PUP Opštine Plav-tekst

Transcription

PROSTORNO - URBANISTIČKI PLAN
OPŠTINE PLAV
Naručilac:
Obrađivač:
Opština Plav
“Planet Cluster“ Madrid
maj, 2014.godine
„Montenegroprojekt“ Podgorica
PROSTORNO - URBANISTIČKI PLAN OPŠTINE PLAV
Naručilac Plana : Opština Plav
Obrađivač :
"Planet Cluster" Madrid i
"Montenegroprojekt" Podgorica – lic.br.12-614/1
Koordinatori izrade Plana: LAMP i opština Plav
Koordinator iz opštine Plav: Dževat Musić, dipl.ecc
Koordinator LAMP projekta : Nikola Petrović dipl.prav.
RADNI TIM :
Prostorno i
urbanističko planiranje:
mr Jadranka Popović,dipl.ing.arh.urb. – vođa tima
- lic.br.05-3231/0 - odgovorni planer
Antonio Jansana Vega, arhitekta, planer – vođa tima
Svetlana Ojdanić,dipl.prost.planer
Petar Popović, dipl.ing.arh.
- lic.br.01-25/6 - planer
Eldin Kolić ing.građ. - saradnik
Srđan Marsenić,građ.tehn.- saradnik
Životna sredina:
Snežana Laban, dipl.ing.pejz.arh.
- lic.br.01-1554/07- odgovorni planer
dr Mihailo Burić dipl.ing.hidrogeologije i inženjerske geologije
Plan predjela :
Pejzažna arhitektura:
Nađa Skrobanović dipl.ing.šum.pejz.arh - saradnik
Poljoprivreda:
mr Nebojša Veličković, dipl.ing.poljoprivrede
Turizam:
prof.dr Andriela Vitić-Ćetković, doktor ekonomskih nauka
(naučna oblast marketing u turizmu)
Šumarstvo:
dr Milić Čurović, dipl.ing.šumarstva
- br.13936
Saobraćaj:
Zoran Dašić, dipl. ing.građ.
- lic.br.05-1125/06-3 - odgovorni planer
Elektroenergetika:
Nada Dašić,dipl.ing.el
Hidrotehnika:
Nataša Novović, dipl.ing.građ.
Elektronske komunikacije: Željko Maraš, dipl.ing.el.
Ekonomska analiza:
Rade Gregović dipl.ecc
- lic.br.1201-9227/1
2
Zaštita kulturnih dobara:
Zaštita od požara:
Hidrologija i geologija:
dr Lenka Bulatović, dipl.arheolog
dr Batrić Milanović, dipl.el.ing. – lic.br.01-9459/1
dr Mihailo Burić dipl.ing. hidrogeologije i inženjerske geologije
Stručnjak za GIS :
Nada Dašić dipl.ing.el.
Strateška procjena uticaja: mr Vasilije Bušković dipl.biolog
- br.175 - vođa tima za izradu SPU
Direktor
Vasilije Đukanović dipl.pravnik
3
Radni tim za izradu Analitičko-dokumentacione osnove Plana:
1.Studija prirodnih uslova i Studija predjela za Prostorno urbanistički plan Opštine Plav
Obrađivač: “Planet Cluster“ Madrid
Podgorica, maj 2012.godine
prof dr Mihailo Burić,
dipl.inž.hidrogeologije i inženjerske geologije,
Licence: zivotna sredina,prostorno planiranje, geotehnika i inzenjerska geologija, vodoprivreda i
hidrogeologija
Snežana Laban,dipl.ing.pejz.arh.
mr Jadranka Popović,dipl.ing.arh.urb.
2. Analiza planske dokumentacije
Podgorica,maj 2012.god.
Svetlana Ojdanić ,dipl.prost.planer
3. Elektroenergetika
Podgorica,maj 2012.god
Nada Dašić ,dipl.ing.el.
4. Hidrotehnika
Nataša Novović dipl.ing.građ.
5. Saobraćaj
Obrađivač: Dašić Zoran, dipl. ing.građ.
6. Telekomunikaciona infrastruktura
Obrađivač: MM PROJEKT d.o.o
Željko Maraš,dipl.ing.el.
7. Socioekonomska analiza opštine Plav
Obrađivač: CEED CONSULTING DOO Podgorica
Podgorica, februar 2013. god.
4
dr Dragana Radević, dipl. ecc
Mihailo Zečević, dipl. ecc.
dr Dragica Mijanović, dipl. geograf
mr Slavica Nikolić, dipl. ecc
mr Jasna Žarković, , dipl. ecc
mr Darko Pekić, dipl. ecc
mr Andrijana Drobnjak, dipl. ecc
mr Dragana Mileusnić, dipl. geograf
Milan Kovačević, dipl. ecc
8. Bazna studija zemljišne politike Plava
Obrađivač: CEED CONSULTING DOO Podgorica
Podgorica, februar 2013. god.
dr Dragana Radević, dipl. ecc
mr Darko Pekić, dipl. ecc
Mihailo Zečević, dipl. ecc.
mr Slavica Nikolić, dipl. ecc
mr Jasna Žarković, dipl. ecc
mr Andrijana Drobnjak, dipl. ecc
mr Dragana Mileusnić, dipl. geograf
Milan Kovačević, dipl. ecc
9. Studija zaštite kulturnih dobara
“Planet Cluster“ Madrid
Podgorica, avgust, 2012.god.
dr Lenka Bulatović,dipl.arheolog
Sanja Šoljaga
mr Jadranka Popović, dipl.ing.arh.urb.
Snežana Laban, dipl.ing.šum.pejz.arh.
Nada Dašić, dipl.ing.el
Svetlana Ojdanić, dipl.prost.planer
Petar Popović, dipl.ing.arh.
10.Održivi razvoj turizma
prof.dr Andriela Vitić-Ćetković, doktor ekonomskih nauka
Podgorica, septembar 2013.god.
5
U IZRADI PLANA UČESTVOVALI:
Predstavnici Sekretarijata za uređenje prostora i održivi razvoj:
Dževat Musić, Harun Redžić, Tahir Gjobalaj, Izet Hadžimušović, Galjo Purišić, Dragomir Radenović,
Mehmed Markišić
Predstavnici Foruma građana i članovi radnih grupa
LAMP tim :
Nikola Petrović, dipl.pravnik
Petar Živković, dipl.inž.maš. Menadžer LAMP projekta
Nikola Jovović, dipl.politikolog
Dragan Cvetković, dipl.inž.građ.
Mirjana Čizmović, dipl.mat.
Sonja Laković
Marina Izgarević
Predstavnici Ministarstva održivog razvoja i turizma :
mr Sanja Lješković Mitrović – dipl.pejz.arh. Direktorica Direktorijata za uredjenje prostora Ministarstvo
održivog razvoja i turizma
Željko Božović – dipl.prost.planer
Igor Vujačić – dipl.ing.arh.
Branka Petrović – dipl.ing.arh.
Nevena Daković
Nikoleta Brankovic, spec. sci.arh
Savjet za planiranje opštine Plav
Orhan Šahmanović, predsjednik Savjeta
Dževat Musić, koordinator
Rako Nikčević
dr Rifat Alihodžić
Tahir Gjonbalaj
Simo Matović
Slobodan Leković
Hamdija Šarkinović
Budislava Kuč
mr Šefkija Feratović
Zoran Mrdak
dr Zlatko Bulić
6
SADRŽAJ:
I PLANSKA RJEŠENJA KOJA SE ODNOSE NA CIJELU OPŠTINU............................................................................. 9
1.POLAZNE OSNOVE......................................................................................................................................................................... 9
1.1.OPIS GRANICA PUP-A ................................................................................................................................................................. 9
1.2.PLANSKI PERIOD ....................................................................................................................................................................... 10
1.3.PRAVNI I PLANSKI OSNOV ZA IZRADU PUP-A................................................................................................................................ 10
1.4.PROGRAMSKI ZADATAK.............................................................................................................................................................. 10
2.REGIONALNA DIMENZIJA PROSTORNOG RAZVOJA OPŠTINE .............................................................................................. 11
2.1.PROSTORNI PLAN CRNE GORE DO 2020.GOD. ............................................................................................................................ 12
2.2.OBAVEZE, USLOVI I SMJERNICE IZ OSTALIH PLANSKIH DOKUMENATA VIŠEG REDA I SUSJEDNIH PODRUČJA ....................................... 19
2.3.POLOŽAJ I PRAVCI RAZVOJA LOKALNE SAMOUPRAVE U ODNOSU NA SUSJEDNE JEDINICE LOKALNE SAMOUPRAVE I U ODNOSU NA CIJELU
DRŽAVU .......................................................................................................................................................................................... 22
3.OCJENA POSTOJEĆEG STANJA PROSTORNOG UREĐENJA................................................................................................. 24
3.1.PRIRODNI RESURSI.................................................................................................................................................................... 24
3.2.STANOVNIŠTVO ......................................................................................................................................................................... 31
3.3.MREŽA I FUNKCIJE NASELJA ....................................................................................................................................................... 33
3.4.SAOBRAĆAJ I INFRASTRUKTURNI SISTEMI .................................................................................................................................... 53
3.5.ŽIVOTNA SREDINA ..................................................................................................................................................................... 75
3.6.PRIRODNA I KULTURNA DOBRA ................................................................................................................................................... 84
3.8.EKONOMSKO – DEMOGRAFSKA ANALIZA...................................................................................................................................... 88
3.9.SINTEZNI PRIKAZ STANJA UREĐENJA PROSTORA .......................................................................................................................... 91
4.CILJEVI PROSTORNOG RAZVOJA.............................................................................................................................................. 97
4.1.OPŠTI I POSEBNI CILJEVI ............................................................................................................................................................ 99
4.2.CILJEVI RAZVOJA PO POJEDINIM OBLASTIMA .............................................................................................................................. 101
5.PLANIRANO RJEŠENJE ORGANIZACIJE, UREĐENJA I KORIŠĆENJA PROSTORA ............................................................ 102
5.1.PROSTORNI KONCEPT (ORGANIZACIJA) .................................................................................................................................... 102
5.2.NAMJENA POVRŠINA ................................................................................................................................................................ 102
5.3.UREĐIVANJE, IZGRADNJA I KORIŠĆENJE PROSTORA ................................................................................................................... 111
5.4.PLAN PREDJELA SA SMJERNICAMA ZA PEJZAŽNO OBLIKOVANJE PROSTORA.................................................................................. 174
6.SMJERNICE ZA SPROVOĐENJE PLANSKOG DOKUMENTA.................................................................................................. 203
6.1.SMJERNICE ZA DALJU PLANSKU RAZRADU (OBLICI INTERVENCIJA) ............................................................................................... 203
II PLANSKA RJEŠENJA KOJA SE ODNOSE NA URBANA PODRUČJA................................................................. 216
1. OPŠTINSKI CENTAR PLAV........................................................................................................................................................ 217
1.1.REALIZACIJA DOSADAŠNJIH PLANSKIH RJEŠENJA ....................................................................................................................... 217
1.2.PROJEKCIJA ORGANIZACIJE I UREĐENJA PROSTORA S ORJENTACIONIM POTREBAMA I MOGUĆNOSTIMA KORIŠĆENJA I NAMJENAMA
POVRŠINA ..................................................................................................................................................................................... 221
2. SEKUNDARNI OPŠTINSKI CENTAR GUSINJE (PO PPCG ZNAČAJAN LOKALNI CENTAR) ........................................................... 263
POVRŠINA ..................................................................................................................................................................................... 264
3. SEKUNDARNI OPŠTINSKI CENTAR MURINO (PO PPCG LOKALNI CENTAR) ............................................................................. 282
POVRŠINA ..................................................................................................................................................................................... 283
III SMJERNICE ZA UREĐENJE I IZGRADNJU PROSTORA U RURALNIM NASELJIMA ........................................ 302
1.SMJERNICE ZA PLANIRANJE, GRAĐENJE I UREĐENJE SEOSKIH (RURALNIH) NASELJA .................................................. 302
2.IZGRADNJA IZVAN GRAĐEVINSKOG ZEMLJIŠTA U NASELJIMA ....................................................................................................... 305
3.IZGRADNJA U OKVIRU GRAĐEVINSKOG PODRUČJA SEOSKIH NASELJA ......................................................................................... 309
7
I PLANSKA RJEŠENJA KOJA SE ODNOSE NA CIJELU OPŠTINU
8
I PLANSKA RJEŠENJA KOJA SE ODNOSE NA CIJELU OPŠTINU
1.POLAZNE OSNOVE
1.1.Opis granica PUP-a
Planom je obuhvaćena cjelokupna teritorija Opštine Plav u administrativnim granicama iste, čija je površina 486 km2. U granicama
Opštine je Nacionalni park Prokletije koji se razrađuje posebnim planskim dokumentom višeg reda (Prostornim planom posebne
namjene NP Prokletije). Sve analize su obuhvatile cjelokupan prostor, a date su Preporuke za izradu PPPN u smislu ukupnog
razvoja Opštine, povezivanja prostora i zajedničkih funkcija.Granica PUP-a je data na Grafičkom prilogu br.1 Topografska pologa
sa granicom PUP-a.
Geografsko – saobraćajno - administrativni položaj
Opština Plav nalazi se u jugoistočnom dijelu Crne Gore, neposredno do granice prema Albaniji i Kosovu. Teritorija Opštine
smještena je u izvorišnim tokovima Lima i Pećke Bistrice, između Prokletijskih planina, u kojima dinarske planine dostižu visinsku
kulminaciju. Preko planinskih visova, sa južne i jugozapadne strane pruža se državna granica prema Albaniji, a sa istočne strane,
granica prema Kosovu. Geografske koordinate su 42° 35′ 29” N i 19° 56′ 26” E. Teritorija Opštine se prostire u pavcu sjeveroistok –
jugozapad. Zahvata središnji dio masiva Prokletija karakteristlčnog po razuđenosti reljefa, brojnim visovima, klisurama, strmim
padinama i drugim prirodnim fenomenima
Na osnovu Zakona o nacionalnim parkovima (Sl. list 56/09), Prokletije su proglašene petim Nacionalnim parkom u Crnoj Gori na
površini od 16 638 ha.
Teritorija Opštine predstavlja posebnu prirodnu - geografsku i administrativnu cjelinu, čije se administrativne granice najvećim
dijelom podudaraju sa prirodnim. Centralni dio Opštine čini plavsko - gusinjska kotlina, koja je, Limskom dolinom, prirodno otvorena
prema sjeveru. Čitav predio je blago nagnut prema sjeveru, kuda vode i svi rječni tokovi, kao i najvažniji put dolinom Lima.
Opština se sa južne i jugoistočne strane graniči sa Albanijom u dužini od 56km, sa jugoistočne strane sa Kosovom, u dužini od 34
km. Sa sjeverne strane graniči se sa opštinom Berane u dužini 16,7km, a sa sjeverozapadne strane sa opštinom Andrijevica u
dužini od 21,2km. Granica opštine Plav duga je 114,78 km.
Grad Plav se nalazi na prosječnij nadmorskoj visini od oko 945 mnm. Skoncentrisan je oko Plavskog jezera i izvorišta rijeke Lim.
Gusinje je drugo po veličini naselje na teritoriji opštine Plav i nalazi se jugozapadno od Plava, na sastavku rijeka Grnčara i Vruje na
nadmorskoj visini od 925 mnm, ispod gorostasnih Prokletija, nadomak granice sa Albanijom.
Najveći planinski vrh na teritoriji plavske opštine po nekim podacima je i najveći vrh Crne Gore - Zla kolata - 2 534mnm, dok je po
podacima Monstata, najveći vrh na Prokletijama - Maja Rosit (Rosni vrh - 2 524mnm).
Plavsko - gusinjska kotlina predstavlja najdublji i najveći lednički oblik na Prokletijskim planinama. Dužina kotline iznosi oko 25km,
a širina oko 5km i prostire se u smjeru sjever – jug.
Plavsko jezero, najveće ledničko jezero u Crnoj Gori, čija površina iznosi 1, 99km2, nalazi se na 906 mnm, sa maksimalnom
dubinom 9,15m. Maksimalna dužina jezera je preko 2000m, a širina oko 1500 m. Površina neposrednog sliva je preko 4 km2.
Plavsko jezero je protočnog tipa. Osnovna obilježja vodnog bilansa daju mu pritoka Ljuča sa svojim slivom (pritoke Vruja i Grnčar) i
otoka Lim, čije izvorište predstavlja upravo ovo jezero;
Doline rjeke Lim i njenih pritoka svojim oblicima i pravcima pružanja predstavljaju prirodnu predispoziciju za vezu sa susjednim
oblastima i unutrašnje veze. Rijeka Lim je okosnica na koju se vezuju ostali sekundarni pravci;
Prostor Opštine pripada Crnomorskom slivu, odnosno slivu rijeke Lim.
Prigranični položaj opštine Plav, teška prohodnost planinskog masiva Prokletija i drugotrajna izolovanost susjedne države Albanije,
uslovili su da je područje opštine Plav, u okviru Crne Gore i šire, ostalo izolovano i periferno u odnosu na mreže naselja i
saobraćajnica.
Najznačajnije drumske saobraćajnice su magistralni pravac M-9, koji vodi od Kolašina preko Andrijevice do Murina, pa dalje prema
Peći i regionalni put R-9, koji vodi od Murina do Gusinja. Plav je udaljen od glavog administrativnog centra države i aerodroma Podgorice 180km, od luke Bar 232km, a od Bijelog Polja gdje je želježničko čvorište, 73 km.
Opština Plav pripada Sjevernom regionu Crne Gore, po prostoru spada u red opština srednje veličine i zauzima 3,5% teritorije Crne
Gore. Opštinski centаr Plav predstаvljа glаvni uprаvni, ekonomski, privredni i kulturni centаr Opštine, kome direktno i indirektno
grаvitirаju svа nаseljа. Glаvni rаzvojni centаr je Plav. Opština Plav je dvanaesta po veličini u Crnoj Gori, ima 3 mjesna centra (dva
urbanog karaktera - Plav i Gusinje), 7 mjesnih zajednica i 23 naselja.
9
1.2.Planski period
Plan se donosi za period do 2020. godine, sa smjernicama za postplanski period do 2025. godine.
1.3.Pravni i planski osnov za izradu PUP-a
Pravni osnov za donošenje Odluke o izradi prostorno - urbanističkog plana Opštine Plav sadržan je u članu 31 stav 2 Zakona o
uredjenju prostora i izgradnji objekata („Sl.list CG“, br. 51/08) kojim je propisano: “izradi lokalnog planskog dokumenta pristupa se
na osnovu odluke koju donosi izvršni organ lokalne samouprave“.
Prostorno - urbanistički plan lokalne samouprave je najvažniji planski dokument, te je donošenje istog obavezno. Ovim Planom
odredjuju se ciljevi i mjere prostornog i urbanističkog razvoja lokalne samouprave u skaldu sa planiranim ekonomskim, socijalnim,
ekološkim i kulturno-istorijskim razvojem.
Predsjednik Opštine Plav, donio je 24.09.2010.g.Odluku o o izradi Prostorno - urbanističkog plana Opštine Plav broj :031-1550 .
Sastavni dio ove Odluke predstavlja Programski zadatak za izradu Prostorno-urbanističkog plana Opštine Plav i Odluka o izradi
Strateške procjene uticaja na životnu sredinu za prostor Prostorno - urbanističkog Plana Opštine Plav.
Programski zadatak za izradu Prostorno-urbanističkog plana Opštine je polazna, stručna osnova za izradu Prostorno-urbanističkog
plana Opštine Plav (u daljem tekstu: PUP) i Strateške procjene uticaja Prostorno-urbanističkog plana opštine Plav na životnu
sredinu (u daljem tekstu: SPU).
Pored Zakona o uređenju prostora i izgradnji objekata i Pravilnika o bližem sadržaju i formi planskog dokumenta, kriterijumima
namjene površina, elementima urbanističke regulacije i jedinstvenim grafičkim simbolima, u izradi PUP-a potrebno je pridržavati se
državnih planskih i strateških dokumenata, međunarodnih sporazuma i konvencija, crnogorskog zakonodavstva.
1.4.Programski zadatak
Programskim zadatkom za izradu Prostorno – urbanističkog plana opštine Plav sa strateškom procjenom uticaja na životnu sredinu
definisan je zahvat i površina zahvata Plana (486 km2), vremenski horizont za koji se radi kao i opšti i posebni ciljevi njegove
izrade.Zaključak iznesen u Programskom zadatku je da “ je priroda područja opštine Plav još uvijek sačuvana od ozbiljne
devastacije u svom prvobitnom stanju. Uglavnom je to zahvaljujući izolovanosti područja, malom nivou urbanizacije i slaboj
privrednoj razvijenosti, odnosno malom stepenu industrijalizacije i odsustvu “prljavih” tehnologija.
Ipak, uočavaju se sve veće posljedice djelovanja čovjeka u prostoru, prevashodno kroz neracionalno ili neadekvatno gazdovanje
šumom kao i zagađivanje životne sredine otpadom i otpadnim vodama”.
„Pregled i procjena raspoložive postojeće dokumentacije i podloga od značaja za izradu planskog dokumenta zasnivaju se na
planskoj, razvojnoj, tehničkoj i drugoj građi (planovi, studije, strategije, programi, projekti, katastarski podaci, statistička građa,
ankete, brošure, podloge, istorijska dokumentacija, internet prezentacije, foto-video dokumentacija i drugi informacionodokumentacioni podaci i elementi sa stanovišta upotrebljivosti za izradu PUP), uključujući i analizu-koordinaciju donatorskih
aktivnosti: UNDP, GTZ i drugih“
Osim planskog rješenja za prostor cijele Opštine, definisana su naselja za koje treba uraditi Generalna urbanistička rješenja.
To je Gusinje za koje je rađen Plan uređenja naselja, ali u širim granicama i Murino za koje postoji Plan uređenja naselja.
Data su uputstva na koje prostore treba obratiti naročitu pažnju, a to su: prostor koji obuhvata sadašnji Detaljni urbanistički plan
Plavsko jezero,sa predlogom proširenja, tako da obuhvati cjelokupnu obalu Jezera i njegovu valorizaciju kao najtnačajnijeg resursa
za razvoj ljetnjeg turizma (kupališni i drugi vidovi turizma); prostor Bogićevice kao dijela visokoplaninskog prostora koji zauzima
centralnu poziciju u okviru crnogorskih Prokletija i njegovu valorizaciju kao najznačajnijeg resursa za razvoj zimskog turizma;
proctor Grebaja koji zauzima značajnu poziciju za razvoj alpinističkog i drugih vidova turizma i prostor sa obje strane regionalnog
puta Murino - Gusinje, zbog velikog interesovanja za gradnju.
U skladu sa Programskim zadatkom, izrada Prostorno - urbanističkog plana i Strateške procjene uticaja se ostvaruje u saradnji sa
ključnim zainteresovanim stranama, kroz sedam faza:
Faza I:
Faza II:
Faza III:
Faza IV:
Faza V:
Faza VI:
Faza VII:
Pripremni poslovi;
Analiza postojećeg stanja;
Izrada više scenarija i odabir najpovoljnijeg u saradnji sa ključnim zainteresovanim stranama;
Izrada Prednacrta plana;
Izrada Nacrta plana i pribavljanje mišljenja nadležnih ministarstava, institucija na državnom i lokalnom nivou;
Javna rasprava;
Izrada Predloga plana.
Programskim zadatkom je definisana izrada generalnog urbanističkog rješenja za opštinsko središte i za važnija opštinska naselja,
a za područja Bogićevice i Grebaja, koja u potpunosti ili djelimično pripadaju NP Prokletije, izrada Urbanističkog projekta.Razrada
prostora u okviru NP nije u skladu sa Zakonom, a posebno treba naglasiti da su Urbanistički projekti planovi detaljne razrade sa
idejnim rješenjima objekata i ne rade se na nivou PUP-a.
10
Proces izrade Strateške procjene uticaja na životnu sredinu vodi se paralelno sa navedenim koracima izrade Plana.
U skladu sa Programskim zadatkom, Planski dokument je rađen u digitalnom formatu kompatibilnom sa GIS-om koji implementira
Ministarstvo uredjenja prostora i zaštite životne sredine, uz korišćenje propisanog skupa simbola i propisanog formata datoteke,
odnosno u licenciranom programu AutoCAD Map 3D 2013.Napominjemo da je analogna verzija ovako rađenog Plana morala biti
prilagođena za uvid, ali da se obavezno mora koristiti elektronska verzija u kojoj su sadržani (u tabelama ) svi detaljni podaci o
planiranim sadržajima.
Za “čitanje” i sprovođenje plana je neophodno koristiti kompatibilne programe.
Proces izrade Predloga Plana:
Izrada Predloga Plana je tekla kroz sedam faza ( koraka ) .
Proces izrade Strateške procjene uticaja na životnu sredinu vođen je paralelno sa navedenim koracima izrade Plana.
U svim fazama, kroz rad na radionicama sa Forumom građana i radnim grupama, kroz javne prezentacije i rasprave, uključena je
javnost Opštine.
Inicijative, predlozi i materijali prikupljeni u tom postupku, kao i primjedbe na Nacrt planskog dokumenta u toku javne rasprave
razmotreni su i u skladu sa stručnom ocjenom ugrađeni u planski dokument.
U planski dokument su ugrađene i preporuke iz mišljenja ustanova, institucija, javnih preduzeća dostavljene u postupku ocjene
Nacrta Plana.
Problemi u postupku izrade Plana :
1.
S obzirom da se planski dokument radi u GIS sistemu,odnosno na osnovu preciznih geografsko-prostornih podataka,
veliki problem su se pojavili zbog potrebe unosa podataka koje ustanove institucije i javna preduzeća posjeduju u analognom obliku
pa čak i ne posjeduju grafičke podatke (podzemni i nadzemni vodovi elektroinstalacija, hidrotehničkih instalacija i dr.).
2.
U opštini Plav je na snazi popisni katastar, a ne katastar zemljišta, te su i podaci o vlasništvu popisni osim u manjem
dijelu teritorije opštine (označeno zelenom bojom na karti – Slika 2). U postupku sprovođenja plana, moraju se pratiti novi
katastarski podaci i preuzeti kada budu urađeni za preostali dio teritorije, te u skladu s njima provjeriti planska rješenja.
Slika 2 Pregled digitalizovanih katastarskih planova (izvor:Uprava za nekretnine,Srednjoročni program radova na premjeru i izradi
katastra nepokretnosti za period 2008-2013.god.)
3.
Opština ne raspolaže planovima koje je u skladu sa zakonima za određene oblasti bila u obavezi da uradi, kao što je
popis bespravno izgrađenih objekata, popis kulturnih dobara, Lokalni ekološki plan, Plan upravljanja otpadom, Lokalni energetski
plan, Programi uređenja zemljišta, Stanje životne sredine i dr.
4.
Granica Nacionalnog parka Prokletije definisana je Prostornim planom Crne Gore i Zakonom opisno, ali nije sprovedena
u Upravi za nekretnine kao GIS podatak.Neophodno je ubrzti izradu Prostornog plana posebne namjene Nacionalnog parka , s
obzirom na značaj prostora za razvoj cijele Opštine, jer je veći dio prirodnih vrijednosti - Bogićevica, Hridsko jezero, dolina Grebaje
kao i šuma u ovom obuhvatu .
5.
Na osnovu popisnog katastra nije moguće u prostoru identifikovati bespravno izgrađene objekte, a do izrade Predloga
Plana nisu bili dostupni zvanični podaci ažurnih orto-foto snimka od strane Uprave za nekretnine. Za područje generalnih
urbanističkih rješenja definisane su smjernice u okviru detaljne razrade, u smislu obezbjeđenja ažurnih podloga za tretman
bespravno izgrađenih objekata.
11
Prostorno urbanistički plan opštine Plav neophodno je redovno, a najmanje jednom godišnje revidirati u sladu sa novim
demografskim kretanjima, katastarskim podacima, istraživanjima, opštinskim planovima i programima i potrebama Opštine.
Razlozi za to su:
-
usklađivanje sa planskim rješenjima PPPN NP Prokletije nakon njegove izrade, uspostavljanje prekogranične saradnje,
planska rješenja planova višeg reda PPCG, DPP Autoput Bar Boljari, koja su koncipirana na daljoj razradi i provjeri
(Generalni projekti saobraćajnica, Idejni projekti i dr. zbog definisanja trase) a koja nije do sada urađena,
uspostavljanje katastra zemljišta,
nedostatak određenog broja podataka i podloga u GIS sistemu.
S obzirom da je Plan rađen, prvi put u GIS sistemu, potrebna je “obuka i priprema” stručnih službi za korišćenje podataka , redovno
unošenje novih podataka u svim oblastima, kao i za kontrolu praćenja unosa novih podataka.
2. REGIONALNA DIMENZIJA PROSTORNOG RAZVOJA OPŠTINE
2.1.Prostorni plan Crne Gore do 2020.god.
Osnovne postavke Prostornog plana
Osnovne postavke Prostornog plana Crne Gore, definišu koncept dugoročnog prostornog razvoja Crne Gore na koji utiču brojni
komplementarni procesi: globalizacija, evropeizacija, liberalizacija, brzi razvoj informacione tehnologije, razvoj urbanih sistema,
podizanje ekološke svijesti i paradigma održivog razvoja. Prostor Crne Gore predstavlja osnovu za razvoj stanovništva, osmišljeno
korišćenje prostornih potencijala i očuvanje pejzažnih i bioloških raznolikosti, pri čemu regionalne posebnosti čine osnovu za
postizanje lokalne, regionalne i međunarodne prepoznatljivosti Crne Gore i njenih sastavnih područja.
Prostorni razvoj Crne Gore zasniva se na definisanim opštim principima i opštim ciljevima koji odražavaju te principe.
Kao opšti ciljevi za podsticanje ubrzanog ekonomskog razvoja Crne Gore, racionalne upotrebe zemljišta i prostora i valorizacije
pejzaža, odnosno principa održivog razvoja postavljenog u Nacionalnoj strategiji održivog razvoja Crne Gore, definisani su:
1. Ublažavanje regionalnih nejednakosti u ekonomskom i društvenom razvoju
2. Obezbjeđenje kvaliteta života u svim djelovima Crne Gore
3. Razvoj urbanih i ruralnih područja u skladu sa njihovim potencijalima i ograničenjima
4. Racionalno korišćenje prirodnih resursa
5. Integracija Crne Gore u Evropski region.
6. Razvoj i institucionalizacija prekogranične saradnje sa zemljama u okruženju kroz važne oblasti kao što su: regionalni ekonomski
razvoj, infrastruktura, zaštita životne sredine, i drugo.
7. Implementiranje postojećeh zakonskih rješenja i prostornoplanskih dokumenata kao i međunarodnih konvencija koje se odnose
na prostorni razvoj Crne Gore u širem smislu.
Pravci prostornog razvoja države Crne Gore u odnosu na okruženje opredeljuje se kroz savladavanje postojećih ograničavajućih
faktora i kroz mehanizme unutrašnjeg razvoja, kao i kroz budući razvoj prekograničnih razvojnih zona. Prioritetni zadaci u tom
smislu biće:
-
Poboljšanje drumske saobraćajne infrastrukture koja povezuje Crnu Goru sa susjednim državama;
Povećanje broja graničnih prelaza;
Rekonstrukcija i modernizacija željezničkih pruga koje povezuju Crnu Goru sa susjednim državama;
Usaglašavanje na međudržavnim nivoima u dijelu zaštite prirode i životne sredine i korišćenja prirodnih resursa sa
evropskim prostornim i strukturnim politikama i
Jače uvezivanje u regionalni elektroenergetski sistem i zajedničko korišćenje raspoloživih resursa.
Koncept organizacije uređenja i korišćenja prostora
Rеgionalna struktura Crne Gore diferencirana je prema geografskim karakteristikama, razmještaju prirodnih uslova za razvoj,
postojećim vezama između privrede i strukture naselja, opštem nivou razvoja i perspektiva za budići razvoj.
U pogledu regionalnih homogenosti prepoznatljiva su tri regiona u Crnoj Gori: Primorski region, Središnji region i Sjeverni region
kojem pripada i opština Plav.
U Sjevernom regionu, poljoprivreda je, iako angažuje značajan broj stanovništva, nedovoljno razvijena, a ostali prirodni resursi još
nijesu dovoljno aktivirani. Stanovništvo je koncentrisano u nekoliko urbanih centara u dolinama rijeka.
12
Karakterišu ga nizak stepen tehničke opremljenosti, nizak BDP, naslijeđeni industrijski kapaciteti kombinatskog tipa, nizak stepen
zaštite životne sredine, posebno prirodnih recipijenata, na jednoj strani, a izuzetne prirodne i kulturne vrijednosti pejzaža i bogastvo
vodama, na drugoj strani. Sadašnje prostorne strukture i uslovi u Sjevernom regionu zahtijevaju prostornu orijentaciju koja nudi
razvojne inpute, koje će ublažiti emigracione procese .
Utvrđani su :
- Razvojni koridori koji definišu područja duž kojih su koncentrisane osnovne razvojne aktivnosti.
- Razvojne zone kao područja međusobno povezanih gradova i naselja u kojima su razvojne aktivnosti locirane na način
da su međosobmo komplementarne, tako da naselja koja su uključena jačaju svoju ulogu u ukupnom urbanom sistemu i
sistemu veza između urbanih i ruralnih područja. Opština Plav pripada Polimskoj razvojnoj zoni.
- Prekogranične razvojne zone kao područja šireg obima uz graniče države i koje se mogu sastojati od gradova, naselja i
opština koje imaju slične razvojne potencijale i/ili probleme, a nalaze se u susjednim državama.
Opština Plav pripada prekograničnoj razvojnoj zoni: Berane, Andrijevica, Rožaje, Plav - Peć, Kosovska Mitrovica i ima
Prekogranični park Prokletije (Plav, Gusinje - Albanija);
Projekcija kretanja stanovništva Crne Gore
Osnovni cilj demografske politike Crne Gore, je ublažavanje negativnih demografskih kretanja u posljednjih 20 god., a naročito u
pogledu regionalne raspodjele stanovništva. Projekcija kretanja stanovništva Crne Gore predviđa rast broja stanovnika do 687 366,
a projekcija kretanja stanovništva Crne Gore po opštinama ukazuje da će se trend smanjenja broja stanovnika u većini opština
Sjevernog regiona nastaviti ukoliko se ne preduzmu odgovarajuće razvojne mjere; prema usvojenoj verziji projektovanog broja
stanovnika u opštini Plav predviđeno je povećanje broja stanovnika (15.609 stanovnika - 2021.godine, 13.805 stanovnika 2003.godine), kao i povećanje gradskog stanovništva Opštine (prema metodologiji Popisa 2003.god.: 5.319 stanovnika - 2003.
godine, projektovano 2021. godine – 11.230).
Koncept prostornog razvoja mreže naselja i javne infrastrukture
Razvoj urbanizacije se planira u skladu sa prostornim mogućnostima i ograničenjima, tako da se u što većoj mjeri spriječe prostorni
konflikti, obezbijedi kvalitetnija i privlačnija prirodna i stvorena sredina i ostvare mogućnosti za privredni razvoj . Koncept prostornog
razvoja mreže naselja i infrastrukture opredjeljuje se za dugoročnu politiku urbanizacije koja će biti zasnovana na podsticanju
razvoja policentričnog sistema naselja sastavljenog od mreže centara različitih hijerarhijskih rangova i usklađenog razvoja širih
gradskih područja.
Plav je cantar opštinskog značaja – tip razvijenog urbanog naselja, koji obuhvata kompaktno područje grada i koje ima uslužne
funkcije za opštinsko područje. Opštinski centar mora biti formiran kao fizička struktura sa sopstvenim identitetom, gravitacionim
područjem i relativno samodovoljnim funkcionalnim sistemom u oblasti obrazovanja, zdravstva, usluga i snabdijevanja.
Gravitaciono područje opštinskog centra obuhvata veći broj centara nižeg ranga, kao i pojedinačnih naseljenih područja.
Pored opštinskog centra u Plavu je definisan Značajni lokalni centar Gusinje i Loklani centar Murino.
Značajniji lokalni centar mora da omogući pružanje osnovnih obrazovnih, zdravstvenih i socijalnih usluga, kao i odgovarajuće
sportske i kulturne aktivnosti uz razvoj tercijarnih i kvartalnih aktivnosti, a lokalni centri su manja naselja sa najosnovnijim
snabdijevanjem stanovništva kojima se održava tradicionalni sistem naseljenosti seoskih područja. Integracija predloženih centara
u policentričnom modelu razvoja Crne Gore ostvariće se definisanim osovinama, tj. razvojnim zonama ( Polimskoj i Prekogranične
razvojne zone ).
Prostorni koncept razvoja industrije i rudarstva
U skladu sa raspoloživim resursima (prirodnim i ljudskim) uz očuvanje životne sredine, kulturnog i urbanog pejzaža, preporučuje se
eksploatacija i razvoj industrijske i rudarske djelatnosti u opštinu Plav – građevinski kamen.
Prostorni koncept razvoja poljoprivrede
Prirodni i drugi uslovi uticali su na to da se u crnogorskoj poljoprivredi dosta jasno izdiferencira proizvodna orijentacija po
najvažnijim regionima. Tako će u Sjevernom regionu kome pripada i opština Plav, biti usmjerena na proizvodnju mlijeka, mesa,
krompira, vune, uzgoj ribe i sakupljanje šumskih plodova, zdrave hrane i tzv. organsku poljoprivredu.
U Sjevernom regionu za potrebe intenzivne poljoprivredne proizvodnje treba sačuvati oko 47.000 ha najkvalitetnijeg zemljišta. Od
toga, na prostoru doline rijeke Lima i Ljuboviđe, treba sačuvati oko 19.000 ha, u području Plavsko - gusinjske kotline i područje
Ibarske doline oko 19.000 ha i na Pljevaljskoj površi i području Kosanice oko 9.000 ha.
Na području Polimlja treba sačuvati zemljište za ostalu poljoprivrednu proizvodnju ( zdrava hrana i organska poljoprivreda).
13
Prostorni koncept razvoja šumarstva
Planirano je podizanje novih šuma sa prioritetom pošumljavanja obešumljenih zemljišta u većim kompleksima i sanacija previše
iskorišćenih prirodnoekonomskih šuma sa razgrađenom strukturom. Šumarstvo u sjevernom području mora da se bazira na
održivom šumarstvu; potencijalni konflikti između komercijalnog šumarstva i budućih nacionalnih (Prokletije) i regionalnih parkova
koji se nalaze u zoni privrednih šuma moraju se razmatrati u detaljnoj definiciji granica i upravnih planova zaštićenih područja.
Sjeverno područje, sa svojim kvalitetnim šumama i optimalnim ekološkim uslovima za uzgoj šuma, ima prioritetnu proizvodnu
namjenu na najvećoj površini šuma.
Na teritoriji opštine Plav, pored dominantnih, čistih i mješovitih zajednica bukve, smrče i jele, javljaju se i reliktne i endemične
zajednice molike i munike.
Prostorni koncept razvoja turizma
U skladu sa prirodnim uslovima, stepenom razvoja, vrsti turističkih djelatnosti, oblast turizma ima prepoznatljivu regionalnu
diferenciranost. Za Sjeverni region specifična uloga planinskog turizma jeste da prevashodno obezbijedi stvaranje moguće
dopunske djelatnosti za stvaranje prihoda i zaposlenja, jačanje ruralnog razvoja, izbjegavanje daljeg raseljavanja i zaštitu, tzv.
„kulturnog pejzaža“ i čvrsto povezivanje razvoja turizma u Središnjem i Sjevernom regionu sa ostalim sektorima ruralne ekonomije,
posebno poljoprivredom, preradom hrane i zanatstvom.
Jedan od najvažnijih elemenata atraktivnog zimskog turizma, jeste predio i atmosfera destinacije.
Pri planiranju razvoja ski – turizma, treba uzeti u obzir i negativne efekte globalnog otopljavanja, koji će, po svoj prilici, predstavljati
limitirajući faktor razvoja ove vrste turizma.
U razvoju planinskog turizma za Središnji i Sjeverni region, izdiferencirana su sljedeća turistička područja: Durmitora, Bjelasice i
Komova, Moračkih planina, Prokletija, između dolina Tare i Ćehotine i primorskih planina (Orjen i Lovćen).
U razvoju planinskog turizma za opštinu Plav izdiferencirano je turističko područje Prokletija.
Na području crnogorskih Prokletija promovisaće se razvoj sljedećih segmenata:
Skijaški turizam sa fokusom na Cmiljevicu – Turjak, Rožaje – Hajla – Štedin, Plav - Gusinje, Verušu - Mokro;
Obilazak autentičnih prirodnih vrijednosti, raznovrsnog biodiverziteta i ekoloških specifičnosti koje pružaju planinski
predjeli, rijeke, jezera;
Pješačenje i planinarenje;
Mountain biking;
„Active & Extreme“
Razvoj turističkog smještaja srednjeg i visokog standarda, pažljivo planiran, zbog ograničenog kapaciteta nosivosti u
ovom području.
Prostorni koncept razvoja društvenih djelatnosti
Prostorni razvoj društvenih servisa mora biti orijentisan u skladu sa sljedećim kriterijumima:
- Projekcijom demografskih promjena do 2020. godine i očekivanim potrebama u skladu sa tim promjenama
- Instrumentima za stimulisanje regionalnog razvoja
- Obezbjeđivanjem dostupnosti društvenih servisa svim područjima
Ovim konceptom predviđena je distribucija objekata društvenih djelatnosti u slijedećim centrima:
ustanove za predškolsko obrazovanje: centri opštinskog značaja (Plav) i značajni lokalni centar (Gusinje) ;
ustanove za osnovno obrazovanje: centri opštinskog značaja (Plav), značajni lokalni centri (Gusinje) i lokalni centri
(Murino u slučaju pozitivne demografske strukture lokalnog stanovništva);
srednjoškolske ustanove: centri opštinskog značaja – Plav;
objekti kulture i fizičke kulture, socijalne i dječje zaštite: sva naselja u opštini;
objekti domova zdravlja, apoteke: centri opštinskog značaja – Plav, značajni lokalni centri – Gusinje moraju imati domove
zdravlja (dispanzere).
Koncept razvoja putne mreže
Koncept razvoja putne mreže do 2020. godine predlaže određene izmjene u postojećoj i budućoj mreži putnih pravaca i definiše
koridore autoputeva i magistrala za brzi motorni saobraćaj. Sistem saobraćaja treba da podrži ciljeve prostornog razvoja i poboljša
lokalnu pristupačnost. Prostornim planom su osigurani uslovi za puteve koji su u mreži svrstani u kategorije autoputeva, brzih
saobraćajnica, magistralnih i regionalnih puteva.
Predloženi su koridori autoputeva koji se moraju sačuvati od drugih zahtjeva i korišćenja koje su u suprotnosti ili ometaju
predviđenu upotrebu. Za opštinu Plav je bitna dionica autoputa od veze sa autoputem Beograd - Bar do granice sa Srbijom
(Kosovo i Metohija): Andrijevica -Murino - Čakor - Bjeluha.
14
Predloženi su i magistralni putni pravci koji će se izgraditi, rekonstruisati, proširiti ili poboljšati. Za opštinu Plav to je:
M–9 Kolašin – Mateševo – Andrijevica – Murino – Bjeluha ( granica sa Srbijom), dionica od Mateševa do Bjeluhe dobija rang
regionalnog puta poslije izgradnje dionice autoputa Beograd – Bar.
Reginalni put koji će se rekonstruisati, proširiti ili poboljšati je R – 9 Murino – Plav , a novi regionalni put je :R Gusinje - Plav granica sa Albanijom i R Plav - Bogićevica ( granica sa Srbijom).
Razvoj željezničke mreže u Crnoj Gori bitno će zavisiti i od planova i koncepta razvoja željezničkih mreža susjednih država. U
planiranju željezničke mreže pored primarne mreže pruga Beograd – Bar, sekundarnu mrežu činiće eventualno novoizgrađene
pruge: Bijelo Polje - Berane - Peć i Pljevlja - Bijelo Polje. Primarnu mrežu aerodroma Crne Gore čine aerodrom Podgorica i
aerodrom Tivat dok sekundarnu mrežu aerodroma čine aerodrom Berane, Nikšić (Kapino polje), letilište Ulcinj i aerodrom Žabljak
(trenutno postoje samo kao lokacije). Aerodrom Berane će se razvijati prvenstveno kao aerodrom za specijalne potrebe:
rekreativno letenje, sportsko letenje i regionalni saobraćaj.
Koncept energetske infrastrukture
Elektroenergetski sistem bi trebalo razvijati, odnosno dopunjavati tako, da obezbjedi sigurno i dovoljno snabdijevanje električnom
energijom u svim područjima i naseljima Crne Gore. Osnovna orijentacija razvoja elektroenergetike Crne Gore bazira se na
racionalnom korišćenju sopstvenih energetskih potencijala, vodeći računa da se postigne što veća ekonomičnost proizvodnje u
elektroenergetskom sistemu.
Koncept razvoja hidrotehničke infrastrukture
Jedan od osnovnih ciljeva je snabdijevanje kvalitetnom vodom cjelokupnog gradskog stanovništva i oko 90% seoskog stanovništva
putem javnih vodovoda. Do ovog cilja se dolazi smanjivanjem gubitaka i racionalizacijom potrošnje, korišćenjem lokalnih izvorišta
površinskih i podzemnih voda. U oblasti zaštite voda, glavni zadatak jeste unaprijeđenje kvaliteta površinskih i podzemnih voda,
kao i njihova integralna zaštita.
Otpadne vode naselja reba tretirati u zavisnosti od veličine naselja i vrste recipijenta. Potrebno je izgraditi postrojenja za
prečišćavanje otpadnih voda u slivovima izvorišta voda za piće, kao i u područjima zaštićenih prirodnih dobara (nacionalni parkovi i
rezervati prirode), pri čemu sva urbana naselja sa preko 2.000 stanovnika treba da imaju uređaje za tretman otpadnih voda.
Koncept upravljanja otpadom
Suština koncepta je, da odgovarajućim sistemima obezbijedi potpunu pokrivenost čitave teritorije sa prioritetom smanjivanja
količine otpada, ponovnom upotrebom („recikliranje“) otpada, kontrolom na izvoru potencijalno opasnog otpada i uklanjanja
(„gašenja“) neuređenih odlagališta. Za Crnu goru je planirana mreža međuopštinskih deponija za selektivno sakupljanje i tretman
otpada. Planirano je da opština Plav sa opštinama Berane, Rožaje, Andrijevica deponuje otpad na jednu zajedničku deponiju.
U Plavu je predviđena i deponija građevinskog otpada, šuta i materijala iz otkopa kao i deponovanje mulja iz fekalnih otpadnih
voda.
Koncept zaštite prirodne i kulturne baštine
Koncept se zasniva na slijedećim postavkama:
potrebno je definisati granice kulturnih spomenika;
za sve kategorije zaštite prirodne baštine potrebno je uraditi Programe zaštite sa revizijom postojećih i predlogom
proglašenja budućih područja zaštite, koji bi se ugradili u prostorno - plansku dokumentaciju nižeg reda;
postojeća mreža rezervata prirode treba da bude analizirana u skladu sa nalazima iz revizije zaštićenih područja prirode;
Spomenici prirode i predjeli posebnih prirodnih odlika su područja posebne zakonske procedure i niže prostorno - planske
i urbanističke dokumentacije. Upravljanje ovim kategorijama zaštite vrši se na lokalnom nivou.
područja vodoizvorišta moraju se zaštiti i osigurati od rizika zagađenja;
područja pod posebnom zaštitom sa statusom nacionalnih ili regionalnih parkova čine osnovne tačke mreže ekosistema
u Crnoj Gori.
Koncept uređenja degradirane i ugrožene životne sredine
Definiše područja u kojima je kvalitet životne sredine degradiran i ugrožen (hot - spotovi); u takvim područjima neophodno je
preduzeti odgovarajuće aktivnosti kroz angažovane projekte koji će sanirati posljedice njihovog rada i unaprediti tehnologiju do
nivoa da ne zagađuju životnu sredinu (primjena BAT tehnologija).
Koncept zaštite od prirodnih hazarda
Predviđa se integralno i efikasno sprovođenje odbrane od:
15
-
poplava, definisano na nivou sliva;
vodne erozije radi sprečavanja gubitaka zemljišta, zasipanja akumulacija, ugrožavanja saobraćajnica i drugih objekata,
sprovodiće se organizovano i sistematskim tehničkim i biološkim mjerama;
požara i eksplozija sa posebnim mjerama za smanjenje rizika.
Kontrola i smanjenje seizmičkog rizika sprovodiće se uvođenjem aseizmičkog upravljanja u standardno urbanističko planiranje, pri
čemu opštine moraju da definišu procedure procjene i razmatranja seizmičkog rizika prilikom izrade lokalne planske dokumentacije
i urbanog razvoja.
U domenu organizovanja sistema odbrane i zaštite, opšti uslovi predviđaju:
-
-
izbor i određivanje kompleksa lokacija neophodnih za funkcionisanje sistema odbrane izvršiće se na osnovu zakonskih i
strateških dokumenata koji regulišu oblast odbrane Crne Gore;
smanjiti opseg površina kompleksa za potrebe snaga bezbjednosti Crne Gore i izvršiti njihovo prestruktuiranje za civilne
potrebe urbanizacije;
formiranje nacionalnog sistema zaštite koji će funkcionalno integrisati sve relevantne institucije koje su uključene u
proces praćenja prirodnih i tehničko - tehnoloških nepogoda, zaštitu i spasavanje, kao i definisanje sveobuhvatnih
nacionalnih akcionih planova za sve vrste vanrednih situacija odvojeno kao za bilo koju vrstu kvantificiranog hazarda;
integralno organizovati i planski sprovoditi pripreme za odbranu i civilnu zaštitu, kao cjelovit sistem, kako za mirnodopske,
tako i za uslove ugrožene bezbjednosti.
Smjernice i mjere za realizaciju prostornog plana
Smjernice za izradu prostornih planova opština proizilaze iz smjernica za region kome opština pripada i odgovarajućih djelova
smjernica iz prepoznatih razvojnih zona sa teritorije predmetne opštine.
Za ostvarivanje razvojnih opredjeljenja koja su definisana u Prostornom planu, kao prioriteti izdvajaju se aktivnosti:
-
-
integralni razvoj Sjevernog regiona, koji uključuje saobraćajno uvezivanje, razvoj energetike i omogućavanje novih,
inovativnih i dugoročno perspektivnih privrednih grana u skladu sa humanism resursima;
poboljšanje stanja životne sredine sa infrastrukturnim komunalnim opremanjem izgradnjom sistema prečišćavanja
otpadnih voda, izgradnjom međuopštinskih sanitarnih deponija čvrstog otpada i smanjivanje zagađenja vazduha, od
strane krupnih industrijskih sistema;
postizanje dogovora Crne Gore sa susjednim zemljama o saobraćajnim pravcima, zajedničkoj zaštiti životne sredine i
izgradnji energetskog sistema;
sprovođenje odrednica Plana sa detaljnim opredjeljenjima u detaljnim prostorno -planskim dokumentima.
Za prostor opštine Plav od posebnog interesa su sljedeće smjernice i postavke koje se odnose na prostorni razvoj Sjevernog
regiona Crne Gore:
-
-
-
Gradovi oko masiva Bjelasice, zajedno sa Plavom i Rožajama, treba da formiraju sistem komplementarnih centara. Bijelo
Polje i Berane koji imaju međuopštinske funkcije centara sa opštim službama, bili bi snažni industrijski, poljoprivredni i
glavni saobraćajni centri;
Intenziviranje poljoprivrede, posebno stočarstva, treba da bude glavni pravac razvoja ovog regiona. Već razvijeno
stočarstvo u oblasti Pive treba promovisati, i nastaviti sa procesom razvoja u oblastima Jezerske površi, Sinjajevine i
Bihora, gdje bi veće farme bile osnova za ovu aktivnost. U ostalim oblastima ovog regiona, sa manjim pašnjacima, treba
podržati razvoj malih farmi;
Dolina rijeke Lim treba da bude zona intenzivnog razvoja poljoprivrede. Ravničarska, poljoprivredna zemlja u ovoj dolini
treba da se iskoristi za usjeve i stočnu hranu, a terasaste padine treba iskoristiti za razvoj i oporavak plantaža sa
kontinentalnim voćem;
Konsolidovanje šumskih kompleksa i pošumljavanje, koje ima za cilj stvaranje zaštitnih šuma, treba da budu glavni pravci
razvoja u oblasti šumarstva;
Treba dobro održavati ekološki koridor koji obuhvata zonu nacionalnih parkova Durmitor, Biogradska gora, Prokljetije i
regionalne parkove Ljubišnja, Sinjajevina sa Šarancima, Komovi i Visitor sa Zeletinom;
Razvoj turizma tokom čitave godine u ovom regionu treba da bude usmjeren ka osnivanju centara koji su dovoljno snažni
da privuku turiste i da im pruže odgovarajući nivo usluga. Razvoj turizma treba usmjeriti , promovisati i razvijati kroz
odgovarajuće oblike djelatnosti, koristeći resurse prirodnih i kulturnih vrijednosti od nacionalne i međunarodne važnosti,
Uspostavljenim nivoom razvoja i konceptom organizacije i uređenja prostora Crne Gore do 2020. godine, prepoznate su razvojne
zone koje zahtjevaju posebnu pažnju prilkom izrade opštinskih prostornih planova.
16
U okviru Sjevernog regiona formirana je Polimska zona, rijeka Lim je životna linija zone, koja je zbog svojih specifičnosti podeljena
u četri podzone: Plav, Andrijevica, Berane i Bijelo Polje.
Podzona Plav obuhvata područje Plavskog jezera, uključujući i ravne terene duž izvorišnog toka Lima.
Resursi i potencijali: Atraktivan prirodni pejzaž, uključujući potencijalni nacionalni park Prokletije i Plavsko jezero, specifično
graditeljsko nasljeđe i izgrađeni turistički kapaciteti; poljoprivredno zemljište, šumski kompleksi i pojave ležišta mineralnih sirovina;
izgrađeni drvoprerađivački i drugi industrijski kapaciteti; raspoloživa radna snaga; resursi pitke vode; hidroenergetski potencijal
Lima i njegovih pritoka za izgradnju mini-hidroelektrana; rasadnički potencijal i kvalitet vode za uzgoj salmonidnih vrsta riba.
Prioriteti razvoja: Bolja saobraćajna povezanost sa okruženjem, poljoprivreda orijentisana na ratarsku i stočarsku proizvodnju i
proizvodnju voća; turizam usmjeren na dvosezonsko korišćenje kapaciteta i valorizacija Plavskog jezera; industrija prerade drveta,
prehrambena industrija, flaširanje vode i korišćenje hidroenergetskog potencijala izgradnjom malih hidroelektrana.
Ograničenja: Zabrana lociranja svih industrija u slivu Plavskog jezera; ispuštanja netretiranih zagađujućih otpadnih voda u Plavsko
jezero, Lim i njegove pritoke; ograničenje razvoja urbanih i industrijskih funkcija u područjima potencijalnih hidroakumulacija.
Konflikti: Evidentan je konflikt između urbanog širenja i pojedinačnih uzurpacija lokacija eksponiranih u prostoru i zahtjeva za
očuvanje prirodnih ljepota i poljoprivrednog zemljišta. Isto tako, izražen je konflikt između prirodnog karaktera i ljepote sistema
površinskih voda i mjera za poboljšanje korišćenja potencijala obradivog zemljišta - melioracioni zahvati plavnih površina južno od
Plavskog jezera, kao i konflikt između privredne eksploatacije šuma i zahtjeva zaštite prirodne sredine i pejzaža.
Pragovi: Veoma ograničena pristupačnost podzoni u uspostavljenoj mreži saobraćajnica u Crnoj Gori, posebno dijela Plavske i
Gusinjske kotline; neadekvatno riješeni i/ili nedostajući sistemi komunalne infrastrukture.
Zahtjevi okruženja: Zaštita pejzaža, vode, vazduha, zemljišta, Plavskog jezera od nanosa erodiranog materijala, kao i izabranih
sklopova folklorne arhitekture;
Kontrola seizmičkog rizika, tehničkih akcidenata i elementarnih nepogoda: Primjena prostornoplanskih i projektantskih mjera, kako
bi se ograničila povredljivost komponenti urbanog i privrednog sistema u smislu seizmičkog rizika.
Preduslovi: Poboljšanje pristupačnosti, izgradnjom novih i modernizacijom postojećih saobraćajnica, kao i razvoj funkcija društvene
infrastrukture.
Prekogranične razvojne zone predstavljaju zone šireg obuhvata oko državne granice koju mogu sačinjavati gradovi, naselja ili
opštine sa sličnim razvojnim potencijalima i/ili problemima u susjednim državama.
Prekogranična razvojna zona: Prekogranični park Prokletije (Plav, Gusinje –Albanija)
Sačinjava je područje dijela razvojne zone Polimlja i prekograničnog područja masiva Prokletija u Albaniji.
Prioriteti razvoja: privredna saradnja u području turizma i zaštite životne sredine (planirani nacionalni park Prokletije i ekološki
koridori: zeleni pojas i jugoistočni Dinaridi).
Crnogorski dio Jugoistočnih Dinarskih planina uglavnom se nalazi u Sjevernom regionu i čini dio velikog biokoridora Jugoistočnih
Dinarskih planina („Dinarski luk“), koji se proteže od Alpa do Prokletija i Sarp- Pindor masiva. U području Prokletija, ovaj biokoridor
je takođe povezan sa velikim regionalnim biokoridorom zvanim „Zeleni pojas“. Ovaj koridor obilježava granicu između bivših
socijalističkih zemalja i komunističkih zemalja; na teritoriji Crne Gore pokriva cijelu granicu sa Albanijom. Zbog specifičnog režima
korišćenja ove zone u prošlosti, ona je postala sklonište i koridor važan za biodiverzitet.
Smjernice za izradu planova područja od posebnog značaja:
Područja posebnih vrijednosti prirode koja predstavljaju nacionalna dobra i zahtijevaju jedinstveno upravljanje u državi su: prirodni
parkovi i predjeli (nacionalni parkovi, regionalni parkovi, parkovi prirode i posebni porirodni predjeli); rezervati prirode (opšti i
posebni); spomenici prirode; memorijalni spomenici; staništa pojedinih biljnih i životinjskih vrsta.
U nacionalnim parkovima prioritet je: očuvanje prirode, razvijanje naučno-edukativnog i izletničkog turizma koji mora biti kontrolisan
i organizovan; oplemenjivanje i uređivanje postojećih stacionarnih, servisnih, uslužnih i drugih kapaciteta prvenstveno u granicama
postojeće zauzetosti prostora, usklađeno sa interesima zaštite prirode; uklanjanje ili promjena sadržaja koji su u konfliktu sa
zaštitom prirode i okolinom, a nove locirati po pravilu izvan parkova, te tako podstaći razvoj naselja izvan granica parka.
17
Od ostalih vrijednih prostora naročito je važno očuvati prirodne karakteristike kontaktnih područja uz zaštićene cjeline i vrijednosti
nezaštićenih djelova prostora. kao što su prirodne obale mora i vodotoka, prirodne šume, meandri, bare, rukavci, kultivisani pejzaž,
budući da pripadaju ukupnoj prirodnoj i stvorenoj baštini, te državnim sistemima poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva sa
posebnim uslovima i zahtjevima. Za sva područja posebnih prirodnih vrijednosti (i/ili kulturnih), a koja su zaštićena nacionalnim
zakonodavstvom ili međunarodnim sporazumima, moraju se izraditi planovi upravljanja i formirati odgovarajuće upravljačke
strukture.
Programi razvoja područja sa posebnim problemima i ograničenjima kao što su brdsko planinska, te rijetko naseljena područja,
treba da naglase komponente prostornog uređenja sa gledišta optimalnih kapaciteta i razmještaja društvenih servisa, specifičnih i
fleksibilnih prostornih oblika usluga i djelatnosti, te strateških prioriteta u stvaranju uslova za podsticanje razvoja koristeći iskustva
ekonomije.
Revitalizacija ruralnih područja temelji se, prioritetno, na zaustavljanju procesa napuštanja sela. Sistematskim mjerama treba
usporiti emigracije i stvarati pravno - državne povoljne uslove rada, a naročito podsticati opstanak i razvoj početno malim, ali
sigurnim ulaganjima u životni standard sela, uključujući kulturne i rekreacijske potrebe stanovništva i urbane uslove življenja. Isto
tako, treba promovisati osnovne vrijednosti ruralnog naslijeđa, duhovnih i materijalnih dobara i tradicije, te obogaćivati veze grada i
sela.
Područja uz državnu granicu zavise od okolnosti i uređenosti odnosa Crne Gore sa susjednim zemljama. Glavna razvojna
usmjerenja odnose se na uređenje graničnih prelaza, razvoj pograničnih gazdinstava i dinamiku razmjene dobara, računajući na
malogranični promet, zajedničke državne programe, posjećivanja i zapošljavanja, kulturne i privredne manifestacije i drugo.
Slika br.1: Struktura prostornog razvoja Crne Gore
18
2.2.Obaveze, uslovi i smjernice iz ostalih planskih dokumenata višeg reda i susjednih područja
2.2.1.Detaljni prostorni plan autoputa Bar – Boljari
Prostornim planom Crne Gore su prepoznati infrastrukturni koridori u koje se prostorno uvezuje više magistralnih infrastrukturnih
sistema sa ciljem ostvarivanja veće integracije prostora na bazi prepoznatih geografskih koridora duž kojih su koncentrisane
razvojne aktivnosti i saobraćajne komunikacije.
Koridor autoputa Bar – Boljari, za koji je urađen Detaljni prostorni plan (DPP) direktno podržava razvoje sljedeće tri prekogranične
razvojne zone:1. Berane, Andrijevica, Rožaje, Plav, Peć, Kosovska Mitrovica; 2.Pljevlja, Bijelo Polje – Prijepolje, Priboj; Basen
Skadarskog jezera ( Podgorica ), Danilovgrad, Bar, Ulcinj – Skadar, Koplik.
Detaljni prostorni plan autoputa Bar – Boljare je dugoročni razvojni dokument koji obuhvata vremenski horizont do 2020. godine.
Autoput će direktno uticati na valorizaciju visokovrijednih planinskih turističkih potencijala, a u nešto širem koridoru i Plavskih
Prokletija.
Izgradnja, uređenje i opremanje infrastrukturnog koridora koji povezuje sva tri regiona u Crnoj Gori (južni, središnji i sjeverni),
doprinijeće bržem razvoju područja koje je neposredno vezano za ovaj koridor.
Jedan od osnovnih zadataka DPP-a je da se postigne saobraćajna (fizička), ekonomska i socijalna integracija pojedinih regionalnih
cjelina u Crnoj Gori, kao i države sa susjednim zemljama.
Realizacija Plana će doprinijeti smanjenju negativnih tendencija u demografskim kretanjima, posebno u sjevernom regionu, imajući
u vidu da je to područje sa najizraženijim migracijama kao i smanjenju procesa metropolizacije Podgorice uz brži razvoj regionalnih
centara (Bar, Berane, Bijelo Polje) i manjih gradova u regionalnim cjelinama istočno i zapadno od koridora.
Za opštinu Plav, izuzetan značaj ima izgradnja dionice od Mateševa do Andrijevice, sa ogrankom prema Murinu, Čakoru i Bjeluhi.
Slika br.2 Detaljni prostorni plan Bar - Boljari
19
2.2.2.Prostorni plan posebe namjene NP Prokletije
Za prostor Nacionalnog parka Prokletije koji obuhvata značajan dio prostora opštine Plav, u skladu sa Zakonom o uređenju
prostora i izgradnji objekata, radi se poseban planski dokument – Prostorni plan posebne namjene.To je državni planski dokument
višeg reda, koji još nije urađen, ali je donesena Odluka o izradi.Nacionalni park je utvrđen Zakonom o nacionalnim parkovima iz
2009.god.što predstavlja smjernicu za definisanje namjene površina i ostalih sadržaja, kao i cjelokupnog razvoja Opštine.
S obzirom da još nije donesen ovaj planski dokument čije bi smjernice bile obaveza, jer je Plan višeg reda, prilikom planiranja
prostora u zahvatu PUP-a urađene su analize, preporuke i određene mogućnosti povezivanja prostora, koje planeri PPPN mogu da
koriste.Za potrebe izrade Programskog zadatka kao sastavnog dijela Odluke o izradi PPPN NP Prokletije, dostavljeni su od strane
Obrađivača određeni predlozi i zapažanja koje bi trebalo razmotriti u postupku izrade PPPN.
Izvod iz Odluke
„Referentni osnov za definisanje polaznih opredeljenja za izradu PPPN NP ''Prokletije" čine, prije svega, ''Prostorni plan Crne Gore
do 2020. godine'' (u daljem tekstu: PPCG), ''Nacionalna strategija održivog razvoja'', ''Master plan razvoja turizma'', kao i
deklarisana politika razvoja na državnom nivou, koje čine osnov sa kojim treba da bude usklađen predmetni Plan.
Osnovni razlog za izradu i donošenje PPPN NP '' Prokletije'' je to što je jedinstveni prostor Prokletija zakonom proglašen za
Nacionalni park 2009. godine te se za ovaj prostor po prvi put radi prostorni plan što je zakonska obaveza.
Osnovni cilj izrade PPPN NP ''Prokletije'' je da se stvore formalne i planske pretpostavke za zaštitu, uređenje, osmišljen razvoj i
organizaciju prostora Prokletija u skladu sa osnovnim razvojnim opredjeljenjima, na principima održivog razvoja.
Plan treba da definiše odnosno potvrdi osnovni koncept namjene prostora i infrastrukturne opremljenosti koji će omogućiti zaštitu i
valorizaciju prirodnih potencijala u funkciji održivog razvoja. U tom smislu poseban značaj ima plansko povezivanje predmetnog
prostora sa centrima neposrednog okruženja.
Sam status prostora Nacionalnog parka asocira na područje od posebnog značaja i potencijalno područje naglašenog
interesovanja. Međutim, područje Nacionalnog parka Prokletije trenutno nije uključeno u ekonomski život okruženja tj. ovaj prostor
je ostao po strani, iako svojom ponudom može da bude vrlo značajan. U tom smislu očekuje se njegovo veće animiranje kroz
realizaciju planskih rješenja tj. planiranje adekvatnih sadržaja i infrastrukture.
Stoga, Odluka o pristupanju izradi Prostornog plana posebne namjene Nacionalnog parka ''Prokletije" i Programski zadatak koji čini
njen sastavni dio, predstavljaju osnov za održivi razvoj, očuvanje, zaštitu, unapređivanje i korišćenje potencijala ovog područja“.
Izvod iz Programskog zadatka:
„Prostorni plan posebne namjene Nacionalnog parka ''Prokletije'' (u daljem tekstu PPPN NP ''Prokletije'') radi se u skladu sa Zakonom o
uređenju prostora i izgradnji objekata (''Službeni list Crne Gore'', broj 51/08 i 34/11).
Osnovni cilj izrade PPPN NP ''Prokletije'' je da se stvore formalne i planske pretpostavke za zaštitu, uređenje, osmišljen razvoj i
organizaciju prostora Prokletija u skladu sa osnovnim razvojnim opredjeljenjima, na principima održivog razvoja. Plan treba da
definiše odnosno potvrdi osnovni koncept namjene prostora i infrastrukturne opremljenosti koji će omogućiti zaštitu i valorizaciju
prirodnih potencijala u funkciji održivog razvoja. U tom smislu poseban značaj ima plansko povezivanje predmetnog prostora sa
centrima neposrednog okruženja.
Prostorni plan posebne namjene izrađuje se i donosi za teritoriju ili djelove teritorije jedne ili više lokalnih samouprava sa
zajedničkim prirodnim, regionalnim ili drugim obilježjima koji su od posebnog značaja za Crnu Goru i koji zahtevaju poseban režim
uređenja i korišćenja.
PPPN NP ''Prokletije'' stvaraju se pretpostavke za razvoj, racionalnu organizaciju prostora, zaštitu prirodnih dobara od izuzetnog
nacionalnog značaja i zaštitu životne sredine. S tim u vezi, prostornim planom razrađuju se načela prostornog uređenja, utvrđuju
ciljevi prostornog razvoja, organizacija, zaštita, korišćenje i namjena prostora, kao i drugi elementi značajni za područje
Nacionalnog parka ''Prokletije'' i za prirodna i kulturna dobra od izuzetnog značaja koja se nalaze na ovom području.
Prostorni planovi se rade za period od najmanje 10 godina. Vremenski horizont PPPN NP '' Prokletije '' određen je za period do
2025. godine. Osnovne pretpostavke Plana prikazuju se u skladu sa potencijalima i ograničenjima, prioritetima i sredstvima, u vidu
projekcija do 2020. godine, sa detaljnijom razradom i etapama implementacije prioritetnih planskih rješenja.
Nacionalni park ''Prokletije" obuhvata dijelove teritorije opštine Plav.
Granice Prostornog plana posebne namjene NP „Prokletije” u svemu odgovaraju granicama Nacionalnog parka Prokletije
utvrđenim zakonom o Nacionalnim parkovima („Službeni list Crne Gore, br 56/09).
Nacionalni park „Prokletije“ zahvata površinu od 16.038 ha.
Osnovni razlog za izradu i donošenje PPPN NP ''Prokletije'' je to što je jedinstveni prostor Prokletija zakonom proglašen za
Nacionalni park 2009. godine te se za ovaj prostor po prvi put radi prostorni plan, što je zakonska obaveza.
20
Sam status prostora Nacionalnog parka asocira na područje od posebnog značaja i potencijalno područje naglašenog
interesovanja. Međutim, područje Nacionalnog parka Prokletije trenutno nije uključeno u ekonomski život okruženja tj. ovaj prostor
je ostao po strani, iako svojom ponudom može da bude vrlo značajan. U tom smislu očekuje se njegovo veće animiranje kroz
realizaciju planskih rješenja tj. planiranje adekvatnih sadržaja i infrastrukture.
Referentni osnov za definisanje polaznih opredeljenja za izradu PPPN NP ''Prokletije'' čine, prije svega, ''Prostorni plan Crne Gore''
(u daljem tekstu: PPCG), Strategija razvoja turizma u crnoj Gori do 2020. godine'', kao i deklarisana politika razvoja na državnom
nivou, koje čine osnov sa kojim treba da bude usklađen predmetni Plan“
Sagledavajući postojeće stanje kao posebni ciljevi se mogu izdvojiti:
-
Aktiviranje Nacionalnog parka na formiranoj osnovi. To je prije svega prirodna osnova Parka i kulturno-istorijsko nasljeđe.
Usmjeravanje turističke ponude u okviru Nacionalnog parka, razvojem pažljivo odabranih i smišljenih sadržaja turističko ugostiteljske djelatnosti.
Poboljšanje ponude na bazi zanatstva sa prepoznatljivim elementima ovog područja uz forsiranje integralne ponude
okruženja.
Liberalniji režim prema stočarstvu, kada je riječ o stanovništvu koje koristi ove prostore.
Poboljšanje infrastrukturnih sistema u okviru Nacionalnog parka i u kontaktu sa neposrednim okruženjem.
Set strateških aktivnosti koje će biti osnova za budući plan upravljanja parkom: očuvanje postojećeg nivoa biodiverziteta,
zaštita kulturnih vrijednosti, unaprjeđenje informativno-prezentaciono-edukativnih saržaja parka, unaprjeđenje saradnje
sa korisnicima parka, unaprjeđenje saradnje sa inostranim i domaćim organizacijama i donatorima, unaprjeđenje
prekogranične saradnje, unaprjeđenje institucionalnih kapaciteta.
Osnovne smjernice za izbor prioriteta i prioritetnih aktivnosti treba da proisteknu iz usaglašavanja želja, potreba i
mogućnosti.
Prilikom izbora prioriteta potrebno je imati u vidu potrebe da se:
sagledava razvoj i zaštita na dugi rok u opštem interesu, a ne samo kratkoročno sa pojedinačnih stanovišta i interesa;
ostvari demografsko i ekonomsko oživljavanje ovog područja, a ne da se nastavi proces depopulacije i ekonomske
stagnacije;
obezbijedi participacija lokalnog stanovništva u razvoju, korišćenju i upravljanju resursima;
ostvari umrežavanje ovog područja sa svim svojim vrijednostima sa okruženjem.
Imajući prethodno u vidu, prioritetna aktivnost se odnosi na infrastrukturno opremanje ovog područja“.
Preporuke PUP-a za izradu PPPN
Iz dosadašnjih saznanja u toku rada u Plavu, na području Nacionalnog parka Prokletije zaključili smo da je neophodna dataljna
razrada za prostor Babino Polje - Bogićevica (predlog-zimski skijaški centar), za dolinu Ropojane i Grebaje gdje su izgrađeni vikend
objekti i manji smještajni kapaciteti, a koji predstavljaju značajnu poziciju za razvoj turizma .
Jedan od predloga je da se razradi i prostor oko Hridskog jezera, izvan površine koja ima status Rezervata(stroga zaštita) jer ima
mnogo zahtjeva za izgradnju objekata i smještajnih kapaciteta, odnosno definisanje prostora za eko-katune i turističke objekte za
odmor i rekreaciju.
Sa aspekta saobraćaja, kao najvažniji problem treba tretirati put Plav-Bogićevica, za koji se predlaže da bude planiran kao
magistralni put, jer je to dionica budućeg puta Plav - Dečane (predviđen PP Crne Gore),
Pažljivo razmotriti predloge i zahtjeve korisnika prostora vezano za eksploataciju ekonomskih šuma kojih ima najviše u zahvatu
NP, kako bi se omogućila liberalnija eksploatacija, naravno u skladu sa Zakonom i posebnim programima. .
U tom smislu naročito treba obratiti pažnju na preporučene oblike prekogranične saradnje sa Albanijom (PP CG), budući da je na
tom prostoru prostor Prokletija takođe stavljen pod zaštitu. Preporučiti eventualne projekte prekogranične saradnje, te sadržaje koji
mogu biti na obostranu korist.Nacionalni park mora imati razvojnu komponentu koja će učiniti da opština Plav svojim specifičnostima
bude konkurentna u oblasti turizma, kako u prostoru Crne Gore, tako i u okruženju, na način što će se razvijati konkurentan turizam
kakvog nema u okruženju - “divlja ljepota“, smještajne kapacitete izvan tih područja, “školu prirode“ i zajedno sa ljepotama očuvane
prirode važan prostor svjetskog interesovanja.
Pažljivo razmotriti zone sporta i rekreacije predložene PUP-om Plav (orijentacione granice) koje su dijelom i u okviru NP Prokletije, u
smislu planiranja sadržaja i njihovog povezivanja sa sadržajima u ostalom prostoru.Voditi računa da je za određivanje preciznih
granica ovih zona neophodna izrada Detaljnih studija predjela.
2.2.3. Prostorno- urbanistički planovi susjednih opštine
Prostorno- urbanistički plan opštine Berane
Prostorno – urbanistički plan opštine Berane je u fazi izrade Predloga.U zahvatu ovog planskog dokumenta, odnosno na teritoriji
opštine Berane je lokacija za izgradnju regionalne (međuopštinske sanitarne deponije), na kojoj je planirano deponovanje otpada
za opštine Berane, Andrijevica, Plav, Rožaje,ili čak i za opštine Bijelo Polje, Mojkovac i Kolašin, što još uvijek nije definisano.
21
Neophodna je saradnja i dogovor ovih opština.Izgradnja aerodoroma u Beranama imala bi izuzetan značaj i za opštinu Plav u
smislu stvaranja uslova za dolazak turista i stanovništva iz dijaspore.
Prostorno- urbanistički plan opštine Andrijevica
Ovaj planski dokument je već usvojen, te bi bilo neophodno preispitivanje i usklađivanje sa aspekta zajedničkih smjernica za
EMERALD područje Visitora sa Zeletinom (Kuti i Zeletin)i povezivanja opština u turističkim sadržajima na Visitoru.
Predlog je da Zeletin (Opština Andrijevica) sa Visitorom predstavlja jednu cjelinu.
Utvrđivanje trase i Izgradnja dionice auto puta Andrijevica-Murino-Bjeluha doprinjeće intenziviranju saobraćaja i povezivanju sa
turističkim motivima i planiranim turističkim centrima u opštini Plav.
2.3.Položaj i pravci razvoja lokalne samouprave u odnosu na susjedne jedinice lokalne samouprave i u odnosu na cijelu
državu
Regionalni aspekti
Strategija regionalnog razvoja Crne Gore 2010-2014
Strategija regionalnog razvoja Crne Gore 2010-2014 (Vlada Crne Gore), definiše razvojne ciljeve usmjerene ka socio-ekonomskom
razvoju države, smanjenju regionalnih razlika i jačanju potencijala za razvoj onih djelova zemlje koji zaostaju u razvoju. Osnovni cilj
Strategije regionalnog razvoja je postizanje ravnomjernijeg socio-ekonomskog razvoja Crne Gore u skladu sa principima održivog
razvoja, stvaranjem uslova za povećanje konkurentnosti svih djelova zemlje i realizaciju njihovih razvojnih potencijala. Strategija
regionalnog razvoja polazi od principa “odozdo prema gore”, kroz bolju povezanost lokalnih i regionalnih razvojnih potreba sa
razvojnim prioritetima na nacionalnom nivou; podrške manje razvijenim područjima, te podrške za održivo upravljanje prirodnim
resursima, primjenu nisko karbonskih tehnologija i razvoj komunalne infrastrukture.
Savremenu crnogorsku ekonomiju karakteriše pozitivan realni ekonomski rast u poslednjoj deceniji. Međutim, pozitivan ekonomski
rast cjelokupne crnogorske privrede u poslednjoj deceniji, uticao je i na relativno neravnomjeran rast u okviru regiona. Ovaj rast je
praćen značajnim rastom investicija, u primorskom i središnjem regionu, dok je nešto niži rast investicija ostvaren u sjevernom
regionu.
U Crnoj Gori ne postoje administrativno određeni regioni. Ipak, za potrebe ove strategije i prepoznavanja razvojnih prioriteta, postoji
neophodnost posmatranja svake jedinice lokalne samouprave u kontekstu prirodnog okruženja kojem pripada, pa su formirana tri
regiona Sjeverni, Srednji i Primorski.Opština Plav pripada Sjevernom regionu koji čine sljedeće opštine: Andrijevica, Berane, Bijelo
Polje, Mojkovac, Kolašin, Plav, Pljevlja, Plužine, Rožaje, Šavnik i Žabljak.
Gustina naseljenosti u sva tri regiona je neujednačena, tako da je naseljenost manja u sjevernom dijelu, u odnosu na središnji i
primorski region.
Kada je riječ o osnovnim pokazateljima razvijenosti, kao što su oporezivi dohodak, nezaposlenost, tekući prihodi budžeta, stopa
rasta stanovništva i stopa obrazovanja, Crnu Goru karakteriše postojanje značajnih razlika u ovim pokazateljima i na nivou regiona
i na nivou jedinica lokalne samouprave. U skladu sa tim, sjeverni region ima najniži nivo razvijenosti.
Po metodologiji obračuna Indeksa razvijenosti JLS 2007-2009. (odstupanje u odnosu na nacionalni prosjek) opština Plav se smatra
jedinicom lokalne samouprave sa najnižim nivoom razvijenosti u odnosu na prosjek u Crnoj Gori.
Imajući u vidu navedeno, u narednom periodu, u fokusu politike razvoja treba da bude ostvarenje ravnomjernijeg regionalnog
razvoja koje neće biti zasnovano na usporavanju razvijenih, već na stvaranju uslova za ubrzani razvoj manje razvijenih djelova
zemlje. Takođe, u fokusu treba da bude jačanje konkurentnosti nerazvijenih regiona kroz poboljšanje osnovne i poslovne
infrastrukture, te kreiranje uslova koji će zadržati, a onda i privući stanovništvo da naseljava ova područja. Izgradnja osnovne i
poslovne infrastrukture može biti finansirana iz postojećih budžetskih sredstava, kroz kreditna zaduženja i iz fondova EU koji su, uz
zahtijevano učešće za kofinansiranje, bespovratna sredstva.
Strategija definiše tri strateška cilja i to:
Strateški cilj 1: Ravnomjerniji razvoj svih jedinica lokalne samouprave i regiona;
Strateški cilj 2: Ubrzani razvoj manje razvijenih jedinica lokalne samouprave i regiona;
Strateški cilj 3: Regionalni razvoj i zaštita životne sredine.
Jedan od načina ostvarenja ovih ciljeva je strateško planiranje razvoja na nivou jedinica lokalne samouprave (JLS).
Osnovni planski dokument za održivi socio-ekonomski razvoj svake JLS u kojem se određuju osnovni smjerovi razvoja (ciljevi i
prioriteti) JLS jeste Strateški plan razvoja (SPR). Osnovni smjerovi razvoja moraju biti u skladu sa ciljevima i prioritetima razvoja
koje definiše SRR kao osnovni planski dokument na nacionalnom nivou kojim se utvrđuju ciljevi i politike regionalnog razvoja.
22
Mjere za podsticanje ravnomjernijeg regionalnog razvoja u Crnoj Gori
-
Izgradnja infrastrukturnih objekata (lokalni i regionalni putevi, bolnice, škole, vrtići, sportski objekti, izgradnja stambenih
objekata itd.),
Povećanje privredne aktivnosti i dalji podsticaji razvoju preduzetništva, malog i srednjeg biznisa,
Privlačenja stranih investitora i identifikovanje oblasti za investiranje,
Podsticajne mjere za naseljavanje nerazvijenih opština u cilju smanjenja iseljavanja, povratka iseljenog i privlačenja
novog stanovništva,
Podizanje nivoa i kvaliteta obrazovanja, pogotovo u oblasti visokog obrazovanja, u skladu sa potrebama i zahtjevima
tržišta, sa posebnim akcentom na razvijanje i osnaživanje preduzetničkih sposobnosti kod mladih ljudi.
Tri su prioritetne teme za regionalni razvoj i zaštitu životne sredine:
-
održivo upravljanje i korišćenje prirodnih resursa;
nisko karbonski razvoj i
infrastruktura za zaštitu životne sredine (komunalna infrastruktura).
Nivo jedinica lokalne samouprave
Jedinice lokalne samouprave su ključni nosioci razvoja na lokalnom nivou.
U cilju efikasnije koordinacije i ostvarenja politike regionalnog razvoja, jedinice lokalne samouprave:
-
Donose svoje strateške planove razvoja i druga dokumenta u skladu sa Zakonom i u skladu sa razvojnim prioritetima
prepoznatim u SRR,
Prepoznaju potrebe lokalne zajednice i reflektuju ih kroz indikativnu listu projekata,
Promovišu zajedničke razvojne projekte u saradnji sa drugim (susjednim) JLS,
Upisuju svoje projekte u elektronsku bazu podataka, a putem RR standarda informišu o napretku u sprovođenju projekata,
Učestvuju u radu Partnerskog savjeta za regionalni razvoj.
Najvažniji projekat od regionalnog značaja za opštinu Plav je izgradnja regionalne sanitarne deponije čija je lokacija u Opštini
Berane.
Strategije razvoja turizma u Crnoj Gori do 2020
(Vlada Crne Gore ,decembar 2008. god.)
U stvaranju kompleksne turističke ponude Crne Gore kao povezane cjeline primorja i zaleđa, vidi se najbolja mogućnost da se
produži sezona i da se sjeveru daju razvojni impulsi. Crna Gora kao turistička destinacija može se podijeliti na šest klastera, koji se
međusobno razlikuju po karakteristikama predjela i kultura. Opština Plav pripada klasteru Planinski predjeli Bjelasice, Komova i
Prokletija odnosno Klaster Bjelasica i Komovi, Prokletije–Plav, Rožaje.
Za ovaj klaster planran je turizam u prirodi, sportski turizam, konferencije, Welnes i uspostavljanje (u crnogorskoj mreži) staza za
internacionalne planinare/pješake i bicikliste.
U regionu Bjelasica i Komovi sa pet opština (Kolašin, Mojkovac, Bijelo Polje, Berane i Andrijevica), uz podršku Vlade Austrije,
osnovana je kooperacijska zajednica Austrijsko-crnogorsko partnerstvo za Bjelasicu i Komove, iz čega je nastala Regionalna
turistička organizacija. Ova saradnja može da posluži kao uzor svim ostalim klasterima.
Ocijenjeno je da je vrijedno razmatranja da i oblast Prokletija sa Plavom, ali i Rožaja, treba da se uključi u ovu kooperaciju. Plavsko
jezero i orijentalni karakter Plava i Gusinja, tematski bi obogatili ovaj klaster .
Uz sve prednosti ovog klastera iskazane su i slabosti u smislu neophodnih mjera u svim opštinama u cilju uređenja za bolju
frekvenciju gostiju.
Kao šansa je postavljeno usmjeravanje razvoja na domaće i susjedna tržišta Srbije, Kosova, Albanije, Bosne i Hercegovine, zatim
Italije, Mađarske, Rusije itd. Ponude bi trebalo u prvoj fazi da se usmjere ka njihovim potrebama, da bi se došlo do većeg broja
gostiju; osigurati ekonomičnost privatne inicijative i stvoriti imidž.
Za planiranje sadržaja i kapaciteta je neophodno provjeriti nosivost prostora na način da se ne optereti životna sredina.
Strategijom razvoja turizma predlaže se izgradnja kapaciteta za odmor srednjeg do visokog kvaliteta koji bi pomogli doživljaju
kulture i porodične atmosfere.Povezivanjem Primorja i područja Bjelasica Komovi povećale bi se šanse veće frekvencije turista i
šanse za neophodne investicije.
S obzirom da sadašnje saobraćajnice prema Sjeveru nemaju uslove za panorama - staze za bicikliste, predlog je da se nakon
izgradnje autoputa Bar-Boljare postojeći put Podgorica-Kolašin pretvoriti u „panorama cestu“.
Vizija Strateškog plana je da Crna Gora postaje vodeća zemlja u oblasti planinskog turizma i turizma u prirodi u regionu
Sredozemlja i preko ovih pojaseva, izgrađuje ostale ponude, tj. programe i ponude kao što su zdravstveni turizam, welnes, MICE,
kultura itd.To podrazumijeva povezivanje Crne Gore u jedan zajednički proizvod i zajedničku marku destinacije pod motom „Wild
Beauty”i Razvoj kontinentalnog dijela zemlje.
23
3.OCJENA POSTOJEĆEG STANJA PROSTORNOG UREĐENJA
Ocjena postojećeg stanja prostornog uređenja data je u dokumentu Analitičko – dokumentaciona osnova Plana.
To je dokument koji je rezultat analiza i studija rađenih u II fazi izrade PUP-a : Socio-ekonomska analiza opštine Plav CEED
consulting Podgorica feb. 2013.g.; Bazna studija zemljišne politike Plav feb.2013,god.; Studija prirodnih uslova i Studija predjela za
PUP opštine Plav, Planet Cluster i Montenegroprojekt jun 2012.god.;Analiza tehničke infrastrukture: Elektroenergetika,
Hidrotehnika, Saobraćaj, Telekomunikacije, Planet Cluster i Montenegroprojekt jun 2012.god; Studija zaštite kulturnog nasljeđa i
kulturnih dobara opštine Plav 2012.god.; Analiza postojeće planske dokumentacije opštine Plav, Planet Cluster i Montenegroprojekt
2012.god.; Studija “Održivi razvoj turizma“ doc.dr Andriela Vitić – Ćetković, septembar 2013.god.
3.1.Prirodni resursi
Stanje prirodne osnove je detaljno obrađeno u Studiji Prirodnih uslova i Studiji predjela kao i u Analitičko – dokumentacionoj osnovi
Plana i data je ocjena da Opština Plav posjeduje brojne karakteristike koje predstavljaju dobar osnov i potencijal koji je
planskim mjerama moguće pravilno iskoristiti i aktivirati. Tu se svakako ističe širok spektar prirodnih vrijednosti i jedinstvenosti i
kulturno-istorijsko nasljeđe.
S tim u vezi nameće se mogućnost njihovog aktiviranja kroz strateška opredjeljenja adekvatnog razvoja poljoprivrede, turizma i
energetike kojima bi mogao da se preusmjeri dosadašnji trend opadanja broja stanovnika opštine i prevaziđu pragovi u
razvoju.
Prirodni uslovi, potencijali i ograničenja
Klima
Područje opštine Plav ima vlažniju subplaninsku klimu, koja na visinama od preko 1000 m nadmorske visine prelazi u planinsku.
Dolinski dio karakteriše umjereno topla i vlažna klima s toplim ljetom, dok se u višim djelovima javljaju dva klimatska podtipa:
umjereno hladna i vlažna klima s toplim ljetom (na visinama od 1000mnv do 1500mnv) i vlažna borealna klima, veoma hladne
zime sa puno snijega dok su ljeta svježa (na visinama preko 1500mnv). Srednja godišnja temperatura vazduha iznosi 8,6°C, s tim
što se ona u kotlinama i riječnim dolinama kreće između 6° i 9°C. Najtopliji mjesec je jul sa srednjom temperaturom 18,2°C, a
najhladniji mjesec januar sa temperaturom -1°C. Prosječna godišnja vrijednost insolacije u sjevernom i centralnom dijelu je oko
1.800 časova, dok je u južnoj zoni i do 2.000 časova sunčevog sijanja.
Veći dio područja odlikuje se modifikovanim fluviometrijskim režimom padavina, pri čemu se maksimalne količine izlučuju u kasnoj
jeseni i u prvom dijelu zime (oktobar-januar), a minimalne tokom ljeta (jun-avgust). To je ograničavajući činilac u razvoju
poljoprivrede, naročito u zonama čija je geološka osnova izgrađena od vodopropustljivih krečnjačkih stijena. U vegetacionom
periodu izluči se između 15 i 20% ukupne godišnje količine padavina, a u zimskom čak oko 42%. Za područje opštine Plav,
obimnije sniježne padavine karakteristične su od sredine novembra a najintenzivnije su u razdoblju decembar-mart. Srednja
godišnja suma padavina je 967,2 mm. Srednja mjesečna suma padavina je najveća u decembru i iznosi 127,7 mm. Snježni
pokrivač traje oko 5 meseci.
Relativna vlažnost vazduha u Plavu nalazi u granicama umjerene povišenosti, između 74 i 77%. U zimskom periodu, međutim,
ove vrijednosti su u granicama znatno povišenih i visokih iznosa, između 77 i 85%. Za razliku od naselja, na većim nadmorskim
visinama relativna vlažnost vazduha je znatno manja.
Planinske skupine Prokletija utiču da je dolinski dio teritorije Plava zaštićen od vjetrova iz zapadnog, a donekle i iz istočnog
kvadranta. Dominira „sjeverac“ u zimskom, a južna i jugozapadna strujanja u ljetnjoj polovini. Najbitnija karakteristika horizontalnih
strujanja vazduha je da područje Plava ima dosta tišina. Naime, više od pola godine nema vjetrova.
Geomorfološke i geološke odlike terena
Teritorija plavske opštine zahvata centralni i središnji dio masiva Prokletija, Plavsko-gusinjsku kotlinu i dio doline Lima.
Središnji dio masiva Prokletija karakterističan je po razuđenosti reljefa, brojnim visovima, klisurama, strmim padinama i drugim
prirodnim fenomenima. Plavske Prokletije obuhvataju prostor visokih planina, od Bogićevice na istoku, preko grebena duž granice
sa Albanijom na jugu i jugozapadu, Visitora i Zeletina na zapadu, do Starca na sjeveru.
Reljef Prokletijskih planina preobražavan je djelovanjem više spoljašnjih sila, a među njima su najznačajnije fluvijalna, lednička i
kraška erozija. Na njihov današnji izgled najdublje tragove ostavilo je djelavanje lednika. Poslije Alpa, Prokletije se smatraju
najzaglečerenijom planinom u Evropi.
U pogledu atraktivnosti na području Prokletija značajne su valovske riječne doline alpskog tipa, zajedno sa brojnim cirkovima u
gornjim dijelovima, koje predstavljaju veoma zastupljene i razvojno značajne ledničke morfološke elemente. To su reljefne crte koje
dozvoljavaju da se ovaj visokoplaninski prostor Balkana, po svojim geomorfološko-ekosistemskim obilježjima, može porediti sa
Alpima. Najizraženije i turistički najatraktivnije valovske doline su Vruja sa Ropojanom (Grlja), Dolja, Grnčar-Ljuča i Babinopoljska
dolina.
U neposrednoj blizini Gusinja nalaze se tri grlje, rječice koje su isklesale male ali veoma impozantne i do nedavno nepristupačne i
nepoznate kanjone, a to su: Vusanjska, Grebajska i Grnčarska grlja.
24
U kraškim predjelima centralnih vijenaca Prokletija registrovano je i djelimično ili potpuno ispitano oko 40 jama. Najveći broj jama
nalazi se u vrtačama Popadije, Vezirove brade i Komarače.U kršu Prokletija registrovane su 74 pećine od kojih je ispitano 17.
Mnogi vrhovi prelaze visinu od 2.000m: Zla Kolata (2.534mnm), Maja Rosit (2.522mnm), Bogićevica, (2.358mnm), Maja Horolac
(2.199mnm), Maja kolac (2.528mnm), Maja Karanfil (2.119mnm), Popadija (2.057mnm), Trojan (2.120mnm), Visitor (2.210mnm) i
dr.
Plavsko-gusinjska kotlina predstavlja najdublji i najveći lednički oblik u Prokletijskim planinama. Plavsko-gusinjski basen predstavlja
valov plavskog lednika izmedju Prokletija i Visitora, na nadmorskoj visini od preko 900mnm.
Pregradjen je prostranim morenskim amfiteatrom (kroz koji se usjekao Lim) i pretvoren u terminalni glečerski basen, čiji najniži dio
zahvata Plavsko jezero, koje je najveće ledničko jezero u Crnoj Gori.
Najveća rječna dolina je dolina rijeke Lima koja je otoka Plavskog jezera. Oko nje su formirane druge rječne doline. Polimlje
(Gornje Polimlje) se pruža od Glavice u Brezojevicama do klisure Sućevske kod Andrijevice. Plavskoj opštini pripada dio Polimlja
do sela Kruševa.
Sa obije strane doline rijeke Lim uzdižu se reljefna uzvišenja različite visine. Mreža rječnih dolina je rastavljena kosama, brdima i
planinama, sa čestim prevojima. Njihove padine su ispresijecane jarugama, sa stalnim ili povremenim vodotocima.
Teren opštine Plav pripada planinskom prostoru. Najniža tačka na području Opštine je ušće Zorićkog potoka u Lim, na nadmorskoj
visini od 810m, a najviša tačka zvanično je vrh Maja Rosit (Rosni vrh-2.522mnm) na Prokletijama.
Najveći dio teritorije opštine Plav je u brdsko-planinskoj zoni (tereni iznad 1000m do 2000mnm), odnosno oko 80% teritorije
opštine, dok je najmanji dio teritorije opštine u tzv. alpskoj zoni, tereni iznad 2000mnm.
Posmatrajući nadmorske visine i pravac riječnih tokova, očigledno je da je teritorija opštine nagnuta od juga prema sjeveru, u kojem
pravcu teče Lim. Ova ekspozicija terena nije povoljna sa gledišta poljoprivrede, ali je povoljna za razvoj zimskog-sportskog turizma,
jer se na sjevernim stranama nalaze kvalitetni smučarski tereni na kojima se snijeg dugo zadržava.
Pod izuzetno povoljno eksponiranim terenima sa gledišta poljoprivrede podrazumjevaju se oni koji su orijentisani ka jugoistoku,
jugu i jugozapadu, jer primaju optimalnu količinu sunčevog sjaja. Tako povoljne ekspozicije na teritoriji opštine imaju uglavmom
tereni na desnim dolinskim stranama Lima, Komarače, Babinopoljske, Veličke, Rženičke i Hotske rijeke i i na lijevim obalama
Grnčara, Ljuče, Dolje i Murinske rijeke.
Teritorija opštine se odlikuje pretežno strmim stranama. Najveći prostor sa ravnom topografskom površinom i izuzetno povoljnim
nagibom terena (0 -10o) javlja se na dnu Plavsko-gusinjske kotline do oko 1000mnm, gdje su i klimatske prilike najpovoljnije.
Glavnu ravnicu predstavlja dno Plavsko-gusinjskog basena. Ona se prostire od Plavskog jezera do državne granice prema Vrmoši
na zapadu i do izvora Vrulje i Dolje na jugozapadu i zauzima površinu od oko 2500 ha. Povoljan nagib terena (do 15o)
karakterističan je i za planinske visoravni ili platoe, koji se javljaju na visinama od 1500-2000mnm. Značajne takve zaravni nalaze
se na Bogićevici (Tepsijica, Veliki Hrid), Boru, Grebenu, Trojanu, Popadiji i Bjeliču. U pojasu zemljišta od 1000-1500mnm dominirju
strmi nagibi (preko 20o) . Najstrmiji nagibi sa čestim vertikalnim odsjecima javljaju se na padinama Bjeliča, Karanfila, Volušnice,
Goleša, na južnim ekspozicijama Visitora, Grebena i Starca, kao i na jugozapadnoj strani Maja Naćinata.
Dio Prokletija koji leži na teritoriji opštine Plav odlikuje se neobično povoljnim morfološkim uslovima za razvoj zimsko-sportskog
turizma. Prema ocjeni OECD, planinski prostor plavske opštine predstavlja najveću koncentraciju potencijalnih smučarskih staza u
Crnoj Gori. Od ukupnog zbira denivelacija smučarskih staza u Crnoj Gori (59.330m) na području plavske opštine nalazi se 64%.
Naročito pogodni smučarski tereni sa pretežno sjevernom ekspozicijom nalaze se na Bogićevici, Starcu, Boru, Zabelju i Čakoru.
Geološke odlike
Geološki sastav terena Opštine Plav odslikava svojevrstan mozaik 17 članova litološke raznolikosti, iako se radi o relativno maloj
površini.Sastav čine kvartarne stijene, stijene i konglomerati mezozoika i paleozoika.
Hidrogeološke karakteristike
Hidrogeološke karakteristike Plavske opštine mogu se izraziti kroz klasifikaciju stijena na: vodonepropusne, vodopropusne i
kompleks vodnepropusnih i vodopropusnih.
Najvodonosnije stijene su uglavnom karbonati Prokletija, južno od Gusinja koje karakteriše kaverozna i pukotinska poroznost, pri
čemi je kavernozna poroznost dominantna. U takvim terenima se javljajuj najveća ležista podzemnih voda, u obliku razbijenih
karstnih izdani, sa dinamičkim ali i statičkim rezervama. Ovaj tip akvifera je učinio poznatim opstinu Plav po Alipašinim izvorima,
koji su po kapacitetu medju najvećim u Crnoj Gori.
Aluvijalni sediment su po vodonosnosti u rangu veoma vodopropusnih stijena, te se ogromne rezerve vode nalaze u dolinskom dnu
Grnčara, Vruje i Ljuče.
25
Inženjerskogeološke karakteristike
Na teritoriji opštine Plav izdvojene su dvije osnovne inženjerskogeološke grupe i to: nevezane stijene, kod kojih ne postoji veza
izmedju sastojaka i vezane stijene, kod kojih postoji veza izmedju zrna koja ih izgradjuju.
U nevezane stijene svrstavaju se podgrupe sitnozrnih srednje zbijenih klasa i krupnozrne dobro složene stijene. Ovo je potklasa
klastičnih sedimentnih stijena, inženjersko geološke jedinice pjeskova i šljunkova u rječnim dolinima i glacijalnih sedimenata
karakterističnih po promenljivom petrografskom i granulometrijskom sastavu.
Medju vezanim stijenama na teritoriji opštine Plav postoje klase okamenjenih i slabo okamenjenih stijena. Medju sedimentnim
stijenama zastupljene su potklase klastičnih stijena (glinci, laporci, pješčari, breče, konglomerati), karbonatnih stijena (krečnajci i
dolomite) i silicijske i silifikovane stijene (rožnaci i sl.). Medju magmatskim stijenama zastupljena je potklasa vulkanskih stijena
(andeziti, keratofiri i tufovi). U metamorfne stijene se svrstavaju potklase škriljavih sitnozrnih, škriljavih krupnozrnih i neuškriljenih
karbonata (škriljci, kvarciti i mermerisani krečnajci).
Prema opštim klasifikacijama metamorfisani glineni škriljci, kojih ima u raznim posebno paleozojskim kompleksima imaju čvrstoću
na pritisak u prosjeku 450 kg/cm2. Sedimentne stijene: krečnajci oko 950 kg/cm2, laporci 90 do 130 kg/cm2, pješčari oko 920 kg/cm2
i kvarcni pješčari oko 2 000 kg/cm2.
U terenima koji su izgradjeni od eluvijuma i deluvijuma na strmim padinama mogu se očekivati pojave nestabilnosti, posebno
odrona. Pojave klizišta su veoma moguće i česte u raspadnutim zonama laporaca i škriljaca. Opšta inženjerskogeološka odlika ovih
stijena je da su stabilne kada su suve, a da im se nosivost i stabilnost veoma narušavaju uz prisustvo vode.
Seizmička rejonizacija
Seizmičkim rejoniranjem, kroz koncipiranje i primjenu seizmoloških i odgovarajućih geoloških, kriterijuma ocjene seizmičke
opasanosti teritorije Crne Gore utvrđene su zone različitih seizmičkih svojstava. U regionalnom smislu to je definisanje seizmičkih
parametara na osnovnoj stijeni. Kao rezultat je dobijena karta seizmičke rejonizacije.
Slika 3: Karta seizmičke rejonizacije teritorije Crne Gore sa granicom opstine Plav.
Izvor: „OSNOVI GEONAUKA“ Prof. Dr. Branislav Glavatović 2005.godina
26
Kartu seizmičke rejonizacije teritorije Crne Gore (prema podacima iz Studije Prirodne karakteristike, rađene za potrebe PPCG) za
uslove tzv. srednjeg tla, izradio je Republički seizmološki zavod Crne Gore u saradnji sa Zavodom za geološka istraživanja SR
Crne Gore i Institutom za zemljotresno inženjerstvo i inženjersku seizmologiju iz Skoplja 1982. god.
Ova karta sadrži parametar osnovnog stepena seizmičkog intenziteta na području Crne Gore, a na njoj se izdvaja nekoliko aktivnih
i potencijalno aktivnih seizmogenih zona:
− južni, primorski region, Ulcinjsko - skadarska, Budvanska i Boko - Kotorska zona, sa mogućim maksimalnim intenzitetom u
uslovima srednjeg tla od devet stepeni MCS skale1,
− Podgoričko - Danilovgradska zona sa mogućim maksimalnim intenzitetom od osam stepeni MCS skale,
− središnji dio Crne Gore sa sjevernim regionom, uključujući Nikšić, Kolašin, Žabljak i Pljevlja, okarakterisan je mogućim
maksimalnim intenzitetom od sedam stepeni MCS skale i
− izolovana seizmogena zona Berana, koja može generisati zemljotrese sa maksimalnim intenzitetom od VIII stepeni MCS
skale.
Opština Plav prema ovoj podjeli zona pripada središnjem dijelu Crne Gore sa sjevernim regionom,što znači da je mogući
maksimalni intenzitet sedam stepeni MCS skale (ili zona sedmog osnovnog stepena seizmičkog intenziteta u 100 godina ,EMS-98
skala intenziteta).
Seizmički hazard
Seizmički hazard ili seizmički parametri na osnovnoj stijeni su amplituda kretanja tla (ubrzanje tla, brzina oscilovanja ili intenzitet
zemljotresa), za odgovarajuci povratni period vremena i odgovarajucu vjerovatnoću pojave takvog zemljotresa. To je vjerovatnoća
pojave zamljotresa,u određenom vremenskom periodu i na određenom mjestu ,određenih karakteristika ,koji će se manifestovati na
terenu određenim nivoom maksimalnog ubrzanja tla ,ili intenziteta zemljotresa. Sumiranjem rezultata dobijena je Karta seizmičke
rejonizacije, koja izražava očekivane maksimalne intenzitete ili horizontalna ubrzanja u uslovima srednjeg tla, ili čvrste stijene, za
određeni povratni period. Kod nas je u upotrebi Karta očekivanih maksimalnih horizontalnih ubrzanja tla za povratni period od 475
godina, sa vjerovatnoćom realizacije od 70% za teritoriju Crne Gore. Prema EUROCOD-u 8 ovo je standardni period u Evropskoj
Uniji. Ubrzanje tla izraženo u djelovima gravitacionog ubrzanja Zemlje (g) za teritoriju Plava iznosi 0,14 do 0,18.
Slika br. 4: Karta očekivanih maksimalnih horizontalnih ubrzanja tla za povratni period od 475 godina (što je po EUROCOD-u 8
standardni period u Evropskoj Uniji), sa vjerovatnoćom realizacije od 70 % za teritoriju Crne Gore. Ubrzanje je izraženo u djelovima
gravitacionog ubrzanja Zemlje (g).
Izvor: „OSNOVI GEONAUKA" Prof. Dr. Branislav Glavatović 2005.god.
1
MCS (Mercalli-Cancani-Sieberg) skala je približno numerički ekvivalentna novoj EMS-98 evropskoj makrosei-zmičkoj skali.
27
Seizmička mikrorejonizacija
Raspolažemo informacijom iz Seizmološkog zavoda Crne gore da je u periodu između 1985 i 1987 godine za teritoriju
urbanističkog područja Plava urađena i predata opštini Plav dokumentacija seizmičke mikrorejonizacije, ali nam nije bila na
raspolaganju.
Ovom dokumentacijom treba da raspolaže opština Plav. Ona je obuhvatila dio tadašnjeg GUP-a. Mikrorejonizacijom se izdvajaju
mikrolokacije sa istim ili približno jednakim vrijednostima koeficijenata seizmičkog intenziteta.
Zaključak
Za potrebe izrade Prostorno-urbanističkog plana opštine Plav mogu se koristiti podaci Prostornog plana CrneGore- Sektorska
studija (SS-AE)4.1 Prirodne karakteristike,Studija Prirodni uslovi rađena za potrebe važećeg Prostornog plana opštine Plav do
2006.god.(iz 1988.god.)grafički prilog PPO Plav Geologija i seizmika, koji sadrži seizmogeološke parametre i osnovni stepen
seizmičnosti, te podaci Generalnog urbanističkog plana Plav.
Sastavnim dijelom Prostorno-urbanističkog plana opštine Plav ima se smatrati Seizmička mikrorejonizacija za urbano područje
opštine Plava, koju nadlezni organi trebaju obezbijediti, kao dio bazne dokumentacije.
Na raspolaganju smo imali i kartu – grafički prilog PPO Plav, 06. Geologija i seizmika u razmjeri 1:50000, na kojoj je prikazan
konačni stepen seizmičkog intenziteta 8,5 MCS za čitavu teritoriju Plava (Karta br.1 u Prilogu).
Na karti je dat stepen seizmičkog intenziteta 8,5 za povratni period 200 god. i ubrzanje za povratni period 200 god. 0,14 do 0,16 i
za povratni period 100 god. 0,10 do 0,11.
Iako je obuhvat teritorije za koju se radi Prostorno-urbanistički plan opštine mnogo veći od onog koji je obrađen navedenom
dokumentacijom, odnosno obuhvata prostor cijele Opštine, moguće su aproksimacije na okolne terene po osnovnom modelu.
Iako je mikrorejonizacija rađena mnogo ranije, geološki uslovi i osnovni stepen nijesu bitnije promijenjeni.
