren
esnearekin soilik
IRUÑEA b Zazpi urteko gatazka
bat itxi da Erronkariko gaztaren
inguruan. Aurrerantzean, bertako arrazen esnearekin baizik
ezingo da egin jatorri izena duen
gazta, latxa (batik bat) eta rasa ardien esnearekin. Lacaune eta assaf artaldeak, hortaz, jatorri izenetik kanpo geratu dira.
Truke bulego bat. MARTIAL TREZZINI / EFE
Merkatuak irauli
ditu Suitzako
banku zentralak
ZURICH b Franko suitzarraren eta
euroaren arteko lotura bertan behera uzteko erabakiarekin, dibisa
merkatuak irauli ditu SNB Suitzako Banku Zentralak. Erabakiari jarraituz, %15 igo da frankoaren kotizazioa. Esportatzaileak
eta hipotekak frankoan dituztenak haserretu ditu neurriak.
«Baliteke estatu
osoan ez egotea inor,
CCOO eta UGT salbu,
laguntza ematen
dionik estu eta larri
dabilen Rajoyren
gobernuari»
Adolfo Muñoz
ELAko idazkari nagusia
-%0,8
SERGIO BARRENECHEA / EFE
INFLAZIOA HEGOALDEAN
Lehen aldiz, Hego Euskal Herria
hasi baino prezio txikiagokoekin
amaitu du urtea: -%0,8. Urteko batez besteko inflazioa zero izan da.
Eurogunean ere jada inflazioa negatiboa da: -%0,2.
IGANDEKO BERRIA
Ekonomia Harian
Europan, sei urteren
ostean, lehen igoera
matrikulazioetan
2007tik, urtez urte jaitsiz
joan dira auto berrien matrikulazioak Europako Batasunean. 2014an, 12,5 milioi auto
salduta, joera hori geldiaraztea
lortu zen. 2013ko datuekin alderatuta, %5,7 gehitu ziren salmentak, ACEA Europako autogileen elkarteak jakitera eman
duenez. Oraindik, ordea, urrun
daude krisia hasi aurreko kopuruak. 2007an, esaterako, 16 milioi automobil merkaturatu zi-
R
Zerikusi gutxi dute, berez,
AEBetako auto merkatuak eta
Euskal Herrikoak. Esaterako,
abenduan AEBetan matrikulatutako autoen %55,2 pick-up motakoak eta noranahikoak izan ziren. 2004tik lehen aldiz, sedanen
salmentak gainditu zituzten. Herrialdean gehien saltzen diren
hiru modeloak dira Ford markako F-Series, General Motorsen
Chevrolet Silverado eta Chryslerren Dodge Ram, pick-up-ak hirurak. Euskal Herrian, soilik salmenten %16 inguru bereganatzen
dituzte noranahikoek, merkatuaren jaun eta jabe auto txikiak
eta ertain txikiak baitira. Hala eta
guztiz ere, ezin esan 2014a urte
txarra izan denik noranahikoentzat, hazkunderik handiena
haiek izan baitute. Haiek eta luxuzko autoek.
1.200etik gora
Infinitiren Q60 modeloaren aurkezpena, aste honetan, Detroiten. JULIO CESAR RIVAS / EFE
Gutxi batzuentzat eskuragarri diren autoak egiten dituzte,
baina inoizko emaitzarik onenak ari dira lortzen. Rolls Royce
eta Bentley dira bi adibide. Garai gozoak dira noranahiko
autoentzat ere, handiak eta azkarrak modan dauden seinale.
Luxua, abiada hartuta
Miren Garate
E
z dira urte gozoak
izan azkenak Detroitentzat. AEBetako hiri batek inoiz
izandako ordainketen etete faserik luzeena izan du.
Ez dira garai errazak izan han sortutako General Motors eta Chrys-
ler autogileentzat ere, gobernu federalaren erreskatea jaso behar
izan baitzuten aurrera jarraitzeko. Hartzekodunekin akordioa
lortuta, arnasa hartu du hiriak.
Salmenten gorakada lagun, indarberrituta daude enpresak ere.
Nolabaiteko euforia giroa da nagusi egunotan Detroiten, urteko
lehen autogintza azoka garrantzi-
tsuan. Egoera ekonomikoari buruzko ikuspegi baikorragoari eta
interes tasa apalei erregaien prezioaren jaitsiera nabarmena batu
zaie. Eta horrek auto handiekiko
pasioa suspertzea ekarri du, inoiz
itzali ez bada ere. Adituen esanetan, azken urteotan berdetik gutxien izan duen azoka da aurtengoa.
Hegoaldean, PIVE planarekin
lotu dira iazko auto salmenta datu
onak. Espainiako Automozio Institutuaren arabera, %18,3 gehitu
ziren matrikulazioak. Laguntza
publiko hori, ordea, 25.000 eurotik beherako auto berriak erosteagatik eskuratu daiteke —BEZa
kontuan hartu gabe—, eta salmentak nabarmen hobetu dituzte prezio horretatik gorako autoak eskaini ohi dituzten markek.
BMW, Jaguar, Maserati eta Porcheren artean 1.200 ibilgailutik
gora saldu zituzten Euskal Herrian.
Espainiako kasuan, Automoziorako Estatistika Institutuak dio
matrikulazioak %18,4 igo zirela,
eta luxuzko ibilgailuenak %29,3.
Are esanguratsuagoa da Frantziako kasua. Autogileek espero baino datu kaskarragoak izan ziren
urte amaieran, matrikulazioak
soilik %0,3 handitu baitziren
2013arekin alderatuta. Alabaina,
luxu handiko ibilgailuen salmentek %50eko gorakada izan zuten.
25
ren. Joan den urtean salmentak
gehien handitu dituzten herrialdeak Portugal (%34,8), Irlanda
(%29,6) eta Kroazia izan ziren
(%22,3). 2013an baino gutxiago
saldu zuten Herbehereek
(-%6,9), Austriak (-%4,9) eta
Belgikak (-%0,6).
%13,3ko igoerarekin, Renault
enpresa izan zen urteko garaile
nagusia. Dacia autoek izandako %23,9ko igoerak lagundu
zion urtea biribiltzen. Hala eta
guztiz ere, Alemaniako Volkswagenek saltzen du gehien
orain ere: 3,2 milioi auto merkaturatu zituen joan den urtean,
2013an baino %7,2 gehiago.
Matrikulazio datuek ez ezik,
autogileen emaitzek ere erakusten dute luxua ez dagoela krisian.
Rolls-Roycek markak hautsi ditu
bosgarren urtez jarraian, eta inoiz
baino salmenta hobeak izan ditu
2014an. 111 urte ditu BMW taldearen menpeko enpresak, eta iaz
lortu zuen estreinakoz 4.000 auto
baino gehiago merkaturatzea.
200.000 eurotik gora balio izaten
dute. Ez da atzean geratu haren
lehiakide historikoa, Bentley:
11.020 auto saldu zituen, inoiz
baino gehiago. AEBak eta Txina
izan zituen merkatu nagusi, baina orain arte zapaldu gabeko
merkatuetara hedatzea ere lortu
zuen.
Maseratik ere 2013an halako bi
baino gehiago saldu zuen: 36.500
unitate, horietatik zazpi Bizkaian.
Porchek %17 gehitu zituen salmentak. Ekoizle horiek guztiek,
gainera, oso aurreikuspen onak
dituzte aurtengo, eta emaitzak
hobetzeko gai izango direla uste
dute.
26
IGANDEKO BERRIA
Mundua
«Ergelkeria litzateke orain, azken
etaparen atarian, CiU aske uztea»
Joan Tarda b ERCren diputatua Espainiako Kongresuan
Kataluniako hauteskundeak udazkenean egin arren, gehiengo independentista lortzeko modua topatu
dutela uste du ERCk. Presidenteari emandako babesa ez da alferrik izango, Joan Tarda diputatuaren ustez.
Samara Velte
Artur Mas presidentearekin izandako liskarrak ez dio animorik
galarazi Joan Tarda ERCko kongresistari (Cornella de Llobregat,
1953): haren ustez, bozetara deituta, hegemonia politikoa lortzeko aukera begien bistan du katalan independentismoak. «Chauvinismotan erori gabe, egiten ari
garena hordago baten parekoa
da».
Madrildik, nola ikusi dituzu azken asteotako negoziazioak?
Pozik zaude lortutako akordioarekin?
Uste dut hemengoek desio zutela
akordiorik egon ez zedin. Bistan
da Espainiako sistema politikoarentzat oso errentagarria izango
zela hori, guk iniziatiba galduko
genuelako. Egia da kostatu zaigula akordioa lortzea, eta, idealena
erdietsi ez dugun arren —hauteskundeak udaberrian egitea—, gutxienez lortu dugu gure bozak Espainiako hauteskunde orokorrak
baino lehenago egitea. Espainiako Gobernuan edo ganberetan
indar korrelazioak aldatuko badira, garrantzitsua da guk ordurako
parlamentua osatuta edukitzea.
Zorionez, CDCk uko egin dio zerrenda bakarrari, eta onartu du
hauteskundeetara bereizita aurkeztea; horri esker, oraindik euts
diezaiokegu iniziatibari.
Oriol Junqueras, Mas eta erakunde zibiletako buruak elkartu
zirenean, espektatibak ez ziren
batere onak. Bazirudien presidenteak erabakia hartuta zeukala, eta gutxi axolako zuela bilera hartan hitz egindakoak.
Ulertu behar da CiUrentzat independentziarako trantsizioa zailagoa dela ERCrentzat baino. Oligarkia katalanak —La Caixak, Sabadell bankuak, talde mediatiko
handiek...— urteak daramatza oligarkia espainiarrarekin negozioak egiten, eta haiek nahiago zuketen legegintzaldia 2016an
amaitu balitz, betiko jokaldia
FERNANDO ALVARADO / EFE
errepikatzeko esperantzaz: Kataluniako eta Espainiako eliteen arteko paktua gertatzea. Hori zen
oligarkiaren helburu idealena;
eta, ez balitz posible, gutxienez
parlamentu berrian gehiengo independentistarik ez egotea. Horregatik inposatu nahi izan zuten
zerrenda bakarra. Bagenekien zerrenda horrek hauteskundeak
irabaziko zituela, baina ziurrenik
ez zen gehiengo osora ailegatuko.
Horretarako modu bakarra CDC,
ERC eta CUP nor bere aldetik aurkeztea zen, transbertsala izan daitekeen atal bat adostuta, horrek
emango baitio konnotazio plebiszitarioa deialdi honi.
Negoziazioak blokeatzearen
arrazoia zerrendak zirela zioten
CiUk eta ERCk. Kanpotik begiratuta, ordea, ez zirudien hori zenik erabaki beharreko auzi konplikatuena. Zergatik kostatu
zaizue hainbeste ados jartzea?
Berebiziko garrantzia duelako
deialdi honek. Hauteskundeotatik gehiengo subiranista daukan
parlamentua sor daiteke, baina
oraingoan mandatu independentista batekin. Aurreko hauteskundeetan, CiUren helburua ez
zen independentzia, baizik eta
erabakitzeko eskubidea. Eskubide hori ezin izan dugu gauzatu,
debekatu egin digutelako; beraz,
erreferenduma hauteskunde plebiszitarioengatik ordezkatu behar izan dugu ezinbestean. Eta
hori soilik egin ahal izango dugu
I-27rako deialdiari esker. Hortik
aurrera, azken etapan sartuko
gara; horregatik da zaila guztiek
berdin ikustea.
Baina herenegungo agerraldietan, Masek eta Junquerasek ez
zuten independentziarako urratsik zehaztu, bi alderdiak bozetara aurkezteko formulaz harago. Nola doa bide orria?
Bide orria hemendik aurrera
adostu beharko da. CUP, ERC eta
CDCren artean gehiengo subiranista zabal bat eraikitzeko gai bagara, hauteskundeetatik aurrera
IGANDEKO BERRIA
prozesu konstituziogile batean
sartuko gara. Horregatik, bozetara bitartean, estatu egituren eraikuntzan aurreratu behar dugu:
gure Ogasuna, Gizarte Segurantza, nazioarteko hedapenaren auzia... Eta hurrengo legegintzaldian idatziko dugu konstituzioa.
Hura prest dagoenean berriz eraman beharko dugu bozkalekuetara, erreferendum bidez onartzeko edo ukatzeko; eta, onartzen
dugunean, errepublika aldarrikatzeko moduan geundeke.
Irudipena ematen du azken urteotan egoera bera errepikatzen
dela behin eta berriz: erabaki
garrantzitsu bat hartu behar denean, prozesua ez aurrera eta ez
atzera geratzen da, eta azkenean presidentea da gutxi-asko
erabakitzen duena nola jarraitu.
Oraingoan ere leporatu dizuete
hari dohainik larrua salbatzea.
Hauteskundeak irabazi zituen alderdiaren ordezkaria da presidentea, eta, kontrakorik frogatzen ez den bitartean, CiUk du babes gehien gizartean eta
parlamentuan. Gu jabetzen gara
ezin dugula independentzia Convergencia eta Unio gabe eraiki,
eta hortik datoz ERCren estrategia eta taktikak. CiU babestu
dugu, eta horren ondorio praktikoa argia da: lehenbiziko aldiz katalanismoaren historian, zentroeskuinak erabakitzeko eskubidea
eta independentzia defendatu
ditu, eta aurre egin dio sistema
politiko espainiarrari. Nire ustez,
taktika inteligentea da: Junquerasen hatsa Masen garondoan iltzatuta, hari arnasa ematen diogu eta
bultzatu egiten dugu, baina garai
zailetan ere laguntzen diogu. Jakina, ohartzen gara gobernuan
bageunde askoz hobeto egingo
genukeela; azken batean, gure gizarte ideala desberdina da, eta
beste era batera eutsiko genioke
herrialdeari. Baina badakigu gure
gaitzen zati handi bat Espainiatik
datorrela; azkenean, Kataluniaren diru sarrerak kontrolatzen dituena Montoro jauna da. Azken bi
urteotan CiU babestu dugu, orain
gauden lekura heltzeko. Ergelkeria hutsa litzateke orain, azken
etaparen atarian gaudela, aske
utziko bagenu: Kataluniako burgesia txiki eta ertainaren kontraesanak direla medio, malguki
efektua gerta liteke, eta iraganeko jokalekuetara itzultzera bultza
dezake CiU.
Ez zaitu kezkatzen zesio horiek
guztiak akaso ez direla hala ulertuko, eta herritarrek bozetan
CiU babesteagatik zigor zaitzaketela?
Hori gertatuko balitz, gustu handiz ordainduko nukeen zigorra li-
Mundua Harian
tzateke; horrek Kataluniako
Errepublika aldarrikatzea badakar, ongi ordaindutako prezioa
izango da. Are gehiago diot: ez lidake inolako minik emango errepublikako trantsizioko gobernuko presidentea Artur Mas izango
balitz. Gure helburua da errepublika horretako lehenbiziko gobernu naturaleko burua gizon
edo emakume ezkertiar bat izatea. Errepublika daukagunean,
saiatuko gara ezkerreko hegemonia lortzen, jakina; horregatik da
hain garrantzitsua prozesu konstituziogilean gizarte zibilak eta
sindikatuek parte hartzea. Ezin
badugu konstituzioa tinta gorriz
idatzi —errepublikanoa izateko—,
gutxienez ez diezagutela tinta urdinez idatz.
Azken egunotan asko espekulatu da ERC gobernuan sartzeko
aukeraren inguruan. Ez al litzateke bitxi samarra, zerrenda bereiziei buruz liskartu ostean,
orain bat egitea?
Batak ez du bestea kentzen. Esku
artean daukagun objektuaren eta
ezinbestekoa da, ERC eta CiU bezainbeste. Hiru lidergo desberdin
dira, eta elkar osatzen dute: zentro-eskuinari dagozkion gai guztietan, Mas da erreferentea; ezkerrean, Junqueras; eta ERC baino
ezkerrerago gelditzen den guztian, CUP.
Hauteskunde plebiszitarioei buruzko eztabaida ezinbestean
nahastuko da maiatzeko udal
hauteskundeekin, eta akaso
baita Espainiako orokorrekin
ere. Nola eragingo diote etapa
honi Madrilen egon litezkeen aldaketek?
PSOE itxita dago buruz: kontua
nondik doan ere ez du ulertzen.
Pedro Sanchezen mezuak geroz
eta murriztaileagoak dira, geroz
eta sinpleagoak; [Jose Luis Rodriguez] Zapatero ere hura baino
ulerkorragoa zen estatuaren
nazioaniztasunari zegokionez,
erabakitzeko eskubidea sekula
onartu ez bazuen ere. Haren
aldean, askoz urrunago dago
Sanchez.
PP, berriz, arrokatuta dago
erabat. Taktikoki ere ez
«Kontrakorik frogatzen ez den zaio interesatzen ezertxo
ere mugitzea, ez Euskal
bitartean, CiUk du babes
Herriari dagokionez, ez
gehien. Ezin dugu hura gabe
eta Kataluniari dagokioeraiki independentzia»
nez ere. Alde batetik,
«Ez lidake inolako minik
interes elektoralistengaegingo errepublikako
tik; eta, bestetik, bere
trantsizioko presidentea
ikuspegi nazionalista
Artur Mas izango balitz»
espainiarrean tematuta
dagoelako. Horrek izu«Guk beti esan izan dugu
garrikeriak egitera bulgobernuan sartzeko prest
tzatzen du; esate bateragaudela; beste kontu bat da
ko, Mas presidentea
han nahi ote gaituzten»
akusatzea.
helburuaren dimentsioa kontuan Neurri batean, Madrilen boikot
hartuta, bistan da gero kontzen- jarrera horrek balio izan du jentrazioko gobernu baterantz joan de asko independentismora
beharko dugula. Ona litzateke gerturatzeko. Orain Podemos
gobernu horretan prozesu kons- agertu da, alternatiba unionista
tituziogilearen alde dauden al- gisa. Ez zaitu kezkatzen horrek
derdi guztiak elkartuko balira, jendea independentismotik
baita independentistak izan gabe urrunaraz dezakeela?
aldaketa nahi dutenak ere. Erre- Oraindik ikusteko dago Podemopublikaren oinarriak eraikitzeaz sek erabakitzeko eskubidea baari gara; beraz, gobernua zenbat bestuko duen edo ez. Guretzat gaeta indartsuago, hobe. Guk beti rrantzitsuena da Kataluniatik
esan izan dugu prest gaudela ber- egin beharrekoa ondo egitea. Ez
tan sartzeko, estatu berriaren dezagun geure burua engaina: ineraikuntzan laguntzeko; beste dependentzia aldarrikatu eta
kontu bat da han nahi ote gaituz- errepublika eraikitzeko gai den
gehiengoa lortu behar dugu. Baiten.
CUPek eta ICVk esana dute aste na hori soilik posible izango da
honetakoa zuen arteko akordio katalanek nahi badute; estatu febat dela, eta ez dakarrela be- deral bat aukeratzen badute,
raientzako proposamen zeha- bada, gora demokrazia!
Dena den, ez ditut hainbeste
tzik. Nola eskuratu asmo duzue
beste indar subiranisten babe- arrisku ikusten. Ikusten dudana
da independentistok gehiengoa
sa?
Ziur nago gizarte zibilak —Biltzar lortzeko aukera handia daukaguNazional Katalanak ordezkatu- la hauteskundeak irabazita; hota— eskatuko diela formazio poli- rregatik zen garrantzitsua bozetikoei hauteskunde programa tarako deialdia egitea, eta ez zetransbertsal bat osatzeko. CUP rrenda bakarrarekin.
27
CDCk ezohiko kongresu
bat egingo du otsailean,
alderdia birsortzeko
Erredakzioa
CDC Kataluniako Konbergentzia
Demokratikoak otsailean ezohiko kongresu bat egiteko asmoa
du, alderdia birsortzeko egutegi
bat zehazteko. Josep Rull CDCko
koordinatzaile nagusiak esan
duenez, birsortze horrek hiru oinarri edukiko ditu: bata, «nazionala, estatu independente berria
eraikitzeko»; bigarrena, «soziala, ongizate estatua indartzen lagunduko duen jarduera ekonomikoa sortzeko»; eta, hirugarrena, «etikoa, ‘zero ustelkeria’
irizpidearekin». Azken urteotan
zenbait ustelkeria eskandaluk zipriztindu dute CiU Convergencia
i Unio koalizioko alderdia, horietan ezagunena Jordi Pujol Kataluniako presidente ohiaren eta haren sendiarena.
Cerdanyola del Valles hirian
egindako kontseilu nazionalean
eman du Rullek CDCren asmoen
berri. Birsortzeari buruz esan du
CDCren «konpromisoa eta determinazioa» erakusten dituela «alderdi berri bat sortzeko, herrialde
berri batentzat». ERC Esquerra
Republicanarekin egindako
akordioaz ere mintzatu da CDCko
koordinatzailea. Adierazi du irailaren 27ko hauteskundeetarako
bide orria «nahiko aurreratuta»
daukatela, nahiz eta «erabat erabakita» ez egon. «Lan asko dugu
egiteko, baina sendoa bada, jen-
deari konfiantza handia emango
dio eta baietzaren gehiengoa handitzen lagunduko du». Rullen
arabera, Kataluniako Gobernuak
aurkeztuko dituen aurrekontu
autonomikoek «paradoxikoki»
lagunduko dute «beharrezko estatu egiturak» sortzen. CDCko
koordinatzaileak uste du hauteskundeen data hurbildu ahala Espainiak areagotu egingo duela
«beldurraren argumentua».
«Prozesuaren amaiera aldera, eztabaida izango da estatu independente berriaren bideragarritasunaren eta arriskuen inguruan».
Bozak eta erreferenduma
Oriol Junqueras ERCko presidenteak, berriz, nabarmendu nahi
izan du iraileko hauteskundeak
«behin betikoak» izango direla.
«Independentziak irabaziz gero,
ez da beste erreferendum bat egin
beharko ikusteko ea berriz irabazten duen». Punt Avui telebistari emandako elkarrizketa batean, Junquerasek esan du «norbaitek uste badu ez direla oso edo
batere erabakigarriak hark azaldu beharko» duela. Artur Mas
Kataluniako presidenteak TV3i
emandako elkarrizketa batean
esan zuen nazioartean «behin
betikotzat jotako kontsultak» ez
direla hauteskundeak. ANC Biltzar Nazional Katalanaren ustez,
hauteskundeak izango dira
«behin betiko erreferenduma».
28
IGANDEKO BERRIA
Harian Mundua
Berriz eragin du haserrea
Hainbat herrialde musulmanetan gogor gaitzetsi dute ‘Charlie Hebdo’-ren azken azala
Mikel Rodriguez
Frantziako Charlie Hebdo astekariak argitaratutako Mahomaren bertze karikatura batzuek berriz ere haserrea piztu dute hainbat musulmanen artean, eta zenbait herrialdetan istilu larriak ere
sortu dira. Protesta gehienak eta
handienak herenegun egin zituzten, ortzirala musulmanen asteko
egun santua delako ohikoa baita
elkarretaratze jendetsuagoak egitea, baina herrialde batzuetan jarraipena izan zuten atzo. Arreta
gehien Nigerko protestek erakarri dute, istilu larrienak han izan
direlako. Herenegun, lau lagun
hil zituzten Zinder hirian, eta su
eman diete elizei, kristauen negozio eta enpresei, eta baita Atzerri
ministroaren etxeari ere. Protesta
jendetsuak izan dira, eta oraingoz
bi egun iraun dute. François Hollande Frantziako presidentearen
ustez, adierazpen askatasuna zer
den ulertzen ez dutelako sortu dira protestak. «Tentsioak daude
atzerrian, herritarrek ulertzen ez
duten tokietan adierazpen askatasunarekiko konpromisoa zer
den». Tulle herrira egindako bisitan egin ditu adierazpen horiek
—zazpi urtez izan zen alkate—.
Charlie Hebdo-k iragan asteazkenean atera zuen zenbaki hori,
atentatua jasan eta astebetera
—muturreko bi islamistak hamabi
marrazkilari, kazetari eta polizia
hil zituzten—. Azalean Mahomaren karikatura bat ageri da, Dena
barkatuta dago esaldiarekin batera. Astekariak atzo jakinarazi
zuen zazpi milioira igoko duela
edizio horren argitalpena —normalki, 60.000 ale atera ohi ditu—.
Hainbat herrialde musulmanetan, ordea, herritarren sektore ba-
Siriako armada
eta milizia kurduak,
elkarren aurka
DAMASKO b Siriako Kurdistango
Jazira barruti autonomoko agintarien arabera, herenegun gauean Siriako armadak YPG milizien
posizioei eraso zien Al-Hasakah
hiriburuan. Firat agentziak dioenez, YPGek militarren postu bat
hartzea lortu zuten atzo.
Yemengo milizia
xiitek goi kargudun
bat bahitu dute
SANA b Yemengo hutiek (matxi-
no xiitek) jakinarazi dute Abd
Rabo Mansur Hadi presidentearen bulegoko burua bahitu dutela Sana hiriburuan. Hadirekin
irailean sinatutako akordioa oztopatzea leporatzen diote.
Yemengo Sana hiriburuan Frantziako enbaxadaren parean egindako protesta, atzo. ABDULRAHMAN HWAIS / EFE
tek iraintzat hartu du karikatura
hori. Nigerren, manifestariek jomugan paratu dituzte gutxiengo
kristaua, Frantziaren interesak
eta agintean dagoen PNDS Demokrazia eta Sozialismorako Alderdi
Nigertarraren egoitzak.
Mahamadou Issouffou presidentea Parisen izan zen joan den
igandean, atentatuen aurka deitutako protestan. Frantziaren kolonia ohia da Niger, eta Parisekin
batera esku hartzen ari da Malin,
muturreko talde islamisten aurka. 2013an horietako talde batek
atentatu handi bat egin zuen Nigerren —hogei militar hil zituen—.
Frantziak base militar bat dauka
Niamey hiriburuan, eta AEBek
ere badaukate bat piloturik gabeko hegazkinentzat.
Malin, Yemenen, Pakistanen
eta Turkian ere manifestazioak
egin zituzten atzo karikaturengatik protestatzeko. Inguxetian,
15.000 lagun inguru elkartu ziren
Magas hiriburuan, Poliziaren arabera. Manifestazioaren bukaeran,
Inguxetiako buruzagi Junus-bek
Jevkuroven mezu bat irakurri zuten, Interfax agentziaren arabera.
«Mendebaldeko herrialde batzuen estatu estremismoa» salatu zuen, karikaturak argitaratzeagatik. Errusiaren menpeko lurraldea da Inguxetia, eta biztanle
gehienak musulmanak dira.
Herrialde musulmanetako
agintari anitzek ere bat egin dute
karikaturen aurkako salaketarekin. Hori egiten azkenetakoa izan
da Axraf Gani Afganistango presi-
dentea. «Ekintza arduragabea»
izan dela erran du.
Belgikan, 300 soldadu
Herrialde musulmanetan amorru
adierazpenak sortu dira astekariaren karikaturengatik, eta Europaren mendebaldean, berriz,
salbuespenezko neurriak dira eztabaidagai. Belgikak atzotik hasita astebeteko epean 300 soldadu
hedatuko ditu Bruselan eta Anberesen (Flandria), Poliziari karrikako zaintza lanetan lagun diezaioten. Belgikako Poliziak joan
den ortzegunean operazio zabal
bat egin zuen ustezko muturreko
talde islamista baten aurka; susmagarritzat jotako bi lagun hil zituen tiroketa batean, eta bertze
hamahiru atxilotu.
«Ez nintzateke
harrituko Al-Qaedak,
Estatu Islamikoak
eta Hezbollahek
haien pausoei
jarraituz gero»
Benjamin Netanyahu
Israelgo lehen ministroa, palestinarrek
Hagan salaketa aurkeztu ondoren
Lehen ministro
kargua hartu du
Haitin Evans Paulek
PORT-AU-PRINCE b Evans Paul
Port-au-Prince hiriburuko alkate
ohiak lehen ministro kargua hartu du Haitin. Urtea amaitu baino
lehen hauteskundeetara deitzea
izango da Paulen eginkizun nagusia.
Mundutik at
im Jarmuschen Coffe and Cigarettes filmeko azken eszenan bi gizon zahar hizketan ari dira, laneko hamar minutuko
atsedenaldi batean, kafea hartu bitartean. Batak besteari: «Dagoeneko ez dut munduarekin bat egiten». Eta Mahlerren lied bat
hizpidera ekartzen du. «Ezagutzen duzu Mahlerren kantu hura, Munduaren arrastoa galdu
dut? Inoiz idatzitako
abestirik goibel eta ederrena da». Eta entzuten
hasten da. Gero —dio— kafea xanpaina balitz nahiago luke.
Iñarrituren Birdman
JIRA
filmean ere Mahlerren Ich
Angel Erro
bin der Welt abhanden
gekommen entzun daiteke. Melomaniak oker
eraman nazake filmaren klimaxa huraxe dela
aldarrikatzera, baina dudarik gabe filmaren gai
nagusietako bat eta kanta bat datoz: «Munduarentzat desagertua nago, hainbeste denbora
xahutu ondoren. Munduak ez du aspaldian nire
berri, erraz sinets lezakete hilik nagoela».
Filmean (huraxe da enetzat klimaxa) alabak
protagonistari oihuka esaten dio onartu behar
duela ezdeusa dela ospe egarri diren milioika gizaki ezdeusen artean: ez xanpaina baizik eta kafea. Gogorra da unibertsoarekin izan ohi dugun
negoziazioa, huraxe onartze aldera, goi xedeak
Mahlerren kantak amaieran aldarrikatu norberaren izartegira, norberaren amodiora, norberaren poemara mugatu arte.
