docPobierz - Trouw Nutrition
download 
Report Transcription
Pobierz - Trouw Nutrition
ISSN 2080–489X 3(21)/2012 Dwumiesięcznik „Trouw i MY” Czynniki warunkujące wysoką produkcyjność loch prof. dr hab. Stanisław Jasek Od pomysłu do realizacji Anna Klimecka 3 OD REDAKCJI Dwumiesięcznik „Trouw i MY” Szanowni Czytelnicy, 3(21)/2012 jak Polska długa i szeroka, większość pól pokrywa żółty kobierzec kwitnącego rzepaku. Oby aura sprzyjała rolnikom, by zbiory były obfite, by w efekcie podopieczne zwierzęta cieszyły się dobrą, wysokogatunkową karmą. W obecnym numerze „Trouw i MY” opowiemy o czynnikach warunkujących wysoką produkcyjność loch i o szczególnej opiece nad krowami w okresie okołoporodowym. Przedstawimy sylwetki najdłużej zatrudnionych osób w Trouw Nutrition Polska. Zamkniemy cykl artykułów dotyczący chorób układu oddechowego drobiu. Wspólnie odwiedzimy gospodarstwo rolne PARTNER w Rusiborzu, gdzie pomysły są realizowane w tempie godnym pozazdroszczenia. Gorąco Państwa zachęcam do lektury naszego biuletynu. dr Jolanta Gdala Z ŻYCIA TNP To już 20 lat! Anna Klimecka Martin&Jacob Sp. z o.o. Rozliczenia podatków to rzecz, która nie ominie żadnego człowieka, a już z pewnością żadnego przedsiębiorcy. Dział księgowości jest bardzo ważnym elementem, ponieważ tam księgowi zajmują się wszystkimi sprawami, bez których żadna firma nie byłaby w stanie dobrze funkcjonować. Precyzując zakres prowadzonych w jego obrębie działań, można stwierdzić, że dział księgowości zajmuje się gromadzeniem dokumentacji księgowej i jej archiwizacją, sporządzaniem bilansów finansowych oraz rozliczaniem delegacji służbowych. Pracownicy działu przygotowują i realizują sprawozdania finansowe firmy. Podstawowym celem działu księgowości jest optymalizacja działań firmy pod względem ekonomicznym. Wydawca: Trouw Nutrition Polska Sp. z o.o. ul. Chrzanowska 21/25 05–825 Grodzisk Mazowiecki telefon: +48 22 755 03 00 fax: +48 22 755 03 72 14 18 www.trouwnutrition.pl SPIS TREŚCI Redakcja: 03 Anna Klimecka Martin&Jacob Sp. z o.o. Szczególna opieka nad krowami po wycieleniu prof. dr hab. Stanisław Jasek 10 Idea zrównoważonego rozwoju 11 12 ul. Fabryczna 14 D, 53–609 Wrocław www.martin-jacob.com Nakład: 5000 egzemplarzy przeprowadził ze mną ówczesny dyrektor go, ale pracowałam w Warszawie. Codzien- finansowy – Gilbert Heith. Pracę zaczęłam ne dojazdy do pracy były bardzo męczące. następnego dnia. Wolne popołudnia, wolne Anna Przygoda jest pracownikiem działu W zasadzie moje życie polegało na pracy weekendy, bardzo sympatyczni ludzie, tacy księgowości. Trafiła na fajnych ludzi, nie pla- i dojazdach. W styczniu 1993 roku znalazłam do rany przyłóż – poczułam się jak ptak wy- nuje zmian. Opowiedziała Annie Klimeckiej ogłoszenie w gazecie: „nowo powstająca puszczony z klatki. Na początku byłam i księ- swoją historię firmy TNP. firma poszukuje księgowej”. Tego właśnie gową, i kasjerką. Dziś dział księgowości stano- Pani Aniu, jak to się stało, że zaczęła Pani szukałam, pracy na miejscu, bez uporczy- wi pięć osób. Każda z nas potrafi zrobić to, co pracować w TNP? wych dojazdów. Rozmowę w sprawie pracy może inna. To dobry układ, wszystko składa się na doskonałą całość. Zajmuję się księgowaniem faktur dotyczących bezpośrednio surowców związanych z produkcją, wyjaśnia- Choroby układu oddechowego ptaków (część 2) niem niezgodności, oraz pozostałych kosztów zewnętrznych, zakupów, a od 1 maja dr Mariusz Urbanowski 2004 roku prowadzę również INTRASTAT, czy- 20 li przekazuję organom celnym, w wymaga- Agrociekawostki nej formie i w określony sposób, informacje na temat obrotu towarowego z państwami 21 Przekazanie drzewek bonsai, symbolu TNP polityki zrównoważonego rozwoju Opracowanie: Jestem mieszkanką Grodziska Mazowieckie- 18 dr hab. inż. Maciej Adamski Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu dr hab. inż. Maciej Adamski Martin&Jacob Sp. z o.o. prof. dr hab. Stanisław Jasek Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu 06 REDAKTORZY NAUKOWI: dr Mariusz Urbanowski Czynniki warunkujące wysoką produkcyjność loch To już 20 lat! Redaktor naczelna: dr Jolanta Gdala 14 Praca, która stała się pasją Technowinki Jak Pani widzi rozwój firmy TNP na przestrzeni lat? Jaki w tym udział działu księ- 22 gowości? Wcześniej siedziba firmy mieściła się w dwóch Szparagi – źródło witamin i niezbędnych minerałów Od pomysłu do realizacji Anna Klimecka Martin&Jacob Sp. z o.o. członkowskimi Wspólnoty. pokojach wynajmowanych od Polfy przy uli- 23 Krzyżówka szparagowa ZAMÓW BEZPŁATNĄ PRENUMERATĘ „Trouw i MY” ZADZWOŃ: 71 792 06 90 NAPISZ: [email protected] cy Świeżej. Dziś mamy olbrzymią infrastrukturę, stale się rozwijającą. Na początku firma nazywała się Ewos, później przekształciła się w Ewos Polfarm, potem Polfarm. Dzisiaj funkAnna Przygoda – pracownik działu księgowości Trouw Nutrition Polska cjonujemy pod nazwą Trouw Nutrition Polska. Patrzę w przeszłość z nutką nostalgii, 4 5 Z ŻYCIA TNP tęsknię za rodzinną atmosferą. Teraz też jest obsłużonych, jaki czas to zajęło. Ustalamy dobrze, ale kiedyś było sympatyczniej. Bar- prognozy na przyszłość. dzo by się przydały spotkania integracyjne, Czy rozwój firmy był czymś spektakularnym? które wprowadziłyby wiele świeżego powie- Widzę olbrzymią różnicę między tym, co za- wu i energii. Takie spotkania świadczą o tym, stałem na początku mojej pracy, a tym, czym że tych ludzi się po prostu lubi. Prezes Jurgen dysponujemy dzisiaj. W krótkim czasie po Verkuyten pchnął firmę do przodu, firma połączeniu z Nutreco w firmie dokonało się bardzo dobrze sobie radzi, nawet w dobie wiele przekształceń – zaczęliśmy pracować kryzysu. Wszyscy wiedzą, że mądrzy rolnicy korporacyjnie, zmieniły się metody pracy. właśnie w kryzysie inwestują. Następowała coraz większa integracja syste- Co jest najważniejsze w firmie? mów informatycznych. Firma dąży do więk- Tak naprawdę, to myślę, że po długim czasie szego zintegrowania IT, by w większym stop- dojrzeliśmy jako firma do tego, by pracować niu podlegało centralnemu systemowi. z ludźmi, z którymi chcemy pracować, i z taki- Co według Pana stanowi sukces firmy TNP? mi, którzy wnoszą do firmy wartość dodaną. Uważam, że weszliśmy w dobrym mo- I tak naprawdę z tej perspektywy wszyscy mają mencie na rynek. Firma uzyskała sporą udział w tym, co się w TNP dzieje. Również część rynku, zdobyła klientów i partnerów, w tym, że firma w takim lub innym wymiarze z którymi pracuje do dziś. Wielką wartością odnosi sukcesy. Dla mnie firma to z pewnością jest kadra zarządzająca, przedstawiciele nie tylko miejsce pracy. Spędzamy tutaj wiele handlowi, dobrej jakości surowce, badane godzin, co powoduje, że po pewnym czasie, laboratoryjnie, dobrej jakości produkty. zwłaszcza kiedy jest sympatyczny, zorgani- Wiadomo na rynku, że nie jesteśmy firmą zowany zespół, czas wolny zaczyna się ogra- najtańszą, natomiast solidną, gwarantującą niczać do ludzi związanych z firmą właśnie. wysoką i stabilną jakość. Pojawia się przywiązanie. Firma staje się nie- Jak wyglądał rozwój firmy w odniesieniu do wątpliwie ważnym elementem życia każdego Rosłam razem z firmą z nas. Działamy na zasadzie symbiozy, jeste- Małgorzata Zalewska, pracownik działu ob- Na początku zamówienia przyjmowało się Sukces firmy Trouw Nutrition Polska śmy sobie nawzajem potrzebni. sługi klienta TNP, opowiedziała Annie Klimec- tylko telefonicznie, rozmowy były zama- Firma zawsze była otwarta na potrzeby kiej o swoich spostrzeżeniach podczas wielu wiane – to stanowiło dodatkowe utrudnie- klientów. Chcemy dać klientowi, jak najwię- lat pracy. nie. Wszystko robiło się ręcznie: dokumenty cej – bardzo dobrej jakości produkt wraz W firmie TNP dział informatyczny odpowiada za potrzeby technologiczne wszystkich sektorów oraz jednostek regionalnych i funkcjonalnych firmy. Specjaliści informatycy są autentycznymi partnerami biznesowymi, podnoszącymi wartość firmy poprzez dostarczanie rozwiązań technologicznych, które usprawniają funkcjonowanie firmy, upraszczając równocześnie ich użytkowanie. Systemy informatyczne – wartość dodana Mariusz Russ – pracownik działu informatycznego Trouw Nutrition Polska Małgorzata Zalewska – pracownik działu obsługi klienta Trouw Nutrition Polska Pani obowiązków? Jest Pani młodą osobą z tak długim sta- wydania zewnętrznego, faktury, wszystkie z serwisem doradczym. Dzisiejszy rolnik jest żem pracy w jednym miejscu – tylko po- wyliczenia, dane klientów, zamawianie bardziej świadomy, bardziej wymagający, Jak Pan rozpoczął swoją współpracę z TNP? a komputeryzacja była wtedy bardzo no- gratulować! Proszę powiedzieć, jak to się transportu. Później, w miarę rozwoju