Definisanje planskih rješenja Prostorno urbanističkog plana opštine Plav, podrazumijeva korisćenje navedene dokumentacije,
karte i preporuka.
Pedološke karakteristike terena
Osnovne pedološke karakteristike terena opštine Plav definisane su preko Pedološke karte Crne Gore R 1:50000 (štampa
1988.god. u Titogradu, Poljoprivredni institut, autori: Djuretić Grujica,dipl.ing., Djuretić Mihailo,dipl.ing., Fuštić Budimir,dipl.ing. i
Čelebić Petar). Ove karte uradjene su u periodu od 1964 - 1988.god. Proučene su i kartografski obradjena sva zemljišta Crne
Gore, u okviru čega je i teritorija opštine Plav.Kartiranje i izradu karata obavio je Poljoprivredni institut iz Podgorice. Nakon toga
izdata je detaljna monografijapod nazivom -Zemljišta Crne Gore - od autora dr Budimira Fustića i Grujice Djuretića, dipl.ing., u
Podgorici 2000.godine.
Monografija obradjuje prirodne faktore obrazovanja zemljišta, klasifikaciju i rasprostranjenost pojedinih tipova zemljišta, proizvodnu
vrijednost i probleme zemljišta i melioraciju i zaštitu zemljišta. Ovakva detaljna monografija - Studija i pedološka karta u R 1:50000,
predstavljaju posebnu studijsku osnovu za PUP Plava. Navedena Studija se iz tih razloga može smatrati kao sastavni dio planske
dokumentacije za teritoriju opštine Plav. Uz plansku dokumentaciju je i priložena Pedološka karta za teritoriju opštine Plav u R
1:50000, čija detaljnost obezbjedjuje izradu planske osnove za teritoriju opštine Plav. Pedološku osnovnu kartu Plava čine listovi,
Peć 3 i Kolašin 4, u okviru Pedološke mape. Karta je u potpunosti sinhronizovana sa Legendom, a detaljni podaci o zemljištu mogu
se analogno koristiti iz navedene monografije - Studije.
Na području opštine Plav zastupljena su raznovrsna zemijišta i u pogledu tipske pripadnosti i po fizičkim i hemijskim osobinama,
kao i plodnosti. Na obrazovanje zemljišta uticali su, raznovrsna geološka podloga, dinamičan brdsko - planinski reljef, oštro
izražene klimatske prilike, vegetacija i čovjek.
Zastupljena su: deluvijalna, aluvijalna, aluvijalno-deluvijalan i močvarna zemljišta; smedje kisjela zemljišta;planinske crnice;smeđe
eutrično zemljište;
Najviše su zastupljena smeđa zemljišta na silikatnim stijenama (smedja kisjela zemljišta) i planinske crnice na krečnjacima.
Osnovna odlika svih zemljišta ovog područja je što su uglavnom plitka i mlada, tj. spadaju u genetički nerazvijena. Veliki dio ovih
zemljišta podložan je eroziji. Ova zemljišta su predodredjena za prirodnu vegetaciju, šume i prirodne travnjake, a tamo gdje se
koristi kao poljoprivredno zemljište, preporučuje se najčešće za voćnjake, na blažim terenima i za pašnjake. Za postizanje većih
prinosa gajenih kultura, potrebne su odredjene mjere kojima će se poboljšati nepovoljne hemijske i fizičke osobine, a time i
plodnost zemljišta. Najvažnije mjere su: kalcizacija, humizacija, fosfatacija, a zatim djubrenje i druge agrotehničke mjere.
Manje površine zauzimaju aluvijalni, aluvijalno-deluvijalni i deluvijaini nanosi i močvarna zemljišta u dolinama vodotoka i
podnožjima brda. Ovi nanosi su velikim dijelom izloženi zamočvarivanju i plavijenju- Plavsko-gusinjskoj dolina, u površini oko 1500
ha. Ovo zemljište ima veliki značaj i kapacitet plodnog ravničarskog zemljišta u izrazito brdsko-planinskom području Plavske
opštine. Posebno veliku pažnju treba posvetiti regulisanju vodotokova, uredjenju bujica i primjeni mjera melioracije, radi zaštite i
unapredjenja proizvodne vrijednosti poljoprivrednog zemljišta.
28
Vode
Rijeka Lim je najveći vodotok i vodni potencijal opštine Plav. Lim je otoka Plavskog jezera. Ističe iz njega na koti 908.9 mnm. Kota
isticanja zavisi od nivoa vode u Plavskom jezeru. Teče generalno, na sjever i sjeverozapad, pored Andrijevice (760 mnm),
Berana (667mnm), Bijelog Polja (589mnm.) i dalje prema Srbiji. . Glavna pritoka Lima na teritoriji plavske opštine je Murinska rijeka,
sa lijeve strane, a sa desne strane Djurička rijeka (sa pritokama Jasenicom i Hotskom rijekom), Rženička rijeka, Velička rijeka,
Pepićka rijeka i Komarača.
Kroz Plavsko-gusinjsku dolinu pad riječnog toka je mali (1-3m/km). Dužina toka Lima kroz teritoriju opštine Plav je oko 14,5km.
Rijeka Ljuča je najveća pritoka Plavskog jezera. Ona mu obezbjedjuje preko 90% voda. Ljuča nastaje spajanjem planinskih rječica
koje se slivaju sa Prokletija. Vruja izvire u Albaniji (masiv zapadnih Prokletija). Grnčar izvire na južnim obroncima Komova (protiče
dijelom kroz Albaniju). Ove rijeke se spajaju kod Gusinja (918mnm), formirajući rijeku Ljuču. Ona protiče kroz Plavsko-gusinjsku
dolinu (izmedju sjevernih obronaka Prokletija i južnih obronaka Visitora). Rijeka Ljuča se uliva u Plavsko jezero i iz njega ističe pod
nazivom Lim.
Rijeka Vruja formira se od voda Grlje i Alipašinih izvora. Glavna pritoka Vruje je rijeka Dolja (sa lijeve strane uliva se u Vruju, na koti
925mnm). Rijeka Grlja postaje od Beličkog potoka i Skakavca (990mnm).
Djurička rijeka, sa slivom od 67km2, uliva se u Lim kod Plava na oko 900mnm, pa se zove još i Plavska rijeka. Nastaje od Hotske
rijeke, Trokuške rijeke (na koti 1042mnm). Dužina toka joj je oko 16km. Največa pritoka Djuričke rijeke je Jasenička rijeka. Osim
Hotske rijeke u nju se uliva i manji broj povremenih vodotokova.
Rijeka Komarača ima sliv oko 90km2. Ona je desna pritoka Lima i uliva se u Lim 2km nizvodno od Plavskog blata na koti oko
900mnm. Dužina toka Komarače (u gornjem toku Babinopoljska rijeka) iznosi 17 km. Nastaje od Temljačke i Treskavičke rijeke
(koje se sastaju na 1.062mnm). Najveća pritoka Komaračke rijeke je Metaška rijeka. U nju se uliva i Levačka rijeka. Temnjačka
rijeka nastaje od Hritske i Babinopoljske rijeke. Babinopoljska rijeka nastaje od Ledenog izvora.
Velička rijeka je desna pritoka Lima, u njega se uliva 6.5 km nizvodno od Plavskog blata i ima dužinu oko 7,5 km.
Murinska rijeka (u gornjem toku Dosova rijeka) je lijeva pritoka Lima, u njega se uliva kod naselja Murino i ima dužinu toka od 6,5
km.
Specifične hidrografske elemente i značajne turističke vrijednosti Plava predstavljaju glacijalna jezera – Plavsko jezero, Ridsko
(Hridsko), Ropojansko (Čamerikino), Bjelajsko (Horolačko, Avdijino) jezero, jezerce na Vezirovoj Bradi, na Prokletijama i Visitorsko
i Tatarijsko jezero (Bješkeća), na Visitoru. Sa izuzetkom Plavskog, ostala jezera predstavljaju tipične primjere i prirodne fenomene
poznate pod nazivom "gorske oči".
Plavsko jezero nalazi se u zoni u kojoj se dolina Ljuče nastavlja u dolinu Lima. Jezero se nalazi na 906,72mnm i najveće je
planinsko jezero Crne Gore, sa površinom 1,99km2, pri srednjem vodostaju . Ukupna površina sliva jezera je 288km2. Prosječna
dubina jezera je 3,86m, a najveća 9,15m. Površina dna jezera je 2,024km2, a prosječni nagib strana jezerskog basena 10O30”.
Zapremina vode jezera je 7.690.950m3, od čega je najveći dio u površinskom sloju do 1m dubine.
Ridsko (Hridsko) jezero nalazi se nedaleko od granice sa Albanijom, ispod Ridskog krša (2358mnm), na nadmorskoj visini od
1.970m.
Pri ljetnjem vodostaju dugo je 295m, prosječno široko 110m, maksimalno široko 175 m. Obalska linija mu je duga 920m, a pri
visokom vodostaju 1.100m. Površina Ridskog jezera je 33.400m2 . Prosječna dubina jezera je 1,9m, dok je najveća 5,1m.
Zapremina jezera je 62.900m3 . Vodostaj se mijenja najviše u proljeće i jesen, kada je najvisočiji. U ljeto i zimi je izraziti minimum.
Godišnja amplituda vodostaja iznosi 1,5m. Osim od padavina jezero dobija i vodu i od izvora. Glavno oticanje vode je preko
ponora, a dijelom i isparavanjem i oticanjem.
Zbog velike nadmorske visine, kao i dosta guste četinarske šume u okolini, voda jezera se ljeti zagrije samo do 16,5 o C. Boja vode
jezera je svijetlo zelena, a providnost se poklapa sa dubinom. Ovako čista voda ima suvi ostatak od svega 30mg/l, tvrdoću 0,8o dH.
To zanči da se radi o rijetko mekoj vodi.
Visitorsko jezero se nalazi na planini Visitor, na nadmorskoj visini od 1.820 m .Formirano je u najnižem cirku Visitora, koji je otvoren
prema Murinskoj rijeci. Priobalni plitkovodni pojas je obrastao hidrofilnom vegetacijom, a priobalni kopneni pojas zamočvaren ,
ponegdje na širini od 5 do 10 m. U jezero se uliva mala pritoka koja je formirala jezersku plavinu široku 5 do 7 m. Prihranjuje se
vodam otopljenog snijega, vodama povremenog potoka I preko nekoliko veoma malih izvora, čija voda ne utiče bitno na vodni
bilans jezera. Voda iz jezera se gubi isparavanjem, povremenom otokom i procjedjivanjem kroz morene.
Jezero je okruglastog oblika dužine 92 m i širine 73 m. Pred početak ljeta dužina njegove obalske linije iznosi 300 metara. U
vrijeme visokih vodostaja površina jezera je 5 000 m2 a u vrijeme niskih vodostaja površina jezera zahvata 4.210 m2 sa prosječnom
dubinom od 2,3m i maksimalnom dubinom od 4,1 metar. Zapremina jezerske vode je 9.860 m3 , a pri visokim vodostajima
13.000m3.
29
Voda jezera je svijetlozelene boje i maksimalne providnosti od 3,2 metra.Tokom ljeta dešava se da se površinski sloj vode jezera
zagrije i do 20oC. U ljetnjem periodu temperatura vode je 14oC u 8 h , a najveća je oko 12 h kada dostize 18oC. Njegova voda se
brzo zagrijeva i brzo hladi, zbog male zapremine. Jezero je zimi zaleđeno.
Ridsko (Hridsko) jezero nalazi se nedaleko od granice sa Albanijom, ispod Ridskog krša (2358mnm). Nalazi se na nadmorskoj
visini od 1.970m. Ridsko jezero formirano je na cirku iako i morene imaju uticaj na formiranje njegovog basena.
Ridsko jezero je pri ljetnjem vodostaju dugo 295m, prosječno široko 110m, maksimalno široko 175m. Obalska linija mu je duga
920m, a pri visokom vodostaju 1.100m. Površina Ridskog jezera je 33.400m2 (prema podacima iz GIS-a površina jezera iznosi
25.747m2, dok je površina Malog Rida 1.454m2). Prosječna dubina jezera je 1,9m, dok je najveća 5,1m. Zapremina jezera je
62.900m3 . Vodostaj se mijenja najviše u proljeće i jesen, kada je najviši. U ljeto i zimi je izraziti minimum. Godišnja amplituda
vodostaja iznosi 1,5m. Osim od padavina jezero dobija i vodu i od izvora. Glavno oticanje vode je preko ponora, a dijelom i
isparavanjem i oticanjem.
jezera je svijetlo zelena, a providnost se poklapa sa dubinom. Ovako čista voda ima suvi ostatak od svega 30mg/l, tvrdoću 0,8o dH.
To zanči da se radi o rijetko mekoj vodi.
Ridsko (Hridsko) jezero nalazi se nedaleko od granice sa Albanijom, ispod Ridskog krša (2358mnm). Nalazi se na nadmorskoj
visini od 1.970m. Ridsko jezero formirano je na cirku iako i morene imaju uticaj na formiranje njegovog basena.
Ridsko jezero je pri ljetnjem vodostaju dugo 295m, prosječo široko 110m, maksimalno široko 175m. Obalska linija mu je duga
920m, a pri visokom vodostaju 1.100m. Površina Ridskog jezera je 33.400m2 (prema podacima iz GIS-a površina jezera iznosi
25.747m2, dok je površina Malog Rida 1.454m2). Prosječna dubina jezera je 1,9m, dok je najveća 5,1m. Zapremina jezera je
62.900m3 . Vodostaj se mijenja najviše u proljeće i jesen, kada je najvisočiji. U ljeto i zimi je izraziti minimum. Godišnja amplituda
vodostaja iznosi 1,5m. Osim od padavina, jezero dobija vodu i od izvora. Glavno oticanje vode je preko ponora, a dijelom i
isparavanjem i oticanjem.
jezera je svijetlo zelena, a providnost se poklapa sa dubinom.
Aluvijalni sedimenti plavsko-gusinjkog basena (dolinska dna riječnih tokova) su potencijalno značajna ležišta podzemnih voda.
Veoma izdašni izvori na teritoriji opštine Plav nalaze se jugoistočno od Gusinja. Oni dreniraju karstni teren duž Crnogorsko –
Albanske granice. Najizdašniji su Alipašini izvori (na sjeveroistočnom obodu Vezirovog brda). Ti izvori se se nalaze na oko 930
mnm. Ovaj izvorski horizont , dužine preko 100m ima izdašnost od 1.0m3 /s (hidrološki minimum), do 7.0m3 /s (u hidrološkom
maksimumu). To je najizdašniji izvor u dolini Lima.
Izvor Grlje, kod Vusanja, javlja se nisko u samom riječnom koritu. Ima oblik jezerca koje otiče, dio akumulirane podzemne vode
otiče površinom terena. Izvor Grlje je izdansko oko, čije je dno niže od površine terena.Procjenjena minimalna izdašnost ovog
izvora je oko 50 l/s.
Vrela Bajrovića se nalaze u samoj dolini rijeke Grnčar, kod Gusinja. Hidrometrijskim mjerenjem izdašnosti, u periodu od
25.10.1979.god.-29.02.1980.god. registrovane su izdašnosti od 49-73 l/s. Hidrometrijska mjerenja za potrebe opštine Plav,
registrovala su izdašnost, ali vrijeme mjerenja nije poznato.
U Mokroj planini u katunu Petrovića (Velička rijeka) nalazi se izvorište Veličke rijeke. Izvor drenira, jednim dijelom prostrani
krečnjački masiv Sjekirice i Mokre planine. Ovaj izvor je veoma izdašan, ali hidrometrijskih podataka nema.
Postoji i veći broj manjih izvora.
Kvalitet podzemnih voda je I, A klase, pogodan za piće i flaširanje.
Na teritoriji opštine Plav postoji identifikovan jedan izvor mineralne vode. To je Trokuška rijeka (Trokutska), izvire ispod planine
Trokus (1.843mnm), na samoj granici sa Albanijom. Zajedno sa Jaseničkom rijekom čini Djuričku rijeku na 1100mnm. Istraživanja i
hidrometrijska mjerenja (hidropotencijal) su vršena na Trokutskoj rijeci radi izdavanja koncesija za izgradnju mHE, ali ne i hemijska
istraživanja sastava vode.
Mineralne sirovine
Izuzev šljunka i pijeska, nema do sada utvrđenih pojava i ležišta drugih mineralnih sirovina, koje bi bile od značajnijeg ekonomskog
interesa. Nalazišta šljunka i pijeska se javljaju u koritu rijeke Grnčar, po kojoj potiče i ime nalazišta. Šljunak i pijesak se nalaze u
aluvionu rijeke Grnčar. Nalazište je udaljeno 5 km sjeverozapadno od Gusinja, pored puta sela Bojovića u blizini granice sa
Albanijom.
Područje opštine Plav zajedno sa Murinom i Gusinjem, poznato je po brojnim nalazištima polimetaličnih sufidnih mineralizacija.
Sredinom prošlog vijeka izvođena su ekstezivna geološka istraživanja i rudarski podzemni radovi, o kojima postoji oskudna
dokumentacija.Izdvojeni su rudni rejoni Visitora, Murine, Čakora i Plava.
Poznata su nalazišta cinka i pojave rožnaca i urana. Međutim, ne postoji dovoljno podataka o pomenutim mineralnim sirovinama i
njihovom eventualom ekonomskom značaju.
30
Šume
Šume predstavljaju jedan od značajnijih prirodnih resursa razvoja, iako to u dosadašnjem periodu nije adekvatno valorizovano.
Šumski ekosistemi su veoma važni u svim segmentima privrede: značajni proizvođači biomase, izvori zdravog i visokokvalitetnog
šumskog voća, ljekovitog bilja i pečurki, važno stanište divljih vrsta životinja, glavni faktor za očuvanje i regulisanje sistema voda,
pružaju zaštitu od klizišta i erozije, vezuju značajne količine ugljenika i glavni su prečistač vazduha. Šume u ovoj oblasti se ubrajaju
u najkvalitetnije u Crnoj Gori i pripadaju Limskom šumsko-privrednom području.
Na teritoriji opštine Plav šume i šumska zemljišta zauzimaju površinu od 29.829 ha, od čega 25.270 ha ili 84,7% je u državnom
vlasništvu. Ukupna teritorija pod šumama inosi 22.967 ha, dok neobrasle površine (za pošumljavanje i kamenjari) zauzimaju 6.862
ha. Najveći dio površine šuma zauzimaju visoke šume (12.107 ha ili 52,7%) koje mjestimično imaju prašumski karakter, zatim
zaštitne šume (7.789 ha ili 33,9%) i na kraju šikare i izdaničke šume (3.071 ha ili 23,4%).
3.2.Stanovništvo
Analiza demografskih kretanja Plava, u posmatranom periodu (1971 - 2011), je rađena na osnovu dostupnih podataka Monstata.
Imajući u vidu primjenu različitih metodologija 2003. i 2011. godine uporedivost podataka o broju stanovnika sa podacima ranijih
popisa nije moguća. Do kraja 2012. godine se očekuje da će Monstat objaviti podatke o broju stanovnika sa Popisa 2003. godine
prema najnovijoj metodologiji, nakon čega će biti moguće ustanoviti stvarno kretanje stanovnika.
Popis iz 2003.godine je sproveden prema međunarodnim preporukama i sa znatno drugačijim metodološkim rješenjima u odnosu
na prethodne popise. Najveće izmjene se tiču obuhvata popisa, a najvažnija metodološka novina je uključenje izbjeglica u ukupno
stanovništvo zemlje i isključenje građana Crne Gore na radu ili boravku u inostranstvu koji su iz zemlje odsutni duže od jedne
godine.
Prema definiciji ukupnog stanovništva koja je primijenjena u popisu iz 2003. godine, a prema međunarodnim preporukama,
popisom su obuhvaćena i sva raseljena lica (poslije 24. marta 1999) sa Kosova i Metohije. Ta lica su, s obzirom da je Crna Gora
31. oktobra 2003, tj. u vreme sprovođenja popisa bila članica državne zajednice Srbija i Crna Gora, tretirana kao interno raseljena
lica (IRL) I stoga ih je trebalo uključiti u ukupno (stalno) stanovništvo područja odakle su raseljena, a ne u stanovništvo područja
gde su bila doseljena (i popisana).
Metodologijom Popisa iz 2011.godine, stanovništvo predstavljaju lica sa uobičajenim mjestom boravka u Crnoj Gori. Uobičajeno
mjesto boravka predstavlja mjesto gdje lice uobičajeno provodi dan, bez obzira na privremenu odsutnost iz razloga rekreacije,
odmora, posjete prijatelja ili rođaka, poslovne odsutnosti, kao i odsutnosti usljed medicinskog tretmana ili religijskog hodočašća,
kao i mjesto u kome lice boravi neprekidno, najmanje od 1.aprila 2010.godine ili je stiglo u to mjesto kasnije, ali ima namjeru da
ostane tu najmanje jednu godinu. U međunarodnom kontekstu ovo je važno kako bi se izbjeglo da lica budu uključena u ukupan
broj stanovnika u više zemalja, ili da ne budu nigdje uključena. Upravo osnovni cilj popisa jeste da se utvrdi tačan broj lica koja žive
i koriste infrastrukturu nekog geografskog područja.
Kretanje stanovništva i domaćinstava
Kretanje broja stanovnika u periodu 1971-2011.godine bilo je prevashodno uslovljeno strukturom i rezultatima privrede, razvojem
infrastrukture i naseljskih sadržajima, kao i nestabilnim okruženjem pogotovo u periodu devedesetih. Broj stanovnika u opštini Plav
od Drugog svjetskog rata do 1981.godine je bio u konstantnom rastu sve do 1991. godine. Prije svega, pad privrednih aktivnosti
negativno je uticao na kretanje broja stanovnika, tako da je na poslednja tri popisa (1991-2011) zabilježen konstantan pad broja
stanovnika. U periodu od 1971-2011. zabilježen je pad broja stanovnika za 32,92%, pri čemu je najveći pad zabilježen između dva
popisa 1991-2003. od 28,49%. Prema podacima sa poslednjeg popisa u opštini Plav živi 13.108 stanovnik ili 2,1% ukupne
populacije Crne Gore. U periodu između poslednja dva popisa smanjenjen je broj stanovnika za 5,05%.
Trend pada stanovništva praćen je demografskim pražnjenjem ruralnih područja, posebno brdsko-planinskih područja. U periodu
od 1971-2011. stanovništvo sa urbanog područja je smanjeno za 6,31%, dok je na ruralnim područjima smanjeno za 44,03%. Ovi
trendovi su prouzrokovani mehaničkim kretanjima stanovništva ruralih područja.
U periodu 1971-2011. zabilježena je velika disproporcija u prostornom rasporedu stanovništva. Posmatrajući prema mjesnim
zajednicama, povećanje stanovništva je zabilježeno u MZ Prnjavor, dok je u preostalim djelovima zabilježeno demografsko
pražnjenje. Najveće smanjenje broja stanovika u apsolutnom iznosu u poslednjih četrdeset godina je zabilježeno u MZ Gusinje
(2836 stanovnika ili 44,09%), dok je procentualno najveći pad broja stanovnika zabilježen u MZ Velika (72,45%).
31
Broj stanovnika po mjesnim zajednicama (1971-2011.)
1971
1981
1991
2003
2011
GUSINJE
6.432
6.443
4.470
3.558
VUSANJE
1.103
1.399
737
Promjena (%)
2011/1971
2011/2003
3.596
-44,09
1,07
866
643
-41,70
-25,75
PLAV
7.065
7.446
7.121
5.878
6.045
-14,44
2,84
PRNJAVOR
899
965
944
944
965
7,34
2,22
VELIKA
1.325
912
622
499
365
-72,45
-26,85
MURINO
1.633
1.387
1.171
1.113
990
-39,38
-11,05
BREZOJEVICA
1.085
1.008
933
947
945
-12,90
-0,21
Izvor: Monstat
Broj domaćinstava nije pratio trend kretanja broja stanovnika. U periodu 1971-2011. broj domaćinstava je porastao za 15,09%.
Najveći broj domaćinstava zabilježen je 1991. godine. U poslednjih četrdeset godina pad broja domaćinstava je zabilježen samo u
međupopisnom periodu 1991-2003., kada je zabilježen pad broja stanovinika od 8,11%. Razlog ovakvog kretanja se može naći u
nestabilnom periodu devedesetih, prouzrokovani ratnim dešavanjima na prostoru bivše SFRJ i sankcijama praćenim lošom
ekonomskom situacijom. Rast broja domaćinstava praćen je ubrzanim rastom na urbanom području koji je u poslednjih četrdeset
godina uvećan za 50%, uz pad broja domaćinstava na ruralnim području u poslednih dvadeset godina. Kretanje broja
domaćinstava je praćeno usitnjavanjem domaćinstava prije svega na urbanom području, dok je broj članova po domaćinstvu na
ruralnom području prouzrokovan smanjenjem broja stanovnika. Prosječan broj članova po domaćinstvu na nivou opštine je
smanjen sa 6,02 iz 1971. na 3,01 u 2011. godini. Slično kretanje prosječnog broja stanovika po domaćinstvu je zabilježeno i na
ruralnom i na urbanom poručju. Na urbanom području prosečan broj članova po domaćinstvu je smanjen (sa 5,67 na 3,53 članova),
dok je u ruralnom području taj trend izraženiji (sa 6,18 na 3,49 članova).
Ukupan broj domaćinstava prema popisu 2011. godine je iznosio 3.737.
Posmatrano po mjesnim zajednicama na području opštine Plav, kao i kod broja stanovnika, razlile su vrlo izražene kada su u
pitanju vangradska područja. Najznačajniji rast boja domaćinstava u poslednjih četrdestet godina je zabilježen u MZ Prnjavor od
85,61%, dok je najznačajniji pad broj domaćinstava zabilježen u MZ Velika (47,25%).
U poslednjem međupopisnom periodu, pored mjesnih zajednica Velike i Murina, gdje je pad broja domaćinstava prisutan duži niz
godina, zabilježen je i pad broja domaćinstava u MZ Vusanje.
Broj domaćinstava po zajednicama naselja (1971-2011)
1971
1981
1991
2003
Promjena (%)
2011
2011/1971
2011/2003
GUSINJE
1.001
983
1.099
925
1.042
4,10
12,65
VUSANJE
141
151
149
198
176
24,82
-11,11
PLAV
1.139
1.191
1.608
1.430
1.528
34,15
6,85
PRNJAVOR
132
164
208
204
245
85,61
20,10
VELIKA
273
248
202
157
144
-47,25
-8,28
MURINO
348
316
333
344
310
-10,92
-9,88
BREZOJEVICA
213
209
248
277
292
37,09
5,42
Izvor: Monstat
Projekcije stanovništva
Projekcija stanovništva za opštinu Plav data je u tri varijante dobijene različitim metodama:
-
-
metodom ekstapolacije, koji se zasniva na matematičkom izračunavanju broja stanovnika, a temelji se na kretanju broja
stanovnika između dva ili više popisnih perioda. Treba naglasiti da je ovaj metod precizan i pouzdan samo ako se radi za
periode do 5 godina i ako se radi o zatvorenoj populaciji (bez migracionih kretanja).
analitičkim metodom, koji se najčešće koristi, posebno ako se rade projekcije za duže vremenske periode preko 5 godina,
10, 15 ili više. Projekcije stanovništva rađene ovim metodom baziraju se na: prirodnom kretanju stanovništva (stope
nataliteta, mortaliteta i prirodnog priraštaja), starosnoj strukturi stanovništva, godišnjoj stopi migracionog salda, stopi
fertiliteta itd. Prilikom izrade projekcija pošlo se od pretpostavke da se stope nataliteta neće bitnije mijenjati (da će biti
32
-
uglavnom na nivou sadašnjih), da će stopa mortaliteta imati blagi rast (s obzirom na starosnu strukturu stanovništva) i da
će stopa migracionog salda biti na sadašnjem nivou.
metodom kohorti – ovim metodom se projektuju starosne grupe stanovništva da bi se dobii potrebni kontigenti
stanovništva (predškolski, školski, srednjoškolski, fertilni, radni, starački itd.). Ovaj metod koristi sve parametre koje koristi
i analitički metod, i prilikom izrade projekcija pošlo se od istih pretpostavki.
Projekcije stanovništva po mjesnim zjednicama
Metod ekstrapolacije
GUSINJE
Analitički metod
Metod kohorti
2015
2020
2025
2015
2020
2025
2015
2020
2025
3.290
3.178
3.066
3.306
3.231
3.174
3.212
3.035
2.836
VUSANJE
539
403
267
554
453
371
550
449
367
PLAV
5.847
5.833
5.820
5.866
5.897
5.949
5.767
5.704
5.623
PRNJAVOR
970
980
991
970
981
992
953
948
940
VELIKA
294
208
122
305
246
198
286
218
159
MURINO
902
813
725
906
830
761
869
759
650
BREZOJEVICA
920
909
898
920
909
899
883
837
794
UKUPNO
12.762
12.324
11.889
12.827
12.547
12.344
12.520
11.950
11.369
Projekcije stanovnika ukazuju na preduzimanje neophodnih mjera za planski period , kako bi se usporio ili zaustavio negativan
demografski trend i stvorile planske pretpostavke za lagano povećanje broja stanovnika.
3.3.Mreža i funkcije naselja
Dokument na osnovu kojeg se vrši uređenje prostora opštine Plav je PPO Plav iz 1988. godine (projekcija razvoja 2006.god.)
Prema Prostornom planu Opštine 2006 god.projekcija broja stanovnika je bila 20 530, a sada imamo situaciju da opština Plav ima
13 108 stanovnika.
Stanovništvo opštine Plav razmješteno je u 23 naselja, to su:
Bogajići; Brezojevica; Velika; Vojno Selo; Višnjevo; Vusanje; Gornja Rženica; Grnčar; Gusinje; Dolja; Dosuđe; Đurička Rijeka;
Kolenovići; Kruševo; Martinovići; Mašnica; Desni Meteh; Murino; Novšići; Plav; Prnjavor; Skić; Hoti.
Po funkcionalnim kriterijumima izdvajaju se tri naselja Plav, Gusinje i Murino (dominantna je funkcija privrede, usluga i
komunikacija).
Plavu gravitiraju: Djurička Rijeka, Hoti, Bogajići, Prnjavor, Skić, Desni Meteh, Brezojevica .
Gusinju gravitiraju: Kolenovići, Vusanje, Dolja, Grnčar i Dosuđe kao i naselja Mratinovići; Kruševo, Višnjevo, Vojno Selo,
Murinu gravitiraju: Novšići, Velika, Mašnica i Gornja Rženica.
Opština Plav ima 21 katastarsku opštinu i administrativno je podijeljena na 7 mjesnih zajednica (MZ Plav, Prnjavor, Brezojevica,
Velika, Murino, Gusinje i Vusinje).
Mjesna zajednica Plav obuhvata naselja:Bogajići, Desni Meteh, Đurička Rijeka, Hoti, Plav(g), Skić, Vojno Selo.
Mjesna zajednica Gusinje obuhvata naselja:Dolja, Dosuđe, Grnčar, Gusinje(g), Kolenovići, Kruševo, Martinovići, Višnjevo.
Mjesna zajednica Vusanje obuhvata naselje Vusanje.
Mjesna zajednica Prnjavor obuhvata naselje Prnjavor.
Mjesna zajednica Brezojevica obuhvata naselje Brezojevica..
Mjesna zajednica Velika obuhvata naselja:Novšići, Velika.
Mjesna zajednica Murino obuhvata naselja:Gornja Rženica, Mašnica, Murino.
U mreži naselja javljaju se četiri nivoa. Centar Opštine, sekundarni centri, centri MZ i ostala naselja. Po funkcionalnom kriterijumu
izdvajaju se tri naselja Plav (primarni, opštinski centar) i Gusinje i Murino (sekundarni centri). Naselja koja predstavljaju centre MZ u
funkcionalnom smislu će ojačati u sadržajima kao što su univerzalna sala, prodavnice, zdravstvo, sport i rekreacija (Plav, Gusinje,
Murino,Brezojevica, Velika i Vusanje).
U narednom periodu očekuje se da će se broj domaćinstava povećati uz paralelno smanjivanje prosječnog broja članova.
Na Grafičkom prilogu br. 2 Administrativna karta sa katastrom su prikazane granice katastarskih opština, prostor koji ima katastar
zemljišta, granice mjesnih zajednica i nazivi naselja.Na zvaničnim podlogama Uprave za nekretnine nema granica naselja .
Iz tog razloga nije bilo mogućnosti za iskazivanje određenih planskih parametara kao što su gustina stanovanja u određenim
naseljima, bilans površina i sl.
33
Stanovi po naseljima (2003-2011)
Broj stanova
1971
1981
1991
2003
2011
Bogajići
79
73
85
103
106
Brezojevica
205
217
294
406
446
Desni Meteh
138
105
120
118
127
Dolja
84
54
92
82
102
Dosuđe
84
73
79
102
168
Đurička Rijeka
72
125
88
64
73
Gornja Rženica
97
80
93
118
135
Grnčar
73
76
77
73
96
Gusinje (g)
460
502
496
725
722
Hoti
62
43
45
84
67
Kolenovići
52
60
69
56
64
Kruševo
113
98
122
89
97
Martinovići
84
107
103
189
172
Mašnica
89
90
99
145
153
Murino
152
146
153
228
243
Novšići
55
50
44
58
57
Plav (g)
532
627
936
1214
1506
Prnjavor
128
165
193
252
297
Skić
52
54
95
97
92
Velika
199
195
193
232
239
Višnjevo
29
24
23
25
26
Vojno Selo
163
160
175
225
252
Vusanje
139
134
163
267
200
Stanovništvo po naseljima (2003-2011)
Broj stanovnika
1971
1981
1991
2003
2011
Bogajići
576
560
487
427
455
Brezojevica
1085
1008
933
947
945
Desni Meteh
1030
963
672
452
325
Dolja
562
534
266
126
137
Dosuđe
563
451
339
265
311
Đurička Rijeka
487
869
429
274
270
Gornja Rženica
509
370
291
269
251
Grnčar
541
612
329
191
184
Gusinje (g)
2695
2625
2076
1704
1722
Hoti
491
440
201
169
210
Kolenovići
369
449
276
157
160
Kruševo
801
684
523
340
335
Martinovići
685
842
560
689
683
Mašnica
400
408
351
299
267
34
Murino
724
609
529
545
472
Novšići
266
195
118
82
54
Plav (g)
3058
3348
4073
3615
3800
Prnjavor
899
965
944
944
965
Skić
337
356
441
302
297
Velika
1059
717
504
417
311
Višnjevo
216
246
101
86
64
Vojno Selo
1086
910
818
639
688
Vusanje
1103
1399
737
866
643
Domaćinstva po naseljima (2003-2011)
Broj domaćinstava
1971
1981
1991
2003
2011
Bogajići
89
74
89
96
89
Brezojevica
213
209
248
277
292
Desni Meteh
139
126
130
114
73
Dolja
85
66
92
36
44
Dosuđe
85
73
80
70
111
Đurička Rijeka
73
125
89
62
56
Gornja Rženica
102
90
86
86
73
Grnčar
73
70
79
54
52
Gusinje (g)
466
450
498
483
533
Hoti
69
53
70
37
45
Kolenovići
53
77
66
39
44
Kruševo
117
101
138
78
85
Martinovići
90
119
101
148
154
Mašnica
89
89
101
93
84
Murino
157
137
146
165
153
Novšići
57
54
43
30
28
Plav (g)
548
600
922
889
994
Prnjavor
132
164
208
204
245
Skić
53
56
102
72
89
Velika
216
194
159
127
116
Višnjevo
32
27
45
17
19
Vojno Selo
168
157
206
160
182
Vusanje
141
151
149
198
176
35
3.3.1.Privredne djelatnosti
Po metodologiji obračuna Indeksa razvijenosti u Strategiji Regionalnog razvoja Crne Gore 2010-2014.god. (Vlada Crne Gore,
Ministarstvo ekonomije, februar 2011.g.) opština Plav je “proglašena” jedinicom lokalne samouprave sa najnižim nivoom
razvijenosti u odnosu na prosjek u Crnoj Gori.
U posljednjih dvadeset godina dogodile su brojne promjene u privrednom razvoju. Pomenute promjene su imale obilježje
zaostajanja i stagnacije u periodu devedesetih godina. Tranzicioni proces i neuspješno restrukturiranje većih proizvodnih sistema
uslovilo je zatvaranje brojnih prerađivačkih preduzeća (ŠIK „Bor“, „Titeks“, „Termoplast“ i sl), koja su bila glavna okosnica privrede
opšine Plav.
Privredu opštine Plav karakteriše sektor malih i srednjih preduzeća u okviru kojeg je najzastupljenija djelatnost usluga (trgovina na
veliko i malo, saobraćaj skladištenje i veze, aktivnosti u vezi sa nekretninama i hoteli i restorani) i mali procenat iz djelatnosti
preradjivačke industrije.
Uporedo sa rastom broja preduzeća i razvojem uslužnog sektora, rastao je broj zaposlenih u ovom sektoru, prije svega u oblasti
trgovine, dok je značajan pad zaposlenih zabilježen u oblasti prerađivačke industrije.
Posljednji zvanični podaci o visini i strukturi drušvenog bruto proizvoda na nivou opštine su dostupni za 2001.godinu. Prema
podacima iz 2001.godine drušveni proizvod na nivou opštine je iznosio 6,2 miliona DEM ili 0,2% ukupnog bruto drušvenog
proizvoda Crne Gore. U ukupnoj strukturi najznačajniji sektor je predstavljao sektor poljoprivrede, lova i šumarstva koji je činio
36,0% ukupnog bruto drušvenog proizvoda, zatim saobraćaj i skladištenje 18,9%, trgovina na veliko i malo 13,5%, dok je sektor
prerađivačke industrije činio 12,4% bruto drušvenog proizvoda.
Kako na nivou jedinica lokalne samouprave ne postoje podaci o BDP-u, na bazi raspoloživih parametara napravljene su procjene
BDP-a na nivou opštine Plav. Prema procjenama BDP-a u poslednje tri godine primjetan je konstantan pad. Ukupan BDP u 2011.
godini za opštinu Plav je procijenjen na 17,8 miliona eura, što čini 0,6% ukupnog BDP-a Crne Gore. Prema procjenama, BDP po
glavi stanovika je iznosio 1.364 eura.
Najznačajniji potencijali za razvoj područja opštine Plav su poljoprivredno zemljište, šume, prirodne ljepote kao turistički resurs,
vodni potencijali pogodni za industrijsku i poljoprivrednu proizvodnju i prirodni kompleksi šumskih plodova i ljekovitog bilja. Održivi
razvoj opštine treba bazirati na valorizaciji ovih resursa i razvoju sektora usluga u oblasti preduzetništva, odnosno malih i srednjih
preduzeća.
Industrija
Industrijska proizvodnja u periodu 1950 – 1990. godine predstavljala je glavni pokretač svih privrednih aktivnosti na području
opštine Plav. U posljeratnom periodu, uglavnom sredstvima za brzi razvoj nerazvijenih područja izgrađeno je nekoliko manjih
pogona drvoprerađivačke (AD “Bor” i AD “Šumarsko preduzeće” Plav), metaloprerađivačke (AD “Metaloprerada” i AD “Termoplast”
Gusinje) i tekstilne industrije (AD “Maxim” Murino). Po proizvodnom programu i kapacitetima prilagođeni su i dimenzionirani prema
potrebama većih privrednih sistema u tadašnjoj SFRJ, kakvi su bili Obod, Titex i drugi.
Raspadom tadašnje SFRJ, postojeća industrijska postrojenja izgubila su tržište bivših jugoslovenskih republika. Sankcije i izolacija
uticale su da se godinama izgubi kontakt sa informacijama, napretkom nauke, tehnologije i inovacijama. Prelazak sa centralnoplanskog na tržišni sistem, uslovio je brojne probleme u radu preduzeća. Proces tranzicije pokazao je neodrživost ovakvih sistema,
nakon čega je najveći broj firmi pošao pod stečaj, a kasnije ugašene ili proizvodnja svedena na minimum (AD „Metaloprerada“, AD
„Termoplast“, AD „Maksim“ i sl.)
Najznačajnija industrijska preduzeća u opštini Plav predstavljaju firme iz oblasti drvoprerade i proizvodnje namještaja, kao što su:
„Alpet“ – (nekadašnji AD ŠIP “Bor”) - Bavi se industrijskom proizvodnjom rezane građe i trgovinom. Proizvodno-tehničke
sadržaje pilanskog pogona čine stovarište oblovine, stružnici i stovarište rezane građe. Proizvodni kapacitet pogona
pilane procijenjen je na 30.000 m³ proreza oblovine na godišnjem nivou. Sektor eksploatacije šuma zapošljava 35 radnika
(6 stalnih, 29 sezonskih radnika), sektor finalizacije rezane građe 28 (22 stalna, 6 sezonskih radnika) i sektor pogona
finalizacije rezane građe 3 sezonska radnika.
DOO „Kriva breza“ - Firma proizvodi unutrašnju i spoljnu stolariju, kompletan program namještaja, patos, lamperija, a ima
i pogon za proizvodnju panela. Ima pet stalno upošljenih radnika, a povremeno se angažuju sezonski radnici. Raspolaže
sa 170 m2 prostora i pomoćnim prostorijama.
DOO „Brijest“ – Firma proizvodi namještaj od punog drveta, kuhinje, spavaće sobe, apartmane, trpezarijske stolove i klub
stolove, stolariju i druge vrste namještaja po narudžbini. Raspolaže poslovnim prostorom od 500 m2 i prodajnim salonom
300 m2. Firma zapošljava 7 radnika.
36
Turizam
Opština Plav je u Strateškom planu razvoja Opštine za period od 2013-2017.god. odabrala turizam kao stratešku djelatnost i
postavila sljedeću viziju razvoja :
„Opština Plav, turistička destinacija, saobraćajno integrisana, sa međunarodno prepoznatim zaštićenim prostorom, gdje se
optimalno koriste razvojni resursi i potencijali; sa poboljšanim uslovima života stanovništva i sa usporenim negativnim
demografskim trendovima“.
Opština Plav ima važne komparativne prednosti kada je u pitanju razvoj turizma. Plavsko jezero najveće je i najpristupačnije
planinsko jezero u Crnoj Gori, smješteno izmedju planinskih vijenca Prokletija i Visitora. Na južnoj strani prima rijeku Ljuču, a na
sjevernoj ispušta Lim, tako da ove rijeke čine jezero protočnim. Osim velikog ledničkog Plavskog jezera, postoji još nekoliko
''gorskih očiju'' od kojih su veća Hridsko jezero na Bogićevici i Visitorsko na Visitoru. Do njih i obližnjih vrhova Plana na Visitoru i
Mali i Veliki hridski krš i Bogićevica na Bogićevici, postoje markirane planinarske staze, kao i za još nekoliko vrhova na obližnjim
Prokletijama. U ovom kraju su i vodopad Skakavica, te Ali - pašini izvori.
Po stepenu komplementarnosti, koncentraciji i broju prirodnih atrakcija koje je moguće turistički valorizovati, područje ove Opštine
predstavlja jedinstven planinski predio u regionu. Prokletije su jedan od najtajanstvenijih i najmanje proučenih planinskih lanaca
Evrope sa brojnim prirodnim i kulturnim vrijednostima, 750 vrsta planinske vaskularne flore i preko 100 endemičnih vrsta. Odlikuje
se velikom mozaičnošću i raznolikošću pejzaža, što omogućava upražnjavanje različitih oblika turizma, kao i bavljenje različitim
sportskim i rekreativnim aktivnostima.
Plav ima odgovarajuću turističku istoriju, s obzirom da je turizam u 60-im i 70-im godinama prošlog vijeka predstavljao važan
razvojni sektor Opštine. No, 90-tihgodina prošlog vijeka zbog političke krize i konflikata, turistički sektor je pao na najniži nivo, a
zadnje 2 decenije prisutni su negativni trendovi. Aktuelno stanje karakteriše nerazvijena turistička infrastruktura (smještajni i
sportski kapaciteti), a posebno turistička suprastruktura (dodatna turistička ponuda destinacije: ponuda transporta, suvenira,
zabave, hrane i pića, događanja i dr). Problem predstavlja i nedostatak kadrova iz oblasti turizma.
Opština Plav je još uvijek sačuvana od ozbiljne ekološke devastacije, uglavnom zahvaljujući izolovanosti područja, malom nivou
urbanizacije i slaboj privrednoj razvijenosti, odnosno malom stepenu industrijalizacije i odsustvu “prljavih” tehnologija.
U skladu sa resursima, kao i trendovima na svjetskom tržištu, primarni vid turizma koji u opštini Plav treba promovisati jeste
ekoturizam. Pored toga, planinski masiv Prokletija predstavlja izuzetno atraktivan prostor za razvoj različitih vidova održivog
turizma, uključujući sportski turizam, ruralni turizam, banjski i zdravstveni, edukativni turizam. Sa druge strane, resursi materijalne i
nematerijalne kulturne baštine iz srednjeg vijeka i turskog doba pružaju bitan potencijal za unapređenje ponude kulturnog turizma,
koji je kompatibilan naporima za diverzifikaciju turističkog proizvoda Crne Gore. Meterizi, Medun, Redžepagića, Šabovića, nazivi su
starih plavskih mahala u kojima će turista, uz nove trgovine, zapaziti i stare dućane, zanatske radnje i kafežinice. U Plavu se nalaze
i stare kule i čardaci, a najoriginalniji sačuvani spomenik ove rijetke arhitekture je Kula Redžepagića, najstarija gradjevina u Plavu
sa orijentalnim elementima. Postojece manifestacije: Dani borovnice, Sportovi na vodi, Montenegro Winter Kup-a, Vajarske
kolonije, jedriličarske regate itd. mogu predstavljati važan element ponude MICE turizma. Predispozicije postoje i za različite vidove
sportskog turizma (skijanja, snowboardinga, planinskog biciklizma, kajakarenja, alpinizma, raftinga, speleologije itd.), kao i
avanturističkog turizma, limitiranog lovnog i ribolovnog turizma, splavarenja itd.
Treba istaći da Strategija razvoja turizma do 2020. godine u Crnoj Gori predlaže i razvoj Plavskog jezera kao “resort destinacije” pri
čemu se podrazumijeva formiranje specifične welness i spa ponude, sa propratnim zabavnim sadržajima, restoranom visoke
kategorizacije i slično.
U cilju podsticanja održivog razvoja potrebno je sprovesti edukativne programe lokalnom stanovništvu o resursima i načinima
turističke valorizacije autohtonih proizvoda, uključujući gastronomske proizvode i autentične suvenire.
Nekada najveće turističko preduzeće u Opštini - AD „Plavsko jezero“ danas ne radi. Privatizacijom je prodato privatnom preduzeću
„Jastreb“ iz Podgorice. Nakon promjene vlasničke strukture u „Jastreb-u“, ovaj hotel je stavljen pod hipoteku i na taj način ostao
blokiran za dalja ulaganja. Hotel posjeduje smještajne kapacitete sa ukupno 260 ležajeva. Posljednjih godina prisutan je porast
smještajnih kapaciteta. Značajniji smještajni kapaciteti u opštini Plav su:
-
Hotel „Kula Damjanova“, Vojno selo - 87 ležajeva,
Hotel „Rosi“, Gusinje - 40 ležajeva,
Prenoćište „Đerdan“, Plav - 20 ležajeva,
Prenoćište „Canović“, Plav - 20 ležajeva,
Bungalovi „Aqva“, Plav - 18 ležajeva,
Restoran „Gusinjska kula“ - 16 ležajeva,
Prenoćište „Santea“, Gusinje - 10 ležajeva,
Eko -planinarsko naselje“Hrid“-26 ležajeva,
Planinarski dom u Grebajama-10 ležajeva,
37
-
Eko-katun „Grebaje“- 27 ležajeva
Ostala prenoćišta u privatnom smještaju - 50 ležajeva.
Broj i strukturu turista, kao i ostvarena noćenja u prethodnoj godini u opštini Plav prikazuje sljedeća Tabela.
Dolasci i noćenja turista u opštini Plav 2012.g.
Dolasci turista
Opština
Strani
Domaci
Ukupno
Plav
843
Izvor: Mostat, 2012.
806
1649
Struktura
u%
0,1
Strani
Domaci
1063
1059
Noćenja turista
Ukupno
Struktura u %
2122
0,0
Trenutno postoje skromni kapaciteti orijentisani na ekoturizam, koji predstavljaju dobru osnovu za dalje unapređenje i proširenje
kapaciteta sličnog tipa. Postojeća kadrovska struktura nije zadovoljavajuća, a turistička sezona u Opštini je kratka. Turistička
ponuda nije dovoljno diverzifikovana s obzirom na turističke resurse koji postoje, pa u narednom periodu treba uložiti napore da se
kreira raznovrsnija turistička ponuda i povezivanje svih segmenata u prepoznatljiv turistički proizvod.
Poljoprivreda
Poljoprivreda je za sjeverni i centralni region Crne Gore veoma važna privredna grana, čija je uloga i mjesto zapisana i definisana
kroz strateške dokumente. Iz usvojenog dokumenta „Strategija razvoja proizvodnje hrane i ruralnih područja” jasno proizilazi da se
Crna Gora opredijelila i prihvatila koncept održivog razvoja. Prirodni uslovi, ljudski potencijali i drugi resursi pružaju dobru šansu za
razvoj poljoprivredne proizvodnje. Programski zadatak ovog planskog dokumenta obevezuje na sagledavanje poljoprivrede i stanja
u ruralnom području, analiziranje i definisanje jasnog plana razvoja i valorizacije svih potencijala i resursa.
Područje Crne Gore karakteriše veoma raznovrstan biljni i životinjski biodiverzitet sa ogromnim bogatstvom genetičkih resursa
poljoprivrednog bilja i domaćih životinja. Kroz dugi vremenski period poljoprivreda je imala brojne transformacije, uloge i statuse, ali
je uvijek predstavljala značajan resurs i potencijal. To je posebno izraženo u sjevernom i centralnom dijelu Crne Gore.
Prednosti i ograničenja poljoprivredne proizvodnje
Osnovna strukturna karakteristika poljoprivrede jeste veći udio primarne poljoprivrede u bruto društvenom proizvodu od
prehrambeno prerađivačkog sektora. Usitnjenost posjeda u primarnoj proizvodnji, ekstenzivna ili poluintenzivna proizvodnja,
nedovoljno kvalitetan rasni sastav stoke, zastario sortiment u voćarstvu, mala upotreba savremene poljoprivredne mehanizacije i
male površine koje se navodnjavaju, neke su od karaktersitika primarne proizvodnje.
U porodičnim poljoprivrednim gazdinstvima na području Crne Gore preovladjuju mala gazdinstva. Najveći udio čine (31,58%)
gazdinstva od 0,10 - 0,50 ha ukupno poljoprivrednog korišćenog zemljišta.
U cilju izrade realno primjenljivog i ostvarivog plana razvoja, neophodno je analizirati sve prednosti i nedostatke koji utiču na
poljoprivrednu proizvodnju.
Prednosti za razvoj poljoprivrede:
- značajne površine očuvanog zemljišta gdje pašnjaci i livade zauzimaju najveće površine, što predstavlja prirodni potencijal za
razvoj stočarstva,
- bogatstvo ljekovitim biljem i šumskim plodovima,
- povoljni uslovi za pčelarstvo koje je najbolji indikator ekološkog područja,
- tradicionalni prerađivački proizvodi (prerada u domaćinstvima i stari recepti),
- cjenovna konkurentnost pojedinih proizvoda (jagnjeće meso),
- bogatstvo vodama,
- vrijedno stanovništvo i tradicija u poljoprivrednoj proizvodnji,
- postojanje radne snage koja traži dodatnu mogućnost za zapošljavanje,
- stručne službe i stručni kadar za edukaciju poljoprivrednih proizvođača (Biotehnički fakultet, Savjetodavna služba u biljnoj
proizvodnji, Služba za selekciju stoke, Lokalni sekretarijat za poljoprivredu, Veterinarske ustanove).
Slabosti za razvoj poljoprivrede:
- mala ekonomska moć stanovništva,
- neiskorišćenost prirodnih i ljudskih potencijala,
- nedovoljno izgrađena infrastruktura,
- slaba primjena savremenih tehnologija i specijalizacije proizvodnje,
38
- nizak stepen primjene mehanizacije,
- male površine koje se navodnjavaju,
- usitnjenost posjeda i primarne poljoprivrede,
- prenamjena poljoprivrednog zemljišta i korišćenje u druge namjene,
- slaba produktivnost i konkurentnost na tržištu,
- relativno visoke cijene inputa koje utiču na cijenu gotovih proizvoda,
- skup kapital (visoke kamatne stope, nepostojanje ili kratak grejs period),
- nizak stručni nivo proizvođača za bavljenje poljoprivredom,
- nepostojanje organizovanog otkupa za najvažnije poljoprivredne proizvode,
- bavljenje poljoprivredom kao dopunskom djelatnošću,
- migracija stanovništva iz sela u grad i depopulacija,
- nepovoljna starosna i socijalna struktura,
- nedovoljno horizontalno i vertikalno povezivanje u lancu proizvodnje hrane.
Mogućnosti za razvoj poljoprivrede:
- brži tehnološki razvoj kroz razvojnu budžetsku podršku i podsticaje iz EU,
- brži transfer znanja od nauke i stručnih službi prema neposrednim poljoprivrednim proizvođačima,
- plasman proizvoda kroz razvoj turizma (valorizacija Plavskog jezera),
- proizvodnja tradicionalnih i sertifikovanih poljoprivrednih proizvoda, gajenje i očuvanje autohtonih biljnih vrsta,
- jačanje lokalne proizvodnje i tržišta,
- zaštita geografskog porijekla i uvođenje šema kvaliteta.
Opasnosti za razvoj poljoprivrede:
-
trajno gubljenje poljoprivrednih površina i intenziviranja prozvodnje koje povećava mogućnost zagađenja životne sredine
i zemljišta kao najvažnijeg resursa u poljoprivredi,
nakon otvaranja tržišta dolazi do povećanja konkurencije,
nizak kvalitet i obim proizvodnje može ugroziti položaj cijelih grana proizvodnje,
odsustvo standarda i slaba kontrola bezbjednosti proizvedene hrane,
pogrešno sagledavanje i pozicioniranje poljoprivrede u predstojećim integracionim procesima.
Struktura, vrste i obim poljoprivredne proizvodnje u Plavu
Poljoprivreda i proizvodnja hrane imaju značajnu ulogu u privrednom razvoju opštine Plav. Na području Opštine postoje povoljni
prirodni uslovi za razvoj poljoprivrede, međutim stanje nije na zadovoljavajućem nivou u odnosu na raspoložive potencijale.
Postojeći resursi se ne koriste ili koriste na ekstenzivan način. Poljoprivredno zemljište zauzima 24.658 ha ili 50,7% ukupne
teritorije Opštine. Najveći dio poljoprivrednog zemljišta čine pašnjaci i livade, i po podacima iz 2010.god. površine pod pašnjacima
iznose 16481 ha, a pod livadama 5181 ha. Oranične površine sa 2374 ha i voćnjaci sa 620 ha, čine svega 12,1%. S obzirom na
sastav i strukturu zemljišnih površina, analizirajući fizičke i hemijske osobine zemljišta, za osavremenjavanje poljoprivredne
proizvodnje neophodno je različitim agromeliorativnim (i hidromeliorativnim) mjerama izvršiti popravku pedoloških osobina zemljišta
i ista privesti kulturi. Opšta karekteristika u poljoprivredi je niska produktivnost rada koja je posljedica više negativnih faktora. Jedan
od prioritetnih zadataka u oblasti poljoprivredne proizvodnje je povećanje produktivnosti i konkurentnosti na domaćem i inostranom
tržištu.
Poljoprivredno zemljište prema kategorijama korišćenja (ha)
Godina
Ukupno polj.
Obradiva površina
zem.
svega
oranice i
voćnjaci
bašte
2006
24752
8204
1967
624
2007
24744
8222
2083
620
2008
24751
8196
2078
624
2009
24750
8195
2327
625
2010
24.658
8.175
2.374
620
Izvor: Statistički godišnjak 2011, Monstat
Pašnjaci
livade
5613
5519
5494
5243
5.181
16546
16520
16551
16551
16.481
Poljoprivredna domaćinstva predstavljaju značajan faktor razvoja poljoprivrede. Prema Popisu poljoprivrede 2010. godine ukupan
broj domaćinstava na teritoriji opštine Plav je iznosio 2.479. Međutim, najveći broj domaćinstava obavlja poljoprivrednu djelatnost
na usitnjenom posjedu kao dopunsku djelatnost..
39
Ratarstvo i povrtarstvo
Najplodnija zemljišta za poljoprivrednu proizvodnju nalaze se u dolinskim proširenjima rijeka i okolini Plavskog jezera. Analizirajući
podatke od 2006 do 2010. god. konstatuje se da su oranične površine znatno ispod površina pod pašnjacima. Oranice i bašte
prostiru se na 2.374 ha ili 29% obradivih površina, na kojima se odvija dominantno tradicionalna i ekstenzivna poljoprivredna
proizvodnja.
Oranična površina po načinu korišćenja, ha
Zasijana površina
Oranice i
bašte
ukupno
žita
povrtno bilje
stočno krmno
bilje
Ugari i
neobrađene
oranice
2006
1967
1939
323
536
1080
28
2007
2083
2055
302
537
1216
28
2008
2078
2046
301
524
1221
32
2009
2327
2297
290
607
1400
30
2010
2374
2374
326
687
1361
-
U strukturi oraničnih površina dominiraju žitarice, krmno bilje i povrće. Ovakva struktura oraničnih površina ukazuje na njen
ekstezivan način koriščenja.
Proizvodnja žita
požnjevena
površina, ha
Kukuruz
prinos, tona
ukupno
2006
300
390,0
2007
260
260,0
2008
270
297,0
2009
250
275,0
2010
300
330,0
po ha
požnjevena
površina, ha
1,30
1,00
1,10
1,10
1,10
10
10
2
5
2
Ječam
prinos, tona
Raž
Ukupno
po ha
požnjevena
površina, ha
13,0
11,0
2,0
8,0
2,0
1,30
1,10
1,20
1,50
1,20
4
2
4
5
2
prinos, tona
ukupo
po ha
5,0
2,0
5,0
8,0
3,0
1,30
1,00
1,30
1,50
1,30
Od žitarica najveće površine zauzima kukuruz, a vrlo male površine su pod ječmom, raži i pšenicom. Najmanje površine zauzimaju
tritikale.
Karakteristika proizvodnje žita jesu niski prinosi, mala primjena agrotehničkih mjera, neodgovarajući uslovi i kapaciteti za
skladištenje. Najveći dio te proizvodnje potroši se u sopstvenom domaćinstvu, a manji dio plasira na lokalnim tržnicama.
U skladu sa primijenjenim agrotehničkim mjerama i kvalitet roda nije na zadovoljavajućem nivou. Po podacima Savjetodavne
službe u biljnoj proizvodnji tokom 2012.god. najviše je zasijana heljda (10 ha), pšenica (2,6 ha) i ječam (1 ha). Ovo su površine koje
se nalaze u sistemu subvencija i ne obuhvataju površine manje od 1 ha. Najveće zasijane površine se nalaze u Skiću. Primjetno je
da heljda dobija sve više na značaju i u narednom periodu zauzimeće značajnije površine, jer ima svoje mjesto u tradicionalnoj
domaćoj kuhinji. Sjetva svih vrsta žitarica subvencionira se od Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja, a iznos subvencija za
zasijane površine se određuje na početku tekuće godine. Kroz agrobudžetsku liniju preciziraju se uslovi i kriterijumi (minimalna
površina, iznos subvencija), za ostvarivanje prava na subvenciju.
Proizvodnju povrća karakteriše nedostatak primjene intenzivnih mjera, specijalizovane mehanizacije, malih površina koje se
navodnjavaju, kao i usitnjenost proizvodnje.
Najveći broj proizvođača proizvodi za sebe, a robni proizvođači orjentisani su na lokalne tržnice i minimarkete. Od povrtarskih
kultura najveće površine zauzima krompir, a znatno manje druge vrste povrća (kupus, pasulj, šargarepa).
Prema podacima Savjetodavne službe u biljnoj proizvodnji u sistemu subvencija (površine iznad 0,5 ha), tokom 2012.god. zasađen
je merkantilni krompir na 35,5 ha. Krompir se najviše gaji u Grnčaru, Skiću i Višnjevu. Jedan proizvođač u Grnčaru ima 5,8 ha a
proizvođač u Skiću 6,0 ha pod krompirom.
Na području Gusinja i Grnčara poslednjih godina veće površine zauzimaju šargarepa i kupus, čiji proizvođači primjenjuju
savremenu tehnologiju i postižu dobre prinose kao i kvalitet roda. Jedan dio tih proizvoda se plasira na područje Podgorice
(distributivni centar).
Nedovoljno je razvijena proizvodnja povrća u zaštićenom prostoru (staklenici i plastenici). Na okućnicama se mogu naći plastenici,
prosječne veličine do 50 m², a proizvodnja u njima je ekstenzivna, sa slabom primjenom agrotehničkih mjera. Iako postoje uslovi za
plasteničku proizvodnju na područjima sa manjom nadmorskom visinom, plastenička proizvodnja je vrlo mala.
40
Proizvodnja krompira i pasulja
Krompir
prinos, tona
požnjevena
površina, ha
2006
400
2007
380
2008
390
2009
400
2010
451
ukupno
po ha
6000,0
3800,0
4680,0
6000,0
5408,0
15,00
10,00
12,00
15,00
11,99
Pasulj
prinos, tona
požnjevena
površina, ha ukupo
po ha
45
50
40
40
70
112,0
109,0
119,0
84,00
112,0
0,70
0,50
0,60
0,60
0,60
Analizom podataka od 2006 do 2010.god. može se konstatovati smanjenje površina pod livadama i pašnjacima. To smanjenje nije
prisutno u značajanijoj mjeri ali se taj trend konstatuje. Prvenstveno livade prelaze u pašnjake, a pašnjaci u šume.
Prirodne livade čine preko 90% ukupnih površina pod livadama, dok su sijani travnjaci i lucerišta zastupljeni samo na manjim
površinama bolje organizovanih gazdinstava. Prosječni prinosi na livadama su relativno niski, jer se na znatnom dijelu površina ne
primjenjuju nikakve agrotehničke mjere.
Proizvodnja krmnog bilja
Lucerka
požnjevena
površina, ha
prinos, tona
ukupno
po ha
2006
25
75,0
3,00
2007
20
60,0
3,00
2008
20
60,0
3,00
2009
50
200,0
4,00
2010
81
243,0
3,00
Izvor:Statistički godišnjak 2011, Monstat
požnjevena
površina, ha
Livade
prinos, tona
ukupno
14009,0
11018,0
11048,0
6264,0
10350,0
5613
5519
5494
5243
5181
po ha
2,50
1,99
2,01
1,20
2,00
požnjevena
površina, ha
16546
16520
16551
16551
16481
Pašnjaci
prinos, tona
ukupo
14216,0
10801,0
6272,0
3688,0
3688,0
po ha
0,86
0,65
0,38
0,22
0,22
U 2012. god. na području Plava najviše su zasijane površine travno-djetelinskim smješama (30,3 ha), a znatno manje lucerkom
(2,8 ha) i djetelinom (1,1 ha). To su površine koje su u sistemu subvencija i iznad 0,5 ha (Savjetodavna služba u biljnoj proizvodnji).
Kao u ostalim opštinama sjevernog dijela Crne Gore i u Plavu travno djetelinske smješe, zbog svog širokog areala rasprostiranja,
zahvataju najveće površine od svih vrsta krmnog bilja.
Voćarstvo
Područje Opštine karakterišu povoljni uslovi za gajenje više vrsta kontinentalnog voća. Statistički podaci pokazuju da se pod
voćnjacima nalazi 620 ha, mada je ta površina na terenu veća, jer su znatne površine livada i okućnica zasađene voćem. U
voćarstvu dominantnu proizvodnju čine šljiva, jabuka i kruška. Poslednjih godina podignuti su zasadi jagodastog voća (malina i
kupina), i proizvodnja u njima je poluintenzivna i intenzivna. U zasadima jagodastog voća postižu se zadovoljavajući prinosi, iako bi
se uvođenjem savremene tehnologije i specijalizovane mehanizacije postigli znatno veći prinosi, kvalitet roda bi bio bolji a
konkurentnost proizvođača na višem nivou. Na području Opštine podižu se plantaže aronije, a prve su podignute u Mirinu i
Pepićima. U Murinu postoji ZZ „Murino“ i na njenim površinama podignuti su zasadi maline i aronije. U Pepićima je pored zasada
maline i aronije, podignut i zasad kupine. Zasadi maline podignuti su i duži niz godina su u punoj rodnosti na području Brezojevice,
Đuričke rijeke, Bogajića, Grnčara, Vojnog Sela, Velike, Mašnice, Murina, Gusinja. Prema podacima Savjetodavne službe u biljnoj
proizvodnji u 2011 i 2012.g. na području Opštine podignuti su zasadi voća na 16 ha, sa preko 22500 sadnica.
Od voćnih vrsta dominantno mjesto zauzimaju šljiva i jabuka, a manje površine se nalaze pod malinom, aronijom i kruškom. U
Brezojevici je podignut zasad lijeske na 0,5 ha.
Novi zasadi šljive najviše su zastupljeni na području Brezojevice, Velike, Gusinja, Novšića, Vojnog sela, Gornje Rženice, Rudog
Polja, Bogajića, Đuričke rijeke i Hakanja.
Zasadi jabuke starosti 2-3 godine se nalaze u Pepićima, Brezojevici, Mašnici, Murinu, Veliki, Vojnom selu, Đuričkoj rijeci.
Mladi zasad kruške na površini od preko 1 ha podignut je u Grnčaru. Ovo su podaci samo za zasade koji su veći od 0,5 ha i koji se
nalaze u sistemu subvencija. Podižu se i zasadi na manjim površinama od 0,5 ha, ali tu se još manje primjenjuju nove tehnologije.
Druge kulture voća su neznatno zastupljene, a obično se koriste za potrebe domaćinstva, a ne za potrebe tržišta. Karakteristično
za voćarsku proizvodnju je da je ona najvećim dijelom ekstezivnog tipa i odvija se uglavnom na okućnicama. Prinosi ostvarenog
roda su dosta niski, kvalitet plodova nije na zadovoljavajućem nivou i izražena je alternativnost u rađanju. To su neki od razloga što
se plodovi tog voća mogu naći samo na lokalnim tržnicama i minimarketima. Usitnjenost posjeda uslovila je da se i novi zasadi
podižu na manjim parcelama, bez primjene standardizacije i savremene tehnologije. Voćarsku proizvodnju karakteriše i zastario
sortiment, pa se najveći dio plodova potroši u sopstvenom domaćinstvu ili se preradi u voćne rakije.
41
Pored tradicionalne proizvodnje „šljivovice“, rakija se spravlja i od jabuke i kruške. U narednom periodu neophodno je da se ova
proizvodnja registruje i uskladi sa važećim zakonskim propisima.
Područje Opštine posjeduje značajan broj stabala autohtonih voćnih vrsta (jabuka, kruška, šljiva). To je potencijal koji može
poslužiti za podizanje zasada sa sortama koje su otporne na mnoge bolesti i štetočine. U ovoj Opštini počela je i organska
proizvodnja voća.
Proizvodnja voća
Jabuke
prinos, tona
broj
rodnih
ukupno
po stablu, kg
stabala
2006
25000
625,0
25,0
2007
26000
520,0
20,0
2008
20000
400,0
20,0
2009
24000
960,0
40,0
2010
26070
522,0
20,0
broj
rodnih
stabala
900
12000
10000
12000
13000
Kruške
prinos, tona
ukupno
po stablu, kg
18,0
240,0
200,0
360,0
260,0
20,0
20,0
20,0
30,0
20,0
broj
rodnih
stabala
83000
81000
60000
62000
62000
Šljive
prinos, tona
ukupno
po stablu, kg
2075,0
2025,0
1200,0
1240,0
1240,0
25,0
25,0
20,0
20,0
20,0
Šumski plodovi, ljekovito i aromatično bilje
Na području opštine Plav postoje značajni kompleksi samonikle šumske borovnice. Prema nekim ranijim ispitivanjima, borovnica u
ovom kraju je specifičnog sastava, jer sadrži puno vitamina, bakra i gvoždja, kao i antocijane i tanine.
Procijenjeni rod šumske borovnice je izmedju 500-600 tona godišnje. Berba i otkup borovnice je organizovan, ali ostaje dovoljno
prostora da se ovaj resurs značajnije iskoristi uz istovremeno očuvanje voćne vrste. Kroz usvajanje pravilnika o berbi, čuvanju i
skladištenju šumskih plodova i ljekovitog bilja, riješiće se dosadašnja loša praksa berbe i eksploatacije bilja neodgovarajućom
opremom i postupcima. Šumska borovnica se najvećim dijelom bere upotrebom priručnih sredstava (grebena, češljeva), pri čemu
se znatno oštećuje nadzemni bio biljke. Kao posljedica takvih aktivnosti imamo smanjenje površina pod borovnicom, smanjenje
roda, oštećenje i sušenje cijelih „borovnjaka“.
Područje je bogato i drugim vrstama šumskih plodova (gljive, jagode, kupine, divlje voće i dr.) kao i brojnim vrstama ljekovitog bilja.
Sakupljanje ljekovitog bilja je uglavnom neorganizovano i individualno. S obzirom da i druge opštine na sjeveru Crne Gore imaju
slične potencijale, to daje šansu da se povezivanjem i udruživanjem svi ti potencijali iskoriste i postigne dobar profit.
Na području opštine se tokom sezone otkupe određene količine gljiva (vrganj, lisičarka) i plodova drugog bilja. Ovaj sektor kroz
mjere zaštite bilja, usvajanja pravilnika i dobre organizacije može ostvariti potpunu valorizaciju.
Organska proizvodnja
Očuvana životna sredina, još uvijek mala primjena pesticida i popularizacija organske proizvodnje, uslovila je da se pojedini
poljoprivredni proizvođači uključuju u sistem sertifikacije organske proizvodnje. Postoje brojni mikrolokaliteti u kojima se mogu
uzgajati različite biljne vrste u sistemu organske proizvodnje.
Do kraja 2012. godine u Crnoj Gori broj registrovanih proizvođača organske poljoprivrede iznosio je 152, od čega je 14 dobilo
sertifikat za organsku proizvodnju a 8 za proizvodnju u prelaznom periodu. Od toga je 1 sertifikat dobijen za organsku proizvodnju a
1 sertifikat za proizvodnju u prelaznom periodu. Broj proizvođača u organskoj proizvodnje je najveći na sjeveru (131 proizvođač),
što čini 86,2%. Preostalih 13,8% nalazi se u centralnom i južnom dijelu Crne Gore.
Pregled broja registrovanih i sertifikovanih proizvođača organske poljoprivrede i izdatih sertifikata u Crnoj Gori za 2012.god.
Redni
broj
Opština
Broj
registrova
nih
proizvođa
ča
Broj
sertifikovan
ih
proizvođač
a
Broj
organski
h
sertifikata
Broj
sertifikata
za prelazni
period
Biljna
proizvodnja
Stočarsk
a
proizvod
nja
Mješovita
proizvodnja
(B+S+P)
1
Bijelo Polje
32
1
-
1
32
-
1
2
Andrijevica
21
1
-
1
20
-
1(B+P)
3
Berane
10
2
2
-
6
3
1(B+P)
4
Mojkovac
16
1
1
1
15
-
1(B+P)
5
Kolašin
3
1
1
-
3
-
-
42
6
Podgorica
6
2
1
1
4
1
1(B+P)
7
Danilovgrad
5
-
-
-
4
1
-
8
Pljevlja
35
3
1
3
33
-
2(B+S;B+P)
9
Nikšić
7
3
3
1
4
1
2(S+P;B+P)
10
Bar
2
2
2
-
-
1
1(B+P)
11
Herceg Novi
1
1
1
-
-
-
1(B+P)
12
Žabljak
3
2
2
-
2
1
-
13
Plužine
3
-
-
-
1
2
-
14
Plav
8
-
-
-
6
1
1(B+S)
152
19
14
8
130
11
11
Ukupno
B-Biljna proizvodnja; S-Stočarska proizvodnja; P-Prerada, Monteorganika, 2013.
U Plavu ima 8 proizvođača koji su u procesu sertifikacije, i to: voćarstvo – 4, voćarstvo i ratarstvo – 2, voćarstvo i pčelarstvo – 1,
pčelarstvo – 1.
Ukupne površine u sertifikaciji su: 12,65 ha – zasadi voćaka i 1,8 ha ratarska proizvodnja. Prema podacima Monteorganike, (2013),
168 pčelinjih društava na području Opštine se nalazi u sertifikaciji. Potencijali za organsku proizvodnju su znatno veći u odnosu na
resurse koji se sada koriste Ti potencijali su u biljnoj i stočarskoj proizvodnji.
Poljoprivredna mehanizacija
Jedan od ograničavajućih faktora u poljoprivrednoj proizvodnji je zastarjela, neodgovarajuća i nedovoljno brojna poljoprivredna
mehanizacija. Za proizvodnju pojedinih biljnih kultura neophodna je upotreba specijalizovane mehanizacije (sijačice, sadilice,
vadilice, kombajni...). Broj i vrsta mehanizacije može se vidjeti iz podataka:
Porodična poljoprivredna gazdinstva prema vrsti poljoprivredne mehanizacije, Popis poljoprivrede 2010.g.
Jednoosovinski traktori
Dvoosovinski traktori
Broj vlastitih mašina
Stara 10g
Stara 10-20g
6
21
Broj mašina u
zajedničkom
vlasništvu
Broj vlastitih mašina
Broj mašina u
zajedničkom
vlasništvu
Stara 10g
Stara 10-20g
Stara preko 20g
11
45
86
4
1
Izvor: Popis poljoprivrede, 2010
Stočarstvo
Analizirajući poljoprivredne površine koje se nalaze pod pašnjacima (16481 ha), livadama (10350 ha), stočnim krmnim biljem (1361
ha) i lucerkom (243 ha), zaključuje se da stočarstvo ima najveći ekonomski značaj.
Poseban značaj stočarstva je što se putem gajenja preživara iskorišćavaju manje produktivne površine (pašnjaci i livade), koje
preovlađuju u strukturi ukupnih poljoprivrednih površina.
Obim stočarske proizvodnje izražen je kroz broj grla koji je prikazan u narednoj tabeli .
Stoka, živina i košnice
Goveda
Svinje
krmače i
krave i
ukupno steone ukupno
suprasne nazimice
junice
2006
5216
3139
481
79
2007
6326
3224
902
438
2008
5583
2807
787
548
2009
4980
2628
624
364
2010
6733
3254
787
546
Ovce
ukupno
ovce za
priplod
19258
22628
20940
22249
25392
15263
18479
16279
15936
19589
43
Konji
kobile i
ukupno ždrebne
omice
551
31
446
105
374
90
414
61
446
105
Živina
Košnice
7014
3993
7946
5261
8431
1190
877
1083
995
1525
Analizom je utvrđeno da u stočarskom sektoru apsolutno najveći značaj ima ovčarstvo i govedarstvo. Međutim, stanje u stočarstvu
je daleko ispod potencijala, iako se u obimu poljoprivredne proizvodnje nalazi ispred drugih grana poljoprivrede. Iz strukture
poljoprivrednenog zemljišta se vidi da postoji značajan potencijal za razvoj stočarstva koji se ne koriste u dovoljnoj mjeri.
Poljoprivredna gazdinstva dominantno su ekstenzivnog karaktera, pa objektivni prihod po jedinici proizvoda značajno zaostaje za
prihodom koji bi se mogao ostvariti u organizovanom intezivnom modelu proizvodnje. U narednom periodu samo primjena održivog
koncepta proizvodnje uz uvođenje novih tehnologija, poboljšanja rasnog sastava stočnog fonda i povećanja konkurentnosti na
tržištu, može garantovati uspješno bavljenje poljoprivredom.
Poljoprivredna domaćinstava po broju grla
1 - 2 grla
3 - 9 grla
Goveda
Ovce
10 - 19 grla
20 - 29 grla
30-49 grla
50-99 grla
938
399
37
1 - 9 grla
10 - 19 grla
20 - 49 grla
50 - 99 grla
100 - 199 grla
200 - 499 grla
148
139
111
55
15
4
1 - 9 grla
10 - 19 grla
20 - 49 grla
50 - 99 grla
100 - 199 grla
200 - 499 grla
9
7
Koze
65
75
Izvor: Popis poljoprivrede 2010, Monstat
Na teritoriji opštine prisutno je kozarstvo, svinjarstvo, živinarstvo i pčelarstvo, ali su u značajnoj mjeri ove grane poljoprivrede
nerazvijene u odnosu na govedarstvo i ovčarstvo.
Iako, stočarstvo predstavlja jedan od značajnijih potencijala za razvoj opštine, u poslednjih pet godina primjetna je varijabilnost
stočnog fonda. Raspoloživi statistički podaci i situacija na terenu, podaci stručnih službi Ministarstva poljoprivrede se razlikuju i
prikazuju različiti broj grla stoke na ovom području.
Broj gazdinstava koja imaju stacionarni način iznosi 1321, a njih 385 imaju polunomadski način gajenja stoke (Monstat, 2010.g.).
Govedarstvo
Govedarska proizvodnja je najvećim dijelom ekstenzivna, zasnovana na korišćenju pašnjaka, sa slabim rasnim sastavom,
neodgovarajućim smještajnim prostorom za goveda i slabijom edukovanošću proizvođača o uvođenju novih tehnologija u
proizvodnji. Slabosti koje prate govedarstvo na nivou Crne Gore, evidentne su i na području opštine Plav. Na području Plava ne
postoji kvalitetno organizovan otkup mlijeka i to predstavlja veliki problem za proizvođače.
Prema podacima Službe za selekciju stoke (2012.g.), 139 farmi ostvaruje pravo na subvencije od strane Ministarstva poljoprivrede.
Subvencije se ostvaruju za svako muzno grlo na farmi koja broji više od 3 krave. Farme sa najvećim brojem muznih grla se nalaze
u Vusanju (16 krava), Donjem Metehu (12), Kruševu (12), Brezojevici (11). Ostale farme imaju od 4 do 9 muznih krava. Rasni
sastav je različit i nije na zadovoljavajućem nivou.
Ne postoje veće farme za tov junadi iako postoje potencijali za ovu vrstu proizvodnje.
Ovčarstvo i kozarstvo
Glavni proizvod u ovčarstvu je jagnjeće meso, dok se mlijeko znatno manje koristi i prerađuje u druge mliječne proizvode. Na
području Opštine postoji 123 farme sa više od 20 ovaca u stadu (Služba za selekciju stoke, 2013.g.). To su farme koje se nalaze u
sistemu subvencija (za stada preko 20 grla ostvaruje se pravo na subvenciju po grlu). Najveći broj farmi se nalazi u Metehu,
G.Rženici, Gusinju, Grnčaru, Bogajićima, Vojnom selu, Veliki, Kruševu. Farme sa najvećim brojem ovaca u stadu nalaze se u
Vusanju, G.Ržanici, Kruševu, Gusinju i Plavu (od 100 do 180 grla u stadu).
Povećanje broja koza, kao i broja farmi sa većim brojem grla, pokazuje zainteresovanost farmera za ovu vrstu stočarstva. Prema
podacima Službe za selekciju stoke na području opštine ima 5 farmera koji imaju više od 20 koza na farmi. Sve je više traženiji
kozji sir i meso, što pruža realnu šansu za osnaživanje kozarstva, koje je dugo vremena bilo na ivici postojanja. Podrška koju
dobijaju proizvođači za izdig stoke na katune, značajan je podsticaj da se i ovaj resurs iskoristi u fazi sezonskog korišćenja
pašnjaka.
44
Brojno stanje koza, 2010
Koze za mužu
Koze na ispaši
528
191
Jarad
Druge koze za
priplod
371
62
Jarčevi i jalove
koze
Ukupno
985
Živinarstvo i svinjarstvo
Brojno stanje živine može se značajno povećati jer postoje potencijali za ovu vrstu proizvodnje. Pored otvaranja farmi koka nosilja
mogu se izgraditi farme za tov brojlera. Proizvodnja jaja i živinskog mesa može ostvariti dobar plasman na ovom području između
ostalog jer velika većina stanovništva ne konzumira svinjsko meso i prerađevine.
Svinjarstvo na području opštine je slabo razvijeno. Najveći dio stanovništva opštine, ne konzumira svinjsko meso iz vjerskih
razloga, pa je ova proizvodnja moguća u manjem dijelu naselja.
Brojno stanje živina, 2010
Ukupno
Tovljena piladibrojleri
9076
974
Kokoške nosilje
Guske
Ćurke
Ostala živina
7978
31
45
48
Suprasne
nazimice
14
Suprasne krmače
Ostale krmače
Nerasti
10
19
78
Brojno stanje svinja, 2010
Svinje za tov
Svinje za tov
od 80do 110 kg
preko 110 kg
372
38
Pčelarstvo
Raznovrstan floristički sastav, bogatstvo šumskog i ljekovitog bilja, mala primjena pesticida, šumski kompleksi, predstavljaju
značajan resurs i stvaraju mogućnost za značajnije rezultate u pčelarskoj proizvodnji. Prema podacima iz 2010.god. na području
opštine ukupno je bilo 1525 košnica.
Broj pčelara koji je organizovan u udruženje i u SPOCG, kretao se od 25 do 30 u poslednje 3 godine. Razvoj ove značajne oblasti
poljoprivredne proizvodnje posebno afirmišu podsticajne agrobudžetske mjere.
Vrste i iznos podrške se svake godine utvrđuje agrobudžetom, a subvencije se ostvaruju na: kupovinu nove pčelarske opreme; za
„mlade pčelare” koji počinju da se bave pčelarstvom; za primjenu organskog lijeka „Apigard”; za zamjenu selekcionisanih matica i
dr. Značaj pčela ne ogleda se samo u proizvodnji meda i drugih pčelinjih proizvoda već i u oprašivanju biljaka, u prvom redu
različitih voćnih vrsta.
Privredni akteri u poljoprivrednoj proizvodnji
Na teritoriji opštine Plav postoje tri zemljoradničke zadruge: ZZ „Plav“ – Plav, ZZ „Aljo Hot“ – Gusinje i ZZ „Murino“ – Murino.
Međutim, ovi nekada veoma uspješni kolektivi, nosioci razvoja poljoprivrede, sa velikim otkupom tržišnih viškova poljoprivrednih
proizvoda, šumskih plodova i ljekovitog bilja, danas većinom nisu u funciji izuzev ZZ „Murino“. Zakonom o povratku poljoprivrednog
zemljišta vlasnicima su vraćene brojne poljoprivredne površine, koje kasnije nijesu privedene namjeni.
Nakon privatizacije ZZ „Murino“, novi vlasnik je na osam hektara ogradio zemljište i priveo ga namjeni. Zasađeno je pet hektara
maline i hektar heljde, a zasađena je i aronija. Cjelokupno zemljište pokriveno je sistemom za navodnjavanje. U sklopu poslovne
zgrade napravljena je hladnjača i sušara za sušenje ljekobilja i drugih plodova.
Planira se izgradnja hladnjače za duboko zamrzavanje kao i pogon za preradu voća. Ovakav način poslovanja zadruga, uz
određena nova zakonska rješenja može biti dobar primjer razvoja i valorizacije poljoprivrednih resursa.
U okviru ZZ „Aljo Hot“ – Gusinje postoji klanica sagrađena 1987/1988. godine, koja je 2003. godine kompletno renovirana, ali
nikada nije puštena u funkciju.
Pored ZZ na području Opštine postoji više udruženja koja svojim članovima omogućavaju lakšu edukaciju, primjenu novih
tehnologija, lakši plasman proizvoda. Jedno od takvih udruženja djeluje na području Pepića.
45
Šumarstvo
Šume predstavljaju jedan od najznačajnih prirodnih dobara. Drvna biomasa predstavlja osnovnu sirovinu drvne industrije, osnovno
je gorivo za grijanje domaćinstava, a tu su i nedrvni šumski proizvodi (ljekovito bilje, šumsko voće i pečurke) koji daju značajan
doprinos životu mnogih ruralnih zajednica. Šume su glavno stanište divljači, osnov su biodiverziteta, a predstavljaju ključni faktor u
očuvanju i uređenju vodotoka, pružaju zaštitu od erozije na strmom terenu i daju doprinos neto apsorbciji značajnih količina ugljendioksida. Brojne su mogućnosti korišćenja prostora šuma i valorizacije njihovih socijalnih funkcija.
Šume predstavljaju jedan od najznačajnijih prirodnih resursa razvoja, iako to u dosadašnjem periodu nije adekvatno valorizovano.
Do sredine devedesetih godina gazdovanjem šuma, eksploatacijom i preradom drveta na teritoriji opštine Plav obavljao ŠIK „Bor“.
Kasnije shodno promjenama propisa u oblasti šumarstva, gazdovanje šuma preuzela je Uprava za šume Crne Gore preko
Područne jedince Plav. Eksploatacija šuma vrši se preko koncesione naknade, a vrše ga koncesionari, fizička i pravna lica.
Prema Zakonu o šumama, šume u državnoj svojini se mogu davati na korišćenje, a korisnici baviti prodajom drveta u dubećem
stanju, odnosno prodajom drvnih sortimenata u skladu sa programom gazdovanja šumama, odnosno izvođačkim projektom.
Gazdovanje šumama obuhvata pošumljavanje odnosno podizanje novih šuma, uzgoj (njegu, obnovu i konverziju) šuma, zaštitu,
očuvanje i sanaciju šuma, održavanje sjemenskih sastojina i obezbjeđivanje šumskog sjemena, korišćenje šuma (sječu, izradu i
izvoz drvnih proizvoda), korišćenje nedrvnih šumskih proizvoda, izgradnju i održavanje šumske infrastrukture, promet i prodaju
šumskih proizvoda, kao i održavanje i unaprjeđivanje ostalih funkcija šuma.
Državne šume na području Plava prostorno su podijeljene na šest gazdinskih jedinica.
Gazdinske jedinice
Gazdinska jedinica
ha
m3
“Babino Polje Treskavac”
2936
866096
“Trokuz- Ribnjak”
3390
1360736
“Gusinjske šume”
8879
905487
“Lipovica- Visitor”
2006
100720
“Čakor- Visitor”
3491
847362
“Babina Gora- Šipovica- Vag.”
4568
479827
Privatne šume
4559
836490
Izvor: Uprava za šume 2012
Šume u državnoj svojini imaju povoljniju strukturu u odnosu na privatne šume, što najbolje odražava tekući prirast i količina drvne
mase po jedinici površine koji u privatnim šumama imaju znatno manje vrijednosti.
Površina pod šumama i vlasnička struktura
Šume
Površina (ha)
Državne privredne šume
Privatne šume
Prosječna zapremina (m3/ha)
10619
4559
293
189
Prosječni prirast
(m3/ha)
4,08
2,54
Prema podacima Uprave za šume, ukupna površina šume i šumskog zemljišta u državnoj svojini je 25 270 ha, od čega je pod
šumom 18 408 ha. Šume se prema namjeni, u skladu sa funkcijom šuma, dijele na privredne, zaštitne i šume posebne namjene.
Namjena šuma se određuje Planom razvoja šuma. Privredne šume su šume u kojima je naglašena proizvodna funkcija. U ukupnoj
drvnoj zapremini privrednih šuma dominiraju bukva sa 1269148 m3, smrča sa 778292 m3, jela sa 724034 m3 i molika sa 307109 m3.
Učešće četinara u ukupnoj drvnoj zapremini (smrče, jele, molike, munike, bijelog i crnog bora) je 59,8%, dok je učešće lišćarskih
vrsta (bukve, kitnjaka, crnog graba, cera,plemenitih i mekih lišćara) u ukupnoj drvnoj zapremini 40,2% .
Površina pod šumama opštine Plav prema Izvještaju Prve Nacionalne inventure šuma Crne Gore iznosi 27 598,51 ha, a drvna
zapremina je po ovom dokumentu 6 899158 m3. Prosječna drvna zapremina iznosi 250 m3/ha, uz prosječni prirast od 6,7 m3/ha.
Kod državnih ekonomskih šuma kojima gazduje Šumska uprava Plav, zapreminski prirast četinara je 56.954 m3, a prirast lišćara
27.234 m3. Po opštoj šumsko-privrednoj osnovi za područje opštine Plav je određen sječivi etat za četinare od 16.774.123 m3 i za
lišćare od 19.387 m3. Sječivi etat četinara je 70,5% manji od godišnjeg prirasta, dok je kod lišćara sječivi etat manji za svega
28,8% od godišnjeg prirasta lišćara.
Kada je u pitanju prirast privatnih šuma, kod četinara iznosi 6.189 m3, a lišćara 5.380 m3. Sječivi etat ovih šuma je 4.120 m3 za
četinare i 4.256 m3 za lišćare.
46
Godišnji prirast , etat (m3 b.d.m.)
Prirast
četinari
lišćari
državne ekonomske šume
56954
27234
državne zaštitne šume
26087
16642
private šume
6189
5380
Ukupno
89230
49256
Izvor: Uprava za šume- Područna jedinica Plav 2012
vlasništvo i namjena
svega
84188
42729
11569
138486
četinari
16774
Etat
lišćari
19387
svega
36161
4120
20894
4256
23643
8376
44537
etat/prirast (%)
43,0
72,4
32,2
Proglašenjem NP Prokletije 2009. godine veliki dio šuma je svrstan u šume posebne namjene koje imaju poseban oblik zaštite i
predstavljaju rezervate prirode, zajednice rijetkih i ugroženih vrsta značajnih za očuvanje biodiverziteta, čime je ograničen dalji
razvoj šumarstva u privredne svrhe. Ukupna površina šuma za integralno šumarsko gazdovanje obuhvata tri gazdinske jedinice
ukupne površine 10.065ha, što predstavlja 33,7% od ukupnih površina šuma i šumskog zemljišta. U okviru ovih šuma visoke
ekonomske šume obuhvataju 3.357 ha, odnosno 27,7% od ukupnih visokih šuma na području opštine Plav.
Površine šuma i šumskih zemljišta (ha)
visoke
šume
1.
“Čakor- Visitor”
1455
2.
“Lipovica- Visitor”
614
3.
“Babina Gora- Šipovica- Vag.”
1288
Izvor: Uprava za šume- Područna jedinica Plav 2012
r/b
gazdinska jedinica
izdanačke
sume
822
22
zaštitne
šume
1383
441
1227
Neobrasle površine
svega
653
129
2031
3491
2006
4568
Izdate koncesije na teritoriji opštine Plav su:
-
GJ “Trokuz-Ribnjak (2008. godine). Koncesija ističe 2023. godine.
GJ “Čakor-Visitor” (2008. godine). Koncesija ističe 2023. godine.
Za gazdinsku jedinicu “Babino Polje-Treskavac” data je koncesija 2008. godine, međutim sa koncesionarima je raskinut ugovor.
Koncesiona prava će se i dalje, po isteku tekućih ugovora o koncesijama, davati na šume u državnoj svojini. S obzirom da se na
području plavske opštine veliki dio šuma nalazi pod posebnim režimima zaštite, koncesije na šume neće biti od većeg značaja u
planskom periodu.
Na području opštine Plav eksploataciju šuma vrše koncesionari, pravna i fizička lica, u vidu pogona za proizvodnju drvne mase
uglavnom primarne faze - pilane ili pogoni niskog stepena obrade. Posmatrajući strukturu namjene sječe drveća može se uočiti da
se pretežno koristi za proizvodnju trupaca, tehničkog i prostornog drveta.
Od 2006. godine primjetan je pad sječe šuma na teritoriji Opštine. Posmatrajući strukturu namjene sječe drveća može se uočiti da
se drvo pretežno koristi za proizvodnju trupaca, tehničkog i prostornog drveta. Poseban problem predstavlja deponovanje otpada
koji se stvara najvećim dijelom tokom industrijske prerade drveta.
Ovom vrstom otpada se najčešće ne upravlja na adekvatan način i najčešće se pribjegava odlaganju od stane samih
drvoprerađivača na mjestima koja nisu za to predviđena.
Sječa drveta u šumi i izvan šume (m3)
Sječa drveta
bruto masa
od toga
lišćari
četinari
Od ukupne sječe
državne šume ukupno
trupci, tehničko i prostorno drvo
ogrijevno drvo
otpadak
2006
28.074
4.212
23.862
19.426
19.692
1.619
6.763
2007
34.355
2.296
32.059
22.990
24.105
1.836
8.414
2008
32.018
3.270
28.748
16.460
21.793
1.438
8.787
2009
21.037
1.730
19.307
14.717
15.286
1.428
4.323
2010
17.450
1.987
15.463
11.712
14.019
2.284
1.147
Izvor: Monstat
47
Godišnjim programom gazdovanja šumama Uprave za šume za 2013. godinu, na području Plava planiran je prihod od koncesionih
naknada za korišćenje planiranog etata od 4 823 m3 u gazdinskoj jedinici: ”Čakor-Visitor” u iznosu od 54 478.70 €.
Šumski ekosistemi opštine Plav su izloženi višestrukim pritiscima koji prijete da dovedu do neodrživog korišćenja, prije svega kroz
nekontrolisane, neplanske aktivnosti i prekomjerne eksploatacije prirodnih resursa. Prema podacima Područne jedinice Plav u toku
2011. godine je bespravno posječeno 431,35 m3 bruto drvne mase (345,15 m3 neto) četinara u državnim šumama, odnosno 83,49
m3 bruto drvne mase (66,79 m3 neto) lišćara. Bespravna sječa četinara najviše izražena na teritoriji gazdinske jedinice Babina
gora-Šipovica-Vaganica, dok je bespravna sječa lišćara najviše prisutna u Gusinjskim šumama. Što se tiče privatnih šuma
bespravna sječa je evidentirana u okviru gazdinske jedinice Babino polje-Treskavac.
Godišnjim programom gazdovanja šumama planirani su radovi na popuni i obnovi od 7ha, za šta je predviđeno 20000 sadnica, a
vrijednost radova je procijenjena na 6000€.
Najznačajniji problemi koji imaju negativan uticaj na stanje šuma predstavljaju: nepostojanje integralnog upravljanja šumskim
ekosistemima, dotrajala i neprilagođena sredstva za eksploataciju šuma, slaba ili neadekvatna otvorenost šuma, nekorišćenje
visokokvalitetne vrste za obnavljanje šuma i neadekvatan sistem protivpožarne zaštite. Nedovoljna otvorenost šuma predstavlja
ograničavajući faktor razvoja šumarstva, zbog čega se znatan dio šuma ne koristi, dok se otvorene šume, naročito one u blizini
puteva, često pretjerano i neracionalno eksploatišu. U privrednim šumama prioritetni cilj je ostvarivanje maksimalne i trajne
proizvodnje drveta i ostalih šumskih proizvoda uz očuvanje proizvodne snage staništa.
Šume u privatnom vlasništvu nisu dosada adekvatno tretirane ni uređivane. Izdvojene gazdinske jedinice u državnom vlasništvu su
neravnomjerno otvorene. Izvođene su sječe jačeg inteziteta, naročito u blizini šumskih komunikacija, te je u ovim kompleksima
prioritetni zadatak budućeg gazdovanja sanacija postojećeg stanja uz sprovođenje mjera njege kao i pošumljavanja naročito na
inkliniranim terenima u blizini saobraćajnica.
Takođe, usljed ograničenja korištenja šumskih resursa zbog uspostavljanja nacionalnog parka, očekuje se da će pritisak na
nezaštićena šumska područja biti pojačan. Međutim, u perspektivi, polazeći od sve većeg značaja opšte-korisnih funkcija šuma i
trendova privrednog i turističkog razvoja, treba očekivati sve veće angažovanje šumarstva u rekreaciono-turističkoj djelatnosti. U
tom cilju potrebno je šume tehnički urediti, tj. izgraditi nove i kvalitetne puteve, ili rekonstruisati postojeće sa svim pratećim
objektima-parkiralištima, vidikovcima, stazama, kao i sa odgovarajućim smještajnim objektima.
Održivo gazdovanje šumskim resursima podrazumijeva ispunjenje socijalnih, ekoloških i ekonomskih, potreba sadašnjih i budućih
generacija za šumskim proizvodima i uslugama, kao što su: drvo i drvni proizvodi, voda, hrana, energija, ljekovito bilje, stanište za
divljač, vezivanje ugljen dioksida, prostor za rekreaciju i turizam, pejzaž, i dr.
Lov
Na teritoriji opštine Plav nalaze se dva lovišta. Jedno koje zahvata 32820 ha, od čega 7500 ha zabrana, nalazi se u zapadnom
pojasu terotorije opštine i njime upravlja lovačko društvo Hridsko jezero iz Plava. Drugo lovište površine je 15780 ha, od čega je
2000 ha zabrana i nalazi se u istočnom dijelu teritorije Opštine. Njime upravlja lovačko društvo Maja Karanfil iz Gusinja.
U ovim lovištima love se srne, divlje svinje, divokoze, zečevi, jarebice kamenjarke, medvjedi, vukovi, lisice, jazavci, kune bjelice.
Procjene brojnog stanja postoje, ali se smatra da nijesu precizne, i da je dinamika populacija pojedinih vrsta nepovoljna u odnosu
na kapacitet njihovih staništa.
Od uspostavljanja NP Prokletije, lov u okviru parka je zabranjen, ali zbog nepostojanja adekvatne prostorno-planske dokumentacije
i razgraničenja u nadležnostima institucija, na ovom prostoru prisutan je krivolov. Dodatni faktor koji na to utiče je i nepostojanje
svijesti kod lokalnog stanovništva, a problem su i prelasci lovaca iz Albanije i Kosova preko državne granice, što takođe nije pod
adekvatnom kontrolom.
Lovište “Hridsko jezero” dodijeljeno je 2011.god.(od strane Vlade Crne Gore) na korištenje Lovačkoj organizaciji “Hridsko
jezero”Plav, koja je korisnik lovišta na period od 10 godina.
Lovište “Maja Karanfil” dodijeljeno je 2011.god.(od strane Vlade Crne Gore) na korištenje Lovačkoj organizaciji “Maja Karanfil”
Gusinje,koja je korisnik lovišta na period od 10 godina.
Korišćenjem lovišta treba nastojati očuvati postojeću populacija divljači, podizati njenu brojnost i uspostaviti normalnu starosnu i
polnu strukturu i poboljšati zdravstveni satus divljači. Pri tome brojnost treba da bude takva da se čuva biološka i ekološka
ravnoteža prirodnog staništa pojedine životinjske vrste, čineći da štete od divljači i na divljač budu umjerene - podnošljive.
Neophodno je planirati uređivanje i opremanje lovišta svim potrebnim lovno uzgojnim i lovno tehničkim objektima i sadržajima
(osmatračnice, čeke, skloništa, hranilišta). Neplanska urbanizacija i neadekvatno korišćenje zemljišta znatno mogu da utiču na
smanjenje prirodnog staništa, što istovremeno utiče i na populaciju određenih vrsta divljači.
48
Ribolov
U ribolovnim vodama opštine Plav, po stručnim istraživanjima i nalazima, utvrđeno je da žive 24 riblje vrste iz više familja, što je
prilično rijedak primjer raznovrsnosti ribljeg fonda na tako malom geografskom prostoru. Ta osobina predstavlja potencijal za razvoj
sportsko - rekreativnog ribolova i ribolovnog turizma, pri čemu se najznačajnije vrste: lipjen, pastrmka blatnjača, mladica, potočna
pastrmka, stuka, skobalj, klen, manić, mrena.
Pored sportskog ribolova na rijekama, uzgojem pastrmke u ribnjacima bave se tri preduzetnika:
Musić, Bogajiće
Feratović, Višnjevo
Đuričanin, Đurička Rijeka
Što se tiče stanja na ribolovnim vodama, prisutni su slučajevi krivolova, prvenstveno korištenjem mreža i agregata na Plavskom
jezeru. Sportsko-ribolovna društva iz Plava rade na kontroli i sankcionisanju lica uhvaćenih u krivolovu relativno uspješno. Kada je
krivolov u pitanju na teritoriji opštine Plav, primijećeno je da on nije posljedica lošeg socio-ekonomskog položaja lokalnog
stanovništva, jer se krivolovnim radnjama ne bavi socijalno ugroženo stanovništvo zbog obezbjeđivanja hrane ili dodatnih prihoda
od prodaje, već su u pitanju materijalno-obezbijeđene osobe kojima to predstavlja vid rekreacije, što upućuje na vrlo nizak nivo
svijesti o ovakvim aktivnostima i njihovim ekološkim posljedicama.
3.3.2.Uslužne djelatnosti i javne službe
Zdravstvena zaštita
Zdravstvena zaštita stanovništva na teritoriji opštine Plav se ostvaruje u okviru Doma zdravlja kao matične ustanove sa sjedištem u
Plavu, zdravstvenih stanica u Gusinju i Murinu, kao i ambulanti u Velici i Vusanju. U Domu zdravlja Plav i zdravstvenim stanicama u
Gusinju i Murinu, pružaju se usluge zdravstvene zaštite primarnog nivoa. Usluge zdravstvene zaštite, sekundarnog nivoa pružaju u
okviru stacionara sa porodilištem i organizovane su u oviru Doma zdravlja Plav. Od aprila 2010. godine, počela je sa radom Hitna
služba - jedinica Plav koja radi u okviru Zavoda za hitnu medicinsku pomoć Crne Gore.
Dom Zdravlja Plav opremljen je medicinskom opremom na zavidnom nivou, a u toku su aktivnosti za nabavku nove opreme za
laboratoriju. Domu zdravlja nedostaje Mikrobiološka laboratorija, RTG kabinet, Dijalizni centar i fizikalna medicina. U Domu zdravlja
je nephodno nastaviti radove na završetku lifta, remontu starog agregata, uređenju i ograđivanju dvorišta. U cilju stvaranja
optimalnijih uslova za pružanje zdravstvene zaštite potrebno je uređenje Zdravstvene stanice Gusinje.
U okviru zgrade Doma zdravlja, kao samostalni pravni subjekti, postoje tri stomatološke ordinacije, u zdravstvenoj stanici Gusinje
jedna stomatološka ambulanta i zubna tehnika, dok u Murinu postoji stomatološka ordinacija koja za sada ne radi.
Obrazovanje
Obrazovni sistem u opštini Plav se obavlja kroz osnovno i srednje obrazovanje. Mrežu obrazovnih institucija čine tri osnovne škole i
srednje škole. U sklopu predškolskog obrazovanja radi JPU „Dječji vrtić“ Plav.
Predškolsko obrazovanje
Predškolsko vaspitanje je konstituisano kao samostalni dio vaspitanja i obrazovanja. Na području opštine Plav postoji Dječiji vrtić u
Plavu i vaspitne jedinice u Gusinju i Murinu, koji su organizovani kao JPU „Dječji vrtić“ Plav. Ukupno, u sve tri jedinice, trenutno
boravi 190 djece raspoređeni kroz četiri starosne grupe – jaslice, mlađa, starija i mješovita grupa. U dječijim vrtićima vaspitnoobrazovni rad izvodi 26 radnika. Dječji vrtić radi u zadovoljavajućim uslovima i po savremenim metodama rada.
Osnovno obrazovanje
Osnovno obrazovanje na teritoriji opštine Plav se sprovodi u okviru tri osnovne škole sa svojim područnim odjeljenjima i to: OŠ
“Hajro Šahmanović” Plav (1.039 učenika), OŠ “Džafer Nikočević” Gusinje (463 učenika) i OŠ “Petar Dedović” Murino (182 učenika).
Shodno potrebama, nastava se sprovodi na maternjem i na albanskom jeziku. Trenutno osnovnu školu pohađa 1.684 učenika. U
odnosu sa prethodni period (2005-2010), primijetan je pad broja učenika iz godine u godinu, što je direktna posljedica cjelokupnog
demografskog trenda u Opštini.
JU OŠ „Hajro Šahmanović“ Plav - Škola ima relativno dobre uslove za rad. Raspolaže sa 18 učionica opšte namjene i tri kabineta
(za biologiju, hemiju i fiziku) i računarskom učionicom opremljenom 2008. godine savremenim računarima. Posjeduje biblioteku,
kancelarijski prostor, ambulantu i pomoćne prostorije. Područna školska zgrada u Vojnom Selu je dotrajala, a područnoj školskoj
zgradi u Hotima je srušen krov pa se nastava odvija u vojnoj karauli. Ministarstvo prosvjete i sporta je početkom školske 2011/2012
godine obezbijedilo školi putničko vozilo - kombi (13 sjedišta) za prevoz učenika, kao i opremu za kabinete (biologije, fizike i
hemije). Fizičko obrazovanje se izvodi u Sportskoj sali koju koristi i JU SŠC ”Bećo Bašić”.
49
JU OŠ „Džafer Nikočević“ Gusinje - Škola je više puta rekonstruisana i relativno je dobro opremljena za izvođenje nastave po
savremenim standardima. Posjeduje kabinete za fiziku, hemiju i biologiju, opremljena je računarima i drugim nastavnim sredstvima.
Škola posjeduje salu za fizičku kulturu sa svom neophodnom opremom.
JU OŠ „Petar Dedović“ Murino - Materijalno-tehnička opremljenost škole je dosta dobra. Nastava se izvodi u adekvatno
opremljenim učionicama uz mogućnost primjene didaktičkih i nastavnih sredstava, što omogućava kvalitet nastavnog procesa na
zavidnom nivou. Škola posjeduje salu za fizičku kulturu sa svom neophodnom opremom.
Srednje obrazovanje
Srednje obrazovanje u opštini Plav postoji od 1965. godine, prvobitno funkcionišući kao istureno odjeljenje beranske Gimnazije
„Panto Mališić“, da bi od 1970. godine bilo konstituisano u okviru organizovane samostalne ustanove. Od 1980. godine srednje
obrazovanje ostvaruje se u Srednjoškolskom centru „Bećo Bašić“, u kome se nastava proširuje za više struka i zanimanja, a uvodi
se i nastava na albanskom jeziku.
Srednjoškolsko obrazovanje u 2011/12 kroz različita programska usmjerenja pohađa 725 učenika i to:
Gimnazija – opšti tip (IV stepen)
331
Zdravstvo, farmacija i socijalna zaštita (IV stepen)
148
Turizam, ugostiteljstvo i trgovina (IV stepen)
178
Ekonomski tehničar (IV stepen)
29
Geodezija i građevinarstvo (IV stepen)
28
Poljoprivreda i prerada hrane (IV stepen)
29
Automehaničar (IV stepen)
43
Automehaničar (III stepen)
20
Zgrada u kojoj se nastava realizuje nije do kraja završena i nema upotrebnu dozvolu, tako da se godinama uslovno koristi što
pričinjava probleme za realizaciju pojedinih segmenata djelatnosti. Veliki problem je neadekvatno riješena krovna konstrukcija,
posebno zimi, kada zamrznu horizontalni slivnici (atrijumi), te dolazi do vlaženja u učionicama i drugim prostorijama u školi. Za
potrebe fizičkog obrazovanja JU SŠC ”Bećo Bašić” koristi Sportsku salu koja je locirana u sopstvenom dvorištu zajedno sa OŠ
”Hajro Šahmanović”.
