KKK Serye - Vibal Publishing

Transcription

KKK Serye
UPDATED EDITION
IV
Gabay sa Pagtuturo
agtu
at Pagkatuto
o Ba
Batayy sa UbD
EKONOMIKS
Mga Konsepto, Aplikasyon at Isyu
Bernard R
R. Balitao
Meriam dR. Cervantes
Grace Estela C. Mateo, Ph.D.
Editor-Konsultant
Ang Manwal na ito ay para lamang sa gurong gumagamit ng Vibal CTLP. © 2010 Karapatang ari ng Vibal Publishing House, Inc. HINDI IPINAGBIBILI.
KKK SERYE
EKONOMIKS: MGA KONSEPTO, APLIKASYON AT ISYU
Updated Edition
Gabay sa Pagtuturo at Pagkatuto Batay sa UbD
Ikaapat na Taon
ISBN 978-971-07-2700-1
Karapatang-ari © 2010 ng Vibal Publishing House, Inc. at nina Bernardo R. Balitao; Meriam dR.
Cervantes; at Grace Estela C. Mateo, Ph.D.
Reserbado ang lahat ng karapatan. Ang alinmang bahagi nito ay hindi maaaring ilathala o ilabas
sa anumang anyo, kasama na rito ang pelikula, nang walang nakasulat na pahintulot ang Tagapaglathala
at ang mga may-akda. Hindi sakop ng karapatang-ari ang suring-aklat na ilalathala sa mga pahayagan
at magasin.
Inilathala at inilimbag sa Pilipinas ng Vibal Publishing House, Inc.
Main Office:
1253 Gregorio Araneta Avenue, Quezon City
Regional Offices:
Unit 202 Cebu Holdings Center, Cebu Business Park, Cardinal Rosales Avenue, Cebu City
Kalamansi St. cor. 1st Avenue, Juna Subdivision, Matina, Davao City
Bldg. A, Unit 4 Pride Rock Business Park, Gusa, Cagayan de Oro City
Kasapi: Philippine Educational Publishers’ Association; Book Development Association of the Philippines;
Association of South East Asian Publishers; Graphics Arts Technical Foundation
ii
PAUNANG SALITA
I
(essential questions) na pupukaw sa kaisipan ng mag-aaral upang mag-isip
siya at matamo ang kakailanganing pag-unawa.
Nakalatag din sa bawat planong instruksyunal ang ikalawang antas ng
UbD, ang Pagtataya, na magsisilbing patunay at sukatan ng pagkatuto ng
mag-aaral. Mayaman ang gabay na ito sa iba’t ibang uri ng tradisyunal na
pagtataya. Subalit isang mahalagang aspekto ng gabay na ito ay ang tuon
na ipinagkaloob nito sa pagbuo ng iba’t ibang halimbawa ng awtentikong
pagtataya na may mga kaakibat na rubric kung saan nakatukoy ang mga
criteria at indicatorr ng pagganap. Isang malaking tulong sa mga guro ang
awtentikong pagtataya na inihahain ng gabay na ito upang matamo ng
mga mag-aaral ang higher order thinking skills (HOTS). Kaugnay sa UbD,
nakalatag din sa aspekto ng Pagtataya ang Anim na Antas ng Pag-unawa
(Six Facets of Learning) na susukat at magpapakita ng kinakailangang
pagkatuto ng mga mag-aaral.
Ang ikatlong antas ng UbD o ang Gabay sa Pagtuturo at Pagkatuto ng
mga Aralin ng manwal na ito ay inorganisa ayon sa isinusulong na hakbang
ng pagtuturo ng 2010 Secondary Education Curriculum (2010 SEC) ng
Departamento ng Edukasyon. Bawat aralin o magkakaugnay na serye ng
aralin ay may gabay sa pagtuturo at pagkatuto. Layunin ng bawat gabay
na tuklasin, linangin at palalimin ang kaalaman at kasanayan ng mag-aaral
at pagkatapos ay ilapat o isalin ang kaalaman at kasanayan sa iba pang
konteksto ng kanyang pag-aaral.
Bukod sa pagiging naaayon sa UbD, ang isa pang mahalagang katangian
ng gabay na ito ay ang paggamit ng mga web linkk bilang tulong sa pagtuturo
at upang maging higit na kaaya-aya ang pag-aaral ng mga mag-aaral.
Tinutukoy sa mga Gabay sa Pagtuturo ang mga angkop o kawili-wiling
web linkk na bubuksan ng mag-aaral sa Internett upang magkaroon ng dagdag
pang kaalaman o ibayong gawain ukol sa paksang pinag-aaralan. Kailangan
ninyong gabayan ang mga mag-aaral sa paggamit ng mga web link.
Sa huli, hangad ng gabay na ito na tukuyin ang mahahalaga at
kinakailangang kaalaman at kasanayan na dapat epektibong maituro ng mga
guro at matutuhang pangmatagalan ng mga mag-aaral. Ito ang magiging
pundasyon natin sa paghubog ng mga makabayang mag-aaral na Pilipino.
Isang makabuluhan at matagumpay na pagtuturo ang hangad namin sa inyo.
sang malaking hamon ang magturo ng Araling Panlipunan. Layunin ng
ating asignatura na humubog ng mga makabayang mag-aaral na may
pagpapahalaga sa ating kasaysayan at kultura at lalaking responsableng
mamamayan ng ating bansa. Nangangahulugan ito na tayo bilang mga guro
ay dapat may sapat na kaalaman, kasanayan at kahandaan sa pagtuturo
upang makamit ng ating mga mag-aaral ang kinakailangang pagkatuto.
Upang maging patnubay sa inyong isang taong pagtuturo, handog
namin sa inyo, mga guro ng Araling Panlipunan, ang Gabay sa Pagtuturo at
Pagkatuto Batay sa UbD. Ito ay isang napapanahong plano sa pagkatuto o
sistema ng pag-aaral na nakaorganisa batay sa disenyong pangkurikulum
na Understanding by Design o UbD nina Grant Wiggins at Jay McTighe.
Ang Gabay sa Pagtuturo at Pagkatuto Batay sa UbD ay dinisenyo upang
inyong mahusay na maituro at epektibong matutuhan ng mag-aaral ang serye
ng teksbuk na Kamalayan, Kabihasnan at Kaunlaran (KKK). Nakaayon ito sa
tatlong antas ng disenyong UbD. Ang tatlong antas na ito ay ang:
•
Antas 1: Inaasahang Bunga/Resulta ng Pagkatuto
•
Antas 2: Pagtataya
•
Antas 3: Gabay sa Pagtuturo at Pagkatuto ng mga Aralin
Ang unang dalawang antas ay matatagpuan sa planong instruksyunal
(instructional plan) ng bawat yunit o markahan. Apat ang planong
instruksyunal sa gabay na ito na katumbas ng apat na yunit o markahan sa
pagtuturo. Samantala, ang ikatlong antas ng UbD o ang Gabay sa Pagtuturo
ang patnubay ng guro sa araw-araw niyang pagtuturo upang makamit ng
mga mag-aaral ang inaasahang resulta o bunga ng pagkatuto.
Nakatuon ang mga Inaasahang Bunga/Resulta ng Pagkatuto sa
mahahalagang kaalaman (konsepto, malalaking ideya, prinsipyo o isyu) at
kasanayan na dapat matutuhan ng mag-aaral. Bilang bahagi ng unang antas
ng UbD, nakalatag sa bawat planong instruksyunal ng yunit o markahan
ang pamantayang pangnilalaman at pagganap (content and performance
standards) na dapat matutuhan at maipamalas ng mag-aaral sa pagtatapos
ng yunit o markahan. Tinutukoy rin sa unang antas ang kakailanganing
pag-unawa (essential understanding) upang matamo ng mag-aaral ang
inaasahang resulta o bunga ng pagkatuto. Upang gabayan ang mag-aaral
sa kakailanganing pag-unawa, tinutukoy rin ang mahahalagang tanong
Ang mga May-akda
iii
TALAAN NG NILALAMAN
YUNIT I
MGA SALIGAN SA PAG-AARAL
NG EKONOMIKS ……………………………………
2
YUNIT
III Pagsusuri ng Ekonomiya:
Makroekonomiks ……………………………………
32
Aralin
n
1
Ekonomiks sa Paglipas ng Panahon ……………………
4
Aralin 18
Ang Pambansang Ekonomiya ……………………………
34
Aralin
n
2
Mga Pinagkukunang-yaman ng Pilipinas ………………
6
Aralin 19
Produksyon at Kita ng Pambansang Ekonomiya ………
35
Aralin
n
3
Ang Katangian at Kahalagahan ng Yamang Tao
ng Pilipinas …………………………………………………
Aralin 20
Pagbabago sa Kalagayan ng Ekonomiya ………………
37
7
Aralin 21
Patakarang Piskal …………………………………………
38
Wastong Pagpapahalaga
sa mga Pinagkukunang-yaman …………………………
Aralin 22
Ang Patakarang Pananalapi ………………………………
39
8
Aralin 23
Mga Institusyong Pinansyal: Bangko,
Bahay-sanglaan, at Kooperatiba …………………………
40
Aralin 24
Ang Salapi at ang Bangko Sentral ng Pilipinas …………
40
Aralin 25
Pandaigdigan at Pambansang Pananalapi………………
41
Aralin
n
4
Aralin
n
5
Ang Konsepto ng Kakapusan ……………………………
9
Aralin
n
6
Alokasyon at mga Sistemang Pang-ekonomiya ………
10
Aralin
n
7
Kagustuhan at Pangangailangan:
Tungo sa Matalinong Pagdedesisyon ……………………
11
Aralin
n
8
Ang Pagkonsumo at ang Mamimili ………………………
12
Aralin
n
9
Konsepto at mga Salik ng Produksyon …………………
14
Aralin
n 10
Ang Kahalagahan ng Entrepreneurship
sa Ekonomiya at Lipunan …………………………………
14
Mga Organisasyon ng Negosyo …………………………
15
Aralin
n 11
YUNIT
IV Mga Sektor ng Ekonomiya ………………………
46
Aralin 26
Sektor ng Agrikultura ………………………………………
48
Aralin 27
Pangisdaan at Paggugubat ………………………………
50
Aralin 28
Papel ng Sektor ng Industriya sa Kaunlaran ……………
51
Aralin 29
Ugnayan ng Sektor ng Agrikultura at Industriya…………
52
Aralin 30
Pampublikong Korporasyon ………………………………
54
Aralin 31
Sektor ng Paglilingkod ……………………………………
55
YUNIT II Pagsusuri ng Ekonomiya:
Maykroekonomiks …………………………………
20
Aralin 32
Impormal na Sektor ………………………………………
56
Aralin
n 12
Ang Mamimili at ang Demand ……………………………
22
Aralin 33
Kalakalang Panlabas ………………………………………
57
Aralin
n 13
Ang Bahay-kalakal at ang Suplay ………………………
23
Aralin 34
Mga OFW at ang Kontribusyon Nila sa Ekonomiya ……
58
Aralin
n 14
Ang Sistema ng Pamilihan ………………………………
24
Aralin 35
Aralin
n 15
Ang Konsepto ng Elasticity ………………………………
25
Globalisasyon: Kalakaran, Katangian, at Bahaging
Ginagampanan sa Kaunlaran ……………………………
59
Aralin
n 16
Iba’t Ibang Istruktura ng Pamilihan ………………………
26
Mga Samahang Pandaigdig: WTO at APEC ……………
61
Aralin
n 17
Pamilihan at Pamahalaan …………………………………
28
Apendiks ……………………………………………………
64
Aralin 36
iv
Mga Batayang Kakayahan sa Pagkatuto
sa IKAAPAT NA TAON
Mga Kakayahan
I.
Bilang ng
Kabanata
Pahina
sa Aklat
1
3
1
8-11
ng Pilipinas ayon sa kasarian,
edad, bilang ng may trabaho/
walang trabaho, edukasyon,
relihiyon
•
naiisa-isa ang pangangailangan
ng populasyon sa Pilipinas
•
nahihinuha ang implikasyon
ng iba’t ibang katangian ng
balangkas ng populasyon
b. Natataya ang uri, dami, kalidad
ng lakas-paggawa (labor force)
sa pagkakaroon ng produktibo at
mataas na kalidad ng antas ng
produksyon
c. Nagkakaroon ng pagnanais na
mapaunlad ang sarili bilang paghahanda sa pagiging produktibo
4. Naitatangi ang mga wastong pagpapahalaga sa paggamit ng pinagkukunangyaman sa pamamagitan ng pagsunod sa
mga batas sa konserbasyon, kapaligiran
at likas-kayang paggamit (sustainable
use)
C. Kakapusan
1. Nakikilala ang mga palatandaan ng
kakapusan bilang isang suliraning
panlipunan
2. Nasusuri ang kaibahan ng kakapusan sa kakulangan bilang batayan sa
matalinong pagdedesisyon
3. Naipamamalas ang responsableng
paggamit ng mga limitadong likas
na yaman
Mga Saligan sa Pag-aaral ng Ekonomiks
1. Napahahalagahan na ang pag-unawa sa
mga batayang kaisipan at pamamaraan
sa ekonomiks ay may kaugnayan sa pangaraw-araw na pamumuhay ng tao
A. Ang Ekonomiks Bilang Isang Agham
1. Nailalapat ang kahulugan ng
ekonomiks sa pang-araw-araw na
pamumuhay bilang isang mag-aaral,
kasapi ng pamilya at lipunan
2. Nasusuri ang ekonomiks bilang isang
agham panlipunan
3. Natataya ang kahalagahan ng ekonomiks sa pang-araw-araw na pamumuhay ng bawat pamilya at ng lipunan
B. Pinagkukunang-yaman ng Pilipinas
1. Nauuri ang pinagkukunang-yaman
ng Pilipinas
2. Nasusuri ang mga datos tungkol sa
mga yamang likas ng Pilipinas tungo
sa matalinong paggamit ng mga ito
3. Natatalakay ang bumubuo sa yamangtao ng Pilipinas
a. Naipaliliwanag ang kahalagahan
ng balangkas ng populasyon ng
Pilipinas sa ekonomiya ng bansa
•
nasusuri ang katangian ng
balangkas ng populasyon
1
3-15
2
18-24
2
19-23
2/3
23-25/
26-40
4
42-47
5
50-54/
57-58
5
54-57
5
57-60
v
D. Alokasyon
1. Naisasaalang-alang ang kapakanan
ng iba sa pagbabahagi ng mga likas na
yaman sa pamilya at lipunan
2. Nasisiyasat nang mapanuri ang mga
pamamaraan at mekanismo ng alokasyon sa ilalim ng iba’t ibang sistemang
pang-ekonomiya sa pagtugon sa mga
pangangailangan ng mamamayan
3. Naipahahayag ang damdamin tungkol
sa mga hakbangin ng pamahalaan
sa pagtugon sa mga pangangailangan
ng mamamayang Pilipino
E. Kagustuhan at Pangangailangan
1. Nasusuri ang kaibahan ng kagustuhan
(wants) sa pangangailangan (needs) bilang batayan sa pagbuo ng matalinong
desisyon
2. Nakabubuo ng sariling pamantayan sa
pagpili ng mga pangangailangan batay
sa mga teorya ng pangangailangan
F. Pagkonsumo
1. Naipaliliwanag ang konsepto ng
pagkonsumo
2. Nasusuri ang mga epekto ng paanunsyo
sa pagkonsumo
3. Nasisiyasat nang mapanuri ang mga
anunsyo tungo sa matalinong pamimili
4. Naipamamalas ang talino sa pagkonsumo sa pamamagitan ng paggamit
ng pamantayan sa pamimili
5. Naipagtatanggol ang mga karapatan
at nagagampanan ang mga tungkulin
bilang isang mamimili
6
62-64
6
64-67
6
7
6. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng
pagiging mapagmasid at mapanuri ng
mga mamimili sa mga tiwaling gawain
ng mga nagbibili
G. Produksyon
1. Nasusuri ang mga salik (factors) ng
produksyon bilang batayan sa matalinong paggamit ng mga ito
2. Naipahahayag ang damdamin ukol sa
mahalagang papel ng entrepreneurship
sa ekonomiya at sa produksyon
3. Nasusuri ang tungkulin ng iba’t ibang
organisasyon ng negosyo sa ekonomiya
at produksyon ayon sa pakikisapi
at pananagutan sa pagkakaroon ng
matatag na ekonomiya
64-67
70-71
8
84-97
9
98-119
10
120-127
11
128-133
12
134
12
135-137
12
138-142
12
140-142
II. Pagsusuri ng Ekonomiya
7
71-75
2. Napahahalagahan ang kaugnayan ng
maykroekonomiks at makroekonomiks
sa buhay ng bawat isa bilang kasapi ng
lipunan
8
78-83
8
89-90
8
89-90
8
84-89
8
90-95
A. Maykroekonomiks
1. Nasusuri ang saklaw ng maykroekonomiks
2. Nailalapat ang kahulugan ng demand
sa pang-araw-araw na pamumuhay ng
bawat pamilya
3. Nasusuri ang mga salik na nakaaapekto sa demand
4. Nakapagpapasya nang matalino sa
pagtugon sa mga pagbabago ng salik
(factors) na nakaaapekto sa demand
vi
5. Nahihinuha na ang presyo ng bilihin
na may epekto sa demand ng mamimili
6. Nailalapat ang kahulugan ng suplay
batay sa pang-araw-araw na pamumuhay ng bawat pamilya
7. Nasusuri ang mga salik ng produksyon na nakaaapekto sa suplay
8. Nakapagpapasya nang matalino sa
pagtugon sa mga pagbabago ng salik
(factors) na nakaaapekto sa suplay
9. Nasusuri ang epekto ng presyo at
non-price sa suplay ng kalakal at
paglilingkod
10. Nahihinuha na ang presyo ng bilihin
ay may epekto sa suplay ng nagbibili
11. Nakapagkukwenta ng elastisidad ng
demand at suplay
12. Naiuugnay ang elastisidad ng demand
at suplay sa presyo ng kalakal at
paglilingkod
13. Naipaliliwanag ang interaksyon ng
suplay at demand sa kalagayan ng
presyo at ng pamilihan
14. Nasusuri ang mga epekto ng kakulangan at kalabisan sa presyo at
dami ng kalakal at paglilingkod sa
pamilihan
15. Nakapagmumungkahi ng paraan
ng pagtugon/kalutasan sa mga
suliraning dulot ng kakulangan at
kalabisan
16. Nasusuri ang iba’t ibang anyo ng
pamilihan na tumutugon sa maraming
pangangailangan ng tao
12
135-138
13
144-147
13
148-150
13
147-150
13
147-151
13
147-151
15
164-171/
172-177
167-171/
173-177
15
14
152-154/
156-163
14
154-156
14
154-156
16
180-185
17. Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng pamahalaan sa pagtatakda
ng presyo sa isang pampamilihang
ekonomiya
18. Napangangatwiranan ang pangangailangang pakikialam at regulasyon
ng pamahalaan sa mga gawaing
pangkabuhayan sa iba’t ibang anyo
ng pamilihan
B. Makroekonomiks
1. Nasusuri ang mga pangunahing
kaisipan ng makroekonomiks
a. Nasusuri ang papel na ginagampanan at epekto ng sambahayan,
bahay-kalakal, pamahalaan, at
panlabas na sektor sa sumusunod:
•
implasyon
•
pamumuhunan
•
deplasyon
•
pag-iimpok
•
empleyo (employment, unemployment, underemployment)
2. Nasusuri ang pambansang produkto
(Gross National Product – Gross
Domestic Product) bilang panukat
ng kakayahan ng isang ekonomiya
a. Nakikilala ang mga pamamaraan
sa pagsukat ng pambansang
produkto
b. Nasusuri ang kahalagahan ng
pagsukat ng pambansang kita
sa ekonomiya
17
186-195
17
195-197
18
198-208
19
210-222
vii
3. Nailalahad ang mga salik na nakaaapekto sa pambansang kita at
pambansang produkto (GNP)
C. Implasyon
1. Nakikilala ang palatandaan ng implasyon gamit ang Consumer Price Index
(CPI)
2. Natutukoy ang dahilan at epekto
ng implasyon
3. Nasusuri ang mga paraan sa paglutas
ng implasyon
4. Nakikilahok ng aktibo sa paglutas ng
mga suliranin kaugnay ng implasyon
bilang isang mag-aaral
5. Nakapagpapamalas ng wastong
pagpapasya bilang isang mamimili
at nagbibili kaugnay ng suliranin sa
implasyon
D. Patakarang Piskal
1. Naipaliliwanag ang layunin ng patakarang piskal
2. Napahahalagahan ang papel na ginagampanan ng pamahalaan kaugnay ng
mga patakarang piskal na ipinatupad
nito
3. Nasusuri ang mga pinagkukunan ng
pananalapi ng pamahalaan
4. Nasusuri ang badyet at ang kalakaran
ng paggasta ng pamahalaan
5. Nakapaghahayag ng pagsang-ayon
o pagtutol sa mga paggasta ng
pamahalaan
19
210-219
20
228-234
20
234-236
20
236-237
20
238-239
20
236-239
21
240-242
21
240-242
21
242-251
21
250-257
21
255
6. Nakapagsasanay sa tamang pagkompyut ng buwis
7. Nakababalikat ng pananagutan bilang
mamamayan sa wastong pagbabayad
ng buwis
8. Naiuugnay ang mga epekto ng
patakarang piskal sa katatagan ng
pambansang ekonomiya
E. Patakarang Pananalapi
1. Nauunawaan ang kahulugan ng
patakarang pananalapi (monetary)
2. Naipaliliwanag ang layunin ng patakarang pananalapi
a. Naipahahayag ang kahalagahan
ng pag-iimpok at pamumuhunan
bilang isang salik ng ekonomiya
b. Nakikilala ang bumubuo sa sektor
ng pananalapi
c. Napahahalagahan ang papel na
ginagampanan ng bawat sektor
ng pananalapi
•
mga bangko
•
kooperatiba
•
pawnshop
d. Nasusuri ang bahaging/tungkuling ginagampanan ng institusyon
ng pananalapi sa ekonomiya
e. Naipaliliwanag ang uri at gamit
ng salapi
f. Nasusuri ang dahilan at epekto
ng pagbabago ng halaga ng salapi
sa buhay ng mga mamamayang
Pilipino
21
250-251
21
256-257
21
240-242
22
258-260
22-25
258-300
viii
4. Naitataguyod ang mga programang
may kaugnayan sa sektor ng agrikultura (repormang pansakahan)
g.
Nakapagsisiyasat nang mapanuri
sa mga paraan at patakaran ng
Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP)
upang mapatatag ang halaga ng
salapi
h. Naiuugnay ang pandaigdigang
pananalapi sa pambansang sistema ng pananalapi
i. Naipahahayag ang pagsang-ayon
o pagtutol sa bahaging ginagampanan ng mga pandaigdig na
institusyon ng pananalapi tulad
ng International Monetary Fund
at World Bank sa pananalapi ng
bansa
B. Industriya at Pangangalakal
1. Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng sektor ng industriya tungo
sa isang masiglang ekonomiya
2. Nakapaghahanda sa mga kasanayang
pang-industriya ng Pilipinas
3. Naipahahayag ang opinyon tungkol sa
nasyonalisasyon ng ilang korporasyon
at pagsasapribado ng korporasyong
pampamahalaan
4. Napagtitimbang ang papel na ginagampanan ng mga korporasyong
multinasyonal sa pamumuhay ng
mga Pilipino at sa pambansang
ekonomiya
5. Naimumungkahi ang mabisang paraan
sa pagmamay-ari at pamamahala ng
mga korporasyon sa Pilipinas
6. Natataya ang kahandaan ng bansa sa
paggamit ng makabagong teknolohiya
tungo sa pagsulong ng ekonomiya
7. Nasusuri ang pagkakaugnay ng
sektor ng agrikultura at industriya
tungo sa pag-unlad ng kabuhayan
8. Nasusuri ang mga institusyon
at mga programang nakatutulong
sa sektor ng industriya at ng pangangalakal
9. Nasusuri ang mga batas hinggil sa
patakarang industriyal ng Pilipinas
IV. Mga Sektor sa Ekonomiya
3. Naipamamalas ang pagpapahalaga sa
bahaging ginagampanan ng iba’t ibang
sektor ng ekonomiya para sa kapakanang
panlahat
A. Sektor ng Agrikultura
1. Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng agrikultura, pangingisda, at
paggugubat sa ekonomiya ng bansa
2. Nasusuri ang mga dahilan at epekto
ng suliranin ng sektor ng agrikultura,
pangingisda, at paggugubat sa bawat
Pilipino
3. Nabibigyang-halaga ang mga institusyon at programa na nakatutulong
sa sektor ng agrikultura (industriya ng agrikultura, pangingisda, at
paggugubat)
26/27
26/27
26/27
302/ 303305/316318/323
305-310/
318-322/
323-324
310-315/
322-323/
324-326
26
310-313
28
328-336
28
332-337
30
350-353
30
354
30
355
29
345-346
29
338-340
29
347
29
341-342
ix
10. Naihahayag ang damdamin ukol
sa pagpapanatili ng mataas na
pamantayan ng sektor ng industriya
at mga kalakal tungo sa matatag na
ekonomiya
28
337
C. Sektor ng Paglilingkod
1. Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng sektor ng paglilingkod
31
358-364
2. Nasusuri ang kahandaan at kalidad ng
mga manggagawang Pilipino sa sektor
ng paglilingkod ng bansa
31
362-363
3. Naibabahagi ang damdamin ukol sa
pagpapanatili ng mataas na kalidad
ng manggagawang Pilipino sa sektor
ng paglilingkod
31
4. Nasusuri ang mga institusyon at mga
programang nakatutulong sa sektor ng
paglilingkod
31
363-364
1. Nasusuri ang iba’t ibang anyo ng
impormal na sektor ng ekonomiya
32
366-369
2. Nailalahad ang saloobin ukol sa
pamumuhay ng mga Pilipinong
kabilang sa impormal na sektor ng
ekonomiya
32
366-374
3. Natataya ang ambag o papel ng
impormal na sektor sa kabuuang ekonomiya
32
364-365
D. Impormal na Sektor ng Ekonomiya
33
382-385
3. Nasusuri ang kaugnayan ng exchange
rate sa kalakalang panlabas ng bansa
33
381-382
4. Nasusuri ang epekto sa kalakalang
panlabas at ekonomiya ng pagbabago ng
palitan ng piso laban sa mga dayuhang
salapi
33
381-382
5. Nasusuri ang mga kabutihan at dikabutihan ng kalakalang panlabas
tungo sa isang masigla at maunlad na
ekonomiya
33
376-382
6. Napahahalagahan ang mga lokal na
kalakal at paglilingkod
33/34
376-385/
396-405
7. Napahahalagahan ang kontribusyon sa
ekonomiya ng bansa ng mga padalang
pera ng mga manggagawang Pilipino
na nasa ibang bansa
34
388-394
8. Natitimbang ang epekto ng globalisasyon sa antas ng pamumuhay ng
mga Pilipino batay sa mga patakarang:
35
396-405
36
408-416
a. liberalisasyon
b. deregulasyon
c.
368-369/
372-373
33
pagsasapribado ng mga korporasyong pag-aari ng pamahalaan
9. Napahahalagahan ang ugnayan ng
mga bansa tulad ng World Trade
Organization at Asia-Pacific Economic Cooperation tungo sa patas na
kapakinabangan ng mga mamamayan
ng daigdig
E. Kalakalang Panlabas
1. Natataya ang kalakaran ng kalakalang panlabas ng bansa
2. Natitimbang ang epekto ng mga
patakaran at programa sa kalakalang
panlabas ng bansa sa buhay ng nakararaming Pilipino
376-385
x
8. Ang proseso kung saan ang mga sangkap (input) ay pinagsamasama upang makabuo ang produkto (output)
a. pagkonsumo
c. pangangapital
b. pamamahagi
d. produksyon*
PANG-UNA/PANGHULING PAGSUSULIT
Kaalaman sa Katawagan. Piliin ang wastong sagot. Isulat lamang
ang titik.
1. Ito ay isang sangay ng agham panlipunan tungkol sa pamamahagi
ng mga pinagkukunang-yaman upang magamit sa pagbuo ng
mga bagay at serbisyong makatutugon sa kagustuhan at pangangailangan ng tao.
a. alokasyon
c. ekonomiks*
b. econometrics
d. makroekonomiks
9. Pinakapayak at pinakakaraniwang uri ng negosyo
a. isahang pagmamay-ari*
c. korporasyon
b. sosyohan
d. kooperatiba
2. Dibisyon ng ekonomiks na sumusuri sa galaw ng bawat negosyo
at konsyumer
a. makroekonomiks
c. econometrics
b. maykroekonomiks*
d. Araling Panlipunan
3. Ang batayan ng problemang pang-ekonomiya na bunga ng pagkalimitado ng pinagkukunang-yaman
a. kahirapan
c. kakulangan
b. kakapusan*
d. kalabisan
4. Binubuo ng mga taong may edad na 15 taon at pataas na may
trabaho, walang trabaho, at yaong naghahanap ng trabaho
a. umaasang populasyon
c. lakas-paggawa*
b. underemployed
d. minority
5. Sangkap ng produksyon na nagmula sa kalikasan
a. yamang tao
c. yamang likas*
b. yamang kapital
d. yamang pisikal
6. Doktrinang nagsasaad na dapat kontrolin ang kapangyarihan ng
pamahalaan lalong-lalo na sa mga bagay na may kaugnayan sa
ekonomiya
a. laissez faire*
c. merkantilismo
b. komunismo
d. sosyalismo
7. Yaong ating pinakakawalan kapag tayo ay pumipili o gumagawa
ng isang desisyon
a. kabuuang gastos
c. opportunity cost*
b. bumababang halaga
d. variable cost
10.
Tumutukoy sa dami ng produkto at serbisyo na handa at kayang
bilhin ng mamimili sa iba’t ibang presyo
a. suplay
c. ekilibriyo
b. demand*
d. disekilibriyo
11.
Ang mataas na presyo ng produkto ay ______.
a. nakapagpapababa sa dami ng demand*
b. nakapagpapataas sa dami ng demand
c. walang epekto sa dami ng demand
d. wala sa nabanggit
12.
Tumutukoy sa dami ng produkto at serbisyong handa at kayang
ipagbili ng bahay-kalakal sa iba’t ibang presyo
a. suplay*
c. ekilibriyo
b. demand
d. disekilibriyo
13.
Ang mababang presyo ng produkto ay ______.
a. nakapagpapataas sa dami ng suplay
b. nakapagpapababa sa dami ng suplay*
c. walang epekto sa dami ng suplay
14.
Nagpapahiwatig ng pagkakasundo ng mamimili at nagbibili
a. kasunduan
c. ekilibriyo*
b. sabwatan
d. disekilibriyo
15.
Ang malaking kita ay magdudulot ng paglipat ng kurba ng demand
patungo sa ______.
a. kanan*
c. walang pagbabago
b. kaliwa
xi
16.
Dahilan upang ang kurba ng suplay ay lumipat pakaliwa
21.
a. saganang ani
Sabwatan ng mga oligopolist sa presyo upang makontrol ang
pamilihan
b. pagdami ng prodyuser
a. kasunduan
c.
c.
b. cartel*
d. monopsony
baha at bagyo*
22.
d. pagliit ng gastos sa produksyon
17.
Ang pagtugon ng mga mamimili sa anumang pagbabago sa presyo
ng kalakal o paglilingkod
a. price elasticity ng demand*
23.
b. price elasticity ng suplay
c.
18.
perfectly price elastic demand
c.
b. makroekonomiks*
d. economic policy
b. patakarang piskal*
a. perfectly price elastic
d. Filipino-first Policy
c.
24.
price elastic*
one-child policy
Upang maiwasan ang inflation, ang Bangko Sentral ng Pilipinas
ay nagsasagawa ng contractionary money policy sa pamamagitan
ng ______.
Kapag hindi nagbago ang dami ng pagkonsumo kahit tumaas o
bumababa ang presyo ng kalakal o serbisyo
a. pagpapataas ng interest rate*
a. unit elastic
c.
b. price elastic
d. pagdaragdag sa gastos publiko
c.
econometrics
Ang pagpapatupad ng pamahalaan ng episyenteng balanseng
pag-unlad at katatagan ng ekonomiya kung may mga elementong
nagdudulot ng disekilibriyo sa ekonomiya
Kapag mas malaki ang bahagdan ng pagbabago sa dami kumpara
sa presyo
d. price inelastic
20.
a. maykroekonomiks
a. patakarang pananalapi
c.
19.
Dibisyon ng ekonomiks na tungkol sa pag-aaral ng buong
ekonomiya
d. perfectly price inelastic demand
b. perfectly price inelastic
samahan
b. pagpapababa ng interest rate
25.
perfectly price elastic
pagpapababa ng singil na buwis
Uri ng industriya na ang kalakal na nabubuo ay gawang kamay
d. perfectly price inelastic*
a. maliit at katamtaman
Anyo ng pamilihang may lubhang napakaraming prodyuser
at konsyumer na hindi kayang kontrolin ang presyo, demand,
at suplay ng produkto
b. industriya ng asukal
c.
malaking industriya
d. industriyang pantahanan*
a. ganap na kompetisyon*
b. monopoly
26.
Isang paraan kung saan ang mga korporasyon at negosyo ay
sumasailalim sa kontrol o pamamahala ng pamahalaan
c.
a. pagsasapribado
c.
b. nasyonalisasyon*
d. kaloob
oligopoly
d. di-ganap na kompetisyon
prangkisa
xii
27.
28.
32.
Tungkol ito sa paraan o inobasyong makaagham upang mapaunlad
ang paraan ng paggawa
a. agham
c.
teknolohiya*
b. preserbasyon
d. konserbasyon
Layunin ng R.A. 8762 o Retail Trade Liberalization Act of 2000
na ______.
33.
a. limitahan ang kalakalang tingian sa mga Pilipino lamang
b. mahikayat ang mga Pilipino at dayuhang mamumuhunan sa
bansa*
c.
bigyang-proteksyon ang mga lokal na mamumuhunan
a. kita
c.
badyet*
b. gastusin
d. pag-iimpok
Ang pangkalahatang pagtaas ng presyo ng mga bilihin sa halos
buong pamilihan
a. inflation*
c.
deflation
b. depreciation
d. recession
Tungkol sa mga tanong sa bilang 34-35, tingnan ang talahanayan
sa ibaba.
d. isara ang kalakalan para sa mga Pilipino lamang
29.
Tumutukoy sa paglalahad ng kita na gugugulin ng isang tao,
pamilya, kompanya, o pamahalaan sa loob ng isang takdang
panahon
Ahensyang nangunguna sa pagsubaybay sa larangan ng kalakalan
at industriya
Ani Bawat Ektarya
New Zealand
Australia
Trigo
500 kilo
800 kilo
Bigas
600 kilo
400 kilo
a. Department of Trade and Industry*
b. Department of Foreign Affairs
c.
Department of Finance
d. Department of Labor and Employment
30.
Sektor na kulang sa mga legal na dokumentong kailangan sa
pagsasagawa ng gawaing pangkabuhayan
a. impormal na sektor*
34.
b. sektor ng industriya
c.
a. trigo
sektor ng agrikultura
b. bigas*
d. sektor ng pananalapi
31.
Saang produkto dapat magpakadalubhasa ang New Zealand?
c.
Pangunahing pinagmumulan ng pananalapi ng pamahalaan
parehong bigas at trigo
a. mga kaloob at tulong
b. kita mula sa kapital
35.
Halaga ng isinasakripisyong bigas bawat ektarya kapag
nagpakadalubhasa sa trigo ang Australia
c.
a. 500 kilo
c.
b. 600 kilo
d. 400 kilo*
kita mula sa operasyon at serbisyo
d. pagbubuwis*
800 kilo
xiii
1
YUNIT
I MGA SALIGAN SA PAG-AARAL NG EKONOMIKS
Kabuuang bilang ng araw: 57
ANTAS 1: INAASAHANG RESULTA/BUNGA NG PAGKATUTO
Pamantayang Pangnilalaman
Pamantayan sa Pagganap
Naipamamalas ng mag-aaral ang
pag-unawa sa kahalagahan ng pinagkukunang-yaman sa pamumuhay at
kabuhayan ng mga mamamayang
Pilipino
Nakagagawa ng journal tungkol
sa mga suliraning may kaugnayan
sa pagkasira at pagkaubos ng mga
pinagkukunang-yaman ng bansa at
ang mga nararapat na gawing hakbang
upang mabigyan ng solusyon ang mga
suliraning ito
Kakailanganing Pag-unawa
Mahalagang Tanong
Mahalaga ang bahaging ginagampanan ng pinagkukunang-yaman
sa pamumuhay at kabuhayan ng mga
mamamayang Pilipino.
Paano nakaaapekto ang mga
pinagkukunang-yaman ng bansa sa
pagsulong ng pamumuhay at kabuhayan ng mga mamamayang Pilipino?
ANTAS 2: PAGTATAYA
C. Paglalapat
Nakalalahok sa mga gawain o naipahahayag ang paninindigan
sa mga isyung pangkapaligiran at iba pang pinagkukunangyaman
D. Perspektibo
Nabibigyang-katwiran ang episyenteng paggamit ng pinagkukunang-yaman para sa kabutihan ng bansa, lalo na ng susunod
na henerasyon
E. Pagsasaalang-alang ng Damdamin ng Iba
1. Nailalagay ang sarili sa katayuan ng Pangulo ng bansa
2. Naisasabuhay ang nararanasang sakripisyo, pagtitiis, at
commitment upang maiangat ang kalagayan ng kabuhayan
ng mga mamamayan ng bansa
F. Pagkilala sa Sarili
Namumulat sa kakulangan sa pagtupad sa tungkulin sa
pangangalaga ng kapaligiran bunga ng maling paniniwala na
ito ay responsibilidad lamang ng pamahalaan at hindi ng buong
sambayanan
Pagpapatibay sa Antas ng Pagganap
Pagpapatibay sa Antas ng Pag-unawa
Naipamamalas ng mag-aaral ang antas ng pag-unawa sa pamamagitan ng sumusunod na mga kasanayan:
A. Pagpapaliwanag
Naipaliliwanag ang kahalagahan ng pinagkukunang-yaman
sa pamumuhay at kabuhayan ng mga mamamayang Pilipino
B. Pagpapakahulugan
Nabibigyang-puna ang pananagutan ng bawat mamamayan
na pangalagaan ang pinagkukunang-yaman ng bansa
☛ Awtentikong Pagtataya
1. Magpagawa ng journal na tumatalakay sa mga suliraning may
kaugnayan sa pagkasira at pagkaubos ng mga pinagkukunangyaman ng bansa at ang mga nararapat na gawing hakbang
upang mabigyan ng solusyon ang mga suliraning ito. Gamitin
ang rubric sa Apendiks bilang batayan sa pagmamarka ng
gawaing ito.
2. (Para sa Aralin 1) Maaaring gumamit ng tula, jingle, o rap sa
pagtataya ng mga konseptong kanilang natutuhan hinggil sa
kung ano ang ekonomiks.
2
☛ Tradisyunal na Pagtataya
A. Tama o Mali. Isulat ang Tama kung ang pangungusap ay wasto.
Kung mali, palitan ang salitang may salungguhit upang maging
wasto ang pangungusap.
___________ 1. Hinango ang “ekonomiks” sa salitang Greek na
oikonomia. (Tama)
___________ 2. Ang pag-aaral ng ekonomiks ay nagbibigay sa
tao ng mga kaalamang nakatutulong sa paggawa ng tamang desisyon. (Tama)
___________ 3. Ang opportunity cost ng pagliban sa klase ay
ang halaga ng kaalamang natutuhan sana kung
pumasok sa paaralan. (Tama)
___________ 4. Sa mga rehiyon sa Pilipinas, pinakamalawak
ang kagubatan sa NCR. (Timog Katagalugan)
___________ 5. Pagmimina ang pangunahing pinagkukunan ng
kabuhayan ng mga Pilipino. (Agrikultura)
___________ 6. Ang pag-unlad ng teknolohiya ay nakatutulong
upang mapataas ang produksyon ng mga bahaykalakal. (Tama)
___________ 7. Ang yamang mineral ay madaling mapalitan
na pinagkukunang-yaman. (hindi-napapalitan)
___________ 8. Namumuhunan ang pamahalaan sa mga gawaing panlipunan para sa kapakanang pambayan.
(Tama)
___________ 9. Ang yamang kapital ay limitado lamang sa
salaping puhunan ng mga bahay-kalakal. (hindi
limitado)
___________ 10. Si Michael Todaro ang nagsabing ang pangangailangan ng tao ay mailalagay sa isang
hirarkiya. (Abraham Harold Maslow)
B. Kaalaman sa Tiyak na Bagay. Bilugan ang titik ng tamang sagot.
1. Ang itinuturing na “Ama ng Ekonomiks” at may akda ng
The Wealth of Nations ay si _______________.
a. David Ricardo
c. Adam Smith*
b. Karl Marx
d. Thomas Malthus
2. Ang pag-aaral ng ekonomiks sa kabuuang dimensyon ng
ekonomiya ay tinatawag na _______________.
a. makroekonomiks*
c. econometrics
b. maykroekonomiks
d. labor economics
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Para sa bilang 3-5, gamitin ang sumusunod na mga datos.
may trabaho — 12,000
walang trabaho — 5,000
wala sa lakas-paggawa — 1,000
Ang kabuuang lakas-paggawa ay _______________.
a. 17,000*
c. 6,000
b. 18,000
d. 13,000
Ang kabuuang populasyon ay _______________.
a. 17,000
c. 6,000
b. 18,000*
d. 13,000
Ang antas ng mga walang trabaho ay _______________.
a. 29.42%
c. 29.43%
b. 29.41%*
d. 29.44%
Ang dami ng produktong malilikha ng kombinasyon ng mga
salik ng produksyon ay ipinakikita ng _______________.
a. total product
b. production function*
c. marginal product
d. consumption function
Kung ang total cost ay 5 45 at ang fixed cost ay 5 20,
ang variable cost ay _______________.
a. 525*
c. 565
b. 530
d. 5520
May masamang epekto sa yamang dagat ang sumusunod
maliban sa _______________.
a. dynamite fishing
c. cyanide
b. muro ami
d. lambat*
3
9. Batay sa sensus ng populasyon sa Pilipinas noong 2007, ang
kalalakihan ay 50.4% ng kabuuang populasyon ng Pilipinas
at 49.6% naman ang kababaihan. Nangangahulugan ito na
_______________.
a. pantay ang dami ng babae sa lalaki
b. mas marami ang babae sa lalaki
c. mas marami ang lalaki sa babae*
d. bata ang populasyon ng Pilipinas
10. Ang mga taong may trabaho na hindi angkop sa kanilang
kasanayan o pinag-aralan ay tinatawag na ______________.
a. underemployed*
c. employed
b. unemployed
d. over-employed
B. Ayusin ang baytang ng pangangailangan mula sa pinakauna
hanggang sa pinakahuli ayon kay Abraham Harold Maslow.
Gamitin ang mga titik a-e.
(b)
_____
1. Pangkaligtasan
(a)
_____
2. Pisyolohikal
(e)
_____
3. Pangangailangang maipatupad ang kaganapan ng
pagkatao
(c)
_____
4. Pangangailangang makisalamuha, makisapi, at
magmahal
(d)
_____
5. Pangangailangang mabigyan ng pagpapahalaga
ng iba
2. Itanong sa mga mag-aaral ang sumusunod:
a. Ano ang ipinakikita ng nabuong collage?
b. Batay sa nabuong collage, ano ang inyong konsepto o
pagkaunawa kung ano ang ekonomiks?
c. Ipasagot ang Talasalitaan sa pp. 16-17 ng batayang aklat.
Mga sagot:
1. laissez faire
6. Jose Basco y Vargas
2. efficiency
7. Gregorio Sandico y Goson
3. equilibrium
8. descriptive economics
4. utilitarianism
9. sustainability
5. oikonomia
10. human empowerment
B. Paglinang
1. Maaaring pangkatin ang klase sa pagsasagawa ng
sumusunod:
a. Pangkat 1: Gumamit ng events chain para sa pagpapakita ng mga kaganapang nagbunsod sa pagsilang
ng ekonomiks. Ang bawat kahon ay naglalaman
ng mahahalagang kaisipan, pangyayari, o tao sa bawat
yugto.
PAGSILANG NG PAG-AARAL NG EKONOMIKS
ANTAS 3: GABAY SA PAGTUTURO AT PAGKATUTO NG MGA ARALIN
Aralin 1
Ekonomiks sa Paglipas ng Panahon
✏ Mga Gawain at Estratehiya
A. Pagtuklas
1. Magpagupit sa mga mag-aaral ng mga larawan o mga headline sa pahayagan o magasin na may kaugnayan sa ekonomiks. Ipadikit ang mga ito sa kartolina upang makabuo ng
collage.
4
b. Pangkat 2: Gumamit ng matrix o talahanayan upang
maipakita ang ugnayan ng ekonomiks sa iba’t ibang
disiplina.
KAUGNAYAN NG EKONOMIKS SA IBAʼT IBANG DISIPLINA
Disiplina
c.
Tuon ng Pag-aaral
Kaugnayan sa Ekonomiks
Pangkat 3: Maaaring gumamit ng Venn diagram sa
pagtalakay ng paksang may kaugnayan sa ekonomiks at
mga larangan nito.
MGA NAITATAG NA LARANGAN SA EKONOMIKS
Tradisyunal
Di-tradisyunal
d. Pangkat 4: Magtanghal ng panayam o talk show para sa
paksang, “Ang Ekonomiks sa Pilipinas”.
Maaaring gamitin ang mga tanong sa pahina 17 ng
batayang aklat para sa panayam.
C. Pagpapalalim
1. Gamitin ang sumusunod na mga tanong para sa talakayan.
Mga gabay na tanong:
a. Paano umunlad ang ekonomiks bilang isang disiplina?
b. Bakit mahalaga ang pag-aaral ng ekonomiks?
c. Ipaliwanag ang ugnayan ng ekonomiks sa iba’t ibang
disiplina.
d. Paano lumawak ang mga larangan ng ekonomiks?
e. Bakit sinasabing ang pag-aaral ng ekonomiks sa Pilipinas
ay nasa musmos na kalagayan?
f. Paano pinagyayaman ng bansa ang pag-aaral ng disiplina
ng ekonomiks?
2. Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbuo ng paglalahat.
D. Paglalapat
1. Magpagupit ng tatlong balita sa isang pahayagan o magasin.
Ipapaliwanag kung bakit ang mga usapin ay saklaw ng pagaaral ng ekonomiks.
2. Ipasagot ang interactive drill para sa araling ito na nasa
i-learn.vibalpublishing.com.
E. Pagpapahalaga
1. Ipasagot ang Pagpapahalaga sa pahina 16 ng batayang aklat.
2. Itanong: Paano makatutulong ang mga kaalaman sa
ekonomiks sa pang-araw-araw mong buhay bilang isang
mag-aaral?
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, kartolina, pahayagan at magasin, Internet
5
Aralin 2
Mga Pinagkukunang-yaman ng Pilipinas
A. Pagtuklas
1. Sa pamamagitan ng concept diagnosis, magdikit sa pisara
ng larawan ng bundok, puno, dagat, ilog, gubat, bukirin,
kompyuter, kotse, ginto, tanso, at gusali. Gabayan ang mga
mag-aaral sa pagpapangkat ng mga larawan. Maaari itong
mapangkat sa ganitong paraan:
A
bundok
bukirin
B
C
puno
gubat
dagat
ilog
D
kompyuter
kotse
gusali
E
ginto
tanso
2. Lagyan ng label ang bawat pangkat sa kahon.
a. Yamang lupa
d. Yamang kapital
b. Yamang gubat
e. Yamang mineral
c. Yamang tubig
Ibigay ang mahalagang tanong: Paano nakaaapekto ang
dami at kalidad ng pinagkukunang-yaman sa pagsulong ng
kabuhayan ng mga mamamayang Pilipino?
B. Paglinang
1. Magpabuo ng matrix na may sumusunod na mga kolum:
a. Uri
b. Halimbawa
c. Pinaggagamitan
d. Saan Matatagpuan
e. Kasalukuyang Kalagayan
f. Wastong Gamit at Pangangalaga
Gamitin ang mga datos na nasa batayang aklat para sa
pagbuo ng matrix. Magsagawa ng malayang talakayan tungkol
sa nabuong matrix.
2. Maaari ding gamitin ang mapang pang-ekonomiya ng Pilipinas upang tukuyin ang lokasyon ng mga pinagkukunangyaman.
3. Gumamit ng graph o talahanayan na nagpapakita ng mga
datos at estadistika na may kinalaman sa pinagkukunangyaman ng Pilipinas.
a. Ipasagot ang sumusunod na mga tanong:
• Ano ang mga uri ng pinagkukunang-yaman ng Pilipinas?
• Ano ang kasalukuyang kalagayan ng mga pinagkukunang-yaman ng Pilipinas?
b. Hayaang magpaliwanag ang mga mag-aaral batay sa mga
datos at estadistika.
3. Ipapanood ang video tungkol sa pinagkukunang-yaman.
Matatagpuan sa i-learn.vibalpublishing.com ang link para
sa video na ito. Magpasulat ng sanaysay na naglalaman ng
mahahalagang impormasyon tungkol sa video.
C. Pagpapalalim
1. Itanong sa klase ang iba pang kaugnay na mga tanong:
a. Ano ang bahaging ginampanan ng mga pinagkukunangyaman ng bansa sa kalagayang panlipunan at pangkabuhayan ng tao?
b. Sa inyong palagay, bakit mahalaga ang dami at kalidad
ng pinagkukunang-yaman ng bansa?
c. Bakit may mga bansang kahit kapos sa likas na yaman
ay maunlad pa rin?
2. Hayaang magpaliwanag ang mga mag-aaral ng kani-kanilang
kuru-kuro.
D. Paglalapat
1. Ipapaliwanag sa mga mag-aaral ang pagpapakahulugan nila
sa kasabihang, “Ubos-ubos biyaya pagkatapos ay nakatunganga.” Iugnay sa aralin ang kasabihang ito.
2. Magpagawa ng album na nagpapakita ng iba’t ibang
pinagkukunang-yaman sa bawat rehiyon ng Pilipinas.
6
E. Pagpapahalaga
Ipasagot ang Pagpapahalaga sa pahina 24 ng batayang aklat.
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, mapang pang-ekonomiya ng Pilipinas, mga
larawan, oslo paper, typewriting paper, lapis, pangkulay, Internet
Aralin 3
Ang Katangian at Kahalagahan
ng Yamang Tao ng Pilipinas
A. Pagtuklas
1. Ipaskil ang karikatura ng isang malaki at matabang sanggol
at isang ina na may hawak na isang bote ng feeding bottle.
Lagyan ng label na POPULASYON ang karikatura ng sanggol
habang PINAGKUKUNANG-YAMAN naman ang sa ina.
2. Itanong sa mga mag-aaral ang sumusunod:
a. Ano ang mensaheng ipinakikita ng karikatura?
b. Ganito kaya ang kalagayan sa Pilipinas?
B. Paglinang
1. Gamit ang mga talahanayan/estadistika/datos at grap ng mga
paksang nasa ibaba, susuriin at ipaliliwanag ng naatasang
pangkat ang bawat isa.
a. Kabuuang populasyon batay sa edad
b. Kabuuang populasyon ng lakas-paggawa batay sa kung
ilan ang employed, underemployed, at unemployed
c. Kabuuang populasyon ng lakas-paggawa batay sa
hanapbuhay o kinabibilangang sektor
Maaaring iatas sa apat na pangkat ang pagpapaliwanag
at pag-uulat ng mga datos na nabanggit isa o dalawang araw
bago ang talakayan.
2. Magsagawa ng isang panel discussion o panayam ang
ikalimang pangkat ng mga mag-aaral hinggil sa paksang
“Pagpapaunlad sa Kalidad ng Paggawa”.
a. Ano ang mga kadahilanan ng mabilis na paglaki ng populasyon?
b. Paano nakaaapekto ang mabilis na paglaki ng populasyon
sa lipunan at ekonomiya?
C. Pagpapalalim
1. Itanong sa klase ang kaugnay na mahalagang tanong:
Paano mapangangalagaan at mapayayaman ang lakaspaggawa? Hayaang magbanggit ng kanilang opinyon ang
mga mag-aaral.
2. Itanong din sa klase ang iba pang kaugnay na mga tanong:
a. Anong mga programa ang maaaring ipatupad ng pamahalaan bilang pangangalaga sa yamang tao nito?
b. Sa panig naman ng populasyon na bumubuo sa lakaspaggawa ng bansa, paano naman nila dapat pangalagaan
ang kanilang sarili upang maging kapaki-pakinabang sa
pagpapaunlad ng bansa?
D. Paglalapat
1. Itanong sa klase kung paano nila pinaghahandaan ang
hinaharap bilang bagong kasapi ng lakas-paggawa ng bansa.
2. Hayaang magbigay ng sariling pananaw ang mga mag-aaral.
3. Sa huli, itimo sa isipan ng mga mag-aaral na mahalaga ang
papel na ginagampanan ng lakas-paggawa sa pagsulong ng
ekonomiya ng bansa.
E. Pagpapahalaga
1. Itanong: Anong mga gawain ng pamahalaan ang dapat
pahalagahan upang maiangat ang kalagayan sa buhay ng mga
manggagawang Pilipino? Ipaliwanag ang sagot.
2. Ipasagot ang Pagpapahalaga sa pahina 40 ng batayang
aklat.
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, talahanayan, estadistika, datos, grap, karikatura,
Internet
7
Aralin 4 Wastong Pagpapahalaga
sa mga Pinagkukunang-yaman
A. Pagtuklas
1. Ipakita ang comic strip na ito sa mga mag-aaral.