firmy, dobrze wykształcony, zna się na produktach, W TNP pracuję od początku. Wcześniej woczesną wizją. Po jakimś czasie zapropo- zaczęło? obowiązki się zawężały. Teraz zakres obo- wie, co ważne jest w ich składzie. Stawiamy pracowałem w Polfie Grodzisk Mazowiec- nowano mi przejście na etat. Obecnie, jako Wszystko zaczęło się dość zwyczajnie. Wła- wiązków jest inny, ograniczamy się do kon- sobie bardzo wysoko poprzeczkę. Kładzie- ki jako informatyk. Miałem własną firmę, oddzielna jednostka, świadczę usługi IT dla śnie kończyłam liceum ekonomiczne. Mój taktu z klientem. Dziś zamówienia, oprócz my duży nacisk na jakość produktu i jego in- świadczyłem usługi na rzecz ówczesnego Trouw Nutrition Polska. Zajmuję się wszyst- tata pracował w Polfie Grodzisk Mazowiecki. tych składanych telefonicznie, są także nowacyjność. Firma dba o to, by pracownik Ewosu. Firma potrzebowała wsparcia infor- kim łącznie z pośredniczeniem z serwisem To właśnie on powiedział mi, że firma Ewos przyjmowane drogą e-mailową i przez czuł się z nią związany. Atmosfera w pracy matycznego. Zajmowałem się tym od po- centralnym. Od sprzętu, poprzez drobne poszukuje pracowników. Złożyłam podanie, faks. Rozwój firmy jest ogromny. Firma jest jest dobra, osobiście odczuwam stabilizację. czątku. A to w tamtych czasach było praw- programowanie, po pomoc pracownikom. zostałam zaproszona na rozmowę i prak- na czasie z nowinkami rynkowymi, dopaso- To jest moja pierwsza praca, ale nie planuję dziwe wyzwanie. To była zupełnie inna Dział informatyczny w TNP tworzą dwie tycznie następnego dnia podjęłam pracę. Na wuje produkty do potrzeb klientów. Mamy zmian w życiu zawodowym. Lubię kontakt rzeczywistość. Wtedy komputer, który miał osoby. Mamy specjalny program, w któ- tym samym stanowisku pracuję od lipca 1993 bogaty asortyment premiksów, specjali- z klientem, lubię dreszczyk emocji podczas 640 kb pamięci i dysk 20 MB, był uważany rym widzimy zgłoszenia użytkowników, roku. Zaczynałam jako nastolatka. Pracując, stycznych produktów dla cieląt i prosiąt, rozwiązywania problemów. Sukces stano- Mariusz Russ pracuje w TNP w dziale informa- za supermaszynę, a w firmach praktycznie „kolejkujemy” je i obsługujemy. Pozwala skończyłam studia, wyszłam za mąż, urodzi- koncentratów oraz pasz. Produkty wytwa- wią ludzie, którzy przyciągają i zatrzymują tycznym. O swojej dwudziestoletniej karierze nie istniały instalacje sieciowe. To były wła- to również sprawdzić historię wszystkich łam dwoje dzieci. TNP towarzyszy mi podczas rzane są zgodnie z wymaganiami certyfika- przy sobie klienta. Liczy się nie tylko produkt opowiedział Annie Klimeckiej. ściwie same nowe rzeczy dla wszystkich, działań, między innymi, ile zgłoszeń jest najważniejszych wydarzeń w moim życiu. tów jakości posiadanymi przez firmę. i cena, liczy się również osobowość. 6 7 WETERYNARIA Szczególna opieka nad krowami po wycieleniu lochia, które w tym okresie są najobfitsze. Następnie sukcesywnie zmniejsza się ich objętość, 8 dnia może wynosić jeszcze około 0,5 l. Ich barwa w pierwszych 10 dniach zmienia się od czerwonobrązowej do żółtej. Później przybierają zwykle barwę czerwoną i wygląd krwi. Zwykle są bezwonne, chociaż dr hab. inż. Maciej Adamski mogą mieć przykry zapach wskutek rozkła- Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu dających się resztek łożyska, uszkodzonej „ Stan higieny pomieszczeń, aparatów udojowych, obsługi oraz procesu doju ma bezpośredni i pośredni wpływ na zdrowie krów. tkanki pochwy lub sromu. Odnotować moż- W okresie okołoporodowym w organizmie krowy zachodzą bardzo intensywne zmiany zaburzające równowagę hormonalną i metaboliczną. Podłożem tych zmian jest ciąża, poród i rozpoczynająca się laktacja. W tym okresie niezbędne jest specjalne postępowanie ze zwierzętami, zwłaszcza żywieniowe, w celu pokrycia zmieniających się potrzeb pokarmowych krów. ” na również wzrost obecności drobnoustrojów, zwłaszcza E. coli. Wyższa od potrzeb cielęcia wydajność siary, a następnie mleka w pierwszym okresie laktacji, często powoduje zachwianie homeostazy (równowagi) organizmu. Po upływie Troska o krowę powinna dotyczyć całego wodą zawierającą środek dezynfekcyjny, porodowych przedwczesnym, gwałtownym 1-2 godz. od wycielenia, kiedy krowa nieco okresu jej użytkowania, jednak okres około- np. 0,1% roztworem nadmanganianu pota- ciągnięciem cielęcia, można spowodować wypocznie, przystępujemy do zdojenia siary porodowy jest wyjątkowy i jedyny w swoim su. Często popełnianym błędem jest zbyt wypadnięcie macicy, pęknięcie krocza lub (jeżeli jest to konieczne). Należy mieć na uwa- rodzaju. W tym newralgicznym czasie całe wczesne udzielanie pomocy, natychmiast uszkodzenie cielęcia. Po zakończonej akcji dze fakt, że w tym czasie wymię szybko na- stado powinno znajdować się pod stałą ob- po ukazaniu się pęcherza płodowego. Neu- porodowej łożysko powinno być wydalone brzmiewa i często właśnie na tym etapie do- serwacją. Szczególną uwagę powinniśmy rohormonalna stymulacja skurczów w maci- w ciągu 24 godzin, w przeciwnym wypadku chodzi do zapalenia wymienia. Przeciwdziała przykładać do matek. Opieka nad krowami cy oraz powłok brzusznych (parcie porodo- można mówić o jego zatrzymaniu, co wiąże się temu, stosując częsty dój. W pierwszym po wycieleniu zaczyna się już przed poro- we) powoduje powolne przesuwanie płodu się z wdrożeniem odpowiedniego postę- dniu po porodzie krowę doimy w zależności dem. Zachowanie samic zmienia się na kilka przez ciasny kanał rodny. W tym działaniu powania. Po wycieleniu i wydaleniu łożyska od potrzeby, nawet 5 razy w ciągu doby. dni wcześniej. Stają się wówczas niespokoj- pomocny jest wypełniony wodami płodo- należy je usunąć wraz z zabrudzoną ściółką zabierze się później, fakt ten wywołuje silny wymi pęcherz płodowy, którego nie należy i posłać stanowisko czystą słomą oraz podać Okres poporodowy zwłaszcza jeżeli poród był trudny. Zwykle ne i apatyczne, często tracą apetyt. W takich matka interesuje się cielęciem, zaczyna je stres matki, który potrafi odbić się na jej kondy- okolicznościach krowę najlepiej oddzielić od przebijać – pęknie sam, nawilżając drogi rod- krowie wodę do picia. W pierwszych 2 dniach Prawidłowy przebieg okresu poporodowego wylizywać, otacza „opieką”, broni oraz chroni cji i produkcyjności. W naturalnych warunkach reszty stada i umieścić w kojcu porodowym. ne. Pozbawiając krowę naturalnych reakcji po porodzie pojawiają się wydzieliny z macicy ma bardzo duży wpływ na dalszą płodność. terytorium wspólnego przebywania. Zdarza odsadzanie cielęcia następuje w wieku 8-15 Jest to zgodne z jej naturalnymi potrzeba- W okresie tym, trwającym około 30 dni, prze- się jednak, że należy udzielić cielęciu pomo- miesiąca życia. W gospodarstwach produkcyj- mi. Przed wprowadzeniem krowy do kojca biegają nieomal równocześnie dwa procesy fi- cy, np. wytrzeć do sucha (praktyka połączona nych powinno się odsadzać po około 4-6 mie- porodowego należy go zdezynfekować zjologiczne – zwijanie się macicy (involutio ute- z masażem) i napoić siarą. Przebywanie razem siącach, w praktyce dzieje się to bardzo wcze- i obficie zaścielić suchą słomą. Normalnym ri) i uaktywnianie się jajników prowadzące do matki z cielęciem, przede wszystkim przez śnie – zazwyczaj bezpośrednio po urodzeniu. zachowaniem krowy jest kładzenie się na wejścia w nowy cykl rujowy. Należy również pierwsze kilka dni po porodzie, ma pozytywny W okresie tym, wraz z momentem rozpo- około pół godziny przed mającym się roz- pamiętać, że macica krowy w okresie porodu wpływ zarówno na rozwój cielęcia, jak i samą częcia kolejnej laktacji, zmienia się zacho- począć porodem. Nie wolno wiązać krowy i bezpośrednio po porodzie narażona jest na matkę. Utrzymywanie krowy z cielęciem przy- wanie krowy, m.in.: częściej, lecz krócej leży, podczas porodu ani też po porodzie do zakażenia bakteryjne pochodzące z pochwy, spiesza moment zakończenia newralgicznego może przeżuwać pokarm w pozycji stojącej, momentu, gdy cielę nie zostanie zabrane a nawet przenoszone z zewnątrz. 