J
Autistak
eo Kanner eta Hans Asperger ikerlari
austriarrek —bakoitzak bere aldetik,
eta puntu askotan kontrajarrita— joan
den mendeko 40ko hamarkadan deskribatu zuten egun autismo izenarekin ezagutzen dugun gaitza; hau da, kasu batetik besterako
alde handiak gorabehera, besteekin komunikatzeko eta enpatizateko
ezintasuna oinarri duen
gaixotasuna. Autismoaz
jartzen den adibide maiztuenetakoa da ez direla gai
hurkoaren bisaian negaBIRA
rraren esanahia ulertzeko.
Idurre Eskisabel
Pisako Unibertsitateko
eta Parisko Eskola Normaleko ikerlariak ezintasun hori konpontzeko
proiektu batekin dabiltza. Diotenez, haur autista
askok erraztasun handia dute matematiketako
segida errepikakorrak ikasteko, eta jendeon keinukeraren ulermena segida errepikakor baten
dekodetzea dela iritzita, bisaiak irakurtzen irakatsi nahi diete —irribarreak, kopeta zimurtzeak...—. Ohartu dira, ordea, ume horiek benetan
asaldatzen dituena hezur-mamizko jendearekin
elkarrekintzan aritzea dela, eta, ondorioz, emakume baten itxura fideleko robot keinularia
egin dute, hari begira ikas dezaten.
Tankera askotako boteredunen gaixotasuna
da besteenganako enpatia falta. Hemendik proposamena ikerlarientzat: robota baliatzea hunkitzen irakasteko estatista handi, finantzaburu
harro, enpresatzarren kudeatzaile hotz, norbere
zilborrerako agintari eta gainerako autista politikoei.
L
30
IGANDEKO BERRIA
Iritzia
Heziberri?
Konfrontazio eta
alternatiba garaia da
Xabi Irastorza
ELAko irakaskuntza
arduraduna
OMCEren kontra gaude goitik behera»;
«babesik eta adostasunik gabeko lege baten
paradigma da»; «bere
abiapuntua euskal
hezkuntzako errealitatearen diagnostiko oker bat da»; «berzentralizatzeko lege bat da»; «hogei urte luze atzera egitea esan nahi du»... Urkullu eta
Uriarteren hitzak. Horretan bat gatoz.
Euskal hezkuntzari azken berrogei
urtean egin dioten erasorik gogorrena
da. Inposizioz ezarritako legea, erabateko inboluzio pedagogikoa dakarrena, eskolaren funtzionamendu demokratikoari sekulako astindua ematen
diona, irakaskuntzaren ikusmolde
merkantilista hutsean oinarritua, berzentralizazioa helburu duena, espainiar eskuin muturraren ideologia sozial, politiko eta morala ezarri nahi
duena, bide batez PPren gustuko ez
diren pentsamolde edo errealitate sozial, politiko, kultural edo linguistikoak ezabatuaz; «erreformaren helburua ikasleak espainolizatzea da». Ezin
hobeto azaldu zuen Wert ministroak
bere asmoa.
Tamaina honetako erasoa ikusirik,
zer nolako erantzuna ematen ari da,
ordea, Eusko Jaurlaritza?
Honelako desafio politikoak erantzun politiko sendoa eskatzen du. Baina, beste hainbat arlotan gertatzen ari
den moduan, jaurlaritzak hezkuntza
komunitateak eta jendarteak eskatzen dion erantzukizunari muzin egin
eta Espainiako gobernuari men egitea
erabaki du.
Heziberri 2020 egitasmoaren bidez,
Eusko Jaurlaritzak Wert ministroaren
hezkuntza erreformari men egin eta
EAEko ikastetxeetan ezartzeko erabakia hartu du.
Hezkuntza Sailaren dekretu zirriborroek LOMCEk aurreikusten dituen
«errebalidak» eta hezkuntza erreforman ezartzen diren ebaluazio irizpideak bere egiten dituzte eta ondorioz
euskal hezkuntza sistemaren, curriculumaren eta pedagogiaren eta edu-
L
kien gaineko erabateko kontrola espainiar estatuaren esku uzten dute.
Heziberrik LOMCEren curriculum
dekretuak, espresuki, bere egiten ditu
eta bere curriculum dekretuetan txertatzen ditu. Hala nola, Espainiar
Konstituzioaren garrantzia, Monarkia
edota egungo banaketa administratibo-politikoa bere egiten ditu. Honela
euskal errealitatea, nortasuna eta kultura ez da curriculumaren oinarri eta
ardatz, kasurik onenean espainiar estatuak ezarritako curriculumaren
osagarri baizik. Honekin batera, oso
larria den eta LOMCEn nagusitzen
den ikuspegi neoliberal-merkantilista
ere erabat presente dago dekretu zirriborroetan. Eta erreformak egiten
duen ikasle segregazioa ere onartu
egiten du jaurlaritzak.
Hizkuntzen trataera dagokionez
ere, LOMCEk ezartzen duen muga
bere eginez, egungo hizkuntza ereduen sistema (A, B, D) berresten du.
Jakina da hizkuntza ereduen sistemak
ez duela ikasleen euskalduntzea lortzen eta LOMCEk espresuki debekatu
eta mugatzen dituen noranzkoan
pauso berriak emateko premia dagoela, euskarazko murgiltze ereduak oinarri hartuta.
ELArentzat onartezinak dira Heziberri 2020ren baitan proposatzen diren curriculum dekretu hauek. Izan
ere, hezkuntza erreformak ezartzen
dituen eraso eta kontrol neurriei aurre
ez egiteaz gain bere egiten baitituzte.
Honela, Eusko Jaurlaritzak Heziberri
Heziberri LOMCEk
berarekin dakartzan
atzerapauso
pedagogiko, eduki
ideologiko, ikuspegi
merkantilista eta
espainiar estatuaren
euskal hezkuntza
sistemarekiko
menpekotasuna
ezartzeko tresna
bihurtu du Jaurlaritzak
2020 LOMCEk berarekin dakartzan
atzerapauso pedagogiko, eduki ideologiko, ikuspegi merkantilista eta espainiar estatuaren euskal hezkuntza
sistemarekiko menpekotasuna ezartzeko tresna bihurtu du.
Heziberri edo balizko hezkuntza
lege propio baten balioa erabat baldintzatua geratzen da LOMCEri nola
aurre egin eta gainditzen duen zehazten ez den heinean. Euskal Herrian,
kanpoko injerentzia eta inposaketarik
gabe, gure hezkuntza sistema propioa, hezkuntza komunitatearen eta
euskal jendartearen behar eta nahiei
erantzungo dien hezkuntza sistema
garatzeko premia dugu. Horretarako
ezinbestekoa dugu gure egungo hezkuntza sistema txikitu eta kontrolatu
nahi duen LOMCEri aurre egitea eta
hainbat hezkuntza eragileren artean
proposaturiko gidan azaltzen ditugun
ardatzen baitan eta ikastetxe eta herri
ugaritan lantzen ari diren proposamenen baitan alternatiba eraikitzen joatea. Heziberriren dekretu zirriborroak
kontrako bidean doaz.
Uriarte Hezkuntza Sailburuari eta
Urkullu lehendakariari, nahiz gainerako euskal eragile politiko eta sozialei, egoerak eskatzen duen tamainako
erantzukizuna eskatzen diogu. Erreforma honek gure hezkuntza sistemari eta euskal jendarteari egiten dion
erasoak eta espainiar gobernuaren jarrerak estatuarekiko konfrontazio demokratikoa beste biderik ez du uzten.
Duela bost hamarkada euskal jendarteak antzeko erronka bati aurre
egin zion. Konfrontazioa, desobedientzia eta alternatibaren bidea jorratuz,
alegia. Gaur ere konfrontazio eta alternatiba garaia da. ELA, beste hainbat hezkuntza eragilerekin batera,
erantzun eta alternatiba hori eraikitzen ahalegintzen ari da. Hezkuntza
komunitatea eta jendartea erasoaren
tamainaz jabe arazi nahi dugu, antolatu, aurre egin eta gure hezkuntza sistema eraikitzean pauso berriak ematea. Herri honek hezkuntzan egin
duen ibilbideak eta azken urte eta hilabetetan egin diren ekimen eta mobilizazioek argi utzi dute horretarako
aukera dagoela. Eusko Jaurlaritzari
eskatzen diogu ez gaitzala bide honetan bakarrik utz, are gutxiago kontrako noranzkoan pausoak ematea.
IGANDEKO BERRIA
Iritzia Harian
HIZPIDEAK
rrak eraman zituzten ezker abertzalea eta
ETA alde bakarreko urrats ausartak egitera,
duela urte batzuk. Aurrera begira jarri nahi
zuten, iraganaren zamak betirako lokatzetan harrapatuta utzi baino lehen.
Nahiz eta beranduegi egin, nahiz eta
inoizko baldintza politikorik kaxkarrenetan
Iñaki Petxarroman @petxarroman
egin, ez zen erraza izan, eta meritu handia
xistentzialismoaren gurasotzat jotzen du egindakoak. Borondate oneko erabaki
bat izan zen, gizarte baten elkarbizitza poden Soren Kierkegaard filosofoak
zoindua onbideratzeko asmoz egina. Baina
zioenez,«bizitza bakarrik uler daitenorbera aurrera begira jartzeak ez du esan
ke atzera begiratuta, baina bakarrik aurrera
nahi denek gauza bera egingo dutenik. Eta
begiratuta bizi daiteke».
Espainia erosoago bizi da atzera begira. EtorOrria pasatu eta hamarkadetako gatazka
armatu bortitzetik irteteko gogoak eta beha- kizunean mamuak besterik ez du ikusten:
lurraldea puskatu eta galtzeko izu
historikoa. Eta iraganari eutsiko
dio, epaile, polizia eta estatuaren
tresna guztiak horretara jarrita.
Hala egin du aste honetan. Hala
egingo du datorrenean ere. Baina
aurrera begira bizitzea erabaki
duenak bide berriak aurkituko
ditu, bere erabakia sendoa bada.
Eta, beraz, alde bakarreko urrats
gehiago, are eta ausartago eta irudimentsuagoak, besterik ezin da
espero Euskal Herritik. Azken bi
asteburuetako herri borondate
jendetsua oinarri, olatu geldiezin
bat bilakatu arte.
Atzoko manifestazioaren une bat. JAGOBA MANTEROLA / ARP
Aurrera begira
E
Gixotarena
edabide batzuek baztertxo batean
eman zituzten deklarazioak; beste hedabide batzuetan ezta zangatxo batean ere. Hala ere, erreakzioen zain gelditu zen honako inozo hau. Hamar bat egun pasatu
dira ordutik. Hutsaren hurrengo erreakzio gutxi
batzuen artean, Idoia Mendiarena izan da deigarriena:
okagarriak iruditu zitzaizkion
deklarazioak. Okagarriak
dira. Inozo honen ustez, baita
salagarriak ere. Baina edozein euskal parajeetan terroHITZ BESTE
rismoaren apologia ikusten
Anjel Lertxundi
duen bakar batek ere ez du
tribunaletara jo. Ez da esku garbirik mugitu salaketa sinatzera, ez da fiskalik buruberotu, ez da Gobernu-delegaturik eskandalizatu. Denak, horma baino isilago.
Inozo honek zain segitzen du, ea bateon batek
noiz salatuko Rafael Vera terrorismoaren apologia
egiteagatik. «Uste dut GALek izan zuela baliagarritasunik, Segurtasun Indarren morala suspertu baitzuen eta agintari frantsesen kezka areagotu»,
esan zuen gixotak.
H
Manifa
anifestazioaren imajinarioan aldarri betean dabil
jendea, lan-baldintza
duinen eskean, esaterako. Edo zirrikitua nahi zaiolako egin ziega bati. Bidegabekeria eta amorrua, ilusio epela eta etsipena. Eta ahaztu gabe.
Manifestazioetan ibili izana bermea da:
«ni grisen aurrean korrika egindakoa
naiz».
Manifestazioaren imajinarioan botereari egiten dio oihu herri xeheak, bestela entzuten ez diolako etsita, eta ezinago artega begiratzen da lau ertzetara,
balitekeelako agertzea, baina ez entzutera, botereak ez baitu gura inork en-
M
LARREPETIT
Iñigo Aranbarri
tzunarazterik. Einsensteinen Potiomkin
filman, Errusiako tsarraren armada da
tiroka ekiten diona eskaileretan behera
herio batean doazenei; Chaplinen Aro
Modernoak-en, tragedia ironia fin
bihurturik, kamioi batetik jausitako zapi gorria jaso eta airean astintzen duen
arlote despistatuaren atzetik doa polizia.
Manifak xehatzea, hori izan baita, jendearen imajinarioan, edozein poliziaren
eginbeharretako bat. Eta poliziak saihetsak hautsi izan ditu, buruak zanpatu,
begiak atera, eta Chaplinago jarrita Eisenstein baino, betor Urkiolegi bertsolaria 1920ko Azkoitiko makinisten grebaren kronikan: «gosiakin ez dute/ inor
errenditzen/ asi zaizku plomozko/ konpitak partitzen».
Kontua da berez eskema sinple hau aldatzen zaigunean dena mudatzen dela, to
ez dela no. Parisen ikusi genuen gaur zortzi. Ordura arte errege koroazioetan, prozesioetan, ekitaldi arranditsuetan agertu
diren horiek manifestazio baten buruan
jartzen direnean kezkak lotzen baitzaitu
atoan. Besoz besoz joan ziren berak badira jendea hondamendira kondenatu duten bankuen zuzendari, berak badira armada kolonialen, polizien eta zerbitzu sekretuen buru, munduan nonahi pizten
eta itzaltzen diren gerren eta adiskidetzeen antolatzaile, milioika heriotzaren arduradun, zer egiten zuten han, inork baino ageriago gandorra? Zeren kontra batu
ziren? Areago, zeren alde?
Eta erantzunak beldurra ematen du.
31
Zuzendaria:
Martxelo Otamendi
Zuzendariordea:
Iñaki Petxarroman
Argitaratzailea:
Euskal Editorea SM
Publizitatea:
Bidera publizitatea
Lege gordailua:
SS-0662/03
Batzorde parekidea:
0712I84059
Egoitza nagusia:
Martin Ugalde kultur
parkea. Gudarien
Etorbidea, z/g.
20140 Andoain.
Telefonoa:
(0034) 943-30 40 30
Faxa: (0034) 943-30 09 43
Webgunea:
www.berria.eus
Posta elektronikoa:
[email protected]
Publizitatea:
[email protected]
Harpidetza saila:
(0034) 943 - 30 43 45
Date: 18/01/2015
Exemplaire: 3.589
Editeur: Euskal Editorea s.l.
Directeur de publication:
Martxelo Otamendi
Comission paritaire:
0712I84059
Delegation Labourd:
Lisses 3, 64100-Baiona.
Tel.: (0033) 559256220.
Fax: (0033) 559254303.
E-mail: [email protected]
Ordezkaritzak
Araba: Bizenta Mogel, 6.
Posta kodea: 01008
Gasteiz. Telefonoa:
945-15 04 52. Erredakzioko
faxa: 945-14 83 07.
Posta elektronikoa:
araba @berria.eus.
Bizkaia: Uribitarte kalea, 18,
3. C. Posta kodea: 48001
Bilbo. Telefonoa:
94-435 26 00. Erredakzioko faxa: 94-423 49 75.
Posta elektronikoa:
[email protected].
Lapurdi: Lisses, 3. Posta
kodea: 64100 Baiona.
Telefonoa: 559-25 62 20.
Faxa: 559-25 43 03.
Posta elektronikoa:
lapurdi @berria.eus.
Nafarroa: Iratxeko Monasterioa, 45, 13. Posta kodea:
31011 Iruñea. Telefonoa:
948-36 66 22.
Publizitatea: 948-36 66 23.
Posta elektronikoa:
[email protected].
berria
32
IGANDEKO BERRIA
Harian Iritzia
Hainbestean?
Irakasle on bat izan duenak,
bakar bat bada ere, sekulako
zortea izan du bizitzan». Aspaldi entzun nuen esaldia.
Eta ni neu oso zorioneko izateko
baldintzapean hezia izan naizela
atera nuen ondorio.
No estamos solosliburuan irakurri dudan pasarte batek eragin
dit gogoeta. El Gran Wyomingek
idatzia da eta elkarrizketak ditu oinarri. Marina Garcés filosofia irakasleari egindakoan, emakume
honek kontatzen du Espai en
Blanc kolektiboan txertatu zenetik, pentsatzen ikas dezagun duela
helburu nagusi, gauzen, hitzen, filosofiaren, politikaren eta demokraziaren egiazko zentzua berreskura dezagun. Beldurra da, bere
ustez, botereak betidanik erabili
izan duen armarik behinena. Beldurrak urritzen digu askatasuna
eta konformista bihurtzen. Beldurrak omen garamatza errealitatea
ikuspuntu bakarretik ulertu eta
asebeterik sentitzera. Intsektuen
begirada bagenu, milaka ikus-
I
R
PLAZATIK
Andoni Egaña
puntu txikiz osatua, irudiak mosaiko gisan jasoko omen genituzke, eta errealitateari taxu egiazkoagoa hartuko omen genioke. Nolanahi ere, Europan indarrean dabiltzan murrizketekin, gero eta
desberdintasun handiagoetara
omen goaz. Hezkuntzan eragiten
ari direnekin, esaterako, beken
kopurua urritu, matrikulak garestitu, ratioak ukitu… Gero eta gazte
eta ez hain gazte gehiago geratzen
ari omen dira oinarrizko eskubideetara ere heldu ezinik.
Pasadizo xume bat kontatzen
du Marina Garcések. Adiskide ba-
Lanpetuta, ez
egiteko aurrera
ozgarria da ikustea
ados jarri direla Mas eta
ERC hasi berria den urte politikoaren egutegiari buruz, eta are pozgarriagoa
ohartzea egutegi horretan badagoela data bat, kolore gorri-horiz
eta hauteskundeekin okupatuta:
irailaren 27a.
Katalan asko zeundeten kezkatuta, arrazoiarekin, bi alderdi nagusien adostasunik ezaz, independentziaren prozesuari kalte
egiten ari zitzaizkiola esateraino.
Quebecen, Montenegron eta Eskozian ikusi dugun bezala, independentzia erreferendumetan,
aldea oso txikia izan ohi da, eta
boto guztiak dira beharrezkoak.
Baita Katalunian ere; eta ez da
metodo ona alderdietako egituretatik kanpo dauden herritar independentziazaleak etsipenaren bidetik eramatea. Gutxiago oraindik neoindependentistekin,
etorri bezala joan litezkeelako.
Eta zuek etorkizunari begira
zaudeten bitartean, gurean, beste
behin, iraganari begira jarri gai-
P
tuzte astearen hasieran euskal
preso politikoen abokatu eta Herrira taldeko kideen aurka izan
den makrooperazioarekin.
Espainiako Gobernuaren enegarren operazio mediatikoa da.
Sekulako zarata mediatikoa antolatu, Al-Qaedako buruak harrapatzeko baino gourdia zibil
gehiago erabili, oso salaketa gogor eta —juridikoki— kezkagarriak egin, eta gero Herrira taldeko hiru lagun behin-behinean
kartzelara, eta 12 abokatuak
etxera karguekin; kargurik gabe
uztea erridikulua egitea litzatekeelako, sortutako hotsaren ondoren. Nahiko aurrekari badauzkagu bultzada politikoko makrosumario hauekin, pentsatzeko ez
direla oso urruti iritsiko; baina ez
die axola. Egin dute nahi zutena.
Zuek aurrera begira zaudete,
eta gu lanpetuta eduki nahi gaituzte, aurrera ez dezagun begiratu, ez dezagun urratsik egin beste
jokaleku politiko baterantz joateko. Lanpetuta eta kezkatuta, horrela nahi gaituzte.
tekin egin zuen topo manifestazio
batean. Antropologoa, Institutu
irakasle eta Unibertsitaterako
ikerketa lanak egiten zituena. Ez
omen zeukan, urteetan lan horretan aritu arren, postu finkorik eta
batetik bestera ibiltzen omen zuten. Diosalarekin batera egin
omen zion aitorpena: «Badakizu?
Turismo-gida ari naiz lanean».
Harridura azaldu zion eta azalpenak jaso. «Hezkuntzatik ez didate
deitzen, eta okerrena da ez didatela deituko beste puska batean, ordezkapen arau berriak direla eta
zakurraren ipurdian geratu bainaiz zerrendetan. Ez didate lanordutegia murriztu edo hilabeteetan itxaronaraziko. Ez didate deituko eta kitto. Etsia hartu dut. Utzi
egin dut irakaskuntza eta turismo-gida ari naiz. Ez ditut astean
hogeita bost ordu sartzen hogeita
hamazortzi baizik. Eta ez ditut hilean mila eta bostehun edo mila
eta zortziehun euro irabazten, bederatziehun baino. Baina ongi nago…». «Nola daiteke egoera ho-
R
rretan ongisentitzea?», egiten dio
galdera Marinak. Gizarteak kanporatu egin zaitu. Gizarte horretan
irakasle zinen, nor. Egiten zenizkion ekarpenak gizarte horri. Zailtasunak zailtasun, gizarte horren
parte zinen eta orain egotzi egin
zaitu. «Tira… Okerrago izan zitekeen», erantzun zion irakasle
ohiak. Eta filosofoak erantzun horri eusten dio epaia emateko: iritsi
da, eta nabarmenago iritsiko gerora, justua ez den sistema batekiko
konformidadea. Eskailera-maila
bat jaitsarazi didate baina ez naiz
barreneraino erori. Biziraupena
Iritsi da, eta
nabarmenago
iritsiko gerora,
justua ez den
sistema batekiko
konformidadea
Orain legeak
egingo dituzte
ENBAXADA
BILA
olitikan beti da zailagoa ondokoarekin
moldatzea, urrutiVilaWebeko zuzendaria
koarekin baino. Ez
naiz nahasi idaztean, espeEsaldi eta hizkera
rientziak hala erakusten baitu.
jasorik ez, baizik eta
Akordio serio, iraunkor eta
lana, lana eta lana.
transzendenteak, ordea, alboEta atzera begiratu
gabe. Etorkizuna
albokoarekin bakarrik egin
axola zaigu
daitezke, jakina. Horregatik,
negoziatzea oso zaila izan daiteke, CiU eta ERCrentzat bi
hilabete hauetan izan den
bezala.
Azken kanpainaren inguruan, ordea, lortu da akordioa,
gizarte zibilaren jardunbide
egokiari esker, batasunaren
Martxelo Otamendi
akuilu izan baita —eta zuen
BERRIAko zuzendaria
herrian, Martxelo, uste dut
hemen baino are garrantzitsuagoa izango litzatekeela
Zuek aurrera begira
zaudete, eta gu
hori—.
lanpetuta eduki nahi
Nolanahi ere, badugu haugaituzte,ez dezagun
teskunde eguna: 2015eko iraiurratsik egin beste
laren 27an, hilabete gutxi
jokaleku politiko
barru, katalanok erabakiko
baterantz joateko
dugu gure errepublikako
konstituzioa nahi dugun.
Vicent Partal
j
i
lortzeko borrokan katramilatu gabe nabil oraindik. Hainbestean beraz.
Guk, euskaratik, oso argi daukagu konformidadea ez dela bat
etortzea, batak eragindakoari,
besteak, hobe beharrez edo kalte
handiagoen beldur, men egitea
baizik. Ez dela adostasuna ere,
ados jartzeko biek behar baitute
parean. Gure zaharrek zioten konformidadearen kutxan zetzala zorionaren giltza. Zorigaiztoarena
datzala han ari gara konturatzen.
«Zer moduz?» ohiko galderari
euskaraz hain jatorra den «hainbestean» formulaz erantzutea ere
birpentsatzen ari naiz. Etsi kutsua
du. «Ongi» erantzungo dut aurrerantzean. Edo «gaizki». Dagokiona. Baina ez «hainbestean».
Irakasle onek euren lanari uko
egin beharrik dioten bitartean ez
baikara hainbesteanibiliko. Jendarteari eskaintzeko zeukanik eta
onenen huraxe kendu baitiote.
Egungo boteredunek, aldiz,
nahiago izango dute beti irakasle
on bat baino turismo-gida txar
bat. Ezagutza, ideiak eta harremanak aireratu ordez, haizatu daitezela giza-emakumeon eta txanponen joan-etorriak!
P
Akordioa garrantzizkoa da,
eta erakusten du herrialdeko
bi lider nagusiek duten negoziatzeko ahalmena. CUPek
zakar erantzun zuen, baina
uste dut hori uler daitekeela.
Eta lasai nago, hilabete hauetan erakutsi baitigute CUP
inoiz ez dela ezkutatzen bere
beharra dagoenean.
CiUk eta ERCk oso programa zentzuzkoa itundu dute:
lege eta dekretuak egin; behatzaile postu batean errepublikano bat jarri, ikusteko gobernuak independentzia prozesua
nola eramaten duen aurrera,
eta independentziaranzko
bide orri bati forma eman,
zeina isilean adostu duten
haiek biek eta CUPek, MESeko
sozialistek eta ICVek. Esaldi
eta hizkera jasorik ez, baizik
eta lana, lana eta lana. Eta
atzera begiratu gabe. Etorkizuna axola zaigu, eta eginiko
hutsak, izatekotan ere, historialariek hartuko dituzte kontuan. Dagokionean.
IGANDEKO BERRIA
R
EZTABAIDA
GELA
Iritzia Harian
Hauteskundeak Grezian b Gaur zortzi Syriza alderdiak Legebiltzarrerako bozak
irabaziko dituen ala ez ikusteko, Greziari begira egongo da Europa. Bai ikuspuntu
ekonomikotik bai politikotik, ondorioak izango ditu Syrizarekin gertatuko denak.
Syriza, Europako
herrien itxaropena
Maite Ubiria Beaumont
Sortuko nazioarteko
arduraduna
gun Greziak bere buruaren eta bere ekintzen
jabe ez den gobernu bat
du. Merkatuen eta Troikaren eskuetan dagoen,
eta hiritarren eskubideak eta beharrak babestu beharrean,
banketxe eta inbertsio funtsen interesak lehenesten dituen gobernuaren
agindupean hain zuzen ere.
Grezia austeritate politikaren laborategi bilakatu dute, Greziako herritarrak, euren gazte eta jubilatuak, politika ekonomiko maltzurren ondorioz
larrialdi sozialera kondenatuz.
Zigor horri aurre egiteko, greziarrek
borroka egin dutenik ezin ukatu daiteke; azken urteotako greba orokorrak,
manifestaldiak nahiz okupazio zenbakaitzak horren isla dira.
Gizarte mugimendu eta ezkerreko
indarren arteko elkarlanak ekarri diezaguke guri ere tunelaren amaierara
eman gaitzaken argi-izpia; Syrizak,
ezkerreko indarren eta herritarren
batasunak, gobernura iristeko aukera
errealak baititu.
Syrizaren garaipenak, Grezian eta
Europan, aldaketak ekarriko lituzke,
horregatik diote austeritate ereduaren
kudeatzaileek beldurra ezkertiar koalizioari. Bere kontrako kanpaina bortitza martxan da, euren burua demokratatzat jotzen dutenek, hauteskunde
prozesuan eragin eta greziarrak modu
nabarian mehatxatu dituztela begi bistakoa da.
NDFk lehenik, Greziarekiko ekarpenak eten ditu, eta horren ondotik
Europako Batzordeko buru den Jean
Claude Junckerrek, ezkerraren garaipenak izan ditzakeen ondorioez ohartarazi ditu Greziar boto-emaileak.
Multinazionalen hobe beharrez aritzearren susmopean dagoen teknokrata
luxenburgotarra, Merkel kantzilerraren bozeramaile aurreratuena bilakatu
da.
Ohar, deklarazio eta neurri guzti
horiek xede argia dute, helburu zehatza; Greziako herritarren erabakitzeko
E
33
Zor publikoaren
erronka Grezian
askatasuna baldintzatzea. Duela bi urte
Adrian Zelaia
beldurraren bidez Samaras boterera
EKAI Center
iristea lortu zuten; gaur ordea, Greziako herritarrengan benetako beldurra
sortzen duena egonkortasunaren izenean honek garatutako politiken
yrizaren egitarau ekonoondorioak dira.
mikoaren barnean, GreSyrizaren programaren ardatz naguziako ekonomiaren sakosia, urgentziazko egoera baten aurreneko arazoei aurre
an, herritarron ongizatea lehenetsiko
egiteko borondate politiduen kudeaketa publikoa litzateke.
ko argia azpimarratu
Horretarako Tesalonikan aurkeztutako
behar dela uste dugu. Horrek, berez,
agendak hainbat neurri proposatzen
Europako klase politikoaren etengabeditu; zor publikoaren kita prozesua,
ko gabezia izan den ekimen politikoa
argindar eta beste oinarrizko lehenadierazten du behintzat. Eta, jakina,
gaien subsidioak eta zerbitzu publikobehar izanez gero, ekimen politikoa eta
en doakotasuna berreskuratzea
hiritar greziarren interes orokobesteak beste. Doikuntzarren artean kokatzen diren
politikak Grezian sortuoztopo politikoei aurre
riko arrakala soziala
egiteko borondatea.
hain bortitza izanik,
Zehazki, ondo
herritarren gutxiebaloratu behar da
neko eskubideak
Grezian zor
bermatzeko neupublikoak
rriak proposatze(BPGaren %175
ak ere kutsu
2013an) adieraziraultzailea harten duen arazoatzen du. Paradori aurre egiteko
xikoa.
nahia.
