Pobierz - Trouw Nutrition

Transcription

Pobierz - Trouw Nutrition
ISSN 2080–489X
3(21)/2012
Dwumiesięcznik „Trouw i MY”
Czynniki warunkujące wysoką produkcyjność loch
prof. dr hab. Stanisław Jasek
Od pomysłu do realizacji
Anna Klimecka
3
OD REDAKCJI
Dwumiesięcznik „Trouw i MY”
Szanowni Czytelnicy,
3(21)/2012
jak Polska długa i szeroka, większość pól pokrywa żółty kobierzec kwitnącego rzepaku. Oby aura sprzyjała
rolnikom, by zbiory były obfite, by w efekcie podopieczne zwierzęta cieszyły się dobrą, wysokogatunkową
karmą. W obecnym numerze „Trouw i MY” opowiemy o czynnikach warunkujących wysoką produkcyjność
loch i o szczególnej opiece nad krowami w okresie okołoporodowym. Przedstawimy sylwetki najdłużej zatrudnionych osób w Trouw Nutrition Polska. Zamkniemy cykl artykułów dotyczący chorób układu oddechowego drobiu. Wspólnie odwiedzimy gospodarstwo rolne PARTNER w Rusiborzu, gdzie pomysły są realizowane w tempie godnym pozazdroszczenia. Gorąco Państwa zachęcam do lektury naszego biuletynu.
dr Jolanta Gdala
Z ŻYCIA TNP
To już 20 lat!
Anna Klimecka
Martin&Jacob Sp. z o.o.
Rozliczenia podatków to rzecz, która nie ominie żadnego człowieka, a już z pewnością żadnego przedsiębiorcy. Dział księgowości jest bardzo ważnym elementem,
ponieważ tam księgowi zajmują się wszystkimi sprawami, bez których żadna firma
nie byłaby w stanie dobrze funkcjonować. Precyzując zakres prowadzonych w jego
obrębie działań, można stwierdzić, że dział księgowości zajmuje się gromadzeniem
dokumentacji księgowej i jej archiwizacją, sporządzaniem bilansów finansowych
oraz rozliczaniem delegacji służbowych. Pracownicy działu przygotowują i realizują
sprawozdania finansowe firmy. Podstawowym celem działu księgowości jest optymalizacja działań firmy pod względem ekonomicznym.
Wydawca:
Trouw Nutrition Polska Sp. z o.o.
ul. Chrzanowska 21/25
05–­825 Grodzisk Mazowiecki
telefon: +48 22 755 03 00
fax: +48 22 755 03 72
14
18
www.trouwnutrition.pl
SPIS TREŚCI
Redakcja:
03
Anna Klimecka
Martin&Jacob Sp. z o.o.
Szczególna opieka nad krowami
po wycieleniu
prof. dr hab. Stanisław Jasek
10
Idea zrównoważonego rozwoju
11
12
ul. Fabryczna 14 D, 53–609 Wrocław
www.martin-jacob.com
Nakład:
5000 egzemplarzy
przeprowadził ze mną ówczesny dyrektor
go, ale pracowałam w Warszawie. Codzien-
finansowy – Gilbert Heith. Pracę zaczęłam
ne dojazdy do pracy były bardzo męczące.
następnego dnia. Wolne popołudnia, wolne
Anna Przygoda jest pracownikiem działu
W zasadzie moje życie polegało na pracy
weekendy, bardzo sympatyczni ludzie, tacy
księgowości. Trafiła na fajnych ludzi, nie pla-
i dojazdach. W styczniu 1993 roku znalazłam
do rany przyłóż – poczułam się jak ptak wy-
nuje zmian. Opowiedziała Annie Klimeckiej
ogłoszenie w gazecie: „nowo powstająca
puszczony z klatki. Na początku byłam i księ-
swoją historię firmy TNP.
firma poszukuje księgowej”. Tego właśnie
gową, i kasjerką. Dziś dział księgowości stano-
Pani Aniu, jak to się stało, że zaczęła Pani
szukałam, pracy na miejscu, bez uporczy-
wi pięć osób. Każda z nas potrafi zrobić to, co
pracować w TNP?
wych dojazdów. Rozmowę w sprawie pracy
może inna. To dobry układ, wszystko składa
się na doskonałą całość. Zajmuję się księgowaniem faktur dotyczących bezpośrednio
surowców związanych z produkcją, wyjaśnia-
Choroby układu oddechowego
ptaków (część 2)
niem niezgodności, oraz pozostałych kosztów zewnętrznych, zakupów, a od 1 maja
dr Mariusz Urbanowski
2004 roku prowadzę również INTRASTAT, czy-
20
li przekazuję organom celnym, w wymaga-
Agrociekawostki
nej formie i w określony sposób, informacje
na temat obrotu towarowego z państwami
21
Przekazanie drzewek bonsai,
symbolu TNP polityki
zrównoważonego rozwoju
Opracowanie:
Jestem mieszkanką Grodziska Mazowieckie-
18
dr hab. inż. Maciej Adamski
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
dr hab. inż. Maciej Adamski
Martin&Jacob Sp. z o.o.
prof. dr hab. Stanisław Jasek
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
06
REDAKTORZY NAUKOWI:
dr Mariusz Urbanowski
Czynniki warunkujące wysoką
produkcyjność loch
To już 20 lat!
Redaktor naczelna:
dr Jolanta Gdala
14
Praca, która stała się
pasją
Technowinki
Jak Pani widzi rozwój firmy TNP na przestrzeni lat? Jaki w tym udział działu księ-
22
gowości?
Wcześniej siedziba firmy mieściła się w dwóch
Szparagi – źródło witamin
i niezbędnych minerałów
Od pomysłu do realizacji
Anna Klimecka
Martin&Jacob Sp. z o.o.
członkowskimi Wspólnoty.
pokojach wynajmowanych od Polfy przy uli-
23 Krzyżówka szparagowa
ZAMÓW BEZPŁATNĄ PRENUMERATĘ „Trouw i MY”
ZADZWOŃ: 71 792 06 90
NAPISZ: [email protected]
cy Świeżej. Dziś mamy olbrzymią infrastrukturę, stale się rozwijającą. Na początku firma
nazywała się Ewos, później przekształciła się
w Ewos Polfarm, potem Polfarm. Dzisiaj funkAnna Przygoda – pracownik działu księgowości Trouw Nutrition Polska
cjonujemy pod nazwą Trouw Nutrition Polska. Patrzę w przeszłość z nutką nostalgii,
4
5
Z ŻYCIA TNP
tęsknię za rodzinną atmosferą. Teraz też jest
obsłużonych, jaki czas to zajęło. Ustalamy
dobrze, ale kiedyś było sympatyczniej. Bar-
prognozy na przyszłość.
dzo by się przydały spotkania integracyjne,
Czy rozwój firmy był czymś spektakularnym?
które wprowadziłyby wiele świeżego powie-
Widzę olbrzymią różnicę między tym, co za-
wu i energii. Takie spotkania świadczą o tym,
stałem na początku mojej pracy, a tym, czym
że tych ludzi się po prostu lubi. Prezes Jurgen
dysponujemy dzisiaj. W krótkim czasie po
Verkuyten pchnął firmę do przodu, firma
połączeniu z Nutreco w firmie dokonało się
bardzo dobrze sobie radzi, nawet w dobie
wiele przekształceń – zaczęliśmy pracować
kryzysu. Wszyscy wiedzą, że mądrzy rolnicy
korporacyjnie, zmieniły się metody pracy.
właśnie w kryzysie inwestują.
Następowała coraz większa integracja syste-
Co jest najważniejsze w firmie?
mów informatycznych. Firma dąży do więk-
Tak naprawdę, to myślę, że po długim czasie
szego zintegrowania IT, by w większym stop-
dojrzeliśmy jako firma do tego, by pracować
niu podlegało centralnemu systemowi.
z ludźmi, z którymi chcemy pracować, i z taki-
Co według Pana stanowi sukces firmy TNP?
mi, którzy wnoszą do firmy wartość dodaną.
Uważam, że weszliśmy w dobrym mo-
I tak naprawdę z tej perspektywy wszyscy mają
mencie na rynek. Firma uzyskała sporą
udział w tym, co się w TNP dzieje. Również
część rynku, zdobyła klientów i partnerów,
w tym, że firma w takim lub innym wymiarze
z którymi pracuje do dziś. Wielką wartością
odnosi sukcesy. Dla mnie firma to z pewnością
jest kadra zarządzająca, przedstawiciele
nie tylko miejsce pracy. Spędzamy tutaj wiele
handlowi, dobrej jakości surowce, badane
godzin, co powoduje, że po pewnym czasie,
laboratoryjnie, dobrej jakości produkty.
zwłaszcza kiedy jest sympatyczny, zorgani-
Wiadomo na rynku, że nie jesteśmy firmą
zowany zespół, czas wolny zaczyna się ogra-
najtańszą, natomiast solidną, gwarantującą
niczać do ludzi związanych z firmą właśnie.
wysoką i stabilną jakość.
Pojawia się przywiązanie. Firma staje się nie-
Jak wyglądał rozwój firmy w odniesieniu do
wątpliwie ważnym elementem życia każdego
Rosłam razem z firmą
z nas. Działamy na zasadzie symbiozy, jeste-
Małgorzata Zalewska, pracownik działu ob-
Na początku zamówienia przyjmowało się
Sukces firmy Trouw
Nutrition Polska
śmy sobie nawzajem potrzebni.
sługi klienta TNP, opowiedziała Annie Klimec-
tylko telefonicznie, rozmowy były zama-
Firma zawsze była otwarta na potrzeby
kiej o swoich spostrzeżeniach podczas wielu
wiane – to stanowiło dodatkowe utrudnie-
klientów. Chcemy dać klientowi, jak najwię-
lat pracy.
nie. Wszystko robiło się ręcznie: dokumenty
cej – bardzo dobrej jakości produkt wraz
W firmie TNP dział informatyczny odpowiada za potrzeby technologiczne
wszystkich sektorów oraz jednostek regionalnych i funkcjonalnych firmy. Specjaliści informatycy są autentycznymi
partnerami biznesowymi, podnoszącymi
wartość firmy poprzez dostarczanie rozwiązań technologicznych, które usprawniają funkcjonowanie firmy, upraszczając
równocześnie ich użytkowanie.
Systemy informatyczne
– wartość dodana
Mariusz Russ – pracownik działu informatycznego Trouw Nutrition Polska
Małgorzata Zalewska – pracownik działu obsługi klienta Trouw Nutrition Polska
Pani obowiązków?