85% krów okresu poporodowego i moment wystąpienia częściej przeprowadzać pielęgnację skóry. z kojca porodowego. po porodzie wykazuje obecność niepożąda- następnej rui oraz ciąży. Krowa wylizuje cielę Wszystkie zmiany dowodzą, że poród jest Zbliżający się poród nej flory bakteryjnej w macicy, ale większość do czysta, pobudzając tym samym krążenie dla krowy znacznym obciążeniem. Dobry drobnoustrojów zostaje samorzutnie wyelimi- krwi oraz wydalanie smółki i moczu, pomaga hodowca powinien mieć zatem świado- Objawami rozpoczęcia porodu są skurcze nowana. W 55 dniu po porodzie stwierdzano cielęciu w rozpoczęciu samodzielnych proce- mość zachodzących po porodzie zmian be- porodowe oraz ukazanie się pęcherza pło- bakterie w drogach rodnych tylko 5% krów. sów życiowych. Odsadzenie cielęcia w ciągu hawioralnych. Dzięki takim działaniom pre- dowego w szparze sromowej. Zazwyczaj Po porodzie należy natychmiast otoczyć tro- pierwszych czterech dni po porodzie nie ma wencyjnym, kontroli i wzmożonej uwadze poród fizjologiczny trwa od 2 do 3 godzin. skliwą opieką zarówno cielę, jak i jego mat- niekorzystnego wpływu na krowę wskutek możliwe jest praktyczne wyeliminowanie Okolice sromu krowy należy obmyć ciepłą kę. Krowa jest osłabiona akcją porodową, nieustabilizowanych jeszcze więzi. Jeśli cielę stanów niepożądanych. 8 9 WETERYNARIA krów, jak również na zanieczyszczenie i skażenie mleka. Niezachowanie higieny doju może przyczynić się do zwiększenia liczby bakterii i zanieczyszczeń w mleku, a w wyniku tego – do obniżenia jego jakości. Największy wpływ na obniżenie jakości i wartości mleka wywierają schorzenia wymion (mastitis). Za najważniejsze z przyczyn zapadania krów na mastitis należy uznać zakażenia bakteryjne spowodowane przez urazy mechaniczne, w tym te spowodowane nieprawidłowo prowadzonym procesem doju. W ten sposób otwiera się droga penetracji dla drobnoustrojów chorobotwórczych mających bezpośredni dostęp do zasiedlania wymienia. Ze względów zdrowotnych najniebezpieczniejsze są gronkowce, z uwagi na ich antybiotykooporność (trudności w leczeniu). Zarówno gronkowce, jak i paciorkowce Fot. ze zbiorów Stacji Badawczo-Dydaktycznej w Radomierzu są bardzo rozpowszechnione w środowisku Fot. ze zbiorów Stacji Badawczo-Dydaktycznej w Radomierzu bytowym krów. Patogenna flora bakteryjna, Opieka nad krowami po wycieleniu na nogach, ma zimne uszy, zagina głowę na rozwijająca się w gruczole mlekowym, wywo- Stosowanie dodatków witaminowych zawie- o wysokiej wydajności produkują w tym cza- potrzebami a spożyciem tuż po wycieleniu. siebie. Jeżeli występują takie objawy, może- łuje zaburzenia w sekrecji mleka i zakażenie, rających VE 1000 mg ma korzystny wpływ na sie dużo więcej składników w siarze i mleku, Jednocześnie żywienie nie może być zbyt my mieć do czynienia z porażeniem poporo- wpływa na zmianę jego składu i właściwości. wymiona oraz poziom tej witaminy w siarze. niż mogą pobrać w paszach. obfite, ponieważ prowadzi do nadmiernego Odpowiednia opieka nad krowami po dowym (wskutek niedoboru wapnia). Jeżeli Mleko krów z chorym gruczołem mlekowym Stosowanie niacyny (PP) w ilości 6-12 g/dobę Zazwyczaj zaczyna brakować energii, dlatego otłuszczenia, a w konsekwencji do trudnych wycieleniu jest niezwykle istotna także ze krowa wykazuje brak apetytu i szybko chud- nie powinno być dojone do wspólnego obniża ryzyko wystąpienia ketozy. Sole anio- należy zadbać o wzrost koncentracji energii porodów oraz powikłań powycieleniowych. względu na późniejsze korzyści technologicz- nie, należy sprawdzić skład mleka lub moczu zbiornika. Również stosowanie leków i środ- nowe zapobiegają występowaniu zalegania w dawce. W warunkach gdy różnica ta nad- Podanie glikolu propylenowego w ilości 250- ne i produkcyjne. Zapobieganie uchybieniom na obecność ciał ketonowych, bo może to ków farmakologicznych dyskwalifikuje mleko poporodowego. Na kilka dni przed spodzie- miernie przekracza fizjologiczne możliwości 500 g/dobę zapobiega występowaniu za- związanym z właściwą higieną i dobrostanem być objawem ketozy. Pomóc mogą kroplów- (powinno być utylizowane). wanym porodem zaleca się zwiększenie daw- korzystania z rezerw ciała, dochodzi do za- legania poporodowego i ogranicza ujemny bezpośrednio rzutuje na stan fizjologiczny ki dożylne z glukozy i witamin oraz wczesne chwiania homeostazy organizmu, skutkiem bilans energetyczny. naszego bydła. Krowy od początku laktacji po- profilaktyczne podawanie glikolu propyleno- Okres zasuszenia ki wapnia (Ca) w celu uniknięcia zalegania poporodowego, należy też ograniczać poda- czego są schorzenia metaboliczne, obniżona W 3-4 dniu po wycieleniu dawka powinna winny być pod ciągłą obserwacją zootechnicz- wego lub gliceryny. Nie przeceniajmy swoich W okresie zasuszenia właściwego należy wanie pasz o dużej zawartości potasu (K). produkcja, płodność, a nawet śmierć. Szczyt być taka jak przed porodem i złożona z tych ną w zakresie stanu ich zdrowia. Schorzenia umiejętności, konieczne może być wezwanie przyszłe matki odseparować od stada krów Od wysokowydajnych krów w pierwszym laktacji przypada na 5-6 tydzień po wycieleniu, samych pasz podstawowych. Pasze treści- wpływają na obniżenie ilości produkowanego weterynarza. Należy kontrolować stan racic. mlecznych. Żywienie możemy oprzeć na pa- doju uzyskuje się od 10 do 20 kg siary (20- a szczyt pobrania paszy na 10-12 tydzień. we należy podawać po objętościowych, mleka i mogą być przyczyną jego skażenia. Stanie może sprawiać krowie ból, powodując szach średniej jakości: zielonki, kiszonki, siano, 30 kg w ciągu dnia). W przeliczeniu na suchą Z tego względu w szczycie laktacji bardzo ważne jest również dzielenie dawki na kil- Zalecane jest prowadzenie co najmniej dwóch długotrwałe leżenie i pobieranie mniejszej unikamy pasz treściwych, maksymalnie 1 kg masę wyprodukowana siara zawiera: od 3 do łatwo doprowadzić do ujemnego bilansu ka odpasów, aby uniknąć ketozy i kwasicy. obserwacji w ciągu dnia w oborze uwięziowej ilości pokarmu. Inną przyczyną takiego stanu mieszanki treściwej jako nośnik związków mi- 5 kg białka, w tym 2-4 kg immunoglobulin, energetycznego, który skutkuje m.in.: gwał- Stosowanie otrąb pszennych w postaci pój- oraz do czterech obserwacji w przypadku może być również zapalenie wymienia. Nie neralnych i witamin; aż do 2-3 tygodni przed 1,0-1,5 kg tłuszczu, 0,3-0,5 laktozy, 0,24-0,40 kg townym uruchamianiem rezerw ciała, po- ła ma działanie lekko przeczyszczające, co obory wolnowybiegowej. wolno zapominać o obfitym pojeniu wodą, wycieleniem (ochrona przed otłuszczeniem). soli mineralnych. Z tej ilości cielęciu, w pierw- gorszeniem wskaźnika zapłodnienia, wydłu- jest istotne podczas występowania zaparć. Stwierdzony brak apetytu krowy utrzymują- najlepiej letnią i do woli. Po wypiciu wody W okresie zasuszenia przejściowego powinna szym dniu, niezbędne jest pobranie 3-4 kg żeniem okresu międzyciążowego. Następuje Należy podawać siano dobrej jakości. Po- cy się przez dłuższy czas po porodzie może krowa szybciej odzyskuje apetyt, wypełnia nastąpić zmiana dawki, do której wprowadza- siary. Bezpośrednio po wycieleniu wzrasta gwałtowny spadek kondycji ciała. Możemy stępowanie takie ograniczy ryzyko wystą- oznaczać początek problemów. Szybkie jamę brzuszną, dzięki temu zmniejsza się ry- my, sukcesywnie zwiększając, pasze treściwe. wydzielanie składników siary (potem mleka), to załagodzić, przyzwyczajając krowy już pienia chorób, zwłaszcza metabolicznych i prawidłowe działanie w takiej sytuacji jest zyko przemieszczenia trawieńca. Flora bakteryjna musi być swoista dla pasz, w związku z tym rosną też potrzeby pokar- w okresie zasuszenia do pobierania dobrych oraz zaburzeń w rozrodzie. Spowoduje sprawą nadrzędną. Stan aparatów które będą dominowały w żywieniu podczas mowe krów. Krowy po porodzie pobierają jakościowo wysokoenergetycznych. również wzrost wydajności mleka w całej Kontroluje się również ogólną kondycję kro- udojowych, obsługi oraz procesu doju ma laktacji, zwłaszcza zawierających duże ilości mniej suchej masy (o 20-30%) zawartej w pa- Przy zachowaniu odpowiedniej koncen- laktacji. Zadbajmy o szeroko pojętą higie- wy oraz czy: krowa ma siłę wstać, chwieje się bezpośredni i pośredni wpływ na zdrowie skrobi (wzrastają kosmki jelitowe żwacza). szy niż w późniejszym okresie laktacji. Sztuki tracji białka zmniejsza się różnice między nę, zwłaszcza żywienia. higieny: pomieszczeń, pasz 10 11 POLITYKA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU Idea zrównoważonego rozwoju W 2009 roku na całym świecie, a w Nutreco i Trouw Nutrition International w szczególności, dużo się mówiło na temat wyzwań, jakim współczesny świat będzie musiał sprostać z powodu zwiększania się liczby ludzi na świecie i związanej z tym konieczności podwojenia dostaw żywności przy jednoczesnym obniżaniu emisji CO2 i zużycia energii. Idea zrównoważonego rozwoju zakłada zwiększenie odpowiedzialności właśnie za zasoby naturalne. Założony efekt to najbardziej wydajne wykorzystanie surowców naturalnych w sposób, na jaki pozwala nam na to współczesna wiedza i technologia. REPORTAŻ Przekazanie drzewek bonsai, symbolu TNP polityki zrównoważonego rozwoju Podczas spotkań panowała