docPolska Agenda Demokratyzacyjna
download 
Report Transcription
Polska Agenda Demokratyzacyjna
Wspieranie demokracji w polskiej polityce zagranicznej PierwsZy raPort Polska agenda demokratyzacyjna 2014 - 2015 Wspieranie demokracji w polskiej polityce zagranicznej Pierwszy Raport Polska Agenda Demokratyzacyjna 2014 - 2015 Wspieranie demokracji w polskiej polityce zagranicznej Pierwszy Raport Polska Agenda Demokratyzacyjna 2014 - 2015 Raport Polska Agenda Demokratyzacyjna (wersja PL) Redakcja: Departament Narodów Zjednoczonych i Praw Człowieka Ministerstwa Spraw Zagranicznych Korekta: Departament Narodów Zjednoczonych i Praw Człowieka Ministerstwa Spraw Zagranicznych Zdjęcia zostały wykonane przez fotografów MSZ: J. Cieślikowską, M. Jasiulewicza, M. Kosińskiego, K. Kuczyka, M. Mularskiego, K. Siemion-Bielską, polskie placówki dyplomatyczne, konsularne, ekonomiczne oraz Hromadśkie Radio. Skład: Krzysztof Kowalczyk Druk: Agencja Reklamowo-Wydawnicza Arkadiusz Grzegorczyk ul. Kutrzeby 15, 05-082 Stare Babice ISBN 978-83-63743-70-3 Spis treści Flagowe inicjatywy wspierania demokracji na świecie......................................................9 Europejski Fundusz na rzecz Demokracji – EED.......................................................... 10 Warszawski Dialog na rzecz Demokracji – WDD........................................................... 13 Nagroda Solidarności im. Lecha Wałęsy........................................................................... 17 Wspólnota Demokracji – WD................................................................................................... 22 Polska współpraca rozwojowa na rzecz demokracji........................................................ 24 Działania polskiej dyplomacji kulturalnej i publicznej.................................................. 30 Wspieranie demokracji na forach wielostronnych – system Narodów Zjednoczonych................................................................................................. 38 Demokratyzacja na forum Rady Europy.................................................................................. 42 Wsparcie dla demokracji na forum Unii Europejskiej.................................................... 43 Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.................................................... 44 Wspieranie demokracji jako element współpracy bilateralne.................................. 46 Polsko-Amerykański Dialog Demokratyzacyjny (PADD)........................................... 46 Dialog na rzecz demokracji z innymi państwami....................................................... 47 Szanowni Państwo! Jest mi niezmiernie miło przekazać Państwu pierwszy raport Polskiej Agendy Demokratyzacyjnej, w którym informujemy o działaniach na rzecz wsparcia i promocji demokracji w ramach polskiej polityki zagranicznej. Naszym zamierzeniem jest, aby raport ukazywał się cyklicznie raz w roku i obejmował swoim zakresem najważniejsze działania, podejmowane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych i współpracujące instytucje na rzecz promocji demokracji, praw człowieka i wspierania społeczeństwa obywatelskiego. W pierwszym raporcie uwzględnione zostały działania podjęte zarówno w 2014, jak i 2015 roku. Polska w ciągu ostatniego ćwierćwiecza zdołała przeprowadzić szereg kluczowych zmian, które pozwalają nam dziś funkcjonować w warunkach nowoczesnej demokracji. Zmiany te są przede wszystkim zasługą samych Polaków. Nie możemy jednak zapominać o solidarności i wsparciu, jakiego udzieliły Polsce państwa demokratyczne w okresie transformacji i w latach ją poprzedzających. Ich udział w naszym wspólnym sukcesie był znaczący. Teraz my sami możemy okazać innym solidarność i wesprzeć tych, którzy walczą o demokrację i prawa człowieka, a także dążą do budowy solidnych fundamentów demokracji w swoich państwach. Taki cel przyświeca Polskiej Agendzie Demokratyzacyjnej, która z roku na rok rozszerza zakres swojego funkcjonowania o nowe obszary i nowe wydarzenia. Działamy na forach organizacji międzynarodowych takich jak ONZ, Rada Europy, Unia Europejska czy OBWE, zabiegając o poprawę skuteczności ochrony praw człowieka oraz ustanowienie przychylnego politycznego klimatu dla wsparcia demokracji na świecie. Wnosimy znaczący wkład w działania podmiotów i organizacji międzynarodowych, mających swoje siedziby na terenie Polski, takich jak Wspólnota Demokracji czy Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE (ODIHR). Organizujemy cykliczne wydarzenia promujące demokrację – jak choćby Warszawski Dialog na rzecz Demokracji (WDD), którego trzy kolejne edycje pokazały jak bardzo demokratyczni aktywiści potrzebują forum do dyskusji na temat najistotniejszych szans i wyzwań, stojących przed demokracją w różnych częściach globu. Cieszymy się, że WDD stał się miejscem aktywnej debaty i wymiany doświadczeń. Dzielimy się swoim doświadczeniem z udanej transformacji ustrojowej. Z polskich wzorców rozwiązań ustrojowych korzystają dziś zarówno państwa w Europie Wschodniej, jak i Afryce Północnej. 7 Udzielamy konkretnego wsparcia w umacnianiu demokracji w ramach programów polskiej współpracy rozwojowej na obszarze Partnerstwa Wschodniego, Afryki Północnej i Azji. Na uwagę zasługuje też nowatorska, bo oparta o instrumenty polskiej współpracy rozwojowej, Nagroda Solidarności im. Lecha Wałęsy, ustanowiona w 2014 roku i będąca zarówno formą wsparcia politycznego dla laureata, jak i finansowego dla działań nagrodzonego (wartość nagrody to 1 milion euro). Pierwszym laureatem Nagrody Solidarności został lider Tatarów krymskich, Mustafa Dżemilew. Z polskiej inicjatywy utworzony został Europejski Fundusz na rzecz Demokracji (EED), wspierający działania demokratyzacyjne na świecie, realizowane przez podmioty pozarządowe, które z powodów formalnych nie mogą ubiegać się o środki z mechanizmów unijnych. Koncepcja supporting the unsupported (wspierania tych, którzy nie mają innych źródeł wsparcia) zdaje egzamin, co widać po rosnącym zainteresowaniu działalnością EED, a przede wszystkim po liczbie udzielonych grantów i realizowanych projektów. Należy podkreślić znaczenie licznych działań promocyjnych na rzecz demokracji, realizowanych przez MSZ w ramach dyplomacji publicznej. Polska stara się wykorzystywać możliwe szeroką paletę mechanizmów demokratyzacyjnych. Na kompleksową ocenę skuteczności naszych działań jest jeszcze prawdopodobnie zbyt wcześnie. Warto jednak zauważyć, że polska aktywność na polu demokratyzacji jest często zauważana i doceniania. Przykładem pozytywnej recenzji polskiej agendy demokratyzacyjnej niechaj będzie raport i ranking, przygotowany przez jeden z cieszących się międzynarodowym uznaniem think-tanków – Freedom House. Wśród 11 państw aktywnie zaangażowanych w promocję demokracji na świecie Polska znalazła się na drugim miejscu ustępując jedynie Szwecji, a wyprzedzając m.in. USA, Japonię, Francję, Niemcy i UE. Autorzy raportu zauważają, że mimo ograniczonych możliwości finansowych, Polska odgrywa wielokrotnie rolę lidera we wspieraniu procesów demokratyzacyjnych, a polski głos stał się ważny i rozpoznawalny na arenie międzynarodowej.1 Problematykę Agendy Demokratyzacyjnej w MSZ koordynuje Departament Narodów Zjednoczonych i Praw Człowieka we współpracy z Departamentami: Współpracy Rozwojowej, Dyplomacji Publicznej i Kulturalnej, departamentami terytorialnymi i placówki dyplomatycznymi, a także przy współpracy z Fundacją Solidarności Międzynarodowej. Serdecznie dziękuję wszystkim kolegom i koleżankom za dotychczasowe działania i zachęcam Państwa do lektury raportu. Henryka Mościcka-Dendys Podsekretarz Stanu 1Raport „Supporting Democracy Abroad:An Assessment of Leading Powers” https://freedomhouse.org/sites/default/files/GSD_Overview_and_Country_Reports.pdf 8 PIERWSZY RAPORT – POLSKA AGENDA DEMOKRATYZACYJNA Flagowe inicjatywy wspierania demokracji na świecie Zaprezentowane projekty flagowe są inicjatywami, w których tworzeniu Polska odegrała znaczącą rolę. Niniejsze projekty stanowią istotny komponent polskiego wsparcia dla procesów demokratyzacyjnych na świecie. 9 WSPIERANIE DEMOKRACJI W POLSKIEJ POLITYCE ZAGRANICZNEJ Europejski Fundusz na rzecz Demokracji – EED W styczniu 2011 r. Minister Spraw Zag ranicznych Radosław Sikorski, w odpowiedzi na wydarzenia „Arabskiej Wiosny” oraz brutalne stłumienie prodemokratycznych protestów na Białorusi, zaproponował utworzenie organizacji wspierającej procesy demokratyzacyjne na świecie. Tak powstał Europejski Fundusz na rzecz Demokracji (ang. European Endowment for Democracy, EED) – mechanizm uzupełniający unijne działania wspierania przemian demokratycznych. EED jest prywatną fundacją z siedzibą w Brukseli. Jest formalnie niezależna od Unii Europejskiej, choć łączy je ścisła współpraca w obszarze wspierania przemian demokratycznych na świecie. Dzięki skuteczności polskiej służby dyplomatycznej EED w przeciągu roku przeistoczyło się z idei w prężną inicjatywę, wspieraną przez liczne państwa członkowskie UE oraz Komisję Europejską. Działalność EED reguluje Statut i uz godnione dokumenty wewnętrzne. Strategiczne decyzje podejmuje Rada Zarządzająca, czyli przedstawiciele: państw UE, Szwajcarii, Parlamentu Eu- Podstawowy cel EED to wspieranie głębokiej demokracji (ang. deep democracy) w krajach, w których trwają procesy demokratyzacyjne oraz w reżimach autorytarnych – przede wszystkim w państwach Europejskiego Sąsiedztwa. 