KOLEKSİYON - Collectorspace

KOLEKSİYON
64
Collectorspace
LARA FRESKO
Özel koleksiyonları kamuya ve
eleştiriye açmayı hedefleyen
Collectorspace, Bilge
Öğüt-Cümbüşyan ve Haro
Cümbüşyan önderliğinde açıldı.
Gümüşsuyu’ndaki 20 metrekarelik
mekân yılda en az dört koleksiyon
sergilemeyi planlıyor.
B
ienal kargaşasında açılan pek çok pop-up
mekanın yanı sıra kalıcı olmaya niyetli ve
İstanbul’un güncel sanat çevresinde kendine
önemli bir işlev belirlemiş kurumlar da ortaya
çıktı. Collectorspace bunlar arasında en
ilginç olanlardan biri, zira daha önce hiçbir
kurumun yapmadığı bir işe girişiyorlar: Özel
koleksiyonları kamuya ve eleştiriye açmak.
Taksim Gezi pastanesinin hemen yanındaki
Cümbüş Apartmanı’nın giriş katındaki mekan
sadece 20 metrekare. Programları dahilinde
senede en az dört farklı koleksiyondan
birer parça göstermeyi, koleksiyonerin
koleksiyonunu gezdirdiği ve hakkında
konuştuğu bir video-portre çekmeyi ve bir
yayın yapmayı tasarlıyorlar. Özel ve kamusal
arasında belli bir şeffaflık yaratmak isteyen;
ana mekanı eskiden bir evin oturma odası
olan kurumun logosu misyonunu çok güzel
özetliyor. Noktalı bir çizgiden oluşan dörtgen
Collectorspace yazısını yarısını içerecek,
diğer yarısını da dışarıda bırakacak şekilde
çevreliyor.
Bilge Öğüt-Cümbüşyan ve Haro
Cümbüşyan’ın büyük bir hevesle yaptıkları
güncel sanat koleksiyonu, onları bu pratiği
daha erişilebilir kılmak üzere bir girişime itmiş.
Güncel sanatı daha iyi anlamak için koleksiyon
yapmaya başlayan çift aynı zamanda genç
sanatçıların yeni eserlerini de destekliyor.
Mekanın proje yöneticisi, tezini Bard
Üniversitesi Küratöryel Çalışmalar bölümünde,
farklı Ortadoğu ülkelerindeki güncel sanat
arasındaki ilişki üzerine yazan Özge Ersoy.
Güncel sanat alanında yeni bir kurumsal
yapılanmanın bir parçası olmaktan büyük
heyecan duyan bu ikiliye yöneltilecek pek çok
soru var.
Fotoğraf: Onur Doğu
kurumları ve yeni açılan özel müzeler
‘‘Bizi sadece elit tabakaya
hitap eden bir kurum olmaktan
kurtaran normalde bir evin dört
duvarı arasında halkın gözünden
uzak duran bir sanat eserini
Taksim’in kalabalığının içine
çekmemiz, gelen geçenin günlük
koşuşturmasına bir damla sanat
katmamız.’’
Lara Fresko: Öncelikle bu fikrin ilk ilham
koleksiyonerleri öne çıkarmak istiyoruz. Tabii
bulundurarak sergileyeceğimiz eseri seçmesini
kaynağını merak ediyorum, koleksiyoncu
bir de, koleksiyonda bir okunabilirlik, en
istiyoruz.
olarak sizin için başka özel koleksiyonları
azından bütünü genel olarak tanımlayabilen bir
görebilmenin nasıl bir önemi var?
yaklaşım arıyoruz.
Haro Cümbüşyan: Özel koleksiyon gezmek
Son olarak, İstanbul sınırlarının dışına
taşan hedefimiz, özel koleksiyonları eleştiriye
açmak, en azından böyle bir olguyu tartışmaya
hem çok keyifli ve hem aynı derecede eğitici
L.F.: Collectorspace İstanbul’un güncel sanat
sunmak. Özel koleksiyonların eleştiriye
bir ayrıcalık. Müze kalitesinde ama müzelerde
dünyasında nasıl bir boşluğu dolduracak, ya
tabi olmaması sadece Türkiye’de değil
göremediğiniz sanat eserleriyle dolu bir
da kendine nasıl bir yer açacak?
bütün sanat dünyasında var olan bir boşluk.