Socijalna zaštita
Prema indeksu razvijenosti, opština Plav spada u grupu najnerazvijenih opština sa nivoom razvijenosti ispod 50% prosjeka za Crnu
Goru2. Socijalni položaj stanovništva određen je nivoom ukupne razvijenosti ovog područja. Prema Zakonu o socijalnoj i dječjoj
zaštiti pravo na materijalno obezbjeđenje porodice, kao osnovno pravo iz socijalne zaštite, ostvaruje porodica, odnosno član
porodice ako je nesposoban za rad ili sposoban u zavisnosti od prihoda i imovine. Zaštita materijalno neobezbjeđenih porodica
opštine Plav, realizuje se ostvarivanjem prava iz socijalne i dječije zaštite preko Centra za socijalni rad Plav.
Konstantno povećanje broja korisnika socijalnih primanja ukazuje na rast siromaštva. Posebno zabrinjavajući podatak predstavlja
rast broja višečlanih porodica koje su korisnici ovog vida materijalne zaštite.
Podsredstvom JU Centra za socijalni rad za opštinu Plav u 2010. godini ostvareni su i drugi oblici socijalne pomoći kroz: ličnu
invalidninu, njegu i pomoć drugog lica, smještaj u ustanovu, smještaj u drugu porodicu i dodatak za djecu. Iz prikazanog se može
uočiti da je broj korisnika socijalno-zaštitnih prava visok, naročito MOP-a, što ukazuje na problem siromaštva.3
Oblici socijalne pomoći
Oblici socijalne pomoći
Lična invalidnina (lica)
Njega i pomoć drugog lica (lica)
Smještaj u ustanovi (lica)
Smještaj u drugu porodicu (djece)
Dodatak za djecu (porodica)
(djece)
Broj korisnika
64
242
16
8
285
806
Izvor: JU Centar za socijalni rad Plav
Posebnu socijalnu kategoriju čine lica sa smetnjama pri obavljanju svakodnevnih aktivnosti. Prema rezultatima Popisa 2011.
godine, ukupan broj lica sa nekom od smetnji za obavljanje svakodnevnih aktivnosti na teritoriji opštine Plav je iznosio 986
stanovnika ili 7,4%.
Strategija regionalnog razvoja Crne Gore 2010-2014, Vlada Crne Gore
Apsolutna linija siromaštva za Crnu Goru u 2011. godini iznosila je 175,25€ po ekvivalentu odrasle osobe. Stopa siromaštava u Sjevernom regionu iznosila je
2011. godine 17,5%.
2
3
50
Stanovništvo koje ima smetnje pri obavljanju svakodnevnih aktivnosti
Stanovništvo koje ima smetnje prema vrsti smetnje i u odnosu na ukupno stanovništvo
Kretanje
Sluh
Vid
Pamćenje koncentracija ili sporazumjevanje
Ostale teškoće
Ukupno
514
134
200
98
304
Učešće (%)
3,9
1,0
1,5
0,7
2,3
Izvor: Popis 2011, Monstat
Pristupačnost ovih lica okolini, informacijama, komunikacijama i prevozu je nedovoljna, što predstavlja ključnu oblast u stvaranju
uslova za jednako učešće OSI u svim sferama života. Nepristupačnost može povećati socijalnu ekskluziju kroz limitirajući pristup
ključnim servisima kao što su zdravstvene ustanove, cjeloživotno učenje, kultura, sport i rekreacija. OSI u opštini Plav zbog
arhitektonskih barijera, neprilagođenih prostorija kao i predrasuda, nijesu u mogućnosti kako da prate, tako i da se bave sportskim i
kulturnim sadržajima. Zanemarljiv je broj objekata koji su bez arhitektonskih barijera, sa urađenim ulaznim rampama (kose ravni),
liftovima i dr. Bezbjednost osoba koje koriste invalidska kolica u saobraćaju je na niskom stepenu, prije svega zbog nemogućnosti
da koriste trotoare za svoje kretanje jer na raskrsnicama nema spuštenih ivičnjaka na trotoarima.
U toku 2010. godine započet je projekat izgradnje i otvaranja Dnevnog centra za djecu i omladinu sa posebnim potrebama. Centar
je osnovan odlukom SO dana 31.10. 2011, kao javna ustanova koja će pružati cjelodnevne usluge djeci i omladini sa smetnjama u
razvoju. Zajedničkim ulaganjem Ministarstva rada i socijalnog staranja i opštine Plav izvršena je rekonstrukcija zgrade bivše vojne
kasarne u Plavu i opremljene su prostorije za prihvat i boravak, kao i kancelarijski prostor za osoblje Centra. Takođe, treba
naponenuti da na teritoriji opštine Plav ne postoji ustanova za smještaj starih lica.
Kultura
Nosilac kulturnog života na području opštine Plav je JU Centar za kulturu u čijem sastavu se nalaze: Dom kulture u Plavu, Dom
kulture u Gusinju i Dom kulture „Milija Milačić“ u Murinu. Centar za kulturu u Plavu, kao osnovni nosioc kulturnih aktivnosti,
zapošljava 24 lica i bavi se organizovanjem kulturno-umjetničkih programa. Ovoj ustanovi pripadaju i gradske biblioteke u Plavu,
Gusinju i Murinu, čiji ukupni fond knjiga iznosi oko 22.500. Objekti su u dobrom stanju i sa adekvatnim prostorom. Na području
opštine Plav postoje i omladinski domovi i to: u Brezojevicama, Veliki, Gornjoj Ržanici, Martinovićima i Dolji.
Domovi kulture su u zadovoljavajućem stanju i adekvatno su opremljeni za kulturno-zabavne manifestacije. Za razliku od njih,
omladinski domovi (Brezojevice, Velika, Gornja Ržanica, Martinovići i Dolja) nijesu adekvatno opremljeni. Omladinski domovi su
jedino mjesto za kulturno-zabavne aktivnosti stanovnika sa ovih područja i kao takvi su prepušteni omladinskim aktivistima na
održavanje.
Kulturni program opštine Plav upotpunjavaju brojna kultuturna dešavanja i manifestacije od kojih najznačajnije predstavljaju:
-
Zavičajni susreti na Alipašinim izvorima,
Dani borovnice, dobitnik prestižne nagrade Wild beauty u 2011. godini
Gusinjsko ljeto
„Limska regata” - rafting gumenim čamcima,
Rafting niz Ljuču,
Tradicionalni susreti u Vusanju,
Dani behara,
Dječji maskenbal,
Likovna kolonija,
Plavski književni susreti,
Dani meda
Međunarodna studentska likovna kolonija “Hrid „
Projekat „Prokletije bez granica“.
Spomenici materijalne kulture, posebno pisani dokumenti, govore da je ovo područje bilo naseljeno od davnina, svakako od VIII
vijeka p.n.e., što potvrđuje crtež lovca na jelene iz Gvozdenog doba pronađen u pećini na Vezirovoj bradi, planini iznad Gusinja. Na
teritoriji opštine Plav se nalaze brojni spomenici materijalne kulture iz srednjeg vijeka i turskog doba, od kojih su najznačajniji:
-
Stara džamija,
Stara knjižara,
Crkva Svete Trojice u Brezojevicama,
Redžepagića kula,
Džamija „Sultanija“,
Vezirova džamija u Gusinju.
51
U srednjem vijeku na ovom području se nalazilo više utvrđenja, među kojima su najznačajnija bila Plavski – Dizdarev grad,
Gusinjski grad “Kršla”, Jerinin grad, Gradac i Čeligrad. Većina ovih utvrđenja su nestala, ali su svakako interesantna za turiste i
arheologe.
Sport
U opštini Plav postoji 18 sportskih kolektiva i udruženja, od kojih 14 obavlja trenažno - takmičarski proces sa oko 500 sportista.
Sportski klubovi i društva:
-
Fudbalski klub „Jezero“ Plav,
Fudbalski klub „Gusinje“ Gusinje,
Fudbalski klub „Polimlje“ Murino,
Šahovski klub „Jezero“ Plav,
Karate klub „Jezero“ Plav,
Kik-boks klub „Ariston“ Plav,
Kajakaški klub „Plavsko jezero“ Plav,
Ženski rukometni klub „Luna“ Plav,
Muški rukometni klub „Jezero“ Plav,
Sportsko ribolovno društvo „Plavsko jezero“ Plav,
Planinarsko-smučarsko društvo „Kofiljača“ Plav,
Smučarsko-planinarsko društvo „Karanfil“ Gusinje,
Planinarsko društvo „Visitor“ Plav,
Planinarsko-sportski klub „Hrid“ Plav,
Lovačko sportsko društvo „Maja Karanfil“ Gusinje.
Klubovi i sportska društva se susrijeću sa tehničkim i finansijskim problemima. Takođe, na ovom području je veoma mali broj
zatvorenih sportskih objekata koji su na raspolaganju sportistima, omladini i građanima. Gradska sportska hala nedavno je
završena tako da su stvoreni uslovi za intezivnije bavljenje malim sportovima i rekreacijom, što će intezivirati i pomoći kvalitetnijem
razvoju dvoranskog sporta. Pored sportske hale, Plav raspolaže sa još nekoliko sportskih objekata, ali stanje pojedinih sportskih
objekata nije na zavidnom nivou.
Ostali sportski objekti
-
Fudbalski stadion u Plavu (otvoreni tip) - prije tri godine rekonstruisan sa novoizgrađenim tribinama i tehničkim uslovima
za takmičenje u Prvoj ligi. Rekonstrukcijom je obuhvaćen: teren, tribine i svlačionice.
Fudbalski stadion u Gusinju (otvoreni tip) - u toku je rekonstrukcija stadiona za takmičenje u II ligi. Rekonstrukcijom će biti
obuhvaćena infrastruktura, teren i svlačionice.
Fudbalski stadion u Murinu (otvoreni tip) - prije nekoliko godina izgrađen sa potrebnim uslovima za takmičenje u II
fudbalskoj ligi.
Stadion malih sportova u Plavu (otvoreni tip) - asfaltirana igrališta u neposrednoj blizini Plavskog jezera, zapušteni i
neopremljeni tereni.
Stadion malih sportova u Gusinju (otvoreni tip) - tereni su davno izgrađeni i oštećeni čestim poplavama, te ih je
neophodno rekonstruisati i opremiti.
U Plavu se održavaju brojne sportske manifestacije, među kojima su najznačajni Ljetni omladinski turnir u velikom fudbalu, kao i
turniri u malom fudbalu u Plavu, Gusinju i Murini, zatim Memorijalni fudbalski turnir u Murinu (povodom bombardovanja Murina),
Prvomajski turnir u malom fudbalu u Gusinju, Rafting na Limu, Planinarski susreti i planinarske ture, takmičenja u orjentiringu,
sportskom penjanju na Prokletijama, planinskom biciklizmu, paraglajdingu, kao i druge sportske aktivnosti, koje svrstavaju Plav u
opštine sa vrlo kvalitetnom ponudom za sportski turizam.
52
3.4.Saobraćaj i infrastrukturni sistemi
3.4.1.Saobraćaj
Opština Plav ima nepovoljan saobraćajni položaj u odnosu na osnovnu mrežu saobraćajnica Crne Gore. Plav spada u red opština
srednje veličine i zauzima 3,5 % površine Crne Gore. Opština je pogranična, jer je u dužini od oko 52 km sa južne i jugo-zapadne
strane, rubnim dijelom vijenca Prokletija državna granica prema susjednoj Albaniji. Graniči se sa područjima opština Andrijevica,
Berane, Peć, Dečani i Keljmendi (u Albaniji).
Analiza postojeće mreže saobraćajnica
Na teritoriji opštine Plav jedini vid saobraćaja je drumski saobraćaj. Javni putevi kategorisani su na:
Magistralne puteve
Regionalne puteve
Lokalne puteve
Pored javnih, na teritoriji Opštine postoji i mreža nekategorisanih puteva koju čine seoski, poljski i šumski putevi i sl.
Slika br.3 :Mreža magistralnih i regionalnih puteva
Magistralni putevi
Jedini magistralni put na teritoriji opštine Plav je magistralni put M - 9 koji se pruža u pravcu zapad - istok, od granice opštine
Andrijevica preko Murina prema Bjeluhi. Teritorijom opštine Plav pruža se u dužini od 37.08 km. Prosječna širina kolovoza iznosi na
dijelu od Andrijevice do Murina 7.0m, dok je na ostalom dijelu od Murine do granice prosječne širine oko 4.5m. Put je u cjelosti sa
savremenim kolovozom (asfalt).
Magistralni putevi na teritoriji opštine Plav
Oznaka puta
M-9
Trasa
Andrijevica-Murino-Bjeluha
Ukupno na teritoriji Opštine
Dužina (km)
37.08
37.08
Širina
4.5-7.0m
asfalt
Regionalni putevi
Osnovni regionalni pravac je: regionalni put R-9 (Murino-Plav-Gusinje), koji se pruža dolinom Lima do mosta na Limu (Brezojevice)
gdje se se jedan krak puta R-9 odvaja prema Plavu a drugi prema Gusinju. Širina asfaltnog kolovoza je 6.0m. Dionica Murino –Plav
- Gusinje je dužine oko 21.32km.
53
Pregled regionalnih puteva na teritoriji opštine Plav
Oznaka puta
Trasa
R-9
Murino-Plav-Gusinje
Ukupno na teritoriji Opštine
Dužina (km)
21.32
21.32
Širina
6.0m
asfalt
Lokalni i nekategorisani putevi
Opštinskim odlukama iz 1990. i dopunama 1994. godine definisana je mreža lokalnih i nekategorisanih puteva u opštini Plav. Na
osnovu ovih podataka, ukupna dužina lokalnih puteva u opštini Plav iznosi 290,6km. Pojedini od ovih puteva urađeni su putem
aktivnosti i sredstava mjesnih zajednica ili su potpomognuti sa državnog nivoa. S tim u vezi neophodno je inovirati opštinsku
Odluku o određivanju lokalnih i nekategorisanih puteva i revidovati stari registar puteva. Prednje je neophodno uraditi i zbog novog
Zakona o putevima, kao i pravilnika proizašlih iz njega. Prosječna gustina lokalnih puteva u opštini Plav iznosi 59,80 km/km2.
Sa aspekta tehničko - eksploatacionih karakteristika širina kolovoza se kreće od 2,5m do 5.0m. Prema vrsti kolovoznog zastora
80,0 km lokalnih puteva je sa asfaltnim kolovoznim zastorom (27,5%), a preostali dio u dužini od 210,6km (72,5%) je sa zemljanim
kolovoznim zastorom. Asfaltni kolovoz je urađen za potrebe lakog saobraćaja (do 7 tona), mada se putem odvija i saobraćaj sa
znatno težim teretnim vozilima. Imajući sve to u vidu, stanje lokalne putne mreže je veoma loše. Finansiranje lokalnih I
nekategorisanih puteva sprovodi se u skladu sa Zakonom o putevima i opštinskim budžetom. Dio sredstava ostvarenih iz naknada
pri registraciji drumskih motornih vozila, traktora i priključnih vozila, zajedno sa sredstvima iz budžeta opštine Plav usmjerava se za
održavanje puteva. Naknade od registracija vozila su skromne i neznatne, a ostale naknade (smještaj instalacija u trup puta,
reklamni panoi i sl.) do sada nijesu ubirane.
Aktivnosti oko održavanja lokalnih puteva, kao i prioriteti određuju se u okviru Direkcija za uređenje prostora i investicije, koja
donosi godišnji plan. Za održavanje lokalnih puteva se ne sprovodi tenderska procedura, već se u tu svrhu angažuje Javno
preduzeće za stambeno - komunalne poslove sa kojim se zaključuje godišnji ugovor, a po potrebi angažuju se i privatna
preduzeća. Javno preduzeće za stambeno - komunalne poslove raspolaže mehanizacijom sa kojom na zadovoljavajući način vrši
održavanje lokalnih puteva i u zimskim uslovima.
Na lokalnim putevima ne postoji stalna putarska služba. Informacije oko oštećenja na putevima se primaju od građana, mjesnih
zajednica, kao i predstavnika izvođača radova na redovnom odrzavanju (JKP), i sl, pa se na osnovu njihovih zahtjeva, zavisno od
mogućnosti, vrše intervencije na putu. Nadzor nad kvalitetom izvršenih radova se vrši preko stručnih službi Direkcije za uređenje
prostora i investicije.
Brojanje saobraćaja na lokalnoj putnoj mreži do sada nije sprovodeno, tako da je nepoznat podatak o prosječnom godišnjem
dnevnom saobraćaju (PGDS) na svim putnim pravcima.
Dužina ukupne putne mreže na teritoriji Opštine Plav iznosi oko 349.0 km, od čega je 37.1km magistralni put, 21.3km su regionalni
putevi dok je lokalnih puteva 290.6km. Svi magistralni i regionalni putevi su izvedeni sa savremenim kolovozom, dok je samo
27.50% lokalnih puteva sa asfaltnim zastorom.
Dužina putne mreže
Crna Gora
Magistralni
Regionalni
Lokalni
Ukupno
km
846
950
5132
6928
Opština Plav
%
12
14
74
100
km
37.10
21.30
290.60
349.00
%
10.6
6.1
83,3
100,0
Gustina putne mreže na teritoriji opštine je 0,72km/km2 ili 26.62km/1000 stanovnika.
Kao što je u tabeli prikazano, putna mreža u opštini Plav (u odnosu na površinu teritorije) je razvijena u poređenju sa većinom
zemalja bližeg i šireg okruženja, pa i u odnosu na samu Crnu Goru. Problemi koji su se javili prilikom analize i izrade karte
postojeće saobraćajne infrastrukture su sljedeći: dužine trasa uzetih iz dokumenta “Analiza o stanju lokalnih puteva u Crnoj Gori”
za opštinu Plav i dužina na kartama se razlikuju, trase pojedinih lokalnih puteva se preklapaju, trase gradskih ulica se računaju kao
lokalni putevi (npr Meteriz-Rudo Polje-Limski Most) i trase pojedinih lokalnih puteva bi trebalo provjeriti (npr.Plav-Hridsko jezeroGusinje dužine21km). Ove probleme bi u toku dalje izrade Plana trebalo razriješiti i korigovati da bi se došlo do tačnih podataka.
54
Saobraćajno opterećenje
Na dionicama magistralne i regionalne putne mreže, preduzeće Crnagoraput obavlja brojanje. Do 2001.godine brojanje je
obavljano automatskim brojačima i jednom godišnje je obavljeno ručno „pilot“ brojanje u toku jednog dana u oktobru mjesecu.
Poslije 2001.godine, nakon kvara automatskih brojača zbog neodržavanja, nastavljeno je brojanje na bazi „pilot“ jednodnevnog
brojanja.
U 2007. godini је obavljeno ručno jednodnevno brojanje na dionici magistralnog puta М-9 Andrijevica-Murino, Murino-granica Crne
Gore(Bjeluha), kao i na dionici regionalnog puta R-9 Murino-Gusinje.
Na osnovu prikazanih rezultata jednodnevnog brojanja na dvije dionice puteva sa istim periodom brojanja, može se uočiti da je na
teritoriji opštine Plav opterećeniji pravac regionalnog puta R-9 Murino-Plav-Gusinje od magistralnog pravca M-9 Murino- Bjeluha. U
pogledu strukture saobraćajnog toka, na svim dionicama dominiraju putnički automobili (sa preko 70%), dok je učešće teretnih
vozila preko 3.5t veće na dionici magistralnog puta nego na dionici regionalnog puta.
Javni saobraćaj
Autobuske stanice u Plavu i Gusinju koje su pripadale AD “Jugoprevoz” iz Berana, nijesu u funkciji. Autobuska stanica Plav se
nalazi na obodu centralnog gradskog područja. Autobuska stanica u Plavu je površine 3576m², poseduje asfaltirani plato i nekoliko
dolazno-polaznih perona, pomoćne parking perone i staničnu zgradu površine 100m². U staničnoj zgradi postoji šalter za
informacije i prodaju karata, čekaonica i restoran. Autobuska stanica u Gusinju je površine 2900m², poseduje asfaltirani plato i 7
dolazno-polaznih perona, pomoćne parking perone i staničnu zgradu površine 80m². U staničnoj zgradi postoji šalter za informacije
i prodaju karata, čekaonica i restoran. Na dijelu magistralnog puta M-9 od Andrijevice do Murina i na dijelu regionalnog puta R-9
Murino-Plav-Gusinje, postoje izgrađena autobuska stajališta. Sa autobuske stanice Podgorica ima 4 polaska, a sa autobuske
stanice Berane ima 6 polazaka prema Plavu i Gusinju. Prijem i otprema putnika u međugradskom javnom prevozu obavlja se preko
autobuskih stanica u Plavu i Gusnju, iako nijesu u funkciji (objekti nijesu u funkciji, ali se koristi asfaltirani plato).
Linije javnog prevoza se vode koridorima državnih puteva što je uslovilo manji stepen povezanosti seoskih naselja sa opštinskim
centrom.
Prigradski prevoz putnika na teritoriji Opštine vrši se prema potrebi. Polasci prigradskog prevoza su iz centra ili sa platoa autobuske
stanice i obavljaju se kombi vozilima.
Pješački saobraćaj
Kada se govori o pješačkom saobraćaju, misli se na pješački saobraćaj na teritoriji grada Plava. Pješačka kretanja u užem centru
naselja Plava su najintenzivnija. Na to presudan uticaj imaju lokacije javnih objekata (zgrada Opštine, Pošte, Suda, Dom kulture,
itd) i drugih sadržaja u gradu. Međutim, neadekvatni poprečni profili pojedinih saobraćajnica sa veoma uskim trotoatima,
nepostojanje trotoara ili loše stanje trotoara, onemogućavaju efikasno odvijanje ovog vida saobraćaja.
Parkiranje
Kada se govori o parkiranju, posmatra se samo teritorija grada Plava. Za parkiranje putničkih vozila u gradu postoji parking prostor
na platou u blizini pošte i ispred gradske kafane, medutim oba parkinga imaju mali broj mjesta, oko 15PM. Problem parkiranja
motornih vozila jedan je od aktuelnih problema, a najviše je izražen u centralnom dijelu Površine koje su saobraćajnoregulacionoim mjerama do sada bile utvrđene kao prostori za parkiranje motornih vozila, nedovoljne su za prihvatanje cjelokupnog
mirujućeg saobraćaja, tako da vozači svoja vozila ostavljaju na svim slobodnim površinama, ometajući tako i pješački saobraćaj i
saobraćaj motornih vozila. Visoka atraktivnost centralne zone, koja danas izaziva brojne probleme u parkiranju vozila, predstavljaće
problem i u budućnosti. Osim prostora za stacioniranje vozila stanovnika centralne zone, potrebno je obezbijediti i mjesta za
dolaske posjetilaca. Sa stanovišta ukupne tražnje za parking mjestima, od posebnog su značaju parking mjesta uz javne sadržaje,
a djelimično i parking mjesta uz kolektivne stambene objekte, zbog preklapanja funkcija. Gusinje i Murino kao opštinski centri,
nemaju javnih parkinga. U zanama naselja van centra, kao i naseljima na teritoriji opštine Plav, parkiranje je uglavnom
organizovano u okvirima privatnih parcela.Na teritoriji Opštine ne postoje uređeni javni parkinzi za parkiranje teretnih vozila
Stanice za snabdijevanje gorivom
Na teritoriji Opštine postoje dvije stanice za snabdijevanje svim vrstama goriva. „Jugopetrol“ stanica je locirana na ulazu u Plav, sa
desne strane, a „Gaspetrol Montenegro“ je locirana na putu Plav-Gusinje, u naselju Martinovići, sa desne strane iz pravca Gusinja
i nije u funkciji. Kapacitet „Jugopetrol“ stanice je 4 točiona mjesta, dok je kapacitet benzinske stanice „Gaspetrol Montenegro“ 3
točiona mjesta. Imajući u vidu kapacitet postojeće benzinske stanice i potrebe stanovništva za ovom uslugom, može se reći da
stanje nije zadovoljavajuće, kako sa stanovišta kapaciteta tako i stanovišta pokrivenosti područja.
55
Baze za održavanje
Na teritoriji Opštine ne postoji nijedna baza za održavanje magistralnih i regionalnih puteva. Održavanje magistralnih i regionalnih
puteva vrši „JP Crna Gora put - sekcija Berane“, čija se baza nalazi u Beranama.
Održavanje mreže lokalnih puteva je u nadležnosti Sekretarijata za uređenje prostora Plav i J.P. za održavanje i zaštitu lokalnih
puteva. Problem u održavanju lokalne putne mreže je zastarjela mehanizacija i veliki troškovi održavanja takve mehanizacije.
Ocjena stanja, potencijali i ograničenja
Opština Plav zahvata prostor od 486 km2 u jugoistočnom dijelu Crne Gore. Po prostoru, Plav, spada u red opština srednje velične i
kao dvanaesta opština po veličini u Cmoj Gori zauzima 3,5 % površine Crne Gore. Opština je pogranična, jer je u dužini od oko 52
km sa južne i jugo-zapadne strane, rubnim dijelom vijenca Prokletija državna granica prema susjednoj Albaniji.Graniči se sa
područjima opština Andrijevica, Berane, Peć, Dečani i Keljmendi (u Albaniji).
Opština Plav ima dosta nepovoljan saobraćajni položaj jer je saobraćajno veoma izolovana i nalazi se periferno u odnosu na veće
gradove kao i u odnosu na osnovnu mrežu saobraćajnica Crne Gore, a samim tim i važnije saobraćajnice u okruženju. Periferan
saobraćajni položaj predstavlja ograničavajući faktor i najveću prepreku u razvoju Opštine, ali se posljednjih godina ulažu veliki
napori u rješavanju infrastrukturnih problema, a najavljuje se i izgradnja novih saobraćajnica kao i djelimična rekonstrukcija
postojećih, čime se otvaraju nove perspektive bržeg turističkog i ostalog privrednog aktiviranja ovih prostora. Područje opštine Plav
raspolaže velikim turističkim potencijalima, za čije bolje iskorišćavanje važan preduslov predstavlja rješavanje infrastrukturnih
pitanja. Neophodno je insistirati da ovi zadaci postanu prioriteti u regionalnim i državnim planovima razvoja.
Od važnijih saobraćajnica na teritoriji Opštine su magistralni put M-9 i regionalni put R-9. Najfrekventnija saobraćajnica na teritoriji
Opštine je dio magistralnog puta, na dijelu od Andrijevice do Murina i regionalni put R-9, od Murina do Gusinja, preko kojih se
ostvaruje saobraćajna povezanost sa Andrijevicom.
Sa opštinskim centrima u Crnoj Gori veza je ostvarena preko Andrijevice. Sa Kolašinom i Podgoricom, magistralnim putem M-9
koji nema dovoljno dobre tehničko-eksploatacione karakteristike za rang magistralnog puta, gdje je širina kolovoza 3 - 5 m, a
regionalnim putem R-10, koji je dobrih tehničko-eksploatacionih karakteristika, sa Beranama, odnosno magistralnim putem M-2.
Važno je napomenuti da je započeta realizacija rekonstrukcije puta Gusinje – Vrmoša – Selca – Tamara – Podgorica, preko
teritorije Albanije, čija dužina iznosi 57km i čime će se ostvariti najkraća veza sa Podgoricom i primorjem. Sadašnje rastojanje
Gusinja do Podgorice preko Ribarevina je oko 190km, a preko Mateševa i Veruše oko 135 km.
Značajni dio saobraćajne mreže na teritoriji opštine Plav čini sistem lokalnih i nekategorisanih puteva. Kvalitet lokalne putne mreže
je takav, da su u većini slučajeva uslovi u kojima se odvija saobraćaj, loši. Svi lokalni putevi su male širine kolovoza (2,5 - 4 m) i
nepovoljnih tehničko-eksploatacionih karakteristika, čime je onemogućeno normalno odvijanje saobraćaja, posebno u zimskim
uslovima.
Rekonstrukcija postojećih i izgradnja novih gradskih ulica u Plavu, omogućiće uslove za planirani razvoj grada i njegovih funkcija.
Trenutno postoji veoma malo izgrađenih gradskih ulica koje služe za kretanje vozila i pješaka, sa elementima koji odgovaraju
potrebama naselja (ivičnjaci, trotoari, kišna kanalizacija i dr) i nalaze se u samom gradu.
Detaljne razrade mreže novih gradskih ulica će se uraditi tokom izrade odgovarajućih detaljnih planova, čime će se omogućiti
njihovo projektovanje.
Jedno od ograničenja u privrednom razvoju opštine Plav je i to što Plav nije povezan na željezničku mrežu. Udaljenost od
željezničke stanice u Bijelom Polju je oko 80km. Udaljenost od aerodroma Golubovci je oko 200km, a od luke Bar oko 256km.
Važno je istaći, da je zbog planinskog karaktera i teškoća u izgradnji saobraćajnica i organizovanju saobraćaja na ovom području,
potrebno razmišljati o bržoj realizaciji, izgradnji i aktiviranju vazdušnog pristaništa na teritoriji opštine Berane, za putnički saobraćaj,
kako bi se omogućila brža i sigurnija komunikacija ovog kraja sa ostalim djelovima Crne Gore i svijeta.
56
3.4.2.Infrastrukturni sistemi
(Studija tehničke infrastrukture Montenegroprojekt 2012.god)
Elektroenergetika
Ocjena postojećeg stanja elektroenergetske mreže
Prenosna mreža
Glavno napajanje distributivnih energetskih objekata na teritoriji opštine Plav ostvaruje se preko trafostanice 110/35 kV u
Andrijevici.Dalekovod 35kV čija je dužina oko 20,25km na čeličnorešetkastim stubovima sa provodnikom Al/Č 3x70mm2, povezuje
trafostanicu 110/35kV Andrijevica i TS 35/10kV „Plav“ u Rudom Polju. Preko razvodnog postrojenja 35 kV se napaja trafostanica
35/10 kV u Gusinju. Iz trafostanice 35/10 kV u Plavu napajaju se trafostanice 10/0,4 kV visokonaponskim vodovima 10 kV u
pravcima:
prema Lijevom Metehu, Desnom Metehu i Babinom Polju (nadzemni),
prema Plavu (kablovski), sa dva izlaza,
prema preduzeću “Bor” (nadzemni),
prema Murinu (nadzemni).
Dužine distributivnih vodova
NV 35kV
KV 35kV
NV 10kV
KV 10kV
NV 0.4kV
KV 0.4kV
Ukupno
km
km
km
km
km
km
km
30,85
/
81,5
12,8
271,1
25,23
390,63
NV – nadzemni vod, KV – kablovski vod
Na teritoriji opštine Plav ima ukupno 77 trafostanica 10/0,4kV i dvije 35/10kV. Trafostanice 10/0,4 kV su u manjem broju zidane ili
blindirane, dok je veći broj ovih postrojenja stubnog tipa. Napajanje gradskih naselja električnom energijom vrši se pretežno
podzemnim, a u manjoj mjeri nadzemnim vodovima.
Broj i snaga trafostanica 35/10kV
TS 35/10kV
Broj TS
kom
Ins.snaga
MVA
2
9
Trafostanica 35/10kV , Instalisane i angažovane snage
Br.
Naziv
TS 35/10kV „Plav“
Inst. snaga)
(MVA
2,5+4
Angaž.snaga
(MVA)
4,5
1
2
TS 35/10kV „Gusinje“
2,5
1,7
Trafostanica 35/10kV , Broj izvoda 10kV
Broj nadzemnih
izvoda
4
Broj kablovskih
izvoda
2
Broj slobodnih
izvoda
4
Ukupno
izvoda 10kV
10
TS 35/10kV „Gusinje“
0
3
7
10
Br.
Naziv
1
2
57
Broj i snaga trafostanica 10/0,4kV
Snaga transformatora
Broj TS
Broj TS
Ins.snaga
(kVA)
(kom)
%
(kVA)
1600
0
0
0
1000
0
0
0
630
12
15,6
7560
400
7
9,09
2800
250
7
9,09
1750
160
3
3,89
480
100
19
24,67
1900
50
29
37,66
1450
UKUPNO
77
100%
15940
Angažovana snaga po trafo reonima
Br.
Naziv
1
TS 35/10kV
„Gusinje“
2
Angaž.snaga TS
35/10kV
(MVA)
4,5
Inst.snaga
TS
10/0,4kV
(MVA)
11,790
1,7
4,15
Angaž.snaga
TS 10/0,4kV
Potrošači
Potrošači
Domaćinstva
Ostali
potrošači
(MVA)
4,43
na 10kV
2
na 0,4kV
3864
na 0,4kV
489
1,67
1
1626
147
Za potrošače sa područja opštine Plav, u 2011. godini, Elektroprivreda Crne Gore, preko trafostanica 35/10 kV, predala je
22.866.900kWh električne energije.
Potrošači iz kategorija „potrošnja domaćinstava“ i „ostala potrošnja“ preko svojih mjernih uređaja, preuzeli su ukupno
16.629.830kWh električne energije. Iz odnosa ovih količina električne energije dobijaju se gubici, koji su za područje opštine Plav
za 2011. godinu iznosili 6.237.070kWh ili izraženo u procentima 27,28% (tehnički i komercijalni gubici). Tokom 2010.godine,
potrošači sa područja opštine Plav iz kategorije „potrošnja domaćinstava“ preko svojih mjernih uređaja preuzeli su 13.978.815 kWh
električne energije.
Male hidroelektrane
Crna Gora raspolaže značajnim hidroenergetskim potencijalom vodotoka, koji je iskorišćen sa svega 17 % ukupnog teorijskog
hidropotencijala. Iako je razvoj elektroprivredne djelatnosti u Crnoj Gori u proteklom periodu bio uglavnom usmjeren ka
projektovanju, planiranju i izgradnji većih energetskih objekata, u posljednjih nekoliko godina se sprovode sve intenzivnije aktivnosti
na istraživanju potencijala razvoja malih hidroelektrana. Osnovni parametar na osnovu kojeg se definiše mala hidroelektrana,
uglavnom u svim zemljama, je instalisana snaga, koja za male hidroelektrane iznosi do 10 MW.
Opis vodotoka za izgradnju malih hidroelektrana na prostoru opštine Plav
Hidrološka mjerenja predstavljaju polazne osnove za istraživanje i projektovanje malih hidroelektrana.
Lim (region Plava)
U okviru sliva rijeke Lim (region Plava) za istraživanje i izgradnju malih hidroelektrana, predviđeni su vodotoci: Komarača
(Babinopoljska), Velička rijeka, Murinska rijeka sa pritokama, Đurička, Grlja i Lim (907m.n.m.- 825m.n.m.).
Rijeka Lim nastaje oticanjem voda iz Plavskog jezera na koti 908,9 m.n.m. Dužina toka Lima iznosi 123 km.
Rijeka Komarača je desna pritoka Lima. U Lim se uliva 2.0 km nizvodno od Plavskog blata na koti oko 900 m.n.m. Dužina toka
Komarače (u gornjem toku Babinopoljska rijeka) iznosi 17 km.
Velička rijeka je desna pritoka Lima. U njega se uliva 6.5 km nizvodno od Plavskog blata i ima dužinu oko 7,5 km.
Murinska rijeka (u gornjem toku Dosova rijeka) je lijeva pritoka Lima. U Lim se uliva kod naselja Murino i ima dužinu toka od 6,5
km.
Đurička rijeka se uliva u Lim kod Plava, pa je još nazivaju Plavska rijeka, desna je pritoka Lima i ima dužinu oko 15 km.
Rijeka Grlja postaje od Beličkog potoka i Skakavca na koti 990 m.n.m.
58
Studijom je sagledana mogućnost energetskog korišćenja voda gornjeg Lima sa pritokama-region Plava. Vodnom osnovom (na
osnovu projektne dokumentacije) je Varijantom 2 predloženo energetsko korišćenje voda Lima sa pritokama.
Na vodotocima Babinopoljske rijeke, Komarače, Veličke rijeke, Murinske rijeke, Đuričke rijeke i Grlje su izvedena hidrološka
istraživanja od strane nadležnih službi.
Izbor vodotoka je izvršen na osnovu hidroloških mjerenja i istraživanja na određenim mikrolokacijama vodotoka urađenim od strane
Hidrometeorološkog zavoda Crne Gore. Na osnovu obrađenih hidroloških podataka, urađena je preliminarna Studija
hidropotencijala na vodotocima. Izabrane su potencijalne mikrolokacije na kojima je tehno - ekonomski moguće iskoristiti
predmetne vodotoke, a na osnovu tog izbora, preporučene su instalisane snage postrojenja i izračunata moguća godišnja
proizvodnja električne energije. Na osnovu opisanih mjerenja i istraživanja, u Tabeli , su date preliminarne procjene instalisanih
snaga i godišnje proizvodnje električne energije na vodotocima koji pripadaju opštini Plav. U Tabeli su prikazane:
P – teoretska snaga na vodotoku;
E – teoretska godišnja proizvodnja elektricne energije na vodotoku;
Br
1
2
3
4
5
6
Vodotok
Murinska rijeka
Velička
Komarača
Đurička sa pritokama
Grlja
Babinopoljska rijeka
Sliv
Lim
Lim
Lim
Lim
Lim
Lim
P(MW)
2,1
0,3
2,6
1,4
2,06
2,28
E(GWh)
8,8
1,5
10,8
6,0
8,0
8,24
Podaci o procijenjenoj snazi i godišnjoj proizvodnji električne energije pojedinačnih vodotoka su dobijeni na osnovu studija, i to:
-
Hidrološka obrada za profile malih (mini, mikro) hidroelektrana (mHE) na pritokama glavnih vodotoka u Crnoj Gori,
Hidrološki sektor Hidrometeorološkog zavoda Crne Gore (HMZCG), 2007. i
Preliminarna (gruba, aproksimativna, orijentaciona) obrada hidropotencijala na pritokama glavnih vodotoka Pive i Lima,
malih, mini ili mikro ( mHE) u Crnoj Gori, Hidrološki sektor HMZCG, 2008. godine.
Koncesije
Nakon usvajanja Strategije razvoja energetike Crne Gore do 2025. godine i Akcionog plana za implementaciju Strategije za period
2008-2012. godina, ministarstvo nadležno za energetiku, u skladu sa opredjeljenjem da se optimalno valorizuje raspoloživi
hidropotencijal u Crnoj Gori, sprovelo je dva tenderska postupka za davanje koncesija za korišćenje vodnog energetskog
potencijala za proizvodnju električne energije u malim hidroelektranama. Na osnovu prvog javnog nadmetanja zaključeni su ugovori
o koncesiji za osam vodotoka (u opštini Plav za dva) u septembru 2008. godine, a na osnovu drugog javnog nadmetanja zaključeni
su ugovori o koncesiji za pet vodotoka (za opštinu Plav tri) u septembru 2010. godine.
Ministarstvo ekonomije je 2013.god. raspisalo novi tender za davanje koncesija na 8 vodotoka od čega dva u opštini Plav – Velička
rijeka i Đurička rijeka sa pritokama.Očekuje se potpisivanje jednog Ugovora.
Predmet koncesije je projektovanje, izgradnja, korišcenje i održavanje malih hidroelektrana na vodotocima, u smislu Zakona o
koncesijama. Projektovanje predstavlja izradu tehničke dokumentacije i sva potrebna istraživanja do izdavanja građevinske
dozvole; izgradnja predstavlja gradnju objekata male hidroelektrane (mHE) do izdavanja upotrebne dozvole; korišćenje predstavlja
tehno-ekonomsko korišćenje vodno-energetskog potencijala vodotoka za proizvodnju električne energije u mHE. Male HE
predstavljaju hidroelektrane instalisane snage do 10 MW (Zakon o energetici, „Sl. list RCG”, br. 39/03). Deset pojedinačnih
vodotoka su lokacije na kojima će se vršiti koncesione djelatnosti. Vodotok predstavlja korito tekuće vode zajedno sa obalama,
odnosno udubljenje na zemljištu koje se dobro primjećuje, sa vodom koja njime stalno ili povremeno teče (Zakon o vodama, „Sl. list
CG”, br. 27/07).
Koncesije date na osnovu javnog nadmetanja i ugovora o koncesiji realizuju se u pet faza i to:
-
I faza - Istražni radovi, idejno rješenje optimalnog korišćenja vodotoka i određivanje lokacija i parametara mHE i izrada
prethodne studije opravdanosti mHE;
II faza - Izrada projektne dokumentacije i pribavljanje građevinske dozvole;
III faza - Izgradnja objekata i postrojenja mHE i pribavljanje vodne i upotrebne dozvole i licence za proizvodnju električne
energije;
IV faza - Eksploatacija objekata mHE i
V faza - Prenos objekata.
59
Koncesije date na osnovu drugog i trećeg javnog nadmetanja i ugovora o koncesiji realizuju se u tri faze i to:
-
I faza – izrada tehničke dokumentacije,
II faza – izgradnja objekata mHe,
III faza – Tehno- ekonomsko korišćenje vodenog energetskog potencijala za proizvodnju električne energije u mHe.
Podaci o dodijeljenim koncesijama za izgradnju mHE na prostoru opštine Plav
(na osnovu informacije dostavljene od strane Ministarstva ekonomije)
Naziv vodotoka
Sliv
„Grlja“
Opština
Koncesionar
Plav
»Energie Zotter«
Austrija
Lim
Broj
mHE
1
mHE
Grlja
(1,70 MW)
Babini polje
(2,45 MW)
„Babinopoljska“
Lim
Plav
„Kroling“d.o.o. Danilovgrad
Instalisana
snaga
(MW)
Proizvodnja
(GWh)
1,7
5,7
2,28
8,24
7,086
21,407
2,07
8,30
4
10,8
3,973 MW
12,609
GWh
2
Jara
(4,636 MW)
mHE 1
(0,943 MW)
„Murinska
rijeka“
Lim
Plav
Konzorcium „ElektrotehnaRadius“, Berane
2
„Komarača“
Lim
Plav
„Kroling“d.o.o. Danilovgrad
1
Meteh
2
mHe 1
(1,68 MW)
mHe 2
(1,127 MW)
„Đurička rijeka“
Lim
Plav
Konzorcijum“Plava Hydro Power“
mHE 2
(0,343 MW)
Lokacije na kojima će se vršiti koncesione djelatnosti su hidrološki istraživani vodotoci od strane HMZCG, na kojima su izvršene
hidrološke obrade na mikrolokacijama vodotoka, takođe, odabrane od stane HMZCG. Mikrolokacije na kojima će se obavljati
koncesione djelatnosti mogu biti i na drugim mjestima duž vodotoka, u zavisnosti od toga koji koncept idejnog rješenja daje
optimalno tehno-ekonomsko korišcenje vodotoka, uz uvažavanje prostornih i ekoloških ograničenja. Jasno definisane granice
lokacija unutar kojih je predviđeno obavljanje koncesionih djelatnosti, sa dužinom i bruto padom vodotoka, date su u Tabeli .
Vodotoci sa drugog tendera,odnosno lokacije na kojima će se vršiti koncesione djelatnosti
6,53
Bruto pad
vodotoka (m)
810
Visina izvora
(mnm)
1640
Velička
7,90
1045
1900
855
Komarača
Babinopoljska rijeka
4,93
8,10
7,48
6,63
10,2
155
104
580
835
633
1060
1010
1590
1845
1693
905
906
1010
1010
1060
Grlja
3,3
79
999
920
Br
Vodotok
Dužina toka (km)
1
Murinska rijeka
2
3
4
Đurička sa pritokama
5
6
60
Visina ušća (mnm)
830
Ministarstvo održivog razvoja i turizma,13.01.2011.g. izdalo je Urbanističko-tehničke uslove za projektovanje mHE „Grlja“
instalisane snage 3MW, derivacionog tipa, sa kotom vodozahvata 1024m.n.m i kotom mašinske kućice 934m.n.m.
Ministarstvo održivog razvoja i turizma, 19.07.2013.god. izdalo je građevinske dozvole za izgradnju mHe „Jara“ i mHe „Babino
Polje“ na vodotoku Babinopoljske rijeke.Idejnim rješenjem je predviđena izgradnja mHe „Jara“ sa dva vodozahvata, prvi na koti
1312,7 m.n.m na vodotoku Babinopoljske rijeke, a drugi na koti 1331 m.n.m. na vodotoku Treskavičke rijeke i mašinskom kućicom
na koti1077 m.n.m na vodotoku Babinopoljske rijeke.Idejnim rješenjem je predviđena izgradnja mHe Babino Polje sa dva
vodozahvata, prvi na koti 1524,1 m.n.m na vodotoku Babinopoljske rijeke, a drugi na koti 1511 m.n.m na vodotoku Hridske rijeke i
mašinskom kućicom na koti 1329,9 m.n.m na vodotoku Babinopoljske rijeke.
Obnovljivi izvori energije
U cilju eliminacije evidentnih problema u elektroenergetskom sistemu, kao i posljedica koje prouzrokuje proizvodnja električne
energije iz tradicionalnih izvora, aktuelizovano je pitanje proizvodnje energije iz alternativnih, odnosno obnovljivih izvora energije.
Naime, u eri globalizacija, a u skladu sa dominantnim trendom brzih promjena, sposobnost samostalnog zadovoljavanja
energetskih potreba, a naročito iz „čistih“ izvora, ima značajnu ulogu prilikom koncipiranja razvoja na svim nivoima, od lokalnog do
državnog. S tim u vezi, sagledani su potencijali obnovljivih izvora energije, kako na nivou Crne Gore, tako i na nivou opština.
Analizom uslova i potencijala korišćenja obnovljivih izvora energije konstatovano je da opština Plav ima solidan potencijal, naročito
za razvoj hidroenergetskih sistema, koji mogu imati značajnu ulogu u energetskom bilansu Crne Gore.
Prednosti malih hidroelektrana su u tome što one svojim radom ne zagadjuju vazduh, sprečavaju opasnost od poplava jer
omogućavaju regulaciju vodotoka, mogu se koristiti za vodosnadbijevanje i navodnjavanje, izgradnju ribnjaka, a i u sportsko
rekreativne svrhe.
Svojom veličinom ne mogu ugroziti geološke karakteristike zemljišta na kojem se nalaze, ne utiču na promjenu klimatskih
karakteristika područja i nema rizika od pobuđivanja seizmičnosti.
U cilju definisanja uslova pod kojima je moguća gradnja malih hidroelektrana, potrebno je definisati potencijalne lokacije, njihovu
ekološku prihvatljivost, identifikovati moguće konflikte sa postojećim i potencijalnim korisnicima istog prostora, uspostaviti
hidrološka mjerenja na vodotocima, uzeti u obzir prostorno planska i druga ograničenja, izvršiti analize isplativosti projekata,
odabrati realno ostvarive projekte, uraditi idejne projekte, pribaviti rješenja o lokaciji i vodoprivrednim uslovima a na osnovu toga,
glavni projekat i tako obezbijediti gradjevinsku dozvolu.
Neohodno je pojednostaviti proceduru gradnje hidroelektrana snage do 100kW, pri čemu je i dalje potrebno voditi računa o
sigurnosti objekata, zaštiti životne sredine i eventualnim neusaglašenostima sa drugim objektima na lokaciji.
Značajni vodotoci koji zaslužuju analizu održivosti projekata izgradnje malih hidroelektrana su gore nabrojani.
Ostali obnovljivi izvori energije: vjetar, sunčeva energija, biomasa zaslužuju temeljnija istraživanja od dosadašnjeg nivoa saznanja
kao i kadrovsko prilagođavanje specifičnim potrebama.
Hidrotehnička infrastruktura
Hidrologija
Područje je vrlo bogato vodama ,zahvaljujući obilnim padavinama.Raspolaže mnoštvom izdanišnih voda (izvora), potoka i brzih
rijeka, četiri vrlo lijepa jezera (Plavsko, Hridsko, Visitorsko i Ropojansko-Lićeni Gštars),mnoštvom vodopada i drugih hidrografskih
objekata. Vodotoci raspolažu i značajnim hidroenergetskim potencijalom koji se može koristiti za proizvodnju električne energije od
oko 42,6 MW.
Alipašini izvori, kraj Gusinja, su jedno od najizdašnijih izvorišta u Crnoj Gori, sa oticanjem vode od oko 6-7m3 /sec, koji se planira
kao potencijal za eksploataciju i pakovanje vode za piće. Vodna bogastva se mogu znatno više koristiti za navodnjavanje
poljoprivrednih površina.
Vodosnabdijevanje naselja
Postojeći vodovodni sistem u opštini Plav izgrađen je 1979.god. On se sastoji od kaptaže, glavnog dovoda, prekidne komore i
razvodne mreže. Kaptaža je izvedena u dolini Đuričke rijeke, neposredno ispod sastava Jasenice i Trokuske rijeke, na koti 1012
m.n.m. Projektnom dokumentacijom je predviđeno da se sa ovog izvorišta dobija na kraju projektnog perioda oko 50 litara vode u
sekundi. Pomenutom dokumentacijom je predložena izgradnja baterije bušenih bunara, ali je umjesto njih izgrađen samo jedan
kopani bunar, čiji je kapacitet oko 18lit/sec. Kaptaža nije dovoljno sanitarno zaštićena, hlorisanje se vrši neredovno, pa kvalitet vode
nije zadovoljavajući.
61
Iako teritorija Opštine obiluje raznovrsnim hidrografskim objektima, oni nijesu adekvatno iskorišteni, pa vodosnabdijevanje naselja
ne zadovoljava potrebe građana.
Vodosnabdijevanje se realizuje sa izvorišta koja su smiještena u zoni podnožja planina. U plavskoj opštini postoje tri nezavisna
sistema za snadbijevanje mjesnih centara vodom i to: Plav, Gusinje i Murino.
Plav se snabdijeva vodom iz izvora “Jasenica”, koji se nalazi u zoni Đurička rijeka, putem cijevovoda dužine 4,25 km. Vodni sistem
Plava, osim bližeg gradskog područja, djelimično uključuje i nekoliko okolnih ruralnih naselja (Prnjavor, Skič, Brezojevica i Vojno
Selo), koja se nalaze nizvodno. Uključivanjem tih naselja, područje grada koje pokriva vodovodni sistem, zahvata 7,2 km².
U Gusinju je izgrađen lokalni vodovodni sistem, kapaciteta 5 l/s, ali ima problema distributivnim sistemom vode. Sela se
snabdijevaju vodom direktno, sa više drugih izvora.
Murino se snabdijeva vodom sa izvora “Malev vir”, udaljenog 3.500m, ima kapacitet od 10 - 40 l/s, a zahvaćena voda sa izvorišta je
5 l/s.
I pored izuzetno povoljne hidrografije, u Plavu se osjeća hronična nestašica vode u sušnom periodu (polovina naselja u Plavu). U
Gusinju se nestašica osjeća na visočijim kotama naselja i višim spratovima objekata. Sistemu za vodosnadbijevanje Murina, u
vrijeme sušnih perioda, takođe znatno opada izdašnost izvorišta. Na seoskim područjima, nestašica se osjeća u dijelu Prnjavora,
Brezojevice, Kruševu, Martinovićima.
Glavni dovod od vodoizvorišta do Plava je dužine 4250m. Izgrađen je od azbest cementnih cijevi prečnika 250mm. Na kraju
dovoda, na koti 976 m.n.m je izgrađena prekidna komora zapremine 10m3, što je nedovoljno za bilo kakvo izravnanje. Razvodna
mreža u gradu je u lošem stanju, tako da je procijenjeno da se više od 60% vode gubi u mreži, tako da i od malog kapaciteta
izvorišta, ostaje na raspolaganju naselju samo oko 7 lit/sec, što je nedovoljno.
Može se zaključiti, da nedostatak potrebnih količina vode zadovoljavajućeg kvaliteta, postaje limitirajući faktor razvoja grada u
cjelini. Posebno, razvoj turističke privrede ne može se ni zamisliti, ako se pitanje vodosnabdijevanja ne riješi na zadovoljavajući
način .
Vodovodna infrastruktura
Vodovodna mreža
Plav
Gusinje
Murino
Kapacitet izvorišta (lit/sec)
Vrsta i prečnik vodovodne mreže
15
AC, PVC Ø250;110
8
PVC Ø150
5
PVC Ø110
Godina gradnje
1970
1972
1980
Broj domaćinstava priključenih na mrežu
Broj pravnih lica priključenih na mrežu
Zahvaćena voda
(m³/god.)
Fakturisana voda za fizička lica (m³/god.)
Fakturisana voda za pravna lica (m³/god.)
1.468
210
820
70
125
20
473 040
252 000
157 000
211 427
2 558
118 000
8 852
18 000
2 520
Vodovodni sistem je star u prosjeku 25-30 godina i kao takav ima česte kvarove i puno internih gubitaka, uslovljenih istim
razlozima. Vodovodne cijevi u lokalnoj mreži u Plavu su zastarjele i napravljene su od azbesta (glavni vodovi – profila 250 mm i 110
mm) i plastike, što predstavlja problem po zdravlje ljudi i životnu sredinu, a takođe prouzrokuje ogromne gubitke u mreži koji se
procjenjuju na više od pola količine dopremljene vode u cjevovod. Dužina vodovoda je oko 15 km, od čega primarni distributivni vod
u Plavu iznosi 5 km, a dužina sekundarne mreže 10 km.
Vodovod u Gusinju ima distributivnu mrežu dugu 10,5 km. Primarna lokalna mreža je od azbesta u dužini od 4 km (profila 150 i 100
mm), a sekundarna od plastičnih cijevi dužine oko 6,5 km.
Vodovod u Murinu realizovan je dovodnim cjevovodom od plastike profila 100mm, dužine 5,5 km, a lokalna distributivna mreža od
oko 2 km dužine, izvedena je od plastičnih cijevi.
Na osnovu prikazanih podataka može se zaključiti da postoji osnovana pretpostavka o nenamjenskoj potrošnji kao i o priključenju
većeg broja potrošača koji nijesu evidentirani, jer su gubici od 50-87% nerealni za sistem izgrađen od PVC cijevi.
Na području Opštine postoje crpilišta za snabdijevajnje tehnološkom vodom i smještena su u sljedećim organizacijama:
-
“Alpet” u Brezojevicama, čije se postrojenje nalazi u neposrednoj blizni puta Plav-Murino u predjelu Rambalovih lugova.
Kapacitet ovog crpilišta je 2 litra u sekundi, a crpni bunar je dubine 6m i prečnika 2 m.
“Obod”,”Titex” i “Termoplast” koje su koristili za interne potrebe.
62
Koncepcija razvoja vodosnabdijevanja
U periodu od 1971-2011. zabilježen je pad broja stanovnika za 32,92%, pri čemu je najveći pad zabilježen između dva popisa
1991-2003. ( 28,49% ). Prema podacima sa posljednjeg popisa, u opštini Plav živi 13.108 stanovnika ili 2,1% ukupne populacije
Crne Gore. U periodu između posljednja dva popisa ,smanjenjen je broj stanovnika za 5,05%.
Prema podacima iz „Studije vodosnabdijevanja Plava“, perspektiva specifične potrošnje vode za stanovništvo bi izgledala ovako:
Iako je činjenica da broj stanovnika u opštini Plav opada, očekuje se da će broj turističkih ležajeva rasti od 400 do 2000, to će
potrebe za vodom rasti od 27 l/s u 1990. do 60 l/s u 2015.godini. Ako se ovome dodaju neminovni gubici u mreži, može se zaključiti
da će na kraju projektnog perioda biti potrebno oko 75 lit/sec. sanitarne vode.
Da bi se ove količine mogle dobiti i očuvati, potrebno je prije svega povećati izdašnost postojeće kaptaže, na osnovu prethodno
obavljenih hidrogeoloških istražnih radova. Postoje neke procjene da se sa ovog izvorišta može dobiti oko 25 lit/sec.
Izuzetno je važno da se postojeća mreža dovede u red, jer je neshvatljivo da se u gradu koji oskudijeva u vodi, preko 60% vode
gubi u mreži zbog neispravnih instalacija.
Izgradnja većeg rezervoara bi sigurno znatno popravila stanje vodosnabdijevanja, jer bi se onda sva količina vode koja noću zbog
male potrošnje ostaje neiskorištena, mogla koristiti danju u špicevima potrošnje. Pored ovoga, potrebno je i izvorište „Jasenice“
energično sanitarno zaštiti i obnoviti permanentno hlorisanje vode.
Od mogućih tehničkih rješenja, dovođenje vode sa Meteških izvorišta, Hridskog studenca, Bogićevice, Visitorskog vrela i izvorišta
Ruže, u ukupnom proticaju je odbačeno, zbog ukupne dužine cjevovoda od preko 30 km i zbog teškog terena i komplikovane
sanitarne zaštite. Sva ova izvorišta, kao i druga u okolini, nisu dovoljno istražena, nekima je kapacitet veoma promjenjiv, neka su u
opasnosti od zagađenja, a neka se ne mogu koristiti zbog neriješenih imovinsko - pravnih odnosa.
Opredijelili smo se za vodosnabdijevanje Plava iz dva pravca: iz postojeće kaptaže „Jasenica“ i iz pravca Gusinja.
Prema projektu vodosnabdijevanja, kapacitet Bajrovića izvora iznad ovog naselja iznosi 30 do 40 l/s, od čega će u Gusinje odlaziti
10 l/s, a ostatak bi se dovodom dužim od 10 km, dovodio do Plava.
Takođe je moguće, kada porastu potrebe za vodom, na ovaj sistem vezati i izvorište „Savino oko“ , čiji je kapacitet procijenjen na
preko 400 l/s, ali na kome je potrebno izvršiti određene istražne radove. Obzirom da bi se pri kaptiranju „Savinog oka“ cjevovod
produžio za preko 6 km, to treba razmatrati i varijantu korištenja Alipašinih izvora u Gusinju (preko 1000 l/s), koja zahtijeva
prepumpavanje vode. Postoji mogućnost da se voda iz Alipašinih izvora koristi samo u situacijama kada se iz ostalih izvora ne
može obezbijediti dovoljna količina. U svakom slučaju, naš predlog za prevazilaženje problema u vezi vodosnabdijevanja Plava je
sljedeći:
Sanirati i rekonstruisati postojeće vodoizvorište i mrežu,
Izgraditi u Plavu rezervoar dovoljne zapremine za izravnanje,
Izgraditi novi cjevovod na potezu Plav-Gusinje,
U toku realizacije prethodnih tačaka izvršiti potrebna istraživanja i opredijeliti se za vodu iz „Savinog oka“ ili iz „Alipašinih
izvora“.
Obzirom da će se skoro svi korisnici u Plavu nalaziti na kotama od 915 do 960 m.n.m, predviđa se izgradnja rezervoara sa dnom
na koti 980-985 m.n.m, pa bi se pritisci kretali u sljedećim granicama:
Max. 985-915 = 70m
Min. 985-960 = 25m
Predviđeni rezervoar bi, osim za pokrivanje vrhova potrošnje, služio i kao osiguranje za slučajeve kvara na dovodima i za
protivpožarne potrebe.
U centralnom dijelu naselja je predviđena prstenasta vodovodna mreža, što će olakšati održavanje, omogućiti bolju cirkulaciju vode
u cijevima i uticati na izjednačavanje pritiska u mreži.
Industrijska zona na putu prema Murinu, može takođe da se priključi na gradsku vodovodnu mrežu, a može i da koristi sopstvene
izvore vodosnabdijevanja. Tačni prečnici svih cijevi će se dobiti hidrauličkim proračunom u daljim fazama projektovanja, ali ne treba
primjenjivati prečnik manji od 100mm, za cijevi primarne mreže.
Za gradski vodovod u Plavu, urađena je projektna dokumentacija za zamjenu postojećih cijevi. Ugrađen je hlorinator na bazi soli,
dok se tokom 2012. godine očekuje ugradnja hlorinatora u Gusinju i Murinu.
Napomena: Vlada Crne Gore, na sjednici od 15.maja 2008. godine, donijela je Odluku o određivanju izvorišta namijenjenih za
regionalno i javno vodosnabdijevanje (javnim vodovodom) i utvrđivanje njihovih granica („Službeni list RCG“, broj 36/08 od 10. jula
2008.)
63
Ovom odlukom određuju se izvorišta namijenjena za regionalno i javno vodosnabdijevanje (javnim vodovodom) u Crnoj Gori i
utvrđuju njihove granice.
Za javno vodosnabdijevanje (javnim vodovodom), određuju se izvorišta Bajrovića izvori, Jasenica, Murinska rijeka.
Granice ovih izvorišta utvrđuju se na osnovu tehničke dokumentacije.
Napomena: Koncepcija razvoja vodovodnog sistema je usaglašena sa dokumentom „Projekcija dugoročnog snabdijevanja vodom
Crne Gore“ (Građevinski fakultet u Podgorici , 1998.godine) kojim je data projekcija razvoja sistema u urbanim i ruralnim oblastima
svake opštine, u periodu do 2021.godine.
Kanalizacija otpadnih voda
Kanalizaciona infrastruktura u opštini Plav strukturno je sastavljena od tri sistema, za mjesne centre Plav, Gusinje i Murino i sastoji
se od:
fekalne kanalizacione mreže i
atmosferske kanalizacione mreže
Fekalna kanalizacija u Plavskoj opštini zasnovana je na tri separaciona sistema, po mjesnim centrima, kao i vodovodni sistemi koji
su realizovani na ovom području. Sva tri centra imaju izrađene studije o kanalizacionoj mreži. Postojeće kanalizacije nemaju
uređaje za prečišćavanje, već se otpadne vode, neprerađene, ispuštaju u rijeke Ljuču, Plavsku rijeku i Lim.
Kanalizaciona infrastruktura
Fekalna kanalizaciona mreža
Plav
Gusinje
Murino
Fekalna kanalizaciona mreža dužina (km)
Vrsta cjevovoda kanalizacione mreže
12
PVC AB
5.5
PVC AB
0.5
PVC
Prečnik cjevovoda kanalizacione mreže
Ø250;200
Ø200
Ø150
Godina gradnje
1992
1993
1995
Atmosferska kanalizaciona mreža
Dužina kanalizacione mreže (km)
Vrsta i prečnik cjevovoda – primarna mreža
Godina gradnje
1.050
210
838
70
50
20
2.82
PVC Ø600
1992
1.93
PVC Ø400
1993
0.4
PVC Ø400
1995
U Plavu je uradjena kanalizaciona mreža dužine oko 15 km, plastičnim cijevima profila 250 i 200mm, a duž glavne saobraćajnice u
gradu i dio kanalizacije za atmosfersku vodu.Uglavnom priključeno je oko 90 % domaćinstava. Oko 80% stanovništva bez
kanalizacione mreže, služi se septičkim jamama, a 20% ispušta otpadne vode direktno u rijeku.
U Gusinju je urađen veći dio kanalizacione mreže koja opslužuje oko 40% stanovnistva, ali je najveći komunalni problem ,
ispuštanje otpadnih voda u Ljuču preko koje dospijevaju u Plavsko jezero i Lim.
U Murinu nema gradske kanalizacije, jer ovo naselje nema karakteristike urbanog naselja veće gustine naseljenosti.Seoska naselja
Prnjavor i Bogaijći, zbog veće gustine naselja, razvijaju projekat izgradnje kanalizacije.
Postojeće kanalizacije nemaju uredjaje za precišćavanje, već se otpadne vode neprerađene ispuštaju u rijeke Ljuču i Lim. U
urbanom dijelu Plava pokrivenost kanalizacionom mrežom, u odnosu na broj stanovnika, je 60%. Otpadne vode se bez prethodnog
tretmana ispuštaju u rijeke Lim, Vruju i Grnčar. Kanalizacioni sistemi Plava i Gusinja su odvojeni.
Studija opravdanost za izgradnju postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda( PPOV ) u Plavu, izrađena je od strane konsultanta
’’Energoprojekt-Hidroinženjering’’ a.d. Beograd i finansirana iz sredstva kapitalnog budžeta. Uporedo sa izradom Studije
opravdanosti, urađena je i njena revizija.
“Studijom opravdanosti” predviđena je izgradnja postrojenja za prеčišćavanje otpadnih voda kapaciteta od 18.000 ES (dvije linije po
9.000 ES), rekonstrukcija i proširenje kanalizacione mreže u opštini Plav i naselju Gusinje i izgradnja zasebnih paketnih jedinica za
naseljena mjesta koja nisu obuhvaćena kolektorima za centralno postrojenje. Trenutno se otpadne vode, bez prethodnog tretmana,
direktno ispuštaju u rijeku Lim. Osnovna svrha projekta i glavni razlog za pokretanje investicije u sistem za prikupljanje i
prečišćavanje otpadnih voda u opštini Plav je zaštita Plavskog jezera.U septembru 2010.godine opština Plav objavila je poziv na
otvoreni postupak javne nabavke za izradu Lokane studije lokacije’’Pjeskolovi’’ KO Brezojevice za izgradnju PPOV. Izrada Lokalne
studije lokacije je u toku. Predviđena lokacija za izgradnju PPOV je u vlasništvu Opštine.
64
Glavni izvor zagađivanja voda na ovom prostoru je bila industrija, koja je sada van funkcije, sa svojim atmosferskim, fekalnim i
tehnološkim otpadnim vodama, u kojima se nalaze različiti zagađujuće materijali. Veliki uticaj na zagađenje površinskih i
podzemnih voda imaju i komunalne otpadne vode, koje se neprečišćene ispuštaju u vodotokove.
Kada su u pritanju otpadne vode, Plav i Gusinje imaju osnovni cjevovod koji drenira vode na najbližim mjestima. U Plavu postoji
postrojenje za preradu zasnovano na sistemu biodiska, ali nije u funkciji.
Centralizovan sistem odvođenja otpadnih voda ne postoji, već se otpadne vode ispuštaju u bujične vodotokove na više lokacija ili
se za odvođenje otpadnih voda koriste “septičke jame”. Ove septičke jame su, u stvari, infiltraciona okna sa vodopropusnim dnom.
Za prostor Plava urađena je Studija izvodljivosti za prečišćavanje otpadnih voda. Početak radova na ovom projektu očekuje se
tokom 2012. godine.
Atmosferska kanalizacija
U Plavu ne postoji izgrađena mreža za prijem i odvođenje atmosferskih voda. One se sada slivaju ulicama i slobodnim površinama
i odlaze u tri prirodna recipijenta : Plavsko jezero, Lim i Plavsku rijeku. Ovakvo stanje se ne može tolerisati u gradu koji pored
ostalog želi da razvija i turističku privredu. U cilju rješavanja odvođenja atmosferske vode, koja iznosi oko 1300mm godišnje,
urađen je Idejni projekat kanalizacije, koji pored fekalne razmatra i rješenje za atmosfersku kanalizaciju.
Elektronska komunikaciona infrastruktura (Telekomunikacije)
Fiksne telekomunikacije
Na području opštine Plav, usluge fiksnog telekomunikacionog saobraćaja pružaju Crnogorski Telekom i Pošta CG koja to radi
putem javnih telefonskih govornica.
Gotovo kompletan fiksni telekomunikacioni saobraćaj se odvija pod okriljem dominantnog operatora fiksne telefonije u Crnoj Gori –
kompanije „Crnogorski Telekom”.
U objektu Telekomunikacionog Centra Plav je instalisan elektronski komunikacioni čvor LC Plav, tipa AXE, instalisanog kapaciteta
od 2052 priključka, od kojih je aktivno 1642 priključaka.
Matični elektronski komunikcioni čvor LC Plav je optičkim kablom i odgovarajućim sistemima prenosa povezan sa glavnim
elektronskim komunikacionim čvorom u Beranama.
Na matični elektronski komunikacioni čvor LC Plav, optičkim kablom i odgovarajućim sistemima prenosa, povezani su udaljenikrajnji elektronski komunikacioni čvorovi: RASM Murino, RASM Velika, RASM Meteh, RASM Martinoviće, RASM Vusanje i RASM
Gusinje.
Udaljeni-krajnji elektronski komunikacioni čvor RASM Murino ima instalisani kapacitet od 475 priključaka, od kojih je aktivno 253
priključka.
Udaljeni-krajnji elektronski komunikacioni čvor RASM Velika ima instalisani kapacitet od 193 priključaka, od kojih je aktivno 96
priključaka.
Udaljeni-krajnji elektronski komunikacioni čvor RASM Meteh ima instalisani kapacitet od 143 priključaka, od kojih je aktivno 66
priključaka.
Udaljeni-krajnji elektronski komunikacioni čvor RASM Martinoviće ima instalisani kapacitet od 216 priključaka, od kojih je aktivno
141 priključaka.
Udaljeni-krajnji elektronski komunikacioni čvor RASM Vusanje ima instalisani kapacitet od 142 priključaka, od kojih je aktivno 94
priključaka.
Udaljeni-krajnji elektronski komunikacioni čvor RASM Gusinje ima instalisani kapacitet od 853 priključaka, od kojih je aktivno 642
priključaka.
Spisak postojećih elektronskih komunikacionih čvorova na teritoriji opštine Plav dat je u sljedećoj Tabeli:
Tabela: Spisak postojećih elektronskih komunikacionih čvorova na području PUP-a Plav
Naziv centrale
Rang
Tip
Instalisani
kapacitet
Aktivni
kapacitet
Priključak
Širokopojasna
zastupljenost
LC PLAV
LC
digitalna
2052
1642
direktni
da
RASM MURINO
krajnja
digitalna
475
253
direktni
da
RASM VELIKA
krajnja
digitalna
193
96
direktni
da
65
RASM METEH
krajnja
digitalna
143
66
direktni
da
RASM
MARTINOVIĆE
krajnja
digitalna
216
141
direktni
ne
RASM VUSANJE
krajnja
digitalna
142
94
direktni
da
RASM GUSINJE
krajnja
digitalna
853
642
direktni
da
Lokacije postojećih elektronskih komunikacionih čvorova na području Opštine Plav, date su u sljedećoj tabeli :
Tabela: Lokacije postojećih elektronskih komunikacionih čvorova na području Opštine Plav
T COM–LOKACIJE
1
2
3
4
5
6
7
LC PLAV
RASM MURINO
RASM VELIKA
RASM METEH
RASM MARTINOV IĆE
RASM VUSANJE
RASM GUSINJE
GEOGRAFSKA ŠIRINA
GEOGRAFSKA DUŽINA
42°39'46.60"N
42°39'31.00"N
42°36'56.70"N
42°34'34.10"N
42°31'46.70"N
42°33'45.60"N
019°53'12.70"E
019°57'05.80"E
019°58'35.80"E
019°52'45.70"E
019°50'37.20"E
019°50'00.60"E
U okviru fiksne elektronske komunikacione mreže, na svim elektronskim komunikacionim čvorovima Crnogorskog Telekoma,
aktivno je 2465 PSTN, 51 ISDN, 379 IMS i 9 ruralnih priključaka.
Pošta Crne Gore u svojim poslovnicama pruža uslugu javnih telefonskih govornica na lokacijama u centru Plava i centru Gusinja,
sa po jednom PSTN govornicom.
Elektronska komunikaciona mreža sa matičnog elektronskog komunikacionog čvora LC Plav je instalisanog kapaciteta 1500 parica
na glavnom razdjelniku, radjena je podzemno, u periodu oko 1995.godine.
Obuhvata gradsko područje Plava i naselja Vojno Selo, Završ, Đurička Rijeka, Bogajiće, Malo Selo, Skić, Prnjavor, Korita i
Brezojevice.
Elektronska komunikaciona mreža mreža je organizovana u 3 primarna kablovska pravca, radjena je podzemno, manjim dijelom sa
PVC i pE cijevima, sa 228 telekomunikacionih izvoda i max dužinom pretplatničke petlje od 6058 metara.
Elektronska komunikaciona mreža sa udaljenog-krajnjeg elektronskog komunikacionog čvora RASM Murino je instalisanog
kapaciteta 200 parica na glavnom razdjelniku, radjena je podzemno, u periodu oko 1996.godine.
Obuhvata naselja Murino, Pepiće, Gornja Ržanica i Mašnica.
Elektronska komunikaciona mreža je organizovana sa jednim primarnim kablovskim pravcem, rađena je podzemno, direktnim
polaganjem kabla u zemlju, sa 37 telekomunikacionih izvoda i max.dužinom pretplatničke petlje od 4407 metara.
Elektronska komunikaciona mreža sa udaljenog-krajnjeg elektronskog komunikacionog čvora RASM Velika je instalisanog
Obuhvata naselja Velika i Novšići.
Elektronska komunikaciona mreža je organizovana u 8 primarnih kablovskih pravaca, radjena je podzemno, direktnim polaganjem
kabla u zemlju, sa 23 telekomunikaciona izvoda i max. dužinom pretplatničke petlje od 3785 metara
Elektronska komunikaciona mreža sa udaljenog-krajnjeg elektronskog komunikacionog čvora RASM Meteh je instalisanog
Obuhvata naselja Desni Meteh, Lijevi Meteh i Jara.
Elektronska komunikaciona mreža je organizovana u 4 primarna kablovska pravca, rađena je podzemno, direktnim polaganjem
kabla u zemlju, sa 17 telekomunikacionih izvoda i max. dužinom pretplatničke petlje od 4835 metara
Elektronska komunikaciona mreža sa udaljenog-krajnjeg elektronskog komunikacionog čvora RASM Martinoviće je instalisanog
Obuhvata naselja Martinoviće, Višnjevo, Budojevice i dio Kruševa.
Elektronska komunikaciona mreža je organizovana u 2 primarna kablovska pravca, radjena je podzemno, direktnim polaganjem
kabla u zemlju, sa 26 telekomunikacionih izvoda i max dužinom pretplatničke petlje od 3846 metara.
66
Elektronska komunikaciona mreža sa udaljenog-krajnjeg elektronskog komunikacionog čvora RASM Vusanje je instalisanog
Obuhvata naselje Vusanje.
Elektronska komunikaciona mreža sa udaljenog-krajnjeg elektronskog komunikacionog čvora RASM Gusinje je instalisanog
Obuhvata šire područje Gusinja i naselja Dosuđe, Lijevi Grnčar, Desni Grnčar, Dolja, Alipašini Izvori, Koljenovići i dio naselja
Kruševo.
Elektronska komunikaciona mreža mreža je organizovana u 2 primarna kablovska pravca, rađena je podzemno, manjim dijelom sa
PVC i pE cijevima, sa 105 telekomunikacionih izvoda i max. dužinom pretplatničke petlje od 4731 metara.
Kao što se vidi iz prikazanih podataka, dobijenih od Crnogorskog Telekoma i Agencije za elektronske komunikacije i poštansku
djelatnost, svi elektronski komunikacioni čvorovi na teritoriji opštine Plav su digitalni, a sve elektronske komunikacione mreže na
ovim čvorovima građene su uglavnom telekomunikacionim kablovima tipa TK OO V i TK 59GM, manjim dijelom položenim kroz
PVC i pE cijevi, a većim dijelom direktnim polaganjem u zemlju.
Preko teritorije opštine Plav, kroz telekomunikacionu kanalizaciju iz pravca Andrijevice i Berana, do Telekomunikacionog centra
Plav, provučeni su magistralni optički kablovski pravci.
Stanje postojećih fiksnih telekomunikacija na području opštine Plav, prikazano je na sljedećoj tabeli :
Tabela: Stanje fiksnih telekomunikacija na području Opštine Plav
Čvor
Godina
gradnje
Kapac.
mreze
Broj
prim.
kabl.
prava
ca
Max.
Duz.
petlje
(m)
Konstr.
mreze
Tk
kabl.
kanal.
(m)
Tk
kabl.
okana
(kom)
CU
kabl.
(m)
CU
kabl.
ukupn
o
(m)
Broj
kabl
.
izvo
da
RASM
MARTINOV
IĆE
RASM
VUSANJE
Plav, Vojno Selo,
Završ, Đurička
Rijeka, Bogaiće
Malo Selo, Skić,
Prnjavor, Korita,
Brezojevice
Murino, Pepiće,
Gornja Ržanica,
Mašnica
1995
1500x2
3
6058
podzem
na
1101
16
31529
7
36537
228
1996
200x2
1
4407
podzem
na
0
0
8129
8920
37
1998
144x2
8
3785
0
0
9089
9120
23
2000
126x2
4
4835
0
0
7098
7921
17
1997
170x2
2
3846
podzem
na
0
0
10058
10600
26
1997
140x2
3
2800
podzem
na
0
0
5095
5130
14
Vusanje
105
Dosuđe, Lijevi
Grnčar, Desni
Grnčar, Dolja,
Alipašini Izvori,
Koljenovići,
dio Kruševa
LC
PLAV
RASM
MURINO
RASM
VELIKA
RASM
METEH
Zone
zahvata
(naselja)
1996
1000x2
2
4731
podzem
na
podzem
na
podzem
na
RASM
GUSINJE
328
7
28997
30072
Velika, Novšiće
Desni Meteh,
Lijevi Meteh, Jara
Martinoviće,
Višnjevo,
Budojevice,
dio Kruševa
Osnovna prenosna mreža između glavnog elektronskog komunikacionog čvora u Beranama i glavnog elektronskog
komunikacionog čvora Plav, realizovana je optičkim magistralnim kablom.
U ovoj ravni, sistem prenosa signala je dobar.
67
U sistemu nižih ravni prenosa, od Glavnog elektronskog komunikacionog čvora Plav do lokalnih elektronskih komunikacionih
čvorova, takođe se koristi optička prenosna mreža, odnosno digitalni sistem prenosa.
Glavni elektronski komunikcioni čvor LC Plav je optičkim kablom i odgovarajućim sistemima prenosa povezan sa svim lokalnim
čvorovima na teritoriji opštine Plav. Realizovan je i jedan broj optičkih spojnih puteva između matičnih čvorova i određenih lokacija,
značajnih za funkcionisanje institucija na teritoriji opštine Plav.
Spisak realizovanih optičkih spojnih puteva na teritoriji opštine Plav, prikazan je u sljedećoj tabeli :
Magistr. optički pravci
Lok. M1
L1
L2
Spojni optički put
LC Berane-LC Andrijevica-LC Plav
LC Plav-RASM Gusinje
RASM Gusinje-RASM Vusanje
Tip prenosnog voda
optika
optika
optika
L3
L4
Privodi sa magistr.
optičkog pravca
1
2
3
LC Plav-RASM Meteh
LC Plav-MUP Plav
optika
optika
za RASM Murino
za RASM Velika
za RASM Martinoviće
optika
optika
optika
Usluge fiksnog širokopojasnog pristupa Internetu na teritoriji opštine Plav pruža samo Crnogorski Telekom koji u svim elektronskim
komunikacionim čvorovima na teritoriji Opštine Plav ima instalisane kapacitete za fiksni širokopojasni pristup, tako da korisnicima
sa svih čvorova nudi širokopojasne servise – IPTV, ADSL, ISDN i dr.
Na svim elektronskim komunikacionim čvorovima Crnogorskog Telekoma u opštini Plav, aktivno je 1225 ADSL priključaka.
Po podacima Monstat-a sa posljednjeg popisa, opština Plav ima 13108 stanovnika i 3737 domaćinstava.
Stepen penetracije fiksnih priključaka na cjelokupnom području opštne Plav iznosi oko 22,15%, što je svrstava u rang ispod
prosjeka u Crnoj Gori i znatno ispod prosjeka u Evropi, koji iznosi oko 40-50%.
U poslednjih nekoliko godina, na teritoriji Opštine Plav se ukazala potreba za izradom velikog broja lokalnih studija lokacije za
određena manja područja za koja su zainteresovani potencijalni investitori.
Svi ti planski dokumenti, pojedinačno su podrazumijevali i planiranje nove infrastrukture za područja obuhvata, pa je i sam pristup
elektronskim komunikacionim mrežama tretiran pojedinačno za svaku lokaciju.
Distribucija radio i TV programa
Usluge distribucije radio i TV programa na teritoriji opštine Plav pružaju tri operatora.
Crnogorski Telekom ovu uslugu pruža za 1030 korisnika posredstvom IP TV tehnologije.
BBM ovu uslugu pruža za 95 korisnika posredstvom Multichannel Multipoint Distribution Service (MMDS) tehnologije.
Total TV Montenegro ovu uslugu pruža za 442 korisnika posredstvom Direct to home (DTH) tehnologije.
Na području opštine Plav, uslugu zemaljske difuzije signala radija i televizije, državnih i privatnih radio-difuznih servisa, vrši JP
„Radio difuzni centar Crne Gore”putem svojih objekata (antenskih stubova i sistema).
Spisak lokacija antenskih stubova-predajnika RDC CG sa opremom, na teritoriji opštine Plav, dat je u sljedećoj tabeli :
Lokacija predajnika
Plav/
CG 84325
Plav/
CG 84325
Plav/
CG 84325
Naziv uže lokacije
Geografske koordinate (WGS84)
19E4900/
42N3400
19E58166/
42N36317
19E54504/
42N38555
Gusinje
Meteh
Pepice
68
Plav/
CG 84325
Plav/
CG 84325
Plav/
CG 84325
19E57311/
42N35400
19E58158/
42N40181
19E50389/
42N31365
Plav
Velika
Vusanje
Mobilna telefonija
Na području opštine Plav, sva tri operatora mobilne telefonije, „Telenor", „T Mobile" i "M-tel" su instalirali svoje bazne stanice.
Mobilni operator „Telenor", na teritoriji opštine Plav, ima 4023 aktivnih priključaka.
Mobilni operator „Telenor", na teritoriji opštine Plav, u radu ima četiri (4) bazne stanice, čiji je spisak dat u Tabeli na kraju ovog
poglavlja, a ima u planu realizaciju još dvije (2) bazne stanice (spisak novih lokacija takođe je dat u Tabeli).
Mobilni operator „T Mobile", na teritoriji opštine Plav ima 3534 aktivnih priključaka.
Mobilni operator „T Mobile", na teritoriji opštine Plav, u radu ima sedam (7) baznih stanica, a ima u planu instalaciju još trinaest (13)
novih baznih stanica, čiji je spisak dat u Tabeli na kraju ovog poglavlja.
Mobilni operator "M-tel", na teritoriji opštine Plav ima 4944 aktivnih priključaka.
Mobilni operator "M-tel", na teritoriji opštine Plav, u radu ima četiri (4) bazne stanice čiji je spisak dat u Tabeli na kraju ovog
poglavlja, a ima u planu instalaciju još petnaest (15) novih baznih stanica, čiji je spisak dat u Tabeli na kraju ovog poglavlja.
Pokrivenost prostora signalom mobilne telefonije na području užeg gradskog jezgra opštine Plav, po podacima mobilnih operatora
je dobra, dok situacija na ruralnim djelovima Opštine nije tako sjajna, što pokazuje i relativno veliki broj planiranih baznih stanica.
Broj priključaka mobilne telefonije u poslednjih nekoliko godina je u stalnom porastu, pa se očekuje da će se situacija na tom planu,
kroz postavljanje novih baznih stanica, u narednom periodu dodatno popravljati.
Stanje mobilne telefonije na području opštine Plav, prikazano je na sljedećoj tabeli, formiranoj korišćenjem podataka dobijenih od
“Telenora“,„T Mobile“ i „M-tel“:
Tabela: Postojeće stanje mobilne telefonije na području opštine Plav
TELENOR–LOKACIJE
1
2
3
4
Gusinje (RDC)
Meteh (RDC)
Pepici (RDC)
Plav (RDC)
T MOBILE–LOKACIJE
1
2
3
4
5
6
7
Pepići
Plav
Kofiljača
Gusinje
Meteh
RSS Meteh
Velika
M-TEL–LOKACIJE
1
2
3
4
Pepići
Meteh
Kofiljača
Gusinje
GEOGRAFSKA ŠIRINA
42°33’38.99“N
42°36’38.67“N
42°38’54.55“N
42°35’39.53“N
GEOGRAFSKA DUŽINA
019°49’25.79“E
019°58’41.22“E
019°55’9.85“E
019°57’49.55“E
GEOGRAFSKA ŠIRINA
GEOGRAFSKA DUŽINA
42°38’55.08“N
42°35’47.71“N
42°35’39.40“N
42°33’49.69“N
42°36’31.42“N
42°36’56.69“N
42°40’19.62“N
019°54’50.98“E
019°56’44.50“E
019°57’36.12“E
019°50’0.19“E
019°58’17.10“E
019°58’34.50“E
019°58’12.70“E
GEOGRAFSKA ŠIRINA
GEOGRAFSKA DUŽINA
019°54,52.29,,E
42°38’55.03“N
42°36’29.99“N
42°35’39.81“N
42°33’39.08“N
019°58’31.01“E
G19o57’30.88“E
019°49’6.98“E
Kako je vrsta i broj servisa koji se pružaju putem mobilne telefonije u stalnom porastu, situacija se na tom planu, kroz postavljanje
novih baznih stanica, dodatno popravlja.
69
Ocjena postojećeg stanja, potencijali i ograničenja
Shodno podacima iz Monstata od poslednjeg popisa, Opština Plav broji 13108 stanovnika i 3737 domaćinstava. Shodno prethodno
navedenim podacima od operatora i Monstata, primjenom uobičajne metodologije (koja je zasnovana na ukupnom broju stanovnika
i ukupnom broju priključaka) dolazi se do sledećih rezultata:
- penetracija fiksne telefonije iznosi 22,15%
- penetracija fiksnog širokopojasnog pristupa iznosi 9,35%
- penetracija mobilne telefonije 95,37%.
U cilju adekvatnog procjenjivanja stepena razvoja Elektronskih komunikacija u opštini Plav, za poređenje mogu poslužiti podaci o
penetraciji fiksne i mobilne telefonije i fiksnog širokopojasnog pristupa za Crnu Goru i za nekoliko država koje su obuhvaćene
Izvještajem Cullen International-a „Enlargement countries monitoring report 3 – Annex - April 2013”.
Poređenje penetracije fiksne i mobilne telefonije i fiksnog širokopojasnog pristupa za opštinu Plav sa prosjekom za Crnu Goru
(Tabela 1), kao i prosjekom za posmatrane zemlje i prosjekom za EU-27 (Dijagram 1, Dijagram 2 i Dijagram 3 u nastavku), ukazuje
da je penetracija fiksne i mobilne telefonije, kao i fiksnog širokopojasnog pristupa Internetu u Opštini Plav znatno ispod prosjeka u
Crnoj Gori i u EU.
Penetracija Fiksne
telefonije u CG
Penetracija mobilne
telefonije u CG
Penetracija fiksnog
širokopojasnog pristupa u
CG
Penetracija mobilnog
CG
27,3%
165,3%
13,8%
16.3%
Tabela 1 : Penetracija fiksne i mobilne telefonije, fiksnog i mobilnog širokopojasnog pristupa za CG.
Izvor: Cullen International-a „Enlargement countries monitoring report 3 – Annex - April 2013”.
Dijagram 1: Penetracija fiksne telefonije
70
Dijagram 2: Penetracija mobilne telefonije
Dijagram 3: Penetracija fiksnog širokopojasnog pristupa
Ako se uzme u obzir da prosječno domaćinstvo u opštini Plav broji 4 člana (što je iznad prosjeka EU), a da su usluge fiksne
telefonije, fiksnog širokopojasnog pristupa i distribucije RTV programa zastupljene na nivou domaćinstva, značajan podatak je i
penetracija ovih usluga izračunata po metodologiji koja uzima u obzir broj domaćinstava i broj priključaka za fizička lica (Tabela 2).
Prema ovoj metodologiji penetracija fiksne telefonije u opštini Plav iznosi 75,33%, što je neznatno ispod prosjeka u Crnoj Gori,
penetracija fiksnog širokopojasnog pristupa u opštini Plav iznosi 31,60%, što je ispod prosjeka u Crnoj Gori, a penetracija broja
priključaka usluga distribucije RTV programa u opštini Plav iznosi 41,93%, što je takođe znatno ispod prosjeka u Crnoj Gori.
Penetracija Fiksne
Penetracija fiksnog
Penetracija distribucije RTV
telefonije u CG na nivou
širokopojasnog pristupa u CG
programa u CG na nivou
domaćinstava
na nivou domaćinstava
domaćinstava
76,29%
38,45%
67,01%
Tabela 2 : Penetracija fiksne telefonije, fiksnog širokopojasnog pristupa i
distribucije RTV programa za Crnu Goru na nivou domaćinstva.
Izvor: Podaci prikupljeni od opetatora 31.12.2012.
Potencijali fiksne telefonije na teritoriji opštine Plav se mogu pronaći u digitalizaciji elektronske komunikacione mreže i relativno
dobroj izgradjenosti spojnih optičkih kablova na svim nivoima.
U narednom periodu potrebno je da se akcenat stavi na dalji razvoj mreže sekundarnih optičkih kablovskih pravaca, kako bi, što je
moguće veći broj korisnika bio u poziciji da koristi najsavremenija tehnološka rješenja.
U potencijale spada i postojanje elektronske komunikacione kanalizacije u jednom dijelu Opštine i relativno dobra starost
elektronskih komunikacionih mreža i elektronskih komunikacionih čvorova.
71
Najveće ograničenje u daljem razvoju infrastrukture za fiksnu telefoniju predstavlja velika razuđenost naselja i težak teren za
izgradnju nove elektronske komunikacione infrastrukture.
Što se tiče stanja u mobilnoj telefoniji, prema podacima dobijenim od strane sva tri operatera, naprednije mobilne usluge operatori
nude samo na teritoriji urbanog dijela opštine Plav, što se ne može reći i za ruralne djelove Opštine.
Kao što se vidi iz dobijenih podataka, stanje u ovoj oblasti i u gradskom jezgru i u prigradskim naseljima će se u narednim
godinama značajno poboljšati.
Instalacijom planiranih baznih stanica na teritoriji opštine Plav i implementacijama 3G i 4G tehnologija, obezbijediiće se, ne samo
kvalitetnije pokrivanje mobilnim signalom, nego, što je posebno značajno, obezbijediti mogućnost korišćenja novih
telekomunikacionih usluga preko GSM mreže, a ujedno će se omogućiti i pokrivanje djelova opštine Plav na kojima trenutno ne
postoji kvalitetno pokrivanje fiksnom i mobilnom telefonijom.
U dijelu daljeg razvoja radio difuzije na teritoriji opštine Plav, potrebno je izvršiti potpunu digitalizaciju prenosa, u skladu sa
državnim strategijama koje su usvojene na tom polju.
U dijelu pružanja usluga interneta i širokopojasnih servisa, potrebno je nastaviti sa realizacijom povećanja dostupnosti usluga i
povećanjem broja korisnika širokopojasnog pristupa, kako u dijelu fiksne tako i u dijelu mobilne telefonije, u skladu sa usvojenim
strategijama operatora u ovoj oblasti.
Ciljevi i zadaci razvoja elektronske komunikacione infrastrukture
S obzirom da su implementacija novih tehnika i tehnologija, liberalizacija tržišta i konkurencija u sektoru elektronskih komunikacija,
preduslovi za razvoj elektronskih komunikacija, povećanje broja servisa, njihovu ekonomsku i geografsku dostupnost, bolju i veću
informisanost, kao i brži razvoj privrede i Opštine u cjelini, cilj izrade ovog dokumenta jeste da se obezbijedi planiranje i građenje
elektronske komunikacione infrastrukture koja će zadovoljiti zahtjeve više sadašnjih i potencijalnih operatora elektronskih
komunikacija, koji će građanima ponuditi kvalitetne savremene elektronske komunikacione usluge po ekonomski povoljnim
uslovima, kao i potrebe organa lokalne samouprave.
Treba napomenuti da je nedavno usvojena Strategija razvoja informacionog društva za period 2012-2016, tako de se i ovaj planski
dokument morao uskladiti sa ciljevima ove Strategije.
U skladu s novim trendovima, prednost treba dati razvoju širokopojasnih mreža (žičnih i bežičnih).
Planom se predviđa koncepcija i izgradnja takvog telekomunikacionog sistema koji je u skladu sa današnjim stanjem i budućim
razvojem telekomunikacija u svijetu.
Potrebno je u narednom periodu, što je moguće više, na svim potezima na kojima će se planirati izgradnja novih saobraćajnica ili
pak rekonstrukcija postojećih, kao i na potezima na kojima će se graditi nova ili rekonstruisati postojeća telekomunikaciona
infrastruktura, postavljati telekomunikacionu infrastrukturu baziranu na optičkim kablovima različitih kapaciteta i optičkim sistemima
prenosa.
Očekuje se postavljanje novih širokopojasnih digitalnih komutacija sa digitalnim pretplatničkim vodovima, čime će integrisana
digitalna mreža prerasti u univerzalnu digitalnu mrežu sa integrisanim službama, koja će, uz primjenu kablovske tehnike prenosa sa
optičkim vlaknima, omogućiti sasvim nove usluge (videofonija, kablovska televizija, stereofonski radio kanali, muzička biblioteka,
telemetrija, telesignalizacija, telekomande, konverzija glas tekst, sporoanalizirajuća televizija, pisanje na daljinu medicinske
dijagnostike i sl.).
Da bi se takva mreža mogla ponuditi, u narednom periodu neophodno je preduzeti sledeće mjere pri planiranju i izgradnji
elektronske komunikacione infrastrukture:
- digitalne komutacione čvorove približiti što više korisnicima,
- u pristupnim mrežama sve više primjenjivati optičke kablove,
- skratiti pristupne bakarne mreže, gdje god je to moguće, na najviše 1,5km, kako bi mogle da prihvate širokopojasne usluge i
nastojati da se iste zamijene optičkim kablovima, gdje god je to moguće,
- svakom komutacionom čvoru obezbijediti radni i rezervni optički put, sa automatskim prebacivanjem, obzirom da će se sve
više prenositi podaci preko istih.
Strateški koncept razvoja elektronske komunikacione infrastrukture
Strateški koncept razvoja elektronske komunikacione infrastrukture ima za cilj da omogući pristup savremenim telekomunikacionim
uslugama, kako stanovništvu područja, tako i svim turistima i ostalim povremenim posjetiocima.
Takođe, uzete su u obzir i potrebe lokalne samouprave na ovom području, naime, da se uspostavi odnosno organizuje
telekomunikaciona infrastruktura koju zahtijeva savremeno informatičko društvo.
72
Polazeći od navedenih opštih ciljeva, definišu se sljedeći pojedinačni ciljevi i zadaci.
U oblasti fiksne telefonije
Kod gradnje novih infrastrukturnih objekata potrebno je zaštiti postojeću elektronsku komunikacionu infrastrukturu.
Takođe se moraju obezbijediti koridori za elektronske komunikacione kablove duž svih postojećih i novih saobraćajnica.
Pri tom se gradnja, rekonstrukcija i zamjena elektronskih komunikacionih sistema mora izvoditi po najvišim tehnološkim,
ekonomskim i ekološkim kriterijumima.
Prilikom izgradnje elektronske komunikacione infrastrukture, treba se pridržavati važećeg Pravilnika o određivanju elemenata
elektronskih komunikacionih mreža i pripadajuće infrastrukture, širine zaštitnih zona i vrste radio-koridora u čijoj zoni nije dopuštena
gradnja drugih objekata (Službeni list Crne Gore" broj 83/09)
Graditi primarne elektronske komunikacione kablove i kućne instalacije, u tehnologiji FTTx, koje bi omogućavale korišćenje
naprednijih servisa čije se pružanje tek planira i koje bi omogućavale dalju modernizaciju elektronskih komunikacionih mreža, bez
potrebe za izvođenjem dodatnih radova.
Graditi nove digitalne komutacione čvorove, gdje god za istima bude potrebe.
Rekonstruisati i osavremenjivati sadašnje komutacione čvorove i mreže, gdje god za tim bude potrebe, sa povećanjem broja
priključaka širokopojasne komutacije.
Graditi novu tk kanalizaciju i proširivati postojeću, na svim lokacijama gdje za tim bude potrebe.
Ukupno planirana dužina nove kanalizacije za građenje elektronske komunikacione infrastrukture je negdje oko 20 000 metara.
U oblasti mobilne telefonije
Uvođenje novih tehnologija i usluga u mobilnoj telefoniji zahtijeva znatno gušće raspoređene bazne stanice nego do sada, kao i
određene tehnološke promjene na postojećim baznim stanicama. U vezi s tim, neophodna je izgradnja većeg broja baznih stanica
mobilne telefonije, MMDS sistema, WiFi tačaka, u skladu sa planovima operatora. Izvjesna je i potreba da se do nekih linkovskih
čvorišta dovedu i optički kablovi.
U nadležnim organima opštine Plav prisutan je zahtjev kompanije Wireless Montenegro da im se odobri realizacija mobilne mreže
koja funkcioniše na bazi TETRA standarda i koristi antenske stubove Radio difuznog centra. Uz lokacije postojećeih baznih stanica,
definisane su lokacije koje su kao nove dostavili mobini operatori.
U ovom momentu čak i nije potrebno potpuno precizno definisati tačne lokacije za nove bazne stanice kao ni za nove lokacije koje
bi koristila kompanija Wireless Montenegro, jer one prevashodno zavise od provajdera takvih usluga i njihovih mjerenja, kao i od
zahtjeva za realizaciju konkretnih projekata, a takođe je moguće da se pojave i novi zahtjevi mobilnih operatora u ovom smislu.
Takvim zahtjevima lokalna uprava treba da izađe u susret.
Potrebno je, kao što je to i urađeno, dati smjernice i tehničke zahtjeve lokalnoj upravi za izdavanje urbanističko- tehničkih uslova za
projekte ove vrste.
Tabela: Planirano stanje mobilne telefonije na području opštine Plav
TELENOR–LOKACIJE
1
2
GEOGRAFSKA DUŽINA
GEOGRAFSKA ŠIRINA
GEOGRAFSKA DUŽINA
42°36’8.25“N
42°31’35.99“N
42°33’39.40“N
42°34’57.25“N
42°40’26.65“N
42°31’36.00“N
42°33’36.93“N
42°34’43.87“N
42°35’56.18“N
42°35’11.85“N
42°36’22.02“N
42°40’49.32“N
019°58’3.54“E
019°51’0.00“E
019°49’6.99“E
019°47’16.15“E
020°00’32.34“E
019°51’0.01“E
019°47’44.48“E
019°52’34.30“E
019°56’27.47“E
019°56’57.04“E
019°58’2.92“E
019°58’38.53“E
Hoti
Plav – Gradska lokacija
T MOBILE–LOKACIJE
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
GEOGRAFSKA ŠIRINA
Meteh 2
Vusanje
Gusinje RDC
Granični prelaz Grnčar
Bjeluha
Vusanje
Grnčari
Kruševo
Plav Centar
Bogajići
Meteh 2
Velika 2
73
13
Čakor
M-TEL–LOKACIJE
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Vusanje
Grnčari
Kruševo
Plav Centar
Bogajići
Meteh 2
Velika
Velika 2
Čakor
Plav
Gusinje 2
RSS Meteh
Meteh 3
Bjeluha
42°40’11.32“N
020°00’29.38“E
GEOGRAFSKA ŠIRINA
GEOGRAFSKA DUŽINA
42°3r36.00“N
42°33’36.93“N
42°34’43.87,,N
42°35’56.18“N
42°35’11.85,,N
42°36’22.02“N
42o40’13,00“N
42°40’49.32,,N
42°40’11.32“N
42°35’47.71“N
42a33’49.69“N
42°36,56.69“N
42°36’8.25“N
42°34’57.25“N
42°40’26.65“N
019°51’0.01“E
019047’44.48“E
019o52’34.30“E
019°56’27.47“E
019°56’57.04ME
019’58’2.92“E
019o58’37.98“E
019°58,38.53“E
020°00,29.38“E
019°56’44.50“E
019°50’0.19“E
019o58’34.50“E
019°58’3.54“E
019°47’16.15“E
020°00,32.34“E
U oblasti radio difuzije
U dijelu daljeg razvoja radio difuzije na teritoriji opštine Plav, u skladu sa državnim strategijama, koje su usvojene na tom polju,
graditi savremene sisteme za prenos radio i TV signala i izvršiti potpunu digitalizaciju prenosa.
Izgradnja tzv. ''opštinskog teleinformacionog sistema''
Posebnu pažnju posvetiti izgradnji posebnog, tzv. ''opštinskog teleinformacionog sistema'', koji treba da bude okosnica i ključna
podrška razvoja budućeg informatičkog društva i elektronske uprave.
Ovaj teleinformacioni sistem treba da poveže sjedište Opštine sa svim lokacijama od bitnog interesa za opštinsku upravu kao što
su: komunalna preduzeća, razni opštinski sekretarijati, MUP RCG, Uprava za nekretnine, telekomunikacioni operatori, turistički
operatori, zdravstvene ustanove, školske ustanove i dr.
Za funkcionisanje ovog sistema potrebna je dobra i savremena telekomunikaciona infrastruktura, a najkvalitetnije rješenje je da se
sva sjedišta navedenih državnih organa, javnih preduzeća i dr., povežu optičkim kablovima.
Kako većina nabrojanih ima sjedište u užem jezgru opštine Plav, to je moguće iste ekonomično povezati sopstvenim optičkim
kablovima (u vlasništvu Opštine).
Obzirom da je veći broj budućih korisnika lociran u neposrednoj blizini sjedišta Opštine, izgradnja mreže optičkih kablova ne bi bila
skupa.
Izgradnjom opštinskog teleinformacionog sistema, na naprijed prikazani način i njegovim centralizovanim povezivanjem na Internet
preko veze sa velikim propusnim opsegom, ostvarit će se ekonomičan i pouzdan opštinski informacioni sistem koji bi povezao
navedene subjekte: komunalna preduzeća, sekretarijate, MUP, Katastar, telekomunikacione operatore, turističke operatore,
zdravstvene ustanove, školske ustanove i dr., u različite sisteme na nivou Opštine ili Države i integrisati ih u jedinstvene opštinske i
državne informacione sisteme.
Smjernice i mjere za relizaciju Prostorno - urbanističkog plana
Izmjenama i izradama DUP-a,UP-a i LSL-a, kod gradnje novih infrastrukturnih objekata, obavezno zaštiti postojeću elektronsku
komunikacionu infrastrukturu.
Istovremeno obezbijediti koridore za postavljanje nove elektronske komunikacione infrastrukture duž svih postojećih i novih
saobraćajnica.
Gradnja, rekonstrukcija i zamjena elektronskih komunikacionih sistema mora se izvoditi po najvišim tehnološkim, ekonomskim i
ekološkim kriterijumima.
Prilikom izgradnje elektronske komunikacione infrastrukture, pridržavati se važećeg Pravilnika o određivanju elemenata
74
Graditi primarne elektronske komunikacione kablove i kućne instalacije, u tehnologiji FTTx, koje bi omogućavale dalju
modernizaciju elektronskih komunikacionih mreža, bez potrebe za izvođenjem dodatnih radova.
Graditi nove digitalne elektronske komunikacione čvorove, gdje god za istima bude potrebe.
Rekonstruisati i osavremenjivati sadašnje komunikacione čvorove i mreže, gdje god za tim bude potrebe, sa povećanjem broja
Graditi savremene sisteme za prenos radio i TV signala.
Graditi nove bazne stanice za potrebe mobilne telefonije, MMDS sistema, WiFI tačaka i dr., u skladu sa planovima operatora.
Prilikom određivanja detaljnog položaja baznih stanica mora se voditi računa o njihovom ambijentalnom i pejzažnom uklapanju i pri
tome treba izbjeći njihovo lociranje na javnim zelenim površinama u središtu naselja, na istaknutim reljefnim tačkama koje
predstavljaju panoramsku i pejzažnu vrijednost, prostorima zaštićenih djelova prirode i sl.
Gdje god visina antenskog stuba, u vizualnom smislu ne predstavlja problem (mogučnost zaklanjanja i skrivanja), preporučuje se
da se koristi jedan antenski stub za više korisnika.
Postavljanjem antenskih stubova ne mijenjati konfiguraciju terena i zadržati tradicionalan način korišćenja terena.
Za vizuelnu barijeru prostora antenskog stuba, u zavisnosti od njegove lokacije, koristiti šumsku ili parkovsku vegetaciju.
Graditi optičke spojne kablove do novih i postojećih linkovskih čvorišta.
Trase planirane telekomunikacione kanalizacije potrebno je uklopiti u trase trotoara ili zelenih površina, jer bi se u slučaju da se
telekomunikaciona okna rade u trasi saobraćajnice ili parking prostora, morali ugraditi teški poklopci sa ramom i u skladu sa tim
uraditi i ojačanje okana, što bi bilo neekonomično.
Telekomunikacionu kanalizaciju koja je planirana u naselju, kao i telekomunikaciona okna, izvoditi u svemu prema planovima višeg
reda, važećim propisima u Crnoj Gori i preporukama bivše ZJ PTT iz ove oblasti.
Obaveza budućih investitora planiranih objekata u zoni naselja jeste da, u skladu sa Tehničkim uslovima koje izdaje nadležni
telekomunikacioni operator ili organ lokalne uprave, od postojećih i novoplaniranih telekomunikacionih okana, projektima za
pojedine objekte u zoni obuhvata definišu način priključenja svakog pojedinačnog objekta.
Kablovsku kanalizaciju pojedinačnim projektima treba predvidjeti do samih objekata.
3.5.Životna sredina
Ako životnu sredinu definišemo kao jedinstven sistem međusobno povezanih faktora koji okružuju čovjeka u prostoru u kome živi i
stvara uslove življenja, a koji čine tri podsistema : prirodni, društveni i tehnološki, može se reći da je priroda područja opštine Plav
još uvijek sačuvana od ozbiljne devastacije u svom prvobitnom stanju, uglavnom zahvaljujući izolovanosti područja, malom nivou
urbanizacije i slaboj privrednoj razvijenosti, odnosno malom stepenu industrijalizacije i odsustvu “prljavih” tehnologija.
Ipak, uočavaju se sve veće posljedice djelovanja čovjeka u prostoru, prevashodno kroz neracionalno ili neadekvatno gazdovanje
šumom kao i zagađivanje životne sredine otpadom i otpadnim vodama. Veliki problem je odavno neadekvatna deponija čvrstog
otpada jer su stanovnici naselja Brezojevice zabranili korišćenje neuređenog odlagališta u Brezojevici. Ovaj problem je izazvao
mnogo drugih jer se komunalni i industrijski otpad deponuje na neuslovnim i privremenim deponijama u Komarači i Grnčaru. Česte
su pojave da građani i pravna lica deponuju komunalni i industrijski otpad na tzv. divljim deponijama i u koritima vodotoka.
Značajne količine takvog otpada tako dospiju u Plavsko jezero i Lim.
Takodje, otpadne vode iz kanalizacionih sistema u Gusinju i Plavu se ne prečišćavaju prije ispuštanja u rijeke, tako da ozbiljno
zagadjujući Ljuču, Plavsko jezero, Plavsku rijeku i Lim.
Zakonom o zaštiti životne sredine (“Sl.list Crne Gore”,br.48/08 od 11.08.2008) uređuju se: principi zaštite životne sredine i održivog
razvoja, subjekti i instrumenti zaštite životne sredine, učešće javnosti o pitanjima životne sredine i druga pitanja od značaja za
životnu sredinu. Subjekti za zaštitu životne sredine su: organi državne uprave, jedinice lokalne samouprave, domaća i strana
pravna i fizička lica, nevladine organizacije, građani i udruženje građana.
Opština kao subjekt zaštite životne sredine ima zakonsku obavezu da izrađuje Izvještaje o stanju životne sredine u Opštini za
svaku godinu i na osnovu nje Lokalni ekološki plan akcije za Opštinu.
Prema informacijama iz Sekretarijata, ovi dokumenti nisu rađeni.
Bez obzira što nije izradila vlastite Izvještaje o stanju životne sredina i Lokalni plan akcije, opština Plav preduzima određene
aktivnosti na uređenju prostora i rješavanju osnovnih problema zaštite životne sredine.
Donošenjem Prostorno-urbanističkog plana Opštine stvoriće se planske pretpostavke racionalnog korištenja zemljišta i ostalih
prirodnih resursa, koje će Opština sprovoditi kroz svoje Planove akcije.