10 PIERWSZY RAPORT – POLSKA AGENDA DEMOKRATYZACYJNA cej zadecydowali jednomyślnie o wyborze Dyrektora Wykonawczego EED. Został nim ówczesny wiceminister spraw zagranicznych RP, Jerzy Pomianowski. ropejskiego, Komisji Europejskiej, Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych oraz NGOs. Komitet Wykonawczy jest odpowiedzialny za decyzje finansowe. Beneficjentami EED są: •organizacje społeczeństwa obywatelskiego, •niezarejestrowane grupy, •niezależni dziennikarze, •liderzy przemian demokratycznych, •aktywiści internetowi. Sekretariat EED uroczyście otwarto 27 maja 2013 r. Mieści się on w budynku dawnej polskiej ambasady w Brukseli. Budżet EED w latach 2013-2015 to ponad 24,7 mln EUR. W latach 2013-2015 budżet EED wynosi 24,7 mln EUR (wraz z grantem z Komisji Europejskiej w wysokości 5,9 mln EUR). Wpłaty państw członkowskich są przeznaczane na udzielanie grantów, a środki z Komisji – na pokrycie kosztów administracyjnych. 9 stycznia 2013 r. w Brukseli odbyło się inauguracyjne posiedzenie Rady Zarządzającej EED. Wzięli w nim udział m.in. Wysoka Przedstawiciel UE ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, Catherine Ashton, oraz Komisarz ds. rozszerzenia i polityki sąsiedztwa, Štefan Füle. Członkowie Rady Zarządzają- Obecnie 17 państw wspiera finansowo EED (w mln EUR): Wpłaty do budżetu EED (w mln EUR) Pozostałe kraje UE: 0,59 Słowacja: 0,6 Szwajcaria: 0,83 Polska: 5 Niemcy: 1,5 Holandia: 1,7 Szwecja: 4,6 Dania: 4,5 11 WSPIERANIE DEMOKRACJI W POLSKIEJ POLITYCE ZAGRANICZNEJ Na lata 2015-2018 Komisja Europejska przekazała grant dla EED w wysokości 12 mln EUR (środki z European Neighborhood Instrument). W grudniu 2014 r. Rada Zarządzająca EED podjęła decyzję o możliwości finansowania w ograniczonym zakresie działań poza obszarem Europejskiego Sąsiedztwa. W 2015 r. przeznaczono 15% budżetu na działania wobec sąsiadów sąsiadów. W sierpniu 2013 r. EED zaczęło pracę – rozpatrywanie pierwszych wniosków o wsparcie działań demokratyzacyjnych. Dotychczas przyznano wsparcie w wysokości 8,15 mln EUR dla 144 podmiotów w 15 krajach sąsiedztwa (53% w wymiarze Partnerstwa Południowego i 47% – Partnerstwa Wschodniego). Na projekty na Ukrainie, w Azerbejdżanie i Egipcie przeznaczono ok. 40% budżetu. W ramach Partnerstwa Wschodniego sfinansowano 83 inicjatywy – 27 na Ukrainie, 20 w Azerbejdżanie, 11 na Białorusi, po 10 w Armenii i Mołdawii oraz 5 w Gruzji. W krajach Północnej Afryki i Bliskiego Wschodu sfinansowano 61 projektów – 15 w Tunezji, 11 w Egipcie, 8 w Syrii, 7 w Libanie, po 6 w Maroku i Palestynie, po 2 w Algierii, Jordanii i Libii oraz 2 projekty regionalne. Przykładowe działania EED: Wsparcie dla niezależnych mediów na Ukrainie EED udzieliło natychmiastowego wsparcia kijowskiemu, anglojęzycznemu tygodnikowi Kyiv Post. Dzięki pomocy EED gazeta nadal może funkcjonować. Wsparcie finansowe EED umożliwiło nie tylko zakup sprzętu dla dziennikarzy, informujących o protestach na Majdanie, ale również oprogramowania informatycznego, broniącego przed atakami w cyberprzestrzeni. Promowanie wolności wypowiedzi w Egipcie EED wsparło organizację Peoples Marketing Campaign, która promuje prawo do wolności wypowiedzi w Egipcie. Zadaniem organizacji jest wykorzystanie innowacyjnych narzędzi medialnych. Dzięki wsparciu EED możliwe jest dotarcie do tych grup społecznych w Egipcie, które dotąd były marginalizowane i nie miały możliwości swobodnego wyrażania swoich opinii. 12 PIERWSZY RAPORT – POLSKA AGENDA DEMOKRATYZACYJNA Szkolenie młodych liderów w Azerbejdżanie EED udzieliło pomocy finansowej Intelligent Citizen Center, które w Azerbejdżanie organizuje szkolenia dla młodzieży z zakresu budowania społeczeństwa obywatelskiego i działania opartego na demokracji i prawach człowieka. Celem organizacji jest stworzenie nowej generacji liderów i zorganizowanych grup społeczeństwa obywatelskiego w regionie Ganja. Wzmacnianie rządów prawa w Syrii EED przekazało wsparcie instytucjonalne syryjskiej, nieformalnej organizacji zrzeszającej prawników Kafranbel Free Lawyers Association. Instytucja dba o podnoszenie jakości wymiaru sprawiedliwości poprzez organizację szkoleń dla sędziów i prawników. Więcej informacji: http://democracyendowment.eu/ Warszawski Dialog na rzecz Demokracji – WDD Od 2012 r. MSZ we współpracy z partnerami – w tym organizacjami międzynarodowymi i NGOs z Polski i całego świata – co roku organizuje Warszawski Dialog na rzecz Demokracji (ang. Warsaw Dialogue for Democracy, WDD). Głównymi adresatami inicjatywy pozostają obrońcy praw człowieka, organizacje pozarządowe i aktywiści, reprezentujący społeczeństwo obywatelskie. WDD jest konferencją otwartą dla wszystkich osób, instytucji i organizacji, działających na rzecz demokracji, praw człowieka i rządów prawa. Otwarcia konferencji dokonuje Minister Spraw Zagranicznych. Wśród dotychczasowych gości Warszawskiego Dialogu na rzecz Demokracji znalazły się uznane osobistości i laureaci licznych nagród, w tym Sihem Bensedrine, Shirin Ebadi, Esraa Abdel Fatah, Camillo Gonzales Posso, Maina Kiai, Alaa Murabit, Yoani Sanchez, Petruska Sustrova czy Vesna Terselic. Polskę na WDD reprezentowali m.in. działacze opozycji demokratycznej, w tym Bogdan Borusewicz, Zbigniew Bujak, prof. Andrzej Friszke, Zbigniew Gluza czy Jan Lityński. Cel WDD to wspieranie działań na rzecz promocji i urzeczywistniania wartości demokratycznych na świecie, a także tworzenie platformy otwartego dialogu o najbardziej aktualnych kwestiach dotyczących demokracji. 13 WSPIERANIE DEMOKRACJI W POLSKIEJ POLITYCE ZAGRANICZNEJ Pierwsza edycja: WDD 2012 Została zorganizowana przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP wspólnie z Instytutem Pamięci Narodowej w dniach 14-15 grudnia 2012 r. Tematyka konferencji dotyczyła transformacji systemowej, sprawiedliwości transformacyjnej, rekonstrukcji społeczeństwa obywatelskiego i edukacji dla demokracji. Program uzupełniły prezentacje polskich świadków przemian demokratycznych: Z. Bujaka, Z. Gluzy, J. Lityńskiego i B. Nowotarskiego. Zorganizowano także mini-seminarium dla zagranicznych uczestników WDD na temat polskiego Okrągłego Stołu, przeprowadzone przez H. Wujca i J. Lityńskiego. Druga edycja: WDD 2013 Z hasłem przewodnim Online i offline. Od środowiska wirtualnego do demokracji realnej odbyła się w dniach 25-26 października 2013 r. Wśród partnerów WDD znaleźli się: EED, Centrum Europejskie Natolin i College of Europe, Europejskie Centrum Solidarności, Instytut im. Lecha Wałęsy, Instytut Pamięci Narodowej, Ośrodek Karta, Wspólnota Demokracji, Centrum im. Bronisława Geremka oraz Rada Europy. Konferencja zgromadziła liczne grono przedstawicieli wszystkich segmentów dialogu demokratycznego, w tym reprezentantów społeczeństwa obywatelskiego i akademickiego, branży nowych mediów, rządów państw i organizacji międzynarodowych. 14 PIERWSZY RAPORT – POLSKA AGENDA DEMOKRATYZACYJNA Gościem honorowym WDD 2013 była Szirin Ebadi z Iranu, laureatka pokojowej Nagrody Nobla. W trakcie konferencji wyemitowano wideo-przesłania Sekretarza Generalnego ONZ, Ban Ki-moona oraz Wysokiej Komisarz NZ ds. Praw Człowieka, Navanethem Pillay – zostały one przygotowane specjalnie na potrzeby drugiej edycji WDD. Dynamiczna dyskusja podczas konferencji potwierdziła rolę Warszawskiego Dialogu jako istotnego i wartościowego forum wymiany poglądów i doświadczeń. Rekomendacje, przygotowane podczas WDD 2013, zostały przedstawione podczas Światowego Forum na rzecz Demokracji, organizowanego przez Radę Europy w Strasburgu w dniach 27-29 listopada 2013 r. Trzecia edycja: WDD 2014 Zatytułowana Keeping Society Civil. Securing Space for NGOs odbyła się w dniach 23-25 października 2014 r. Temat konferencji odnosił się do niepokojącego zjawiska ograniczania przestrzeni do działania organizacji pozarządowych. Debaty potwierdziły konieczność wspierania i umacniania obywatelskiego charakteru społeczeństw na świecie. Podobnie jak w 2013 r. partnerem strategicznym WDD był Europejski Fundusz na rzecz Demokracji. Wśród partnerów merytorycznych znaleźli się: Amnesty International, Fundacja Instytut Lecha Wałęsy, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Instytut Pamięci Narodowej oraz Wspólnota Demokracji. Po raz pierwszy poszerzono format konferencji o warsztaty dla uczestników, dotyczące pokojowych metod oporu, bezpieczeństwa cyfrowego i lobbingu na rzecz praw człowieka. Ponadto, zorganizowano spotkanie z Mainą Kiai, Specjalnym Sprawozdawcą ONZ ds. prawa do wolności zgromadzeń i zrzeszania się. 15 WSPIERANIE DEMOKRACJI W POLSKIEJ POLITYCE ZAGRANICZNEJ 24 października 2014 r. konferencję otworzył Minister Spraw Zagranicznych Grzegorz Schetyna, który zwrócił uwagę na konieczność wspierania i umacniania obywatelskiego charakteru społeczeństw. Minister odniósł się do sytuacji