bardzo miła i sympatyczna atmosfera. Na twarzach wyróżnionych malowało się zaskoczenie i wzruszenie. To był czas na wspominanie przyjemnych kart historii oraz rozmów o dalszym rozwoju firmy Trouw Nutrition Polska. ...i bonsai Sztuka bonsai, czyli umiejętność formowania dla zwierząt, Nutreco postanowiło działać pewni, że drzewo jako symbol wzrostu i życia i uprawiania drzew, narodziła się w Chinach i skutecznie stawić czoła globalnemu wyzwa- – a bonsai jako symbol cierpliwej pracy czło- około 2000 lat temu. Na przełomie XI i XII w. niu. Efektem tych działań jest właśnie obrana wieka pielęgnującego naturę – jest idealnym miniaturowe drzewa zostały przywiezione strategia zrównoważonego rozwoju. Jesteśmy symbolem tejże strategii. do Japonii przez buddyjskich mnichów. I to właśnie w Kraju Kwitnącej Wiśni sztuka ewoluowała, została udoskonalona i przetrwała do dzisiejszych czasów. PHU Malecki otrzymuje bonsai z rąk Marcina Soroczyńskiego PH TNP oraz Jakuba Powroźnego, kierownika regionu 3 Anna Szarżanowicz z firmy PHU ANEK w Jeżowie Sudeckim otrzymuje bonsai od Jarosława Morawskiego, PH TNP regionu 4 Prezes Centrum Paszowego w Dąbrowie Tarnowskiej Tadeusz Wąż przyjął drzewko bonsai z rąk Dariusza Suchaniaka PH TNP Katarzyna Nowak z mężem Pawłem Nowakiem. Firma Wetserwis Koszyce Jacek Kierzenkowski. Firma PPUH Intrat Sp. j. w Brzoziu Piotr Frątczak, właściciel firmy PREM-VIT Frątczakowie z Inowrocławia, otrzymał bonsai od Mariusza Dobiesa PH TNP regionu 1 AgroMaz Abramów – Waldemar Mazur otrzymał bonsai z rąk Marcina Soroczyńskiego PH TNP regionu 3 oraz Jakuba Powroźnego Małgorzata Leś i Marek Leś. Firma Marwet, Łąkta Górna Dlaczego drzewko bonsai jest symbolem zrównoważonego rozwoju? Już dziś wiemy, że musimy produkować w sposób bardziej zrównoważony i zużywać mniej zasobów. Realizacja strategii zrównoważonego rozwoju jest przewidziana na wiele pokoleń. Podobnie jak w sztuce bonsai: aby uzyskać doskonałą formę drzewa bonsai, potrzeba wieloletniej jego pielęgnacji, w której może uczestniczyć niekiedy kilka pokoleń ogrodników. Aby z dobrym efektem uprawiać drzewka bonsai, należy posiadać odpowiednie narzędzia, ale – co najważniejsze – rozległą wiedzę, która pozwoli na jego właściwą pielęgnację. Istotne jest, by poświęcać pielęgnacji drzewka wiele uwagi i cierpliwości, gdyż odrobina nieuwagi spowoduje, że drzewko będzie rosło nie w takim kierunku, jakiego byśmy oczekiwali. Pielęgnacja drzewka bonsai nigdy się nie kończy, jest żywą rośliną, która wymaga stałej opieki i pielęgnacji. Takiej stałej pielęgnacji wymaga także środowisko naturalne, w którym żyjemy. Jako światowy producent żywności Agropasz Iwaniska – Iwona i Mariusz Adamscy otrzymują bonsai z rąk Marcina Soroczyńskiego PH TNP regionu 3 oraz Jakuba Powroźnego 12 13 REPORTAŻ W 2004 roku pan Emil Derda wraz ze wspólnikiem panem Jędrzejem Pietrowiczem kupili gospodarstwo o areale 320 ha w Rusiborzu na Wielkopolsce. Działalność gospodarstwa PARTNER prowadzona jest w formie spółki cywilnej, w której pan Emil zajmuje się zarządzaniem gospodarstwem, a pan Jędrzej – doradca podatkowy, sprawami finansowo- prawnymi. Wspólnie wdrażają w gospodarstwie innowacyjne rozwiązania dotyczące m.in. technologii żywienia trzody chlewnej. W najbliższym czasie planują budowę biogazowni. Od pomysłu do realizacji – Im więcej się odsadza, tym bardziej maleją przyrostu w poszczególnych grupach tuczu. Duński model fermy koszty stałe. Najwięcej oszczędności widzimy Następny etap stanowi sprawdzanie wyko- Pan Emil stwierdził, że nie wyobraża sobie przy systemie karmienia „na mokro”. Wszyst- rzystania i pobrania paszy na poszczególnych momentu, kiedy dokłada się do produkcji. ko ustawiamy komputerowo. etapach tuczu. Dzięki temu gospodarstwo ma Przy dobrej genetyce i dobrej mięsności Organizacja pracy przejrzysty obraz podczas obliczania i zmian re- zwierząt są w stanie wypracować zyski. Ry- ceptur. To z kolei pozwoliło stwierdzić poprawę nek warchlaków jest bardzo kapryśny, bywają Na fermie pracuje 6 osób. Produkcją roślinną ekonomiczną produkcji po wprowadzeniu kar- okresy, że ceny są różne. zawiaduje Jacek Duszka, pełniący funkcję kie- mienia na mokro. Dziś ferma skupia się na kon- – Nad każdym wydatkiem należy się pochy- rownika. Przemysław Putowski jest w naszym troli, analizie przyrostów, konwersji paszy. Ciągle lać. Uczyliśmy się na własnych błędach. Teraz gospodarstwie kierownikiem produkcji zwie- zwiększana jest ilość odsadzonych warchlaków mogę powiedzieć, że przysłowiowe frycowe rzęcej. Pracami biurowymi koordynuje To- z genetyki PIC. już zapłaciliśmy. Nasz kierownik ds. produkcji masz Gaca. W każdej chwili możemy również zwierzęcej spędził kilka lat w Danii. Od kiedy Anna Klimecka liczyć na pomoc lekarza weterynarii, dr. Ma- Pomysł na biogazownię Martin&Jacob Sp. z o.o. riana Porowskiego – relacjonuje pan Derda. Biogaz powstający w wyniku fermentacji od- przelał na polskie realia. Odnosimy sukcesy. Z racji oszczędności wprowadzono w Rusibo- padów pochodzenia organicznego oraz kuku- Model duński urealniony na polskie warunki rozpoczął pracę u nas, swoje doświadczenie Początki fermy w Rusiborzu pasz, Maciej Woźniak opracowuje receptury dla rzu sekwencyjną produkcję tuczu. Stado zosta- rydzy, to źródło paliwa dla urządzeń wytwarza- doskonale się sprawdza. Kontroling jest u nas pasz suchych, pobiera próbki do badania i jest ło podzielone na grupy: Finisher i Grower. Kojce jących energię elektryczną i produkt uboczny na porządku dziennym, to również wspomaga Przez pierwsze lata w gospodarstwie rolnym zawsze do naszej dyspozycji. W laboratorium w grupie Grower są przystosowane na 40 sztuk, – ciepło. Zyskiem może być nie tylko wykorzy- nasz sukces. Interesuje mnie ilość sprzedanych PARTNER s.c. prowadzono hodowlę 750 loch TNP analizowany jest skład chemiczny naszych w grupie Finisher na 20 sztuk. W ten sposób stanie energii na własne potrzeby, ale również tuczników, wynik dodatni, zadowalający oraz w cyklu zamkniętym oraz bydła, ponieważ wraz surowców – mówi pan Emil. przy minimalnym koszcie jednostkowym wsta- jej sprzedaż do sieci energetycznej. – Własna inwestowanie w sprzęt. Latem zabierzemy się z ziemią zakupionych zostało 100 krów mlecz- Gospodarstwo w Rusiborzu rozwija się w tem- wiano 40% więcej sztuk, co dało tańszą inwe- biogazownia pozwoli nam znacząco obniżyć za zewnętrzne prace, by upiększyć obejście nych. Jednak dość szybko wspólnicy zrezygno- pie godnym pozazdroszczenia. Posiada tuczar- stycję w przeliczeniu na jedną sztukę. Oszczęd- koszty. Ciepło z biogazowi jest produktem gospodarstwa, za trzy lata planujemy zakoń- wali z krów i rozpoczęli specjalizację w hodowli nię na 3,6 tys. sztuk w Rusiborzu oraz tuczarnię ność z tego wynikająca to rząd około 30%. ubocznym, ale chcemy je także wykorzystać. czyć inwestycje, wtedy chcemy nieco zwolnić trzody chlewnej. Obecnie gospodarstwo po- na 2 tys. sztuk w Kopaszycach. Gospodarze Zwierzęta są umieszczane na specjalnej plat- W ten sposób obniżymy koszty ogrzewania tempo – podsumowuje Emil Derda. siada 900 loch w cyklu zamkniętym. Mówi Pan są już w posiadaniu pozwolenia na budowę formie wagowej pozwalającej na stałą kontrolę i prądu o 60–70%. Dziś ogrzewamy porodówkę Emil: musieliśmy się wyspecjalizować, żeby go- kolejnych trzech tuczarni, każda po 3,6 tys. przyrostów masy ciała. Dane są rejestrowane i warchlakarnię z własnej kotłowni. Mam nadzie- Sposób na sukces spodarstwo było rentowne. Naszym celem jest miejsc tuczu. Posiadają również zintegrowane W zeszłym roku podjęliśmy decyzję, że za- co 15 minut i przekazywane bezpośrednio na ję, że w niedalekiej przyszłości uda nam się wy- – Najważniejsza jest kadra, odpowiedzialni 28 odsadzonych prosiąt od lochy w ciągu roku pozwolenie na hodowlę 1200 loch w cyklu czniemy karmić nasze stado „na mokro”, sys- serwer. To pozwala na stałą analizę dziennego budować biogazownię – mówi pan Emil. ludzie, pracujący w naszym gospodarstwie. i na tym nie poprzestaniemy. Dzisiaj stawiamy zamkniętym. Dlatego powstał nowy budynek tem się sprawdził. Jesteśmy bardzo zadowo- Bez nich nigdy nie uzyskalibyśmy tak do- głównie na genetykę PIC. W przyszłości planu- inwentarski, obecnie na 400 stanowisk, w któ- leni. Postanowiliśmy również siać kukurydzę brych wyników. Mamy bardzo rozbudowany jemy dokupić 100 loch rasy DanBred. Chcemy rym systematycznie będzie powiększana ilość na areale 300 ha (baza pasz „mokrych”), na 20 system raportowania. Analizujemy część pro- sprawdzić, czy jest to genetyka faktycznie tak miejsc i stado do 1200 loch. ha posiejemy zboża. To będzie baza do skar- dukcyjną i finansową. To jest