Kako bi opština Plav mogla da izradi i sprovodi svoje Planove akcije, neophodno je proširiti monitoring na području opštine Plav, te
vršiti mjerenja koja se vrše u opštinama za koje se planira ubrzani razvoj, a posebno razvoj turizma zasnovan na izuzetnim i
posebno zaštićenim prirodnim potencijalima i povezivanje sa srednjim i južnim regionom.
75
Sekretarijat za uređenje prostora i održivi razvoj opštine Plav, u okviru svojih djelatnosti ima i zaštitu prirode i prirodnih dobara,
utvrđivanje uslova za rad na zaštićenim objektima prirode, procjenu uticaja na životnu sredinu, koordiniranje aktivnosti na
unapređenju zaštite životne sredine od štetnih uticaja, pripremu programa zaštite životne sredine i izvještaja o ostvarivanju
programa, predlaganje mjera za organizovanje zaštite od elementarnih nepogoda i drugih vanrednih okolnosti i stvaranje uslova za
njihovo otklanjanje, sprovodjene postupka proglašavanja zaštićenih prirodnih dobara, uspostavljanje i vođenje katastra zagađivača,
obezbjeđenje vršenja dezinfekcije, dezinsekcije i deratizacije, preduzimanje mjera zaštite spomenika kulture i zaštite objekata
prirode koji bi mogli biti ugroženi radovima na pripremi zemljišta.
Nacionalna strategija održivog razvoja
Očuvana i zdrava životna sredina je preduslov za dobro stanje i napredak bilo kojeg društva. Pravo na zdravu životnu sredinu,
pravo na informisanost o stanju životne sredine, kao i pravo učešća u procesu donošenja odluka koje se odnose na životnu sredinu
su, u Ustavu Crne Gore, prepoznata kao osnovna ljudska prava.
S druge strane, ljudske aktivnosti rezultiraju različitim pritiscima na životnu sredinu, a njihov kumulativni efekat vodi ka značajnim
promjenama životne sredine, konfliktima po pitanju korišćenja, kao i pogoršanju stanja životne sredine, kako globalno, tako i na
nacionalnim i lokalnim nivoima. Najveće globalne prijetnje po životnu sredinu su klimatske promjene i gubitak biodiverziteta.
Osnov Nacionalne politike životne sredine u Crnoj Gori je obaveza Države da obezbijedi potreban nivo kvaliteta životne sredine za
sopstvene građane, da doprinese rješavanju globalnih problema i da ispuni obaveze koje je preuzela kroz ratifikaciju multilateralnih
sporazuma u oblasti životne sredine. Nacionalna politika takođe teži da pruži jedinstvenu platformu za učešće javnosti i da ojača
sprovođenje zakona u oblasti životne sredine i time potpomogne evropsku agendu Crne Gore, kako je to i navedeno u
Nacionalnom programu za integraciju u EU (2008 – 2012. godina). Istovremeno, ova politika, zajedno sa ekonomskim i socijalnim
pitanjima, predstavlja integralni dio održivog razvoja, na način kako je utvrđeno u „Nacionalnoj strategiji održivog razvoja Crne
Gore„ (NSOR) usvojenoj 2007.godine.
Prioriteti nacionalne politike životne sredine u Crnoj Gori su:
snabdijevanje vodom za piće,
tretman otpadnih voda,
upravljanje otpadom,
zaštita kopnenih ekosistema,
očuvanje/zaštita prirode i biodiverziteta,
povećanje energetske efikasnosti,
prilagođavanje i smanjenje negativnih efekata uzrokovanih klimatskim promjenama.
Strategija regionalnog razvoja Crne Gore 2010 - 2014. godine
Opština Plav pripada Sjevernoj regiji u kojoj se nalazi veći dio postojećih zaštićenih područja, privredne šume, neiskorišteno
poljoprivredno zemljište, neiskorišteni potencijali obnovljivih izvora energije.
Kao jedan od strateških ciljeva ovom Strategijom je postavljen cilj regionalnog razvoja i zaštita životne sredine.
Način ostvarivanja strateškog cilja za Sjevernu regiju je moguće kroz prioritetne pravce djelovanja:
upravljanje šumama uz veći stepen uključenosti lokalnih samouprava i zajednica,
poboljšanje iskorišćenost poljoprivrednog zemljišta, vodnih resursa i prirodne baštine na održiv način,
poboljšanje sigurnosti u snabdijevanju energijom i maksimiziranje ekonomskih šansi kroz korišćenje obnovljivih izvora
(vjetar, biomasa, male HE, biogas),
primjena mjera energetske efikasnosti (energetika, gradjevinarstvo, rezidencijalni sektor),
početak izgradnje prioritetnih postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda i regionalnih sanitarnih deponija,
proširenje sistema organizovanog sakupljanja komunalnog otpada na ruralna područja.
Monitoring
Kontinuirana kontrola i praćenje stanja životne sredine (monitoring životne sredine) zakonska je obaveza Države, definisana
Zakonom o životnoj sredini (“Sl.list RCG”, br.48/08). Monitoring životne sredine predstavlja sistematsko mjerenje, ispitivanje, i
ocjenjivanje indikatora stanja i zagađenja životne sredine, tj. praćenje parametara životne sredine (voda, vazduh, zemljište,
biodiverzitet itd). Na osnovu dostupnih podataka sa mjernih mjesta o stanju životne sredine, dobija se jasan uvid u promjene
kvaliteta i kvantiteta životne sredine, emisiju zagađujućih materija i korišćenje prirodnih resursa.
Realizacija programa monitoringa životne sredine jedan je od osnovnih zadataka iz oblasti zaštite životne sredine, jer rezultati
monitoringa čine osnovu za izradu godišnjeg Izvještaja o stanju životne sredine - osnovnog dokumenta kojim se daje ocjena
ukupnog stanja životne sredine u Crnoj Gori kao i preporuke u planiranju politike zaštite životne sredine. Članom 34. Zakona o
životnoj sredini predviđeno je da monitoring sprovodi Agencija za zaštitu životne sredine.
Podaci dobijeni realizacijom Programa monitoringa životne sredine, daće osnovni prikaz stanja životne sredine u Državi. Osim
procjene trenutnog stanja rezultati monitoringa životne sredine poslužiće u definisanju preporuka i mjera koje treba sprovesti u
narednom periodu u cilju poboljšanja stanja.
76
Na taj način monitoring životne sredine postaje važan faktor u planiranju politike zaštite životne sredine, kao i pokazatelj potrebe
ugradnje principa i načela zaštite životne sredine u razvojne i strateške dokumente drugih sektorskih politika, kao što je industrija,
poljoprivreda, energetika i drugi.
Ocjena stanja - „nulto stanje“
Može se zaključiti da se opština Plav, još uvijek, kao subjekt, nije uključila aktivno u zaštitu životne sredine.
Aktivnosti se svode na primjenu Zakona o Strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu prilikom izrade planske dokumentacije,
Zakona o procjeni uticaja na životnu sredinu i Zakona o integrisanom sprečavanju i kontroli zagađivanja životne sredine, kojima je
dio obaveza iz oblasti zaštite životne sredine prenijet na lokalnu upravu u postupku izdavanja građevinskih dozvola za pojedinačne
objekte.
Zvanični podaci na osnovu kojih se definišu pritisci na životnu sredinu i preduzimaju mjere, sadržani su u Informacijama o stanju
životne sredine koje za svaku godinu radi Agencija za zaštitu životne sredine Crne Gore (publikovane na sajtu Agencije, kao
rezultatu monitoringa stanja životne sredine.
Informacija o stanju životne sredine predstavlja osnovni dokument kojim se daje ocjena ukupnog stanja životne sredine u Crnoj
Gori kao i preporuke u planiranju politike zaštite životne sredine. Informacija je bazirana na podacima i analizama koje Agencija za
zaštitu zivotne sredine dobija kroz realizaciju godišnjeg programa monitoringa, po svim segmentima životne sredine.
Iz Informacija se koriste podaci o tzv. „nultom stanju“ koje je osnov za procjenu daljih planiranih rješenja i aktivnosti.
Informacijom o stanju životne sredine u Crnoj Gori za 2012. godinu sa Prijedlogom mjera
( Podgorica, avgust 2013. godine Ministarstvo održivog razvoja i turizma, Agencija za zaštitu životne sredine)obrađene su tri
cjeline:
- Prikaz stanja životne sredine po segmentima: Vazduh, Klimatske promjene, Vode, Zemljište, Otpad, Biodiverzitet, Radioaktivnost
- Prijedlog mjera u cilju poboljšanja postojećeg stanja
- Sektorski pritisci.
Vazduh
Mreža mjernih stanica za praćenje kvaliteta vazduha u Crnoj Gori podijeljena je na tri zone.Opština Plav pripada Zoni održavanja
kvaliteta vazduha
U Zoni održavanja kvaliteta vazduha kojoj pripadaju: Andrijevica, Budva, Danilovgrad, Herceg Novi, Kolašin, Kotor, Mojkovac, Plav,
Plužine, Rožaje, Šavnik, Tivat, Ulcinj i Žabljak, kvalitet vazduha se prati na EMEP stanici na Žabljaku sa opremom za tzv.
poluautomatski monitoring i automatski kontinuirani monitoring se vrši u Tivtu. Rezultati mjerenja ukazuju da je vazduh
zadovoljavajućeg kvaliteta i da su svi izmjereni polutanti bili ispod propisanih normi sa aspekta zaštite zdravlja.
Klimatske promjene
Temperatura vazduha i količina padavina
Tokom 2012.g. temperatura vazduha je bila iznad klimatske normale. Na skali najvećih vrijednosti srednje temperature vazduha,
2012. godina je bila najtoplija na području Kolašina (do sada je bila najtoplija 1994. i 2011. godina sa prosječnom temperaturom od
9.1°C), Bijelog Polja (2011.godina, 11.4°C), Berana (najtoplija je bila 1994.godina, 11.1°C), Rožaja (do sada je najtoplija bila 2011.
godina sa prosječnom temperaturom od 9.2°C), druga po redu u Nikšiću, Baru, Pljevljima, Žabljaku, Plavu, a u ostalim mjestima
spada u deset najtoplijih godina. Sniježni pokrivač je svoju maksimalnu visinu dostigao i na Cetinju, Kolašinu, Plavu, Pljevljima i
Rožajama.
Vode
Situacija u pogledu vrste izvora zagađenja nije se promijenila u odnosu na raniji period.
Kao i prethodnih godina, najveći izvori zagađenja površinskih i podzemnih voda su komunalne otpadne vode, koje se najčešće u
neprečišćenom obliku, ispuštaju u recipijent, na koncentrisan ili difuzan način. Uočljiv je trend rasta uticaja industrije, prije svega
prehrambene, kao i malih i srednjih preduzeća.Treba pomenuti i uticaj saobraćajne infrastrukture i distribucije goriva.
Na kratkoročnu (sezonsku), ali i dugoročnu (vremenski trend) promjenu prirodnog sastava vodotoka ukazuje poremećeni odnos
jona Ca/Mg koji je često bio van propisanih granica. Kod ove grupe vodnih tijela, povećane vrijednosti su često imali amonijum,
fosfati i nitriti, zatim parametri kiseoničnog režima.
Lim je uzvodno od Berana svrstan u A1 klasu, a nizvodno u A2. Odnos Ca/Mg je bio u A3 klasi na svim profilima. Kiseonični
parametri saturacija i BPK5, su bili u A3 klasi na prvom (Plav) i posljednjem profilu (Dobrakovo). Izmjerena koncentracija za
amonijum jon je skoro na čitavom toku bila u A3 klasi. Fosfati su do profila Skakavac bili „van klase“ a nizvodno u A3 klasi.
Deterdženti su od profila Zaton, nizvodno bili u A3 klasi. Na dijelu toka Bijelo Polje - Dobrakovo, mikrobiološki parametri su bili van
propisanih granica za vode za kupanje.
77
Indeks kvaliteta voda Lim, Grnčar, Kutska rijeka - dobar – vode koje se u prirodnom stanju mogu upotrebljavati za kupanje i
rekreaciju građana, za sportove na vodi, za gajenje drugih vrsta riba (ciprinide), ili koje se uz savremene metode prečišćavanja
mogu upotrebljavati za snabdijevanje naselja vodom za piće i u prehrambenoj industriji.U stvari, opisni indikator za Lim je dobar, a
indeks kvaliteta vode je 68 (WQI),za Grnčar je veoma dobar, a indeks kvaliteta vode je 84 (WQI), za Kutsku rijeku je dobar, a
indeks kvaliteta vode je 83 (WQI.).
Podzemne vode
Podzemne vode obezbjeđuju oko 92% ukupnih količina voda za snabdijevanje naselja.Generalno, kvalitet podzemnih voda u Crnoj
Gori u prirodnim uslovima u najvećem dijelu godine (izuzimajući primorske izdani koje su pod uticajem mora) odgovara prvoj klasi.
Kvalitet vode za piće
U 2012. godini na teritoriji Crne Gore ukupno je analizirano 12 452 uzoraka voda za piće sa gradskih vodovoda i drugih javnih
objekata vodosnadbijevanja. Od navedenog broja kod 6383 uzoraka vršena je mikrobiološka analiza, a kod 6069 vršeno je fizičkohemijsko ispitivanje.
U opštini Plav (Plav, Murino, Guinje) vršena su mikrobiološka ispitivanja uzoraka nehlorisane vode za piće.Rezultati su :60%
odgovara, a 40% ne odgovara.
Katastar izvora zagađivača, kao osnovni instrument u politici donošenja mjera i planova sprečavanja i/ili smanjenja zagađenja, ne
postoji.
Zemljište
U cilju određivanja kvaliteta zemljišta, odnosno utvrđivanja sadržaja opasnih i štetnih materija u zemljištu, u toku 2012 godine,
izvršeno je uzorkovanje i analiza zemljišta u blizini 10 gradskih naselja u Crnoj Gori, od toga na dječijim igralištima u 4 opštine. U
ovim uzorcima je izvršena analiza na moguće prisustvo neorganskih materija (kadmijum, olovo, živa, arsen, hrom, nikal, fluor,
bakar, molibden, bor, cink i kobalt) i organskih materija (policiklični aromatični ugljovodonici, polihlorovani bifenili, PCB kongeneri,
organokalajna jedinjenja, triazini, ditiokarbamati, karbamati, hlorfenoksi i organohlorni pesticidi). Uzorci zemljišta u blizini
trafostanica ispitivani su na mogući sadržaj PCB-ija i na određenim lokacijama dioksina i furana. Rezultati ispitivanja su upoređivani
s maksimalno dozvoljenim koncentarcijama (u daljem tekstu MDK) normiranim Pravilnikom o dozvoljenim količinama opasnih i
štetnih materija u zemljištu i metodama za njihovo ispitivanje (Sl.list RCG, 18/97).
Na području opštine Plav nije vršeno ispitivanje opasnih I štetnih materija u zemljištu ni na jednoj lokaciji..
Sprovođenje monitoringa, tj. kontinuirano praćenje stanja promjena u zemljištu, poljoprivrednom i nepoljoprivrednom, jedna je od
najznačajnijih mjera zaštite i očuvanja zemljišta, jednog od najvažnijih prirodnih resursa.
Komunalni otpad
Osnovni pravni okvir za upravljanje otpadom u Crnoj Gori je Zakon o upravljanju otpadom („Sl. list CG“, br. 64/2011), kojim se
uređuju vrste i klasifikacija otpada, kao i planiranje i način upravljanja otpadom.
Pod otpadom se podrazumijeva svaka materija ili predmet koju je imalac odbacio, namjerava da odbaci ili je dužan da odbaci u
skladu sa Zakonom.
Emisije toksičnih komponenti u životnu sredinu danas predstavljaju vodeći problem na globalnom nivou, a jedan od bitnih činilaca,
koji doprinosi njihovom povećanju, odnosno smanjenju, jeste i otpad, tj. način upravljanja otpadom.
Upravljanje otpadom podrazumijeva sprječavanje nastanka, smanjenje količina otpada ili ponovnu upotrebu otpada i sakupljanje,
transport, preradu i odstranjivanje otpada, nadzor nad tim postupcima i naknadno održavanje deponija, uključujući i aktivnosti
trgovca i posrednika otpadom. U Crnoj Gori, upravljanje otpadom se vrši u skladu sa državnim planom upravljanja otpadom i
Lokalnim planovima upravljanja komunalnim otpadom.
Upravljanje komunalnim otpadom je tema koja je postala vodeći problem, kako u svijetu tako i u našoj zemlji.
Nepostojanje valjanih evidencija je i dalje glavni razlog za nedostatak podataka o kvalitativnoj i kvantitativnoj analizi otpada, što
svakako otežava procjenu ukupne količine komunalnog otpada u Crnoj Gori.
U okviru kategorije komunalnog otpada, razlikuju se neopasni i opasni. Opasni komunalni otpad nastaje kao rezultat aktivnosti u
domaćinstvima i institucijama. S obzirom da ne postoje posebni mehanizmi za praćenje produkcije ove vrste otpada, i da se ona
posmatra u sklopu ukupno proizvedenog komunalnog otpada, ne postoje podaci o njegovom generisanju na godišnjem nivou.
Količina komunalnog otpada za 2012 godinu, prema podacima koje su Sekretarijati lokalnih samouprava dostavili Agenciji za
zaštitu životne sredine, za opštinu Plav iznosi 467,00 tona.
U principu, ne postoji direktan i trenutan uticaj neadekvatno deponovanog otpada na ljudsko zdravlje, ali se ono može ugroziti
indirektnim putevima kao što su:
raznošenje otpadnog materijala vjetrom ili od strane životinja,
nekontrolisano izdvajanje zagađujućih gasova,
širenje neprijatnih mirisa,
paljenje otpada i emisija produkata sagorijevanja i
78
-
nekontrolisano prodiranje voda zagađenih na neuređenim deponijama i ugrožavanje ispravnosti bunara i vodotoka u
okolini.
Čak i ako se propisno sakuplja i odlaže, otpad koji se nekontrolisano proizvodi, ponovo ne upotrebljava i ne reciklira, ne doprinosi
zaštiti životne sredine, već joj šteti.
Urbanizacija i industrijalizacija su doprinijele povećanju količina generisanog otpada, koji postaje problem svjetskih razmjera i jedan
od prioriteta za rješavanje. Povećanje broja stanovnika, ali i standarda života, rezultiralo je i povećanjem količina otpada, koji se
sve više smatra resursom.
Kako bi se postojeći resursi koristili racionalno i na održiv način potrebno je, prvo, vršiti prevenciju nastanka otpada, odnosno
smanjiti količine proizvedenog otpada na izvoru (ne stvarati otpad nepotrebno). Neophodno je podsticati ponovnu upotrebu i
reciklažu, a tek kao posljednju opciju planirati pravilno odlaganje otpada. Takav mehanizam upravljanja ne dozvoljava
nekontrolisano jednokratno korišćenje resursa, već podstiče njihovu racionalnu upotrebu.
Master planom za upravljanje otpadom, u Crnoj Gori je do kraja 2020. godine predviđena izgradnja sedam, eventualno osam
regionalnih sanitarnih deponija u zavisnosti od rješenja za Herceg Novi.Za sada su izgrađene deponije u Podgorici i Baru.Novim
državnim planom upravljanja otpadom za period 2014-2020.godine, čije se donošenje planira u III kvartalu 2014.godine, definisaće
se tačan broj regionalnih centara za obradu otpada u Crnoj Gori.
Osim Centara za primarnu reciklažu u Podgorici i Herceg Novom, u kome se vrši selektiranje pojedinih vrsta otpada i njihova
priprema za transport, u cilju dalje obrade i manje linije u Kotoru (za potrebe opština Kotor i Tivat), u Crnoj Gori za sada nema
objekata za reciklažu. Isto tako, ne postoji nijedno postrojenje za kompostiranje.
Redovan monitoring zemljišta, koji se vrši na lokacijama odlagališta otpada pomenutih industrijskih postrojenja, kao i u njihovoj
neposrednoj blizini, u kontinuitetu pokazuje negativan uticaj na segment zemljišta, što se evidentira kroz povećane koncentracije
organskih i neorganskih polutanata. Iste zagađujuće materije utiču i na podzemne i površinske vode, vazduh i biodiverzitet.
Sa opasnim otpadom, u slučaju transporta van Crne Gore, mora se postupati u skladu s Bazelskom konvencijom o kontroli
prekograničnog kretanja opasnog otpada i njegovog odlaganja.
Biodiverzitet
Biodiverzitet predstavlja biološku raznovrsnost flore i faune na našoj planeti i izvor je dobara, resursa i ekoloških servisa koji su
neophodni za čovjekovo preživljavanje. Gubitkom biodiverziteta nestaju vrste, ekosistemi i genetička raznovrsnost, što utiče na
humanu populaciju.
Praćenje stanja (monitoring) biodiverziteta ima za cilj njegovo očuvanje, unaprjeđenje i zaštitu, kroz utvrđivanje stanja, promjena i
glavnih pritisaka na ovaj važan prirodni resurs, iz godine u godinu. Uvid u postojeće stanje biodiverziteta ostvaruje se putem
praćenja stanja i procjene ugroženosti važnih parametara, u ovom slučaju vrsta i staništa, na nacionalnom i međunarodnom nivou,
što je preduslov za adekvatnu zaštitu i djelovanje.
Programom praćenja stanja biodiverziteta za 2012. godinu nisu obuhvaćene lokacije u opštini Plav.
Buka
U skladu sa Zakonom o zaštiti od buke u životnoj sredini (“Službeni list CG”, broj28/11), buka u životnoj sredini je nepoželjan ili
štetan zvuk na otvorenom prostoru koji je izazvan ljudskom aktivnošću, uključujući buku koja potiče iz drumskog, željezničkog i
vazdušnog saobraćaja i od industrijskih postrojenja za koje se izdaje integrisana dozvola. Na osnovu Zakona je donesen Pravilnik o
graničnim vrijednostima buke u životnoj sredini, načinu utvrđivanja indikatora buke i akustičkih zona i metodama ocjenjivanja
štetnih efekata buke (“Službeni list CG”, br. 60/11).
Na osnovu gore navedene zakonske regulative, opštine su bile u obavezi, da do kraja 2012.g. donesu Rješenja o akustičkom
zoniranju svojih teritorija, što je osnovni uslov za implementaciju Pravilnika o graničnim vrijednostima buke u životnoj sredini,
načinu utvrđivanja indikatora buke i akustičkih zona i metodama ocjenjivanja štetnih efekata buke.
Određivanjem akustičkih zona, propisane su granične vrijednosti pojedinačno u djelovima opštinske teritorije, što je od značaja za
zaštitu od buke u životnoj sredini posebno definisanih oblasti (zona), a i za buduće planiranje izgradnje objekata i izdavanje dozvola
za rad ugostiteljskim i drugim objektima.
Monitoring buke u životnoj sredini u Crnoj Gori vršen je u skladu s Programom monitoringa buke u životnoj sredini za 2012. godinu
u nekoliko opština , ali nije vršen u Plavu.
Lokalne samouprave bile su u zakonskoj obavezi da izvrše akustično zoniranje svoje teritorije do kraja 2012. godine i da Odluke
(Rješenja) dostave Agenciji za zaštitu životne sredine.Opština Plav je izvršila ovu obavezu.
Rješenjem Predsjednika Opštine, broj: 01- 1707 od 18.12.2012. godine, utvrdjene su akustičke zone u opštini Plav.
Odlukom je definisano sedam akustičkih zona :
1.Tiha zona u prirodi;
2.Zona povišenog režima zaštite od buke;
3.Stambena zona;
79
4.Zona mješovite namjene;
5.Zone pod jakim uticajem buke koja potiče od saobraćaja;
6.Industrijska zona;
7.Zona eksploatacije mineralniih sirovina.
Za svaku zonu definisane su granične vrijednosti buke koje se ne smiju prelaziti.
Radioaktivnost
Program sistematskog ispitivanja radionuklida u životnoj sredini, koji je definisala Agencija za zaštitu životne sredine, na predlog
Ministarstva održivog razvoja i turizma, razmotrila je i usvojila Vlada Crne Gore, a realizovao je D.O.O „Centar za ekotoksikološka
ispitivanja“.
Monitoring radioaktivnosti životne sredine u Crnoj Gori obuhvata: ispitivanje jačine apsorbovane doze γ zračenja u vazduhu,
sadržaja radionuklida u vazduhu, padavinama, rijekama, jezerima, zemljištu, građevinskom materijalu, vodi za piće, životnim
namirnicama i stočnoj hrani, ispitivanje nivoa izlaganja jonizujućem zračenju u boravišnim prostorijama i radnoj sredini.
Program sistematskog ispitivanja sadržaja radionuklida u životnoj sredini, koji se u Crnoj Gori sprovodi od 1998. godine, urađen je
u skladu sa Zakonom o životnoj sredini (“Sl. List RCG”, br. 48/08), Zakonom o zaštiti od jonizujućeg zračenja i radijacionoj
sigurnosti (“Sl. list CG”,br 56/09, 58/09), Odlukom o sistematskom ispitivanju sadržaja radionuklida u životnoj sredini ("Sl. list SRJ",
br. 45/97) , Pravilnikom o granicama radioaktivne kontaminacije životne sredine i o načinu sprovođenja dekontaminacije ("Sl. list
SRJ", br. 9/99).
Uzorci su uzimani za: vazduh, padavine, zemljište, jezerske vode, vode za piće, životne namirnice, indikatorske organizme, stočnu
hranu, građevinski materijal i radon u boravišnim prostorijama.
Stanje životne sredine Crne Gore s aspekta nivoa jonizujućeg zračenja je generalno veoma povoljno, a odgovarajuće efektivne
doze za stanovnišvo su na nivou svjetskog prosjeka.
Jedini izuzetak u tom pogledu je efektivna doza koju stanovništvo prima udisanjem radona u zatvorenim boravišnim i radnim
prostorima, a koja je nešto iznad prosječne u svijetu.
Ovogodišnji Program monitoringa radioaktivnosti u životnoj sredini Crne Gore je znatno manjeg obima od prošlogodišnjeg zbog
nedostatka finansijskih sredstava. Tendencija nedostatka sredstava se nastavila i u 2013. godini. Za monitoring u 2013. godini
obezbijeđeno je još manje sredstava, što će uticati na smanjenje broja uzoraka, učestalost uzorkovanja i analize rezultata.
Sektorski pritisci na životnu sredinu
Čovjek djeluje na okolinu svim svojim aktivnostima: korišćenjem prostora, korišćenjem resursa, zadovoljavanjem svojih ličnih,
socijalnih i privrednih potreba. One imaju različite efekte na životnu sredinu. Samo korišćenje prostora i njegovo modifikovanje za
osnovne potrebe stanovnika pored uticaja na prirodnu ravnotežu djeluje i na njihovo zdravlje.
Da bi se ovi uticaji mogli procijeniti i njihove posljedice predvidjeti, moraju se izdvojiti i identifikovati sektori koji vrše konstantan
pritisak na životnu sredinu. Neki od ovih sektora, kao što su energetika, saobraćaj i industrija, vrše direktan pritisak na prirodu, dok
drugi, kao što su poljoprivreda, šumarstvo ili ribarstvo su u suprotnoj poziciji, jer direktno zavise od stanja životne sredine. Turizam
je relativno kasno prepoznat kao pritisak i pridaje mu se značaj tek u posljednje vrijeme.
Prednost sagledavanja uticaja pojedinog sektora u cjelini, na okolinu, očigledna je najviše sa stanovišta planiranja i izrade
strateških razvojnih dokumenata tih sektora. Za sveobuhvatan opis i razumijevanje pritisaka na okolinu, osim uticaja pojedinih
sektora, važno je sagledati područja u kojima dolazi do složenih preklapanja i koja su pod uticajem više različitih sektora.Shodno
metodologiji izrade indikatora životne sredine (DPSIR model), u okviru ovog Izvještaja, ukazano je na neke indikatore sektorskih
pritisaka na životnu sredinu iz oblasti energetike, saobraćaja i turizma.
Energetika
Na privredni sistem i ukupan kvalitet života u nekoj zemlji, direktno utiče nivo razvijenosti energetskog sektora. Samim tim, prirodno
je očekivati da se razvoj energetskog sektora zasniva na što boljem i efikasnijem iskorišćenju sopstvenih resursa.
Tokom 2010. godine ostvaren je visok stepen sigurnosti rada elektro-energetskog sistema Crne Gore i pouzdanosti napajanja
potrošača. Do toga je dovela rekordna proizvodnja elektrana, od njihovog puštanja u pogon, zahvaljujući izuzetnoj pogonskoj
spremnosti hidroelektrana u vrijeme povoljnih hidroloških prilika i visokih dotoka.
Potrošnja energije zahtijeva proizvodnju energije koja je tijesno povezana s emisijom polutanata i gasova staklene bašte u
atmosferu. Emisije gasova staklene bašte negativno utiču na klimatske promjene, te povećanje pojava ekstremnih
hidrometeoroloških pojava - suša, poplava i talasa ekstremnih temperatura. Proizvodnja električne i toplotne energije je, takođe,
praćena zagađenjem vazduha, što za posljedicu ima povećanje učestalosti respiratornih problema i alergija, astme i smanjenog
imuniteta.
Saobraćaj
Saobraćaj je izvor znatnih pritisaka na životnu sredinu emisijama štetnih materija u vazduhu, povećanjem buke, negativnim
uticajem na prirodna staništa i drugih negativnih efekata pri prevozu.
80
Uočljiv je znatan porast broja motornih vozila, stalni porast drumskog prevoza, smanjenje korišćenja javnog prevoza. Nažalost,
željeznički prevoz kao čistiji i sigurniji način prevoza putnika i roba, ima samo sezonsku važnost, a analizom podataka, bilježi
stagnaciju ili trend pada. Iako je emisija olova u vazduhu bitno smanjena, zahvaljujući sve većoj upotrebi bezolovnih benzina,
potrošnja dizel goriva je porasla, uzročno povećavajući i
emisiju čestica i sumpornog dioksida.
Međutim, saobraćaj je jako važan činilac sveukupnog privrednog i društvenog razvoja.
Iz tog razloga treba težiti dobrom, efikasnom i jeftinom saobraćaju koji , kao takav, utiče na smanjenje troškova proizvodnje.
Transportni sistem mora da dostigne određeni nivo razvoja da bi pozitivno uticao na ekonomski razvoj i očuvanje životne sredine.
Kako je posljednjih godina globalna svjetska kriza smanjila kupovinu novih vozila, vozni park se ne obnavlja, što ima za posljedicu
naprijed rečeno. Zbog nepravilnog sagorijevanja kod starijih vozila, atmosfera se zagađuje povećanim emisijama izduvnih gasova
koji pritiskaju životnu sredinu.
Turizam
Turizam utiče na kvalitet životne sredine kao potrošač prirodnih i drugih resursa: zemljišta, vode, goriva, električne energije, hrane,
ali i kao proizvođač značajne količine otpada i emisije.
Negativni uticaji turizma na životnu sredinu izraženi su kroz pritisak na prirodne resurse, živi svijet i staništa, kao i stvaranje otpada
i zagađenje.
Pozitivni efekti turizma u odnosu životnu sredinu ogledaju se u činjenici da je riječ o djelatnosti koja teži adekvatnom korišćenju
prirodnih resursa, unaprjeđenju predjela i održavanju ekoloških, ekonomskih i socio–kulturnih vrijednosti lokalne zajednice.
U Crnoj Gori, u strukturi turista, dominiraju strani turisti (oko 88% ukupnih dolazaka i oko 89% ukupnih noćenja u 2012. godini).
Izražen je trend rasta dolazaka turista, kao i trend rasta broja noćenja u analiziranom periodu.
Iz naprijed rečenog o ukupnom turističkom prometu u Crnoj Gori može se zaključiti da turistička djelatnost u Crnoj Gori stvara
pritisak na životnu sredinu, pogotovo u ljetnjim mjesecima.
Veliki zahtjevi leže na organizaciji dočeka turista (koji su na kružnim putovanjima), te infrastrukturi potrebnoj za prihvat, pa je
potrebno definisati smjer razvoja ove vrste turizma, te ograničenja i konkretne mjere kako ne bi došlo do negativnog uticaja na
životnu sredinu i lokalno stanovništvo.
Učešće planinskih mjesta u ukupnom turističkom prometu u 2012. godini iznosi 3,64 %.Planinska mjesta posjetilo je oko 4% turista.
U vrijeme izrade Analitičko-dokumentacione osnove Plana korišteni su podaci iz Informacije o stanju životne sredine u Crnoj Gori
za 2011.godinu, kao i posebni podaci za opštinu Plav pribavljeni od Agencije.
Program monitoringa životne sredine Crne Gore za 2011. godinu obuhvatao je pet programa:
Program kontrole kvaliteta vazduha,
Program ispitivanja sadržaja opasnih i štetnih materija u zemljištu,
Program ispitivanja sadržaja radionuklida u životnoj sredini,
Program monitoringa stanja ekosistema priobalnog mora Crne Gore,
Program praćenja stanja biodiverziteta.
Ocjena stanja površinskih vodotoka
Osnovni izvor zagađenja površinskih i podzemnih voda su bile neprečišćene komunalne vode, kao i prethodnih godina. Značajan
udio zagađujućih materija potiče od industrije, saobraćajne infrastrukture kao i poljoprivrede. Prisutan je i dalje problem
eksploatacije pijeska iz rječnih korita.
Kvalitet vode Plavskog jezera je bio narušen u odnosu na prethodnu godinu. Većina mjerenih parametara kvaliteta vode bili su van
propisane klase. Temperatura vode, sadržaj gvožđa, amonijaka, fosfata, bio je u A2 klasi, odnos Ca/Mg i sadržaj nitrita u A3, a
saturacija „van klase“. Mikrobiološki parametri bili su u A1 klasi.Opisni indikator kvaliteta vode za sliv Lima je dobar, a indeks
kvaliteta 81(WQI), a za Grnčar opisni indikator je odličan, a indeks kvaliteta 81(WQI).
U strukturi izvora zagađivanja nije bilo većih promjena ni u 2010. ni u 2011.godini. Takođe se može reći da je jedan od
najznačajnijih uzroka zagađenja površinskih i podzemnih voda neodgovarajuće stanje kanalizacionih infrastruktura, odnosno
neadekvatno sakupljanje i prečišćavanje otpadnih voda. Katastar izvora zagađivača, kao osnovni instrument u politici donošenja
mjera i planova sprečavanja i/ili smanjenja emisije zagađenja ne postoji. S obzirom na prirodne karakteristike teritorije Crne Gore,
prostorni i vremenski raspored resursa voda i međusobnu interakciju korišćenja voda, zaštite voda i zaštite od voda, neophodno je
da se vodama na čitavoj teritoriji Crne Gore upravlja jedinstveno, kompleksno i racionalno.
Upravljanje otpadom
Neuredjena odlagališta otpada imaju neposredan uticaj na sve segmente životne sredine ( vazduh, podzemne i površinske vode,
zemljište i ugrožavanje bukom).
81
Prema podacima dobijenim iz opština u Crnoj Gori, utvrđeno je da je sakupljanje otpada obezbijeđeno uglavnom u centrima
(gradovima, odnosno urbanim cjelinama) jedinica lokalne samouprave, da se u znatnoj manjoj mjeri u odnosu na urbane sredine
sakuplja otpad koji se stvara u ruralnim sredinama, odnosno selima i manjim naseljima. Procjenjuje se da je sakupljanjem otpada
od strane komunalnih preduzeća obuhvaćeno oko 80% stanovništva koje živi u gradovima, dok se otpad koji se stvara u selima i
manjim naseljima odlaže na „nelegalnim deponijama“.
Procjena količine komunalnog otpada za period 2010. -2013. godine
Opština
2009.g.
2010.g.
2011.g.
Plav
3601 t
3601 t
3781 t
2012.g.
2013.g.
3970 t
4168 t
Neadekvatno postupanje sa opasnim i neopasnim otpadom na teritoriji Crne Gore za rezultat ima negativan uticaj na sve segmente
životne sredine
Rezultati Programa monitoringa biodiverziteta
Osjetljivi ekosistemi
Iako ne postoji formalna, široko priznata klasifikacija ekosistema u Crnoj Gori, sa stanovišta očuvanja biodiverziteta Nacionalna
strategija biodiverziteta sa akcionim planom razlikuje sljedeće ekosisteme: alpski, šumski, suvi travnjaci, slatkovodni i morski.
Šumski ekosistemi su pretrpjeli velike promjene, posebno nakon II svjetskog rata kada je u periodu „industrijalizacije” sektora
šumarstva posječena najkvalitetnija šuma, a gotovo svi najvrijedniji šumski kompleksi uništeni. Nažalost, te velike promjene veličine
i sastava šumskih staništa koje su nastupile u posljednjih 50 godina nijesu valjano dokumentovane, izuzimajući podatke o ukupnim
količinama posječenog drveta.
Aktuelni problemi
Realizacijom Programa monitoringa biodiverziteta terenskim istraživanjima utvrđeno je da: su šumski ekosistemi pretrpjeli velike
promjene i najveći pritisak od sektora šumarstva kao i požara; glavni faktor ugrožavanja vodenih i močvarnih staništa predstavlja
eutrofikacija kao posljedica zagađivanja iz ljudskih naselja; praksa direktnog iskorišćavanja bioloških resursa iz slatkovodnih
ekosistema i planovi za njihovo isušivanje predstavljaju mogući faktor ugrožavanja brojnih biljnih i životinjskih zajednica, posebno
ribljih populacija.
Kada je riječ o vrstama, lov ptica je identifikovan kao faktor ugrožavanja za sve ptice vodenih i močvarnih staništa, a posebno je
problematično konstantno pomjeranje lovne sezone. Biljne vrste su u urbanim zonama pod pritiskom od strane saobraćaja.
Prijedlog mjera
Vazduh
Najviši nivoi zagađenja vazduha vezani su za industrijsku proizvodnju, komunalne probleme i saobraćaj.
Smanjenje otpadnih emisija uslovljeno je poboljšanjem tehnoloških procesa i prečišćavanjem i kaptažom otpadnih emisija, uz
korišćenje goriva propisanog kvaliteta, održavanjem vozila i organizaciji saobraćaja, smanjenjem broja nelegalnih deponija i
izgradnjom deponije u skladu sa propisima.
Vode
Potrebno je izraditi strategije: zaštite voda, zaštite od voda i korišćenja voda. Neophodno je definisati sanitarne zone zaštite
izvorišta i realizovati sve potrebne mjere za njihovu zaštitu. Neophodno je spriječiti nekontrolisanu eksploataciju materijala iz
rječnog korita, kojom mogu da budu ugrožene nizvodne i uzvodne dionice vodotoka. U cilju adekvatne zaštite voda i očuvanja voda
kao neobnovljivog resursa, neophodno je preduzeti sljedeće mjere:
Zemljište
Na osnovu navedenih strateških dokumenata i rezultata analiza zemljišta , a u smislu gazdovanja zemljištem na održiv način, kako
bi se očuvala njegova sposobnost pružanja ekološke, ekonomske i društvene dobrobiti i sačuvala njegova vrijednost za buduće
generacije potrebno je:
Spriječiti pogoršanje statusa zemljišnih površina,
Ubrzati redukciju zagađenja opasnim supstancama i sprječavati povećanje koncentracije zagađenja koje je rezultat
uticaja aktivnosti čovjeka,
Postepeno smanjiti ispuštanja, tj. emisije prioritetno opasnih supstanci,
Strogo kontrolisati odlaganje otpada, od momenta stvaranja, sakupljanja, transporta do konačnog adekvatnog odlaganja,
Smanjiti zagađenje životne okoline u industrijskim hot-spotovima.
82
Otpad
-
Smanjiti proizvodnju svih vrsta otpada i samim tim, smanjiti njihov uticaj na životnu sredinu,
Smanjiti negativan uticaj otpada na zdravlje ljudi i resurse životne sredine,
Podstaći reciklažu otpada,
Promovisati održivo upravljanje otpadom.
Biodiverzitet
Sprovesti detaljna istraživanja flore i faune Crne Gore,
Unaprijediti zakonski okvir za zaštitu biodiverziteta,
Omogućiti kontinuirano unapređenje i jačanje kapaciteta za implementaciju propisa, prethodno usklađenih sa evropskim
zakonodavnim okvirom,
Unaprijediti sistem upravljanja zaštićenim područjima, kroz određivanje upravljača za sva zaštićena područja po svim
kategorijama zaštite,
Povećati nacionalno zaštićena područja prirode na 10% teritorije (kako je predviđeno i Prostornim planom),
Inkorporirati mjere i uslove za zaštitu biodiverziteta i zaštitu prirode u strategije, zakone, podzakonska akta, programe i
planove, u svim ekonomskim granama koje su orijentisane na eksploataciju prirodnih (bioloških resursa),
Propisati obavezu izrade stručne podloge (bazne studije) vezane za zaštitu biološkog diverziteta i zaštitu prirode za
potrebe izrade prostorno - planske dokumentacije,
Utvrditi brojnosti populacija divljači za sva lovišta pojedinačno,
Formirati banku gena biljnih i životinjskih vrsta koje su rijetke, zaštićene i kojima prijeti izumiranje,
Sprovesti mjere zaštite ugroženih ekosistema,
Preduzeti mjere u cilju podizanja svijesti službenika carinskih službi na svim graničnim prelazima o odredbama CITES
konvencije, kao i o biljnim i životinjskim vrstama koje su obuhvaćene ovom konvencijom, kako bi se spriječilo
krijumčarenje zaštićenih vrsta,
Podizati svijest javnosti o značaju očuvanja i održivog korišćenja prirodnih resursa i vrijednosti biodiverziteta kao resursne
osnove ekonomskog razvoja društva.
Radioaktivnost
Broj stanica koje vrše on-line monitoring jačine apsorbovane doze zračenja u vazduhu nije dovoljan i ne pokriva kompletnu teritoriju
Crne Gore, postoji jedna pumpa koja vrši uzorkovanje vazduha i jedan kolektor koji uzorkuje padavine.
Buka
Na teritoriji Plava nisu vršena mjerenja radioaktivnosti niti buke.
Sektorski pritisci
Da bi se ovi uticaji mogli procijeniti i njihove posljedice predvidjeti moraju se izdvojiti i identifikovati sektori koji vrše konstantan
pritisak na životnu sredinu. Neki od ovih sektora kao što su energetika, saobraćaj i industrija, vrše direktan pritisak na prirodu, dok
su drugi, kao što su poljoprivreda, šumarstvo ili ribarstvo, u suprotnoj poziciji, jer direktno zavise od stanja životne sredine.
Energetika
Bez obzira na značaj, učešće obnovljivih izvora energije ne možemo analizirati jer nemamo dostupnih podataka.
Saobraćaj
Saobraćaj je izvor znatnih pritisaka na životnu sredinu emisijama štetnih materija u vazduh, povećanjem buke, negativnim uticajem
na prirodna staništa, te drugih negativnih efekata pri prevozu. Uočljiv je znatan porast broja motornih vozila, stalni porast drumskog
prevoza, smanjenje korištenja javnog prevoza.
Turizam
Negativni uticaji turizma na životnu sredinu izraženi su kroz pritisak na prirodne resurse, živi svijet i staništa, kao i stvaranje otpada
i zagađenje.
Pozitivni efekti turizma u odnosu životnu sredinu ogledaju se u činjenici da je riječ o djelatnosti koja teži adekvatnom korišćenju
prirodnih resursa, unapređenju predjela i održavanju ekoloških, ekonomskih i socio – kulturnih vrijednosti lokalne zajednice.
Pritisci na životnu sredinu za prostor opštine Plav :
Od antrpogenih uticaja na životnu sredinu treba izdvojiti i nelegalnu gradnju koja ugrožava prirodne i druge vrijednosti
prostora , neplansku sječu šuma, netretiranu gradsku vodu, ispuštanje otpadnih voda bez tretmana u rijeke i potoke.
Zagađenje zemljišta se povećava zbog neselektivnog i nepropisnog odlaganja industrijskog i gradskog otpada.
Najintenzivniji antropogeni pritisak je zabilježen u neposrednoj blizini ušća Makve u Lim - eksploatacija šljunka.
U preostalom dijelu toka antropogeni pritisak slabi i sveden je na uticaje domaćinstava.
Najizraženiji pritisak je u području Grnčara (Plav), koji se prvenstveno ogleda u eksploataciji šljunka, a tokovi vode
preusmjereni, što je dovelo do uništavanja mnogih prirodnih staništa i uticalo na faunu, tako da je rijeka Grnčar u periodu
istraživanja bila potpuno uništena bez ikakvog korita i matice.
83
-
Neuređena odlagališta uz obale rijeka (Andrijevica, iznad magistrale u procjepu litica, Plav) kao i otpada i neuređena
odlagališta građevinskog šuta.
Nesavjesno eksploatisanje šumskog ekosistema -Šume molike, nesavjesno odlaganje otpada na neuređeno odlagalište
opštine Plav kao i neodrživo eksploatisanje pijeska pritoka Plavskog jezera (koje je vjerovatno uticalo na poplave).
Uticaj koji je u ovom području registrovan na sisarske vrste jeste svakako pretjeran i nelegalan lov. Litice Prokletija koje
okružuju doline Grebaje i Ropojane, kao i same doline, predstavljaju izuzetna staništa za mnoge sisarske vrste
(izuzetna staniša za divokoze posebno), ali usljed jakog antropogenog uticaja (ilegalna gradnja objekata i prevelika
turistička posjećenost u ljetnjem periodu, ilegalan lov i eksploatisanje šumskog ekosistema) ove doline i njihova okolina
su slabo naseljene krupnim sisarima. Smanjenjem antropogenog utcaja oblasti kontaktne i II zone NP Prokletije bi mogle
da se samoodžavaju.
Podaci Agencije za 2011.god. - Stanje životne sredine u opštini Plav ( posljednji Izvještaj ) koji je pribavljen u toku izrade Analitičko
- dokumentacione osnove Plana sadrže :
Kvalitet voda Plavskog jezera,
Pritoka Lima i Plavskog jezera,
Biodiverzitet,
Vrste sa spiska Habitat Direktive (Natura 2000),
Invertebrate (beskičmenjaci),
Opis staništa.
Podaci su dokumentovani kao materijal “Nulto stanje“ na koje je pribavljena saglasnost Agencije za zaštitu životne sredine.
Preduzete mjere
Opština Plav je uvidom u raspoloživu dokumentaciju i informacije preduzela određene mjere u ublažavanju pritisaka na životnu
sredinu:
u toku je izrada Prostorno-urbanističkog plana Opštine,
usvojen je Opšti plan zaštite od štetnog dejstva voda za vode od značaja za Opštinu Plav za period od 20122017.godine,
obezbjeđena su sredstva (Budžet za 2012) za izgradnju infrastrukture: vodovod, kanalizacija, kolektori, uređenje korita
rijeka, zaštita od poplava, sanacija i održavanje jazeva, asfaltiranje ulica, održavanje ulica, rasvjeta, učešće u IPA
projektima.
u završnoj fazi je izrada Studije „Procjena predjela opštine Plav – šira oblast Plavskog jezera” ITEA d.o.o. Herceg Novi,
urađena je Studija izvodljivosti za prečišćavanje otpadnih voda Opštine Plav „ENERGOPROJEKT” - Beograd,
u toku je izrada lokalne studije lokacije za Uređaj za prečišćavanje otpadnih voda Opštine Plav (Urbanprojekt Čačak).
Projekti koji se realizuju kao prioritetni projekti u oblasti izgradnje komunalne infrastrukture u okviru javno - privatnog partnerstva
(za 2012.god.shodno zaključcima Vlade Crne Gore donijetim na sjedinci održanoj 19.januara 2012.god.), u prioritetima su:
Izgradnja regionalnog centra za upravljanje otpadom za opštine Berane, Andrijevica, Rožaje i Plav,
Sanacija odlagališta otpada,
Opšti plan zaštite od štetnog dejstva voda za vode od značaja za Opštinu Plav za period od 2012-2017.godine.
3.6.Prirodna i kulturna dobra
Prirodna dobra (baština)
Pod prirodnom baštinom podrazumjevaju se prirodne vrijednosti koje treba sačuvati za naredne generacije. Prirodna baština se
ogleda kroz širok spektar geološke, geomorfološke, paleološke, klimatske, hidrološke i biološke raznovrsnosti.
Zaštićena prirodna dobra
Zaštićena prirodna dobra su lokaliteti koji imaju izraženu biološku, geološku, ekosistemsku ili predionu raznovrsnost – Zakon o
zaštitu prirode ("Sl. list Crne Gore", br. 51/08 od 22.08.2008).
Zakonom zaštićeno prirodno dobro, na teritoriji područja opštine Plav je Nacionalni park „Prokletije“ - II kategorije upravljanja.
(IUCN kategorije upravljanja zaštićenim područjima-II kategorije upravljanja);
U toku su pripreme za izradu PPPN za NP“Prokletije“. Nakon izrade navedenog planskog dokumenta neophodno je u zakonskom
roku uraditi i Plan upravljanja za NP“Prokletije“, kako bi se prostor NP na adekvatan način zaštitio i valorizovao.
84
Ekološki značajna područja
Značaj endemičnih, ali i generalno rijetkih i/ili ugroženih vrsta koje se nalaze na određenom području, istaknut je u međunarodnim
akcijama i programima za prepoznavanje centara i/ili značajnih područja za diverzitet određenih grupa, a samim tim i za njihovu
konzervaciju kao što su IPA, IBA, IMA, IFA itd.
IPA područje (Important Plant Areas)- Dolina rijeke Lim, Dolina Grebaje i Visitor,
IBA područje (Important Bird Areas) - Prokletije, Plavsko jezero sa plavnim livadama i Visitor,
EMERALD područje- područje od posebne važnosti za zaštitu prirode,
Plavsko - Gusinjske Prokletije sa Bogićevicom - tip “C” - područje koje je značajno kako za ptice tako i za ostale vrste i
staništa,
Visitor sa Zeletinom-(usaglašeno u visokom stepenu),
Slivno područje Lima- Dolina Lima- neusaglašeno sa potrebom daljeg usaglašavanja.
Bio-koridor-DINARSKI LUK-međunarodni biokoridor - dio Dinarskog luka je Sjeverni zeleni pojаs Crne Gore- Durmitor / Tаrа /
Prokletije.
Neophodno je mapiranje i praćenje stanja, rijetkih, ugroženih i zaštićenih vrsta, na Značajnim ekološkim lokalitetima.
Područja, pojave i diverziteti koji se predlažu za zaštitu- ovim se podrazumjeva da se pojedina područja predlažu za različite režime
zaštite ili njihovo evidentiranje. Radi uvođenje zaštite na prepoznatim područjima i njegovog proglašenja u prirodno dobro, potrebna
je izrada Studija zaštite (Zakon o zaštiti prirode"Sl. list Crne Gore", br. 51/08 ).
Područja koja se predlažu za zaštitu kao zaštićena prirodna dobra:
Visitor-u površini od cca 4.204ha,
Plavsko jezero-u površini od cca 455ha,
Alipašini izvori- od cca 43ha,
Oko Skakavice-od cca 34ha,
Šume molike na Starcu-od cca 410ha.
Radi ispitivanja svojstva opravdanosti predloženog područja i staništa za zaštitu i određivanje prave granice i tipa zaštite, rade se
Studije zaštite, nakon čega bi se uspostavila zaštita.
Pored područja predloženih za zaštitu ovim Planom, na osnovu istraživanja i saznanja mogu se predložiti i druga područja koja će
se nakon izrade Studije zaštite proglasiti zaštićenim područjima (područje Čakora za koje su date inicijative i sl.).
Za Visitor koji po biogeografskim karakteristikama ima svojstva Regionalnog parka ili Parka prirode, nakon izrade Studije zaštite
predlaže se izrada Detaljne studije predjela, radi valorizacije i promocije.
Geološki objekti - zaštita i evidentiranje - obilježаvаnje pećina, jama, vrtača i dr. i grаnicа zаštićenog prostorа nа propisаn nаčin,
postаvljаnje informаtivnih tаbli, putokаzа i tаbli upozorenjа o poštovаnju uspostаvljenog redа i režimа.
Vodoizvorišta-zaštita i evidencija:
Izvori u slivu Đuričke i Jaseničke rijeke,
Izvori Veličke rijeke,
Murinski izvori,
Bajrovića izvori,
Alipašini izvori i td.
Kulturna dobra
Studija zaštite kulturnog nasljeđa , Montenegroprojekt 2012.god.)
Zaštićeni spomenici kulture
Kulturno nasljeđe ovog područja reprezentuju u prvom redu kulturna dobra (pojedinačno zaštićeni spomenici kulture). Na prostoru
opštine Plav registrovano je ukupno šest kulturnih dobara, od kojih dva pripadaju profanoj, a četiri sakralnoj arhitekturi.
Do izvršenja kategorizacije u skladu sa Zakonom o zaštiti kulturnih dobara, može se konstatovati da dva kulturna dobra pripadaju II
kategoriji, a četiri trećoj kategoriji.
II kategoriji pripadaju:
1. Kula Redžepagića u Plavu
2. Manastir Brezojevica sa Crkvom Svete Trojice
85
III kategoriji pripadaju:
1. Careva džamija u Plavu
2. Vezirova džamija u Gusinju
3. Zgrada bivše osnovne škole u Brezojevici
4. Crkva Svetog Đorđa u Gusinju
Ostali objekti koji posjeduju spomenička svojstva
U opštini Plav, uz navedena kulturna dobra (pojedinačno zaštićene spomenike kulture) postoji više ambijentalno, kulturno i istorijski
značajnih objekata za koje se osnovano pretpostavlja da posjeduju određena spomenička svojstva, te je obrađivač planske
dokumentacije (PUP Plav) bio dužan na njih obratiti posebnu pažnju. Ovo se odnosi na određeni broj ambijentalno i spomenički
vrijednih sakralnih objekata kao i na potencijalne arheološke lokalitete, profane objekte tradicionalne arhitekture, primjere
inženjerske arhitekture kao i prostore sa izraženim ambijentalnim vrijednostima.
U posljednje tri godine (2008, 2009- u segmentima, 2010.god. - cijela Opština) obavljani su poslovi rekognosciranja. Iako još nisu
dostupni rezultati, evidentirani su brojni sakralni objekti, crkve i džamije na području opštine Plav.
Za jedan broj takvih objekata možemo pretpostaviti da će biti potrebno predvidjeti arhitektonska i arheološka istraživanja, kako bi se
u postupku stručne obrade valorizovao njihov kulturno-istorijski značaj, a da će se popis objekata za koje se pretpostavlja da imaju
određena spomenička svojstva dopuniti određenim brojem ambijentalno vrijednih primjera tradicionalne i inženjerske arhitekture
kao i potencijalnim arheološkim lokalitetima.
Na osnovu svih pribavljenih podataka i obilaska terena, ocijenjeno je da je potrebno predvidjeti valorizaciju i mjere zaštite za
sljedeću evidentiranu kulturnu baštinu:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
Crkva Svete trojice kod Brezojevice iz XVI vijjeka
Crkva Svetog mučenika Kirila i Julite u selu Velika pod Čakorom podignuta 1926.god. sanirana početkom ovog vijeka
Crkva Svetog Antuna u Gusinju iz 1936.god.
Redžepagića džamija u Plavu iz 1774.god.
Šabovića džamija na Janjinoj Glavici u Plavu iz 1880.god.
Nova Sultanija džamija u Plavu iz 1903.god.
Džamija u Martinovićima iz 1800.god.
Čekića džamija u Gusinju iz 1687.god.
Džamija u Gornjem Vusanju na granici sa Albanijom iz 1710.god.
Džombalića džamija u Donjem Vusanju iz 1910.god.sa starim grobljem
Nova džamija u Gusinju iz 2001.god.na mjestu stare Radoničke džamije
Plavsko područje ima bogatu kulturno-istorijsku prošlost od praistorije do našeg doba. Na ovim prostorima su se smjenjivale i
prožimale civilizacije i kulture, vjere i carstva, o čemu svjedoče brojna nalazišta, utvrde, crkve, džamije, naseobine, groblja,
tradicionalna arhitektura, vjerovanja, običaji, etnološki motivi, nošnja, folklor.
- Ostaci naseobina potiču iz paleolita, bakarnog i bronzanog doba, iz perioda Ilira, iz doba Rimskog carstva. Iz srednjeg vijeka
potiču ostaci vjerskih objekata i odbrambenih utvrđenja, a iz doba turske vladavine potiču brojni spomenici orijentalnih
karkteristika. Za rimski period vezana su naselja “Gradac” i „Čelingrad” kod Plava, dok se vodovod pronađen na području
Gusinja, po jednima, veže za rimski, a po drugima, za osmanski period.
- Značajnim ostacima iz praistorijskog peroda smatraju se crteži urezani u stijeni na brdu Vezirova brada i na stijeni u blizini
Grebaje.
- Mnogi objekti su zbog svojih arhitektonskih, umjetničkih i istorijskih vrijednosti proglašeni spomenicima kulture. U Plavu - Stara
džamija i Redžepagića kula; u selu Brezojevica crkva posvećena Sv.Trojici iz i zgrada škole; u Gusinju - Vezirova džamija i
crkva Sv. Đorđa.
- Tradicionalna arhitektura ovog kraja sačuvana je u oblicima kuća za stanovanje, koje su pravljene od drveta, u kombinaciji
drveta i kamena ili samo od kamena.
- Ovo područje karakteriše izuzetno vrijedno etnografsko bogatstvo, koje se ogleda u raznovrsnosti narodnih nošnji, izvorne
muzike, folklora, običaja, a brojni su i proizvodi kućne radinosti i zanatstva.
Ocjena stanja
Nakon utvrđenog stanja nepokretne kulturne baštine u Plavu, zaključeno je da ono nije na zadovoljavajućem nivou, jer su na
njenom velikom dijelu, kao i na najznačajnijim spomeničkim jedinicama, ugrožene osnovne spomeničke vrijednosti, sa tendencijom
dalje promjene integriteta, gubitka spomeničkih vrijednosti i istorijske izvornosti, što je uslovljeno djelovanjem različitih činilaca.
Spomenici kulture, tj. pojedine spomeničke jedinice koje nijesu privedene namjeni, nalaze se u potpuno zapuštenom ili ruševnom
stanju i zbog odsustva organizovane i osmišljene zaštitne aktivnosti prema njima, prepušteni su neposrednom i neminovnom
uticaju zuba vremena i vandalskom odnosu pojedinaca.
86
Dokumentacija o kulturnim dobrima u institucijama je nepotpuna.
Prostorno-urbanističkim planom Opštine postavljen je koncept mjera režima zaštite kulturnog nasljeđa, koji za cilj ima zaštitu,
očuvanje i unapredjenje kulturnog nasljeđa na teritoriji opštine, dok se smjernice za implementaciju i sprovodjenje plana i posebni
uslovi preciziraju i definišu kroz planove nižeg reda. Pri tom je naročito potrebno poštovati osnovne konzervatorske principe koji
očuvanje spomeničkih, ambijentalnih i ostalih vrijednosti obezbjedjuju prvenstveno kroz maksimalno očuvanje prvobitnog, odnosno
zatečenog stanja.
3.7.Zahtjevi i potrebe korisnika prostora
Rezultati istraživanja javnog mnjenja
Rezultati istraživanja sprovedenog u okviru izrade Socio - ekonomske studije rađene za potrebe ovog PUP-a pokazuju da skoro u
svim mjesnim zajednicama, anketirana domaćinstva imaju člana porodice koji živi van njihovog mjesta stanovanja. Oko 20%
domaćinstava iz Prnjavora, Brezojevice i Plava ima člana koji živi u nekom drugom mjestu, a najčešći razlozi njihovog odlaska su
pronalaženje posla i školovanje.
Zabrinjava visok procenat stanovništva koji ne planira povratak, a preko 50% ispitanika su nezadovoljni kvalitetom života,
izuzimajući mjesne zajednice Prnjavor i Gusinje.
Međutim, nivo zadovoljstva varira od jedne do druge mjesne zajednice, pa je tako zadovoljstvo najizraženije u Prnjavoru i Gusinju,
dok je nezadovoljstvo kvalitetom života najizraženije Vusanju, Plavu i Velikoj.
Istražujući pozitivne razloge za život u mjesnim zajednicama opštine Plav, došlo se do saznanja da su osnovni motivi za život u
posmatranim područjima:
zdrava sredina i način života,
prirodne ljepote,
porodica.
Pored navedenih motiva u mjesnim zajednicama: Vusanje, Velika i Gusinje se cijeni i povoljnost klime, a u Murinu i imovina i uslovi
stanovanja. Ostali razlozi poput posla, školovanja, socijalne i zdravstvene zaštite, bezbjednosti, patriotizma, sposobnost lokalne
zajednice su manje prepoznati na nivou mjesnih zajednica.
Nemogućnost zaposlenja i neperspektivnost su ključni faktori gdje anketirani svoju budućnost ne vežu za trenutno mjesto
stanovanja. Otvaranje novih radnih mjesta, prema mišljenju ispitanika, bila bi mjera koja bi najefikasnije mogla doprinijeti
poboljšanju uslova za život u njihovoj mjesnoj zajednici.
Za građane Vusanja to je ujedno i jedina potrebna mjera, dok građani ostalih mjesnih zajednica navode i neke druge mjere.
Tako recimo, značajan dio mještana urbanog dijela Plava i Gusinja vjeruje da bi poboljšanje saobraćajne i druge infrastrukture
imalo značajan uticaj na bolje uslove življenja, dok jedan dio stanovnika Prnjavora smatra da bi povezivanje s drugim opštinama
takođe dalo doprinos boljim uslovima života.
Ukoliko se posmatra struktura prihoda domaćinstva, shodno izvorima iz kojih potiču, može se konstatovati da su plata, odnosno
penzija dominantni izvori prihoda. Socijalna pomoć, kao izvor prihoda, zastupljenija je u mjesnim zajednicama Murino, Velika i
Vusanje, gdje je otprilike svako četvrto domaćinstvo zavisno od ovog vida pomoći.
Mještani Gusinja i urbanog dijela Plava, kao značajnu stavku prihoda, navode i novac primljen od rođaka koji rade u inostranstvu,
dok prihod od poslova koji se obavljaju u domaćinstvu posebno navode mještani Gusinja i Velike. Ostali izvori prihoda kao što su
nadoknada za nezaposlene, novac primljen od rođaka koji rade u Crnoj Gori, pokloni, prihodi od nekretnina i slično su u
posmatranim mjesnim zajednicama zastupljeni u manjoj mjeri.
Prema rezultatima istraživanja, uzrok nelegalne gradnje prije svega potiče iz loše materijalne situacije, pa u skladu sa tim građani
opštine Plav u većoj ili manjoj mjeri podržavaju nelegalnu gradnju ili pak imaju razumijevanja, ukoliko se radi o rješavanju
stambenog pitanja porodice.
Na osnovu dobijenih rezultata može se ocjeniti da je stanje objekata društvenih djelatnosti na ruralim područjima uglavnom u lošem
stanju. Prema ocjenama ispitanika u prvom redu se izdvajaja rješavanje problema zdravstvenih ustanova, sportskih objekata i
školskih terena i kulturnih ustanova.
Stanovnici opštine Plav smatraju da se društveni život može unaprijediti kroz:
obnovu ili organizaciju manifestacija,
izgradnju novih objekata kulture i društvenih djelatnosti i
obnovu postojećih objekata kulture i društvenih djelatnosti.
87
Prema dobijenim rezultatima, većina stanovnika smatra da je poslovni ambijent nepovoljan. Da bi se poboljšala konkurentnost
malih i srednjih preduzeća u opštini Plav, svaki drugi ispitanik smatra da je neophodna podrška države, a potom poboljšanje
kvaliteta proizvoda i usluga.
Prema mišljenju stanovnika privredni razvoj treba da se zasniva na poljoprivredi i turizmu i ugostiteljstvu. Da bi se unaprijedila
poljoprivredna proizvodnja, neophodno je sprovesti niz mjera, prije svega: siguran otkup poljoprivrednih proizvoda, ulaganje u
sektor proizvodnje i obrazovanje o poljoprivrednoj proizvodnji. Razvoj turizama, prema mišljenju stanovnika, potrebno je unaprijediti
kroz kombinovani ekskluzivni i masovni turizam, zavisno od perioda godine ili samo masovni turizam, praćen povećanjem broja
turista. Pritom, politika razvoja turizma treba da je usmijerena na: privlačenje novih turista kreiranjem različitih vidova turizma
(zdravstvenog, sportskog, seoskog, eko itd.), povećanje broja turista i privlačenje stranih turista.
Kada je u pitanju industrijska proizvodnja, ispitanici smatraju da je moguće razvijati i drvnu i prehrambenu industriju, s tim što
većina daje prioritet drvoj industriji. Ispitanici smatraju da su šume prirodni resurs koji se treba koristiti za prikupljanja šumskih
plodova i ljekovitog bilja i održivo ih ekploatisati u industrijsku svrhu.
Prema rezultima istraživanja, domaćinstva na teritoriji opštine Plav su u potpunosti priključena na elektro mrežu. Zavidan nivo
pokrivenosti je u oblasti telekomunikacija, posebno pokrivenosti domaćinstava TV singnalom i signalom mobilne telefonije.
Stanje infrastrukture na ruralim područjima uglavnom je u lošem stanju. Prema ocjenama ispitanika, u prvom redu se izdvajaju
rješavanje problema parking prostora, putne mreže, parkova i dječijih igrališta i sl.
Stanovnici opštine Plav ističu vrlo loše stanje u oblasti zaštite šuma, upravljanjem otpadom i otpadnim vodama.
Inicijative ,sugestije, primjedbe, predlozi u postupku izrade PUP-a Plav
U izradi planskog dokumenta učestvovali su predstavnici radnih grupa Foruma građana, predstavnici mjesnih zajednica,
predstavnici opštinskih stručnih službi i javnih preduzeća, predstavnici NVO i građani i korisnici prostora u neformalnim
razgovorima. Inicijative i predlozi , osim na sastancima dostavljane su i pismeno.
Pismene inicijative su uputile Mjesna zajednica Prnjavor, Mjesna zajednica Brezojevica i Mjesna zajednica Velika.
Najveći broj inicijativa i predloga se odnosi na komunalno uređenje prostora u cilju unapređenja života kako u urbanom području,
tako i u ruralnim područjima : izgradnja novih ili rekonstrukcija postojećih puteva koji povezuju naselja, tretman otpadnih voda,
tretman komunalnog otpada, regulacija vodotoka u cilju zaštite od poplava, plansko korišćenje šuma, izgradnja vodovoda u svim
naseljima, izgradnja sportsko-rekreativnih terena, izgradnja tržno - poslovnih centara, izgradnja stambenih i poslovnih objekata,
izgradnja turističkih objekata i dr.
3.8.Ekonomsko – demografska analiza
Ocjena demografskih trendova i posljedice na stambenu i ostalu izgradnju, infrastrukturu, mrežu objekata javnih funkcija,
komunalnih objekata i sl. obrađena je detaljno u Socio - ekonomskoj i demografskoj analizi (CEED) i Analitičko-dokumentacionoj
osnovi Plana koja je priložena u elektronskoj formi PUP-a.
Izvod:
Demografski razvoj
Analiza demografskih kretanja u Plavu, u posmatranom periodu (1971-2011.), je rađena na osnovu dostupnih podataka Monstata.
Imajući u vidu primjenu različitih metodologija 2003. i 2011.godine na osnovu kojih uporedivost podataka o broju stanovnika sa
podacima ranijih popisa nije moguća. Do kraja 2012. godine se očekuje da će Monstat objaviti podatke o broju stanovnika sa
Popisa 2003. godine prema najnovijoj metodologiji, nakon čega će biti moguće ustanoviti stvarno kretanje stanovnika.
Popis iz 2003. godine je sproveden prema međunarodnim preporukama i sa znatno drugačijim metodološkim rješenjima u odnosu
na prethodne popise. Najveće izmjene se tiču obuhvata popisa, a najvažnija metodološka novina je uključenje izbjeglica u ukupno
stanovništvo zemlje i isključenje građana Crne Gore na radu ili boravku u inostranstvu, koji su iz zemlje odsutni duže od jedne
godine. Prema definiciji ukupnog stanovništva koja je primijenjena u popisu iz 2003. godine, a prema međunarodnim preporukama,
popisom su obuhvaćena i sva raseljena lica (posle 24. marta 1999) sa Kosova i Metohije. Ta lica su, s obzirom da je Crna Gora 31.
oktobra 2003, tj. u vrijeme sprovođenja popisa bila članica državne zajednice Srbija i Crna Gora, tretirana kao interno raseljena lica
(IRL) i stoga ih je trebalo uključiti u ukupno (stalno) stanovništvo područja odakle su raseljena, a ne u stanovništvo područja gde su
bila doseljena (i popisana).
Metodologijom Popisa iz 2011. Godin, stanovništvo predstavljaju lica sa uobičajenim mjestom boravka u Crnoj Gori. Uobičajeno
mjesto boravka predstavlja mjesto gdje lice uobičajeno provodi dan, bez obzira na privremenu odsutnost iz razloga rekreacije,
odmora, posjete prijatelja ili rođaka, poslovne odsutnosti, kao i odsutnosti usljed medicinskog tretmana ili religijskog hodočašća,
kao i mjesto u kome lice boravi neprekidno, najmanje od 1. aprila 2010. godine ili je stiglo u to mjesto kasnije, ali ima namjeru da
ostane tu najmanje jednu godinu.
88
Kretanje stanovništva i domaćinstava
Kretanje broja stanovnika u periodu 1971-2011. bilo je prevashodno uslovljeno strukturom i rezultatima privrede, razvojem
infrastrukture i naseljskih sadržaja, kao i nestabilnim okruženjem, pogotovo u periodu devedesetih. Broj stanovnika u opštini Plav
od Drugog svjetskog rata do 1981. godine je bio u konstantnom rastu, sve do 1991. godine. Prije svega, pad privrednih aktivnosti
negativno je uticao na kretanje broja stanovnika, tako da je na posljednja tri popisa (1991-2011) zabilježen konstantan pad broja
stanovnika. U periodu od 1971-2011. zabilježen je pad broja stanovnika za 32,92%, pri čemu je najveći pad zabilježen između dva
popisa 1991-2003. od 28,49%. Prema podacima sa poslednjeg popisa, u opštini Plav živi 13 108 stanovnika, ili 2,1% ukupne
populacije Crne Gore. U periodu između posljednja dva popisa, smanjenjen je broj stanovnika za 5,05%.
Trend pada stanovništva praćen je demografskim pražnjenjem ruralnih područja, posebno brdskoplaninskih područja.
U periodu od 1971-2011. stanovništvo sa urbanog područja je smanjeno za 6,31%, dok je na ruralnim područjima smanjeno za
44,03%. Ovi trendovi su prouzrokovani mehaničkim kretanjima stanovništva ruralnih područja.
Grafik - Kretanje broja stanovnika (1971-2011)
Izvor: Monstat
U periodu 1971-2011. zabilježena je velika disproporcija u prostornom rasporedu stanovništva.
Posmatrajući prema mjesnim zajednicama, povećanje stanovništva je zabilježeno u MZ Prnjavor, dok je u preostalim djelovima
zabilježeno demografsko pražnjenje. Najveće smanjenje broja stanovika u apsolutnom iznosu u posljednjih četrdeset godina je
zabilježeno u MZ Gusinje (2836 stanovnika ili 44,09%), dok je procentualno najveći pad broja stanovnika zabilježen u MZ Velika
(72,45%).
Tabela br.1 Broj stanovnika po mjesnim zajednicama (1971-2011.)
1971
1981
1991
2003
2011
Promjena (%)
2011/1971
2011/2003
GUSINJE
6.432
6.443
4.470
3.558
3.596
-44,09
1,07
VUSANJE
1.103
1.399
737
866
643
-41,70
-25,75
PLAV
7.065
7.446
7.121
5.878
6.045
-14,44
2,84
PRNJAVOR
899
965
944
944
965
7,34
2,22
VELIKA
1.325
912
622
499
365
-72,45
-26,85
89
MURINO
1.633
1.387
1.171
1.113
990
-39,38
-11,05
BREZOJEVICA
1.085
1.008
933
947
945
-12,90
-0,21
Izvor: Monstat
Broj domaćinstava nije pratio trend kretanja broja stanovnika. U periodu 1971-2011. broj domaćinstava je porastao za 15,09%.
Najveći broj domaćinstava zabilježen je 1991. godine. U poslednjih četrdeset godina pad broja domaćinstava je zabilježen samo u
međupopisnom periodu 1991-2003., kada je zabilježen pad broja stanovinika od 8,11%. Razlog ovakvog kretanja se može naći u
nestabilnom periodu devedesetih, prouzrokovan ratnim dešavanjima na prostoru bivše SFRJ i sankcijama praćenim lošom
ekonomskom situacijom. Rast broja domaćinstava praćen je ubrzanim rastom na urbanom području koji je u posljednjih četrdeset
godina uvećan za 50%, uz pad broja domaćinstava na ruralnom području, u posljednjih dvadeset godina. Kretanje broja
domaćinstava je praćeno usitnjavanjem domaćinstava, prije svega na urbanom području, dok je broj članova po domaćinstvu na
ruralnom području prouzrokovan smanjenjem broja stanovnika. Prosječan broj članova po domaćinstvu na nivou Opštine je
smanjen sa 6,02 iz 1971. na 3,01 u 2011. godini. Slično kretanje prosječnog broja stanovika po domaćinstvu je zabilježeno i na
ruralnom i na urbanom poručju. Na urbanom području, prosečan broj članova po domaćinstvu je smanjen (sa 5,67 na 3,53
članova), dok je u ruralnom području taj trend izraženiji (sa 6,18 na 3,49 članova). Ukupan broj domaćinstava prema popisu 2011.
godine je iznosio 3.737.
Posmatrano po mjesnim zajednicama na području opštine Plav, kao i kod broja stanovnika, razlike su vrlo izražene kada su u
pitanju vangradska područja. Najznačajniji rast boja domaćinstava u posljednjih četrdestet godina je zabilježen u MZ Prnjavor od
85,61%, dok je najznačajniji pad broj domaćinstava zabilježen u MZ Velika (47,25%). U posljednjem međupopisnom periodu, pored
mjesnih zajednica Velike i Murina, gdje je pad broja domaćinstava prisutan duži niz godina, zabilježen je i pad broja domaćinstava
u MZ Vusanje.
Tabela br.2 Broj domaćinstava po zajednicama naselja (1971-2011)
1971
1981
1991
2003
2011
Promjena (%)
2011/1971
2011/2003
GUSINJE
1.001
983
1.099
925
1.042
4,10
12,65
VUSANJE
141
151
149
198
176
24,82
-11,11
PLAV
1.139
1.191
1.608
1.430
1.528
34,15
6,85
PRNJAVOR
132
164
208
204
245
85,61
20,10
VELIKA
273
248
202
157
144
-47,25
-8,28
MURINO
348
316
333
344
310
-10,92
-9,88
BREZOJEVICA
213
209
248
277
292
37,09
5,42
Izvor: Monstat
U periodu 2003-2010. prirodni prirašaj u opštini Plav je u konstantnom padu, kao rezultat konstantnog pada broja živorođenih iz
godine u godinu. Vitalni indeks2 u opštini Plav smanjen je sa 1,65 (2003. godina) na 1,23 u 2010. godini. Nastavak ovakvog trenda
vodi produbljivanju negativnih demografskih procesa: ukupne i prirodne depopulacije i demografskog starenja stanovništva.
Zaposlenost
Prema posljednjem popisu iz 2011.godine od ukupno aktivnog stanovništva Opštine Plav ( 3796 ), 1883 su zaposleni ili 49,6 %. U
sektorima neprivrednih djelatnosti ( državna uprava, obrazovanje, zdravstvena i socijalna zaštita ) je bilo zaposleno 40,6%, dok od
privrednih djelatnosti značajnije sektore predstavljaju sektor trgovine na veliko I malo, koji zapošljava 10,7 %, zatim usluge
smještaja i ishrane 5,6% , sektor poljoprivrede i šumarstva 5,2 %, dok sektor preradjivačke industrije zapošljava svega 3,8 % od
ukupnog broja zaposlenih.
90
Projekcije stanovništva
Projekcija stanovništva Plava urađena je kombinacijom metoda ekstrapolacije i analitičkog metoda, na osnovu izraženih tendencija
u periodu 2003-2011. godina, kao i na osnovu pretpostavki da se stope prirodnog kretanja stanovništva u periodu 2005-2009.
godina (natalitet 12,1‰, mortalitet 9,1‰, prirodni priraštaj 3‰) neće bitnije mijenjati, dok se pretpostavlja blago opadanje stope
migracionog bilansa (koja je 2011. godine iznosila je - 5,5‰) na - 4‰, poslije 2015 .godine.
3.9.Sintezni prikaz stanja uređenja prostora
Razlika između rješenja u planovima i stanja u prostoru
Suštinska razlika u planskim rješenjima je u opštim pravcima razvoja. U PPO Plav do 2006, to su bili industrija i poljoprivreda, a u
ovom planskom dokumentu, turizam i poljoprivreda.
Projekcija broja stanovnika do 2006.g. je bila : poljoprivredno stanovništvo 1230, nepoljoprivredno stanovništvo 19 300, a ukupno
20 530 stanovnika. Radno sposobno stanovništvo : 12 850.
U opštinskom centru je bilo planirano 6 000 stanovnika (30%).
Zaposlenost ukupno 6 000; primarni sektor 1300, od čega u poljoprivredi 1000; sekundarni sektor 2900, od čega u industriji 2200;
tercijarni sektor 1800, od čega u turizmu 400, a u vanprivredi 700.Stopa zaposlenosti 30%.Broj novih radnih mjesta 3400 i to:
primarni sektor 100 u poljoprivredi; sekundarni sektor 900, od čega u turizmu 300, a u vanprivredi 300.
Turistički kapaciteti su ukupno 450 ležaja, od čega 400 u osnovnim kapacitetima.
Stanovništvo po MZ
MZ Brezojevica
MZ Plav
MZ Velika
MZ Murino
MZ Gusinje
MZ Vusanje
Ukupno
Kasnije je formirana još jedna MZ – MZ Prnjavor.
Broj stanovnika
750
9620
200
900
6300
2760
20530
Broj domaćinstva
175
1840
70
255
1120
340
3800
Po posljednjem popisu opština Plav je imala 13 108 stanovnika, a u urbanom području 3800 stanovnika.
Planska predviđanja (ovog Plana) za 2020. i 2025. god, su cca 15 000 stanovnika, što je mnogo manji broj od ranijih projekcija.
Bilans površina prethodnih planova može da zadovolji planirani broj stanovnika, ali su planska rješenja formirana na način da
mogu podržati eventualne nove programe i promjene.
Tabelarni prikaz prostornih pokazatelja
Bilans površina PPO Plav
Namjena površina
Poljoprivredne površine *
Šumske površine
Ostalo
Ukupno
ha
24.810
22.878
943
48.631
%
51%
47%
2%
100%
*
Poljoprivredne površine
Oranice,bašte
Voćnjaci
Livade
Pašnjaci
Ukupno
ha
1 985
612
5 624
16 589
24 810
Obradivo poljoprivredno zemljište (voćnjaci, oranice, livade) čini 17% obradivih površina Opštine.
91
Bilans površina - Postojeće stanje (GIS) – površine sa zvaničnih topografskih podloga Uprave za nekretnine na kojima se radi Plan
Naselja
ha
Šume
176,37
Poljoprovredno zemljište
Ostale površine
Ostale
površine
Obradivo zemljište i
voćnjaci
Livade, Parkovi, Šiblje,
Žbunje, Močvare, Trska,
Goleti...
Jezera,
groblja
1 659,36
19 800,68
203,84
26 849,07
UKUPNO
48 689,32
Napomena: nisu rađene uporedne tabele, jer u prethodnom PPO nije bilo definisano područje NP Prokletij, kao područje za koje se
radi poseban planski dokument. U okviru NP je veliki procenat ukupnih površina šuma (nešto manje od 30%), ali zbog ilustracije su
u tabeli planiranog bilansa površina PUP-a unesene i površine (šumske i poljoprivredne) iz NP.
Projekcija broja stanovnika na kojoj su se zasnivala planska rješenja je zasnovana na velikom broju stanovnika , tako da su
planirani kapaciteti zadovoljavajući i za ovaj planski period.
Podaci pokazuju da u opštini Plav ima veći broj stanova nego domaćinstava, tako da u skladu sa tim podacima i Stambenom
strategijom Crne Gore, ne treba planirati nove površine za izgradnju novih stanova. Izgradnja je planirana na područjima gdje nije
realizovana ili popunjavanjem već započetih površina, uz minimalno neophodno širenje.
Planirani sadržaji
PPO Plav 2006
Individualno stanovanje
Kolektivno stanovanje
Ukupno
STAMBENE POVRŠINE
GBP m2
Broj stanovnika
352800
19 600
13950
930
366750
20 530
Opština Plav 2010.god
Napušteni stanovi
445 686
8 513
Broj stanova
3572
228
3800
13100
5432
146
GUP Plav iz 1988.god.
2001.god
br.stanov.po PPO
Brezojevica
Plav
Prnjavor
Skić
ukupno
u GUP
615
4040
1070
370
6095
br.st u GUP
10%
100%
33%
100%
domać.
62
4040
358
370
4830
12
811
72
74
969
Veličina domaćinstva nešto ispod 5 ( 4,98).
Projekcija 2001.god.
GBPm2
kolektivno
indiv.sta.
ukupno
Plav 2010.god.
13.050
71.280
84.330
površ.ha
br.stanov.
2,16
78,7
80,86
br.stanova
870
3.960
4.830
gust st/ha
175
794
969
944 domaćinstva
400
50
m2 po
stanovniku
ii
15m2
18m2
0,6
0,1
1506
NAMJENA POVRŠINA VAŽEĆEG GUP-a PLAV
Stanovanje
Površina u ha
80,86
40,08
35,93
6,80
4,82
0,67
1,73
Turizam
Industrija
Centralne funkcije
Kultura – obrazovanje
Socijalna zaštita
Zdravstvo
92
Sport i rekreacija
Saobraćaj
18,52
16,70
37,39
169,44
18,75
7,90
2,16
Zelene površine
Poljoprivreda
Vodene površine
Groblja
Ostalo
Ukupno
441,75
GUP iz 1981.god - 1177,23 ha ( prošireni, istraživano područje koje nije detaljno razrađeno nego su date samo namjene i
smjernice).
Sadržaji koji nisu realizovani
Opština Plav pokrivena je planskim dokumentima:
1. PPO Plav (Sl.list SRCG br.26/88);
2. GUP Plav (Sl.list SRCG br.26/88);
3. Plan uređenja naselja Gusinje (Sl.list RCG br.1/83);
4. Plan uređenja naselja Murino (Sl.lisRCG br. 32/82);
5. DUP “Plavsko jezero” (Sl.lisRCG br. 32/82);
6. Izmjene i dopune GUP-a Plav –Centar (Sl.list CG br.19/2010);
7. DUP Plav “Centar” (Sl.listRCG br.19/2010);
8. DUP Plav “Glavice” (Sl.lisRCG br. 26/88);
9. DUP Plav “Magaze” (Sl.lisRCG br. 1/2000);
10. Izmjene i dopune DUP “Plavsko jezero” (Sl.list RCG br. 1/2000);
11. Izmjene i dopune DUP “Plavsko jezero” (Sl.list CG br.32/2005); Izmjene i dopune DUP-a Begluci (Sl.list CG br.32/2005);
12.
13. Izmjene i dopune DUP-a uređenja naselja Gusinje (Sl.list RCG br. 35/91);
14. Izmjene i dopune DUP-a Begluci (Sl.list RCG br. 35/91);
15. Izmjene i dopune DUP-a Begluci (Sl.lisRCG br. 1/2000);
16. Izmjene i dopune DUP-a Plav-Magaze (Sl.list CG br.32/2005);
17. LSL za fabriku pakovanje vode (Sl.list CG br.21/2008);
18. LSL “Industrijsko poslovni objekat u Brezojevici-Same (Sl.list CG br.19/2010);
19. Izmjene i dopune DUP Glavice-Autobuska stanica (Sl.list CG br.15/2011);
20. Izmjene i dopune DUP Glavice za kat.parc.147/1,147/2,147/3,147/4,147/5 i 147/6 (Sl.list CG br. 33/2011)
21. Izmjene i dopune DUP Glavice za kat.parc. 224, 225, 226 ,227, 228, 229, 230, 232, 233, 234/1, 234/2, 234/3, 234/4,
182/3, 183/1, 185/2, 185/3 (Sl.listCG br. 33/2011).
Donešenim Detaljnim urbanističkim planovima je pokriveno 194,2 ha, odnosno oko 44% zahvata GUP-a.
U periodu od donošenja Prostornog plana opštine i Generalnog urbanističkog plana, kao i lokalnih planskih dokumenata, do danas
su se desile mnoge promjene u prostoru kao i u sistemu prostornog planiranja i zemljišne politike.
Na osnovu planske dokumentacije i sadašnjeg stanja, ciljevi koji su zadati nijesu ostvareni, ili su ostvareni samo u simboličnim
veličinama, kako po obimu tako i po kvalitetu, a posebno saobraćaj i komunalna infrastruktura.
93
Slika br.4 Opština Plav sa granicama planova
Prostorni plan Opštine Plav od kada je usvojen, nije mijenjan u cjelosti, te je još uvijek osnova za planiranje i uređenje prostora
Opštine i kao takav predstavlja barijeru za izgradnju razvojnih projekata. Izgrađenost prostora je posebno izražena prvenstveno u
dijelu individualnog stanovanja i to na atraktivnim lokacijama, Grebaja, Plavskog jezera, kako u dijelu gravitacionog područja
urbanog jezgra tako i duž regionalnih i lokalnih saobraćajnica.
Plav je opštinski centar koji obezbjeđuje odgovarajuće aktivnosti za šire područje Opštine u obrazovanju, odgovarajuće
zdravstvene usluge, usluge socijalnog staranja, sporta i kulture.
I pored pretpostavke da će broj stanovnika u Opštini da raste, a naročito da će migracije iz ruralnih područja da se smanje, do toga
nije došlo. U Opštini Plav evidentno je opadanje broja stanovnika (projekcijom PPO Plav predviđeno je da će 2006.god. u Plavu
živjeti 20 530 stanovnika). Prema podacima poslednjeg popisa iz 2011.god., u Opštini živi 13 108 stanovnika.Trend pada
stanovništva praćen je demografskim pražnjenjem ruralnih područja, naročito je izraženo migraciono kretanje i to uglavnom prema
inostranstvu. Sada se osjećaju razorne posljedice depopulacije prostora u formi zamiranja sela i poljoprivrede, starenja
stanovništva, smanjenja radno sposobnog stanovništva. Otežavajuća je okolnost što odlazi veliki broj obrazovanih ljudi i uglavnom
najvitalniji segment radno sposobnog stanovništva.
Prostornim planom opštine Plav prioritet je dat razvoju industrije, određene su posebne zone za ovu namjenu čak i u opštinskim
centrima, zatim razvoju intezivne poljoprivrede (ratarstvo, voćarstvo, stočarstvo) i šumarstvu kao velikom potencijalu koji treba
sačuvati i planski koristiti. Privreda koja je ranije postojala smanjena je na minimum (ŠIK Bor, AD Plavsko jezero, Titeks i
Termoplast). Smanjena privredna aktivnost, uslovljena ekonomskom krizom i negativni efekti tranzicije, uslovili su porast
nezaposlenosti u Opštini.
Opština Plav raspolaže sa 8.143 ha obradivog poljoprivrednog zemljišta i 16.589 ha pašnjka, što ukupno čini 24.732 ha, odnosno
oko 51% ukupnog područja Opštine.
94
Imajući u vidu strukturu zemljišta i kultura koje se gaje, stočarstvo kao grana ima najbolje uslove za razvoj. Poljoprivreda je i dalje
tradicionalnog tipa, dakle ekstenzivna sa dominantnom zastupljenošću klasičnih kultura u ratarstvu, sa neadekvatnim rasnim
potencijalom stoke. Nije obezbijeđen otkup viškova, niska je opremljenost mehanizacijom, rijetka primjena agro-tehničkih mjera kao
i simboličan broj robnih proizvodača.
U opštini Plav postojale su tri Zemljoradničke zadruge: (ZZ) Plav u okviru koje je bila i sirara (radila od 1990. do 1995.god.), ZZ
„Aljo Hot”, u sklopu koje je bila i klanica, takođe je pretrpjela velike promjene, a ZZ „Murino” nakon privatizacije, vlasnik je priveo
namjeni i zasađena je malina, heljda, aronija i valerijana. Napravljena je hladnjača i sušara za sušenje ljekobilja i drugih plodova. U
dolini Ljuče i Lima, gdje je najplodnije zemljište, oko Plavskog jezera, nije se sačuvalo u dovoljnoj mjeri od urbanizacije, kao što nije
došlo do regulacije i hidromeliorativnih radova.
Šume predstavljaju jedan od najznačajnijih resursa razvoja, iako to u dosadašnjem periodu nije adekvatno valorizovano. U
dosadašnjem periodu, šumarstvo i drvna industrija nijesu ni blizu ostvarili očekivane rezultate na planu razvoja Opštine.
Najznačajnija industrijska preduzeća u opštini Plav predstavljaju firme iz oblasti drvoprerade i proizvodnje namještaja, kao što su:
-
„Alpet“ – (nekadašnji AD ŠIK “Bor”) - Bavi se industrijskom proizvodnjom rezane građe i trgovinom. Proizvodno-tehničke
sadržaje pilanskog pogona čine stovarište oblovine, stružnici i stovarište rezane građe.
DOO „Kriva breza“ - Firma proizvodi unutrašnju i spoljnu stolariju, kompletan program namještaja, patos, lamperiju, a
ima i pogon za proizvodnju panela.
DOO „Brijest“ – Firma proizvodi namještaj od punog drveta, kuhinje, spaveće sobe, apartmanski namještaj, trpezarijske
stolove i klub stolove, stolariju i druge vrste namještaja po narudžbini.
Turizam, kao privredna grana, nije se u dovoljnoj mjerio razvio, iako su izuzetni turistički motivi : prirodna ljepota, mnogobrojna
jezera, rijeke, vodopadi, brojne pećine, kulturno-istorijski spomenici i dr. Urađen je Detaljni urbanistički plan ”Plavsko jezero”, date
smjernice za izgradnju i zaštitu, ali se nije realizovalo, naprotiv, Jezero je napadnuto neplanskom gradnjom.
Područje je vrlo bogato vodama, zahvaljujući obilju padavina, pa ima mnoštvo izdašnih izvora, potoka i brzih rijeka, četiri vrlo lijepa
jezera (Plavsko, Hridsko, Visitorsko i Ropojansko-Ličeni Gštars), mnoštvo vodopada i drugih hidrografskih objekata. Vodotoci
raspolažu i značajnim hidroenergetskim potencijalom koji se može koristiti za proizvodnju energije od oko 42,6 MW.
Alipašini izvori kraj Gusinja su jedno od najizdašnijih izvorišta u Crnoj Gori sa oticajem od oko 6-7m3/sek., koji se planira koristiti i
kao potencijal za eksploataciju – pakovanje vode za piće. Vodna bogatstva se mogu znatno više koristiti za navodnjavanje
poljoprivrednih površina .
Područje Opštine je povoljno za gajenje svih vrsta kontinentalnog voća i poznati je voćarski kraj. Opštine Plav raspolaže značajnim
kompleksima samonikle šumske borovnice i drugim vrstama šumskih plodova (gljive, jagode, ogrozd, malina, kupina i dr. divlje
voćke) kao i ljekovitim biljem.
Izmjene i dopune planova urađene su za uže gradske zone, koje su atraktivne za poslovne djelatnosti i vezane uglavnom za
legalizacuju privremenih poslovnih objekata, a čine prosječno 9,4% od ukupne površine koja je zahvaćena tim planovima, dok se
preostale površine 91,6% uglavnom koriste za individualnu stambenu izgradnju.
Izgrađen je veliki broj objekata bez potrebne komunalne infrastrukture, nema adekvatnih saobraćajnica i parkinga, a posebno
nedostaje ili je neadekvatna fekalna kanalizacija sa prečistačima i ispustima u rijeke.
U oblasti saobraćaja i tehničke infrastrukture bilo je ulaganja, ali ne prema iskazanim potrebama, pogotovu u oblasti mreže ulica u
naseljima i pješačkih komunikacija i atmosferske kanalizacije. Pitanja kvalitetnog vodosnabdijevanja i tretmana otpadnih voda
nijesu riješena. Poseban problem je sanacija i izgradnja fekalne kanalizacije sa uređajima za tretman otpadnih voda u skladu sa
propisima o zaštiti životne sredine.
Iako nije došlo do realizacije prečistača otpadnih voda, urađena je Studija izvodljivosti za prečišćavanje otpadnih voda Opštine Plav
i donešena je Odluka o izradi Lokalne studija lokacije “Pjeskovi” za izgradnju postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda. Jedan od
evidentnih problema je nepostojanje adekvatne deponije otpada, jer se komunalni i industrijski otpad deponuje na neuslovnim i
privremenim deponijama u Komarači i Grnčaru. Česte su pojave da građani i pravna lica deponuju komunalni i industrijski otpad na
neuređenim odlagalištima i u koritima vodotoka. Poslovi sakupljanja, transporta i odlaganja komunalnog otpada povjereni su
Javnom preduzeću za komunalno – stambenu djelatnost. Tehnička opremljenost Preduzeća je veoma loša. Prostornim planom
Crne Gore predviđena je međuopštinska deponija u Beranama (za opštine Berane, Rožaje, Andrijevica i Plav). U opštini Plav
predviđa se deponija građevinskog otpada, šuta i materijala iz otkopa i deponovanje mulja iz fekalnih otpadnih voda.
U skladu sa Državnim planom upravljanja otpadom u Crnoj Gori za period 2008-2012.god. svaka jedinica lokalne samouprave ili
više njih zajedno, mora odrediti lokaciju za zbrinjavanje građevinskog otpada.
Kroz izmjene planova uglavnom su se uklapali bespravno izgrađeni objekati.
95
Opština Plav ima veoma veliki broj lokacija gdje se javljaju određeni elementi urbanog naselja, a koje nisu pokrivene detaljnom
urbanističkom razradom, kao što su: Grebaje, Vusanje, Dolje, Alipašini izvori, Bogićevica i Babino polje.
Teritorija opštine Plav ističe se posebnim vrijednostima i ljepotom prirode, ima „stroge prirodne rezervate” i „prirodne spomenike”, a
prema smjernicama Prostornog plana opštine Plav, trebale su se te vrijednosti zaštititi posebnim odlukama, do čega nije došlo.
Na osnovu Zakona o nacionalnim parkovima (Sl.list 56/09), Prokletije su proglašene petim Nacionalnim parkom u Crnoj Gori, čime
se stiču preduslovi za zaštitu šuma i biljnog ekosistema, izvora i površinskih i podzemnih vodotoka, prirodne vegetacije sa
karakterističnim florističkim sastavom i osnovne karakteristike prirodnog reljefa.
U studiji izvodljivosti za ustanovljavanje zaštićenog područja prirode Plavskog dijela Prokletija, područje Plavskog jezera je
prepoznato kao potencijalni Spomenik prirode u kome su opisane njegove vrijednosti i značaj.
Postojeći planovi su jako stari i nijesu usaglašeni sa važećim Zakonom o uređenju prostora i izgradnji objekata, nijesu urađeni u
digitalnom obliku. Ima planova koji nijesu realizovani i planova koje je teško sprovesti. Planovi nijesu međusobno usaglašeni.
Smjernicama Generalnog urbanističkog plana od 1988. god. trebalo je uraditi planove za najznačajnija područja, što se nije desilo.
Iako je Generalnim urbanističkim planom iz 1981. i 1988.god. i nizom detaljnih urbanističkih planova iz tog perioda definisan planski
i usmjereni prostorni razvoj grada, kontrola korišćenja i uređivanja prostora je u dugom nizu godina bila nedovoljna, pa je došlo do
pojava neplanske gradnje na mnogim lokacijama u gradu. U novije vrijeme urađeno je nekoliko planskih dokumenata (Izmjene i
dopune), koji su uglavnom obuhvatali ova područja neplanske gradnje i stvorili mogućnost da se ti objekti legalizuju.
Rezultat sagledavanja faktora kao što su ljudski resursi, životna sredina, ekonomske aktivnosti, infrastruktura i usluge, strateški
razvojni planovi i propisi, je SWOT analiza, koja predstavlja presjek svih faktora koji utiču na stanje i razvoj Opštine.
SWOT ANALIZA
SNAGE
Prirodni resusi:
- Poljoprivredno zemljište
- Šume
- Hidropotencijal
- Ambijentalne vrijednosti
- Polna ujednačenost
- Relativno povoljna starosna struktura u odnosu na prosjek
Crne Gore
- Pozitivan prirodni priraštaj
- Dobra razvijenost zdravstvenih usluga
- Zadovoljavajuća mreža srednjeg i osnovnog obrazovanja
- Postojanje odgovarajućih socijalnih institucija i lokalnih
socijalnih servisa
- Bogato kulturno istorijsko nasljeđe
- Raznovrsni kulturno zabavni sadržaji
- Brojne sportske manifestacije
- Razvoj turističkih kapaciteta
- Atraktivne turističke zone
- Plantažni uzgoj kontinentalnog i jagodičastog voća
- Veliki hidropotencijal za razvoj malih hidroelektrana
- Dobra pokrivenost (elektrificiranost) distributivnom mrežom
niskog napona
- Dobra regionalna povezanost sa optičkim kablovima
- Dobra pokrivenost signalom mobilne telefonije i radiodifuzije
- Dobra izdašnost izvorišta za napajanje gradskog vodovoda i
mjesnih centara
-
SLABOSTI
Depopulacija stanovništva posebno u ruralnim područjima
Pad broja domaćinstava
Usitnjavanje(umanjivanje) domaćinstava
Negativni migracioni tokovi
Starenje stanovništva, a posebno na ruralnim područjima
Nepovoljna obrazovna struktura
Pad broja zaposlenih
Nepovoljna strukturalna nezaposlenost sa visokim učešćem lica niže stručne
spreme i starije starosne dobi
Nizak stepen aktivnog stanovništva posebno ženske populacije
Neadekvatni uslovi za rad nekih školskih objekata posebno područnih odjeljenja
Neusklađenost školskih programa sa potrebama tržišta rada
Porast broja korisnika socijalne pomoći
Neadekvatni arhitektonski uslovi (barijere) za lica sa invaliditetom
Nedovoljno razvijeni turistički kapaciteti
Nedostatak kadrova u oblasti turizma
Ekstenzivna poljoporivredna proizvodnja
Usitnjeni poljoprivredni posjedi
Nedovoljna vertikalna povezanost primarne proizvodnje i industrije
Gubitak poljoprivrednog zemljišta koršćenjem za druge namjene
Prekomjerna sječa šuma
Nizak stepen obrade u drvopreradi
Neadekvatan tretman otpada od prerade drveta
Loše organizovan sistem zaštite šuma od požara
Nedovoljna povezanost ruralnih područja prvenstveno na visočijim kotama i
pograničnim predjelima
Loše stanje lokalnih puteva
Neadekvatno riješen gradski saobraćaj
Nedostatak parking prostora
Neadekvatna uređenost javnih površina
Jednostrano napajanje konzumnog područja prenosne mreže napona 35 kV
Zastarjelost distributivne mreže sa neadekvatnim presjecima provodnika, slabim i
dotrajalim stubovima prvenstveno u ruralnim područjima
Nedovoljna razvijenost fiksne telefonije prvenstveno u ruralnim područjima
Nedovoljna razvijenost širokopojasnog interneta
Neadekvatna riješenost vodosnadbijevanja pojedinih naselja u ruralnim
područjima.
Nezaštićenost vodoizvorišta
Neadekvatna riješenost kanalizacionog sistema
96
-
ŠANSE
Realizacija Programa aktivne politike zapošljavanja
Dijaspora
Valorizacija prirodnih resursa NP Prokletije
Skijaški potencijali na planini Bogićevici
Razvoj malog i srednjeg preduzetništva
Razvoj biznis zona
Novi trendovi u turizmu (sport, ruralni sadržaji, agroturizam,
zdravstveni turizam, lovni turizam)
Novi trendovi razvoja zdrave/organske hrane
Fabrika vode za piće
Razvoj malih hidroelektrana
Brendiranje plavske borovnice kao Crnogorskog brenda
izgradnja Autoputa Murino-Peć
Izgradnja puta Gusinje – Podgorica preko Albanije
Izgradnja magistralnog puta Plav-Dečani, preko Bogićevice
Rekonstrukcija i otvaranje puta Murino-Peć, preko Čakora
Regionalno povezivanje i razvoj klastera, prvenstveno
turističkih
Korišćenje sredstava dostupnih EU fondova
Realizacija projekta regionalne deponije za četiri opštne
Primijena EU propisa o zaštiti životne sredine
Zaštita, revitalizacija i valorizacija Plavskog jezera
- Ispuštanje neprečišćenih otpadnih voda u vodotoke i rijeke
- Deponovanje otpada na neodgovarajućim lokacijama
- Kašnjenje realizacije projekta Regionalne deponije otpada
PRIJETNJE
- Nastavak depopulacije stanovništva
- Nastavak starenja stanovništva
- Odliv stručnog kadra
- Nedostatak sredstava za realizaciju projekata
- Nedovoljna konkurentnost domaćih proizvoda na međunarodnom tržištu
- Nedovoljne subvencije u poljoprivredi
- Globalna ekonomska kriza
- Globalna konkurencija, masovna proizvodnja
- Neadekvatna zaštita Plavskog jezera kao prirodnog rezervata i turističke atrakcije,
turističkih potencijala Bogićevice i ostalih prirodnih potencijala
- kašnjenje izrade PPPN za NP Prokletije
- Devastacija šuma
- Neplanska eksploatacija šljunka i pijeska
- Nelegalna gradnja
- Neuređena odlagališta otpada
- Erozija poljoprivrednog zemljišta duž rječnih tokova
- Elementarne nepogode
- Nesprovođenje donesenih razvojnih planova
Prikaz pozitivnih tendencija u prostornom razvoju
Kao pozitivne tendencije treba istaći snage i šanse opštine Plav za ispunjenje planskih rješenja date u SWOT analizi.
Izrada PPPN NP Prokletije je šansa za zaštitu ovog izuzetnog prostora i šansa za razvoj.
Nova saobraćajna rješenja od kao što su autoput Andrijevica – Murino – Bjeluha – Peć, rekonstrukcija postojećeg puta Murino –
Peć, rješavanje tretmana otpadnih voda, rješavanje odlaganja otpada, očuvanje poljoprivrednog zemljišta, izgradnja i rekonstrukcija
vodovoda i kanalizacije, izgradnja lokalnih puteva koji grupišu i povezuju naselja ukazuju na razvijenu svijest za rješavanje
kapitalnih problema u prostoru, bez kojih se ne mogu razvijati strateške privredne grane (turizam i poljoprivreda).
4.CILJEVI PROSTORNOG RAZVOJA
U proceduri izrade Plana, u fazi III, urađena su tri scenarija razvoja:
1.Scenario A - Scenario ograničene izgradnje -Korak po korak (“Step by step“)
Površina zaštićenih područja - 18.586ha
Zaštitna zona - redukovana zaštita - 7.328ha
97
Zasnovan na projekciji stanovnika iz Studije (Analitičko - dokumentaciona osnova - II faza) do 2020. i 2025. godine
2011
13 549
2015
13 422
2020
13 334
2025
13 297
Stanovništvo
- Očekivani pad broja stanovnika, ali u manjoj mjeri.
- Malo promjena, planski period od 10 godina nije dovoljno dug da bi se desile velike promjene.
Karakteristika: Infrastrukturno opremanje u sadašnjim kapacitetima, unapređenje života i uređena privreda, intenziviranje
poljoprivrede.
2. Scenario B - Zeleno - plavi scenario “WILD BEAUTY“ (scenario umjerenog razvoja, blago optimistički )
Površina zaštićenih područja- 25.611ha
Zaštitna zona- redukovana zaštita-7.754ha
Zasnovan na zaštiti prirode u cilju razvoja (NP Prokletije, Visitor, Plavsko jezero, Alipašini izvori) i na očekivanom rastu broja
stanovnika na osnovu projekcija PPCG - 15 000 stanovnika do 2020.god.
Karakteristika:Zaustaviti negativne migracije i iseljavanje (obezbijediti minimum uslova za život, komunalno opremanje).Zadržati isti
broj stanovnika ili blagi rast, disperzivan razvoj, poljoprivreda i specifični konkurentni turizam - nosioci razvoja
3.Scenario C – Scenario ubrzanog razvoja - optimistički
98
Površina zaštićenih područja -20.975ha
Zaštitna zona- redukovana zaštita-7.328ha
Zasnovan na planovima višeg reda i zahtijeva pomoć Države u svim segmentima kao i kadrovsko osposobljavanje.
Očekivani rast broja stanovnika na osnovu projekcija sadašnjeg PPO Plav za postplanski period, 20 530 stanovnika.
Cilj: zaustaviti negativne migracije i iseljavanje, obezbijediti uslove za povratak iseljenih.
Karakteristika: regionalna komponenta, saobraćajno povezivanje-Autoput, put za Podgoricu preko Albanije, aerodrom Berane
Aerodrom Pljevlja, Željeznica Berane-Peć, komunalno opremanje, privredne zone.
Nakon procedure ocjene i izbora najboljeg Scenarija razvoja od strane javnosti i Savjeta za planiranje opštine Plav, zaključeno je
da je osnova za izradu PUP-a Plav, kombinacija predloženog scenarija C (scenario ubrzanog razvoja) sa određenim elementima iz
scenarija A i B vezano za namjenu određenih zona, imajući naročito u vidu:
Što veću finalizaciju mogućeg šumskog etata, po važećim šumsko privrednim osnovama. Već opredjeljena drvnoindustrijska
zona je pozicija industrije Bor, koja je prostorno dovoljna za daljni razvoj – finalizaciju postojećeg šumskog bogastva ovog
prostora;
Instalisanje agroproizvodne strukture približno prirodnoj i demografskoj osnovi, primarna proizvodnja, agroindustrija i konzum
na lokalnom i širem crnogorskom turističkom i drugom tržištu. Agroindustriju pozicionirati na poziciji tzv. Ekonomije, gdje su
već bili njeni embrioni;
Industrijsku zonu pozicionirati i u Gusinju kao rezervaciju prostora za mogući spektar industrijskih komplementarnih proizvoda
osnovnoj strukturi;
Podizanje hidroenergetskih kapaciteta približno tehničko mogućem iskoristivom nivou;
Podizanje turističke strukture blisko prirodnoj nosivosti i tržišnoj aktuelnosti;
Podizanje i tržišna afirmacija za proivodnju i pakovanje pitke vode sa posebnim eko brendom nivoa, 5-10 ili više litara/sec.
Uspostavljanje uslužne djelatnosti na nivo potrebne privredne strukture.
Izgradnju potrebne infrastrukture (putevi, vodosnabdijevanje, elektrosabdijevanje, telekomunikacija, regulisanje čvrstog
otpada, kanalisanje i prečišćavanje otpadnih voda). Treba pozicionirati deponiju za čvrsti otpad sa adekvatnim tehnološkim
tretmanom, za perid do daljnjeg-period dok ne pronfucioniše regionalna deponija;
Nove putne trase koje će omogućiti koncipirani razvoj su:
Gusinje-Vrmoša-Ljopuša, tunel Predelac-Tamara-Podgorica (Petlja na Jadransko-jonskom auto-putu), Gusinje-VrmošaMokra-Veruša;Babino Polje-Dečanska Bistrica (Kosovo), Đurička rijeka(Trokus)-Čerem(Albanija); Plav-Babino polje, GusinjeVusanje-Ropojana-Jezerce, Gusinje-Dolja-Grbaja, Babino polje- Hridsko jezero, Murino-Visitorsko jezero, Plav-Vojno selo –
Koljenovići-Gusinje, rekonstrukcija na dvije trake;Plav-Desni Meteh,tunel u podnožju planine Dio-Peć,(po Studiji koja je
urađena za ovaj putni pravac i tunel iz 1924.god.)