Hoy Earth!
Ano ang nangyari
sa ozone layer mo?
E, paano kung
mas lumaki pa ang
butas?
Eto, lumalaki
na ang butas!
Malamang
goodbye Earth na!
Itanong sa mga mag-aaral ang sumusunod:
• Ano kaya ang kahihinatnan ng mundo?
• Bakit humantong sa ganitong kalagayan ang mundo?
2. Ipasagot ang Talasalitaan sa pahina 48 ng batayang aklat.
3. Maaaring ipapanood sa klase ang ilang fi lm clip o documentary film tungkol sa pagkasira ng kalikasan tulad ng,
“An Inconvenient Truth” na isinalaysay ni Al Gore at Signos:
Banta ng Nagbabagong Klima. Maaaring makita ang mga
ito sa Youtube.
4. Isulat sa pisara ang sumusunod na mga salita:
a. landslide b. red tide
c. fishkill
Itanong sa mga mag-aaral kung may alam silang mga
insidente ukol dito.
B. Paglinang
1. Ipabasa ang Aralin 4: Wastong Pagpapahalaga sa mga
Pinagkukunang-yaman sa pahina 42-47 ng batayang aklat.
2. Mag-imbita ng isang tagapagsalita na may awtoridad sa
nasabing paksa lalo na sa pangangalaga at mga batas ukol
sa kalikasan.
3. Maaaring gamitin ang sumusunod na mga gabay na tanong
para sa talakayan.
a. Ano ang layunin ng likas-kayang paggamit?
b. Paano nakatutulong ang likas-kayang paggamit at
pangangalaga ng yamang likas?
c. Ano ang mga epekto sa tao ng patuloy na pagkasira at
pagkaubos ng yamang likas?
d. Paano pinangangalagaan ng pamahalaan ang mga yamang
likas ng bansa?
C. Pagpapalalim
1. Ipaliwanag sa mga mag-aaral ang isinasaad ng quotation na
ito: “The earth does not belong to man, man belongs to the earth,
and all things are interconnected like the blood that unites the
family. We did not weave the web of life, we are merely a strand
in it. Whatever you do to the web, you do it to yourself.” (Halaw
mula sa sulat ni Chief Seattles, pinuno ng mga Squamish
Indian sa Washington noong 1800)
D. Paglalapat
1. Magpagupit ng mga balitang may kaugnayan sa pagkasira ng
mga pinagkukunang-yaman. Ipasa bilang collage.
2. Magpabuo sa mga mag-aaral ng isang panata o commitment
na naglalaman ng kanilang adhikain, mithiin, at pangako sa
kalikasan. Bigyan ito ng pamagat na “Panata Ko sa Kalikasan.”
3. Ipagawa ang Gawain sa pahina 49 ng batayang aklat.
E. Pagpapahalaga
2. Ipasagot: Bilang isang mag-aaral at naninirahan sa daigdig, paano ka makatutulong upang mapangalagaan ang
kalikasan?
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, video documentary na “An Inconvenient Truth,”
National Geographic “Global Warming,” at “Signos: Banta ng
Nagbabagong klima” ng GMA 7, Internet
8
c.
Aralin 5 Ang Konsepto ng Kakapusan
Pangkat 3: Mga kadahilanan ng kakapusan gamit ang
graphic organizer
KADAHILANAN NG KAKAPUSAN
A. Pagtuklas
1. Maghanda ng tsart gamit ang K-W-L chart.
K-now
W-ant
L-earn
MAAKSAYANG
PAGGAMIT
2. Itanong kung ano ang alam ng mga mag-aaral ukol sa kakapusan. Itala sa kolum ng K-now. Pagkatapos ay itanong kung
ano ang gusto nilang malaman ukol sa kakapusan at itala
sa ilalim ng W-ant. Sa pagtatapos ng aralin, saka itanong sa
mga mag-aaral ang kanilang natutuhan ukol sa kakapusan
at itala sa kolum na L-earn.
B. Paglinang
1. Maaaring iatas sa apat na pangkat ang pagpapaliwanag at
pag-uulat isa o dalawang araw bago ang talakayan.
a. Pangkat 1: Mga palatandaan ng kakapusan — Pag-uulat
gamit ang puppet show at picture parade
b. Pangkat 2: Paghahambing sa kakapusan at kakulangan
sa pamamagitan ng Venn diagram
Kakapusan
Kakulangan
WALANG HANGGANG
PANGANGAILANGAN
NON-RENEWABILITY
d. Pangkat 4: Gamitin ang social inquiry sa pag-uulat ng
sumusunod na mga temang maiuugnay sa konsepto ng
kakapusan.
•
Ang kakapusan ay nagdudulot ng kaguluhan.
•
Ang pagkakaroon ng di-pagkakapantay-pantay
(inequality) ng tao sa lipunan ay bunga rin ng
kakapusan.
•
Ang tao ay may kakayahang harapin ang hamon ng
kakapusan.
2. Maaari ding ibigay ang mga gabay na tanong sa pahina 61 ng
batayang aklat at ipasagot sa buong klase bilang malayang
talakayan.
C. Pagpapalalim
1. Magbigay ng input tungkol sa paradox ng diyamante at
tubig at ang kaugnayan nito sa kakapusan. Itanong sa
klase ang mahalagang tanong: Bakit mas pinahahalagahan natin ang diyamante kumpara sa tubig samantalang
mas mahalaga ang tubig?
2. Itanong din sa klase ang iba pang kaugnay na mga tanong:
a. Sa inyong palagay, ano ang mangyayari kung magkakaroon ng kakapusan ng suplay ng tubig?
b. Kung papipiliin ka sa pagitan ng diyamante at tubig,
ano ang mas pipiliin mo? Bakit?
9
D. Paglalapat
Aralin 6 Alokasyon at mga Sistemang Pang-ekonomiya
1. Ipaayos ang sumusunod na mga gawain ayon sa prayoridad
ng bawat mag-aaral sa loob ng 12 oras. Gamitin ang mga titik
na A hanggang L. Palagyan din ng takdang oras ang bawat
gawain upang hindi lumagpas sa oras.
______
1. Pagtulog
______
2. Paglalaro
______
3. Pag-aaral
______
4. Paggamit ng kompyuter
______
5. Pagkain ng almusal
______
6. Panonood ng TV
______
7. Pagmemeryenda
______
8. Pagkain ng tanghalian
______
9. Pakikipagkwentuhan sa kaibigan
A. Pagtuklas
1. Maghanda ng tsart at magsagawa ng survey sa klase. Bilangin
ang mga mag-aaral na may kaalaman sa mga sistemang pangekonomiya. Maaari ding isulat sa tsart ang mga konseptong
kanilang nalalaman ayon sa paksa.
SISTEMANG PANG-EKONOMIYA
Tradisyunal
Market
Command
Mixed
______ 10. Pagkain ng hapunan
______ 11. Paliligo/paglilinis ng katawan
______ 12. Pamamasyal
2. Ihambing ang ginawang talaan sa mga kamag-aral. Ano ang
naging basehan sa paggawa ng prayoridad sa pagpili?
E. Pagpapahalaga
1. Iproseso: Bilang isang mag-aaral, paano makatutulong ang
diwa ng opportunity cost at kakapusan sa pagbuo ng tamang
desisyon?
aklat.
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, tsart, graphic organizer tulad ng Venn diagram,
Internet
B. Paglinang
1. Pangkatin sa dalawa ang klase upang ipaliwanag at iulat ang
paksa.
a. Pangkat 1: Ilahad ang aralin sa pamamagitan ng tree
diagram upang ipaliwanag ang kaugnayan ng kakapusan,
alokasyon, at sistemang pang-ekonomiya.
b. Pangkat 2: Gamitin ang cluster map upang maipaliwanag ang katangian ng iba’t ibang sistemang pangekonomiya
para sa talakayan.
a. Ano ang alokasyon?
10
b. Ano ang sistemang pang-ekonomiya? Ano ang mga
katangian ng mga uri nito?
c. Ano ang maaaring mangyari kung walang sistemang
pang-ekonomiya o hindi epektibo ang pinaiiral na sistemang pang-ekonomiya?
d. Paano nagkakaiba-iba ang paraan ng alokasyon ng iba’t
ibang sistemang pang-ekonomiya?
e.
Paano tinutugunan ng iba’t ibang sistemang pang-ekonomiya ang mga suliraning pangkabuhayan?
3. Maaari ding gamitin ang mga tanong sa pp. 68-69 ng batayang
aklat bilang gabay sa talakayan.
C. Pagpapalalim
1. Maglunsad ng talakayan sa klase sa tulong ng sumusunod
na mga tanong:
a. Bakit iba-iba ang sistemang pang-ekonomiya na umiiral
sa iba’t ibang bansa?
b. Sa iyong palagay, anong uri ng sistemang pang-ekonomiya
ang dapat pairalin sa Pilipinas? Bakit?
2. Hayaang magpaliwanag ang mga mag-aaral ng kanilang
kuru-kuro.
D. Paglalapat
Ipagawa ang Gawain sa pahina 69 ng batayang aklat.
E. Pagpapahalaga
1. Itanong: Anong katangian sa bawat sistemang pang-ekonomiya ang inaakala mong mainam at kapuri-puri? Bakit?
2. Ipasagot ang unang tanong sa Pagpapahalaga sa pahina 68
ng batayang aklat.
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, tsart, graphic organizer, Internet
Aralin 7 Kagustuhan at Pangangailangan:
Tungo sa Matalinong Pagdedesisyon
A. Pagtuklas
1. Itanong sa mga mag-aaral kung anong mga bagay ang bibilhin
nila kung sila ay may 51,000.
2. Itanong ang kadahilanan ng kanilang piniling mga bagay.
3. Ipaliwanag sa mga mag-aaral na matututuhan nila kung ano
ang kagustuhan at pangangailangan.
B. Paglinang
1. Pangkatin ang klase sa apat at ilahad ang aralin sa pamamagitan ng sumusunod:
a. Pangkat 1: Picture analysis ng isang pamilyang mahirap at mayaman. Itala ang mga pagkakatulad at
pagkakaiba sa pamamagitan ng pagbibigay-tuon sa
pangangailangan at kagustuhan.
Itanong:
• Ano ang kanilang mga pangangailangan at
kagustuhan?
• Saang aspekto nagkakatulad at nagkakaiba ang
kanilang pangangailangan at kagustuhan? Bakit?
• Maaari bang ang pangangailangan ng isang tao ay
maging kagustuhan naman ng iba?
b. Pangkat 2: Concept map na magpapakita sa mga salik
na maaaring makaapekto at makapagpabago sa pangangailangan at kagustuhan
c. Pangkat 3: Pag-uulat sa teorya ni Maslow at teorya ni
McClelland sa klase
d. Pangkat 4: Panel discussion at statistical analysis
hinggil sa paksang, “Pangangailangan ng Pamilyang
Pilipino”. Magkaroon ng moderator na magtatanong at
mangangasiwa sa talakayan. Ang mga panelist naman
11
ay binubuo ng mga mag-aaral. Mas mainam kung iba-iba
ang antas ng mga kalahok. Kailangang malaman ang
sumusunod na mga detalye:
• Badyet sa isang buwan
• Paraan ng paggasta o mga gugulin
• Pinakamalaki at pinakamaliit na gugulin
2. Gamitin ang sumusunod na mga gabay na tanong para sa
talakayan:
a. Ano ang pagkakaiba ng pangangailangan at kagustuhan?
b. Bakit nag-iiba-iba ang pangangailangan at kagustuhan
ng tao?
c. Ano ang kaibahan ng teorya ni Maslow sa teorya ni
McClelland?
d. Paano ang spending pattern ng pamilyang Pilipino sa
kasalukuyan?
C. Pagpapalalim
1. Itanong sa klase ang kaugnay na mahalagang tanong para
sa paksang ito: Bakit kailangang maging malinaw sa isang
tao kung ano ang kanyang kagustuhan at ang kanyang
pangangailangan? Hayaang magbahagi ng kanilang opinyon
ang mga mag-aaral.
2. Itanong din sa klase ang iba pang mga kaugnay na tanong:
a. May kaugnayan ba ang kagustuhan at pangangailangan
sa pagpapasya ng isang mamimili? Ipaliwanag.
b. Sa inyong palagay, alin ang mas matimbang sa tao,
ang kanyang pangangailangan o kanyang kagustuhan?
Pangatwiranan.
D. Paglalapat
1. Itanong: Sa anong pagkakataon o kaganapan na ang mga
pangangailangan ng mga tao ay nagiging kagustuhan?
Ipaliwanag.
E. Pagpapahalaga
1. Iproseso: Sakaling ikaw ay nakakariwasa sa buhay, paano
mo pahahalagahan ang pangangailangan sa buhay lalo na
ng mahihirap?
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, mga larawan
Aralin 8 Ang Pagkonsumo at ang Mamimili
A. Pagtuklas
1. Itanong sa klase: Bakit may mga restaurant na nagbibigay
ng eat all you can, unlimited rice at bottomless drinks?
2. Magbigay ng maikling oryentasyon tungkol sa inaasahan sa
pag-aaralang mga paksa.
Sagot:
1. mamimili
6. badyet
2. kasiyahan
7. demonstration effect
3. satiated
8. purchasing power
4. allowance
9. islogan
5. baratilyo
10. Consumer Act of the Philippines
B. Paglinang
1. Pangkatin sa lima ang klase upang ilahad ang aralin sa
pamamagitan ng sumusunod:
a. Pangkat 1: Magpakita ng mga larawan tungkol sa pagkonsumo. Dapat ipakita sa larawan na nasisiyahan ang
tao sa paggamit ng produkto.
b. Pangkat 2: Simulation. Magdala ng isang pitsel ng tubig
at isang baso. Tumawag ng isang mag-aaral at obserbahan kung ano ang mangyayari kung iinom siya ng
12
sunod-sunod na baso ng tubig. Para sa mas malalim na
paliwanag, gamitin ang mga datos na nasa Talahanayan
8.1 sa pahina 80 ng batayang aklat. Ipasuri ang graph
at ipaliwanag ang isinasaad ng Law of Diminishing
Marginal Utility.
c. Pangkat 3: Ilalapat ng mga mag-aaral sa graph ang mga
datos na nasa Talahanayan 8.2 sa pahina 82 ng batayang
aklat.
d. Pangkat 4: Magpakita ng skit ukol sa matalinong pamimili
at pagkonsumo. Gamitin ang mga karapatan at pananagutan ng mamimili bilang batayan.
e. Pangkat 5: Maaaring gumamit ng semantic web sa pagtalakay ng paksang: Ano ang mga epekto ng pag-aanunsyo
sa pagkonsumo?
Presyur
Asosasyon
Bandwagon
Effect
ANO ANG MGA EPEKTO
NG PAG-AANUNSYO
SA PAGKONSUMO?
Pag-apela
sa emosyon
Paggamit
ng islogan
Demonstration
Effect
C. Pagpapalalim
1. Itanong ang sumusunod:
a. Bakit mahalagang bilhin ng mamimili ang mga produktong kabilang sa kanyang preferences?
b. Bakit mahalaga rin na hindi hihigit sa badyet ng mamimili
ang bibilhin niyang produkto?
c.
Paano maipakikita ng isang mamimili ang katalinuhan
sa pamimili?
d. Kailan nagiging mabuti ang epekto ng anunsyo sa
mamimili?
e.
Sa paanong paraan mapangangalagaan ang mga karapatan at pananagutan ng mga mamimili?
2. Para sa pagpapalawak ng aralin, ipasaliksik sa mag-aaral
ang mga paraan sa pagsubaybay ng sariling paggasta
at mga paraan sa matalinong paggasta. Matatagpuan sa
i-learn.vibalpublishing.com ang link para dito. Ipatala sa
isang papel ang mga natutuhan nila rito tungkol sa matalinong paggasta.
D. Paglalapat
1. Pabigyang-puna o opinyon sa mga mag-aaral ang mga
karaniwang nakapaskil sa mga tindahan na “The customer is
always right” at “No return no exchange.”
E. Pagpapahalaga
Pagpapatotoo
Snob Effect
Paulit-ulit
1. Iproseso: Saang pagkakataon mo masasabing ikaw ay naging
responsableng mamimili? Ipaliwanag.
aklat.
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, mga larawan, talahanayan at graph, Internet
13
Aralin 9 Konsepto at mga Salik ng Produksyon
•
•
A. Pagtuklas
2. Ipaskil ang dayagram na ito sa pisara.
3. Tanungin ang mga mag-aaral kung anong konsepto ang
ipinakikita ng dayagram.
B. Paglinang
1. Pangkatin sa tatlo ang klase upang talakayin ang sumusunod
na mga paksa:
a. Pangkat 1: Magpapakita ng pantomime ng kaganapan o
gawain sa isang pabrika. Bigyang-pansin ang mga salik
ng produksyon.
b. Pangkat 2: Gamitin ang Pigura 9.1 sa pahina 106 ng
batayang aklat. Para sa malalim na pagpapaliwanag,
gamitin ang mga talahanayan, graph, at formula.
c. Pangkat 3: Pagbatayan ang Talahanayan 9.4 sa pahina
115 at Pigura 9.5 sa pahina 116 ng batayang aklat sa
pagtalakay sa Production Possibility Frontier.
Maaaring gamitin ang sumusunod na mga gabay na
tanong para sa talakayan:
• Ano ang produksyon?
• Ano ang mga salik ng produksyon at katangian ng
bawat isa?
• Ipaliwanag ang iba’t ibang antas ng produksyon.
• Bakit mahalagang bigyang-tuon ang Diminishing
Marginal Returns?
Sa anong antas masasabing mainam ang lebel ng
produksyon? Bakit?
Kailan masasabing episyente ang paggamit ng mga
salik ng produksyon sa PPF?
C. Pagpapalalim
1. Muling pangkatin ang mga mag-aaral. Pagawin ng collage
ang bawat pangkat. Ang tema ng collage ay “Tamang Konsepto
ng Produksyon Tungo sa Paglago ng Ekonomiya.”
2. Ipapaliwanag sa klase ang nabuong collage.
3. Itimo sa isipan ng mga mag-aaral ang kahalagahan ng pagbuo
ng tamang kombinasyon sa proseso ng produksyon upang
makatiyak ng kaaya-ayang resulta.
D. Paglalapat
Magpasaliksik ng mga planong pangkaunlaran na isinasagawa ng developed economies upang maiangat ang kanilang
ekonomiya. Ipalahad sa klase ang mahahalagang nilalaman ng
mga plano.
E. Pagpapahalaga
1. Itanong: Anong uri ng paghahanda ang dapat na isakatuparan
upang lubusang malinang ang lahat ng salik ng produksyon?
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, kartolina, pentel pen, pandikit, gunting, lumang
magasin, dayagram, talahanayan, graph, Internet
Aralin 10 Ang Kahalagahan ng Entrepreneurship
sa Ekonomiya at Lipunan
A. Pagtuklas
1. Magpakita ng mga larawan ng mga kilalang entreprenyur sa
Pilipinas. Ilang halimbawa ang sumusunod:
a. Socorro Ramos — may-ari ng National Bookstore
b. Rolando Hortaleza — nagtatag ng Splash Corporation
14
Vivienne Tan — nagtatag ng dating Thames International
School na ngayon ay Entrepreneur School of Asia
d. Henry Sy — nagtatag ng Shoemart
2. Itanong sa mga mag-aaral kung mayroon silang nakikilala sa
mga larawang ipinakita.
b. Bakit mahalaga sa ekonomiya ang entrepreneurship?
c. Paano malilinang ang mga katangiang dapat taglayin ng
isang entreprenyur?
d. Bakit kailangang suportahan ng pamahalaan ang mga
entreprenyur?
B. Paglinang
1. Magpagawa sa ilang piling mag-aaral ng pagsasatao na
tumatalakay sa biograpiya ng ilang kilalang Pilipinong entreprenyur at ang kwento ng kanilang tagumpay.
2. Magpabasa ng artikulo tungkol sa istorya ng mga entreprenyur na nagpamalas ng optimismo at kakayahan sa inobasyon
sa pagnenegosyo. Matatagpuan sa i-learn.vibalpublishing.com
ang link para sa artikulong ito.
3. Mula sa isinagawang gawain ay hahalawin at susuriin ng
mga mag-aaral ang kahalagahan at katangiang taglay ng
mga Pilipinong entreprenyur.
4. Maaari ding isagawa ang roundtable discussion kung saan
may isang moderator at tatlo hanggang limang mag-aaral na
magpapalitan ng mga ideya at opinyon ukol sa paksang, “Ang
Pamahalaan at ang Entrepreneurship.”
a. Ano ang entreprenyur? Ano ang entrepreneurship?
b. Bakit mahalaga ang entreprenyur at ang entrepreneurship?
c. Ano ang mga katangiang dapat taglayin ng isang entreprenyur?
d. Paano nakikinabang ang pamahalaan sa pagpapaunlad
ng mga entreprenyur?
5. Ipaalam ang isinasaad ng Executive Order No. 470
tungkol sa entrepreneurship. Matatagpuan sa i-learnvibalpublishing.com ang link para dito.
D. Paglalapat
1. Palibutin ang mga mag-aaral sa kanilang pamayanan at
kapanayamin ang isang matagumpay na entreprenyur.
Ipasulat sa harap ng klase ang resulta ng panayam sa pamamagitan ng Powerpoint presentation.
2. Maaari ding ipagawa ang Gawain sa pahina 127 ng batayang
aklat.
c.
C. Pagpapalalim
1. Magkaroon ng talakayan sa klase sa tulong ng sumusunod
na mga tanong:
a. Bakit itinuturing na isang innovator at developer ang
isang entreprenyur?
E. Pagpapahalaga
Itanong: Anong mga katangian ng entreprenyur ang taglay
mo? Paano mo ginagamit ang mga ito para sa iyong sariling
kagalingan? Ipaliwanag ang sagot.
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, mga larawan ng mga Pilipinong entreprenyur,
Powerpoint presentation, pahayagan at magasin, Internet
Aralin 11 Mga Organisasyon ng Negosyo
A. Pagtuklas
Ipaskil sa pisara ang collage na nagpapakita ng isang tao sa
gitna. Sa paligid ay mga logo ng iba’t ibang kompanya tulad ng
Jollibee, Toyota, Nokia, Toshiba, Lamoiyan, Del Monte, San Miguel,
SM, Philippine Airlines, Pfizer, Nestle, RFM, at Colgate-Palmolive.
a. Ano ang ipinakikita ng collage?
b. Bakit kaya nagtayo ng iba’t ibang kompanyang ganito
sa bansa?
c. Ano ang mangyayari kung walang nagbukas ng negosyo?
15
B. Paglinang
Maglunsad ng isang lecturette gamit ang graphic organizer
ukol sa katangian ng bawat uri ng organisasyon sa negosyo.
• Paano nagkakaiba ang sole proprietorship, partnership,
at corporation?
• Ano ang mga katangian ng bawat organisasyon ng
negosyo?
• Magbigay ng halimbawa o pangalan ng negosyong naitatag
sa bawat uri.
Sole Proprietorship
• Pinakaluma at pinakapayak na
uri ng negosyo
• Ang may-ari ang siya ring
bahay-kalakal
•
Mga
organisasyon
ng negosyo
Partnership
Pag-aari ng dalawa o higit
pang tao
• Karamihan sa kasunduan ay
base sa kasulatan na pinirmahan ng mga kasapi
•
Corporation
•
May legal na katauhan na
hiwalay sa katauhan ng mga
may-ari
Ang bahagi ng tubo ay hinahati sa bawat kasapi
C. Pagpapalalim
1. Maglunsad ng talakayan sa klase sa tulong ng sumusunod na
mga tanong:
a. Bakit mahalaga ang pagkakaroon ng negosyo sa isang
ekonomiya?
b. Ano ang kahalagahan ng pagkakaroon ng mga samahan
sa pagnenegosyo sa Pilipinas?
c. Sa iyong palagay, paano nakatutulong sa ekonomiya ang
mga samahan sa pagnenegosyo?
D. Paglalapat
1. Ipatala sa mga mag-aaral ang limang pinakakilalang negosyo
sa kanilang bayan o lungsod. Alamin kung ang mga ito ay sole
proprietorship, partnership, o corporation.
2. Magpasaliksik tungkol sa mga proyektong pinagtutuwangan
ng pamahalaan at isa o higit pang samahan sa pagnenegosyo.
E. Pagpapahalaga
1. Itanong: Ipagpalagay na ikaw ay isang namumuhunan.
Anong uri ng negosyo ang nais mong itatag at bakit? Paano
ito makatutulong sa kapwa at sa pamayanan?
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, collage, graphic organizer, Internet
PANGYUNIT NA PAGSUSULIT
A. Punan ang patlang ng tamang sagot. Piliin sa kahon ang tamang
sagot.
ekonomiks
lakas-paggawa
alokasyon
entreprenyur
negosyo
depreciation
kakapusan
pagkonsumo
dividend
board of directors
1. Ang sangay ng agham panlipunan na tungkol sa pagtugon ng
tao sa kanyang pangangailangan sa kabila ng kakapusan ay
tinatawag na (ekonomiks).
16
2. Ang bahagi ng populasyon na may gulang na 15 taon at pataas
ay tinatawag na (lakas-paggawa).
3. Kapag bumaba ang halaga o kapakinabangan ng
yamang kapital sa paglipas ng panahon, ito ay tinatawag na
(depreciation).
4. Ang pagkalimitado ng mga pinagkukunang-yaman na mahirap madagdagan sa madaling panahon ay tinatawag na
(kakapusan).
5. Ang mekanismo ng distribusyon ng mga pinagkukunangyaman upang malutas ang kakapusan ay tinatawag na
(alokasyon).
6. Ang pagbili o paggamit ng isang kalakal o serbisyo upang
magkaroon ng kasiyahan ang gumagamit nito ay tinatawag
na (pagkonsumo).
7. Ang taong nag-oorganisa, namamahala, at nagpapatakbo ng
bahay-kalakal ay kilala rin bilang (entreprenyur).
8. Ang tubo ng korporasyon na ibinibigay sa mga stockholder
o shareholder ay tinatawag na (dividend).
9. Ang anumang gawaing pang-ekonomiya na may layuning
kumita o tumubo ay tinatawag na (negosyo).
10. Ang pamamalakad at pamamahala ng korporasyon ay nakasalalay sa kamay ng mga kasapi ng (board of directors).
B. Pagtatambal. Hanapin sa hanay B ang ahensya ng pamahalaan