evi oda oda dolaşıyorsunuz. Bu evin özel
H.C.: Az önce bahsettiğim, son zamanlardaki
Koleksiyoncuların neyi doğru neyi yanlış
köşelerinde duran eserler hakkında konuşurken
hızlı gelişmeye rağmen İstanbul’da yaşayan
yaptıklarını, eksiklerinin neler olduğunu
koleksiyoncuyu çok samimi bir yakınlıktan
sanatseverlerin koleksiyon oluşturma
objektif bir eleştirmenden duymadıkları
tanıma fırsatı buluyorsunuz. Aynı zamanda
konusundaki kaynakları New York, Londra
sürece, yaptıkları işte ileri gidemeyecekleri
da bu işi belli bir süredir yapmakta olan
gibi merkezlere kıyasla hala oldukça kısıtlı.
kanaatindeyim. Bu, ciddi emek ve para sarf
birinden, koleksiyonculuğa yaklaşımını, bu
Collectorspace’in rolü öncelikle referans
edilen hemen hemen her iş için geçerli.
konudaki deneyimlerini öğreniyorsunuz. Tabii
noktası yaratmak olacak. Başkalarının
“Benim param, benim zevkim” tavrında olan
eserlerin seçimi ve sunumu konusunda eleştiri
doğrularından ve yanlışlarından öğrenmek
koleksiyoncuların da sorumluluklarının
yapmak size kalıyor. Koleksiyoncu olmak için
genelde çok daha hesaplıdır. Farklı
bilincinde olmadıklarını düşünüyorum.
bir çıraklık eğitiminden geçilmiyor, okula/
koleksiyoncuların bu işi ne amaçla, hangi
üniversiteye de gidilmiyor. Bence en yararlı
parametrelerle yaptığını dinlemek, evlerinde
L.F.: Dünyada bunun benzeri bir kurum var
tecrübelerden biri mümkün olduğu kadar çok
sanat eserleriyle nasıl yaşadıklarını görmek,
mı?
sayıda koleksiyon gezmek ve bunlar üzerinden
sanatçılar ve sanat kurumlarıyla kurdukları
ne yapmak ve ne yapmamak istediğiniz
ilişkileri öğrenmek İstanbullu sanatseverlerin
koleksiyoncuların halka açtıkları kendi
üzerinde düşünmek.
kendi yaklaşımlarını değerlendirmeleri
mekânlarında sergileniyor. Miami’de Rubell,
açısından yararlı olur diye umuyorum.
Margulies ve Cisneros, Berlin’de Boros,
L.F.: Ele alacağınız koleksiyonları neye göre
seçeceksiniz?
Bunun yanında, mekânımızda çağdaş sanat
H.C.: Özel koleksiyonlar genelde
Londra’da Saatchi, Venedik’te Pinault
koleksiyonu konusunda farklı kaynakları bir
bunların yurtdışındaki örnekleri. Açıkçası,
araya getirmeyi amaçlıyoruz. Collectorspace’i
Collectorspace programı dahilinde mega
Kurulu’nda hem çağdaş sanatı hem de
ziyaret edenler, Artforum, Frieze, ArtReview
koleksiyoncuların anlamlı referans noktaları
koleksiyon kavramını iyi bilen üyelerimiz
gibi sanat dergilerinin güncel sayılarına
oluşturacaklarını düşünmüyoruz. Ayrıca, bu
var; onların tavsiyeleriyle hareket ediyoruz.
göz gezdirebiliyor, önemli bienallerin
koleksiyonlardaki eserler zaten halka açık
Amacımız yaptığımız sunumlarla zaman
kataloglarını inceleyebiliyor, sanat fuarları ve
oldukları için Collectorspace’in bu kapsamda
içerisinde çağdaş sanat koleksiyonu
müzayedeler hakkında bilgi edinebiliyorlar.
bir rolü olabileceğini görmüyoruz.
konusunda farklı yaklaşımları göz önüne
Hatta bir sanatçının işleriyle ilgileniyorlarsa
sermek ve Collectorspace’i takip eden
Collectorspace’in Artprice aboneliğinden
sergileri yaptığında ciddi eleştirilere
sanatseverlere kendi sahip oldukları veya bir
yararlanıp o sanatçının müzayedelerde
maruz kalıyor. Düşündüğüm ilk örnekler;
gün oluşturacakları koleksiyonları hakkında
satılan tüm eserlerinin fiyat geçmişini ve
2009’da New York’taki New Museum’un
kıyaslamalı olarak düşünme olanağı yaratmak.