Putevi do pozicije svih sela-zaselaka i katuna, kao zamjena postojećim neuslovnim komunikacijama.
Predpostavlja se potpuna zaštita Plavskog jezera od svih otpadnih voda. Ovo podrazumijeva kanalisanje u zatvorenom sistemu
površinskih i drugih otpadnih voda i njihovo sprovođenje van akvatorija-sliva jezera i prečišćavanje na nivo klase A1, prije ispušanja
u recipijent. Područja zaštite su i zone Hridskog i Visitorskog jezera.
Kao prioritetna privredna djelatnost, postavljen je turizam jer je i Strateškim planom razvoja Opštine za period od 20132017.god.postavljena vizija razvoja :
Opština Plav, turistička destinacija, saobraćajno integrisana, sa međunarodno prepoznatim zaštićenim prostorom, gdje se
demografskim trendovima.
Prioritete i mjere Strateškog plana razvoja opštine Plav za period od 2013-2017., koji je usvojen u periodu nakon izrade Scenarija
razvoja, s obzirom na planski period, treba uvažiti i ugraditi u planski dokument u daljoj proceduri.
4.1.Opšti i posebni ciljevi
Opšti ciljevi su zajednički interesi i ciljevi utvrđeni planskim dokumentom šire teritorijalne cjeline, na osnovu strateških razvojnih
dokumenata, politike racionalnog korišćenja prostora i zaštite životne sredine, načela održivog razvoja kao i cilja postizanja
balansiranog socijalno – ekonomskog razvoja.
99
Prostorno-urbanističkim planom lokalne samouprave određuju se ciljevi i mjere prostornog i urbanističkog razvoja lokalne
samouprave, u skladu sa planiranim ekonomskim, socijalnim, ekološkim i kulturno-istorijskim razvojem.
Suštinski cilj razvoja je da opština Plav “pređe” sadašnji nivo razvoja, a to je po metodologiji obračuna Indeksa razvijenosti u
Strategiji Regionalnog razvoja Crne Gore 2010-2014.god. (Vlada Crne Gore, Ministarstvo ekonomije, februar 2011.g.) najniži nivo
razvijenosti u odnosu na prosjek u Crnoj Gori.
Opština Plav mora u narednim godinama ostvariti najbrži ekonomski i opštedruštveni rast, u skladu sa neiskorišćenim prirodnim
potencijalima, kako bi se približila državnom prosjeku razvijenosti i dostigla stepen razvoja drugih opština Sjeverne regije Crne
Gore.
Taj cilj se postiže kroz:
stvaranje formalne i planske pretpostavke za osmišljen razvoj, organizaciju i uredjenje prostora Opštine, u skladu sa
deklarisanom politikom i razvojnim opredjeljenjima na državnom nivou, a na principima održivog razvoja;
unaprjeđenje kvaliteta življenja, stvaranjem uslova za: ublažavanje depopulacionih trendova, ostanak i povratak
stanovništva, odnosno zadovoljavanje njihovih potreba (javne službe, komunalna infrastruktura, uslužne aktivnosti) i
privređivanje lokalnog stanovništva (diversifikacija ekonomskih aktivnosti, stvaranje uslova za zapošljavanje, programi
razvoja turizma, poljoprivrede, MSP i dr.) kompatibilnog sa funkcijama zaštite prirodnih vrijednosti;
racionalno korišćenje prostora radi povećanja funkcionalne i razvojne efikasnosti;
obezbjeđenje uslova za uređenje i izgradnju prostora i naselja;
smanjivanje prostornih ograničenja za razvoj (neplanska izgradnja, nedostatak infrastrukture i javnih službi, sanacija
degradiranih prostora i dr.);
povećanje dostupnosti disperzne mreže naselja, razvoj sekundarnih centara i ravnomjerniji socio-ekonomski razvoj,
posebno razvoj ruralnog područja
rekonstrukcija, izgradnja, kvalitetno održavanje i racionalno korišćenje saobraćajne, hidrotehničke, energetske i
telekomunikacione infrastrukture kojom se obezbjeđuje racionalna organizacija prostora, integralan razvoj i uređenje
prostora,
poboljšanje saobraćajne dostupnosti (magistralne i regionalne putne mreže) prema okruženju i povezanosti centara u
mreži naselja sa zonama razvoja.
Posebni ciljevi sadrže sve specifičnosti područja i predstavljaju smjernice za izbor odgovarajuće koncepcije razvoja.
racionalno korišćenje prostora radi povećanja funkcionalne i razvojne efikasnosti;
racionalno korišćenje poljoprivrednog, građevinskog, šumskog i drugog zemljišta;
smanjivanje prostornih ograničenja za razvoj (neplanska izgradnja, nedostatak infrastrukture i javnih službi, sanacija
degradiranih prostora i dr.);
sprječavanje degradacije i zaštita poljoprivrednog zemljišta, šuma, zaštićenih prirodnih dobara;
zaštita prirodne i kulturne baštine;
sanacija, zaštita i očuvanje životne sredine;
poboljšanje saobraćajne dostupnosti (magistralne i regionalne putne mreže) prema okruženju i povezanosti centara u
mreži naselja sa zonama razvoja turizma ;
stvaranje uslova za razvoj cjelogodišnjeg turizma kao i efikasnu zaštitu i prezentaciju prirode i prirodnih vrijednosti;
razvoj specijalizovanih vidova prevoza za različite kategorije korisnika (lokalnog stanovništva i turista, npr.);
usklađivanje različitih ili suprotnih interesa u korišćenju prostora;
uspostavljanje efikasnog Geografskog informacionog sistema PUP-a za potrebe implementacije Plana, monitoringa
zaštite, korišćenja i izgradnje prostora itd;
razvoj i stvaranje planskih preduslova za biciklistički i pješački saobraćaj;
selektivno odlaganje otpada i sl.;
preispitivanje nelegalnih naselja sa seizmičkog i drugih apekata i njihova reregulacija;
stvaranje uslova za valorizaciju obnovljivih izvora energije (mini hidroelektrane, vjetroelektrane, sunčani kolektori,
vjetrogeneratori, korišćenje bioenegrije...).
Strateškim planom razvoja opštine Plav za period od 2013-2017 postavljena je vizija razvoja :
Opština Plav, turistička destinacija, saobraćajno integrisana, sa međunarodno prepoznatim zaštićenim prostorom, gdje se
demografskim trendovima.
Uzimajući u obzir prioritete i mjere definisane Strateškim planom razvoja, izbor varijante prostornog razvoja (Scenariji razvoja - III
faza) i definisanih konstanti u prostoru, za formiranje Plana korišteni su:
-
Rezultati analize stanja u prostoru i postojeće dokumentacije (demografske činjenice i procjene i potencijali prostora),
Mišljenje javnog mnjenja – anketa, formalni i neformalni sastanci i razgovori sa korisnicima prostora, pismene inicijative,
stavovi Foruma građana i Radnih grupa,
Konstante prostornog razvoja,
100
-
Projekti koji se realizuju.
Konstante prostornog razvoja koje je bilo neophodno uvažiti su sljedeće:
-
Zaštićena područja : Nacionalni park Prokletije (granica definisana Zakonom),
IBA, IPA, Natura područja, ograničenje širenja stambenog naselja prema Jezeru, koridori infrastrukturnih objekata
planiranih PPCG, PPO Plav, GUP Plav,
koridor Autoputa - za dionicu Autoputa od veze sa autoputem Beograd - Bar do granice sa Kosovom (Andrijevica –
Murino – Čakor - Bjeluha),
koridori regionalnih puteva Gusinje-Plav-granica sa Albanijom, Plav-Dečani preko Bogićevice,
rekonstrukciju magistralnog puta Kolašin – Mateševo – Andrijevica - Murino - Bjeluha,
obavezne pješačke staze oko Jezera, žičare i dr.
Otežavajuća okolnost je činjenica da za prostor Nacionalnog parka Prokletije još uvijek nije započeta izrada Prostornog plana
posebne namjene, a da taj prostor obuhvata veliki procenat površine Opštine(cca 30%).
Projekti koji se realizuju :
Izgradnja regionalnog centra za upravljanje otpadom za opštine Berane, Andrijevica, Rožaje i Plav,
Sanacija neuređenih odlagališta otpada,
Izgradnja postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda i segmenata kanalizacione mreže u opštini Plav, čija je osnvna
svrha zaštita Plavskog jezera.
4.2.Ciljevi razvoja po pojedinim oblastima
Turizam
unapređenje postojećih i implementacija novih vidova turizma, na bazi međuregionalne razmjene znanja, iskustava i
tehnologija,
razvojna strategija bazirana na transformaciji iz masovnog u održiv model turizma,
turizam usmjeren na dvije sezone i valorizaciju crnogorskih Prokletija i Plavskog jezera,
razvoj konkurentnog i održivog turističkog sektora koji se zasniva na turističkoj valorizaciji jedinstvenih prirodnih i kulturnih
resursa, tradicionalnoj gostoljubivosti lokalnog stanovništva i očuvanoj životnoj sredini.
Opština Plav treba da usmjeri napore ka razvoju u kojem turizam predstavlja bazu lokalne zajednice kad je riječ o generisanju
prihoda, zaposlenja i doprinosu drugim granama ekonomije, na bazi principa održivog razvoja.
Poljoprivreda
Prioritetni ciljevi poljoprivrede u narednom periodu su:
Cjelovit ruralni razvoj uz očuvanje tradicionalnih vrijednosti tih područja,
Proizvodnja bezbjedne hrane u pogledu zdravstvene ispravnosti, kvaliteta i stabilnosti proizvodnje,
Povećanje konkurentnosti poljoprivrednih proizvođača na domaćem i inostranom tržištu,
Podizanje životnog standarda seoskog i poljoprivrednog stanovništva,
Uravnoteženje i ravnomjernost teritorijalnog razvoja,
Razvoj organske i integralne poljoprivredne proizvodnje,
Očuvanje životne sredine uz primjenu koncepta održivog razvoja poljoprivrede.
Za ostvarivanje i postizanje navedenih ciljeva neophodno je:
usvajanje seta zakonskih i podzakonskih propisa, pravilnika i kodeksa,
opredjeljivanje veće budžetske podrške sa nacionalnog nivoa,
korišćenje predpristupnih fondova EU u najvećem mogućem stepenu,
povoljniji krediti za investicije,
uvođenje šema kvaliteta,
očuvanje kvaliteta zemljišta,
intenziviranje i modernizacija poljoprivrednje proizvodnje,
jačanje institucija i povećanje stručne pomoći poljoprivrednim proizvođačima.
Šumarstvo
-
Upravljanje i gazdovanje moraju biti usmjereni ka trajnoj funkcionalnoj održivosti šuma,
Prioritet dati razvoju šumarstva u zoni Staračko - zavojskoj, jer ima najviše privrednih šuma uz strogo kontrolisanu
eksploataciju,
Maksimalno korišćenje planiranog etata,
101
-
U NP, eksploatacija šuma u skladu sa posebnim planovima i programima, nema gazdinskih jedinica, šume posebne
namjene, koriste se po posebnom programu – uzgoj i njega, finalni proizvod .
Kontrolisana eksploatacije šume za tehničku građu, za planski period, do revitalizacije šumskog fonda.
Zaštita i sanacija
pošumljavanje uz riječne tokove-Ljuča-prva faza - prioritet pošumljavanje površina podložnih eroziji i slivnog područja
Ljuče,
privredne šume, kontrolisana eksploatacija uz obnovu i sanaciju kao prioritet,
zaštićena šuma molike,
šume uz riječna korita imaju karakter zaštitnih šuma,
Prioritet pošumljavanje Grebena,
Kontrolisno upravljanje privrednim šumama u zahvatu Visitiora - zaštićeno područje,
Zaštine šume u okviru MZ Gusinje, ostale šume privrednog karaktera,
Pošumnjavanje padina Zavoja i Starca- prioritet i očuvanje šumskog kompleksa,
Prioritet pošumljavanje padina planine Štit, Vaganice, Planinice, Zavoja, Starca-zaštita od erozije.
Drvoprerada:
Primarni nivo (pilane) - van glavnih saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja, riječnih tokova i zaštićenih
prirodnih i kulturnih dobara,
Sekundarni nivo-proizvodnja polufinalnih proizvoda (drvene ploče, lamperija, brodski pod i sl.) - Kruševo, Gusinje, Plav,
Finalni nivo - proizvodnja namještaja, stolarija, itd. – Plav (Brezojevica) i međuopštinska saradnja (privredni klasteri),
Fabrike za preradu biomase (proizvodnja briketa, drvnih peleta i drvne sječke) – Plav – Brezojevica, Murino ili G.Rženica,
Novšiće ili u okviru privredne zone ili organizovano skladištenje (za međuopštinsku saradnju u pogledu prerade biomase).
sekundarni nivo - proizvodnja polufinalnih proizvoda (drvene ploče, lamperija, brodski pod i sl.) - područije Bogajića,
Pepići, Martinići, Murino i G. Rženica, Velika.
Industrija
Aktiviranje postojećih i planiranih površina sa tom namjenom u skladu sa potrebama za postojeće djelatnosti i
poljoprerađivačku, drvoprerađivačku djelatnost, izgradnja fabrike vode.
Formiranje novih privrednih zona
Privredna i poslovna zona duž regionalnog puta prema Albaniji, od granice sa Albanijom do granice Jezera, sa lijeve strane
magistralnog i regionalnog puta ( Lim, Gornje Polimlje), od granice opštine sa Andrijevicom do granice GUP-Plav u okviru koje se
mogu se graditi poslovni i privredni objekti, isključivo čiste djelatnosti, mala i srednja preduzeća (mali pogoni za otkup, objekti za
preradu, naročito voća).Ove zone su pogodne za uspostavljanje biznis zona.
5.PLANIRANO RJEŠENJE ORGANIZACIJE, UREĐENJA I KORIŠĆENJA PROSTORA
5.1.Prostorni koncept (organizacija)
Opština Plav posjeduje brojne karakteristike koje predstavljaju dobar osnov i potencijal koji je planskim mjerama moguće
pravilno iskoristiti i aktivirati. Tu se svakako ističe širok spektar prirodnih vrijednosti i jedinstvenosti i kulturno-istorijsko nasljeđe.
S tim u vezi, nameće se mogućnost njihovog aktiviranja kroz strateška opredjeljenja adekvatnog razvoja turizma, poljoprivrede
i energetike, kojima bi mogao da se preusmjeri dosadašnji trend opadanja broja stanovnika Opštine i prevaziđu pragovi u
razvoju.
Osnovna koncepcija namjene površina, uređivanja, izgradnje i korišćenja prostora korišćenje i zaštita prirodnih resursa
Osnovni koncept namjene prostora je racionalno korišćenje zemljišta u skladu sa njegovim prirodnim pogodnostima, međusobni
usklađeni raspored površina pogodnih za razvoj stočarstva, voćarstva i ratarstva, šumarstva, izgradnje naselja i turističkih
kapaciteta i turističke infrastrukture, proizvodnih objekata (uključujući i energetske), infrastrukturnih i komunalnih sistema i objekata.
Prostor Opštine se razvija u skladu sa principima održivog razvoja, što podrazumijeva organizovanu plansku upotrebu –
korišćenje, uređenje i zaštitu u skladu sa prirodnim i stvorenim potencijalima i ograničenjima.
5.2.Namjena površina
Uporedo sa tekstom pratiti Grafički prilog 3 - Namjena površina.
102
Planirano korišćenje prostora dato je na grafičkom prilogu kroz opšte namjene na nivou PUP-a, u skladu sa Pravilnikom.
OPŠTA NAMJENA POVRŠINA :
Površine naselja N
U okviru administartivnih granica naselja (područje naselja), definisana su građevinska područja.
Građevinska područja obuhvataju građevinsko zemljište i negrađevinsko zemljište.
Poljoprivredne površine P
Obuhvataju obradivo zemljište, drugo poljoprivredno zemljište i rasadnike (ratarstvo u dolinama, voćarstvo do visine 1000m,
stočarstvo - livade i OP na višim kotama preko 1000 m).
Poljoprivredne površine se nalaze u područjima svih naselja, građevinskim područjima naselja i izvan njih, pa čak i u gradskom
području u zahvatu GUP-a , pa su u skladu sa njihovim položajem dati i uslovi za izgradnju objekata na njima.
Šumske površine Š
Obuhvataju privredne šume, zaštitne šume i šume sa posebnom namjenom.
Na ovim površinama mogu se graditi objekti koji su u funkciji gazdovanja šumama, tj.djelatnosti čijom se realizacijom obezbjeđuje
održavanje i unapređenje postojećeg šumskog fonda (uzgoj, zaštita, uređivanje i korišćenje šuma, izgradnja i održavanje šumskih
saobraćajnica) i unapređivanje svih ostalih funkcija šuma. Moguće je graditi i planinarske i lovačke domove – kuće.
Privredne šume su šume koje prvenstveno služe za trajnu proizvodnju drveta i drugih šumskih proizvoda.
Zaštitne šume su šume koje prvenstveno služe za zaštitu privrednih i drugih objekata, zemljišta, naselja, izvorišta, vodotoka i dr.
Šume posebne namjene su šume koje predstavljaju naročite prirodne vrijednosti i prvenstveno su namijenjene za naučna
istraživanja i nastavu, oporavak, odmor i rekreaciju i dr.
Promjena namjene šuma, odnosno šumskog zemljišta u građevinsko ili drugo zemljište, krčenjem, može se izvršiti samo planom
razvoja šuma u skladu sa zakonom.
Pošumljavanje goleti, bujičnih područja i melioracija degradiranih i devastiranih šuma su cilj i obavezna osnova svih planskih akata i
mjera kojima se uređuje gazdovanje, unapređivanje i zaštita šuma.
Šumske saobraćajnice su: šumski putevi, mostovi, žičare, vlake i drugi slični objekti koji su u funkciji gazdovanja šumama.
Zabranjena je izgradnja objekata i izvođenje drugih radova u šumi, koji nijesu u funkciji gazdovanja šumama.
Izuzetno, izgradnja privremenih objekata i izvođenje drugih radova u šumi može se vršiti samo na osnovu odobrenja nadležnog
organa lokalne samouprave i uz saglasnost ministarstva nadležnog za poslove šumarstva, uz naknadu , u skladu sa Zakonom.
Vodne površine V
Obuhvataju površine voda i površine vodnog dobra sa kategorijom vodnog objekta (I CG, II lokalni i III kategorija koja nije od javnog
interesa).
Ostale prirodne površine OP
Obuhvataju goleti, sipare, kamenjare, strme stjenovite padine, stjenovite obale, pješčane i šljunčane plaže i druge slične neplodne
površine.
Površine tehničke infrastrukture TIS, TOI, TSO
Obuhvataju površine i koridore saobraćajne i ostale infrastrukture, površine za obradu, sanaciju, skladištenje otpada.
Površine za posebne namjene i specijalne režime korišćenja MS, KP, ZP
Obuhvataju površine od interesa za odbranu, ležišta mineralnih sirovina i površine eksploatacionih polja, koncesiona područja,
eksteritorijalne površine, zaštićena područja.
U okviru površina naselja N, Generalna urbanistička rešenja Plava, Gusinja i Murina obuhvataju površinu od 1193 ha, a ostala
naselja 867 ha.
U okviru površina za posebne namjene – zaštićena područja, NP Prokletije, kao već zaštićeno područje, obuhvata površinu od 16
638 ha.
103
Bilans površina PUP Plav
Naselja
ha
2 258
Šume
26 832
Poljoprovredno
zemljište *
Ostale površine
Obradivo zemljište i
voćnjaci ,livade pašnjaci,
Parkovi, Šiblje, Žbunje, Močvare,
Trska, Goleti...
18 742
857
UKUPNO
48 689,32
*
Poljoprivredno zemljište
Obradivo zemljište
Voćnjaci
Livade i pašnjaci
Ukupno
ha
1 366
411
16 965
18 742
Poređenjem bilansa površina, može se uočiti razlika između površina naselja i poljoprivrednog zemljišta. Treba napomenuti da u
prethodnim planskim dokumentima nisu bila definisana građevinska područja naselja, kao ni u postojećem stanju (podloge GIS), te
da je kao jedna od osnovnih namjena u PUP-u – namjena “naselja”.
Koncesiona područja
Predmeti koncesija u oblasti voda
Koncesije na javnom vodnom dobru, definisane su Zakonom o vodama („Službeni list RCG“, br.27/07), a što je u skladu sa
Zakonom o koncesijama, kojim je uređen način i postupak dobijanja koncesije za korišćenje prirodnih bogatstava.
Predmet koncesija u oblasti voda čine vode koje imaju posebnu upotrebu, potencijale i ograničenja i mogu biti:
korišćenje vode za potrebe javnog vodosnabdijevanja naselja većih od 200 stanovnika;
korišćenje vode za proizvodnju napitaka;
flaširanje, odnosno pakovanje vode, tankovanje plovnih objekata i dovođenje ili dopremanje vode u komercijalne svrhe;
korišćenje vode za tehnološke i slične potrebe pravnih lica u količini većoj od 86m³/dan;
crpljenje podzemnih voda u količini većoj od 86 m³/dan;
zahvatanje voda za navodnjavanje poljoprivrednog zemljišta u količini većoj od 175 m³/dan;
uzgoj ribe, školjki i rakova u privredne i druge srvhe i
eksploatacija rječnih nanosa (šljunak i pijesak), ako je procijenjena količina nanosa na ležištu veća od 100m³.
Pored toga, koncesije se daju radi obezbjeđenja odgovarajućeg javnog interesa, unaprjeđenja vodnih sistema, obezbjeđenja
održivog korišćenja voda zasnovanog na dugoročnoj zaštiti raspoloživih vodnih resursa, veće zaposlenosti, kao i racionalnog,
ekonomičnog, pravilnog i efikasnog korišćenja prirodnih bogatstava, tehničko-tehnološkog unaprjeđenja i očuvanja životne sredine.
Dosadašnja iskorišćenost vodnih resursa i realna mogućnost njihovog daljeg i optimalnijeg korišćenja nameću potrebu za njihovim
daljim istraživanjima, izgradnjom, eksploatacijom i korišćenjem u skladu sa savremenim dostignućima nauke, tehnike i tehnologije i
racionalnim upravljanjem prema međunarodnim standardima.
U tom cilju je neophodno, da se primjenom zakonskih i drugih propisa pristupi sprovođenju procedure za davanje koncesija pod
jednakim, transparentnim uslovima, uz nadoknadu koja mora biti adekvatna valorizaciji prirodnog bogatstva, kako bi se na
optimalan način koristili vodni resursi. Međutim, mora se voditi računa da se korišćenje prirodnih resursa odvija na održiv način.
Korišćenje hidroenergije za male hidroelektrane (mHe)
Izgradnja i rad malih hidroelektrana je od opšteg interesa i može biti data na koncesiju.
Male hidroelektrane učestvuju i u izravnjavanju prirodnih neregulisanih voda i spriječavanju i smanjenju erozije.
Svojim postojanjem i proizvodnjom pomažu i razvoj male privrede (kamenolomi, strugare, mlinovi), stočarstva i ribogojstva.
Adaptacija starih postojećih mlinova i napuštenih lokacija za potrebe malih hidroelektrana, zahvaljujući postojanju dijela potrebnih
građevinskih objekata, značajno redukuje cijenu instalisanog kW.
Izvođenje malih hidroelektrana u neposrednoj blizini potrošača čini evidetno niže troškove proizvodnje jediničnog kWh električne
energije nego što bi to bilo kod velikih hidroelektrana, gdje postoje i troškovi izgradnje dalekovoda, kao i gubici energije pri
transportu.
Prednost malih hidroelektrana, u poređenju sa velikim, leži i u jednostavnom izvođenju i korišćenju, niskim troškovima održavanja,
nepostojanju potrebe za stalnim osobljem na objektu, kao i mogućnosti funkcionisanja kako u državnom, tako i u privatnom sektoru.
104
Velika udaljenost objekta od mreže predstavlja veliko finansijsko opterećenje za malu hidroelektranu, što može dovesti u pitanje
isplativost ulaganja u projekat. Medjutim, primjenom višenamjenskog pristupa, izgradnjom objekata različite namjene na istoj
lokaciji, ostvaruje se i energetska potrošnja, a time i mogućnost plasiranja proizvedene elektricne energije.
Ako je predviđeno da se neki objekat izgradi u neposrednoj blizini lokacije pogodne za izgradnju mHE, ona svojom mogućnošću
snabdijevanja električnom energijom, može postati presudan činilac koji omogućava realizaciju izgradnje tog objekta.
Zato, kombinovanom izgradnjom male hidroelektrane i objekata potrošnje različitih namjena, otvara se i mogućnost realizacije
rezervnog napajanja sa strane distribucione mreže, a izgradnja dalekovoda postaje finansijski isplativa, jer se radi o više
zainteresovanih korisnika. Ovakva kombinovana zajednička ulaganja omogućuju malim hidroelektranama da budu tretirane kao
pokretači razvoja u slabo naseljenim i nerazvijenim planinskim i brdskim područjima.
Ipak razvoj u nekim područjima možda i nije poželjan, jer su gornji djelovi vodotoka u većini slučajeva netaknuti djelovi prirode, a
današnje tendencije su da se upravo takva područja zaštite od ljudskog djelovanja. pa mu je potrebno pristupiti s velikom pažnjom i
sa uvažavanjem svih uslova i ograničenja.
Osnovne karakteristike malih hidroelektrana
Mali vodotoci, kao obnovljivi izvori energije spadaju u lokalne energente. To su oni izvori, procesi i tokovi energije, koji su blizu
krajnjem potrošaču i prilagođeni su lokalnim izvorima, okolnostima, mogućnostima i potrebama za energetskim uslugama.
U skladu sa tehničkim konceptom optimalnog energetskog iskorišćenja, mogu se raditi i višenamjenska rješenja koja mogu da
obuhvate:
izgradnju objekata mHE u punom prostornom, ekološkom i estetskom skladu sa okruženjem;
uredjenje prostora u okruženju predmetnog vodotoka;
puteve koji se stavljaju na raspolaganje stanovništvu i posjetiocima;
navodnjavanje i snabdijevanje vodom (stanovništvo i/ili industrija);
druge privredne objekte;
objekte od značaja za razvoj turizma i
sportsko-rekreativne objekte.
MHE se dijele:
a) prema zahvatu na:
- protočne, bez akumulacijskog bazena sa bočnim zahvatom iz glavnog vodotoka,
- akumulacijske, s prirodnim ili umjetnim akumulacijskim bazenom - branom (sa dnevnim, nedeljnim, godišnjim ili višegodišnjim
izravnjavanjem),
b) prema regulisanosti protoka :
- mHE sa protokom koji se može podešavati-regulacija protoka na ulazu u turbinu (ručna ili automatska) sa stalnim protokom,
bilo zbog stvarne prirode opterećenja, ili uništavanjem viška energije,
c) prema povezanosti sa mrežom i načinom rada na:
- izolovane elektrane - samostalni rad,
- elektrane vezane na mrežu - paralelni rad,
- elektrane koji rade pod režimom ±on - off±,
- elektrane u kojima radi jedna, dvije ili više jedinica,
- elektrane koje rade po potrebi, u zavisnosti od potrošnje,
d) prema instalisanoj snazi HE za naše uslove na:
- džepne HE do 20kW,
- mini HE od 20 do 500kW,
- male HE od 0.5 do 10MW.
Svi dijelovi male hidroelektrane mogu se podijeliti u tri osnovne grupe:
građevinski dijelovi koji obuhvataju branu, zahvat, dovodni kanal (derivacijski ili potisni cjevovodi, strojarnice i odvodni
kanali);
hidrotehnički dijelovi koji sadrže rešetke, pjeskolove, predturbinske zatvarače i izlazne dijelove turbine;
elektromašinski dijelovi sa turbinama, generatorom, transformatorom, regulacijskim dijelom, zaštitnim dijelovima i spojem
na elektroenergetski sistem.
105
Slika br.5
Planski preduslovi
Za utvrđivanje preciznijih uslova pod kojima je moguća gradnja mHE, preporučuju se sljedeće aktivnosti:
definisanje potencijalnih lokacija,
načelno definisanje ekološke prihvatljivosti lokacija,
ispitivanje uticaja međunarodnih obaveza za pogranične vodotoke,
detektovanje konflikta s postojećim ili potencijalnim korisnicima istog prostora,
uspostavljanje hidroloških mjerenja na vodotocima,
sprovodjenje osnovne analize isplativosti projekata,
analiza ekoloških ograničenja, ograničenja zaštite prirode i kulturne baštine i ograničenja raspoloživosti vode,
izrada idejnih projekata.
Potencijalne lokacije definisane su na grafičkim prilozima i radi se o riječnim slivovima.
Konkretne lokacije definišu se unutar šireg područja za koje se obavezno radi detaljna planska razrada: Lokalna studija lokacije
LSL ili Detaljni prostorni plan DPP. Lociranje mHE je strogo uslovljeno konfiguracijom terena i vodotoka.
Potencijalne lokacije za mHE su:
nove lokacije na kojima nije predviđena neka druga namjena (eventualno višenamjenska mogućnost korišćenja),
dopuna (dogradnja) postojećih vodoprivrednih i hidroenergetskih objekata malim hidroelektranama: postojeće brane, na
biološkom minimumu, građevine za regulisanje korita i zadržavanje nanosa, retenzija za odbranu od velikih voda i druge
zaštitne građevine, vodovodi, sistemi za navodnjavanje i dr.,
promjena namjene postojećih objekata (vodenice i dr.) u mHE.
Povoljne lokacije za mHE nalaze se u gornjim djelovima vodotoka, jer geomorfološki gledano, vodotoci obično u gornjim djelovima
imaju strmiji pad koji se postepeno smanjuje kako se vodotok približava svom ušću. Naročito su interesantne lokacije na samom
izvoru vodotoka, jer često povoljne geomorfološke karakteristike omogućavaju izvodenje akumulacije na samom izvoru.
Pitanje povoljnih lokacija za mHE u gornjim djelovima vodotoka naročito je osjetljivo sa stanovišta osiguravanja dovoljnih količina
pitke vode. Ipak, instalacija mHE na nekoj lokaciji ne isključuje mogućnost sigurnog korištenja te iste lokacije kao izvora pitke vode.
U odabiru, prednost treba dati lokacijama s postojećim podacima o dugogodišnjim hidrološkim nizovima, lokacijama na kojima već
postoje objekti s tradicijom korišćenja vodnih resursa, kao i njihovo osavremenjivanje, višenamjenskim rješenjima izvodjenja malih
hidroelektrana.
Lokacije koje treba isključiti iz daljih razmatranja su one koje se nalaze u zaštićenim zonama i koridorima kulturne i prirodne
baštine, zaštićenim prirodnim dobrima i izaštićenim koridorima infrastrukture.
Uslovi za gradnju mHE, uredjenje i korišćenje sliva – koncesionog područja:
-
-
Za definisanje uslova optimalnog hidroenergetskog korišćenja voda sliva rijeka – koncesionog područja, dominantni su
prostorna, ekološka i ekonomska ograničenja, odnosno hidrološke, hidrografske, morfološke i geološke karakteristike
sliva, naselja, privredni kapaciteti i saobraćajna infrastruktura, vlasnička struktura zemljišta i mogućnost rješavanja
imovinsko-pravnih odnosa, te ranije stečena prava u pogledu korišćenja voda,
U zavisnosti od konačne veličine malih hidroelektrana i neophodnih struktura za povezivanje ovih lokacija sa
distributivnom mrežom i pristupačnosti puteva, sve odgovarajuće rijeke treba razmotriti kao potencijalne lokacije, izuzev
rijeka koje su zaštićene nacionalnim zakonom ili međunarodnim sporazumima,
106
-
-
-
-
Odgovarajuće lokacije za izgradnju malih hidroelektrana (MHE – kapaciteta ≤10 MW), ukoliko za odredjene slivove nisu
uradjena hidrološka mjerenja i proračuni energetskih efekata, definisaće se detaljnijim prostorno-planskim dokumentima
u skladu sa smjernicama ovog planskog dokumenta,
Objekti i uređaji za korišćenje vodnih snaga moraju se planirati, projektovati i graditi na način koji:
omogućava vraćanje vode istog kvaliteta poslije iskorišćene energije u vodotok ili druge površinske vode;
ne umanjuje postojeći obim i ne sprječava korišćenje vode za vodosnabdijevanje, navodnjavanje i druge namjene, u
skladu sa Zakonom;
ne umanjuje stepen zaštite i ne otežava sprovođenje mjera zaštite od štetnog dejstva voda;
ne pogoršava uslove sanitarne zaštite i ne utiče negativno na ekološki status voda i stanje životne sredine;
Neophodno je da građevinski objekti budu izvedeni na takav način da je u bilo kojem trenutku nemoguće isušivanje korita
vodotoka, odnosno da je u svakom momentu osiguran ekološki prihvatljivi proticaj;
Kako bi zaštita bila što potpunija, neophodno je da se osigura minimalni nivo vodostaja (10% od srednjeg proticaja na
profilu vodozahvata) koji osigurava normalni život flore i faune, a takodje je važno i minimiziranje uticaja na riječni
ekosistem kao i održanje biorazvrsnosti;
Nužno je definisanje nultog stanja životne sredine na lokaciji prije gradnje potencijalne mHE i uspostavljanje sistema
monitoringa za praćenje efekata usljed gradnje i rada pogona mHE;
U slučaju gradnje većeg broja malih hidroelektrana na istom vodotoku, treba ispitati njihov kumulativni uticaj na životnu
sredinu;
Prilikom planiranja i projektovanja, težiti što boljem oblikovanju objekata i uklapanju u okolni prostor, uz davanje prednosti
tehničkim rješenjima koja manje zadiru u pejzaž;
Oblikovanje hidroenergetskih objekata ne smije biti uniformno, nego treba svakom objektu dati notu individualnosti;
Najkvalitetnija arhitektonska rješenja mogu se dobiti na javnom konkursu;
U najosjetljivijem okruženju treba provjeriti mogućnost kabliranja dalekovoda od objekta mHE do trafostanice;
Ukoliko se predvidja adaptacija starih mlinova i vodenica u male hidroelektrane, ona mora da se realizuje u skladu sa
konzervatorskim uslovima nadležnih institucija;
Prilikom svakog zahvata u blizini nekog spomenika kulturne baštine, investitor se uslovljava osiguranjem arheološkog
nadzora nad radovima iskopavanja;
Objekti u sklopu mHE moraju biti projektovani u skladu sa idejnim rješenjem, utvrđenim urbanističko-tehničkim i drugim
uslovima, propisima o tehničkim normativima i standardima te pravilima struke;
Idejno rješenje podrazumijeva osnovno prostorno, funkcionalno, tehničko i energetsko rješenje sa proračunom visine
sredstava potrebnih za građenje male hidroelektrane. Idejno rješenje treba da sadrži sve elemente i pokazatelje koji su
neophodni za dalju razradu tehničke dokumentacije i određivanje uslova kojih se treba pridržavati prilikom izrade ove
dokumentacije i izgradnje a naročito:
Prilikom izrade idejnog i glavnog projetka, odnosno u toku realizacije moraju se uvažiti mjere energetske efikasnosti za
projektovanje objekata mHE. Kriterijume energetske efikasnosti treba uvažiti i prilikom izbora opreme postrojenja, a
kasnije i prilikom korišćenja i održavanja objekata mHE;
Kroz dinamiku izgradnje moguće je ostvariti povoljne efekte ukoliko se svi segmenti projekta malih hidroelektrana
realizuju istovremeno ili sa malim faznim pomakom;
Za one vodotoke i slivove – koncesiona područja bez adekvatnih hidroloških mjerenja i energetskih procjena, predvidjeno
je donošenje detaljnih prostornih planova (u daljem tekstu DPP).
Uticaj mHE na životnu sredinu
Mala hidroenergetska postrojenja predstavljaju važnu komponentu unutar sistema iskorišćavanja i gazdovanja vodnim resursima,
zbog mnogih dobrih strana ovih postrojenja.
Mala hidroelektrana je takvo postrojenje koje se, svojim načinom rada, te oblikom i veličinom konstruktivnih elemenata, maksimalno
mora uklopiti u okolinu i podrediti ostalim infrastrukturnim objektima i korisnicima prostora i voda, što ukazuje na na njen mali uticaj
na životnu sredinu.
Prednosti malih hidroenergetskih postrojenja su:
svojim radom ne zagađuju vazduh,
sprečavaju opasnost od poplava jer omogućavaju regulaciju vodotoka,
ne „troše“ vodu, već je poslije upotrebe vraćaju nazad u korito (ovaj princip je narušen jedino u situacijama kada su male
hidroelektrane izgradjene daleko od riječnog korita , ili ne vraćaju vodu u isto korito);
mogu se koristiti za vodosnabdijevanje i navodnjavanje,
kako su, najčešće, locirane izvan naseljenih mjesta, nivo buke prisutne u mašinskoj zgradi, ispod je dopuštenih i
preporučenih nivoa,
svojim dizajnom potpuno se mogu uklopiti u pejzaž, tako da su nepovoljni vizuelni efekti svedeni na minimum,
u slučaju da se u sklopu elektrane predviđa akumulacija, ona se može koristiti u vodoprivredne svrhe (ribnjaci) i/ili
sportsko-rekreativne svrhe, a svojom veličinom ne mogu bitno ugroziti geološko-pedološke karakteristike zemljišta na
kom se nalaze, za razliku od velikih hidroenergetskih objekata,
107
-
male hidroelektrane ne utiču na promjenu klimatskih karakteristika područja s obzirom na veličinu vodene akumulacije,
kao što je slučaj kod velikih hidroelektrana,
kod malih hidroelektrana nema rizika od pojave pobuđivanja seizmičnosti (nema uticaja u aksedentu), jer je visina brane
sa svojom akumulacijom mala u odnosu na brane kod velikih hidrocentrala (koje predstavljaju moguću inicijalnu
seizmičku tačku).
Vodotok Komarača nalazi se na području Opštine Plav, čiji se sliv prostire na sjevernom dijelu planinskog masiva Prokletije. Kako
je ta oblast proglašena za Nacionalni park, to se mora posebno obratiti pažnja prilikom izrade Elaborata procjene uticaja na životnu
sredinu izgradnje objekata male hidroelektrane, na navedenom vodotoku.
Izdati Urbanističko- tehnički uslovi:
“Energie Zotter Bau GmbH & Co
KG”
PPCG
“Kroling” doo Danilovgrad
PPCG
PPCG
PPCG
izgradnja mHE “Grlja”
Plav
vodotok Grlja
izgradnja mHE “Jara”
Plav
vodotok Babinopoljska rijeka
izgradnja mHE “Babino Polje”
Plav
vodotok Babinopoljska rijeka
izgradnja mHE “Meteh”
Plav
UTU br. 04-4623/2-10 od
13.01.2011.
UTU br. 04-4633/2-10
od 28.02.2011.
UTU br. 04-4634/2-10
od 28.02.2011.
UTU br.04-2251/1 od
9.10.2012.god.
“KROLING” D.O.O.Danilovgrad
1.urbanističko-tehnički uslovi broj 04-2251/1 od 09.10.2012. godine, za izradu tehničke dokumentacije za izgradnju objekta male
hidroelektrane, mHE „Meteh“, Opština Plav (instalisane snage 4 MW, derivacionog tipa, sa kotom vodozahvata 1064 mnm i kotom
mašinske kućice 935mnm.
Izgradnja mHE „Meteh“ planirana je na vodotoku Komarača, koja obuhvata pregrađivanje vodotoka Komarača, zahvatanje, te
odvođenje zahvaćene vode dovodnim sistemom – derivacionim cjevovodom do mašinske kućice mHE „Meteh“, te potom vraćanje
zahvaćene vode nazad u vodotok – Komarača. Vodotok Komarača je desna pritoka rijeke Lim.
2. urbanističko-tehnički uslovi za projektovanje mHe1 i mHe 2 na vodotoku Murinske rijeke od 22.11.2013.god.Idejnim rješenjem
je predviđena izgradnja mHe 1 sa vodozahvatom na koti 960 mnm i mašinskom kućicom na koti 840 mnm na vodotoku Murinske
rijeke.Idejnim rješenjem je predviđena i izgradnja mHe 2 sa dva vodozahvata, prvi na koti 1224 mnm na vodotoku Dosova rijeke, a
drugi na koti 1224 mnm na vodotoku Nenov potok i mašinskom kućicom na koti 965 mnm na vodotoku Murinske rijeke.
Izdata je građevinska dozvola za mHe „Babino Polje“ broj:UPI 0503-324/3 od 19.07.2013.god.
Izrađen je katastar malih vodotoka za izgradnju mHe, koji sadrži spisak vodotoka na kojima se mogu graditi mHe do 1 MW na
osnovu izdate energetske dozvole.U tom spisku nalaze se Hotska rijeka, Meteška rijeka i Kadrića potok.
Smjernice za izradu detaljne planske dokumentacije LSL ili DPP
Cilj izrade DPP za prostor sliva vodotoka - koncesionog područja je, da se stvore uslovi za izgradnju mHE kroz izradu relevantne
studijske, analitičke i planske dokumentacije, kojom će se integralno sagledati i analizirati svi elementi namjene i organizacije
korišćenja prostora, a u cilju zaštite i podsticanja daljeg ukupnog razvoja područja. Isto tako kroz plan treba utvrditi optimalan
razmještaj aktivnosti, fizičkih struktura i stanovništva na području uticaja budućih MHE, uz uvažavanje ekonomskih, tehničkotehnoloških, prostorno-funkcionalnih kriterijuma i principa održivog razvoja.
Potrebno je dati i smjernice za trajno uređenje ovih prostora, odnosno eventualnu rekultivaciju.
Kroz izradu LSL i DPP se određuju detaljni prostorni uslovi za izgradnju malih hidroelektrana i uredjenje slivova vodotoka –
koncesionih područja. Na grafičkim prilozima su definisane lokacije mHe kao stečene obaveze, odnosno već ugovorene koncesije
za koje je urađena dokumentacija.
Izgradnja malih hidroelektrana, predstavlja razvojnu mogućnost i šansu ovog dijela prostora , preko kojih se ne doprinosi samo
povećanju količine električne energije, nego su kao proizvođači energije bitan element u lokalnoj politici i pokretač privrednog
razvoja kroz više aktivnosti: razni prateći pogoni, mljekare, pilane, prerada drveta, farme, ribnjaci, prerada kamena, flaširanje vode,
turizam, ugostiteljstvo, sport, rekreacija i dr.
Veliki broj napuštenih vodenica bi se mogle, uz malu rekonstrukciju i ulaganja, adaptirati i pretvoriti u male hidroelektrane.
108
Priključak mHE na elektroenergetsku mrežu
Posebnu pažnju treba obratiti na razmatranje i definisanje priključka mHE na elektroenergetsku mrežu, a u skladu sa energetskim
uslovima nadležne elektrodistribucije.
Ovo je naročito bitan aspekt, jer priključak na mrežu može biti znatan dio investicije, a time i presudan pokazatelj mogućnosti
realizacije projekta, s obzirom na kriterijum isplativosti ulaganja.
U slučaju postojanja slabe mreže, na mjestu priključka, neophodni su određeni zahvati, u pogledu pojačavanja postojećeg dijela
mreže radi omogućavanja prihvata energije proizvedene u mHE.
Npr: Prije izrade LSL se može uraditi Idejno rješenje kroz koje će se iskazati i način priključenja, a na osnovu toga definisati zahvat
LSL. (dokument „Pribavljanje uslova za projektovanje objekata priključka male elektrane na distributivnu mrežu”)
Eksploatacija riječnih nanosa (šljunak i pijesak)
(ako je procijenjena količina nanosa na ležištu veća od 100 m3)
U Crnoj Gori se pretežno vrši eksploatacija aluvijalnog šljunka i pijeska iz korita i inundacionih površina gotovo svih većih
crnogorskih vodotoka (Morače, Cijevne, Tare, Lima, Ibra, Gračanice i Grnčara).
Međutim, i pored eksploatacije u praktično svim opštinama na teritoriji Crne Gore, prostorni položaj, mineraloško-petrografski
sastav, granulometrijski sastav i rezerve aluvijalnog šljunka i pijeska do danas nijesu posebno i namjenski ispitivani i istraživani.
Napomena: Za lokacije koje nemaju količinu rječnog materijala (planirana) prema tehničkoj dokumentaciji u m³, utvrđeni su vodni
uslovi za izradu tehničke dokumentacije kojom će se definisati količine koje se mogu eksploatisati i iste će poslužiti za izradu
koncesionog akta. Takođe, ova dokumentacija je neophodna kao pokazatelj, da koncesija obezbjeđuje mogućnost eksploatacije u
svrhu regulacije vodotoka, kao i druge potrebne elemente na osnovu kojih se može sagledati javni interes i ekonomska
opravdanost za predmetne koncesije.
U opštini Plav, predmet koncesije definisan planovima i odlukama je eksploatacija rječnog nanosa – šljunka i pijeska u koritu rijeke
Grnčar, na teritoriji Gusinje, na potezu od Gusinja do državne granice sa Republikom Albanijom ( Koncesioni akt – eksploatacija
riječnih nanosa - šljunak i pijesak, Crna Gora, Uprava za vode, 2010.god.), odnosno lokacije:
-
Naspram imanja Toskić Ruždije, u dužini 500m sa lijeve obale i korita vodotoka, MZ Gusinje - Grnčar I;
Od Albanske granice, u dužini od 1000m, sa lijeve, desne obale i korita vodotoka, MZ Gusinje - Grnčar II;
Uzvodno od mosta u Gusinju 300m do imanja Toskić Ruždije, u dužini od 1000m, sa lijeve i desne obale vodotoka, MZ
Gusinje – Grnčar III.
Detaljna istraživanja riječnih nanosa na predmetnom potezu do sada nijesu vršena, tako da, sem procjena prikazanih u Tehničkoj
dokumentaciji, nema pouzdanih podataka o količinama i kvalitetu ove mineralne sirovine na pojedinim lokalitetima.
Nakon isteka koncesionog perioda, potencijalno korišćenje se mora zasnivati na istraživanjima i provjeri raspoložive količine šljunka
i pijeska.
Lokaliteti su prikazani na sljedećem grafičkom prilogu.
Lokalitet Grnčar I je dužine 500 m. Eksploatacija je moguća iz sa lijeve obale i korita vodotoka.
109
Prema procjeni u Tehničkoj dokumentaciji ukupna količina šljunka i pijeska koja se može eksploatisati sa lokaliteta Grnčar I na
godišnjem nivou iznosi 800 m3.
Lokalitet Grnčar II se nalazi oko 5,5 km uzvodno od Gusinja, u koritu rijeke Grnčar, dužine 1000 m. Eksploatacija je moguća i sa
lijeve i desne obale i iz korita vodotoka.
Prema procjeni u Tehničkoj dokumentaciji ukupna količina šljunka i pijeska koja se može eksploatisati sa lokaliteta Grnčar II na
Lokalitet Grnčar III nalazi se u neposrednoj blizini Gusinja, u koritu rijeke Grnčar, dužine 1000 m, uzvodno od mosta u Gusinu
300m, pa do imanja Toskić Ruždije). Eksploatacija je moguća iz sa lijeve i desne obale vodotoka.
Prema procjeni u Tehničkoj dokumentaciji ukupna količina šljunka i pijeska koja se može eksploatisati sa lokaliteta Grnčar III na
Flaširanje, odnosno pakovanje ili dopremanje vode u komercijalne svrhe
Na značaj davanja koncesija u oblasti flaširanja vode, ukazuju činjenice da se radi o izgradnji objekata čiste tehnologije, što je
izuzetno značajno sa ekološkog aspekta, zatim, da se radi o korišćenju voda kao obnovljivog prirodnog resursa, izvozno
orjentisanim programima, u smislu smanjenja spoljno-trgovinskog deficita, zapošljavanju i ubrzanom razvoju, najčešće manje
razvijenih područja Crne Gore, kao i plaćanju koncesionih naknada za korišćenje voda, čime se na najbolji mogući način valorizuje
ovaj prirodni resurs.
Nakon sprovedene procedure dobijanja koncesije, koncesionar je u obavezi, da sprovede i istražne radove za Glavni projekat
fabrike, u skladu sa utvrđenim vodnim uslovima, a posebno: detaljna geodetska snimanja, dodatna mjerenja izdašnosti izvora,
praćenje kvaliteta vode i njene stabilnosti i druge radove u skladu sa strukom i propisima.
Vjetroelektrane
Neke Studije, kao što je FACTA UNIVERSITATIS (NIˇS )SER.: ELEC. ENERG. vol. 19, April 2006, 47-61Wind Energy Potential in
theWorld and in Serbia and Montenegro( Dušan Mikičićc, Branko Radičević, and Željko Ðurišić) su ukazale na mogućnosti
korištenja energije vjetra na području Čakora, što treba ispitati.
Korišćenje šuma
Davanje šuma na korišćenje šumarskim preduzećima vrši organ državne uprave nadležan za gazdovanje šumama, putem
ugovora, na osnovu konkursa.
Za korišćenje šuma, šumarska preduzeća plaćaju naknadu (koncesiona naknada), pod uslovima i na način utvrđen Ugovorom.
To su izvori energije koji se obnavljaju u cjelosti ili djelimično, posebno energija vodotoka, vjetra, neakumulirana sunčeva energija,
biogorivo, biomasa, biogas, geotermalna, hidrotermalna i aerotermalna energija, energija talasa, plime i oseke, gasa iz deponija,
gasa iz postrojenja za preradu otpadnih voda.
Jedinica lokalne samouprave dužna je da potrebe i način snabdijevanja energijom, kao i mjere za efikasno korišćenje energije,
obnovljivih izvora energije i kogeneracije planira Lokalnim energetskim planom u skladu sa Strategijom razvoja energetike i
programima razvoja i korišćenja obnovljivih izvora energije.
Lokalni energetski plan donosi se na period od 10 godina.
Energetski objekti za proizvodnju energije iz obnovljivih izvora, male hidroelektrane, vjetroelektrane, mogu se graditi samo nakon
izvršenih prethodnih mjerenja i istraživanja potencijala obnovljivih izvora energije.
Proizvodnja energije iz obnovljivih solarnih izvora
Planinska područja Crne Gore idealna su za male samostalne solarne fotonaponske sisteme. Prvi primjeri su samostalni solarni
fotonaponski sistemi koji se koriste za napajanje telekomunikacionih sistema koji su smješteni u planinama. Sistem čine solarni
fotonaponski paneli i baterijski sistem koji omogućava funkcionisanje nocu, kada nema sunčeve svjetlosti. S obzirom da se radi o
udaljenoj lokaciji, ne postoji jeftiniji način da se električna energija dovede do ovih oblasti preko postojećih mreža.
Upotreba električne energije iz solarnih fotonaponskih sistema koji nijesu priključeni na mrežu je ekonomična alternativa električnoj
energiji iz mreže. Na ovaj način ona se primjenjuje za pružanje osnovnih javnih usluga kao što su saobracajna signalizacija,
daljinsko osvjetljenje, znakovi na autoputu i mobilne telekomunikacije. Postojanje ovih servisa poboljšava pristup hitnim službama i
povećava bezbjednost i komfor stanovnika i putnika u udaljenim oblastima.
Aerotermalna energija
je energija koja je u obliku toplote sadržana u vazduhu.
Biomasa
je biorazgradivi dio proizvoda, ostataka i otpada od poljoprivrede (uključujući i biljne i životinjske materije), šumarske i drvne
industrije, kao i biorazgradivi djelovi komunalnog i industrijskog otpada u skladu sa čl.3 Zakona o upravljanju otpadom („Sl.list CG“
br.64/11).
110
Daljinsko grijanje ili daljinsko hlađenje
je distribucija toplotne energije u obliku pare, tople vode ili rashladnog fluida iz centralnog izvora, kroz sistem za više zgrada ili
postrojenja, u svrhu grijanja ili hlađenja prostora ili procesa.
Električna energija
iz obnovljivih izvora je energija proizvedena u postrojenjima koja koriste samo obnovljive izvore energije; dio električne energije
koju iz obnovljivih izvora energije proizvedu elektrane sa kombinovanim ciklusom, koje u svom procesu koriste i neobnovljive izvore
energije (npr. spaljivanje biomase u elektranama na ugalj) i obnovljiva električna energija koja se koristi za akumulaciju energije,
bez električne energije koja je dobijena iz te akumulacije.
Geotermalna energija
je energija koja se u obliku toplote nalazi ispod čvrste površine zemlje.
Hidrotermalna energija
je energija koja se u obliku toplote nalazi u površinskoj vodi.
U Informaciji o realizaciji projekata iz oblasti obnovljivih izvora energije (decembar 2012.god.) iskazani su određeni problemi i
podaci o dosadašnjim aktivnostima.Kao ključni problem, pokazao se problem priključenja mHe na elektroenergetsku mrežu zbog
velike udaljenosti lokacija, što je čak dovelo u pitanje i realizaciju nekih od investicija.Sljedeći problem je bila nedostajućea planska
dokumentacija za izdavanje građevinske dozvole.
Ovim planskim dokumentom se stvaraju planski uslovi za rješavanje problema.
Za sva područja koja mogu biti predmet koncesije u skladu sa Zakonima za pojedine oblasti, mogu se definisati
koncesiona područja na osnovu prethodnih istraživanja i za one lokacije, koje nisu definisane ovim Planom, a nisu u
konfliktu sa drugim namjenama i zaštićenim područjima, zonama i koridorima.
5.3.1.Stambena izgradnja
Na grafičkim prilozima br.3 - Namjena površina i br.5 - Režim uređenja, definisana su građevinska područja naselja (Uprava za
nekretnine CG nema podataka o granicama naselja), u okviru kojih se nalaze građevinska i negrađevinska zemljišta. Izgradnja
objekata i sadržaja se usmjerava i koncentriše u građevinska područja naselja.
Izvan građevinskih područja je poljoprivredno i šumsko zemljište, na kojem u principu ne treba da se gradi. Izuzetno, na
poljoprivrednom zemljištu, u cilju bavljenja tom djelatnošću, dozvoljena je izgradnja objekata (pod određenim uslovima, a prema
Zakonu o poljoprivrednom zemljištu).
Građevinska zemljišta naselja se uglavnom ne šire u odnosu na postojeća – nešto više se šire u sekundarnim centrima Gusinje,
Murino, kao i u Vusanju.
U 2011.god. u opštini Plav je bilo 3737 domaćinstava, a 5440 stanova, što ukazuje činjenicu da se na nivou Opštine mora
preispitati stambena politika.
Nacionalna stambena strategija Crne Gore 2011-2020, definisala je prioritetne obasti za definisanje mjera i akcija:
stvaranje preduslova za unapređenje stambenog tržišta;
poboljšanje-održavanje postojećeg stambenog fonda;
regulisanje pitanja neformalnih naselja;
poboljšanje uslova stanovanja posebnih socijalnih grupa;
poboljšanje infrastrukture i potrošnje energije u stanovanju;
formulisanje strateškog okvira
Planira se rast urbanog područja, odnosno izgradnja na prostorima za koja se radi generalno urbanističko rješenje, a to su :Plav
(područje GUP-a sa širim zahvatom koji je ranije imao samo smjernice, a ne detaljnu razradu), Gusinje i Murino.
U području Plava nova izgradnja se planira u Prnjavoru, Rudom Polju, Brezojevici i dijelu ispod Završa (sjeverne padine).Nije
planirana stambena izgradnja u pojasu oko Jezera, u cilju njegove zaštite i razvoja turizma.Prošireno je područje za gradnju u
Gusinju, Murinu i Vusanju (izrada DUP-a).
U cilju disperznog i ravnomjernijeg razvoja naselja u odnosu na urbana područja, planira se razvoj sela na način što se povezuju
putevima, sadržajima i funkcijama.
Širenje građevinskog zemljišta u naseljima je minimalno, samo tamo gdje je neophodno zbog izgradnje stambenih i privrednih
objekata, u svrhu bavljenja djelatnošću u skladu sa namjenom prostora.
Unapređenje uslova života u naseljima, osim putne infrastrukture i neophodnih sadržaja, čini i obezbjeđenje vode za piće
izgradnjom vodovoda, izgradnja kanalizacije tamo gdje ima uslova, prečišćavanje otpadnih voda, tretman otpada.
Potenciran je razvoj Vusanja i Velike u kojima je sada najveći odliv stanovnika.
111
U okviru ruralnih naselja mogu se graditi stambeni objekti, privredni objekti i smještajni turistički kapaciteti. Prednost je na
kvalitativnoj dogradnji, zaokruživnju, obnovi, revitalizaciji postojećih, posebno degradiranih površina.
Bez obzira na važeće planove koji su osnov uređenja prostora Opštine, formirala su se i djelimično degradirana područja kao što je
dolina Grebaja gdje je određen broj bespravno izgrađenih objekata, koji su taj prostor učinili konfliktnom zonom u odnosu na NP
Prokletije.
Lokalitet Grebaja predstavlja neprocjenjivi prostor za multidisciplinarna istraživanja i osnovu za privređivanje.Neophodno je spriječiti
divlju i nekontrolisanu gradnju koja bi narušila osnovni prirodni izgled i ljepotu predjela. Isto tako je neophodno u PPPN NP, tretirati
i druge prirodne i turistički atraktivne prostore: dolinu Ropojana, Oko Skakavice, Vodopad Grlja, planinska jezera i dr.
Za naselje Vusanje razvojna šansa je put preko Albanije i blizina NP Prokletije, planirana je popuna centralnim funkcijama i izrada
Detaljnog urbanističkog plana za centralni dio, što bi doprinjelo vraćanju stanovnika ( zbog najvećeg broja iseljenih ) i razvoju
turizma.Specifičnost ovog prostora, između ostalog je i vodopad Grlje, gdje nije planirana izgradnja stambenih, turističkih ,
privrednih objekata u prečniku od 100m, odnosno gdje je u skladu sa Zakonom o vodama neophodno odrediti zaštitne zone.Nakon
određivanja zaštitnih zona (Projekat i Odluka) poštovaće se ti uslovi.
Veliki broj speleoloških objekata zahtijeva izradu katastra kako bi se valorizovali i promovisali u turističke svrhe.
Pored Vusanja, specifično je naselje Hoti, kao kontaktno naselje sa NP Prokletije, te ga je neophodno popuniti sadržajima koji
mogu da nose funkciju turizma, sporta i rekreacije.
Osnovni koncept planskog rješenja mreže naselja oslanja se na više gravitacionih zona.
Izvršena je dalja klasifikacija na : Opštinski centar (urbana naselja), sekundarne centre i ostala (ruralna ) naselja.U okviru ostalih
naselja, kroz planirane sadržaje su izdvojena još neka naselja u skladu sa njihovim položajem u odnosu na značajne razvojne
lokalitete.
Ostala naselja pripadaju grupi primarnih seoskih (ruralnih) naselja koja gravitiraju opštinskom i sekundarnim centrima i sva su male
gustine naseljenosti (ispod 50 stanovnika /ha).
Gravitacione zone
Naselja gravitiraju ka Plavu, kao opštinskom centru i Gusinju i Murinu kao sekundarnim centrima, odnosno onim naseljima u kojima
zadovoljavaju najveći broj funkcija.
U toku planskog perioda, određena naselja mogu mijenjati rang u hijerarhiji, u zavisnosti od demografskoh kretanja i aktivnosti u
toku planskog perioda.
Mjesne zajednice (sedam MZ) imaju svoje centre, koje u funkcionalnom smislu treba ojačati sadržajima kao što su: univerzalna
sala, objekti zdravstva, prodavnica, objekti sporta i rekreacije.
Ostala naselja koja gravitiraju, moraju se dobro saobraćajno povezati sa centrima, kako ne bi bilo potrebe za izgradnjom većih
društvenih ili privrednih objekata u svim naseljima. Bilo bi poželjno da u tim naseljima bude neka univerzalna sala, prodavnica (sa
otkupnom stanicom) ili ugostiteljski objekat iz Programa razvoja objekata privrede i neprivrede.
Među “ostalim” naseljima jačaju funkcije nekih kao što su: Martinovići, Đurička rijeka, Meteh (blizina Plava, izgradnja turističkog
centra u Babinom polju).
5.3.2.Prostorni razvoj i razmještaj obrazovnih, zdravstvenih, kulturnih djelatnosti
S obzirom na demografske projekcije koje su u prethodnom planskom periodu bile mnogo ambicioznije, a nisu se realizovale,
objekti ove namjene se uglavnom rekonstruišu i saniraju u cilju unapređenja uslova za djelatnosti koje se u njima obavljaju:
Sanacija i rekonstrukcija krovne konstrukcije sa pokrivačem JUSMŠ ”Bećo Bašić” Plav,
Unapređenje uslova za sportsko-rekreative aktivnosti i fizičku kulturu,
Izgradnja sportske sale u Gusinju,
Unapređenje javnih površina, očuvanje i zaštita spomenika kulture,
Uređenje javnih površina (trg, parkovi i dr.) i zaštita kulturnoistorijskih spomenika.
Javne ustanove i usluge
U urbanom dijelu, opštinskom centru Plav, već su formirani društveni servisi šireg značaja:
ustanove za predškolsko obrazovanje,
ustanove za osnovno obrazovanje,
srednjoškolske ustanove,
ustanove za akademsko obrazovanje – izgradnja fakulteta za turizam (inicijativa),
opšte bolnice.
U slučaju pozitivne demografske strukture lokalnog stanovništva, grade se novi objekti prema Programima Opštine u okviru
namjena koje su definisane za tu vrstu objekata.
112
Centralne djelatnosti
Sekundarni centri i određen broj naselja koji svojim položajem (npr.blizina zaštićenim područjima, Nacionalnom parku, turističkim
motivima) se popunjavaju nedostajućim centralnim funkcijama.
Sva naselja moraju imati: objekte kulture i fizičke kulture, socijalne i dečje zaštite, dostupnost društvenih servisa svim područjima,
nove objekte za predškolsko vaspitanje u skladu sa potrebama, pristupačne sadržaje svim korisnicima socijalne zaštite čiji se
objekti nalaze u gradskom području.
U svim naseljima se mora :
omogućiti ostvarivanje prava osobama sa invaliditetom predviđenih međunarodnim standardima, kroz poboljšanje izuzetno
teškog socio-ekonomskog statusa, izmjene i dopune pravne regulative i potpuno integrisanje u društvene tokove (omogućiti
pristupačnost svim sadržajima i objektima u prostoru),
razvijati kulturni život u gradskom području ali i u lokalnim centrima kojima gravitiraju naselja, izgradnja domova kulture,
proširiti sportske kapacitete kroz izgradnju bazena i sportskog centra u gradskom području i sportskih terena u ostalim
naseljima,
razvijati, usmjeravati i proširiti centralne funkcije na kontaktna područja, u gradskom području i u lokalnim centrima kojima
gravitiraju naselja,
popunjavati nedostajućim sadržajima,
u centrima seoskih naselja razvijati aktivnosti i graditi objekte za potrebe društvenog života, snabdijevanja i usluga (Dom MZ,
Dom kulture, škole, samoposluge, apoteka, otkup poljoprivrednih proizvoda i stoke, snabdijevanje poljoprivrednih proizvođača
vještačkim đubrivom, stočnom hranom, kao i servis mehanizacije),
poboljšati saobraćajne veze radi boljeg povezivanja naselja u zajednice čiji će centri biti opremljeni osnovnim objektima
školstva, zdravstva, kulture i fizičke kulture.
5.3.3.Prostorni razvoj i razmještaj privrednih djelatnosti
Razvoj i unapređenje privrednih djelatnosti je uslov za unapređenje poslovnog ambijenta i razvoj preduzetništva.
U tom cilju se radi i ova planska dokumentacija, PUP opštine Plav sa strateškom procjenom, PPPN (Prostorni plan posebne
namjene NP Prokletije, a na osnovu smjernica ovih planova, kao planova višeg reda rade se i detaljni planski dokumenti.
Osim definisanja površina na kojima se mogu odvijati određene djelatnosti, potreban je niz drugih mjera kao što je izrada Plana
stimulativnih mjera za investitore, izrada web portala opštine Plav, izrada Priručnika investicionih mogućnosti u opštini Plav i sl.
Turizam
Savremeni turizam je u neprestanoj evoluciji, a dinamika turizma ide u pravcu ponude novih destinacija, novih aranžmana, novih
oblika putovanja, što zahtijeva nove resurse i nove strategije kako bi se postigla i održala konkurentnost destinacije/Opštine.
Glavni podsticaj globalnom razvoju turizma su njegovi multiplikativni efekti, direktni i indirektni, a prvenstveno povećanje turističkog
prometa, potrošnje i zaposlenosti.Treba istaći da postoji i određena reakcija na navedene globalne procese u pravcu porasta
lokalizacije tj. težnje ka očuvanju i valorizaciji vlastitog identiteta i nasljeđa u regionalnim/lokalnim okvirima.
Turizam je i vrlo kompleksna industrija, imajući u vidu da ne proizvodi i ne plasira na tržište homogeni proizvod ili uslugu poput
drugih industrija, što ističe važnost umreženosti interesnih grupa unutar destinacije/Opštine, ali i praćenje međunarodnih trendova u
turizmu. Razvoj turizma ima veliki uticaj na srodne djelatnosti, naročito u oblasti saobraćaja, trgovine, građevinarstva, poljoprivrede
i drugih oblasti koje učestvuju u kreiranju turističkog proizvoda ili pružaju usluge povezane sa putovanjima
Lokalni razvoj podrazumijeva stvaranje bogatstva i dobrobiti za stanovnike lokalne zajednice, a time i za unapređenje kvaliteta
života kroz povećanje zaposlenosti, realnih zarada, vrijednosti lične imovine, obima i kvaliteta usluga lokalnih vlasti i javnih
institucija. Da bi se ostvarila ova vizija razvoja, Opština treba da unaprijedi postojeće i implementira nove vidove turizma, na bazi
međuregionalne razmjene znanja, iskustava i tehnologija, sa razvojnom strategijom baziranom na transformciji iz masovnog u
održiv model turizma.
Prioriteti razvoja opštine Plav odnose se na izgradnju saobraćajne infrastrukture i bolju saobraćajnu povezanost sa okruženjem,
poljoprivredu orijentisana na ratarsku, stočarsku proizvodnju i proizvodnju voća; turizam usmjeren na dvije sezone i valorizaciju
crnogorskih Prokletija i Plavskog jezera, industriju prerade drveta, prehrambenu industriju, flaširanje vode i korišćenje
hidroenergetskog potencijala za izgradnju malih hidroelektrana.
U mnogim evropskim državama lokalno stanovništvo sve više prihvata turizam kao jednu od strategija održivog razvoja lokalne
zajednice. Stoga opština Plav treba da usmjeri napore ka razvoju konkurentnog i održivog turističkog sektora koji se zasniva na
turističkoj valorizaciji jedinstvenih prirodnih i kulturnih resursa, tradicionalnoj gostoljubivosti lokalnog stanovništva i očuvanoj
životnoj sredini, u kom turizam predstavlja bazu lokalne zajednice kad je riječ o generisanju prihoda, zaposlenja i doprinosu drugim
granama ekonomije, na bazi principa održivog razvoja.
113
Turističke zone i perspektiva razvoja turizma u Opštini
Primjenom opštih i posebnih kriterijuma, na ovom području su izdvojene zone dominantnih turističkih sadržaja. To su primarne i
sekundarne zone, vikend zone i zone tranzitnog i gradskog turizma. Prema dostupnoj literaturi, većina izvora4 je saglasna o
sljedećim turističkim zonama u okviru opštine Plav:
Primarne turističke zone
Ove zone zahvataju prostore sa najbrojnijim i najvrijednijim razvojnim potencijalima, a karakterišu ih najveća gustina i atraktivnost
turističkih motiva, ekološka stabilnost, autentičnost i raznovrsnost ekosistema u kontaktnoj zoni nacionalnog parka “Crnogorske
Prokletije”5.
-
-
-
Zona Plavsko jezero - Kofiljača zahvata prostor koji okružuje gradsko naselje Plav, gdje Plavsko jezero, sa izvorištem Lima,
predstavlja prvorazrednu prirodnu i ekološku vrijednost i najkompleksniji turistički motiv Prokletija, pogodan za skijaške terene
(lokalitet Paljevi), gdje su pretežno zastupljeni travnati tereni sa povoljnim nagibima i pogodnim sniježnim uslovima. Zona je
dobro povezana putnom infrastrukturom uz dolinu Đuričke rijeke, odnosno Jasenice i Hotske rijeke.
Zona područja Gusinja - Zahvata južni i jugoistočni obod plavsko-gusinjske kotline, koji u graničnom prostoru prema Albaniji
završava grupom najviših crnogorskih vrhova. Istočno od Gusinja uzdiže se vegetacijom bogata planina Bor (2.106 m) sa
izvanrednim skijaškim terenima. Dugoročni razvoj turizma na prostoru ove zone može integralno valorizovati prirodu ledničkih
valova Vusanja i Grebaje, predjela Bjeliča, Karanfila, Popadije i Volušnice. Veoma je specifičan, rijedak i atraktivan i tok rijeke
Grlje (Skakavice), koji u svom proboju kroz kanjonski usjek Vusanja pravi pet vodopada, od kojih najviši ima visinu od 25 m.
Zona Babino polje - Bogićevica je tipičan visokoplaninski prostor koji zauzima centralnu poziciju u okviru crnogorskih
Prokletija. Nalazi se u istočnom dijelu opštine Plav i čini granično područje sa susjednom Albanijom i planinskim obodom
Kosova. U ovoj zoni formirano je nekoliko prostranih visokoplaninskih lanaca alpskog izgleda i karakteristika na sjeveroistoku,
na koje se u obliku potkovice nadovezuju vrhovi Bogićevice na jugu i jugoistoku, dok se u centralnom i zapadnom dijelu nalazi
visokoplaninski masiv Krš Bogićevica (2.374 m) i Hridsko jezero, smješteno u prostranom cirku na padinama pomenute
planine, na nadmorskoj visini od 1.970 m. Prirodni uslovi ove zone omogućavaju izgradnju visinskog zimsko-sportskog centra.
Prema studiji Analiza mogućnosti razvoja zimskog turizma u Jugoslaviji, OECD Ženeva (1968), Prokletije posjeduju ukupnu
denivelaciju staza za skijanje u dužini od 105.950 m. Od ukupnog zbira denivelacija smučarskih staza, na plavski dio Prokletija
otpada 46.525 m.6
- Zona Murino - Velika – Čakor - zahvata prostor uz regionalni put Murino-Čakor-Peć, od sela Gornja Ržanica na zapadu do
Bjeluhe na istoku i od Planinice (2.077 m) na sjeveru do Djevojačkog krša (2.040 m) i Šabove glave (1.908 m) na jugu i veoma
je značajna za turističku valorizaciju NP “Prokletije”, koji se nalazi u neposrednoj blizini. Polazeći od prirodnih, saobraćajnih i
ekoloških uslova dominantni vidovi turizma koje treba razvijati su: sportsko-rekreativni, izletničko-rekreativni i tranzitni. Prema
Studiji OECD, skijaški tereni Čakora i Velike raspolažu sa 3.840 m denivelacija potencijalnih skijaških staza.7
Sekundarne turističke zone
Ove zone karakteriše uži sadržaj i manja raznolikost turističkih potencijala, pa samim tim i niži stepen njihove turističke
atraktivnosti, u odnosu na primarne zone.
-
Zona planine Visitor - ova zona posjeduje brojne prirodne, ekološke i pejzažno-ambijentalne vrijednosti i izvrsne uslove
za razvoj planinarstva, alpinizma, lovnog, eko-turizma i izletničkog turizma. Specifičnost Visitorskog jezera predstavlja
ploveće ostrvo (sada poluostrvo) koje je formirano na njegovoj površini. Ova zona se nalazi u okviru rezervata prirode,
tako da prilikom valorizacije ovog prostora treba strogo voditi računa o daljim aktivnostima. Prema Studiji OECD, Visitor
predstavlja izdvojeno skijaško područje, s ukupnim brojem denivelacija skijaških staza od 1.190 m. Međutim, u studiji
Skijališta Crne Gore kao faktor turističkog razvoja konstatiovano je da su skijaški potencijali Visitora znatno veći od onih
koji su prikazanih u Studiji OECD. Na Visitoru trasirano 7 potencijalnih skijaških staza, ukupne dužine oko 19 km i
kapaciteta 5.413 skijaša na sat. Staze se spuštaju s vrhova Plane (2.211 m) i somina (2.138 m) u pravcu Visitorskog
jezara, mramorje i Velike grope.
Zone vikend, gradskog i tranzitnog turizma
4
Leković, M. Slobodan: Plavsko-gusinjski region turizam i razvoj, Plav 2005;
Radović, Miljan i Marić, Rajko: Crnogorske Prokletije - priroda-ljudi-turizam-razvoj, Podgorica 2002;
6 Studija - Analiza mogućnosti razvoja zimskog turizma u Jugoslaviji , OECD Ženeva, 1968.
7 Nikčević R: Skijališta Crne Gore kao faktor razvoja, Nikšić, Unireks, 1993.
5
114
Ove zone su očekivane prateće pojave razvoja primarnih i sekundarnih zona opštine. Naime, predviđanja su da bi se sa izgradnjom
novih saobraćajnica i povećanjem obima turističke ponude, razvio i određen broj vikend naselja. Paralelno, u gradskoj zoni treba
planirati za kongresni, poslovni, kulturni i druge srodne oblike turizma. Shodno ekološkim mogućnostima treba predvidjeti i lokacije
za potencijalne auto-kampove i druge uslužne punktove neophodne turistima u tranzitu.
Zone vikend turizma ne podrazumijevaju izgradnju privremenih objekata koji se oblikovno ne uklapaju u okruženje, nego izgradnju
objekata u skladu sa smjernicama za seoski turizam i ostale smještajne objekte za ovu namjenu – “eco lodge” i objekte “divlja
ljepota”..
Pri daljem planiranju turističkih aktivnosti, prije svega skijaških terena i sportskog centra, treba uzeti u obzir moguće uticaje na
životnu sredinu i planirati shodno statusu NP Prokletije i rezervatu prirode Hridsko jezero.
Treba istaći i značaj prekogranične saradanje za dalji razvoj turizma. Već je izvedeno nekoliko projekata saradnje sa Albanijom,
Kosovom i Srbijom kako bi se razvile prekogranične planinske staze i povezivanje nacionalnih parkova.
Na grafičkom prilogu Režim uređenja date su orijentacione zone za turizam, sport i rekreaciju koje treba preispitati kroz Detaljne
studije predjela .Precizne granice se definišu u skladu sa rezultatima Studija.
Konkurentnost, marketing i analiza turističkog proizvoda Opštine
Konkurentnost turističke ponude Plava pod uticajem je ozbiljnih ograničavajućih faktora u infrastrukturnom okruženju, počev od
saobraćajne povezanosti, vodosnabdijevanja naselja, elektrosnabdijevanja, uređenja grada i vršenja javnih komunalnih i drugih
servisnih usluga, slabog marketing pozicioniranja itd. Nadalje, raspoloživi turistički kapaciteti i potencijali ovog područja su u
dosadašnjem periodu nedovoljno valorizovani, iako ova oblast raspolaže sa 66% ukupnih skijaških terena u Crnoj Gori.
Unapređenje turističke ponude opštine Plav treba da se oslanja na podsticanje javno-privatnih partnerstava, kao i unapređenje
marketinga destinacije Plav. Neophodna je bolja saobraćajna povezanost sa drugim dijelovima Crne Gore, kao i susjednim
državama, odnosno sanacija i modernizacija postojeće saobraćajne infrastrukture. S tim u vezi, već se sprovode određene
aktivnosti, poput izgradnje novog puta od Gusinja preko Albanije do Bajze, Koplika i Skadra, kao i veze sa Podgoricom preko
Dinoše. Treba imati u vidu i udaljenost od postojećih aerodroma kako u zemlji, tako i u susjedstvu (Podgorica, Tivat, Priština). Za
dalji razvoj regiona od ključnog značaja biće izgradnja planiranih aerodroma (Berane, Pljevlja, Kraljevo, Sjenica).
Kada je u pitanju konkurencija, opština Plav se može posmatrati kroz direktnu i indirektnu konkurenciju. Direktna konkurencija se
odnosi segment turističke ponude koji cilja istu ili sličnu grupu potencijalnih potrošača, dok je indirektna okrenuta ka različitim
turističkim proizvodima šireg okruženja.
Na području Plava i crnogorskih Prokletija treba promovisati razvoj sljedećih segmenata:
Skijaški turizam sa fokusom na Cmiljevicu – Turjak, Rožaje – Hajla – Štedin, Plav - Gusinje, Verušu - Mokro
Ekoturizam i ruralni turizam sa naglaskom na autentične prirodne vrijednosti i raznovrsni biodiverzitet planinskih predjela,
rijeka, jezera,
Pješačenje i planinarenje,
Mountain biking,
„Active & Extreme“.
Fokus ponude: odmor, sport, welnes, porodična atmosfera, doživljaji kulture. Razvoj smještajnih kapaciteta treba pažljivo planirati
zbog ograničenog kapaciteta nosivosti u skladu sa načelima održivog turizma. Potrebno je razviti smještajne kapacitete srednjeg i
visokog standarda. Postoje potencijali za izgradnju žičara, a moguće trase su: Plav - Kofiljača i Plav - Visitor, kao i u oblasti
Hridskog jezera, Bogićevice i Velike.
Orijentacija ka razvoju ekoturizma kao biznisa uključuje zaštitu prirode i razvijanje pozitivnog stava ljudi prema životnom okruženju.
Efikasan koncept razvoja ekoturizma zasnovan je na razvoju malih i srednjih preduzeća iz oblasti turizma i ugostiteljstva,
smještenih u mjestima/selima srednje ili male veličine, koja su planirana za stacionarne ili prolazne baze za ekoture. Ekoturizam u
tom smislu donio bi velike materijalne efekte slabije razvijenim krajevima u kojima je zapravo i najveći stepen koncentracije ekoresursa (čista priroda, prirodne atrakcije, tradicija, folklor i autentičan seoski način života, stari zanati). Kao obavezan dio turističke
ponude ekotura, predlaže se i neki vid rekreacije koji bi potencijalni turista preferirao: pješačenje, vožnja bicikla, planinarenje,
posmatranje ptica, fotografija ili neki od ekstremnih sportova.
Jedan od prijedloga za valorizaciju lokalne kulturne i gastronomske baštine moze biti Plavska kuća, objekat koji može predstavljati
varjantu potpunog vraćanja tradiciji, folkloru i načinu života (svo osoblje je u nacionalnoj nošnji, sprema se isključivo lokalna kuhinja
na tradicionalan nacčn, prodaju se borovnice i med i posjetiocima omogućava da posmatraju proces cijeđenja meda i pravljenja
proizvoda od borovnica, prodaju se proizvodi starih zanata, sa mogućnostima da se posmatra proces njihove izrade itd).
Turistički proizvodi u zimskoj sezoni, za koje nijesu potrebne visoke investicije, a imaju visok potencijal rasta su: hodanje po
krpljama, trčanje po snijegu i ski touring.
Analiza turističke ponude i tražnje je sumirana u SWOT analizi koja slijedi.
115
SWOT analiza
Prednosti
Prirodne atrakcije Plav, koje se temelje na „zelenim (planine)“
i „plavim (rijeke i jezera)“ bogatstvima
Proglašenje Nacionalnog parka Prokletije
Bogata ponuda kulturno-istorijskih spomenika kraja
Tradicionalno gostoprimstvo domaćina
Postojanje turističke istorije (Plav je bio razvijena turistička
destinacija)
Povoljne cijene turističkih proizvoda i usluga
Dobra ponuda domaće hrane
Šanse
Oblikovanje integralnih turističkih proizvoda opštine Plav (više
ponuđača zajedno)
Oblikovanje međugraničnih turističkih proizvoda (na nivou
regije i među državama)
Bolja prometna dostupnost (saobraćajni putevi: Murino-Čakor,
Vrmoša – Podgorica)
Aktivno uključivanje Nacionalnog parka Prokletije u turističku
ponudu Crne Gore
Inicijativa za proglašenje Plava za „Centar za planinarenje i
biciklizam Crne Gore“
Oblikovanje partnerstva između turističkih subjekata (prije
svega zajednički marketing i oblikovanje turističkih proizvoda)
Dio turista koji žele „Aktivan odmor“ posjećuje Crnu Goru i ima
relativno visoku dnevnu potrošnju (znači potencijalna
potražnja postoji)
Slabosti
Nerazvijena generalna infrastruktura (prije svega saobraćajna
i komunalna)
Nerazvijena turistička infrastruktura (smještajni kapaciteti,
restorani i dr.)
Nerazvijena turistička superstruktura (dodatne turističke
usluge)
Problemi sa čistoćom podrucja
Nedostatak kadrova koji imaju znanje i vještine za upravljanje
turističkom destinacijom i privrednim subjektima na području
turizma
Nedostatak kadrova na operativnom nivou (vodiči, kuvari i dr.)
Slabo poznavanje stranih jezika
Nedostatak investicija na području turizma
Neuključenost turističke ponude opštine Plav u ponudu na
regionalnom i državnom nivou
Niska dnevna potrošnja turista
Nepovezan i slab marketing
Upravljanje destinacijom ne postoji
Opasnosti
Neuključivanje turističke ponude opštine Plav u ponudu na
nivou Crne Gore
Spor razvoj turizma
Razvoj turizma, koji se ne temlji na konceptu održivog razvoja
Uništavanje prirodnih bogatstava zbog slabog upravljanja
prirodnim resursima
Prilagodjeno prema: Cvelbar, Lj.: Strategija razvoja turizma opstine Plav: 2010-2020., oktobar 2010.
Treba napomenuti i da projekti prekograničnog turizma poput Balkan Peace Park ohrabruju u pravcu razvoja održivog turizma,
ekoturizma, kao i u pravcu promocije obrazovanja za održivi razvoj.
Izazovi razvoja ski turizma i ski destinacija
Područje opštine Plav raspolaže izvanrednim smučarskim terenima na kojima je moguće izgraditi oko 38,92 km smučarskih staza
prema studiji OECD koju su sačinili eksperti ove organizacije J.Iten i M. Rey, što čini oko 65,59% skijaških potencijala Crne Gore.
Pri planiranju ski turizma u destinaciji treba voditi računa o trendovima na međunarodnom tržištu i u globalnom okruženju. Naime,
budući razvoj ski turizma suočava se sa dva ozbiljna problema: globalnom ekonomskom krizom i globalnim klimatskim promjenama
– globalnim otopljavanjem. Sadašnja nestabilnost kapaciteta i nekonkurentnost mnogih skijaških destinacija, uglavnom je rezultat
klimatskih promjena. U Austriji i Nemačkoj ski centri na planinama ispod 2000 m su na ivici rentabilnosti. U 2002.g.Hans Elsasser i
Rolf Burki su objavili izvještaj o klimatskim promjenama i njihovom uticaju na evropska skijališta, naglašavajući da je granica
pouzdanosti snijega porasla sa 1200m na 1800m, u nekoliko vijekova. Zime su toplije, pa je širom svijeta puno primjera
nerantabilnih ski centara, a s druge strane se njihovom izgradnjom uništava netaknuta priroda, zagađuju vodotoci, što negativno
djeluje u pravcu privlačenja turista koji su u sve većoj mjeri senzibilisani za pitanja ekologije i održivog razvoja i sa tog aspekta
biraju turističke destinacije. S tim u vezi, prioritet bi trebalo dati očuvanju biodiverziteta planine i gradnji smještajnih kapaciteta u
nižim predjelima.
Sprovođenje izabrane alternative razvoja turizma u okviru Prostorno – urbanističkog plana Opštine
Prostorni razvoj destinacije Plav podrazumijeva naglasak na sljedećim aktivnostima za unapređenje turističke ponude:
-
-
Planiranje razvoja turističkih centara, punktova i motiva (broj kreveta i kapaciteti skijališta u skladu sa Detaljnim studijama
predjela koje će biti rađene za ta područja), naročito Bogićevice kao centra planinskog i zimskog turizma, sa hotelima od
4*-5* u podnožju planine,
Izgradnja ili rekonstrukcija planinarskih kuća,
Zaštita Jezera – u pojasu definisanom kroz Studiju zaštite provjeriti mogućnost izgradnje naučno istraživačkog centra,
vodeći računa o statusu zaštićenog područja ,
116
-
-
-
Planirane sadržaje u zaleđu grada treba realizovati u prvoj fazi, naglasak na grad: osposobljavanje postojećeg hotela sa
cca 260 kreveta, a razvoj hotela i ostalih smještajnih kapaciteta u okviru već planiranog turističkog kompleksa pored
Plavskog jezera (cca 500 kreveta),
Odrediti nove lokacije, kao potencijalne, za slučaj da se pojave investitori,
Plav i Gusinje - glavni turistički centri, sa hotelima od 3*-5* sa Spa i Wellness centrima,
Gusinje glavni informativni centar za NP Prokletije,
potencirati kulturno nasljeđe kao turistički motiv,
PPPN NP Prokletije – ubrzati izradu PPPN za NP Prokletije, razvijati konkurentan turistički proizvod na motivu “divlja
ljepota“, kao i“škole prirode“,
završiti rekonstrukciju puta preko Murino- Čakor (eventualno varijanta sa tunelom koji je planiran u ranijim periodima) Peć, kao i lokalne puteve u zoni aktiviranja turističkih potencijala Čakora i okolnih planina,
valorizovati otkrivene pećine i jame kao turističke motive,
Čakor – turistički i vizitorski centar (centar za turiste), povezivanje sa NP i Plavom,
Potencijalne žičare: Plav-Visitor, Plav-Kofiljača, Bogićevica-Hridsko jezero, Velika - Čakor, Čakor - Brežlja i Lijeva rijeka –
Brežlja (Izrada Studije i preispitivanje trase i opravdanosti izgradnje žičare),
Turistički centar Čakor treba da poveže turističke motive Čakor – Starac - Bjeluha - Planinica, a zatim preko turističkog
centra Bogićevica sa NP „Prokletije“,
Bogićevica – dio koji je izvan granica NP, planirati ovaj prostor kao izuzetan potencijal za skijališni turizam, uz uvažavanje
načela održivog razvoja i specifičnih aspekata krize skijališnog turizma u svijetu. Dati smjernice i preporuke kao
mogućnost za privlačenje potencijalnih investitora,
Visitor – Emerald i IPA područje: planinski, lovni turizam, voćarstvo, stočarstvo, organska poljoprivreda - preporuka u
ranijim fazama izrade plana je bila da se proglasi Regionalni park; opština Plav kroz Studije zaštite prema Zakonu može
da ustanovi i drugi vid zaštite,
Izgradnja hotela, motela, kampova - Murino, srednje kategorije ( 3* i više),
Izgradnja novog mosta preko Lima (kao mosta koji je bio prije bombardovanja Murina), koji bi imao istorijsko-spomenički
karakter,
Izgradnja turističkog i pristupnog punkta za zaštićeno područje Visitora u Murinu,
Razvoj seoskog, zdravstvenog i ekoturizma u naseljima; Oko Skakvice - turistički motiv, planinski turzam,
Seoski turizam - napuštene kuće i seoska domaćinstva organizovati kao turistička domaćinstva,
Aktiviranje katuna, izgradnja puteva do katuna i u okviru postojećih moguć razvoj tzv. Eko-katuna,
Zdravstveni turizam - rehabilitacioni centri - vazdušna banja,
Pristupni punkt Nacionalnom parku – Gusinje, Gornje Vusanje i Dolji, Hoti,
Izletišta,
Formiranje Fakulteta za hotelijerstvo (inicijativa).
Zaključak
Uprkos jedinstvenih prirodnim potencijalima, opština Plav nije dovoljno marketing pozicionirana na regionalnom i
nacionalnom nivou. Da bi se to realizovalo, destinacija/Opstina treba da prati trendove na međunarodnom tržištu koji daju
apsolutni prioritet odrzživom turizmu tj. razvoju koji je u skladu sa kapacitetima lokalne zajednice,
Najveći potencijal u opštini Plav ima ekoturizam i turistički proizvodi „Aktivnog odmora“. U tom smislu postoje i namjere
na nacionalnom nivou, da Plav postane Centar za planinarenje i biciklizam,
Za unaprjeđenje turističke ponude, jedan od uslova je izgradnja saobraćajne i komunalne infrastrukture u opštini Plav,
kao i turističke infrastrukture, smještajnih kapaciteta i sportske infrastrukture,
Potrebna je veća promocija opštine Plav i razvoj dodatnih turističkih usluga, koje generišu turističku potrošnju,
Za stvaranje povoljne klime za investicije potrebna je inicijativa lokalne uprave i stanovništva. Posebne napore je
potrebno uložiti u obrazovanje i usavršavanje kadrova,
Jako važan aspekt je destinacioni marketing i upravljanje destinacijom. Ne postoji imidž destinacije i ne postoje
usklađene akcije nosilaca turističke ponude. Potrebno je umrežavanje i formiranje turističkog klastera Plav,
Važan aspekt je i očuvanje prirodnih resursa na kojima se temelje turistički proizvodi Opštine. Neodgovorno i
neusklađeno upravljanje prirodnim resursima, predstavlja veliku opasnost za razvoj turizma koji može rezultairati
nekonkurentnošću i imidžom jeftine destinacije. Pored regulative na nacionalnom nivou, potrebno je podizanje svijesti i
edukacija kako lokalnog stanovništva, tako i posjetilaca na lokalnom nivou, o različitim aspektima zaštite životne sredine,
kako bi se ostvarila vizija Plava kao konkurentne destinacije održivog turizma.
117
Detaljna studija predjela- kroz analizu planiranog koncepta razvoja i zaštite predjela, osim procjene karaktera predjela i identifikacije predionih
elemenata unutar predmetnog područja, obuhvata i segmente plana predjela i treba da prepozna značajne predione elemenate, pejzaže i vizure,
procjenu ranjivosti, procjenu pogodnosti ( za turizam, sport i rekreacijui sl.), u zavisnosti od osnovne namjene prostora (zaštiženo područje, parkšuma, turistički centar i td.)
Detaljna studija predjela treba da pruži:
- Koncept razvoja i zaštite predjela - odluke o razvoju i zaštiti na osnovi usklađenih ciljeva;
- Smjernice za razvoj i zaštitu, smjernice za bufer zone, smjernice za očuvanje, sanaciju predjela, smjernice iza turističke sadržaje, zone
izgradnje, kapacitete nosivosti predjela za turizam i sl.
Turizam povećava pritisak na postojeće energetske resurse: povećava se potrošnja goriva, pitke vode, struje, a zbog povećanog rizika od požara
smanjuju se i šumski resursi. Prostorni razvoj turizma mora se ograničiti u okviru nosećeg kapaciteta lokaliteta.
To znači da turizam ne smije da prekorači određene gornje pragove i to:
- Ekološki prag ili prag tolerancije ekosisitema;
- Prag materijalnog kapaciteta koji se definiše kapacitetom objekata, infrsatrukturne opreme i sl.;
- Prag tolerancije lokalnog stanovništva;
- Prag tolerancije ciljne grupe turista.
Detaljna studija predjela je dokument koji se radi za pojedine lokalitete, ukoliko postoji potreba da se oni dodatno istraže i da im se posveti
posebna pažnja zbog njihove vrijednosti i značaja. Radi se za potrebe izrade Državnih studija lokacija (DSL) i Lokalnih studija lokacija (LSL),
Detaljnih urbanističkih planova (DUP) i treba da obezbijedi osnovu za dalje urbanističko oblikovanje prostora. U okviru DSL i LSL faza Pejzažna
arhitektura daje takođe precizne smjernice za pejzažno oblikovanje prostora i realizaciju projekata pejzažne arhitekture ( Zakon o uređenju
prostora i izgradnji objekata).
Očekivani kapaciteti za Plavsko - gusinjsku makrozonu, kao dio Zone crnogorskih Prokletija, na kojoj može da se formira zimsko-sportska
infrastruktura i skijališta na prelijepim planinama, su oko 5000 skijaša na dan i smještajni kapaciteti oko 1500 ležaja (Sektorska studija SS-AE
4.6/2 – Turizam, za potrebe izrade PPCG).
Poljoprivreda
U konceptu održive poljoprivrede najvažnije mjesto ima politika ruralnog razvoja i postizanje potpunog balansa između
ekonomskog i društvenog života uz očuvanje životne sredine. Razvojem poljoprivrede na području Opštine smanjiće se regionalne
razlike i povećati potencijali područja koja zaostaju u razvoju. To će podstaći razvoj drugih sektora kao što su turizam, prerađivačka
industrija i mala privreda koja proizvodi određene inpute i opremu.
Sagledavajući sve činjenice konstatuje se da područje Opštine posjeduje poljoprivredne površine koje su pogodne za različite
oblasti biljne i stočarske proizvodnje. Modernizacija i primjena savremene tehnologije omogućuje postizanje značajnih rezultata i
ostvarivanje profita u biljnoj i stočarskoj proizvodnji.
Osnovni pravci u razvoju poljoprivrede
Potencijale u poljoprivrednoj proizvodnji treba razvijati u pravcu:
Intenziviranja i modernizacije poljoprivredne proizvodnje kao glavnog ili dodatnog izvora prihoda,
Povećanja primarne poljoprivredne proizvodnje i razvoja malih prerađivačkih kapaciteta (savremeni tehnološki postupci i
tradicionalna prerada),
Udruživanja i stvaranja asocijacija i većih komercijalnih proizvođača,
Zaštite postojećih resursa poljoprivrednog zemljišta od dalje degradacije i pretvaranja u građevinsko zemljište,
Unapređenja kompletne infrastrukture na selu,
Diverzifikacije djelatnosti na selu (podsticanje tradicionalne kućne radinosti, zanata, usluga…),
Standardizacije proizvoda i kvalitetnije povezanosti sa turističkim sektorom.
Povoljni uslovi u pojedinim lokalitetima omogućavaju da se poljoprivreda razvija i bude jedan od nosilaca razvoja cjelokupne
Opštine. Valorizacija turističkih potencijala Opštine, istovremeno stvara mogućnost da se proizvodi dobijeni na poljoprivrednim
površinama, plasiraju kroz ovaj vid ponude.
Poljoprivredna gazdinstva je neophodno revitalizovati i osposobiti da se ti potencijali iskoriste u turističke svrhe. Istovremeno, to
znači sigurniji i bolji plasman poljoprivrednih proizvoda.
Klimatski i zemljišni uslovi mogu biti vrlo različiti na malom rastojanju, pa se mora obratiti posebna pažnja na izbor biljne vrste i
sorte. Pojedine lokalitete treba kroz hidromeliorativne i druge meliorativne mjere privesti kulturi (doline rijeka Ljuče i Lima), regulisati
korita ovih rijeka - rijeke Grnčar koja ugrožava i odnosi značajne poljoprivredne površine i rijeka Vruje i Grlje. Bujični nanosi i
erozija zemljišta na ovim lokalitetima značajno uništava zemljišne potencijale.
Kroz različite programe treba intenzivirati poljoprivrednu proizvodnju, ukrupnjavati gazdinstva, izgraditi puteve do katuna na
području cijele Opštine. U dolini rijeka Lim, Ljuča, Grnčar, Vruja, Grlja, akvatorijum Plavskg jezera, izvršiti neophodne
agromeliorativne i hidromeliorativne mjere u cilju privođenja zemljišnih površina osnovnoj namjeni.
Na osnovu fizičko-hemijskih analiza zemljišta, sprovesti preporučene mjere za otklanjanje nedostataka, koji mogu biti: popravljanje
sadržaja humusa i neophodnih makro i mikroelemenata; PH vrijednost zemljišta; popravka fizičkih osobina zemljišta u dužem
vremenskom periodu; rješavanje visokog nivoa podzemnih voda i dr.
118
Na poljoprivrednom zemljištu se mogu graditi stambeni objekti i ekonomski objekti namijenjeni primarnoj poljoprivrednoj proizvodnji,
u skladu sa Zakonom o poljoprivrednom zemljištu. Uz farme treba izgraditi bazene sa sakupljenje tečnih i čvrstih izlučevina
životinja, u skladu sa propisima.
Otkupne stanice i prerađivačke kapacitete za voće, povrće i žitarice razviti u Murinu i Gusinju.
Stočne pijace formirati u Metehu i Kruševu.
Formirati centre za otkup šumskih plodova i ljekovitog bilja u Gusinju, Murinu i Đuričkoj rijeci.
Preradu mlijeka i proizvodnju sira i drugih mliječnih proizvoda organizovati u Veliki, Metehu i Gusinju.
Na područjima sa posebnom zaštitom primijeniti koncept organske poljoprivrede.
U narednom periodu implementacije planskih rješenja, osposobiti sve institucije, poljoprivredne subjekte i proizvođače, za
korišćenje novčanih sredstava iz predpristupnih fondova, komponente namijenjene za ruralni razvoj.
Fond poljoprivrednog zemljišta, sa ukupnom površinom od 518.067 ha ili 0,84 ha po stanovniku, predstavlja značajan resurs Crne
Gore. Polimsko-ibarski rejon, kojem pripada područje oštine Plav, obuhvata proporcionalno najveće učešće obradivih površina,
32,9% od ukupno obradivih površina u Crnoj Gori.
Najplodnija zemljišta se nalaze na nižim nadmorskim visinama pored rijeka Lim i Ljuča, kao i Plavskog jezera. To su smeđa
zemljišta i različiti oblici aluvijuma (duboki, slabo ogoljeni, šljunkoviti i pjeskoviti). Ipak najveće površine zahvataju zemljišta na
silikatnoj podlozi i krečnjaku, kao i rendzine na kršu.
Prema statističkim podacima na području Plava ima 2467 porodičnih gazdinstava. Najveći broj porodičnih gazdinstava imaju
poljoprivredne površine sa 0,1 do 0,5 ha (31,9%). Mali je broj poljoprivrednih parcela koje su veće poljoprivredne površine. Ovaj
problem usitnjenosti parcela može se dijelom smanjiti udruživanjem proizvođača, formiranjem zadruga, standardizacijom i
modernizacijom proizvodnje. Ukupno porodična poljoprivredna gazdinstva u Plavu posjeduju 14.122,6 ha raspoloživog
poljoprivrednog zemljišta, dok gazdinstva koja posjeduju poljoprivredno korišćeno zemljište u svom vlasništvu imaju 10749,0 ha.
Posebnu pažnju treba obratiti na predjele na kojima postoji mogućnost pojave erozije. U zavisnosti od potencijalne mogućnosti
pojave erozije, neophodno je izabrati biljne vrste i tehnologiju proizvodnje koja će očuvati postojeće stanje i neće uzrokovati eroziju.
Zato je važno, prilikom podizanja zasada voća na većim nagibima terena, vršiti terasiranje ili formiranje bankova. U voćnjacima koji
su podignuti na nagibima terena, međuredni prostor treba održavati u stanju livade uz sjetvu trava niskog rasta ili košenjem
prirodne populacije.
Nove zasade treba podizati na manjim nagibima u zavisnosti od pada terena, sa redovima koji su upravni na pad terena. To su
mjere koje će spriječiti ili ublažiti dejstvo erozije.
Ratarstvo i povrtarstvo
Proizvodnju različitog povrća (krompir, kupus, šargarepa, pasulj i dr.) u narednom periodu treba povećati sa novih 180-210 ha.
Ratarstvo i gajenje žita treba razvijati na lokalitetima gdje postoje uslovi za primjenu poljoprivredne mehanizacije (kombajni za
žetvu) i na parcelama koje imaju površinu veću od 0,30 ha. Površine pod ratarskim kulturama treba povećati za 110-130 ha, pri
čemu dominantno mjesto zauzima kukuruz.
Krompir će i dalje ostati najvažnija povrtarska kultura a površine treba povećati za novih 90 ha. Lokaliteti na kojima će se značajnije
povećati površine pod krompirom su: Grnčar, Skić, Višnjevo i Gusinje.
Trend povećanja površina pod kupusom i šargarepom treba nastaviti. Proizvodnju proširiti i na lokalitete gdje je ona sada mala, ali
gdje postoje uslovi za njeno povećanje. Osim na lokalitetu Grnčara i Gusinja, površine pod ovim povrtarskim biljkama treba prošiti
na dio akvatorijuma Plavskog jezera, kao i u dolinama rijeka (Lim, Ljuča), gdje postoje povoljni klimatsko-pedološki uslovi za
proizvodnju.
Zasijane površine u Skiću (žitarice, heljda) povećati, a istu proizvodnju proširiti na lokalitete pored rijeka Lim, Ljuča i njihovih
pritoka.
Povećanje broja grla u govedarstvu i ovčarstvu podrazumijeva povećanje površina pod travno - djetelinskim smješama i drugim
krmnim biljkama. Samo proizvodnjom kvalitetne kabaste stočne hrane može se osigurati produktivnost na farmi i dobijanje
kvalitetnih proizvoda.
U tom pravcu, značajne su podsticajne mjere sa nivoa ministarstva u subvencioniranju zasijanih površina sa travno - djetelinskim
smješama i drugim krmnim biljem.
Voćarstvo
Blage padine, ekspozicije sa dovoljno svjetlosti, mogućnost primjene poljoprivredne mehanizacije i navodnjavanja, neki su od
preduslova za uspješnu voćarsku proizvodnju.
Na zemljištima do 1000 m nadmorske visine koja su bolje bonitetske klase, dobro osunčana i provjetrena, koja nijesu mrazišta,
treba zasaditi voćne vrste i sorte koje odgovaraju datim uslovima. Na području više naselja (dolina Lima, Ljuče, okruženje Plavskog
jezera) postoje pogodni lokaliteti za podizanje savremenih voćnjaka jabučastog (jabuka, kruška), koštičavog (šljiva, trešnja, višnja),
jagodastog (malina, aronija, kupina, ribizla,) i jezgrastog voća.
119
Sortiment, podlogu, tehnologiju proizvodnje i plasman, treba prilagoditi zahtjevima tržišta, uslovima mikrolokaliteta i pedološkim
karakteristikama zemljišta. Pošto su ovo područja sa čestim ranim jesenjim i kasnim proljećnim mrazevima, cjelokupnu voćarsku
proizvodnju treba zaštititi od takvih uticaja.
Na većini okućnica postoji manji broj stabala autohtonih voćnih vrsta, koje treba sačuvati, a kroz koncept organske proizvodnje
podizati nove zasade. To su sorte koje pri skromnijim uslovima, manjom agro i pomotehnikom daju dobre prinose.
Preporuka je da se novi zasadi, u zavisnosti od mikrolokaliteta i klimatsko pedoloških uslova, podižu na slabo bujnim podlogama,
sa novim sortama i tehnologijom koja podrazumijeva najbolje iskorišćavanje genetskog potencijala sorte. Ovaj način proizvodnje
primjenjivati isključivo na zemljištima bolje bonitetske klase.
Na području Brezojevice postoje stari zasadi voća, koji su nekada predstavljali kompleks. Iako je sada kompleks izdijeljen na više
vlasnika i dalje predstavlja značajan potencijal. Neophodno je krčenje starih stabala, a u narednih 3-5 godina, zasijavanje istih
površina sa žitaricama i leguminoznim biljkama. Takva mjera doprinijeće tzv “odmaranju zemljišta” i kroz plodored stvoriće se dobri
preduslovi za kasnije podizanje savremenih zasada.
Udruživanjem vlasnika parcela, osnivanjem zadruge ili drugih oblika asocijacija, primjenom standarda u primarnoj poljoprivrednoj
proizvodnji, riješiće se problem usitnjenosti parcela i tržištu ponuditi kvalitetno voće.
Takvo voće može se naći na tržnicama i megamarketima širom Crne Gore, a uz uvođenje najsavremenije tehnologije dobar dio
proizvoda može se plasirati i na inostrano tržište.
Postojeće mlade zasade voća, koji su podignuti u posljednje 3 godine, proširiti za 40-50%. To su zasadi: šljive, jabuke, kruške,
maline, lijeske i aronije. Podignuti voćnjaci se nalaze na području Brezojevice, Velike, Gusinja, Novšića, Vojnog sela, Gornje
Rženice, Pepića, Mašnice, Murina, Grnčara, Rudog Polja, Bogajića, Đuričke rijeke i Hakanja. U tim zasadima preporučuje se
primjena svih agro i pomotehničkih mjera (obrada zemljišta, đubrenje, rezidba, pravilna zaštita,...), kako bi se postigao visok rod i
dobar kvalitet ploda.
Prije podizanja novih zasada voća neophodno je: izabrati lokalitet sa povoljnim klimatsko pedološkim karakteristikama, uraditi
pedološke analize zemljišta i izvršiti đubrenje prema dobijenim rezultatima, odrediti pravilan izbor vrsti, sorti i podloge, obezbijediti
kvalitetan sertifikovan sadni materijal, uraditi pravilnu pripremu zemljišta (rigolovanje, obrada, đubrenje, nivelacija površine,
obilježavanje mjesta za sadnju, kopanje rupa), izvršiti sadnju voćaka, formirati pravilan uzgojni oblik, održavati voćnjak u rodu i dr.
Voćarstvo je visokoprofitabilna grana poljoprivredne proizvodnje koja može uposliti sezonsku radnu snagu i time pospješiti opštu
zaposlenost stanovništva ovog područja. Zaposlenost sezonske radne snage posebno je izražena u gajenju više vrsta jagodastog
voća.
Površine pod voćnjacima treba povećati za novih 110-130 ha, koje podrazumijavaju savremenu agrotehniku i pomotehniku i podići
zasade sa autohtonim sortama jabuke, šljive i kruške na površinama 20-30 ha.
Proizvodnja voćnih rakija jedan je od ciljeva i voćni sortiment treba prilagoditi takvoj namjeni. Za sada se proizvodnja voćnih rakija
odvija pojedinačno na individualnim gazdinstvima. U narednom periodu prerađivačke kapacitete osavremeniti i shodno zakonskim
propisima uvoditi neophodne standarde (HACCP, GLOBAL GAP,…).
Ljekovito bilje i šumski plodovi
Ljekovito bilje, šumski plodovi i samonikle vrste zauzimaju velike površine, čijim bi pravilnim korišćenjem i gazdovanjem
stanovništvo na ovom području ostvarilo značajan profit i interes da se to bogatstvo sačuva od devastacije i nekontrolisane
eksploatacije. I pored bogatog florističkog sastava, ovaj sektor ni izbliza nije valorizovan u odnosu na potencijale. Najveće površine
zauzimaju površine pod šumskom borovnicom.
Primjena „Kodeksa dobre poljoprivredne prakse” i pravilnika koji će regulisati način berbe borovnice, uvešće više reda i stvoriće
pretpostavke za kvalitetniju eksploataciju postojećih „borovnjaka”.
Bogat floristički sastav treba iskoristiti kroz ubiranje, sušenje i pakovanje ljekovitog bilja. Zahvaljujući borovnici, u Plavu se svake
godine održava manifestacija “Dani borovnice”, koja ima regionalni i međunarodni karakter.