podstawą sukce- plenna, jak zapewnia dostawca. Dzięki temu, Cykl hodowlany miania warchlaków i tuczników. Kukurydzy nie su. Ważne jest również liczenie i uszczelnianie przy takich samych parametrach produkcyj- podajemy lochom prośnym i karmiącym. Pro- wydatków na każdym etapie. Maksymalizacja nych, jakie mamy dziś przy PIC, uzyskalibyśmy – Grupy tygodniowe są odsadzane w środy, sięta są przewożone z porodówki do warchla- przychodów przez: jak najlepszy towar, ne- około 32 odsadzonych prosiąt od lochy w skali każda grupa składa się z około 42 sztuk. Re- karni, gdzie jest miejsce na 4200 warchlaków. gocjacje sprzedażowe, poszukiwanie do- roku, oczywiście, przy wykorzystaniu „mamek“ mont stada podstawowego został ustawiony Tutaj również zamierzamy zmienić system brego odbiorcy, zbijanie kosztów, obniżanie – dodaje. Od samego początku działalności, na poziomie 40-45%. Prowadzimy program karmienia na mokry. Zwierzęta są karmione kosztów stałych. Opłaca się wprowadzać pro- czyli od 8 lat, gospodarstwo korzysta z usług krycia loszek w minimalnej wadze 140 kg i nie cztery razy na dobę, to pozwala na lepszą kon- cedury postępowania produkcyjnego. Plat- lidera branży rolniczej, firmy Trouw Nutrition wcześniej niż w trzeciej rui, czego efektem trolę pobrania paszy. Z warchlakarni, 7 tyg. po forma internetowa prowadzona na potrzeby Polska. Obecnie gospodarstwem z ramienia jest lepsze wypraszanie. Skuteczność krycia odsadzeniu, gdy osiągają 30 kg masy, przewo- gospodarstwa ma optymalizować parametry TNP opiekuje się pan Maciej Woźniak. Co mie- w naszym gospodarstwie jest na poziomie zimy zwierzęta do tuczarni. Tam przebywają w tuczarni, które pozwolą tak naprawdę uzy- siąc skrupulatnie sprawdzane są wyniki produk- 92% – relacjonuje pan Emil. – W TNP kupuje- do osiągnięcia wagi 120 kg. skać lepsze wykorzystanie paszy. Mamy peł- cyjne – wszystko jest liczone, ważone, mierzo- my premiksy farmerskie przygotowane spe- To są słowa pana Emila, który w takim sys- ną automatykę, jest wiele udogodnień, dzięki ne. – Stosowane pasze muszą spełniać nasze cjalnie pod nasze potrzeby o koncentracji od temie pracy upatruje wzrostu efektywności oczekiwania. Choć mamy własną mieszalnię 1 do 1,5% w zależności od grupy produkcyjnej. ekonomicznej. Emil Derda sprawdza wskaźniki żywieniowe temu praca jest dużo przyjemniejsza – relacjonuje gospodarz. 14 15 Trzoda chlewna Czynniki warunkujące wysoką produkcyjność loch prof. dr hab. Stanisław Jasek Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Tabela 1. Częstotliwość oproszeń loch w zależności od długości okresu karmienia prosiąt Okres cyklu reprodukcyjnego Przykłady ciąży 114 dni 114 dni karmienia 56 dni 28 dni jałowienia 10 dni 14 dni łączna długość cyklu reprodukcyjnego 180 dni 156 dni 365 : 180 = 2,03 365 : 156 = 2,34 częstotliwość oproszeń Opłacalność produkcji trzody chlewnej w dużej mierze zależy od wysokiej plenności loch, której miernikiem jest liczba prosiąt odchowanych przez samice w ciągu roku. Długość laktacji Liczbę prosiąt odsadzonych w ciągu roku od Rezultaty uzyskane pod tym względem O długości laktacji decyduje człowiek. Tra- jednej lochy hodowcy świń określają się mia- w Polsce są znacznie gorsze. W hodowli za- dycyjnie maciory karmią prosięta przez 5-8 nem plenności gospodarczej. Wskaźnik ten rodowej takich ras, jak wbp, pbz czy puław- tygodni. Okres ten obecnie można z po- jest głównym elementem ekonomiki pro- ska, które cechują się dobrą użytkowością wodzeniem skrócić do 3-4 tygodni. Skra- dukcji prosiąt. Większość kosztów stanowią rozpłodową, odchowuje się 16-20 prosiąt od canie okresu karmienia jest najprostszym bowiem względnie stałe nakłady, które muszą lochy rocznie. W chlewniach produkcyjnych sposobem być ponoszone na utrzymanie lochy niezależ- plenność loch zwykle jest znacznie mniejsza oproszeń. Trzeba jednak liczyć się z tym, że nie od jej wydajności – liczby urodzonych pro- i wynosi często około 14-16 prosiąt. skracanie okresu karmienia wymaga stoso- siąt i częstotliwości oproszeń. Im mniej prosiąt zwiększenia częstotliwości wania dobrych pasz dla prosiąt. Im pasze są lepsze, tym krótszy może być okres kar- wywanych prosiąt maleją koszty jednostkowe Przyczyny niskiej plenności loch i zwiększa się opłacalność chowu. Dlatego też Główne przyczyny niskiej plenności to nie- szanek pasz treściwych dla prosiąt, którymi zwiększenie liczby prosiąt odchowywanych zbyt dobre warunki środowiskowe, zły stan z powodzeniem możemy żywić prosięta pokrycia loch w pierwszej rui po odsadzeniu. regeneracja układu rozrodczego. Jest to także rocznie od jednej lochy stanowi podstawowy higieniczny pomieszczeń dla loch i prosiąt okresu ciąży jest stała i trwa około 114 dni. wcześnie odsadzone. Skuteczność krycia w pierwszej rui zależy od czas wystarczający na doprowadzenie lochy do czynnik poprawy efektywności produkcji. oraz zbyt mała częstotliwość oproszeń, jak Zmienne elementy cyklu reprodukcyjnego W praktyce długość cyklu rozrodczego za- następujących czynników: kondycji hodowlanej. Można zatem powiedzieć, że liczba prosiąt również stan zdrowotny stad. Aby poprawić to okres karmienia i jałowienia po odsadzeniu leży od tego, w jakim czasie po odsadzeniu • terminu odsadzenia prosiąt, W przypadku stosowania wczesnego odsa- uzyskiwanych od przeciętnej lochy zależy plenność loch, trzeba zwiększyć częstotli- prosiąt. Okresy te hodowca może w dużym prosiąt locha zostanie ponownie zapłodnio- • kondycji lochy i stanu narządów rodnych, dzania prosiąt okres międzyciążowy znacznie głównie od trzech czynników: wość oproszeń oraz dążyć do uzyskania więk- stopniu regulować. Ich długość zależy od na, czyli od okresu jałowienia. Długości tego • precyzyjnego określenia początków rui się skraca. Jeśli czas karmienia jest krótszy niż szej liczby prosiąt odchowywanych w miocie. czynników organizacyjnych i biologicznych. okresu nie można z góry określić. Człowiek i właściwego wyboru momentu krycia 3 tygodnie, trzeba liczyć się z możliwością Częstotliwość oproszeń Tabela 1 prezentuje dwa przykłady często- powinien starać się stwarzać takie warunki (unasieniania), wystąpienia komplikacji w rozrodzie. Lochy tliwości oproszeń zależnie od długości cyklu chowu, aby przeciętny czas jałowienia był Częstotliwość oproszeń określa, ile razy cykl reprodukcyjnego. w danym stadzie możliwie najkrótszy. Więk- Skracanie okresu laktacji ma wyraźnie korzystny ruję w spodziewanym terminie. Poza tym ich reprodukcyjny loch (czas od jednego zapłod- W przykładzie 1 zastosowano 56-dniowy szość loch wykazuje ruję w ciągu 3-7 dni po wpływ na zwiększenie częstotliwości oproszeń, ruje mogą przebiegać nieregularnie, a licz- odchowuje locha w ciągu roku, tym produkcja ich jest droższa. Ze wzrostem liczby odcho- • częstotliwości oproszeń (przeciętnej liczby miotów odchowywanych rocznie), • przeciętnej płodności w stadzie (średniej liczby prosiąt urodzonych w miocie), • śmiertelności prosiąt w okresie odchowu mienia prosiąt. Obecnie przemysł paszowy w Polsce produkuje cały asortyment mie- • jakości nasienia knura. wcześniej odsadzone nie zawsze wykazują nienia do następnego) może powtórzyć się okres karmienia prosiąt, a lochy jałowiły odsadzeniu prosiąt. W tym też czasie należy nie jest to jednak korzystne dla funkcjonowania ba owulacji może być mniejsza. W rezulta- Z teoretycznego punktu widzenia możliwe w ciągu roku. Częstotliwość oproszeń jest średnio przez 10 dni. Cały cykl reprodukcyj- je bacznie obserwować, aby zauważyć ob- układu rozrodczego lochy. Po porodzie nastę- cie zmniejsza się skuteczność zapłodnień, jest otrzymywanie rocznie średnio 2,4 miotu zatem limitowana długością cyklu reproduk- ny trwał 180 dni, co pozwoliło uzyskać śred- jawy rui i doprowadzić do pokrycia i zapłod- puje okres połogu, w którym narządy płciowe a okres jałowienia może się wydłużyć. (% upadków). liczących po około 14 prosiąt. W takim wy- cyjnego. Im krótszy jest ten cykl, tym więcej nio 2 mioty od lochy rocznie. W przykładzie nienia. Jeśli zapłodnienie nie nastąpi, locha stopniowo wracają do stanu przedciążowego. Bardzo długa laktacja także nie wpływa ko- padku wskaźnik plenności wynosiłby ponad miotów można uzyskać w ciągu roku. 2 skrócono okres karmienia do 28 dni. W tym powtarza ruję po 21 dniach, tyle bowiem Inwolucja (zwijanie się) macicy kończy się do- rzystnie na skuteczność krycia w pierwszej 30 prosiąt odchowywanych od lochy rocz- Na cykl reprodukcyjny składają się następu- przypadku, mimo wydłużenia okresu jałowie- czasu trwa cykl płciowy świń. W rezultacie piero po około 3 tygodniach. Optymalny dla rui. Mleczne lochy, szczególnie te, które kar- nie. Takie