Gezurrak bezain
Hala ere, zor
arriskutsuak dira ilupublikoaren berregisio faltsuak. Badakigu
turaketa horrek ez du
Syriza gobernura iritsi ezkonpondu behar GreziaOrain arte, inkesta guztietan
kero, aldaketa gauzatzeko
ren epe laburreko arazo
ageri da irabazle gisa
traba izugarriak topatuko dihandirik. Alde batetik,
Syrizako buru Alexis Tsipras.
tuela. Baina norabidea aldaGreziaren zor publikoa
SOTIRIS BARBAROUSIS / EFE
tzeko aurrerapauso litzateke,
beste herrietan baino
Greziaren, eta herritarren,
askoz epe luzeagoetara
burujabetza defendatuko duen ezkedagoelako hitzartuta. Beste aldetik,
rreko gobernua osatzea. Troikak ezarrieurogunearen interes tasak zerotik
tako aginduen aurrean bestelako bidehurbil egotearen ondorioz. Azken hori
ak egitea posible dela frogatuko lukeedela eta, zor publikoaren interesen
lako, austerizidioaren aroari bukaera
ordainketak BPGaren %4 baino ez du
emateko lehen urratsa eginez.
eskatuko 2015ean. Europako herrialde
Guzti honengatik Sortuk, eta EH Bilperiferiko gehienen azpitik (%3,25
duk, gure elkartasuna osoa adierazi
Espainian).
diogu Syrizari, eta Euskal Herrian bere
Hala ere, nahiz eta batzuk esan Grealde antolatutako ekimen anitzek gure
zia ez dagoela benetan interesatua bere
babesa izango dute. Datorren Urtarrizor publikoaren berregituraketan,
laren 25ean greziarrak ondoan izango
EKAI Centerren baietz uste dugu.
gaituzte, Atenas-en, herrien burujabeBerregituraketa hori orain gauzatu
tza eta justizia soziala ardatz hartuta,
behar da, egoera kritiko berri baten
bestelako Europa eta mundua eraikizain egon gabe. Eta, batez ere, interes
tzeko bidean. Syrizako Errikos Finalitasak normalizatu baino lehen, normasek Bilbon Troikaren aurka antolatu
lizazio horrek egoera jasangaitz baten
jardunaldietan esan bezala, etsaia
kokatuko bai lituzkeelako kontu publikomuna delako eta izugarria.
koak.
S
Greziaren zorraren berregituratze
horrek Europan izan behar dituen
ondorioak nabariak dira. Alde batetik,
finantza egoera zailen aurrean lehenago edo beranduago aurki daitezkeen
beste herrietara zabaldu daitekeen
kutsaduragatik. Bestetik, berregituratze horren ondorioz Grezia eurogunetik ateratzea ekar daitekeelako.
Berregituratze honen alderdirik negatiboenek 2010 eta 2012ren artean Euroguneak indarrean jarri zituen erreskate operazioetan dute jatorria. Erreskate horien ondorioz, gobernu europarrek —eta, beraz, haien hiritarrek— inbertsore pribatuak ordezkatu zituzten
Greziaren zor publikoaren titular gisa.
Gaur egun, Greziaren zor publikoaren
ehuneko 17 baino ez dago inbertsore
pribatuen eskuetan. Ehuneko 70 Europako gobernuen eskuetan dago —%62
euroguneko gobernuak eta %8 Europako Banku Zentralak— eta herrialde bakoitzeko BPGaren %1,5 eta %3ren artean
kokatzen da. Horren ondorioz, berregituratze horren kaltetu zuzenak —tamalez— ez dira finantza sektoreko espekulatzaileak izango, europar hiritarrak
baizik. Baina kalte horren erantzule, jakina, ez da Grezia, Europar Batasunaren
krisiaren aurkako politika tamalgarrian
etengabekoak izan diren banku handien aldeko opariak baizik. EKAI Centerrek behin eta berriz azpimarratu zuenez, Greziaren erreskatea ez zen izan
Greziaren benetako erreskatea, Europako banku pribatu handien erreskatea
baizik. Orduan, orain bezala, banku
sektorearen berregituraketa zen eginbeharrekoa, eta ez zen egin. Berriz ere,
hiritar guztiok eta Europako ekonomia,
oro har, izango gara kaltetuak. Hainbat
herrialdek (BRICSekoak batez ere) argi
eta garbi salatu zuten moduan, 2010ean
gertatu zena benetako eskandalua izan
zen. Orain ordaintzen hasiko garen eskandalua.
Hala ere, Greziaren zorraren berregituratzeak banku pribatuak ere kaltetuko ditu, beste maila baten. Batez ere,
Frantziako banku handiak. Eta hauxe
da Syrizaren planteamenduan igartzen
den beste hutsune bat. Zor publikoaren
berregituraketa eta bankuen berregituraketa aldi berean planifikatu behar
diren estrategien ondorio izan behar
dira, eta modu paraleloan gauzatu.
IGANDEKO BERRIA
Kirola
35
SAILKAPENAK
LEHEN MAILA
19. JARDUNALDIA
Jokatutakoak
Kordoba-Eibar
Reala-Rayo
Valentzia-Almeria
Vila-real-Athletic
Espanyol-Celta
Gaur
Ordua
Getafe-R. Madril
12:00
At. Madril-Granada 17:00
Deportivo-Bartzelona 19:00
Sevilla-Malaga
21:00
Elx-Levante
21:00
Pt.
Emaitza
1-1
0-1
3-2
2-0
TB
C+L / Gol T
C+L / Gol T
C+L / Gol T
C+1
C+L / Gol T
J
I B G A K
0 3 59 15
2 3 44 9
5 3 35 17
a 4. At. Madril 38 18 12 2 4 35 18
c 5. Sevilla
36 17 11 3 3 28 17
c 6. Vila-real
35 19 10 5 4 32 17
7. Malaga
31 18 9 4 5 22 18
8. Eibar
27 19 7 6 6 24 25
9. Rayo
23 19 7 2 10 20 33
10. Celta
21 18 5 6 7 18 20
11. Espanyol
20 18 5 5 8 21 29
12. Reala
19 19 4 7 8 19 24
13. Athletic
19 19 5 4 10 15 25
14. Kordoba
18 19 3 9 7 15 28
15. Getafe
17 18 4 5 9 14 24
16. Deportivo 17 18 4 5 9 14 27
17. Almeria
16 19 4 4 11 17 30
b 18. Levante 16 18 3 7 8 13 33
b 19. Elx
14 18 3 5 10 17 35
b 20. Granada 14 18 2 8 8 11 29
a Txapeldunen Ligara c Europako
Ligara b Bigarren Mailara
a 1. Real Madril 42 17 14
a 2. Bartzelona 41 18 13
a 3. Valentzia 38 19 11
Imanol Agirretxe Realeko aurrelaria, atzo, lurrean, aukera bat huts egin berritan. ARITZ LOIOLA / ARGAZKI PRESS
Amildegiaren ertzean
Partida eskasa jokatuta, Realak merezita galdu du Rayoren aurka Anoetan
b Hemeretzi punturekin, txuri-urdinek zulotik gertu amaitu dute lehen itzulia
0
1
Reala
1
34
18
15
6
24
5
14
8
7
10
16
11
9
bb
Rulli
bb
A. Elustondo
b
C. Castro (78)
bb
Ansotegi
bb
Iñigo
b
De la Bella
b
Markel
bb
Pardo (52’)
b
Granero
Finnbogason (83’) b
b
X. Prieto
b
Canales
b
Vela
bbb
Agirretxe
Rayo
25
2
17
15
18
14
10
8
16
27
12
23
21
9
bb
Toño
bb
Tito
b
Quini (46’)
bbb
Abdoulaye
bbb
Ze Castro
bbb
Insua
bbb
Trashorras
bb
Baena
b
Aquino
A. Moreno (60’) bb
bb
Kakuta
bbb
Bueno
b
Jozabed (78’)
bbb
Manucho
Gola. 0-1. Manuchok (81. min.). Epailea. Melero
Lopez. Txartel horiak: Rayoko Manucho, Quini
eta Trashorrasi. Bestelakoak. 21.542 ikusle
Anoetan.
Jon Eskudero
Orain bai. Orain ondo baino hobeto dakite Realeko zaleek zein
den taldearen osasun egoera.
Anoetan atzo eginiko diagnostikoak ez zuen gezurrik adierazi
inola ere. Eta bai, Realak gaitza
dauka. Gaitz larria. Denboraldi ia
osoan bezala, atzo ere benetan
partida txarra jokatu zuten txuriurdinek. Negargarria, hitz batean. Eta merezita galdu zuten Rayo
Vallecanoren aurka. Orain bi hilabete, bazirudien David Moyesen etorrera sendagai aproposa
izan zitekeela. Baina ez. Realaren
gaitzak okerrera egin du, eta jakina da zein izango den aurrerantzean helburua: mailari eustea.
Izan ere, jokalariak banan-banan hartuta, kalitatea badu Realak. Ahaleginerako grina ere bai.
Baina talde lanik ezean, nekez
egin daiteke aurrera, eta horretan
nabarmen huts egiten ari da Moyesen taldea. Atzo ere, hasiera
txarra eman zion partidari. Urduri zelairatu ziren jokalariak, konfiantzarik gabe, eta ez ziren gai
izan lau pase jarraian emateko.
Horretaz gain, sakontasunik gabe
jokatu zuten. Defentsan hor nonbait moldatu ziren, baina erasoan
gabezia handiak bistaratu zituzten. Velak egun txarra izan zuen,
eta egungo Realak Velarik onena
ez badauka, itzalita egoteko arrisku handia du.
Dena den, partidako lehen gol
aukera etxekoek sortu zuten, 30.
minutuan. Agirretxek berak atera
zituen babak eltzetik, eta, jokaldi
on baten ostean, 1-0ekoa egiteko
zorian izan zen. Toñok geratu zuen
haren jaurtiketa. Bada, Rayo Vallecanok ere izan zuen aukera
gorekin. Lesio bat tarteko, entrenatzaileak Pardo zelairatu zuen
Markelen ordez. Horrek mesede
egin zion taldeari. Haren oinetatik iritsi ziren etxekoen gol aukerarik onenak.
0-1ekoa, kolpe latza
Besteak beste, 55. minututik aurrera bizpahiru
jokaldi on josi zituen Realak, eta itxura ona esJota gaude, baina, halere, uste kaini zuen. Ordea, Agirretxe antzu aritu zen Todut hobetu dugula. Zulotik
ñoren ate aurrean. Denaldentzeko talde sendoa
borak aurrera egin ahala
osatzen ahaleginduko gara»
indarrak berdintzen hasi
David Moyes
Realeko entrenatzailea
ziren, eta, aparteko ezer
egin gabe, Rayo Vallecaaparta aurretik jartzeko, 45. mi- nok 0-1ekoa egin zuen, 81. minunutuan. Ordea, Manuchok ez si- tuan, Manuchoren eskutik. Kornesteko moduko akatsa egin zuen; ner batean, De la Bellak bakaratea hutsik zuela, baloiari bultza- bakarrik utzi zuen aurrelaria, eta
tzeko gai ere ez zen izan. Hala, hark ez zuen barkatu. Gol horrek
markagailua hutsean zela heldu jota utzi zituen txuri-urdinak.
Gauzak hala, lehen itzulia heziren bi taldeak atsedenaldira.
Bigarren zatiari beste animo meretzi punturekin amaitu du
batekin ekin zion Realak. Distira- Realak. Amildegiaren ertzean darik gabe, baina erritmo gehixeago, beraz.
‘‘
BIGARREN MAILA
21. JARDUNALDIA
Jokatutakoak
Emaitza
Osasuna-Sabadell
0-0
Lugo-Girona
1-2
Racing-Albacete
1-0
Alaves-Las Palmas
1-1
Gaur
Ordua
TB
Sporting-Betis
12:00
C+1
Bartzelona B-Recre. 17:00
Esport3
Llagostera-Valladolid 17:00
Mallorca-Mirandes 17:00
Zaragoza-Leganes 18:15
La Sexta
Tenerife-Numantzia 19:00 TV Canaria
Alcorcon-Ponferrad. 21:00 Teledeporte
Pt.
J
I B G A K
7 2 40 21
5 4 30 14
5 5 31 19
c 4. Sporting
38 20 9 11 0 27 15
c 5. Betis
37 20 11 4 5 29 20
c 6. Ponferrad. 31 20 8 7 5 30 28
7. Mirandes
31 20 9 4 7 21 20
8. Alcorcon
29 20 8 5 7 25 27
9. Zaragoza
28 20 7 7 6 32 33
10. Osasuna 27 21 7 6 8 26 30
11. Numantzia 26 20 6 8 6 31 28
12. Leganes
26 20 7 5 8 21 19
13. Mallorca
24 20 6 6 8 26 28
14. Alaves
24 21 5 9 7 22 26
15. Lugo
23 21 5 8 8 22 29
16. Tenerife
23 20 6 5 9 17 24
17. Racing
22 21 5 7 9 21 22
18. Recreativo 21 20 5 6 9 21 28
b 19. Sabadell 20 21 5 5 11 26 34
b 20. Bartzel. B 20 20 5 5 10 25 36
b 21. Llagostera 19 20 5 4 11 15 24
b 22. Albacete 18 21 5 3 13 24 37
a Lehen Mailara c Igoera kanporaketara
b Bigarren B Mailara
a 1. Las Palmas 43 21 12
a 2. Valladolid 38 20 11
c 3. Girona
38 21 11
36
IGANDEKO BERRIA
Kirola
Berdinketa mikatzak
lortu dituzte
Osasunak eta Alavesek
Unai Zubeldia
Uche, Jaume Costa eta Txerixev, Vila-realeko jokalariak, atzo, 1-0ekoa ospatzen. DOMENECH CASTELLO / EFE
Etenbako gainbehera
Athleticek azken partidetan baino itxura hobea eman du Vila-realen
zelaian, baina ez du batere indarrik izan aurkaria estu hartzeko
2
0
Vila-real
1
2
20
15
18
6
19
4
21
17
8
9
7
23
bbb
Asenjo
bb
Mario
bbb
Gabriel
bbb
V. Ruiz
bb
J. Costa
b
J. Dos Santos
Moi Gomez (80’) b
bbb
Pina
bb
Bruno
bbbb
Txerixev
bb
Uche
G. D. Santos (67’) b
b
Vietto
G. Moreno (81’) b
Athletic
1
10
16
4
24
6
17
8
14
29
11
21
30
20
Iraizoz
De Marcos
Etxeita
Laporte
Balentziaga
San Jose
M. Rico
Iturraspe (66’)
Susaeta
U. Lopez
Ibai (75’)
Viguera
Williams (66’)
Aduriz
bb
bbb
bb
bb
b
b
b
b
bb
b
b
b
bbb
b
Golak. 1-0. Txerixevek (42. min.). 2-0. Brunok,
penaltiz (82. min.). Epailea. Estrada Fernandez.
Txartel horiak: Vila-realeko Bruno eta Txerixevi;
eta Athleticeko Etxeita eta San Joseri. Bestelakoak. 18.000 ikusle inguru El Madrigal futbol
zelaian.
Haritz Gallastegi
Lehen itzuli txarra egin du Athleticek. Ezinaren isla izan da talde
zuri-gorria. Ez da gai izan gorengo mailan lehiakor izan eta puntuak pilatzeko gutxieneko maila
eskaintzeko. Eta hasiera batean
neke kontua zena edota eguneroko entrenamenduari esker zuzendu zitezkeen akatsak jokalarien burura pasa dira. Egun, konfiantza eza da Ernesto Valverdek
zuzentzen duen taldearen gabe-
zia nagusia. Eta beldur eta kezka
horien ondorioa sailkapenak erakusten du: hemeretzi puntu beste
horrenbeste partidatan.
Zuri-gorrien gaitzen konponbidea aurkitzea lan nekeza da
egun. Eta Madrigal ez da inola ere
dinamika okerrari buelta emateko zelairik egokiena. Athleticek
beti izan ditu zailtasunak bertan,
eta egun oso zaila da Marcelinoren taldeari aurre egitea. Azken
hamabost partidetan ez du galdu.
Eta jakina da konfiantzaz gainezka dauden taldeei gutxi kostatzen
zaiela helburuak lortzea. Etxeko
taldeak ez zuen bere onena erakutsi beharrik izan garaipena eskuratzeko. Eta, gainera, ez zen
izan mereziko gabeko saria.
Halaber, ezin, bada, Athletic
negargarri aritu zenik esan, lehoiek azken partidetan baino
gehiago eskaini baitzuten. Lehen
minututik, gainera. Gogotsu zelairatu zen talde bizkaitarra. Lehen ordu laurdenean Valverderen jokalariena izan zen jokoaren
ekimena eta Adurizek aukera ona
izan zuen area txikian jokalariz
inguratuta egin zuen erremate
batean. Asenjok ez zion utzi bere
helburua lortzen. Dena dela, Vilarealek ez zuen asko behar izan
Iraizozen atera gerturatzeko.
Zuri-gorrien banakako akatsak
baliatzearekin nahikoa izan zuen.
Laporte bigun aritu zelako lehenengo eta Unai Lopezek pasean
behar baino arrisku gehiago hartzearren gero, bi aukera on izan
zituen Viettok. Argentinarra ez
zen fin aritu.
Unai Lopezen aukera ona
Lehen zatia amaitu aurretik Unai
Lopezek izan zuen abagunea. De
Marcosek eta Susaetak eskuin hegaletik egindako jokaldia buruz
errematatu zuen, indar gabe.
Athleticen jokaldirik onena izan
zen. Handik minutu bira ailegatu
zen erantzuna. Ona oso Txerixeven gola. Pase luze bat kontrolatu, Iraizozi iskin egin eta barrura.
Bigarren zatian Vila-realak sortu zituen aukerarik onenak.
Ucheri baliogabe utzi zioten gola.
Horrez gain, beste bi baloi jaurti
zituen zutoinera Vila-realek. Biak
Athleticek botata. Tartean, aukera ona izan zuen Williansek, baina Asenjok gelditu zuen jaurtiketa. Eta zortzi minuturen faltan De
Marcosek area barruan eskuaz
baloia jo eta penaltia adierazi
zuen epaileak. Brunok gola. Ez
zen gehiagorako astirik izan.
Biek izan zuten garaipena gertu
antzean, baina puntu bakarrarekin etsi behar izan zuten azkenerako. Bai Osasunak eta bai Alavesek partida txukunak jokatu zituzten atzo, Bigarren Mailako
lehen itzuliko azken jardunaldian, baina ez zen golik izan Sadarren nafarren eta Sabadellen arteko partidan (0-0), eta 1-1ekoarekin amaitu zen gasteiztarren eta
Las Palmas liderraren arteko
lehia. Osasunak 27 punturekin
amaitu du lehen itzulia, eta Alavesek 24rekin.
«Penatuta nago, aurkariak
baino gehiago egin dugulako irabazteko». Jan Urbanek ez zuen
gustura amaitu Sabadellen aurkako partida. «Argitasuna falta
izan zaigu jokoan». Osasunak indarrean ekin zion partidari, eta
golen bat sartzeko aukera dezente
izan zuen lehen ordu laurdenean.
Torresek eduki zuen aukerarik
argiena, baina erdilariak indartsuegi erdiratu zuen area barrutik
bertatik. Kataluniarrek aukera
bakarra izan zuten lehen zatian,
ordu erdia igaro berritan; hori bai,
oso argia, Marcosek langara bidali zuelako ezkerkada.
Atsedenaldira bidean, aukera
on-ona eduki zuen Osasunak,
talde guztiaren jokaldi landuan.
Torresek erdiratu, De las Cuevasek buruz utzi, eta Ninok, ezkerrez, kanpora bidali zuen errematea. Husnakoarekin iritsi ziren
atsedenaldira, eta bigarren zatian
ere ez zen mugitu markagailua.
Baina bi taldeek izan zituzten aukera onak, inor ez zegoelako gustura berdinketarekin. Kodro eta
De las Cuevasen erremate banatan, geldiketa onak egin zituen
Nauzetek. Sabadellek ere eduki
zuen aukera ona, Benjaren burukadan, baina geldiketa ona egin
zuen Santamariak.
Las Palmas, hamarrekin
Alavesek, berriz, hiru puntu irabazteko aukera on-ona galdu
zuen, Las Palmasek hamar jokalarirekin jokatu zuelako azken
ordu erdian. Lehen zatian gehiago izan ziren kanariarrak, baina
aldageletatik bueltan iritsi zen
etxekoen gola, 47. minutuan.
Despotovicek sartu zuen, buruz.
Epaileak txartel gorria atera zion
gero Roqueri, 58. minutuan, baina partida berdintzeko gai izan
zen liderra. Jonathan Vierak sartu
zuen 1-1ekoa, 84. minutuan.
Athleticek irabazi
beharra dauka gaur
Atletico Madrili eusteko
U. Zubeldia
Urrun, erabat urrun dago jada
Bartzelona, 42 punturekin. Athleticek badaki ia ezinezkoa izango
duela kataluniarren parera iristea, eta beste erronka bat dauka
orain: Atletico Madrili bigarren
postua kentzea. Zuri-gorriek
lehia estua daukate madrildarrekin, eta aurkariaren atzoko emaitzak asko behartuko ditu gaur bilbotarrak. Izan ere, Atletico Madrilek 2-3 irabazi zion atzo Rayo
Vallecanori, eta, 39 punturekin,
behin-behinean sei puntura ihes
egin dute madrildarrek.
Horregatik da hain garrantzitsua Huelvako Sportingen aurka-
ko partida. 12:00etan hasiko da
lehia, Huelvan (Espainia). Athleticen gaurko aurkariak hiru partida irabazi ditu etxean, bat berdindu, eta lau galdu. Zuri-gorriek, berriz, lau partida irabazi
dituzte etxetik kanpo, bi berdindu, eta beste bi galdu.
Realak ere gaur jokatuko du
Lehen Mailako 16. jardunaldiko
partida, Zubietan, Levante seigarren sailkatuaren aurka (12:00).
Oso partida garrantzitsua da txuri-urdinentzat, Sevilla azken sailkatuak irabazi egin ziolako atzo
Albaceteri (1-0), eta donostiarrek
bost puntu eskasera dauzkatelako orain azken bi sailkatuak. 13
punturekin, 12. dago Reala.
IGANDEKO BERRIA
Kirola
37
Txomin Arana moto gidari bizkaitarrak
hamaseigarren amaitu du Dakar rallya
RALLYAK b «Emozioz beterik» amaitu du Dakar rallya Txomin Arana
moto gidari ereñarrak (Yamaha). Oso lasterketa duina eginda, hamaseigarren postuan bukatu zuen atzo. Bigarren Dakar rallya du gidari
bizkaitarrak, eta iaz egindakoa hobetu du: 56. amaitu zuen 2014an.
Autoetan Nasser Al-Attiyahk (Mini) irabazi du proba; motoetan, Marc
Coma (KTM) gailendu da.
Eli Pinedo, aurkariz inguratuta, baloia jaurtitzen saiatzen. Min hartuta egon arren, bost gol sartu zituen J. MANTEROLA / ARP
Defentsak irabazi du
Raul Lopez, joan den igandean, Valentziaren aurkako partidan. LUIS TEJIDO / EFE
Unicaja liderrarekin berdintzeko aukera
dauka gaur Bilbo Basketek Malagan
Bera Berak oso partida txukuna jokatu du, eta, Ro’casa aurkari
zuzenari irabazita, ohorezko mailako lehen postuan jarri da
Bera Bera
Ro’Casa
25
20
Bera Bera. Temprano, Etxeberria (3), Martinez
(2), Arrojeria (3), Menendez (2), Nuñez (4),
Ziarsolo (4) —hasierako zazpikoa—; Elorza,
Azanza (1), Pinedo (5), Ederra (1).
Ro’casa. Navarro, Trojaola (1), Lopez (1), H.
Rodriguez (1), A. Rodriguez (6), Albaladejo,
Lujan (6)—hasierako zazpikoa—; Falcon (3),
Gonzalez (2), Toscano.
Markagailua. 4-1, 5-3, 7-4, 7-6, 10-6, 13-8
(atsedenaldian); 14-9, 15-11, 16-12, 18-14, 19-14,
22-17 eta 25-20.
Bestelakoak. Harmailak beteta Donostiako
Bidebideta kiroldegian: 1.000 ikusle.
Iñaki Lasa Etura
Denboraldi amaieran mugarri gisa gogoratua izan daitekeen neurketa irabazi zuen atzo Bera Berak.
Ez zen hil hala biziko lehia, liga erdia baino gehiago jokatzeke baitago oraindik; baina garrantzi
handiko bi puntu dira. Izan ere,
Ro’casaren aurka jokatu zuten
donostiarrek, ohorezko mailako
lehen sailkatuaren kontra. Galduz gero, asko zailduko zatekeen
Bera Berak txapelketa hirugarrenez irabaztea; baina, erakustaldia
eman, eta irabazita, sailkapenaren gorenean dira orain.
Eskubaloia ulertzeko bi estiloren arteko talka zen Bidebietakoa. Ligan gol gehien sartu dituen
taldea da Ro’Casa, eta gol gutxien
jaso dituena Bera Bera. Defentsa-
ko sendotasunean oinarritu dute
orain arteko ibilbidea donostiarrek; eta, atzo ere, atzean egindako lanak eragin zuen etxekoen
garaipena. Zortzi gol soilik jaso zituzten lehen zatian, eta horri esker, bost goleko aldearekin iritsi
ziren atsedenaldira (13-8).
Atzean ez ezik, erasoan ere txukun aritu ziren Bera Berako jokalariak. Eli Pinedok sartu zuen gol
gehien (5), baina beste zazpi taldekidek ere zulatu zuten sarea.
Bikain aritu ziren kontraerasoan.
Arazo fisikoekin zebilen arabarra,
baina partidaren garrantzia ikusita, jokatzea erabaki zuen.
Bigarren minutuan jarri zen
aurretik Bera Bera, eta ez zuen
gehiegi sufritu. Ro’casa esnatzen
zen aldiro, bizpahiru gol jarraian
sartu, eta aldea handitzen zuten
berriro donostiarrek. Hiru-lau
goleko tartea izan zuten une
gehienetan, eta zazpiko abantaila
ere izan zuten bukaera aldean.
Epailea zorrotz aritu zen etxekoekin: zazpi aldiz ezarri zien bi minutuko zigorra, eta Aitor Etxabururi kargu hartu zion.
Pozik amaitu zuten Bidebietako harmailetan. Azken minutuetan San Sebastian Martxa jo zuen
txarangak, gau handienetako
doinua. Etziko egunari keinuka,
SASKIBALOIA b Balentria egin dezake gaur Bilbo Basketek Malagan,
Bidebietan entzun ziren lehen
danborrada hotsak.
Unicaja liderrari irabazita lehen postura gerturatzeko aukera daukalako (18:00). Gipuzkoa Basket etxean ariko da, CAI Zaragozaren aurka
(12:00), eta baita Laboral Kutxa ere, Rio Naturaren aurka (18:00). Ohorezko mailan, berriz, IDK Gipuzkoak 46-59 galdu zuen Conqueroren
aurka, eta Gernika-Bizkaiak 53-68 irabazi zion Zamarati.
Zuazok, berdinketa Leonen
Zuazok, bestalde, berdindu egin
zuen Cleba Leonen etxean (Espainia). Bizkaitarrek zazpi segundoren faltan sartu zuten berdinketaren gola (33-33); Oihane Gilek
aurkaria bat gutxiagorekin zegoela baliatu zuen. Ondo izerditutako puntua eskuratu zuen Zuazok,
neurketa oso berdindua izan baitzen —inork ez zuen bi gol baino
gehiagoko alderik lortu—. Postu
bat behera egin dute bizkaitarrek;
zazpigarrenak dira sailkapenean.
SAILKAPENA
OHOREZKO MAILA
Pt. J
1. Bera Bera
19 11
2. Ro’Casa
19 11
3. M. Guardes 17 11
4. Alcobendas 14 11
5. A. Cultural
14 11
6. Elx
14 11
7. Zuazo
13 11
8. Porriño
11 11
9. Valentzia
11 11
10. Granollers 6 11
12. Leon
5 11
11. Malaga
4 11
13. Kordoba
4 11
14. Castelldefels 3 11
I
9
9
8
7
7
7
6
5
5
3
2
2
2
1
B
1
1
1
0
0
0
1
1
1
0
1
0
0
1
G A K
1 299 211
1340 259
2300 254
4 322 282
4 289 272
4 292 266
4 319 315
5 287 288
5 299 296
8 256 310
8 288 322
9 278 341
9 240 319
9 261 331
Faboritoek sendo jarraitzen dute
Qatarko Munduko Txapelketan
ESKUBALOIA b Ezustekorako aukera gutxi utzi zuten faboritoek atzo
Qatarko Munduko Txapelketan. Jokatutako bigarren partida irabazi
zuten Qatarrek, Txileren kontra (20-27); Kroaziak, Tunisiaren aurka
(25-28); eta Espainiak, Brasilen aurka (27-29). Julen Aginagaldek lau
gol sartu zituen Espainiako selekzioarekin.
Baionak 14-0 irabazi dio Arroxelari
Europako Challenge kopan
ERRUGBIA b Baiona aurrera egiteko aukerarik gabe dago jada Europako Challenge kopan, baina atzo 14-0 irabazi zuten lapurtarrek etxean,
Arroxelaren aurka. Espainiako ohorezko mailan, berriz, Bizkaia-Gernikak 19-7 irabazi zion atzo Ampo Ordiziari, eta Hernanik 7-11 galdu
zuen Complutenseren aurka. Getxo Arteak gaur jokatuko du, Bartzelonaren zelaian, 12:30ean.