organizacji społeczeństwa obywatelskiego, przywołując trudne położenie m.in. rosyjskiego stowarzyszenia Memoriał. Podkreślił także znaczenie poszanowania praw człowieka, które uznał za główny filar państwa demokratycznego. W panelu otwarcia wzięli udział: kubańska blogerka i dziennikarka, Yoani Sanchez, Marszałek Senatu RP, Bogdan Borusewicz oraz Dyrektor Wykonawczy EED, Jerzy Pomianowski. Wideo-przesłania do uczestników konferencji skierowali: Sekretarz Generalny ONZ, Ban Ki-moon oraz była Sekretarz Stanu USA, Hillary Clinton. Rekomendacje z WDD 2014 zostały przedstawione na forach międzynarodowych, w tym m.in. podczas Światowego Forum na rzecz Demokracji, odbywającego się w dniach 3-5 listopada 2014 r. w Strasburgu oraz na forum Rady Praw Człowieka ONZ. Kolejna edycja Warszawskiego Dialogu na rzecz Demokracji jest planowana na jesień 2015 r. Więcej informacji: www.warsawdialogue.pl 16 PIERWSZY RAPORT – POLSKA AGENDA DEMOKRATYZACYJNA Nagroda Solidarności im. Lecha Wałęsy Statuetka Nagrody Solidarności autorstwa prof. Krzysztofa Nitscha wane przez państwo, które dokonało skutecznej transformacji demokratycznej. W proces wyboru Laureata zaangażowane są wybitne osobistości z całego świata – Nominatorzy – którzy zgłaszają poszczególnych kandydatów. Nagroda Solidarności to coroczne wyróżnienie przyznawane za wybitne działania na rzecz promocji i ochrony demokracji i wolności obywatelskich. Wśród Nominatorów znajdują się m.in. Laureaci Pokojowej Nagrody Nobla, obecni i byli ministrowie spraw zagranicznych wielu państw oraz uznane autorytety w dziedzinie wspierania demokracji i praw człowieka. Nagroda została ustanowiona w 2014 r. przez ówczesnego Ministra Spraw Zagranicznych RP, Radosława Sikorskiego. Ostateczną decyzję o przyznaniu Nagrody podejmuje Kapituła, obradująca pod przewodnictwem byłego Prezydenta RP, Lecha Wałęsy. Jest to pierwsze ogólnoświatowe wyróżnienie poświęcone wsparciu demokracji i wolności na świecie, przyzna- 17 WSPIERANIE DEMOKRACJI W POLSKIEJ POLITYCE ZAGRANICZNEJ Nagroda Solidarności ma istotny wymiar finansowy – 1 mln EUR: •250 tys. EUR – otrzymuje Laureat; •50 tys. EUR – przeznaczone jest na wizytę studyjną w Polsce; •700 tys. EUR – to kwota przeznaczona na wsparcie projektów demokratyzacyjnych w obszarach wskazanych przez Laureata. Projekty są realizowane w ramach polskiej pomocy rozwojowej. Pierwsza edycja Nagrody Solidarności im. Lecha Wałęsy Ceremonia wręczenia Nagrody Solidarności miała miejsce 3 czerwca 2014 r. w Warszawie. Lider Tatarów Krymskich Mustafa Dżemilew odebrał wyróżnienie z rąk Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego i Lecha Wałęsy, byłego Prezydenta RP i Laureata Pokojowej Nagrody Nobla – Przewodniczącego Kapituły. Wręczenie Nagrody Solidarności było elementem uroczystych obchodów 25-lecia Polskiej Wolności. Wśród gości ceremonii wręczenia Nagrody znalazły się głowy państw i szefowie rządów, m.in. Prezydent USA, Barack Obama oraz Prezydent-elekt Ukrainy, Petro Poroszenko, ministrowie spraw zagranicznych oraz inne osobistości związane ze wspieraniem przemian demokratycznych na świecie, a także obrońcy praw człowieka. 18 PIERWSZY RAPORT – POLSKA AGENDA DEMOKRATYZACYJNA Mustafa Dżemilew, laureat Nagrody Solidarności Prezydent B. Komorowski w trakcie wręczania Nagrody Solidarności podkreślił kluczowe znaczenie działalności M. Dżemilewa na rzecz ochrony praw Tatarów krymskich – rdzennej ludności Krymu, dyskryminowanej za czasów ZSRR i prześladowanej także obecnie. Gratuluję nie tylko drogi, która prowadziła do Nagrody, gratuluję także tego, że dzięki tej Nagrodzie wszyscy możemy okazać naszą polską i europejską solidarność tym, którzy dzisiaj wolności bronią albo o wolności marzą. Cieszę się, że wręczam tę Nagrodę razem z Lechem Wałęsą, symbolem solidarności, której w sposób szczególny potrzebuje dzisiaj Krym, Tatarzy krymscy, Ukraina. Laureatowi gratulował też były Prezydent L. Wałęsa: Dziękujemy dziś Panu za piękną, pokojową, mądrą walkę, która na razie nie skończyła się zwycięstwem. Dziękujemy i prosimy jednocześnie, by walczył Pan dalej! Jestem przekonany, że zwycięstwo musi nastąpić. 19 WSPIERANIE DEMOKRACJI W POLSKIEJ POLITYCE ZAGRANICZNEJ Prezydent RP Bronisław Komorowski wita Prezydenta USA Baracka Obamę Uroczystość wręczenia I Nagrody Solidarności im. L. Wałęsy, Zamek Królewski w Warszawie W grudniu 2014 r. młodzi Ukraińcy odbyli wizytę studyjną w Polsce w ramach II części Nagrody Solidarności im. L. Wałęsy. Goście spotkali się z przedstawicielami Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP oraz zwiedzili Sejm, Senat, Europejskie Centrum Solidarności w Gdańsku, a także Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie. 20 PIERWSZY RAPORT – POLSKA AGENDA DEMOKRATYZACYJNA Uczestnicy spotkali się z Sejmową Komisją Mniejszości Narodowych i Etnicznych, przedstawicielami gminy muzułmańskiej i mniejszości tatarskiej w Polsce, a ponadto poznali ofertę polskich uczelni. Złożenie symbolicznego wieńca pod pomnikiem polskiego wieszcza narodowego Adama Mickiewicza przez Laureata Nagrody Solidarności im. L. Wałęsy – Mustafę Dżemilewa Młodzi goście z Ukrainy dzięki Nagrodzie Solidarności mieli możliwość poznania historii demokratycznej transformacji ustrojowej w Polsce. Wizytę studyjną zorganizowało MSZ we współpracy z Fundacją Solidarności Międzynarodowej, Instytutem Polskim w Kijowie i Polską Agencją Prasową. II edycja Gali Nagrody Solidarności im. L. Wałęsy odbędzie się w sierpniu 2015 r. Więcej informacji: http://nagrodasolidarnosci.msz.gov.pl 21 WSPIERANIE DEMOKRACJI W POLSKIEJ POLITYCE ZAGRANICZNEJ Wspólnota Demokracji – WD z 27 państw, Komitet Wykonawczy oraz Stały Sekretariat, na którego czele stoi ambasador Maria Leissner. Pracom Wspólnoty Demokracji przewodzi prezydencja, zmieniająca się co 2 lata. Wspólnota Demokracji (ang. Community of Democracies, WD) to międzyrządowa koalicja państw o zasięgu globalnym. Głównym celem WD jest promowanie demokratycznych zasad oraz wzmacnianie demokratycznych norm i instytucji na świecie. Nagroda im. B. Geremka W celu uczczenia zasług prof. Bronisława Geremka zarówno dla powstania Wspólnoty Demokracji, jak i wspierania przemian demokratycznych na świecie, ustanowiona została nagroda jego imienia. Wspólnota Demokracji została utworzona podczas międzynarodowej konferencji ministerialnej pt. Ku Wspólnocie Demokracji w czerwcu 2000 r. w Warszawie. Nagroda im. Bronisława Geremka jest przyznawana przy okazji konferencji ministerialnych. W 2009 r. pierwszym laureatem Nagrody im. B. Geremka został Nelson Mandela. Konferencję zwołano z inicjatywy m.in. ówczesnego Ministra Spraw Zagranicznych RP, prof. Bronisława Geremka oraz Sekretarz Stanu USA, Madeleine Albright. Nagrodę otrzymali również: w 2010 r. ksiądz Jose Conrado Rodriguez z Kuby, w 2011 r. białoruska opozycja demokratyczna. W trakcie konferencji przyjęto Deklarację Warszawską – dokument konstytuujący Wspólnotę Demokracji oraz definiujący zasady, przyświecające nowej organizacji. Natomiast w 2013 r. Laureatką Narody im. Geremka została birmańska liderka opozycji, Aung San Suu Kyi. Wspólnota Demokracji to forum skupiające zarówno młode, jak i dojrzałe demokracje, niezależnie od ich położenia geograficznego czy stopnia rozwoju społeczno-ekonomicznego. Roczne zaangażowanie finansowe Polski w prace Wspólnoty Demokracji wynosi ok. 1 mln PLN. Strukturę Wspólnoty Demokracji tworzą: Rada Zarządzająca, składająca się Więcej informacji: http://www.community-democracies.org 22 PIERWSZY RAPORT – POLSKA AGENDA DEMOKRATYZACYJNA Polska we Wspólnocie Demokracji Polska jest jednym z krajów najmocniej zaangażowanych w prace Wspólnoty Demokracji. Jesteśmy członkiem organów zarządzających, a także czterech Grup Roboczych, w tym współprzewodniczymy – wspólnie z Mongolią – pracom Grupy Roboczej ds. Edukacji dla Demokracji. Polska wspólnie z USA współprzewodniczyła Grupie Zadaniowej ds. Mołdawii – w rezultacie prac Grupy w 2012 r. utworzono Centrum Informacyjne dla Władz Lokalnych w Ialoveni w Mołdawii. Poza politycznym wsparciem inicjatyw WD Polska silnie angażuje się w działania Wspólnoty Demokracji od strony finansowej, pokrywając koszty siedziby Stałego Sekretariatu w Warszawie, a ponadto przekazując wpłaty do budżetu WD. Spotkanie Ministra Spraw Zagranicznych RP Radosława Sikorskiego z Sekretarz Generalną Wspólnoty Demokracji – ambasador Marią Leissner 23 WSPIERANIE DEMOKRACJI W POLSKIEJ POLITYCE ZAGRANICZNEJ Polska współpraca rozwojowa na rzecz demokracji Wspieranie rozwoju demokracji na świecie jest jednym z głównych zadań stawianych przed polskim systemem współpracy rozwojowej. •wzmocnienie państwa prawa, propagowanie ochrony praw człowieka, •wspieranie równości płci i awansu społeczno-ekonomicznego kobiet, •zwiększanie dostępu społeczeństwa do informacji, w tym wzmocnienie roli niezależnych mediów, rozwój kontroli społecznej nad mediami, •wsparcie instytucji, działaczy i ruchów prodemokratycznych oraz wzmocnienie organizacji społeczeństwa obywatelskiego, a także zwiększanie dostępu do edukacji wysokiej jakości oraz edukacji obywatelskiej, •rozwijanie samorządności lokalnej, wspieranie demokratycznego, przejrzystego procesu wyborczego oraz dialogu społecznego i międzykulturowego, •reforma administracji publicznej na szczeblu centralnym, regionalnym i lokalnym, zbliżenie prawa i instytucji do standardów Unii Europejskiej, •rozwój małej i średniej przedsiębiorczości oraz rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich. Zgodnie z ustawą o współpracy rozwojowej: pomoc rozwojowa powinna służyć m.in. promowaniu i wspieraniu rozwoju demokracji i społeczeństwa obywatelskiego, w tym parlamentaryzmu, zasad dobrego rządzenia i przestrzegania praw człowieka.2 Demokracja i prawa człowieka oraz transformacja systemowa stanowią dwa tematyczne obszary wsparcia zdefiniowane w Wieloletnim Programie Współpracy Rozwojowej na lata 2012-2015. MSZ we współpracy z organizacjami pozarządowymi, organami administracji rządowej oraz polskimi placówkami zagranicznymi realizuje w ramach systemu małych grantów rosnącą liczbę projektów w obszarach: •wspieranie demokracji i dobrego rządzenia, w tym wspieranie współpracy administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi i społecznymi, W celu umożliwienia wdrożenia tych projektów pomocowych utworzono Fundację Solidarności Międzynarodowej (Solidarity Fund PL, FSM). 