wskaźniki są możliwe do uzyskania, jące okresy: ciąży, karmienia prosiąt i czas nia do 14 dni, cały cykl okazał się o 24 dni krót- cykl reprodukcyjny wydłuża się o 21 dni i od- organizmu lochy okres międzyciążowy (okres mią liczne mioty, przy późnym odsadzeniu o czym świadczą wyniki w niektórych fer- od odsadzenia prosiąt do ponownego za- szy i w rezultacie można było uzyskać około powiednio zmniejsza się częstotliwość opro- od dnia porodu do ponownego zapłodnienia) prosiąt tracą na kondycji. Takie samice mach duńskich i angielskich. płodnienia lochy (okres jałowienia). Długość 2,3 miotu rocznie od każdej lochy w stadzie. szeń. Należy zatem dążyć do skutecznego wynosi 50-60 dni. W tym czasie zachodzi pełna w pierwszej rui mogą mieć kłopoty 16 17 Trzoda chlewna Tabela 2. Wyniki skuteczności krycia loch i liczba urodzonych prosiąt w miocie poprawy płodności loch jest krzyżowanie Wyszczególnienie towarowe – lochy mieszańcowe, wskutek Grupa zjawiska heterozji, zwykle wykazują większą A B C Liczba loch pokrytych (szt.) 108 163 126 Skuteczność zapłodnień (%) 68,5 76,1 78,2 • wcześniejsze wystąpienie rui, Wskaźnik poprawy (%) 100 111,1 114,2 • poprawę skuteczności zapłodnienia, Liczba prosiąt żywo urodzonych w miocie (szt.) 8,92 9,10 9,44 • zmniejszenie śmiertelności zarodków, Wskaźnik poprawy (%) 100 102 105,8 • wyrównanie masy ciała prosiąt przy uro- płodność niż zwierzęta rasowe. U mieszańców obserwuje się: dzeniu i wyższą ich przeżywalność, • liczniejsze i cięższe mioty przy odsadzeniu. Tabela 3. Wyniki produkcyjne loch zarodowych w Polsce (dane IŻ, 2011) Zależność płodności loch od czynników genetycznych, w tym także po stronie ojca, jest Wyszczególnienie Rasa bezsporna. Knury mieszańce odznaczają się lepszymi parametrami nasienia i wyższym li- a więc wykorzystywała rezerwy zgromadzone właściwej kondycji i przygotowuje ma- bido w porównaniu z knurami rasowymi. we własnym ciele na zabezpieczenie substan- ciorę do owulacji i rozpoczęcia nowego Ale płodność w znacznie większym stopniu cji pokarmowych, potrzebnych do produkcji cyklu produkcyjnego. zależy od czynników środowiskowych. Można mleka. Po drugie, zbyt silny spadek kondycji Ważnym elementem w odchowie prosiąt jest do nich zaliczyć: żywienie, technologię chowu w trakcie laktacji wymaga dłuższego okresu od- stan zdrowotny loch. Czynnikami obniżonej 186 oraz warunki zoohigieniczne pomieszczeń. poczynku, zanim maciora nie rozpocznie rui po płodności loch są m.in. infekcyjne przyczyny 1,96 Hodowca powinien wiedzieć, jak zaplanować odsadzeniu prosiąt; wewnątrzmacicznego obumierania zarod- 19,78 żywienie podczas całego cyklu reprodukcyj- • w czterech ostatnich tygodniach ciąży ków i płodów. Do tych chorób należy zaliczyć nego, aby zabezpieczyć zapotrzebowanie maciory powinny być żywione na poziomie schorzenia wywołane przez wirusy, takie jak: maciory w zakresie energii bytowej, wzrostu, 36-44 MJ energii (od 2,77 do 3,38 kg paszy), parwowiroza, zespół rozrodczo-oddechowy, pbz wbp puławska Liczba urodzonych prosiąt (szt.) 11,55 11,47 10,95 Liczba prosiąt w 21 dniu (szt.) 10,71 10,67 10,09 Straty prosiąt do 21 dnia (%) 7,34 6,96 7,08 Okres międzymiotu (dni) 171 169 Częstotliwość oproszeń 2,13 2,16 Liczba prosiąt odchowanych/rok 22,81 23,05 z zapłodnieniem. Zaleca się wówczas dopro- W doświadczeniu przeprowadzonym na Nieskutecznie kryjące knury przedłużają okres jak też energii niezbędnej w okresie laktacji. co pozwala na poprawę ich kondycji, jak też zespół SMEDI, choroba Aujeszkyego, pomór wadzenie lochy do kondycji hodowlanej po- 395 lochach, przydzielonych do 3 grup do- jałowienia loch i przyczyniają się do obniże- Prawidłowe żywienie macior obejmuje kilka wielkości płodów. W 110 dniu ciąży maciory świń, a także schorzenia bakteryjne, np. lep- przez odpowiednie żywienie. świadczalnych według terminu unasieniania nia wskaźnika plenności. Warunkiem wzrostu faz w okresie cyklu reprodukcujnego: muszą osiągnąć dobrą kondycję, ale nie po- tospiroza czy bruceloza. Skuteczność krycia loch (grupa A – lochy inseminowano pierwszego wskaźnika plenności loch jest więc badanie • po pokryciu przez okres 4 tygodni wszyst- winny być zapasione; Upadki prosiąt w czasie odchowu są spo- i drugiego dnia rano, grupa B – lochy insemi- zdolności zapładniającej nasienia knurów kie- kie zwierzęta powinny być żywione na niskim • na trzy lub cztery dni przed oprosze- wodowane głównie małą troskliwością Precyzyjne wykrycie rui stanowi wstępny nowano rano i wieczorem pierwszego dnia rowanych do punktów unasieniania. poziomie. Poziom pobierania energii przez niem poziom żywienia musi być gwałtow- loch oraz niewłaściwym mikroklimatem po- warunek skutecznego pokrycia. Dlatego na- oraz drugiego dnia rano, grupa C – lochy Płodność rzeczywista to liczba żywych pro- pierwsze 4 tygodnie po pokryciu wynosi 30 MJ, nie zmniejszony do około 20 MJ (1,5 kg), aby mieszczeń dla loch i prosiąt. Prosięta powin- leży pilnie obserwować lochy po odsadzeniu inseminowano drugiego dnia rano i wieczo- siąt urodzonych w jednym miocie. O liczbie co praktycznie oznacza 2,3 kg paszy pełnodaw- ograniczyć możliwość wystąpienia komplek- ny być odchowywane przy matce w spe- prosiąt. Jak już wspomniano, w wykrywaniu rem oraz trzeciego dnia rano), wykazano, że prosiąt w miocie decydują czynniki gene- kowej dziennie. Stwierdzono, że ograniczony su MMA (zapalenie macicy, zapalenie wymie- cjalnych kojcach z legowiskiem dla prosiąt, rui może być pomocny knur próbnik, który najkorzystniejsze efekty uzyskano w grupie C, tyczne, wpływy środowiskowe, a także spo- poziom żywienia redukuje do minimum śmier- nia, bezmleczność); wyposażonym w urządzenia zapobiegające lepiej niż człowiek rozpoznaje grzejące się przy potrójnym kryciu, gdy lochy insemino- sób użytkowania rozpłodowego. Istnieje telność zarodków w okresie po implantacji; mię- • od wyproszenia poziom żywienia stop- lochy. W jego obecności samice wyraźnie wano drugiego dnia rano i wieczorem oraz duża zmienność w zakresie liczebności mio- dzy 4 a 12 tygodniem ciąży zwierzęta powinny niowo wzrasta; po 10 dniach maciora powin- Śmiertelność prosiąt zależy również od sa- manifestują objawy rui. Za optymalny do trzeciego dnia rano (tab. 2). tu. Spośród ras krajowych największą liczeb- otrzymywać od 30 do 36 MJ, tj. od 2,3 do 2,8 kg na dostawać tyle paszy, ile jest w stanie zjeść. mej maciory, w tym głównie od jej troskli- zapłodnienia moment uważa się czas po Duże znaczenie dla skuteczności zapłodnień ność miotów wykazują lochy rasy: wbp, pbz paszy pełnoporcjowej dziennie, tak aby mogły Zadawanie wilgotnej paszy kilka razy dzien- wości macierzyńskiej i mleczności. W celu upływie około 24 godzin od początków rui. oraz przeżywalności zarodków, a tym samym i puławska (średnio 11–12 prosiąt). Średnie osiągnąć dobrą kondycję przed oproszeniem. nie zachęca maciorę do jedzenia w takiej zmniejszenia śmiertelności prosiąt należy W praktyce najlepsze wyniki zapłodnienia dla liczebności miotu, ma jakość nasienia knu- wyniki użytkowości rozpłodowej na szczeblu Faktyczny poziom żywienia powinien być do- ilości, która wystarcza na pokrycie produkcji zadbać o stan sutków maciory oraz zapew- można uzyskać, stosując podwójne krycie rów. Niska jakość nasienia jest jedną z niedo- hodowli zarodowej przedstawia tabela 3. stosowany do aktualnej kondycji macior, oce- mleka i nie powoduje naruszania rezerw or- nić jej właściwe żywienie, które wpływa lub tzw. reinseminację (powtórna insemi- cenianych przyczyn mniejszej plenności loch. ganizmu (od 14 dnia – 3 razy dziennie). Ce- na ilość produkowanego przez nią mleka. nacja w tej samej rui). Pierwsze krycie lub Knury użytkowane w punktach kopulacyjnych Płodność nianej wzrokowo. Przed oproszeniem maciory powinny być w dobrej formie, ale nie mogą być lem takiego żywienia jest zminimalizowanie W ograniczeniu liczby upadków istotne unasienianie należy wykonać bezpośrednio nie są badane pod względem jakości nasienia. Płodność należy do cech o niskiej odziedzi- zapasione. Nadmierne żywienie podczas cią- ubytków masy ciała w okresie laktacji; znaczenie mają także: szczepienia ochronne po stwierdzeniu objawów rui, a w dniu na- Przydatność młodych knurów do rozrodu jest czalności, a to oznacza, że trudno ją poprawić ży daje dwa niepożądane efekty. Po pierwsze, • po odsadzeniu żywienie bodźco- stępnym zabieg się powtarza. sprawdzana dopiero podczas ich użytkowania. metodą selekcji. Skuteczniejszym sposobem będzie pobierała mniej paszy w okresie laktacji, we – flashing pozwala na powrót do ich przygniataniu. prosiąt, podawanie preparatów żelazowych, dokarmianie itp. 18 