Gabonek erraz irabazi du Afrika Kopako
lehenengo jardunaldian (0-2)
FUTBOLA b Afrika Kopa hasi zen atzo, Ekuatore Ginearen eta Kongoren arteko berdinketarekin hasi ere (1-1). Ekuatore Ginean jokatuko
da, txapelketa antolatzeari uko egin baitzion Marokok, ebolaren beldurrez. Eguneko beste partidan, Gabonek 0-2 irabazi zion Burkina Fasori. Gaur ere bi norgehiagoka jokatuko dira : Zambia eta Kongoko
Errepublika Demokratikoa (17:00) eta Tunisia eta Cabo Verde (20:00).
38
IGANDEKO BERRIA
Kirola
BINAKAKO TXAPELKETA
LEHEN LIGAXKA
Ostiralean, Donostian
Altuna III.a-Cecilio10; Artola-Albisu 22
Atzo, Iruñean
Olaizola-Beroiz 22; Bengoetxea-Aretx. 20
Gaur, Mungian (17:00, ETB1)
Berasaluze II.a-Zubieta / Xala-Merino I.a
Bihar, Tolosan
Retegi Bi-Cecilio / Ezkurdia-Zabaleta
J I G TA TK
56
c 2. Artola-Albisu
5 3 2 96 68
c 3. Bengo.-Aretxab.
5 3 2 103 90
c 4. Retegi Bi-Rezusta 4 2 2 73 75
5. Irujo-Barriola
5 2 2 92 97
6. Berasaluze-Zubieta 4 2 2 73 85
7. Xala-Merino
4 1 3 64 85
8. Olaizola II.a-Beroiz 5 1 4 75 108
c Finalerdietara
c 1. Ezkurdia-Zabaleta 4 4 0 88
Olaizola II.a pilota astintzen, atzo, Iruñeko Labriten, Bengoetxea VI.a adi-adi begira dagoela. IÑIGO URIZ / ARGAZKI PRESS
Indarrean itzuli dira, eta kontuz
Binakako Txapelketako orain arteko partidarik onena jokatuta, lehen garaipena lortu dute
Olaizola II.ak eta Beroizek b Bengoetxea VI.ak eta Aretxabaletak ere joko bikaina egin dute
Olaizola II.a-Beroiz
Bengoetxea-Aretxab.
22
20
Iraupena. 78 minutu.
Pilotakadak. 739.
Saketik. Olaizola II.ak bat —eta faltarik ez—;
eta Bengoetxea VI.ak bi —eta faltarik ez—.
Markagailua. 1-0, 1-1, 2-1, 2-5, 3-5, 3-7, 5-7, 5-8,
9-8, 9-9, 11-9, 11-18, 18-18, 18-19, 21-19, 21-20
eta 22-20.
Bestelakoak. Giro bikaina Iruñeko Labrit
pilotalekuan. Partida hasi aurretik dirua Olaizola
II.a eta Beroizen alde.
Unai Zubeldia
Izenak pisu handia izaten du beti,
eta, atzean edozein daukala ere,
faborito argi izaten da gehienetan
Aimar Olaizola. Lau t’erdiko Txapelketan bere onenik eman gabe,
larri antzean iritsi zen goizuetarra
Binakako Txapelketara. Baina,
izenari helduta, faborito izaera
eman zioten Olaizola II.a-Beroiz
bikoteari. Lehen lau partidak jokatuta, lau porrot. Errealitatearekin topo egin zuen ustezko bikote
sendoak, eta nora ezean ibili zen
partida gehienetan. 22-20 Berasaluze II.a-Zubietaren aurka; 17-22
Retegi Bi-Rezustaren aurka; 11-22
Ezkurdia-Zabaletaren aurka; eta
5-22 Artola-Albisuren aurka
—Ibai Zabala aritu zen Beroizen
ordez—. Desagertuta zebilen Olaizola II.a, eta daukan mailaren erdirik eman ezinik Beroiz.
Baina itzuli dira; nola itzuli ere!
Txapelketako partidarik onena
jokatu zuten atzo Olaizola II.ak
eta Beroizek, Bengoetxea VI.ak
eta Aretxabaletak. Bideoan grabatu eta behin eta berriz ikuste-
koa izan zen lehen erdia, eta, huts
gehiago pilatu arren, erremate on
askokoa amaierara artekoa. Aretxabaletak nagusi ekin zion partidari, eta Bengoetxea VI.ak dotore
amaitu zituen tantoak aurrean (25, 3-7 eta 5-8). Goizuetarrak bazekien, ordea, bosgarren porrotarekin ia ezinezkoa izango zutela finalerdiekin ametsetan jarraitzea,
eta asko asmatu zuen tantoak
amaitzen (9-8 eta 11-9).
Bazirudien partida hausteko
aukera izango zutela gorriek, baina orduantxe lortu zuten galtzaileek 0-9ko partziala (11-18). Aretxabaletak oparia egin zuen, ordea, 12-18koan, eta, pilota aldatuta, erabat aldatu zen partida bera
ere (18-18). Bengoetxeak txokoan
egin zuen 18-19koa, baina Olaizola II.a ez zegoen barkatzeko (2220). Urrezko puntua zen atzokoa.
Xalak ez du jokatuko gaur ere,
eta Altuna III.ak ordezkatuko du
U. Zubeldia
Tolosan (Gipuzkoa) izan ziren azkenekoz elkarrekin, abenduaren
22an. Tira, eta astebete lehenago,
txapelketa aurkeztu zuten egunean, Erriberrin (Nafarroa). XalaMerino II.a. Bikote hori aurkeztu
zuen Aspek, baina entrenamenduren bat edo beste egingo zuten
elkarrekin; askoz gehiago ez. Bizkarraldeko minez ibili zen lehenengo Xala, eta, lehen partida jokatu ondoren, etxetik ikusi behar
izan ditu azken hirurak. Azken
egunotan, berriz, minduta eduki
du eskuin eskuko hatz bat, eta,
atzo entrenamendu txiki bat egin
ondoren, gaur ez jokatzea erabaki
zuen azkenean. Babes batekin
aritu zen pilota astintzen, baina
lapurtarra ez dago jokatzeko moduan.
Aspek atzo arratsaldean eman
zuen albistea, eta Altuna III.ak ordezkatuko du gaur Mungian (Bizkaia). Bitxia da egoera, amezketarrak herenegun iluntzean jokatu
zuelako txapelketako partida, Ceciliorekin bikotea osatuz, Artola
eta Albisuren aurka —10-22 galdu
zuten—. Martinez de Irujo ordezkatu zuen herenegun, eta Xalaren
ordez ariko da gaur. Eta atzean ez
du izango Merino II.a, haren anaia
baizik, Merino I.a. Eskuko minez
dabil anaietan gazteena. Joan den
astean ere elkarrekin jokatu zuten Altuna III.ak eta Merino I.ak,
eta ezusteko handia eman zuten,
Irujo eta Barriolari 19-22 irabazita.
Lesioek eraginda, erabat aldrebesa ari da izaten Binakako Txapelketaren hasiera. Bi eguneko
tartean bi partida jokatuko ditu
Altuna III.ak, eta lau eguneko tartean beste bi Ceciliok. Izan ere,
bihar Retegi Birekin jokatuko du
Tolosan, Ezkurdia eta Zabaletaren aurka.
Nasan
39
IGANDEKO BERRIA
2015ko urtarrilaren 18a
Munduaren alde beltza
Ikerketa aitzakia bihurtzen da maiz nobela beltzetan,
eta gizarte kritikarako tresna bilakatzen dira istorioak.
Krisi garaiotan ere generoak badu nondik edan. b 40
Literatura b 44
Aurten 150 urte
beteko ditu ‘Aliceren
abenturak lurralde
miresgarrian’
obra klasikoak
Musika b 46
Bederatzigarren lana
kaleratu du Belle and
Sebastian Eskoziako
pop taldeak
40
IGANDEKO BERRIA
Nasan
BIZITZA BERA
BEZAIN BELTZA
Nobela beltzaren parte da kritika soziala. Elkarri lotuta agertu dira beti,
Depresio Handiaren garaian generoa agertu zenetik. Orain, krisi
ekonomiko sakon batean, bada orduko iluntasunarekin antzik ikusten
duenik. Nobela beltzak badu, egoera horretan, nondik edan. Nahiz eta
beti, krisiarekin eta krisirik gabe, izan duen zer salatu.
Ander Perez
B
aztango giro
umel eta laino itxiaren
erdian, erraz
irudika daiteke gertakari
misteriotsu bat. Halako giroan,
nobela beltzaren neurrira egindakoa dirudi agertokiak. Ez eguratsagatik bakarrik. «Paisaiak, baztandarren izaera estereotipatua,
kontrabandoaren tradizio historikoa...», hainbat elementuk
ekarri dute Nafarroako iparraldeko eskualdearen eta nobela beltzaren arteko lotura estua. Joseba
Otondoren iritzia da hori. Berak
eta hainbat lagunek Baztango Nobela Beltzaren Astea antolatu
dute, datorren asteazkenetik au-
rrera. «Irakurzaletasuna beste
era batera gozatu» nahi dute, eta
haien eskualdeak genero beltzarekin izan duen harremana baliatu dute horretarako. Astebetez,
euskal letretako lan beltzak ekarriko dituzte jendaurrera, aitzindariak zein azken nobedadeak.
Ingurua belztuko dute Baztanen.
Depresio Handiaren garaiko
zuri-beltzeko argazkiek ere
gehiago dute beltzetik, zuritik
baino. AEBetako burtsek 1929an
izaniko bat-bateko gainbeherak
—crash-a— eta lege lehorrari lotutako krimen antolatu eta mafien
gorabeherek panorama beltza
osatu zuten hango gizartean. Egoera hartan, agertoki ezin egokiagoa aurkitu zuen genero beltzak,
orduko miseria, frustrazio eta depresioaren artean, burua azalera-
tzeko. Ez zen nolanahiko agerpena izan, gainera; kalean eta kalerako sortu zen. Hala aitortu zion
Raymond Chandlerrek Dashiell
Hammetti —generoaren guraso
eta erreferente handiak izan ziren
biak— Hammettek krimena «loreontzi veneziarretik atera eta
kalezulora eraman» zuela esan
zuenean. Aldaera estetikoa baino gehiago ezkutatzen du metaforak: Erresuma Batuan
errotutako polizia nobelen
generoari sakoneko ikuspuntu aldaketa gehitu zion AEBetako genero beltzak. Aristokrata
handien jauregi viktoriarretatik
pobreziaz jositako kaleetara ateratzearekin batera, helburua ere
Hilbeltzak nobela
beltza izango du
aztergai Baztanen
«Nobela beltzak eduki dezake hirigunearekin lotura, hiriguneko kriminalitatearekin, gatazka sozialarekin, gain
behera datorren gizartearekin,
krisi egoerarekin, eta abar. Baina, aldi berean, ez dut zalantzarik landa eremuarekin eta baztertutako periferiarekin ere lotura duela». Joseba Otondoren
hitzak dira. Baztango irakurle
taldeko kidea da Otondo, eta,
hortaz, baita Euskal Nobela Beltzaren Astearen antolatzaileetako bat ere.
Urtarrilaren 21etik 25era egingo dituzte topaketak, «literatura gozatzeko modu berri» gisara. Mahai inguruak, solasaldiak,
liburu aurkezpenak, ibilaldiak
aldatu zuen. Garai bateko enigma
hutsa, hilketa argitzeko polizia
ikerketa, bigarren mailara pasatu
zen; krimena aitzakia bihurtu zen,
horren atzean ezkutatutako gizarte arazoak eta erro sakonak nabarmen aztertzeko. Kalezuloa gizartearen behatoki hartuta, generoak
ateak ireki zizkion kritika sozialari.
Eta hala iraun du, oro har, geroztik.
Gurean, Itxaro Borda da generoari lotu eta nobela beltzean gehien
aritu diren idazleetako bat. Amaia
Ezpeldoi detektibearen bitartez,
era guztietako gizarte gaiak aztertu ditu; ikuspegi kritikoz, betiere.
Hainbat desagerpen eta krimenen
ikerketen haria jarraituz, gai «ekologistetan, familiaren ingurukoetan, antimilitaristetan edo politikoetan» ziztatzen du kritika Ezpeldoi detektibeak. Eta horretarako genero beltza aukeratu izana ez
da kasualitatea. Izan ere, Bordak
dioenez, «nobela beltza da kritika
sozialerako generorik erosoena,
pertsonaia hara eta hona ibiltzen
delako, sozietatearen maila guztietan, eta berak ikusten duena idazten du autoreak». Gizartearen ustelkeria eta gaiztakeria akuilu dira
genero beltzean. Eta hala ematen
dio bide irakurketa kritikoari, Xabier Olarra itzultzaile eta Igela argitaletxeko arduradunak dioenez,
«lupa berezia jartzen duelako bizitzaren alderdi ez hain zoriontsuetan». Iluntasun horretatik edaten
du nobela beltzak. «Gune baztertu
eta ahaztuetan», hain zuzen ere,
«koktela» sortzen da, Jon Arretxe
idazlearen irudikoz. «Osagai klasikoak elkartzen dira, etorkinak,
jende txiroa, drogak eta prostituzioa». Eremu horietan, Arretxeren ustez, «ia nahi gabe
sortzen da kritika soziala».
Kritika hura detektibearen figuran gorpuztu zuten
R
eta bertso tramak izango dira,
besteak beste. Generoaren
euskal adierazpenaren jatorrietara joko dute —Mariano Izeta
elizondoarraren lanari begiratu
bat emanez—, baita azken argitalpenetara ere. Izan ere, Otondok dioenez, generoa «bizi-bizirik» dagoela erakutsi nahi
dute.
Generoa bizirik, baina heriotzarekin lotutako hitz jokoa erabiliz eman diete izena jardunaldiei. Ilbeltza da urtarrila Euskal
Herriko hainbat tokitan, eta h
bat gehitu diote hitzari Baztango irakurle taldekoek: Hilbeltza.
Heriotzak eta krimenak, eta horien azpiko egoerak, presente
izango dira Baztanen.
BERRIA
generoaren aitzindariek. Bazuten polizia aukeratzea, baina,
Bordak dioenez, «poliziak ez du
gizarte normaletik aparteko gizarterik ikertzen». Detektibeak, aldiz, bai. «Normalitateak kanpoan uzten ditu
bai detektibeak eta bai detektibeak ikertzen dituen gaiak». Bizitzaren eta gizartearen alderdirik baztertuenak aztertzeko, hala, zentralitatetik abiatzen ez zen
pertsonaia bat aldarrikatu zuten.
Sarri, Bordak gogorarazi duenez,
«alkoholikoak edo bazter joeretako» detektibeak hautatu zi-
IGANDEKO BERRIA
tuzten, bide batez, bertsio ofizialari kontrajartzeko.
Ikuspegi kritikoa, edonola, ez
zen pertsonaiaren ezaugarri
esklusiboa; autorearengandik
zetorkion. Izan ere, Olarrak dioenez, hastapenetako autore horietako asko, «Hammett, edo
Chandler, M.Cain edo beste zenbait, ezkertiarrak ziren, argi eta
garbi». Ideologizazio horrek,
besteak beste, komunismoaren
aurkako borrokalari ezagun
Joseph McCarthy senatariaren
tribunalaren aurrera eraman
zuen Hammett. Preso zeuden
militante komunistak laguntzeko komite bateko partaide izatea
leporatu zioten Maltako belatzaren autoreari. Pulp aldizkari
merkeen garaia zen, eta genero
beltzeko kontakizunek han aurkitu zuten euskarria, langileen
artean barra-barra zabaltzeko.
McCarthyk, galdeketa hartan,
Hammetti galdetu omen zion ea
komunismoari aurre egiteko
modurik onena ote zen AEBetako liburutegiak komunisten
liburuekin betetzea. Olarrak
gogorarazi duenez, Hammettek
honela erantzun zion sorgin ehizaren buruari: «Komunismoari
aurre egiten ariko banintz, nik,
zure lekuan, ez nioke jendeari
liburu mota bakar bat ere emango». Horrekin, Igelako arduradunak dioenez, Hammettek kontrakoa aldarrikatu nahi izan
zuen: «Hammettek pentsatu
zuen: ‘Bada, nik, alderantzizkoa
egingo dut: ahalik eta jende
gehienaren eskuetan jartzen
ditut liburuak, jendeak zer pasatzen den ikus dezan’».
Masen artean zabaltzeko erraztasun horrek,
masa kulturaren pro-
Nasan
duktu gisara kontsumitu izanak,
balioa kendu dio sarri genero beltzari. Genero txikitzat hartu izan
ohi da, eta ustezko goragoko mailako literaturarekin kontrajarri.
Gaur egun, ordea, asko dira genero beltzean idatzitako hainbat lanen kalitatea goraipatzen duten
ahotsak, topikoari aurre eginez.
Olarrarena da horietako bat:
«Nik makina bat alditan esan
izan dut Hammetten Kristalezko
giltza garai horretako Ernest Hemingwayk edo Francis Scott Fitzgeraldek egindako literaturaren
parean dagoela».
‘‘
Nobela beltza da kritika
sozialerako generorik
erosoena; hara eta hona
dabil pertsonaia,
gizarte maila guztietan»
Itxaro Borda
Idazlea
«Gune baztertuenetan,
osagai klasikoek
koktela sortzen dute.
Kritika soziala ia nahi
gabe sortzen da hor»
Jon Arretxe
Idazlea
«Nobela beltzak
lupa berezia jartzen du
bizitzaren alde ez hain
zoriontsuetan. Hor dago
kritikarako aukera»
Xabier Olarra
Itzultzailea
Euskal Herrian ere, kritiko
Hastapenetan bezalaxe, gehien
hedaturiko generoetakoa —eta,
sarri, gehien salduetakoa— izan
da nobela beltza ia mende beteko
bere ibilbidean. Mundu osoko literatura gehienetan aurkitu du
heldulekua, arrakasta handiz. Eta
zabaltze horretan, ez du galdu,
oro har, jatorrizko kalezulo ilun
horietako espiritu kritikoa. Ezta
Euskal Herrian ere, Bordaren irudikoz: «Uste dut Chandlerren
helburu berarekin egiten dugula
guk ere, bizi gaituen, bizitzen dugun eta biziarazten dugun euskal
jendarte horren aniztasuna agertzeko eta, batzuetan, gure jendarte honengandik sentitzen dugun
zama hori salatzeko». Arretxek
ere uste du euskal letretako genero beltzean «lekua eman» zaiola
kritika sozialari, baina «beti dosi
txikiagoetan».
Jose Antonio Loidi Bizkarrondoren Amabost egun Urgainen
nobela —1955ean argitaratua—
dute askok euskarazko genero
beltzeko lehen lantzat. Hortik gutxira etorri zen Mariano Izetaren
Dirua galgarri, eta Gotzon Garate
zein Xabier Gereñoren lanak ondoren. Gerora, erreskadan, gaur
egun euskarazko nobela beltzaren erreferente diren idazleen belaunaldia etorri da; tartean, Anjel
Lertxundi, Itxaro Borda, Jon
Alonso, Jon Arretxe, Aingeru
Epaltza eta, pixka bat geroago, Alberto Ladron Arana eta Iñaki Irasizabal. Guztiek, salbuespenik
gabe, euskal gizartean errotutako
errezeloari egin behar izan zioten
aurre. Alegia, garai batean euskal
gizartean detektibearen figura sinesgarria ez zela zioten ahotsei.
Edota, AEBetako gizartearen
kontrara, gurean nahikoa krimen, nobela beltzerako nahikoa
bazka ez zegoela ziotenei. Bordak
sendo egin dio kontra aurreiritzi
horri: «Euskal Herriari buruzko
ikuspegi idealizatua dugu. Uste
dugu hemen ez dela hilketarik
hilketa politikoetatik kanpo. Horien aitzinean itsu egon gara, baina orain hasi gara begiak irekitzen. Hilketa politiko horiek,
41
alde batekoek zein bestekoek,
euskal sozietateak berez sui generis duen harreman biolentzia hori
gorde dute. Gure belaunaldiko
idazleok ikuspegi aingerutar hori
baztertu dugu».
Pertsonaietarako «gehienbat
detektibeak» sortu direla dio
Bordak, «oraindik ez garelako
ausartzen poliziak sortzera».
Haren irudikoz, hori «gainditzeke» dagoen muga bat da: «Euskal Herriko Polizia, Ertzaintza,
euskal sozietatean eragiten duen
Polizia gisa ikusi behar genuke,
eta ez bakarrik Polizia politiko
gisa». Olarra mesfidati mintzo
da: «Oraindik zaila izango da
komisario bat heroi bihurtzea».
Edonola, garrantzia kentzen dio
horri: «Nobela beltzak askotarikoak dira. Jim Thompsonen lanetan, adibidez, ez da komisariorik
ageri».
Ez komisario, ez detektibe:
ikerketara emandako irakasle
afrikar etorkina da Jon Arretxek
bere nobela beltzetarako aukeratutako pertsonaia. Bilboko San
Frantzisko auzoan aurkitu du
Arretxek bere kontakizunetarako
ezinbesteko atmosfera. Ezin du
askoz gehiago eskatu nobela beltza ezberdintasun sozialen erretratua egiteko baliatu nahi duen
idazleak. Bertan, «nobela beltzak
idazteko idazlearen txipa» izaten
duela dio Arretxek, Bilboko auzoak genero beltzaren «osagai guztiak» eskaintzen dizkiolako. Batetik, «behe-beheko prostituzioa, etorkinak, Bilboko jende
txiroena...». Baina, bestetik,
«zentzu positiboan», beste hainbat osagai ere: «Niretzat, ederra
izan da gure gizartea hobetzearren lanean zenbat jende dagoen
ikustea». San Frantziskon topatu
du hori Arretxek. Eta, dioenez,
auzoa «kristoren aurkikuntza
izan da, idazle eta pertsona modura».
Krisia, generoaren akuilu
Aldeak alde, egungo egoerak
badu AEBetako Depresio
( Hurrengo orrialdean jarraitzen du )
42
IGANDEKO BERRIA
Nasan
Handiaren garaiko errealitatearen antzik. Krisi ekonomiko bortitzak kalean utzi ditu milioika
langile, etxerik gabe beste milaka,
eta Europako bihotzean ere,
azken hamarkadetako pobrezia
tasarik handienak daude egun.
Beltza da egoera. Eta horretan,
miseriak eta frustrazioak aspaldian ez bezala inguruak zipriztintzen dituztenean, bada garaiak
nobela beltzari aukera bereziak
ematen dizkiola uste duenik. Izen
bat nabarmendu da zurrunbiloan: Petros Markaris idazle greziarra. Bere herrialdeko egoera larria
ekarri du gogora azken nobela
beltzetan. «Krisiaren bidea biziki
ederki» jorratu duela dio Bordak.
Eta «gaur egun Markarisek egiten duena, zentzu batean, Espainiako trantsizioan Pepe Carvalhok» egin zuela uste du Olarrak,
«edo beste modu batera, Italian
Andrea Camillerik egiten
duena».
«Aukerak hor daude», dio
Olarrak, «eta nahi duenak erabil
ditzake, eta egia da orain, gertaerei eta munduaren martxari
buruzko jarrerak alderantzikatzen ari direnean, aukera horiek
handiagoak direla». Krisiak, izan
ere, nobela beltza sortzea «errazten» duela uste du Arretxek,
«jendeak gehiago erreparatzen
dielako gaiei, eta gehiago haserretzen delako ustelkeria kasuak
ateratzen direnean». Ustelkeria
edo «krimen ekonomikoak»
aipatzen ditu Bordak ere, gaur
egungo egoeran nobela beltzerako material gisa. Horietarako elementuak badituzte, bederen,
azken urteetan aireratutako hainbat eta hainbat eskandaluk. Eta
bide horretan, Bordak ere krisia
«nobela beltzerako akuilu» dela
dio.
Edonola, bat datoz guztiak: ez
da krisirik behar, nobela beltza
idazteko. Agian, Arretxek dioenez, berak idazteko erabili duen
espazioa, San Frantzisko auzoa,
«beti egon delako krisian». Edo,
akaso, Bordak gogorarazten duenez, «beti dagoelako aukera
injustiziak eta jendarte batean
idazleari egoki iruditzen ez zaizkion gauzak salatzeko». Nobela
beltzak, izan ere, hamarkada
luzeak egin ditu bidean, krisiarekin, eta krisirik gabe. Beti aurkitu
du zer kontatu, eta beti kontatzen
duen horren atzean zer salatu.
Beti topatu ditu injustiziak eta
ezberdintasunak, eta beti jo du
gure gizarteko alderdi ilun horietara. Gure gizarteko alderdi beltzenetara. Hor bizi da nobela beltza. Bizitza bera bezain beltza.
Eta horrekin kritika soziala galtzen da.
Edo, gutxienez, bertsio ofiziala
gezurrezkoa izan daitekeelako
susmo hori, edo boteretik datorren edozer ez sinesteko irizpide
hori galtzen da. Edonola, denetarik dago. Mankellen Wallander
inspektorea, edo Camilleriren
Montalbano komisarioa,
edo Petros Makarisen Ja«Batzuk nobela beltza
risos komisarioa poliziak
baliatzen ari dira Espainiako
dira, baina esan dezagun
trantsizio garaiko depurazio
nolabaiteko kontzienfalta justifikatzeko»
tzia txarra badutela, eta
baita nolabaiteko zentzu
rra eta ondorioa dago; beste batzuetan, aldiz, ez dago inolako on- sozialdemokrata ere. Donna Leodoriorik. Eta batzuetan argitu ere nen Brunetti komisarioaren kriez da egiten. Baina edozein modu- tika sozialeko komentarioetan,
tan, detektibe horren funtsezko ordea, kritika sindikalista egiten
gauza da, nahiz eta sistema barru- da, lan baldintzak mantendu
koa izan —sistema barruan dagoe- nahi dituztelako. Kritika soziala,
lako denon gauden moduan— beti kasu horretan, kritika guztiz
begiratu kritikoa duela botereare- erreakzionarioa eta eskuindarra
kiko, eta ikerketarekin batera bo- bihurtzen da. Batzuk beren buterearen gehiegikeriak agerian rua garbitzeko baliatzen ari dira
geratzen direla, baita bertsio ofi- nobela beltza, batez ere Espainiaziala sortzeko botereak egin behar ko Estatuan trantsizio garaiko
depurazio falta justifikatzeko, eta
izaten dituen injustiziak ere.
Espiritu kritiko hori galduz joan indar errepresiboak legitimatzeko. Nahita egiten ari dira hori, esdela diozu, edonola ere.
Nobela beltzaren etiketarekin sor- trategia baten barnean. Bestalde,
tzen den nobela klase batean gal- errazagoa da Suediako gizartean
du da, baina beste batean ez. No- polizia justu eta jator bat jartzea,
bela beltzak arrakasta handia izan beste zenbait tokitan baino. Baidu; munduko literatura gehiene- na Grezian bertan, esate bateratara zabaldu da, eta orain nobela ko, askoz zailagoa izango da botebeltza leku guztietan dago. Euro- retik gauza onik etor daitekeenik
pan, Espainiako Estatuan eta bes- sinestea.
te toki batzuetan, trantsizio ga- Eta Euskal Herrian?
raian [Vazquez Montalbanen] Nahiz eta ahaztu behar ez diren
Carvalho detektibea bezalako aurrekariak baditugun —Mariano
pertsonaiak agertzen dira. Horiek Izeta, Loidi Bizkarrondo edo Gonolabaiteko irizpide kritikoa tzon Garate—, oraingo idazleen
mantentzen dute, nahiz eta garai belaunaldiak generoa nolabaitehorretan hasten diren hainbat ko atzerapenarekin hartu zuela
idazle poliziak edo komisarioak uste dut. Bazegoen nolabaiteko
ere sartzen. Baina, oraindik ere, errezelo bat, detektibe bat Euskal
baldintza jakin batzuekin. Adibi- Herrian gauza sinesgaitza zelako.
dez, Leonardo Sciasciaren Rogas Hori duela 30 urte gertatzen zen.
komisarioa estatu errepublikano- Batetik, errealitatea aldatu da, eta
aren paradigma izan nahi du, jus- Euskal Herrian detektibe bat izatua izan nahi du, egia bilatzen du, tea litekeena da, denok dakigulabaina bukaeran hiltzen da; hain ko hiri guztietan daudela detektizuzen ere, autorearen arabera ezi- be agentziak. Bestalde, detektibea ere ez da ezinbestekoa nobela
nezkoa delako horrelakoa izatea.
beltza egiteko: aski da pertsona
Zer etorri da gerora?
Ikuspegi kritiko hori oraindik ere bat ikerketa bat egiten jartzea,
mantentzen da, baina, horrekin abokatua, kazetaria edo biktimabatera, azken urte hauetan nobela ren lehengusua izan. Beraz, errebeltzaren etiketarekin saldu den alitatearen aldaketak eta generonobela mota sortu da, hasierako ak izan ditzakeen aldaerak ezagutu ahala, zabaldu da.
jatorri hori galdu duena.
Zer etorkizun ikusten diozu geZer aldatu da?
Jatorrizko nobela beltz horren neroari gurean?
ezaugarri funtsezkoa galdu da Generoa nahiko entretenigarria
hainbatetan. Hasieran protago- suertatzen da geroz eta gutxiago
nista bertsio ofizialari aurre egiten irakurtzen den garai hauetan,
ziona bazen, orain, aldiz, protago- eta, beraz, geroz eta gehiago
nista bertsio ofiziala sortzeko egongo da. Pentsatzekoa da liteerantzukizuna duena izaten da. raturan zerbaitek etorkizuna
Alegia, polizia bihurtu dute prota- badu, jendearengana iristeko
moduan, hau izan ahal dela.
gonista.
bertsio ofizial horrekin zerikusik
ez duela. Horrek eramaten ditu
biak talka egitera.