Jest Pani młodą osobą z tak długim sta-
wydania zewnętrznego, faktury, wszystkie
z serwisem doradczym. Dzisiejszy rolnik jest
żem pracy w jednym miejscu – tylko po-
wyliczenia, dane klientów, zamawianie
bardziej świadomy, bardziej wymagający,
Jak Pan rozpoczął swoją współpracę z TNP?
a komputeryzacja była wtedy bardzo no-
gratulować! Proszę powiedzieć, jak to się
transportu. Później, w miarę rozwoju firmy,
dobrze wykształcony, zna się na produktach,
W TNP pracuję od początku. Wcześniej
woczesną wizją. Po jakimś czasie zapropo-
zaczęło?
obowiązki się zawężały. Teraz zakres obo-
wie, co ważne jest w ich składzie. Stawiamy
pracowałem w Polfie Grodzisk Mazowiec-
nowano mi przejście na etat. Obecnie, jako
Wszystko zaczęło się dość zwyczajnie. Wła-
wiązków jest inny, ograniczamy się do kon-
sobie bardzo wysoko poprzeczkę. Kładzie-
ki jako informatyk. Miałem własną firmę,
oddzielna jednostka, świadczę usługi IT dla
śnie kończyłam liceum ekonomiczne. Mój
taktu z klientem. Dziś zamówienia, oprócz
my duży nacisk na jakość produktu i jego in-
świadczyłem usługi na rzecz ówczesnego
Trouw Nutrition Polska. Zajmuję się wszyst-
tata pracował w Polfie Grodzisk Mazowiecki.
tych składanych telefonicznie, są także
nowacyjność. Firma dba o to, by pracownik
Ewosu. Firma potrzebowała wsparcia infor-
kim łącznie z pośredniczeniem z serwisem
To właśnie on powiedział mi, że firma Ewos
przyjmowane drogą e-mailową i przez
czuł się z nią związany. Atmosfera w pracy
matycznego. Zajmowałem się tym od po-
centralnym. Od sprzętu, poprzez drobne
poszukuje pracowników. Złożyłam podanie,
faks. Rozwój firmy jest ogromny. Firma jest
jest dobra, osobiście odczuwam stabilizację.
czątku. A to w tamtych czasach było praw-
programowanie, po pomoc pracownikom.
zostałam zaproszona na rozmowę i prak-
na czasie z nowinkami rynkowymi, dopaso-
To jest moja pierwsza praca, ale nie planuję
dziwe wyzwanie. To była zupełnie inna
Dział informatyczny w TNP tworzą dwie
tycznie następnego dnia podjęłam pracę. Na
wuje produkty do potrzeb klientów. Mamy
zmian w życiu zawodowym. Lubię kontakt
rzeczywistość. Wtedy komputer, który miał
osoby. Mamy specjalny program, w któ-
tym samym stanowisku pracuję od lipca 1993
bogaty asortyment premiksów, specjali-
z klientem, lubię dreszczyk emocji podczas
640 kb pamięci i dysk 20 MB, był uważany
rym widzimy zgłoszenia użytkowników,
roku. Zaczynałam jako nastolatka. Pracując,
stycznych produktów dla cieląt i prosiąt,
rozwiązywania problemów. Sukces stano-
Mariusz Russ pracuje w TNP w dziale informa-
za supermaszynę, a w firmach praktycznie
„kolejkujemy” je i obsługujemy. Pozwala
skończyłam studia, wyszłam za mąż, urodzi-
koncentratów oraz pasz. Produkty wytwa-
wią ludzie, którzy przyciągają i zatrzymują
tycznym. O swojej dwudziestoletniej karierze
nie istniały instalacje sieciowe. To były wła-
to również sprawdzić historię wszystkich
łam dwoje dzieci. TNP towarzyszy mi podczas
rzane są zgodnie z wymaganiami certyfika-
przy sobie klienta. Liczy się nie tylko produkt
opowiedział Annie Klimeckiej.
ściwie same nowe rzeczy dla wszystkich,
działań, między innymi, ile zgłoszeń jest
najważniejszych wydarzeń w moim życiu.
tów jakości posiadanymi przez firmę.
i cena, liczy się również osobowość.
6
7
WETERYNARIA
Szczególna opieka nad krowami
po wycieleniu
lochia, które w tym okresie są najobfitsze.
Następnie sukcesywnie zmniejsza się ich
objętość, 8 dnia może wynosić jeszcze około 0,5 l. Ich barwa w pierwszych 10 dniach
zmienia się od czerwonobrązowej do żółtej.
Później przybierają zwykle barwę czerwoną
i wygląd krwi. Zwykle są bezwonne, chociaż
dr hab. inż. Maciej Adamski
mogą mieć przykry zapach wskutek rozkła-
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
dających się resztek łożyska, uszkodzonej
„
Stan higieny pomieszczeń,
aparatów udojowych, obsługi
oraz procesu doju ma bezpośredni
i pośredni wpływ na zdrowie krów.
tkanki pochwy lub sromu. Odnotować moż-
W okresie okołoporodowym w organizmie krowy zachodzą bardzo intensywne
zmiany zaburzające równowagę hormonalną i metaboliczną. Podłożem tych zmian
jest ciąża, poród i rozpoczynająca się laktacja. W tym okresie niezbędne jest specjalne postępowanie ze zwierzętami, zwłaszcza żywieniowe, w celu pokrycia zmieniających się potrzeb pokarmowych krów.
”
na również wzrost obecności drobnoustrojów, zwłaszcza E. coli.
Wyższa od potrzeb cielęcia wydajność siary,
a następnie mleka w pierwszym okresie laktacji, często powoduje zachwianie homeostazy (równowagi) organizmu. Po upływie
Troska o krowę powinna dotyczyć całego
wodą zawierającą środek dezynfekcyjny,
porodowych przedwczesnym, gwałtownym
1-2 godz. od wycielenia, kiedy krowa nieco
okresu jej użytkowania, jednak okres około-
np. 0,1% roztworem nadmanganianu pota-
ciągnięciem cielęcia, można spowodować
wypocznie, przystępujemy do zdojenia siary
porodowy jest wyjątkowy i jedyny w swoim
su. Często popełnianym błędem jest zbyt
wypadnięcie macicy, pęknięcie krocza lub
(jeżeli jest to konieczne). Należy mieć na uwa-
rodzaju. W tym newralgicznym czasie całe
wczesne udzielanie pomocy, natychmiast
uszkodzenie cielęcia. Po zakończonej akcji
dze fakt, że w tym czasie wymię szybko na-
stado powinno znajdować się pod stałą ob-
po ukazaniu się pęcherza płodowego. Neu-
porodowej łożysko powinno być wydalone
brzmiewa i często właśnie na tym etapie do-
serwacją. Szczególną uwagę powinniśmy
rohormonalna stymulacja skurczów w maci-
w ciągu 24 godzin, w przeciwnym wypadku
chodzi do zapalenia wymienia. Przeciwdziała
przykładać do matek. Opieka nad krowami
cy oraz powłok brzusznych (parcie porodo-
można mówić o jego zatrzymaniu, co wiąże
się temu, stosując częsty dój. W pierwszym
po wycieleniu zaczyna się już przed poro-
we) powoduje powolne przesuwanie płodu
się z wdrożeniem odpowiedniego postę-
dniu po porodzie krowę doimy w zależności
dem. Zachowanie samic zmienia się na kilka
przez ciasny kanał rodny. W tym działaniu
powania. Po wycieleniu i wydaleniu łożyska
od potrzeby, nawet 5 razy w ciągu doby.
dni wcześniej. Stają się wówczas niespokoj-
pomocny jest wypełniony wodami płodo-
należy je usunąć wraz z zabrudzoną ściółką
zabierze się później, fakt ten wywołuje silny
wymi pęcherz płodowy, którego nie należy
i posłać stanowisko czystą słomą oraz podać
Okres poporodowy
zwłaszcza jeżeli poród był trudny. Zwykle
ne i apatyczne, często tracą apetyt. W takich
matka interesuje się cielęciem, zaczyna je
stres matki, który potrafi odbić się na jej kondy-
okolicznościach krowę najlepiej oddzielić od
przebijać – pęknie sam, nawilżając drogi rod-
krowie wodę do picia. W pierwszych 2 dniach
Prawidłowy przebieg okresu poporodowego
wylizywać, otacza „opieką”, broni oraz chroni
cji i produkcyjności. W naturalnych warunkach
reszty stada i umieścić w kojcu porodowym.
ne. Pozbawiając krowę naturalnych reakcji
po porodzie pojawiają się wydzieliny z macicy
ma bardzo duży wpływ na dalszą płodność.
terytorium wspólnego przebywania. Zdarza
odsadzanie cielęcia następuje w wieku 8-15
Jest to zgodne z jej naturalnymi potrzeba-
W okresie tym, trwającym około 30 dni, prze-
się jednak, że należy udzielić cielęciu pomo-
miesiąca życia. W gospodarstwach produkcyj-
mi. Przed wprowadzeniem krowy do kojca
biegają nieomal równocześnie dwa procesy fi-
cy, np. wytrzeć do sucha (praktyka połączona
nych powinno się odsadzać po około 4-6 mie-
porodowego należy go zdezynfekować
zjologiczne – zwijanie się macicy (involutio ute-
z masażem) i napoić siarą. Przebywanie razem
siącach, w praktyce dzieje się to bardzo wcze-
i obficie zaścielić suchą słomą. Normalnym
ri) i uaktywnianie się jajników prowadzące do
matki z cielęciem, przede wszystkim przez
śnie – zazwyczaj bezpośrednio po urodzeniu.
zachowaniem krowy jest kładzenie się na
wejścia w nowy cykl rujowy. Należy również
pierwsze kilka dni po porodzie, ma pozytywny
W okresie tym, wraz z momentem rozpo-
około pół godziny przed mającym się roz-
pamiętać, że macica krowy w okresie porodu
wpływ zarówno na rozwój cielęcia, jak i samą
częcia kolejnej laktacji, zmienia się zacho-
począć porodem. Nie wolno wiązać krowy
i bezpośrednio po porodzie narażona jest na
matkę. Utrzymywanie krowy z cielęciem przy-
wanie krowy, m.in.: częściej, lecz krócej leży,
podczas porodu ani też po porodzie do
zakażenia bakteryjne pochodzące z pochwy,
spiesza moment zakończenia newralgicznego
może przeżuwać pokarm w pozycji stojącej,
momentu, gdy cielę nie zostanie zabrane
a nawet przenoszone z zewnątrz. 85% krów
okresu poporodowego i moment wystąpienia
częściej przeprowadzać pielęgnację skóry.
z kojca porodowego.
po porodzie wykazuje obecność niepożąda-
następnej rui oraz ciąży. Krowa wylizuje cielę
Wszystkie zmiany dowodzą, że poród jest
Zbliżający się poród
nej flory bakteryjnej w macicy, ale większość
do czysta, pobudzając tym samym krążenie
dla krowy znacznym obciążeniem. Dobry
drobnoustrojów zostaje samorzutnie wyelimi-
krwi oraz wydalanie smółki i moczu, pomaga
hodowca powinien mieć zatem świado-
Objawami rozpoczęcia porodu są skurcze
nowana. W 55 dniu po porodzie stwierdzano
cielęciu w rozpoczęciu samodzielnych proce-
mość zachodzących po porodzie zmian be-
porodowe oraz ukazanie się pęcherza pło-
bakterie w drogach rodnych tylko 5% krów.
sów życiowych. Odsadzenie cielęcia w ciągu
hawioralnych. Dzięki takim działaniom pre-
dowego w szparze sromowej. Zazwyczaj
Po porodzie należy natychmiast otoczyć tro-
pierwszych czterech dni po porodzie nie ma
wencyjnym, kontroli i wzmożonej uwadze
poród fizjologiczny trwa od 2 do 3 godzin.
skliwą opieką zarówno cielę, jak i jego mat-
niekorzystnego wpływu na krowę wskutek
możliwe jest praktyczne wyeliminowanie
Okolice sromu krowy należy obmyć ciepłą
kę. Krowa jest osłabiona akcją porodową,
nieustabilizowanych jeszcze więzi. Jeśli cielę
stanów niepożądanych.