yakın gelecekte bir eserin müzayedede satışa
müze destekçilerinden Dakis Joannou’nun
Sınırsız imkanlara sahip koleksiyonerleri
çıkarılıp çıkarılmayacağını öğrenebiliyorlar.
koleksiyonunu ve 2010’da Los Angeles
ve çok azımızın ulaşabileceği boyutlardaki
Ayrıca sanat sigortası, depolama, taşıma,
County Museum’un, müze destekçilerinden
koleksiyonları getirme isteğimiz pek yok.
muhafaza etme gibi koleksiyonerliğin
Lynda ve Stewart Resnick’in koleksiyonunu
Bizi, birçoğumuzun bilinçli seçimlerle
altyapısı ile ilgili kaynakları da mekânımızda
göstermesi, hatta 1999’da Brooklyn Museum’un
oluşturabileceği ölçekteki koleksiyonlar
bulundurmaya çalışıyoruz.
Charles Saatchi’nin koleksiyonundan işler
H.C.: Collectorspace’in Danışma
ilgilendiriyor. Koleksiyonerin sanat dünyasıyla
Şunu da ekleyeyim ki, şu anlattıklarımı
Özge Ersoy: Müzeler, özel koleksiyon
sergilemesi. Tartışmaları özetlemek gerekirse;
olan ilişkisi de bizim için önemli. Piyasa
yaparken bizi sadece elit tabakaya hitap eden
bazı eleştirmenler kamusal alanda nadiren
spekülasyonları ile sanat üzerinden para
bir kurum olmaktan kurtaran normalde bir evin
görülebilecek işlerin sergilenmesinin önemini
kazanma amacında olan koleksiyoncuları
dört duvarı arasında halkın gözünden uzak
vurgularken, diğer bir grup, müzelerin bu
Collectorspace’e davet edeceğimizi
duran bir sanat eserini Taksim’in kalabalığının
koleksiyonları meşrulaştırdığı, tasdiklediği ve
düşünmüyorum. Sanatçıları ve sanat
içine çekmemiz, gelen geçenin günlük
bunların sanat piyasasında değer kazanması
kurumlarını destekleyen, “art patron” dediğimiz
koşuşturmasına bir damla sanat katmamız.
için aracılık yaptığını, dolayısıyla çıkar için bu
sanat dünyasına bir şeyler katabilmiş olan
Zaten koleksiyonerin bunu göz önünde
sergileri düzenlediğini savunuyor.
Goshka Macuga, ‘Madame Blavatsky’
Biz bu tartışmaya aramızda başladık ve
yaptığı özel performanslardaki gibi. Kendisi
Blavatsky”, bu çabaya destek veren bir eser.
anlatıları, bunlara biçilen değerleri öne
bağımsız bir küratöryel proje kapsamında
literatüre iki farklı şekilde geçmiş: 19. yüzyıl
Eser seçimimizde, bir de sanatçı faktörü vardı.
çıkarıyor. Enstalasyon, koleksiyonun hayatına
koleksiyonlar üzerine izleyicilerle beraber
Avrupası’nda, evrensel kardeşlik, karma gibi
Macuga’nın İstanbul sanatseverleri tarafından
ve hafızasına müdahale ediyor.
düşünmeye karar verdik. Ayrıca, bildiğiniz
kavramları konuşan, entelektüel ve güçlü bir
daha iyi tanınmasını istedik.
gibi, koleksiyon sergileri çoğu zaman ‘seçki’
kadın olarak ve doğaüstü güçleri olduğunu
ya da ‘kesit’ şeklinde sunulur. Bu küratöryel
iddia eden bir şarlatan olarak. Macuga da işte
süreci de baş aşağı etmek, bir sanat işinden
buradaki ikilemle ilgileniyor. Sanat objesi
yola çıkmak, bu işin bizim fikirlerimizle nasıl
ve propaganda arasındaki ilişkiler nedir?
Amerikalı koleksiyoner David Howe’un
etkileşime girdiğini anlatmak, işin, içinde
Tarihi kişileri ve objeleri sergilediğimiz
koleksiyonu üzerine bir sunum yapacağız.
işlerinin sahibi olan koleksiyonerlerin bakış
olduğu koleksiyonla ilişkisini sorgulamak ve
zaman onlara nasıl değerler biçiyoruz?