2Art. 2 ust.1.1. a) ustawy z dnia 16 września 2011 r. o współpracy rozwojowej 24 PIERWSZY RAPORT – POLSKA AGENDA DEMOKRATYZACYJNA Do zadań FSM należy m.in.: •wspieranie demokracji (w tym demokracji lokalnej) w krajach przechodzących transformację systemową, •pomoc w prodemokratycznych przemianach w społeczeństwach, które ze względu na system polityczny nie mają możliwości współdecydowania o własnym losie, •wsparcie przestrzegania praw człowieka na świecie.3 Od 2012 roku Fundacja Solidarności Międzynarodowej wsparła ponad 180 projektów na łączną sumę niemal 30 mln PLN. Dofinansowane projekty, a także podejmowane przez FSM działania własne, koncentrują się wokół pięciu obszarów: •wsparcie demokracji lokalnej, samorządności i podmiotowości obywateli; •wsparcie niezależnych mediów; •obserwacja wyborów; •pomoc represjonowanym oraz wsparcie działalności monitoringowej i rzeczniczej organizacji broniących praw człowieka; •współpraca instytucji publicznych i obywatelskich we wdrażaniu dobrych praktyk funkcjonowania instytucji publicznych. Głównym obszarem działalności FSM są obecnie kraje Partnerstwa Wschodniego oraz wybrane kraje Azji, Afryki i Bliskiego Wschodu. FSM realizuje swoje cele głównie poprzez wspieranie projektów realizowanych przez polskie organizacje pozarządowe we współpracy z partnerami lokalnymi z zagranicy (tzw. regranting). Działania FSM realizowane są ze środków polskiej współpracy rozwojowej MSZ, a także przy wsparciu USAID, rządu Kanady oraz innych darczyńców. W ramach realizacji celów statutowych, FSM oprócz działań planowych podejmuje także działania ad hoc, reagując elastycznie na zmieniającą się sytuację w krajach objętych współpracą. 3Na mocy ustawy z 16 września 2011 r. o współpracy rozwojowej (znowelizowanej 20 listopada 2013 r.), Minister Spaw Zagranicznych może zlecać Fundacji realizację zadań z tego zakresu w krajach, w których panują szczególne warunki polityczne. 25 WSPIERANIE DEMOKRACJI W POLSKIEJ POLITYCE ZAGRANICZNEJ Wybrane działania Fundacji Solidarności Międzynarodowej Wsparcie w krajach Partnerstwa Wschodniego Centrum Informacyjne dla Władz Lokalnych w Mołdawii Działania w Gruzji, Mołdawii, Armenii i Azerbejdżanie koncentrują się na wsparciu rozwoju regionalnego oraz budowie potencjału administracji publicznej i samorządowej. Przykładem tego typu działań jest prowadzone przez FSM Centrum Informacyjne dla Władz Lokalnych w Mołdawii w Ialoveni pod Kiszyniowem. Utworzenie Centrum Informacyjnego zainicjowano wzorem działań Wspólnoty Demokracji. Głównym zadaniem Centrum jest przekazywanie mołdawskim samorządom wiedzy o dostępnych środkach pomocowych, a także praktycznych umiejętności wykorzystania tych środków. Dzięki wsparciu MSZ RP i USAID jesienią 2014 r. Centrum uruchomiło własny program grantowy, umożliwiający w latach 2014-2015 realizację projektów lokalnych. Działalność Centrum Informacyjnego została zainaugurowana w 2012 r. konferencją Doświadczenie demokracji lokalnej w procesie transformacji z udziałem samorządowców z Mołdawii, Litwy i Polski, darczyńców międzynarodowych i przedstawicieli organizacji pozarządowych. Konferencję otworzyli Prezydent Republiki Mołdowy, Nicolae Timofti, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, Bronisław Komorowski oraz Minister Rozwoju Regionalnego i Budownictwa Republiki Mołdowy, Marcel Răducan. Wsparcie samorządności na Ukrainie W ostatnich latach wsparcie samorządności w Ukrainie było celem kilkunastu projektów realizowanych między innymi przez Fundację Edukacja dla Demokracji, Fundację Inicjatyw Menedżerskich, Centrum Szkoleniowe Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej w Szczecinie, Stowarzyszenie Szkoła Liderów czy Fundację Współpracy Polsko-Ukraińskiej PAUCI. Ukraina zajmuje priorytetowe miejsce w polskiej współpracy rozwojowej. Konflikt na Ukrainie zintensyfikował i zwiększył finansowy wymiar aktywności Polski w dziedzinie pomocy rozwojowej i humanitarnej na rzecz tego kraju. Działania realizowane przez MSZ, bazujące na polskich doświadczeniach transformacyjnych, koncentrują się na wzmacnianiu instytucji państwowych 26 PIERWSZY RAPORT – POLSKA AGENDA DEMOKRATYZACYJNA oraz samorządowych, promowaniu i wspieraniu rozwoju demokracji oraz społeczeństwa obywatelskiego Ukrainy. Fundacja Solidarności Międzynarodowej, we współpracy z MSZ, jest zaangażowana we wspieranie ukraińskiej samorządności. Kierowany przez posła Marcina Święcickiego zespół polskich ekspertów wspiera przygotowywanie projektów aktów prawnych w zakresie reformy samorządowej na Ukrainie. Ponadto od 2014 r. FSM realizuje Polsko-Kanadyjski Program Wsparcia Demokracji (Poland-Canada Democracy Support Program), którego celem jest zwiększenie zaangażowania mieszkańców Ukrainy w tworzenie skutecznych, praworządnych i cieszących się zaufaniem instytucji demokratycznych, szczególnie samorządów lokalnych oraz niezależnych mediów. W ramach finansowanego przez rządy Polski i Kanady programu zostanie zrealizowanych w latach 2014-2016 około 35 projektów o łącznej wartości ok. 16 mln PLN. Wsparcie niezależnych mediów na Białorusi i Ukrainie Od początku swojego istnienia FSM za pośrednictwem doświadczonych polskich organizacji pozarządowych wspiera dziennikarzy i niezależne media na Białorusi oraz inicjatywy na rzecz zwiększenia dostępu do informacji m.in. we współpracy z Belsat TV, Białoruskim Radio Racja oraz Euroradio. Wsparcie FSM obejmuje m.in. szkolenia, staże, wizyty studyjne, pomoc techniczną – także od organizacji działających w Polsce, np. Informacyjne Biuro Solidarności z Białorusią oraz Fundacją Karta 97. FSM we współpracy z agencją NIRAS realizuje polsko-duński program szkoleniowy, adresowany do dziennikarzy białoruskich mediów lokalnych. 27 WSPIERANIE DEMOKRACJI W POLSKIEJ POLITYCE ZAGRANICZNEJ Obserwacja wyborów i organizacja spotkań ze społeczeństwem obywatelskim Fundacja Solidarności Międzynarodowej organizuje wyjazdy polskich obserwatorów na wybory w ramach misji ODIHR/OBWE. Do końca 2014 r. wysłano w sumie 21 obserwatorów długoterminowych i 202 krótkoterminowych. We współpracy z MSZ w 2015 r. FSM planuje przeprowadzenie rekrutacji na 5 misji obserwacyjnych ODIHR/OBWE. Wyjazd obserwatorów krótkoterminowych na przyspieszone wybory prezydenckie na Ukrainie Dodatkowo FSM była inicjatorem Międzynarodowej (polsko-niemiecko-litewskiej) Społecznej Misji Obserwacyjnej wyborów parlamentarnych na Ukrainie oraz wsparła społeczny monitoring finansowania kampanii wyborczej w Mołdawii w 2014 r., prowadzony przez Fundację im. Stefana Batorego. Afryka Północna Realizacją projektów w regionie zajmują się m.in. Fundacja Solidarności Międzynarodowej, organizacje pozarządowe, organy administracji rządowej oraz polskie placówki zagraniczne (w ramach systemu małych grantów). Przykładem takiego zaangażowania był projekt Sprawiedliwość okresu transformacji w kontekście tunezyjskim, w którym uczestniczyli przedstawiciele administracji publicznej oraz organizacji obywatelskich i mediów tunezyjskich. W ramach tego projektu FSM, we współpracy z Helsińską Fundacją Praw Człowieka, Instytutem Pamięci Narodowej, Naczelną Radą Adwokacką, Ambasadą RP w Tunezji oraz współdziałając z tunezyjskim stowarzyszeniem Le Labo’ 28 PIERWSZY RAPORT – POLSKA AGENDA DEMOKRATYZACYJNA Démocratique, zorganizowała w Tunisie cykl seminariów poświęconych roli archiwów państwowych i innych instytucji publicznych oraz organizacji obywatelskich w rozliczaniu się z przeszłością. Azja Polska działalność w dziedzinie współpracy rozwojowej w Azji koncentrowała się na następujących krajach priorytetowych: Kirgistanie, Tadżykistanie oraz Afganistanie. Realizowane były projekty na rzecz promocji samorządności, budowania potencjału administracji państwowej i struktur lokalnych, wsparcia społeczeństwa obywatelskiego oraz rozwoju niezależnych mediów. Przykładem polskiej aktywności w regionie może być współpraca Krajowej Szkoły Administracji Publicznej (KSAP) z Afgańskim Instytutem Służby Cywilnej (ACSI) w 2012 r. Przeprowadzono wówczas szkolenia z zarządzania oraz komunikacji dla 37 urzędników średniego szczebla. Wspierając afgańskiego partnera, KSAP i Ambasada RP w Kabulu przyczyniły się do powiększenia księgozbioru biblioteki ACSI, co z kolei dało podwaliny pod budowę systemu szkolenia zawodowego urzędników. Na uwagę zasługują również projekty adresowane do dziennikarzy birmańskich, wspierające powstawanie lokalnych gazet i stacji radiowych, realizowane przez FSM. We wrześniu 2013 r. Fundacja Solidarności Międzynarodowej była współorganizatorem spotkania przedstawicieli działających w Mjanmie polskich organizacji pozarządowych z Aung San Su Kyi, laureatką Pokojowej Nagrody Nobla. 