8
9
WETERYNARIA
krów, jak również na zanieczyszczenie
i skażenie mleka. Niezachowanie higieny
doju może przyczynić się do zwiększenia
liczby bakterii i zanieczyszczeń w mleku,
a w wyniku tego – do obniżenia jego jakości. Największy wpływ na obniżenie jakości
i wartości mleka wywierają schorzenia wymion (mastitis). Za najważniejsze z przyczyn
zapadania krów na mastitis należy uznać
zakażenia bakteryjne spowodowane przez
urazy mechaniczne, w tym te spowodowane nieprawidłowo prowadzonym procesem
doju. W ten sposób otwiera się droga penetracji dla drobnoustrojów chorobotwórczych
mających bezpośredni dostęp do zasiedlania
wymienia. Ze względów zdrowotnych najniebezpieczniejsze są gronkowce, z uwagi na
ich antybiotykooporność (trudności w leczeniu). Zarówno gronkowce, jak i paciorkowce
Fot. ze zbiorów Stacji Badawczo-Dydaktycznej w Radomierzu
są bardzo rozpowszechnione w środowisku
Fot. ze zbiorów Stacji Badawczo-Dydaktycznej w Radomierzu
bytowym krów. Patogenna flora bakteryjna,
Opieka nad krowami
po wycieleniu
na nogach, ma zimne uszy, zagina głowę na
rozwijająca się w gruczole mlekowym, wywo-
Stosowanie dodatków witaminowych zawie-
o wysokiej wydajności produkują w tym cza-
potrzebami a spożyciem tuż po wycieleniu.
siebie. Jeżeli występują takie objawy, może-
łuje zaburzenia w sekrecji mleka i zakażenie,
rających VE 1000 mg ma korzystny wpływ na
sie dużo więcej składników w siarze i mleku,
Jednocześnie żywienie nie może być zbyt
my mieć do czynienia z porażeniem poporo-
wpływa na zmianę jego składu i właściwości.
wymiona oraz poziom tej witaminy w siarze.
niż mogą pobrać w paszach.
obfite, ponieważ prowadzi do nadmiernego
Odpowiednia opieka nad krowami po
dowym (wskutek niedoboru wapnia). Jeżeli
Mleko krów z chorym gruczołem mlekowym
Stosowanie niacyny (PP) w ilości 6-12 g/dobę
Zazwyczaj zaczyna brakować energii, dlatego
otłuszczenia, a w konsekwencji do trudnych
wycieleniu jest niezwykle istotna także ze
krowa wykazuje brak apetytu i szybko chud-
nie powinno być dojone do wspólnego
obniża ryzyko wystąpienia ketozy. Sole anio-
należy zadbać o wzrost koncentracji energii
porodów oraz powikłań powycieleniowych.
względu na późniejsze korzyści technologicz-
nie, należy sprawdzić skład mleka lub moczu
zbiornika. Również stosowanie leków i środ-
nowe zapobiegają występowaniu zalegania
w dawce. W warunkach gdy różnica ta nad-
Podanie glikolu propylenowego w ilości 250-
ne i produkcyjne. Zapobieganie uchybieniom
na obecność ciał ketonowych, bo może to
ków farmakologicznych dyskwalifikuje mleko
poporodowego. Na kilka dni przed spodzie-
miernie przekracza fizjologiczne możliwości
500 g/dobę zapobiega występowaniu za-
związanym z właściwą higieną i dobrostanem
być objawem ketozy. Pomóc mogą kroplów-
(powinno być utylizowane).
wanym porodem zaleca się zwiększenie daw-
korzystania z rezerw ciała, dochodzi do za-
legania poporodowego i ogranicza ujemny
bezpośrednio rzutuje na stan fizjologiczny
ki dożylne z glukozy i witamin oraz wczesne
chwiania homeostazy organizmu, skutkiem
bilans energetyczny.
naszego bydła. Krowy od początku laktacji po-
profilaktyczne podawanie glikolu propyleno-
Okres zasuszenia
ki wapnia (Ca) w celu uniknięcia zalegania
poporodowego, należy też ograniczać poda-
czego są schorzenia metaboliczne, obniżona
W 3-4 dniu po wycieleniu dawka powinna
winny być pod ciągłą obserwacją zootechnicz-
wego lub gliceryny. Nie przeceniajmy swoich
W okresie zasuszenia właściwego należy
wanie pasz o dużej zawartości potasu (K).
produkcja, płodność, a nawet śmierć. Szczyt
być taka jak przed porodem i złożona z tych
ną w zakresie stanu ich zdrowia. Schorzenia
umiejętności, konieczne może być wezwanie
przyszłe matki odseparować od stada krów
Od wysokowydajnych krów w pierwszym
laktacji przypada na 5-6 tydzień po wycieleniu,
samych pasz podstawowych. Pasze treści-
wpływają na obniżenie ilości produkowanego
weterynarza. Należy kontrolować stan racic.
mlecznych. Żywienie możemy oprzeć na pa-
doju uzyskuje się od 10 do 20 kg siary (20-
a szczyt pobrania paszy na 10-12 tydzień.
we należy podawać po objętościowych,
mleka i mogą być przyczyną jego skażenia.
Stanie może sprawiać krowie ból, powodując
szach średniej jakości: zielonki, kiszonki, siano,
30 kg w ciągu dnia). W przeliczeniu na suchą
Z tego względu w szczycie laktacji bardzo
ważne jest również dzielenie dawki na kil-
Zalecane jest prowadzenie co najmniej dwóch
długotrwałe leżenie i pobieranie mniejszej
unikamy pasz treściwych, maksymalnie 1 kg
masę wyprodukowana siara zawiera: od 3 do
łatwo doprowadzić do ujemnego bilansu
ka odpasów, aby uniknąć ketozy i kwasicy.
obserwacji w ciągu dnia w oborze uwięziowej
ilości pokarmu. Inną przyczyną takiego stanu
mieszanki treściwej jako nośnik związków mi-
5 kg białka, w tym 2-4 kg immunoglobulin,
energetycznego, który skutkuje m.in.: gwał-
Stosowanie otrąb pszennych w postaci pój-
oraz do czterech obserwacji w przypadku
może być również zapalenie wymienia. Nie
neralnych i witamin; aż do 2-3 tygodni przed
1,0-1,5 kg tłuszczu, 0,3-0,5 laktozy, 0,24-0,40 kg
townym uruchamianiem rezerw ciała, po-
ła ma działanie lekko przeczyszczające, co
obory wolnowybiegowej.
wolno zapominać o obfitym pojeniu wodą,
wycieleniem (ochrona przed otłuszczeniem).
soli mineralnych. Z tej ilości cielęciu, w pierw-
gorszeniem wskaźnika zapłodnienia, wydłu-
jest istotne podczas występowania zaparć.
Stwierdzony brak apetytu krowy utrzymują-
najlepiej letnią i do woli. Po wypiciu wody
W okresie zasuszenia przejściowego powinna
szym dniu, niezbędne jest pobranie 3-4 kg
żeniem okresu międzyciążowego. Następuje
Należy podawać siano dobrej jakości. Po-
cy się przez dłuższy czas po porodzie może
krowa szybciej odzyskuje apetyt, wypełnia
nastąpić zmiana dawki, do której wprowadza-
siary. Bezpośrednio po wycieleniu wzrasta
gwałtowny spadek kondycji ciała. Możemy
stępowanie takie ograniczy ryzyko wystą-
oznaczać początek problemów. Szybkie
jamę brzuszną, dzięki temu zmniejsza się ry-
my, sukcesywnie zwiększając, pasze treściwe.
wydzielanie składników siary (potem mleka),
to załagodzić, przyzwyczajając krowy już
pienia chorób, zwłaszcza metabolicznych
i prawidłowe działanie w takiej sytuacji jest
zyko przemieszczenia trawieńca.
Flora bakteryjna musi być swoista dla pasz,
w związku z tym rosną też potrzeby pokar-
w okresie zasuszenia do pobierania dobrych
oraz zaburzeń w rozrodzie. Spowoduje
sprawą nadrzędną.
Stan
aparatów
które będą dominowały w żywieniu podczas
mowe krów. Krowy po porodzie pobierają
jakościowo
wysokoenergetycznych.
również wzrost wydajności mleka w całej
Kontroluje się również ogólną kondycję kro-
udojowych, obsługi oraz procesu doju ma
laktacji, zwłaszcza zawierających duże ilości
mniej suchej masy (o 20-30%) zawartej w pa-
Przy zachowaniu odpowiedniej koncen-
laktacji. Zadbajmy o szeroko pojętą higie-
wy oraz czy: krowa ma siłę wstać, chwieje się
bezpośredni i pośredni wpływ na zdrowie
skrobi (wzrastają kosmki jelitowe żwacza).
szy niż w późniejszym okresie laktacji. Sztuki
tracji białka zmniejsza się różnice między
nę, zwłaszcza żywienia.
higieny:
pomieszczeń,
pasz
10
11
POLITYKA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU
Idea zrównoważonego rozwoju
W 2009 roku na całym świecie, a w Nutreco i Trouw Nutrition International w szczególności, dużo się mówiło na temat wyzwań, jakim współczesny świat będzie musiał sprostać z powodu zwiększania się liczby ludzi na świecie i związanej z tym konieczności
podwojenia dostaw żywności przy jednoczesnym obniżaniu emisji CO2 i zużycia energii. Idea zrównoważonego rozwoju zakłada zwiększenie odpowiedzialności właśnie
za zasoby naturalne. Założony efekt to najbardziej wydajne wykorzystanie surowców
naturalnych w sposób, na jaki pozwala nam na to współczesna wiedza i technologia.
REPORTAŻ
Przekazanie drzewek bonsai, symbolu TNP
polityki zrównoważonego rozwoju
Podczas spotkań panowała bardzo miła i sympatyczna atmosfera. Na twarzach wyróżnionych malowało się zaskoczenie i wzruszenie. To był czas na wspominanie przyjemnych kart historii oraz rozmów o dalszym rozwoju firmy Trouw Nutrition Polska.