Bu defa, sergi alanımızda göstereceğimiz
açısını tanıtmak ve bunu tartışmaya açmak
nihayetinde koleksiyonlara dair sorularımızı bu
Bunları sergilediğimizde ve koleksiyonlara
iş, koleksiyondan bir eser yerine koleksiyon
amacıyla yapılıyor. Şimdi gösterdiğimiz
şekilde sormak istiyoruz.
dahil ettiğimizde, yeni değer sistemleri nasıl
üzerine bir eser olacak. Aslında ilişkiler biraz
videoda, Valeria Napoleone, koleksiyonuna
yaratılıyor? Bu sorular Collectorspace’in
daha karışık: New York’lu sanatçı çift Jennifer
nasıl başladığını ve koleksiyonunu
sorduğu sorularla yakından ilişkili.
ve Kevin McCoy, koleksiyonerin kurmuş
nasıl geliştirdiğini anlatıyor. Video, aynı
olduğu 601Artspace’te yine koleksiyonerin
zamanda Napoleone’nin evinde işlerin nasıl
H.C.: Bağımsız olarak özel koleksiyonları
sergilemesi açısından Collectorspace’e en
benzer kurum sanırım Paris’teki Maison
H.C.: Valeria Napoleone, Collectorspace
L.F.: Video-portrelerde ve yayınlarda yapmak
L.F.: Gelecek programınız nasıl?
H.C.: 17 Kasım-14 Ocak tarihleri arasında,
istedikleriniz nedir? Bunlara girişirken
aklınızdaki sorular nedir?
Ö.E.: Video portreler, gösterilen sanat
Rouge. Onların koleksiyonlar hakkında
programına katılmak üzere davet edilmesi
koleksiyonundan seçme eserlerle bir sergi
sergilendiğini gösteriyor. Napoleone’nin sanat
çıkardıkları yayın bizim için çok iyi bir örnek.
için Danışma Kurulu'muz tarafından bana bir
düzenliyorlar. Ama mekanda eserlerin aslını
kurumlarıyla olan ilişkisi, sanatı desteklemek
Bunun dışında geçen sene Viyana’daki The
süre önce tavsiye edilmiş bir koleksiyonerdi.
sergilemek yerine, web kameraları ile bu
konusunda yaptığı çalışmaların arka planı,
Collective, konuşmacılar davet ederek ve özel
Koleksiyonunu ziyaret fırsatını bir sene
işlerin koleksiyonda bulundukları ortamdan
sanatçılarla kurduğu ilişkiler hakkında da
koleksiyonlara, sanat fuarlarına, galerilere
kadar önce, Tate müzesinin düzenlediği bir
canlı videolarını aktarıyorlar. Eserlerin
fikir veriyor. Yayın konusunda da her sunum/
ve sanatçı atölyelerine geziler düzenleyerek
programda buldum. “Madame Blavatsky” ile ilk
bazısı koleksiyonerin Manhattan’daki evinde,
sergi için bir kitapçık çıkarmayı hedefliyoruz.
genç sanatseverlere koleksiyonculuk eğitimi
kez o akşam Napoleoneler’in evinin kapısından
bazısı köy evinin bahçesinde, hatta bir tanesi
Takriben senede 4-5 yayından bahsedebiliriz.
veriyordu. Ben bu programa konuşmacı olarak
içeri girer girmez karşılastım. Söylemem
depoda… Videolar sadece eserleri değil
İlk kitapçık, Napoleone Koleksiyonu’na
katılmıştım; programı yürüten Jasper Sharp da
gerekiyor ki evin geniş holünde trans halinde
bulundukları ortamı da görüntülüyor. Bu da,
yoğunlaşacak. Kitapçıkta yazması için davet
Collectorspace’in Danışma Kurulu’nda. Buna
yatışı çok etkileyiciydi. Bir sanat bienalinden
bizim Collectorspace’te ziyaretçilerimize
ettiğimiz yazarlar, bu koleksiyonu farklı
benzer bir eğitim programı, şu anda İstanbul’da
çok Fashion Week’in açılışında görmeyi tahmin
sunmaya çalıştığımız bir özel koleksiyonu
şekillerde ele almanın ve eleştirmenin yolları
Sp0t tarafından gerçekleştiriliyor ve tabii ki
edeceğim şıklıktaki evsahibemiz hakkındaki
yerinde gezme tecrübesine çok yakın bir his
hakkında tartışacak ve bunu 2011 sonbaharında
onlarla da işbirliği yapmayı hedefliyoruz.
düşüncem bu eserle yaşamayı seçmiş olması
yaratıyor. Tabii, 601Artspace’teki enstalasyonun
İstanbul özelinde göstermek bize ne ifade
üzerinden oluştu. Koleksiyonundaki eserler
kendisi bir sanat eseri, bir nevi performans.
ediyor sorusunu yanıtlamaya çalışacak.