29 WSPIERANIE DEMOKRACJI W POLSKIEJ POLITYCE ZAGRANICZNEJ Działania polskiej dyplomacji kulturalnej i publicznej –polski wkład w tworzenie koncepcji praw człowieka; –udział Polski w procesie odchodzenia od komunizmu na świecie, w tym dorobek ruchu Solidarności. W ramach Agendy Demokratyzacyjnej i umacniania wsparcia dla projektów demokratyzacyjnych polska dyplomacja kulturalna i publiczna (DDPK) buduje oraz rozpowszechnia wizerunek Polski jako kraju silnie angażującego się we wspieranie przemian demokratyzacyjnych na świecie. MSZ promuje na forum krajowym działania na rzecz demokracji poprzez organizację debat. Najważniejszym przykładem są organizowane w Regionalnych Ośrodkach Debaty Międzynarodowej dyskusje nt. wschodniej polityki Unii Europejskiej z udziałem przedstawicieli MSZ, oraz m.in. Ośrodka Studiów Wschodnich, Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych, a także środowisk akademickich. Obszarem, w którym wizerunek Polski współgra z Agendą Demokratyzacyjną są: –doświadczenia transformacji ustrojowej, w tym gospodarczej; –doświadczenia reformy samorządowej; –przykład budowania społeczeństwa obywatelskiego od podstaw; Narzędzia promowania demokracji stosowane w polskiej dyplomacji publicznej: Wizyty studyjne Niektóre spośród organizowanych wizyt studyjnych dla zagranicznych naukowców, dziennikarzy, ekspertów, przedstawicieli NGOs, poświęcone są sukcesom polskiej transformacji politycznej i ekonomicznej. Uczestnicy wizyt odbywają spotkania m.in. z ekspertami w Ministerstwie Infrastruktury i Rozwoju, Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji, w Sejmie, w Fundacji Solidarności Międzynarodowej, a także z twórcami polskiej reformy samorządowej, np. z lokalnymi urzędnikami i przedstawicielami Związku Miast Polskich oraz innych organizacji skupiających działaczy i polityków lokalnych. Przykłady wizyt studyjnych w 2013 r.: •Czerwiec: wizyta 5 dziennikarzy z Armenii, służąca dzieleniu się doświadczeniami i sukcesem polskiej transformacji politycznej i ekonomicznej; •Lipiec: wizyta 5 pracowników służby więziennej Gruzji w polskich zakładach karnych; 30 PIERWSZY RAPORT – POLSKA AGENDA DEMOKRATYZACYJNA •Sierpień: wizyta 2 dziennikarzy z Maroka w celu uczestnictwa w spotkaniach nt. wolności słowa oraz funkcjonowania mediów w systemie demokratycznym; •Wrzesień: wizyta 4 dziennikarzy gospodarczych z Białorusi, podczas której dyskutowano na temat atrakcyjności Polski jako partnera ekonomicznego; wizyta w Szczecinie 3 urzędników z Sewastopola, zorganizowana we współpracy z Urzędem Miasta Szczecin. W trakcie spotkań dyskutowano na temat polskich doświadczeń decentralizacji oraz działań i sukcesów władz samorządowych; •Październik: wizyta 12 przedstawicieli syryjskiej opozycji (zainicjowana przez Ambasadę RP w Kairze) w MSZ oraz w Sejmie. Konkursy Ministra Spraw Zagranicznych Jednym z priorytetów konkursów dotacyjnych, organizowanych co roku przez DDPK jest promocja sukcesów polskiej transformacji oraz wymiana doświadczeń z parterami zagranicznymi w takich dziedzinach jak: •współpraca w dziedzinie dyplomacji publicznej, •wspólne działania polsko-białoruskie, •wsparcie samorządowego i obywatelskiego wymiaru polskiej polityki zagranicznej. Projekty demokratyzacyjne DDPK Piknik z okazji 10-lecia Polski w Unii Europejskiej 31 WSPIERANIE DEMOKRACJI W POLSKIEJ POLITYCE ZAGRANICZNEJ Wśród projektów realizowanych w celu promowania polskich dokonań w zakresie demokratyzacji w 2014 r. znajdują się: •w ramach projektu realizowanego przez Fundację Rozwoju Demokracji Lokalnej Proces demokratyzacji i budowy społeczeństwa obywatelskiego – 25 lat przemian w Polsce zrealizowano: debatę w regionalnej rozgłośni radiowej, konferencję z przedstawicielami samorządu, NGOs i uczelni wyższych, publikacje prasowe i internetowe, konkurs dla młodzieży akademickiej na najlepszy esej dotyczący sukcesów polskiej transformacji politycznej, gospodarczej i społecznej. •projekt Instytutu Lecha Wałęsy (ILW) Solidarność dla przyszłości – rozwój debaty publicznej na temat polskiej polityki zagranicznej w obliczu globalnych wyzwań w XXI wieku służy skierowaniu uwagi opinii publicznej na kwestię przemian na Kubie. Dzięki zaproszeniu kubańskich przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego do Polski z okazji 25. rocznicy obrad Okrągłego Stołu oraz zorganizowaniu największej w historii konferencji na temat przyszłości Kuby, ILW wskazał na znaczenie, jakie Polska może odegrać w procesie kubańskich przemian. W ramach projektu planowane jest dwutygodniowe seminarium 25 lat przemian demokratycznych w Polsce – lekcja dla Kuby oraz konferencja W stronę kubańskiego „Okrągłego Stołu”. Działania rocznicowe Do działań rocznicowych DDPK należy organizacja np. obchodów 25-lecia polskiej transformacji ustrojowej (w tym Nagroda Solidarności im. Lecha Wałęsy), obchody 25-lecia polskiej reformy samorządowej czyli tzw. Rok Samorządności w 2015 r. Wystawa zdjęć i plakatów z cyklu Od Solidarności do Okrągłego Stołu Promocja dorobku Polski lokalnej i regionalnej oraz polskiego modelu samorządności to główne priorytety działań zarówno w dziedzinie dyplomacji pu- 32 PIERWSZY RAPORT – POLSKA AGENDA DEMOKRATYZACYJNA blicznej i kulturalnej (realizowanych za pośrednictwem placówek dyplomatycznych i Instytutów Polskich), jak i komunikacji społecznej (realizowanych we współpracy z partnerami samorządowymi i pozarządowymi). Inne działania rocznicowe, prowadzone z pomocą placówek dyplomatycznych to m.in.: •upowszechnianie idei Janusza Korczaka w dziedzinie praw dziecka (działania rozpoczęte w 2012 r. w ramach Roku Korczaka); •promocja postaci i dokonań Jana Karskiego (rok 2014 był Rokiem Karskiego); •promocja filmu Wałęsa. Człowiek z nadziei (reż. A. Wajda, 2013) połączona z obchodami 25. rocznicy transformacji ustrojowej w Polsce. Inne działania wspierające procesy demokratyzacyjne •Wykłady polskich intelektualistów w ukraińskich ośrodkach akademickich w ramach projektu Europejskie doświadczenie: Polska, zorganizowanego przez Instytut Polski, księgarnię Je i tygodnik Ukraiński Tyżdeń; Seminarium Political and Democratic Transformation in Poland and It’s New Golden Age •Polskie wydanie czasopisma ukraińskich intelektualistów Krytyka, dedykowanego kulturze polskiej jako zwierciadłu zmian społecznych i politycznych (w Kijowie, Charkowie i w Dniepropietrowsku); •Promowanie trzech ważnych polskich rocznic w 2014 r. (25-lecia transformacji, 15-lecia członkostwa w NATO, 10-lecia członkostwa w UE) w ramach udziału w wiosennych debatach, organizowanych w Libanie przez delegaturę UE i poszczególne uniwersytety; 33 WSPIERANIE DEMOKRACJI W POLSKIEJ POLITYCE ZAGRANICZNEJ Seminarium Sukces transformacji demokratycznej – doświadczenie Polski i Czech •Seminarium w Tunezji Sukces transformacji demokratycznej – doświadczenie Polski i Czech, poświęcone doświadczeniom transformacji ustrojowej od momentu obalenia komunizmu do uzyskania członkostwa w UE; •Cykl wykładów i publikacji mających na celu porównanie historii procesów demokratyzacyjnych w Polsce i na Filipinach, zwieńczony seminarium na Uniwersytecie Filipińskim w listopadzie 2013 r.; •Konferencje i spotkania nt. polskiej transformacji, organizowane w innych regionach świata, m.in. w Ameryce Łacińskiej (Chile, Peru, Kolumbia). Wybrane inicjatywy demokratyzacyjne polskich placówek dyplomatycznych Ambasada RP w Tunisie: W 2014 r. przedsięwzięcia placówki w Tunisie były zorientowane na dzielenie się polskimi doświadczeniami transformacyjnymi, pomoc ekspercką i szkolenia. Podczas każdego wydarzenia zapraszano do udziału polskiego eksperta: •sędzię Trybunału Konstytucyjnego Małgorzatę Pyziak-Szafnicką – w debacie z udziałem prezesów trybunałów konstytucyjnych Polski, Francji i Tunezji; •doradcę Prezydenta RP Jana Lityńskiego – seminarium nt. integracji gospodarczej, społecznej i kulturalnej podczas zmian okresu przejściowego; •prezesa Instytutu Pamięci Narodowej Łukasza Kamińskiego – inauguracja działalności tunezyjskiej Komisji Prawdy i Godności; •prof. Grzegorza Kołodko – w konferencji W kierunku nowego modelu rozwoju w Tunezji; 34 PIERWSZY RAPORT – POLSKA AGENDA DEMOKRATYZACYJNA •mec. Dominikę Stępińską-Duch – seminarium nt. równości praw kobiet i mężczyzn. Ponadto zorganizowano misję doradczą polskich ekspertów w Tunezji – w ramach