...i bonsai
Sztuka bonsai, czyli umiejętność formowania
dla zwierząt, Nutreco postanowiło działać
pewni, że drzewo jako symbol wzrostu i życia
i uprawiania drzew, narodziła się w Chinach
i skutecznie stawić czoła globalnemu wyzwa-
– a bonsai jako symbol cierpliwej pracy czło-
około 2000 lat temu. Na przełomie XI i XII w.
niu. Efektem tych działań jest właśnie obrana
wieka pielęgnującego naturę – jest idealnym
miniaturowe drzewa zostały przywiezione
strategia zrównoważonego rozwoju. Jesteśmy
symbolem tejże strategii.
do Japonii przez buddyjskich mnichów. I to
właśnie w Kraju Kwitnącej Wiśni sztuka ewoluowała, została udoskonalona i przetrwała do
dzisiejszych czasów.
PHU Malecki otrzymuje bonsai z rąk Marcina
Soroczyńskiego PH TNP oraz Jakuba
Powroźnego, kierownika regionu 3
Anna Szarżanowicz z firmy PHU ANEK
w Jeżowie Sudeckim otrzymuje bonsai od
Jarosława Morawskiego, PH TNP regionu 4
Prezes Centrum Paszowego w Dąbrowie
Tarnowskiej Tadeusz Wąż przyjął drzewko
bonsai z rąk Dariusza Suchaniaka PH TNP
Katarzyna Nowak z mężem Pawłem
Nowakiem. Firma Wetserwis Koszyce
Jacek Kierzenkowski.
Firma PPUH Intrat Sp. j. w Brzoziu
Piotr Frątczak, właściciel firmy PREM-VIT
Frątczakowie z Inowrocławia, otrzymał bonsai
od Mariusza Dobiesa PH TNP regionu 1
AgroMaz Abramów – Waldemar Mazur
otrzymał bonsai z rąk Marcina Soroczyńskiego
PH TNP regionu 3 oraz Jakuba Powroźnego
Małgorzata Leś i Marek Leś.
Firma Marwet, Łąkta Górna
Dlaczego drzewko bonsai jest symbolem
zrównoważonego rozwoju?
Już dziś wiemy, że musimy produkować
w sposób bardziej zrównoważony i zużywać mniej zasobów. Realizacja strategii
zrównoważonego rozwoju jest przewidziana na wiele pokoleń. Podobnie jak w sztuce
bonsai: aby uzyskać doskonałą formę drzewa bonsai, potrzeba wieloletniej jego pielęgnacji, w której może uczestniczyć niekiedy
kilka pokoleń ogrodników.
Aby z dobrym efektem uprawiać drzewka
bonsai, należy posiadać odpowiednie narzędzia, ale – co najważniejsze – rozległą wiedzę,
która pozwoli na jego właściwą pielęgnację.
Istotne jest, by poświęcać pielęgnacji drzewka
wiele uwagi i cierpliwości, gdyż odrobina nieuwagi spowoduje, że drzewko będzie rosło nie
w takim kierunku, jakiego byśmy oczekiwali.
Pielęgnacja drzewka bonsai nigdy się nie kończy, jest żywą rośliną, która wymaga stałej
opieki i pielęgnacji. Takiej stałej pielęgnacji wymaga także środowisko naturalne, w którym
żyjemy. Jako światowy producent żywności
Agropasz Iwaniska – Iwona i Mariusz Adamscy
otrzymują bonsai z rąk Marcina Soroczyńskiego
PH TNP regionu 3 oraz Jakuba Powroźnego
12
13
REPORTAŻ
W 2004 roku pan Emil Derda wraz ze wspólnikiem panem Jędrzejem Pietrowiczem
kupili gospodarstwo o areale 320 ha w Rusiborzu na Wielkopolsce. Działalność gospodarstwa PARTNER prowadzona jest w formie spółki cywilnej, w której pan Emil
zajmuje się zarządzaniem gospodarstwem, a pan Jędrzej – doradca podatkowy,
sprawami finansowo- prawnymi. Wspólnie wdrażają w gospodarstwie innowacyjne
rozwiązania dotyczące m.in. technologii żywienia trzody chlewnej. W najbliższym
czasie planują budowę biogazowni.
Od pomysłu do realizacji
– Im więcej się odsadza, tym bardziej maleją
przyrostu w poszczególnych grupach tuczu.
Duński model fermy
koszty stałe. Najwięcej oszczędności widzimy
Następny etap stanowi sprawdzanie wyko-
Pan Emil stwierdził, że nie wyobraża sobie
przy systemie karmienia „na mokro”. Wszyst-
rzystania i pobrania paszy na poszczególnych
momentu, kiedy dokłada się do produkcji.
ko ustawiamy komputerowo.
etapach tuczu. Dzięki temu gospodarstwo ma
Przy dobrej genetyce i dobrej mięsności
Organizacja pracy
przejrzysty obraz podczas obliczania i zmian re-
zwierząt są w stanie wypracować zyski. Ry-
ceptur. To z kolei pozwoliło stwierdzić poprawę
nek warchlaków jest bardzo kapryśny, bywają
Na fermie pracuje 6 osób. Produkcją roślinną
ekonomiczną produkcji po wprowadzeniu kar-
okresy, że ceny są różne.
zawiaduje Jacek Duszka, pełniący funkcję kie-
mienia na mokro. Dziś ferma skupia się na kon-
– Nad każdym wydatkiem należy się pochy-
rownika. Przemysław Putowski jest w naszym
troli, analizie przyrostów, konwersji paszy. Ciągle
lać. Uczyliśmy się na własnych błędach. Teraz
gospodarstwie kierownikiem produkcji zwie-
zwiększana jest ilość odsadzonych warchlaków
mogę powiedzieć, że przysłowiowe frycowe
rzęcej. Pracami biurowymi koordynuje To-
z genetyki PIC.
już zapłaciliśmy. Nasz kierownik ds. produkcji
masz Gaca. W każdej chwili możemy również
zwierzęcej spędził kilka lat w Danii. Od kiedy
Anna Klimecka
liczyć na pomoc lekarza weterynarii, dr. Ma-
Pomysł na biogazownię
Martin&Jacob Sp. z o.o.
riana Porowskiego – relacjonuje pan Derda.
Biogaz powstający w wyniku fermentacji od-
przelał na polskie realia. Odnosimy sukcesy.
Z racji oszczędności wprowadzono w Rusibo-
padów pochodzenia organicznego oraz kuku-
Model duński urealniony na polskie warunki
rozpoczął pracę u nas, swoje doświadczenie
Początki fermy w Rusiborzu
pasz, Maciej Woźniak opracowuje receptury dla
rzu sekwencyjną produkcję tuczu. Stado zosta-
rydzy, to źródło paliwa dla urządzeń wytwarza-
doskonale się sprawdza. Kontroling jest u nas
pasz suchych, pobiera próbki do badania i jest
ło podzielone na grupy: Finisher i Grower. Kojce
jących energię elektryczną i produkt uboczny
na porządku dziennym, to również wspomaga
Przez pierwsze lata w gospodarstwie rolnym
zawsze do naszej dyspozycji. W laboratorium
w grupie Grower są przystosowane na 40 sztuk,
– ciepło. Zyskiem może być nie tylko wykorzy-
nasz sukces. Interesuje mnie ilość sprzedanych
PARTNER s.c. prowadzono hodowlę 750 loch
TNP analizowany jest skład chemiczny naszych
w grupie Finisher na 20 sztuk. W ten sposób
stanie energii na własne potrzeby, ale również
tuczników, wynik dodatni, zadowalający oraz
w cyklu zamkniętym oraz bydła, ponieważ wraz
surowców – mówi pan Emil.
przy minimalnym koszcie jednostkowym wsta-
jej sprzedaż do sieci energetycznej. – Własna
inwestowanie w sprzęt. Latem zabierzemy się
z ziemią zakupionych zostało 100 krów mlecz-
Gospodarstwo w Rusiborzu rozwija się w tem-
wiano 40% więcej sztuk, co dało tańszą inwe-
biogazownia pozwoli nam znacząco obniżyć
za zewnętrzne prace, by upiększyć obejście
nych. Jednak dość szybko wspólnicy zrezygno-
pie godnym pozazdroszczenia. Posiada tuczar-
stycję w przeliczeniu na jedną sztukę. Oszczęd-
koszty. Ciepło z biogazowi jest produktem
gospodarstwa, za trzy lata planujemy zakoń-
wali z krów i rozpoczęli specjalizację w hodowli
nię na 3,6 tys. sztuk w Rusiborzu oraz tuczarnię
ność z tego wynikająca to rząd około 30%.
ubocznym, ale chcemy je także wykorzystać.
czyć inwestycje, wtedy chcemy nieco zwolnić
trzody chlewnej. Obecnie gospodarstwo po-
na 2 tys. sztuk w Kopaszycach. Gospodarze
Zwierzęta są umieszczane na specjalnej plat-
W ten sposób obniżymy koszty ogrzewania
tempo – podsumowuje Emil Derda.
siada 900 loch w cyklu zamkniętym. Mówi Pan
są już w posiadaniu pozwolenia na budowę
formie wagowej pozwalającej na stałą kontrolę
i prądu o 60–70%. Dziś ogrzewamy porodówkę
Emil: musieliśmy się wyspecjalizować, żeby go-
kolejnych trzech tuczarni, każda po 3,6 tys.
przyrostów masy ciała. Dane są rejestrowane
i warchlakarnię z własnej kotłowni. Mam nadzie-
Sposób na sukces
spodarstwo było rentowne. Naszym celem jest
miejsc tuczu. Posiadają również zintegrowane
W zeszłym roku podjęliśmy decyzję, że za-
co 15 minut i przekazywane bezpośrednio na
ję, że w niedalekiej przyszłości uda nam się wy-
– Najważniejsza jest kadra, odpowiedzialni
28 odsadzonych prosiąt od lochy w ciągu roku
pozwolenie na hodowlę 1200 loch w cyklu
czniemy karmić nasze stado „na mokro”, sys-
serwer. To pozwala na stałą analizę dziennego
budować biogazownię – mówi pan Emil.
ludzie, pracujący w naszym gospodarstwie.
i na tym nie poprzestaniemy. Dzisiaj stawiamy
zamkniętym. Dlatego powstał nowy budynek
tem się sprawdził. Jesteśmy bardzo zadowo-
Bez nich nigdy nie uzyskalibyśmy tak do-
głównie na genetykę PIC. W przyszłości planu-
inwentarski, obecnie na 400 stanowisk, w któ-
leni. Postanowiliśmy również siać kukurydzę
brych wyników. Mamy bardzo rozbudowany
jemy dokupić 100 loch rasy DanBred. Chcemy
rym systematycznie będzie powiększana ilość
na areale 300 ha (baza pasz „mokrych”), na 20
system raportowania. Analizujemy część pro-
sprawdzić, czy jest to genetyka faktycznie tak
miejsc i stado do 1200 loch.