19 DRÓB Choroby układu oddechowego ptaków (część 2) Zapobieganie chorobie polega na stosowa- występuje spadek nieśności o 10-20%, a cza- rodzicielskich i w fermach brojlerów. Do- niu odpowiednich szczepionek dostosowa- sami nawet o 70%, przy czym skorupy jaj są stępnych jest obecnie szereg szczepionek, nych do występowania w terenie różnych odbarwione. zarówno żywych atenuowanych i inaktywo- wariantów wirusa. W fermach brojlerów kurzych choroba wy- wanych. Skuteczność działania szczepionek stępuje najczęściej pomiędzy 4. a 6. tygo- AVP zależy w wielkiej mierze od dokładności dniem życia kurcząt. Najczęściej występujące podania. Najlepsze wyniki osiąga się, poda- objawy to: kichanie, wyciek z nosa, obrzęk jąc je metodą rozpylania (spray), za pomocą dr Mariusz Urbanowski Zakażenia pneumowirusami ptaków APV tkanki podskórnej głowy i zatok. Śmiertel- dostępnego już specjalistycznego sprzętu, specjalista chorób drobiu APV obejmuje dwa ważne syndromy od- ność, w zależności od powikłań, waha się od wytwarzającego cząsteczki o odpowiedniej, dechowe, na które chorują różne gatunki 1% do 20%. wyrównanej wielkości, skutecznie i łatwo do- ptaków, wykazując jednakże dość podob- W stadach dorosłych kur występuje pomię- cierające do ptaków. ne objawy kliniczne i zmiany anatomopa- dzy 24. – 54. tygodniem życia, najczęściej tologiczne: w szczycie nieśności. Choruje ok. 8-10% sta- Podsumowanie • zapalenie nosa i tchawicy (TRT) indyków, da. Objawy ze strony układu oddechowego Diagnozowanie chorób układu oddechowe- • syndrom wielkiej głowy (SHS) kurcząt. to: rzężenie, zapalenie nosa i spojówek, bie- go jest bardzo trudne, gdyż najczęściej wy- Bardzo często na współczesnych fermach drobiarskich pojedynczy czynnik nie wywołuje chorób układu oddechowego, ale raczej występują zakażenia wywołane przez wiele czynników chorobotwórczych, zarówno bakteryjnych, jak i wirusowych. Choroby wirusowe u ptaków zakażonych wirusem pomoru Występuje w stadach indyków i kur w każ- gunka, obrzęk głowy i zatok podoczodoło- stępują równocześnie zakażenia mieszane: rzekomego (NDV) są bardzo różnorodne dym wieku. W Polsce zdiagnozowano TRT wych, spadek nieśności. Śmiertelność zależy wirusowe z bakteryjnymi. Wirusy stanowią Najważniejsze choroby wirusowe związane i zależą od wielu czynników, w tym od: indyków i SHS kur w latach 90. XX wieku. od powikłań innymi patogenami, takimi jak: najczęściej pierwotną przyczynę choroby, są z górnymi drogami oddechowymi: zakaź- szczepu wirusa, gatunku gospodarza, wie- Choroba bardzo szybko rozprzestrzenia się kolibakterioza, mykoplazmoza, pastereloza, a bakterie wtórną. Zakażenie wirusem zakaź- ne zapalenie oskrzeli, pomór rzekomy, syn- ku ptaków, stresu środowiskowego oraz zakaźne zapalenie oskrzeli czy wirus pomo- nego zapalenia oskrzeli jest bardzo często drom dużej głowy (SHS) i zakaźne zapalenie statusu immunologicznego zakażonego wa się poprzez kontakt bezpośredni z ptaka- ru rzekomego. wikłane przez bakterie Escherichia coli i Myco- nosa i tchawicy indyków wywołane przez stada. Przy wybuchu choroby w stadach Zakaźne zapalenie oskrzeli w stadzie i między fermami. Zakażenie odbymi chorymi i ozdrowieńcami lub pośredni – Jest to choroba drobiu, stwierdzana w wie- plasma spp. Zakażenia wywołane bakteriami pneumowirus z rodzaju Paramyxowirus. nieszczepionych zakażenie rozwija się bar- Zakaźne zapalenie oskrzeli wywołuje wirus poprzez zakażoną wodę, paszę, sprzęt, środki lu miejscach na świecie. Przyczynia się do beztlenowymi z rodzaju Clostridium bardzo Rzekomy pomór drobiu dzo szybko, w ciągu 2-3 dni może objąć zakaźnego zapalenia oskrzeli (IBV), należą- transportu, obsługę. Wirus wnika do organi- strat ekonomicznych z powodu osłabienia często są dodatkowo wikłane przez Escheri- cały kurnik i śmiertelność może dochodzić cy do koronawirusów. Zakaźne zapalenie zmu poprzez układ oddechowy. spowodowanego chorobą układu odde- chia coli; często używa się terminu syndrom Rzekomy pomór drobiu jest chorobą wiru- do 100%. Charakterystycznym objawem oskrzeli jest wysoce zakaźną chorobą gór- W stadach indyków wywołuje zahamowa- chowego oraz spadku nieśności ptaków na określenie tego typu zakażeń. Wraz ze sową, którą wywołuje wirus rzekomego po- pomoru rzekomego jest objaw duszności nych dróg oddechowych kurcząt, odzna- nie wzrostu, zmiany w jamie nosowej i tcha- dorosłych. wzrostem intensyfikacji produkcji drobiar- moru drobiu z grupy Paramyxowirusów wy- i głośne, podobne do piania, rzężenie kur. czającą się ostrym przebiegiem. Do jej ob- wicy, może dochodzić do zapalenia płuc Zapobieganie polega na stosowaniu skiej coraz większego znaczenia nabiera stępującej na całym świecie. Choroba znana Czasami występują: biegunka, niedowłady jawów klinicznych należą: kaszel, kichanie, i worków powietrznych. U dorosłych indyków odpowiednich szczepionek w stadach wiedza dotycząca przyczyn i zapobiegania jest również pod nazwą choroba Newcastle nóg i skrzydeł, a w przypadku dorosłych rzężenie tchawiczne, dyszenie oraz wyciek chorobom układu oddechowego, poprzez (Newcastle disease ND). W Polsce znana od kur zmniejsza się nieśność. z nosa. U bardzo młodych ptaków może wy- właściwe zarządzanie fermą, prawidłową lat 40. XX wieku. Obecnie choroba wywołuje Zapobieganie polega na stosowaniu odpo- stąpić śmiertelność, natomiast u starszych hodowlę oraz stosowanie odpowiednich najwięcej strat w produkcji drobiu na świecie wiednich szczepionek i programów szcze- ptaków stwierdza się zazwyczaj zmniejsze- programów szczepień. Zapobiegając wpły- i uważana jest za najpoważniejszą jednost- pień. Na skuteczność szczepienia wpływ nie wskaźnika przyrostu masy ciała oraz po- wowi czynników chorobotwórczych na kę chorobową kur. Ze względu na łatwość ma wiele czynników, takich jak użycie szcze- gorszenie wskaźnika wykorzystania paszy. ptaki, poprzez stosowanie odpowiedniego i szybkość rozprzestrzeniania się choroba pionek żywych lub inaktywowanych, typ Spadek nieśności i pogorszenie jakości jaj programu szczepień, umożliwimy ptakom wywołuje duże straty w hodowli drobiu. Rze- szczepu terenowego, odporność matczyna, notuje się natomiast w stadach niosek zaata- nabycie odporności przeciwko chorobom komy pomór drobiu jest chorobą zwalczaną immunosupresja oraz zabezpieczenie prze- kowanych tą chorobą. Chociaż zakaźne za- i przyczynimy się do optymalnego wykorzy- z urzędu i podlega obowiązkowi zgłaszania ciwepizootyczne fermy. Szczególne znacze- palenie oskrzeli jest przede wszystkim cho- stania paszy oraz ujawnienia ich potencjału i urzędowego zwalczania. nie ma immunosupresja, ponieważ zatrucie robą oddechową, obserwowano również genetycznego. Przyczyni się to do obniże- Objawy choroby. Wirus powoduje zmiany toksynami zmiany w nerkach przy zakażeniu warianta- nia upadków, większych przyrostów masy głównie w układzie oddechowym, ale rów- a także obecność choroby Mareka, choroby mi wirusa zakaźnego zapalenia oskrzeli. ciała, poprawy wyrównania stada, skrócenia nież w układzie pokarmowym i nerwowym. Gumboro, anemii kurcząt i/lub białaczki sta- Diagnoza choroby jest trudna, gdyż ob- okresu produkcji mięsa drobiowego i opty- Chorują głównie kury, indyki, bażanty, kuro- nowią czynniki upośledzające układ odpor- jawy kliniczne podobne są w przebiegu malizacji procesu produkcji, co w konse- patwy i gołębie, mogą również chorować nościowy i zmniejszają skuteczność progra- pomoru rzekomego oraz zakaźnego zapa- ludzie. Objawy kliniczne obserwowane mu szczepienia przeciwko ND. lenia krtani i tchawicy. grzybiczymi (mikotoksykoza), Szczepienie w sprayu w kurniku kwencji doprowadzi do osiągnięcia lepszych wyników ekonomicznych. 