na may tungkuling inilalarawan sa hanay A. Piliin ang titik ng
wastong sagot.
A
(b) 1. Nagpapatupad ng mga
_____
batas hinggil sa kalakalan at industriya
(g) 2. Namamahala laban sa
_____
hindi pagbabayad ng
insurance claim
(e) 3. Nagbabantay sa mga
_____
gumagawa ng pataba at
pamatay insekto at peste
B
a. Bureau of Food
and Drugs
b. Department of
Trade and Industry
c. Energy Regulatory
Commission
d. Environmental
Management
Bureau
(a)
_____
4. Nangangasiwa sa pagsusuri na ligtas ang mga
gamot, mga pagkain, at
mga kosmetiko
(f)
_____
5. Nangangalaga sa bumibili
ng bahay at lupa
(c)
_____
6. N a m a m a h a l a s a m g a
kompanya ng kuryente
(j)
_____
7. Nangangasiwa sa mga gawain ng mga propesyunal
(d)
_____
8. Namamahala sa pangangalaga sa kapaligiran
laban sa polusyon
(i)
_____
9. T u m a t a n g g a p n g m g a
reklamo laban sa ilegal na
gawain ukol sa pagtatrabaho sa ibang bansa
(h) 10. Layuning paunlarin ang
_____
pamamahala, koordinasyon, at kahusayan sa pagpapatupad sa programang
konsyumerismo
e.
Fertilizer and Pesticide Authority
f. Housing and Land
Use Regulatory
Board
g. Insurance Commission
h. National Consumer
Affairs Council
i Philippine Overseas Employment
Administration
j. Professional Regulatory Commission
C. Tukuyin kung anong uri ng sistemang pang-ekonomiya ang
binabanggit sa bawat bilang. Isulat ang sagot sa patlang sa unahan
ng bawat bilang.
(tradisyunal) 1. Ang pinaiiral na sistema ay batay sa kultura
_____________
at sinaunang paniniwala.
(command)
_____________
2. Ang pangunahing desisyong pang-ekonomiya
ay nasa kamay ng pamahalaan.
(market)
_____________
3. Hindi nanghihimasok ang pamahalaan sa
usaping pang-ekonomiya.
(mixed)
_____________
4. Makikilala sa sistemang ito ang katangian ng
market at command economy.
(tradisyunal) 5. Kakikitaan ang sistemang ito ng makalumang
_____________
paraan ng pamumuhay.
17
(tradisyunal) 6. Ang mga mamamayan ay nabubuhay sa
_____________
pamamagitan ng biyaya ng kalikasan.
(market)
_____________
7. Ang mga kalahok sa pamilihan ay kumikilos
ayon sa kanilang pansariling interes.
(command)
_____________
8. Pamahalaan ang pangunahing nagmamay-ari
ng karamihan sa mga pinagkukunang-yaman.
(mixed)
_____________
9. Hinahayaan dito ang malayang pagkilos ng
pamilihan subalit ang pamahalaan ay maaari
ding manghimasok sa mga gawaing pangekonomiya.
(market)
_____________
10. Ang buong sistema ay napananatili sa
pamamagitan ng pamilihan at presyo.
D. Isulat ang K sa patlang kung ang inilalarawan ng bawat bilang ay
katangian ng isang korporasyon; P kung partnership; at S kung
sole proprietorship.
(K) 1. May legal na katauhan na hiwalay sa katauhan ng mga
_____
taong nagpapatakbo ng kompanya
(S) 2. Negosyo na pag-aari ng isang tao lamang
_____
(K)
_____ 3. Maaaring bumili at magbenta ng mga ari-arian, pumasok
sa mga kontrata, magsampa ng kaso, at nararapat na
magbayad ng buwis
(P) 4. Ang pananagutan ng mga kasapi ay nakatuon lamang
_____
sa puhunang ipinasok sa negosyo
(S) 5. Tanging nangangasiwa sa lahat ng mga pinagkukunang_____
yaman at lahat ng gawain ng negosyo
E-1. Hanapin sa hanay B ang mga karampatang batas na ipapataw
sa sumusunod na sitwasyon sa hanay A.
A
(e) 1. Paghuli ng hayop kung
_____
closed season
(a) 2. Pa g t o t r o s o s a m g a
_____
national park
B
a. R.A. 7586 o National
Integrated Protected
Areas System Act
b. R.A. 8749 o Philippine
Clean Air Act
(d) 3. Paghihiwalay ng mga
_____
basura bilang biodegradable, compostable,
o recyclable
(b) 4. Pagbubuga ng mga sa_____
sakyan ng maruming
usok
(c)
_____ 5. Pagtatapon ng nakalalasong kemikal mula sa
mga minahan
c.
R.A. 7942 o Philippine
Mining Act of 1995
d. R.A. 9003 o Ecological
Solid Waste Management Act of 2000
e.
R.A. 9147 o Wildlife
Resource Conservation and Protection
Act
E-2. Hanapin sa hanay B ang mga epekto ng mga sumusunod na
sanhi o pangyayari sa hanay A.
B
a. naiiwasan ang paglala ng ecological
imbalance
b. batang populasyon
c. hindi matugunan
ang pangangailangan
d. pagkasira ng mga
coral reef
e. unemployment
at underemployment
F. Piliin ang tamang sagot upang mabuo ang pangungusap.
A
_____
(d) 1. Muro ami
_____
(a) 2. Enclosure ng protected
area
_____
(b) 3. Population explosion
_____
(e) 4. Mabilis na paglaki ng
populasyon kumpara
sa hanapbuhay
_____
(c) 5. Pagkasira at pagka ubos ng yamang likas
1. Tinaguriang science of choice at tinuturing na behavioral
science ang Ekonomiks. Ipinahihiwatig nito na ang Ekonomiks
ay _______________.
a. agham ng pagpapasya kung paano makalilikha ng pinakamaraming kapakinabangan sa pamumuhay
b. pag-aaral sa pag-uugali ng tao sa pagiging mapili sa
paggamit ng limitadong pinagkukunan
c. pagsusuri sa kagawian ng tao sa pagbabahagi ng kapos
na pinagkukunan sa mga alternatibong paggagamitan*
d. agham ng pagpapasya sa kaasalan ng tao kung ano ang
bibilhin at/o ibebenta
18
2. Matematika ang lengguwahe ng Ekonomiks sa dahilang
_______________.
a. Sinusukat, tinitimbang, at binibilang ang lahat ng
ikinakalakal sa pamilihan
b. Ang demand theory at supply theory ay nalalahad sa
pangungusap na matematikal
c. Gumagamit tayo ng mga equation, tabulation, at graph
sa paglalahad ng mga kaganapang pangkabuhayan
d. Ang mga pagpapasyang pangkabuhayan ay inuunawa
sa pamamagitan ng modelong matematikal*
3. Ang terminolohiyang ceteris paribus ay nangangahulugan
na _______________.
a. Ang pag-unlad ay kasunod ng recession
b. Economics deals with facts, not values
c. Bawat bagay ay may kaugnayan
d. Other things being equal*
4. Ang implikasyon ng batang populasyon sa pamumuhay ng
bansa ay_______________.
a. Mabilis ang paglago ng populasyon
b. Maraming pag-asa sa kinabukasan
c. Malaki ang bahagi ng lakas-paggawa
d. Higit ang proporsyon ng umaasa sa inaasahan*
5. Ang mga economic principle theory at model ay naglalayong
_______________.
a. Maipaliwanag at maunawaan ang mga pang-ekonomiyang
kaganapan sa hangaring nakapaglunsad ng mga posibleng
polisiya na magwawasto sa anumang suliraning dulot
nito
b. Matukoy ang mga posibleng kadahilanan ng iba’t-ibang
kaganapang pang-ekonomiya
c. Malinang ang bawat indibidwal na economic behavior
upang makabuo at magkaroon ng panlipunan o society’s
economic behavior
d. Lahat ay tama*
6. Ang entreprenyur ay indibidwal na _______________.
a. Siyang amo at nagtatamo ng lahat ng kita ng negosyo
b. May-ari at nag-iisang trabahador ng negosyo
c.
7.
8.
9.
10.
Nag-oorganisa, nangangasiwa, at pumapasan ng responsibilidad ng negosyo*
d. Malayang magbenta ng kahit na ano
Ang production possibilities curve ay nagpapahayag ng
_______________.
a. Gaano kadaming resources ang magamit upang
maprodyus ang kalakal
b. Mga alternatibong kombinasyon ng dalawang produktong
maaaring maprodyus *
c. Antas ng unemployment sa ekonomiya ng bansa
d. Antas ng implasyon sa ekonomiya ng bansa
Ang pangunahing suliranin ng ekonomiks ay _______________.
a. Matamo ang pantay na distribusyon ng salapi upang
malutas ang kahirapan
b. Kakapusan ng productive resources kaugnay ng mga
material na kagustuhan*
c. Presyo na naglalarawan sa kaugnayan ng kakapusan
ng produkto at serbisyo
d. Magkaroon ng pantay na sistema ng pagbubuwis
Sa ekonomiyang pinag-uutos o ekonomiyang planado,
alin sa mga sumusunod ang wasto sa teoretikal na turing?
a. Pamahalaan ang nagmamay-ari ng mga produktibong
pinagkukunan*
b. Pribadong indibidwal ang nagpapasya sa alokasyon ng
pinakamahalagang pinagkukunan
c. Pinahihintulutan ang pribadong indibidwal na lumahok
sa anumang pagkakakitaan
d. Isinusulong ang kagalingang panlahat
Sa teoretikal na kahulugan, alin sa mga sumusunod ang hindi
tama hinggil sa ekonomiyang pampamilihan?
a. Estado ang nagmamay-ari ng lahat ng produktibong
pinagkukunan*
b. Mayroong laya ang pribadong sektor na lumahok sa
anumang pagtutubuan
c. Kontrolado ng pamahalaan ang mga public utility
d. Sa pamilihan pinagpapasiyahan ang ano, para kanino,
at paano ng produksyon
19
YUNIT
II PAGSUSURI NG EKONOMIYA: MAYKROEKONOMIKS
C. Paglalapat
Nakalalahok sa mga gawaing pampaaralan at pampamayanan at naihahayag ang paninindigan sa mga isyung may
kaugnayan sa desisyong binubuo ng bawat sambahayan at
bahay-kalakal na may epekto sa pamumuhay at kabuhayan ng
mga mamamayan
pag-unawa na ang mga desisyong
ipinatutupad ng bawat sambahayan at
bawat bahay-kalakal ay tunay na may
epekto sa pamumuhay at kabuhayan
ng mga mamamayan
Nakagagawa ng case study na
tumatalakay sa desisyong binubuo ng
bawat sambahayan at bawat bahaykalakal na nakaaapekto sa pamumuhay
at kabuhayan ng mga mamamayan
Mahalagang Tanong
Nailalagay ang sarili sa katayuan ng bawat sambahayan
at bawat bahay-kalakal sa bawat desisyong kanilang binubuo na
nakaaapekto sa pamumuhay at kabuhayan ng mga mamamayan
Mahalaga ang desisyong binubuo
ng bawat sambahayan at bawat bahaykalakal na nakaaapekto sa pamumuhay
at kabuhayan ng mga mamamayan.
Paano nakaaapekto ang desisyong
binubuo ng bawat sambahayan at
bawat bahay-kalakal sa pamumuhay
at kabuhayan ng mga mamamayan?
Napagtatanto na mahalagang pag-aralan ang desisyong
binubuo ng bawat sambahayan at bawat bahay-kalakal na
nakaaapekto sa pamumuhay at kabuhayan ng mga mamamayan
ANTAS 2: PAGTATAYA
A. Pagpapaliwanag
Naipaliliwanag ang kahalagahan ng desisyong binubuo ng
bawat sambahayan at bawat bahay-kalakal na nakaaapekto sa
pamumuhay at kabuhayan ng mga mamamayan
B. Pagpapakahulugan
Nabibigyang-puna ang desisyong binubuo ng bawat sambahayan at bawat bahay-kalakal na nakaaapekto sa pamumuhay
at kabuhayan ng mga mamamayan
D. Perspektibo
Napagtatanto na may mga desisyong binubuo ang bawat
sambahayan at bawat bahay-kalakal na nakaaapekto sa
1. Paggawa ng case study na tumatalakay sa desisyong binubuo ng
bawat sambahayan at bawat bahay-kalakal na nakaaapekto sa
2. Atasan ang mag-aaral na gumawa ng repleksyon/journal
tungkol sa pinakamabisa o pinakaangkop na uri ng istruktura
ng pamilihan na dapat ipatupad sa Pilipinas. Patnubayan ang
mag-aaral kung ano ang dapat isaalang-alang upang mapa nanatili ang luntiang kapaligiran sa mga panahong ito ay
ipinatutupad at ang mga mamamayan ay ligtas sa anumang
panganib at kapahamakan.
20
A. Punan ng tamang sagot ang mga patlang. Isulat ang sagot sa
sariling papel.
1. Ang pag-aaral ng ekonomiks sa galaw ng bawat negosyo at
bawat konsyumer ay (maykroekonomiks).
2. Tumutukoy sa dami ng kalakal at serbisyo na handa at kayang
bilhin sa iba’t ibang presyo ang (demand).
3. Tumutukoy sa dami ng kalakal at serbisyo na handa at kayang
ipagbili sa iba’t ibang presyo ang (suplay).
4. Ang puntong nagpapakita na pantay ang dami ng demand
at suplay sa napagkasunduang presyo ay (ekilibriyo).
5. Bababa ang presyo ng kalakal o paglilingkod kung may labis
na (suplay).
6. Kung mas marami ang demand kaysa suplay, ang presyo ng
kalakal o paglilingkod ay (tataas).
7. Ang pamahalaang tanging kumukuha ng serbisyo ng hukbong
sandatahan ay halimbawa ng pamilihang (monopsony).
8. Lugar kung saan nagtatagpo ang mga mamimili at nagbebenta
ang tradisyunal na pakahulugan sa (pamilihan).
9. Kung walang sinuman ang kayang kumontrol sa presyo at
dami ng kalakal o serbisyo, ang anyo ng pamilihan ay may
(ganap na kompetisyon).
10. Ang kasunduan ng mga oligopolist upang makontrol ang
presyo sa pamilihan ay tinatawag na (collusion).
B. Isulat sa papel ang titik ng tamang sagot.
1. Ang paglikha ng mga produkto o serbisyo upang matugunan
ang pangangailangan ng tao ay tinatawag na ________.
a. pagkonsumo
c. paggasta
b. produksyon*
d. empleyo
2. Ang pag-aaral ng ekonomiks sa maliliit na yunit ng
ekonomiya ay tinatawag na __________.
a. makroekonomiks
c. ekonometriks
b. maykroekonomiks*
d. ekonomiks
3. Ang paglaki ng kita ng tao ay magdudulot ng paglipat ng
kurba ng demand __________.
a. pakaliwa
c. walang pagbabago
b. pakanan*
d. gitna
4. Kung hindi na uso ang trumpo, ang kurba ng demand dito ay
lilipat __________.
a. pakaliwa*
c. walang pagbabago
b. pakanan
d. gitna
5. Bunga ng saganang ani, ang kurba ng suplay ay lilipat
__________.
a. pakaliwa
c. walang pagbabago
b. pakanan*
d. gitna
6. Kung may baha at bagyo, ang kurba ng suplay ay lilipat
__________.
a. pakaliwa*
c. walang pagbabago
b. pakanan
d. gitna
7. Ang positibong ugnayan ng presyo at dami ng suplay ay
maipakikita ng __________.
a. pagbaba ng presyo at walang pagbabago sa suplay
b. pagbaba ng presyo at pagtaas ng suplay
c. pagtaas ng presyo at pagbaba ng suplay
d. pagtaas ng presyo at pagtaas ng suplay*
8. Ang negatibong ugnayan ng presyo at dami ng demand ay
maipakikita ng __________.
a. pagbaba ng presyo at walang pagbabago sa demand
b. pagbaba ng presyo at pagtaas ng demand
c. pagtaas ng presyo at pagbaba ng demand*
d. pagtaas ng presyo at pagtaas ng demand
9. Makikita na kuntento ang mamimili at nagbebenta sa napagkasunduang presyo at dami. Ito ay __________.
a. ekilibriyo*
b. surplus
b. disekilibriyo
d. shortage
21
10. Kapag ang bahagdan ng pagbabago sa presyo ay mas
malaki sa bahagdan ng pagbabago sa dami ng demand, ito
ay __________.
c. price elastic
b. perfectly price ineelastic
d. price inelastic*
11. Ang elasticity na unit price elastic ay nagpapahiwatig na
__________.
a. mas mataas ang bahagdan ng pagbabago sa presyo
kumpara sa dami
b. mas mataas ang bahagdan ng pagbabago sa dami kumpara
sa presyo
c. hindi nagbabago ang dami sa pabago-bagong presyo
d. magkapareho ang bahagdan ng pagbabago sa presyo at
dami*
12. Ang perfectly price inelastic na demand ay nagpapahiwatig
na __________.
a. walang pagbabago sa dami ng demand kahit nagbabago
ang presyo*
b. walang pagbabago sa presyo kahit nagbabago ang dami
ng demand
c. ang coefficient ng pagbabago ay mas mababa sa isa
d. ang coefficient ng pagbabago ay higit sa isa
13. Kung maraming alternatibo, ang demand ay masasabing
__________.
a. perfectly price inelastic
c. price inelastic
b. price elastic*
d. unit price elastic
14. Sa pangmadaliang panahon (short run), ang mga salik ng
produksyon ay nakatakda kaya ang suplay ay masasabing
__________.
c. price inelastic*
b. price elastic
15. Ang demand sa insulin ng taong my diabetes ay __________.
c. perfectly price inelastic*
b. price elastic
Aralin 12 Ang Mamimili at ang Demand
A. Pagtuklas
Itanong sa klase ang sumusunod:
1. Ano ang mga nais mong bilhin kung bibigyan ka ng 5100 baon
para sa eskwela?
2. Bakit kailangang pagkasyahin ang halagang 5100?
3. Batay sa mga sagot, halawin ang kahulugan ng demand.
B. Paglinang
1. Gamitin ang Talahanayan 12.1 at Pigura 12.1 sa pahina 136
ng batayang aklat upang ipaliwanag ang Batas ng Demand.
Itanong:
a. Bakit negatibo o di-tuwiran ang ugnayan ng presyo at
dami ng demand?
b. Ano ang ibig sabihin ng ceteris paribus?
c. Kung may iba pang salik na nakaaapekto sa demand
bukod sa sariling presyo ng produkto, patuloy lamang ba
itong gagalaw sa iisang kurba? Pangatwiranan ang sagot.
2. Sa pamamagitan ng Venn diagram, ipakita ang pagkakapareho at pagkakaiba ng individual demand at market
demand.
3. Pangkatin ang klase sa tatlo. Magtalaga ng lider at tagasulat
sa bawat pangkat. Magsagawa ng brainstorming upang masuri
ang paksa. Iulat sa klase ang ginawang pagsusuri.
a. Pangkat 1: Paggalaw ng Demand sa Iisang Kurba
b. Pangkat 2: Paglipat ng Kurba ng Demand Pakanan
c. Pangkat 3: Paglipat ng Kurba ng Demand Pakaliwa
para sa talakayan:
a. Kailan nagaganap ang paggalaw ng demand sa iisang
kurba?
22
b
Ano ang ibig sabihin ng paglipat ng kurba sa kaliwa
o sa kanan?
c. Ano ang pagkakaiba ng paggalaw ng demand sa iisang
kurba at ng paglipat ng kurba sa kaliwa o sa kanan?
5. Magsagawa ng Panel Discussion at talakayin ang mga salik
na nakapagpapabago ng demand. Tingnan ang rubric para
sa Panel Discussion sa Apendiks.
C. Pagpapalalim
Itanong sa klase:
a. Sang-ayon ka ba sa ipinaliliwanag ng Batas ng Demand?
Bakit?
b. Lahat ba ng mamimili ay naaapektuhan ng Batas ng
Demand? Patunayan ang sagot.
c. Saang pagkakataon magagamit ang Batas ng Demand?
D. Paglalapat
1. May kasabihan na “for every rule there is an exemption.” May
pagkakataon na taliwas sa isinasaad ng Batas ng Demand.
Isang halimbawa nito ang Giffen goods. Magpasaliksik
tungkol sa Giffen goods. Alamin kung bakit taliwas sa Batas
ng Demand ang Giffen goods.
E. Pagpapahalaga
1. Ipasagot: Dapat bang ang sariling kagalingan lamang ang
pagtutuunan ng pansin tuwing may bibilhin at gagastusin
kang pera? Ipaliwanag.
aklat.
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, mga graph at talahanayan, graphing paper,
Microsoft Encarta, Internet
Aralin 13 Ang Bahay-kalakal at ang Suplay
A. Pagtuklas
1. Magpakita ng larawan ng isang tindahan. Itanong ang
sumusunod:
a. Ano ang nagsilbing motibasyon at pagganyak sa
mga nagtitinda upang ipagpatuloy nito ang gawaing
nabanggit?
b. Ano ang mga posibleng dahilan upang itigil ng isang
nagtitinda ang pagtitinda?
2. Batay sa sagot, halawin ang kahulugan ng suplay.
B. Paglinang
1. Gamitin ang Talahanayan 13.1 at Pigura 13.1 sa pahina 145
ng batayang aklat upang ipaliwanag ang Batas ng Suplay.
a. Masasabi bang ikaw ay may suplay kung wala ka namang
puhunan? Bakit?
b. Kailan, ceteris paribus, positibo o tuwiran ang ugnayan
sa presyo at dami ng suplay?
3. Sa pamamagitan ng Venn diagram, ipakita ang kaibahan ng
individual supply sa market supply.
4. Pangkatin ang klase sa tatlo. Ang bawat pangkat ay magsasagawa ng panel discussion. Pag-usapan ang sumusunod:
a. Pangkat 1: Paggalaw ng Suplay sa Iisang Kurba
b. Pangkat 2: Paglipat ng Kurba ng Suplay Pakanan
c. Pangkat 3: Paglipat ng Kurba ng Suplay Pakaliwa
5. Gamitin ang sumusunod na tanong bilang gabay sa talakayan.
a. Ano ang ipinahihiwatig ng paggalaw ng suplay sa iisang
kurba?
b. Bakit lumilipat ang kurba ng suplay pakaliwa o pakanan?
6. Maglunsad ng maikling dula-dulaan na magpapakita sa mga
salik na nakapagpapabago ng suplay. Bigyan ng marka ang
isinagawang dula-dulaan gamit ang rubric na nasa Apendiks.
23
C. Pagpapalalim
Itanong sa klase:
a. Sang-ayon ka ba sa ipinaliliwanag ng Batas ng Suplay?
Bakit?
b. Lahat ba ng tagasuplay ay naaapektuhan ng Batas ng
Suplay? Patunayan ang sagot.
c. Saang pagkakataon mo magagamit ang Batas ng Suplay?
D. Paglalapat
1. Tanungin ang isang nagtitinda sa inyong pamayanan tungkol
sa dami ng ipinagbibili nitong produkto sa pabago-bagong
presyo. Ilapat sa grap ang datos na makukuha. Gumawa ng
ulat sa klase.
E. Pagpapahalaga
Itanong: Ano ang dapat pagtuunan ng pansin ng isang
prodyuser sa panahong may kalamidad at samakatwid ay may
mababang suplay?
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, larawan ng isang tindahan, mga grap at
talahanayan, graphing paper
Aralin 14 Ang Sistema ng Pamilihan
A. Pagtuklas
1. Ipakita ang larawan at itanong ang
sumusunod:
a. Anong konsepto ang ipinakikita
sa larawan?
b. Batay sa kasagutan, ibigay ang
kahulugan ng ekilibriyo.
Sagot.
1. ekilibriyo
3. kakulangan
2. allocative role
4. pamilihan
B. Paglinang
1. Gamitin ang Pigura 14.1 hanggang 14.3 sa pp. 153-156 ng
batayang aklat upang maipaliwanag ang konsepto ng
ekilibriyo sa pamilihan at ang epekto ng kakulangan at
kalabisan sa pamilihan.
a. Paano humahantong sa ekilibriyo ang tunggalian ng
mga mamimili at bahay-kalakal sa isang pamilihan?
b. Paano malulutas ang kakulangan at kalabisan sa pamilihan?
c. Bakit nagkakaroon ng pagbabago sa ekilibriyo sa isang
pamilihan?
2. Paghandain ang bawat pangkat ng kani-kanilang ulat tungkol
sa sumusunod:
a. Pangkat 1: Pagtaas ng Demand at Pagbabago sa
Pamilihan
b. Pangkat 2: Pagtaas ng Suplay at Pagbabago sa Pamilihan
c. Pangkat 3: Pagbaba ng Demand at Pagbabago sa
Pamilihan
d. Pangkat 4: Pagbaba ng Suplay at Pagbabago sa Pamilihan
C. Pagpapalalim
1. Itanong sa klase:
a. Bakit sinasabing kuntento ang mga mamimili at nagbibili
sa puntong ekilibriyo?
b. Ano ang mangyayari kung may disekilibriyo sa pamilihan?
c. Paano malulutas ang kakulangan at kalabisan sa
pamilihan?
3. Ipapanood ang video na nagpapaliwanag sa konsepto
ng ekilibriyo sa pamilihan. Matatagpuan sa i-learn.vibalpublishing.com ang link para dito. Ipasulat sa isang papel ang
buod ng video matapos itong mapanood.
24
D. Paglalapat
1. Mag-imbita ng propesor sa kolehiyo na nagtuturo ng
ekonomiks. Alamin kung paano makokompyut ang ekilibriyo
gamit ang demand function at supply function.
2. Magsaliksik sa ibang aklat at Internet tungkol sa QD = QS.
3. Ipasagot ang aytem bilang 3 ng Talakayan sa pp. 162-163
ng batayang aklat.
E. Pagpapahalaga
1. Itanong: Ano ang nararapat na gawin ng bawat mamimili at
prodyuser kung may disekilibriyo sa pamilihan?
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, larawan, mga graph at talahanayan, Internet
Aralin 15 Ang Konsepto ng Elasticity
A. Pagtuklas
1. Magsagawa ng isang eksperimento sa klase.
a. Kumuha ng isang goma at obserbahan ang mangyayari
kapag ito ay hinatak.
b. Iugnay ang pwersa ng paghatak sa presyo ng bilihin at