projektu Wzmocnienie zdolności administracji publicznej Republiki Tunezyjskiej w procesie programowania i realizacji polityki rozwoju i polityki regionalnej. Stałe Przedstawicielstwo RP przy ONZ w Nowym Jorku •Uroczyste otwarcie wystawy 1989. Koniec systemu połączone z pokazem filmu A. Wajdy Wałęsa. Człowiek z nadziei (film poprzedzono wideo-przesłaniem A. Wajdy) dla uczczenia 25. rocznicy przemian demokratycznych w Polsce (4 czerwca 2014 r.). W tej uroczystości wzięli udział: Sekretarz Generalny ONZ, Ban Ki-moon, wysocy funkcjonariusze ONZ oraz dyplomaci akredytowani przy ONZ. •We współpracy z Departamentem Narodów Zjednoczonych i Praw Człowieka MSZ przygotowano wystawę Polska i Konwencja o prawach dziecka – dziedzictwo Janusza Korczaka (zapoznanie gości z polskim wkładem w opracowanie projektu Konwencji i z osiągnięciami J. Korczaka) z okazji 25. rocznicy przyjęcia przez Zgromadzenie Ogólne NZ Konwencji Praw Dziecka (20 listopada 2014 r.). Otwarcia wystawy dokonała pani Prezydentowa Anna Komorowska. Konsulat Generalny RP w Nowym Jorku •Umieszczenie wystawy 1989. Koniec systemu w hali odlotów lotniska Newark dla upamiętnienia 25. rocznicy wolnych wyborów w Polsce, otwarciu wystawy towarzyszyło spotkanie z pisarzem i dziennikarzem The New Yorker L. Weschlerem na temat reportażu politycznego, poświęconego przemianom demokratycznym w Polsce; •W ramach Roku Jana Karskiego organizacja wręczenia III edycji nagrody The Spirit of Jan Karski Award oraz 3. rocznicy powołania Jan Karski Educational Foundation; •Spotkanie promujące książkę Story of Secret State J. Karskiego, wznowioną 1-szy raz od czasów II Wojny Światowej, zorganizowane przez Konsulat Generalny i Georgetown University. Ambasada RP w Buenos Aires •Dni Polskie w Montevideo (2-3 września 2014 r.) na Uniwersytecie Katolickim w Urugwaju – przeprowadzono seminarium poświęcone 25. rocznicy polskiej demokracji, przełomu 1989 r., przemian w innych państwach bloku wschodniego i upadku Żelaznej Kurtyny, a także transformacji gospodarczej 35 WSPIERANIE DEMOKRACJI W POLSKIEJ POLITYCE ZAGRANICZNEJ i konsekwencji zmian systemowych, zakończonych akcesją do NATO i UE; przedstawiono także film K. Kolendy-Zaleskiej Cud Historii; Dni Polskie zorganizowała Ambasada RP w Buenos Aires we współpracy z konsulatem honorowym w Montevideo, Biblioteką Narodową w Montevideo i Biblioteką Polską im. I. Domeyko w Buenos Aires; •Warsztaty (4 grudnia 2014 r.) na Uniwersytecie Palermo w Buenos Aires w formie prezentacji 25. rocznicy polskich przemian, skutków transformacji politycznej i gospodarczej w Polsce. Ambasada RP w Bangkoku •Wykład na Uniwersytecie Chulalongkorn w Bangkoku 25 lat wolności. Transformacja polityczna w PL: od komunizmu do demokracji - prezentacja kalendarium wydarzeń politycznych na przełomie lat 1980 i 1990; •Konferencja w Bangkoku From State-Controlled Economy to Market Success – prezentacja sukcesu gospodarczych i politycznych przemian w Polsce oraz ich znaczenia dla gospodarczej współpracy polsko-tajskiej; •Seminarium w Wientian Poland-Lao PDR: Economic Development and Cooperation Opportunities, zorganizowane wspólnie z Ministerstwem Planowania i Inwestycji Laosu – przedstawienie polskiego sukcesu w transformacji gospodarczej; •Seminarium dla parlamentarzystów Mjanmy w siedzibie National Democratic Institute w NayPyiTaw na temat sukcesu polskich przemian; •Seminarium Poland’s Economic Transformation and European Integration (celebrating 10th Anniversary of Joining the EU) na Uniwersytecie Chulalongkorn w Bangkoku – wykłady na temat transformacji od socjalizmu do kapitalizmu, od autorytaryzmu do liberalnej demokracji oraz regionalnej integracji, zilustrowanie kolejnych etapów reform i korzyści, jakie przyniosły Polsce reformy demokratyczne oraz integracja w ramach UE; •Wykłady na temat 25 lat transformacji i 10 lat członkostwa Polski w UE dla studentów studiów magisterskich Centrum Europejskiego Uniwersytetu Chulalongkorn w Bangkoku; •Seria wykładów na temat sukcesu 25 lat polskiej transformacji, przeprowadzona przez byłego ministra finansów i eksperta Banku Światowego, dr Marcina Piątkowskiego. •Pokazy filmu Wałęsa. Człowiek z nadziei w ramach Festiwalu Filmów UE w Bangkoku, Chiang Mai i Khon Kaen; •Wystawa ośrodka Karta 1989. Koniec systemu w Bangkok Art and Culture Centre w ramach projektu realizowanego wspólnie z ambasadami Niemiec, 36 PIERWSZY RAPORT – POLSKA AGENDA DEMOKRATYZACYJNA Austrii, Węgier i Czech, upamiętniającego upadek komunizmu w Europie Środkowej; •Wizyty studyjne w Polsce dziennikarzy wiodących gazet tajskich: The Nation i Thai Rath (29.09-24.10.2014 r.) oraz przedstawicieli birmańskich magazynów politycznych powiązanych z opozycją: Irrawady i D-Wave (2-9 listopada 2014 r.); •Konferencja Economic Transformation to Market – The Recipe for the Success Story, zorganizowana we współpracy z Ministerstwem Planowania Narodowego i Rozwoju Gospodarczego Mjanmy w Nay Pyi Taw. W trakcie konferencji zaprezentowano sukces gospodarczych przemian w Polsce oraz ich znaczenie dla Mjanmy. Ambasada RP w Mińsku •Promocja 25-lecia przemian w Polsce oraz 10-lecia przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, ze szczególnym uwzględnieniem ekonomicznego i społecznego wymiaru przemian, a także innych wydarzeń rocznicowych: 100-lecie wybuchu I Wojny Światowej, 75. rocznica wybuchu II Wojny Światowej, 70. rocznica Powstania Warszawskiego, 500-lecie bitwy pod Orszą; •Wspieranie procesów demokratyzacji na Białorusi i rozwoju międzynarodowego systemu ochrony praw człowieka (Wspólnota Demokracji, Europejski Fundusz na Rzecz Demokracji, Partnerstwo Wschodnie); •Popularyzacja dziedzictwa Jana Karskiego w 100. rocznicę jego urodzin. Ambasada RP w Kijowie •Promocja 25-lecia polskiej transformacji – szczególnie poprzez wspieranie ukraińskich partnerów w procesie reformowania instytucji kultury (wiedza ekspercka i praktyczna); •Wizyty studyjne dla osób zainteresowanych poszukiwaniem w Polsce rozwiązań dla przemian i reform w instytucjach ukraińskich (teatry, filharmonie, domy wystawowe itd.); •3 cykle szkoleń dla urzędników administracji z zakresu zarządzania instytucjami kultury, przeprowadzony przez Departament Współpracy z Zagranicą Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego; •Współorganizacja spotkań i festiwali samorządowych (spotkania miast, imprezy promocyjne itd.), np. Polsko-Ukraiński Festiwal Partnerstwa, który cyklicznie odbywa się we Lwowie w pierwszych dniach września. Ambasada RP w Astanie •IV edycja Szkoły Wychowania Obywatelskiego – w programie, realizowanym od 2010 r., uczestniczy ok. 20 młodych, lokalnych działaczy społecznych 37 WSPIERANIE DEMOKRACJI W POLSKIEJ POLITYCE ZAGRANICZNEJ z różnych regionów Kirgistanu; miejscem spotkań są okolice jeziora IssykKuł. Młodzież uczestnicząca w programie w większości przypadków należy do znanych lokalnie lub ogólnokrajowo działaczy – m.in. liderzy, dziennikarze, eksperci, urzędnicy. Program Szkoły cieszy się wielką renomą. Dzięki prezentowanym wykładom i prowadzonym w trakcie Szkoły dyskusji wydanych zostało wiele pomocy naukowych w języku kirgiskim; •Konferencja w Biszkeku nt. doświadczeń, problemów i perspektyw parlamentaryzmu Kirgistanu – uczestniczyli w niej m.in. Poseł na Sejm RP Miron Sycz, ekspert ds. Azji Centralnej Wojciech Górecki oraz Ambasador RP w Astanie, Jacek Kluczkowski; •Wizyta studyjna w Polsce dla 5 dziennikarzy kirgiskich – zorganizowana przez Ambasadę RP w Kazachstanie przy wsparciu MSZ oraz PAP w czerwcu 2014 r. w celu uczczenia obchodów 25. Rocznicy wolnych wyborów w Polsce i przemian demokratycznych. Wspieranie demokracji na forach wielostronnych – system Narodów Zjednoczonych i Celów Zrównoważonego Rozwoju jest promowanie wartości i znaczenia dobrego rządzenia. Polska w ramach systemu NZ jest aktywnym promotorem demokracji, praw człowieka, dobrego rządzenia i rządów prawa. W kontekście wspierania procesów demokratyzacyjnych dobre rządzenie postrzegamy jako zapewnianie przejrzystości funkcjonowania władz publicznych i administracji oraz umożliwianie zaangażowania obywateli w realizację zadań publicznych. Aktywnie angażujemy się w prace Narodów Zjednoczonych, w tym Zgromadzenia Ogólnego, Rady Praw Człowieka i agencji wyspecjalizowanych. Wspieramy przedkładane w ww. organach rezolucje, będąc niejednokrotnie ich inicjatorami (np. rezolucja dot. roli dobrego rządzenia w ramach promocji i ochrony praw człowieka) i sponsorami (np. rezolucja nt. demokracji i rządów prawa w ramach praw człowieka). Dobre rządzenie (ang. good governance) to priorytet Polski w ramach Agendy Rozwojowej po 2015 r. oraz Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ (ang. Sustainable Development Goals, SDGs). Dobre rządzenie (ang. good governance) Jednym z dwóch priorytetów Polski w ramach Agendy Rozwojowej po 2015 r. Polska brała aktywny udział w pracach Otwartej Grupy Roboczej ds. Celów Zrów- 38 PIERWSZY RAPORT – POLSKA AGENDA DEMOKRATYZACYJNA noważonego Rozwoju4 od chwili jej powstania oraz uczestniczyła w przygotowaniach Raportu Końcowego z jej prac. Wnosząc nasz wkład, uzasadnialiśmy nierozerwalny i wzajemny związek pomiędzy przestrzeganiem praw człowieka, rządami prawa, dobrym rządzeniem z jednej strony, a postępem społecznoekonomicznym i zrównoważonym rozwojem z drugiej. Dzięki skuteczności polskiej dyplomacji podczas trudnych i długotrwałych negocjacji w ramach prac Otwartej Grupy Roboczej ds. Celów Zrównoważonego Rozwoju, Polska, przy poparciu pozostałych państw UE oraz państw z innych regionów świata, doprowadziła do uwzględnienia kwestii dobrego rządzenia w części wprowadzającej do Raportu Końcowego Grupy Roboczej (punkt 7). 