Halakoetan, gainera, krimena aitzakia hutsa bihurtzen da, beste
hainbat gauzaz hitz egiteko.
Bai, krimena batzuetan argitzen
da, beste batzuetan ez. Batzuetan
argitzen da, eta nolabaiteko zigo-
( Aurreko orrialdetik dator )
IÑIGO URIZ / ARGAZKI PRESS
«Protagonista
detektibe bat
izateak ikuspegi
ideologikoa du»
Jon Alonso b Idazlea
Nobela beltzaren «bilakaera ideologikoa»
aztertu du Alonsok, eta pertsonaia nagusian
oinarritu da horretarako. Detektibea eta polizia
«figura antagonikoak» direla dio.
A. Perez
Nobela beltza idazteaz gain, generoaren inguruko kontuei ere «interesez» erreparatu izan die beti
Jon Alonsok (Iruñea, 1958). Baztango Nobela Beltzaren Astean
izango da, hizlari. Nobela beltza
ikuspuntu ideologikotik aztertu
du horretarako.
Zein da zure azterketaren abiapuntua?
AEBetako eta Depresio Handiko
testuingurua eta jatorria kontuan
hartuta, generoak izan duen bilakaera aztertzen hasi nintzen. Bilakaera ideologikoa, zergatik
ukatu. Jatorrizko nobela beltza-
ren ezaugarrietako bat pertsonaia
da, pertsonaia nagusia, protagonista. Pertsonaia, gehienetan edo
ia-ia beti, detektibea izaten da.
Eta detektibe izate horrek ikuspuntu ideologiko bat ere markatzen du. Hori oso ongi ikusten da
jatorrizko nobela beltzean. Maltako belatza-n argi ikusten da
hori. Sam Spade detektibeak sekulako liskarra izaten du Miles
Arche bere lankidearen heriotza
ikertzera doazkion poliziekin.
Zergatik? Ba, hain zuzen ere, figura antagonikoak direlako polizia
eta detektibea: polizia ofiziala da,
eta detektibeak egia bilatu nahi
du, badakielako gainera egiak
IKASTAROAK CURSOS
2014-2015
MATRIKULAZIOA
LA TERRA TREMA (1948)
NOSFERATU
Urtarrilaren 31 arte
www.donostiakultura.com/ikastaroak
Antzoki Zaharra
Urtarrila 21 / 19:00
JBA gaztelania
EN BUSCA
DEL ARCA
PERDIDA (1981) +
LA VIDA
DE BRIAN (1979)
BANG! BANG!
DONOSTIA
Antzoki Zaharra
JBA gaztelania
MUCHO RUIDO
Y POCAS NUECES
LAS GROTESQUÉS
SUTURAK. CERCA
A LO PRÓXIMO
Imanol Larzabal (Lugaritz)
gaztelania
San Telmo Museoa
Urtarrilaren 25a arte
DONOSTIAKO GUNE
EZEZAGUNETAN
BARRENA
Oreina Urkian Kanata
HITZALDIA
San Telmo Museoa
euskara
AMA + HAVOC + PERLAK
DONOSTIKLUBA
ZIRKUITUA
Gazteszena (Egia)
FORTIFICACIONES
DONOSTIARRAS
JUAN ANTONIO
SÁEZ
San Telmo Museoa
Otsailaren 22a arte
www.tga.cc
KOPLAK ETA BALEAK
JON MAIA
HITZALDIA
San Telmo Museoa
gaztelania
ç
PRIMITIBO &
GARAIKIDEA
Okendo K.E.
Otsailaren 7a arte
BAREALDI MAGIKOA
TANTTAKA TEATROA
Victoria Eugenia
Urtarrila 22-25 / 20:00
euskara;
22, 24
23, 25
gaztelania
¡COMO EN CASA
NI HABLAR!
FAEMINO Y CANSADO
SUPERSUBMARINA
Victoria Eugenia
Urtarrila 27 – Otsaila 01 / 20:00
gaztelania
MEJOR VIUDA
QUE MAL CASADA
BEATRIZ RICO
Antzoki Zaharra
Otsaila 07-08 / 20:00
gaztelania
NEVADAKO EGUNAK
BERNARDO ATXAGA
LITERATUR SOLASALDIA
Idazlea bertan egongo da
Liburutegi Nagusia (San Jeronimo)
euskara
BAZKIDEAK
-%10
ATALAK XXIII
DANTZAZ
KONPAINIA
Victoria Eugenia Club
Otsaila 04-05 / 21:00
Intxaurrondo K.E.
BEÑAT IGERABIDE +
LAUROBA +
PATXUKO NICE
POXPOLO TA
KONPAINIA
Intxaurrondo K.E.
ANTZERKIA TEATRO
Imanol Larzabal (Lugaritz)
euskara
Intxaurrondo K.E.
Otsaila 06 / 22:00
OPERA ABESLARIA
DEABRU BELTZAK
LURREAN ETZANDA
RUPER ORDORIKA
ANTZERKIA TEATRO
Larratxo K.E.
euskara
GATIBU
Victoria Eugenia
Otsaila 08 / 19:00
44
IGANDEKO BERRIA
Nasan Literatura
Uztailean 150 urte izango dira Lewis Carrollek
‘Aliceren abenturak lurralde miresgarrian’
argitaratu zuenetik, haur literaturaren
historiako liburu garrantzitsuenetako bat.
Nagusientzako
haur literatura
Graham Baker-Smith artistak Carrollen liburuaren 150. urteurrena ospatzeko sortutako posta zigiluak. GRAHAM BAKER-SMITH
Juan Luis Zabala
xalupa batean Tamesis ibaian zehar egindako txango batean,
Alice izeneko neska
baten lur azpiko abenturak kontatu zizkien Lewis Carrollek Lorina, Alice eta Edith Liddell ahizpei,
lankide baten hiru alaba gaztetxoei, 1862ko uztailean. Kontaketa hura idaztea erabaki zuen gero,
eskuizkribua hiru neskatoei oparitzeko Gabonetan. Adiskideek
adoretuta, kontakizun hura argitaratu egin zuen, 1865eko uztailean, Aliceren abenturak lurralde
miresgarrian izenburuarekin
—Alice’s Adventures in Wonderland jatorrizko bertsioan—, hainbat planteamendu eta xehetasun
aldatu ostean. Aurki 150 urte
izango dira, beraz, haur eta gazte
literaturako klasiko ezagun eta
T
itzulienetako bat argitaratu zenetik, eta urteurrena ez da oharkabean pasatuko. Hasteko, narrazio
horretan oinarritutako hamar
posta zigilu zabaldu ditu Erresuma Batuko posta zerbitzuak, Graham Baker-Smith artistak diseinatuak. Horrez gain, artistaren
beraren ilustrazioekin hornitutako argitalpena kaleratuko duela
iragarri du Walker Books argitaletxeak. Ez dira Carrollen lanik
ezagunena gogora ekarriko duten
ekinbide bakarrak izango. Liburuaren euskarazko hainbat itzulpen daude. Ezagunena Manu Lopez Gasenik egin eta Pamielak
1989an argitaratutakoa da.
Charles Lutwidge Dodgson
zuen benetako izena Lewis Carrollek, eta matematikako irakaslea zen, logika gaien inguruko
hainbat libururen egilea izateaz
gain. Aliceren abenturen konta-
John Tennielek jatorrizko argitalpenerako egindako ilustrazio bat. JOHN TENNIEL
ketan presentzia handia du logikak, eta bada idazlearen garaiko
eta inguruko gizarteari, politikari
eta hezkuntzari buruzko aipamen satirikorik ere. Haurrentza-
ko ipuina da, beraz, baina helduak ere aise harrapatzen ditu,
eta askotariko pentsakizun eta
gogoetatan murgilarazi.
Helduen gustukoa da Carrollek
Aliceren abenturak lurralde miresgarrian-en jarraipen gisa
1871n argitaratu zuen narrazioa
ere, Ispiluan barrena eta Alicek
han aurkitu zuena. Lopez Gasenik euskaratu zuen hori ere (Pamiela, 1990). Aurrekoa baino
«arrazionalagoa» dela dio Lopez
Gasenik euskarazko bertsioaren
hitzaurrean. «Esan daiteke freskotasunean galtzen duena logika
jolasean irabazten duela, eta agian
horregatik irakurle heldua gehiago identifikatzen da Ispiluan barrena honekin».
Aliceren zikloa amaitzeko, Aliceren abenturak lurralde miresgarrian lanaren beste bertsio bat
idatzi eta argitaratu zuen Carrollek, 1890ean, haurrentzakoagoa,
bost urte bitarteko haurrentzat,
The Nursery Alice izenburuarekin jatorrizkoan, Lopez Gasenik
Alizia haurrentzat izenburuarekin euskaratua (Pamiela, 2004).
Liburu horrentzat idatzi zuen hitzaurrean, Carrollek dio ehunka
«ingeles haurrek» irakurri dutela Aliceren abenturak lurralde
miresgarrian, baina iradokiz horien artean adin guztietakoak
daudela, ez hain haurrak tartean:
«Adin jakin bateko haurrak,
zeintzuen urteen kontaketa kontatu gabe utzi eta adeitasunezko
isiltasunean gorde behar den».
Arrakasta, nagusiekin
Aliceren abenturak lurralde miresgarrian liburuaren 13.000 ale
saldu ziren argitaratu osteko lehen bi urteetan. «Arrakastaren
giltza, neurri handi batean, bertsioaren konplexutasun eta anbiguotasunean, eta ordura arteko
eredu literarioen manipulazioan
zetzan», Lopez Gasenik Alizia
haurrentzat liburuaren hitzaurrean dioenez. «Ezaugarri horiek
guztiz erakargarri bihurtu zuten
liburua helduen begietan, horiek
izan baitziren liburuaren erosle
nagusiak».
Nagusientzako haur literatura
izan zen, beraz, duela 150 urte ere,
Aliceren abenturak lurralde miresgarrian,gauregundenmoduan.
IGANDEKO BERRIA
Literatura Nasan
45
Grisez tindatutako mihisea
Hasier Rekondo
z dira gurean oso ohikoak iragan mendeko
50eko hamarkadaren
gaineko literatur lanak,
ez frankismoak sortutako gerrak
eragindakoak adina bederen.
Arantxa Urretabizkaiak (Donostia, 1947) estilo xumez eta gardenez eman du Zuri-beltzeko argazkiak bere azken liburuan (Pamiela, 2014) belaunaldi oso bat
grisez tindatu zuen hamarkadaren nondik norakoa. Arrazoia
izan eta galtzaile suertatu zirenen
kronika izan nahi du liburuak.
«Galtzailearen lotsa, agian, beldurra, noski, hilketa izugarri baten ondoren bizirik atera denaren beldur aipaezina, ametsetan
azaltzen diren horietakoa».
Oroimen pertsonalak kazetariaren hoztasunaz eta zirujau trebatuaren teknikaz emanez, Urretabizkaiak asko zaintzen du memoriaren apar-markak ez dezala
«auto-fikzioaren» edota «moralkeriaren» esparru emozionala
zeharkatu. Jaiotzatik hasi eta
1960. urtera arteko oroimenaren
E
zirrikituetan arakatu du idazle
donostiarrak. Haurtzaroaren gai
erredundantea aukeratu izanagatik, liburuak badu oroimen
pertsonalaz haratago joateko beharrizan nabaria. Bada, ez da kasualitatez aukeratua lehen atala:
Notario batek egiaztatuko lukeena. Gure oraina erabat baldin-
‘Zuri-beltzeko argazkiak’
Idazlea: Arantxa Urretabizkaia.
Argitaletxea: Pamiela.
Gatazka anitz,
iraultza bakarra
Iraitz Urkulo
ruñeko sanferminetako
erraldoien konpartsak New
Yorken desfilea egingo du,
1965ean. Baina, arraza-bereizkeria dela eta, erraldoi beltzek ezingo dute parte hartu.
Haietako bat dantzatzeko ardura
duen Manex Unanue protagonistaren eskutik, 1965 eta 1967 bitarteko giro kultural, sozial eta politikoan murgilduko gara, alor horietako hainbat pertsonaia
garrantzitsurekin hasiko duen
harremanaren lekuko bihurtuta,
garai hartako gertaera nabarmenenetan zeharreko bidaia eginez:
New York, Mexiko, Kuba, Kalifornia, Aljeria...
Maitasuna, iraultza, musika,
sexua, indarkeria, drogak eta espioitza nahasten diren komiki
honetan, Manexek Black Pantherrek eta Kubako zerbitzu sekretuek harilkatutako trama arris-
I
kutsu batean korapilatuta ikusiko du bere burua. Argumentuak
erritmo bizian egiten du aurrera,
fikzioak hartzen duen hiru urte
eskaseko epean irakurleok eta
‘Black is Beltza’
Gidoia: Fermin Muguruza eta Harkaitz
Cano. Marrazkiak: Dr. Alderete.
Argitaletxeak: Bang-Talka.
tzatu duen hamarkada historikoaren testigantza, notario baino
gehiago, antropologo-lanetan ere
aritu dela esango nuke: oroimenak apetaz lagatako argazkiak
errebelatu dituen antropologoa.
Aipatu lehen atal horretan, Donostiako Txomin Enea auzoan
jaiotako idazlearen bizitzako pertsonaia nagusien soslaiak ematen
zaizkigu: gerra ostean heriotzazigorra eta kartzela pairatu zuen
aita Patxiren figura, familiako
«auzitegi-gorena», argigarria da
oso kartzelako esperientzia lazgarriaz bizitzeaz gain langabezia
jasan behar izan zuen aitaren potreta, Francoren aurka zutik
iraun zuen arrazoiaren pertsonifikazioa; garai hartan emakumeek etxez kanpoko lana nekez ezagutzen zuten ama Carmen langile eta erlijioduna, beldurraren
eraginez gerra ostean etxean gotortutako izeba Pakita edota zahartzaroan burua galtzen hasia
zen amona Antxoni. Bitxia egin
zait anaiaren eta ahizparen berri
handirik ez aurkitzea liburuan
zehar.
Memorien generoa jorratzen
duen arren, kronika historikotik
ere edaten du liburuak, eta historia «handiaren» gakoak deszifratu nahi ditu: gerrak, errepresioak, erlijioak eta beharrizanak
baldintzatutako historiak zizelkatutako haurtzaro pertsonala
pluralera eramanez. Bigarren
atalean, gaika antolatutakoan,
Eliza, Gorputza, Arropa, Ikatza,
Franco, Dirua, Euskara, Jolasak,
Mutilak eta neskak, Baserria, Jatekoak eta Ikasketak titulupean
ematen zaizkigu aipatu argazkiok. Bidenabar, esango nuke liburuaren alderik ahulena tituluetan aurkitzen dela, liburua
bera izendatzeko aukeratu izenburu lar higatutik hasita. Alta, era
berean, formaren aldetik estilo
klasikoa eta ez oso eraldatzailea
aukeratu izanak nolabaiteko
neurri orekatu bat ematen dio lanari. Haurtzaro gazi-gozoaren
esperientzien berri emateko erabilitako distantziak agian murriztu egiten ditu ustekabe eta
emozioetarako aukerak, baina
Urretabizkaiak argiro erakusten
du ez duela intimitateen gaineko
liburua ondu nahi izan.
protagonista bera leku eta egoera
batetik bestera eramanez. Osagai
edo ekintzarik ez zaio falta istorioari, eta, nahiz eta ziurrenik
protagonista euskaldunaren inguruko zenbait gertaeraren sinesgarritasuna zalantzazkotzat jo
litekeen, oro har emaitzak barnekoherentziari eusten dio.
Istorioa 60ko hamarkadarekin
lotzen duten erreferentziez josita
dago, denetan aipagarrienak musika arlokoak izanik. Halere, komiki honek badu ageriko arrisku
bat: irakurleok, erreferentziauholdea modu egokian bideratu
ezean, egileek jakintzat ematen
duten testuinguruari buruzko informazioa galtzekoa, alegia. Generoak, gauza ezaguna denez, ez
du azalpenetarako tarterik eskaintzen. Aitzitik, informazio
hori kudeatzen asmatuz gero,
agian gogoeta sakonik ez dugu
topatuko; bai, ordea, istorio entretenigarri batez gozatzeko aukera aparta.
Azkenik, alderdi grafikoaz bi
hitz. Dr. Aldereteren lanean, ezin
bestela izan, beltza da nagusi,
baina beste kolore batzuekiko
konbinazioari uko egin gabe.
Izan ere, narrazioan zehar, herrialde eta garaia aldatzearekin
batera, beltzarekin konbinatzen
den kolorea ere aldatuz doa: urdina, gorria, laranja, berdea... Ia
bineta bakoitzean topa ditzakegun itzal-jokoek thriller-ari dagokion giro iluna areagotzen laguntzen dute. Era berean, estilo
nabarmenki errealistaren barnean, pertsonaien espresio larriak,
sarri kezkatuak, garrantzi berezia
bereganatzen du.
Black is beltza-ren euskarazko
edizioa benetako harribitxia da:
azal gogorra, formatu handia,
orrialde lodiak, diseinu dotorea,
kolorearen erabilera... komiki
generoaren zale porrokatu eta
zorrotzenak ere asetzeko modukoa. Lastima kontrazalean eta
barruko testuetan agertzen diren
akats gramatikalak zuzentzeko
kontua hartu ez izana. Hala eta
guztiz ere, euskaraz halako
ekoizpenen eskaintza hain urriak
izanik, akatsei ez ikusiarena egin
eta, iraganaren nostalgia eta aldarrikapen-oihartzunen artean,
beren eskubideak zapalduak izan
ez daitezen borrokatu ziren eta
oraindik ere borrokan ari diren
munduko herritarron elkartasun-adierazpen hau ukituusaindu-ikusi-irakurtzea merezi
duelakoan nago.
‘Ilunpeen bihotzean’
Idazlea: Joseph Conrad. Itzultzailea:
Iñaki Ibañez. Itzultzailea: Elkar.
elgikaren mendeko Kongon
egindako bidaia batean oinarrituta, kolonia hartako giro
gogorra islatzen du Urrezko Bibliotekan berrargitaratutako nobela honek, egilearen gai obsesibo batzuetako batzuk tratatuz,
hala nola gizakiaren bakardadea,
izadiarekiko borroka, kezka moralak…
B
‘Euskal Herriko historia
ilustratua. Historiaurretik
Erromanizaziora’
Idazlea: Joseba Asiron. Ilustratzailea:
Martin Altzueta. Itzultzailea: Markel
Lizasoain. Argitaletxea: Txalaparta.
uskal Herriaren historia osoa
hartuko duen bilduma bateko lehen liburukia da hau. Euskal
Herrian jendea historiaurretik
erromanizaziora arteko tartean
nola bizi izan zen jakiteko aukera
ematen du.
E
‘Andere natüra eta beste
olerki…’
Egilea: Victor Hugo. Ilustratzailea:
Asisko Urmeneta. Itzultzailea: Allande
Etxart Argitaletxea: Astobelarra.
ictor Hugoren zortzi poema
biltzen ditu Mauleko Astobelarra-Le Grand Chardon argitaletxeak kaleratutako liburu honek, Allande Etxartek zubererara
itzuliak eta Asisko Urmenetak
ilustratuak.
V
46
IGANDEKO BERRIA
Nasan Musika
dearen tankerako soinuteriatik
abiatutako eurodancea elkartzea
bururatu ahal dakioke inori?Bai,
nonbait. Hori egin dute Enter Sylvia Plath kantuan, eta emaitza ez
da dibertimendu arin soila.
Aspaldi utzi zion Belle And Sebastianek soinu eta molde definituko kantuak eratzeari; lehen
hiru disko aparteko plazaratu zituen hastapen urteetan —Tigermilk (1996), If You’re Feeling Sinister (1996), The Boy With Arab
Strap (1998)—; Jeepster diskoetxe
txikiagoa utzi eta Rough Trade
handiagorako jauzia etorri zen
hurrena, ekoizpena beste batzuen eskuetan uzteko joerarekin
batera; eta, ondorioz, soinu berriekin esperimentatzeko gogo irmoa, eta ñabardura txikiek mugarritutako eklektismoa.
Ezten politikoa
Belle And Sebastian taldeko sei kideak, Eskoziako erreferenduma gauzatu zeneko egunkariak eskuetan dituztela.
Belle And Sebastian Eskoziako pop taldeak ‘Girls In Peacetime Want To Dance’ diskoa aterako du
bihar; dantza erritmoei bestelako talaia batetik begiratzen die estudioko bederatzigarren horrek.
Dantza bai, betikoa ere bai
Gorka Erostarbe
D
iskoa
zabaltzen
duen kantua da The
Party Line; lehen
unetik egiten du
dantzarako gonbita. Eta badu horretatik Girls In Peacetime Want
To Dance-k, Belle And Sebastianen lan berriak, estudioko bederatzigarrenak. Baina ez da dena
festa, ez da dena olgeta. Bere nortasun zeinuak ere mantendu ditu
Eskoziako seikoteak, melodia
leunetarako joera, argitasun leun
baterako aterabidea eta Stuart
Murdochen letretarako gaitasuna, orobat. Bihar munduratuko
du diskoa Matador zigiluak.
Lehen kantuak iragar dezakeen bezain erabatekoa ez da aldaketa, ordea.Write About Love aurrekoak (2010), estilo klasikoagoan ondutakoak, ohikoa baino
oihartzun apalagoa izan zuen, eta
eraldaketarako nahia bazuen seikoteak. Aldaketarako gogo horrek ematen dio bide, esaterako,
Enter Sylvia Plath pieza bitxiari.
Sylvia Plath poeta estatubatuar
konfesionala eta The Communards 1980etako synth-pop tal-
Disko berria lantzeko dantza
erritmoekin ohituagoa zegoen
ekoizle batengana jo zuten, Ben
Allen estatubatuarrarengana,
zeinak besteak beste Animal Collectiven Merriweather Post Pavilion entzutetsua ekoitzi zuen —
baita Deerhunter, Cut Copy, Cee
Lo Green, M.I.A... eta beste ere—.
Eta emaitza agerikoa da. Ezusteko
txikiz jositako diskoa da, dantzaren kulturara talaia desberdinetatik begiratzen diona. Funka
ukitu latinoekin uztartzen du
Perfect Couples-ek; soft pop hegalariari laztan egiten dio Dum
Dum Girlseko Dee Deerekin duoan abesturiko Play For Today-k.
Baina dantzari hain estuki loturiko estiloak ere bere egiten ditu
taldeak: 1970eko hamarkadako
rocka, diskoaren ardatza litzatekeen Allie emakumezko pertsonaia aurkezten duena; The Book
Of You-ren glam popa edo kadentzia geldoko ambient pop-a —
Today (This Army’s For Peace)—.
Stuart Murdoch inoiz baino
dibertsoago aritu da hitzak idazterakoan ere; bizitza errutinazkotik irten eta fantasiak bizitzeko
hautua egiten dutenen isla azaldu du (Allie, The Book of You); ia
aurrenekoz barrena biluzi eta
aspalditxotik duen neke kronikoaren sindromearen gaitzak
nola eragiten dion kontatu du
Nobody’s Empire-n; edota eguneroko errealitateari bizkarra
ematen dieten politikariei eztena
bota die The Cat With The Cream
estilo klasikokoan, hari instrumentuz ondutako orkestrazio
ederrarekin. Alabaina, ez du
disko «politiko» bat egiteko
asmorik izan: «Hori egiten dutenek, emozioen bizitzari eta erromantzeari uko egiten diote»,
adierazi du Murdockek.
IGANDEKO BERRIA
Musika Nasan
R
LUKE WINSLOW-KING
Blues eta jazz
‘vintage’-aren
ikertzailea
Urtarrilaren 23an: Bilboko Kafe
Antzokiko goiko solairuan (20:30).
EBetako zenbait musika kritikari kexu dira, iruditzen
zaielako benetakotasuna falta
zaiela aspaldiko bluesaren eta
jazzaren iturritik edaten duten
A
musikari hasiberriei. Luke Winslow-Kingez, ordea, ez dute hori
adierazten. Gaztea da —31
urte—, eta hark ere musika sortzerakoan oso atzera begiratzen
duen arren —Bigarren Mundu
Gerra aurreko bluesean eta sustraietako jazzean dauka interesa—, hari buruz diote oso profesionala dela, orijinala, eta bere
printzipioei eusten diela.
Musika terapeuta izan zen
Bronxeko (New York) institutu
batean, eta New Orleanseko kaleetan hamaika aldiz jotakoa da.
Nabari zaio hango musika tradiziotik edaten duela. Everlasting
Arms (2014) bere laugarren disko dantzagarri eta bitalista aurkeztuko du Bilbon, aldatuz joaten den talde baten laguntzarekin —bateria, kontrabaxua,
beste gitarra bat, eta Esther bere
emaztea ohol berezi bat perkusio instrumentu gisa erabiliz—.
BI AHOTSETARA
Antton Iturbe
2015erako
azko disko eta artista onenen zerrenda eta analisi
guztietatik Wire aldizkarirako David Keenan eta Julian Cowley kazetariek idatzi duten testu bana dira benetako
ikuspegi ziztagarria eman duten
gutxienetakoak, nire ustez.
Lehenak dio underground-a
(modu eta bide alternatibo ezkonbentzionalak baliatuta egiten
den musika bezala ulertuta) hil
dela. Underground-a ez da inoiz
musika estilo bat izan, baina egun
produktuak merkaturatzeko etiketa hutsala bihurtu da. Taldeek
I
ez dute ezer apurtzeko edo eraldatzeko asmorik, eta kritikariak
gustuko dituzten musiken bozgorailu baino ez dira. Zaleen
mundu endogamiko asea eta aspergarria da. Benetako arte berria
behar dugula dio, gustukoa ez
izateko beldurrik ez duena; baita
atseginak ez izateko beldurrik ez
duten kritikariak ere. Etorkizuna
ertzetan mugitzen diren ahots
bakartietan baitago.
Bigarrenak dio estiloen izen
berriak etengabe sortzeak horien
arteko mugak disolbatu dituela.
Horri esker, garai batean sailkapen finkoen tiraderetan ezkutatuta gelditu ziren hainbat eta
hainbat artistaren lan miragarriak aurkitzen ari gara, aurreiritzirik gabe geroz eta sarriago berrargitaratzen diren bildumetan.
Epaitzeko eta sailkatzeko beharra
eragozten dugun neurrian espe-
Alegiazko bidaia
Amira Medunjanin
‘Silk & Stone’
Diskoetxea: World Willage.
Andoni Tolosa
spaldi iritsi zen heldutasunera gazte-gaztetan Rosa
bikainarekin mendebaldeko
entzuleria txunditu zuen kantari
A
The Cry
‘Dangerous Game’
Diskoetxea: Taken By Surprise Records.
Julen Azpitarte
EBetako Portland hiriko The
Cry taldea power-pop zaleon harribitxi kutuna da; izan ere,
bigarren lan honetako hamar
kantuak gitarra riff sendo eta dir-
A
bosniarra. 11 urte igaro dira
disko hori kaleratu zuenetik,
eta bien bitartean ibilbide tatxarik gabea izan du Sevdah (Balkanetako bluesa) kantariak.
Generoa indarberritzen jarraitzen du, eta nabarmena da zazpigarren disko honetan. Aurrekoen esperimentazio edo
iraultze gogoa falta zaio, agian,
baina sendotasunak, indarrak
eta hunkitzeko gaitasunak gainezka egiten dute bederatzi kantuz osatutako disko honetan.
Europako ahotsik onenetako
bat, inongo zalantzarik gabe;
horregatik, besteak beste, deritzote Balkanetako Billie
Holiday. Hortik atera kontuak.
diratsuekin eta ahots melodia bikainekin taxututako doinutzarrak dira, power-pop monumentuak, The Who, Raspberries, The
Records, The Beat eta The Plimsouls pizti melodikoen erara sortutakoak. Giorgio Bassmati musikari donostiarrak sare sozialetan esan du iaz gehien entzun
zuen diskoa dela. Laukote estatubatuar gazteak martxoaren
amaieran haizatuko du bere errepertorio mundiala gurean, Bilbon eta Donostian hain justu. Ordura arte Dangerous Game egunean birritan entzungo duela
gaineratu du Bassmatik, eta nik
gauza bera egingo dut, disko honekin erabat maiteminduta bainago.
Inaxio Esnaola Aranzadi
paroa, zabala eta
interesgarria da
nazioartean jorratzen den heavy
metal musika. Talde ezagun eta
handien gerizpean bizi direnek
azpi-estiloak elikatzen dituzte,
eta baita korronteak sortu ere.
Duela urte batzuk, folk metal
paganoaren fenomenoa gertatu
zenean, ehunka banda agertu
ziren. Gurean, ordea, lehenagotik baziren muturreko doinuak
folkarekin nahastu zituztenak,
hala nola Aiumeen Basoa,
Numen, Ilbeltz eta Adhur
underground talde estimatuak.
Black metal-a euskaraz jorra
zitekeela erakutsi zuten. Ordutik, antzeko elementuak nahasi
dituzten bandak ez dira asko
izan. Horietako bat da Bizkaiko
Incursed bikingo kuadrilla. Gazteak izan arren, hiru disko argitaratu dituzte. Elderslied da
hirugarrena, eta abendu bukaeratik sarean entzun eta eskura
daiteke.
Eskandinavia dute oinarri.