ha posiejemy zboża. To będzie baza do skar-
dukcyjną i finansową. To jest podstawą sukce-
plenna, jak zapewnia dostawca. Dzięki temu,
Cykl hodowlany
miania warchlaków i tuczników. Kukurydzy nie
su. Ważne jest również liczenie i uszczelnianie
przy takich samych parametrach produkcyj-
podajemy lochom prośnym i karmiącym. Pro-
wydatków na każdym etapie. Maksymalizacja
nych, jakie mamy dziś przy PIC, uzyskalibyśmy
– Grupy tygodniowe są odsadzane w środy,
sięta są przewożone z porodówki do warchla-
przychodów przez: jak najlepszy towar, ne-
około 32 odsadzonych prosiąt od lochy w skali
każda grupa składa się z około 42 sztuk. Re-
karni, gdzie jest miejsce na 4200 warchlaków.
gocjacje sprzedażowe, poszukiwanie do-
roku, oczywiście, przy wykorzystaniu „mamek“
mont stada podstawowego został ustawiony
Tutaj również zamierzamy zmienić system
brego odbiorcy, zbijanie kosztów, obniżanie
– dodaje. Od samego początku działalności,
na poziomie 40-45%. Prowadzimy program
karmienia na mokry. Zwierzęta są karmione
kosztów stałych. Opłaca się wprowadzać pro-
czyli od 8 lat, gospodarstwo korzysta z usług
krycia loszek w minimalnej wadze 140 kg i nie
cztery razy na dobę, to pozwala na lepszą kon-
cedury postępowania produkcyjnego. Plat-
lidera branży rolniczej, firmy Trouw Nutrition
wcześniej niż w trzeciej rui, czego efektem
trolę pobrania paszy. Z warchlakarni, 7 tyg. po
forma internetowa prowadzona na potrzeby
Polska. Obecnie gospodarstwem z ramienia
jest lepsze wypraszanie. Skuteczność krycia
odsadzeniu, gdy osiągają 30 kg masy, przewo-
gospodarstwa ma optymalizować parametry
TNP opiekuje się pan Maciej Woźniak. Co mie-
w naszym gospodarstwie jest na poziomie
zimy zwierzęta do tuczarni. Tam przebywają
w tuczarni, które pozwolą tak naprawdę uzy-
siąc skrupulatnie sprawdzane są wyniki produk-
92% – relacjonuje pan Emil. – W TNP kupuje-
do osiągnięcia wagi 120 kg.
skać lepsze wykorzystanie paszy. Mamy peł-
cyjne – wszystko jest liczone, ważone, mierzo-
my premiksy farmerskie przygotowane spe-
To są słowa pana Emila, który w takim sys-
ną automatykę, jest wiele udogodnień, dzięki
ne. – Stosowane pasze muszą spełniać nasze
cjalnie pod nasze potrzeby o koncentracji od
temie pracy upatruje wzrostu efektywności
oczekiwania. Choć mamy własną mieszalnię
1 do 1,5% w zależności od grupy produkcyjnej.
ekonomicznej.
Emil Derda sprawdza wskaźniki żywieniowe
temu praca jest dużo przyjemniejsza – relacjonuje gospodarz.
14
15
Trzoda chlewna
Czynniki warunkujące wysoką
produkcyjność loch
prof. dr hab. Stanisław Jasek
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
Tabela 1. Częstotliwość oproszeń loch w zależności od długości okresu karmienia prosiąt
Okres cyklu reprodukcyjnego
Przykłady
ciąży
114 dni
114 dni
karmienia
56 dni
28 dni
jałowienia
10 dni
14 dni
łączna długość cyklu reprodukcyjnego
180 dni
156 dni
365 : 180 = 2,03
365 : 156 = 2,34
częstotliwość oproszeń
Opłacalność produkcji trzody chlewnej w dużej mierze zależy od wysokiej plenności
loch, której miernikiem jest liczba prosiąt odchowanych przez samice w ciągu roku.
Długość laktacji
Liczbę prosiąt odsadzonych w ciągu roku od
Rezultaty uzyskane pod tym względem
O długości laktacji decyduje człowiek. Tra-
jednej lochy hodowcy świń określają się mia-
w Polsce są znacznie gorsze. W hodowli za-
dycyjnie maciory karmią prosięta przez 5-8
nem plenności gospodarczej. Wskaźnik ten
rodowej takich ras, jak wbp, pbz czy puław-
tygodni. Okres ten obecnie można z po-
jest głównym elementem ekonomiki pro-
ska, które cechują się dobrą użytkowością
wodzeniem skrócić do 3-4 tygodni. Skra-
dukcji prosiąt. Większość kosztów stanowią
rozpłodową, odchowuje się 16-20 prosiąt od
canie okresu karmienia jest najprostszym
bowiem względnie stałe nakłady, które muszą
lochy rocznie. W chlewniach produkcyjnych
sposobem
być ponoszone na utrzymanie lochy niezależ-
plenność loch zwykle jest znacznie mniejsza
oproszeń. Trzeba jednak liczyć się z tym, że
nie od jej wydajności – liczby urodzonych pro-
i wynosi często około 14-16 prosiąt.
skracanie okresu karmienia wymaga stoso-
siąt i częstotliwości oproszeń. Im mniej prosiąt
zwiększenia
częstotliwości
wania dobrych pasz dla prosiąt. Im pasze
są lepsze, tym krótszy może być okres kar-
wywanych prosiąt maleją koszty jednostkowe
Przyczyny niskiej
plenności loch
i zwiększa się opłacalność chowu. Dlatego też
Główne przyczyny niskiej plenności to nie-
szanek pasz treściwych dla prosiąt, którymi
zwiększenie liczby prosiąt odchowywanych
zbyt dobre warunki środowiskowe, zły stan
z powodzeniem możemy żywić prosięta
pokrycia loch w pierwszej rui po odsadzeniu.
regeneracja układu rozrodczego. Jest to także
rocznie od jednej lochy stanowi podstawowy
higieniczny pomieszczeń dla loch i prosiąt
okresu ciąży jest stała i trwa około 114 dni.
wcześnie odsadzone.
Skuteczność krycia w pierwszej rui zależy od
czas wystarczający na doprowadzenie lochy do
czynnik poprawy efektywności produkcji.
oraz zbyt mała częstotliwość oproszeń, jak
Zmienne elementy cyklu reprodukcyjnego
W praktyce długość cyklu rozrodczego za-
następujących czynników:
kondycji hodowlanej.
Można zatem powiedzieć, że liczba prosiąt
również stan zdrowotny stad. Aby poprawić
to okres karmienia i jałowienia po odsadzeniu
leży od tego, w jakim czasie po odsadzeniu
• terminu odsadzenia prosiąt,
W przypadku stosowania wczesnego odsa-
uzyskiwanych od przeciętnej lochy zależy
plenność loch, trzeba zwiększyć częstotli-
prosiąt. Okresy te hodowca może w dużym
prosiąt locha zostanie ponownie zapłodnio-
• kondycji lochy i stanu narządów rodnych,
dzania prosiąt okres międzyciążowy znacznie
głównie od trzech czynników:
wość oproszeń oraz dążyć do uzyskania więk-
stopniu regulować. Ich długość zależy od
na, czyli od okresu jałowienia. Długości tego
• precyzyjnego określenia początków rui
się skraca. Jeśli czas karmienia jest krótszy niż
szej liczby prosiąt odchowywanych w miocie.
czynników organizacyjnych i biologicznych.
okresu nie można z góry określić. Człowiek
i właściwego wyboru momentu krycia
3 tygodnie, trzeba liczyć się z możliwością
Częstotliwość oproszeń
Tabela 1 prezentuje dwa przykłady często-
powinien starać się stwarzać takie warunki
(unasieniania),
wystąpienia komplikacji w rozrodzie. Lochy
tliwości oproszeń zależnie od długości cyklu
chowu, aby przeciętny czas jałowienia był
Częstotliwość oproszeń określa, ile razy cykl
reprodukcyjnego.
w danym stadzie możliwie najkrótszy. Więk-
Skracanie okresu laktacji ma wyraźnie korzystny
ruję w spodziewanym terminie. Poza tym ich
reprodukcyjny loch (czas od jednego zapłod-
W przykładzie 1 zastosowano 56-dniowy
szość loch wykazuje ruję w ciągu 3-7 dni po
wpływ na zwiększenie częstotliwości oproszeń,
ruje mogą przebiegać nieregularnie, a licz-
odchowuje locha w ciągu roku, tym produkcja
ich jest droższa. Ze wzrostem liczby odcho-
• częstotliwości oproszeń (przeciętnej liczby miotów odchowywanych rocznie),
• przeciętnej płodności w stadzie (średniej
liczby prosiąt urodzonych w miocie),
• śmiertelności prosiąt w okresie odchowu
mienia prosiąt. Obecnie przemysł paszowy
w Polsce produkuje cały asortyment mie-
• jakości nasienia knura.
wcześniej odsadzone nie zawsze wykazują
nienia do następnego) może powtórzyć się
okres karmienia prosiąt, a lochy jałowiły
odsadzeniu prosiąt. W tym też czasie należy
nie jest to jednak korzystne dla funkcjonowania
ba owulacji może być mniejsza. W rezulta-
Z teoretycznego punktu widzenia możliwe
w ciągu roku. Częstotliwość oproszeń jest
średnio przez 10 dni. Cały cykl reprodukcyj-
je bacznie obserwować, aby zauważyć ob-
układu rozrodczego lochy. Po porodzie nastę-
cie zmniejsza się skuteczność zapłodnień,
jest otrzymywanie rocznie średnio 2,4 miotu
zatem limitowana długością cyklu reproduk-
ny trwał 180 dni, co pozwoliło uzyskać śred-
jawy rui i doprowadzić do pokrycia i zapłod-
puje okres połogu, w którym narządy płciowe
a okres jałowienia może się wydłużyć.
(% upadków).
liczących po około 14 prosiąt. W takim wy-
cyjnego. Im krótszy jest ten cykl, tym więcej
nio 2 mioty od lochy rocznie. W przykładzie
nienia. Jeśli zapłodnienie nie nastąpi, locha
stopniowo wracają do stanu przedciążowego.
Bardzo długa laktacja także nie wpływa ko-
padku wskaźnik plenności wynosiłby ponad
miotów można uzyskać w ciągu roku.