Govedarstvo
Bogatstvo livada, pašnjaka i površina koje mogu biti zasijane krmnim biljem, stvara realne šanse za značajniji razvoj mljekarskog
sektora. U udaljenijim područjima, sa više pašnjaka i zemljišta slabije bonitetske klase, može se organizovati organska proizvodnja
uz primjenu svih propisanih mjera. Treba sačuvati autohtoni rasni sastav i kroz primjenu standarda i marketing, obezbijediti siguran
plasman istih.
Razvoj govedarske proizvodnje usmjeriti na: proširenje postojećih farmi, izgradnju novih savremenih objekata, uvođenje rasnih grla
(prvenstveno simentalske i sive rase), proizvodnju kabaste stočne hrane, povećanje mlječnosti po grlu i ukupne produkcije mlijeka
po farmi i unapređenje tehnološkog nivoa proizvodnje.
Ukrupnjavanje farmi je jedan od prioritetnih zadataka, pri čemu treba težiti da farme imaju preko 10 muznih grla u proizvodnji. Za
kvalitetniji rasni sastav i veći broj grla treba obezbijediti objekte za smještaj u skladu sa usvojenim standardima, kao i odgovarajuću
opremu za mužu (muzilice, prihvatne sudove, i dr.). Proizvodnja kabaste stočne hrane je neophodna na sopstvenim ili zakupljenim
poljoprivrednim površinama. Zasijavanjem travno - djetelinskih smješa i drugog krmnog bilja obezbijediće se kvalitetna hrana koja
će uz ishranu stočnim koncetratima omogućiti postizanje zadovoljavajuće mlječnosti po muznom grlu. Sadašnju mlječnost krava
treba povećati, a kvalitet ishrane značajno izmijeniti i popraviti.
120
Za razvoj mljekarskog sektora neophodno je organizovati kvalitetan otkup mlijeka. Pogone za preradu mlijeka i proizvodnju sira
izgraditi u Metehu, Gusinju i Plavu.
Neophodno je da objekti ispunjavaju propisane zootehničke uslove, u skladu sa važećim dokumentima i „Kodeksom dobre
poljoprivredne prakse“ kojima je uređena zaštita zdravlja i dobrobiti životinja.
Na postojećim farmama treba povećati broj muznih grla i težiti da komercijalna farma ima više od 10 muznih grla, sa kvalitetnim
rasnim sastavom kojem treba obezbijediti smještajne uslove i kvalitetnu ishranu.
U nerednoj fazi, treba izgraditi novih 15 farmi sa preko 5 krava, 20 farmi sa preko 10 muznih grla, 12 farmi sa 15 i više muznih grla.
Istovremeno povećanje farmi sa muznim kravama, usloviće povećanje proizvodnje mesa.
Za tov junadi treba izgraditi do 12 farmi sa turnusom od 110-130 junadi i kroz kooperantski odnos ili samostalno, razvijati ovaj
sektor. Na taj način bi se povećala proizvodnja mesa i mesnih prerađevina.
Iako sa područja Opštine tržišne viškove jagnjadi otkupljuju pojedine kompanije iz okruženja, potrebno je izgraditi manje
prerađivačke kapacitete, koje bi kroz sistem mesara ili na drugi način plasirale svoje proizvode te ponudile i druge prerađevine od
mesa.
Broj muznih grla
Preko 5
Preko 10
Preko 15
Broj farmi
15
20
12
Broj farmi za tov junadi
12
Broj junadi u jednom turnusu
110-130
Ovčarstvo i kozarstvo
Za komercijalnu proizvodnju interesantne su farme ovaca koje imaju veći broj grla u stadu i treba ih proširivati, kao i
osavremenjavati objekte za smještaj. U narednom periodu treba izgraditi nove farme sa preko 50 grla, a postojeće adaptirati i
poboljšati uslove za smještaj. Nove farme treba izgraditi u skladu sa “Kodeksom dobre poljoprivredne prakse” i propisanim
standardima u građevinarstvu.
Treba iskoristiti potencijale i podići nove savremene farme u Gusinju, Martinovićima, Vusanju, G.Ržanici, Mašnici, Metehu, Veliki,
Kruševu, Vojnom selu, Skiću, Prnjavoru, Bogajićima, Plavu i Dosuđu. Ukupan broj novoizgrađenih farmi ovaca treba da bude: 3035 sa preko 50 ovaca u stadu i 15-20 farmi sa preko 100 grla. Postojeće farme koje imaju preko 50 ovaca treba povećati tako da
broje od 80 do 120 grla, a farme sa preko 100 grla povećati za dodatnih 50-60 grla. Tehnološki nivo proizvodnje treba značajno
podići uvođenjem mašinske muže i povećanjem proizvodnje mlijeka i mliječnih proizvoda. Neophodno je izgraditi dva pogona za
preradu mlijeka i mliječnih proizvoda. Pogone treba izgraditi u Gusinju i Murinu, prema kojima gravitira najveći broj naselja gdje se
nalaze farme ovaca.
Broj ovaca na farmi
Preko 50
Preko 100
Broj farmi
30-35
15-20
Farme sa većim brojem koza se nalaze u Kumanice, Vojnom Selu, Prnjavoru, Komarači i Metehu. Ukupan broj koza u ovih 5 farmi
je 231 grlo. Farma sa najviše koza je u Kumanice sa 80 grla, a u Vojnom Selu i Prnjavoru farme broje po 50 koza. Ovih 5 farmi ima
potencijal da se u njima poveća broj koza sa 40-50 grla po farmi. Na području Opštine (krševiti lokaliteti gdje ne postoje uslovi za
druge grane stočarstva) formirati 15 farmi sa 50-60 koza i 8 farmi sa preko 100 koza. Tehnologiju na farmama treba podići na
značajno viši nivo, uz dobar rasni i genetski potencijal grla. Objekte za smještaj rekonstruisati, a nove izgraditi prema standardima
za dobrobit životinja i uz nabavku neophodne opreme (muzilice,...), kozarstvo učiniti profitabilnom granom koja će donositi dobar
prihod. Uporedo sa povećanjem proizvodnje, farmere treba uključiti u udruženje koje će kroz primjenu standarda, tržištu ponuditi
kvalitetne proizvode kontrolisane bezbjednosti. Za ovu proizvodnju treba izgraditi mini siraru na području Prnjavora.
Broj koza na farmi
40-50
50-60
preko 100
Broj farmi
5
15
8
Živinarstvo i svinjarstvo
Živinarstvo nema ni izbliza značaj koji može da ima sa postojećim potencijalima. Neophodno je izgraditi 5 farmi sa 3000-5000 koka
nosilja.
121
Broj koka nosilja na farmi
3000-5000
Broj farmi
5
Proizvodnja svinjskog mesa na području Opštine je na niskom nivou. I u budućnosti svinje će se gajiti individualno na porodičnom
gazdinstvu. Iz vjerskih razloga najveći dio stanovništva ne konzumira svinjsko meso, pa je razvoj svinjarstva značajno limitiran.
Pčelarstvo
Floristički sastav i bogatstvo medonosnog bilja omogućava da se broj pčelara i pčelinjih društava značajnije uveća, čime bi se
iskoristili prirodni potencijali opštine Plav. Sadašnji broj pčelinjaka treba povećati za još 20-30 pčelinjih društava, a postojeći broj
društava u košnicama povećati za 30%. U organskoj proizvodnji treba formirati 5 pčelinjaka sa 30-40 pčelinjih društava. Uz zaštitu
porijekla pojedinih lokaliteta i uvođenje standarda, med sa takvih područja može naći plasman i van granica Crne Gore.
Broj pčelinjaka
20
5
Broj košnica u pčelinjaku
20-30
30-40
Organska proizvodnja
U organskoj poljoprivredi nije dozvoljena: primjena sredstava za zaštitu bilja (pesticida) i sredstava za ishranu bilja (đubriva)
sintetičko-hemijskog porijekla, upotreba genetski modifikovanih organizama i njihovih proizvoda, upotreba jonizujućeg zračenja i
stimulatora rasta.
Proizvodi organske poljoprivrede, u smislu Zakona su proizvodi biljnog i životinjskog porijekla dobijeni metodama organske
poljoprivrede i to:
1) neprerađeni proizvodi biljnog i životinjskog porijekla,
2) prerađeni biljni i stočarski proizvodi namijenjeni za ljudsku upotrebu, odnosno životne namirnice, pripremljene od
jednog ili više sastojaka biljnog ili životinjskog porijekla,
3) hrana za životinje i komponente hrane za životinje.
Uslovi za zasnivanje organske poljoprivrede su:
prostorna izolacija zemljišnih parcela, stočarskih farmi i prerađivačkih pogona od mogućih izvora zagađenja,
poljoprivredno zemljište, čiji je sadržaj štetnih materija ispod propisanih maksimalno dozvoljenih količina,
propisani kvalitet vode za navodnjavanje,
usklađen razvoj biljne i stočarske proizvodnje.
Navodnjavanje, poljoprivredna mehanizacija i agromeliorativne mjere
Poljoprivredne površine koje se navodnjavaju na području Opštine su male, iako postoji bogatstvo voda koje se mogu iskoristiti za
navodnjavanje zasada različitih biljnih vrsta. Podaci pokazuju da se svega 132,9 ha navodnjava (Popis poljoprivrede, 2010.g.).
Najveće površine koje se navodnjavaju nalaze se pod kukuruzom i krompirom (preko 90% svih navodnjavanih površina). U
narednom periodu, na novopodignute zasade voćaka treba instalirati sisteme za navodnjavanje „kap po kap”, kao i u svim
zasadima koji se podižu.
Održavanje i popravka plodnosti zemljišta
Zemljište predstavlja nezamjenjiv i teško obnovljiv prirodni resurs, pa posebnu pažnju treba posvetiti očuvanju plodnosti zemljišta.
Održavanje humusa na određenom nivou predstavlja kompleksan problem. Promjena reakcije zemljišta pod uticajem čovjeka
može da uslovi opadanje plodnosti. Najvažnije mjere za očuvanje i popravku plodnosti zemljišta su: unošenje organske materije, a
samim tim i unošenje organskih koloida u zemljište, unošenje žetvenih ostataka u kombinaciji sa azotnim mineralnim đubrivima,
popravka zemljišta u zavisnosti od Ph vrijednosti zemljišta sa kalcifikatima na kiselim odnosno gipsovanjem na slanim zemljištima,
obrada zemljišta pri umjerenoj vlažnosti i smanjenju inteziteta obrade pri velikoj vlažnosti, kako bi se smanjilo često i štetno gaženje
zemljišta mehanizacijom i sačuvala struktura zemljišta, gajenje određenih kultura kao što su trave koje dovode do povećanja
organske materije (facelija), pravilan plodored i rotacija biljnih kultura koja može povećati procenat organske materije.
Osnovna mjera za smanjenje kiselosti zemljišta je kalcizacija, kojom se održava nivo Ph vrijednosti zemljišta. Količina unijetog
kalcijum karbonata zavisi od stepena kisjelosti. Primjena većih normi kreča od predviđene, može usloviti čitav niz nepovoljnih
posljedica. Zbog toga, popravku nivoa Ph vrijednosti zemljišta treba vršiti duži period i postepeno unositi manje količine kreča.
Osim toga, neophodno je zajedno sa krečom unositi i stajnjak koji sadrži neophodne mikroelemente i pospješuje dejstvo kreča. Pri
zalivanju ne treba koristiti vodu obogaćenu sa Na+ jonima, a same zalivne norme ne treba da budu u velikim količinama, kako ne bi
povećali koncentraaciju H jona i samim tim povećali kiselost zemljišta.U zavisnosti od karakteristika zemljišta treba primjenjivati
neophodne mjere očuvanja i popravke plodnosti zemljišta.
122
Podsticajne mjere u poljoprivredi
Sa usvajanjem strateških dokumenata (Strategija razvoja poljoprivrede i Nacionalni program za razvoj poljoprivrede i ruralnih
područja), poljoprivredna politika se definiše kroz tri cilja: razvoj ruralnih područja, održivi razvoj poljoprivrede i podizanje
konkurentnosti poljoprivrednih proizvođača. Brojne mjere podrške za primarnu poljoprivrednu proizvodnju i prerađivački sektor se
ostvaruju kroz agrobudžetske linije. Podsticaji se realizuju kroz mjere tržišno - cjenovne politike i mjere opredijeljene za ruralni
razvoj.
Mjere i kriterijumi za finansijsku podršku se usvajaju svake kalendarske godine i objavljuju u agrobudžetu. Iznos ostvarenih
sredstava zavisi od vrste proizvodnje i poljoprivrednih površina ili broja uslovnih grla.
Najvažnije mjere podrške su za: podizanje višegodišnjih zasada po ha površine, ratarsko - povrtarska proizvodnja po ha, organska
poljoprivreda, odgajivačke premije u govedarstvu, ovčarstvu i kozarstvu po grlu priplodne stoke, razvoj tržišne proizvodnje mlijeka i
isporuke mlijeka mljekarama po količini isporučenog mlijeka, klanične premije kroz plasman stoke registrovanim klanicama,
korišćenje planinskih pašnjaka, podsticaji u pčelarstvu, uvođenje standarda, očuvanje genetičkih resursa, investicije u poljoprivredi
(izgradnja objekata, kupovina nove mehanizacije i opreme, podizanje novih pogona za preradu, kupovina priplodne stoke i
plastenika) i dr.
Sertifikaciju u organskoj proizvodnji obavlja sertifikaciona kuća Monteorganika i sve vrste usluga su besplatne.
Određeni podsticaji ostvareni su kroz MIDAS projekte, gdje su objavljena ukupno 4 javna poziva do sredine 2013.g. Prema javnom
pozivu i usvojenim kriterijumima, proizvođači su ostvarili 50% podrške za različite investicije (izgradnja farmi i kupovina rasnih grla,
oprema i kapaciteti za pčelarstvo, sadni materijal za voćarsku proizvodnju, oprema za skladištenje i preradu, izgradnja
prerađivačkih i skladišnih kapaciteta i dr.). U toku je realizacija projekata iz svih javnih poziva (I-IV), a podaci pokazuju da je
najveće interesovanje bilo za stočarsku, a znatno slabije za biljnu proizvodnju. Do kraja 2012.g. sa područja Opštine, za 8 projekata
odobrena su sredstva i u toku je njihova realizacija. Za sektor ovčarstva i kozarstva podršku su dobila 3 projekta, za biljnu
proizvodnju 3 projekta, a 2 projekta se odnose na govedarstvo i mljekarstvo.
Industrija
Razvoj industrije nije strateška, odnosno prioritetna privredna grana za razvoj opštine Plav (Mineralne sirovine).
Uz postojeće površine sa tom namjenom koje se mogu aktivirati u skladu sa potrebama, moguća je sa obje strane Regionalnog
puta u potezu Plav – Murino, kao i sa obje strane puta Gusinje - granica sa Albanijom, izgradnja srednjih i malih preduzeća,
prerada voća, prerada drveta, otkup, Lociranje Fabrike vode je usmjereno van Alipašinih izvora kao zaštićenog područja i van zone
zaštite vodoizvorišta (zona zaštite se utvrđuje Odlukom Opštine u skladu sa Zakonom.Grafičkim dijelom Plana definisano je
zaštitno područje vodoizvorišta, kao sliv prihranjivanja vodoizvorišta.
U Gusinju je planirano aktiviranje industrijske zone za postojeće djelatnosti i poljoprerađivačku djelatnost, drvoprerađivačke i dr.
grane čiste industrije, fabrika vode.
Aktiviranje postojećih pogona i izgradnja novih je namijenjeno samo čistoj industriji.
Formiranje novih zona:
Privredna i poslovna zona duž regionalnog puta prema Albaniji (od granice sa Albanijom do granice Jezera.
Moguća izgradnja poslovnih, privrednih, turističkih i stambenih objekata,
Širina poslovnog koridora je 100m sa obje strane saobraćajnice-od Albanije do Gusinja,
Od Gusinja do Jezera -širina poslovnog koridora je 50m sa obje strane saobraćajnice,
Mogu se graditi poslovni i privredni objekti isključivo čiste djelatnosti.
Privredna i poslovna zona sa lijeve strane magistralnog i regionalnog puta (Lim, Gornje Polimlje), od granice Opštine sa
Andrijevicom do granice Generalnog urbanističkog rješenja Plav.
Moguća izgradnja poslovnih, privrednih, turističkih i stambenih ojekata,
Širina poslovnog koridora je 100m od saobraćajnice prema Limu,
Druga strana poslovnog koridora nalazi se iznad saobraćajnice, pojas 50 m (u okviru Visitorske zone),
Uz regionalni i magistralni put mogu se graditi poslovni i privredni objekti isključivo čiste djelatnosti, mala i srednja
preduzeća (mali pogoni za otkup, objekti za preradu, naročito voća).
Šumarstvo
Pravci razvoja
Svim šumama treba gazdovati u skladu sa Zakonom o šumama i na osnovu planova i programa gazdovanja, koje treba kompletirati
i koji trebaju biti zasnovani na načelima održivog razvoja i multifunkcionalnosti, uz očuvanje stabilnosti, prirodnosti i biološke
raznovrsnosti šumskih ekosistema.
123
Upravljanje i gazdovanje moraju biti usmjereni ka trajnoj funkcionalnoj održivosti šuma. U obnovi šuma treba primarno da se koristi
prirodno podmlađivanje, a gdje je potrebno sađenje, treba da se koristi kvalitetan autohtoni sadni materijal. Pri tome, treba voditi
brigu o zaštiti gena za komercijalne ugrožene vrste šumske vegetacije.
Uz očuvanje i unapređenje stanja u sadašnjim šumskim kompleksima, planirati podizanje novih šuma sa prioritetom pošumljavanja
iskrčenih, obešumljenih zemljišta i saniranja degradiranih šuma.
Razvoj šumarstva mora se temeljiti na multifunkcionalnosti, na stručnim kriterijumima i na principima šumarske struke, u cilju
naglašavanja opštekorisnih funkcija šuma i ekološke ravnoteže u prostoru, odnosno na načelu održivog razvoja. Postojeće šumske
ekosisteme neophodno je adekvatnije zaštititi, podsticati prirodnu obnovu, održavati njihovu stabilnost i biološku raznolikost, a
postojeće oblike šumske vegetacije treba prevoditi u viši oblik, povećavajući kvalitet i kvantitet drvne zalihe, podržavajući autohtone
vrste, čime se povećavaju vrijednost i drugih funkcija šume.
Vrlo značajan potencijal šuma je i u većem iskorišćavanje drvne biomase i nedrvnih proizvoda. Korištenje kompletne biomase ima
značajne socio - ekonomske i ekološke posljedice. Osnovni motivi za višenamjensko korišćenje šuma vezani su za širok spektar
proizvoda i usluga koje nude šume i šumska zemljišta.
5.3.4.Plan razvoja infrastrukture
Saobraćaj
Ciljevi razvoja saobraćajnog sistema
Saobraćajna mreža opštine Plav, u smislu planske koncepcije i postojećih rješenja, predstavlja segment jedinstvene saobraćajne
mreže Crne Gore. Težilo se ka racionalnim, ekonomski isplativim i razvojnim planskim rješenjima kojima se sprovode obaveze iz
planova višeg reda, ostvaruje kontinuitet sa ranijim planskim rešenjima i poštuju svi uslovi nadležnih javnih preduzeća, kao i podaci
iz dostavljene projektne dokumentacije, kako za izvedene objekte tako i za planirane.
Ciljevi razvoja saobraćajnog sistema se mogu svrstati u opšti i posebne.
Opšti cilj je:
formiranje efikasnog saobraćajnog sistema u cilju organizovanog aktiviranja privrednih potecijala i povećanje dostupnosti
prirodnih dobara, privrednih lokaliteta, turističke ponude, centara u mreži naselja i ruralnih rejona, zasnovano na
principima održivog razvoja.
Posebni ciljevi su:
saobraćajno otvaranje područja ostvarivanjem kvalitetnih veza sa međudržavnim koridorima i mrežom državnih puteva
Crne Gore,
poboljšavanje kvaliteta putne mreže rekonstrukcijom, rehabilitacijom i dogradnjom državnih puteva,
poboljšanje saobraćajne povezanosti i dostupnosti na području Opštine, izgradnjom novih dionica lokalnih puteva sa
funkcijom povezivanja mikrorazvojnih centara, turističkih prostora, centara u mreži naselja, privrednih lokaliteta, turističke
ponude i drugih saobraćajnih težišta Opštine sa državnim putevima, opštinskim centrom i centrima u mreži naselja
susjednih opština,
postizanje ravnomjerne dostupnosti svih djelova teritorije Opštine, što podrazumijeva ujednačeni kvalitet i razvijenost
lokalne putne mreže i ostvarivanje potpune pokrivenosti savremenim kolovoznim zastorom,
poboljšanje uslova ukrštanja puteva nižeg ranga sa državnim putevima,
poboljšanje kvaliteta i pokrivenost naselja sistemom javnog linijskog autobuskog prevoza putnika odgovarajućeg
kvaliteta i frekvencije usluge i bolje povezivanje sa željezničkom infrastrukturom,
održavanje putne infrastrukture i njena prohodnost tokom cijele godine,
aktiviranje ostalih vidova saobraćaja (biciklističkog, pješačkog), izgradnja žičara, heliodroma u cilju stvaranja uslova za
povećanje aktivnosti turista,
poboljšanje i modernizacija turističke signalizacije i uvođenje većeg broja info punktova,
zaštita koridora svih postojećih i planiranih objekata saobraćajne infrastrukture (autoputa Andrijevica-Bjeluha, regionalnog
puta Plav-Dečane, obilaznog puta Gusinje),
smanjenje štetnih uticaja saobraćaja na životnu sredinu.
Osnova za izradu Prostorno - urbanističkog plana opštine Plav je Prostorni plan Crne Gore do 2020.godine, usvojen 2008. godine.
Koncept razvoja drumskog saobraćaja u opštini Plav zasnovan je na planiranom dugoročnom razvoju mreže autoputeva,
magistralnih i regionalnih puteva Crne Gore kao i na postavkama razvoja privrednih i drugih aktivnosti same opštine Plav. Putna
infrastruktura obuhvata državne puteve (autoputeve, magistralni i regionalni putevi), opštinske puteve (lokalni putevi i ulice u
naseljima) i nekategorisane puteve. Koncept planirane primarne putne mreže je zasnovan na povećanju saobraćajne pristupačnosti
svim privrednim, turističkim, razvojnim i naseljskim centrima, čime se omogućava prohodnost područja u svim pravcima.
124
Mreža državnih puteva
Autoput Bar (Đurmani) – Boljari
Kroz područje opštine Plav ne prolazi trasa planiranog autoputa Bar (Đurmani) – Boljari (granica Srbije), ali značaj izgradnje ovog
autoputa ogleda se kroz njegov geografski položaj i ulogu saobraćajnog i privrednog povezivanja sa sva tri regiona (južni, središnji,
sjeverni) i u tom smislu predstavlja podsticaj posebno za intenzivniji ekonomski razvoj, kao i razvoj primorskog, planinskog i
tranzitnog turizma. Smanjenje udaljenosti Plava i drugih opštinskih centara (posebno sjevera) Crne Gore od glavnog grada, nakon
izgradnje ovog autoputa, najbolje se može vidjeti po rastojanjima u odnosu na autobuske stanice u gradovima u tabeli koja slijedi.
Udaljenost pojedinih opštinskih centara Crne Gore prije i nakon izgradnje autoputa Bar - Boljare
Opština
Postojeća
Udaljenost
nakon Postojeće
Min. vrijeme vožnje
udaljenost
od izgradnje
minimalno vrijeme nakon
izgradnje
Podgorice (km)
autoputa(km)
vožnje (min)
autoputa (min)
Andrijevica
176,4
73
191
53
Berane
160,0
86
175
63
Plav
200,5
97
217
79
Razlika
(min)
138
112
138
Koridor autoputa od Bara do Boljara, prema projektnom zadatku, definisan je po pravcu: Bar (Đurmani)–tunel Sozina–Virpazar–
Tanki Rt –Farmaci (Podgorica)–Mareza (Podgorica)–Smokovac (Podgorica)–Bratonožići–Veruša–Mateševo–Andrijevica–Berane–
Boljari i ima približnu dužinu od oko 170km, uključujući i dio izgrađenog polu-autoputa u dužini od 10km (tunel Sozina). Izgradnjom
autoputa Bar– Boljari, će biti aktuelan projekat povezivanja regionalnog puta Gusinje-Grnčar preko Albanije sa planiranim novim
regionalnim putem Veruša-granica Albanije i ostvarivanje veze sa Podgoricom i primorjem.
Autoput Andrijevica –Bjeluha
Za dionicu autoputa Andrijevica–Murino–tunel Čakor–Bjeluha do sada nije rađena projektna dokumentacija kao za dio autoputa, sa
računskom brzinom V=100km/h. Urađen je generalni projekat za put, kao prvu fazu autoputa, ali sa brzinom V=80km/h. Dužina ove
dionice autoputa je oko 32km, a kroz područje opštine Plav orijentaciona dužina koridora je oko 20.5 km. Veza planiranog autoputa
(Andrijevica–Murino-Čakor–Bjeluha) i postojeće putne mreže sa planiranim autoputem Bar–Boljari, ostvarivaće se preko
denivelisane petlje Andrijevica, locirane sjeverno od naselja Andrijevica u ataru naselja Slatina. Na grafičkom prilogu, dionica
autoputa Andrijevica-Murino-Bjeluha prikazana je na nivou koridora širine 2000m, počinje od planirane petlje Andrijevica (sa
autoputem Bar–Boljari), sa sjeverne strane prati korito rijeke Lim prolazeći kroz atare naselja Seoce, Gračanica, Murino i Velika
prema granici Crne Gore. U narednom periodu neophodno je pristupiti izradi projektne dokumentacije, kako bi se definisala trasa,
čime bi se omogućilo smanjenje širine koridora. Koridor u širini od 2 km se ne čuva kroz definisanu namjenu “naselja” odnosno
građevinska područja(rejone). Na grafičkom prilogu definisan je i uži koridor u širini od 500 m, koji se čuva u dijelu koji prolazi kroz
građevinska područja (rejone) naselja.
Magistralni i regionalni putevi
Postojeći magistralni put M-9(E-762) Kolašin–Mateševo–Andrijevica–Murino–Bjeluha-granica, prema Prostornom planu Crne Gore,
izgradnjom dionice planiranog autoputa kroz područje opštine Plav dobiće rang regionalnog puta. Pri tome, sve dionice toga puta
treba rekonstruisati tako da zadovoljavaju kriterijume koji su neophodni za dati rang puta. Na dijelu putnog pravca Murino–Čakor–
granica, neke dionice su asfaltirane, ali situacioni elementi nijesu poboljšavani. Granični prelaz na Čakoru nije sada u funkciji.
Osnovni regionalni pravac je regionalni put R-9 (Murino-Plav-Gusinje), koji se pruža dolinom Lima do mosta na Limu(Brezojevice)
gdje se se jedan krak puta odvaja prema Plavu, a drugi prema Gusinju. Dionica Murino-Plav-Gusinje je dužine oko 20.231km i to
dužina dionice Murino-Limski Most-Gusinje je oko 18.823km (8.737km+10.086km), a dionica Limski Most-benzinska stanica je
oko1.408km, Širina asfaltnog kolovoza je 6.5m. Regionalni put R-9(Murino-Plav-Gusinje) na području Opštine zadržava dati rang u
narednom periodu.
Prema Prostornom planu Crne Gore na teritoriji opštine Plav je planiran novi regionalni put Gusinje-Grnčar, koji se veže na dva
regionalna pravca prema Cijevni Zatrijebačkoj (Podgorica) i Veruši (petlja autoputa) preko teritorije Albanije. Preko opštine Plav je
najkraća drumska veza polimskog, kosovsko-metohijskog basena i južne Srbije sa crnogorskim primorjem. Po idejnim projektima
puta koji je izradio Institut za puteve iz Beograda, rađene su dvije varijante. Po prvoj varijanti bi od Gusinja preko graničnog prelaza
Grnčara i Vrmoše u Albaniji, put vodio dolinom rijeke Cijevne preko Selca i Tamare do Podgorice. Dužina puta bi bila oko 70 km, od
čega oko 53 km novog puta, a na teritoriji Albanije oko 32 km sa tunelom od 4 km.
Po drugoj varijanti, put bi vodio dolinom Vrmoše do Veruše, uz proboj tunela u dužini od oko 2,8 km kroz Maglić na koti od 1500
mnv. Ukupna dužina puta bi iznosila 67 km od čega 9,3 km na teritoriji Albanije, od čega novog puta 28 km (u Albaniji 9,3 km i u
Crnoj Gori 18,7 km), jer je u ovoj varijanti dionica kroz Albaniju kraća.
Rekonstrukcija puta od Gusinja, po trasi lokalnog puta do graničnog prelaza, u dužini od 5,5 kilometara, je završena krajem
2012.godine i taj put je u funkciji.
125
Put od posebnog značaja, iako je sada lokalnog ranga, je put Plav(Brezojevica)-Babino Polje. Po Prostornom planu Crne Gore, taj
put koji bi se vodio trasom puta Plav-Babino Polje-tunel-Dečane je planiran kao novi regionalni put. Put je značajan zbog razvoja
turizma, izgradnje budućeg ski-centra i spajanja opštine Plav sa opštinom Dečane(Peć). Za novoplanirani put Plav(Brezojevica)Babino Polje-tunel -Dečane (Prostornim Planom Crne Gore do 2020 dobija rang regionalnog puta), potrebno je prethodno obaviti
detaljno prostorno i projektno istraživanje trase, a već postojeće dionice lokalnog puta potrebno je rekonstruisati da bi se poboljšale
tehničko-eksploatacione karakteristike i dostigao nivo potreban za rang regionalnog puta, te stvorili uslovi za njegovu
prekategorizaciju u rang regionalnog puta.Pri konačnom projektnom rješenju cijele trase, treba put projektovati sa tehničkim
elementima za rang regionalnog puta.
Planiranim izmjenama, prekategorizacijom i izgradnjom, na području opštine Plav, mreža regionalnih puteva imaće ukupnu dužinu
od oko 38.33km.
Mreža lokalnih puteva
Pri planiranju razvoja lokalne putne mreže na teritoriji opštine Plav, u obzir su uzeti značaj i tehničko stanje postojećih lokalnih
puteva, planirani razvoj mreže naselja i njihovih centara, stanje i razvoj turističkih zona i privrede Opštine u cjelini. Opština Plav ima
razgranatu mrežu lokalnih puteva. Prosječna gustina lokalnih i nekategorisanih puteva je 0,598 km/km2. Prema vrsti kolovoznog
zastora, 80,0 km lokalnih puteva je sa asfaltnim kolovoznim zastorom tj. (27,5%), a preostali dio u dužini od 210,6km (72,5%) je sa
zemljanim kolovoznim zastorom. Asfaltni kolovoz je u urađen za potrebe lakog saobraćaja (do 7 tona), mada se putem odvija i
saobraćaj sa znatno težim teretnim vozilima. Imajući sve to u vidu, stanje lokalne putne mreže je veoma loše.
Kvalitetni asfaltirani lokalni putevi su u prigradskim naseljima, prema daljim selima uglavnom su asfaltirani prije 10-15 godina, sa
oštećenom asfaltnom podlogom, a seoski putevi na višim kotama su makadamski i nekategorisani. Sa aspekta tehničko
eksploatacionih karakteristika, širina kolovoza se kreće od 2,8 do 5,0 m. Napomena: Podatak o ukupnoj dužini lokalnih puteva
treba uzeti sa rezervom, s obzirom da ne postoji Registar lokalnih puteva, te da podaci o ukupnoj dužini puteva nisu do kraja
precizirani.
Pregled dužine lokalnih puteva
Lokalni putevi kategorisani
Dužina Asfaltirano
Neasfaltirano
(km)
(%)
(%)
92
86,9
13.1
Izvor: Mapa resursa, Ministarstvo ekonomije
Lokalni putevi nekategorisani
Dužina
Asfaltirano
Gustina
(km)
(%)
(km/km²)
198.6
0,683
Gustina
(km/km²)
0,189
Ukupno
Dužina
Gustina
(km)
(km/km²)
290,6
0,598
Obzirom na veliki broj lokalnih i nekategorisanih puteva u Opštini, kao i njihovo sadašnje stanje ne može se očekivati da
programom njihovog unapređenja budu obuhvaćeni svi ovi putevi u istoj mjeri. Zbog toga je bilo potrebno izvršiti razvrstavanje
pojedinih puteva prema njihovom sadašnjem, a naročito budućem planiranom značaju. Polazeći od ovog stanovništva, svi lokalni i
nekategorisani putevi u Opštini grupisani su na sljedeći način:
I kategorija – lokalni kategorisani putevi čiji je značaj povezivanja na nivou Opštine i od uticaja su na realizaciju ciljeva dugoročnog
programa razvoja pojedinih naselja, odnosno planiranih privrednih aktivnosti, povezivanje teritorije Opštine sa susjednim opštinama
ili neki drugi specifičan značaj (privredni, turistički),
II kategorija – lokalni nekategorisani putevi koji povezuju naselja sa izraženim procesom smanjenja stanovništva, seoski putevi I
drugi putevi manjeg značaja.
Ovakvo razvrstavanje moguće je izvršiti samo na osnovu njihovog položaja i značaja u sklopu teritorije Opštine, a ne i na osnovu
njihovih sadašnjih tehničkih karakteristika. Ovo iz razloga što ne postoji registar ovih puteva koji bi omogućio da se bliže ocijeni
njihova upotrebna vrijednost. Očigledno je da razvrstavanje ovih puteva u kategorije znači istovremeno i njihovo rangiranje prema
prioritetu u procesu neophodnog unapređenja, koje će se sprovesti u bližoj i daljoj budućnosti. Generalno se programski sadržaj
ovog unapređenja može definisati po pojedinim kategorijama na sljedeći način:
- puteve u I kategoriji potrebno je rekonstruisati u skladu sa Pravilnikom za projektovanje vangradskih puteva, na osnovu
odgovarajuće projektne dokumentacije. Prema tome, ovi će putevi u principu imati odgovarajuće tehničko-eksploatacione
karakteristike u skladu sa budućom namjenom, kao i neki skromniji vid savremenog kolovoza,
- puteve II kategorije neophodno je dovesti u stanje stalne prohodnosti po trasi koju sada imaju, uz uklanjanje eventualnih
postojećih eksploatacionih ograničenja (oštre krivine, dotrajali objekti, vododerine i veće deformacije planuma postojećeg puta).
Prilikom njihovog projektovanja i izgradnje, ekonomski je isplativo da se primijene tehnički elementi prema standardima JUS U.C4.
301-310. U pitanju su standardi za projektovanje puteva za povezivanje prilaznih puteva i drugih puteva sa malim saobraćajem
(nekategorisani putevi). Prema standardima dozvoljena je primjena blažih elemenata, što smanjuje cijenu izgradnje.
Dio lokalne putne mreže nije obuvaćen prethodnom kategorizacijom To su putevi sa izuzetno malim saobraćajnim opterećenjem,
kao na primjer šumski putevi, poljski putevi, putevi do pojedinih zaselaka ili katuna, čiju izgradnju ne treba ograničavati, a za
projektovanje treba primijeneti standarde JUS U.C4. 301-310. Tako na primjer, zavisno od brzine, dozvoljeni su podužni nagibi i do
16% (na kratkim potezima dužine do 100 m, dozvoljen je izuzetno i nagib od 18%), profil kolovoza širine 3m (sa mjestimičnim
proširenjima za mimoilaženje vozila), radijus horizontalne krivine R=15m, radijus verikalne krivine Rv=50m,…Svi navedeni elementi
su minimalni i poželjno je da se koriste veće vrijednosti, ali u slučaju znatnih prostornih ograničenja mogu se koristiti i navedeni
minimalni elementi.
126
Planirani razvoj i rekonstrukcija mreže lokalnih puteva obuhvata izgradnju/dogradnju, rekonstrukciju, rehabilitaciju dionica
postojećih lokalnih puteva, dovođenjem svih elemenata puta u stanje koje omogućava efikasno korišćenje i održavanje prema
mogućnostima i inicijativama lokalne zajednice. Prioritetne aktivnosti je potrebno usmjeriti na asfaltiranje postojećih puteva, imajući
u vidu da je veliki procenat mreže lokalnih puteva bez savremenog kolovoznog zastora.
Lokalne puteve, čiji je profil takav da zahtijeva veće intervencije, treba rekonstruisati, odnosno proširiti i opremiti odgovarajućom
saobraćajnom signalizacijom, prema dinamici koja će se utvrditi srednjoročnim i godišnjim planovima Opštine. Lokalni putevi
(kategorsani i nekategorisani), koji su značajni za dalji razvoj Opštine, a koje treba rekonstruisati i poboljšati njihove elemente za
nesmetano odvijanje saobraćaja su: Plav-Meteh, Plav-Babino Polje, Đurička rijeka-Trokus-granica Albanije, Gusinje-Grebaje,
Gusinje-Ropojane, Podvisitorski put, Murino-Visitorsko jezero, Mašnica-Mokra, Velika(Čakor)-Mokra, Meteh-Velika(Čakor),
Bogajiće–Bjelaj-Hridsko jezero kao i dionica turističkog –ljetnjeg puta preko prevoja Bogićevica- Ćafa Belega itd.Takođe treba
rekonstruisati i puteve do svih sela.
Pumpne stanice i prateći putni objekti
Radi zadovoljavanja potreba planiranog povećanja stepena motorizacije i sve većeg broja turista, potrebno je modernizovati
postojeću benzinsku pumpa lociranu na ulazu u naselje Plav. Takođe je potrebno riješiti problem sa izgrađenom benzinskom
pumpom u naselju Martinoviće. Ukoliko postoje zahtjevi za izgradnju objekata ove namjene, mikrolokacije će se utvrditi kroz izradu
odgovarajuće Lokalne studije lokacije. Potencijalne lokacije su uz magistralni put M-9 i uz planirane i postojeće puteve regionalnog
karaktera. Uz planirane pumpne stanice, moguća je izgradnja manjih servisa za motorna vozila. U zaštitnim zonama Nacionalnog
parka se ne predviđa izgradnja pumpnih stanica i servisa.
Javni putnički saobraćaj - autobuski saobraćaj
Javni saobraćaj se odvija autobuskim prevozom sa dosta smanjenim brojem linija, naročito poslije privatizacije „Ivangrad prevoza“.
Autobuske stanice u Plavu i Gusinju su privatizovane. Locirane su uz regionalni put R-9 i potrebno je njihovo aktiviranje. Na stanici
treba biti organizovan prijem i otprema autobusa ka različitim pravcima. Na regionalnom putu R-9 (Murino-Plav-Gusinje), urađena
su autobuska stajališta i potrebno ih je obilježiti i urediti, a u Murinu, kao lokalnom centru treba ga opremiti bar minimalnim
sadržajuma, dok na lokalnim putevima nema uređenih stajališta. U Plavu usluge prevoza pruža „Elan –kompany“. Stalne autobuske
linije su zastupljene prema Beranama i Podgorici. Javni saobraćaj nije na zavidnom nivou, jer je nedovoljan broj autobuskih linija
prema gradovima u okruženju i važnim privrednim i turističkim centrima. Na lokalnom nivou je takođe nedovoljan broj autobuskih
linija.
Sistem javnog autobuskog saobraćaja je važan segment razvoja Opštine. Kako bi se cijela teritorija Opštine ravnomjerno razvijala,
potrebno je kvalitetno povezivanje javnim prevozom gradskog područja sa lokalnim centrima i najveći generatori putničkih tokova.
Polazeći od toga, u narednom periodu treba izvršiti razvoj i unapređenje prigradskog javnog prevoza putnika, povećanjem broja
polazaka između lokalnih centara, čime bi se smanjila upotreba putničkih automobila.
Za potrebe turista potrebno je organizovati odgovarajući prevoz za obilazak interesantnih područja, koji bi bio sezonskog karaktera.
Stajališta ovih linija bi bila na značajnijim turističkim lokalitetima na teritoriji čitave Opštine, a posebno na području Nacionalnog
parka.
Razvoj ovog vida saobraćaja potrebno je usmjeriti ka:
− davanju prioriteta ovom vidu saobraćaja u odnosu na individualni,
− osposobljavanju opštinske putne mreže za bezbjedno odvijanje javnog prigradskog saobraćaja u cilju optimalnog povezivanja
svih naseljskih centara sa opštinskim centrom,
− usaglašavanju reda vožnje sa međugradskim i željezničkim saobraćajem.
Željeznički saobraćaj
Željeznički saobraćaj nije prisutan na teritoriji Opštine. Najbliže željezničke stanice su Bijelo Polje i Kolašin. Posredan pristup Plavu
je preko željezničke stanice u Bijelom Polju. Uspostavljanjem autobuskih linija na relaciji Plav–željeznička stanica Bijelo Polje,
poboljšala bi se veza sa ovim vidom saobraćaja. Red vožnje bi morao biti usaglašen sa redom vožnje vozova, kako bi se
minimiziralo ukupno vrijeme putovanja putnika. Zbog toga se svi putevi na ovom putnom pravcu moraju održavati prohodnim tokom
cijele godine Za planiranu novu željezničku prugu koja bi povezala Pljevlja, Bijelo Polje, Berane i Peć je urađena Studija
izvodljivosti sa idejnim rješenjem prema kojoj je u Beranama planirana željeznička stanica.
Vazdušni saobraćaj
Organizovanje avio-saobraćaja na teritoriji Plava, putem izgradnje aerodroma, nije predviđeno u planovima višeg reda niti ovim
Planom. Najbliži aerodrom koji je u funkciji je aerodrom u Podgorici. Postoji mogućnost aktiviranja aerodroma u Beranama, mada
treba imati u vidu da bi on bio regionalnog karaktera. Udaljenost aerodroma u Podgorici je oko 180 km, a aerodroma u Beranama
oko 41 km. Nedostatak aerodroma u blizini se može prevazići izgradnjom heliodroma. Helidrom je definisana površina na zemlji,
objektu i vodi namijenjena u potpunosti ili djelomično za dolaske, odlaske i kretanje helikoptera.
127
Helidromi će služiti u cilju bolje povezanosti prostora, povećanja nivoa turističke usluge i razvoja „ekskluzivnog turizma, kao i
mogućnosti brzog i efikasnog pristupa službe za hitne intervencije u cilju zaštite ljudi, životinja, objekata i šume, na čitavom
prostoru Opštine. Mogu se graditi helidromi za potrebe helikopterskog prevoza bolesnika i spašavanja ljudi uslijed nesreća kao
interventni helidromi (u blizini Doma zdravlja), kao i helidromi za potrebe vezane uz turističku i poslovnu namjenu.
Interventni helidromi se privremeno postavljaju na izabranim lokacijama, koje mogu biti travnate ili slične površine, posebno
uređene površine ili površine sa dvonamjenskom upotrebom (npr. fudbalsko igrališta i sl.). Za potrebe turističke i poslovne ponude,
potrebno je osigurati helidrome na nekim, za tu namjenu atraktivnim lokacijama, kojima bi se koristili turisti i poslovni ljudi, koji bi
time imali direktnu helikoptersku vezu između aerodroma i odredišta u Plavu. Konačan izbor lokacije usljediće nakon detaljnih
analiza, na osnovu potrebne studijske i tehničke dokumentacije uz saglasnost nadležnog ministarstava, Agencije za civilno
vazduhoplovstvo i drugih nadležnih službi, a na osnovu Zakona o vazdušnom saobraćaju Sl.list CG broj 30/2012 i drugih zakona,
pravilnika, uredbi i upustava koji definišu ovu oblast.
Vodni saobraćaj
Vodni saobraćaj ostaje lokalnog i turističkog značaja na Plavskom jezeru i Limu. U svrhu povećanja njegove atraktivnosti, moguće
je formiranje lokalnih pristana, prije svega u zoni odmora, gdje bi se omogućio jednostavan prelazak na druge vidove saobraćaja.
Imajući u vidu nivo zaštite koji ovo Jezero zahtijeva, predlaže se upotreba nautičkih plovila na ručni pogon.
Potencijali reke Lim nisu u potpunosti iskorišćeni, pogotovo u smislu njenog aktiviranja u turističke svrhe. Prirodne ljepote njenog
kanjona idealan su ambijent za realizaciju sve popularnijeg splavarenja koje ne zahtijeva velika ulaganja u infrastrukturu. Tok Lima
od mosta u Brezojevicama, pa nizvodno, pogodan je organizovanju splavarenja (Limska regata). U planskom periodu je potrebno
usmjeriti aktivnosti na približavanje ove vrste aktivnosti većem broju korisnika.
Pјešački i biciklistički saobraćaj
Prostorni razmještaj većine javnih funkcija u Plavu je takav, da se pješačenjem mogu obići u kratkom vremenskom roku. Ovaj vid
saobraćaja je potrebno forsirati iz više razloga (smanjenje gužve na ulicama, nema problema parkiranja, nema emisije štetnih
gasova, povoljan uticaj na organizam i sl.) i treba mu omogućiti nesmetan razvoj. U cilju postizanja višeg nivoa bezbjednosti
pješaka i unapređenja pješačkog saobraćaja, neophodno je preduzeti sljedeće aktivnosti:
− poboljšanje i unapređenje uslova za kretanje pješaka oslobađanjem javnog prostora, trotoara od parkiranih automobila i planskim
razmještajem uličnih sadržaja (kioska, letnjih bašti, uličnih tezgi i dr.),
- pješačkim stazama povezati javne sadržaje kojima gravitira najveći broj građana, kao i atraktivne prostore uz Jezero i rijeke,
- javne površine, aktivnostima učiniti privlačnim i prije svega bezbjednim, ali i prigodnim za osobe sa specifičnim potrebama,
- u ulicama bez trotoara predvidjeti njihovu izgradnju,
- smanjiti pješačka rastojanja, približavanjem linija javnog saobraćaja mjestu stanovanja,
- ulice sa onemogućenim prolaznim saobraćajem (tzv.slijepe ulice), povezati pješačkim stazama zbog smanjenja pješačkih
rastojanja,
- postojeće staze zadržati i po potrebi proširiti na mjestima gdje je to moguće.
Pored trotoara i staza namijenjenih pješačkom saobraćaju u samom naselju Plav, područje Opštine će se opremiti i trasirati
pješačkim planinskim stazama koje povezuju turističke centre sa atraktivnim turističkim punktovima, kao i šumskim i lovačkim
stazama koje će se trasirati prema šumsko-lovnim osnovama za potrebe privrednih djelatnosti. Pored obilježenih staza, postoji i
dosta neobilježenih. U planskom periodu je neophodno definisanje postojećih neobilježenih staza i njihovo obilježavanje i
obezbjeđivanje u cilju povećanja pristupačnosti planinskih masiva (Prokletija,Visitora, Čakora, Mokre, Bogićevice, itd,) većem broju
turista koji praktikuju ovaj vid rekreacije.
Biciklistički saobraćaj je u ekspanziji u cijelom svijetu, sa namjerom da umanji nepogodne efekte koji sa sobom nosi motorni
saobaćaj. Nacionalni park Prokletije, koji se nalaze na teritoriji opštine Plav, kao i prirodne ljepote Prokletija, Visitora, Bogićevice i
drugih planina, predstavljaju svojevrstan potencijal za razvoj biciklističkog turizma, naročito vožnje takozvanih "mountain bike".
Trase biciklističkih staza prate trase izletničnih, pješačkih, planinarskih staza kao i trase nekategorisanih i slabo saobraćajno
opterećenih puteva, u cilju prezentacije prirodnih vrijednosti i rekreacije. Ukupna dužina biciklističkih staza na teritoriji Opštine
iznosi preko 100 km. Prioriteti i redosljed izgradnje planiranih staza će biti utvrđeni kroz izradu odgovarajućih studija i projekata.
U cilju unapređenja planinarsko-biciklističkog saobraćaja, neophodno je preduzeti sljedeće aktivnosti:
- saobraćajne površine namijenjene biciklistima, organizovati kao sistem povezanih biciklističkih staza,
- predvidjeti izgradnju rekreativnih biciklističkih staza u zaštitnom pojasu obala Jezera i Lima, na potezu Limski most-Vojno selo,
- u okviru užeg gradskog jezgra (pored trgovačkih centara, zgrade Opštine, banke...), predvideti lokacije za bezbjedno parkiranje
bicikala,
- definisati trase koridora tamo gdje dozvoljavaju terenski uslovi i atraktivnost poteza, kao i na ostalim mogućim lokacijama,
- obezbijediti uslove za bezbjedno kretanje biciklista i pješaka, uspostavljanjem odgovarajućih saobraćajno-regulativnih mjera.
Predviđene su brojne planinarsko-biciklističke staze. Predloženim koridorima, pored internog povezivanja pojedinih atraktivnih
zona, omogućene su i međusobne veze planinskih turističkih zona. Generalno treba razvijati i realizovati mreže panoramskih
izletničkih, pješačkih, biciklističkih i jahačkih staza u funkciji prezentacije prirodnih vrijednosti i rekreacije, a u skladu sa aktiviranjem
i razvojem brojnih turističkih potencijala u granicama Plana.
128
Planinarske i biciklističke staze
Nacionalna mreža planinskih staza V. Prokletije, Visitor, Zeletin, Mokra planina ,Hajla , Žljeb
Broj staze iz registra
RB
Trasa planinske staze (itinerer)
planinskih staza)
(Grbaja) Skala (pl. Dom) - Suljova česma- Jagnjičar -Karlica -k.2010--Šuplja vrata- Pečurka- Krošnjin
1
501
prolaz - Sjeverni vrh (2461 )
(Grbaja) Skala (pl. Dom) - Suljova česma- Ljubokuć - Šuplja vrata- Pečurka - Krošnjin prolaz 2
502
(Karanfili) Sjeverni vrk (2461)-Veliki vrh (2490)
(Gusinje ) - Alipašini izvori - (Vezirova brada) - ćafa Brada - Katun Brada - Maja e Podgojs (2021) 3
509
Mali Karanfili (2119)- k.2010 - Karanfil Ljuljaševića(2240) -Šuplja vrata - pečurka - Krošnjin prolaz (Karanfili) Sjeverni vrh ( 2461)
(Grbaja) - Skala (pl.dom)-Valušnica - Maja Can (1823) - Talijanka (2057) - Ćafa - Popadija4
511
Trojanska vrata - (Trojan) Veliki vrh (2190)
(Grbaja) - Skala (pl.dom)- Ravni Ključ - k 1441 -Katun Popadija - Livada velika -Trojanska vrata 5
512
(Trojan)Veliki vrh (2190)
(Gusinje ) - Kačanik- k.1233 -k.1299 -Kodra Bajroviće - k.1692 - Karaula (1898)- Trojanska vrata 6
514
(Trojan)Veliki vrh (2190)
(Gusinje) -Alipašini izvori - Gerane -Vusanje - vodopad Skakavice - vrelo Oko - Ropojana) - Vrela 7
515
Jezerce (Čemerikino jezero) -granica sa Albanijom
8
516
(Ropojana) -Vrelo Oko Bregu i Romanit(1952)-Ćafa e Furumit ( 2150 )- Maja e Rosit ( Rosulja) 2524
(Ropojana)- Vusanje - Oko - Vusanjski Zastan - nizvor Kroni Sirme - k.1774 (D/G Albanija)9
517
(ALBANIJA)katun Buni Jezerces- jezera - Maja e Jezerces (ALB) 2694
Vusanje - Zarunica-Fuš Sirma - (Bjelić) katun Grlata -Škripa - prevoj Preslopit (2039)- trojni prevoj10
520
Dobra Kolata 2526 - Zla Kolata ( Maja e keq) 2535
(Gusinje) -Kolenovići - Huljeva livada- (Bor)Ćemena 2036 - k.2052 -Kolendarsko jezero Vrh Bora
11
521
(2016)- lokve- Južni vrhBora (2149)
(Plav centar)- Završ- Radunov laz(k.1132) - Gradec- Karaula Feratovića(1664) - katun Paljivukaj12
522
Bajrak(2074) - Vrh Bora (2106)-karaula Kamerić- katun Grlata- Preslopit- Zla Kolata (2536 )
(Plav centar) - Bogajići - (Kofiljača) -k.102 - Bejtova česma - Konjski obor - Bikina česma Bandera
13
526
(1825) - katun Treskavac (prevoj 1805- (vrelo Ruža) - Maja Horolac -Jupov vrh(2199)- Abdijino
jezero (Horolec) - vrelo Ruža- katun Treskavac
(Plav centar) - Prnjavor-Redžov do - k.1217- Treskavačka rijeka (k 1182) - Treskavica(k. 1536) 14
540
Veliki Hrid (2011) k.2072 - Hridsko jezero -(Krš Bogićevica) Hridski krš 2358 - Veliki krš(2374)
(Babino Polje)- Gornji katun- Bajramdurovi pjeskovi- Tošića katun- Hasova Bogićevica -Maja e
15
541
Spalit 2203- k 2232 - Tromeđa 2365- ( KOSOVO)- Rupa dobro-Đeravica(2656)
16
541 MB
(Plav) - Komorača - desni Meteh - Babino Polje
(Babino Polje) - (Bivoljak )- k. 1648 -katun Bajrović - Hridska r. (k. 1825) - Hridsko jezero - Bela voda
17
542
-karaula Bogićevica(sklonište)- prevoj Bogićevica -Ljukšterp - Ćafa bogićes (2095)-Mj Made (Kosovo)
(Plav- Skić) - Komorača -Pršov krš (1511) - Crveni krš( 1778) - Ječmišta - Šabova glava(1906)18
545
Đevojački krš (2040) -prevoj Čakor (1849)- Planinica 2077 - Vaganica (2111)
(Plav - Skić) - Desni meteh- Javorište - Arifova glava Javorsko brdo -( Mladica )Starac( 2352)19
546
Bandera (2426) Ravno brdo -Zavoj 2243 - Malje Nedžinat
Plav(Limski most)- (Visitor) -Nadgrad - Šarkinovići - Paljevine - Šarkinovića katun - k. 1963 - Plane 20
550
Smetni vrh (2210)- Bandera (Krivi smet) 2211
Plav(Limski most)- (Visitor)-Brezojevice- Visitorski lazi - Verlika Gropa - Mramorje ( pl.kuća) 21
551
Visitirsko jezero - Mramorje- k.2005 -Bandera ( krivi smet) 2211
22
235
(Gusinje)- Dosuđe- Zagrađe- (Greben ) k.1316 -katun Čardak - Velji vrh (2196)
( Murino)- Pepiće- Nizamska kula - Velika Gropa-Mramorje (pl.kuća ) -Visitorsko jezero - k- 2005 23
552
Bandera ( Krivi smet) 2211- Smetni vrh- 2210-Vrh Somina - k.1996 -katun Ravna (Ćafa) Peporan Visitorsko jezero
(Gusinje) - Dosuđe - Zagrađe - Katun Valje - jezero Kacuber - Kacuber 2103 - Tatarijsko
24
554
jezero(Bješkeća) Tatarija - Nenova gora - Goleški katun -(Goleš) Plana (2126) (Andrijevica)- Andželate- Bojovići - Previja-Stubica - Garevine -Goveđak - katun Rogovi-Gropa 25
555
Drekina kosa - vrh Zerletina 2112 -Tatarijsko jezero ( 2095)- Kacuber (2103) - Vrh Somina -2138Smetni vrh 2210 - Bandera (2211)
26
556 MB
(Andrijevica - Luge - Ulotina - Murino - Pepiće - Brezojevica - Plav)
27
560 MB
Andrijevica - Andželate - Đulići - Kuti - Lipovica - Grnčar - Gusinje
28
568 MB
Plav - Vojno Selo - Kruševo - Kolenovići - Gusinje - Kačanik - Dolja - Skala - Grbaja
(Andrijevica)- Bukva(most na Limu) - Balj - Piševo-Sokolova gl (1619) - Sjekirica - Prijedolska
29
581
glava(2003)- Ćafa(1792)- Planinica-Crvena glavica- Vaganica(2111) -( Čakor prevoj )
129
Slika br.6
Turističke žičare i ski- liftovi
U cilju poboljšanja turističke ponude Plava, predlaže se izgradnja sistema panoramskih žičara i ski-liftova. Žičare će povezivati
atraktivne turističke lokalitete i omogućavati lak pristup i uživanje u prirodnim ljepotama područja. Konačno definisanje trasa ovog
atraktivnog i ekološki prihvatljivog vida prevoza, usljediće nakon detaljnih analiza relevantnih činilaca, kroz izradu neophodnih
studija lokacija, studija opravdanosti i studija uticaja na životnu sredinu.
Stacionarni saobraćaj
Za parkiranje vozila za sopstvene potrebe, vlasnici novih stambenih, stambeno-poslovnih ili poslovnih objekata svih vrsta,
obezbjeđuju manipulativni prostor i parking ili garažna mjesta na sopstvenoj urbanističkoj parceli, izvan površine javnog puta.
Odredbe prethodnog stava se primenjuju za novi koristan prostor koji se gradi, kao i za dogradnju i/ili nadgradnju. Za višeporodične
stambene ili stambeno-poslovne objekte, preporuka je da najmanje jedna polovina parking mjesta bude smještena u garaži.
Stepen motorizacije na teritoriji opštine Plav (broj stanovnika 13108) 2012.godine iznosi 164voz/1000stanovnika, odnosno
150PA/1000stanovnika.Pretpostavka je da će na kraju postplanskog perioda stepen motorizacije biti 200voz/1000stanovnika, pa
saglasno Pravilniku o bližem sadržaju planskog dokumenta, kriterijumima namjene površina, elementima urbanističke regulacije i
jedinstvenim grafičkim simbolima, normativi za potrebama za parkiranjem u Plavu se koriguju faktorom 0.4 .
U detaljnim urbanističkim razradama, potrebe za parking mestima procjenjuju se u zavisnosti od namjene planiranih površina, a
predlaže se sljedeći normativ za osnovne grupe gradskih sadržaja:
- stanovanje (na 1000 m2) -------------6 pm (lokalni uslovi min5, a max 7 pm),
- proizvodnja (na 1000 m2) ------------ 8 pm (3-10pm),
- fakulteti (na 1000 m2) ----------------- 12 pm (4-15 pm),
- poslovanje (na 1000 m2) ------------- 12 pm (4-16 pm),
- trgovina (na 1000 m2) ----------------- 24 pm ( 16-32 pm),
- hoteli (na 1000 m2) -------------------- 4 pm (2-8 pm),
- restorani (na 1000 m2) ---------------- 48 pm (16-80 pm),
- sportske dvorane, stadioni i sl. ( na 100 posjetilaca) ------10 pm.
Kako su kapaciteti organizovanih površinskih parkirališta nedovoljni, u planskom periodu rješavanje nedostatka parkinga u
gradskom centru, sprovodiće se u kombinaciji privremenih i trajnih rješenja.
130
Privremena rješenja obuhvatiće:
- uređivanje postojećih neuređenih površina u privatnom i opštinskom vlasništvu, koje se sada koriste za parkiranje putniĉkih vozila.
Trajna rješenja obuhvatiće:
- doslijednu primjenu propisanih normativa za broj parking mjesta kod projektovanja i izgradnje objekata, u zavisnosti od namjene
objekta, propisanih Pravilnikom,
- izgradnju javnih površinskih parkirališta za putnička vozila,
- organizaciju stambenih ulica rekonstrukcijom poprečnih profila, prema potrebama mirujućeg saobraćaja i pješaka,
- izgradnju javnih parking-garaža za putnička vozila, kao samostalnih objekata u konceptu i rješenju koje predvidi DUP ili u sklopu
objekata drugih namjena,
- izgradnu parkinga za kamione i autobuse u servisnim zonama, uz koridore magistralnog i regionalnih puteva, na prostorima koje
je potrebno rezervisati planskim dokumentima ili otkupom, kako se ne bi koristili u druge svrhe,
- obezbjeđenje većih površina za parkiranje, sa obaveznim prostorom za parkiranje putničkih automobila i autobusa i sve prateće
objekte, u blizini značajnijih turističkih lokaliteta uz turističke objekte, polazne tačake ski-liftova i panoramskih žičara i u blizini
područja Nacionalnog parka, a kapaciteti ovih prostora usaglasiće se sa turističkom ponudom,
- predvidjeti površinu za parkiranje za individualno stanovanje, vikendice i za turističke kapacitete u privatnim objektima (seoski
turizam ) u okviru pripadajuće parcele.
Saobraćajna i turistička signalizacija
U planskom periodu, kao jedna od prioritetnih aktivnosti ističe se postavljanje i rekonstrukcija horizontalne i vertikalne putne
signalizacije. Postojeće stanje elemenata horizontalne signalizacije je veoma loše. Vertikalna signalizacija, pogotovo signalne table
sa putokazima, je od izuzetnog značaja za područje Plana, te njihovo održavanje mora biti kontinuirano. Pored propisane
saobraćajne signalizacije, neophodno je postaviti potpuni sistem obavještavanja i informisanja vozača o položaju turističkih
lokaliteta, parking prostora, načinu prilaza njima i režimima saobraćaja u zaštićenim područjima. Informativni punktovi sa važnijim
obavještenjima, zanimljivostima i upozorenjima postavljaju se na značajnijim turističkim lokalitetima, a pogotovo na mjestima ulaska
u područje Nacionalnog parka Prokletije.
Osnovna pravila građenja, rekonstrukcije i zaštite saobraćajne infrastrukture
Drumski saobraćaj
Na osnovu važećeg Zakona o putevima (Sl.list RCG br42/04), mrežu puteva čine javni i nekategorisani putevi. Prema značaju za
saobraćaj i funkciji povezivanja u prostoru, javni putevi su kategorisani u:
- državne puteve (autoputevi, magistralni i regionalni putevi) i
- opštinske (lokalni putevi i ulice u naseljima).
Pri izgradnji novoplaniranih putnih pravaca moraju se poštovati pravila propisana Zakonom o uređenju prostora i izgradnji objekata,
a koji je u saglasnosti sa Zakonom o putevima. Pri rekonstrukciji određenih elemenata putne i ulične mreže mora se voditi računa
da su elementi puta koji se rekonstruiše, usaglašeni sa tehničkim propisima i standardima za tu vrstu objekta. Rekonstrukcija
pojedinih dijelova putne mreže treba da obuhvati sve elemente poprečnog profila. Putni objekti javnog puta moraju se izgraditi tako
da širina kolovoza na putnom objektu ne smije da bude manja od širine kolovoza javnog puta.
U postojećim naseljima regulacija saobraćajnica ostaje nepromijenjena, osim ako postoji potreba za njenom izmjenom tj.
poboljšanjem saobraćajnog rješenja, nivelacije, stvaranjem nove javne površine ili slično. Kod intervencija koje imaju za cilj
proširenje saobraćajnica, potrebno je da se izrade detaljni urbanistički planovi kojima bi se precizno sagledali svi elementi za
planirane rekonstrukcije. Nove saobraćajnice treba da budu planirane sa odgovarajućom trasom i odgovarajućim poprečnim
profilom. Samo u izuzetnim slučajevima (težek teren, klizište) moguće je odstupanje od ovog pravila. U spontano nastalim
naseljima, selima i u posebnim slučajevima socijalnog stanovanja koje se poboljšava, moguće je zadržati postojeće poprečne
profile.
U zaštitnom pojasu javnih puteva ne mogu se graditi stambene i druge zgrade, podizati postrojenja i uređaji i graditi drugi objekti na
određenoj udaljenosti od tih puteva, u skladu sa Zakonom.
Saobraćajna površina autobuskog stajališta na javnom putu, osim ulice, mora se izgraditi van kolovoza javnog puta. Na predlog
Opštine, odnosno mjesne zajednice ili prevoznika koji obavlja linijski prevoz putnika, na državnom putu može se izgraditi autobusko
stajalište, uz saglasnost Javnog preduzeća.
Pješački i biciklistički saobraćaj
Pješačke površine (staze i trotoari) su sastavni elemenat poprečnog profila naseljskih saobraćajnica. One se obavezno fizički
izdvajaju u posebne površine koje su zaštićene od ostalih vidova motornog saobraćaja, izuzev kod integrisanih ulica. Širina trotoara
zavisi od namjene i atraktivnosti okolnog prostora i intenziteta pješačkih tokova.
131
Osnovna pravila trasiranja pješačkih i biciklističkih staza su: trase polagati kroz ozelenjene zone, trasama povezivati stambene
zone, turističke zone, zone rekreacije i zone centralnih aktivnosti i u zonama atrakcije planirati prostore za parkiranje bicikala.
Pješačke i biciklističke staze se mogu trasirati kao posebni objekti preko blagih padina, livada ili obodom pošumnjenih oblasti.
Podloga pješačkih i biciklističkih staza treba da bude od materijala koji omogućava njeno korišćenje tokom većeg dijela godine
(asfalt, makadam, kamen i sl.).
Vazdušni saobraćaj
Za lokacije heliodroma, birati pregledna mjesta koja nisu pod jakim uticajem vazdušnih struja i koja su lako dostupna drumskim
vozilima. Zabranjuje se izgradnja objekata u blizini heliodroma, koji bi svojim oblikom (visoke zgrade, dalekovodi) ili svojim uticajem
(emisija dima, prašine i sl.) ugrozili bezbjednost odvijanja ovog saobraćaja.
Stacionarni saobraćaj
Parking prostori se izvode u okviru naseljskih grupacija i turističkih lokaliteta i moraju biti odvojeni od kolovozne površine i sa
tvrdom podlogom. Uz parking prostor u okviru turističkih lokaliteta, obavezno se uređuje prostor za zadržavanje ljudi sa klupama,
stolovima, kantama za otpatke i informacionim tablama. Dimenzije parking prostora prilagoditi mjerodavnom vozilu, prema
standardima i pravilnicima koji regulišu ovu oblast.
Vodeni saobraćaj
Imajući u vidu stepen zaštite Jezera, potrebno je minimizirati aktivnosti na izgradnji infrastrukture. Od objekata nautičkog turizma
moguća je izgradnja mini-pristana na Plavskom jezeru. Pristani su objekti koji su u cjelosti ili djelimično namijenjeni i prilagođeni
zadovoljavanju primarnih plovidbenih potreba plovnih objekata (prihvat, vez i snabdijevanje), kao i ostalih osnovnih boravišnih i
uslužnih potreba korisnika. U pogledu izgradnje, objekti ove namjene moraju biti u skladu sa odredbama mjerodavnih pravilnika, te
građevinskim, urbanističkim, sanitarnim propisima i propisima o zaštiti okoline. Pristani bi trebalo da raspolažu dovoljno prostranom
vodenom površinom za sigurno zadržavanje i nesmetano kretanje plovnih objekata i za vrijeme najnižeg vodostaja.
Elektroenergetika
Za izradu plana potrebnih elektroenergetskih objekata u funkciji planiranih stambenih i drugih objekata na području PUP-a opštine
Plav, analizirani su i uzeti u obzir sljedeći podaci i činjenice:
potrebe u snazi postojećih i planiranih objekata,
dispozicija postojećih i planiranih objekata,
planovi višeg reda,
postojeće stanje i dispozicija elektroenergetskih objekata,
potreban kvalitet i sigurnost u snabdijevanju objekata električnom energijom,
savremena tehnička rješenja i oprema,
važeći standardi, propisi i preporuke.
Potrebe u električnoj snazi
Kao najrealnija metoda prognoziranja potrošnje električne energije na nekom području jeste „metoda zavisnosti godišnjeg porasta
potrošnje električne energije od potrošnje po stanovniku“.
Ova metoda daje najrealnije rezultate o određivanju konzuma, posebno kada se koriste elementi urbanističkog programa razvoja.
Vrijednost ove metode je u tome, što je zasnovana na porastu potrošnje električne energije po stanovniku (specifična potrošnja).
Kada na području elektrodistributivnih preduzeća ne postoje podaci o potrošnji električne energiju u funkciji porasta broja
stanovnika, nije moguće poštovati osnovne kriterijume navedene metodom prognoziranja, pa se iz tog razloga koristi analitička
metoda, koja se zasniva na procjeni potrošnje stanovanja i tercijarnih deltnosti (kulturno-prosvjetne i zdravstvene ustanove,
poslovne i društvene prostorije, turistički objekti, razni lokali, prodavnice, manje zanatske radnje i ostali mali potrošači), kao i na
standardu elektrificiranosti domaćinstava.
Potrošnja električne energije
Prognoza potreba za električnom energijom, zasnovana na Analitičkoj metodi, podrazumijeva određivanje vršnih opterećenja
stanovanja i tercijalnih djelatnosti kao i njihovu međuzavisnost.
Na području PUP-a opštine Plav postoje sledeće kategorije potrošača:
domaćinstva,
ostali potrošači,
javna rasvjeta.
132
Vršno opterećenje stanovanja
U zahvatu PUP-a, u najvećem dijelu je predviđeno porodično stanovanje, manjim dijelom višeporodično stanovanje i porodično
stanovanje gdje se u objektima predviđa obavljanje tercijalne djelatnosti, a u jednom djelu objekti za obavljanje tercijarnih
delatnosti i objekti javne namjene.
Kao osnovni element prognoze, uzima se standard elektrificiranosti stana.
U cilju što realnijeg planiranja, domaćinstva (stanovi) će biti, pri izradi osnova plana podijeljeni u dvije kategorije, u zavisnosti od
načina grijanja stambenih prostorija:
I (prva) kategorija, domaćinstva koja za zagrijavanje prostorija koriste električnu energiju,
-
II (druga) kategorija, domaćinstva koja za zagrijavanje prostorija koriste čvrsta, tečna ili gasovita goriva ( drvo, ugalj,
gas, lož ulje).
Za model potupno elektrificiranog prosječnog domaćinstva, uzima se domaćinstvo koje posjeduje aparate za kuvanje, pranje veša i
posuđa, grijanje prostorija, rashladne uređaje i uređaje za klimatizaciju, zagrijavanje vode, rasvjetu, TV i razne sitne aparate.
Instalisano opterećenje ove kategorije procjenjuje se na 41060W.
U domaćinstvu u kojem se koriste drugi energenti za potrebe kuvanja, zagrijavanja vode, grijanja prostorija, procjenjuje se
instalisana snaga na 29060 W.
Pri izradi plana računa se da će odnos I i II kategorije domaćinstava biti 15% : 85% i da će vršno opterećenje nastupiti u zimskom
periodu.
Imajući u vidu instalisana opterećenja i njihovo procentualno učešće u vršnom opterećenju, može se izračunati prosječna
instalisana snaga jednog domaćinstva:
Pis = 41060 x 0,15 + 29060 x 0,85 = 30860 W.
U jednovremenom (vršnom) opterećenju stana, svi aparati i uređaji ne učestvuju istovremeno, što se karakteriše faktorom potražnje
(fp). Kod veće grupe stanova, mogućnost jednovremenog djelovanja aparata i uređaja je manja, što se pokazuje faktorom
istovremenog djelovanja.
Vršno opterećenje, primjenom Analitičke metode, određuje se prema relaciji:
Pvs = Pv1d x n x kn
gdje je:
Pv1d - vršno opterećenje jednog domaćinstva (W);
n - broj domaćinstava;
kn - faktor jednovremenosti grupe domaćinstava.
( W ) , (za n >10)
Vršno opterećenje jednog domaćinstva dobijeno je na osnovu instalisanog opterećenja i faktora jednovremenosti (dijagram1).
Pv1d = fp x Pi1d
Faktor jednovremenosti grupe domaćinstava kn određuje se relacijom:
kn = k1 + (1 – k1) x n –0,5
gdje je:
k1 = 0,195 – faktor jednovremenosti zavistan od vrijednosti vršnog opterećenja domaćinstva.
Na osnovu navedenih podataka i matematičkih relacija dobijamo vršno opterećenje, koje potiče od domaćinstava.
Prognozira se da će do kraja planskog perioda opština Plav imati 14621 stanovnika.
Računajući prosječno 3,5 stanovnika po domaćinstvu, dobija se podatak o 4177 domaćinstava.
Broj
stanovnika
Domaćinstva
Ostala potrošnja
14621
Broj
domaćinstava
4177
kn
Pv
0,203
(kW)
11022
3307
133
fj
cosφ
Sv
(kVA)
Javna rasveta
716
UKUPNO
U proračunima korišćeni sledeći parametri:
Prosječan broj stanovnika po domaćinstvu: 3,5;
Prosječna instalirana snaga po domaćinstvu: 30860W;
Faktor potražnje: fp = 0,45;
Vršna snaga jednog domaćinstva Pv1d =13887 W;
Faktor jednovremenosti jednog domaćinstva k1=0,19;
Gubici u distribuciji el.energije: 10%;
Učešće javne rasvjete u vršnom opterećenju: 5%;
Faktor snage: cosφ=0,95;
Faktor jednovremenosti kategorija potrošača:0,9;
15045
0,9
0,95
17421
Sv = 17,42 MVA
Snaga postojećih trafostanica 35/10kV :
S = (2,5+4)+2,5=9 MVA
Planirane trafostanice 35/10kV:
Proširenje postojećih
"Plav" na (2x4)MVA,
"Gusinje" na (2x2,5)MVA
Nova "Murino" (2x2,5) MVA
Plan:
Postojeću TS 35/10kV "plav" Proširiti na (2x4);
Postojeću TS 35/10kV "Gusinje" proširiti na (2x2,5)MVA,
Planirana je nova TS 35/10kV " Murino" snage (2x2,5)MVA
Ukupna snaga svih TS 35/10kV = 18 MVA
Konzum ostale potrošnje
Konzum ostale potrošnje obuhvata turističku i komunalnu djelatnost, kao i sve prateće potrebe grada i stanovništva, kao što su
djelatnosti: zdravstvo, školstvo, ugostiteljstvo, trgovina, administracija, servisi, sport i rekreacija itd.
Procjena potrebne vršne el.snage za konzum ’’ostale potrošnje’’ izvedena je na bazi planiranih urbanističkih kapaciteta i
pretpostavke korišćenja drugih oblika energije.
Dio potrošnje koji obuhvata komunalne i sve prateće potrebe grada i stanovništva, u praksi se procjenjuje na 30% od potreba grupe
potrošnje domaćinstava.
Konzum javne rasvjete
Vršno opterećenje javne rasvjete (Pvjr) u ukupnom vršnom opterećenju , kreće se po preporukama od 2,5% do 5% od ukupnog
vršnog opterećenja. U ovom slučaju, usvojen je procenat opterećenja od 5% i takođe prikazan prethodnom tabelom.
Ukupna potrebna vršna snaga
Potrebna prividna snaga na nivou konzuma, uz pretpostavljeni faktor snage cosφ = 0,95, rezervu i gubitke od 10%, iznosi
Sv = 17,42 MVA.
RAZVOJ ELEKTROENERGETSKE MREŽE U PLANSKOM PERIODU
Glavni pokretači energetske potražnje, kako na globalnom tako i na lokalnom nivou, su rast broja stanovnika, ekonomski i
tehnološki razvoj i cijene energenata.
Imajući u vidu planirani blagi porast broja stanovnika u zahvatu PUP-a Plav, planirani razvoj turizma i ostalih djelatnosti, u
planskom periodu, pretpostavlja se da će usloviti određeni rast potrošnje električne energije i pogonskih goriva.
Uzimajući u obzir postojeće stanje el.energetskih objekata, predviđenu vršnu snagu u planskom periodu, kako bi se obezbijedilo
kvalitetno i sigurno napajanje potrošača teritorije opštine Plav i zadovoljile razvojne potrebe, za naredni planski period, a u skladu
sa razvojnim planovima EPCG i CES-a, planirana je izgradnja i rekonstrukcija sljedećih objekata:
Objekti 35kV
Dalekovod 35kV "Andrijevica - Plav" preko koga se el.energijom napajaju potrošači na području opštine Plav, neophodno je
rekonstruisati u dvosistemski vod 35kV , AL/Fe 120/20mm2, kako bi se stekli uslovi za sigurno snabdijevanje na ovom
nivou i omogućilo uključenje novih izvora energije u elektroenergetski sistem.
U cilju priključenja mHE na elektroenergetski sistem, planira se DV 35kV Babino Polje -TS 35/10kV Plav, Al/Fe 95/15mm2, kojim
će biti priključene minihidroelektrane "Babino Polje", "Jara" i "Meteh" (za koje su izdati urbanističko-tehnički uslovi/građevinske
dozvole) ili u skladu sa Lokalnim studijama lokacija koje će razraditi prikljućenje istih na elektroenergetsku mrežu.
134
Postojeće trafostanice 35/10kV "Plav" i "Gusinje", sa ukupnom instaliranom snagom od 9 MVA, neće moći da zadovolje potrebe
postojećih i planiranih budućih potrošača na cijelom distributivnom području, stoga je neophodno proširiti postojeće i izgraditi nove
TS 35/10kV.
Postojeće trafostanice 35/10kV koje se proširuju:
- "Plav" na (2x4) MVA,
- "Gusinje " na (2x2,5) MVA.
Planom se predviđa izgradnja nove trafostanice 35/10kV "Murino" (2x2,5) MVA. (Grafičkim prilogom prikazana približna lokacija.
Tačnu lokaciju usaglasiti sa nadležnom ED).
Planiranu TS 35/10kV "Murino" povezati po sistemu ulaz-izlaz na postojeći dalekovod 35kV, za koji je predviđena rekonstrukcija,
prilagoditi uslovima na terenu i konačno definisati projektom uz saglasnost EPCG. U prvoj fazi ugraditi jedan trafo, a drugi prema
ukazanim potrebama.
Ova trafostanica bi preuzela dio potrošača postojeće TS 35/10kV "Plav" čime bi se poboljšao kvalitet isporučene el.energije ovog
područja. Takođe iz nove TS 35/10kV "Murino" će se napajati i novi potrošači sa područja Murina i okoline gdje su planirana
turistička naselja kao i potencijalni turistički objekti na Čakoru i Visitoru.
Iz postojeće trafostanice 35/10kV "Plav" napajaće se preko 10kV mreže potrošači u gradu i prigradskim naseljima, kao i potrošači
okolnih sela. Kako se u rejonu Plavskog jezera planiraju značajni turistički kapaciteti, to se planira povećanje snage ove TS na
(2x4)MVA.
Kako će ova trafostanica biti mjesto priključenja planiranih minihidroelektrana, to se predviđa njena rekonstrukcija u skladu sa
"Studijom o priključenju i radu distributivnih izvora energije u elektroenergetskom sistemu Crne Gore" i Lokalnim studijama lokacija
priključenja mHE.
Postojeća trafostanica 35/10kV "Gusinje" napajaće preko 10kV-ne mreže potrošače Gusinja i okolnih sela. Imajući u vidu značajno
povećanje kapaciteta i planirane nove potrošače, to se u planskom periodu planira povećanje snage ove TS na (2x2,5)MVA.
Distributivna mreža 10 kV
Mreža 10 kV
Koncepcijom razvoja postojeće mreže 10 kV vršiće se zamjena i rekonstrukcija mreže koja je u lošem stanju i izgradnja nove u
skladu sa potrebama, studijama, lokalnim planovima i planovima nadležne Elektrodistribucije.
Transformatorske stanice 10/0.4 kV
Postojeće trafostanice tipa “kula” zamjeniti savremenijim. Postojeće trafostanice 10/0.4 kV zadržavaju svoju lokaciju, a tip i snagu
mijenjaće u zavisnosti od opterećenja. Gradnja novih trafostanica realizovaće se na onim lokacijama gdje dolazi do izgradnje novih
objekata (stanovanje, turizam i sl.) u skladu sa Tehničkom preporukom TP-1b, EPCG. Takođe, potrebno je izgraditi izvjestan broj
novih trafostanica kako bi se skratile dužine vodova i time potrošačima isporučila kvalitetnija energija.
Niskonaponska mreža 0,4 kV
Mrežu 0.4 kV koja je u lošem stanju, rekostruisati i razvijati kao kablovsku i vazdušnu, u zavisnosti od vrste potrošača, opterećenja
i uslova na terenu. Tehnički uslovi i mjere koje treba da se primijene pri projektovanju i izgradnji priključka objekata na
niskonaponsku mrežu, definisani su Tehničkom preporukom TP-2, Elektroprivrede Crne Gore.
Uslovi za izgradnju objekata
Pri izgradnji objekata pridržavati se propisa o minimalnom rastojanju od vodova pod naponom svih naponskih nivoa, prema
važećim pravilnicima o tehničkim normativima za izgradnju nadzemnih i podzemnih elektroenergetskih vodova napona od 1kV do
400kV (»Službeni list SFRJ«, broj 65/88 i »Službeni list SRJ«, broj 18/92), a koji govori o minimalnoj sigurnosnoj horizontalnoj
udaljenosti i siguronosnoj visini objekata od vodova pod naponom.
Zabranjuje se izgradnja stambenih, ugostiteljskih objekata, proizvodnih objekata i ostalih objekata u zaštitnoj zoni dalekovoda.
Prilikom izgradnje objekata držati se važećih tehničkih propisa za izgradnju nadzemnih elektroenergetskih vodova nazivnog napona
od 1kV do 400kV i objekata elektroenergetske infrastrukture.
Gradnju objekata za stalan boravak ljudi, kao i drugih objekata, treba izbjegavati i u blizini vodova 35kV i 10kV, odnosno u zoni od
min. 5m lijevo i desno horizontalno, od projekcije najbližeg provodnika u neotklonjenom stanju.
Ukoliko se iz nekih opravdanih razloga mora graditi u navedenoj zoni, potrebno je prije početka izgradnje pribaviti saglasnost od
nadležnog JP na elaborat koji treba da uradi ovlašćena projektantska organizacija za takve poslove.
135
Kriterijumi i smjernice za izgradnju elektroenergetskih objekata
Elektroenergetski objekti se grade u skladu sa odredbama Zakona o planiranju i uređenju prostora, prema Prostornom planu Crne
Gore, tehničkim i drugim propisima.
Nadzemna elektroenergetska mreža nazivnog napona od 1 do 400kV izvodi se u vidu nadzemnih elektroenergetskih vodova koji
podrazumijevaju skup svih dijelova koji služe za nadzemno vođenje provodnika koji prenose i razvode električnu energiju:
provodnici, zaštitna užad, zemljovodi, uzemljivači izolatori, nosači, konzole, stubovi i temelji. Približavanje i ukrštanje sa ostalim
vodovima i sigurnosna visina dati su u Službenom listu SFRJ br.65/88.
Za izgradnju i rekonstrukciju transformatorskih stanica 35/x kV potreban prostor iznosi: minimum 25x25m.
Elektroenergetski vodovi
Prilikom lociranja i izgradnje dalekovoda poštovati sljedeće uslove:
trase dalekovoda ne smiju voditi preko objekata sa zapaljivim i eksplozivnim materijalom,
nije dozvoljeno vođenje dalekovoda preko nadzemnih objekata u kojima se nalazi lako zapaljiv materijal (skladišta
benzina, ulja, eksploziva i sl.). Na prolazu pored navedenih objekata, horizintalna sigurnosna udaljenost jednaka je visini
stuba uvećanoj za 3m, a mora iznositi najmanje 15m.
Prilikom izgradnje elektroenergetskih vodova, voditi računa kod ukrštanja sa drugim objektima infrastrukture (TT vodovi, magistralni
i regionalni putevi, željezničke pruge i postrojenja).
U slučaju izgradnje elektroenergetskih vodova preko stambenih i javnih površina treba obezbijediti minimalnu sigurnosnu visinu i
minimalnu sigurnosnu udaljenost od pomenutih objekata (električna sigurnost).
Distributivna mreža 10kV
Mreža 10kV u gradskom području se predviđa kao kablovska, dok u prigradskim naseljima može biti djelimično kablovska, a
djelimično vazdušna, a na ruralnom području može ostati nadzemna.
Kablovski provodnici za podzemnu mrežu mogu biti jednožilni kablovi tipa XHE 49 A standardnih presjeka 150 mm2 Al i 240 mm2
Al. Za nadzemnu mrežu trožilni upleteni kablovski snop (SKS) presjeka provodnika 50 mm2 Al ili neki drugi kako odredi nadležna
Elektrodistribucija.
Pri projektovanju i izgradnji trafostranice 10/0.4kV, opremu tipizirati u skladu sa tehničkim preporukama EPCG AD – Nikšić (TP1b), odnosno zahtjevima nadležne Elektrodistribucije.
TS10/0,4kV mogu se graditi u okviru objekata na građevinskoj parceli ili na slobodnom prostoru u okviru bloka, kao podzemni ili
nadzemni objekti. Nadzemni objekat za smještaj TS10/0,4kV može biti montažni ili zidani.
U zonama industrije i servisno-radnim zonama ,TS 10/0,4kV mogu se graditi u objektu u okviru kompleksa pojedinačnih korisnika,
na slobodnom prostoru u okviru kompleksa pojedinačnih korisnika ili na javnoj površini, kao prizemni objekat ili stubna trafostanica.
Zidani ili montažni objekat TS 10/0,4kV je površine do 25m2, zavisno od tipa i kapaciteta. TS 10/0,4kV se ne ograđuju i nemaju
zaštitnu zonu. Za TS10/0,4kV propisan je maksimalni nivo buke od 30db danju i 35db noću. Zidovi TS 10/0,4kV treba da budu sa
ugrađenim zvučno-izolacionim materijalom koji će ograničiti nivo buke.
Zbog sprječavanja negativnog uticaja na životnu sredinu, u slučaju havarija usljed izlivanja transformatorskog ulja, potrebno je
ispod transformatora izgraditi kade ili jame za skupljanje ulja (za uljne transformatore).
Trafostanicama 10/0,4kV (podzemne, prizemne ili stubne) potrebno je obezbjediti pristupni put minimalne širine 2,5m do najbliže
javne saobraćajnice, za pristup teretnog vozila.
Ukoliko se TS 10/0,4 kV gradi na javnoj površini u zoni raskrsnice, njen položaj mora biti takav da ne ugrožava preglednost,
bezbjednost i konfor kretanja svih učesnika u saobraćaju.
Do trafostanica 10/0,4kV moguće je izgraditi priključne elektroenergetske vodovode 1kV i 10kV u vidu podzemnih i nadzemnih
vodova.
Podzemni elektroenergetski vodovi 1kV i 10kV polažu se ispod javnih površina (ispod trotoarskog prostora, izuzetno ispod kolovoza
saobraćajnica, ispod slobodnih površina, ispod zelenih površina) i građevinskih (urbanističkih ) parcela. Podzemni elektroenergetski
vodovi 1kV i 10kV postavljaju se u rov minimalne dubine 0.8m, širine u zavisnosti od broja kablova. Na svim mjestima gdje se
mogu očekivati veća mehanička naprezanja tla ili postoji eventualna mogućnost mehaničkog oštećenja kablovskih vodova,
elektroenergetski vodovodi 1kV i 10kV polažu se isključivo kroz kablovsku kanalizaciju ili kroz zaštitne cijevi. Kablovska kanalizacija
se primjenjuje na prelazima ispod kolovoza ulica, puteva, željezničkih pruga, kolskih prolaza i dr.
Nadzemni elektroenergetski vodovi postavljaju se na stubove. Stubovi se postavljaju na javnim površinama ili na građevinskim
(urbanističkim) parcelama.
136
Niskonaponska mreža
Niskonaponska mreža se izvodi kao kablovska podzemna i nadzemna standarnih presjeka provodnika: 150 mm2 Al za podzemne
vodove i 70 mm2 Al za nadzemne (SKS) vodove; 25 mm2 Al i 16 mm2 (SKS) za kućne priključke i javnu rasvjetu.
Kablovskim vodovima obavezno treba da budu priključeni objekti kolektivnog stanovanja i društvenih djelatnosti.
Javna rasvjeta
Duž saobraćajnica, prilaza i trotoara, pješačkih komunikacija, parking prostora, potrebno je izvesti javnu rasvjetu. Svijetleća tijela
namjenjena javnoj rasvjeti postavljati na stubove namijenjene za javnu rasvjetu ili zajedno sa niskonaponskom mrežom 0.4kV, gdje
to uslovi dozvoljavaju. Javnu rasvjetu treba razvijati sa stubovima i svetiljkama, tako da zadovolje standarde u pogledu osvjetljaja.
Cjelokupnu rasvjetu izvesti svjetiljkama jedinstvenog i usklađenog tipa koje su mali potrošači el.energije. Posebnu pažnju posvetiti
osvjetljenju glavnih i obilaznih saobraćajnica. Pažnju takođe treba posvetiti dekorativnoj rasvjeti (spomenici kulture). Napajanje
instalacije javne rasvjete predviđeno je sa NN polja u TS 10/0.4kV kablovima PP00 3x25 (16) mm2, kao i upravljanje istom sa
fotorelejom ili uklopnim satom.
U cilju eliminacije evidentnih problema u elektroenergetskom sistemu, kao i posljedica koje prouzrokuje proizvodnja električne
energije iz tradicionalnih izvora, aktuelizovano je pitanje proizvodnje energije iz alternativnih, odnosno obnovljivih izvora energije.
Prostornim planom Crne Gore definiše se podsticanje upotrebe obnovljivih izvora energije, prije svega hidropotencijala, kao i
korišćenje sunčevog zračenja, vjetra, biomase gdje god je to prostorno prihvatljivo. Neophodno je promovisati odgovarajuću
kombinaciju metoda proizvodnje energije, pri čemu ona treba da bude izabrana uvažavajući principe održivog razvoja, što znači da
prioritet treba dati energiji iz obnovljivih izvora.
Opština Plav posjeduje prirodne potencijale koji se mogu iskoristi za proizvodnju energije na lokalnom nivou. Među ovim
potencijalima značajan je potencijal sunčevog zračenja, hidropotencijal, nedovoljno istražen potencijal vjetra, potencijal iskorišćenja
drvne biomase na održiv način kao i mogućnost eventualnog korišćenja ostataka iz poljoprivrede i stočarstva.
Sunčeva energija
Cjelokupna teritorija opštine Plav raspolaže značajnim potencijalom sunčevog zračenja koji se može koristiti za proizvodnju
električne energije i/ili toplote, zavisno od potreba. Samim tim, a zavisno od tehnologije koja se koristi, solarna energija se može
koristiti u domaćinstvima, industriji i ugostiteljstvu, a posebno u slučajevima gdje niskonaponska mreža nije dostupna ili je kvalitet
napajanja veoma nizak. U takvim slučajevima moguće je korisiti solarno zračenje u cilju proizvodnje električne energije manjih
kapaciteta u kojima se proizvedena električna energija akumulira, pa se tako uskladištena energija koristi u skladu sa potrebama.
Slično tome, preporučuje se i korišćenje solarnog zračenja sa kolektorima koji zagrijavaju vodu u cilju njenog direktnog korišćenja
i/ili za grijanje prostora.
Mogućnosti izgradnje solarnih elektrana su analizirane u posebno izrađenoj Studiji valorizacije prostora u cilju proizvodnje energije
iz obnovljivih solarnih izvora. Kao jedan od rezultata Studije, predložene su potencijalne lokacije za izgradnju solarnih elektrana na
teritoriji nekoliko opština, gdje je razmatrana i teritorija opštine Plav.
137
Slika br.7 Moguće lokacije za izgradnju solarnih elektrana na području opštine Plav
Podsticanje razvoja i korišćenje obnovljivih izvora ima još jednu značajnu dimenziju, a to je činjenica da će se na taj način
doprinijeti uravnoteženijem regionalnom razvoju Crne Gore.
Hidropotencijal
U eri globalizacija, a u skladu sa dominantnim trendom brzih promjena, sposobnost samostalnog zadovoljavanja energetskih
potreba, a naročito iz „čistih“ izvora, ima značajnu ulogu prilikom koncipiranja razvoja na svim nivoima, od lokalnog do državnog. S
tim u vezi, sagledani su potencijali obnovljivih izvora energije, kako na nivou Crne Gore, tako i na nivou opština. Analizom uslova i
potencijala korišćenja obnovljivih izvora energije konstatovano je da opština Plav ima solidan potencijal, naročito za razvoj
hidroenergetskih sistema, koji mogu imati značajnu ulogu u energetskom bilansu Crne Gore.
Hidrološka mjerenja predstavljaju polazne osnove za istraživanje i projektovanje malih hidroelektrana.
U tom smislu, prepoznati su sljedeći vodotoci, odnosno lokacije, na teritoriji Opštine, za izgradnju malih hidroelektrana:
Komarača (Babinopoljska), Velička rijeka, Murinska rijeka sa pritokama, Đurička, Grlja i Lim.
Izbor vodotoka je izvršen na osnovu hidroloških mjerenja i istraživanja na određenim mikrolokacijama vodotoka urađenim od strane
Hidrometeorološkog zavoda Crne Gore. Na osnovu obrađenih hidroloških podataka, urađena je preliminarna studija
hidropotencijala na vodotocima. Izabrane su potencijalne mikrolokacije na kojima je tehno-ekonomski moguće iskoristiti predmetne
vodotoke, a na osnovu tog izbora, preporučene su instalisane snage postrojenja i izračunata moguća godišnja proizvodnja
električne energije. Na osnovu opisanih mjerenja i istraživanja, u sljedećoj tabeli su date preliminarne procjene instalisanih snaga i
godišnje proizvodnje električne energije na vodotocima koji pripadaju opštini Plav.
Naziv vodotoka
Sliv
Broj mHE
Babinopoljska
Lim
2
Velička
Murinska rijeka i Dosova
rijeka
Komarača
Đurička rijeka
Grlja
1
Lim
2
Lim
1
Lim
1
mHE
Babino polje
Jara
Velika
mHE 1- Dosova
mHE 2 - Murinska
Meteh
Hoti
Grlja
138
Teoretska snaga
P (MW)
Teoretskap
proizvodnja
E (GWh)
2,92
6,53
0,3
1,39
1,079
4
1,4
3
7,1
17
1,5
9
10,6
6
5,7
Generalno, male hidroelektrane treba da budu protočnog tipa. U slučaju gradnje većeg broja hidroelektrana na istom vodotoku,
treba ispitati njihov kumulativni uticaj na životnu sredinu.
Dijelovi derivacione male hidroelektrane mogu se podijeliti u tri osnovne grupe:
građevinski dijelovi koji obuhvataju brane, zahvate, dovodne kanale, derivacijski ili potisni cjevovodi, mašinsku kućicu i
odvodne kanale),
hidrotehnički dijelovi koji sadrže rešetke, pjeskolove, predturbinske zatvarače i izlazne dijelove turbine,
elektromašinski dijelovi sa turbinama, generatorom, transformatorom, regulacijskim dijelom, zaštitnim dijelovima i
priključkom na elektroenergetski sistem.
Osnovna karakteristika bogatog hidropotencijala malih vodotoka je što se on najvećim dijelom nalazi na brdsko-planinskom
ruralnom dijelu, gdje postoje povoljni prirodni uslovi za izgradnju rentabilnih malih hidroelektrana.
Razvojnu mogućnost i šansu predstavlja izgradnja malih hidroelektrana, preko kojih se ne doprinosi samo povećanju količine
električne energije, nego su kao proizvođači energije bitan element u lokalnoj politici i pokretač privrednog razvoja kroz više
aktivnosti: razni prateći pogoni, mljekare, pilane, prerada drveta, farme, ribnjaci, prerada kamena, flaširanje vode, turizam,
ugostiteljstvo, sport, rekreacija i dr.
Prednost malih hidroelektrana, u poređenju sa velikim, leži i u jednostavnom izvođenju i korišćenju, niskim troškovima održavanja,
nepostojanju potrebe za stalnim osobljem na objektu, kao i mogućnosti funkcionisanja kako u državnom, tako i u privatnom sektoru.
Izvođenje malih hidroelektrana u neposrednoj blizini potrošača čini evidetno niže troškove proizvodnje jediničnog kWh električne
energije, nego što bi to bilo kod velikih hidroelektrana, gdje postoje i troškovi izgradnje dalekovoda, kao i gubici energije pri
prenosu.
Velika udaljenost objekta od mreže predstavlja veliko finansijsko opterećenje za malu hidroelektranu, što može dovesti u pitanje
isplativost ulaganja u posmatrani projekat. Međutim, primjenom višenamjenskog pristupa izgradnjom objekata različite namjene na
istoj lokaciji, ostvaruje se i energetska potrošnja, a time i mogućnost plasiranja proizvedene električne energije u elektrani.
Prednosti malih hidroelektrana su u tome što one svojim radom ne zagađuju vazduh, sprečavaju opasnost od poplava jer
omogućavaju regulaciju vodotoka, mogu se koristiti za vodosnabdijevanje i navodnjavanje, izgradnju ribnjaka, a i u sportskorekreativne svrhe.
Svojom veličinom ne mogu ugroziti geološke karakteristike zemljišta na kojem se nalaze, ne utiču na promjenu klimatskih
karakteristika područja i nema rizika od pobuđivanja seizmičnosti.
Priključenje mHE i solarnih elektrana na elektroenergetski sistem
Pošto se u narednim godinama predviđa veće iskorišćenje obnovljivih izvora energije i njihova ubrzana integracija, neophodno je
ponovo osvježiti ili iznova postaviti strategiju razvoja najprije distributivne mreže. Za potrebe integracije novih izvora energije
urađena je "Studija o priključenju i radu distributivnih izvora energije u elektroenergetskom sistemu Crne Gore".
Priključenje potencijalnih solarnih elektrana i mHE, na elektroenergetski sistem, biće definisano Studijom priključenja distributivnih
izvora energije na elektroenergetski sistem Crne Gore i kroz Lokalne studije lokacije, kao planske dokumente kroz koje se definišu
precizne lokacije i način priključenja.
Za mHE za koje je već izdata građevinska dozvola kao i saglasnost Elektrodistribucije, ne predviđa se izrada Lokalne studije
lokacije.
Hidrologija
Područje je vrlo bogato vodama, zahvaljujuci obilnim padavinama.Raspolaže mnoštvom izdanišnih voda (izvora), potoka i brzih
rijeka, četiri vrlo lijepa jezera (Plavsko, Hridsko, Visitorsko i Ropojansko-Lićeni Gštars), mnoštvom vodopada i drugih hidrografskih
objekata. Vodotoci raspolažu i značajnim hidroenergetskim potencijalom koji se može koristiti za proizvodnju električne energije od
oko 42,6 MW.
Alipašini izvori, kraj Gusinja, su jedno od najizdašnijih izvorišta u Crnoj Gori, sa oticanjem vode od oko 6-7m3 /sec, koje se planira
koristiti kao potencijal za eksploataciju i pakovanje vode za piće. Vodna bogastva se mogu znatno više koristiti za navodnjavanje
poljoprivrednih površina.
Vodosnabdijevanje naselja
Godine 1979. izgrađen je postojeći vodovodni sistem u opštini Plav. On se sastoji od kaptaže, glavnog dovoda, prekidne komore i
razvodne mreže. Kaptaža je izvedena u dolini Đuričke rijeke, neposredno ispod sastava Jasenice i Trokuške rijeke, na koti
1012mnm. Projektnom dokumentacijom je predviđeno da se sa ovog izvorišta dobija na kraju projektnog perioda oko 50 litara vode
u sekundi.
139
Pomenutom dokumentacijom je predložena izgradnja baterije bušenih bunara, ali je umjesto njih izgrađen samo jedan kopani
bunar, čiji je kapacitet oko 18lit/sec. Kaptaža nije dovoljno sanitarno zaštićena, hlorisanje se vrši neredovno, pa kvalitet vode nije
zadovoljavajući.
ne zadovoljava potrebe građana. Vodosnabdijevanje se realizuje sa izvorišta koja su smiještena u zoni podnožja planina. U
plavskoj opštini postoje tri nezavisna sistema za snadbijevanje mjesnih centara vodom i to: Plav, Gusinje i Murino.
Plav se snabdijeva vodom iz izvora “Jasenica”, koji se nalazi u zoni Đurička rijeka, putem cjevovoda dužine 4,25 km. Vodni sistem
Plava, osim bližeg gradskog područja, delimično uključuje i nekoliko okolnih ruralnih naselja, (Prnjavor, Skić, Brezojevica i Vojno
Selo) koja se nalaze nizvodno. Uključivanjem tih naselja, područje grada koje je pokriva vodovodni sistem, zahvata 7,2 km².
U Gusinju je izgrađen lokalni vodovodni sistem, kapaciteta 5 l/s, ali ima problema sa distributivnim sistemom vode. Ostala naselja
se snabdijevaju vodom direktno sa više drugih izvora.
Murino se snabdijeva vodom sa izvora “Malev vir” udaljenog 3.500m, ima kapacitet od 10 - 40 l/s, a zahvaćena voda sa izvorišta je
5 l/s.
I pored izuzetno povoljne hidrografije u Plavu se osjeća hronična nestašica vode u sušnom periodu (polovina naselja u Plavu). U
Gusinju se nestašica osjeća na visočijim kotama naselja i višim spratovima objekata. Sistemu za vodosnadbijevanje Murina, u
vrijeme sušnih perioda, takođe znatno opada izdašnost izvorišta. Nestašica se osjeća i u dijelu Prnjavora, Brezojevice, Kruševu,
Martinoviću.
Dakle, glavni dovod od vodoizvorišta do Plava je dužine 4250m. Izgrađen je od azbest cementnih cijevi prečnika 250mm. Na kraju
dovoda, na koti 976 mnm je izgrađena prekidna komora zapremine 10m3, što je nedovoljno za bilo kakvo izravnanje. Razvodna
mreža u gradu je u lošem stanju, tako da je procijenjeno da se više od 60% vode gubi u mreži, tako da i od malog kapaciteta
izvorišta, na raspolaganju naselju ostaje samo oko 7 lit/sec, što je nedovoljno.
Može se zaključiti da nedostatak potrebnih količina vode zadovoljavajućeg kvaliteta postaje limitirajući faktor razvoja grada u cjelini,
a da se posebno razvoj turističke privrede ne može ni zamisliti ako se pitanje vodosnabdijevanja ne riješi na zadovoljavajući način.
Vodovodna mreža
Plav
Gusinje
Murino
Kapacitet izvorišta (lit/sec)
Godina gradnje
15
AC, PVC Ø250;110
1970
8
PVC Ø150
1972
5
PVC Ø110
1980
Zahvaćena voda
(m³/god.)
Fakturisana voda za fizička lica (m³/god.)
Fakturisana voda za pravna lica (m³/god.)
1.468
210
473 040
820
70
252 000
125
20
157 000
211 427
2 558
118 000
8 852
18 000
2 520
Vodovodni sistem je star u prosjeku 25-30 godina i kao takav ima česte kvarove i puno internih gubitaka. Vodovodne cijevi u
lokalnoj mreži u Plavu su zastarjele i napravljene su od azbesta (glavni vodovi – profila 250 mm i 110 mm) i plastike, što predstavlja
problem po zdravlje ljudi i životnu sredinu, a takođe prouzrokuje ogromne gubitke u mreži koji se procjenjuju na više od pola
količine dopremljene vode u cjevovod. Dužina vodovoda je oko 15 km, od čega primarni distributivni vod u Plavu iznosi 5 km, a
dužina sekundarne mreže 10 km.
Vodovod u Gusinju ima distributivnu mrežu dugu 10,5 km. Primarna lokalna mreža je od azbesta u dužini od 4 km (profila 150 i 100
mm), a sekundarna od plastičnih cijevi dužine oko 6,5 km.
Vodovod u Murinu realizovan je dovodnim cjevovodom od plastike profila 100mm, dužine 5,5 km, a lokalna distributivna mreža od
oko 2 km dužine izvedena je od plastičnih cijevi.
većeg broja potrošača koji nijesu evidentirani, jer su gubici od 50-87% nerealni za sistem izgrađen od PVC cijevi.
“Obod”,”Titex” i “Termoplast” koje su oni koristili za interne potrebe.
140
Koncepcija razvoja vodosnabdijevanja
U periodu od 1971-2011. zabilježen je pad broja stanovnika za 32,92%, pri čemu je najveći pad zabilježen između dva popisa
1991-2003.g. od 28,49%. Prema podacima sa posljednjeg popisa, u opštini Plav živi 13.108 stanovnika ili 2,1% ukupne populacije
Crne Gore. U periodu između posljednja dva popisa, smanjenjen je broj stanovnika za 5,05%.
Prema podacima iz „Studije vodosnabdijevanja Plava“, perspektiva specifične potrošnje vode za stanovništvo bi izgledala ovako:
Iako je činjenica da broj stanovnika u opštini Plav opada, očekuje se da će broj turističkih ležajeva rasti od 400 do 2000, to će
potrebe za vodom rasti od 27 l/s u 1990. do 60 l/s u 2015.godini. Ako se ovome dodaju neminovni gubici u mreži, može se zaključiti
da će na kraju projektnog perioda biti potrebno oko 75 lit/sec. sanitarne vode.
Da bi se ove količine mogle dobiti i očuvati, potrebno je prije svega povećati izdašnost postojeće kaptaže, na osnovu prethodno
obavljenih hidrogeoloških istražnih radova. Postoje neke procjene da se sa ovog izvorišta može dobiti oko 25 lit/sec.
Izuzetno je važno da se postojeća mreža dovede u red, jer je neshvatljivo da se u gradu koji oskudijeva u vodi preko 60% vode
gubi u mreži zbog neispravnih instalacija.
Izgradnja većeg rezervoara bi sigurno znatno popravila stanje vodosnabdijevanja, jer bi se onda sva količina vode koja noću zbog
male potrošnje ostaje neiskorištena, mogla koristiti danju u špicevima potrošnje. Pored ovoga, potrebno je i izvorište „Jasenice“
energično sanitarno zaštiti i obnoviti permanentno hlorisanje vode.
Od mogućih tehničkih rješenja, dovođenje vode sa Meteških izvorišta, Hriskog studenca, Bogićevice, Visitorskog vrela i izvorišta
Ruže u ukupnom proticaju je odbačeno zbog ukupne dužine cjevovoda od preko 30 km, dalje, zbog teškog terena i komplikovane
sanitarne zaštite. Sva ova izvorišta, kao i druga u okolini, nisu dovoljno istražena, nekima je kapacitet veoma promjenjiv, neka su u
opasnosti od zagađenja, a neka se ne mogu koristiti zbog neriješenih imovinsko pravnih odnosa.
Opredijelili smo se za vodosnabdijevanje Plava iz dva pravca: iz postojeće kaptaže „Jasenica“ i iz pravca Gusinja.
Prema projektu vodosnabdijevanja, kapacitet Bajrovića izvora iznad ovog naselja iznosi 30 do 40 l/s, od čega će u Gusinje odlaziti
10 l/s, a ostatak bi se dovodom dužim od 10 km dovodio do Plava.
Takođe je moguće, kada porastu potrebe za vodom, na ovaj sistem vezati i izvorište „Savino oko“, čiji je kapacitet procijenjen na
preko 400 l/s, ali na kome je potrebno izvršiti određene istražne radove. Obzirom da bi se pri kaptiranju „Savinog oka“ cjevovod
produžio za preko 6 km, to treba razmatrati i varijantu korištenja Alipašinih izvora u Gusinju (preko 1000 l/s), koja zahtijeva
prepumpavanje vode. Postoji mogućnost da se voda iz Alipašinih izvora koriste samo u situacijama kada se iz ostalih izvora ne
može obezbijediti dovoljna količina.
U svakom slučaju, naš predlog za prevazilaženje problema u vezi vodosnabdijevanja Plava je sljedeći:
Sanirati i rekonstruisati postojeće vodoizvorište i mrežu.
Izgraditi u Plavu rezervoar dovoljne zapremine za izravnanje.
Izgraditi novi cjevovod na potezu Plav-Gusinje.
U toku realizacije prethodnih tačaka izvršiti potrebna istraživanja i opredijeliti se za vodu iz „Savinog oka“ ili iz „Alipašinih
izvora“.
Obzirom da će se skoro svi korisnici u Plavu nalaziti na kotama od 915 do 960 mnm, predviđa se izgradnja rezervoara sa dnom na
koti 980-985 mnm, pa bi se pritisci kretali u sljedećim granicama: max. 985-915 = 70m i min. 985-960 = 25m.