Kultura, mitologia eta baita metal
doinuak ere. Bereziki Islandia oso
presente dute Fimbulwinter aurreko diskotik. Orduan definitu
zuten beraien viking metal musika, eta lan berrian aurrerapauso
nabarmena eman dute. Sormena
lantzearekin tematu dira. Turisas, Wintersun, Equilibrium eta
O
Finntroll banda ezagunen eragina irentsi, eta beraien alegiazko
bidaia sortu dute. Norabide epikoa garatzearen ondorioa da
hori.
Incursed
‘Elderslied’
Diskoetxea: Autoekoizpena.
47
rientzia sensorial oso baterako
prestatzen ditugu belarriak, eta
modu berri batez eragiten gaitu
musika zaharrak.
Beharrezkoak zaizkit beraien
hitzak 2014ko diskoei buruz pentsatzen dudana azaltzeko. Ez dut
disko historiko/klasiko borobil
horietakorik ikusten. Actress,
Dean Blunt, Scott Walker eta
Grouper moduko bakarlarien lan
irregular, deseroso eta zeharo liluragarrietan nabaritzen dut
gaurko mundu nahasiaren benetako isla. Baina hitzak falta zaizkit
edukia deskribatzeko eta balioztatzeko, eta horren zergatia azaltzeko. Kritikari eta kazetarion
ohiko erremintek ez dute balio.
Guk ere ertzetara jo behar dugu,
hizkuntza berriak aurkitzeko
beldurra galduz musika horien
arimara gerturatu ahal izateko.
Asko dugu ikasteko...
Filmetako musikaren bidetik,
Song of The Ancient instrumentalak ematen dio hasiera Elderslied izeneko abenturari. Melodia
pasarte lasaiek erritmoa azkartzen dute Heart of Yggdrasil
kantuarekin. Ahots urratu eta
garbien artean kokatzen da,
oinarrian duen folk melodia
desafiatuz. Ildo berekoak dira
Raging Wyverns, Jötnar eta The
Wild Hunt. Azken horretan,
biolina da protagonista. Diskoan
osagarri bezala agertu arren,
egiten dion ekarpena hori baino
gehiago da. Kantu luze eta ibiltarien artean, bihurrikerietarako tarterik bada: Beer Bloodbath. Izenburutik hasita,
bizkaitarrek taberna barrura
sartzen gaituzte folk festarekin
bat egiteko. Diskoaren aurrekari
bezala, izen bereko lan laburra
atera zuten.
Ezusteko pozgarrienak bidaiaren bukaera aldean topatuko ditugu. Ingelesez abestu arren,
euskarazko abesti batekin ausartu dira. Suaren lurraldea (The
Land of Fire) bizkaitarren izaera
epikoaren beste erakusle bat da.
Nazioartetik sarri esaten duten
bezala, euskara ondo baino hobeto uztartzen da metal doinuekin. Bigarren ezustekoa One
among a Million hamar minutuko abestia da. Lau zatitan banatuta, talde bezala eskaini nahi
dutena josten dute pasartez pasarte. Eta azkenik, ezkutuan
bada ere, Game Of Thrones telesailaren abestiaren bertsio bikaina aurkituko dugu.
Bikingoen benetako abentura
hasi baino ez da egin.
48
IGANDEKO BERRIA
Nasan
daude bertsolariak. Lafuenteren
ustez, bertan parte hartzeak
hausnarketa eskatzen du, eta ez
du uste plaza erraza denik.
Dock of the Bay-ren
saria, Eskorbutoren
inguruko lanari
ZINEMA b Kiko Grauk ondutako
Oinarri zabala
Arabako Bertsolari Txapelketa aurkezteko, Langraiz Okan bildu ziren bertsolariak, atzo. RAUL BOGAJO / ARGAZKI PRESS
Koska bat gehiago
Gaur zortzi hasiko da Arabako Bertsolari Txapelketa b Sei bertsolari
onenek final handia jokatuko dute martxoaren 21ean, Gasteizen
Asier Garcia Uribarri
«Bertsoan eta txapelketan bertan
ipini nahi dugu arreta, desbideratu gabe». Horrela dio Arabako
Bertsolari Txapelketako koordinatzaile Asier Lafuentek. Aurreko
urteetan parte hartzea indartu du
Arabako Bertsozale Elkarteak,
baina aurtengo txapelketan
urrats kualitatiboa egin nahi
dute. Hemezortzi bertsolarik baino ez dute parte hartuko, bertso
gehiago izango dira puntuagarriak, eta saio guztiak aretoetan
jokatuko dira. «Bertsolariak, gaijartzaileak eta epaileak ondo kontzentratzea nahi dugu». Arabako
bertsogintzak koska bat igo nahi
du bere bidean.
Bertsolariak sortzea izan zen lehen pausoa, gero jendaurrean
abestea, eta orain kalitatean sakondu nahi du Arabako Bertsozale Elkarteak. «Kuadrilla arteko
txapelketekin 2010ean hasi ginenean, parte hartzea igotzea lortu
genuen». Azken urteetan Araban
bertsolari eta kuadrilla arteko
txapelketak tartekatzen dira urtez urte. Hala ere, bertsolari txapelketan bertan, parte hartzeko
aukera nabarmen zabaldu zuten
2011 eta 2013. urteetan. Lafuentek
uste du une egokia dela orain txapelketa berriro mugatzeko. «Aurreko txapelketetan hasiberriak
zirenek orain esperientzia dute.
Beraz, parte hartzea murriztuz
bertsolariari kontzentratzeko eta
gogoz ekiteko aukera emango
diogula uste dugu».
Heldu den igandean hasiko da
Arabako Bertsolari Txapelketa,
Dulantzin. Datozen bi hilabeteetan bertsoa izango da nagusi Arabako kultur agendan. Hiru saioko
bi itzuli egingo dituzte, eta bertsolari bakoitzak bi aldiz abestuko
du. Oreka lortzeko asmoz, 2013ko
txapelketa eta 2014ko kanporaketa fasearen arabera osatu dira
saioak. Lehenengo fasea bukatzean, puntu gehien lortzen duten
lehen sei bertsolariek parte hartuko dute finalean.
Bertsolari guztiek txapelketa
osoa jokatuko dute; inor ez da zuzenean finalera sailkatuko. Hori
bai, aurreko txapelketan finala
jokatu zutenek ez dute parte hartu kanporaketa aurrekoetan. Finala martxoaren 21ean izango da,
Gasteizko Principal antzokian.
Oihane Pereak jantzi zuen
2013ko txapela. Aurten, parez
pare izango ditu 2013ko finalean
lagundu zuten bost lagunetatik
lau, Asier Otamendik ez baitu
txapelketan parte hartuko. Hura
da Arabako txapel gehien irabazi
duen bertsolaria. Halaber, Perearekin lehiatzeko prest egongo
dira, besteak beste, Iñaki Viñaspre, Manex Agirre, Ruben Sanchez eta Jagoba Apaolaza.
Erronka handia da Arabako
Bertsozale Elkartearentzat ber-
tsolari txapelketa antolatzea, lan
handia eskatzen baitu. Baina, aldi
berean, elkarteak indarra hartzen
duela dio Lafuentek: «Antolakuntza aldetik erronka handia da.
Elkarteak %100ean funtzionatu
behar du. Baina lan horrek guztiak elkartea indartzen du, sare
indartsuak sortzen baitira». Komunikabideen arretagatik txapelketan inoiz baino ageriago
«Arabako bertsolaritza gaztea
da», ziurtatu du Lafuentek. Orain
32 urte gazte talde bat hasi zen
Araban bertsolaritza berreskuratzen. Ordutik aurrera, eta tradizio
faltagatik, gazte belaunaldiek
eraman dute aurrera herrialdeko
bertsogintza. «Hemen beteranoenak oraindik gazteak dira». Parte hartzaileen ia erdiek 30 urte
baino gutxiago dituzte. Peru Abarrategi da gazteena, 17 urterekin.
Añana, Trebiñu eta Mendialdekoak izan ezik, gainontzeko kuadrilletako bertsolariak daude txapelketan. Araba osoan dauden hamaika bertso eskolen lanaren
emaitza da hori.
Hemezortzi bertsolarik parte
hartuko badute ere, 35ek eman
dute izena. Horiez gain, Lafuenteren arabera, badira Araban beste
hamar-hamabost bertsolari arrazoi ezberdinengatik txapelketan
izena eman ez dutenak.
Duela bi urteko finala jokatu
zutenek ziurtatua zuten txapelketan parte hartzea. Gainerakoek, berriz, kanporaketa aurrekoak egin zituzten urriko lehen asteetan. Hamahiru bertsolarirentzako tokia baino ez zegoen; beraz, erronka handia zen lehiatu
behar zuten 30 bertsolarientzat.
Paula Amilburuk jaso zuen puntu
gehien kanporaketa aurrekoetan,
eta Asier Rubiok lortu zuen txapelketarako azken txartela.
Bidea eginez
ARABAKO TXAPELKETA
Finalaurrekoak
Urtarrilak 25: Dulantziko Kultur
Etxean: Oihane Perea, Ruben Sanchez, Unai Bengoetxea, Iker Pastor, Ander Solozabal eta Irati Anda.
Otsailak 1: Laudioko La Salle aretoan: Manex Agirre, Jagoba Apaolaza, Jon Ruiz de Pinedo, Unai
Mendibil, Felipe Zelaieta eta Zigor
Enbeita.
Otsailak 8: Legutioko Kultur Etxean: Iñaki Viñaspre, Asier Rubio,
Peru Abarrategi, Iker Agirre, Xabi
Igoa eta Paula Amilburu.
Otsailak 21: Aramaioko Kultur
Etxean. Sailkapenaren arabera.
Otsailak 28: Zigoitiako Kultur
Etxean. Sailkapenaren arabera.
Martxoak 7: Langraiz Okako Gizarte Etxean. Sailkapenaren arabera.
Finala
Martxoak 21: Gasteizko Principal
antzokian. Sailkatutako lehen seiak.
Gero eta bertsolari gehiago sortzen ari dira Araban. Egun, 50 bat
bertsolari inguru lehiatu daitezke
plazetan. Lan handia egin dute
bertsozaleek 1984an lehen bertso
eskola sortu zutenetik. Geroztik,
bertso eskolak ugaritu egin dira,
eta Arabako biztanle gehienak
Gasteizen bizi badira ere, lurralde
osoan zabaldu da elkartea. Txapelketako sei partaide baino ez
dira gasteiztarrak.
Bertsolariak gazteak badira ere,
elkartean nahasketa berezia dagoela uste du Lafuentek. «Hainbat belaunaldi batzen gara elkartean. Badaude beteranoak, baina
baita ardurak hartzen ari diren
gazteak ere». Lafuentek itxaropenarekin begiratzen dio etorkizunari. Arabako bertsolaritza
osasuntsu dagoela uste du, eta
gainerako herrialdeekin elkarlanean bide luzea egin dezaketela
uste du. Orain, txapelketa hastear
dago, eta bertsozaleek gozatzeko
garaia da.
Eskorbuto, la más macabra de
las vidas lanak irabazi du Dock of
the Bay musika dokumentalen
Donostiako jaialdiko sari nagusia. Epaimahaiak, halaber, aipamen berezia egin dio Doris Dorrieren This Lovely Shitty Life /
Qué caramba la vida lanari.
Boyhood filmaren fotograma bat.
‘Boyhood’ garaile
AEBetako zinema
kritikaren sarietan
ZINEMA b Richard Linklater zine-
magilearen Boyhood filmak jaso
ditu lan onenaren eta zuzendari
onenaren sariak AEBetako kritikaren Critics’ Choice Movie
Awards-etan. Sari nagusia ez,
baina sari gehien Alejandro Gonzalez Iñarrituren Birdman-ek
jaso zuen, zazpi guztira.
Niggemannen
doinuek irekiko
dute Art After Dark
MUSIKA b Alex Niggemann alemaniarraren tekno-house erritmoekin hasiko da Art After Dark
musika programazioa Bilboko
Guggenheim museoan, datorren
ostiralean. Egun berean Londresko Chazbo musikagilea ere ariko
da museoko atrioan, Donovan
Kingjay abeslariak lagunduta.
Kultur hiriburuko
ekitaldiei hasiera
eman die Pilsenek
KULTUR HIRIBURUA b Monsekin
batera (Belgika), Pilsen (Txekiar
Errepublika) da aurten Europako
kultur hiriburua, eta bertan, atzo
ekin zieten hasiera ekitaldiei. Urte osoan 50 kultur ekitaldi handi
eta 600 bat ikuskizun eskainiko
dituzte hirian. Milioi erdi bisitari
erakarri nahi dituzte horrela.
IGANDEKO BERRIA
Iritzia Nasan
49
Lorategi amestuak
ideozaintzaren baitan bizi
direla atzeman berri dute
neohippyek. Egunerokotasuna aztarnategi arkeologiko baten barnean kokatua dutela frogatu orduko jabetu dira benetako egoeraz. Akuri
pribilegiatuak besterik ez dira: gerra nuklear
anker baten ondoren, lurralde zabaletik ihes
migratu eta metropolietan birmoldatu da
munduko populazio murriztua. Behin gerra
amaitutzat emanda, hirian multzotu da jendea, gaixotasunak jota, hautsitako ordena
naturala hala nola berregin duenean lurrazalaren ekosistemak. Faltsifikatutako telebista informazioaz baliatzen da elite aristokratikoa, bizitza baldintza berriak menpean
hartu eta maneiatzeko. Eguzki sistemaren
baitan populazioaren berezko hazkundea
kontrolatu beharra dago, botere
grinak itsututa.
Motibo ilunak
dira tartean, eta
justifikazio moralik ere aurkituLAUHAZKA
ko zaio erabakiaIbon Aranberri
ri: biztanleriak
gora egingo balu, oreka ekologiko hauskorra suntsituko ei luke gainpopulazioak, gerra katastrofiko berri bat piztuz. Inondik
ere, klase dominatzailearen seme-alabak
dira neohippyak. Gizakiaren eta munduaren arteko gatazka eternoan oinarrituta gurasoek ezarri dieten misioaren parte dira.
Oskol erraldoietan babestutako natura artifizialeko erreserbetara bidaliak izan dira,
bolizko dorrea balitz bezala. Bitartean, beste
planeta baten bila abiatu dira gurasoak, biziraupen luzeago baten esperantzan, ataka
makur eta ilunean, heriotzaren muga gainditzeko bidean.
Parke tematiko babestutik kanpo, eremu
gordin eta soilean sakabanatutako masa
zanpatuen existentziaren berri jasotzeak kolokan jarriko du neohippyek garatutako
utopia berriaren fedea. Erru sentipenak jango ditu. Ondorioz, erritual dekadenteen jokoan eroriko da zenbait, Warholen pinturatan inspiratutako hala moduzko joko esoteriko eta atsegingarriak tarteko. 60ko hamarkadan Vietnameko gerraren ondoren
hippyek beren buruei egotzitako bekatuaren antzekoa izango da erruduntza berria,
parekatze bertsuan, autosuntsitu edota betirako galdu eta etxera bueltan etortzerik izan
ez zutenen patuaren gainean eraiki zen orduan ongizateak babestutako gazte pribilegiatuen plazer obsesiboa. Antzeko jomuga
irudikatzen du Nicolas Poussin pintorearen
koadroak: hilobiaren gainean idatzitako
mezua aurkitu dute ezustean gazte artzain
galduek, Et in Arcadia Ego dio inskripzioak;
heriotzak ez du, baina, ihesbiderik Arkadia
neohippyan. Hilerri batean bizi dira gazteak,
ezinbestean. Eta beren buruari izaki humanoak direla sinetsarazteko programaturik,
B
hainbat zantzuren ondoren ulertu dute erakunde zientifiko batek
diseinatutako esperimentu zientifiko baten
subjektu besterik ez direla, horrenbestean.
Zahartze biologikoaren narriadurarik ez
dute igartzen, eta beraien gorputz garapenean izoztuak izan dira, gerra nuklearraren
ondorioz edota jazarpenezko bizitza subterraneoetatik etor litezkeen gaitzen aurrean
babes neurriak hartzeko. Parke tematiko eta
bizilekuak Strawberry
Fields eta Elysian
Fields gisako izen melankolikoak ditu,
Marc-Antoine Laugier
eta Rousseau filosofo
modernoen Natura eta
Gizaki Natural kontzeptuetan oinarritutako ereduetatik ekarritako deiturak batez
beste, biak ere hiri burgesaren kontramodeloak errepresentatzen
zituztenak hasiera historiko haietan. Hilerrien gainean lorategi
tankerako formaz izan Marc-Antoine Laugierren Essai sur l’Architecture saiakeran jasotako
Charles Dominique-Joseph Eisen egilearen ilustrazioa.
ziren eraikiak. Gaixotasunen ikerketa aunaz bat naturarekiko harremana proposarrerakoi eta higiene neurri berrien premiaztuz. Honela, utopiazko keinu bat ere izan ziko egituren arabera diseinatu zituzten urbatekeen hilerrietako Arkadia. Orain, etxola
nistek hiri burges ordenatuak. Ordura arte,
primitiboen antzeko arkitektura antolakunelizari itsatsita ezagutu ziren hilerriak, hiriatzan bizi dira neohippyak; dagoeneko ez duren mugaz kanpo izan ziren barreiatuak, eta
te Rousseauren naturara itzultzearen ideaharrizko hormaz inguratuak. Hilerriotan
lismoa islatzen; lengoaiaren ustelkeriak laratondutako lorategiek paradisuaren promedastu gabeko forma garbiak, noizbait hiri
sazko paisaia irudikatzea zuten helburu.
kutsatuaren kritika gisa eraikitako egitura
Horrela, leku laiotzok bestelako harreraz bihutsak dira. Estatu Batuetan ezarritako lesitatu ahal izango zituen jendarteak, hildako
henbiziko komunitate utopista haien jatosenide eta lagunen izpirituari gorazarre egirrizko ideiak nahi izan dituzte bereganatu
neohippyok; Amerika zen nonbait orduan
Eden berria: bertan hutsetik has zitekeen
berriro gizakia, tabula rasa baten araberako
esperimentua burutzea posible zen, mito
modernoa, etengabeko promesa, denboraz
bere horretan galdua, Mormoi eta bestelako
komunitateen saiakeraz proban jarritako
biziera estilo funtsezkoak, betirako egonOrain, etxola primitiboen
kortuak.
antzeko arkitektura
Zientzia fikziozko narrazio eta dokumental hezitzaile baten arteko film baten gidoi
antolakuntzan bizi dira
posiblearen lagina da idatzitakoa. Hiri moneohippyak; dagoeneko
dernoaren eta Arkadiazko ametsaren arteko
ez dute Rousseauren
erlazioa, hiria eta bere bestearen baitako alenaturara itzultzearen
goria. Dagoeneko atzean geratutako, ahatutako irudikapen mistiko eta eskuragaitzak.
idealismoa islatzen
R
DENA ETA EZTENA
Mikel Lizarralde
Euskal
musikaren
hutsuneak
zkeneko urteetan
behin eta berriro entzun dut gaur egun
euskaraz edozein estilo jorra dezakeela musikari batek. Aspaldikoak direla popa eta
euskara antagonikoak ziren garaiak, RRVak edo post-sutagarmetalak agintzen zutenekoa,
musika gogorrak edo festa-aldarrikatzaileak bestelako proposamen intimistak (edo ez politikoki
konprometituak) baztertzen zituenekoa... gaur egun irekiak garela eta ez diogula bizkarra ematen popari, eta ezta hip-hopari,
elektronikari, garageari, dancepopari, power-popari eta folkari
ere. Eta ez dut nik ukatuko hori.
Egia baita orain dela 30 edo 20
urte ez bezala estilo askotako —ez
denetarik, batzuetan esaten den
bezala— proposamenak lantzen
direla euskaraz, eta entzun dezakegula lehenengo Ruper Ordorika, gero Berri Txarrak, segidan
Perlak eta ondoren Revolta Permanent, eta Badok-en moduko
webgune batek aberastasun hori
guztia agerian uzten duela... Bai,
aurrerapauso ikaragarria eman
dugu. Bai, baina...
Baina inpresioa dut mahaia
jakiz ikuste horrek itsutu egiten
gaituela. Oraindik orain Julen
Azpitartek zioen Los Steaks bizkaitarren estiloko —shoegaze,
noise-pop, C-86?— talderen bat
euskaraz abesten entzun nahi
zuela. Eta, pentsatzen hasita,
post-punk revival-ak zenbat
ordezkari ditu? Eta soulak? Eta
dance-popak? Esku bateko
hatzekin konta genitzakeela
uste dut. Neurri batean bada
ere, oraindik ere garai bateko
ajeekin segitzen dugula, eta
zaila dela bide jakin batzuetatik
ihes egiten duten musikariak
aurkitzea. Egon, badauden
arren.
Aste honetan irakurri diot Maite Arroitajauregi Mursego-ri:
«Gazte gehienek antzeko musika
egiten dute». Bada, hori.
A
50
Agenda
IGANDEKO BERRIA
Eguraldia
ALLANDE SOKARROS
b
Baiona 4/11
Egin
b
Bermeo 6/12
b
Donostia 3/7
b
Bilbo 6/12
b
b
Balmaseda 1/10
b
b
Durango 3/11
Donibane Garazi 4/11
Maule 5/11
b
Azpeitia 3/11
b
b
Leitza 3/6
b
Amurrio 1/10
b
Arrasate 3/10
Abaurregaina -6/1
b
Gasteiz 0/7
b
b
Agurain 0/5
Iruñea 1/10
b
Tafalla 0/5
Guardia 1/8
Giro
motelagoa
JOERA
Asteartea 20
b
Tutera 0/5
amasei urteko tartearen ondotik, Idauze-Mendiko gazteek antolatuko dituzte aurtengo maskaradak. Gaurkoa
izango dute lehenengo saioa, herrian bertan, eta, apirilaren 19ra bitartean, hamar saio egingo dituzte Zuberoan barna.
Apirilaren 19an izango dute azken saioa, eta, tradizioari jarraiki,
herrian bertan egingo dute. Oso gazteak dira Idauze-Mendiko
maskaradakideak.
H
b
GAUR
Maskaradak
Bertan dira inauteriak
Asteazkena 21
Maskadarak
Gaur, 10:00etan, Idauze-Mendin (Zuberoa).
EKITALDIAK
ALTSASU Txano Gorritxo Rock, fa-
Osteguna 22
Zerua lainotuago egongo da, eta euri
kontuak itzuliko dira; gainera, hegomendebaldeko haizea bizi ibiliko da,
eta traba egingo du. Goizean,
hegoaldean izango da bustitzeko
aukera; nahiz eta orduan elur maila
nahiko baxua izango den, 500-800
metro ingurukoa, ez da prezipitaziorik
espero. Arratsaldean, lainotu, eta euria
egingo du denean, baina ordurako elur maila
800-1.000 metro inguruan kokatuko da.
miliarteko antzerkia.
b Gaur, 17:00etan, Iortia kultur
gunean.
ASTIGARRAGA Bertso bazkaria.
b Gaur, 14:00etan, Ipintza
sagardotegian.
dearen Txio-txioka antzezlana.
ISOBARA MAPA
Negu bete-beteko
giroa
EGUZKIA
ITSASALDIA ORDUA METROAK
Itsasgora
Itsasbehera
Itsasgora
Itsasbehera
02:30
08:39
15:01
21:04
3,79
1,23
3,79
1,18
ILARGIA
SORTU
GORDE
08:39
18:05
EGUNA
Ilberri Urtarrilaren 20a, asteartea
Ilgora Urtarrilaren 27a, asteartea
Ilbete Otsailaren 4a, asteazkena
Ilbehera Otsailaren 12a, osteguna
Tenperaturak behera egingo du,
eta ipar ukituko haizea harro ibiliko da. Ez da giro izango, bereziki goizean; orduan, ipar haizea
bizi-bizi ibiliko da, eta prezipitazio ugaria izango da; elur maila,
berriz, 500-700 metrokoa izango da. Arratsaldean, apur bat
hobetuko du. Haizea baretu
egingo da; zaparradak tarteka
botako ditu, eta ipar partean soilik. Giro hotza izango da, 10 gradutik beherako tenperaturarekin.
GERNIKA-LUMO Ecstatic Dance
b Gaur, 18:00etan, Zabalotegi
ikastaroa.
aretoan.
b Gaur, 17:30ean, Astran.
BILBO El señor de las moscas filmaren emanaldia.
b Bihar, 18:00etan, Fnac-en.
HONDARRIBIA Arte azoka.
BURLATA Haur antzerkia euska-
Mendebal osagaiko haizea ibiliko da, 4-5eko indarrarekin eta
6ko tarteekin. Itsaskia edo itsaski
handia eragingo du, gauean itsaso zakarreko guneekin. Iparmendebaldeko hondoko itsasoak 1,5-2,5 metro inguruko olatuak altxatuko ditu.
GASTEIZ Revolta Permanent taldearen kontzertua.
b Asteartean, 20:30ean, Parral
tabernan.
BERGARA Taun-Taun antzerki tal-
BIHAR
ITSASOA
ri txapelketa: Maider Arregi, Nerea
Ibarzabal, Arnaitz Lasarte, Eñaut
Martikorena, Izarne Zelaia eta Ane
Zuazubizkar.
b Gaur, 17:30ean, Doka kafe
antzokian.
raz, Zirika Zirkus konpainiaren eskutik: Konpost Eroak.
b Gaur, 18:00etan, kultur etxean.
b Gaur, 10:00etan, kirol kaian.
HONDARRIBIA Euskal dantzen
tailerra.
b Bihar, 18:15ean, Gazte Xaian.
IRUN Txotx garaiaren hasiera:
Unai Agirre eta Aitor Mendiluze.
DEBA Bertso bazkaria, Maddalen
b Gaur, 14:00etan, Ola
eta Amets Arzallusekin.
b Gaur, 14:00etan, karpan.
sagardotegian.
DONOSTIA Paperezko Kontzer-
tuak: Jabier Muguruza.
b Gaur, 12:30ean, Garoa Kultur
Laben.
LARRABETZU Morau eta Beñardoren kontzertua.
b Gaur, 18:30ean, Hori Bai
gaztetxean.
URNIETA Zuria, gure erara dantza
DONOSTIA Txernobilen Lagunak
elkartearen hitzaldi informatiboa.
b Gaur, 11:00etan, Intxaurrondoko
Txaran.
ikuskizuna Egape dantza taldearen eta Anabasaren eskutik.
b Gaur, 19:00etan, Saroben.
USURBIL La Esclusa antzerkia.
DONOSTIA Mikel Laboa bertsolaAgenda osoa
ikusteko,
hemen duzu
www.berria.eus-eko
lotura
b Gaur, 18:00etan, gaztetxean.
ZEANURI Bertso saioa: Sustrai
Colina, Andoni Egaña, Igor Elortza, Onintza Enbeita, Unai Iturriaga
eta Etxahun Lekue.
b Gaur, 18:00etan, frontoian.
IGANDEKO BERRIA
Zinema
Araba
Gasteiz
FLORIDA. Ikuslearen eguna: asteazkena.
Babadook
18:40 20:30 22:30
Big Eyes
17:00
Big Hero 6
12:00 16:45
Birdman
17:30 20:00 22:30
Corazones de acero
19:00
Dios mío, ¿pero qué te hemos hecho?
18:00
La teoría del todo
17:15 19:45 22:30
Los pingüinos de Madagascar
12:00
Mortadelo y Filemón contra Jimmy el ...
12:00
Noche en el museo 3: El secreto del ...
12:00
Siempre Alice
16:30 20:30 22:30
The Imitation Game
20:00 22:30
Venganza 3
16:30 18:30 20:30
Whiplash
18:30 20:30 22:30
YELMO BOULEVARD. Ikuslearen eguna:
osteguna.
Babadook
16:00 18:00 20:00
22:00
Big Hero 6
15:30 17:45 20:00
Birdman
17:30 20:00 22:30
Cómo acabar sin tu jefe
22:15
Corazones de acero
18:40 21:20
Dios mío. ¿Pero qué te hemos hecho?
18:00 20:00
Doraemon Stand by me
15:30
El septimo Hijo
20:25 22:35
El club de los incomprendidos
15:30
17:45
El Hobbit: La batalla de los cinco ... 16:00
19:00 22:00
El Hobbit: La batalla de los cinco ... 3D
20:30 23:30
La teoría del todo
17:30 20:00 22:30
Los juegos del hambre: Sinsajo parte 1
22:00
16:00
15:45 17:50
Paddington
16:30 18:30
The Imitation Game
20:00 22:30
00:45
Venganza 3
15:30 17:45 20:00
22:15
Amurrio. Amurrio Antzokia. Ikuslearen
eguna: astelehena. Mortadelo y Filemón
contra Jimmy el Cachondo. 17:30. Magia a
la luz de la luna. 19:30.
Bizkaia
Bilbo
COLISEO CINESA ZUBIARTE. Ikuslearen
eguna: astelehena.
Babadook
16:00 18:00 22:30
Big Hero 6
16:00 18:15
Birdman
20:00 22:45
Corazones de acero
16:00 19:00
22:00
20:00
18:00
20:10
19:00 22:00
Interstellar
22:00
Invencible
22:20
La teoría del todo
16:15 19:15 22:00
16:00
Paddington
16:00 18:00
The Imitation Game
20:30
Venganza 3
16:00 18:15 20:30
22:45
GOLEM ALHONDIGA.
Birdman
17:15 20:00
Birdman (JBA)
22:30
Corazones de acero 17:00 19:40 22:20
18:30 20:30 22:30
La teoría del todo
17:15 20:00 22:30
Leviathan (JBA)
19:40 22:20
Paddington
16:30 17:30
Siempre Alice
17:30 20:00 22:30
The Imitation Game 17:15 20:00 22:30
Whiplash
17:30 20:00
Whiplash (JBA)
22:30
MULTICINES. Ikuslearen eguna: astelehena.