2 skrócono okres karmienia do 28 dni. W tym
powtarza ruję po 21 dniach, tyle bowiem
Inwolucja (zwijanie się) macicy kończy się do-
rzystnie na skuteczność krycia w pierwszej
30 prosiąt odchowywanych od lochy rocz-
Na cykl reprodukcyjny składają się następu-
przypadku, mimo wydłużenia okresu jałowie-
czasu trwa cykl płciowy świń. W rezultacie
piero po około 3 tygodniach. Optymalny dla
rui. Mleczne lochy, szczególnie te, które kar-
nie. Takie wskaźniki są możliwe do uzyskania,
jące okresy: ciąży, karmienia prosiąt i czas
nia do 14 dni, cały cykl okazał się o 24 dni krót-
cykl reprodukcyjny wydłuża się o 21 dni i od-
organizmu lochy okres międzyciążowy (okres
mią liczne mioty, przy późnym odsadzeniu
o czym świadczą wyniki w niektórych fer-
od odsadzenia prosiąt do ponownego za-
szy i w rezultacie można było uzyskać około
powiednio zmniejsza się częstotliwość opro-
od dnia porodu do ponownego zapłodnienia)
prosiąt tracą na kondycji. Takie samice
mach duńskich i angielskich.
płodnienia lochy (okres jałowienia). Długość
2,3 miotu rocznie od każdej lochy w stadzie.
szeń. Należy zatem dążyć do skutecznego
wynosi 50-60 dni. W tym czasie zachodzi pełna
w pierwszej rui mogą mieć kłopoty
16
17
Trzoda chlewna
Tabela 2. Wyniki skuteczności krycia loch i liczba urodzonych prosiąt w miocie
poprawy płodności loch jest krzyżowanie
Wyszczególnienie
towarowe – lochy mieszańcowe, wskutek
Grupa
zjawiska heterozji, zwykle wykazują większą
A
B
C
Liczba loch pokrytych (szt.)
108
163
126
Skuteczność zapłodnień (%)
68,5
76,1
78,2
• wcześniejsze wystąpienie rui,
Wskaźnik poprawy (%)
100
111,1
114,2
• poprawę skuteczności zapłodnienia,
Liczba prosiąt żywo urodzonych w miocie (szt.)
8,92
9,10
9,44
• zmniejszenie śmiertelności zarodków,
Wskaźnik poprawy (%)
100
102
105,8
• wyrównanie masy ciała prosiąt przy uro-
płodność niż zwierzęta rasowe. U mieszańców obserwuje się:
dzeniu i wyższą ich przeżywalność,
• liczniejsze i cięższe mioty przy odsadzeniu.
Tabela 3. Wyniki produkcyjne loch zarodowych w Polsce (dane IŻ, 2011)
Zależność płodności loch od czynników genetycznych, w tym także po stronie ojca, jest
Wyszczególnienie
Rasa
bezsporna. Knury mieszańce odznaczają się
lepszymi parametrami nasienia i wyższym li-
a więc wykorzystywała rezerwy zgromadzone
właściwej kondycji i przygotowuje ma-
bido w porównaniu z knurami rasowymi.
we własnym ciele na zabezpieczenie substan-
ciorę do owulacji i rozpoczęcia nowego
Ale płodność w znacznie większym stopniu
cji pokarmowych, potrzebnych do produkcji
cyklu produkcyjnego.
zależy od czynników środowiskowych. Można
mleka. Po drugie, zbyt silny spadek kondycji
Ważnym elementem w odchowie prosiąt jest
do nich zaliczyć: żywienie, technologię chowu
w trakcie laktacji wymaga dłuższego okresu od-
stan zdrowotny loch. Czynnikami obniżonej
186
oraz warunki zoohigieniczne pomieszczeń.
poczynku, zanim maciora nie rozpocznie rui po
płodności loch są m.in. infekcyjne przyczyny
1,96
Hodowca powinien wiedzieć, jak zaplanować
odsadzeniu prosiąt;
wewnątrzmacicznego obumierania zarod-
19,78
żywienie podczas całego cyklu reprodukcyj-
• w czterech ostatnich tygodniach ciąży
ków i płodów. Do tych chorób należy zaliczyć
nego, aby zabezpieczyć zapotrzebowanie
maciory powinny być żywione na poziomie
schorzenia wywołane przez wirusy, takie jak:
maciory w zakresie energii bytowej, wzrostu,
36-44 MJ energii (od 2,77 do 3,38 kg paszy),
parwowiroza, zespół rozrodczo-oddechowy,
pbz
wbp
puławska
Liczba urodzonych prosiąt (szt.)
11,55
11,47
10,95
Liczba prosiąt w 21 dniu (szt.)
10,71
10,67
10,09
Straty prosiąt do 21 dnia (%)
7,34
6,96
7,08
Okres międzymiotu (dni)
171
169
Częstotliwość oproszeń
2,13
2,16
Liczba prosiąt odchowanych/rok
22,81
23,05
z zapłodnieniem. Zaleca się wówczas dopro-
W doświadczeniu przeprowadzonym na
Nieskutecznie kryjące knury przedłużają okres
jak też energii niezbędnej w okresie laktacji.
co pozwala na poprawę ich kondycji, jak też
zespół SMEDI, choroba Aujeszkyego, pomór
wadzenie lochy do kondycji hodowlanej po-
395 lochach, przydzielonych do 3 grup do-
jałowienia loch i przyczyniają się do obniże-
Prawidłowe żywienie macior obejmuje kilka
wielkości płodów. W 110 dniu ciąży maciory
świń, a także schorzenia bakteryjne, np. lep-
przez odpowiednie żywienie.
świadczalnych według terminu unasieniania
nia wskaźnika plenności. Warunkiem wzrostu
faz w okresie cyklu reprodukcujnego:
muszą osiągnąć dobrą kondycję, ale nie po-
tospiroza czy bruceloza.
Skuteczność krycia loch
(grupa A – lochy inseminowano pierwszego
wskaźnika plenności loch jest więc badanie
• po pokryciu przez okres 4 tygodni wszyst-
winny być zapasione;
Upadki prosiąt w czasie odchowu są spo-
i drugiego dnia rano, grupa B – lochy insemi-
zdolności zapładniającej nasienia knurów kie-
kie zwierzęta powinny być żywione na niskim
• na trzy lub cztery dni przed oprosze-
wodowane głównie małą troskliwością
Precyzyjne wykrycie rui stanowi wstępny
nowano rano i wieczorem pierwszego dnia
rowanych do punktów unasieniania.
poziomie. Poziom pobierania energii przez
niem poziom żywienia musi być gwałtow-
loch oraz niewłaściwym mikroklimatem po-
warunek skutecznego pokrycia. Dlatego na-
oraz drugiego dnia rano, grupa C – lochy
Płodność rzeczywista to liczba żywych pro-
pierwsze 4 tygodnie po pokryciu wynosi 30 MJ,
nie zmniejszony do około 20 MJ (1,5 kg), aby
mieszczeń dla loch i prosiąt. Prosięta powin-
leży pilnie obserwować lochy po odsadzeniu
inseminowano drugiego dnia rano i wieczo-
siąt urodzonych w jednym miocie. O liczbie
co praktycznie oznacza 2,3 kg paszy pełnodaw-
ograniczyć możliwość wystąpienia komplek-
ny być odchowywane przy matce w spe-
prosiąt. Jak już wspomniano, w wykrywaniu
rem oraz trzeciego dnia rano), wykazano, że
prosiąt w miocie decydują czynniki gene-
kowej dziennie. Stwierdzono, że ograniczony
su MMA (zapalenie macicy, zapalenie wymie-
cjalnych kojcach z legowiskiem dla prosiąt,
rui może być pomocny knur próbnik, który
najkorzystniejsze efekty uzyskano w grupie C,
tyczne, wpływy środowiskowe, a także spo-
poziom żywienia redukuje do minimum śmier-
nia, bezmleczność);
wyposażonym w urządzenia zapobiegające
lepiej niż człowiek rozpoznaje grzejące się
przy potrójnym kryciu, gdy lochy insemino-
sób użytkowania rozpłodowego. Istnieje
telność zarodków w okresie po implantacji; mię-
• od wyproszenia poziom żywienia stop-
lochy. W jego obecności samice wyraźnie
wano drugiego dnia rano i wieczorem oraz
duża zmienność w zakresie liczebności mio-
dzy 4 a 12 tygodniem ciąży zwierzęta powinny
niowo wzrasta; po 10 dniach maciora powin-
Śmiertelność prosiąt zależy również od sa-
manifestują objawy rui. Za optymalny do
trzeciego dnia rano (tab. 2).
tu. Spośród ras krajowych największą liczeb-
otrzymywać od 30 do 36 MJ, tj. od 2,3 do 2,8 kg
na dostawać tyle paszy, ile jest w stanie zjeść.
mej maciory, w tym głównie od jej troskli-
zapłodnienia moment uważa się czas po
Duże znaczenie dla skuteczności zapłodnień
ność miotów wykazują lochy rasy: wbp, pbz
paszy pełnoporcjowej dziennie, tak aby mogły
Zadawanie wilgotnej paszy kilka razy dzien-
wości macierzyńskiej i mleczności. W celu
upływie około 24 godzin od początków rui.
oraz przeżywalności zarodków, a tym samym
i puławska (średnio 11–12 prosiąt). Średnie
osiągnąć dobrą kondycję przed oproszeniem.
nie zachęca maciorę do jedzenia w takiej
zmniejszenia śmiertelności prosiąt należy
W praktyce najlepsze wyniki zapłodnienia
dla liczebności miotu, ma jakość nasienia knu-
wyniki użytkowości rozpłodowej na szczeblu
Faktyczny poziom żywienia powinien być do-
ilości, która wystarcza na pokrycie produkcji
zadbać o stan sutków maciory oraz zapew-
można uzyskać, stosując podwójne krycie
rów. Niska jakość nasienia jest jedną z niedo-
hodowli zarodowej przedstawia tabela 3.
stosowany do aktualnej kondycji macior, oce-
mleka i nie powoduje naruszania rezerw or-
nić jej właściwe żywienie, które wpływa
lub tzw. reinseminację (powtórna insemi-
cenianych przyczyn mniejszej plenności loch.
ganizmu (od 14 dnia – 3 razy dziennie). Ce-
na ilość produkowanego przez nią mleka.
nacja w tej samej rui). Pierwsze krycie lub
Knury użytkowane w punktach kopulacyjnych
Płodność
nianej wzrokowo. Przed oproszeniem maciory
powinny być w dobrej formie, ale nie mogą być
lem takiego żywienia jest zminimalizowanie
W ograniczeniu liczby upadków istotne
unasienianie należy wykonać bezpośrednio
nie są badane pod względem jakości nasienia.
Płodność należy do cech o niskiej odziedzi-
zapasione. Nadmierne żywienie podczas cią-
ubytków masy ciała w okresie laktacji;
znaczenie mają także: szczepienia ochronne
po stwierdzeniu objawów rui, a w dniu na-
Przydatność młodych knurów do rozrodu jest
czalności, a to oznacza, że trudno ją poprawić
ży daje dwa niepożądane efekty. Po pierwsze,
• po odsadzeniu żywienie bodźco-
stępnym zabieg się powtarza.
sprawdzana dopiero podczas ich użytkowania.
metodą selekcji. Skuteczniejszym sposobem
będzie pobierała mniej paszy w okresie laktacji,
we – flashing pozwala na powrót do
ich przygniataniu.
prosiąt, podawanie preparatów żelazowych,
dokarmianie itp.