Predviđeni rezervoar bi osim za pokrivanje vrhova potrošnje, služio kao i osiguranje za slučajeve kvara na dovodima i za
protivpožarne potrebe.
U centralnom dijelu naselja je predviđena prstenasta vodovodna mreža što će olakšati održavanje, omogućiti bolju cirkulaciju vode
u cijevima i uticati na izjednačavanje pritiska u mreži.
Industrijska zona na putu prema Murinu može se takođe priključiti na gradsku vodovodnu mrežu, a može i da koristi sopstvene
izvore vodosnabdijevanja. Tačni prečnici svih cijevi će se dobiti hidrauličkim proračunom u daljim fazama projektovanja, ali ne treba
primjenjivati prečnik manje od 100mm za cijevi primarne mreže.
Za gradski vodovod u Plavu urađena je projektna dokumentacija za zamjenu postojećih cijevi. U postojećem plavskom vodovodu
ugrađen je hlorinator na bazi soli, dok se tokom 2012. godine očekuje ugradnja hlorinatora u Gusinju i Murinu.
Napomena: Vlada Crne Gore, na sjednici od 15.maja 2008. godine, donijela je Odluku o određivanju izvorišta namijenjenih za
regionalno i javno vodosnabdijevanje (javnim vodovodom) i utvrđivanje njihovih granica („Službeni list RCG“, broj 36/08 od 10. jula
2008. )
Ovom odlukom određuju se izvorišta namijenjena za regionalno i javno vodosnabdijevanje (javnim vodovodom) u Crnoj Gori i
utvrđuju njihove granice.
Za javno vodosnabdijevanje (javnim vodovodom) određuju se izvorišta Bajrovića izvori, Jasenica, Murinska rijeka.
Granice ovih izvorišta utvrđuju se na osnovu tehničke dokumentacije.
141
Kanalizaciona infrastruktura u opštini Plav strukturno je sastavljena od tri sistema za mjesne
centre Plav, Gusinje i Murino, i sastoji se od:
- fekalne kanalizacione mreže i
- atmosferske kanalizacione mreže.
Fekalna kanalizacija u Plavskoj opštini zasnovana je na tri separaciona sistema po mjesnim centrima kao i vodovodni sistemi koji
su realizovani na ovom području. Sva tri mjesna centra imaju izrađene studije o kanalizacionoj mreži. Postojeće kanalizacije
nemaju uređaje za prečišćavanje, već se otpadne vode neprerađene ispuštaju u rijeke Ljuču, Plavsku rijeku i Lim.
Kanalizaciona infrastruktura
Fekalna kanalizaciona mreža
Plav
Gusinje
Murino
Fekalna kanalizaciona mreža dužina (km)
Vrsta cjevovoda kanalizacione mreže
Prečnik cjevovoda kanalizacione mreže
12
PVC AB
Ø250;200
5.5
PVC AB
Ø200
0.5
PVC
Ø150
Godina gradnje
1992
1993
1995
Atmosferska kanalizaciona mreža
Dužina kanalizacione mreže (km)
Vrsta i prečnik cjevovoda – primarna
mreža
Godina gradnje
1.050
210
838
70
50
20
2.82
PVC Ø600
1.93
PVC Ø400
0.4
PVC Ø400
1992
1993
1995
U Plavu je uradjena kanalizaciona mreža dužine oko 15 km, plastičnim cijevima profila 250 i 200mm, a duž glavne saobraćajnice u
gradu i dio kanalizacije za atmosfersku vodu.Uglavnom priključeno je oko 90 % domaćinstava. Oko 80% stanovništva bez
kanalizacione mreže se služi septičkim jamama, a 20% ispušta otpadne vode direktno u rijeku.
U Gusinju je urađen veći dio kanalizacione mreže koja opslužuje oko 40% stanovništva, ali je najveći komunalni problem
ispuštanje otpadnih voda u Ljuču preko koje dospijevaju u Plavsko jezero i Lim.
U Murinu nema gradske kanalizacije, jer ovo naselje nema karakteristike urbanog naselja veće gustine naseljenosti. Naselja
Prnjavor i Bogajiće, zbog veće gustine stanovanja, razvijaju projekat izgradnje kanalizacije.
Postojeće kanalizacije nemaju uredjaje za prečišćavanje, već se otpadne vode nepreradjene ispuštaju u rijeke Ljuču i Lim. U
urbanom dijelu Plava pokrivenost kanalizacionom mrežom u odnosu na broj stanovnika je 60%. Otpadne vode se bez prethodnog
tretmana ispuštaju u rijeke Lim, Vruju i Grnčar. Kanalizacioni sistemi Plava i Gusinja su odvojeni.
Studija opravdanost za izgradnju PPOV-a u Plavu, izrađena je od strane konsultanta ’’Energoprojekt-Hidroinženjering’’ a.d.
Beograd. i finansirana je iz sredstva kapitalnog budžeta. Uporedo sa izradom Studije opravdanosti urađena je i njena revizija.
“Studijom opravdanosti” predviđena je izgradnja postrojenja za prеčišćavanje otpadnih voda kapaciteta od 18.000 ES (dvije linije po
9.000 ES), rekonstrukcija i proširenje kanalizacione mreže u opštini Plav i naselju Gusinje i izgradnja zasebnih paketnih jedinica za
naseljena mjesta koja nisu obuhvaćena kolektorima za centralno postrojenje. Trenutno se otpadne vode bez prethodnog tretmana
direktno ispuštaju u rijeku Lim. Osnovna svrha projekta i glavni razlog za pokretanje investicije u sistem za prikupljanje i
prečišćavanje otpadnih voda u opštini Plav je zaštita Plavskog jezera.Urađena je Lokana studija lokacije’’Pjeskovi’’ KO Brezojevice
kojom je stvorena planska pretpostavka za izgradnju PPOV. Predviđena lokacija za izgradnju PPOV je u vlasništvu Opštine. U toku
je revizija i izrada Nacrta Idejnog projekta izgradnje PPOV.
Glavni izvor zagađivanja voda na ovom prostoru je bila industrija koja je sada van funkcije, sa svojim atmosferskim, fekalnim i
tehnološkim otpadnim vodama, u kojima su se nalazili različiti zagađujući materijali. Veliki uticaj na zagađenje površinskih i
podzemnih voda imaju i komunalne otpadne vode koje se neprečišćene ispuštaju u vodotokove.
Kada su u pitanju otpadne vode, Plav i Gusinje imaju osnovni cjevovod koji drenira vode na najbližim mjestima. U Plavu postoji
Centralizovan sistem odvođenja otpadnih voda ne postoji, već se otpadne vode ispuštaju u bujične vodotokove na više lokacija ili
se za odvođenje otpadnih voda koriste “septičke jame”.
Ove septičke jame su u stvari infiltraciona okna sa vodopropusnim dnom.
Kanalizaciona mreža Gusinja, separacionog tipa (izvedena prema projektu Univerzing-Mont Bijelo Polje) trenutno se izliva u rijeku
Grnčar. Planiranom CS „Gusinje“, neposredno prije izliva postojećeg kolektora DN300mm, prihvatiće se kanalisane vode iz
Gusinja.
142
Projektovanim potisnim cjevovodom PEHD OD160mm, predviđeno je da se ove vode transportuju na potezu kroz grad do mosta
preko rijeke Grnčar, a zatim, u pojasu saobraćajnice Gusinje-Plav, prema Plavu i CS „Plav“. Ukupna dužina planiranog potisa je
10811m. Prelaz preko mosta obezbijeđen je oblogom od čelične cijevi DN250, a na ovom transportnom cjevovodu predviđena su
ovazdušenja vazdušnim ventilima.
Gravitacioni kolektor Đurička rijeka u Plavu, prihvata vode sa padine od zgrade opštine prema Đuričkoj rijeci. Studijom
Energoprojekta, planirano je da se na ovaj kolektor u bućnosti priključe i vode iz Prnjavora i Skića. CS „Plav 2“, upotrebljene vode
se kratkim potisom DN110mm, praktično samo da bi se savladala denivelacija, uvode u kolektor DN250mm PVC i odvode duž
postojeće saobraćajnice, prateći Đuričku rijeku, prema Limu i planiranoj CS „Plav“. Predviđeno je, da se ovaj kolektor, dužine
2088m, neposredno prije mosta preko Lima, spoji na postojeći glavni kolektor AC DN600mm. CS „Plav“, predviđena je na lokaciji
uliva Bijelog potoka, praktično na dnu naselja Brezojevice. Upotrebljene vode iz Plava, dovedene pomenutim glavnim kolektorom,
presjekle bi se u visini planirane CS i ispod rječnog korita, gravitacionim cjevovodom DN500mm, uvode e u ovu CS.
Sada će se, dakle, sve upotrebljene vode iz Gusunja i Plava, transportovati dalje od CS „Plav“, u pojasu masistralnog puta Plav –
Murino prema lokaciji Pijeskovi, na kojoj je predviđeno PPOV. Ovaj potisni cjevovod je prečnika OD250mm, PEHD, dužine 2855m
do prekidnog zavojnog šahta.
Posljednja dionica projektovanog kolektorskog sistema, predviđena je kao gravitaciona, što omogućava i buduće gravitaciono
priključenje usputnih naselja na ovom potezu od Plava ka postrojenju za prečišćavanje. Planirani cjevovod je GRP DN500mm, u
dužini od 503m, odvodi kanalisane vode prema platou budućeg PPOV, do kojeg, u svom nizvodnom dijelu, traba da savlada
izuzetno strmu i visoku škarpu. Planirana trasa je duž improvizovanog vojnog zatravljenog puta, u trupu buduće pristupne
saobraćajnice, na koju treba obratiti posebnu pažnju u narednoj fazi projektovanja.
Kapacitet prečišćavanja
Kapacitet prečišćavanja za buduće PPOV Plav propisan je sa 18.000 E.S.8 za krajnju fazu projekta 2030.godine.
U skladu sa prethodnim analizama i studijama ukupno zahtijevani treatment capacity izračunat je sa 14.143 E.S. za period do
2019.godine i 17.986 E.S. za period do 2028.godine, što rezultira nominalnim kapacitom zaokruženim na oko 18.000 E.S. za
2030.godinu koja se smatra završnom fazom projekta.
Kapacitet prečišćavanja
Faza projekta
Nominalni kapacitet
E.S.
2020
2030
12.000
18.000
Treba napomenuti da nominalni kapacitet predstavlja maksimalni kapacitet za cijelo naselje Plav i Gusinje i okolnih naselja ljeti
(turistička sezona).
U završnom dijelu projekta za PPOV razmatraju se odredbe za različite scenarije opterećenja, to jest funkcionisanja zimi i rada
PPOV-a tokom sezonskih prelaznih perioda (proljeće, jesen) sa/bez turističke sezone.
Tokovi otpadnih voda
Očekivani, maksimalni tokovi otpadnih voda za poslednju fazu projekta :
Tok influenta
Faza projekta
2030
Tok pri suvom vremenu
m³/d
4.320
- minimalni tok po satu
m³/h
126
- prosječni tok po satu
m³/h
180
- maksimalni tok po satu
m³/h
252
Maksimalna specifična produkcija otpadnih voda obračunava se do 240 l/E.S/ d, uključujući turiste i komercijalne proizvođače (kao i
infiltraciju iz kanalizacione mreže).
Fazna implementacija
Projekat novog postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda u Plavu razmatra posebne uslove koji proističu iz sezonskih fluktuacija
stanovništva (kapacitet obrade) priključenog na postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda, što zahtijeva veoma fleksibilan
projektni koncept za postrojenje.
8
E.S. = ekvivalent stanovnika na osnovu specifičnog opterećenja od 60 g BOD5/d/E.S.
143
Za posljednju fazu projekta 2030 (završna faza) postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda namijenjeno je za obradu kapaciteta
od 18.000 ES sa dvije linije od po 9.000 ES svaka.
Obzirom na posebne zahtjeve projekta, a prema kritičkoj analizi gore navedenih posebnih vrijednosti za produkciju otpadnih voda i
koncentraciju otpadnih voda, koje bi se mogle tumačiti kao specifično visoke, za projekat izrade postrojenja otpadnih voda razmatra
se etapna realizacija.
Preporučuje se da se razmotre dvije faze projekta za 2020 i 2030, dok je posljednja etapa (2030.g.) predviđena samo za
postrojenja za primarnu (mehaničku) obradu i hidraulične objekte. Sekundarna i tercijarna obrada predviđena je za početnu fazu
projekta 2020.g.
Takva koncepcija omogućava uvođenje kapaciteta prečišćavanja za obradu bioloških otpadnih voda u realnoj situaciji opterećenja..
Postupak dizajna PPOV razmatra sljedeće faze kako bi se omogućila maksimalna fleksibilnost PPOV.
Kapacitet obrade
Nominalni kapacitet
Faza projekta
E.S.
2020
2030
Zima
Ljeto
Zima
Ljeto
6.000
12.000
12.000
18.000
Obrada mulja
Izvodom iz Idejnog projekta za postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda Plav koje će biti namijenjeno za kapacitete definisane u
odobrenoj Studiji o procjeni uticaja na životnu sredinu (koju je pripremio MEDIX d.o.o. u septembru 2010.godine) definisana je i
stavka obrade mulja.
“Muljni homogenizacioni zgušnjivač djeluje kao gravitacioni muljni zgušnjivač u cilju uvećanja koncentracije suvih tvari u mulju
nakon miješanja i homogenizacije pojedinačnih količina mulja. Štaviše, zgušnjivač služi kao rezervoar u cilju balansiranja dnevnog
protoka mulja i satnice sistema za dehidraciju mulja [64].
Biće razmotreni sljedeći kriterijumi:
Faza projekta
2030
Broj jedinica
Specifična produkcija mulja
1
kg/kg
g DS/PE/d
≈ 1,1
≈ 35
Sadržaj suvih tvari, influent
%
0.7 – 1.0
Krajnji sadržaj suvih tvari
%
2,5 - 3
Površinsko opterećenje
Vrijeme zadržavanja
Input specifične snage
kg DS/m²/h
50
d
≥5
W/m³
10 - 50
Zgušnjivač mulja biće izrađen u vidu betonskog spremnika za zadržavanje vode monolitnog dizajna sa unutrašnjim čeličnim
radovima i cjevovodom od nerđajućeg čelika, u blizni postrojenja za odvodnjavanje mulja.
Rezervoar za mulj biće opremljen jednim podvodnim mikserom za mulj i sistemom za ispuštanje supernatanta. Mulj se periodično
povlači shodno radu sistema za odvodnjavanje mulja [64].
Niskonaponsko napajanje električnom energijom i kontrola rada nalaziće se u susjednom objektu postrojenja za odvodnjavanje.
Mulj se pojavljuje jedino kao sekundarni (višak) mulj i biće odložen u jedan zgušnjivač za homogenizaciju mulja i predzgušnjavanje.
Primarni gravitacioni zgušnjivac biće napravljen i obezbijeđen za završnu fazu projekta 2030.
144
Primarni zgušnjivač / odlaganje mulja
Nominalni kapacitet
Količina primarnog mulja
QPS
-zapremina primarnog mulja, po DS konc.3,5%DS
Količina sekundarnog mulja
QES
-zapremina viška mulja, po DS konc.
0,8%DS
Količina miješanog mulja
QMS=68g/PE/d
-zapremina miješanog mulja
-povezani sadržaj suve materije
2
qVS(50kg/m /d)
Krajnji sadržaj suve materije
-zapremina finalnog mulja
-protok supertananta
-prosječna sadržaj suve tvari u zgušnjivaču 0,75
-prosječna količina mulja
Zadržavanje / vrijeme zgušnjavanja
Površina zgušnjivača
potr.A
Zapremina zgušnjivača
potr.V
Broj jedinica
i
Primarni zgušnjivač - geometrija
Dubina vode
wD
Širina basena
B
Dužina basena
L
Prečnik rezervoara (opcija)
D≥6m
Dubina vode
w≥4m
qVS
Vrijeme zadržavanja
Faza projekta
E.S.
kg/d
m³/d
kg/d
m³/d
kg/d
m³/d
%DS
kgDS/m²/h
%DS
m³/d
m³/d
%DS
m³/d
d
m²
m³
m
m/i
m/i
m/i
m
kgDS/m²/h
d
2020.zima 2020.ljeto
6.000
12.000
2030.ljeto
18.000
430
54
430
54
0,8%
810
1.240
101
155
810
1.240
101
155
0,8%
0,8%
50
3,0%
14
27
41
39
74
114
2,3%
19
36
55
10
5
3
9
16
25
200
180
170
1
kvadratni ,homogenizacija
6,0
6,0
6,0
8,0
5,0
11,9
22,5
34,4
11,3
6
3,9
Jedan homogenizovani zgušnjivač kojim se povremeno upravlja izgleda kao – pravougaoni betonski basen monolitnog dizajnabiće izgrađen i opremljen sa potopnim mikserom i sistemom za otklanjanje supertananta. Zgusnuti mulj se otklanja povremeno i
sprovodi se do uređaja za odvodnjavanje mulja pumpama za prenos mulja. Sadržaj i supernatant izvlače se sistemom za efluente i
biće procijeđeni u crpnu stanicu za supernatante. Instalacija cijevi uključuje potrebnu armature, djelove i montažu, premosnicu za
narednu procesnu jedinicu, a odvajanje i razgranavanje povezani sa zidovima vodootpornim zidnim rukavcima. Temelji i strukturni
dizajn u skladu su sa lokalnim propisima za izgradnju.
Stabilizacija mulja osmišljena je kao istovremena aerobna stabilizacija mulja za proces prečišćavanja sa aktivnim muljem sa
produženom aeracijom.Potreban kapacitet aeracije i redosljed biće uključeni u odgovarajući SBR projekat.
Povlačenje mulja u cilju odlaganja viška mulja biće razmatrano u SBR projektu.Nije potrebna zasebna oprema.Višak mulja biće
odložen iz sistema aktivnog mulja direktno u opremu za zgušnjavanje mulja.
Oprema za odvodnjavanje mulja sastoji se od procesnih jedinica kao što je prikazano na sljedećem grafikonu
Odvodnjavanje mulja
- Sredstvo za zgušnjavanje
- Mehaničko odvodnjavanje mulja
145
Grafikon - Dijagram toka odvodnjavanja mulja 2030
Oprema za odvodnjavanje mulja biće povezana na opcionalnu kontrolu neugodnih mirisa kako bi se spriječila i smanjila emisija
neugodnih mirisa. Otpad aktivnog mulja (WAS) ili višak mulja, kao uvecani dio biomase biće povučen iz SBR reaktora nakon faze
dekantiranja, u skladu sa operativnim zahtjevima (tj. punjenjem) PPOV-a. Podvodne motorne pumpe koje su instalirane u pojedinim
SBR odjeljcima direktno spremaju otpad iz aktivnog mulja u sredstvo za zgušnjavanje putem gravitacije.
Prethodno zgusnuti mulj povlači se iz sredstva za zgušnjavanje umetnutim pumpama za mulj sistema odvodnjavanja mulja u
skladu sa planiranim ciklusima.
Mehaničko odvodnjavanje mulja vršiće se trakastom filter presom (TFP), nakon hemijske obrade mulja.
Odvodnjeni mulj ispušta se u kontejnere za redovno odlaganje na lokalnu deponiju, a razmatra se i njegova ponovna upotreba u
poljoprivredi. Višak vode iznad nataloženog mulja (supernatant) čuva se i vraća nazad u proces za prečišćavanje otpadnih voda u
toku niskog protoka ili u noćnim satima za obradu u odgovarajućim crpnim stanicama.
Treba napomenuti da se opcioni, OPEX optimizovani, sistemi za odvodnjavanje mulja , kao što je prirodna humifikacija mulja ne
mogu razmatrati zbog ograničenog prostora predložene lokacije. Štaviše, skladišni prostor za mulj, koji može da bude dovršen u
cilju prevazilaženja nedostataka za ponovnu upotrebu odvodnjenog mulja u poljoprivredi tokom perioda rasta usjeva kada je
ponovna upotreba za poljoprivredu zabranjena i tokom zimske sezone, ne može se razmatrati iz istog razloga.“
Kada su u pitanju otpadne vode, Plav i Gusinje imaju osnovni cjevovod koji drenira vode na najbližim mjestima. U Plavu postoji
Centralizovan sistem odvođenja otpadnih voda ne postoji već se otpadne vode ispuštaju u bujične vodotokove na više lokacija ili se
za odvođenje otpadnih voda koriste “septičke jame”. Ove septičke jame su u stvari infiltraciona okna sa vodopropusnim dnom. Za
prostor Plava urađena je studija izvodljivosti za prečišćavanje otpadnih voda. Početak radova na ovom projektu očekuje se tokom
2012. godine.
U Plavu ne postoji izgrađena mreža za prijem i odvođenje atmosferskih voda. One se sada slivaju ulicama i slobodnim površinama
i odlaze u tri prirodna recipijenta : Plavsko jezero, Lim i Plavsku rijeku. Ovakvo stanje se ne može tolerisati u gradu koji pored
ostalog želi da razvija i turističku privredu. U cilju rješavanja odvođenja atmosferske vode, koja iznosi oko 1300mm godišnje,
urađen je Idejni projekat kanalizacije, koji pored fekalne razmatra i rješenje za atmosfersku kanalizaciju.
HIDROTEHNIČKA INFRASTRUKTURA - URBANISTIČKO-TEHNIČKI USLOVI ZA IZGRADNJU
Za odvođenje atmosferskih voda na području Generalnih urbanističkih rješenja predviđa se izgradnja atmosferske kanalizacije separatni sistem kanalizacije.
Atmosfersku kanalizaciju trasirati osovinom kolovoza ili izuzetno zbog postojećih instalacija ili poprečnih padova kolovoza, jednom
stranom kolovoza na odstojanju 1,0m, od ivičnjaka.
Za odvođenje atmosferskih voda sa površina ulica i trgova, postavljaju se slivnici sa taložnicima. Minimalno rastojanje slivnika je 5100 m, za male padove saobraćajnica, odnosno oko 30m, za saobraćajnice sa velikim nagibom. Minimalni prečnik atmosferske
ulične kanalizacije je ø 250 mm, a dubine i padovi prema propisima iz ove oblasti. Ukoliko su površine asfalta zauljene (u okviru
benzinskih stanica, industrijskih lokacija I sl), obavezno je predvideti izgradnju separatora ulja i masti pre ispuštanja atmosferskih
voda ili voda od pranja platoa u atmosfersku kanalizaciju. Dimenzije separatora zavise od zauljene površine lokacije i utvrđuju se u
skladu sa propisima iz ove oblasti. Ispuštanje atmosferske kanalizacije u recipijent vrši se obavezno ugradnjom ustave ( žabljeg
poklopca) na ispustu.
Fekalnu kanalizaciju trasirati osovinom kolovoza ili izuzetno zbog postojećih instalacija ili poprečnih padova kolovoza, jednom
stranom kolovoza na odstojanju 1,6m, od ivičnjaka, u kom slučaju je trasirana osovinom.
146
Polaganje kanalizacije u trotoaru može se dozvoliti samo izuzetno, uz dokumentovano obrazloženje i sa posebnim mjerama zaštite.
Ukoliko nije moguća trasa u okviru regulacije saobraćajnice, vodovod ili kanalizaciju voditi granicom katastarskih parcela uz
saglasnost oba korisnika međnih parcela.
Horizontalno rastojanje između vodovodnih i kanalizacionih cijevi i zgrada, drvoreda i drugih objekata, ne sme biti manje od 2,5m.
Minimalna dubina ukopavanja cijevi kanalizacije je 1,0m od vrha cijevi do kote terena, a padovi prema tehničkim propisima u
zavisnosti od prečnika cijevi.
Postavljanje podzemnih instalacija kanalizacije ispod zelenih površina vrši se na rastojanju od minimalno 2,0m, od postojećeg
zasada, a uz obavezu vraćanja površine u prvobitno stanje.
Na kanalizacionoj mreži do svakog račvanja, promjene pravca u horizontalnom i vertikalnom smislu, promjene prečnika cijevi, kao i
na pravim dionicama na odstojanju približno 50m, postavljaju se revizioni silazi. Kroz revizione šahte i druge objekte kanalizacije
nije dozvoljen prolaz vodovodnih cijevi.
Položaj sanitarnih uređaja (slivnici, nužnici i dr.) ne može biti ispod kote nivelete ulica, radi zaštite objekata od uspora fekalne
kanalizacije iz ulične mreže. Izuzetno, može se odobriti priključenje navedenih objekata na gradsku mrežu fekalne kanalizacije uz
propisane uslove zaštite. Navedene uređaje ugrađuje korisnik i oni su sastavni dio kućnih instalacija, a eventualne štete na objektu
snosi vlasnik, odnosno korisnik.
Crpne stanice
Crpne stanice za vodu i za kanalizaciju postavljaju se u neposrednoj blizini saobraćajnica, na parceli predviđenoj samo za te svrhe.
Gabariti crpnih stanica određuju se u zavisnosti od protoka sadržaja, kapaciteta, tipa i broja pumpi. Veličina parcele za stanice
određuje se u zavisnisti od zona zaštite i obezbjeđuje se ograđivanjem.
Zona neposredne zaštite oko rezervoara, crpnih stanica, instalacija za popravak kvaliteta vode, komora za prekid pritiska i duboko
bušenih bunara, obuhvata najmanje 10m od objekta. Zona neposredne zaštite se obezbjeđuje ograđivanjem i može se koristiti
samo kao sjenokos.
Hidranti
Protivpožarna zaštita u naselju omogućava se izgradnjom protivpožarnih hidranata na vodovodnoj mreži. Cijevi protivpožarne
zaštite su minimalnog prečnika 100mm, u prstenastom sistemu. Izuzetno se dozvoljavaju slijepi krakovi cjevovoda do 180m.
Hidranti prečnika 80mm, ili 100mm, postavljaju se na maksimalnoj udaljenosti od 80m, tako da se požar na svakom objektu može
gasiti najmanje sa 2 hidranta. Udaljenost hidranata od objekta iznosi najmanje 5m, a najviše 80m.
TRETMAN OTPADNIH VODA ZA INFRASTRUKTURNO NEPRISTUPAČNE LOKACJE
Ekološki bioprečistači - septičke bio jame
Ekološka osviještenost vodi ka traženju čišćih, energetski učinkovitijih i jednostavnih rješenja kada je u pitanju odvođenje otpadnih
voda. Biološki uređaji su zamjena za klasične septičke jame, koje su ekološki neprihvatljive. Iz biološkog uređaja ispušta
se pročišćena voda koja ne opterećuje okolinu, za razliku od klasične septičke jame. Biološki uređaji iziskuju i manje troškove u
odnosu na septičke koje je potrebno čistiti svakih nekoliko mjeseci. Investicija u biološki uređaj je podjednaka investiciji u zbirne
septičke jame odgovarajućeg potrebnog volumena.
Septička bio jama je izrađena od polietilena, kao jedinstvena cjelina sa središnjim otvorom na vrhu, za koji je predviđen nepropusni
poklopac s navojima. Središnji otvor namenjen je za reviziju i za odstranjivanje otpada i mulja. U unutrašnjosti biološke jame nalazi
se konusni lijevak od PVC-a promjera (zavisno od veličine i kapaciteta jame), sa ljevkastim završetkom za izlazak pročišćenih voda
od PVC-a, (zavisno od veličine i kapaciteta jame) s gumenom (NEOPREN) spoljnom brtvom i odlivak-T- oblika za ispust
pročišćenih voda. Ovaj se proizvod koristi za potrebe stanovnika sa potrošnjom vode od 100 do 400 l/osobi, a izveden je od
reciklirajućeg materijala.Moguća su i ostala alternativna rješenja i načini u skladu sa Zakonom.
Preporučuje se za sakupljanje kućnih otpadnih (sanitarnih) voda i kod manjih industrijskih postrojenja.
Slika br.8
147
Elektronska komunikaciona infrastruktura ( Telekomunikacije )
Na području Opštine Plav, kompletan fiksni telekomunikacioni saobraćaj se odvija pod okriljem dominantnog operatora fiksne
telefonije u Crnoj Gori „Crnogorskog Telekoma“.
Gusinje.
Udaljeni-krajnji elektronski komunikacioni čvor RASM Murino ima instalisani kapacitet od 475 priključaka, od kojih je aktivno 253
priključka.
Udaljeni-krajnji elektronski komunikacioni čvor RASM Velika ima instalisani kapacitet od 193 priključaka, od kojih je aktivno 96
priključaka.
Udaljeni-krajnji elektronski komunikacioni čvor RASM Meteh ima instalisani kapacitet od 143 priključaka, od kojih je aktivno 66
priključaka.
Udaljeni-krajnji elektronski komunikacioni čvor RASM Martinoviće ima instalisani kapacitet od 216 priključaka, od kojih je aktivno
141 priključaka.
Udaljeni-krajnji elektronski komunikacioni čvor RASM Vusanje ima instalisani kapacitet od 142 priključaka, od kojih je aktivno 94
priključaka.
Udaljeni-krajnji elektronski komunikacioni čvor RASM Gusinje ima instalisani kapacitet od 853 priključaka, od kojih je aktivno 642
priključaka.
Naziv centrale
Rang
Tip
Instalisani kapacitet
Aktivni kapacitet
Priključak
Širokopojasna zastupljenost
LC PLAV
RASM MURINO
RASM VELIKA
RASM METEH
LC
krajnja
krajnja
krajnja
digitalna
digitalna
digitalna
digitalna
2052
475
193
143
1642
253
96
66
direktni
direktni
direktni
direktni
da
da
da
da
RASM MARTINOVIĆE
krajnja
digitalna
216
141
direktni
ne
RASM VUSANJE
RASM GUSINJE
krajnja
krajnja
digitalna
digitalna
142
853
94
642
direktni
direktni
da
da
U svim navedenim elektrosnkim komunikacionim čvorovimaa na teritoriji opštine Plav, izuzimajući čvor Martinoviće, Crnogorski
Telekom ima instalisane kapacitete za širokopojasni pristup, tako da korisnicima sa sljedećih čvorova nudi širokopojasne servise –
ADSL, IPTV: LC Plav, RASM Murino, RASM Velika, RASM Meteh, RASM Vusanje, RASM Gusinje.
Stepen penetracije fiksnih priključaka na cjelokupnom području opštne Plav iznosi oko 17,00%, što je svrstava u rang penetracija
izuzetno niskog prosjeka u Crnoj Gori, a koji je ujedno znatno ispod prosjeka u Evropi, koji iznosi oko 40-50%.
na glavnom razdjelniku, radjena je podzemno, u periodu oko 1995.godine.
Obuhvata gradsko područje Plava i naselja Vojno Selo, Završ, Đurička Rijeka, Bogajiće, Malo Selo, Skić, Prnjavor, Korita i
Brezojevice.
PVC i pE cijevima, sa 228 telekomunikacionih izvoda i max dužinom pretplatničke petlje od 6058 metara.
Elektronska komunikaciona mreža sa udaljenog-krajnjeg elektronskog komunikacionog čvora RASM Murino je instalisanog
Obuhvata naselja Murino, Pepiće, Gornja Ržanica i Mašnica.
Elektronska komunikaciona mreža je organizovana sa jednim primarnim kablovskim pravcem, radjena je podzemno, direktnim
polaganjem kabla u zemlju, sa 37 telekomunikacionih izvoda i max dužinom pretplatničke petlje od 4407 metara.
Elektronska komunikaciona mreža sa udaljenog-krajnjeg elektronskog komunikacionog čvora RASM Velika je instalisanog
Obuhvata naselja Velika i Novšići.
148
Elektronska komunikaciona mreža je organizovana u 8 primarnih kablovskih pravaca, radjena je podzemno, direktnim polaganjem
kabla u zemlju, sa 23 telekomunikaciona izvoda i max dužinom pretplatničke petlje od 3785 metara
Elektronska komunikaciona mreža sa udaljenog-krajnjeg elektronskog komunikacionog čvora RASM Meteh je instalisanog
Obuhvata naselja Desni Meteh, Lijevi Meteh i Jara.
kabla u zemlju, sa 17 telekomunikacionih izvoda i max dužinom pretplatničke petlje od 4835 metara
Elektronska komunikaciona mreža sa udaljenog-krajnjeg elektronskog komunikacionog čvora RASM Martinoviće je instalisanog
Obuhvata naselja Martinoviće, Višnjevo, Budojevice i dio Kruševa.
Elektronska komunikaciona mreža sa udaljenog-krajnjeg elektronskog komunikacionog čvora RASM Vusanje je instalisanog
Obuhvata naselje Vusanje.
Elektronska komunikaciona mreža sa udaljenog-krajnjeg elektronskog komunikacionog čvora RASM Gusinje je instalisanog
Obuhvata šire područje Gusinja i naselja Dosuđe, Lijevi Grnčar, Desni Grnčar, Dolja, Alipašini izvori, Koljenovići i dio naselja
Kruševo.
Elektronska komunikaciona mreža je organizovana u 2 primarna kablovska pravca, rađena je podzemno, manjim dijelom sa PVC i
pE cijevima, sa 105 telekomunikacionih izvoda i max dužinom pretplatničke petlje od 4731 metara.
djelatnost, svi elektronski komunikacioni čvorovi na teritoriji Opštine Plav su digitalni, a sve elektronske komunikacione mreže na
ovim čvorovima građene su uglavnom telekomunikacionim kablovima tipa TK OO V i TK 59GM, manjim dijelom položenim kroz
PVC i pE cijevi, a većim dijelom direktnim polaganjem u zemlju.
Broj ADSL korisnika Crnogorskog Telekoma, po podacima sa kraja 2011.godine, je 1045.
Stanje fiksnih telekomunikacija na području Opštine Plav, prikazano je na sljedećoj tabeli :
Čvor
Godi
na
grad
nje
Kapa
c.
mrez
e
Broj
prim.
kabl.
prava
ca
LC
PLAV
1995
1500
x2
3
RASM
MURINO
RASM
VELIKA
RASM
METEH
RASM
MARTINO
VIĆE
RASM
VUSANJE
RASM
GUSINJE
Ma
x.
Du
z.
petl
je
(m)
Konstr.
mreze
Tk
kabl
.
kan
al.
(m)
Tk
kabl
.
oka
na
(ko
m)
CU
kabl.
(m)
CU
kabl.
ukup
no
(m)
Broj
kabl
.
izvo
da
Zone
zahvata
(naselja)
605
8
podze
mna
110
1
16
3152
97
3653
7
228
Plav, Vojno Selo, Završ, Đurička Rijeka, Bogaiće Malo
Selo, Skić, Prnjavor, Korita,
Brezojevice
440
7
378
5
483
5
podze
mna
podze
mna
podze
mna
0
0
8129
8920
37
Murino, Pepiće, Gornja Ržanica, Mašnica
0
0
9089
9120
23
Velika, Novšiće
0
0
7098
7921
17
Desni Meteh, Lijevi Meteh, Jara
200x
2
144x
2
126x
2
8
1997
170x
2
2
384
6
podze
mna
0
0
1005
8
1060
0
26
Martinoviće, Višnjevo, Budojevice,
dio Kruševa
1997
140x
2
3
280
0
podze
mna
0
0
5095
5130
14
Vusanje
1996
1000
x2
2
473
1
podze
mna
328
7
2899
7
3007
2
105
Dosuđe, Lijevi Grnčar, Desni Grnčar, Dolja, Alipašini Izvori,
Koljenovići,
dio Kruševa
1996
1998
2000
1
4
Lokacije postojećih elektronskih komunikacionih čvorova na području Opštine Plav
T COM–LOKACIJE
1
2
3
LC PLAV
RASM MURINO
RASM VELIKA
GEOGRAFSKA ŠIRINA
GEOGRAFSKA DUŽINA
42°39'46.60"N
42°39'31.00"N
019°53'12.70"E
019°57'05.80"E
149
4
5
6
7
RASM METEH
RASM MARTINOV IĆE
RASM VUSANJE
RASM GUSINJE
42°36'56.70"N
42°34'34.10"N
42°31'46.70"N
42°33'45.60"N
019°58'35.80"E
019°52'45.70"E
019°50'37.20"E
019°50'00.60"E
Preko teritorije opštine Plav, kroz telekomunikacionu kanalizaciju iz pravca Berana provučeni su magistralni optički kablovski
pravci.
U sistemu nižih ravni prenosa, od Glavnog elektronskog komunikacionog čvora čvora Plav do lokalnih elektronskih komunikacionih
značajnih za funkcionisanje institucija na teritoriji opštine Plav
Spisak realizovanih optičkih spojnih puteva na teritoriji Opštine Plav, prikazan je u sljedećoj tabeli :
Spojni optički put
Tip prenosnog voda
Lok. M1
optika
L1
optika
L2
optika
L3
L4
Privodi sa magistr.
optičkog pravca
1
2
3
LC Plav-RASM Meteh
LC Plav-MUP Plav
optika
optika
za RASM Murino
za RASM Velika
optika
optika
optika
U poslednjih nekoliko godina, na teritoriji opštine Plav se ukazala potreba za izradom velikog broja lokalnih studija lokacije za
Svi ti planski dokumenti pojedinačno su podrazumijevali i planiranje nove elektronske komunikacione infrastrukture za područja
obuhvata, pa je i sam pristup javnim elektronskim komunikacionim mrežama tretiran pojedinačno za svaku lokaciju.
Na području Opštine Plav, distribuciju signala radija i televizije državnih i privatnih radio-difuznih servisa, vrši JP „Radio difuzni
centar Crne Gore“.
Spisak lokacija antenskih stubova-predajnika RDC CG, na teritoriji Opštine Plave, dat je u sljedećoj tabeli :
Lokacija predajnika
Naziv uže lokacije
Plav/
CG 84325
Gusinje
19E4900/
42N3400
Plav/
CG 84325
Meteh
19E58166/
42N36317
Plav/
CG 84325
Pepice
19E54504/
42N38555
Plav/
CG 84325
Plav
19E57311/
42N35400
Plav/
CG 84325
Velika
19E58158/
42N40181
Plav/
CG 84325
Vusanje
19E50389/
42N31365
"Crnogorski Telekom", kako je to već rečeno, koristi svoje kapacitete za širokopojasni pristup, preko kojih distribuira IPTV
tehnologiju.
Osim njih, na području opštine Plav, ne egzistiraju operatori kablovskih distributivnih sistema, a na ovom području trenutno
egzistiraju i dva MMDS distributera televizijskog signala BBM i Total TV.
150
Mobilna telefonija
Na području opštine Plav, sva tri operatora mobilne telefonije, „Telenor", „T Mobile" i "M-tel" su instalirali svoje bazne stanice.
Mobilni operator „Telenor", na teritoriji opštine Plav, u radu ima četiri (4) bazne stanice, čiji je spisak dat u Tabeli na kraju ovog
poglavlja, a ima u planu realizaciju još dvije (2) bazne stanice (spisak novih lokacija takođe je dat u Tabeli).
Mobilni operator „T Mobile", na teritoriji opštine Plav, u radu ima sedam (7) baznih stanica, a ima u planu instalaciju još trinaest
(13) novih baznih stanica, čiji je spisak dat u Tabeli na kraju ovog poglavlja.
Mobilni operator "M-tel", na teritoriji opštine Plav, u radu ima četiri (4) bazne stanice čiji je spisak dat u Tabeli na kraju ovog
poglavlja, a ima u planu instalaciju još petnaest (15) novih baznih stanica, čiji je spisak dat u Tabeli na kraju ovog poglavlja.
Pokrivenost prostora signalom mobilne telefonije na području užeg gradskog jezgra Opštine Plav, po podacima mobilnih operatora
je dobra, dok situacija na ruralnim djelovima Opštine nije tako sjajna, što pokazuje i relativno veliki broj planiranih baznih stanica.
Stanje mobilne telefonije na području opštine Plav, prikazano je na sljedećoj tabeli, formiranoj korišćenjem podataka dobijenih od
“Telenora“,„T Mobile“ i „M-tel“:
Postojeće stanje mobilne telefonije na području Opštine Plav
TELENOR–LOKACIJE
1
2
3
4
Gusinje (RDC)
Meteh (RDC)
Pepici (RDC)
Plav (RDC)
T MOBILE–LOKACIJE
1
2
3
4
5
6
7
Pepići
Plav
Kofiljača
Gusinje
Meteh
RSS Meteh
Velika
M-TEL–LOKACIJE
1
2
3
4
Pepići
Meteh
Kofiljača
Gusinje
GEOGRAFSKA ŠIRINA
42°33’38.99“N
42°36’38.67“N
42°38’54.55“N
42°35’39.53“N
GEOGRAFSKA DUŽINA
019°49’25.79“E
019°58’41.22“E
019°55’9.85“E
019°57’49.55“E
GEOGRAFSKA ŠIRINA
GEOGRAFSKA DUŽINA
42°38’55.08“N
42°35’47.71“N
42°35’39.40“N
42°33’49.69“N
42°36’31.42“N
42°36’56.69“N
42°40’19.62“N
019°54’50.98“E
019°56’44.50“E
019°57’36.12“E
019°50’0.19“E
019°58’17.10“E
019°58’34.50“E
019°58’12.70“E
GEOGRAFSKA ŠIRINA
GEOGRAFSKA DUŽINA
019°54,52.29,,E
019°58’31.01“E
G19o57’30.88“E
019°49’6.98“E
42°38’55.03“N
42°36’29.99“N
42°35’39.81“N
42°33’39.08“N
Internet i širokopojasni pristup
Svi operatori fiksne i mobilne telefonije na teritoriji Crne Gore koji posjeduju licence su potencijalni davaoci Internet servisa i servisa
prenosa govora preko Interneta.
Za sada je izdato 13 licenci sa ovlašcenjem za pružanje Internet servisa u Crnoj Gori.
Za pružanje javnog servisa prenosa govora preko mreža baziranih na Internet protokolu (VOIP) dodijeljeno je 5 licenci.
Za distribuciju radio i TV programa preko novih tehnoloških platformi – IP TV (Internet Protocol Television) i DTH (Direct to Home)
dodijeljene su dvije licence.
Kao što se vidi iz Tabele o kapacitetima fiksne telefonije Crnogorskog Telekoma, na svim postojećim lokacijama elektronskih
komunikacionih čvorova, osim Martinovića, Crnogorski Telekom ima instalisane kapacitete za pružanje usluga širokopojasnog
internet pristupa, tako da „Crnogorski Telekom“ korisnicima sa ovih elektronskih komunikacionih čvorova nudi širokopojasne
servise – ADSL, IPTV i sl.
151
Prema podacima koje je obradio „Monstat“ sa poslednjeg popisa, opština Plav ukupno broji 13108 stanovnika.
Od toga 3800 stanovnika pripadaju gradskom (urbanom) dijelu, dok ruralnom dijelu Opštine pripada 9308 stanovnika.
Na osnovu ovih brojki, došlo se do podatka da stopa penetracije u dijelu fiksne telefonije, za opštinu Plav iznosi oko 17,00%.
U cilju adekvatnog procjenjivanja stepena razvoja elektronskih komunikacija na teritoriji opštine Plav, za poređenje sa ostalim
opštinama u Crnoj Gori i sa državama Evropske Unije, mogu poslužiti podaci o penetraciji fiksne telefonije i fiksnog širokopojasnog
pristupa za Crnu Goru i za nekoliko država koje su obuhvaćene izvještajem Cullen International-a „Enlargement countries
monitoring report 1-November 2011".
Kako se vidi iz podataka datih u Tabelama u nastavku, poređenje penetracije fiksne telefonije i fiksnog širokopojasnog pristupa za
opštinu Plav sa prosjekom za Crnu Goru, kao i prosjekom za posmatrane zemlje i prosjekom za EU-27, ukazuje da je penetracije
fiksnih telefonskih priključaka i širokopojasnih priključaka znatno ispod projske u Crnoj Gori, a isto tako značajno manja od prosjeka
u zemljama Evropske Unije.
Izvještaj Cullen International-a „Enlargement countries monitoring report 1–November 2011”, podaci o strukturi tržišta elektronskih
komunikacija za Crnu Goru:
Penetracija Fiksne telefonije u
Penetracija mobilne telefonije
Penetracija fiksnog
CG
u CG
CG
CG
27%
173%
11%
5.5%
Izvještaj Cullen International-a „Enlargement countries monitoring report 1–November 2011“, penetracija fiksne telefonije za
nekoliko država i njihov prosjek, kao i prosjek za EU27 koji iznosi 40%:
39.26 48.41
27.11
20.21
22.36
10.46
24.71
42.23
5.11
24.14
40
Izvještaj Cullen International-a „Enlargement countries monitoring report 1–November 2011”, o penetracija fiksnog širokopojasnog
pristupa za nekoliko država i njihov prosjek, kao i prosjek za EU27 koji iznosi 26,6%
Potencijali fiksne telefonije na teritoriji opštine Plav se mogu pronaći u digitalizaciji elektronske komunikacione mreže i relativno
U narednom periodu potrebnmo je da se akcenat stavi na dalji razvoj mreže sekundarnih optičkih kablovskih pravaca, kako bi što je
152
Kao što se vidi iz dobijenih podataka, stanje u ovoj oblasti, i u gradskom jezgru i u prigradskim naseljima će se u narednim
kvalitetnij pokrivanje mobilnim signalom, nego, što je posebno značajno, obezbediti mogućnost korišćenja novih telekomunikacionih
usluga preko GSM mreže, a ujedno će se omogućiti i pokrivanje djelova Opštine Plav na kojima trenutno ne postoji kvalitetno
pokrivanje fiksnom i mobilnom telefonijom.
državnim strategijama, koje su usvojene na tom polju.
S obzirom da su implementacija novih tehnika i tehnologija, liberalizacija tržišta i konkurencija u sektoru elektronskih komunikacija
informisanost, kao i brži razvoj privrede i opštine u cjelini, cilj izrade ovog dokumenta jeste da se obezbijedi planiranje i građenje
uslovima, kao i potrebe organa lokalne samouprave.
dokument mora uskladi sa ciljevima ove Strategije.
Planom se predviđa koncepcija i izgradnja takvog telekomunikacionog sistema koji je u skladu sa današnjim stanjem i budućim
prenosa.
digitalna mreža prerasti u univerzalnu digitalnu mrežu sa integrisanim službama koja će, uz primjenu kablovske tehnike prenosa sa
Da bi se takva mreža mogla ponuditi, u narednom periodu neophodno je preduzeti sledeće mjere pri planiranju i izgradnji
digitalne komutacione čvorove približiti što više korisnicima
u pristupnim mrežama sve više primjenjivati optičke kablove
skratiti pristupne bakarne mreže, gdje god je to moguće, na najviše 1,5km, kako bi mogle da prihvate širokopojasne
usluge i nastojati da se iste zamijene optičkim kablovima, gdje god je to moguće
svakom komutacionom čvoru obezbijediti radni i rezervni optički put, sa automatskim prebacivanjem, obzirom da će se
sve više prenositi podaci preko istih.
Takođe, uzete su u obzir i potrebe lokalne samouprave na ovom području, naime, da se uspostavi odnosno organizuje
telekomunikaciona infrastruktura koju zahtijeva savremeno informatičko društvo.
Polazeći od navedenih opštih ciljeva, definišu se sledeći pojedinačni ciljevi i zadaci.
153
Ukupno planirana dužina nove kanalizacije za građenje elektronske komunikacione infrastrukture je negdje oko 20 000 metara.
određene tehnološke promjene na postojećim baznim stanicama.
U vezi s tim, neophodna je izgradnja većeg broja baznih stanica mobilne telefonije, MMDS sistema, WiFI tačaka, u skladu sa
planovima operatora.
Izvjesna je i potreba da se do nekih linkovskih čvorišta dovedu i optički kablovi.
U ovoj fazi planiranja PUP definisane su lokacije koje su kao nove dostavili mobini operatori.
U ovom momentu čak i nije potrebno potpuno precizno definisati tačne lokacije za nove bazne stanice, jer one prevashodno zavise
od provajdera takvih usluga i njihovih mjerenja, kao i od zahtjeva za realizaciju konkretnih projekata, a takođe je moguće da se
pojave i novi zahtjevi mobilnih operatora u ovom smislu.
Takvim zahtjevima lokalna uprava treba da izađe u susret..
projekte ove vrste.
Planirano stanje mobilne telefonije na području opštine Plav
TELENOR–LOKACIJE
GEOGRAFSKA ŠIRINA
1
2
Hoti
T MOBILE–LOKACIJE
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
Meteh 2
Vusanje
Gusinje RDC
Bjeluha
Vusanje
Grnčari
Kruševo
Plav Centar
Bogajići
Meteh 2
Velika 2
Čakor
M-TEL–LOKACIJE
1
2
3
4
5
6
7
GEOGRAFSKA DUŽINA
Vusanje
Grnčari
Kruševo
Plav Centar
Bogajići
Meteh 2
Velika
GEOGRAFSKA ŠIRINA
GEOGRAFSKA DUŽINA
42°36’8.25“N
42°31’35.99“N
42°33’39.40“N
42°34’57.25“N
42°40’26.65“N
42°31’36.00“N
42°33’36.93“N
42°34’43.87“N
42°35’56.18“N
42°35’11.85“N
42°36’22.02“N
42°40’49.32“N
42°40’11.32“N
019°58’3.54“E
019°51’0.00“E
019°49’6.99“E
019°47’16.15“E
020°00’32.34“E
019°51’0.01“E
019°47’44.48“E
019°52’34.30“E
019°56’27.47“E
019°56’57.04“E
019°58’2.92“E
019°58’38.53“E
020°00’29.38“E
GEOGRAFSKA ŠIRINA
GEOGRAFSKA DUŽINA
42°3r36.00“N
42°33’36.93“N
42°34’43.87,,N
42°35’56.18“N
42°35’11.85,,N
42°36’22.02“N
42o40’13,00“N
019°51’0.01“E
019047’44.48“E
019o52’34.30“E
019°56’27.47“E
019°56’57.04ME
019’58’2.92“E
019o58’37.98“E
154
8
9
10
11
12
13
14
15
Velika 2
Čakor
Plav
Gusinje 2
RSS Meteh
Meteh 3
Bjeluha
42°40’49.32,,N
42°40’11.32“N
42°35’47.71“N
42a33’49.69“N
42°36,56.69“N
42°36’8.25“N
42°34’57.25“N
42°40’26.65“N
019°58,38.53“E
020°00,29.38“E
019°56’44.50“E
019°50’0.19“E
019o58’34.50“E
019°58’3.54“E
019°47’16.15“E
020°00,32.34“E
Ovaj teleinformacioni sistem treba da poveže sjedište opštine sa svim lokacijama od bitnog interesa za opštinsku upravu kao što
su: komunalna preduzeća, razni opštinski sekretarijati, MUP RCG, Direkcija za nekretnine, telekomunikacioni operateri, turistički
operateri, zdravstvene ustanove, školske ustanove i dr.
skupa.
Izgradnjom opštinskog teleinformacionog sistema, na napred prikazani način, i njegovim centralizovanim povezivanjem na Internet
navedene subjekte: komunalna preduzeća, sekretarijate, MUP, Katastar, telekomunikacione operatere, turističke operatore,
Smjernice i mjere za relizaciju Prostornog urbanističkog plana
Izmjenama i izradama DUP-a, UP-a i LSL-a, kod gradnje novih infrastrukturnih objekata, obavezno zaštiti postojeću elektronsku
komunikacionu infrastrukturu.
saobraćajnica.
Graditi nove bazne stanice za potrebe mobilne telefonije, MMDS sistema, WiFI tačaka i dr., u skladu sa planovima operatora.
predstavljaju panoramsku i pejsažnu vrijednost, prostorima zaštićenih djelova prirode i sl.
155
Za vizualnu barijeru prostora antenskog stuba, u zavisnosti od njegove lokacije, koristiti šumsku ili parkovsku vegetaciju.
Obaveza budućih investitora planiranih objekata u zoni naselja jeste da, u skladu sa Tehničkim uslovima koje izdaje nadležni
telekomunikacioni operater ili organ lokalne uprave, od postojećih i novoplaniranih telekomunikacionih okana, projektima za
pojedine objekte u zoni obuhvata definišu način priključenja svakog pojedinačnog objekta.
5.3.5. Ekonomsko – tržišna i demografska projekcija
Ciljevi razvoja po pojedinim ključnim oblastima – projekcije
Turizam
Područje opštine Plav raspolaže izvanrednim smučarskim terenima na kojima je moguće prema Studiji OECD izgraditi oko 40 km
smučarskih staza što čini oko 65,59% skijaških potencijala Crne Gore.
No, pri planiranju ski turzma u destinaciji treba voditi računa o trendovima na međunarodnom tržištu i u globalnom okruženju.
Naime, buduc
ći razvoj ski turizma suočava se sa dva ozbiljna problema: globalnom ekonomskom krizom i globalnim klimatskim promjenama –
globalnim otopljavanjem. Sadašnja nestabilnost kapaciteta i nekonkurentnost mnogih skijaških destinacija uglavnom je rezultat
klimatskih promjena.
U Austriji i Njemačkoj ski centri na planinama ispod 2000 m su na ivici rentabilnosti. Istraživanja sprovedena 2002.g. o klimatskim
promjenama i njihovom uticaju na evropska skijališta, ukazuju da je granica pouzdanosti snijega porasla sa 1200m na 1800m u
nekoliko vijekova. Zime su toplije, pa je širom svijeta puno primjera nerantabilnih ski centara, a s druge strane se njihovom
izgradnjom uništava netaknuta priroda, zagađuju vodotoci, što negativno djeluje u pravcu privlačenja turista koji su u sve većoj
mjeri senzibilisani za pitanja ekologije i održivog razvoja i sa tog aspekta biraju turističke destinacije. S tim u vezi prioritet bi trebalo
dati očuvanju biodiverziteta planine i gradnji smještajnih kapaciteta u nižim predjelima.
Programsko usmjerenje Prokletija sa zoniranjem prostora ka razvoju programa na bazi očuvane i neotkrivene prirode, wellnessa,
ka adrenalinskim i ekstremnim sportovima i ka etno programima i priredbama, dopunjuje ponudu turističkih destinacija Bjelasica i
Durmitor, u kojima se veći akcenat daje na skijanje i ostale zimske sportove. Uz organski rast turizma i privrede, saobraćajnim
otvaranjem područja i povećanjem inostrane potražnje, stvoriće se mogućnosti i za investicije u zimske skijaške i druge programe.
Područje Prokletija bi povezivanjem Gusinja i Plava turističkim putem sa Podgoricom dobilo snažan razvojni impuls, ne samo za
razvoj turizma nego i za cjelokupan privredni i društveni razvoj.
Prema Studiji OECD, prokletijska planinska grupa, sa stanovišta mogućnosti korišćenja potencijalnih terena za skijanje posjeduje
najbolje uslove za razvoj zimskosportskog turizma . Osnovni parametri za ocjenu prirodnih uslova su:
1. neprekidni sniježni prekrivač tri mjeseca,
2. minimalna visina sniježnog pokrivača 15 cm na travi,
3. minimalna denivelacija skijaških staza 500 do 1000 m,
4. nagib terena između 20 i 40%.
Izvanredni tereni za zimski turizam nalaze se nedaleko od centara Plav, Gusinje i Murino. Osim toga, funkcionišu dva planinskoskijaška društva Kofiljača i Karanfil, koja bi mogla stvoriti uslove za početak rada škole skijanja. Mogućnosti razvoja turizma postoje
i na planinama Bor Radončića, Popadija, Visitor i Čakor.
U okolini Plava na lokaciji Kofiljača moguće je uspostaviti manji skijaški centar ukupnog kapaciteta do 3.000 skijaša dnevno.
Ciljna tržišta Prokletija sastoje se od sljedećih segmenata:
- oni koji traže netaknutu prirodu, koji otkrivaju prirodu i koji cijene prirodne faktore (odmarališni turisti, turisti nacionalnih
parkova i zaštićenih područja, planinari),
156
-
oni koji traže posebne programe - sportsko-rekreativne, adrenalinske, ekstremne (sportisti, avanturisti),
oni koji posjećuju društvene skupove i priredbe (etno tržište, ljubitelji ljudske baštine...).
Od navedenih grupa najviše se može očekivati od turista iz segmenta mladih avanturista i aktivnih sportista, individualaca, porodica
i članova etno tržišta. Ti segmenti se uglavnom poklapaju sa srednjim socijalnim i ekonomskim razredom, od kojih se etno turisti
redovno vraćaju, dok se mladi vraćaju ako su programi zanimljivi.
Najviše turista, turistička destinacija Prokletije, može generisati iz etno tržišta u SAD. Mladi i individualci će dolaziti iz
zapadnoevropskih država i donekle i sa drugih kontinenata svim saobraćajnim sredstvima. U slučaju otvaranja turističkog puta
Podgorica-Gusinje može se očekivati i porast broja izletnika iz Podgorice. Treba imati u vidu da će biti nužno razviti avio marketing
radi bržeg razvoja Prokletija, čime će se obezbijediti profitabilna popunjenost kapaciteta.
Prema statističkim podacima, opština Plav raspolaže smještajnim kapacitetima od 270 ležaja.
Hotel Plavsko jezero sa 260 kreveta je u vrlo lošem stanju i isti nije u funkciji . Da je hotel Plavsko jezero u funkciji, broj turista bi
mogao biti veći za oko pet hiljada dok bi se broj ostvarenih noćenja povećao za oko dvadeset hiljada .
Modernizacija i izgradnja saobraćajne infrastrukture bio bi prvi korak u procesu privlačenja strateških investitora u ovoj regiji .
Uzimajući u obzir trenutne , primarne i sekundarne turističke potencijale , potencijalnu strukturu i broj turista , ocjenjuje se da bi do
2020. godine na ovoj turističkoj destinaciji moglo biti ukupno oko 1700 novih ležaja na sljedećim lokacijama:
-
Postojeći kapaciteti 270 kreveta.
Hotel Plavsko jezero 260 kreveta.
Hotelski kompleks na obali Plavskog jezera 500 kreveta.
Turistički kapaciteti u ostalim dijelovima Opštine Plav 1000 kreveta.
Potrebne investicije u nove smještajne kapacitete do 2020.g. mogle bi iznositi oko 103 miliona eura, od čega 68 miliona u izgradnji
novih smještajnih kapaciteta, 15 miliona eura u izgradnji i uređenju skijališta, 10 miliona eura u realizaciji raznih turističkih programa
i 10 miliona eura za marketing i kadrove.
Prihodi od ukupnih investicija, prije svega zavise od stepena popunjenosti kapaciteta i postignutih cijena. Očekuje se da bi najviše
trošili turisti hotela - prosječno 45 EUR na dan, a najmanje turisti u kampovima - 15 EUR dnevno. Turisti u porodičnim hotelima
trošili bi 35 EUR, turisti u apartmanima i privatnim sobama 20 EUR i turisti u seoskom turizmu 25 EUR. Broj noćenja bi na
godišnjem nivou u ovoj turističkoj destinaciji iznosio 2020. godine 617.250, dok bi se prihodi na godišnjem nivou kretali oko 7,5
milona eura.
Prema procjenama urađenim po ovim scenarijima, u turizmu bi se zaposlilo 580 radnika.
Ukoliko se, uz godišnji iznos prihoda od turizma, poštuje vrijednost multiplitikatora na nivou regije i cijele Crne Gore, prihodi bi
iznosili blizu 10 miliona eura na godišnjem nivou .
Multiplikator – Prokletije: 1,3 * 7,5 mil. EUR = Prihodi 9,7 mil. EUR Multiplikator – Crna Gora: 1,6 * 7,5 mil. EUR = Prihodi 12,0 mil.
EUR
Ukoliko planirani razvoj turističke destinacije Prokletije uporedimo sa predviđanjima iz Masterplana razvoja turizma do 2020.
godine, Prokletije bi imale približno 2,0% ukupnih kapaciteta Crne Gore. Broj noćenja koja bi se ostvarivala destinacija Prokletije,
po ovim projekcijama, činio bi 3,0 procenata u ukupnom broju noćenja, dok bi u ukupnim prihodima od turizma ova turistička
destinacija uzimala udio od 2,0%.
Navedene procjene baziraju se na podacima Međunarodnog Instituta za turizam, Ljubljana 2004.godine. iz Programa razvoja
turizma u sjevernom dijelu Crne Gore .
Poljoprivreda
U konceptu održive poljoprivrede najvažnije mjesto ima politika ruralnog razvoja i postizanje potpunog balansa između
ekonomskog i društvenog života uz očuvanje životne sredine. Razvojem poljoprivrede na području Opštine smanjiće se regionalne
razlike i povećati potencijali područja koja zaostaju u razvoju. To će podstaći razvoj drugih sektora kao što su turizam, prerađivačka
industrija i mala privreda koja proizvodi određene inpute i opremu.
Sagledavajući sve činjenice konstatuje se da područje Opštine posjeduje poljoprivredne površine koje su pogodne za različite
oblasti biljne i stočarske proizvodnje. Modernizacija i primjena savremene tehnologije omogućuje postizanje značajnih rezultata i
ostvarivanje profita u biljnoj i stočarskoj proizvodnji.
Prioritetni ciljevi poljoprivrede u narednom periodu su:
Cjelovit ruralni razvoj uz očuvanje tradicionalnih vrijednosti tih područja,
Proizvodnja bezbjedne hrane u pogledu zdravstvene ispravnosti, kvaliteta i stabilnosti proizvodnje,
157
-
Povećanje konkurentnosti poljoprivrednih proizvođača na domaćem i inostranom tržištu,
Podizanje životnog standarda seoskog i poljoprivrednog stanovništva,
Uravnoteženje i ravnomjernost teritorijalnog razvoja,
Razvoj organske i integralne poljoprivredne proizvodnje,
Očuvanje životne sredine uz primjenu koncepta održivog razvoja poljoprivrede.
Za ostvarivanje i postizanje navedenih ciljeva neophodno je:
usvajanje seta zakonskih i podzakonskih propisa, pravilnika i kodeksa,
opredeljivanje veće budžetske podrške sa nacionalnog nivoa,
korišćenje predpristupnih fondova EU u najvećem mogućem stepenu,
povoljniji krediti za investicije,
uvođenje šema kvaliteta,
očuvanje kvaliteta zemljišta,
intenziviranje i modernizacija poljoprivrednje proizvodnje,
jačanje institucija i povećanje stručne pomoći poljoprivrednim proizvođačima.
Fond poljoprivrednog zemljišta, sa ukupnom površinom od 518.067 ha ili 0,84 ha po stanovniku, predstavlja značajan resurs Crne
Gore. Polimsko-ibarski rejon, kojem pripada područje oštine Plav, obuhvata proporcionalno najveće učešće obradivih površina,
32,9% od ukupno obradivih površina u Crnoj Gori.
Najplodnija zemljišta se nalaze na nižim nadmorskim visinama pored rijeka Lim i Ljuča, kao i Plavskog jezera. To su smeđa
zemljišta i različiti oblici aluvijuma (duboki, slabo ogoljeni, šljunkoviti i pjeskoviti). Ipak najveće površine zahvataju zemljišta na
silikatnoj podlozi i krečnjaku, kao i rendzine na kršu.
Prema statističkim podacima na području Plava ima 2467 porodičnih gazdinstava. Najveći broj porodičnih gazdinstava imaju
poljoprivredne površine sa 0,1 do 0,5 ha (31,9%). Mali je broj poljoprivrednih parcela koje su veće poljoprivredne površine. Ovaj
problem usitnjenosti parcela može se dijelom smanjiti udruživanjem proizvođača, formiranjem zadruga, standardizacijom i
modernizacijom proizvodnje. Ukupno porodična poljoprivredna gazdinstva u Plavu posjeduju 14122,6 ha raspoloživog
poljoprivrednog zemljišta, dok gazdinstva koja posjeduju poljoprivredno korišćeno zemljište u svom vlasništvu imaju 10749,0 ha.
Šumarstvo
Pošumljavanje i finalni proizvod,
Prioritet dati razvoju šumarstva u zoni Staračko-zavojskoj, jer ima najviše privrednih šuma uz strogo kontrolisanu
eksploataciju,
Izrada finalnih proizvoda od drveta,
U Nacionalnom parku eksploatacija šuma u skladu sa posebnim planovima i programima, nema gazdinskih jedinica,
šume posebne namjene, koriste se po posebnom programu – uzgoj i njega, finalni proizvod .
Kontrolisana eksploatacije šume za tehničku građu, za planski period, do revitalizacije šumskog fonda.
Pošumljavanje i sanacija
pošumljavanje uz riječne tokove-Ljuča-prva faza - prioritet pošumnjavanje površina podložnih eroziji i slivnog područja
Ljuče,
privredne šume, kontrolisana eksploatacija uz pošumljavanje i sanaciju kao prioritet,
zaštićena šuma molike,
poplavne šume uz riječna korita i imaju karakter zaštitnih šuma,
zaštita i njegovanje šuma – za Zaštitne šume,
pošumljavanje Grebena,
privredne šume - kontrolisno upravljanje u zahvatu Visitiora - zaštićeno područje,
zaštine šume u okviru MZ Gusinje, ostale šume privrednog karaktera,
pošumnjavanje padina Zavoja i Starca- prioritet i očuvanje šumskog kompleksa,
pošumnjavanje padina planine Štit, Vaganice, Planinice, Zavoj, Starac-zaštita od erozije.
Drvoprerada:
Primarni nivo (pilane) - van glavnih saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja, riječnih tokova i zaštićenih
prirodnih i kulturnih dobara,
Sekundarni nivo - proizvodnja polufinalnih proizvoda (drvene ploče, lamperija, brodski pod i sl.) - Kruševo,Gusinje, Plav,
Murino, G. Rženica, područije Bogajića, Pepiće, Martinići, Velika,
Finalni nivo - proizvodnja namještaja, stolarija, itd. – Plav (Brezojevica) i međuopštinska saradnja (privredni klasteri),
Fabrike za preradu biomase (proizvodnja briketa, drvnih peleta i drvne sečke) -Plav(Brezojevica) Murino ili G.Rženica,
Novšiće ili u okviru privredne zone ili organizovano skladištenje (za međuopštinsku saradnju u pogledu prerade biomase).
158
Procjena troškova izgradnje osnovne infrastrukture u zahvatu Plana
-saobraćajna infrastruktura
25.780.000
-vodovodna infrastruktura I odvođenje otpadnih voda
18.956.000
-elektro energetska infrastruktura
28.380.000
-telekomunikaciona infrastruktura
1.263.000
UKUPNO :
74.379.000
Planska projekcija stanovnika do 2020
Stanovništvo po naseljima (2003-2011)
Broj stanovnika
1971
1981
1991
2003
2011
2020
Bogajići
576
560
487
427
455
455
Brezojevica
1085
1008
933
947
945
945
Desni Meteh
1030
963
672
452
325
Dolja
562
534
266
126
137
325
266
Dosuđe
563
451
339
265
311
311
Đurička Rijeka
487
869
429
274
270
270
Gornja Rženica
509
370
291
269
251
251
Grnčar
541
612
329
191
184
Gusinje (g)
2695
2625
2076
1704
1722
184
2076
Hoti
491
440
201
169
210
210
Kolenovići
369
449
276
157
160
160
Kruševo
801
684
523
340
335
335
Martinovići
685
842
560
689
683
Mašnica
400
408
351
299
267
683
299
Murino
724
609
529
545
472
545
Novšići
266
195
118
82
54
82
Plav (g)
3058
3348
4073
3615
3800
3800
Prnjavor
899
965
944
944
965
1000
Skić
337
356
441
302
297
302
Velika
1059
717
504
417
311
504
Višnjevo
216
246
101
86
64
64
688
866
Vojno Selo
1086
910
818
639
688
Vusanje
1103
1399
737
866
643
13 108
14 600
Prema PPCG projekcija za Plav je :15 000 stanovnika do 2020.god.
Projekcija ( predviđanje ) ovog planskog dokumenta do 2020.god. je 14 600 stanovnika.
Povećanje broja stanovnika: Plav, Gusinje, Velika, Murino, Završ, Rudo Polje, Prnjavor .
Projekcija privrednog rasta
Projekcije rasta BDP-a su razrađene u tri scenarija, a na osnovu projekcija broja stanovnika do 2025.godine, imajući u vidu cilj
ostvarivanja određenog nivoa razvijenosti u odnosu na nacionalni nivo . Godišnji rast BDP-a izračunat je na osnovu kombinacije
dva faktora : produktivnosti i rasta broja zaposlenih radnika. Rast proizvodnje je rezultat rasta zaposlenosti i rasta produktivnosti
koji podjednako doprinose rastu sa 0,5 jedinica .
Za potrebe ovog dokumenta analizirane su tri varijante sa sljedećim karakteristikama :
I Varijanta – umjereni rast po stopi 4,0 % godišnje, dostizanje 40% vrijednosti BDP per capita nacionalnog nivoa do kraja
2025.godine.
159
II Varijanta – ubrzani rast po stopi 7,5 godišnje, dostizanje 50% vrijednosti BDP-a per capita nacionalnog nivoa do kraja
2025.godine.
III Varijanta – ekspanzivni rast po stopi 14,0% godišnje, dostizanje 75% vrijedosti BDP-a per capita nacionalnog nivoa do kraja
2025.godine.
Projekcije rasta BDP-a do 2025.godine ( u eurima )
2011
I Varijanta
17.879,565
II Varijanta
17.879,565
III Varijanta
17.879,565
2015
19.338,537
20.662,072
23.236,282
2020
20.916,562
23.877,607
30.197,872
2025
23.528,287
29.663,076
44.739,476
Projektovane vrijednosti predstavljaju nominalne iznose BDP-a , tako da treba imati u vidu da će rast zavisiti od rasta dva faktora :
proizvodnje dobara i rasta cijene dobara, inflacija će prema međunarodnim standardima vjerovatno biti relativno visoka. Ovakav
zaključak proizilazi iz činjenice da struktura tržišta finalnih proizvoda generiše rast cijena i da je rast regulisanih cijena nepredvidiv.
Prilikom izbora razvojnih pravaca treba imati u vidu izbor ključnih privrednih djelatnosti, te na osnovu opredijeljenja usmjeravati dalji
razvoj. Osnovno polazište prilikom kvantifikovanja ciljeva je princip projekcije željenog stanja na kraju planskog perioda na osnovu
kojeg treba preuzeti odredjene aktivnosti da bi se oni postigli. Orijentacija na uslužnu privredu, tj radno intezivna djelatnost sa
niskom stopom rasta produktivnosti koja zapošljava veliki broj lica ( turizam, trgovina i dr. uslužne djelatnosti ) značiće i niže stope
rasta.
S obzirom na prestanak privatizacionih prihoda i ograničenih mogućnosti daljeg prekomjernog zaduživanja, privreda se mora
okrenuti novom modelu privrednog rasta i razvoja koji je proinvesticiono i izvozno orijentisan .
Zaposlenost
Prema posljednjem popisu iz 2011.godine od ukupno aktivnog stanovništva opštine Plav ( 3796 ), 1883 ili 49,6 % čine zaposleni.
U sektorima neprivrednih djelatnosti ( državna uprava, obrazovanje, zdravstvena i socijalna zaštita ) je bilo zaposleno 40,6% , dok
od privrednih djelatnosti značajnije sektore predstavljaju sektor tgovine na veliko i malo, koji zapošljava 10,7 %, zatim usluge
smještaja i ishrane 5,6%, sektor poljoprivrede i šumarstva 5,2 %, dok sektor prerađivačke industrije zapošljava svega 3,8 % od
ukupnog broja zaposlenih.
Uz pretpostavku realizacije planskih predviđanja, broj zaposlenih u 2020.godini bi mogao biti preko 2500 hiljade. Najveći broj novih
radnih mjesta ostvario bi se u turizmu i poljoprivredi .
Očekivani izvori finansiranja
-
Prihodi Opštine,
Međuopštinska saradnja,
EU fondovi, sredstva pomoći za lokalne samouprave,
Prekogranični program za predpristupnu pomoć IPA ,
Transnacionalni programi ,
Dotacije iz budžeta Crne Gore,
Dotacije iz egalizacionog fonda.
Direktni prihodi države
Realizacijom planiranih ciljeva pored sveopštih pozitivnih efekata na kvalitt života stanovništva očekivati je i direktne finansijske
efekte i prihode države koji mogu biti jednokratni i stalni :
Jendokratni :
- porez na promet nepokretnosti,
- naknada za uređenje i opremanje zemljišta ( komunalni doprinosti ).
Stalni :
- porez na dodatu vrijednost,
- porez na Neto dobit,
- porez na lična primanja,
- porez na nepokretnosti .
160
Zaključna ocjena
Na osnovu provedenih sveobuhvatnih analiza , pravnog i planskog osnova za izradu PUP, opštih smjernica koje proizilaze iz
obavezujućih dokumenata višega reda , efekata tranzicionih procesa i diektnih i indirektnih uticaja globalne ekonomske i finansijske
krize, napredovanja u procesu pristupanja Evropskoj Uniji i globalnom integracionom procesu, procijenjenih prednosti i šansi na
koje ukazuje SWOT analiza, može se ocijeniti da je preporučeni scenario korektan i da isti stavlja naglasak na razvoj Plava kao
centra sa pripadajućim funkcijama, razvoja poljoprivrede i turizma uz zaštitu i održivo korišćenje održivog resursa i prostora, zaštitu
kulturnog naslijeđa i zaštitu životne sredine, kao i unaprijeđivanje kvaliteta života stanovništva i socijalni razvoj .
Planksa rješenje koja razrađuju predloženi scenario obzbijedila su poštovanje zadatog metodološkog pristupa, slijedeći obaveze
koje proizilaz iz Programskog zadatka kao i strukturu i sadržaj predviđen Zakonom i aktima koji proističu iz Zakona.
Ekonomsko tržišna projekcija je primjerena karakteru planskog dokumenta, nivou PUP-a, a zbog apstraktnosti nivoa planiranja nije
se upuštala u precizniju projekciju efekata plana jer ulazni podaci nemaju zadovoljavajuću preciznost .
Isto tako treba imati u vidu i činjenicu da postoji dosta efekata planiranja koji se ne mogu jednostavno mjeriti ekonomskim
parametrima npr. efekti koji proizilaze iz uređenja okoline, zaštite životne sredine, koristi od javnih institucija i javnih prostora, uticaji
na cijene nekretnina i sl .
Zbog toga su kod ovakvih planova primjerenije procjene ekonomskih efekata na pojedine segmente plana kao što su : industrija ,
trgovina, poljoprivreda, turizam, stambena izgradnja i sl , i to ekonomske procjene i ocjene koje karakterišu trendove .
Polazeći od iznijetog može se konstatovati da očekivani efekti kako na makro planu tako i na zonu obuhvata PUP-a slijede
smjernice planskih dokumenata višega reda i projekcije državnih strategija razvojnog karaktera i samim tim opravdavaju
predložena planska rješenja.
Gruba procjena troškova za izgradnju infrastrukture
Na nivou Opštine
Elektroenergetski objekti
Ekonomska analiza za izgradnju elektroenergetske infrastrukture za PUP opštine Plav za planski period do 2020.
Red. br.
Opis
1
Proširenje TS 35/10kV "Plav" na (2x4)MVA
2
Proširenje TS 35/10kV "Gusinje" na (2x2,5)MVA
3
Izgradnja nove TS 35/10kV "Murino"
4
Rekonstrukcija postojećih i izgradnja novih TS 10/0,4kV
5
Rekonstrukcija postojeće i izgradnja nove mreže 10kV
6
Rekonstrukcija postojeće i izgradnja nove NN mreže
7
Rekonstrukcija postojeće i izgradnja nove javne rasvjete
8
Izgradnja mHE "Murino1" i "Murino2"
9
Izgradnja mHE "Babino polje" i mHE "Jara"
10
Izgradnja mHE "Meteh" , vodotok Komarača
11
Izgradnja mHE "Grlja"
UKUPNO :
Cijena(€)
50.000
40.000
560.000
2.200.000
1.200.000
950.000
180.000
5.100.000
9.000.000
6.100.000
3.000.000
28.380.000
Gruba procjena troškova izgradnje hidrotehničke infrastrukture u zahvatu plana:
Red. br.
A
Opis
Jed.
mjere
količina
jed.cijena €
Ukupna cijena(€)
TROŠKOVI IZGRADNJE VODOVODA
1
cijevi prečnika Ø65mm
m
4000
90
360 000
2
m
2500
120
300 000
3
m
3500
140
490 000
4
m
3200
160
512 000
5
postrojenje za prečiš.otp.voda
kom
1
50 000
50 000
B
TROŠKOVI IZGRADNJE KANALIZACIJE ZA OTPADNE
VODE
1
m
6000
180
1 080 000
2
m
2500
240
600 000
161
3
m
3500
280
980 000
4
m
1200
300
360 000
5
m
800
340
272 000
6
m
800
380
304 000
7
pumpna postrojenja
kom
8
1000
8 000
C
TROŠKOVI IZGRADNJE KANALIZACIJE ZA
ATMOSFERSKE VODE
1
m
3000
210
630 000
2
m
4000
220
880 000
3
m
4500
250
1 125 000
4
m
2000
280
560 000
5
m
1000
320
320 000
Ukupno troškovi hidrotehničke infrastrukture:
18 956 000
Telekomunikaciona infrastruktura
Predmjer i predračun materijala i radova za izgradnju telekomunikacione infrastrukture
Br.
A/ MATERIJAL
Jedinica
1.
2.
kom
3.
PVC cijev Ø 110/3,2 mm dužine 6 m
Gumene brtve za nastavljanje PVC cijevi Ø
110/3,2 mm
PVC uvodnica Ø 110/3,2 mm duž. 0,5m
kom
kom
4.
5.
PVC držač odstojni 110/2
Čep za zatvaranje cijevi Ø 110/3,2 mm
6.
7.
PTT traka za upozorenje
Laki tk poklopac sa ramom
nosivosti 50 kN)
Količina
Jedinična cijena
Ukupna cijena E
16000.00
12.50
200,000.00
16000.00
0.20
32,000.00
kom
1600.00
12000.00
2.50
0.80
4,000.00
9,600.00
kom
m
1600.00
20000.00
1.50
0.10
2,400.00
2,000.00
kom
200
175.00
35,000.00
(min.
Ukupno:
Br
1.
2.
B/ TK KANALIZACIJA
Trasiranje - određivanje trase rova nove i
postojeće kanalizacije i lociranje postojećih i
novih okana prije iskopa
Izrada kablovske tk kanalizacije od PVC cijevi sa
opisom radova:
-ručni iskop rova sa razupiranjem;
-nasipanje donjeg sloja pijeska d=10 cm,
-polaganje PVC cijevi,
-nasipanje pijeska između cijevi;
-nasipanje zaštitnog sloja pijeska d=10 cm,
-zatrpavanje rova u slojevima sa nabijanjem,
-postavljanje pozor trake;
-uređenje trase sa utovarom i odvozom viška
materijala:
za 2,3,4,6,I 9xPVCØ110mm
Jedinica
285,000.00
Količina
Jedinična cijena
Ukupna cijena E
m
20000.00
0.10
2,000.00
m
20000.00
12.00
240,000.00
Ukupno:
Br
C/ KABLOVSKA OKNA
Jedinica
162
Količina
242,000.00
Jedinična cijena
Ukupna cijena E
1.
Izrada AB okna unutrašnjih dimenzija
1,60x1,40x1,90m: ručni iskop rupe za
okno,odvoz šuta na deponiju,izrada
okna(d=15cm(zidova,donje i gornje ploče)) sa
ugradnjom lakog tk poklopca sa ramom i
podešavajućih konzola prema prilogu
(rad+materijal bez lakog tk poklopca sa ramom)
kom
Ukupno:
200.00
680.00
136,000.00
136,000.00
Sveukupna cijena 1:
663,000.00
Mobilne telekomunikacije
Br
1.
Jedinica
Izrada bazne stanice mobilne telefonije sva tro
mobina operatora sa svim potrebnim pripremnim,
gradjevinskim i montaznim radovma i
neophodnim materijalom
Količina
kom
Ukupno:
Jedinična cijena
Ukupna cijena E
20,000.00
600,,000.00
600,000.00
30.00
Sveukupna cijena 2:
600,000.00
Sveukupna cijena 1+2:
Faznost realizacije telekomunikacione infrastrukture
Do 2015.godine
25% planiranih sredstava
Od 2015. do 2020.godine
Saobraćaj
Red
Vrijednost projektaNaziv projekta
broj
procjena .000€
Rekonstrukcija regionalnog puta Plav1
16.000
Bogićevica-Dečani
Završetak izgradnje regionalnog puta
2
2.100
Gusinje-granični prelaz Grnčar L=5.5km
Rekonstrukcija lokalnog puta Plav-Vojno
3
4.500
Selo-Gusinje L=10.5km
Rekonstrukcija,
izgradnja, asfaltiranje I
4
380
probijanje lokalnih I nekategorisanih puteva
5
Izgradnja zaobilaznice Gusinje L=1.4km
800
1,263,000.00
315,750.00
442,050.00
505,200.00
Nosilac
projekta
Izvor
finansiranja
Vrijeme
realizacije
plan
plan
plan
plan
postplan
(*)Napomena: obilazni put lokalnog centra Gusinje je dijelom u zahvatu generalnog urbanističkog rješenja(L=607m) a dijelom
vani(806m) ali je kao projekat jedinstven i uzet je kao takav u ekonomsku analizu za PUP;
APROKSIMATIVNA VRIJEDNOST NA PEJZAŽNOM UREĐENJU JAVNIH POVRŠINA I POVRŠINA OD JAVNOG INTERESA
PLAV
Red. br.
Opis
Jed. mjere površina
jed.cijena€
Ukupna cijena/€
Površine javne namjene-PUJ
1.
2.
3.
Park
m2
23.839
20
476.780
Park-šuma
m2
649.936
5
3.249.680
Zelenilo uz saobraćajnice
m2
5.567
10
55.670
m2
561.398
5
2.806.990
Površine specijalne namjene-PUS
1
Zaštitni pojas
163
m2
Ukupno za Plav:
1.240.740
6.589.120
GUSINJE
Red. br.
Opis
jed.cijena€
Ukupna cijena/€
1.
m2
415
10
4.150
m2
92.558
5
462.790
m2
92.973
1
Zaštitni pojas
Ukupno za Gusinje:
466.940
MURINO
Red. br.
Opis
jed.cijena€
Ukupna cijena/€
1.
Park/rekonstrukcija
m2
∼9.000
10
90.000
2.
m2
113
10
1.130
m2
76.080
5
380.400
m2
85.183
1
Zaštitni pojas
Ukupno za Murinu:
471.530
Ukupno za PU:
7.527.590
Napomena:Vrijednost ozelenjavanja zavisi od valorizacije biljnog fonda
Urbano područje PLAV
Saobraćaj
Red
broj
1
2
3
Naziv projekta
Izgradnja i rekonstrukcija sjeverne
zaobilaznice Limski Most-Rudo Polje-SkićKorita
Rekonstrukcija i izgradnja, djelova gradskih
ulica u Plavu
Rješavanje problema parking prostora u
Plavu
Vrijednost projektaprocjena .000€
Nosilac
projekta
Izvor
finansiranja
Vrijeme
realizacije
1.400
plan
250
plan
200
plan
1
2
3
4
5
Proširenje TS 35/10 kV „Plav“ na (2x4) MVA
Izgradnja novih TS 10/0.4 kV (25kom)
Izgradnja nove 10kV mreže cca 18,5 km
Rekonstrukcija i izgradnja nove NN mreže
Rekonstrukcija i izgradnja javne rasvjete
60.000 €
750.000 €
1600.000 €
950.000 €
450.000 €
UKUPNO :
3.810.000€
164
Br.
A/ MATERIJAL
Jedinica
1.
2.
kom
3.
Gumene brtve za nastavljanje PVC cijevi Ø 110/3,2
mm
4.
5.
6.
7.
nosivosti 50 kN)
Količina
Jedinična cijena
Ukupna cijena E
9300.00
12.50
116,250.00
kom
kom
9300.00
0.20
1,860.00
930.00
2.50
2,325.00
kom
7000.00
0.80
5,600.00
kom
930.00
1.50
1,395.00
11700.00
0.10
1,170.00
117
175.00
20,475.00
m
(min.
kom
Ukupno:
Br
1.
2.
B/ TK KANALIZACIJA
Trasiranje - određivanje trase rova nove i postojeće
kanalizacije i lociranje postojećih i novih okana prije
iskopa
opisom radova:
materijala:
149,075.00
Jedinica
Količina
Jedinična cijena
Ukupna cijena E
m
11700.00
0.10
1,170.00
m
11700.00
12.00
140,400.00
Ukupno:
Br
1.
C/ KABLOVSKA OKNA
1,60x1,40x1,90m: ručni iskop rupe za okno,odvoz
šuta na deponiju,izrada okna(d=15cm(zidova,donje i
gornje ploče)) sa ugradnjom lakog tk poklopca sa
ramom i podešavajućih konzola prema prilogu
Jedinica
kom
Ukupno:
141,570.00
Količina
117.00
Jedinična cijena
Ukupna cijena E
680.00
79,560.00
79,560.00
Sveukupna cijena 1:
370,205.00
Br
1.
Jedinica
Izrada bazne stanice mobilne telefonije sva tro mobina
operatora sa svim potrebnim pripremnim,
gradjevinskim i montaznim radovma i neophodnim
materijalom
kom
Ukupno:
Količina
28.00
Jedinična cijena
Ukupna cijena E
20,000.00
560,000.00
560,000.00
Sveukupna cijena 2:
560,000.00
930,205.00
165
Do 2015.godine
232,551.25
325,571.75
372,082.00
Urbano područje GUSINJE
Saobraćaj
Naziv projekta
Vrijednost
projektaprocjena
.000€
1
Rekonstrukcija i izgradnja, djelova ulica u lokalnom centru
Gusinje
90
2
Rješavanje problema parking prostora u Gusinju
80
Red
broj
Nosilac
projekta
Izvor finansiranja
Vrijeme
realizacije
Plan
Plan
Proširenje TS 35/10 kV "Gusinje" na (2x2,5) kV
Izgradnja novih TS 10/0.4 kV
Rekonstrukcija postojećih TS 10/0.4kV
Rekonstrukcija i izgradnja nove 10kV mreže cca 3250m
50.000 €
240.000 €
30.000 €
200.000 €
450.000 €
155.000 €
UKUPNO :
1.125.000 €
Red. br.
Opis
Jed.
mjere
količina
jed.cijena €
Ukupna cijena(€)
A
1
m
1000
90
90 000
2
m
800
120
96 000
3
m
500
140
70 000
4
m
400
160
64 000
5
kom
1
50 000
50 000
B
VODE
1
m
1000
180
180 000
2
m
700
240
168 000
3
m
800
280
224 000
4
m
400
300
120 000
5
m
200
340
68 000
6
m
300
380
114 000
7
pumpna postrojenja
kom
1
1000
1 000
C
TROŠKOVI
IZGRADNJE
KANALIZACIJE
ZA
166
ATMOSFERSKE VODE
1
m
500
210
105 000
2
m
500
220
110 000
3
m
600
250
150 000
4
m
300
280
84 000
5
m
0
320
0
1 694 000
Br.
A/ MATERIJAL
Jedinica
1.
2.
mm
3.
Količina
Jedinična cijena
Ukupna cijena E
kom
4000.00
12.50
50,000.00
kom
kom
4000.00
0.20
8,000.00
400.00
2.50
1,000.00
4.
kom
3000.00
0.80
1,400.00
5.
kom
400.00
1.50
600.00
6.
m
5000.00
0.10
500.00
7.
nosivosti 50 kN)
50
175.00
8,750.00
(min.
kom
Ukupno:
Br
1.
2.
B/ TK KANALIZACIJA
iskopa
opisom radova:
materijala:
Jedinica
71,250.00
Količina
Jedinična cijena
Ukupna cijena E
m
5000.00
0.10
500.00
m
5000.00
12.00
60,000.00
Ukupno:
Br
1.
C/ KABLOVSKA OKNA
šuta na deponiju,izrada okna(d=15cm(zidova,donje i
gornje ploče)) sa ugradnjom lakog tk poklopca sa
Jedinica
kom
Ukupno:
167
60,500.00
Količina
50.00
Jedinična cijena
Ukupna cijena E
680.00
34,000.00
34,000.00
Sveukupna cijena 1:
165,750.00
Br
1.
Jedinica
mobina operatora sa svim potrebnim pripremnim,
gradjevinskim i montaznim radovma i neophodnim
materijalom
Količina
kom
Ukupno:
Jedinična cijena
Ukupna cijena E
20,000.00
40,000.00
40,000.00
2.00
Sveukupna cijena 2:
40,000.00
205,750.00
Do 2015.godine
51,437.50
72,012.50
82,300.00
Saobraćaj
Red
broj
Naziv projekta
1
Rekonstrukcija i izgradnja, djelova
lokalnom centru Gusinje
ulica u
2
Rješavanje problema parking prostora u Gusinju
Nosilac
projekta
Izvor finansiranja
90
Vrijeme
realizacije
Plan
Plan
80
Urbano područje MURINO
Saobraćaj
Red
broj
Naziv projekta
1
Rekonstrukcija i izgradnja, djelova
lokalnom centru Murino
ulica u
2
Rješavanje problema parking prostora u Murinu
Nosilac
projekta
Izvor finansiranja
80
Vrijeme
realizacije
Plan
Plan
70
Izgradnja novih TS 10/0.4 kV
Izgradnja nove 10kV mreže cca 6km
UKUPNO :
160.000 €
270.000 €
150.000 €
55.000 €
635.000 €
Jed.
mjere
količina
jed.cijena €
Ukupna cijena(€)
m
900
90
81 000
2
m
800
120
96 000
3
m
500
140
70 000
4
m
400
160
64 000
Red. br.
Opis
A
1
168
5
kom
1
50 000
50 000
B
VODE
1
m
900
180
162 000
2
m
700
240
168 000
3
m
800
280
224 000
4
m
400
300
120 000
5
m
200
340
68 000
6
m
300
380
114 000
7
pumpna postrojenja
kom
1
1000
1 000
C
TROŠKOVI
IZGRADNJE
ATMOSFERSKE VODE
1
m
500
210
105 000
2
m
500
220
110 000
3
m
600
250
150 000
4
m
500
280
140 000
5
m
0
320
0
KANALIZACIJE
ZA
1 723 000
Br.
A/ MATERIJAL
Jedinica
1.
2.
mm
3.
Količina
Jedinična cijena
Ukupna cijena E
kom
2700.00
12.50
33,750.00
kom
kom
2700.00
0.20
540.00
270.00
2.50
675.00
4.
kom
2000.00
0.80
1,600.00
5.
kom
270.00
1.50
405.00
6.
m
3300.00
0.10
330.00
7.
nosivosti 50 kN)
33
175.00
5,775.00
(min.
kom
Ukupno:
Br
1.
2.
B/ TK KANALIZACIJA
iskopa
opisom radova:
materijala:
Jedinica
m
169
43,075.00
Količina
3300.00
Jedinična cijena
Ukupna cijena E
0.10
330.00
m
3300.00
12.00
Ukupno:
Br
1.
C/ KABLOVSKA OKNA
šuta na deponiju,izrada okna(d=15cm(zidova,donje
i gornje ploče)) sa ugradnjom lakog tk poklopca sa
Jedinica
kom
Ukupno:
39,600.00
39,900.00
Količina
33.00
Jedinična cijena
Ukupna cijena E
680.00
22,440.00
22,440.00
Sveukupna cijena 1:
105,415.00
Br
1.
Jedinica
mobina operatora sa svim potrebnim
pripremnim, gradjevinskim i montaznim
radovma i neophodnim materijalom
kom
Ukupno:
Količina
0.00
Jedinična cijena
Ukupna cijena E
20,000.00
0.00
0.00
Sveukupna cijena 2:
0.00
105,415.00
Do 2015.godine
26,353.75
36,895.25
42,166.00
Faze realizacije :
I faza
definisanje trase dijela Autoputa – Andrijevica - Murino – Peć,
izrada Detaljnih studija predjela, Studija zaštite i proglašenje zaštićenih područja i Spomenika prirode,
vođenje aktivne zemljišne politike u cilju pribavljanja zemljišta,
izgradnja sanitarne deponije i PPOV,
izgradnja objekata turizma – hoteli,
izgradnja saobraćajnica.
II faza
izgradnja objekata prema uslovima Plana.
5.3.6.Zaštita planskog područja
Planskim rješenjima koja su provjerena kroz Stratešku procjenu uticaja, riješene su konfliktne situacije kroz mjere zaštite.
Zaštita životne sredine (Grafički prilog br.7- Zaštita životne sredine)
Unapređenje sistema upravljanja otpadom je jedan od osnovnih uslova zaštite životne sredine.
Ostale neophodne aktivnosti:
Prečišćavanje otpadnih voda,
Uređenje prostora u centru Plava između gradskog stadiona i Doma zdravlja (uklanjanje drvog otpada),
Sanacija neuređenih odlagališta otpada,
Sanacija odlagališta otpada i izgradnja transfer stanice za kratkoročno odlaganje otpada (U toku je izrada Studije
izvodljivosti za sagledavanje potrebe izgradnje transfer stanice za opštinu Plav),
Zaštita i valorizacija Plavskog jezera i vodenih tokova,
170
-
Studija zaštite, revitalizacije i valorizacije Plavskog jezera,
Čišćenje dna Plavskog jezera,
Regulacija rijeka: Grnčar, Dolja, Grlja, Vruja, Ljuča, Kruševački potok, Đurička rijeka Plavska rijeka, Komaračka,
Babinopoljska, Hotska, Lim, Murinska, Ržanička, Brezojevički potok, Velička rijeka,
Uređenje korita rijeka u Plavu, Gusinju i Murinu,
Studije zaštite (obavezne i preporučene).
Zaštita vode za piće
Prema mjerama iz Akcionog plana za smanjenje negativnog uticaja na životnu sredinu (Ministarstvo održivog razvoja i turizma
2013.) trebalo je implementirati HACCP u svim vodovodima .
Implementacija HACCP (Hazard Analysis Critical Control Point- Analiza opasnosti kritične kontrolne tačke) sistema mjera je
neophodna u svim vodovodnim i kanalizacionim preduzećima koja treba po ovom sistemu da vrše kontrolu vode. Akcionim planom
je definisano da se aktivnosti na realizaciji ove mjere sprovode kontinuirano, a za nosioce mjere su određena vodovodna i
kanalizaciona preduzeća.
Aktivnosti na implementaciji ovog sistema mjera nijesu započete u vodovodnim i kanalizacionim preduzećima, prvenstveno iz
razloga što preduzeća nijesu upoznata sa onim što ovaj sistem podrazumijeva, kao ni koje su mogućnosti i uslovi za njegovu
primjenu.
S tim u vezi, u budućem periodu bi bilo neophodno informisati vodovodna i kanalizaciona preduzeća o načinu uvođenja i
aktivnostima koje treba da preduzmu, kako bi se mjera adekvatno implementirala.
Za sada, kontrola kvaliteta vode se vrši na standardni način.
Upravljanje otpadom
U Opštini postoji samo jedno privremeno odlagalište, na lokaciji Jerina. Odluku o načinu privremenog skladištenja komunalnog
otpada i uslovima zaštite životne sredine i zdravlja ljudi prilikom privremenog skladištenja komunalnog otpada na lokaciji Jerina,
donijela je Skupština opštine Plav, uz prethodno pribavljenu saglasnost Ministarstva održivog razvoja i turizma.Za neka manja
neuređena odlagališta donešen je plan uklanjanja i sanacije.
U narednom periodu, na državnom nivou, planira se projekat sanacije neuređenih odlagališta u opštinama Ulcinj, Bijelo Polje,
Kolašin, Mojkovac, Plav, Rožaje i Pljevlja. Za sada, u saradnji sa Ministarstvom održivog razvoja i turizma, PROCON je pripremio
aplikacioni formular za WBIF 2012 VIII krug za izradu tehničke dokumentacije za sanaciju nesanitarnih odlagališta. Predstoje
aktivnosti na projektu su izrada Studije izvodljivosti, izrada Elaborata procjene uticaja na životnu sredinu, izrada Glavnog projekta,
izrada tenderske dokumentacije. Projekat će finansirati Evropska investiciona banka.
U međuvremenu, razmatrani su dalji koraci vezani za izgradnju regionalne sanitarne deponije sa pratećim objektima na lokaciji
Vasove vode za opštine Plav, Andrijevica, Berane, kako bi se stvorili uslovi za odlaganje komunalnog otpada koji neće ugrožavati
životnu sredinu i zdravlje ljudi. Vrijednost izgradnje deponije u Beranama (prema Glavnom projektu) iznosi oko 9,4 miliona eura.
Prerada i odstranjivanje (odlaganje) građevinskog otpada - inertnog otpada sakupljenog sa teritorije opštine Plav će se vršiti na
lokalitetu Jerine (poseban dio za građevinski otpad u skladu sa propisima za tu vrstu otpada), koji će nakon izgradnje regionalne
deponije biti samo lokacija za građevinski otpad.
Objekat/postrojenje za tretman kanalizacionog mulja predviđen je u krugu Postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda PPOV radi
eliminisanja problema i troškova transporta, a u skladu sa količinama mulja datim u Studiji zvodljivosti izgradnje PPOV i
kanalizacione mreže u Plavu i Nacrtu Idejnog projekta izgradnje PPOV i kanalizacione mreže u Plavu.
Prostor za preradu posebnih vrsta otpada (otpadna ambalaža, otpadne gume, otpadne baterije i akumulatori, otpadna vozila i otpad
od električnih i elektronskih proizvoda) planira se na posebnom dijelu lokaliteta Jerine u skladu sa propisima za tu vrstu otpada.
Vlada Crne Gore usvojila je Koncesioni elaborat za upravljanje medicinskim otpadom u Crnoj Gori, nakon čega je objavljen
međunarodni poziv za finansiranje, izgradnju i upravljanje medicinskim otpadom u Crnoj Gori.Odabran je koncesionar koji je u
obavezi da sakupi i obradi proizvedenu količinu medicinskog otpada i obezbjedi njegovu sterilizaciju.Oprema za obradu
medicinskog otpada instalirana je u Beranama, a očekuje se uskoro i u Podgorici, Nikšiću i Baru, a zatim i drugim opštinama u
Crnoj Gori.
Sada se medicinski otpad iz Plava transportuje specijalnim vozilima iz zdravstvenih ustanova u Berane (objekat u krugu Bolnice), a
ukoliko se ukaže potreba za smještaj opreme i u Plavu, predlaže se lokacija pored Doma zdravlja u Plavu u dijelu dvorišta i zelene
površine.
Zaštita od buke
Rješenjem Predsjednika Opštine, broj: 01- 1707 od 18.12.2012. godine, utvrdjene su akustičke zone u opštini Plav.
O sprovođenju mjera zaštite od buke u skladu sa Zakonom i ovim rješenjem staraće se:
171
Sekretarijat za uredjenje prostora i imovinu Opštine Plav, prilikom :
sprovođenja postupka procjene uticaja na životnu sredinu za objekte za koje se izrađuje procjena uticaja na životnu
sredinu,
izdavanja građevinske dozvole za objekte za koje se ne izrađuje procjena uticaja na životnu sredinu (utvrđivanjem
ispunjenosti uslova i mjera zaštite od buke u tehničkoj dokumentaciji);
izdavanja odobrenja za obavljanje djelatnosti, odobrenja za eksploataciju mineralnih sirovina i u - postupcima davanja
koncesija;
Komunalna policija Opštine Plav prilikom :
vršenja inspekcijskog nadzora u skladu sa Zakonom.
Zaštita prirodnih dobara
U cilju zaštite prirodnih dobara, a u skladu sa PPCG, planskim rješenjem su definisana zaštićena prirodna dobra sa preporukom
stepena zaštite u periodu sprovođenja Plana.
Ministarstvo održivog razvoja i turizma pripremilo je, a Vlada Crne Gore usvojila je u julu 2013.god.Odluku o izradi Prostornog
plana posebne namjene NP Prokletije u granicama definisanim Zakonom.
Područja zaštite
NP Prokletije, Visitor sa posebnim rezervatom prirode Visitorsko jezero (strogo zaštićeni eko sistem), Akvatorijum Plavskog jezera,
Alipašini izvori, Oko Skakavice, Šume molike-Babina gora na Starcu ,Vodopad Grlje , vodoizvorišta - Bajrovića izvori , vodoizvorišta
- Pećke Bistrice i druga vodoizvorišta.
Neophodna je i:
Zaštita riječnih tokova od erozije i bujičnih nanosa.
Melioracija (hidromelioracija) obradivih površina u riječnim dolinama i na njihovim nižim stranama u cilju bržeg
odvodnjavanja i boljeg navodnjavanja.
- Izrada katastra svih speleoloških objekata i njihova zaštita.
- Zabrana izgradnje objekata u prečniku od 50 – 100 m do donošenja odluka o zonama zaštite (pećina, vodoizvorišta...).
Zaštita kulturnih dobara ( Koncept zaštite kulturnog nasljeđa )
Koncept zaštite kulturnog nasljeđa, veoma važnog resursa prostornog razvoja Opštine podrazumijeva:
-
očuvanje, zaštitu i unapredjenje postojećeg kulturnog nasljeđa,a pogotovo kulturnih dobara, kao osnove razvoja održivog
turizma na području Opštine,
definisanje i očuvanje neposredne okoline kulturnih dobara,
očuvanje ambijentalnih cjelina, sela i ostalih segmenata tradicionalne arhitekture,
revalorizaciju postojećih kulturnih dobara, u skladu sa odredbama Zakona o zaštiti kulturnih dobara,
koordinaciju rada vezanog za kulturno nasljeđe sa nadležnim službama zaštite.
172
5.4.PLAN PREDJELA
173
PLAN PREDJELA
1. PRETHODNA ISTRAŽIVANJA
Specifičnosti prirodnih karakteristika nekog područja čine prirodni okvir predjela, čiji karakter je rezultat djelovanja i interakcije
prirodnih i/ili ljudskih faktora. Ratifikacijom Evropske konvencije o predelu (ratifikovana u Parlamentu Crne Gore i objavljena u
Službenom listu br. 006/08-135) predio je priznat kao bitna komponenta ljudskog okruženja, kao izraz raznovrsnosti zajedničkog
prirodnog i kulturnog nasleđa, i temelj njihovog identiteta.
Slika br.1: Studija „Procjena predjela Opštine Plav- šira oblast Plavskog jezera“
Karakterizacijom predjela izdvojeno je više karakterističnih predionih tipova (Studija „Procjena predjela Opštine Plav- šira oblast
Plavskog jezera“- ITEA d.o.o., Herceg Novi, planplus d.o.o., Podgorica, maj 2010. g.):
1.
Karakter predjela Tip 1: Masiv Crnogorskih Prokletija,
- Krečnjački tereni Karanfila i Bjeliča,
- Paleozojski masiv Prokletija,
2.
Karakter predjela Tip 2: Krševito-krečnjački tereni planine Visitor, sa širom okolinom
3.
Karakter predjela Tip 3: Dolina Lima-Gornje Polimlje
4.
Karakter predjela Tip 4: Kotlinski predio-Plavsko-gusinjski terminalni basen,
- Akvatorija Plavskog jezera,
- Urbani predio
Takođe je urađena i Studija tzv.Detaljna studija predjela -Procjena karaktera predjela Plavskog jezera, gdje je urađena detalnjija
analiza područja zahvata.
174
Slika br. 2-„Procjena karaktera predjela Plavskog jezera“
Za svaki od navedenih tipova karaktera i područja, Studijom dat je:
Opis lokacije;
Karakterizacija predjela ( identifikovanje i mapiranje tipova karaktera predjela i važnijih predionih elemenata);
Analiza donešene prostorno - planske dokumentacije, relevantne literature, foto dokumentacije, terenski rad;
Swot analiza;
Na osnovu analize prirodnih i antropogenih uticaja opšta karakteristika predjela teritorije Plava je:
nepovljan saobraćajni položaja,
neiskorišćenost i nedekvatno korišćenje poljoprivrednih površina,
nestajanje Plavskog jezera prouzrokovano različitim prirodnim procesima (eutrifikacija, sedimentacija, zamuljivanje, invazija
barske vegetacije).
pojava neplanske i neracionalne izgradnje oko jezera i duž rječnih korita,
nekontrolisano ispuštanje otpadnih voda u Plavsko jezero i riječne tokove,
širenje urbanog tkiva na sjevernoj obali Plavskog jezera,
loša povezanost urbanog centra sa drugim manjim mjesnim centrima, selima i karakterističnim biogeografskim lokalitetima,
predio neopterećen naseljskim strukturama,
loša opremljenost komunalnom infrastrukturom,
kulturno istorijsko i graditeljsko nasljeđe,
demografska ispražnjenost sela,
neregulisana rječna korita, regresivna erozija, nekontrolisana eksploatacija šljunka, osetljivi vodni i priobani ekosistem,
nevalorizovane i nepromovisane prirodne, kulturne i turističke atrakcije,
povoljni klimatski uslovi za razvoj planinskog turizma,
povoljna konfiguracija terena, velike površine pod ekonomskim šumama i pašnjacima,
nekontrolisano korišćenje šumskog fonda,
rijeka Lim sa svojim pritokama, ima veliki prirodni potencijalom (energetski, hidrološki, ekološki),
geomorfološka rijetkost i turističke atrakcije NP”Prokletije”, Visitor, Plavsko jezero, Alipašini izvori, Oko skakavice, Glja,
Hridsko jezero, brojni planinski prevoji, vrhovi, vrtače, pećine i td.
Dalji razvoj opštine Plav se temelji na revitalizaciji poljoprivrede, očuvanaju prirode, unapređenju i obnavljanju graditeljskog
nasljeđa i stvaranje uslova za dalji razvoj turizma kao grane privrede, a sve u u cilju održivog razvoja.
2. CILJ IZRADE PLANA PREDJELA
Planiranje namjene i upravljanja prostorom u PUP-u se zasniva na opredeljenju da je važno spriječiti znatnije izmjene pejzažnih
vrijednosti, tj. težiti ka zadržavanju autentičnih odlika pejzaža, a budući razvoj bazirati na principima održivog razvoja. Posebno se
naglašava obaveza primjene maksimalnih mjera zaštite životne sredine pri realizaciji ekološki „osjetljivih“ aktivnosti, kao što su
eksploatacija sirovina, energetski objekti, prometniji putni pravci, ukoliko se nalaze u osjetljivim ekosistemima, kao što su kraški
predjeli, zaštićena područja i sl., odnosno u blizini naselja.
Osnovni cilj: Zaštita i unapređenje predjela- održavanje postojećih predionih karaktera, unapređenju karaketra, obnova ranjenih
predjela ili kreacija novih predionih slika.
Operаtivni ciljevi su:
Zаštitа i održivo korišćenje prirodnih vrijednosti i resursа, kroz efikаsnu zаštitu izvorištа vodosnаbdevаnjа, prirodnih i kulturnih
dobаrа, rаcionаlno korišćenje energije;
Uspostаvljаnje i sprovođenje predionih politikа kojа imа zа cilj zаštitu, uprаvljаnje i plаnirаnje predjelа donošenjem posebnih
mjerа;
Utvrđivаnje i prаćenje stаnjа prirodnih vrijednosti;
175
-
Unаpređenje stаnjа nаrušenih djelovа prirode i predjelа;
Plаnsko i održivo gazdovanje prirodnim resursimа (plansko korišćenje, unapređenje i zaštita) uz poštovanje principa
multifunkcionalnosti;
Uspostаvljаnje procedurа zа uključivаnje nаjšire jаvnosti, lokаlnih i regionаlnih vlаsti, kаo i drugih strаnа koje su
zаinteresovаne zа određivаnje i primenjivаnje predionih politikа;
Usklаđivаnje ljudskih аktivnosti, ekonomskih i društvenih rаzvojnih plаnovа, progrаmа, osnovа i projekаtа sа održivim
korišćenjem obnovljivih i neobnovljivih prirodnih resursа i dugoročnim očuvаnjem prirodnih ekosistemа i prirodne rаvnoteže.