20 21 AGROCIEKAWOSTKI TECHNOWINKI Niewidomy champion Czy Księżyc miał wpływ na zatonięcie Titanica? Laghat to 9-letni włoski ogier, który już 19 razy Titanic zatonął 14 kwietnia 1912 r. po zderzeniu triumfował w różnego rodzaju wyścigach. z górą lodową w czasie swego dziewiczego Nie byłoby w tym niczego dziwnego, gdyby rejsu. Takie są fakty, z którymi wszyscy muszą nie fakt, że koń jest niewidomy. W takiej sytu- się zgodzić, można jednak dywagować, cze- acji trudno się dziwić, że dżokej Federico De mu w ogóle do tego doszło. Najnowsza teoria Paola wierzy w szósty zmysł swojego pupila. głosi, że wszystkiemu winien jest Księżyc. Zwierzę urodziło się z infekcją grzybiczą oboj- W styczniu 1912 r. Księżyc znalazł się najbliżej ga oczu, dlatego teraz widzi co najwyżej za- Ziemi od ponad 1400 lat. Wskutek tego po- rysy obiektów w postaci cieni. De Paola przy- wstała bardzo wysoka fala pływowa, która znaje, że nie ma pojęcia, w jaki sposób Laghat doprowadziła do wprawienia w ruch gór lo- omija przeszkody, przede wszystkim biegnące dowych z płytkich wód Półwyspu Labrador obok po torze inne konie. – Zdecydowałem się i Nowej Fundlandii. na udział w wyścigach – mówi De Paola, któ- – Gdy góry lodowe podróżują z Grenlandii na ry jest również właścicielem Laghata – by koń utrzymywała. Wygrał 19 wyścigów. Niektóre – Nigdy nie mieliśmy kolizji, chociaż czasem południe, często wpływają na płytkie wody miał okazję do ćwiczeń. Byłem zaskoczony, kie- z nich były naprawdę ważne. Włoch podkre- w wyścigu brało udział 16 koni mówi dżokej. Półwyspu Labrador i Nowej Fundlandii i uty- w San Marcos. Artykuł Olsona, Russella Do- Trio ustaliło, że miał wtedy miejsce pływ dy wygrał, i później, gdy jego dobra passa się śla, że Laghat skądś wie, gdzie postawić nogę. kają tam, póki wysoki odpływ nie wyniesie eschera i Rogera Sinnotta ukazał się w kwiet- sygizyjny, czyli zjawisko pływowe, które po- ich na obszar Prądu Labradorskiego. To może niowym numerze pisma „Sky & Telescope”. wstaje, kiedy Księżyc, Słońce i Ziemia znajdu- wyjaśnić obfitość gór lodowych wiosną Badaczy z Teksasu zainspirowała wizjonerska ją się w linii prostej. Superperygeum miało 1912 r. Nie twierdzimy, że wiemy, gdzie góra praca zmarłego oceanografa Fergusa J. Wo- miejsce po 6 minutach pełni. Dzień wcze- Źródło: www.pap.pl Struny z nici pajęczej lodowa Titanica była w styczniu 1912 r., lecz oda, który sugerował, że przez zbliżenie Księ- śniej Ziemia znalazła się w punkcie przy- Dr Shigeyoshi Osaki z Nara Medical Univer- można przeczytać, że wyjątkowy dźwięk to wykorzystywany do konstruowania szkieletu to możliwy scenariusz – uważa Donald Ol- życa do Ziemi 4 stycznia 1912 r. mogły wzro- słonecznym. sity uzyskał struny do skrzypiec z nici paję- wynik unikatowego upakowania włókien nici. pajęczyny oraz tzw. nici asekuracyjnej. son, fizyk z Uniwersytetu Stanowego Teksasu snąć pływowe siły grawitacyjne. czej. W porównaniu z tradycyjnymi strunami Są one tak skręcone, że między nimi nie ma Japończyk podkreśla, że udało się przezwycię- z metalu lub preparowanych jelit zwierzę- praktycznie wolnego miejsca. żyć trudności związane z wyciąganiem długich cych dają wg profesjonalnych muzyków de- Przez lata Osaki udoskonalił metodę pozy- nici, a także skręcaniem pęczków filamentów likatne i głębokie brzmienie. skiwania od hodowlanych pająków dużych jedwabiu wiodącego. Podczas badań pod mi- W dostępnych już teraz fragmentach artyku- ilości jedwabiu wiodącego, produkowanego kroskopem elektronowym okazało się, że skrę- łu, który ukaże się w „Physical Review Letters”, przez gruczoł ampułkowy większy. Jest on canie zmieniało przekrój filamentów z kolistego Źródło: www.pap.pl Żelazne fajerwerki na wielokątny. W wyniku gęstego upakowania Od ok. 300 lat w Nuanquan w pro- Bogaci Chińczycy mogli sobie struny stawały się wytrzymałe i elastyczne. Przy wincji Hebei na zakończenie Świę- pozwolić na prawdziwe fajerwer- strunach z nici pajęczych poziom szczytowy ta Latarni odbywa się niecodzienny ki. Biedni kowale nie, ale wyko- wydźwięków był stosunkowo duży przy wyso- pokaz – Dashuhua. Wbrew pozorom rzystali zjawisko, z którym stykają kich częstotliwościach, co dawało wspomnianą uczestnicy nie są pirotechnikami, tylko się w pracy. Z czasem chlustanie na początku głęboką barwę. kowalami i nie korzystają ze sztucz- żelazem zaczęło się ludziom po- Naukowiec wykorzystał jedwab 300 samic nych ogni, lecz ze stopionego żelaza. dobać bardziej od sztucznych pająków Nephila maculata. Na początku Rozbryzgując gorący metal o ścianę, ogni, dlatego przynosili rzemieśl- w tym samym kierunku skręcano w pęczki chronią się słomkowym kapeluszem nikom skrawki metalu, by jakoś od 3000 do 5000 włókien, potem z 3 skrę- i narzutką z owczej skóry (współcze- wspomóc ulubione widowisko. conych w przeciwnych kierunkach pęczków śnie niektórzy uzupełniają strój ręka- Obecnie zostało tylko 4 kowali tworzono strunę. W czasie testów wytrzyma- wicami i kombinezonem hutniczym). kultywujących tradycję Dashu- łości na rozciąganie zauważono, że pajęcza Gdy nabrany chochlą, a następnie wy- hua. Na szczęście została ona struna była mniej wytrzymała od strun z jelit, rzucony w powietrze gorący metal uznana za niematerialne dzie- ale miała lepsze właściwości od strun nylono- zderza się z chłodną ceglaną ścianą, dzictwo ludzkości i przez to ob- wych powlekanych aluminium. powstają widowiskowe pióropusze tę- jęto ją ochroną. Źródło: www.kopalniawiedzy.pl żejącej surówki. Źródło: www.kopalniawiedzy.pl 22 23 PO GODZINACH Krzyżówka szparagowa Szparagi – źródło witamin i niezbędnych minerałów Szparagi są warzywem cenionym ze względu na walory smakowe i lekkostrawność. W ofercie handlowej obecne są szparagi białe i zielone, które mimo różnic są pędami tego samego gatunku. Różna barwa wypustek wynika z różnego sposobu uprawy. Zielone wypustki wyrastają nad powierzchnię gruntu, a białe rosną przysypane ziemią. Dlaczego warto jeść szparagi? Szparagi to bogactwo wielu cennych składników odżywczych. Warzywa te zawierają znaczne ilości kwasu foliowego, składnika niezbędnego w diecie kobiet planujących dziecko bądź będących w ciąży (10 ugotowanych pędów dostarcza 225 µg kwasu foliowego, czyli prawie 50% dziennego zapotrzebowania na ten składnik). Niedobór kwasu foliowego w codziennej diecie kobiet jest przyczyną wad cewy nerwowej u niemowląt. Szparagi to również źródło również przy zaburzeniach wzroku, bólach Zalewa osolonym (ewentualnie z dodatkiem przeciwutleniaczy chroniących organizm zębów i wielu innych schorzeniach. cukru) wrzątkiem, do którego dla zachowania przed wolnymi rodnikami, m.in.: witami- Niestety, szparagi zawierają również związki aromatu dodaje się niewielki kawałek masła ny C, witaminy E, β-karotenu. Dodatkowo purynowe, które mogą powodować groma- oraz sok z cytryny. Soku z cytryny nie dodaje składniki te wykazują korzystne działanie dzenie się kwasu moczowego w organizmie. się podczas gotowania zielonych szparagów, na skórę. Warzywa te zawierają również nie- Dlatego warzyw tych powinny wystrzegać ponieważ zabarwia je na szaro. Szparagi bia- wielkie ilości witamin z grupy B (witaminę się osoby chorujące na dnę moczanową. łe gotuje się do miękkości, a zielone krócej B1 i B2). Spożywając szparagi, dostarczymy U niektórych osób szparagi powodują rów- (al. dente). Czas gotowania wynosi ok. 15-20 do naszego organizmu również cennych nież wzdęcia. minut w zależności od grubości i świeżości składników mineralnych: wapnia, fosforu, szparagów. Szparagi wyjmuje się, gdy czubki magnezu, potasu, sodu oraz niewielkich ilo- Porady praktyczne ści żelaza. Na naszym rynku dostępne są szparagi bia- Szparagi charakteryzują się delikatnym sma- Związki chemiczne zawarte w szparagach, łe oraz szparagi zielone, o nieco bardziej kiem i doskonale komponują się z potrawami m.in. asparagina (aminokwas endogenny), zdecydowanym smaku i co najważniejsze mięsnymi, rybami, drobiem oraz z innymi wa- działają pobudzająco na pracę nerek i regulu- – niewymagające obierania. Szparagi białe rzywami. Walory smakowe, lekkostrawność, ją gospodarkę wodną organizmu ludzkiego. obiera się od góry tuż pod główką, odcina- duża zawartość witamin i składników mi- Szparagi mają właściwości przeczyszczające jąc zdrewniałe końce. Odpadków nie należy neralnych oraz niska wartość energetyczna i moczopędne. W medycynie ludowej szpa- wyrzucać, ale ugotować ze szparagami lub (100 g świeżych szparagów dostarcza zale- ragi były używane jako środek tonizujący, osobno. Najkorzystniej jest gotować szpara- dwie 18 kalorii!) sprawiają, że szparagów nie uspokajający oraz środek do leczenia zapa- gi w całości. Związuje się je w pęczki po 8-10 powinno zabraknąć w wiosennej diecie. lenia nerwów i reumatyzmu. Stosowano je szparagów i ustawia pionowo w naczyniu. są miękkie, końce mogą być twardawe. Źródło: www.kopalniawiedzy.pl Nagrodą za prawidłowe rozwiązanie „Krzyżówki szparagowej” są gadżety Trouw Nutrition Polska. Hasło wraz z adresem i numerem telefonu prosimy przesłać do 15 lipca 2012 r. na adres: Martin&Jacob Sp. z o.o., ul. Fabryczna 14 D, 53–609 Wrocław. Zwycięzcą „Krzyżówki kapuścianej” została pani Monika Badziąg z miejscowości Łąkorz. Serdecznie gratulujemy! PONIŻEJ TRZECH DO SETKI* *w ciągu 3 miesięcy osiągnięcie 100 kg wagi żywej Z Lidermix wyprzedzisz innych. Nowa, ulepszona linia kompletnych premiksów farmerskich do przygotowywania pasz dla trzody chlewnej zapewnia najwyższy przyrost dzienny. To wszystko za sprawą lepszego zbilansowania składników poprzez system „Active”. Lidermix z „Active”. Oszczędzasz czas, zyskujesz pieniądze. www.trouwnutrition.pl