18
19
DRÓB
Choroby układu oddechowego
ptaków (część 2)
Zapobieganie chorobie polega na stosowa-
występuje spadek nieśności o 10-20%, a cza-
rodzicielskich i w fermach brojlerów. Do-
niu odpowiednich szczepionek dostosowa-
sami nawet o 70%, przy czym skorupy jaj są
stępnych jest obecnie szereg szczepionek,
nych do występowania w terenie różnych
odbarwione.
zarówno żywych atenuowanych i inaktywo-
wariantów wirusa.
W fermach brojlerów kurzych choroba wy-
wanych. Skuteczność działania szczepionek
stępuje najczęściej pomiędzy 4. a 6. tygo-
AVP zależy w wielkiej mierze od dokładności
dniem życia kurcząt. Najczęściej występujące
podania. Najlepsze wyniki osiąga się, poda-
objawy to: kichanie, wyciek z nosa, obrzęk
jąc je metodą rozpylania (spray), za pomocą
dr Mariusz Urbanowski
Zakażenia pneumowirusami
ptaków APV
tkanki podskórnej głowy i zatok. Śmiertel-
dostępnego już specjalistycznego sprzętu,
specjalista chorób drobiu
APV obejmuje dwa ważne syndromy od-
ność, w zależności od powikłań, waha się od
wytwarzającego cząsteczki o odpowiedniej,
dechowe, na które chorują różne gatunki
1% do 20%.
wyrównanej wielkości, skutecznie i łatwo do-
ptaków, wykazując jednakże dość podob-
W stadach dorosłych kur występuje pomię-
cierające do ptaków.
ne objawy kliniczne i zmiany anatomopa-
dzy 24. – 54. tygodniem życia, najczęściej
tologiczne:
w szczycie nieśności. Choruje ok. 8-10% sta-
Podsumowanie
• zapalenie nosa i tchawicy (TRT) indyków,
da. Objawy ze strony układu oddechowego
Diagnozowanie chorób układu oddechowe-
• syndrom wielkiej głowy (SHS) kurcząt.
to: rzężenie, zapalenie nosa i spojówek, bie-
go jest bardzo trudne, gdyż najczęściej wy-
Bardzo często na współczesnych fermach drobiarskich pojedynczy czynnik nie wywołuje chorób układu oddechowego, ale raczej występują zakażenia wywołane
przez wiele czynników chorobotwórczych, zarówno bakteryjnych, jak i wirusowych.
Choroby wirusowe
u ptaków zakażonych wirusem pomoru
Występuje w stadach indyków i kur w każ-
gunka, obrzęk głowy i zatok podoczodoło-
stępują równocześnie zakażenia mieszane:
rzekomego (NDV) są bardzo różnorodne
dym wieku. W Polsce zdiagnozowano TRT
wych, spadek nieśności. Śmiertelność zależy
wirusowe z bakteryjnymi. Wirusy stanowią
Najważniejsze choroby wirusowe związane
i zależą od wielu czynników, w tym od:
indyków i SHS kur w latach 90. XX wieku.
od powikłań innymi patogenami, takimi jak:
najczęściej pierwotną przyczynę choroby,
są z górnymi drogami oddechowymi: zakaź-
szczepu wirusa, gatunku gospodarza, wie-
Choroba bardzo szybko rozprzestrzenia się
kolibakterioza, mykoplazmoza, pastereloza,
a bakterie wtórną. Zakażenie wirusem zakaź-
ne zapalenie oskrzeli, pomór rzekomy, syn-
ku ptaków, stresu środowiskowego oraz
zakaźne zapalenie oskrzeli czy wirus pomo-
nego zapalenia oskrzeli jest bardzo często
drom dużej głowy (SHS) i zakaźne zapalenie
statusu immunologicznego zakażonego
wa się poprzez kontakt bezpośredni z ptaka-
ru rzekomego.
wikłane przez bakterie Escherichia coli i Myco-
nosa i tchawicy indyków wywołane przez
stada. Przy wybuchu choroby w stadach
Zakaźne zapalenie
oskrzeli
w stadzie i między fermami. Zakażenie odbymi chorymi i ozdrowieńcami lub pośredni –
Jest to choroba drobiu, stwierdzana w wie-
plasma spp. Zakażenia wywołane bakteriami
pneumowirus z rodzaju Paramyxowirus.
nieszczepionych zakażenie rozwija się bar-
Zakaźne zapalenie oskrzeli wywołuje wirus
poprzez zakażoną wodę, paszę, sprzęt, środki
lu miejscach na świecie. Przyczynia się do
beztlenowymi z rodzaju Clostridium bardzo
Rzekomy pomór drobiu
dzo szybko, w ciągu 2-3 dni może objąć
zakaźnego zapalenia oskrzeli (IBV), należą-
transportu, obsługę. Wirus wnika do organi-
strat ekonomicznych z powodu osłabienia
często są dodatkowo wikłane przez Escheri-
cały kurnik i śmiertelność może dochodzić
cy do koronawirusów. Zakaźne zapalenie
zmu poprzez układ oddechowy.
spowodowanego chorobą układu odde-
chia coli; często używa się terminu syndrom
Rzekomy pomór drobiu jest chorobą wiru-
do 100%. Charakterystycznym objawem
oskrzeli jest wysoce zakaźną chorobą gór-
W stadach indyków wywołuje zahamowa-
chowego oraz spadku nieśności ptaków
na określenie tego typu zakażeń. Wraz ze
sową, którą wywołuje wirus rzekomego po-
pomoru rzekomego jest objaw duszności
nych dróg oddechowych kurcząt, odzna-
nie wzrostu, zmiany w jamie nosowej i tcha-
dorosłych.
wzrostem intensyfikacji produkcji drobiar-
moru drobiu z grupy Paramyxowirusów wy-
i głośne, podobne do piania, rzężenie kur.
czającą się ostrym przebiegiem. Do jej ob-
wicy, może dochodzić do zapalenia płuc
Zapobieganie
polega
na
stosowaniu
skiej coraz większego znaczenia nabiera
stępującej na całym świecie. Choroba znana
Czasami występują: biegunka, niedowłady
jawów klinicznych należą: kaszel, kichanie,
i worków powietrznych. U dorosłych indyków
odpowiednich
szczepionek
w stadach
wiedza dotycząca przyczyn i zapobiegania
jest również pod nazwą choroba Newcastle
nóg i skrzydeł, a w przypadku dorosłych
rzężenie tchawiczne, dyszenie oraz wyciek
chorobom układu oddechowego, poprzez
(Newcastle disease ND). W Polsce znana od
kur zmniejsza się nieśność.
z nosa. U bardzo młodych ptaków może wy-
właściwe zarządzanie fermą, prawidłową
lat 40. XX wieku. Obecnie choroba wywołuje
Zapobieganie polega na stosowaniu odpo-
stąpić śmiertelność, natomiast u starszych
hodowlę oraz stosowanie odpowiednich
najwięcej strat w produkcji drobiu na świecie
wiednich szczepionek i programów szcze-
ptaków stwierdza się zazwyczaj zmniejsze-
programów szczepień. Zapobiegając wpły-
i uważana jest za najpoważniejszą jednost-
pień. Na skuteczność szczepienia wpływ
nie wskaźnika przyrostu masy ciała oraz po-
wowi czynników chorobotwórczych na
kę chorobową kur. Ze względu na łatwość
ma wiele czynników, takich jak użycie szcze-
gorszenie wskaźnika wykorzystania paszy.
ptaki, poprzez stosowanie odpowiedniego
i szybkość rozprzestrzeniania się choroba
pionek żywych lub inaktywowanych, typ
Spadek nieśności i pogorszenie jakości jaj
programu szczepień, umożliwimy ptakom
wywołuje duże straty w hodowli drobiu. Rze-
szczepu terenowego, odporność matczyna,
notuje się natomiast w stadach niosek zaata-
nabycie odporności przeciwko chorobom
komy pomór drobiu jest chorobą zwalczaną
immunosupresja oraz zabezpieczenie prze-
kowanych tą chorobą. Chociaż zakaźne za-
i przyczynimy się do optymalnego wykorzy-
z urzędu i podlega obowiązkowi zgłaszania
ciwepizootyczne fermy. Szczególne znacze-
palenie oskrzeli jest przede wszystkim cho-
stania paszy oraz ujawnienia ich potencjału
i urzędowego zwalczania.
nie ma immunosupresja, ponieważ zatrucie
robą oddechową, obserwowano również
genetycznego. Przyczyni się to do obniże-
Objawy choroby. Wirus powoduje zmiany
toksynami
zmiany w nerkach przy zakażeniu warianta-
nia upadków, większych przyrostów masy
głównie w układzie oddechowym, ale rów-
a także obecność choroby Mareka, choroby
mi wirusa zakaźnego zapalenia oskrzeli.
ciała, poprawy wyrównania stada, skrócenia
nież w układzie pokarmowym i nerwowym.
Gumboro, anemii kurcząt i/lub białaczki sta-
Diagnoza choroby jest trudna, gdyż ob-
okresu produkcji mięsa drobiowego i opty-
Chorują głównie kury, indyki, bażanty, kuro-
nowią czynniki upośledzające układ odpor-
jawy kliniczne podobne są w przebiegu
malizacji procesu produkcji, co w konse-
patwy i gołębie, mogą również chorować
nościowy i zmniejszają skuteczność progra-
pomoru rzekomego oraz zakaźnego zapa-
ludzie. Objawy kliniczne obserwowane
mu szczepienia przeciwko ND.
lenia krtani i tchawicy.
grzybiczymi
(mikotoksykoza),
Szczepienie w sprayu w kurniku
kwencji doprowadzi do osiągnięcia lepszych
wyników ekonomicznych.
20
21
AGROCIEKAWOSTKI
TECHNOWINKI
Niewidomy champion
Czy Księżyc miał wpływ na zatonięcie Titanica?
Laghat to 9-letni włoski ogier, który już 19 razy
Titanic zatonął 14 kwietnia 1912 r. po zderzeniu
triumfował w różnego rodzaju wyścigach.
z górą lodową w czasie swego dziewiczego
Nie byłoby w tym niczego dziwnego, gdyby
rejsu. Takie są fakty, z którymi wszyscy muszą
nie fakt, że koń jest niewidomy. W takiej sytu-
się zgodzić, można jednak dywagować, cze-
acji trudno się dziwić, że dżokej Federico De
mu w ogóle do tego doszło. Najnowsza teoria
Paola wierzy w szósty zmysł swojego pupila.
głosi, że wszystkiemu winien jest Księżyc.