Big Eyes
17:30 20:00
20:00
Frio en Julio
19:45
Hector y el secreto de la felicidad 17:15
19:45
La isla mínima
17:30 20:00
Loreak
17:30
Luna en Brasil
17:30
Mr. Turner
17:00 19:45
Relatos salvajes
19:45
Stand by me Doraemon
17:30
Barakaldo
COLISEO CINESA MAX OCIO. Ikuslearen
eguna: astelehena.
Babadook
16:00 18:15 20:30
22:45
Big Hero 6
16:00 18:15 20:30
Birdman
16:00 19:00 22:00
Boyhood
16:00
16:00 19:00 22:45
18:15
Agenda
20:30 23:30
16:00 19:00 22:00
El jugador
22:45
El séptimo hijo
18:15 20:30 22:45
Exodus: Dioses y Reyes
22:00
Interstellar
21:30
Invencible
19:00 22:00
La isla mínima
20:30
La teoría del todo
16:15 19:00 22:00
16:00
16:00
18:20
Paddington
16:00 18:00 20:00
17:00
The Imitation Game
20:20 22:35
Venganza 3
16:00 18:15 20:30
22:45
Whiplash
16:00 18:15 20:30
22:45
YELMO MEGAPARK.
Babadook
Big Hero 6
Birdman
15:30 17:30 19:30 21:30
16:00 18:15
15:30 17:55 20:20
22:45
18:45 20:45 22:45
17:00
El septimo Hijo
18:00 20:10
20:20
22:00
20:30
Invencible
22:15
La teoría del todo
16:00 18:30 21:00
Los juegos del hambre: Sinsajo parte 1
22:35
15:45
16:45
15:30 17:30
Paddington
16:20 18:20
The Imitation Game
20:10 22:30
Venganza 3
15:30 17:45 20:00
22:15
Balmaseda. Klaret Antzokia. Dios mío
¿pero qué te hemos hecho?. 19:30.
Basauri
SOCIAL ANTZOKIA.
Bermeo. Nestor Basterretxea. Yugo eta
Lala. 16:30. Mr. Turner. 19:00.
Derio. Gurea aretoa. Ikuslearen eguna:
astelehena. Stand by me Doraemon. 17:00.
Dios mío, ¿pero qué te hemos hecho?.
19:30.
Durango. Zugaza. Venganza 3. 16:45.
19:00. 21:15.Paddington. 16:45. The
Imitation Game. 19:00. Birdman. 21:15.
Elorrio. Arriola antzokia. Yugo eta Lala.
17:00. Dios mío, ¿pero qué te hemos
hecho?. 22:00.
Ermua. Ermua Antzokia. Mr. Turner. 20:30.
Galdakao. Torrezabal. Big Hero 6. 17:00.
Invencible. 19:30. 22:30.
Gernika-Lumo. Lizeo Antzokia. Mr. Turner.
19:00. 22:00.
Getxo
LAUREN GETXO. Ikuslearen eguna: asteazkena.
Birdman
16:00 18:15 20:30
22:45
16:00 20:00 22:00
La teoría del todo
16:20 19:00 22:10
Paddington
18:00
22:30
Venganza 3
16:00 18:10 20:20
22:30
Igorre. Lasarte aretoa. Los pingüinos de
Madagascar. 17:00. Perdida. 19:30.
Leioa
CINESA ARTEA. Ikuslearen eguna: asteazkena.
Babadook
16:30 18:30 20:30
22:30
Big Hero 6
16:00 18:15
Birdman
18:00 20:20 22:40
18:00 20:00 22:40
16:00
19:00 22:00
Invencible
20:00 22:00
La teoría del todo
16:30 19:00 22:15
16:00
Paddington
16:00 18:00
The Imitation Game
20:30 22:45
Torrente 5
22:45
Venganza 3 16:00 18:10 20:20 22:30
KULTUR LEIOA.
Yugo & Lala
French Women
17:30
20:00
Lekeitio. Ikusgarri. Dragon Ball Z. 17:30.
Birdman. 19:30.
Mungia. Torrebillela. Ikuslearen eguna:
astelehena. Big Hero 6. 17:00. Invencible.
19:30.
Muskiz. Meatzari aretoa. Big Hero 6. 17:00.
Dios mío, ¿pero qué te hemos hecho?.
19:30.
Ondarroa. Bide Onera. Big Hero 6. 16:30.
Corazones de acero. 19:00.
Zumarraga. Zelai Arizti. Antboy el
pequeño gran superhéroe. 17:00.
Invencible. 19:30. 22:00.
Lapurdi
Baiona
CGR CENTRE.
Julianne Moore aktorea, Siempre Alice filmean. BERRIA
Asterix - Le Domaine des Dieux 3D 11:15
Exodus: Gods and Kings 3D
21:15
Invincible
11:00 13:45 16:30 19:45
22:20
Joker 11:15 14:00 16:00 18:15 20:00
22:15
Le Hobbit: la Bataille des Cinq Armées 3D
19:45 22:30
Les Héritiers
18:00
Les nouveaux sauvages
11:15 13:45
16:00 20:00 22:20
Les pingouins de Madagascar 3D 16:00
Les souvenirs 11:15 14:00 16:00 18:00
20:10 22:15
Paddington
14:00 18:00
Une heure de tranquilité
11:15 14:00
16:00 18:00 19:45
L’ATALANTE.
Portugalete
DOCK BALLONTI.
Babadook
16:30 18:30 20:30
22:30
Big Hero 6
16:00 18:15
22:15
El séptimo hijo
20:20 22:25
La isla mínima
20:15 22:20
16:15 18:15
Paddington
16:00 17:50
Venganza 3 16:00 18:10 20:20 22:30
Azpeitia. Soreasu Antzokia. Niko 2:
Hermano pequeño, problema grande.
16:30. Magia a la luz de la luna. 19:00.
21:30.
Beasain. Usurbe. Big Hero 6. 17:00. The
Imitation Game. 19:30. 22:00.
Eibar
COLISEO. Ikuslearen eguna: astelehena.
Dos días, una noche
17:00 20:00
Niko 2: Hermano pequeño, problema ...
17:00
Rastros de sándalo
17:00 20:00
Venganza 3
20:00
La rançon de la gloire
16:15 20:45
Les Nouveaux Sauvages (JBA)
14:00
18:30
L’AUTRE CINEMA.
A Hard Day’s Night (JBA)
Bébé Tigre
Charlol Festival
Cold in July (JBA)
Loin des hommes
Queen and Country (JBA)
Whiplash (JBA)
15:15
19:00
14:00
20:45
14:15 18:30
16:15 20:30
17:00
El niño
19:45
El séptimo hijo
20:30 22:30
Invencible
22:30
La teoría del todo
17:15 20:00 22:30
16:30
16:30
Paddington
16:30 18:30 20:30
18:30
The Imitation Game
17:15 22:30
Venganza 3
17:30 20:00 22:30
GOLEM YAMAGUCHI. Ikuslearen eguna:
asteazkena.
Boyhood
El jardin de las palabras
La isla mínima
Leviathan (JBA)
16:45
Magia a la luz de la luna
Mr. Turner
Relatos salvajes
The fake
The Imitation Game
MONCINE.
astelehena.
Babadook
19:15 21:00 23:00
Big Hero 6
17:30
19:00 21:00 23:00
The Imitation Game
20:00 22:30
Venganza 3 17:00 19:00 21:00 23:00
Altsasu. Iortia. Antes del frio invierno.
20:00. Los juegos del hambre: Sinsajo
parte 1. 20:10.
Lizarra
GOLEM LOS LLANOS.
18:00 20:30
18:00 20:30
18:00 20:30
18:00
22:00
20:00
19:30
21:30
L’affaire SK1
11:00 19:30 22:00
La famille Bélier
11:00 14:00 16:00
18:00 20:00 22:00
La French
22:00
Le Hobbit: la Bataille des Cinq Armées
14:00 16:30
Les Pingouins de Madagascar
11:00
14:00
Les souvenirs11:00 14:00 16:00 18:00
20:00 22:00
Paddington
16:00
Souvenirs de Marnie 11:00 14:00 16:00
18:00 20:00
Une heure de tranquilité
11:00 14:00
16:00 18:00 20:00
Tutera
Donibane Lohizune
ITAROA. Ikuslearen eguna: osteguna.
CINEBOX MENDIBIL. Ikuslearen eguna:
ANTIGUO BERRI. Ikuslearen eguna: astelehena.
osteguna.
LE SELECT.
Babadook
12 años de esclavitud
22:15
El gran hotel Budapest
17:00 19:00
El heredero del diablo
22:15
Exodus
16:00 19:00 22:00
La ladrona de libros 16:00 19:00 22:00
16:00
18:00 20:15
16:00 18:00 20:15 22:15
Perdida
16:00 19:00 22:00
Bébé Tigre
Fidélio, l’odyssée d’Alice
Invencible
La famille Bélier
Les Pingouins de Madagascar
Les souvenirs
Loin des hommes
Queen and Country (JBA)
The Cut (JBA)
Valentin Valentin
Whiplash (JBA)
Santurtzi
SERANTES. Ikuslearen eguna: asteazkena.
Corazones de acero
Paddington
Venganza 3
18:00 20:30
18:00 20:30
18:00 20:30
Sondika. Kultur Etxea. Mortadelo y
Filemón contra Jimmy el Cachondo. 17:00.
El Hobbit: La batalla de los cinco ejercitos.
19:30.
Zalla. Zalla antzokia. Ikuslearen eguna:
astelehena. Dos tontos todavía más
tontos. 17:30. Invencible. 20:00.
Zornotza. Zornotza aretoa. Ikuslearen
eguna: astelehena. Dos tontos todavía
más tontos. 17:00. Invencible. 20:00.
Gipuzkoa
Errenteria
NIESSEN ZINEMAK.
Babadook
17:30 20:10 22:45
Big Hero 6
17:30
20:00 22:30
El séptimo hijo
19:45
La teoría del todo
17:00 19:45 22:30
Paddington
17:20
Venganza 3
17:15 20:00 22:45
Hernani. Biteri aretoa. Mortadelo y
Filemón contra Jimmy el Cachondo. 16:30.
Big Eyes. 19:30.
Irun
Donostia
17:00 19:00 21:00
23:00
Big Hero 6
16:45
19:00 21:00 23:00
22:15
La teoría del todo
17:00 19:30 22:00
Loreak
18:45 20:45 22:45
17:30
Paddington
17:15
Relatos salvajes
19:45 22:15
Stand by me Doraemon (Euskaraz) 17:45
Venganza 3
17:30 20:00 22:30
LA BRETXA.
Big Hero 6
16:00 18:15
20:00 22:15
19:15 22:15
El séptimo hijo
20:30 22:45
La teoría del todo
17:00 19:30 22:00
16:15 18:30
Paddington
16:00 18:00
The Babadook
16:00 18:00 20:00
22:15
The Imitation Game
20:30 22:45
Venganza 3 16:00 18:15 20:30 22:45
PRINCIPE. Ikuslearen eguna: asteazkena.
Birdman
17:15 19:45 22:15
Boyhood
21:30
19:00 21:00 23:00
Hector y el secreto de la felicidad 17:30
20:00 22:30
Invencible
16:45 19:30
La teoría del todo
17:15 20:00 22:30
Mommy (JBA)
22:15
Mr. Turner
17:00
Quédate conmigo
17:00 19:15
Siempre Alice
17:00 19:00 21:00
23:00
Whiplash
17:15 19:45
Whiplash (JBA)
22:00
TRUEBA. Ikuslearen eguna: asteartea.
Birdman (JBA)
Frio en Julio (JBA)
Leviathan (JBA)
Elgoibar. Herriko Antzokia. Ikuslearen
eguna: astelehena. Magia a la luz de la
luna. 19:00.
17:00 19:30 22:00
22:15
16:45 19:45
Andoain. Bastero. Ikuslearen eguna:
astelehena. Magia a la luz de la luna. 19:30.
Aretxabaleta. Zaraia zinema. Ikuslearen
eguna: astelehena. Big Eyes. 19:30.
Azkoitia. Baztartxo. Magia a la luz de la
luna. 17:15. 19:30.
OCINE TXINGUDI. Ikuslearen eguna:
astelehena.
Big Hero 6
16:15
Birdman
16:00 18:15 20:30 22:45
18:30 20:30
El Hobbit: La batalla de los ... 16:15 19:15
El séptimo hijo
22:30
Invencible
22:00
La teoría del todo
17:00 19:45 22:15
Paddington
16:00 18:00
The Imitation Game
20:00 22:15
Venganza 3 16:00 18:15 20:30 22:45
Lazkao. Areria aretoa. Dragon Ball Z.
16:30. Big Eyes. 19:30.
Legazpi. Latxartegi aretoa. Los Boxtrolls
(Euskaraz). 17:00. La buena mentira. 19:30.
Oñati. Herri antzokia. Big Hero 6. 17:00.
Magia a la luz de la luna. 19:30. 22:30.
Ordizia. Herri antzokia. Los pingüinos de
Madagascar. 16:45. Big Eyes. 19:30. 22:15.
Tolosa. Leidor. Stand by me Doraemon
(Euskeraz). 17:00. Dios mío. ¿Pero qué te
hemos hecho?. 19:30. La sal de la tierra
(JBA). 22:00.
Usurbil
CINESA URBIL.
Big Hero 6
16:00 18:15
Birdman
20:00 22:20
18:15 20:30 22:45
19:00 22:00
La teoría del todo 16:00 19:00 22:00
Noche en el museo 3
16:00
Paddington
16:00 18:00
The Imitation Game
20:30 22:45
Venganza 3
16:00 18:15 20:30
22:45
Whiplash
16:00 18:15 20:30
22:45
Villabona. Gurea aretoa. Friends aventura
en la isla de los monstruos. 17:00.
Invencible. 19:30.
Zarautz. Modelo. Mr. Turner. 19:30.
Zumaia. Aita Mari. Mortadelo y Filemon ...
16:30. Interstellar. 19:30.
Asterix - Le Domaine des Dieux
Captives
Exodus: Gods and Kings
Invencible
11:00 14:00 16:30
17:15
18:30
16:30 22:30
19:45 22:30
20:30 22:30
16:45
17:15 20:00
20:30
20:00 22:30
SAIDE CARLOS III. Ikuslearen eguna:
Lucy
Rastros de sándalo
Siempre Alice
Angelu
15:00
20:00
17:15
17:15
15:00
15:00
17:15
20:00
17:15
15:00
20:00
Hazparne. Haritz Barne. Hazparne 60-73.
15:00. Les Pingouins de Madagascar.
17:00. Whiplash (JBA). 21:00.
Hendaia. Les Varietes. Les Pingouins de
Madagascar. 15:00. Mr. Turner (JBA). 17:00.
Kanbo. Aiglon. Le chant de la mer. 15:00.
Le sel de la terre. 17:30.
Miarritze
ROYAL.
Captives (JBA)
14:00 17:50
Frank (JBA)
20:00
La rançon de la gloire
18:05
M et le 3ème secret
14:00
Massacre a la tronconneuse (JBA) 22:15
Paddington
16:05
The Cut (JBA)
16:00 18:00 21:00
The riot club (JBA)
21:45
Whiplash (JBA)
14:00
Wild (JBA)
16:00 20:10
Nafarroa
Iruñea
GOLEM BAIONA. Ikuslearen eguna: asteazkena.
Birdman
17:15 20:00 22:30
Corazones de acero
19:45 22:30
17:30 20:30 22:30
La teoría del todo
17:15 20:00 22:30
Paddington
16:30 18:30
Siempre Alice
17:30 20:00 22:30
Whiplash
17:15 20:00 22:30
GOLEM LA MOREA. Ikuslearen eguna:
astelehena.
Babadook 16:30 18:30 20:30 22:30
Big Hero 6
16:15 18:20
Birdman
17:15 20:00 22:30
Cómo acabar sin tu jefe
20:30 22:30
16:30 18:30 20:30 22:30
18:30
20:30 22:30
22:30
19:45
51
OCINE.
Big Hero 6
16:00
Birdman
18:00 20:10 22:20
16:30 18:30 20:30 22:30
18:00
19:00 22:00
El séptimo hijo
20:30 22:30
La teoría del todo
17:00 19:30 22:00
Noche en el museo 3
16:00
Paddington
16:30 18:30
The Babadook 16:15 18:15 20:15 22:15
The Imitation Game
20:00 22:15
Venganza 3 16:00 18:30 20:20 22:30
Uharte
Big Eyes
20:15 22:30
Big Hero 6
16:00 18:15
Birdman
16:00 18:15 20:30 22:45
16:30 18:30 20:30 22:30
22:00
El séptimo hijo
16:00 18:15 20:30
22:45
Invencible
20:00 22:30
La teoría del todo
16:00 18:15 20:30
22:45
17:00
20:30 22:30
Paddington
16:30 18:30
16:00 18:00
The Babadook
16:30 18:30 20:30
22:30
22:45
Venganza 3 16:00 18:10 20:20 22:30
Viana
LAS CAÑAS.
Babadook
16:15 18:15 20:20 22:30
Big Eyes
20:45 22:40
Big Hero 6
20:15 22:35
16:10 18:10 20:15 22:30
El septimo Hijo
20:15 22:35
19:10
22:00
Exodus
20:25
Invencible
20:00 22:40
Mortadelo y Filemón contra Jimmy ...
16:00 18:00
16:00 18:00
Paddington
16:10 18:10
Venganza 3 16:00 18:15 20:30 22:45
Nafarroa Beherea
Donibane Garazi. Le Vauban. Benoît
Brisefer: les Taxis Rouges. 15:30. The
Search. 21:00.
Donapaleu. St. Louis. Ikuslearen eguna:
astelehena. Paddington. 16:00. La famille
Bélier. 18:00.
Zuberoa
Maule-Lextarre. Baitha. La famille Bélier.
17:00. Les Pingouins de Madagascar.
17:00. Qu’Alláh bénisse La France. 21:00.
L’homme du peuple (JBA). 21:00.
52
IGANDEKO BERRIA
Agenda
Kiosko
sektarioa
Peparen kioskoa. Espainiako
irrati publikoak Espainiaz daukan
kontzeptua definitzen da argi Las
mañanas irratsaioan, Pepa Sastrek prentsaren errepasoa egin
ohi duenean (07:45). Madrilgo lau
egunkari zentralista aipatzen ditu
beti-beti, eta tarteka Kataluniako
bi (eta zentralismo hori ez dute
auzitan jartzen). Iritzi laburpenerako ere, Menendezek bizpahiru
iritzi artikulu bereiztea eskatzen
dionean, luma zentralista zaleak
aukeratu ohi ditu beti-beti (Victoria Prego, Tonia Etxarri, Santiago
Gonzalez, Isabel San Sebastian…).
Ondorengo tertuliak ere, zer esanik ez, Espainiaren aniztasuna
irudikatu ohi du. Biko formula
itxiari erantzuten diote: hirutik
hiru eskuinekoak, edo bi eskuinekoak eta bat sozialista.
Politikaren menpe. Aurreko legegintzaldietan, RN1ko tertulietan
Katalunia nahiz EAEko naziona-
lista moderaturen bat sumatu ohi
zen, oso noizik eta behin. Egun,
batere ez. Zenbateko babesa eman
Madrilen agintzen duenari, halako
kontzesioak egingo dizkizute.
Portzierto, joan den abenduaren
13an lehen aldiz egin zioten
Amaiurreko ordezkari bati elkarrizketa irrati publikoan. Ia inork
entzuten ez duen RN1-R5n izan
zen (Parlamento, 08:30-09:00).
Kexati. Gorka Angulok (Espainiako eskuinak EITBn daukan
mintzaiderik abilena) Ganbarako tertulian gutxiengoan sentitu
ohi dela adierazi zuen asteartean.
Egia esan, aztertzekoa bada eskuina ahots faltan —ala soberan— ote
den EITBko solasaldietan; eta ha-
rago joanda, ea zergatik ote den
nahitaezkoa lau familia politiko
betikoek kuota bete behar izatea.
Nolanahi ere, ez dut uste Angulok
RN1 jarriko duenik EITB izan behar lukeenaren eredugarritzat.
Han aukera politiko batzuk ez
daude gutxiengoan, han ez dira
existitzen.
Pedagogia. Isaias Lafuente Ser
Kateko esataririk errespetagarrienak Ser Kateko entzuleei
lezio praktiko bat eman nahi
izan zien ostiralean, jihadismoa
esplikatze aldera: hurkoa hiltzeko prest dagoen fanatismoari
buruzkoa. Horretarako, euskaldun batzuk hartu zituen hizpide.
Zergatik ez, Lafuentek GALen
trama har zezakeen lezio pedagogikorako; Gonzalezen gobernuko zenbait kidek antolatu, eta
funtzionario publiko zein mertzenarioak erabili zituena pertsonak akabatzeko. Kide horiek,
ez oso aspaldi arte, maiz elkarrizketatu izan zituzten Ser Katean; ia etxekoak bezala hartzen
zituzten.
basati bat dagoela hedabideek inposatutako agenda asetzeko.
Kazetari bat herrialde batera
iristen denean zer egin behar du
gaiak ondo lantzen hasteko?
Lehenik, ondo informatu. Simferopol Krimeako hiriburuan, adibidez, Espainiako eta Euskal Herriko hainbat hedabidetako berriemaileak zeuden mahai
batean. Esan nien ez dakigula
ezertxo ere joaten garen lekuez.
Bota nien: «Esadazue Ukrainako
idazle baten izena eta zinemagile
batena». Inork ez zuen izenik
eman. Bada, horiek kontatuko
diote munduari han zer gertatzen
den. Ez dugu benetan egia jakin
nahi, baizik eta gure prismatik eta
gure begietatik jaso nahi dugu gatazka.
Elkarrizketa batean, esan zenuen kazetaritza oportunistaren jokalekuetatik alde egiten
saiatzen zarela. Prentsa oportunista gailentzen da gaur egun?
Bai, erabat. Hedabideek kazetari
batzuei ordaintzen diete, profesioan ibilbide bat eta izen bat egin
dezaten. Baina hedabide horiek
oso argi dute toki bakoitzaz zer
kontatu nahi duten. Alde jakin
batetik egin nahi dute kontakizuna. Prentsa oportunista da botereak esaten duenean: «Orain Siria, orain Libia... baina alde honetatik kontatua». Kazetaritza
fakultateetan, esaten dute istorioek ikuspegi asko dituztela, baina
desinformazioaren merkatura
iristen zarenean, esaten dizute
begirada bakarra dagoela.
Ukrainan hiru aldiz izan zara azken urtean. Zer analisi egiten
duzu nazismoaren gorakadaz
eta manipulazio mediatikoaz?
Ukrainan, ez dit halako dardara
eragin nazismoaren gorakada
ikusteak, gobernu bat suntsitu
eta botereen jabe egin dela ikuste-
ak. Dardara handiagoa eragin dit
Euskal Herriko sektore eta hedabide kritikoek erakutsi duten ezaxolak eta ekidistantziak. Euskal
Herriko ezkerraz ere ari naiz. Horrek dena esaten dit datorren Europaz.
Azkenaldian, Colombia Invisible
eta Jambo Ambani lanekin nazioarteko jaialdi ugaritan ibili
zara. Nola hartzen duzu dokumentalak han eta hemen aurkeztea?
Munduaren iparraldean ez ezik,
hegoaldean ere sariak jaso dituzte
lan horiek, Afrikan eta Kolonbian. Gustuko dut hori, ez baitut
nahi nire lanak iparrean kontsumitzeko izatea, baizik eta hegoaldearentzat baliagarriak izatea.
Ezin dut hegoaldea subjektu komertzial gisa erabili, gerrekin eta
miseriarekin, eta gero haiengana
ez daitezela itzul. Bestalde, gustuko dut zinema dokumentalaren
mundua, kulturari lotuago dagoelako informazioari baino. Kultura da herriak izan dezakeen harresia, hedabideen eragin ezkorra
mugatzeko. Dokumentaletan bi
aukera daude: gelako izkinan eulia izatea eta parte hartu gabe
dena ikustea, edo istorioaren
ipurdian zizta egiten duen liztorra
izatea. Liztorra busti eta erre egiten da. Gerrez ari garenean, liztorra izan nahiago dut.
Zein istoriok hunkitu zaitu
gehien, barnean sartzeraino?
Berdintasunarengatik eta besteak
laguntzeagatik borrokan bizitza
eman dutenen istorioek hunkitu
naute, terroristak deitzen dituztenak tartean. Ezagutu izan ditut
terroristak gizatasun handiagoa
dutenak horiei terrorista deitzen
dieten guztiek batera baino. Bestetik, hedabideek gatazken batbateko ondorioak maite dituzte,
baina sustraiak batere ez.
R
UHINETATIK TIRAKA
Xabier Lasa
GATAZKETAKO BERRIEMAILEAK (IX)
BERRIA
«Gerra kazetariaren
ofizioa kolonialista da»
Unai Aranzadi b Kazetaria
Kritiko mintzo da Aranzadi gatazketako berriemaileen sektoreak
izan duen «atzerakadarekin» eta hedabide handien jokaerarekin.
Hondurasen 2009tik grabatutako dokumental batean ari da lanean.
Urtzi Urkizu Bilbo
Oso gazterik hasi zen gatazka armatuen berri ematen Unai Aranzadi (Getxo, Bizkaia, 1975). Al-Jazeera, BBC, CNN eta Le Monde Diplomatique-rentzat egin ditu
lanak, besteak beste. Suedian bizi
da egun.
Zer garapen izan du gatazketako berriemaileen sektoreak?
Garapen bat baino gehiago, atzerakada bat gertatu da. 1991ko
Golkoko gerratik eta Balkanetako
gerratik, gatazketako kazetaritzak men egin die komunikazio
taldeen inguruan dauden botere
zirkuluei. Bestetik, gizon zuriek
gizon beltz eta beltzaranen istorioak kontatzen dituzte oraindik
ere. Herrialde aberatsek bidalitakoek herrialde pobreetan zer ger-
tatzen den kontatzen dute. Beraz,
garapena okerrerako izan da.
Agenda gero eta itxiagoa da lekuei
dagokienez. Kazetariak bertsio
ofizialari gero eta atxikiago daude. Ofizioa kolonialista da. Mendebaldeko kazetariek narratiba
bat inposatzen dute mundu osoan. Freelance asko egoteak ez du
esan nahi kazetari independente
asko egotea, baizik eta borroka
Hamaika
Hollywood
08:00: Marrazki bizidunak. 09:00: Telebista
2.1. 10:30: Euskal egitura. 11:00: Ur eta lur.
11:40: IDEMtitateak. 12:10: Aniztasunean bizi.
12:30: Ertzak. 13:30: Onein. 14:00: Esatea libre. 15:00: Jainkosa turkesa. 16:00: Bizi Musika. 17:30: Gurean gaur elkarrizketa. 18:00: Sasoi betean. 18:30: Kanaldude. 19:30: Gurean
gaur elkarrizketa. 20:00: Askeguna, desobedientzia bete. 20:30: IDEMtitateak. 21:00: Euskal egitura. 21:30: Euskara, etenik ez duen haria. 22:15: Ertzak.
08:50: Despedida de soltero. 10:40:
Spy kids. 12:15: Mientras dormías.
14:05: Regreso al futuro II. 16:00: El
vuelo del Fenix. 18:00: Dos policías
rebeldes. 20:05: La camarera. 22:00:
Alien vs. Predator 2.
ETB 1
07:05: Ozeanoak. 07:55: Kamera ezkutua onenak. 08:40: Iparraldearen orena. 09:10: EiTB
Kultura. 09:40: Bizi Berria. 09:50: Egi bidean.
10:00: Meza Santua. 11:00: Herri kirolak.
11:35: Zu kirolari. 12:05: Saskibaloia: Gipuzkoa
Basket - CAI Zaragoza. 14:00: Gaur Egun.
14:50: Eguraldia. 15:00: Hitzetik Hortzera.
15:55: Herri kirolak. Aizkolariak. 17:00: ETB
Kantxa. 19:30: Gol festa. 20:30: Gaur Egun.
20:40: Eguraldia. 20:45: Gol festa. 21:50: Herri
txiki, infernu handi: Ea. 22:35: 6 argazkitan.
ETB 2
07:05: Del país de los vascos. 07:55: Tiger Spy
in the jungle. 08:50: Nueva vida. 09:05: Palabra de Ley. 09:45: Teknopolis. 10:15: Vaya semanita. 12:05: Se ha escrito un crimen. 13:40:
Rex. 14:25: Contigo pan y cebolla. 14:58: Teleberri. 16:10: Eguraldia. 16:15: Zinema. ‘La ramera errante’. 18:30: Zinema. ‘La princesa de
Montpensier’. 21:00: Teleberri. 22:15: Eguraldia. 22:20: El Conquistador del fin del mundo.
ETB 3
07:00: Doraemon. 08:25: Shaun arditxoa.
09:05: Hello Kitty. 09:55: Berenstain hartzak.
10:40: Hamtaro. 11:15: Doremiren magia.
12:00: Kaixo Timmy. 12:10: Dragoi ehiztariak.
13:15: Aita-amabitxi magikoak. 14:00: Doraemon. 15:00: Shaun arditxoa. 15:40: Kaixo
Timmy. 16:00: Aita-amabitxi magikoak. 16:25:
Fitz eta Pitz. 16:50: Clang inbasioa. 17:10: Fitz
eta Pitz. 17:35: Doraemon. 18:20: Piro itsusia
eta biok. 18:40: Clang inbasioa. 19:05: Berealdiko espioiak. 19:50: Gumballen mundu harrigarria. 20:15: Shin Chan. 21:20: Dragoi bola.