4 utworzonej na podst. rezolucji ZO ONZ nr 66/288 Podsekretarz Stanu, Henryka Mościcka-Dendys, przemawia w Radzie Praw Człowieka ONZ, Genewa Rada Praw Człowieka W trakcie 28. sesji Rady Praw Człowieka (marzec 2015 r.) Polska poinformowała uczestników obrad Rady Praw Człowieka (RPCz) o przyjętych podczas IV edycji Warszawskiego Dialogu rekomendacjach i rozesłała tekst rekomendacji do wszystkich stałych przedstawicielstw W wystąpieniach w trakcie debat generalnych Rady Praw Człowieka, paneli dyskusyjnych oraz debat tematycznych, Polska promuje inicjatywy w zakresie agendy demokratyzacyjnej, w tym m.in. cykliczną konferencję – Warszawski Dialog na rzecz Demokracji. 39 WSPIERANIE DEMOKRACJI W POLSKIEJ POLITYCE ZAGRANICZNEJ przy ONZ w Genewie. W trakcie 27. sesji RPCz (wrzesień 2014 r.) Polska aktywnie uczestniczyła w panelu dot. roli prewencji w promocji i ochronie praw człowieka, wskazując na zależności pomiędzy dobrym rządzeniem i rządami prawa a promocją i ochroną praw człowieka i podstawowych wolności. UNDEF koncentruje się na przekazywaniu grantów organizacjom pozarządowym, wspierającym społeczeństwo obywatelskie na świecie, promującym poszanowanie praw człowieka i wzmacniającym uczestnictwo obywateli w pro cesach demokratycznych. Dotychczas UNDEF sfinansował realizację ponad 500 projektów na rzecz demokracji w ponad 150 krajach na świecie. Dodatkowo Polska, w celu promowania znaczenia praw człowieka, intensywnie korzysta z mechanizmu Powszechnego Przeglądu Okresowego (UPR) na forum RPCz do podnoszenia tematów priorytetowych, w tym m.in. promocji demokracji, dobrego rządzenia i rządów prawa. Fundusz ONZ na rzecz Demokracji (UNDEF) Polska regularnie przekazuje wpłaty do budżetu Funduszu, będąc jednym z ważniejszych darczyńców UNDEF – w 2014 r. udział finansowy Polski wyniósł prawie 95 tys. USD. Polska jest krajem aktywnie wspierającym Fundusz ONZ na rzecz Demokracji (ang. United Nations Democracy Fund, UNDEF) od chwili jego powstania podczas Światowego Szczytu ONZ. Polska została wybrana do Rady Doradczej UNDEF na lata 2014-2015. Głównym zadaniem Rady Doradczej jest przedstawianie rekomendacji dot. wnios ków o wsparcie. DNZiPCz MSZ wyraża poparcie dla kampanii ONZ Chcę pokoju na świecie 40 PIERWSZY RAPORT – POLSKA AGENDA DEMOKRATYZACYJNA Polska inicjatywa na forum ONZ – Rezolucja dot. roli dobrego rządzenia w obszarze ochrony i promocji praw człowieka 27 marca 2014 r. Rada Praw Człowieka NZ jednomyślnie przyjęła rezolucję na temat roli dobrego rządzenia w ochronie i promocji praw człowieka. Podsekretarz Stanu Henryka Mościcka-Dendys, Dyrektor DNZPCz MSZ Krystyna Żurek, Ambasador Remigiusz Henczel – Rada Praw Człowieka ONZ, Genewa Przedstawiona przez Polskę w imieniu międzyregionalnej grupy państw (Australia, Chile, Korea Płd., RPA) inicjatywa uzyskała poparcie aż 106 państw. Rezolucja stanowi kontynuację wcześniejszych inicjatyw podejmowanych przez Polskę i podkreśla zależność między przestrzeganiem zasad dobrego rządzenia a promocją i ochroną praw człowieka. elementem rezolucji jest zobowiązanie Biura Wysokiego Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka do organizacji podczas 30. sesji RPCz (wrzesień 2015 r.) panelu na temat roli służby publicznej jako kluczowego elementu dobrego rządzenia w promocji i ochronie praw człowieka. 41 WSPIERANIE DEMOKRACJI W POLSKIEJ POLITYCE ZAGRANICZNEJ Demokratyzacja na forum Rady Europy Od lewej: Dyrektor Narodów Zjednoczonych i Praw Człowieka MSZ – Krystyna Żurek, Podsekretarz Stanu MSZ – Grażyna Bernatowicz, Sekretarz Generalny Rady Europy – Thorbjørn Jagland, Dyrektor Biura Rady Europy w Warszawie – Hanna Machińska Polska popiera umacnianie filaru demokracji w ramach reformy Rady Europy (RE) poprzez polityczne wsparcie działań reformatorskich dotyczących struktury organizacji oraz zakresu jej działań. W 2013 r. Polska wsparła Moskiewską Szkołę Studiów Politycznych dotacją w wysokości 130 tys. EUR. Podstawowym celem Szkoły jest kształcenie młodych liderów rosyjskich w duchu wartości demokratycznych i zasad współ pracy europejskiej. W kontekście usprawnienia funkcjonowania Rady Europy Polska opowiada się za zwiększonym udziałem społeczeństwa obywatelskiego w funkcjonowaniu organizacji. Wystąpiliśmy z inicjatywą przeprowadzenia przez Komitet Delegatów Ministrów RE debaty pt. Rola i funkcjonowanie organizacji pozarządowych w Radzie Europy. Debata odbyła się 10 czerwca 2014 r. Inicjatywa Korczakowska Wśród działań prodemokratycznych, podejmowanych przez Radę Europy, szczególne miejsce zajmuje aktywizacja młodych ludzi w duchu demokratycznym i edukacja na temat praw człowieka. W ramach Inicjatywy Korczakowskiej w grudniu 2013 r. Polska wspólnie z Radą Europy zorganizowała wizytę studyjną w Strasburgu dla 30 młodych liderów z Mołdawii, Polski i Ukrainy. Ponadto Polska wspiera procesy demokratyzacyjne na obszarze Partnerstwa Wschodniego, m.in. poprzez znaczący udział w pomocy finansowej świadczonej w ramach działań Rady Europy. Uczestnicy wzięli udział w szkoleniu z zakresu praw człowieka, obejmującym 42 PIERWSZY RAPORT – POLSKA AGENDA DEMOKRATYZACYJNA Zagranicznych, Henryka Mościcka-Dendys zaprezentowała konkluzje Warszawskiego Dialogu na rzecz Demokracji, zorganizowanego przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych. w szczególności kwestie tzw. uczestnictwa demokratycznego oraz przeciwdziałania mowie nienawiści. Światowe Forum Demokracji Jedną z kluczowych inicjatyw Rady Europy jest także organizowane od 2012 r. Światowe Forum Demokracji, w którym aktywny udział biorą przedstawiciele państw członkowskich Rady Europy, organizacji pozarządowych, świata mediów, nauki, a także młodzi liderzy, w tym członkowie sieci Szkół Studiów Politycznych Rady Europy. Rekomendacje z WDD 2014, stanowiące ważny wkład w międzynarodowe wysiłki na rzecz promocji demokracji i uczestnictwa obywateli w życiu publicznym, spotkały się z szerokim odzewem wśród uczestników Światowego Forum Demokracji i potwierdziły szczególną rolę Polski w debacie na temat stanu demokracji i centralnej roli jednostki we współczesnych strukturach państwowych. Podczas III edycji Forum w listopadzie 2014 r. w Strasburgu Wiceminister Spraw Wsparcie dla demokracji na forum Unii Europejskiej Unia Europejska – organizacja ustanowiona w oparciu o wartości demokracji, poszanowania praw człowieka, podstawowych wolności i rządów prawa – dba, aby te ideały były również urzeczywistniane w innych częściach świata. dzaniu strategii dot. demokracji i praw człowieka. Polska jest też aktywnym członkiem Grupy Zadaniowej ds. Wspierania Demokracji. Europejski Instrument na rzecz Demokracji i Praw Człowieka (The European Instrument for Democracy and Human Rights, EIDHR) to jeden z kluczowych mechanizmów wspierania demokracji na świecie. Promowanie przez UE demokratycznych standardów przyjmuje wiele postaci – od dialogów politycznych poprzez misje obserwacyjne wyborów, aż po realizację konkretnych projektów. Budżet EIDHR na lata 2007-2013 wyniósł 1,1 mld EUR. UE w szczególny sposób zintensyfikowała swoje działania w ramach działań Partnerstwa Wschodniego na płaszczyźnie promocji demokracji i praw człowieka. Polska, wpłacając składkę do budżetu ogólnego UE, również partycypuje w finansowaniu EIDHR. Na forum Grupy Roboczej ds. Praw Człowieka UE (tzw. COHOM) Polska bierze udział w opracowywaniu i zatwier- Za pomocą EIDHR zrealizowano ponad 1200 projektów w ponad 200 krajach. 43 WSPIERANIE DEMOKRACJI W POLSKIEJ POLITYCE ZAGRANICZNEJ Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) jest dla Polski ważnym uczestnikiem budowy zaufania i wzmacniania bezpieczeństwa, a ponadto również instrumentem tworzenia istotnego katalogu zobowiązań dot. przestrzegania praw człowieka, zasad demokratycznych i rządów prawa (tzw. wymiar ludzki OBWE). Istotny przejaw poparcia Polski dla działań ODIHR, poza wsparciem politycznym udzielanym przez Polskę na forach OBWE i w kontaktach dwustronnych, stanowi finansowanie projektów, a także zapewnienie prestiżowej siedziby w Warszawie. W 2013 r. Polska przekazała prawie 40 tys. EUR na monitorowanie spraw karnych, którymi objęta została część byłej elity władzy w Gruzji (projekt Improving Georgia’s Justice System through Trial Monitoring). Zobowiązania te, wraz z instytucjami powołanymi do monitorowania ich implementacji i wspierania państw w tym zakresie, stanowią dobrą podstawę dla działań Polski na rzecz promowania demokracji, szczególnie na obszarze postradzieckim, oferując dodatkowe narzędzia realizacji polityki zagranicznej RP. Ponadto Polska wpłaciła w latach 20132014 prawie 80 tys. EUR na fundusz umożliwiający szerszy udział obserwatorów wyborczych z krajów mniej zamożnych (projekt Fund for Enhancing the Diversification of Election Observation Missions). Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (ODIHR) Kluczowym elementem wsparcia Polski dla działań demokratyzacyjnych ODIHR jest również udział obserwatorów polskich w misjach wyborczych OBWE, np. podczas wyborów prezydenckich (łącznie 116 obserwatorów) i parlamentarnych (łącznie 44 obserwatorów) na Ukrainie w 2014 r. ODIHR to podstawowa instytucja OBWE odpowiedzialna za monitorowanie implementacji zobowiązań państw w wymiarze ludzkim. Aktywność Biura koncentruje się m.in. na: obserwacji wyborów, pomocy w budowie instytucji demokratycznych, realizacji programów promujących społeczeństwo obywatelskie, działaniach na rzecz wolności wypowiedzi oraz na przeciwdziałaniu nietolerancji i dyskryminacji. Stale podtrzymujemy naszą pozytywną i otwartą postawę wobec działań monitoringowych podejmowanych przez ODIHR w Polsce, zarówno w zakresie praktyki funkcjonowania instytucji państwa, jak i podejmowanych inicjatyw legislacyjnych (np. w kwestii wyborów powszechnych, przestrzegania prawa do zgromadzeń). Istotnym elementem prac ODIHR są wytyczne i rekomendacje obejmujące wybrane aspekty problematyki praw człowieka. 44 PIERWSZY RAPORT – POLSKA AGENDA DEMOKRATYZACYJNA niejszych w Europie forów debaty międzynarodowej na temat swobód obywatelskich i demokratyzacji. Istotne znaczenie ma liczny (z równym dostępem do głosu) udział NGOs. Spotkanie stanowi doskonałą okazję do dzielenia się doświadczeniami oraz do prezentacji polskiego stanowiska wobec najistotniejszych kwestii dotyczących praw człowieka i demokratyzacji oraz osiągnięć w tym zakresie, jak również utrzymania szerokich kontaktów nieformalnych z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego. Polska stale angażuje się w projekty realizowane przez ODIHR we współpracy z państwami uczestniczącymi (np. nauczanie nt. Holokaustu, zwalczanie nietolerancji i dyskryminacji). Dzięki obecności ODIHR w Warszawie, stolica Polski jest również miejscem organizacji corocznego Spotkania Przeglądowego Wymiaru Ludzkiego (HDIM). Dwutygodniowa konferencja, gromadząca polityków, ekspertów i działaczy społecznych, zajmujących się tematyką praw człowieka, jest jednym z najważ- Poza wspieraniem ODIHR Polska jest także zaangażowana we wspieranie działalności i możliwości efektywnego funkcjonowania Wysokiego Komisarza ds. Mniejszości Narodowych oraz Przedstawiciela OBWE ds. Wolności Mediów, Podsekretarz Stanu – Henryka Mościcka-Dendys 45 WSPIERANIE DEMOKRACJI W POLSKIEJ POLITYCE ZAGRANICZNEJ rach zainteresowania obu instytucji oraz dla popularyzacji standardów międzynarodowych w zakresie praw człowieka. uznając ich działania za szczególnie istotne dla monitorowania przestrzegania przez państwa zobowiązań w obsza- Podczas 124. sesji Komitetu Ministrów Rady Europy przemawia Podsekretarz Stanu MSZ – Henryka Mościcka-Dendys Wspieranie demokracji jako element współpracy bilateralnej Polsko-Amerykański Dialog Demokratyzacyjny (PADD) pod przewodnictwem członka kierownictwa Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP i Departamentu Stanu USA. PADD to szczególna formuła współpracy pomiędzy Warszawą a Waszyngtonem w zakresie tematyki demokratyzacyjnej i rozwojowej. W trybie ciągłym mają miejsce liczne kontakty robocze oraz wideokonferencje. We współpracę po obu stronach, poza czynnikami rządowymi, zaangażowane są organizacje półrządowe (m.in. Fundacja Solidarności Międzynarodowej czy United States Agency for International Development) oraz pozarządowe. Polska jest jedynym krajem, z którym USA prowadzą stałe, sformalizowane konsultacje o charakterze partnerskim, dotyczące współpracy na rzecz państw dążących do demokracji i w których demokracja jest zagrożona. PADD zainicjowano 3 marca 2011 r. w czasie spotkania ówczesnego Ministra Spraw Zagranicznych, Radosława Sikorskiego z Sekretarz Stanu, Hilary Punktem kulminacyjnym PADD są doroczne spotkania grup konsultacyjnych 46 PIERWSZY RAPORT – POLSKA AGENDA DEMOKRATYZACYJNA Clinton w Waszyngtonie. Dotychczas odbyły się cztery edycje PADD. wieka na Białorusi, aktywności w ramach Wspólnoty Demokracji, Partnerstwa Wschodniego i Europejskiego Funduszu na rzecz Demokracji (EED). Spotkanie zorganizowane w maju 2014 r. w Waszyngtonie poświęcone było wschodniemu wymiarowi sąsiedztwa UE, w tym głównie krajom Partnerstwa Wschodniego. Ponadto minister spraw zagranicznych Szwecji Carl Bildt znalazł się w gronie 15 wybitnych osobistości (tzw. Nominatorów), którzy proponowali w 2014 r. kandydatów na pierwszego laureata Nagrody Solidarności im. L. Wałęsy. Dialog na rzecz demokracji z innymi państwami Polska poparła także szwedzko-fińską inicjatywę utworzenia Europejskiego Instytutu Pokoju, który ma działać na rzecz promowania pokojowego rozwiązywania konfliktów drogą mediacji i nieformalnego dialogu. Współpraca polsko-szwedzka Szwecja należy do najbliższych partnerów Polski w działaniach na rzecz umacniania demokracji na świecie. Priorytetowe znaczenie dwustronnej współpracy w tym obszarze uzgodniono w maju 2011 r. w Deklaracji o współpracy politycznej między Polską a Szwecją w dzie dzinach o znaczeniu strategicznym. Współpraca polsko-kanadyjska Polsko-kanadyjska współpraca w dziedzinie demokratyzacji podlega systematycznemu wzmocnieniu i konsolidacji. Obszarem wspólnego zainteresowania są wybrane państwa Partnerstwa Wschodniego (przede wszystkim Ukraina i Białoruś). W trakcie wizyty w Polsce w kwietniu 2014 r. Minister Spraw Zagranicznych Kanady, John Baird ogłosił decyzję o finansowym wsparciu (kwotą w wysokości prawie 10 mln CAD) dwóch polskich projektów na rzecz demokratyzacji Ukrainy, administrowanych przez Fundację Solidarności Międzynarodowej i Europejski Fundusz na rzecz Demokracji. Ofertę pomocową uzupełnia polskokanadyjski mechanizm wzmocnionej współpracy wobec Ukrainy, nad którym prace zostały sfinalizowane w kwietniu 2014 r. Minister spraw zagranicznych Szwecji Carl Bildt jako Nominator w I edycji Nagrody Solidarności im. L. Wałęsy Wspólne zaangażowanie polskoszwedzkie odnosi się w szczególności do wspierania demokracji i praw czło- W kontekście relacji dwustronnych istotne miejsce zajmuje także kwestia 47 WSPIERANIE DEMOKRACJI W POLSKIEJ POLITYCE ZAGRANICZNEJ •02.12.2014 – w Warszawie seminarium Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych V4+Korea (doświadczenia procesu transformacji i możliwości wykorzystania go na potrzeby zjednoczenia Półwyspu Koreańskiego), •16.12.2014 r. wizyta Ministrów SZ V4 w Kijowie. umacniania demokracji na Białorusi, czego wyrazem jest kanadyjskie wsparcie finansowe dla TV Belsat (287 tys. PLN w 2012 r., 450 tys. PLN w 2013 r.). Współpraca w ramach Grupy Wyszehradzkiej (V4) Współpracy na rzecz demokracji służą działania podejmowane w szczególności na rzecz Partnerstwa Wschodniego i współpracy z Bałkanami Zachodnimi. Współpraca polsko-indonezyjska Wspieranie demokracji stanowi istotny punkt Polsko-Indonezyjskiego Dialogu Międzywyznaniowego i Międzykulturowego. Dotychczas odbyły się trzy edycje Dialogu. Część z nich wiąże się z zaangażowaniem programów i środków Międzynarodowego Funduszu Wyszehradzkiego (IVF). Od kilku lat IVF wspiera współpracę państw V4 z krajami trzecimi. W 2012 r. uruchomiony został program grantowy przeznaczony dla państw Partnerstwa Wschodniego tzw. V4EaP (z rocznym budżetem ok. 1,5 mln EUR). I edycja miała miejsce w październiku 2011 r. w Krakowie, II edycja – w maju 2013 r. w Dżakarcie. Natomiast III edycja Dialogu odbyła się w listopadzie 2014 r. w Białymstoku. Motywem przewodnim białostockiej edycji Dialogu było hasło: Młodzi w dialogu międzykulturowym i międzyreligijnym. Głównym celem programu jest dzielenie się know-how państw V4 w zakresie przemian, demokratyzacji oraz współpracy regionalnej, w szczególności poprzez budowę i rozwijanie społeczeństwa obywatelskiego, a także wspieranie współpracy między lokalnymi rządami, uczelniami i osobami prywatnymi. IV edycja Polsko-Indonezyjskiego Dialogu Międzywyznaniowego i Międzykulturowego jest planowana na 2016 r. w Indonezji. Celem kolejnych edycji tej polsko-indonezyjskiej inicjatywy jest rozwój dialogu międzywyznaniowego i międzykulturowego jako kluczowego instrumentu w budowaniu tolerancji i wzajemnego zrozumienia oraz pokonywania uprzedzeń. W drugiej połowie 2014 r. przeprowadzono przykładowe spotkania V4, których problematyka dotyczyła również kwestii demokratyzacyjnych: •17.07.2014 – w Bratysławie spotkanie Ministrów SZ w formacie V4+Korea Płd., •05-07.10.2014 – we Lwowie spotkanie V4+Ukraina wiceministrów SZ, •15.10.2014 – Bratysława – spotkanie wiceministrów SZ V4 poświęcone polityce rozwojowej, •30-31.10.2014 – w Bratysławie spotkanie Ministrów SZ V4+Bałkany Zachodnie, Organizatorom zależy również na ukazaniu możliwości osiągnięcia synkretyzmu pomiędzy demokracją, polityką i religią. W Dialogu uczestniczą eksperci ze świata nauki, religii i polityki, reprezentujący Polskę, Indonezję oraz inne kraje z Azji, Afryki i Bliskiego Wschodu. 48