L.F.: İlk gösterdiğiniz eser Valeria ve
hakkındaki anlamlı yorumları, koleksiyonerliğe
Biz bunu eşzamanlı olarak Collectorspace’e
Gregorio Napoleone Koleksiyonu’ndan
bilinçli yaklaşımı, genç sanatçıları ve
getirerek video/yeni medya koleksiyoncularını
L.F.: Collectorspace’in en önemli
Goshka Macuga’nın “Madame Blavatsky”
deneysel sanat projelerini desteklemesi bana
yakından ilgilendiren dijital işlerin
özelliklerinden biri kütüphanesi. Bunu ne
isimli heykel yerleştirmesiydi. Neden bu
Collectorspace’teki ilk sunumumuz icin
kopyalanması sorusuna da değinmek istiyoruz.
şekilde kullanıma açmayı düşünüyorsunuz?
koleksiyonla başlamayı seçtiniz?
mükemmel bir aday olduğu hissini verdi.
Ö.E.: McCoylar’ın ilgilendikleri temel soru
Ö.E.: “Madame Blavatsky” ve Goshka
Ö.E.: Kütüphane, projemizin olmazsa
Valeria’nın çok sevdiği ve değer verdiği bir eser
şu: Bir görsel nasıl hayatımızın parçası haline
olmaz bir parçası. Collectorspace’in amacı
Macuga’nın diğer işleri, Collectorspace’i
olan “Madame Blavatsky”yi Collectorspace’e
geliyor? Sanatçıların yaptığı çoğu enstalasyon,
koleksiyonerlik pratiklerine dair kaynak
kurarken sorduğumuz birçok soruyu
ödünç vermeyi kabul etmesi ve İstanbul’a
minyatür modeller ve bunlarla ilişkili bir grup
yaratmak olduğu için kütüphanenin kullanıma
tetikledi doğrusu. “Madame Blavatsky”, 19.
yollaması sanırım bunu doğruluyor.
görselden oluşuyor. Bunlar, bazen kült filmlere
açık ve erişilir olması bizim için oldukça
ve televizyon programlarına, bazen günlük
önemli. Bu yayınlar üzerinden tartışmalar da
yüzyılda yaşamış, psişik güçleri olduğuna
Mekanımız şehrin en yoğun merkezlerinden
inanılan Rus asıllı aristokrat Helena Petrovna
biriyle ne kadar iç içeyse de, aslında bir
hayattaki sıradan anlara, bazen de kendi
başlatmak istiyoruz. Örneğin Berlin’de basılan,
Blavatsky’nin birebir ölçekteki tasvirinden
apartman dairesinin salonundan çalınmış
belleklerine ait. Görseli (yeniden) yaratarak
sanat kuramı, sanat tarihi ve kültür politikaları
oluşuyor. Blavatsky, modern okült felsefe olarak
bir oda. “Madame Blavatsky”nin kendi
anlam nasıl üretiliyor sorusu burada önemli.
üzerine düşünen bir dergi olan Texte Zur
tanımlanabilecek Teosofi’nin kurucusu ve bu
zamanında doğaüstü güçlerini sergileyip
Collectorspace’te sergileyeceğimiz projeleri
Kunst’un Eylül 2011 sayısı koleksiyonerlere
konudaki birçok kitabın yazarı. Macuga’nın
izleyenleri büyülediği mekanlardan pek
de, sanat işlerine ve bunların temsillerine nasıl
ayrılmış. Buradaki metinlerden yaptığımız bir
heykel/enstalasyonunda, Blavatsky, trans
farklı değil herhalde... Aslında bir noktada,
baktığımızı sorguluyor. Özel bir koleksiyondan
seçkiyi Türkçe’ye tercüme etmek ve bunları
halini hatırlatacak şekilde havada asılı duruyor.
Collectorspace’le yapmaya çalıştığımız,
yapılmış seçkinin video görüntüleri, işlerin
konuşmalar aracılığıyla tartışmaya açmak
Tıpkı 19. yüzyılda, takipçilerinin karşısında
“özel”i “umuma açık” hale getirmek. “Madame
sergilendikleri mekanla ilişkisini, yaratılan
istiyoruz. n