ang reaksyon ng goma bilang reaksyon ng mamimili at
bahay-kalakal sa pagbabago ng presyo.
c. Gamiting halimbawa ang pagbabago sa presyo o halaga
ng mga produkto o serbisyong tulad ng elektrisidad,
transportasyon, gulay, at prutas. Pansinin ang reaksyon
ng mga mamimili at bahay-kalakal tuwing magbabago
ang presyo ng mga nabanggit na produkto.
2. Magbigay ng maikling oryentasyon tungkol sa inaasahan sa
pag-aaralang paksa.
B. Paglinang
1. Gamitin ang mga pormula sa pp. 165 at 172 ng batayang
aklat upang masukat ang price elasticity ng demand at ng
suplay.
a. Tumawag ng dalawang mag-aaral at hayaang kompyutin
sa pisara ang price elasticity ng demand at ng suplay.
b. Iwasto ang ginawang kompyutasyon.
2. Iulat sa klase ang pagsusuri tungkol sa iba’t ibang graph ng
price elasticity ng demand at ng suplay. (Maaaring ibigay itong
paunang gawain.) Magbigay ng mga halimbawang produkto
bawat graph at iugnay ang reaksyon ng mamimili at bahaykalakal sa pagbabago ng presyo.
para sa talakayan.
a. Bakit may mga produktong nagkakaroon ng malaking
pagbabago sa dami ng demand sa tuwing magkakaroon
ng pagbabago sa presyo?
b. Bakit naman may mga produktong nagkakaroon ng
maliit lamang na pagbabago sa dami ng demand sa tuwing
nagkakaroon ng pagbabago sa presyo?
c.
Paano tumutugon ang mga mamimili kung ang isang
produkto ay sinasabing may perfectly price elastic na
demand? o may perfectly price inelastic na demand?
d. Bakit may mga produktong nagkakaroon ng malaking
pagbabago sa dami ng suplay sa tuwing nagkakaroon ng
pagbabago sa presyo?
e.
Bakit naman may mga produktong nagkakaroon ng
maliit lamang na pagbabago sa dami ng suplay sa tuwing
nagkakaroon ng pagbabago sa presyo?
f.
Paano tumutugon ang mga bahay-kalakal kung ang isang
produkto ay sinasabing may perfectly price elastic na
suplay? o may perfectly price inelastic na suplay?
25
Aralin 16 Iba’t Ibang Istruktura ng Pamilihan
C. Pagpapalalim
Pasagutan ang talahanayan:
Digri ng Price Elasticity
a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
h.
i.
j.
Coefficient
Mga
Interpretasyon
Palatandaan
Elastic na demand
Inelastic na demand
Unit elastic na demand
Ganap na elastic na demand
Ganap na inelastic na demand
Elastic na suplay
Inelastic na suplay
Unit elastic na suplay
Ganap na elastic na suplay
Ganap na inelastic na suplay
D. Paglalapat
1. Ipakuha sa mga mag-aaral ang reaksyon ng kanilang mga
magulang kapag tumataas ang singil sa kuryente, tubig, at
presyo ng LPG. Ipasulat sa isang buong papel ang ulat at
ipabahagi ito sa harap ng klase.
E. Pagpapahalaga
1. Ipasagot: Mas malaki ang pakinabang ng mga bahay-kalakal
kung ang demand ay price inelastic. Subalit ang malaking
pakinabang lamang ba ang dapat bigyang-pansin ng bahaykalakal? Pangatwiranan ang sagot.
2. Ipasagot din ang Pagpapahalaga sa pahina 178 ng batayang
aklat.
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, goma o garter, mga grap at talahanayan,
Internet
A. Pagtuklas
1. Magsagawa ng concept diagnosis. Ilista sa pisara o magpaskil
ng larawan ng sumusunod:
a. MRT
b. MERALCO
c. iba’t ibang gulay
d. iba’t ibang prutas
e. sundalo, pulis, bumbero
f. Manila Water o Maynilad
g. logo ng mga oil company
h. iba’t ibang brand ng sabon
i. iba’t ibang brand ng shampoo
j. iba’t ibang brand ng softdrinks
k. iba’t ibang brand ng toothpaste
l. logo ng Globe, Smart at Sun Cellular
2. Gabayan ang mga mag-aaral sa pagpapangkat ng mga salita
o larawan at lagyan ng label ang bawat pangkat na nabuo.
3. Ipaliwanag sa mga mag-aaral na matututuhan nila ang iba’t
ibang istruktura ng pamilihan.
B. Paglinang
1. Ang mga mag-aaral ay maaaring magsagawa ng roundtable
discussion at magpalitan ng mga ideya at kuru-kuro tungkol
sa kahulugan ng pamilihan.
Maaaring gamiting gabay ang sumusunod na mga tanong
para sa talakayan.
a. Paano naiiba ang pamilihan sa isang palengke?
b. Maaari bang magkaroon ng pamilihan kahit walang
palengke?
c. Kailan masasabing nagkakaroon ng pamilihan?
26
2. Sa pamamagitan ng bubble tree, iulat ang iba’t ibang anyo ng
pamilihan.
Istruktura ng Pamilihan
Ganap
ng Kompetisyon
Di-ganap na
Kompetisyon
Monopsony
Monopoly
Monopolistic
Competition
Oligopoly
3. Sa pamamagitan ng data retrieval chart, iulat kung paano
itinatakda ang suplay, demand, at presyo sa iba’t ibang
istruktura ng pamilihan.
Istruktura
ng Pamilihan
I. Ganap na
Kompetisyon
II. Di-ganap na
Kompetisyon
A. Monopoly
B. Oligopoly
Pagtatakda
ng Demand
Pagtatakda
ng Suplay
Hindi maaaring
itakda
Hindi maaaring
itakda
Pagtatakda
ng Presyo
Hindi maaaring
itakda
Hindi maaaring
itakda
Maaaring itakda
Maaaring itakda
Hindi maaaring
itakda
Maaaring itakda
dahil sa collusion
at cartel
Maaaring itakda
C. Monopolistic Competition
Hindi maaaring
itakda
Maaaring itakda
dahil sa product
differentiation
Maaaring itakda
D. Monopsony
Maaaring itakda
Hindi maaaring
itakda
Maaaring itakda
ng mamimili
C. Pagpapalalim
a. May kaugnayan ba ang istruktura ng pamilihan sa
pagtatakda ng presyo sa pamilihan? Ipaliwanag ang sagot.
b. Alin sa mga istruktura ng pamilihan ang pinakamainam?
3. Para sa pagpapatibay ng kaalaman, ipapanood ang video
na nagpapaliwanag ng iba’t ibang istruktura ng pamilihan.
Matatagpuan sa i-learn.vibalpublishing.com ang link para
dito. Ipasulat sa isang papel ang buod ng video matapos itong
mapanood.
4. Bilang pagpapayaman ng aralin, ipa-access ang link mula sa
i-learn.vibalpublishing.com tungkol sa halimbawa ng monopolyo. Talakayin ang naidulot ng monopolyong ito sa Pilipinas.
D. Paglalapat
1. Ipatala ang 10 produkto at serbisyo na kinokonsumo ng inyong
pamilya. Ikategorya kung anong istruktura ito ng pamilihan
nabibilang. Iulat ito sa klase.
2. Ipagawa ang Gawain at ipasagot ang Talasalitaan sa pahina
185 ng batayang aklat.
E. Pagpapahalaga
1. Itanong: Halimbawang ikaw ay isang monopolist, sasamantalahin mo ba ang pagkakataong maitaas ang presyo ng iyong
produkto o serbisyo? Pangatwiranan ang sagot.
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, mga larawan, mga talahanayan at graphic
organizer, Internet
27
Paghandain din ng ulat ang ikalawang pangkat gamit
ang cluster map.
Aralin 17 Pamilihan at Pamahalaan
Price Ceiling
at Price Floor
Sequestration
Pamilihan
Ipasuri ang karikatura sa itaas. Itanong ang sumusunod:
a. Anong pangunahing isyu ang tinatalakay sa karikatura?
b. Bakit nabibigo ang pamilihan?
c. Paano maitatama ang pagkabigo ng pamilihan?
B. Paglinang
1. Pangkatin ang klase sa dalawa. Paghandain ng ulat ang unang
pangkat gamit ang graphic organizer.
Antas ng Panghihimasok
ng Pamahalaan sa Ekonomiya
Industrial
Deregulatory
Regime
Pagpapatupad
ng Batas
Paghahatid
Pagbuo
ng Pampublikong
ng Patakarang
Paglilingkod
Pang-ekonomiya
Programang
Pangkaunlaran
Paglahok
ng Pamahalaan
sa Industriya
Panghihimasok
ng Pamahalaan
sa Pamilihan
Tax Exemption
at Subsidy
Pagbubuwis
2. Gamitin ang discussion web upang mabigyan ng puna ang
panghihimasok ng pamahalaan sa pamilihan.
Oo
Hindi
Mas mainam ba kung
manghihimasok ang
pamahalaan sa pamilihan?
Malaki at Aktibistang
Pamahalaan
Maliit at Non-Activist
na Pamahalaan
Pagpapanatili
ng Kapayapaan
Tight Industrial
Regulatory Regime
li
bi
bi
Ma
m
im
g
Na
ili
A. Pagtuklas
Pagpapanatili
ng Kompetisyon
Pagganap
ng Distributive
Role
Pagganap
ng Allocative Role
a. Sagutin ang tanong sa pamamagitan ng pagsulat ng buod
ng sagot sa ilalim ng Oo at Hindi.
b. Suriin ang mga sagot at ibigay ang konklusyon batay
sa datos.
3. Ipasagot ang sumusunod na tanong para sa talakayan pagkatapos ng mga ulat.
a. Bakit hindi maiiwasan ang panghihimasok ng pamahalaan sa pamilihan?
b. Dapat bang manghimasok ang pamahalaan sa pamilihan?
Pangatwiranan ang sagot.
28
C. Pagpapalalim
1. Ipaliwanag ang mga dahilan sa pagkabigo ng pamilihan gamit
ang talahanayang ito.
a.
Di-ganap na Kompetisyon
b.
Externality
c.
Krisis sa Ekonomiya
2. Sa pamamagitan ng Venn diagram, ipakita ang pagkakaiba
at pagkakatulad ng dalawang antas ng panghihimasok ng
pamahalaan sa ekonomiya.
Maliit
at Non-Activist
na Pamahalaan
Malaki
at Aktibistang
Pamahalaan
4. Para sa karagdagang kaalaman sa konsepto ng kalayaang
pang-ekonomiya at ang detalye tungkol sa antas ng kalayaang
pang-ekonomiya ng Pilipinas, ipa-access ang link na matatagpuan sa i-learn.vibalpublishing.com. Hingan ng reaksyon ang
mga mag-aaral ukol dito.
D. Paglalapat
Kumuha ng balita tungkol sa ginawang panghihimasok
ng pamahalaan sa pamilihan tulad ng price ceiling at minimum
wage. Iulat ito sa klase at maglunsad ng malayang talakayan.
E. Pagpapahalaga
1. Itanong: Anong mga tungkulin at pananagutan ang dapat
bigyang-halaga ng isang mamamayan bilang tugon sa pagsisikap ng pamahalaan na maitaguyod ang sistema ng pamilihan?
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, karikatura, mga graphic organizer tulad ng
cluster map, discussion web, Venn diagram, semantic web, Internet
3. Punan ng datos ang semantic web na ito. Ipasulat sa strand
support ang karagdagang paliwanag.
• ____________
• ____________
Price Ceiling
at Price Floor
• ____________
• ____________
Sequestration
• ____________
• ____________
Programang
Pangkaunlaran
• ____________
• ____________
Tight Industrial
Regulatory Regime
Ano ang mga
paraan ng
panghihimasok
ng pamahalaan
sa pamilihan?
Industrial
Deregulatory Regime
• ____________
• ____________
Paglahok
ng Pamahalaan
sa Industriya
• ____________
• ____________
Tax Exemption
at Subsidy
• ____________
• ____________
Pagbubuwis
• ____________
• ____________
A. Tama o Mali. Isulat sa iyong papel kung Tama o Mali ang sumusunod.
1. Karamihan sa mga makabagong ekonomiya sa daigdig ay umaasa
sa sistema ng pamilihan at presyo. (Tama)
2. Napakahalagang batayan sa pagbili ng isang produkto ang presyo.
(Tama)
3. May tuwiran o positibong ugnayan ang presyo ng isang kalakal
at ang demand para dito. (Mali)
4. Ang ceteris paribus ay pagpapalagay na ang iba pang variable o
mga salik, maliban sa variable na sinusuri, ay hindi nagbabago.
(Tama)
5. Ang iskedyul ng suplay ay kurbang nagpapakita sa relasyon ng
pagbabago sa presyo at pagbabago sa dami ng suplay. (Mali)
29
6. Ipinahihiwatig ng upward sloping na kurba ng suplay na may
tuwirang relasyon ang pagbabago ng presyo sa dami ng suplay.
(Tama)
7. Kapag mataas ang presyo, mababa ang dami ng demand, ceteris
paribus. (Tama)
8. Ang konsepto ng pamilihan sa pag-aaral ng ekonomiks ay limitado
lamang sa istruktura ng palengke. (Mali)
9. Monopoly ang anyo ng pamilihan ng bigas at iba pang agrikultural
na produkto. (Mali)
10. Maaaring kontrolin ang presyo ng kalakal at paglilingkod sa
pamilihang oligopolyo sa pamamagitan ng cartel. (Tama)
B. Suriin ang mga sumusunod. Isulat ang titik ng tamang sagot.
1. Ang Batas ng Demand ay nagsasaad na:
a. ang presyo ay may direktang relasyon sa Qd
b. ang Qd ay lumiliit habang ang presyo ay bumababa
c. ang Qd ay dumarami habang ang presyo ay bumababa*
d. ang Qd ay hindi nagbabago habang tumatas ang presyo
2. Alin sa mga sumusunod ang totoo tungkol sa supply?
a. ang supply ay may direktang relasyon sa presyo*
b. ang supply ay may direktang relasyon sa demand
c. ang supply ay may kasalungat na relasyon sa presyo
d. ang supply ay may kasalungat na relasyon sa produksyon
3. Ang paglisan ng mga nurse patungong abroad upang doon
magtrabaho ay makapagdudulot sa supply ng nurse sa
Pilipinas na:
a. tumaas
c. magbabago
b. bumaba*
d. walang pagbabago
4. Ang mga sumusunod ay maaaring makapagdulot ng paglipat ng
demand sa kanan maliban sa:
a. paglaki ng kita
b. nalalapit na okasyon
c. makabagong teknolohiya*
d. pagtaas ng presyo ng ibang produkto
5. Kung ang pagtaas ng supply ay katumbas ng pagtaas ng demand
ang presyo ay:
a. tataas
c. di-magbabago*
b. bababa
d. depende sa sitwasyon
6. Kung ang porsyento ng pagbabago sa Qd ay mas malaki kaysa
sa porsyento ng pagbabago sa P, ang demand sa produkto ay
maaasahang:
a. elastiko*
c. unitary
b. di-elastiko
d. ganap na elastiko
7. Ang load at cellphone ay komplementaryo, ang pagtaas ng presyo
ng load ay magdudulot sa demand ng cellphone na:
a. tumaas
c. di-magbabago
b. bumaba*
d. di-mawari
8. Ang ekilibriyo sa pamilihan ay magaganap kung sa iisang
presyo ang:
a. Qd > Qs
c. Qd < Qs
b. Qs > Qd
d. Qs = Qd*
9. Inaasahan ni Maria na lalaki ang kanyang kita, ano ang
mangyayari sa kanyang demand na choconut?
a. kakaunti
c. di-magbabago
b. dadami*
d. di-mawari
10. Ang softdrink at juice ay halimbawa ng:
a. complimentary goods
c. normal goods
b. inferior goods
d. substitute goods*
C. Punan ng tamang sagot ang mga patlang. Isulat ang sagot sa sariling
papel.
1.
Ang pag-aaral ng ekonomiks sa galaw ng bawat negosyo at bawat
konsyumer ay (maykroekonomiks).
2.
Tumutukoy sa dami ng kalakal at serbisyo na handa at kayang
bilhin sa iba’t ibang presyo ang (demand).
3.
Tumutukoy sa dami ng kalakal at serbisyo na handa at kayang
ipagbili sa iba’t ibang presyo ang (suplay).
4.
Ang puntong nagpapakita na pantay ang dami ng demand at
suplay sa napagkasunduang presyo ay (ekilibriyo).
30
Bababa ang presyo ng kalakal o paglilingkod kung may labis na
(suplay).
6.
Kung mas marami ang demand kaysa suplay, ang presyo ng
kalakal o paglilingkod ay (tataas).
7.
Ang pamahalaang tanging kumukuha ng serbisyo ng hukbong
sandatahan ay halimbawa ng pamilihang (monopsony).
8.
Ang lugar kung saan nagtatagpo ang mga mamimili at nagbebenta
ay (palengke).
9.
Kung walang sinuman ang kayang komontrol sa presyo at dami
ng kalakal o serbisyo, ang anyo ng pamilihan ay may (ganap na
kompetisyon).
10. Ang kasunduan ng mga oligopolist upang makontrol ang presyo
sa pamilihan ay tinatawag na (collusion).
D. Kompyutasyon. Kompyutin ang sumusunod.
1. Suriin ang graph at ibigay ang hinihinging mga datos. (10 puntos
lahat)
a. Ekilibriyong presyo = 550
b. Ekilibriyong dami = 30
c. Kulang na demand sa presyong 510 = 20
d. Labis na suplay sa presyong 5100 = 20
e. Ekilibriyong punto = punto E
2. Ano ang mangyayari kapag tumaas ang presyo mula A patungong
B? Ipakita ang solusyon sa pamamagitan ng elastisidad ng suplay
sa presyo. (5 puntos)
Presyo
Dami ng Suplay
A 10
1
B 15
6
Sagot:
Q1 = 1
Q2 = 6
6–1
x
(15 – 10)
Es = 5 x 25 =
5
7
Es =
P1 = 10
P2 = 15
Suplay
100
E
50
25
Suplay
Demand
5100
Presyo
10 + 15
(1 + 6)
125
35
Es = 3.57 price elastic
Presyo (5)
5.
10
E
30
50
70
90
Dami
550
510
Demand
20 22
30
Dami
40 42
1.
2.
3.
4.
5.
Ano ang ekilibriyong presyo = (550)
Ano ang dami ng demand sa presyong 525 = (70)
Ano ang dami ng suplay sa presyong 5100 = (90)
Ano ang labis na demand sa presyong 525 = (40)
Ano ang labis na suplay sa presyong 5100 = (80)
31
YUNIT
III PAGSUSURI NG EKONOMIYA: MAKROEKONOMIKS
pag-unawa sa bahaging ginagampanan ng pambansang ekonomiya sa
pamumuhay at kabuhayan ng bawat
mamamayang Pilipino
Nakagagawa ng position paper na
tumatalakay sa mga suliranin ng pambansang ekonomiya at mga nararapat na
gawing hakbang upang mabigyan ng
solusyon ang mga suliraning ito at
mapanatili ang maayos na takbo ng
pambansang ekonomiya
Mahalaga ang bahaging ginagampanan ng pambansang ekonomiya sa
pamumuhay at kabuhayan ng bawat
mamamayang Pilipino.
B. Pagpapakahulugan
Nabibigyang-puna ang pananagutan ng bawat mamamayan
sa pagpupunyagi ng pamahalaan na malutas ang mga suliraning
may kaugnayan sa pambansang ekonomiya
C. Paglalapat
Nakikilahok sa mga gawaing pampaaralan at pampamayanan
at naipahahayag ang paninindigan sa mga isyung may kaugnayan
sa pambansang ekonomiya
D. Perspektibo
Nakapagbibigay-katwiran na para sa kabutihan ng bansa ang
desisyong binubuo ng pamahalaan sa mga isyung may kaugnayan
sa pambansang ekonomiya
Nailalagay ang sarili sa katayuan ng mga nagpaplano ng
ekonomiya upang mapanatili ang mataas na antas ng ekonomiya
Mahalagang Tanong
Paano nakaaapekto ang pambansang ekonomiya sa pamumuhay at
kabuhayan ng bawat mamamayang
Pilipino?
Namumulat hinggil sa kakulangan sa pagtupad sa tungkulin
sa paglutas sa mga suliraning may kaugnayan sa pambansang
ekonomiya bunga ng maling paniniwala na ang mga gawaing ito
ay responsibilidad lamang ng pamahalaan at hindi ng buong
sambayanan
ANTAS 2: PAGTATAYA
A. Pagpapaliwanag
Naipaliliwanag ang bahaging ginagampanan ng pambansang
ekonomiya sa pamumuhay at kabuhayan ng bawat mamamayang
Pilipino
1. Paggawa ng position paper na sumusuri sa mga suliranin ng
pambansang ekonomiya at mga nararapat na gawing hakbang
upang mabigyan ng solusyon ang mga suliraning nabanggit
2. Partisipasyon sa mga gawaing pampaaralan at pampamayanan
na may kaugnayan sa pambansang ekonomiya
3. Partisipasyon sa mga pangkatang presentasyon sa klase
32
A. Sabihin ang uri ng institusyong pinansyal na tinutukoy ng
sumusunod na mga paglalarawan
1. Nagpapahiram ng salapi sa pangunahing panahon na may
kalakip na prenda (bahay-sanglaan)
2. Layuning tulungan at pag-isahin ang mga kasapi nito
para sa panlipunan at pangkabuhayang kaunlaran
(kooperatiba)
3. Layuning makapaglingkod sa mga kawani ng pribadong
sektor (Social Security System)
4. Naglalayong mapabuti ang pamumuhay ng maliliit at
mahihirap na tao sa kanayunan (bangkong rural)
5. May malaking kapital at tumatanggap ng deposito sa
publiko (bangkong komersyal)
B. Tama o Mali. Sabihin kung Tama o Mali ang sumusunod.
(Tama)
_________
(Mali)
_________
(Tama)
_________
(Mali)
_________
(Tama)
_________
(Mali)
_________
(Tama)
_________
1. Kung ang pangkalahatang antas ng pasahod ay
mababa, kadalasang ayaw magtrabaho ng mga manggagawa.
2. Magiging maayos ang takbo ng ekonomiya kung
mataas ang antas ng kriminalidad sa bansa.
3. Sa wastong pagpili at pagpapairal ng mga patakarang pang-ekonomiya, nabibigyang-solusyon ang mga
suliraning pangkabuhayan.
4. Sinasabing nakikita ng maykroekonomiks ang gubat;
puno naman ang nakikita sa makroekonomiks.
5. Kapag halos lahat ng lakas-paggawa ay may trabaho
at mataas ang kita, ang antas ng walang trabaho ay
mababa.
6. Ang katatagan ng presyo ay nagpapahiwatig na
ang pangkalahatang presyo ay biglang tumataas o
bumababa.
7. Sambahayan ang nagmamay-ari ng mga salik ng
produksyon.
(Tama)
_________
8. Walang ekonomiya ang hindi nakikipag-ugnayan sa
iba pang ekonomiya.
_________
9. Kalimitang mataas ang nominal GNP dahil ang real
(Tama)
GNP ay hindi apektado ng pagtaas ng presyo.
_________
(Tama) 10. Ang contractionary monetary policy ay naglalayong
bawasan ang perang nasa sirkulasyon.
C. Piliin ang tamang sagot.
1. Pag-aaral ng kabuuang antas ng ekonomiya
a. ekonomiks
b. makroekonomiks*
c. patakarang piskal
d. maykroekonomiks
2. Alin sa sumusunod ang hindi kabilang sa GNP?
a. produktong tapos
b. kita ng mga OFW
c. produktong nagamit na*
d. naprodyus sa loob ng isang taon
3. Alin sa sumusunod ang itinuturing na produktong tapos?
a. aklat na balak ipagbili*
b. sinulid na panahi sa pantalon
c. kahoy na gamit sa konstruksyon
d. harinang gamit sa paggawa ng tinapay
4. Alin sa sumusunod ang kabilang sa GDP?
a. kita ng tindero ng fishball
b. padalang pera ng mga OFW
c. perang napanalunan sa lotto
d. sahod ng Amerikano na nagtatrabaho sa Pilipinas*
5. Alin sa sumusunod na pangungusap ang hindi wasto?
a. Kabilang sa pagtutuos ng GNP ng Pilipinas ang kabuuang
kita ng mga dayuhang nagtatrabaho sa Pilipinas.*
b. Ang produktong gawa ng mga Pilipino kahit nagtatrabaho
sa ibang bansa ay kabilang sa GNP ng Pilipinas.
33
c.
6.
7.
8.
9.
10.
Ang kita ng mga kompanyang pag-aari ng mga Pilipino
sa ibang bansa ay kabilang sa GNP ng Pilipinas.
d. Ang kita ng dayuhang kompanya sa Pilipinas ay hindi
kabilang sa GNP ng Pilipinas.
Aling aksyon ng Bangko Sentral ang magdudulot ng pagbawas
ng suplay ng salapi?
a. pagpapataas ng interest rate*
b. pagpapababa ng interest rate
c. pagbabawas sa paggasta ng pamahalaan
d. pagbili ng Bangko Sentral ng government securities
Alin sa sumusunod ang halimbawa ng expansionary fiscal policy?
a. pagtataas ng sinisingil na buwis sa mga may kitang
mataas sa 5200,000
b. pagdaragdag ng gastos ng pamahalaan sa imprastruktura*
c. pagbebenta ng Bangko Sentral ng government securities
d. pagpapataas ng palitan ng dolyar laban sa piso
Ang Royal Bank ay may 5600 milyong deposito. Ang required
reserve ratio ay 10%. Magkano ang dapat ilaang reserba ng
nasabing bangko?
a. 56 milyon
c. 5100 milyon
b. 560 milyon*
d. 5160 milyon
Ang JEF Commercial Bank ay may 5100 milyong reserba.
Kung ang required reserve ratio ay 20%, magkano ang
kabuuang pera ng bangko?
a. 5120 milyon
c. 5500 milyon*
b. 5200 milyon
d. 5600 milyon
Ano ang bunga ng demand-pull inflation?
a. paglipat ng kurba ng demand pakanan na walang
pagbabago sa kurba ng suplay*
b. paglipat ng kurba ng demand pakaliwa na walang
pagbabago sa kurba ng suplay
c. paglipat ng kurba ng suplay pakanan na walang
pagbabago sa kurba ng demand
d. paglipat ng kurba ng suplay pakaliwa na walang
pagbabago sa kurba ng demand
Aralin 18 Ang Pambansang Ekonomiya
A. Pagtuklas
1. Ipalagay ang mga ginupit na akmang smiley sa bawat
bilang upang masukat ang kahandaan ng mga mag-aaral
sa paksa.
  