Zwierzę urodziło się z infekcją grzybiczą oboj-
W styczniu 1912 r. Księżyc znalazł się najbliżej
ga oczu, dlatego teraz widzi co najwyżej za-
Ziemi od ponad 1400 lat. Wskutek tego po-
rysy obiektów w postaci cieni. De Paola przy-
wstała bardzo wysoka fala pływowa, która
znaje, że nie ma pojęcia, w jaki sposób Laghat
doprowadziła do wprawienia w ruch gór lo-
omija przeszkody, przede wszystkim biegnące
dowych z płytkich wód Półwyspu Labrador
obok po torze inne konie. – Zdecydowałem się
i Nowej Fundlandii.
na udział w wyścigach – mówi De Paola, któ-
– Gdy góry lodowe podróżują z Grenlandii na
ry jest również właścicielem Laghata – by koń
utrzymywała. Wygrał 19 wyścigów. Niektóre
– Nigdy nie mieliśmy kolizji, chociaż czasem
południe, często wpływają na płytkie wody
miał okazję do ćwiczeń. Byłem zaskoczony, kie-
z nich były naprawdę ważne. Włoch podkre-
w wyścigu brało udział 16 koni mówi dżokej.
Półwyspu Labrador i Nowej Fundlandii i uty-
w San Marcos. Artykuł Olsona, Russella Do-
Trio ustaliło, że miał wtedy miejsce pływ
dy wygrał, i później, gdy jego dobra passa się
śla, że Laghat skądś wie, gdzie postawić nogę.
kają tam, póki wysoki odpływ nie wyniesie
eschera i Rogera Sinnotta ukazał się w kwiet-
sygizyjny, czyli zjawisko pływowe, które po-
ich na obszar Prądu Labradorskiego. To może
niowym numerze pisma „Sky & Telescope”.
wstaje, kiedy Księżyc, Słońce i Ziemia znajdu-
wyjaśnić obfitość gór lodowych wiosną
Badaczy z Teksasu zainspirowała wizjonerska
ją się w linii prostej. Superperygeum miało
1912 r. Nie twierdzimy, że wiemy, gdzie góra
praca zmarłego oceanografa Fergusa J. Wo-
miejsce po 6 minutach pełni. Dzień wcze-
Źródło: www.pap.pl
Struny z nici pajęczej
lodowa Titanica była w styczniu 1912 r., lecz
oda, który sugerował, że przez zbliżenie Księ-
śniej Ziemia znalazła się w punkcie przy-
Dr Shigeyoshi Osaki z Nara Medical Univer-
można przeczytać, że wyjątkowy dźwięk to
wykorzystywany do konstruowania szkieletu
to możliwy scenariusz – uważa Donald Ol-
życa do Ziemi 4 stycznia 1912 r. mogły wzro-
słonecznym.
sity uzyskał struny do skrzypiec z nici paję-
wynik unikatowego upakowania włókien nici.
pajęczyny oraz tzw. nici asekuracyjnej.
son, fizyk z Uniwersytetu Stanowego Teksasu
snąć pływowe siły grawitacyjne.
czej. W porównaniu z tradycyjnymi strunami
Są one tak skręcone, że między nimi nie ma
Japończyk podkreśla, że udało się przezwycię-
z metalu lub preparowanych jelit zwierzę-
praktycznie wolnego miejsca.
żyć trudności związane z wyciąganiem długich
cych dają wg profesjonalnych muzyków de-
Przez lata Osaki udoskonalił metodę pozy-
nici, a także skręcaniem pęczków filamentów
likatne i głębokie brzmienie.
skiwania od hodowlanych pająków dużych
jedwabiu wiodącego. Podczas badań pod mi-
W dostępnych już teraz fragmentach artyku-
ilości jedwabiu wiodącego, produkowanego
kroskopem elektronowym okazało się, że skrę-
łu, który ukaże się w „Physical Review Letters”,
przez gruczoł ampułkowy większy. Jest on
canie zmieniało przekrój filamentów z kolistego
Źródło: www.pap.pl
Żelazne fajerwerki
na wielokątny. W wyniku gęstego upakowania
Od ok. 300 lat w Nuanquan w pro-
Bogaci Chińczycy mogli sobie
struny stawały się wytrzymałe i elastyczne. Przy
wincji Hebei na zakończenie Świę-
pozwolić na prawdziwe fajerwer-
strunach z nici pajęczych poziom szczytowy
ta Latarni odbywa się niecodzienny
ki. Biedni kowale nie, ale wyko-
wydźwięków był stosunkowo duży przy wyso-
pokaz – Dashuhua. Wbrew pozorom
rzystali zjawisko, z którym stykają
kich częstotliwościach, co dawało wspomnianą
uczestnicy nie są pirotechnikami, tylko
się w pracy. Z czasem chlustanie
na początku głęboką barwę.
kowalami i nie korzystają ze sztucz-
żelazem zaczęło się ludziom po-
Naukowiec wykorzystał jedwab 300 samic
nych ogni, lecz ze stopionego żelaza.
dobać bardziej od sztucznych
pająków Nephila maculata. Na początku
Rozbryzgując gorący metal o ścianę,
ogni, dlatego przynosili rzemieśl-
w tym samym kierunku skręcano w pęczki
chronią się słomkowym kapeluszem
nikom skrawki metalu, by jakoś
od 3000 do 5000 włókien, potem z 3 skrę-
i narzutką z owczej skóry (współcze-
wspomóc ulubione widowisko.
conych w przeciwnych kierunkach pęczków
śnie niektórzy uzupełniają strój ręka-
Obecnie zostało tylko 4 kowali
tworzono strunę. W czasie testów wytrzyma-
wicami i kombinezonem hutniczym).
kultywujących tradycję Dashu-
łości na rozciąganie zauważono, że pajęcza
Gdy nabrany chochlą, a następnie wy-
hua. Na szczęście została ona
struna była mniej wytrzymała od strun z jelit,
rzucony w powietrze gorący metal
uznana za niematerialne dzie-
ale miała lepsze właściwości od strun nylono-
zderza się z chłodną ceglaną ścianą,
dzictwo ludzkości i przez to ob-
wych powlekanych aluminium.
powstają widowiskowe pióropusze tę-
jęto ją ochroną.
Źródło: www.kopalniawiedzy.pl
żejącej surówki.
Źródło: www.kopalniawiedzy.pl
22
23
PO GODZINACH
Krzyżówka szparagowa
Szparagi – źródło witamin
i niezbędnych minerałów
Szparagi są warzywem cenionym ze względu na walory smakowe i lekkostrawność.
W ofercie handlowej obecne są szparagi białe i zielone, które mimo różnic są pędami tego samego gatunku. Różna barwa wypustek wynika z różnego sposobu uprawy.
Zielone wypustki wyrastają nad powierzchnię gruntu, a białe rosną przysypane ziemią.
Dlaczego warto jeść
szparagi?
Szparagi to bogactwo wielu cennych składników odżywczych. Warzywa te zawierają
znaczne ilości kwasu foliowego, składnika
niezbędnego w diecie kobiet planujących
dziecko bądź będących w ciąży (10 ugotowanych pędów dostarcza 225 µg kwasu
foliowego, czyli prawie 50% dziennego
zapotrzebowania na ten składnik). Niedobór kwasu foliowego w codziennej diecie
kobiet jest przyczyną wad cewy nerwowej
u niemowląt. Szparagi to również źródło
również przy zaburzeniach wzroku, bólach
Zalewa osolonym (ewentualnie z dodatkiem
przeciwutleniaczy chroniących organizm
zębów i wielu innych schorzeniach.
cukru) wrzątkiem, do którego dla zachowania
przed wolnymi rodnikami, m.in.: witami-
Niestety, szparagi zawierają również związki
aromatu dodaje się niewielki kawałek masła
ny C, witaminy E, β-karotenu. Dodatkowo
purynowe, które mogą powodować groma-
oraz sok z cytryny. Soku z cytryny nie dodaje
składniki te wykazują korzystne działanie
dzenie się kwasu moczowego w organizmie.
się podczas gotowania zielonych szparagów,
na skórę. Warzywa te zawierają również nie-
Dlatego warzyw tych powinny wystrzegać
ponieważ zabarwia je na szaro. Szparagi bia-
wielkie ilości witamin z grupy B (witaminę
się osoby chorujące na dnę moczanową.
łe gotuje się do miękkości, a zielone krócej
B1 i B2). Spożywając szparagi, dostarczymy
U niektórych osób szparagi powodują rów-
(al. dente). Czas gotowania wynosi ok. 15-20
do naszego organizmu również cennych
nież wzdęcia.
minut w zależności od grubości i świeżości
składników mineralnych: wapnia, fosforu,
szparagów. Szparagi wyjmuje się, gdy czubki
magnezu, potasu, sodu oraz niewielkich ilo-
Porady praktyczne
ści żelaza.
Na naszym rynku dostępne są szparagi bia-
Szparagi charakteryzują się delikatnym sma-
Związki chemiczne zawarte w szparagach,
łe oraz szparagi zielone, o nieco bardziej
kiem i doskonale komponują się z potrawami
m.in. asparagina (aminokwas endogenny),
zdecydowanym smaku i co najważniejsze
mięsnymi, rybami, drobiem oraz z innymi wa-
działają pobudzająco na pracę nerek i regulu-
– niewymagające obierania. Szparagi białe
rzywami. Walory smakowe, lekkostrawność,
ją gospodarkę wodną organizmu ludzkiego.
obiera się od góry tuż pod główką, odcina-
duża zawartość witamin i składników mi-
Szparagi mają właściwości przeczyszczające
jąc zdrewniałe końce. Odpadków nie należy
neralnych oraz niska wartość energetyczna
i moczopędne. W medycynie ludowej szpa-
wyrzucać, ale ugotować ze szparagami lub
(100 g świeżych szparagów dostarcza zale-
ragi były używane jako środek tonizujący,
osobno. Najkorzystniej jest gotować szpara-
dwie 18 kalorii!) sprawiają, że szparagów nie
uspokajający oraz środek do leczenia zapa-
gi w całości. Związuje się je w pęczki po 8-10
powinno zabraknąć w wiosennej diecie.
lenia nerwów i reumatyzmu. Stosowano je
szparagów i ustawia pionowo w naczyniu.
są miękkie, końce mogą być twardawe.
Źródło: www.kopalniawiedzy.pl
Nagrodą za prawidłowe rozwiązanie „Krzyżówki szparagowej” są gadżety Trouw Nutrition Polska.
Hasło wraz z adresem i numerem telefonu prosimy przesłać do 15 lipca 2012 r. na adres: Martin&Jacob Sp. z o.o., ul. Fabryczna 14 D, 53–609 Wrocław.
Zwycięzcą „Krzyżówki kapuścianej” została pani Monika Badziąg z miejscowości Łąkorz. Serdecznie gratulujemy!
PONIŻEJ TRZECH DO SETKI*
*w ciągu 3 miesięcy osiągnięcie 100 kg wagi żywej
Z Lidermix wyprzedzisz innych.
Nowa, ulepszona linia kompletnych premiksów farmerskich do przygotowywania
pasz dla trzody chlewnej zapewnia najwyższy przyrost dzienny. To wszystko
za sprawą lepszego zbilansowania składników poprzez system „Active”.
Lidermix z „Active”. Oszczędzasz czas, zyskujesz pieniądze.
www.trouwnutrition.pl