ETB 4
AMC
06:00: Minutos musicales. 06:30: English
house. 06:45: Historias con denominación de
origen. 07:00: Bestial. 07:50: Piso compartido.
08:50: La escalera. 09:00: Hoteles con encanto. 10:00: Fronton. 11:45: Zapeando. 12:45:
Top trending tele. 14:00: LaSexta Noticias.
15:00: La Sexta Deportes. 15:30: Eguraldia.
15:45: Zinema. ‘Las crónicas de Riddick’.
2004. 18:15: Futbola: Adelante liga. ZaragozaLeganes. 20:00: LaSexta Noticias. 20:45: Eguraldia. 21:00: La Sexta Deportes.
Cuatro
07:15: Bob esponja. 08:00: El zapping de surferos. 08:30: Veterinario al rescate. 10:00: El
encantador de perros. 12:00: Callejeros viajeros. 14:00: Noticias Cuatro. 14:55: Deportes
Cuatro. 15:45: Zinema. ‘Valkiria’. 2008. 18:00:
Zinema. ‘La maldición del tesoro azteca’. 2008.
20:00: Noticias Cuatro. 21:15: Deportes Cuatro. 21:30: Planeta Calleja.
TF1
France 2
06:00: Noticias 24H. 10:20: Lo que hay que
ver. 10:50: Fuera de clase. 11:25: Masterchef
Junior. 13:30: Cocina con Sergio. 14:00: Flash
Moda. 14:30: Corazón. 15:00: Telediario 1.
16:00: Zinema. ‘Diario de una niñera’. 2007.
17:40: Zinema. ‘Tormenta del padado’. 2008.
19:05: Zinema. ‘Una familia con clase’. 2008.
20:30: Viaje al centro de la tele. 21:00: Telediario 2. 22:05: Zinema. ‘La gran boda’. 2012.
08:05: Rencontres à XV. 08:30: Les chemins
de la foi. 12:05: Tout le monde veut prendre sa
place. 13:00: Journal. 13:20: 13h15, le dimanche ... 14:10: Vivement dimanche. 16:05:
Errugbia: Tolosa - Bath. 18:10: Stade 2. 18:50:
Vivement dimanche prochain. 20:00: Journal.
20:40: Parents mode d’emploi. 20:45: Zinema.
‘Night and Day’. 2010.
La 2
06:00: Euronews. 06:35: Ludo. 08:15: Dimanche ludo. 11:15: Expression directe. 11:30:
Dans votre région. 12:00: Le 12/13. 12:55: 30
millions d’amis. 13:55: Jour de brocante. 15:00:
En course sur France 3. 15:20: Inspecteur Barnaby. 17:00: Du côté de chez dave. 17:55:
Questions pour un super champion. 19:00: Le
19/20. 20:20: Zorro.
Tele 5
06:00: Zumba GH edition. 06:10: I love TV.
07:20: Sensación de vivir. 08:45: Pasapalabra.
10:20: Cazamariposas. 12:05: ¿Quien quiere
casarse con mi hijo?. 15:00: Informativos Tele-
5 7 0
La Sexta
La 1
Antena 3
53
Denbora-pasak
cinco. 15:45: Eguraldia. 16:00: Zinema. ‘Cold
mountain’. 2003. 19:00: ¡Que tiempo tan feliz!. 21:05: Informativos Telecinco. 21:45: Eguraldia. 22:00: Gran Hermano VIP 2015. El debate.
06:30: TFou. 10:10: Automoto. 11:00: Téléfoot. 12:00: Les 12 coups de midi!. 13:00: Journal. 13:25: Grands reportages. 14:45: Reportages. 15:25: Les experts: Miami. 17:55: Sept a
huit. 20:00: Journal. 20:55: Zinema. ‘Contagion’. 2011. 22:55: Les experts.
06:00: Minutos musicales. 07:00: Pelopicopata. 07:30: Los más... 11:30: Ahora caigo. 14:00:
Los Simpsons. 15:00: Albistegia. 15:55: Eguraldia. 16:00: Zinema. ‘Un ocupante inesperado’. 2013. 17:45: Zinema. ‘La puerta del cielo’.
2012. 19:30: Zinema. ‘La nueva vida de Whitney Brown’. 2011. 21:00: Albistegia. 21:55:
Eguraldia. 22:10: Zinema. ‘Venganza’. 2008.
Agenda
10:15: Un asunto de familia. 12:05:
The Code. 13:50: La barbería. 15:35:
Señales de futuro. 17:40: Halt and
catch fire. 18:30: My blueberry
nights. 20:05: Declaradme culpable.
22:10: Tipos legales. 23:50: Halt and
catch fire.
07:15: Gol Festa. 08:45: Crónica sentimental.
11:20: Chiloe. 12:30: Rutas por Euskal Herria.
13:20: Atletismoa. Italicako Krosa. 14:30: Robin Food. 16:30: Ongi etorri. 19:10: Postales
desde Euskal Herria. 19:30: Erremontea.
20:30: Postales desde Euskal Herria. 21:05:
Obejtivo Euskadi. 22:15: Tribuna Gol.
08:00: Los conciertos de La 2. 08:50: Los últimos indigenas. 09:15: Shalom. 09:30: Islam
Hoy. 09:45: Buenas Noticias TV. 10:00: Últimas preguntas. 10:25: Testimonio. 10:30: El
dia del señor. 11:30: Pueblo de Dios. 12:00:
Dokumentala. 13:00: El escarabajo verde.
13:30: Agrosfera. 14:00: A la carrera. 14:30:
Historias de trenes. 15:00: Arqueomania.
15:35: Saber y ganar fin de semana. 16:20:
Grandes documentales. 17:10: Docufilia.
19:45: Urbanitas por el campo. 20:15: Camara
abierta. 20:30: Página dos. 21:00: Con mis
ojos. 21:30: Los crimenes de Fjallbacka.
IGANDEKO BERRIA
HITZ
JOKOAK
9 zenbaki
279486315
621873540
815932467
7 zenbaki
1378549
1645920
2789136
2910847
3120675
3925784
4061372
5679321
6438107
7104863
8712963
9360278
6 zenbaki
138659
295718
314872
473625
506974
612340
627518
790351
856231
856937
895423
914807
5 zenbaki
12894
19762
20791
21458
32479
7634
8063
9674
90621
94738
35897
36548
45916
46851
50713
52643
59278
60539
69218
70932
72950
83641
85971
4 zenbaki
1526
1652
1958
4137
4231
5439
5617
6290
7509
3 zenbaki
178
208
348
390
486
570
591
619
654
673
709
751
925
2 zenbaki
30
38
72
84
SUDOKUA. 9x9-ko laukian hutsik dauden gelaxkak bete behar
dituzu, 1etik 9ra bitarteko zenbakiak idatziz, eta kontuan izanik
zenbaki bakar bat ere ez dela bi aldiz azaltzen errenkada eta
zutabe berean, ezta dagokion 3x3-ko laukian ere.
France 3
1
2
3
4
Arte
08:30: Arte Junior. 08:40: Un rêve, un coach.
09:05: Arte journal junior. 09:20: Telefilma. ‘Le
jour de verite’. 11:15: Metropolis. 12:00:
Grand’art. 12:25: Philosophie. 12:55: Square.
13:35: 360º GEO. 14:30: La Véritable Histoire
de Moby Dick. 15:25: Les Mammouths géants
de l’âge de glace. 16:20: Personne ne bouge!.
16:55: La Philharmonie de Paris, un rêve musical. 17:50: Gala d’ouverture de la Philharmonie
de Paris. 19:15: Cuisines des terroirs. 19:45:
Arte journal. 20:00: Karambolage. 20:10: Vox
Pop. 20:45: Zinema. ‘La salaire de la peur’.
5
6
7
ATZOKO
ERANTZUNAK
GOITIBEHERA. Goiti eta beheiti letra bat gutxiago edo
gehiago du asmatu beharreko hitzak. 1. Ahozuria.
2. Japoniar jantzia. 3. Emakume izena. 4. Gerrarako
makina. 5. Ipar Euskal Herrian, kirats. 6. Pluralean,
zango atala. 7. Gorputzak. 8. Dirua jokatzeko etxea.
9. Emakumezko jainko.
Teledeporte
06:10: Tenisa. Sidneyko finala. 08:00: Futbola.
09:25: Dakar rallya. 10:25: Eskubaloia. Munduko txapelketa. 11:55: Eskubaloia. Munduko
txapelketa. 13:25: Atletismoa. 14:00: Zaldi lasterketak. 15:00: Atletismoa. 15:45: Evasion.
16:00: Eskubaloia. Munduko txapelketa.
17:30: Estudio Estadio. 18:00: Saskibaloia.
8
9
Goitibehera: 1. Modernoa. 2. Mendaro.
3. Arnedo. 4. Adore. 5. Eroa. 6. Geroa.
7. Erango. 8. Gorenak. 9. Eragonak.
54
IGANDEKO BERRIA
Elkarrizketa
«Euskararen inguruko
kontzientzia ez da garatu»
Ander Manterola b Etnografo eta euskaltzalea
1936ko gerraren ondoren euskalgintzan etenaldi bat egon zen arren, euskararekiko
kontzientzia indarberritu egin zela uste du Ander Manterolak. Egungo belaunaldiari
ikuspegi hori ez zaiolako iritsi kezkatuta dago etnografo eta euskaltzale aseezina.
Lander Muñagorri Garmendia
Derio
Euskarak XX. mendean izan
duen garapena Ander Manterola
etnografoaren (Zeanuri, Bizkaia,
1934) begien paretik igaro da.
Bilakaera ikusi du, eta sentimendu kontrajarriak dauzka. Batetik,
pozik dago euskarak prestigioa
irabazi eta kalean errespetua
lortu duelako, baina, era berean,
kezkaturik dago gaur egungo
belaunaldiek kontzientzia
gutxiago daukatelako. Euskara
bezala, euskal kultura nola aldatu den ere ikusi du, eta baita ikertu ere. Besteak beste, Jose Migel
Barandiaranek abiatutako Tekniker taldea birsortu zuen
1970eko hamarkadan, eta atlas
etnografikoa gidatzen du Labayru ikastegitik. Bertako zuzendari
ere izan zen 2008. urtera arte, eta
Derioko seminarioan ikastegiak
duen euskal liburutegiaren kudeatzailea ere bada. Bizi osoa eman
dio horrenbeste kezkatzen duen
euskarari. Eta horretan jarraitzen
du.
1934. urtean Zeanurin jaioa.
Nola oroitzen duzu zure haurtzaroko herria?
Gutxi oroitzen dut. Bi urte nituela piztu zen gerra zibila, eta ez dut
asko gogoratzen. Aitona-amonekin eta gurasoekin Bilbora joan
ginen, errefuxiatu, 1937ko apirilean. Nire aita ondoren kartzelara
eraman zuten.
Abertzalea zelako?
Bai, herriko gazteak gudarostean
izen ematera bultzatu zituelako
sartu zuten kartzelan hiru urtez.
Zeanurira itzuli zineten gero…
Baina ez nire etxera; aitona-amonaren errotara joan ginen bizitzera. Hiru urte egon ginen bertan,
eta makina bat arto eho genuen.
Gerra ostean, janari falta handia
zegoen, eta bertako baserriak
berpiztu egin ziren, eta hori ezagutu genuen. Baita laian aritzea
ere; goizean goizetik egiten zen
bizkaitarrak deitzen genien—.
Lagunak ginen.
Gero, seminariora joan zinen,
eta bertan etorriko zen aldaketa. Diziplina zorrotzagoa izango
zen, ala?
Bai. Gaur egun hori ez zuen edonork jasango. Nik 11 urte egin berri nituen Arteako seminarioan
sartu nintzenean. Etxetik gertu
zegoen, baina beste mundu bat
zen hura. Denak beltzez jantzita,
eta ilaratan denak ikasten. Dena
ematen genuen gazteleraz, abade
gehienak euskaldunak ziren
arren. Noizean behin, baten batek
euskal mundua zer zen azalduko
zigun, baina ezer gutxiago.
23 urterekin apaiztu zinen, eta
lehen helmuga Bilboko Gorte
kalea izan zen.
Ez, lehenengo Derioko Leukrisen
egon nintzen hiru hilabete. Ondoren joan nintzen Gorte kalera.
Beste mundu bat ezagutu nuen,
emigrazio handiko mundua, trenetan lan egiten zutenak eta abar.
Jende ona zen. Horrez gain, ezagutu nituen bertan jaiotako euskaldunak, Larraskitu behean.
Harritu zintuen horrek?
Harritu baino gehiago, poztu egin
nintzen. Bazeuden euskaltzaleak, baina hango
bizia ez zen hori. Lana
eta prostituzioa zegoen
Etnografia egiteko, kultura hori han.
bizi behar duzu, bizi ez dena ez Hori nola ikusten zuen
delako ulertzen; nik antzinako apaiz batek?
Ez zen gauza zoragarri
mundu hura ezagutu dut»
bat, baina bagenekien
«Atzerrian egon, eta jendeak
bazegoela, eta bazeudela
bere hizkuntzan egiten zuela
etxe batzuk horretara
ikustean, horrek ematen dizu
dedikatzen zirenak.
bestelako kontzientzia bat»
Gauza itsusi bat zen,
beste ezer baino gehiago.
nire herrian ez. Denak ginen eus- Gero, Herri Gaztedin hasi zinen.
kaldunak han, eta frankista alka- Zer egiten zenuten han?
tea zen bakarrik. Falangistak Gazteak hezi. Horretarako, hiru
txarto ikusita zeuden, baina kar- pauso eman behar ziren. Lehelistak bazeuden. Haiek, ordea, nengo, ikusi zer jazotzen zen;
euskaldunak ziren. Guk, hala ere, gero, epaitu zer zegoen ondo edo
ez genuen bereizten karlisten eta txarto; azkenik, ekin. Hori zen
bizkaitarren artean —abertzaleei gure heziketaren mundua. Ekinhori. Hori izan zen nire mundua.
Antzinako mundu hura ezagutu
ahal izan nuen.
Hortik etorri zitzaizun, agian,
etnografiarako interesa?
Ez berehala. Hori gogoratu egiten
dut, eta horrek eman dit niri kultura bat, ezagupen bat. Etnografia egiteko, kultura hori bizi egin
behar duzu; bizi ez dena ez delako ulertzen. Gauzak ulertzeko,
bizi egin behar da, eta nik hori
bizi izan dut.
Eta gero eskolara. Nola bizi izan
zenuen?
Suertez nire maisu biak errepublikanoak izan ziren. Bilbotik 30
kilometrora zigortu zituzten, eta
nire herria suertez 31 kilometrora
dago, eta hara etorri ziren. Ez
zekiten euskaraz, baina euskaraz
egiteagatik ez nuen zigorrik jaso.
Ezta Cara al sol kantatu ere. Inoiz
ikuskatzailea zetorrelako kantatu genuen, baina ez gehiago. Hori
bai, dena erdaraz ematen zen.
Etxean euskarazko liburuak ere
irakurtzen genituen, Xabiertxo
bezalakoak.
Ezkutuan irakurriko zenuten,
badaezpada.
Ez. Frankismoa nagusi zen, baina
‘‘
tzaren bidez heztea zen helburua.
Arazoak ere izan zenituzten...
Jakina izan genituela!
Euskaraz egiteagatik?
Hori guk hartu genuen erabakia
izan zen. Gipuzkoatik zetorren
mugimendu bat zen, eta zenbait
herritan sortu genuen Herri Gaztedi. Esan genuen: zein da gure
hizkuntza? Euskara. Beraz, gure
batzar eta aldizkarietako hizkuntza hori izango zela erabaki genuen. Erabakia berezkoa zen,
baina ez zegoen ondo ikusita. Hor
bai, hor hartzen zen kontzientzia.
Kontzientzia ez baita esatea, egitea baizik. Euskaraz idatzi behar
zenean, kontzientzia horrek bultzatzen zintuen gehiago ikastera.
Gure inguruan jendea hasi zen
gramatika ikasten.
Beraz, esan daiteke orduan hartu zenuela euskararekiko kontzientzia?
Beti izan naiz ni euskaltzalea. Baina bai; bide horretan, bai. Gero jazotzen zen beste gauza bat. Mugimendu hau Europa mailakoa zen,
eta ni Alemanian egonda nago.
Ikusi genuen gainerakoek euren
hizkuntzan egiten zutela, eta horrek ematen dizu beste kontzientzia bat. Horregatik, nazionalismoa bidaiatuz konpontzen dela
diotenei esango nieke alderantziz
dela.
Garai hartako 25.000 pezetako
isuna ere jarri zizuten (150 euro).
Zergatik?
Guk urtero jai bat egiten genuen.
1964an Gatikan egin genuen, eta
baimena eskatzera joan nintzenean, baldintza bakarra jarri ziguten: Espainiako banderak jarrita egon behar zuela. Gure artean
jendeak ez zion debozio handirik
bandera horri, eta ez genuen jarri.
Eta ni nintzen arduraduna. Hurrengo urtean Durangora joan
nintzen apaiz, eta elizan jarrita
zeuden banderatxo batzuk moztu
egin zituzten, eta niri egotzi. Gobernadoreak isuna jarri zidan, eta
ez nuen ordaindu, injustizia bat
zelako. Orduan, autoa bahitu
egin zidaten.
Aurrerago, Herri Gazteditik atera egin zinen.
Momentu batean eztabaida bat
izan nuen Herri Gaztedin bertan.
Ikusten nuen mugimendua ez
zela Euskadi askatzeko, eta esan
daiteke kutsu hori hartzen hasi
zela. Herri Gaztedi ebanjelizatzeko zen, Jesusen doktrina zabaltzeko. ETA oraindik mugimendu
politiko bat zen, eta hasia zen Durango inguruko taldeetan sartzen. Nik ikusi nuen gauzak ez
zihoazela ondo, eta erabaki nuen
aldentzea. Handik Lovainara joan
nintzen teologia ikastera. Amaitu
baino lehen, Derioko seminariora
etortzeko esan zidaten, itxialdiekin sekulako saltsa zegoelako.
Pentsatu arren ni matxinozale bat
nintzela, ni bakezalea nintzen.
Hona etorri nintzen, eta hemen
jarraitzen dut.
IGANDEKO BERRIA
Elkarrizketa
55
Hona etorri, eta Derioko udako
euskal ikastaroak antolatu zenituzten.
Bai, hona etortzean euskara kontuetan hasi nintzen Karmelo
Etxenagusia eta Mikel Zaraterekin. 1968aren inguruan izango
zen, eta euskararen inguruan askatasun handiagoa zegoen, eta
mugimendu horretan sartu nintzen.
Euskaraz, eta bizkaieraz.
Euskaraz, bai. Zein euskara? Bertakoa. Eta metodo batekin. Zein?
Dakigunetik ez dakigunera. Zer
dakigu? Hemengo euskara. Zer ez
dakigu? Beste euskara batzuk.
Dakigunetik ez dakigunera. Gero
metodo hori apur bat findu egin
zen, eta euskara bizitik euskara
idatzira igarotzea izan zen pausoa. Ahozko euskaratik euskara
idatzira. Eta hirugarrena izan zen
bizkaieratik batura.
Zergatik dakigunetik ez dakigunera?
Guk hemen ez dugu sekula euskaldun berrientzako ikastarorik
eman; orain hasi dira. Guk euskaldun zaharrak geneuzkan, beti
zela ikusi genuen. Zergatik? Herri
bat garelako, administrazio bat
izango garelako, heziketa bat
izango dugulako eta metodo batzuk izango ditugulako.
Eta ezin daiteke horretan
bakoitza bere euskalkian
aritu. Horretarako, batasuna beharrezkoa da.
Nahiz eta askok uste izan
Etniker sortu, eta etnobizkaiera bakarrik nahi dugun
bizkaitarrak garela, hasieratik grafian murgiltzen hasi
ikusi genuen batua behar zela» zinen.
Etniker proiektua [Jose
«Kultura aldakorra da,
Migel] Barandiaranena
are gehiago gaur egun;
da, eta Nafarroako uniXXI. mendekoa beste euskal
bertsitatean sortu zuen.
kultura bat izango da»
Kontzientzia handia
zuen berak, eta etnograizan direnak. Baina asko hasi zi- fia ikertu behar zela zioen. Horreren irakasle izaten, baina ez zeu- tarako, taldeak sortu zituen leheden euskaraz eskolatuta. Gauza nengo Nafarroan, gero Gipuzkobat da hori, baina benetako hiz- an eta Bizkaian, Araban ondoren,
kuntza ahoz egiten dena da. Guk, eta Iparraldean azkenik. Hori benahiz eta askok uste izan bizkaie- rreskuratu, eta denok elkarturik,
ra bakarrik nahi dugun bizkaitar atlas etnografikoaren proiektua
batzuk garela, batua beharrezkoa garatu dugu.
‘‘
Etnografia egiteko kultura hori
bera ezagutu behar dela aipatu
duzu lehen. Kultura hori ezagutzeko asmoarekin abiatu zen
atlas etnografikoaren asmoa?
Nik uste dut herri bat ezagutzeko
bere kultura ezagutu behar dela.
Jakin behar da nola elikatzen den,
etxeak nola egiten diren, artzaintzaren ingurukoak, arrantzan
nola egiten den, familia nola egituratzen den, zein erritu dauden,
jolasak... Hori kultura oso bat da.
Kultura horren testigantza bat
hartu nahi izan dugu, baina kontuan hartuta kultura aldakorra
dela, eta azken boladan are gehiago. Horregatik, argitaratu ditugun lan hauek guztiak XX. mendeko euskal kulturari buruzkoa
da, XXI. mendekoa beste euskal
kultura bat izango delako, nahiz
eta euskal kultura izan.
Kulturaren transmisioan kezka
daukazu?
Euskarak prestigioa irabazi du,
eta ez da gutxi. Normalizatu ere
egin dela esango nuke. Baina kezkarik handiena ahozko hizkuntzan daukat, hau da, harremanetan. Batez ere Bizkaian. Gipuzkoan agian sendotuago dago, baina
Bizkaiko leku askotan gazte askok jotzen dute gaztelerara.
Kontzientzia galdu da?
Edo kontzientzia ez da garatu.
Hizkuntza kontzientzia gutxi
dago. Horrek kezkatzen nau.
Euskaraz hitz egin behar da,
ahozkoa erabili behar da.
Euskararen alde lan asko egin
duzu, eta gero etorri zaizkizu
omenaldiak. Euskaltzain ohorezko, Bizkaitar Argia eta Lauaxeta saria, besteak beste.
Nik baino hobeto dakizu [barrez].
Nik ez dut sekula bakarrik jokatu,
taldean baizik. Nire meritua talde
ona edukitzea izan da, eta ez diot
apaltasunagatik. Beharbada liburutegia izan da bakarrik eraman
dudana. Nire zaletasuna izan da.
Zakilixut
Igandea, 2015eko urtarrilaren 18a
www.berria.eus
s
Hitzez, kantuz eta bertsoz gogoratu dute
Txillardegi idazle, pentsalari eta linguista,
Donostian, eta hura baztertzeko saioak
gaitzetsi, hil zeneko hirugarren urteurrenean.
ATZEKOZ AURRERA
Lehoiaren
memoria
Edu Lartzanguren Donostia
er arraio egiten duk ik
or, leoitxu kaxkar
orrek?», idatzi zuen
Jose Luis Alvarez Enparantza Txillardegi-k 1956. urtean, orduko ortografiarekin.
Behinola, Donostiara lehorretik
sartzeko ate nagusiaren gainean
egon zen lehoia, hiria zaintzen.
Lasala plazan dago gaur, zokoan
eta apaingarri bihurtuta. Euskalduntasunaren aurkako bazterketaren ikurra zen brontzezko lehoia idazlearentzat, eta Txillardegiren beraren baztertzeko saioen
ikur bilakatu da, azkenean. Haren begiradapean eta euripean,
ehun lagun pasatxo elkartu ziren
atzo, idazle, pentsalari, linguista
eta politikaria hil zeneko hirugarren urteurrenean.
«Duela urtebete pasatxo, Donostiako hainbat idazlek eskaera
egin zioten udalari, Udal Liburutegi Nagusiari Txillardegi izena
jar ziezaioten», gogoratu du Dani
Goñik ekitaldian. «Proposamenak babes zabala jaso zuen, baina,
lotsagarriki, Donostiako oposizioan dauden alderdiek, EAJk,
PPk eta PSEk ezetz esan zioten».
Bagera elkarteko lehendakariak
kontatu duenez, iaz, heriotzaren
bigarren urteurrenean [urtarrilaren 14 batez hil zen Txillardegi], bi
plaka jarri zituzten lehoiaren zutabean idazlea gogoratzeko, eta
Z
Txillardegi izena jarri zioten, sinbolikoki, liburutegiari, beste plaka baten bitartez. Baina kendu
egin zituzten oroigarriok, oposizioko alderdiek eskatuta. «Esan
genien ez ginela hasiko plakak jarri-kendu borroka batean, baina
Txillardegi gogoratzen jarraituko
genuela», dio Goñik. Kendutako
plaken markak zutarrian ikus
daitezke oraindik.
Txillardegirekin zorretan
Txillardegi Gogoratuz taldeko
Maria Jesus Etxeberria lore sorta
batekin hurbildu da eskulturara.
Haren ondotik, Nerea Txapartegi
Donostiako Euskara arduradunak lore gehiago eskaini dizkio
Txillardegiren oroitzapenari. Bildutakoak Euskal Herrian Euskaraz abesten ari dira.
«Txillardegi izan zen zen Europako kulturaren berri euskal literaturan estreinakoz eman zuena», dio Fito Rodriguez idazle eta
irakasleak. «Literatura berria
eman zigun idazle laiko, urbano
eta iraultzailea izan zen. Akademiak maite izan ez zuena, nahiz
eta berak jakintza maite». Txillardegi preso eta erbesteratua
izan zela gogoratu du Rodriguezek: «ETAren fundatzailea eta
errefusatzailea, existentzialista
eta polemikazalea». Euskal kulturak eta euskarak idazlearekin
zor handia dutela dio. «Txillardegi euskaltzain oso izendatu nahi
Loreak jarri zituzten, atzo, Txillardegiren ikur bihurturiko lehoian, Donostiako Lasala plazan. JON URBE / ARGAZKI PRESS
izan ez zuen euskararen akademiaren buruak honako hau esan
zigun Txillardegi hil zenean», dio
Rodriguezek, eta Andres Urrutia
euskaltzainburuaren hitzak ekarri ditu gogora: «Haize berria
ekarri zigun Txillardegik, nobela
zein saiakera arloetan eta gizartearen zein kulturgintzaren espa-
degik lehoiaz 1956. urtean idatzi
zuela gogoratu du, hau da, ETA
sortu aurretik. «Noski, biktimak
aipatuta, buka diskurtsoa, ezin
ezer esan. Hori egin nahi izan
dute Txillardegirekin». Idazlearekiko zorra ez aitortzea ezjakintasunaren ondorioa zela pentsatu
izan du Rodriguezek, baina orain
kontrakoa uste du:
«Nahi ez badute, ez da egin
«Ondo dakite Txillardebehar», dio Jone Forcada
gi tamaina handiko intealargunak, Donostiako toki bati lektuala izan dela herri
Txillardegiren izena jartzeaz
honetan, eta hori ez dute
onartu nahi. Baina horru anitzetan, hizkuntzarentzat rrexegatik gaude gu hemen
etorkizuna eta bizi iraupena». orain».
Txillardegik batuaren sorreran
Ideia bera bertsotan kantatu
izan zuen eginkizuna nabarmen- dute bildutakoek, ekitaldia amaidu du Rodriguezek.
tzeko: «Ahaztu nahi dute bere
Lehoira itzuli da irakaslea. Go- ekarpena/ez da izango horren
goratu du plakak kendu zituzte- erraz/norberari eman behar
nean Aitziber Perez de San Ro- zaio/zor zaiona berariaz/Eta krisman EAJko zinegotziak esan zue- piti kraspiti arrosa krabelin/ Eta
la biktimek ere plakak jarriz gero horixe esanda bagoaz».
horiek ere kenduko lituzketela.
«Foru aldundiak orain egin
«Ikusten zelako demagogia?», duena oso garrantzitsua da»,
galdetu du Rodriguezek. Txillar- esan du Batzen koordinakundeko
Jexux Arrizabalagak. Jakin fundazioarekin Txillardegiren obra
guztia argitaratzeko harturiko
konpromisoaz ari da. «Txillardegik presentzia izan behar du Donostian, eraikin batean, Koldo
Mitxelenak eta Carlos Santamariak duten bezala». Liburutegi
Nagusiari Txillardegi izena jartzea lehenesten dute haiek, «besteak beste, beste izenik ez duelako». Gaineratu du udalean eskaerak sartu dituztela eta ez dutela
etsiko. Gaian EAJk duen jarrera ez
du ulertzen, eta PP eta PSErekin
«erabat lotuta» ikusten du.
«Nahi ez badute, ez da egin behar, eta kito», dio Jone Forcada
Txillardegiren alargunak; «Txilardegiren lana gehiago zabaldu
arte, hala izango da». Lehoiak lehoi, Lasala plaza pentsalariaren
«azken urte txarretako lekua»
besterik ez dela izan azaldu du
Forcadak. Omenaldia Antiguan
egin beharko litzatekeelakoan
dago, idazlea jaio zen lekuan. Txillardegi baserria zegoen han.

Charlie Hebdo - datu

Transcription

Similar documents

Laurent Gbagbo atxilotu dute - datu

Israel eta Hamasek su-etena adostu dute, zortzi - datu