Malawak ang kaalaman
sa paksa
Hindi gaanong malawak
ang kaalaman sa paksa
Hindi malawak ang
kaalaman sa paksa
________ 1. Iba’t ibang modelo ng pambansang ekonomiya
________ 2. Mga sektor sa bawat modelo na nakaiimpluwensya sa takbo o galaw ng pambansang ekonomiya
________ 3. Ugnayan at epekto ng mga pangunahing tagapagganap o sektor ng pambansang ekonomiya
Sagot:
1. financial market
4. foreign economy
2. open economy
5. kalakalang panlabas
3. commodity market
B. Paglinang
1. Pangkatin ang klase sa lima. Bawat pangkat ay may takdang
gawain at paksang tatalakayin tungkol sa iba’t ibang modelo
ng pambansang ekonomiya. Tingnan ang mga pigura na nasa
pp. 200-207 ng batayang aklat.
Ganyakin ang bawat pangkat na gumamit ng karagdagang
pantulong sa pag-uulat tulad ng tsart o graph ng mga kasalukuyan o bagong nasaliksik na datos upang lalong maging
malinaw ang pag-uulat.
34
2. Gamiting gabay sa pag-uulat ng bawat pangkat ang sumusunod na mga tanong:
a. Sino ang mga mahalagang tagapagganap sa bawat
modelo ng pambansang ekonomiya? Ano ang tuon o pokus
ng bawat isa?
b. Ano ang pangunahing katangian ng bawat aktor/sektor
na ito?
c.
Ano ang ugnayang namagitan sa bawat sektor ng modelo
ng pambansang ekonomiya?
d. Paano naiimpluwensyahan ng ugnayang nabanggit ang
takbo o galaw ng pambansang ekonomiya?
e.
Anong mga kondisyon ang nagpapahayag ng positibo
o negatibong epekto sa ekonomiya bunga ng ugnayang
ito?
C. Pagpapalalim
1. Gabayan ang mga mag-aaral sa pagsasagawa ng isang mock
interview sa mga mahalagang taong may kaugnayan sa paksa.
Gamiting gabay ang mga paksa na maaaring itanong sa mga
kakapanayamin sa mock interview.
a. Opisyal ng National Statistics Office – mga modelo ng
pambansang ekonomiya; mga tauhan/sektor na bumubuo
sa bawat modelo; mga katangian ng bawat modelo
b. Kalihim ng Department of Finance – ugnayan ng bawat
aktor/sektor sa isa’t isa; iba’t ibang kondisyon/sitwasyon
na nagpapahayag ng positibo at negatibong epekto
ng ugnayang nabanggit; paraan ng paglutas ng pamahalaan kapag may negatibong epekto sa pambansang
ekonomiya
c.
Gobernador ng Bangko Sentral ng Pilipinas – kahulugan ng balanseng daloy ng kalakal at serbisyo;
paraan upang ito ay makamit; hakbangin upang maitaguyod ang balanseng daloy ng kalakal at serbisyo sa bawat
modelo ng pambansang ekonomiya
2. Magsagawa ng malayang talakayan gamit ang sumusunod
na mga tanong:
a. Bakit kailangang maging balanse ang daloy ng kalakal,
paglilingkod at kita sa isang ekonomiya?
b. Ano ang mangyayari kung may paglabas (outflow) ng kita
sa ekonomiya? Paano ito maibabalik (inflow) sa paikot
na daloy?
3. Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbuo ng paglalahat. Ipabasa
ang Pagbubuod sa pahina 208 ng batayang aklat.
D. Paglalapat
1. Magpabuo ng collage na nagpapakita ng mga modelo ng daloy
ng pambansang ekonomiya. Sabihing maaaring gumamit ng
mga larawan sa magasin upang maipakita ang paikot na daloy.
Ipapaliwanag at ipahambing ang mga larawan.
2. Markahan ang ginawang collage gamit ang rubric na nasa
Apendiks.
E. Pagpapahalaga
1. Itanong: Paano ka makatutulong upang ang positibong pagbabago sa kalagayan ng pambansang ekonomiya ay makamtam?
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, pigura ng iba’t ibang modelo ng paikot na daloy,
magasin, pandikit, gunting, cartolina, ginupit na larawan ng mga
smiley
Aralin 19 Produksyon at Kita ng Pambansang Ekonomiya
A. Pagtuklas
1. Ipaskil ang mapa ng Pilipinas. Sa paligid nito ay magdikit
ng mga larawan ng mga overseas Filipino worker at mga tapos na produkto tulad ng kotse, TV, kompyuter, sapatos, bag,
at electric fan.
35
Sagot:
1. real GDP
4. pamamaraang value added
2. benchmarking
5. NFIA
3. projected GNP
B. Paglinang
Gamitin ang network tree upang mailarawan at maipaliwanag ang mga mahalagang konseptong nakapaloob sa paksang
tatalakayin.
Pambansang Kita
C. Pagpapalalim
Ipabuo ang sumusunod na mga pangungusap:
1. Kapag may malaking dayuhang pamumuhunan sa
bansa, ang epekto nito sa GNP ay (mataas na antas ng
produksyon at mataas na bilang ng empleyo).
2. Ang pagdami ng mga turistang dayuhan ay may hudyat
na (maraming inflow ng dolyar) sa ekonomiya ng bansa.
3. Ang matatag na ekonomiya ay nangangahulugang ang
pambansang kita at produksyon ay (patuloy na lumalago).
4. Hindi dapat higpitan ng pamahalaan ang pagpapadala ng
mga OFW sa ibang bansa sapagkat (sila ang pinagmumulan ng remittances) at ang epekto nito ay (katatagan
ng ekonomiya).
D. Paglalapat
1. Ipagpalagay na ang mga datos sa ibaba ay batay sa pambansang kita ng isang haypotetikal na bansa. Sagutin ang mga
tanong sa ibaba.
Paraan ng Pagsukat
Income Approach
Expenditure Approach
Value-Added Approach
Mga Nakapaloob
na Aytem
Mga Nakapaloob
na Aytem
Mga Nakapaloob
na Aytem
Pambansang Kita
(sa milyong piso, presyo sa kasalukuyang panahon)
Personal Consumption Expenditures (C)
Government Consumption (G)
Capital Formation (I)
Exports
1.
2.
3.
4.
1.
2.
3.
4.
1.
2.
3.
4.
Pormula sa Pagsukat
Pormula sa Pagsukat
Pormula sa Pagsukat
Kahalagahan
Kahalagahan
Kahalagahan
Imports
Net Factor Income from abroad (NFIA)
3,500
560
800
2,100
1,950
480
a. Ano ang net exports batay sa mga datos? Ano ang ibig
sabihin nito?
b. Ano ang GDP at GNP ng sinusuring bansa batay sa
ibinigay na mga datos?
36
E. Pagpapahalaga
Itanong: Paano makapag-aambag ang inyong pamilya sa
pambansang produksyon ng bansa? Bakit ito mahalaga tungo sa
pagsulong ng pambansang ekonomiya?
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, mapa ng Pilipinas, larawan ng mga tapos na
produkto at mga OFW, statistical data ng GNP at GDP ng Pilipinas
Aralin 20 Pagbabago sa Kalagayan ng Ekonomiya
A. Pagtuklas
1. Ipakita sa mga mag-aaral ang mga news clipping o headline
tungkol sa isang malawakang kilos-protesta. Itanong sa
mag-aaral ang posibleng dahilan ng protesta. Gabayan ang
mga mag-aaral sa pamamagitan ng pagbibigay-pansin sa
mga nilalaman ng mga placard.
2. Magsagawa ng oryentasyon sa mga inaasahan ng aralin ukol
sa pagbabago sa kalagayan ng ekonomiya.
3. Ipasagot ang Talasalitaan sa pp. 238-239 ng batayang aklat.
Sagot:
1. produce price index
6. depression
2. expansion
7. recovery
3. boom period
8. economic fluctuations
4. bust period
9. downsizing
5. recession
10. inflation
B. Paglinang
1. Mock Interview. Magsagawa ng mock interview sa sumusunod
na mga tao batay sa paksang tatalakayin.
a. Negosyanteng Tsino — mga business cycle at epekto
nito sa presyo ng bilihin
b. Retiradong kawani ng pamahalaan — kalagayan ng
ekonomiya ng bansa sa nakalipas na 20 taon; halaga
ng piso laban sa dolyar sa nakalipas na 20 taon at
kadahilanan ng ganitong kalagayan; mga epekto nito sa
pamilya at sa bansa
c. Karaniwang maybahay — pagtaas ng presyo ng langis;
tuwirang epekto nito sa kanyang binibiling produkto;
solusyon sa kalagayan
d. Propesor ng ekonomiks sa kilalang pamantasan —
mga pormula sa pagtutuos ng inflation, CPI, at PPP;
mga halimbawa ng mga indicator kung kailan may
pagbabagong nagaganap sa business climate
e. Mga kinatawan ng DTI at BOI — programa kapag may
nararanasang paghina ng ekonomiya
Ang nakalap na kasagutan mula sa mock interview ay
iuulat ng mga mag-aaral at gagawing pokus para sa malayang
talakayan.
2. Lecture-forum. Magsagawa ng isang lecture-forum sa klase.
Lagyan ng angkop na tema ang forum. Ang lecture na tatalakayin ay ibabahagi ng mga pinili o naimbitang panauhin
na kilalang dalubhasa sa iba’t ibang paksa na sakop ng araling ito. Magkakaroon ng open forum pagkatapos ng lecture.
Magbibigay lamang ng paglilinaw ang guro kung may mga
konseptong hindi gaanong naunawaan.
C. Pagpapalalim
Ipaskil sa pisara ang talahanayan at pasagutan sa mga
mag-aaral. Ipakompyut ang antas ng pagbabago ng CPI.
Taon
CPI (2000=100)
Antas ng Pagbabago
ng CPI (%)
2002
250
_____
2003
250
_____
2004
6,000
_____
2005
1,000
_____
2006
1,200
_____
37
D. Paglalapat
Magpasaliksik sa Internet o Philippine Statistical Yearbook
ukol sa antas ng implasyon sa Pilipinas sa nakalipas na 10 taon.
Ilapat sa graph ang nasaliksik na datos. Ipasulat ito sa harap
ng klase.
E. Pagpapahalaga
1. Itanong: Paano mo mauugnay ang kasabihang “Habang
maikli ang kumot ay matutong mamaluktot” sa suliranin
ng ekonomiya tulad ng implasyon?
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, news clipping o headline ukol sa malawakang
kilos-protesta, antas ng implasyon sa Pilipinas
Aralin 21 Patakarang Piskal
A. Pagtuklas
1. Magpakita sa klase ng resibo ng produkto at bigyang-pansin
ang 12% VAT. Magpakita rin ng larawan ng proyektong panlipunan tulad ng ginawang kalsada o tulay, hospital, daungan,
at paaralan.
2. Itanong sa mag-aaral: Bakit kailangang mangalap ng
karagdagang buwis ang pamahalaan?
3. Ipasagot ang Talasalitaan sa pahina 256 ng batayang
aklat.
B. Paglinang
1. Debate. Pangkatin ang klase sa tatlo. Ang unang dalawang
pangkat ang bubuo sa sang-ayon at hindi sang-ayon. Ang
ikatlong pangkat ang magsusuri ng dalawang pangkat.
Pumili ng alinman sa sumusunod na paksa bilang tuon ng
pagtatalo.
Pagtalunan na:
a. Nakikinabang ang bansa sa mga patakarang piskal na
ipinatutupad ng pamahalaan.
b. Kapag may kakulangan sa pondo para sa pambansang
badyet, ang Kongreso ay dapat magpasa ng panibagong
pagbubuwis upang ito ay mapunan.
c. Ang paghiram ng salapi ng Pilipinas sa ibang bansa ay
nakatutulong sa pagpapatupad ng mga proyekto o programa nito.
2. Mock session sa Kongreso. Gawing batayan ang parliamentary
procedure upang susugan ang panukalang karagdagang buwis
na may layuning madagdagan ang pondo ng pamahalaan.
3. Malayang talakayan. Batay sa takdang aralin at mga pangkatang gawain ng mga mag-aaral, magsagawa ng malayang
talakayan. Dapat malalim at malinaw ang katanungan upang
lubos na masuri ng mga mag-aaral ang lahat ng nailahad na
datos at impormasyon.
C. Pagpapalalim
a. Bakit tinaguriang lifeblood ng pamahalaan ang buwis?
b. Masasabi ba nating laging masama ang epekto kung
tataasan ang singil sa buwis? Pangatwiranan ang sagot.
c. Paano ba dapat gastusin ang pondo ng bayan?
kuru-kuro.
3. Para sa karagdagang kaalaman, ipasaliksik ang mahahalagang probisyon ng Republic Act No. 9337. Matatagpuan sa
i-learn.vibalpublishing.com ang link para dito. Magkaroon
ng malayang talakayan hinggil sa opinyon ng mga mag-aaral
tungkol dito.
D. Paglalapat
Ibigay bilang takdang-aralin: Alamin ang kita ng inyong
pamilya para sa isang buwan. Gumawa ng sariling badyet at
ipakita ito sa pamamagitan ng pie graph. Iulat ito sa klase.
38
E. Pagpapahalaga
Ipasagot ang Pagpapahalaga sa pahina 256 ng batayang aklat.
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, resibo, larawan ng proyektong panlipunan, Income
Tax Return at W2, Internet
Aralin 22 Ang Patakarang Pananalapi
A. Pagtuklas
Sagot:
a. discounting — proseso ng pagpapautang ng bangko sentral
b. moral suasion — paghikayat ng bangko sentral sa mga
bangko na ayusin ang paggamit ng reserves
c. excess reserves — tumitiyak na matutugunan ng bangko
ang demand sa salapi ng kanilang kliyente
d. open market — tumutukoy sa pamilihan ng securities na
bukas sa public auction
B. Paglinang
1. Pagsasadula. Gagampanan ng mga mag-aaral ang mga katauhang nasa ibaba at magbabahagi sila ng kanilang kaalaman
ayon sa paksang nakatakda para sa kanila at ayon sa katauhang kanilang kinakatawan.
a. Gobernador ng Bangko Sentral ng Pilipinas — patakarang
pananalapi sa Pilipinas; mga usapin ukol dito; pagkontrol
sa money supply
b. Kalihim ng DTI — kalagayan ng pamumuhunan o investment sa bansa
c. Manager ng isang bangko — pagpapairal sa easy at tight
money policy sa Bangko Sentral ng Pilipinas
d. Kawani ng Philippine Stock Exchange — kalagayan,
usapin, at katatagan ng stock market at pamumuhunan
sa Pilipinas
e.
Kinatawan ng SEC — patakaran tungkol sa open market
operations ng mga bahay-kalakal
Magkakaroon ng malayang talakayan pagkatapos ng
pagsasadula. Ang guro ay facilitator lamang upang bigyan
ng pagkakataon ang mga mag-aaral na masuri at mataya
ang paglalahad na ibinahagi sa dula-dulaan.
2. Panel discussion. Mag-anyaya ang klase ng mga panauhing
magsasalita tungkol sa mga paksang tulad ng nasa duladulaan. Magkakaroon ng open forum pagkatapos ng
pananalita ng bawat panauhin.
3. Markahan ang isinagawang dula-dulaan at panel discussion
gamit ang rubric para dito sa Apendiks.
C. Pagpapalalim
1. Itanong: Bakit kailangang kontrolin ng Bangko Sentral ang
money supply? Hayaang magpaliwanag ang mga mag-aaral
ng kanilang kuru-kuro.
3. Atasan ang mga mag-aaral na bumisita sa i-learn.vibalpublishing.com para sa link ng artikulo tungkol sa BSP.
Pagtibayin ang kanilang kaalaman sa patakarang pananalapi
sa pamamagitan ng muling pagkilala sa mahahalagang konsepto rito at sa paglalaro ng interactive simulation. Ipatala sa
isang papel ang natutuhan ng mga mag-aaral mula sa mga
gawaing ito.
D. Paglalapat
Magsaliksik sa Internet o Philippine Statistical Yearbook ukol
sa money supply ng Pilipinas sa nakalipas na 10 taon. Ipalapat
ito sa graph at pabigyan ng interpretasyon ang kanilang gawa.
E. Pagpapahalaga
Itanong: Bilang isang mag-aaral, paano mo gagamitin nang
maayos ang iyong salapi (tulad ng baon) upang makatulong sa
pagpapabuti ng ekonomiya?
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, mga pigura, Internet, Philippine Statistical
Yearbook
39
Aralin 23 Mga Institusyong Pinansiyal: Bangko, Bahay-sanglaan,
at Kooperatiba
A. Pagtuklas
Ipasagot ang Talasalitaan sa pp. 278-279 ng batayang aklat.
Sagot:
1. c
4. b
2. a
5. d
3. e
B. Paglinang
Pangkatin ang klase sa apat. Iatas sa mag-aaral na mag-ulat
tungkol sa paksa gamit ang concept map.
Mga Institusyong Pinansyal
Bangko
Hindi Bangko
C. Pagpapalalim
1. Itanong: Sa paanong paraan nakatutulong ang mga institusyong pinansyal sa pagsulong ng kaunlarang pang-ekonomiya?
Hayaang magpaliwanag ang mga mag-aaral ng kanilang
kuru-kuro.
Maaaring gamiting gabay ang Pagbubuod sa pahina 278
ng batayang aklat.
D. Paglalapat
1. Magpagawa ng survey sa pamayanan ng mga mag-aaral
at alamin ang mga institusyong pinansyal na matatagpuan
doon. Ipakategorya ang mga ito kung nabibilang sa bangko
o hindi bangko.
E. Pagpapahalaga
1. Itanong: Alin sa mga institusyong pinansyal ang higit na
nakatutulong sa kabuhayan ng mas nakararaming mamamayan? Bakit?
2. Bigyang-reaksyon ang kasabihang “kapag may isinuksok, may
madudukot.”
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, graphic organizer, Internet
Aralin 24 Ang Salapi at ang Bangko Sentral ng Pilipinas
b. Ang paksang, “Kahalagahan ng mga Institusyon ng
Pananalapi,” ay maaaring isagawa sa pamamagitan
ng skit.
Maaaring gamiting gabay ang sumusunod na tanong
para sa pangkatang gawain:
1. Ano ang mga institusyong bumubuo sa sektor ng
pananalapi?
2. Bakit mahalaga ang mga institusyong pinansiyal?
3. Paano nakikibahagi ang mga institusyong ito sa
kabuuang ekonomiya ng bansa?
A. Pagtuklas
1. Hanapin sa hanay B ang salapi ng mga bansang nakalista
sa hanay A.
B
A
(b)
a. baht
______
1. England
(e)
b. pound
______
2. Japan
(c)
c. rial
______
3. Saudi Arabia
(a)
d. rupee
______
4. Thailand
(d)
______
5. India
e. yen
40
B. Paglinang
1. Pangkatin ang klase sa dalawa. Magsasagawa ng skit ang
bawat pangkat batay sa sumusunod:
• Ang barter system
• Ang pamimili sa kasalukuyang panahon
Iproseso ang ginawang skit sa gabay ng guro.
2. Magsagawa ng isang panayam o talk show para sa paksang,
“Kasaysayan ng Pagtatatag ng Bangko Sentral ng Pilipinas
at ang mga Tungkulin Nito.”
Maaaring gamiting gabay ang sumusunod na tanong para
sa pangkatang gawain.
a. Ano ang salapi?
b. Ano ang mga salik na nagpapabago sa halaga ng salapi
at money demand? Ipaliwanag ang bawat isa.
c. Paano nagsimula ang mga bangko sentral?
d. Bakit mahalaga ang Bangko Sentral ng Pilipinas?
C. Pagpapalalim
a. Anong mga salik ang nagbunsod sa ebolusyon ng salapi?
b. Paano mapananatili ang tiwala ng tao sa salapi?
kuru-kuro.
Tingnan ang Pagbubuod sa pahina 292 ng batayang aklat.
D. Paglalapat
Magpadala sa klase ng salapi o larawan ng salapi (nasa aktwal
na laki) ng iba’t ibang bansa. Kilalanin ang mga ito. Kung maaari
ay ilagay sa isang illustration board. Ipahambing ang gawa ng
bawat mag-aaral sa kanilang mga kamag-aral at ipakita ito sa
harap ng klase.
E. Pagpapahalaga
1. Maraming bagay ang hindi nabibili ng salapi tulad ng:
a. pagmamahal
c. tunay na kaibigan
b. sapat na tulog
d. kalusugan
aklat.
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, mga salapi ng iba’t ibang bansa, illustration
board, Internet
Aralin 25 Pandaigdigan at Pambansang Pananalapi
A. Pagtuklas
1. Ipaskil ang karikaturang ito sa pisara.
2. Itanong ang sumusunod sa klase:
a. Anong konsepto ang ipinakikita ng karikatura?
b. Anong salapi ang gagamitin sa kalakalang pandaigdig?
B. Paglinang
1. Maaaring gumamit ang guro ng film showing tungkol sa
Ikalawang Digmaang Pandaigdig o magsagawa ng skit ang
mga mag-aaral tungkol dito. (Ipoproseso ito ng mga mag-aaral
sa gabay ng guro. Bibigyang-tuon ang pinsalang dulot ng
digmaan at ang pagtatatag ng World Bank at IMF).
2. Maaari ding magsagawa ng panayam sa pagtalakay ng
paksang, “Mga Pamantayan sa Pandaigdigang Sistema ng
Pananalapi.”
41
Maaaring gamitin bilang gabay ang sumusunod na mga
tanong para sa mga gawain.
a. Ano ang mga pamantayan ng pandaigdigang sistema
ng pananalapi?
b. Ano ang mga pandaigdigang institusyon ng pananalapi? Paano naitatag ang mga ito?
c. Ano ang mga layunin ng IMF at WB? Ipaliwanag.
d. Paano nagkaroon ng kaugnayan ang pambansang
sistema ng pananalapi sa pandaigdigang sistema ng
pananalapi?
C. Pagpapalalim
a. Alin sa mga pamantayan sa pandaigdigang sistema ng
pananalapi ang pinakamainam? Bakit?
b. Sa paanong paraan nakatutulong ang mga pandaigdigang
institusyon ng pananalapi sa ekonomiya ng bansa?
kuru-kuro.
D. Paglalapat
Tunghayan sa mga pahayagan ang antas ng palitan ng piso
sa ibang dayuhang salapi. Ipahambing ito sa antas ng palitan
sa nakalipas na limang araw. Suriin ang pagbabago sa palitan.
(Maaari itong ilapat sa isang line graph.) Ipasulat sa klase ang
mga posibleng dahilan ng pagbabago sa antas ng palitan.
E. Pagpapahalaga
Itanong: Nararapat ba ang patuloy na pangungutang ng bansa
upang matustusan ang mga proyektong pangkabuhayan nito?
Ipaliwanag ang sagot.
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, karikatura, Internet
A. Kaalaman sa Pagsusuri. Isulat ang titik T kung tama ang mga sumusunod na pahayag. Kung mali, palitan ang mga salitang may salungguhit upang maging wasto ang pahayag.
1. Kung ang impok ay mas mataas kaysa sa pahunan, ang potensyal
na GNP ay bababa. (T)
2. Maaaring magkaroon ng surplus sa badyet kapag mas marami
ang gastos pampamahalaan kaysa inaasahang papasok na buwis.
(deficit)
3. Sa modelong two sector economy ang sambahayan ang tuwirang
tagapangasiwa sa paglikha ng produkto. (bahay-kalakal)
4. Ang palabas na kita mula sa daloy ng kalakal at serbisyo ay
tinatawag na injection. (leakage)
5. Ang cedula ay isang halimbawa ng direct tax. (T)
6. Kapag tumaas ang presyo ng mga bilihin dahil sa pagtaas ng
presyo ng mga sangkap pamproduksyon tinatawag natin itong
demand pull inflation. (cost push inflation)
7. Kapag ibinababa ang buwis, ang kapasidad ng disposable income
o kitang pwedeng gastusin ay tataas. (T)
8. Kapag may implasyon, ang mga nagpapautang ay nalulugi.
(kumikita)
9. Kapag tumaas ang palitan ng halaga ng piso sa dolyar, lumalaki
ang kita ng mga Pilipinong exporter. (lumiliit)
10. Sa two sector economy ang ekilibriyong GNP ay matatamo
kapag ang produksyon = pagkonsumo. (T)
B. Kaalaman sa Aplikasyon. Piliin ang pinakatamang sagot. Titik
lamang ang isulat.
1. Kapag mababa ang interes ng salaping impok sa bangko ibig
sabihin nito ay:
a. hindi nag-iimpok*
b. binabawasan ang impok
c. dinadagdagan ang impok
d. kukunin ang deposito sa bangko
42
2. Sa three sector economy ang ekilibriyong GNP ay matatamo kapag
ang pamumuhunan at pamahalaan ay katumbas ng:
a. impok at buwis*
b. angkat at buwis
c. impok at subsidy
d. pagkonsumo at produksyon
3. Ang malawakang kawalan ng trabaho ay maaaring malunasan
kapag ang pamahalaan ay:
a. magbababa ng buwis
b. pabababain ang deficit
c. magbabawas ng gastos
d. magsasagawa ng maraming proyektong pang-imprastruktura*
4. Nais ni Mr. Tan na mapalago ang kanyang bakeshop sa Makati.
Dinagdagan niya ng lahat ng salik ng produksyon upang
maisakatuparan ito, maliban sa isa, ang espasyo ng kanyang
bakeshop. Ang batas pang-ekonomiya na angkop sa kalayang
ito ay:
a. Batas ng papaunti/papaliit na kapakinabangan
b. Batas ng ipinagpalibang halaga
c. Batas ng papaunting balik*
d. Batas ng kalikasan
5. Hindi totoong kita ang isinulat ni Mr. Ching sa kanyang
taunang pagbabayad ng buwis. Ang epekto nito sa kalagayang
pang-ekonomiya ay:
a. mababawasan ang paglilingkod na maibibigay sa bayan*
b. dadami ang paglilingkod sa bayan
c. lalaki ang disposable income ni Mr. Ching
d. liliit ang magiging kita ng mga tao
6. Layunin ng pamahalaan na ipatupad ang serbisyong pangkaunlaran tulad ng edukasyon, pabahay, at imprastruktura. Bilang
isang mabuting mamamayan, ano ang isang pangunahing tungkulin upang ito ay maisakatuparan ng pamahalaan?
a. gampanan ang responsibilidad upang hindi maging pabigat
sa bayan
b. magbayad ng tamang buwis sa takdang panahon*
c.
maging aktibong kasapi ng inyong barangay
d. kumilos ayon sa dikta ng konsensya
7. Hindi lahat ng tao ay nalulungkot kapag may implasyon sa bansa
at kapag mayroong kalagayang ganito, ang malimit na natutuwa
ay ang mga:
a. mamamayang may takdang kita o sahod
b. nagpautang dalawang taon na ang nakalipas*
c.
nangutang dalawang taon na ang nakalipas
d. may-ari ng mga insurance policy
8. Upang bumaba ang presyo sa pamilihan, kailangan ay:
a. bawasan ang pera sa sirkulasyon*
b. dagdagan ang salapi sa sirkulasyon
c.
dagdagan ang sahod ng mga manggagawa
d. a at b
9. Umabot ang antas ng implasyon sa 99%. Ang epekto nito sa
iyong personal na pamumuhay ay:
a. tataas ang uri ng iyong mabibiling serbisyo
b. mababawasan ang dami ng iyong mabibili*
c.
lalaki ang iyong deposito sa bangko
d. sasapat ang iyong baon
10. Kung mabilis ang paglaki ng populasyon, samantalang ang GNP
ay walang pagbabago, ang per capita income ay:
a. lalaki
c.
mananatili
b. liliit*
d. walang sagot
C. Punan ang patlang ng tamang sagot.
1. Ang kabuuang produksyon o kitang nanggaling sa loob ng bansa
ay tinatawag na ___________. (Gross Domestic Product)
43
2. Ang inflation ay tumutukoy sa pangkalahatang pagtaas ng
___________ sa halos buong pamilihan sa buong ekonomiya.
(presyo)
3. Tinaguriang bangko ng mga __________ ang Bangko Sentral.
(bangko)
4. Ang pagkontrol sa suplay ng ___________ ay ginagampanan
ng Bangko Sentral ng Pilipinas sa pamumuno ng Monetary Board.
(salapi)
5. Ang halaga ng metal na ginagamit sa paglikha ng salapi ay tinatawag na ___________. (intrinsic value)
D. Iugnay ang hanay A sa hanay B. Isulat sa patlang ang titik ng
tamang sagot.
______
1.
(c)
______
2.
(a)
______
3.
(b)
6. Ang siklo kung saan malaki ang produksyon ng pambansang
ekonomiya ay tinatawag na ____________. (boom period)
7. Ang patuloy na pagliit o pagbaba ng produksyon ng pambansang
ekonomiya ay tinatawag na ____________ (bust period)
______
4.
(e)
8. Tumutukoy sa proporsyon ng dami ng walang trabaho sa
kabuuang lakas-paggawa ang ____________. (unemployment rate)
9. Ang listahan o talaan ng mga nagbabagong presyo ng kalakal o
serbisyong karaniwang binibili o tinatangkilik ng konsyumer
ay ang ____________. (Consumer Price Index)
10. Ang pangkalahatang pagtaas ng presyo ng bilihin at pagbaba
ng halaga ng piso ay ang ____________. (inflation)
11. Ito ang tinaguriang lifeblood ng pamahalaan, sapilitang
kontribusyon ng mamamayan sa pamahalaan. (Buwis)
12. Ang mga ____________ ay mga salik ng produksyon na iniluluwas
sa mga dayuhang ekonomiya at kita naman para sa pambansang
ekonomiya. (inflow)
______
5.
(d)
A
Nangangasiwa sa lahat
ng bangko upang maging
maayos ang sistema ng pananalapi sa Pilipinas
Humihikayat sa mga tao na
mag-impok at magtipid
Layuning tulungan ang mga
kooperatiba at maliliit na
negosyante sa lalawigan
Nagkakaloob ng mas mabilis na paraan ng pagpapautang o pagpapahiram sa
mga taong nangangailangan ng salapi kapalit ang
collateral
Layuning tulungan ang mga
small and medium scale na
industriya
B
a. bangko sa pagtitipid
b. bangkong rural
c.
Bangko Sen tral
ng Pilipinas
d. D e v e l o p m e n t
Bank of the Philippines
e.
bahay-sanglaan
E. Kompyutin ang Price Index kung ang batayang taon ay 2000.
Taon
Halaga ng Produkto
13. Ang siklo ng paglaki at pagliit ng produksyon ng panloob na
ekonomiya ay tinatwag sa ekonomiks na ____________. (business
cycle)
2000
5100
100
2001
5200
200
14. Ang pagtaas ng average na presyo ng higit sa 50% bawat buwan
ay kilala bilang ____________. (hyperinflation)
2002
5300
300
2003
5400
400
2004
5500
500
15. Kapag binabaan ng pamahalaan ang paggastos at magpapataw ito ng mataas na antas ng buwis, ito ay nagpapatupad
ng ____________. (contractionary fiscal policy)
Consumer Price Index
44
F. Punan ng tamang sagot ang mga kahon upang mabuo ang modelo ng
paikot na daloy ng pambansang ekonomiya. Piliin ang sagot sa hanay
ng mga salita sa ibaba.
Panlabas na Sektor
Bahay-kalakal
Sambahayan
Kita
Pamahalaan
Agrikultura
Pamilihang Pinansyal
Paggasta
Pamilihan ng Kalakal
at Paglilingkod
Pagbebenta ng kalakal
at paglilingkod
Pagbili ng kalakal
at paglilingkod
(Bahay-kalakal)
1. _____________
G. Semantic Scale: Pagpasyahan kung ang mga pangyayari ay makabubuti, balanse, o di-makabubuti sa ekonomiya
Indicator:
Makabubuti
+2 = lubhang kapaki-pakinabang
+1 = may kaunting kapakinabangan
0 = balanse ang pakinabang
Hindi makabubuti
-1 = walang kapakinabangan
-2 = lubos na walang kapakinabangan
Pangyayari:
______
1. Pag-imprenta ng maraming salapi
(+1)
(Sambahayan)
2. _____________
______
2. Pagtaas ng interes sa pangungutang
(+1)
______
3. Paghikayat sa dayuhang mamumuhunan
(+2)
Input para sa
produksyon
Sahod, upa,
at tubo
Salik ng produksyon
Pamilihan ng Salik
at Produksyon
______
4. Pagbebenta ng securities ng pamahalaan
(+2)
______
5. Pagpapairal ng tight money policy
(+1)
______
6. Pagtaas ng antas ng implasyon
(+1)
Kita
______
7. Paghikayat sa small and medium-scale industries
(+2)
______
8. Paglakas ng piso kontra dolyar
(+2)
Pamumuhunan
Pinansyal)
3. (Pamilihang
__________________
Pag-iimpok
______
9. Pagtaas ng reserve requirement sa mga bangko
(–1)
______
(+2) 10. Pagbibigay ng mga seminar at training sa mga
manggagawa
Pagbili ng kalakal
at paglilingkod
(Pamahalaan)
4. __________________
Buwis
Buwis
Pagluluwas
Sweldo, tubo,
transfer payments
(panlabas na sektor)
5. __________________
Pag-aangkat
45
YUNIT
IV
C. Paglalapat
Nakalalahok sa mga gawaing pampaaralan o pampamayanan
kung saan kailangan ang matibay na paninindigan at saloobin
upang maisulong ang angkop at maayos na operasyon ng iba’t
ibang sektor pang-ekonomiya na magdudulot ng pambansang
kaunlaran
MGA SEKTOR NG EKONOMIYA
pag-unawa sa kahalagahan ng iba’t
ibang sektor pang-ekonomiya tungo sa
kaunlarang pangkabuhayan at panlipunan
ng bawat Pilipino
Nakagagawa ng feasibility
study na tumatalakay sa kalagayan
ng mga sektor ng ekonomiya, mga
suliraning kinakaharap nito at
solusyong ipinaiiral upang matamo
ang pambansang kaunlaran.
Mahalagang Tanong
Mahalaga ang bahaging ginagampanan
ng bawat sektor pang-ekonomiya ng
Pilipinas sa pagtamo ng isang matatag at
maunlad na pambansang ekonomiya na may
tuwirang epekto sa mga mamamayan nito.
Paano naaapektuhan ng iba’t
ibang sektor pang-ekonomiya ng
bansa ang layunin nito na pambansang katatagan at kaunlaran?
ANTAS 2: PAGTATAYA
A. Pagpapaliwanag
Naipapaliwanag ang kahalagahan ng bahaging ginagampanan ng bawat sektor ng pang-ekonomiya tungo sa pambansang
kaunlaran
B. Pagpapakahulugan
Nabibigyang-puna na ang matatag at maunlad na pambansang ekonomiya ay epekto ng matibay at maayos na operasyon
ng iba’t ibang sektor pang-ekonomiya ng bansa
D. Perspektibo
Nabibigyang-katwiran na ang adhikain o layunin ng isang
matatag at maunlad na pambansang ekonomiya ay makakamit
sa pamamagitan ng pagsasaayos ng operasyon at gawain ng lahat
ng sektor pang-ekonomiya ng bansa
Nailalagay ang sarili sa katayuan ng bawat kasapi ng
iba’t ibang sektor pang-ekonomiya at natutukoy ang naging
kontribusyon ng bawat isa upang matamo ang hinahangad na
pambansang kaunlaran
Nakikilala ang mahalagang papel ng bawat kasapi o
kalahok sa sektor pang-ekonomiya, na ang pagpapalakas o
pagiging matatag nito ay hindi lamang dapat iatang sa pamahalaan, bagkus may mahalagang bahagi rin ang mamamayan
1. Paggawa ng feasibility study na tumatalakay at sumusuri sa
operasyon at gawain ng iba’t ibang sektor pang-ekonomiya ng
bansa, bahaging ginampanan nito sa pambansang kaunlaran at
pagpapatatag ng ekonomiya
2. Partisipasyon sa mga gawaing pampaaralan at pampamayanan
ukol sa pagpapabuti at pagsasaayos sa kalagayan at gawain ng
iba’t ibang sektor pang-ekonomiya
3. Pakikilahok sa pangkatang gawain o presentasyon ng klase
46
A. Tama o Mali. Sabihin kung tama o mali ang isinasaad ng
sumusunod.
(Tama)
_________
(Tama)
_________
(Tama)
_________
1. Kadalasan, ang mga hilaw na materyal na
ginagamit sa industriya ay nagmumula sa
agrikultura.
2. Isang dahilan ng mabagal na pagsulong ng
agri kultura ay ang pinsalang dulot ng mga
kalamidad tulad ng El Niño, red tide, baha,
at bagyo.
3. Ang mga gawain sa impormal na sektor ay
hindi nabibilang sa pagsukat ng Gross National
Product.
B. Bilugan ang titik ng tamang sagot.
1. Magkaugnay ang sektor ng agrikultura at industriya dahil
________.
a. tagatustos ng salapi ang industriya sa agrikultura
b. hindi magagawa ng agrikultura ang gawaing industriyal
c.
ipinauubaya ng agrikultura ang lahat ng gawain sa
industriya
d. sa agrikultura nagmumula ang sangkap na binubuo sa
mga industriya*
2. Ang balanse ng kalakalan ay mabuti kapag ________.
a. ang iniluluwas ay higit na malaki sa inaangkat*
b. ang inaangkat ay higit na malaki sa iniluluwas
c.
pantay ang dami ng iniluluwas sa inaangkat
(Mali)
_________
4. Ipinatupad ang Republic Act 6657 sa administrasyon ni Pangulong Ramon Magsaysay.
(Mali)
_________
5. Kapag may tatak PS ang isang produkto, galing
ito sa ibang bansa.
(Tama)
_________
6. Ang liberalisasyon ay tumutukoy sa malayang
pagbubukas ng lokal na ekonomiya sa dayuhang
pamumuhunan at kapital.
a. pagpapaunlad ng mga pamantayan*
(Tama)
_________
7. Ang Johnson and Johnson ay isang halimbawa
ng korporasyong transnasyonal o transnational
corporation (TNC) na nagmula sa Japan.
d. pagpapautang ng puhunan sa industriya at pangangalakal
(Tama)
_________
8. Ang Nokia Corporation ay isang kompanya sa
bansang Finland.
(Mali)
_________
9. Ang pagbibigay pahintulot ng pamahalaan sa
ibang bansa ng mas malayang pagpapasya at
pagpapatakbo ng kanilang negosyo ay tinatawag
na globalisasyon.
(Mali) 10. Transnational corporations ang katawagan
_________
sa malalaking negosyo na may malawak
na operasyon na kalimitan ay dayuhan ang
may-ari.
d. wala sa mga nabanggit
3. Layunin ng Bureau of Product Standards ang sumusunod
maliban sa ________.
b. pagpapalaganap ng impormasyong teknikal
c.
pagsusuri at pagpapatibay ng isang produkto
4. Ang doktrinang nagsasabing hindi dapat makialam ang pamahalaan sa gawaing pang-ekonomiya ay ang ________.
a. merkantilismo
c.
pasismo
b. laissez faire*
d. monopoly
5. Ipagpalagay na turista ka sa Thailand. Bumili ka ng pagkaing nagkakahalaga ng 1,000 baht. Ang kasalukuyang antas
ng palitan ay 200 baht bawat 1 dolyar. Magkano ang halaga
sa dolyar ng pagkaing binili mo?
a. $0.5
c.
$5*
b. $2
d. $20
47
6. Ang buwis na ipinapataw sa produktong inaangkat ay
tinatawag na ______.
a. taripa*
c. subsidy
b. quota
d. dumping
7. Ang tulong na ipinagkaloob ng gobyerno upang bumaba ang
halaga ng produksyon ng mga lokal na produkto ay ang ______.
a. quota*
c. duty
b. taripa
d. infant-industry
8. Batay sa prinsipyo ng comparative advantage sa dalawa o
higit pang produkto, dapat mag-espesyalista sa produktong
napoprodyus nang ______.
a. pinakamarami
c. pinakamabilis
b. pinakamaayos
d. pinakaepisyente*
9. Ang restriksyon na ipinatutupad ng isang bansa upang makontrol ang dami ng pumapasok na produkto mula sa iba ay
tinatawag na ______.
a. quota*
c. buwis
b. dumping
d. subsidy
10. Ang halaga ng isinusuko sa bawat pagpili ng produkto
o serbisyo dahil sa kakapusan ay ang ______.
a. opportunity cost*
c. absolute advantage
b. comparative advantage
d. balance of trade
C. Markahan ng (✓) kung kanais-nais at (✗) kung di-kanais-nais
ang sumusunod na mga gawain.
(✓) 1. Pagdalo ng mga magsasaka sa mga pagpupulong para
______
sa pagpaparami ng ani
(✓) 2. Pagsali sa mga proyekto ng pamahalaan tulad ng
______
tree-planting at iba pa
(✓) 3. Pagpapatayo ng mga bangko sa kanayunan
______
(✗) 4. Pagpapautang sa mga magsasaka ng may mataas na
______
interes
(✗) 5. Paggamit ng pestisidyo upang masupil ang mapamuk______
sang insekto sa pananim
Aralin 26 Sektor ng Agrikultura
A. Pagtuklas
1. Ipabasa ng guro ang sipi ng tulang “The Man with the Hoe”
ni Edwin Markham, anong ideyang pang-agrikultura ang
posibleng maiugnay rito?
Itanong ang sumusunod:
a. Anong mga gawain at produkto ang makikita sa sektor
ng agrikultura?
b. Bakit dapat pangalagaan ang sektor na ito?
Batay sa mga sagot, ipabigay ang kahulugan ng sektor
ng agrikultura.
Sagot:
1. agrikultura
2. high-yielding variety
3. loan shark
4. repormang agraryo
5. pagmamanukan
6. Comprehensive Agrarian Reform Program
7. ari-ariang nabawi
8. Presidential Decree No. 2
9. Ferdinand Marcos
10. reporma sa lupa
B. Paglinang
1. Ipakita sa mga mag-aaral ang iba’t ibang larawan ng mga
gawain o produktong galing sa sektor ng agrikultura.
Gawing pangganyak ang mga larawang ito upang simulan
ang paksang tatalakayin.
48
2. Gamitin ang concept cluster upang ilarawan ang mga bumubuo
sa mga subsektor ng agrikultura.
Paghahayupan
Pagsasaka
Agrikultura
Pangingisda
Pagmamanukan
3. Panel Discussion. Paksa ng talakayan: Ang Kasalukuyang
Kalagayan ng Sektor ng Agrikultura sa Pilipinas. Gabayan
ang talakayan sa pamamagitan ng mataas na antas ng
pagtatanong. Markahan ang isinagawang panel discussion
gamit ang rubric para dito na nasa Apendiks.
4. Panayam. Bumuo ng tatlo hanggang apat na pangkat sa klase.
Gawing pokus ng panayam ang sumusunod:
a. Kalagayan ng sektor ng agrikultura sa kasalukuyan
b. Mga suliranin sa sektor ng agrikultura
c. Programa ng pamahalaan upang mapaunlad ang
sektor ng agrikultura
d. Mga pakinabang na dulot ng sektor ng agrikultura sa
ekonomiya ng bansa
C. Pagpapalalim
1. Itanong sa klase ang kaugnay na mahalagang tanong: Ano
ang papel o bahaging ginagampanan ng sektor ng agrikultura sa ekonomiya ng bansa? Hayaang magbigay ng sariling
pananaw o opinyon ang mga mag-aaral.
2. Itanong din sa klase ang kaugnay na mga tanong.
a. Sa inyong palagay, bakit mahalagang pag-aralan ang
sektor ng agrikultura ng bansa?
b. Paano nilulutas ng pamahalaan ang suliraning kaugnay
sa sektor na ito?
c. Ano ang dapat gawin ng pamahalaan upang lalong
umunlad ang sektor na ito?
d. Paano nakatutulong ang sektor na ito sa inyo bilang
mamamayan at sa ekonomiyang pambansa?
3. Para sa karagdagang kaalaman tungkol sa mga isyu sa
kalagayan ng sektor ng agrikultura sa Pilipinas, ipa-access
ang link na matatagpuan sa i-learn.vibalpublishing.com.
Hingan ng opinyon ang mga mag-aaral hinggil sa nabasang
artikulo.
D. Paglalapat
1. Itanong sa klase kung mas makabubuti ba sa ekonomiya ng
Pilipinas na lalong paigtingin ang sektor ng industriya nito
kaysa sektor ng agrikultura. Hayaang ipaliwanag nila ang
kanilang sagot.
2. Talakayin sa klase ang magiging implikasyon sa ekonomiya
at sa kalagayan ng sektor ng agrikultura sakaling paigtingin
ng pamahalaan ang gawain sa sektor ng industriya ng bansa.
3. Sa huli, itimo sa isipan ng mag-aaral na ang Pilipinas ay kilala
bilang bansang agrikultural, kung kaya nararapat ang maayos
at masidhing pag-aaral sa angkop na programang tunay na
lilinang sa yamang-likas nito na makikita lamang sa sektor
ng agrikultura.
E. Pagpapahalaga
1. Itanong: Paano natin matutulungan at tuluyang maiaangat
ang kalagayan ng sektor ng agrikultura sa bansa?
aklat.
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, statistical data tungkol sa sektor ng agrikultura,
Internet, Philippine Statistical Yearbook
49
Aralin 27 Pangisdaan at Paggugubat
A. Pagtuklas
1. Ipabasa ng guro sa mag-aaral ang sipi ng tulang “TREE” ni
Joyce Kilmer. Ibigay din bilang takdang-gawain ang panonood
sa video documentary na “An Inconvenient Truth” ni dating
US Vice-President Al Gore. Itanong: Ano ang mga ipinakikita
at ipinahahayag na kasalukuyang kalagayan ng kagubatan
at karagatan o anyong-tubig sa Pilipinas at sa mundo?
a. Anong mga gawaing pang-ekonomiya ang makikita sa
subsektor na pangisdaan at paggugubat?
b. Sa paanong paraan dapat tugunan ng pamahalaan ang
matinding hamon o suliranin sa subsektor na ito?
1. a
5. c
2. f
6. d
3. b
7. e
4. h
B. Paglinang
1. Pagsasadula. Pangkatin ang klase sa apat. Pagtanghalin ang
bawat pangkat ng dula-dulaan na nagpapakita ng sumusunod:
a. Ang kasalukuyang kalagayan ng pangisdaan at
paggugubat sa Pilipinas
b. Mga suliranin sa pangisdaan at paggugubat
c. Epekto ng mga suliraning ito sa mga nagtatrabaho rito
at sa dami ng produktong nagmula rito
d. Proyekto o programa ng pamahalaan na nagtataguyod sa
kaayusan at kaunlaran ng pangisdaan at paggugubat
2. Debate. Bumuo ng dalawang pangkat sa klase: pangkat na
“sang-ayon” at pangkat na “hindi sang-ayon.” Ipapahayag ng
alinman sa dalawang pangkat ang kanilang saloobin, paniniwala, pananaw, at kaalaman tungkol sa sumusunod na mga isyu:
a. Pagpasyahan na matatamo lamang ang tunay na kaunlaran sa pangisdaan at paggugubat kung gagamit ng
makabagong teknolohiya para dito
b. Pagpasyahan na isang masusing pag-aaral sa tunay na
kalagayan ng pangisdaan at paggugubat ang kailangan
upang matamo ang kaunlaran nito
3. Panel discussion. Viewpoint: Ano ang Katotohanan sa Subsektor ng Pangingisda at Paggugubat?
Gawing malalim ang talakayan sa pamamagitan ng
pag-aanyaya sa mga piling panelista tulad ng kinatawan
ng agrikultura, mga forest ranger, mangingisda, negosyante,
at pinuno ng lungsod o lalawigan.
C. Pagpapalalim
1. Itanong sa klase ang kaugnay na mahalagang tanong:
Ano ang papel o bahaging ginagampanan ng subsektor
na pangisdaan at paggugubat sa ekonomiya ng bansa?
Hayaang magbahagi ng sariling pananaw o opinyon ang mga
mag-aaral.
2. Itanong din sa klase ang mga kaugnay na tanong.
a. Sa inyong palagay, bakit mahalagang pag-aralan ang
subsektor ng pangisdaan at paggugubat ng bansa?
b. Sa mga suliranin at hamon na kinakaharap ng subsektor
na ito, paano ito binibigyang-solusyon ng pamahalaan?
c. Paano dapat pangalagaan at paunlarin ng pamahalaan
ang subsektor na ito?
d. Bakit sama-samang pagkilos ang nararapat na hakbang
tungo sa tamang pangangalaga sa subsektor na
nabanggit? Pangatwiranan.
3. Ipabasa ang artikulo tungkol sa Forest Management Bureau.
Tingnan ang link para dito sa i-learn.vibalpublishing.com.
D. Paglalapat
a. Paano maisasakatuparan ang programang sustainable
development sa bansa?
b. Ano ang magiging implikasyon sa ekonomiya at kalikasan
kapag hindi balanseng ekolohikal ang mga programang
pangkaunlaran na ipatutupad sa bansa?
50
2. Itimo sa kaisipan ng mag-aaral na ang wastong paggamit
ng mga likas na yamang biyaya ng Maykapal ay magandang
pamana para sa susunod na henerasyon.
3. Ipagawa ang unang bilang sa Gawain sa pahina 327 ng
batayang aklat.
E. Pagpapahalaga
1. Itanong: Paano natin matutulungan at tuluyang maiaangat
ang kalagayan ng pangisdaan at paggugubat sa bansa?
C. Jollibee Foods Corporation
D. Mitsubishi Motors
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, DVD documentary na “An Inconvenient Truth”,
Internet, Philippine Statistical Yearbook
Aralin 28 Papel ng Sektor ng Industriya sa Kaunlaran
E. Toyota Motor Manufacturing
A. Pagtuklas
1. Piliin at itugma ang angkop na simbolo o logo sa bawat kompanya o korporasyong kinabibilangan nito.
Kompanya
A. Manila Electric Company
B. Petron Corporation
Logo
Gamitin ang mga gabay na tanong:
a. Anong mga ideya o konsepto ang maiuugnay sa bawat
simbolo o logo?
b. Anong mga uri ng gawain ang makikita sa sektor ng
industriya?
c. Paano nakikinabang ang bansa mula sa sektor ng
industriya?
d. Bakit dapat palakasin at paunlarin ang sektor ng
industriya ng bansa?
B. Paglinang
1. Pangkatang Ulat. Gamit ang estadistika sa presentasyon
ng pie graph, ipahahayag ng pangkat ang mga subsektor ng
industriya, mga gawain sa sektor ng industriya, kontribusyon
sa ekonomiya, tunay na kalagayan, at iba pang kaugnay na
konsepto.
51
2. Pagsasadula. Ang mga mag-aaral ay gaganap ng takdang
katauhan sa dula. Isadula ang kasaysayan ng pag-usbong ng
industriya, kalagayan, suliranin, katangian, pakinabang, at
epekto. Narito ang mga mungkahing katauhang isasadula:
a. May-ari ng industriya
b. Kalihim ng DTI
c. Manggagawa ng industriya
d. Kinatawan ng DENR
e. Labor leader
f. Alkalde o gobernador
C. Pagpapalalim
1. Ipakita sa mga mag-aaral ang mga larawan ng iba’t ibang
nangungunang industriya sa bansa. Sa pamamagitan ng
talahanayan o matrix, pupunan ng datos ng mga mag-aaral
ang sumusunod:
a. pangalan ng industriya
b. may-ari
c. kita
d. uri ng operasyon
e. uri ng produktong napoprodyus
f. logo o simbolo
2. Itanong sa klase ang mga kaugnay na tanong:
a. Paano nakatutulong ang sektor ng industriya sa kaunlaran ng bansa?
b. Bakit dapat na mapangalagaan o maproteksyunan ng
pamahalaan ang sektor na ito?
D. Paglalapat
1. Lakbay-aral. Bago payagang lumabas ang mga mag-aaral para
sa isang educational tour (paglilibot sa iba’t ibang pabrika o
planta), ihanda ang kanilang mga kaisipan sa pamamagitan
ng mga gabay na tanong kaugnay ng paksa.
a. Ano ang iyong nakikita o napapansin sa uri ng industriya
na pinasyalan?
b. Anong uri ng gawain ang pokus ng industriyang ito?
c. Sino ang may-ari ng industriya?
d. Matindi ba sa lakas-paggawa o sa kapital ang operasyon
ng industriyang nabanggit?
e. Ano ang bahaging ginagampanan ng industriya sa lugar
ninyo at sa bansa?
f. Ano ang pakinabang ng industriya sa ekonomiya?
g. Ano ang hindi mabuting epekto ng industriya sa kalagayan
ng tao, sa ekonomiya, at sa kapaligiran?
h. Sa inyong palagay, batay sa inyong nasaksihan, paano
lalong mapauunlad ang sektor ng industriya sa bansa?
E. Pagpapahalaga
1. Itanong: Paano dapat pangalagaan at pahahalagahan
ng pamahalaan ang kapakanan ng mga nasa sektor ng
industriya?
aklat.
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, logo o simbolo ng mga pangunahing industriya,
larawan ng mga uri ng industriya, Internet, Philippine Statistical
Yearbook
Aralin 29 Ugnayan ng Sektor ng Agrikultra at Industriya
A. Pagtuklas
1. Mabuting Balita, Masamang Balita. Ipahanda sa mga magaaral ang bulletin board na may dalawang parte o bahagi.
Ididikit sa kaliwang bahagi nito ang lahat ng mabuting balita
tungkol sa sektor ng agrikultura at industriya, samantalang sa
kanang bahagi naman ididikit ang lahat ng masamang balita.
Gawin itong lunsaran para sa paksang tatalakayin sa pama-
52
magitan ng pagtatanong nito: Anong kaisipan o konsepto ang
inyong nabuo sa pagsasanay? Bakit may mabuti/masamang
balita tungkol sa dalawang sektor? Saan ito nag-ugat?
B. Paglinang
1. Concept Diagnosis. Mga Hakbang: Gumupit ng maraming
larawang tungkol sa mga sektor ng agrikultura at industriya
ng bansa. Hikayatin ang mga mag-aaral na banggitin ang
lahat ng naiisip nilang may kaugnayan sa mga larawan.
Halimbawa: pagmamanukan, pabrika, o paggugubat
Pangkatin ang mga binanggit na ideya o kaisipan ayon
sa sumusunod.
• saklaw ng sektor
• ahensya
• programa
• ugnayan at pakinabang
2. Inside Story: To Be or Not to Be. Sa isang malayang talakayan
ng mga panelista, pag-ugnayin kung ano ang tunay na
kalagayan ng dalawang sektor, kahalagahan nito, kontribusyon sa ekonomiya, at ugnayan sa isa’t isa. Ang pag-uulat
na ito ay dapat lakipan ng estadistika upang maging
makatotohanan ang paglalahad.
C. Pagpapalalim
a. Bakit dapat nating maunawaan ang ugnayan sa pagitan
ng sektor ng agrikultura at industriya?
b. Paano natin mapatatatag at mapalalakas ang ugnayang
ito?
c. Ano ang dapat na gampanin ng pamahalaan upang lubusang matiyak ang positibong pakinabang mula sa ugnayan
na nabanggit?
2. Ibigay ang synopsis ng United Fruit Company ni Pablo Neruda.
Ipasagot ang tanong sa Gawain sa pahina 349 ng batayang
aklat.
D. Paglalapat
1. Ipabuo ang sumusunod na mga pangungusap:
a. Mahalaga ang makabagong teknolohiya sa pag-unlad ng
bansa sapagkat (malaki ang naiambag nito sa kabuuang
pambansang kita).
b. Ang ugnayan sa pagitan ng sektor ng industriya at sektor
ng agrikultura ay nagpapatunay lamang na (may pakinabang na dulot ang bawat isa).
c. Dapat ang isang bansang maunlad ay maglunsad ng
programang (industriyalisasyon) upang (lubos na
maproseso ang ating mga hilaw na sangkap).
d. Ang kagalingan ng kasanayan ng mga Pilipino ay (nasa
larangan ng pagmamanupaktura).
e. Ang pagkakaroon ng mga SMI sa bansa ay hudyat ng
(paglago ng ekonomiya at karagdagang hanapbuhay).
2. Magpagawa ng maikling sanaysay batay sa cycle graph.
Hilaw na sangkap
Agrikultura
Industriya
Yaring produkto
E. Pagpapahalaga
1. Itanong: Bilang isang mag-aaral, ano ang maitutulong mo sa
sektor ng industriya tungo sa kaunlaran?
aklat.
53
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, mga ginupit na larawang nagpapakita ng ideya
tungkol sa sektor ng agrikultura at industriya, Philippine Statistical
Yearbook, Internet
Aralin 30 Pampublikong Korporasyon
A. Pagtuklas
1. Ipakita sa mga mag-aaral ang mga news clipping tungkol
sa operasyon ng GSIS, NAPOCOR, LRTA, NFA, NHA, LBP,
at iba pa. Itanong ang sumusunod na katanungan.
a. Anong mga magkakatulad na katangian ang taglay ng
bawat isa?
b. Paano nakikinabang ang pamahalaan sa operasyon ng
mga ito?
2. Pasagutan ang Talasalitaan sa pp. 356-357 ng batayang aklat.
Mga sagot:
1. nasyonalisasyon
2. korporasyong pampubliko
3. kapital
4. National Food Authority
5. pagsasapribado
6. Government Service Insurance System
7. katipiran
8. buwis
9. kompetisyon
10. pondo
B. Paglinang
1. Mock Interview. Gumawa ng panayam sa sumusunod.
Mga kakapanayamin:
a. May-ari ng Philippine Airlines
b. Pangulo ng Government Service Insurance System
c. Pangulo ng MERALCO
d. Kinatawan ng Philippine National Bank
e. Pangulo ng Land Bank of the Philippines
Mga Gabay na Tanong:
a. Kailan nagsimula ang operasyon ng korporasyon?
b. Bakit ito ang napiling uri ng negosyo?
c. Anong katangian mayroon ang gawain o korporas yong ito?
d. Ano ang kasalukuyang kalagayan ng korporasyon?
e. Ano ang mga problemang hinarap at paano ito nalutas?
f. Ano ang pakinabang na dulot ng mga korporasyong ito sa
tao, sa ekonomiya, at sa lipunan?
2. Iulat sa klase ang ginawang panayam.
3. Pangkatin ang klase sa anim. Bawat pangkat ay pipili ng
paksang kanilang iuulat:
a. Mga halimbawa ng pampublikong korporasyon
b. Kasalukuyang kalagayan ng mga pampublikong
korporasyon
c. Mga suliranin at paraan ng paglutas dito
d. Nasyonalisasyon at pagsasapribado ng mga korporasyon
e. Multinasyonal na korporasyon
f. Mga pakinabang o benepisyo ng operasyon ng mga MNC
at korporasyong pampubliko
4. Gawing batayan upang magkaroon ng malalim na talakayan
ang datos o impormasyong nanggaling sa pag-uulat ng mga
mag-aaral.
C. Pagpapalalim
1. Sa inyong palagay, bakit mahalagang pag-aralan ang mga
pampublikong korporasyon?
2. Paano nakaaapekto ang operasyon ng mga pampublikong
korporasyon sa ekonomiya ng bansa?
54
D. Paglalapat
1. Magpagawa ng islogan o poster na nagpapakita ng kontribusyon ng pampublikong korporasyon sa ekonomiya ng bansa.
E. Pagpapahalaga
1. Itanong: Ano ang bahaging ginampanan ng pampublikong
korporasyon sa pagpapalago ng ekonomiya sa bansa?
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, news clipping tungkol sa pampublikong korporasyon, Internet, oslo paper, pentel pen
Aralin 31 Sektor ng Paglilingkod
A. Pagtuklas
1. Ipakita sa mga mag-aaral ang mga headline news tungkol sa
sektor ng paglilingkod at itanong ang sumusunod:
a. Paano pinaghandaan ng bansa ang sektor ng paglilingkod?
b. Bakit nararapat na pangalagaan ng pamahalaan ang
sektor ng paglilingkod?
c. Ano ang mga kahalagahan ng sektor na ito sa katatagang
pang-ekonomiya ng bansa?
Sagot:
1. business process outsourcing 5. brain drain
2. tiger economy
6. cub economy
3. skilled labor
7. sekundarya
4. sektor ng paglilingkod
8. Asya
B. Paglinang
1. Panel Discussion: Strictly Politics
Tema: Ang Sektor ng Paglilingkod
• kalagayan, kontribusyon, suliranin, ahensyang nagpapatupad ng programa, kahalagahan, programa para sa
hinaharap, at ekonomikong pangkaunlaran
2. Pagsasadula. Ipakita sa pamamagitan ng dula-dulaan ang
sumusunod:
a. Kawani o empleyado ng hotel, restawran, bangko, call
center at beauty parlor, mga nars at guro
Ipakita ang uri ng paglilingkod na kanilang ibinibigay,
kasalukuyang kalagayan ng kanilang trabaho, problema o
suliranin sa kanilang hanay, at kahalagahan o pakinabang
na dulot ng kanilang mga trabaho.
b. Pinuno ng NEDA, National Statistics Office at Department
of Tourism
Talakayin ang estadistika tungkol sa bilang ng mga
manggagawa sa sektor ng paglilingkod, bilang ng mga
manggagawa sa bawat subsektor na nagtatrabaho o nasa
ibang bansa, uri ng trabaho na pinapasukan sa ibang bansa,
mga suliraning kinakaharap ng ahensya at ng mga manggagawa, at mga programang pangkaunlaran ng ahensya.
c. Epekto ng mga natukoy na suliranin sa mga manggagawa
dito, at sa dami ng mga produktong nagmula rito
Mga pagsasanay o programa sa information technology
na inilunsad ng pampubliko at pampribadong kompanya,
mga pagtataya tungkol sa kahandaan ng mga Pilipinong sumabak sa makabago at maunlad na kalakalang
pang-ekonomiya at prospect o inaasahang magandang
hinaharap para sa sektor ng paglilingkod.
Pagkatapos ng pagsasadula, magkakaroon ng malayang
talakayan at malalim na pagsusuri tungkol sa mga naibahagi
ng mga mag-aaral. Gawing gabay sa malayang talakayan ang
sumusunod na mga tanong:
a. Ano ang mga katangian ng mga Pilipinong manggagawa sa sektor ng paglilingkod?
b. Anong mga suliranin ang hinarap ng mga manggagawa sa naturang sektor? Paano nila ito nilutas?
c. Paano pinangangalagaan ng pamahalaan ang mga
nagtatrabaho rito?
d. Paano magiging matatag at kompetitibo ang mga
manggagawa sa sektor ng paglilingkod? Pangatwiranan ang sagot.
55
C. Pagpapalalim
1. Paano nakaaapekto sa kasalukuyang ekonomiya ng bansa
ang sektor ng paglilingkod?
2. Bakit dapat pangalagaan ang sektor na ito?
3. Sa paanong paraan maitataguyod ang mahusay at
malakas na sektor ng paglilingkod?
D. Paglalapat
1. Magpagawa ng poster na nagpapakita ng temang “Katangian
at Kahandaan ng mga Kabilang sa Sektor ng Paglilingkod.”
E. Pagpapahalaga
1. Itanong: Bilang isang mag-aaral, anong paghahanda ang iyong
isasakatuparan upang maging isang mahusay na kasapi ng
sektor ng paglilingkod?
aklat.
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, news headline tungkol sa sektor ng paglilingkod,
OFW, oslo paper, pentel pen
Aralin 32 Impormal na Sektor
A. Pagtuklas
1. Ipakita sa mga mag-aaral ang mga larawan ng eksena sa
pamilihang tulad ng Divisoria, Baclaran, Quiapo, at Pasig at
pagkatapos ay itanong ang sumusunod:
a. Anong mga magkakatulad na katangian ang taglay
ng bawat isa?
b. Ano ang katuturan at kabuluhan ng impormal na sektor
sa inyong pamumuhay?
Sagot:
1. fixer
4. kahirapan
2. globalisasyon
5. underground economy
3. sachet phenomenon
B. Paglinang
1. Pag-uulat. Gamit ang cluster map, tukuyin ang mga salitang
maaaring iugnay o may kaugnayan sa konsepto ng impormal
na sektor.
Gamitin sa pag-uulat ang pinakabagong estadistika
tungkol sa sumusunod:
•
Bahagdan ng taong kabilang dito
•
Uri ng trabaho o gawaing nakapaloob dito
•
Kadahilanan at palaganap ng operasyon nito
•
Kontribusyon sa ekonomiya ng bansa
•
Epekto nito sa mga mamamayan at ekonomiya
•
Ahensya at mga programang inilunsad upang
mabawasan ang mga gawaing ito.
2. Panayam. Pangkatin ang klase sa dalawa. Ang unang pangkat
ay mangangalap ng impormasyon o datos sa pamamagitan ng
panayam sa mga taong kabilang sa impormal na sektor. Ang
pangalawang pangkat ay aatasang kapanayamin ang mga
pulis o ahente ng NBI na naatasang humuli ng mga ilegal
na nagtitinda. Gamiting pamantayan ang sumusunod sa
pagsasagawa ng panayam.
a. Pangkat 1
•
Uri ng gawain sa impormal na sektor
•
Kadahilanan kung bakit napasok o napabilang sa
sektor na ito
•
Mga panganib na hinaharap o sinusuong
•
Epekto ng gawain sa pamilya at sa lipunan
•
Mga plano upang maiangat ang kalagayan sa buhay
56
b. Pangkat 2
•
Mga programa ng mga ahensyang may kinalaman
sa pagsugpo o pagbabawal sa ibang mga gawain ng
impormal na sektor
•
Paraan ng pagsasagawa ng kanilang operasyon sa
pagsugpo o pagbabawal ng mga gawaing ito
•
Mga parusang ipinapataw
•
Epekto ng kanilang operasyon sa kanilang pamu muhay at sa lipunan
3. Para sa karagdagang kaalaman hinggil sa aralin, ipa-access
sa mga mag-aaral ang link na matatagpuan sa i-learn.vibalpublishing.com tungkol sa impormal na sektor sa Pilipinas.
Batay sa survey, ano ang mahihinuha ng mga mag-aaral?
Pag-usapan ito sa klase.
C. Pagpapalalim
Aralin 33 Kalakalang Panlabas
A. Pagtuklas
1. Ipakita sa mga mag-aaral ang iba’t ibang larawan ng produktong nagmula sa ibang bansa at produktong likha o galing
mismo sa Pilipinas. Itanong ang sumusunod na mga katanungan.
a. Ano ang mga pagkakatulad at pagkakaiba ng bawat
produkto?
b. Bakit nakalalahok sa ng kalakalang panlabas ang Pilipinas?
c. Batay sa mga sagot, halawin ang kahulugan ng kalakalang
panlabas.
Sagot:
1. pag-aangkat
4. opportunity cost
2. ginto
5. pakikipagkalakalan
3. Balance of Payments
1. Bakit may impormal na sektor?
2. Paano nakaaapekto sa mamamayan ang operasyon ng
impormal na sektor?
D. Paglalapat
Ipagawa ang Gawain sa pahina 375 ng batayang aklat.
E. Pagpapahalaga
1. Pangatwiranan na ang malawakang operasyon ng impormal na sektor ay sumasalamin sa tunay na kalagayan ng
bansa.
aklat.
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, larawan ng iba’t ibang pamilihan, Internet
B. Paglinang
1. Malayang talakayan. Maglunsad ng isang malayang talakayan tungkol sa kalakalang panlabas ng Pilipinas gamit ang
sumusunod na mga gabay na tanong:
a. Aling produkto ang iniluluwas at inaangkat ng Pilipinas?
b. Bakit may mga produktong iniluluwas at inaangkat ang
bansa?
c. Kailan masasabing mas praktikal at efficient sa isang
bansa ang mag-angkat na lamang kaysa iprodyus ang
isang produkto?
d. Ano ang prinsipyo ng comparative advantage at ng
absolute advantage? Kailan ito nagaganap? Magbigay
ng ilustrasyon tungkol dito.
e. Bakit may pabor at tutol sa kalakalang panlabas?
f. Paano pinangangalagaan ng ating pamahalaan ang kalakal at pakikipagkalakalan ng Pilipinas sa ibang bansa?
57
2. Debate. Paksa: Pagpasyahan na upang umunlad ang Pilipinas,
nararapat itong makipagkalakalan sa ibang bansa.
3. Bilang pagpapayaman ng aralin, ipa-access sa mga mag-aaral
ang link na matatagpuan sa i-learn.vibalpublishing.com tungkol sa pakinabang ng espesyalisasyon at kalakalang panlabas.
Ipasulat sa isang papel ang natutuhan ng mga mag-aaral
mula rito.
C. Pagpapalalim
Itanong sa klase ang sumusunod:
a. Sang-ayon ka ba sa kasabihang, “Walang sinuman ang
nabubuhay para sa sarili lamang?” Bakit o bakit hindi?
b. Apektado nga ba ang mga mamamayan at ekonomiya
sa kalakalang panlabas ng bansa? Patunayan ang sagot.
c. Anong uri ng programang pangkalakalan ang dapat na
itaguyod at ilunsad ng bansa upang matiyak ang kaunlarang pang-ekonomiya?
d. Bakit mahalaga ang pag-aaral ng kalakalang panlabas?
D. Paglalapat
Semantic Scale. Pagpasyahan kung ang sumusunod na mga
pangyayari ay makabubuti, balanse ang pakinabang, o hindi
makabubuti sa tao at lipunan.
1. Pagdagsa ng produktong luwas
2. Kompetitibo ang bansa
3. Maraming dayuhan mamumuhunan
4. Mataas ang buwis na ipinapataw sa mga angkat na
produkto
5. Pagpapababa sa quota
6. Pagtangkilik sa sariling produkto
Indicator:
Makabubuti
+2 = lubhang kapaki-pakinabang
+1 = may kaunting kapakinabangan
0 = balanse ang pakinabang
Hindi Makabubuti
–1 = walang kapakinabangan
–2 = lubos na walang kapakinabangan
E. Pagpapahalaga
Dapat bang bawasan ang pag-aangkat ng bansa upang hindi
mabawasan ang dolyar?
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, larawan ng iba’t ibang produkto o kalakal,
Internet
Aralin 34 Mga OFW at ang Kontribusyon Nila sa Ekonomiya
A. Pagtuklas
1. Ituro sa mapang pandaigdig ang mga bansa kung saan maaaring
matagpuan ang mga Pilipino. Itanong ang sumusunod:
a. Bakit maraming Pilipino sa mga bansang nabanggit?
b. Ano ang kadahilanan ng pag-alis sa sariling bansa ng mga
Pilipino?
c. Anong isyu ang kaakibat ng pagdagsa ng mga Pilipino sa
ibang bansa?
Sagot:
1. remittance
5. sea-based
2. Bagong Bayani
6. land-based
3. domestic helper
7. India
4. Iraq
B. Paglinang
1. Pangkatin sa apat ang klase. Ang unang dalawang pangkat
ay atasang gumawa ng paanunsyo kung bakit ang Pilipino ay
katangi-tanging manggagawa para sa ibang bansa.
a. Gawing batayan ang sumusunod sa paggawa ng paanunsyo.
• Kasanayan ng mga Pilipino
58
•
•
•
Edukasyong natamo
Karanasan sa gawain
Katauhan ng mga Pilipino
b. Ang huling dalawang pangkat ay atasang gumawa ng
panayam bilang kinatawan ng ahensyang kukuha ng mga
OFW. Gawing batayan sa panayam ang sumusunod:
• Angking talino at kakayahan sa paggawa
• Kasanayan o training na nakuha
• Kasarian
• Pasahod o benepisyo na gustong makamit
• Mga mabuti at hindi mabuting karanasan ng mga OFW
• Pakinabang sa kanila ng bayan
• Tulong na nakakamit mula sa mga ahensya ng
pamahalaan
• Epekto sa kanila ng paiba-ibang palitan ng piso at
dayuhang salapi
Magkakaroon ng malayang talakayan pagkatapos
mailahad o maiulat ng mga pangkat ang kanilang
gawain. Markahan ang isinagawang panayam sa pamamagitan ng rubric na nasa Apendiks.
2. Pagsasadula. Isasadula ng mga mag-aaral ang sumusunod na
katauhan gamit ang mga batayang nasa ibaba.
a. TV host — Mag-uulat ng mga pangyayari sa loob at labas
ng bansa. Bibigyang-tuon ng kanyang balita ang kalagayan ng mga OFW sa ibang bansa.
b. Field reporter — Gagawa ng panayam sa isa sa mga
OFW na kilala at magtatanong tungkol sa tagumpay at
problemang nakaharap habang nagtatrabaho sa bansang
napuntahan.
c. Panauhing panelista mula sa DOLE, POEA, DFA —
Hihingan ng pananaw tungkol sa kalagayan ng mga
OFW, programa ng pamahalaan para sa kanila,
epekto o pakinabang na natatamasa ng bansa mula
sa kanila.
C. Pagpapalalim
a. Sa inyong palagay, bakit dapat pag-aralan ang usapin
tungkol sa mga OFW?
b. Paano nakaaapekto ang usapin tungkol sa mga OFW
at ang bahaging ginagampanan nila sa kalakaran ng
ekonomiya sa bansa?
c. Sa paanong paraan maitataguyod ng pamahalaan ang
kapakanan ng mga OFW?
2. Pangatwiranan na ang patuloy na pagdami ng mga OFW
sa ibang bansa ay manipestasyon ng tunay na kalagayang
panlipunan at ekonomiya ng bansa.
D. Paglalapat
1. My Diary. Ganyakin ang mga mag-aaral na punan ng mga entry o tala ang diary ng isang OFW. Ipagpalagay na sa unang
pagkakataon pa lamang sila makapagtatrabaho sa ibang
bansa. Ano ang mga pangarap at agam-agam nila sa pag-alis?
E. Pagpapahalaga
1. Pabigyang-reaksyon ang turing sa mga OFW bilang bagong
bayani.
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, mapang pandaigdig, diary o notebook, Internet
Aralin 35 Globalisasyon: Kalakaran, Katangian, at Bahaging
Ginagampanan sa Kaunlaran
A. Pagtuklas
1. Ipakita sa mga mag-aaral ang mga flashcard na may nakaguhit na simbolo o logong pangkalakalan. Itanong ang
sumusunod na mga katanungan:
a. Anong produkto o kompanya ang kinakatawan ng simbolong ito?
59
b. Sino kalimitan ang nagmamay-ari ng operasyon ng mga
produktong ito?
c. Saan matatagpuan ang mga produktong nabanggit?
d. Anong katangian mayroon ang mga produkto?
Hayaang magpahayag ang mga mag-aaral ng kanilang
mabubuong saloobin batay sa mga tanong. Gagabayan ng guro
ang pagbuo ng konsepto sa isyung nabanggit.
Mga sagot:
1. liberalisasyon
2. deregulasyon
3. pagsasapribado
4. white elephant
5. korporasyon transnasyonal
6. World Trade Organization
7. globalisasyon
8. tubo
9. repatriation of profit
10. kartel
B. Paglinang
1. Pangkatin ang klase sa tatlo at isagawa ang sumusunod:
a. Pangkat Ulat — magsasaliksik at mag-uulat ng sumusunod tungkol sa globalisasyon:
• iba’t ibang pananaw ukol dito
• manipestasyon nito
• katangian
• kalakaran
• epekto sa tao at ekonomiya
• kaugnay na konsepto tulad ng pagsasapribado,
liberalisasyon, at operasyon ng mga korporasyong
transnasyunal o transnational corporation (TNC)
b. Pangkat Suri — magbibigay ng mga puna at masusing
pagsusuri sa mga datos, estadistika, at pag-uulat na inilahad ng unang pangkat.
c. Pangkat Ebalwasyon — magbibigay ng rekomendasyon
upang lalong mapaunlad ang talakayan. Babanggitin din
ng pangkat ang ilang bahagi ng pag-uulat na kailangan
pa ng mas malalim na talakayan at iba pang dapat gawin
upang mas malinaw na masagot ang susunod pang mga
katanungan.
2. Kung may sapat na kagamitan, gawin ang isang documentary
video o investigative report na sumasagot sa sumusunod na
mga tanong:
a. Batay sa kalakaran ng globalisasyon, saan patungo ang
bansang Pilipinas?
b. Anong pagsubok ang kinakaharap ng mga bansang tulad
ng Pilipinas na sumusunod sa globalisasyon?
C. Pagpapalalim
a. Bakit mahalagang pag-aralan ang globalisasyon at ang
bahaging ginampanan nito sa ekonomiya ng bansa?
b. Paano nakaaapekto ang globalisasyon sa bansa at sa
pamumuhay ng tao?
c. Paano dapat proteksyonan ng pamahalaan ang sariling
industriya at manggagawa nito sa ilalim ng banta ng
globalisasyon?
D. Paglalapat
Magpasulat ng maikling sanaysay gamit ang temang “Think
globally but act locally.” Ipaliwanag ang sagot.
E. Pagpapahalaga
Itanong: Anong programang pang-industriya ang nararapat na
itaguyod ng pamahalaan na magbibigay hindi lamang ng trabaho,
bagkus ay mangangalaga sa kapakanan ng manggagawa at ng
kapaligiran? Pangatwiranan ang sagot.
60
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, flashcard ng logo/simbolong pangkalakalan,
papel para sa sanaysay
Aralin 36 Mga Samahang Pandaigdig: WTO at APEC
A. Pagtuklas
1. Ipakita sa mga mag-aaral ang news item o headline tungkol
sa iba’t ibang ginanap na APEC at WTO Summit. Itanong sa
mga mag-aaral ang sumusunod:
a. Bakit may ginaganap na mga economic summit sa mundo?
b. Bakit mahalagang pag-aralan ang mga samahang
pandaigdig tulad ng APEC at WTO?
Sagot:
1. member economies
2. samahang internasyunal
3. Kyrgyzstan
4. trade sanction
5. liberalisasyon
6. Singapore
7. Switzerland
8. Asia-Pacific
B. Paglinang
1. Mag-anyaya ng panauhin na magsasalita tungkol sa mga
pandaigdigang samahang pang-ekonomiya. Pagkatapos ng
kanyang salita, isagawa ang malayang talakayan at open
forum.
2. Panel Discussion. Magpupulong-pulong ang iba’t ibang
kinatawan ng bansa upang mapag-usapan at talakayin ang
pang-ekonomiyang kaunlaran ng mga bansang kasapi sa
samahan; proyekto at programang ilulunsad; estratehiya at
mekanismong ipatutupad upang matamo ang mga layunin;
at iba pa.
C. Pagpapalalim
a. Bakit naitatag ang mga pandaigdigang samahan pangekonomiya?
b. Paano nakaaapekto ang samahang pandaigdigang tulad
ng WTO at APEC sa ekonomiya ng kasaping bansa?
c. Sa paanong paraan natutulungan ng mga pandaigdigang
samahang pang-ekonomiya ang mga bansang kasapi
nito?
D. Paglalapat
Papunan ng angkop na katanungan ang bawat hati o bahagi
ng larawan ng tao kaugnay sa araling ito. Hayaang sagutin ng
mga mag-aaral ang alinman sa nabuong katanungan.
Bakit?
Ano?
Paano?
Sino?
Saan?
Kailan?
E. Pagpapahalaga
1. Itanong: Dapat ba o hindi dapat na aktibong kasapi ng WTO
at APEC ang bansang Pilipinas? Pangatwiranan.
✏ Mga Kagamitan
Batayang aklat, news item o headline tungkol sa pandaigdigang
samahang pang-ekonomiya, Internet
61
A. Kaalaman sa terminolohiya. Piliin ang titik ng tamang sagot.
1. Ito ang tinaguriang lifeblood ng pamahalaan, sapilitang kontribusyon ng mamamayan sa pamahalaan
a. badyet
c.
serbisyo
b. buwis*
d. taripa
2. Ang kabuuang halaga ng lahat ng nabuong produkto o serbisyo
sa loob ng isang taon
a. GDP
c.
Consumer’s Price Index
b. GNP*
d. Pambansang Kita
3. Ang pagtatabi sa kita na hindi gagamitin sa kasalukuyang
pangangailangan.
a. negosyo
c.
pamumuhunan
b. pag-impok*
d. kalakalan
4. Mga materyal na bagay na gawa ng tao na ginagamit sa paglikha
ng ibang produkto
a. kapital*
c.
b. salapi
d. pinagkukunang-yaman
produksyon
5. Pamilihang iisa lamang ang nagbibili
a. barter
c.
monopsonyo
b. monopolyo*
d. oligopolyo
6. Ang patuloy na pagtaas ng pangkalahatang presyo
a. deplasyon
c.
depresyon
b. implasyon*
d. resesyon
7. Tumutukoy sa katumbas na halaga ng bawat produkto o serbisyo
a. pagkonsumo
c.
presyo*
b. fixed-cost
d. average-cost
8. Ang katangiang wear and tear ng capital
a. debalwasyon
c.
pagkalugi
b. depresasyon*
d. deregulasyon
9. Isang grapikong paglalarawan ng ugnayan ng presyo ng bilihin
at ang dami ng demand
a. kurba ng demand*
c. elastisidad ng demand
b. kurba ng suplay
d. presyong ekwilibriyo
10. Samahan ng mga mangangalakal na nagmamanipula ng dami,
distribusyon at presyo ng kalakal o produkto
a. kartel*
c. monopolyo
b. kooperatiba
d. union
11. Ang pagtanggal sa kapangyarihan ng pamahalaan na kontrolin
ang iba’t-ibang gawaing pang-ekonomiya
a. debalwasyon
c. pagsasapribado
b. deregulasyon*
d. korporasyon
12. Ito ang halaga ng piso laban sa iba pang currency o salapi ng
ibang bansa
a. foreign exchange rate*
c. securities and bonds
b. inflation rate
d. stock exchange
13. Ang paggawa o paglikha ng mga produkto upang matustusan ang
pangangailangan ng mga tao
a. pagkonsumo
c. produksyon*
b. pamumuhunan
d. pagbubuwis
14. Pamilihang may iilan lamang ang nagpoprodyus ng parehong
produkto
a. monopolyo
c. oligopolyo*
b. monopsonyo
d. malayang kalakalan
15. Dami ng produktong handa at kayang bilhin ng mamimili sa
takdang lugar, panahon, at presyo
a. demand*
c. suplay
b. floor price
d. presyong ekwilibriyo
B. Kaalaman sa Tiyak na mga Bagay. Piliin ang titik ng pinakatamang
sagot.
1. Ang chairman ng monetary board ay ang ____________.
a. BSP Governor*
c. Pangulo ng Senado
b. Pangulo ng Pilipinas
d. Speaker of the House
62
2. Ang kapangyarihan ng Bangko Sentral ng Pilipinas na kontrolin
ang suplay ng salapi at kredito sa bansa ay ang ___________.
a. banking policy
c. monetary policy*
b. fiscal policy
d. exchange rate
3. Ang pinagmumulan ng hilaw na sangkap na gagamitin sa
produksyon ay ang sektor ng ___________.
a. agrikultura*
c. pananalapi
b. industriya
d. pamahalaan
4. Ang tinatawag na bangko ng mga bangko ay ang ___________.
a. Banco de Oro
c. Bangko Sentral*
b. Bank of the Philippine Islands
d. Philippine National Bank
5. Ang tinaguriang biblia ng kapitalismo ay ang ___________.
a. Das Kapital
c. The Wealth of Nations*
b. Laissez Faire
d. The Republic
6. Ang nagpoproseso ng mga hilaw na sangkap upang gawin itong
yaring produkto ay ang sektor ng ___________.
a. agrikultura
c. sambahan
b. industriya*
d. panlabas
7. Ang tinaguriang utak ng negosyo ay ang ___________.
a. kapitalista
c. manggagawa
b. entreprenyur*
d. unyunista
8. Ang mga sumusunod ay naglalarawan ng pagkakaroon ng ganap
na monopolyo maliban sa ___________.
a. hadlang na legal
b. walang kompetisyon
c. kontrol sa pinagkukunang-yaman
d. kalayaang pumasok at lumabas sa industriya*
9. Hindi kabilang sa istruktura ng kapitalismo ang ___________.
a. kompetisyon
c. profit motive
b. sentralisadong pagpaplano*
d. price system
10. Hindi kabilang sa sektor ng agrikultura ang ___________.
a. paghahayupan
c. pagmimina
b. pangingisda
d. pagluluwas*
C. Pagtambalin ang hanay A at hanay B. Isulat sa patlang ang titik ng
tamang sagot.
A
B
(b)
_______
1. Programang naglalayong
a. tahanan
maipamahagi ang mga
b. repormang panlupaing agri kultural sa
lupa
mga magsasakang walang
c. balance of paylupa
ments
(a)
_______
2. Lugar kung saan kalid. David Ricardo
m i t a n g g u m a g awa n g
e. Bureau of Internal
produktong gawang kamay
Revenue
ang mga indus triyang
f.
devaluation
pantahanan
(d)
g. foreign exchange
_______
3. Bumalangkas ng teor ya
ukol sa comparative
h. regresibo
advantage
i. progresibo
(g)
_______
4. Tawag sa kumakatawan sa
lahat ng salaping dayuhan
maliban sa salaping pinaiiral sa isang bansa
(f)
_______
5. Tawag sa pagbaba ng
halaga ng piso katumbas
ng dolyar batay sa opisyal
na pahayag ng Bangko
Sentral ng Pilipinas
(c)
_______ 6. Talaan ng transaksyon ng
isang bansa sa iba’t ibang
bahagi ng mundo
(h)
_______
7. Isang uri ng pagbubuwis
kung saan ang bahagdan
ng pagbubuwis ay bumababa habang tumataas
ang halaga ng bagay na
binubuwisan
(e)
_______
8. Isa sa mga ahensyang
nangunguna sa pangongolekta ng buwis
63
APENDIKS
AWTENTIKONG PAGTATAYA PARA SA COLLAGE
Markahan ang ginawang collage sa iskalang 1-5 kung saan ang 5
ang pinakamataas at 1 ang pinakamababa.
SCORING RUBRIC PARA SA DULA
Indicator
Iskor
1. Malinaw na nailahad ang paksa.
10-9
2. Napili ang mga karapat-dapat na
magsiganap.
8-7
3. Nasunod ang pamantayan sa
pagganap.
6-5
4. Naisasadula ang mensahe ng ulat.
5. Magaling ang pagtatanghal ng dula.
Natamong
Puntos
Katumbas na Interpretasyon
16-20 = Magaling
11-15 = Kasiya-siya
6-10 = Di gaanong kasiya-siya
1-5 = Dapat pang linangin
Indicator
Iskor
1. Kaangkupan ng konsepto
16-20
4-3
2. Kabuuang presentasyon ng gawa
11-15
2-1
3. Pagkamalikhain
6-10
4. Kalinisan ng gawa
1-5
Kabuuang Iskor
Inihanda nina: Ruby R. Denofra at Alex P. Mateo
Master Teacher – Esteban Abada High School
Natamong
Puntos
Kabuuang Iskor
64
HALIMBAWANG RUBRIC SA PAGTATAYA NG PROYEKTO/OUTPUT
(Journal)
Dimensyon
Napakahusay
4 puntos
Mahusay
3 puntos
Katamtaman
2 puntos
Nangangailangan
ng Pagpapabuti
1 puntos
Buod ng aralin, paksa,
o gawain
Maliwanag at kumpleto
ang pagbuod ng aralin.
Maliwanag subalit may
kulang sa detalye sa
paksa o araling tinalakay
Hindi gaanong
maliwanag at kulang sa
ilang detalye sa paksa o
araling tinalakay
Hindi maliwanag at
marami ang kulang sa
mga detalye sa paksa o
araling tinalakay
Mga pagpapahalagang
natalakay sa aralin
Natukoy ang lahat ng
mga pagpapahalagang
natalakay sa aralin.
Kulang ng isa o
dalawa ang mga
pagpapahalagang
natukoy sa araling
tinalakay.
Marami ang kulang sa
mga pagpapahalagang
tinalakay sa aralin.
Ang mga
pagpapahalagang
nabanggit ay walang
kinalaman sa araling
tinalakay.
Pagsasabuhay ng mga
pagpapahalagang natutuhan
sa aralin
Makatotohanan ang
binanggit na paraan
ng pagsasabuhay ng
mga pagpapahalagang
natutuhan sa aralin.
Makatotohanan
subalit kulang sa
impormasyon ang paraan
ng pagsasabuhay ng
mga pagpapahalagang
Hindi gaanong
makatotohanan at kulang
sa impormasyon ang
paraan ng pagsasabuhay
ng mga pagpapahalagang
Hindi makatotohanan at
hindi binanggit ang mga
impormasyon ukol sa
paraan ng pagsasabuhay
ng mga pagpapahalagang
Presentasyon at kabuuan ng
pagsulat
— Nakatuon at hindi paliguyligoy ang mga pangungusap.
— Maayos na pagkakasunodsunod ng mga pangungusap.
— Angkop ang mga salitang
ginamit.
— Malinis at maayos ang
pagsulat.
Lahat ng pamantayang
binanggit sa
presentasyon ay
matatagpuan sa kabuuan
ng journal.
Tatlo sa mga pamantayan
sa presentasyon ay
ng journal.
Dalawa sa mga
pamantayan sa
presentasyon ay
ng journal.
Isa sa mga pamantayan
ay matatagpuan sa
kabuuan ng journal.
65
SCORING RUBRIC SA PAGSASAGAWA PANEL DISCUSSION
Pinakamahusay
4
Mahusay
3
Hindi Mahusay
2
Kailangan pa ang Pag-unlad
1
1. P a n d a l u b h a s a n g
Presentasyon
Nagpakita ng kahusayan
at kaayusan sa paksang
tatalakayin
Limitado ang paksa sa
kabila ng pagiging aktibo
ng bawat kasapi.
Bahagyang naiakma subalit
natuon lang sa isyu
Malayo ang paksa
at di-gaanong malawak
ang isyu.
2. Paraan ng Pakiki tungo sa Tagapakinig
Mainit na pagtanggap sa
paglahok sa talakayan
Magaling subalit di
kinakitaan ng agresibong
sagot sa mga kasapi
Iilan lamang ang nagsalita
at di naging makatotohanan
Kulang sa pokus ang mga
panauhin; kailangan pa
ang paglawak.
3. P a m a m a r a a n s a
Paggamit ng salita
Naging malikhain at malinaw
ang mga salitang ginamit
May kalinawan ang kaisipan
subalit may katagalan sa
pagpapaliwanag
Di-gaanong naiakma sa
katotohanan ng mga isyu
Walang kaugnayan ang mga
ginamit na kaisipan.
Nagpakita ng kahandaan
at lawak ng kaalaman
Gumamit ng limitadong
puntos at gamit na akma
sa paksa
Limitado ang pokus sa isang
aspeto ng paksa
Mababaw lamang ang mga
naihayag na opinyon.
Mabisang naiugnay
at nagpakita ng kahusayan
at kahandaan sa paksa
Magaling subalit di-gaanong
nakatawag ng pansin sa mga
tagapakinig
Mabagal ang mga kasapi
sa pagsasalita at tila
naghahanap ng salita.
Di-gaanong mahusay
at di-angkop ang mga
ginamit sa paksa
Kriterya
4. Kaalaman sa Paksa
5. Kahandaan ng mga
Kasapi
Inihanda ni: Eva O. Arceo
Master Teacher – Tondo High School
66
HALIMBAWA NG SCORING RUBRIC PARA SA PANGKATANG GAWAIN
Kriterya
4
3
2
1
Kaalaman sa Paksa
Higit na nauunawaan ang mga
paksa. Ang mga pangunahing
kaalaman ay nailahad at
naibigay ang kahalagahan,
wasto, at magkakaugnay ang
mga impormasyon sa kabuuan.
Naunawaan ang paksa. Ang
mga pangunahing kaalaman ay
nailahad ngunit di-wasto ang
ilan: may ilang impormasyon
na hindi maliwanag ang
pagkakalahad.
Hindi gaanong nauunawaan
ang paksa.Hindi lahat ng
pangunahing kaalaman ay
nailahad. May mga maling
impormasyon at hindi
naiugnay ang mga ito sa paksa
Hindi naunawaan ang paksa.
Ang mga pangunahing kaalaman ay hindi nailahad at
natalakay. Walang kaugnayan
ang mga pangunahing impormasyon sa kabuuang gawain.
Pinaghalawan ng Datos
Binatay sa iba’t ibang saligan
ang mga kaalaman tulad ng
mga aklat, pahayagan, video
clip, interview, radyo at iba pa.
Ibinatay sa iba’t ibang saligan
ang mga impormasyon ngunit
limitado lamang.
Ibinatay ang impormasyon
sa batayang aklat lamang.
Walang batayang pinagkunan
at ang mga impormasyon ay
gawa-gawa lamang.
Organisasyon
Organisado ang mga paksa
at sa kabuuan maayos ang
presentasyon ng gawain.
Ang pinagsama-sama ideya
ay malinaw na naipahayag
at natalakay gamit ang
mga makabuluhang graphic
organizer.
Organisado ang mga paksa
sa kabuuan at maayos ang
presentasyon ngunit hindi
gaanong nagamit nang maayos
ang mga graphic organizer.
Walang interaksyon at ugnayan
ang mga kasapi. Walang
malinaw na presentasyon
ng paksa. May mga graphic
o r g a n i z e r ng u n i t h i nd i
nagamit, nagsilbing palamuti
lamang sa pisara.
Di-organisado ang paksa.
Malinaw na walang preparasyon ang pangkat.
Presentasyon
Maayos ang paglalahad.
Namumukod tangi ang
pamamaraan. Malakas at
malinaw ang pagsasalita sapat
para marinig at maintindihan
ng lahat.
Maayos ang paglalahad.
May ilang kinakabahan at
may kahinaan ang tinig.
Simple at maikli ang
presentasyon.
Ang paglalahad ay hindi
malinaw. Walang gaanong
preparasyon.
Inihanda nina: Adoracion N. Basig at Grace P. Gilo
Master Teacher – Mariano Marcos High School
67
RUBRIC PARA SA PAGGAWA NG PANAYAM
Pamantayan
1
2
3
4
Kaanyuan
(Appearance)
20%
Ang kabuuang kaanyuan
ay hindi kaaya-aya.
ay hindi gaanong
kaaya-aya.
ay malinis at kaaya-aya.
ay lubhang malinis at
kaaya-aya.
Panimulang pagbati
10%
Ang pambungad na pagbati
ay walang kinalaman
sa paksa at gawi ng
gagawing panayam.
ay ginamitan ng gawing
hindi kaaya-aya at taliwas
sa paksa ng panayam.
ay katanggap-tanggap,
maayos, at naaayon sa
paksa ng talakayan na
gagamitin sa panayam.
ay lubhang katanggaptanggap, maayos,
at naaayon sa paksa.
Paraan ng pakikipanayam
20%
Ang paraan ng
pakikipanayam ay walang
kaugnayan sa paksang
tinatalakay.
Ang paraan ng
pakikipanayam ay hindi
sapat na tumutugon sa
paksang pinag-uusapan.
Ang paraan ng
pakikipanayam ay maayos,
sapat, at tumutugon sa
paksang pinag-uusapan.
Ang paraan ng
pakikipanayam ay
lubhang maayos, sapat,
at tumutugon sa paksang
pinag-uusapan.
Kilos at galaw
ng katawan
5%
Kakikitaan ng manerismo
(magalaw) ang
pangangatawan.
Magalaw ang
pangangatawan.
Kakikitaan paminsanminsan ng manerismo.
Kakikitaan ng maayos
at kampanteng galaw.
Paraan ng pagsagot
sa tanong
20%
Walang kaayusan ang
naging kasagutan sa mga
inilahad na tanong.
Di gaanong malinaw ang
naging kasagutan sa mga
inilahad na tanong.
Malinaw ang naging
kasagutan sa mga
nailahad na tanong.
Lubhang malinaw,
maayos, at kumpleto ang
kasagutan.
Paraan ng pagtatanong
20%
Walang katanungang
nailahad.
Ang mga tanong ay hindi
naaayon sa paksa.
Nakapagtatanong ng
naaangkop sa paksa.
Higit na nakapagtatanong
ng mahahalagang tanong
sa paksa.
Inihanda ni: Betty L. Andrada
Master Teacher – Quirino High School
68

KKK Serye - Vibal Publishing

Transcription

Similar documents

RE/MAX Finland

1. Matalakay ang mga batayang konseptong may

Untitled - Victory Los Baños

Balitaan sa Barangay

Vol. 2 No. 1 June 2014

Document 6425759

Filipino, Grades 7 to 10

msb_An giya sa maayo na kalawasan sa panimalay, 1994.TIF

Untitled - Gryphon

datesheet and portion for evaluation iii

O6pa3eu N2 6 TEXHIIqECKA OSEPTA Or