3. PROCJENA STRUKTURE PREDJELA7vrednovanje predjela
3.1 ANALIZA STRUKTURE PREDJELA
Analiza strukture predjela je vršena sa četiri aspekta: a) Vrijednost predjela sa stanovišta ekologije ili sa stanovišta nauke o prirodi,
b) Vrijednost sa stanovišta rekreacije i turizma, c) Kulturno istorijski vrijedni djelovi predjela i d) Korišćenja predjela.
Tip 1: Masiv Crnogorskih Prokletija (Tip 1.1-Krečnjački tereni Karanfila i Bjeliča, Tip 1.2-Paleozojski masiv Prokletija)
a) Vrijednost predjela sa stanovišta ekologije ili sa stanovišta nauke o prirodi
Zaštićeno područje-NP“Prokletije“-II kategorije upravljanja-(IUCN kategorija upravljanja zaštićenim područjima);
IPA stabnište-Dolina Grebaje;
IBA stanište-Prokletije;
EMERALD područje- Plavsko - Gusinjske Prokletije sa Bogićevicom- područje koje je značajno kako za ptice tako i za ostale
vrste i staništa;
Dinarski Luk (Zeleni pojas u Crnoj Gori)- koji se proteže od Alpa do Prokletija i Šarp-Pindor masiva. Zeleni koridor u Crnoj
Gori duž planina Visitor, Komovi i Prokletije, oboda Zetske ravnice i Skadarskog jezera, preko Rumije do ulcinjske obale.
Zeleni pojas treba da povezuje nacionalne parkove, parkove prirode, rezervate biosfere i prekogranična područja, kao i
nezaštićena područja duž i preko granica i da pruža podršku razvojnim inicijativama zasnovanim na zaštiti prirode. Ovim
pojasom nisu obuhvaćene padine Mokre gore,Vaganičke gore i Sjekirice koje se nalaze u zahvatu ovog predjela i opštine
Plav.
Predlog za zaštitu-Oko Skakavice-hidrološki objekat-jedinstveno kraško vrelo i šume molike na Starcu- šume sa regionalnim
endemskim vrstama (endemo-reliktna vrsta Pinus peuce -molika);
b) Vrijednost sa stanovišta rekreacije i turizma
NP „Prokletije“ i Oko Skakavice -naučni turizam, programe otkrivanja prirode, planinarenje, cros-cantry, speleološki,
alpinizam i ekstremni sportovi, avanturistički turizam-survival programi, adrenalinski parkovi, biciklizam-mountain
biking, škole zdravog života –Područje NP “Prokletije“ odlikuje se izuzetnim predionimIpejzažnim osobinama(Landscape
diversity), i bogatim biodiverzitetom. Prokletije se ubraja u jedan od najvažnijih centara biodiverziteta ptica, vaskularne flore i
biocentra sisara. Na teritoriji Parka nalaze se veoma značajni botanički lokaliteti, planinski i visokoplaninski prostor na
potezu: Volušnica (1898), Maja Popadija (2050), Karaula (1915), Trojanskih vrata (1800), Trojan (2183) i dr.. Grebenski luk
koji čine ovi planinski masivi zatvara dolinu Grebaje i jedan dio Gusinjske kotline i predstavlja prirodnu visokoplaninsku
barijeru kojom ide državna granica sa Albanijom. Pomenuti planinski vrhovi predstavljaju najreprezentativnije vidikovce ka
centralnom masivu Prokletija i reprezentativni su centri i koridori nacionalnog parka ka dolinama rijeka Vrmoše, Grnčara,
Dolje i cjelokupnom Plavsko-Gusinjskom basenu. Za zaštićena prirodna dobra se može reći da su divljina u malom, pa zato
ona i privlače turiste. Zaštićena područja imaju uglavnom dve jasne svrhe. To su zaštita značajnih prirodnih vrednosti i
rekreacija. Ove turističke motive treba valorizovati na bazi očuvane I neotkrivene prirode. U okviru karaktera predjela Tip 1
identifikovana su i druga područja koja nemaju uspostavljenu zaštitu, a zavređuju pažnju zbog svojih osobenosti i
atraktivnosti. Kanjon Grlje sa kraškim vrelom Savine Vode (Oko Skakavice), nalazi se u kontaktnoj zoni NP. Ova oblast
obuhvata gornji tok rijeke Vruje, čije vrelo predstavlja najsnažniji kraški izvor u centralnim djelovima Prokletijskih planina. Ovo
isto važi i za šumski kompleks molike (Pinetum peucis montenegrinum Blečić,) endemo-reliktne vrste čije se sastojina nalazi i
na Starcu, a koje su van područja NP.
Bor, Kofiljača, Bogićevica, Čakor, Starac, Mokra gora-Vaganica-planinski turizam, ziski-skijaški turizam, lovni,
paraglajding, đžip safari, biciklizam- mountain biking, sportski kampovi, panoramsko razgledanje- Na osnovu svojih
prirodnih osobenosti i atraktivnosti navedena područja mogu pretstavljati turističke motive kojia omogućuju razvoj turističke
ponude i novih centara.
- Bor, Kofiljača- U morfologiji ovog prostora dominiraju planinski vrhovi koji, naspram kotlinskog udubljenja, doprinose
njegovoj izraženoj reljefnoj energiji i ukupnoj predionoj raznolikosti i atraktivnosti.
- Bogićevica- Smještena je u krajnjem jugoistočnom dijelu ovog područja i ima obilježja alpske strukture sa cirkovima,
valovima i visokim planinskim vrhovima.
- Čakor, Starac, Mokra gora-Vaganica- Smješteni su u sjeveroistočnom valovskom proširenju Babinog polja. Izražene su
kontinualne planinske padine sa značajnom denivelacijom i pretežnom ekspozicijom jugozapad, zapad i sjeverozapad.
Sa visokih vrhova se pruža izvanredan pogled na okolne "alpske" pejzaže; ambijentalne i pejzažno estetske vrijednosti
cjelokupnog valova, koji je sa lijeve strane obrastao gustim šumama.
176
Blizina naselja predstavlja prednost ovih motiva čija dostupnost može biti omogućena i uvođenjem žičara (panoramskih
žičara), čime bi se omogućilo cijelogodišnje korišćenje prostora u višenamjenske svrhe. Naime, omogućilo bi se seoskom
stanovništvu prevoz ekološke hrane. Prevoz žičarama u planinskom svijetu ekološko je najprihvatljiviji; naime, zauzima
najmanje prostora, pogon je ekološki i najmanje zagađuje okolinu, eksterni troškovi, koji nastaju pri prevozu, najmanji su.
Istovremeno je pomoću žičara osiguran prilaz i u teškim vremenskim prilikama koja nastaju u toku zime. Žičare
omogućuju razvoj privrednih i drugih grana u dolinama, gdje su uslovi gradnje turističkih I drugih objekata ugodniji, dok je
uticaj na okolinu manji.
Završ-sportsko rekreativni turizam,rehabilitacioni centar- planinski wellness program na bazi fizičke i psihičke
relaksacije i duhovne ravnoteže-Predstavlja zaglečersko uzvišenje, terasu u neposrednoj blizini Plava, čija je najviša kota
1123mnm. Karakteristične je terasaste forme reljefa i predstavlja vizelno izraženu strukturu. Neposredna blizina grada, ali
očuvanih predeonih odlika, sa širokim vizurama prema jezeru omogućuje miran odmor u prirodi.
Seoska naselja-seoski turizam, etno-turizam i katuni (etno sela, eko katuni)- za seoski turizam adekvatne su prigradske
zone, u okruženje urbanog tkiva grada, nastale kao novoizgrađeni kompleksi u ruralnim prostorima, ili su to autohtona sela u
kojima se stanovništvo još uvek bavi poljoprivredom (Gornje Vusanje, Bogajići, Đurička Rijeka, Hoti, Komarača, Desni
Meteh,Velika). Katuni su grupacije privremenih stočarskih stanova, vezanih za korišćenje uglavnom u toku ljeta. Ova naselja,
s obzirom na karakter i način izgradnje (kolibe), imaju uz korisnost (poljoprivredne aktivnosti-pašarenje) etnografsku vrijednost
i značajan potencijal za razvoj turizma (Bajrovića katuni, Kukića katuni,Jelića katuni, Stari i mnogi drugi kao u okviru NP tako i
cijelim pojasom masiva). U ovim sredinama moguće je kreirati specifican ruralni turisticki proizvod -etno sela, eko katuni i td EKO Lodges.
c) Kulturno istorijski vrijedni djelovi predjela- U ovom predionom tipu nema zaštićenih spomenika kulture, ali ni
karakterističnih ambijentalnih cjelina. Međutim na Volušnici i Vezirovoj bradi postoje arheloška nalazišta. Naime, na Volušnici, u
blizini napuštenog katuna, na nadmorskoj visini od oko 1790m, nalazi se gravura na kamenom bloku nazvana Velika Majka
(Magna mater) Pretpostavlja se da gravira potiče iz srednjeg bronzanog doba (600 godina prije naše ere). Na kamenoj ploči
urezana je scena borbe muškarca i žene sa vukom koji je napao dijete. Na Vezirovoj bradi(1300mnm), u pećini su pronađeni
tragovi iz gvozdenog doba – VIII vijek p.n.e. U školjci okapine, pojavljuje se prizor silovitog zaleta lovaca na divljač. Ovo područje
je oduvijek bilo naseljeno, ali još nije sistematski arheološki istražen. Mnogi lokaliteti iako prepoznati nisu još ispitani (Ćelova kula).
Studijom zaštite kulturnih dobara, rađene za potrebe izrade PUP Opštine Plav (Montenegro projekt, 2012.god. Podgorica) predlaže
se valorizacija i mjere zaštite za Crkvu Svetog mučenika Kirila i Julite u selu Velika pod Čakorom podignuta 1926.god. koja je
sanirana početkom ovog vijeka. Za cijelo područje plavske opštine karakteristični su mlinovi i vodenica koji se nalaze najčešće na
riječnom toku (na Komaračkoj rijeci, Veličkoj rijeci).
d)
Korišćenje predjela
Šume i šumski plodovi -su osnov prirodnog i ekonomskog bogastva ovog predjela.
Vodni potencijal- Plavske Prokletije obezbjedjuju vodu najuzvodnijem dijelu sliva Lima.Površina desnog dijela sliva Lima
znatno je razvijenija od lijeve. Najznačajniji riječni tokovi su: Djurička rijeka sa pritokama Jasenicom i Hotskom rijekom,
Komaračka rijeka sa Babinopoljskom rijekom, Velička rijeka, Rženička rijeka.
Turizam-Zbog izuzetnih biogeografskih odlika masiv Prokletija predstavljaju jedinstven turistički potencijal Crne Gore na
kojem se mogu planirati različiti oblici planinskog turizma sa akcentom očuvanja i zaštite prirode.
Poljoprivredno zemljište- velike pašnjačke površine za razvoj stočarstava,dok na nižim kotama do oko 1000mnm razvoj
voćarstva .
Tip 2: Krševito-krečnjački tereni planine Visitor, sa širom okolinom
IPA stabnište-Visitor;
IBA stanište-Visitor (potencijalno važno područje);
EMERALD područje- Visitora sa Zeletiniom;
Dinarski Luk (Zeleni pojas u Crnoj Gori)- Koridor je uvršten u nacionalni planove- PP Crne Gore i istovremeno su rađene
Studije za predmetni prostor. Studijama je predloženo da se pod zaštitu stave nova područja u cilju postizanja NSOR-a
(Nacionalne strategije održivog razvoja);
Predlog za zaštitu-Visitor kao Regionalni park ili Predio posebnih prirodnih odlika. Predlog obuhvata za zaštitu je u površini
od oko 4.204ha, od kote 1500mnm, odnosno širi pojas Visitorskog jezera. Na ovaj način bi se kroz projekat formiranja
Zelenog pojasa, kao dijela Dinarskog luka, i proglašenjem Prokletija Nacionalnim parkom realizovali planovi formiranja ovog
značajnog bio-geografskog koridora na teritoriji Crne Gore. Predlog je da Zeletin (Opština Andrijevica) sa Visitorom
predstavlja jednu cjelinu. Vrijednosti ovog predjela sa stanovišta ekologije date su u Studiji prirodnih uslova i predjela, ali i kao
kraći opis u narednom poglavlju.
b)
Vrijednost sa stanovišta rekreacije i turizma
Visitorsko jezero sa širom okolinom- edukativni turizam, programe otkrivanja prirode, planinarenje, cross - country,
speleološki turizam, alpinizam i ekstremni sportovi, avanturistički turizam-survival programi, adrenalinski parkovi,
biciklizam-mountain biking, škole zdravog života, lovni turizam- Oblast sa izuzetno složenim geomorfološkim oblicima
177
krševito-kraškog karaktera, koji podižu atraktivnost ovog predjela, karakteriše se brojnim točilima i siparima, kao i strmim
kamenitim stranama, gdje se u centralnom dijelu javljaju eruptivni izdanci iz srednjeg trijasa, koji dopiru do 2000 m nadmorske
visine. Izrazitu hidrološku specifičnost čini Visitorsko jezero koje je nastalo akumulacijom vode i spada u grupu ledničkih
jezera koja predstavljaju tipične primjere hidroloških fenomena koji se nazivaju “gorske oči”. Nastalo je akumulacijom vode u
najnizem cirku Visitora i pripada grupi najmanjih planinskih jezera. Ovalnog je oblika. Cijelo jezero je okruženo raznovrsnom
šumom. Pored, više od, 20 m visokih stabala bora, srijeću se još jele, molike i smrče. Ovako bujna zimzelena vegetacija čine
ga veoma privlačnim, posebno kada se u svijetlo zelenoj vodi ogledaju visoka stabla četinara, dajući joj tamne tonove.
Poseban kuriozitet Visitorskog jezera je nekadašnje “ploveće ostrvo”. Splav je zarastao u travu i ne kreće se. S obalom je
povezan oborenim borovim stablima, te je dostupan. Pri hodanju po njemu, iz bujne zelene trave, strca voda, a tlo se ugiba
pod nogama. Najinteresantnija fitocenoza ovog područja javlja se u vidu endemoreliktnih borova molike i munike koje se retko
u prirodi srijeću zajedno. Predio oko Visitorskog jezera ali i šira okolina, predstavlja svojevrsan spoj jezerskih, šumskih i
pašnjačkih ekosistema kojma posebnu vrijednost daju rijetke i endemične vrste. Izvanredne vizure prema plavskogusinjskom basenu daju ovom predjelu posebnu atraktivnost. Iz razloga lakše pristupačnosti i blizine naselja predstavlja
prednost oovog motiva čija dostupnost može biti omogućena i uvođenjem žičara čime bi se omogućilo cijelogodišnje
korišćenje prostora u višenamjenske svrhe.
Seoska naselja-seoski turizam i katuni(etno sela, eko katuni)-U podnožju Visitora razvio se manji broj sela koja gravitiraju
uglavnom dolinskom predjelu i plavsko-gusinjskom basenu. Karakteristika je da su se sela najpre razvila na donjoj šumskoj
granici, ostavljajući podnožje za poljoprivredu. Dio Dosuđa i dio Brezojevice su okviru ovog predeonog tipa. Međutim,
karakteristika ovog predjela su katuni koji imaju značajan potencijal za razvoj turizma (Duljov katun, Valje,Goleški katuni i td.)
U ovim sredinama moguće je razvijati specifican ruralni turisticki proizvod -EKO Lodges.
c)
Kulturno istorijski vrijedni djelovi predjela- U ovom predionom tipu nema zaštićenih spomenika kulture, ali ni
karakterističnih ambijentalnih cjelina.Postoji i izvesni broj karakterističnih mlinova i vodenica i jedini preostao kameni most na
Belom potoku iznad Brezojevica. Od arheoloških lokaliteta prepoznata je Nizamska kula koja još nije ispitana.
d)
Šume i šumski plodovi -su osnov prirodnog i ekonomskog bogastva ovog predjela.
Turizam-Zbog izuzetnih biogeografskih odlika Visitor predstavljaju turistički potencijal na kojem se mogu planirati različiti
oblici planinskog turizma sa akcentom očuvanja i zaštite prirode.
Poljoprivredno zemljište- značajne pašnjačke površine za razvoj stočarstava.
Tip 3- Dolina Lima-Gornje Polimlje
IPA stabnište-Dolina rijeke Lim
Emerald područje- Dolina Lima (područje neusaglašeno sa potrebom daljeg usaglašavanja)
Dinarski Luk (Zeleni pojas u Crnoj Gori)-Veliki dio ovog predjela nalazi se u zahvatu ovog pojaja.
b) Vrijednost sa stanovišta rekreacije i turizma
Murino-stacionarni turizam, tranzitni turizam, sport i rekreacija-Povoljan saobraćajni položaj, na raskrnici putnih pavaca u
dolini Lima razvilo se semiurbano naselje koje može da predstavlja centar razvoja turizma koji gravitira prema Visitoru i
Čakoru.Takođe može da bude turistički punk planiranog Zaštićenog područja Visitor.
Seoski turizam-Povoljan geografski i saobraćajni položaj omogućuju potencijalno velikom broju posjetilaca.Naime zančajni
broj seoskih naselja razvilo se uz Lim. Ovaj vid turizma može da se razvija kao novoizgrađeni kompleksi u ruralnim
prostorima, ili su to autohtona sela u kojima se stanovništvo još uvek bavi poljoprivredom (Mašnica,Gornja Rženica, Novšiće,
Pepiće Brezojevica i td.). U tim sredinama moguće je pokrenuti autentičan ruralni turizam sa još uvjek sačuvanim sjećanjem
na gastronomske i druge domaće specijalitete. U ruralnom predjelu je moguć turisticki proizvod sa naglaskoom na gastroponudu. U ruralnom predjelu je moguć razvoj -EKO Lodges.
Rjeka Lim sa pritokama- ribolovni turizam, sportovi na vodi, rekreacija, izleti-Čista voda pogodna za aktivnosti na vodi.
Aktiviranje i očuvanje kupališta na Limu.
Kulturno-istorijski spomenici- vjerski turizam- Manastir Brezojevice iz XIV vijeka, pod zaštitom. Uvezati sa posetom drugih
vjerskih objekata nastalih dolinom Lima.
c) Kulturno istorijski vrijedni djelovi predjela- Manastirski kompleks Svete Trojice u selu Brezojevicama. Crkva posvećena
Svetoj Trojici nalazi se u podnožju brda Gradac, kod ušca Komarače u Lim, na lijevoj obali Lima. Manastirska crkva je
sanirana, a ostaci živopisa su 80-ih godina konzervirani. U blizini crkve je još jedna, nevelika, kamena građevina, zgrada prve
svjetovne škole u ovim krajevima.
Manastir Brezojevica sa Crkvom Svete Trojice u Brezojevici - zaštićeni spomenik kulture II kategorije,
Zgrada bivše osnovne škole u Brezojevici - zaštićeni spomenik kulture III kategorije.
178
U ovom predionom tipu postoje arheološki lokaliteti koje treba ispitati –humke u Brezojevicama, karakteristične vodenice i
mlinovi. Kameni most na Limu u Murini iz 1912.godine, srušen tokom bombardovanja, predstavljao je prečat inžinjerske
arhitekture/mostogradnje iz tog perioda ali i znak prepoznavanja ovog mjesta-ambijentalna cjelina.
c)
Poljoprivredno zemljište- najkvalitentnije i najpristupačnije zemljište (oranice, ratastvo, voćarstvo).
Vodni potencijal –Rijeka Lim sa pritokama je najveći vodotok i vodni potencijal opštine Plav.
Turizam-povoljna orografija predjela- dolinski predio, pristupačnost prejela i blizina prirodnim osobenosti i predionim
raznolikosti pružaju mogućnost za razvoj turizma.
Tip 4: Kotlinski predio-Plavsko-gusinjski terminalni basen (4.1-Akvatorija Plavskog jezera,4.2. Urbani predio)
IBA stanište- Plavsko jezero sa plavnim livadama
Dinarski Luk (Zeleni pojas u Crnoj Gori)-nalazi se u ovom pojasu.
Predlog za zaštitu -Plavsko jezero i Alipašini izvori.
- Plavsko jezero- je najveće ledničko jezero u Crnoj Gori.Plavsko jezero je jedno od rijetkih planinskih jezera koje ima
autohtonu ihtiofaunu. Značaj Plavskog jezera za migratorne vodene ptice nije samo lokalnog karaktera jer Plavsko jezero
leži na opštem pravcu seobe ptica sa severnih djelova evropskog kontinenta.Značajno je stanište i rijetkih i zaštićenih
biljnih vrsta (Ranunculus lingua L.- Senecio paludosus). Međutim, usljed različitih prirodnih procesa (eutrifikacija,
sedimentacija, zamuljivanje, invazija barske vegetacije) može doći do nestajanja Plavskog jezera. Takođe, postoji
opasnost mjenjanja prirodne sredine i zagađenja jezera pod antropogenim uticajem.
- Alipašini izvori- su po kapacitetu medju najvećim izvorima vode u Crnoj Gori. Zbog hidrološkog značaja (vodoizvorište) i
zbog atraktivnosti, predlaže se zaštita područja kao prirodnog dobra.
b)
Vrijednost sa stanovišta rekreacije i turizma
Plavsko jezero-zdravstveni turizam, sprtsko-rekreativni turizam-sportovi na vodi, ribolov, jahanje, naučno-obrazovni
turizam i td.-Plavsko jezero je primarni turistički motiv opštine Plav. Da bi se razvio i unapredio turizam oko Plavskog jezera,
neophodno je sačuvati predione karakteristike (slika predjela, panoramske vizure) i ekosistem ( očuvanje staništa flotantne,
submerzne i higrofilne vegetacije), sa pažljivim uvođenjem novih elemenata u predio radi održivog korišćenja.
Plav i Gusinje-grad-kulturni turizam, MICE turizam, sportsko rekreativni, tranzitni, stacionarni turizam - Povoljan
geografski položaj u odnosu na turističkie motive, karakteristična arhitektura i urbana matrica starog gradskog jezgra pruža
mogućnost razvoja turizma. Naime, moguće je da se svi turistički sadržaji razviju u gradovima koje je treba saobraćajno
povezivati sa turističkim motivima i drugim centrima. Preporuka je uviđenje panoramskih žičarama iz neposredne blizine
Plava i Gusinja, kako bi veliki dio motiva bio dostupan svim ciljnim segmentima turista. Naime, osim smještajnih kapaciteta
osnovne namjene moguće je organizovati turističke punktove, objekte sa parking prostorom, menjačnicama, turističkoinformativnim centrom, restoranime–kafeterije, suvenirnicama itd.
Skić- izletnički turizam, sportsko-rekreativni turizam-U dolinskom predjelu dominantnu tačku u zaleđu Plava predstavlja
planina Veliki Skić sa specificnim reljefom i istaknutom vegetacijom. Fragmenti četinarske šume na samom vrhu poreklom
su od nekadašnjeg vegetacijskog pokrivača, koji je izrazito kontrastan u odnosu na okolne elemente predjela koji se vizuelno
mogu sagledati kao što je pojas lišcarske vegetacije koji pokriva čitav planinski omotac.Ovaj prostor omogućuje izvanredne
vizure prema Plavu i Plavskom jezeru.
Rjeke Lim-izvor, Ljuča, Vrulja,Grlja- ribolovni turizam, rekreacija, sportovi na vodi. Izrazito čista voda pogodna za
aktivnosti na vodi. Aktiviranje i očuvanje kupališta.
Alipašini izvori i Grlja-Izletnički turizam-Atraktivni hidrološki objekati i blizina naselja predstavlja prednost za prezentaciju
ovog prostora za turističku valorizaciju. Primarni cilj treba da je unapređenje ovog motiva sa očuvanjem njegovih prirodnih
osobenosti kroz pažljivo uvođenje novih elemenata u predjelu.
Seoska naselja-seoski, eko turizam- U ovom predjelu razvio se veliki broj sela pogodnih za razvoj ruralnog-eko turizma. Za
seoski turizam adekvatne su prigradske zone, u okruženje urbanog tkiva grada, nastale kao novoizgrađeni kompleksi u
ruralnim prostorima, ili su to autohtona sela u kojima se stanovništvo još uvek bavi poljoprivredom (Vojno selo, Višnjevo,
Kruševo, Kolenovići,Vusanje, Dolja, Grnčar, Dosuđe, Martinići). U tim sredinama moguće je razviti autentičan ruralni turisticki
proizvod sa naglaskom na gastro – ponudu. U ruralnom predjelu je moguć razvoj seoskog -EKO Lodges -eko turizma.
c) Kulturno istorijski vrijedni djelovi predjela- Kulturno nasljeđe ovog predjela preprezentuju u prvom redu kulturna dobra
II kategoriji pripadaju:
1. Kula Redžepagića u Plavu
1. Careva džamija u Plavu
2. Vezirova džamija u Gusinju
3. Crkva Svetog Đorđa u Gusinju
179
Pored navedenih kulturnih dobra (pojedinačno zaštićene spomenike kulture) postoji više ambijentalno, kulturno i istorijski značajnih
objekata i urbanih struktura, arheoloških lokaliteta, veliki broj mlinova ( npr.mlin u selu Vusanje) i vodenica ( na Ali - pašinim
izvorima) i td.Naime, karakteristične su stare kuće i kule. Stare kuće su kvadratne osnove, čine je dva nivoa- donji nivo izgraden od
kamena namenjen je prvobitno za smještaj stoke, dok je gornji dio od drveta i namjenjen za stanovanje. Krov je strm, na četri vode,
pod uglom od 45o, pokriven šindrom. Drugi tip su kamene kule koje predstavljaju razvijeni tip planinske kuće stočara prilagođene
odbrani.
Istorijsko jezgro naselja sa radijalnim rasporedom još uvek se može definisati u predelu, ali se u daljoj disperziji gubi zbog poznatog
načina širenja naselja duž puteva. Staro naselje Plav, bilo je formirano visoko iznad plavne zone i obale jezera, ali postoji negativna
tendencija gradnje objekata u priobalnom djelu što narušava nekadašnju fizionomiju naselja. Tradicionalni način gradnje iščezava i
postoji samo u vidu očuvanih starih objekata. Migracije većeg dijela populacije doprinose primjeni stilova gradnje introdukovanih iz
drugih kultura. Karakteristična je izgradnju kuća u ruralnim sredinama. Naime, kuće su građene na donjoj šumskoj granici, na višim
kotama, na ocednom zemljištu, pri čemu se čuvalo poljoprivredno zemljište. Stambeni objekti sa okućnicom je većeg obima koja
može obuhvatati voćnjak, povrtnjak, tradicionalni kućni vrt neposredno uz objekat. Poljoprivredno zemljište je najčešće
geometrisko, izdvojeno ogradama ili šumskim živicama.
d)
Poljoprivredno zemljišta- najkvalitentnije i najpristupačnije zemljište -oranice, ratastvo, voćarstvo. Posebno je značajna
dolina Ljuče.
Vode i vodni potencijal- brojne rijeke i izvori veće i manje izdašnosti, predstavljaju začajni ekonomski potencijal.
Turizam-razvoj turizma i turističke ponude u okviru ovog predjela omogućuje sveobuhvatno korištenje prirodnih resursa i
stvorenih uslova.
Naselja- pristupačnost i najplodnije zemljište utiče na razvoj i širenje naselja u riječnim dolinama, pa je i najveća koncentracija
naselja u okviru opštine u ovom predjelu.
3.2 VREDNOVANJE PREDJELA
Slika br.3:Karta vrednovanja predjela za PUP Opštine Plav
Vrijednost predjela se odnosi na relativne vrijednosti koje su dodijeljene različitim predjelima. U kontekstu zaštite prirode one su
baza za prepoznavanje visoko vrednovanih predjela. Kvalitet predjela se zasniva na fizičkom stanju predjela, njegovoj
prepoznatljivosti, prirodnosti, iz vizuelne, funkcionalne i ekološke perspektive. Odražava stanje pojedinih karakteristika i elemenata
predjela koji čine njegov karakter.
Vrednovanje predjela ima za cilj, u prvom redu, određivanje vrijednosti slike predjela, a potom njihovu vitalnost (prirodnu i
ekonomsku) i stabilnost.
180
Za osnovne kriterijume vrednovanja izabrani su:
prirodna očuvanost,
raznolikost ( različitost oblika- razuđenost reljefa, različitost šuma, kombinacije šuma, reljefa i vode, naselja, prisustvo
različitih oblika vodenih elemenata),
prostorni red ( ponavljanje, ritam predionih elemenata unutar područja),
harmoničnost ( stepen prilagođenosti postojećim prirodnim uslovima, prepoznatljivost predionih elemenata i sl.).
Za vrednovanje predjela postavljena je ljestvica vrednovanja od 5-1, sa skalom vrednovanja od veće vrijednosti prema manjoj.
5
4
3
2
1
Predio velikih vrijednosti
Vrijedni pojedinačni predioni prostori
Izrazito prepoznatljiv kulturni predio
Uobičajen autohtoni predio
Vidljive neusklađene promjene u prostoru
Predio velikih vrijednosti
5
Visokoplaninski alpski pejzaž
Slika br.4:Bjelič
Slika br.5 i 6:Karanfil
181
Slika br.7 i 8: Popadija i Trojan
Pejzaž alpskih dolina
Slika br.9 i 10: Grebaja i Ropojana
Hidrološki objekti
Slika br.11:Hridsko jezero
Slika br.12:Vodopad Grlje
Slika br.13:Savino oko-Oko Skakavice
182
Vrijedni pojedinačni predioni prostori
4
Slika br.14 i 15:Visitor i Visitorski jezero
Slika br.16 i 17: Akvatorija Plavskog jezera
Slika br.18: izvor Lima
Slika br.19:Alipašini izvori
183
Izrazito prepoznatljiv kulturni predio
3
Slika br.20, 21 i 22:Plavsko-gusinjska kotlina-plavne livade/
poljoprivredno zemljište/tip stare kuće
Slika br.23,24 i 25:Gornje Polimlje(Murino) i Manastir u Brezojevicima
Uobičajen autohtoni predio
2
Slika br.26 i 27: Brdsko planinski pejzaž/katun, sela
184
Vidljive neusklađene promjene u prostoru
1
Slika br.28,29 i 30: Objekti na koritu rijeke-Plav, na limskom mostu-Murino, arhitektonski neusklađeni objekti-Plav
Slika br. 31 I 32: Eksploatacija šljunka i degradacija riječnog korita-Dolja, nelegalno odlagalište smeća-Komarača
185
4. RANJIVOST (OSJETLJIVOST) PREDJELA
Opšti model ranjivosti uzima u obzir glavne karakteristike predjela koje mogu biti narušene u slučaju izgradnje u datom prostoru
(turizam, industrija, infrastruktura i dr.) i prema njima daje procjenu osjetljivosti tj. ranjivosti predjela.
Posmatrane karakteristike predjela koje mogu biti potencijalno ugrožene su sledeće:
Ekološke karakteristike - životna sredina (vode, zemljište, vazduh, biljni i životinjski svijet);
Kulturne karakteristike – Kulturna baštinu (npr. na tradicionalne poljoprivredne površine tradicionalne objekte stanovanja,
na raznolikost predjela i sl.);
Pejzažne karakteristike - vizuelni kvalitet predjela.
Slika br.33:Karta osjetljivosti predjela za PUP Opštine Plav
Visoka ranjivost
Područja velike predione prepoznatljivosti i velikog predionog diverziteta, zaštićena staništa i
zašićene vrste, vodene/riječne površine, vlažne/močvarne površine I td.
Srednja
ranjivost
Područja srednje predione prepoznatljivosti i predionog diverziteta, vidno izloženi prirodni
predjeli, šumske površine, razni tipovi livada i pasnjaka brdskog i gorskog podrucja.
Niska ranjivost
Urbanizovana područja-cjelovita gradska područja, necjelovita urbana područja, saobraćajne
trase sa pripadajućim pojasom, industriske , komunalne i komercijalne površine I td.
186
5.
PRITISCI NA PREDIO
Slika br.34:Karte mreža naselja,planirane infrastrukture i saobraćaja za PUP Opštine Plav
Pritisci na predio ogledaju se kroz antropogene uticaje:
inteziviranje saobraćaja,
izgradnje infrastrukturnih objekata,
širenje naselja,
potrebama za turističkim sadržajima,
eksploatacija prirodnih resursa i td.
Tip 1: Masiv Crnogorskih Prokletija
Tip 1.1- Krečnjački tereni Karanfila i Bjeliča i Tip 1.2- Paleozojski masiv Prokletija
inteziviranje saobraćaja- trasa dionice auto puta Andrijevica-Murino-Bjeluha je najvećim dijelom kroz predio Tip 1.2, ali i
izgradnja drugih regionalnih i lokalnih puteva. Usljed intezivirane saobraćajne mreže naročito prema turističkim motivima i
planiranim turističkim centrima, može da ima za posljedicu gubljenje biodiverziteta/prirodnih staništa/vrsta većih razmjera,
prekid biokoridora, zagađenje vazduha, voda i zemljišta, buka i dr.,
moguće je demografsko pražnjenje naselja, kao ambijentalnih i funcionalnih cjelina (Velike i brojnih sela razbijenog tipa u
brdsko-planinskom predjelu) usljed izgradnje auto-puta;
eksploatacija prirodnih resursa-izgradnja mHE, nekonteolisana eksploatacija šumskog fonda, sportsko-rekreativni
sadržaji/alpsko skijanje, može da prouzrokuje degradaciju predjela, uništavanje riječnog korita, pojavu erozije,
klizišta,gubljenje biodiveziteta;
turizam i sport i rekreacija - veliki turistički kapaciteti i neadekvatni sporsko-rekreativni sadržaji, zahtjevaju velike
infrastrukturne kapacitete, što može da ima za posljedicu stalnog gubljenja karaktera predjela,pritisak na Zaštićena područja i
td.;
eksploatacija prirodnih resursa-izgradnja mHE, nekonteolisana eksploatacija šumskog fonda, sportsko-rekreativni
sadržaji/alpsko skijanje, može da prouzrokuje degradaciju predjela, uništavanje riječnog korita, pojavu erozije,
klizišta,gubljenje biodiveziteta;
širenje naselja i sportsko-rekreativne površine-širenje naselja na uštrb šuma, neadekvatni sporsko-rekreativni sadržaji
zahtjevaju velike infrastrukturne kapacitete, što može da ima za posljedicu stalnog gubljenja karaktera predjela,pritisak na
Zaštićena područja i td.;
187
Tip 3- Dolina Lima-Gornje Polimlje
-
-
-
inteziviranje saobraćaja-širi koridor planiranog auto-puta, drumski i drugi saobraćajni pravci najvećim dijelom prolazi kroz
navedeni predio i i duž toka Lima i pritoka Lima. Moguće je demografsko pražnjenje naselja, kao ambijentalnih i funcionalnih
cjelina (Murina, Mašnice, Gornje Rženice,Velike) usljed izgradnje auto-puta;
linearno širenje naselja uz rječnu dolinu i važne saobraćajne pravce može da ima za posljedicu sastavljanje naselja,
gubljenja potencijalnog poljoprivrednog zemljišta I pritisak na riječno korito.Neregulisano korito Lima i pritoka ima za posljedicu
menjanje rječnog toka, plavljenje naselja i poljoprivrednih površina. U rubnim dijelovima naselja može doći do smanjenja
kompaktnosti i homogenosti šumskih površina zbog širenja stambenih područja.Poljoprivreda- smanjenje poljoprivredni
površina i usitnjavanje zbog širenja građevinskog područja. Korišćenje hemijskih sredstava može da ima za posljedicu
zagađenje osetljivih ekosistema (vode, zemlje);
komunalna infrastruktura-povećanjem stambene i druge gradnje može da ima za posljedicu nekontrolisano odlaganje
otpada, nekontrolisan odvod otpadnih neprečišćenih voda;
povećana potreba za turističko-rekreacijskim korištenjem na uštrb poljoprivrednih i šumskih površina;
eksploatacija mineralnih sirovina (šljunak i pijesak) utiče na pojavu erozije i klizišta.
Tip 4: Kotlinski predio-Plavsko-gusinjski terminalni basen
linearno širenje naselja uz rječne doline, prema jezeru i važne saobraćajne pravce može da ima za posljedicu sastavljanje
naselja, gubljenja potencijalnog poljoprivrednog zemljišta (sastavljanje naselja od Plava do Gusinja u vidu elipse oko Ljuče i
jezera). Smanjenje poljoprivredni površina i usitnjavanje zbog širenja građevinskog područja. Inteziviranje poljoprivredne
proizvodnje, korišćenje hemijskih sredstava može da ima za posljedicu zagađenje osetljivih ekosistema (vode, zemlje) . U
rubnim dijelovima naselja može doći do smanjenja kompaktnosti i homogenosti šumskih površina zbog širenja stambenih
područja;
inteziviranje saobraćaja-saobraćajni koridori prolaze kroz naseljena mjesta. Inteziviranje saobraćaja može da prouzrokuju
zagađenje vazduha, voda, zemljišta, povećanje buke, pekid biokoridora i dr.,
komunalna infrastruktura-povećanjem stambene i druge gradnje može da ima za posljedicu nekontrolisano odlaganje
otpada, nekontrolisan odvod otpadnih neprečišćenih voda. Neregulisano korito Ljuče i pritoka ima za posljedicu menjanje
rječnog toka, plavljenje naselja i poljoprivrednih površina;
povećana potreba za turističko-rekreacijskim korištenjem povećava pritisak na osetljive ekosisteme i prirodne osobenosti
predjela (Plavsko jezero, Alipašini izvori,vodopad Grlje i td.) i menjanje slike predjela;
eksploatacija mineralnih sirovina (šljunak i pijesak) utiče na pojavu erozije i klizišta, ali i na degradaciju slike predjela.
188
6. UGROŽENOST PREDJELA
Slika br.35:Karta ugroženosti predjela za PUP Opštine Plav
Tipovi karaktera predjela
Gubitak površina–
promjena strukture
zemljišta
Pomjeranje vrsta
životinja i biljaka
*
Tip 1.1-Krečnjački tereni Bjelića i
Karanfila
Tip 1.2-Paleozoiski masiv
Prokletija
Tip 2-Krševito krečnjački tereni
Visitora
Tip 3-Dolina planinskih rijeka
Gornje Polimlje
Tip 4-Plavsko-gusinjski terminalni
basen
*
-mala/niska ugroženost
**
Vizuleno oštećenje
slike predjela
Emisija buke
*
*
*
**
**
***
***
**
*
**
*
***
***
***
***
***
**
***
***
-srednja ugroženost
189
***
visoka ugroženost
7.
POGODNOST PREDJELA
Strateški cilj razvoja opštine Plava je turizam. Međutim, imajući u vidu prirodne resurse i potencijale komplementarna djelatnost
koja treba da se razvija u Plavu je i poljoprivreda. Turizam treba da se razvija u skladu sa principima održivog razvoja tj . održivog
turizma. Drugim riječima, turizam u Plavu treba da se razvija na jedinstvenim prirodnim motivima, u cilju očuvanaju prirode,
razvoja poljoprivrede, unapređenju i obnavljanju graditeljskog nasljeđa i stvaranje uslova za održivu konkurentnost destinacije.
Konstrukcija modela vrednovanja– pogodnsoti prirodnih uslova za predviđene djelatnosti je zasnovana na izboru prirodnih i
tehnoloških faktora koji se razmatraju.
Izbor je sveden na nekoliko najzanačajnijih faktora i to:
Faktor 1.-Prirodna dostupnost – udaljenost od postojećeg centra naselja, kultrurno istorijskih centara;
Faktor 2.-Nagib – nagnutost terena, manji nagib terena znače bolji uslovi za poljoprivredu, lakše uslove gradnje i bolju
funkcionalnu organizaciju naselja;
Faktor 3.-Hipsometrija – visinska udaljenost od najniže tačke u posmatranom prostoru. Ovaj faktor je indikator lokalnog
termičkog režima, pa niži pojas znači topliju klimu. Takođe je ovaj faktor indikator prirodne dostupnosti;
Faktor 4.-Ekspozicija – izloženost sunčevoj radijaciji je indikator takođe toplotnih režima, pa ekspozicija uveliko utiče na
dužu dnevnu i godišnju insolaciju (najbolje osunčanje ima ravniji teren južno orjentisan);
Faktor 5.- Zemljište – Bolja kategorija (bonitetna klasa) znači veću ekološku štetu;
Faktor 6.-Vegetacija – “gruba ekološka vrijednost” postojećeg vegetacionog pokrivača, u smislu opšte razvijenosti
ekosistema, njegove produkcije biomase i njegovih pozitivnih efekata na okolinu (mikroklimatskih, pejzažnih I sl.).
Pogodnost predjela, tipova karaktera predjela je vrednovanja na osnovu prirodne predispozicije, strateškog značaja opštine i
navedenih faktora, za predviđene djelatnosti na osnovu svojih povoljnih prirodnih potencijala.
7.1 POGODNOST ZA TURIZAM, SPORT I REKRACIJU
Slika br.36:Karta pogodnosti predjela za turizam za PUP Opštine Plav
Pogodnost predjela za turizam definisana je na osnovu:
predionih karakteristika (zanimljive reljefne konfiguracije, prirodna očuvanost i raznolikosti),
kulturno istorijsko nasljeđe,
pristupačnost.
190
Najpogodnije
Tip 3 i Tip 4
Najpristupačnije predjeli (uz glavne saobraćajne pravce, u kotlini i riječnoj dolini);
Umjereno topla i vlažna klima s toplim ljetom;
Relativno očuvani predjeli i ekosistem;
Na malom prostranstvu različiti predioni elementi i različite slike predjela;
Postoje infrastrukturni objekti;
Blizina karakterističnih motiva i zaštićenih područja, blizina planiranih sportsko-rekreativnih područja, vrijedni predioni
elementi i kulturno istorijsko nasljeđe omogućuje razvoj: stacionarnog turizma visoke kategorije 4-5*, tranizitnog turizma,
kampova, zdravstvenog, sportsko-rekreativnog turizma (npr.sportovi na vodi, jahanje, pripreme sportista), kulturnog
turizma, MICE turizma, eko-turizma-Eko Lodges, sa tendencijom korišćenja kapaciteta tokom cijele godine.
Visitor
Čakor
NP „Prokletije“
Alipašini izvori
Grlja
Bogićevica
Plavsko jezero
Oko Skakavice
Plav
∼7,5km
∼12.5km
∼15.5km -Maja Horolac
Gusinje
∼5,7km
Murino
∼5.5km,
∼23km,
∼10km-Jezerce
∼1,2km
∼4km
∼18km
∼10km
∼5km
∼10km
Pogodan 1
Tip 1.1, Tip 1.2, Tip 2
Bogastvo bio-geomorfoloških oblika, očuvanost prirode, atraktivni alpski pejzaži, rijetki i zaštićeni ekosistemi i zaštićena
podrućja;
Vlažna borealna klima sa svježim ljetom;
Moguće je razviti sljedeće vidove turizma:
- planinski turizam (ljetnji i zimski turizam),
- eko-turizam-*Eko Lodges, seoski turizam,
- lovni turizam,
- mountain biking (planinski biciklizam), džip safari,
- pješačenje i planinarenje, cross-country,
- "Active&Extreme"-speleološki turizam, paraglajding, alpinizam, avanturistički turizam-survival programi,adrenalinski
parkovi,
- edukativni turizam, turizam divlje prirode i td.
7.2
POGODNOST ZA POLJOPRIVREDU
Slika br.37:Karta pogodnosti predjela za poljoprivredu za PUP Opštine Plav
191
Najpogodniji predjeli
Tip 3 i Tip 4
Pristupačne površine, u blizini naselja i urbanog centra;
Ravni tereni, na zaravnima i riječnim terasama,nagib do 5%;
Klima umjereno topla i vlažna s toplim ljetom,
Najkvalitentnije obradivo zemljište, visoke do srednje plodnosti su sva duboka i srednje duboka zemljišta na ravnim i
zaravnjenim terenima do 1000 mnm na kojima je moguće primjena mjera savremene agrotehnike-Dolina Ljuče i njenih
pritoka, dolina i terase Lima;
Potencijalno poljoprivredno zemljište najvećim dijelom čine livade i napušteno poljoprivredno zemljište. Dolina Lima
predstavlja IPA stanište- područje od medjunarodnog značaja za boravak biljaka (od Plava do Bijlog Polja). Dolina Lima
potencijalno EMERALD područje. Plavsko jezero sa plavnim livadama- IBA stanište;
Preporuka je razvoj organske poljoprivrede, radi očuvanja osetljivih ekosistema.
Pogodnost 1
Tip 1.2 i Tip 2
Loša povezanost sa gradskim centrom i drugim naselja;
Prdoviti do planinski tereni, nagib preko 25%;
Umjereno hladna i vlažan klima s toplim ljetom (na visinama od 1000mnv do 1500mnv);
Zemljišta ograničene plodnosti VI i VII bonitetne klase;
Ugrožena erozijom i čestim ispiranjima ili su sa izraženim nagibima;
Pretežno šumsko zemljište, obraslo šumama i travnom pašnjačkom vegetacijom;
Poljoprivredno zemljišta se sreću po stranama između terasa i koriste se kao voćnjaci i po visočijim stranama kotlina, na
kojima su uglavnom livade, a rjeđe oranice, što je karakteristično za seline.
Pogodnost 2
Tip 1.1
Zemljišta vrlo niske plodnosti VII i VIII bonitetne klase. Ova zemljišta se sreću na siparima, relativno strmim stranama,
kanjonima, klisurama i velikim visinama (uglavnom iznad 1700 mnm i tipičnim krečnjačkim terenima).
8.
KONFLIKT IZMEĐU POGODNOSTI I PLANIRANIH NAMJENA
Slika br.38:Karta konflikta u predjelu za PUP Opštine Plav
192
Matrica konflikata je određena preko više faktora:
opšti interes
zaštita prirode
zaštita prirodnih resursa
zaštita životne sredine
potrebe i zahtjevi primarne djelatnosti
potrebe i zahtjevi drugih sektora
potrebe i zahtjevi koji proizilaze iz optih društvenih interesa
IDENTIFIKACIJA KONFLIKATA
Tip
karaktera
predjela/područje
karaktera predjela
Tip 1: Masiv Crnogorskih
Prokletija,
Tip 1.1-Krečnjački tereni
Karanfila i Bjeliča
Tip 1.2-Paleozojski masiv
Prokletija
Tip 2: Krševito-krečnjački
tereni planine Visitor, sa
širom okolinom
Tip 3: Dolina Lima-Gornje
Polimlje
I
Osetljivost predjela
II
Pogodnost 1
III
Pogodnost 2
NP“Prokletije“
Endemo-reliktne
šume molike na
Starac planinipredložena zaštita
kao ZZS
Predložena zaštita
za Oko Skakacice
kao SP
Ekološki
osetljiv
lokalitet:
- IPA stabništeDolina Grebaje
- IBA staništeProkletije
- EMERALD
područje -Plavsko Gusinjske Prokletije
sa Bogićevicom
Šumarstvo
Turizam/sport i
rekreacija
Predlog za zaštitu
RP“Visitor“.
Ekološki
osetljiv
lokalitet:
- IPA
stabništeVisitor;
- IBA stanište-Visitor
- EMERALD
područje- Visitora
sa Zeletiniom;
Slatkovodni ekosistem
Ekološki osetljiv lokalitet
IPA staniše,
Emerald područjepotencijalno
Značajno stanište
nekih riba
Šumarstvo
IV
Pritisci
-
-
-
Turizam/sport i
rekreacija
-
-
Poljoprivreda
Turizam/sport
rekreacija
i
-
-
Tip 4: Kotlinski predioPlavsko-gusinjski
terminalni basen,
Predlog za zaštitu –
SP“Plavsko jezero“, SP“
Alipašini izvori“.
IBA stanište- Plavsko
jezero sa plavnim
livadama
Poljoprivreda
Turizam/sport
rekreacija
i
-
193
Koridor autoputa i druga
postojeća i planirana
saobraćana infrastruktura
(magistrlni put
M9,regionalni put PlavDećane, velika mreža
lokalnih puteva), tuneli i dr.
planirane mHE na Veličkoj
rijeci, na Komarači,
Babinopoljskoj rijeci.
Drugi infrastrukturni objekti
(žičare, trafostanice,
vetrenjače i dr.)
Povećana potreba za
turističko-rekreacijskim
korištenjem (planirane
zone Vaganica-Mokra
gora, Čakor-Bogićevica,
Kofiljača, Kolenovići-BorZavrš).
korištenjem (zona
Plana(Visitor)-Pepiće)
Infrastrukturni objekti –
saobraćajnice, žičare,
trafostanice,mHE
(Murinjska rijeka).
Infrastrukturni koridori (širi
koridor auto-puta, mreža
magistralnih, regionalnih i
lokalnih puteva, trase
dalekovoda).
Širenje naselja.
Privredna
zona
uz
saobraćajnice.
Komunalna infrastruktura
(prečišćivači
otpadnih
voda, transfer stanicaPjeskovi).
Širenje naselja
Infrastrukturni koridori
planirana mHE- Grlja.
Drugi infrastrukturni objekti
(žičare,trafostanice,prečišć
ivači otpadnih voda i dr.)
korištenjem (planirane
zone Plavsko jezero,
Alipašini izvori, Skić).
Konflikti
I-II
I-III
I-IV
I-III-IV
I-II-IV
I-II
I-III
I-IV
II-III
II-IV
9. MJERE ZAŠTITE I PLANIRANJE PREDJELA
Evropska konvencija o predjelima «Zaštita predjela» označava postupke očuvanja i održavanja značajnih ili karakterističnih
obilježja jednog predjela, opravdane vrijednošću nasleđa,koja proizilazi iz njegove prirodne konfiguracije i/ ili ljudske intervencije;
Postojeće vrijednosti predjela nаstаle su dejstvom rаzličitih kombinаcijа prirodnih i ljudskih fаktorа.
Opšte mjere zaštite predjela:
razvijati integrativnu zaštitu prirodnog i kulturnog naslijeđa i upravljanje njime, kao regeneratora turističkog i šireg
ekonomskog razvoja, odnosno održivog razvoja čitavog područja,
područja visokog stepena zaštite-očuvanosti treba u najvećoj mjeri zaštiti od trajnog narušavanja ljudskim djelovanjem, pa
im je potrebno pristupiti s velikom pažnjom i sa uvažavanjem svih uslova i ograničenja,
uspostavljanje ekološke mreže zaštićenih područja, povezivanje očuvanih stanišnih tipova i ekološki značajnih lokaliteta
zaštitu prirodnih dobara i kulturne baštine i njihovo aktiviranje i uređenje u turističke svrhe,
korišćenje očuvanih prostora uz minimum intervencija i maksimalno očuvanje prirodnog pejzaža,
zaštitu i revitalizacija vodenih ekosistema (rijeke, potoci, izvori, izvora vode),
zaštita hidrogeoloških objekata i pojava,
očuvanje sadašnjih granica šumskih kompleksa,
zabrana korišćenja invazivnih biljnih vrsta,
mapiranjem i promocijom vrijednih endemičnih i rijetkih/ugroženih vrsta i povezivanje staništa,
zaštita važnih biokoridora,
održivo gazdovanje šumama,
implementaciju smjernica za zaštitu predjela u prostorno-plansku dokumentaciju,
racionalnijem korišćenju već zauzetog prostora i što manjim zauzimanjem novih prostora,
zabrani izgradnje objekata čije funkcionisanje zagađuje sredinu,
raditi na uređenju ruralnog predjela, naročito njihovih autentičnih tradicionalnih ambijentalnih cjelina u cilju zaštite i očuvanje
prirodnih i izgrađenih repera i simbola u ruralnom predjelu,
zadržavanje tradicionalnih arhitektonskih i urbanističkih rješenja kao delova autohtonog kulturnog pejzaža,
kontrolisana eksploatacija mineralnih sirovina,
sanacija postojećeg stanja degradiranih djelova prostora ugroženih vodotokova, rudarskih otkopa, prostora koji služe kao
pozajmišta ili zone eksploatacije mineralnih sirovina, ili se koriste za odlaganje otkrivke, jalovine, otpada svih vrsta i sl.
primjenjivati programe ekološkog obrazovanja i vaspitanja i zaposlenih i turista,
dati doprinos održivom razvoju lokalne zajednice kroz istraživačke programe,
ojačati lokalne i institucionalne okvire za zaštitiu i praćenje kvaliteta životne sredine.
9.1 PODRUČJA/PREDJELI NEPOSREDNE ZAŠTITE
1.
Prirodna baština
Pod prirodnom baštinom podrazumjevaju se prirodne vrijednosti koje treba sačuvati za naredne generacije. Prirodna baština se
ogleda kroz širok spektar geološke, geomorfološke, paleološke, klimatske, hidrološke i biološke raznovrsnosti.
Zaštićena prirodna dobra
Zaštita evidentiranih prirodnih dobara kao dobara od velikog ekološkog, naučnog, obrazovnog i kulturno-istorijskog značaja, koja,
pored statusa zaštićenog prirodnog dobra na nacionalnom nivou, predstavljaju i Ekološki značajna područja ekološke mreže CG.U
zahvatu prostorno-urbanističkog plana nalazi se:
Nacionalni park „Prokletije“- II kategorije upravljanja.
U toku su pripreme za izradu PPPN za NP“Prokletije“. Nakon izrade navedenog planskog dokumenta neophodno je u zakonskom
roku uraditi i Plan upravljanja za NP“Prokletije“ kako bi se prostor NP na adekvatan način zaštitio i valorizovao.
Ekološki značajna područja
Značaj endemičnih, ali i generalno rijetkih i/ili ugroženih vrsta koje se nalaze na određenom području, istaknut je u međunarodnim
akcijama i programima za prepoznavanje centara i/ili značajnih područja za diverzitet određenih grupa, a samim tim i za njihovu
konzervaciju kao što su IPA, IBA, IMA, IFA itd.
IPA područje (Important Plant Areas)- Dolina rijeke Lim, Dolina Grebaje i Visitor,
IBA područje (Important Bird Areas) - Prokletije, Plavsko jezero sa plavnim livadama i Visitor,
EMERALD područje- područje od posebne važnosti za zaštitu prirode,
Plavsko - Gusinjske Prokletije sa Bogićevicom -tip “C” - područje koje je značajno kako za ptice tako i za ostale vrste i
staništa,
Visitora sa Zeletiniom-(usaglašeno u visokom stepenu)
Slivno područje Lima- Dolina Lima- neusaglašeno sa potrebom daljeg usaglašavanja.
194
Bio-koridor-DINARSKI LUK-međunarodni biokoridor -dio Dinarskog luka je Sjeverni zeleni pojаs Crne Gore- Durmitor / Tаrа
/ Prokletije.
Neophodno je mapiranje i praćenje stanja, rijetkih, ugroženih i zaštićenih vrsta, na Značajnim ekološkim lokalitetima.
Područja, pojave i diverziteti koji se predlažu za zaštitu-ovim se podrazumjeva da se pojedina područja predlažu za različite
režime zaštite ili njihovo evidentiranje. Radi uvođenje zaštite na prepoznatim područjima i njegovog proglašenje u prirodno dobro
potrebna je izrada Studija zaštite (Zakon o zaštiti prirode"Sl. list Crne Gore", br. 51/08 od 22.08.2008). Predložena područja za
zastitu su:
Područja-lokaliteti koja se predlažu za zaštitu kao zaštićena prirodna dobra:
Visitor-u površini od cca 4.204ha-preporuka- Regionalni park ili Park prirode,
Plavsko jezero-u površini od cca 455ha-preporuka -Spomenik prirode,
Alipašini izvori- od cca 43ha- preporuka -Spomenik prirode,
Oko Skakavice-od cca 34ha- preporuka -Spomenik prirode,
Šume molike na Starcu-od cca 410ha- preporuka -Zaštićeno stanište.
Radi ispitivanja svojsta opravdanosti predloženih područja i staništa za zaštitu, određivanje naziva, vrste, kategoriju zaštićenog
prirodnog dobra, prostorne granice zaštićenog prirodnog dobra sa režimom zaštite i td., neophodna je izrada Studije zaštite, nakon
čega bi se uspostavila zaštita. Nakon izrade Studije zaštite, predlaže se izrada *Detalnje studije predjela, za Visitor i Alipašine
izvore. Za Plavsko jezero je rađena Detaljna studija predjela-Procjena karaktera predjela Plavskog jezera, čije smjernice, preporuke
i vrednovanja su ugrađene u ovaj Plan. Na ovim lokalitetima ukoliko Studije pokažu da ne postoje ograničenja i konflikti, moguća je
izgradnja panoramskih žičara, skijališta, heliodroma, manjih turističkih objekata i td., uz poštovanje smjernica za ove lokalitete iz
poglavlja 9.2.
Geološki objekti-zaštita i evidentiranje (katastar speleoloških objekata)- obilježаvаnje pećine i grаnicа zаštićenog prostorа
nа propisаn nаčin; postаvljаnje informаtivnih tаbli, putokаzа i tаbli upozorenjа o poštovаnju uspostаvljenog redа i režimа;
Pećine, jame,vrtače, i td.
Vodoizvorišta,vlažna i vodena staništa-zaštita i evidencija:
Izvori u slivu Đuričke i Jaseničke rijeke,
Izvori Veličke rijeke,
Murinski izvori,
Bajrovića izvori,
Alipašini izvori i td.
2.
Kulturna baština
(Studija zaštite kulturnih dobara opština plav/Montenegro projekt,2012.god.)
Plavsko - gusinjska kotlina sa svojim prirodnim bogatstvom i ljepotama, bila je uvijek atraktivno područje za življenje. Spomenici
materijalne kulture, posebno pisani dokumenti govore da je ovo područje bilo naseljeno od davnina. U tom dugom razdoblju čovjek
je stvorio uslove za stanovanje, predmete za lične i društvene potrebe . Međutim, mali broj tih kulturnih dobara je opstao do
današnjih dana. Kulturna baština utiče na identitet određenog naselja, regiona ili države. Kulturna dobra na prostoru Plava
svjedoče o potrebama minulih civilizacija. Na ovom prostoru smjenjivali su se različiti etnosi, društvena i religijska ustrojstva.
Zаštićena kulturna dobra
Na teritoriji opštine Plav postoje šest objekata(sakralnih) koji imaju status spomenika kulture.
II kategorija:
Kula Redžepagića u Plavu,
Manastir Brezojevica sa Crkvom Svete Trojice.
Careva džamija u Plavu
Vezirova džamija u Gusinju
Zgrada bivše osnovne škole u Brezojevici
Crkva Svetog Đorđa u Gusinju
Kultururno nasljeđe koje se predlaže za zaštitu i očuvanje
Na osnovu svih pribavljenih podataka i obilaska terena, ocijenjeno je da je potrebno predvidjeti valorizaciju i mjere zaštite za
sljedeću evidentiranu kulturnu baštinu:
Crkva Svete trojice kod Brezojevice iz XVI vijjeka,
Crkva Svetog mučenika Kirila i Julite u selu Velika pod Čakorom podignuta 1926.god. sanirana početkom ovog vijeka,
Crkva Svetog Antuna u Gusinju iz 1936.god.,
Redžepagića džamija u Plavu iz 1774.god.,
Šabovića džamija na Janjinoj Glavici u Plavu iz 1880.god.,
Nova Sultanija džamija u Plavu iz 1903.god.,
Džamija u Martinovićima iz 1800.god.,
195
-
Čekić džamija u Gusinju iz 1687.god.,
Džamija u Gornjem Vusanju na granici sa Albanijom iz 1710.god.,
Džombalića džamija u Donjem Vusanju iz 1910.god.sa starim grobljem,
Nova džamija u Gusinju iz 2001.god.na mjestu stare Radoničke džamije.
Ambijentalne cjeline i graditeljsko nasljeđe-Na teritoriji opštine ne postoje karakteristične ambijentalne cjeline kao djelovi naselja
koje mogu imati kultutno-istorijski značaj. Međutim, postoje pojedinačni objekti koji posjeduju ambijentalne vrijednosti iz
tradicionalne, memorijalne i savremene arhitekture (kuće, kule, sakralni objekti, mostovi, putevi, groblja i td.), koji daju pečat
cijelom prostoru.Karakteristične su stare kuće i kule.
9.2 MJERE/SMJERNICE ZA ZAŠTITU I PLANIRANJE
Tip 1: Masiv Crnogorskih Prokletija/Tip.1.1-Krečnjački tereni Karanfila i Bjeliča i Tip.1.2-Paleozojski masiv Prokletija i
Opšte smjernice za Tip 1 i Tip 2 (Masiv Prokletija i Visitor)
Uspostavljanje novih zaštićenih područja, zaštita staništa ali i zaštita drugih hidrogeoloških objekata van zone NP, kroz
izrade studija, registre, katastar i dr., uz kontrolu gradnje u neposrednoj okolini;
Uspostavljanje zaštitne (buffer) zonu oko NP i oko predloženog zaštićenog područja na Visitoru;
Pošumljavanje erodiranih, ogoljenih i degradiranih površina, primjenom bioloških mjera uz upotrebu autohtonih biljnih vrsta, sa
izradom planova za pošumljavanje:Vaganice, Planinice, Štita, Zavoja, Staraca, Grebena i td.;
Stroga kontrola eksploatacije šumskog fonda;
Izgradnja rekreaciono-sportskih, turističkih i drugih sadržaja, kao i zadovoljavanje potreba lokalnog stanovništva ogrevnim
drvetom treba da se vrši korišćenjem šuma kao sistema sa neprekinutim sklopom (prebirne sječe), čime će se obezbijediti
maksimalno prilagođen režim uzgoja kvalitetnih šuma. Na ovaj način se, takođe, omogućava nesmetano kretanje životinjskog
svijeta i izvan NP, čime je prostorni ambijent za faunu parka objektivno proširen odnosno uravnotežen. Sačuvane prirodne
šume neposredno oslonjene na područje Nacionalnog parka ili locirane u njegovoj blizini iz navedenih razloga treba da su pod
režimom aktivne zaštite, što im nameće i poseban tretman u planovima upravljanja šumama;
Zaštitni šumski pojasevi prioritetno se treba podizati: u zoni zaštite podzemnih voda i vodoizvorišta, radi ublažavanja
negativnog dejstva izlivanja površinskih voda i imisija sa autoputa, na područjima sa ratarskim kulturama na najkvalitetnijem
poljoprivrednom zemljištu i uz samu ivicu autoputa; i u zaštitnim zonama autoputa i železničke pruge ka naseljima, turističkorekreativnim i područjima sa prirodnim vrednostima i nepokretnim kulturnim dobrima;
Visokoplaninski pašnjaci su uglavnom namjenjeni za pregonsku ispašu stoke a jednim dijelom za opštu rekreaciju (ljeti) i
skijaške terene (zimi). Melioracioni radovi, bez razoravanja, sa umjerenom upotrebom đubriva i uz korišćenje autohtonih
travnih sastojina, predviđaju se u slučajevima zatravljivanja manjih površina goleti, te dotjerivanja skijaških staza i koridora
žičara;
Očuvati terasaste forme polja sa živicama i ostatke šuma kao predionog obrasca načina korišcenja zemljišta koji odgovara
terasatom reljefu formiranom lednikom-terase Završi;
Obradive površine duž vodotoka treba da su u funkciji poljoprivrede, oslonjene na gajenje tradicionalnih kultura i upotrebu
samo stajskog đubriva-organska poljoprivreda;
Gradnju objekata usmjeriti na višim kotama i graditi po izohipsama bez velikog usjecanja;
Gradnja u tradicionanalnom maniru treba da se odnosi na gabarit I formu, ali ne i na funkcionalnost i likovni izraz objekta,
naročito važi za objekte turizma, izuzev za etno sela;
Zaštita prostornih cjelina sa specifičnim kulturnim naslijeđem (katuni);
Rekonstrukcija starih katunskih naselja ali i izgradnja novih objekata u okviru postojećih katunskih naselja treba da su u
tradicionalnom maniru;
Stalna seoska naselja će se razvijati unutar utvrđenih granica, odnosno već zaposjednutih površina. Režim njihove izgradnje i
uređenja podrazumijeva ostvarivanje specifične naseljske strukture, zasnovane na tradiciji u pogledu organizacije, načina
izgradnje i upotrebe materijala, uz poštovanje zakonskih odredbi koje se tiču obaveze zaštite poljoprivrednog zemljišta na koje
se naslanjaju;
Očuvanje cjelovitosti i karakteristike livada i pašnjaka uz ograničeno pretvaranje u zone izgradnje;
Režim izgradnje i uređenja ostalih objekata odnosi se na sve objekte u funkciji šumarstva i uzgoja divljači, stočarstva,
rekreacije, vodoprivrede i dr. Njihova izgradnja i uređenje po lokaciji, arhitekturi i primjenjenim materijalima treba da budu
maksimalno usklađeni sa prirodnim ambijentom i tradicijom područja;
Formiranje primarnih turističkih centara predviđeno je na lokalitetima Bogićevica i Čakor;
Pejzažno uređenje uskladiće se sa karakterom predjela kroz očuvanje I unaprijeđenje dominantnih strukturnih elemenata
prostora/lokacije (reljef, vegetacija) i upotrebu autohtonih biljnih vrsta i materijala;
-
196
Smjernice za uspostavljanje zaštićenih područja i staništa -Visitor, Oko skakavice, Šume molike na Starcu-date smjernice u
poglavlju 9.1 Područja/predjeli neposredne zaštite.
Smjernice za turističke centre i sportsko rekreativne površine
Turistički centri Čakor i Bogićevica- Planirana je izgradnja turističkih planinskih centara, rizorti -kompleksi sa mješovitom
upotrebom. Planinski centri (rizorti) biće glavni nosioci buduće turističke ponude područja plana podrazumjevaju izgradnju:
tradicionalnog hotela, vila, klubova, spa centra, konferencijski centri, skijališta i drugi zimski sportski centri, površine za
ekstremne sportove, maloprodajni objekti i drugo. Preporuka je izgradnja smještajnih kapaciteta viskoke kategorije od 4-5*.
Planirani planinski centri na teritoriji Plava su:
o Planinski centar Čakor (rizort mješovitog tipa, centar za posetioce, katuni, sportskorekreativne površine, planinarski
dom i dr.),
o Planinski centar Bogićevica (rizort mješovitog tipa, katuni, sportskorekreativne površine),
Sportsko rekreativne zone- Visitor, Vaganica, Kofiljača, Bor, Završ, podrazumjeva izgradnju sportsko rekreativnih
površina prije svega zimskih, sa pratećim ugostiteljskim i uslužnim objektima, razvoj postojećih seoskih naselja u okviru zona i
revitalizaciju katuna. Na Završi je moguća izgradnja hotela-rehabilitacioni centar- planinski wellness program na bazi fizičke i
psihičke relaksacije i duhovne ravnoteže.Na Visitoru je moguća izgradnja planinarskih domova i skloništa.
Za zaštitu, planiranje i valorizaciju navedenih turističkih i sporsko-rekreativnih površina neophodno je:
o Uspostavljanje ekološki optimalnog odnosa izmenu turističko-rekreativnih zona, šuma i površina pašnjaka i livada, koji
će odgovarati karakteru predjela;
o Odabir zimskih skijaških disciplina koja će imati najmanje negativnih uticaja na predione karakteristike i biocenoze;
o Očuvanje cjelovitosti i karakteristike livada i pašnjaka uz ograničeno pretvaranje u zone izgradnje;
o Trasiranje skijaške infrastruktura (žičarare, ski-liftovi, ski-staze) i panoramskih žičara izvođenjem prosjeka sa
minimalnom sječom šume, uz maksimalno prilagođavanje terenskim prilikama, uklapanje u predio i obaveznom
obnovom oštećenog biljnog pokrivača na pravcima trasa;
o Pejzažno uređenje slobodnih površina turističkih kompleksa uskladiti sa karakterom predjela, kako ekološkim tako i
ambijentalnim, kroz očuvanje i unaprijenenje dominantnih strukturnih elemenata prostora/lokacije (reljef, vegetacija,
stvorene strukture) i upotrebu autohtonih bilnih vrsta (min 90%) i autohtonog građevinskog materijala. Zabranjuje se
korišćenje invazivnih vrsta;
o Sačuvati karakteristične visokoplaninske-alpske goleti (Visitora, Prokletija) koje čine vizuelnu upečatljivost;
o Sačuvati uske krivudave staze u vidu serpentina i unapredenje pešackih i planinarskih staza, uvođenje staza saznanja,
staza za jahanje, biciklističkih/Moutain baking staza, sa polazištima iz turističkih centara ili naselja;
o Planirati zasebane puteve za jahanje, naročito u području sa intenzivnom posetom, na taj način će jahači biti izdvojeni
od pješaka;
o Povezati sve destinacione tačake sa stazama, pogodne širine, sa karateristikama orjentacije i komunikacije;
o Obavezno je očuvanje slobodnih i širokih vizura, vidikovaca i pejzažnih terasa/platformi, omogućiti pristup istim;
o Platforme omogućuju dobijanja bolje i sigurnije vizure prema nekoj pojavi u predelu. Platforme - vidikovci mogu da
budu konzolne konstrukcije koje izlazi van čvrste podloge sa podupičima sa donje strane kako bi se obezbedio dodatni
oslonac.
o Za navedene Planinske centre i Sportsko-rekreativne zone neophodna je izrada *Detaljne studije predjela, radi
planiranja površina za izgradnju turističkih objekata, preispitivanje opravdanosti i određivanje optimalnih skijaških trasadetaljno vrednovanje terena, naročito sa stanovišta tehnike skijanja, određivanja nosivosti/opterećenosti predjela i
kapaciteta u neposrednoj i široj okolini NP“Prokletije“, kako se ne bi narušio osetljivi ekosistem bližeg i šireg područja.
o Izrada Studija opravdanosti i izvodljivosti za predložene trase panoramskih žičara.
Slika br.39.-Uobičajen je prikaz karte sa ucrtanim putem saznanja i sa neophodnim upustvima za korišćenje staze
197
Slika br.40:-Montibajk, avanturistički parkovi, panoramske žičare-liftovi,kuće za alpiniste/orlovo gnjezdo/
Slika br.41,42 i 43:Primjeri Eko Lodges turizma i katuna
(E C O L o d g e k o n c e p t u C r n o j G o r i | E C O L o d g e c o n c e p t f o r M o n t e n e g r o Decembar/2007 )
Tip 3: Dolina Lima-Gornje Polimlje i
Tip 4: Kotlinski predio-Plavsko-gusinjski terminalni basen/ Akvatorija Plavskog jezera, Urbani predio
Opšte smjernice
Uspostavljanje novih zaštićenih područja, i zaštita drugih hidrogeoloških objekata, kroz izrade studija, registre, katastar i dr.,
uz kontrolu gradnje u neposrednoj okolini;
Strogo čuvanje ukupne slike Plavsko-gusinjke kotline i Limske doline;
Zaštita od zaklanjanja vizura naročito iz urbanog predjela prema visokoplaninskom predjelu;
Protiveroziono uređenje bujičnih slivova na potezu Gusinje-Plav;
Hidrotehnicke mere filtriranja Ljuče i minimizacija dotoka nanosa u jezero;
Regulacija vodotoka Lima i poribljavanje;
Očuvanje prirečne vegetacije (higrofilne drvenaste vegetacije-šuma vrba, jova, topola sa preovladjujućim vlažnim livadama) i
unapredenja kontinuiteta kao biofiltera;
Očuvanje plavnih livada Ljuče i konzervacija močvarnih staništa ornitofaune i herpetofaune pored intervencija akumulacije
nanosa Ljuče i konsolidacije rijeke prije ušca u Plavsko jezero;
Konzervacija lokaliteta kao značajnog IBA područja;
Uređenje vodotokova i obala tzv. „naturalnim" načinom podrazumeva upotrebu materijala kao što je kamen i zemljane,
zatravljene nasipe, kao i zelene pojaseve visoke vegetacije;
Sačuvati riječni tok i priobalje u prirodnom obliku, sem kod slučajeva gdje je neophodna regulacija, na onim dionicama gdje je
smanjen proticajni profil i postoji opasnost od slivanja velike vode (aluvijalne zaravi);
Obnova punktova za sportski ribolov ( ribarska stanica);
Za pošumljavanje u slučaju antierozivnih i sanacionih mjera koristiti isključivo autohtonu vegetaciju;
Sve šume u ovom predjelu treba da su zaštitnog karaktera-zaštitne šume;
Izbjegavati nastajanje monokultura;
Fragmentisane šume u urbanim sredinama, inkorporirati u urbane zelene površine-Veliki Skić, Mali Skić i td.;
Neophodno je kontinuirano praćenje (monitoring) stanja i promena biološke raznovrsnosti biodiverziteta za Slivno područje
Lima, kao mjera kojom se obezbeđuje očuvanje i održivo korišćenje, ali i priključenje Emerald području.
Očuvanje obradivih površina na terasama Lima,dolinom Ljuče i Grnčara i podsticanje korišcenja plodnog zemljišta kao
obradivih površina na tradicionalan način / unapredenje organske poljoprivrede;
Očuvanje i obnova kanala za navodnjavanje-vade;
Povećanje površina pod poljoprivrednim zemljištem, ukrupnjavanjem i udruživanjem;
Kod postojećeg agrikulturnog pejzaža sačuvati živice-linija vegetacije;
Ne praviti fizičke barijere-neprekidne nizove, duž riječnih korita i omogućiti u urbanom području izlazak na rijeku i
198
-
komunikacije duž riječnog korita;
Predvidjeti gradnju stambenih, privrednih i neprivrednih objekata planirati dalje od riječnih korita kako bi se postepenom
regulacijom otvorio izlaz na rijeke;
Neophodno je izbjeći sastavljanje naselja kontinuiranom gradnjom;
Maskiranje ili redizajniranje objekata neskladne arhitekture;
Povezivanje gradskog područja sa vangradskim rekreativnim površinama (Visitor, Kofiljača, Bor, Bogićevica), zelenim
prstenovima ili pješačkim, biciklističkim ili kolskim pristupima;
Povezati žičarama urbana naselja sa karakterističnim planinskim motivima (Plav-Visitor, Gusinje(Koljenovići)-Bor, VusanjeBor-Karanfil-Bjelić),
Podizanje zaštitnih pojaseva oko saobraćajnica, vodozahvatnih zona, naselja, industrijskih zona, groblja;
Gradnju u seoskim predjelima (sela zbijenog tipa) usmjeravati na više kote, do donje šumske granice, da bi se sačuvalo
zemljište na nižim kotama za poljoprivredu;
Gradnja u tradicionanalnom maniru treba da se odnosi na gabarit I formu, ali ne i na funkcionalnost i likovni izraz objekta,
naročito važi za objekte turizma izuzev za etno sela;
Obezbjediti javne površine kako u urbanom tako i semiurbanim naseljima (trotoare, pješačke saobraćajnice, trgove, parkove, i
td.);
Upotreba auhtohtonog materijala koji obezbjeđuje uklapanje objekata u prirodno okruženje;
Saobraćajnice i trase druge infrastrukturne trase projektovti da u što manjoj mjeri narušavaju homogene ekosisteme i kulturo
nasljeđe;
Predvidjeti sanaciju, revitalizaciju i uređenje narušenog predjela usljed eksploatacije mineralnih sirovina ili usljed
neadekvatnog odlaganja otpada;
Zabrana eksploatacije šljunka i pjeska u gradskoj zoni;
Slika br.44 i 45:Primjeri uredjenja obale rijeka i izlaska naselja na rijeku
Smjernice za uspostavljanje zaštićenih područja i staništa- Plavsko jezero, Alipašini izvori--date smjernice u poglavlju 9.1
Područja/predjeli neposredne zaštite.
Smjernice za turističke centre i sportsko rekreativne površine
Turistički centri- Plav, Gusinje i Murino- Planirana je izgradnja stacionarnih turističkih objekata, tranzitnog i zdravstvenog
turizma, MICE turizma, izletničkog i unapredenje različitih vidova rekreacije. Unapređenje edukacije: naučni skupovi i
radionice: ornitolozi, ihtiolozi, hidrolozi, geolozi, biolozi… Navedeni centri treba da su baze i promoteri svih turističkih motivaprirodnih atrakcija planskog područja, planinskih centara (Čakora i Bogićevice) i sportsko-rekreativnih površina.
Sportsko rekreativne zone-Plavsko jezero i Alipašini izvori- promovisanje Plavskog jezera i Alipašinih izvora kao
turističkoih motiva, sve planirane namjene zonirati i minimizirati konflikte. Planira se unapređenje navedenih površina kroz:
o Očuvanje jezera i Alipašinih izvora kao prirodnog resursa i prirodne rjetkosti;
o Očuvanje slike predela : horizontalnog vodenog ogledala okruženog planinskim masivima;
o Očuvanje uskog priobalnog pojasa močvarne vegetacije u vidu prstena oko jezera sa zoniranjem delova za pasivnu
rekreaciju;
o Očuvanje staništa flotantne, submerzne i higrofilne vegetacije jezera u obimu koji se može kontrolisati;
o Uspostavljanje kontrolisana sječa tršćaka kao tradicionalnog nacina korišcenja;
o Obogaćivanje ribljeg fonda Plavskog jezera, plemenitim vrstama ribe, kojoj bi prethodila efikasnija mera zaštite jezera od
nestajanja i zadržavanje ribarsko biološke stanice
o Očuvanje jezera kao značajnog lokaliteta biodiverziteta i IBA područja;
o Produbljivanje korita jezera uz upotrebu flotacionog mulja za formiranje mešavina zemljišta za rasadničarku proizvodnju;
o Određivanje zona izuzetih od gradnje naročito u priobalnoj zoni jezera-očuvati i unaprediti zaštitni pojas uz Plavsko
jezero min. širine 50m u kom je zabranjena svaka izgradnja i ugrožavanje vodenih površina, čime bi se obezbjedilo
očuvanje prirodnosti ovog područja. U ovom pojasu moguće je samo pejzažno uređenje u prirodnom stilu sa gore
navedenih ekosistema i pejzažnih elemenata;
199
o
o
o
o
o
o
o
o
o
Određivanje zona izuzetih od gradnje oko Alipašinih izvora;
Uz pojas zaštite jezera moguća je izgradnja turističkih (rizort mješovitog tipa sa welnes programima) i naučno
istraživačkih objekata (univerzitetski kampus, dječiji istraživački centar, naučno-istraživački centar) u cilju očuvanja,
valorizacije i promocije Plavskog jezera. Gradnja u ovom dijelu ne sme svojim gabaritom da zakloni navedene vizure
prema i od jezera, da se ne stvara kontinualni gradjevinski niz, da su prodori prema jezeru široki. Turistički objekti u
ovom planskom dijelu treba da su visoke kategorije 4-5*.
Pejzažno arhitektonsko uređenje jezera i obale ( drvene platform i šetne staze kroz trsku i oko jezera)i unapređenje
rekreacije: miran odmor, šetnja, ribolov,razonoda, obilazna vožnja čamcem,jahanje;
Očuvati postojeće platforme-dokove kao mjesta za rekreaciju i kao vidikovce;
U okviru sportsko-rekreativnih sadržaja mogući su samo tereni za male sportove (tenis, odbojka na pjesku, mini golf,
boćanje, fitnes tereni, i td.), bazeni, biciklističke staze, staze za jahanje, šetne i dr. Isključuje se izgradnja sportskih
stadiona (fudbalskih,i dr.) i zatvorenih dvorana;
Moguća je izgradnja manifestacionih platoa, trgova, anfiteatara, učionice na otvorenom, botaničke bašte, ergela, eko
stanice (kao spomenik glečeru-Ekološki placemanking-Plav) i slično;
Pažljivo povezivanje očuvanih prirodnih elemenata sa stvorenim arhitektonskim elementima u prostoru;
Pejzažno uređenje Alipašinih izvora odnosi se na pristup ovom hidrološkom objektu i njegovom isticanju u što prirodnijem
izgledu upotrebom prirodnih građevinskih materijala;
Postavljanje reed bed sistema tačkastog rasporeda u okviru ugostiteljskih objekata;
Slika br.46,47 i 48:
Primjer tornja za posmatranje
ptica i vidikovac,
botanička bašta, miran odmor
na jezeru.
Slike br.49,50 i 51:
Primjer BIO-campus-Istambul
(naučno-istraživački
centar),organizacija i izgled
‘
Smjernice za oblikovanje predjela, za infrastrukturne i komunalne objekte (trase saobraćajnica, koridori infrastrukturni,
mHE, deponije komunalnog i dr. otpada)
Izgradnja saobraćajnica i trasu auto-puta usmjeriti po izohipsama, bez velikih usjecanja i izbegavati homogene šumske
komplekse i uklopanje u predio;
Smanjivanje negativnog uticaja infrasturkturnih objekata se ogleda kroz očuvanje postojećih šuma, podizanje zaštitnih
šumskih pojaseva od autohtonih vrsta, principijelno projektovanje, rekonstrukciju i pejzažno uređenje infrastrukturnih koridora i
dr.;
Nadzemni objekti elektro mreže−dalekovodi i trafostanice, kao i žičare, predstavljaće najosjetljivije objekte tehničke (odnosno
skijaške) infrastrukture prostora, prije svega u odnosu na šumu, pejzaž i klimatske uslove područja (vjetar, led). Njihovo
trasiranje i lociranje predviđa se uz minimalnu sječu šume, pažljivo pejzažno oblikovanje I maksimalno prilagođavanje
terenskim i klimatskim prilikama, sa obavezom obnove oštećenog biljnog pokrivača na pravcima trasa i konkretnim lokacijama
trafostanica;
Predvidjeti koridore (Wildlife Crossings) za slobodno kretanje i migraciju ljudi i životinja;
Duž saobraćajnica, u onom djelu gdje postoje prostorna ograničenja, planirati vertikalne zidove- sisteme mobicare i
flexiverde.
Estetski i likovni doživljaji korisnika Infrastrukturnog koridora obezbjediti primejnom principa podizanja zaštitnih barijera i
otvaranja vizure kod oblikovanja terena za objekte i prateće sadržaje autoputa;
200
-
-
-
Predvidjeti protivzvučne zidove duž trase auto puta uz naseljena mjesta. Moguće je postaviti zeleni vegetacijski zid sačinje od
vreća zemlje(supstrata) i sjemena, od vrsta optprnih na uslove sredine;
Obaveza investitora je da obezbijedi: rekonstrukciju i pejzažno uređenje (uz primenu raznovrsnih autohtonih i alohtonih
biljaka) kompleksa i očuvanje postojeće visoke vegetacije, pojedinačnih stabala i šumaraka, a posebno uz postojeće i
planirane motele, odmorišta, parkirališta; benzinske pumpe, petlje, denivelisana ukrštanja i druge sadržaje i objekte autoputa;
Novu sadnju usmjeriti na podizanje šumskih staništa u velikim, povezanim kompleksima, koja su upečatljivija za korisnike
autoputa i znatno olakšavaju njegu i rast biljaka koristeći više formi ozelenjavanja;
Sadnja drveća i šiblja, sa učešćem drveća do 10%, pogodna je za zaštitu od odbljeska sa autoputa, s tim da je za ravničarske
djelove trase dovoljna visina zasada od oko 2,5 m, a za teren u vidu korita su potrebni viši zasadi; pod uslovom da se sade
vrste sa jakom izdanačkom sposobnošću u kojima će biti zastupljene i zimzelene vrste šiblja i vrste sa gustom krošnjom, radi
obezbjeđenja gustine biljaka u starosti i zaštite od odbljeska u zimskom periodu;
Predvidjeti humusiranje kosine i ozelenjavanje (zatravljivanjem) kosina nasipa parternim zelenilom autohtonih biljnih vrsta radi
učvršćivanja tla i zaštita od erozije;
Zaštitno zelenilo podizaće se uz uvažavanje tehničko-tehnoloških zahteva infrastrukturnih sistema za preglednošću (petlji,
mostova, denivelisanih ukrštanja i sl) i zaštitom od akcidenata (ograničenja za podizanje zelenila u zaštitnim zonama
gasovoda i elektroenergetskih vodova);
Slika br.49: Wildlife Crossings-prelazi i modeli vertikalnog zelenila kod saobraćajnih objekata(mobicare i flexiverde)
Slika br.50:Model-Zeleni protivzvučni zid pored auto-puta
Smjernice za oblikovanje predjela, infrastrukturne i komunalne objekte (mHE, deponije komunalnog i dr. otpada)
Za mHE
Povoljne lokacije za mHE nalaze se u gornjim djelovima vodotoka, jer geomorfološki gledano, vodotoci obično u gornjim djelovima
imaju strmiji pad koji se postepeno smanjuje kako se vodotok približava svom ušću. Naročito su interesantne lokacije na samom
izvoru vodotoka, jer često povoljne geomorfološke karakteristike omogućavaju izvodenje akumulacije na samom izvoru.
Gazdovanje i upravljanje u energetskom sektoru treba da se temeljiti na načelima očuvanja biološke i predione raznolikosti s
posebnim naglaskom na zaštićena područja, područje ekološke mreže i buduće NATURA 2000 područja. Iz tog razloga
neophodno je:
Kod odabira lokacije, da je sa najmanjim nepovoljnim uticajem na zaštićene dijelove prirode i vrijedne ekosisteme (IPA, IFA
staništa, EMERALD područje);
Primjena tehnologije radi proizvodnje energije i energenata na način koji će biti prihvatljiv za predio i ekosistem (protočne ili
akomulacione mHE);
Prednost treba da imaju lokacijama bez narušavanja predione vrijednosti ili predvidjeti mjere kojima se smanjuju vizualni
uticaji;
Da se obezbjedi nesmetana migracija riba;
Da se očuva linija poplavnih šuma;
Da su objekti uklopljeni u prirodno okruženje, izgradjeni od prirodnih, dostupnih materijala ili sa što manje upadljivim likovnim
izrazom;
Površine oko navedenih objekata mHE mogu biti i turistički atraktivne, sa ribnjacima, šetalištem, restoranom i td.
201
10.
Za komunalne objekte
Maksimalno očuvanje i uklapanje postojećeg vitalnog i funkcionalnog zelenila u nova urbanistička rješenja;
Zaštita prirodnog areala i formiranje zaštitnog pojasa oko kompleksa deponije;
Širina zaštitnog pojasa zavisi od prirodnog okruženja (konfiguracije terena, biljnog pokrivača, pravca duvanja vjetrova i td.);
Funkcionalno zoniranje slobodnih površina;
Usklađivanje kompozicionog rješenja zelenila sa namjenom (kategorijom) zelenih površina;
Korišćenje vrsta otpornih na ekološke uslove sredine i usklađene sa kompozicionim i funkcionalnim zahtjevima;
Predvidjeti rekultivaciju, način rekultivacije i namjenu prostora nakon rekultivacije.
UPRAVLJANJE PREDJELOM
Upravljanje predjelima znači djelovanje, sa stanovišta održivog razvoja, radi osiguranja redovne brige o predjelima, s ciljem
vođenja i usklađivanja promjena nastalih usljed socijalnih, ekonomskih procesa i procesa u životnoj sredini (Evropska konvencija o
predjelima).
Odgovorno upravljanje prirodnim resursima i zaštita okoline znači smanjenje konflikata između tražnje za prirodnim resursima
odnosno izgradnje i očuvanja zaštićenih prostora, između propisanih režima zaštite i korišćenja zemljišnog i vodnog resursa u
turističke, poljoprivredne, privredne, lovne i ribolovne i druge svrhe i njihovog očuvanja za buduće generacije u pogledu trajnosti,
kvaliteta i dovoljnosti.
Zaštićenim prirodnim dobrima upravlja upravljač. Upravljač zaštićenog prirodnog dobra određuje se aktom o proglašenjuZakon o zaštiti prirodode ("Sl. list Crne Gore", br. 51/08 od 22.08.2008).
Predlaže se, da nakon uspostavljena zaštite područja predloženih za zaštitu (npr. Visitor, Oko Skakavice, Šume molike na
planini Starac, Alipašini izvori i Plavsko jezero), bez obzira da li će se biti lokalnog ili nacionalnog značaja, da se ovim
područjima upravlja preko JPNP, odnosno kroz NP“Prokletije“.
Natura 2000- Mreža zaštićenih područja Evropske Unije prema Direktivi Savjeta br. 43/92 o očuvanju prirodnih staništa i
divlje flore i faune (1992) i Direktivi Savjeta br. 409/79 o očuvanju divljih ptica (1979). Svaka zemlja članica treba da svojim
propisima odredi zaštićena područja i vrste životinja i biljaka od evropske važnosti, i njima upravlja prema ciljevima
očuvanja biodiverziteta. Za pomenuta područja i prioritetne vrste treba da donese planove upravljanja, kojima se osigurava
postizanje adekvatnog statusa njihovog očuvanja.
Upravljanje lokalnim prirodnim resursima:
o Svim šumama gazdovaće se u skladu sa odgovarajućim planovima upravljanja šumama zasnovanim na načelima
održivog razvoja i očuvanja biološke raznovrsnosti, očuvanja prirodnog sastava, strukture i funkcije šumskih
ekosistema.
o Djelovi šuma i šumskih zemljišta koji su primarno namijenjeni ekološkim funkcijama kao što su: zaštita vodnih resursa,
zaštita od erozije i lavina ili zaštita biodiverziteta. Ove šume se upravljaju i gazduju zajedno sa ostalim šumama, ali je
gazdovanje u njima u funkciji ciljeva zaštite.
o Gradskim/urbanim zelenim površinama (park-šume, zaštitne šume) potrebno je upravljati po planovima uprvljanja
šuma, sa liberalnijim zaštitnim karakterom, integralno sa organima lokalne samouprave. Ostalim zelenim površinama
svih namjena upravlja lokalna samouprava.
* Detaljna studija predjela - kroz analizu planiranog koncepta razvoja i zaštite predjela, osim procjene karaktera predjela i identifikacije predionih
elemenata unutar predmetnog područja, treba obuhvatiti i segmente plana predjela i prepoznati značajne predione elemenate, pejzaže i vizure,
izvršiti procjenu ranjivosti, procjenu pogodnosti ( za turizam, sport i rekreaciju i sl.), u zavisnosti od osnovne namjene prostora (zaštiženo
područje, park-šuma, turistički centar i td.)
-
Detaljna studija predjela treba da pruži:
o
Koncept razvoja i zaštite predjela - odluke o razvoju i zaštiti na osnovi usklađenih ciljeva;
o
Smjernice za razvoj i zaštitu, smjernice za bufer zone, smjernice za očuvanje, sanaciju predjela, smjernice iza turističke sadržaje,
zone izgradnje, kapacitete nosivosti predjela za turizam i sl.
Turizam povećava pritisak na postojeće energetske resurse: povećava se potrošnja goriva, pitke vode, struje, a zbog povećanog rizika od
požara smanjuju se i šumski resursi. Prostorni razvoj turizma mora se ograničiti u okviru nosećeg kapaciteta lokaliteta.
To znači da turizam ne smije da prekorači određene gornje pragove i to:
o
Ekološki prag ili prag tolerancije ekosisitema;
o
Prag materijalnog kapaciteta koji se definiše kapacitetom objekata, infrsatrukturne opreme i sl.;
o
Prag tolerancije lokalnog stanovništva;
o
Prag tolerancije ciljne grupe turista.
Izrada detaljnih studija predjela za pojedine lokalitete može se predvidjeti i planovima višeg reda u okviru smjernica PUP-a, PPPN-a ili DPP-a,
posebno ukoliko postoji potreba da se određeni djelovi područja dodatno istraže i da im se posveti posebna pažnja zbog njihove vrijednosti i
značaja. Radi se za potrebe izrade Državnih studija lokacija (DSL) i Lokalnih studija lokacija (LSL) i treba da obezbijedi osnovu za dalje
urbanističko oblikovanje prostora. U okviru DSL i LSL faza Pejzažna arhitektura daje takođe precizne smjernice za pejzažno oblikovanje prostora i
realizaciju projekata pejzažne arhitekture ( Zakon o uređenju prostora i izgradnji objekata).
202
6.SMJERNICE ZA SPROVOĐENJE PLANSKOG DOKUMENTA
Planski dokument je rađen u GIS sistemu uz velike probleme i napore, s obzirom da veliki broj institucija, javnih preduzeća i dr. koji
pripremaju podatke za izradu Plana, nemaju podatke čak ni u analognom grafičkom obliku.
Pri “čitanju” i sprovođenju Plana, moraju se koristiti grafički prilozi Plana u elektonskom obliku, jer oni sadrže sve podatke o
površinama i objektima, kako postojećim tako i planiranim, uz neophodno redovno praćenje demografskih kretanja i svih novih
podataka koji se moraju unositi u elekronsku formu, što čini suštinu ovog sistema.
6.1.Smjernice za dalju plansku razradu (oblici intervencija)
U tački 2 ( 2.2.2.) date su Preporuke za izradu PPPN NP Prokletije.Iako je ovo plan višeg reda, period njegove izrade nije se
poklopio sa izradom PUP-a Plav, pa se preporučuje korišćenje Analitičko-dokumentacione osnove ovog Plana kao i datih smjernica
i preporuka.
U okviru područja za koja su urađena Generalna urbanistička rješenja, rade se detaljni planovi (prema Smjernicama za njihovu
izradu) ili se primjenjuju direktne smjernice za izgradnju objekata.Svuda gdje je definisana namjena, a nije obavezna izrada
planova detaljne razrade, mogu se raditi planovi detaljne razrade (DUP ili LSL).
Manji dio prostora izvan granica Detaljnih planova uređuje se prema direktnim smjernicama koje se odnose na definisanu namjenu.
Ukoliko se ukaže potreba i mogućnost, ti prostori se mogu pridružiti najbližim, odnosno funkcionalno povezanim prostorima DUPova prilikom njihove izrade ili izmjena.
Za ostala, značajna područja, prije izrade treba uraditi Detaljnu studiju predjela.To se prvenstveno odnosi na područja značajna za
razvoj turizma, ali se može raditi i za koncesiona područja.
Za koncesiona područja obavezno se rade Lokalne studije lokacija ili Detaljni urbanistički planovi ili Detaljni prostorni planovi.
Zahvat planskog dokumenta detaljne razrade u ovim slučajevima određuje Stručna služba Opštine, na osnovu smjernica Plana.
Izuzetno, ukoliko se radi o značajnim investicijama u oblasti turizma, a u skladu sa programima opštine Plav mogu se graditi objekti
turizma i smještajnih kapaciteta prema uslovima i direktnim smjernicama :
SMJERNICE ZA UREĐENJE PROSTORA I IZGRADNJU OBJEKATA ZA DIREKTNO SPROVOĐENJE ZA TURISTIČKE
LOKACIJE ZA KOJE NIJE PREDVIĐENO GENERALNO URBANISTIČKO RJEŠENJE
Planom su definisani primarni i sekundarni turistički centri i turistički motivi kao i zone sporta i rekreacije sa potencijalnim
skijalištima.
Primarni turistički centri su: područje Plava, Gusinja, Murina, Čakora (Murino-Velika-Čakor) i Babinog Polja (Babino Polje –
Bogićevica).
Sekundarni turistički centri su : Završ, Alipašini izvori i Vusanje.
U okviru Prostorno-urbanističkog plana urađena su Generalna urbanistička rješenja za Plav, Gusinje i Murino.
U okviru Generalnih urbanističkih rješenja definisane su namjene površina na način da su određene površine namijenjene pretežno
toj namjeni, ali se sadržaji turizma mogu naći i u okviru drugih namjena kao što je mješovita namjena ili stanovanje.
Za smještajne i druge objekte u funkciji turizma definišu se uslovi kroz detaljnu razradu, ali prema principima za objekte eco lodge
koji treba da doprinesu razvoju eko-turizma.
Iako su planskim dokumentom za određenena područja neophodne prethodne aktivnosti poput izrade Studija predjela (ili Studija
zaštite) kroz koje bi se definisala područja u kojima može da se gradi i za koja je neophodna detaljna razrada, izuzetno (u cilju
stvaranja planskih uslova za brze aktivnosti koje bi doprinjele ubrzanom ekonomskom razvoju Opštine, u izuzetnim slučajevima , a
u skladu sa Programima opštine Plav) se mogu graditi objekti smještajnih kapaciteta “divlja ljepota “ i “eco lodge” prema sljedećim
uslovima, primjenjujući važeće zakone i propise iz oblasti turizma.
U građevinskim rejonima naselja u okviru kojih se grade smještajni kapaciteti primjenjuju se smjernice za izgradnju objekata u
građevinskim rejonima naselja uz poštovanje principa za izgradnju objekata u zavisnosti od vrste turizma (seoski, eko-turizam ...) i
poštovanje principa za izgradnju Eco lodge objekata.
Planom su definisane zone sporta i rekreacije u širim granicama (grafički na karti Režim uređenja), a predviđena je izrada
Detaljnih studija predjela kroz koje bi se utvrdile precizne granice tih zona, definisala područja koja mogu da nose određene
sadržaje i kapacitete i područja za koja će se raditi detaljna razrada.
Kod izdavanja direktnih uslova za izgradnju objekata mora se posmatrati širi prostor na način da se objekti lociraju na
mikrolokacijama koje imaju saobraćajni pristup, na kojima se neće uništiti prirodna specifičnost, izvan zaštitnih zona vodoizvorišta,
poplavnih područja, koridora infrastrukture i dr. vodeći računa o potencijalnim skijaškim stazama, definisanim tačkama i potezima
značajnim za panoramske vrijednosti prostora i potencijalnim trasama panoramskih žičara.
203
Eco lodge je smještajni objekat niskog uticaja na prirodnu okolinu koji je projektovan, dizajniran i konstruisan tako da bude
ekološki i društveno prihvatljiv.
Za izgradnju ovih objekata potrebno je zadovoljiti sljedeće principe i uslove:
štite prirodne i kulturne komponente svog okruženja,
tokom izgradnje vrše minimalan uticaj na životnu sredinu,
uklapaju se u specifični kontekst okruženja,
koriste alternativna, održiva sredstva u potrošnji vode,
obezbjeđuju pažljivo postupanje sa smećem i otpadnim vodama,
odlično sarađuju sa lokalnim stanovništvom,
primjenjuju programe ekološkog obrazovanja i vaspitanja zaposlenih i turista,
daju doprinos održivom razvoju lokalne zajednice kroz istraživačke programe.
Gore navedene principe i uslove treba primjeniti u skladu sa vrstama turizma koje su Planom definisane za svaku zonu posebno i
to iz poglavlja Plana - Plan predjela.
Montibajk, avanturistički parkovi, panoramske žičare-liftovi,kuće za alpiniste/orlovo gnjezdo/
Primjeri Eko Lodges turizma i katuna
(E C O L o d g e k o n c e p t u C r n o j G o r i | E C O L o d g e c o n c e p t f o r M o n t e n e g r o Decembar/2007 )
U područjima predviđenim za razvoj turizma koja se nalaze u kontaktnoj zoni Nacionalnog parka Prokletije mogu se mogu se izdati
Urbanističko-tehnički uslovi direktno na osnovu PUP-a prema Smjernicama za smještajne objekte “divlja ljepota” (koristiti Priručnik
Ministarstva turizma Crne Gore: Priručnik za smještajne objekte “Divlja ljepota”2009 i važeće zakone i pravilnike iz oblasti turizma ).
Izgradnja ovakvih objekata treba ne samo da poštuje ekosisteme lokaliteta (užeg i šireg), nego da i unaprijedi vrijednost tog
lokaliteta.
Smjernice za smještajne objekte “divlja ljepota”:
( u skladu sa međunarodnim normama)
objekti se smještaju u okviru netaknutog prirodnog ambijenta, odnosno “Wild beauty” (“divlja ljepota”) oblasti (priroda koja
nije u velikoj mjeri narušena uticajem čovjeka......nacionalni parkovi i zaštićene zone u blizini nacionalnih parkova) u
okviru te oblasti ili u njenoj blizini,
pružaju “osjećaj prostora”, nude posebno čulno iskustvo sa prirodom i aktivnostima u njoj,
-
najznačajnije vrste ovih objekata su “Wild beauty” rizorti“i Wild beauty” Eco lodge
204
1. “Wild beauty” rizorti
1. Recepcija sa holom, administracija
2. Kafeterija
3. Terasa kafeterije
4. Restoran(i)
5. Prostorije za rekreaciju i zabavu:
Velnes centar, solarijum,
Prostorije za odmor, djecu,
Sale za stoni tenis, bilijar itd.
Prostorije za iznajmljivanje/opravke opreme za pješačenje, biciklizam,
skijanje…
6. Zatvoreni/otvoreni bazen(i), saune …
7. Izložbeni prostor za autohtonu floru i faunu
8. Sala/e za konferencije
9. Sobe za goste
Depandans: autentične kuće – sa autentičnom arhitekturom spolja i modernim
i udobnim hotelskim sobama iznutra, koje su stazama povezane sa kompleksom. Broj kuća zavisi od lokacije.
2. “Wild beauty” Eco lodge
205
Opšti principi:
1. podrška očuvanju postojeće flore i faune;
2. najmanji mogući uticaj na sredinu prilikom izgradnje i funkcionisanja;
3. uklapanje arhitekture objekata i rekreativnih površina u specifični prostorni kontekst u smislu pejzažnog oblikovanja, forme i boje;
4. vodosnabdijevanje i potrošnja vode na održivi način;
5. upotreba moderne tehnologije za prikupljanje, rukovanje i odlaganje otpadnih voda i čvrstog otpada;
6. energetska efikasnost kroz pasivno projektovanje i upotrebu alternativnih oblika energije;
7. korišćenje tradicionalne arhitekture pri izgradnji, te upotreba materijala iz regiona;
8. saradnja sa lokalnim zajednicama;
9. upoznavanje prirode i edukativni programi koji turistima nude doživljaje u kojima aktivno učestvuju;
10. podrška održivom razvoju kroz tematske programe i istraživanja.
Napomena: najmanje pet od deset principa mora biti uzeto u obzir prilikom izgradnje “wild beauty” objekata, kako bi svaki od njih
bio primjer ostvarenja ideje eko-turizma, tj. očuvanja prirode, podrške razvoju lokalnih zajednica i obezbjeđivanja turistima
potpunog ugođaja kroz aktivnosti kojima se upoznaje priroda.
Izbor lokacije
zaštićeno područje, područje predloženo za zaštitu ili blizina zaštićenog područja,
blizina naselja i odnos sa stanovništvom, vještine i sposobnosti stanovništva,
blizina značajnih prirodnih ili kulturnih sadržaja koji mogu pružiti nezaboravan doživljaj posjetiocu, jedinstven osjećaj
prostora,
snabdijevanje vodom za piće, blizina izvora, uticaj upotrebe vode na lokalni eko-sistem,
mogućnost upotrebe solarne energije, energije vjetra, putanja ptica selica,
blizina sistema za skupljanje čvrstog otpada, reciklažnog centra, metode odlaganja otpada i uticaj na okolni pejzaž,
tretman otpadnih voda i uticaj na okolinu, izbor ekološki najprihvatljivijeg,
korišćenje pejzažnih formi kao inspiracije za prostorni ambijent lokaliteta samog objekta,
korišćenje posebne kulturne arhitektonske forme okolnih sela,
finansijska opravdanost i održivost lokaliteta,
način dolaska do lokaliteta, udaljenost od glavnog grada, primorskih gradova,
obezbijediti vizure sa lokaliteta na pejzaž, vodeći računa o osunčanosti i orijentaciji objekta,
jedinstvenost i posebnost lokaliteta
nagib terena i prostorne mogućnosti za lociranje objekta,
procenat izvorne vegetacije na lokalitetu, pecifične endemske vrste, uticaj objekta na vegetaciju.
“Wild beauty” Rizort
Standardi za “wild beauty” rizorte i Eco lodge:
1.“Wild Beauty” rizort – 3*** do 5***** zvjezdica pruža usluge tokom cijele godine, sa kapacitetom od 50 do 250 hotelskih
standardnih soba kategorije od 3*** do 5***** zvjezdica.
neophodna površina zemljišta za izgradnju objekta je 300 m2 po ležaju za gosta i 100 m2 za članove osoblja koji stanuju
u kompleksu,
206
-
-
u okviru rizorta treba da postoji i poseban seoski trg (“village center”) sa prodavnicama hrane, pića i suvenira (proizvodi
lokalnog stanovništva), kafićima, nacionalnim restoranima itd.,
posebnu pažnju treba posvetiti restauraciji i prenamjeni malih seoskih naselja sa napuštenim kućama na jedinstvenim
prirodnim lokacijama,
objekte u okviru rizorta fokusirati na ekološki prihvatljive sportske i rekreativne aktivnosti u prirodnom ambijentu koji
senastavljaju na tradicionalnu rekreativnu infrastrukturu neophodnu za cjelogodišnje funkcionisanje objekta, kao što su
otvoreni i zatvoreni bazeni, welnes centri, zabavni i konferencijski sadržaji, klubovi za djecu, raznovrsni restorani kao i
prostrane sobe i apartmani,
upotrebljavati alternativnu tehnologiju kao što je solarna energija, energija vjetra,toplotna niskonaponska armature za
osvjetljenje, krovne bašte, klima-uređaji i radijatori koji koriste non-HVAC tehnologiju,
koristiti tehniku očuvanja vode – sakupljanje kišnice, korišćenje vode iz domaćinstava za navodnjavanje, suvi bio-toaleti,
tuševi sa ograničenim pritiskom vode, aeratore slavina,
upotrebljavati kanalizacioni system koji je ekološki prihvatljiv i koji ne zagađuje podzemne vode,
upotrebljavati autohtone biljne vrste jer egzotične troše mnogo vode i teške su za održavanje,
upotrebljavati ekološki prihvatljive materijale za izgradnju objekta i enterijer – reciklirani podovi, neotrovne farbe, organski
pamuk.
2. “Wild beauty” Eco lodge – 4**** do 5***** zvjezdica locira se u neposrednoj blizini Nacionalnog parka, sa pogledom na
Nacionalni park,to su mali, ekonomski samoodrživi luksuzni smještajni objekti sa kapacitetom 7 do 50 prostranih soba (15 do 100
ležajeva)sa kupatilima, koji će svojim gostima pružati ne samo luksuzne sadržaje već će im, što je još važnije, pružati poseban
kvalitet nudeći jedinstvene doživljaje u prirodi.
voditi računa o njihovom uklapanju u specifični prostorni ambijent kroz pažljivo pristupanje formi objekta, pejzažnom
oblikovanju i boji kao i korišćenju principa izvorne arhitekture,
kroz “pasivno projektovanje”smanjivati energetske potrebe objekta i zadovoljiti ih kroz “aktivno projektovanje”, kad god je
moguće koristiti tradicionalne tehnologije izgradnje i materijale, uz kombinovanje sa savremenim tehnologijama i
materijalima radi postizanja veće održivosti i obezbjeđivanja minimalnog uticaja na prirodno okruženje tokom izgradnje,
koristiti alternativna, održiva sredstva za vodosnabdijevanje i smanjenje potrošnje, uz pažljivo odlaganje i rukovanje
čvrstim otpadom i otpadnim vodama.
Pejzažno uređenje
uz poštovanje postojećeg prirodnog okruženja, objekte uklopiti u ambijent kao prirodni nastavak postojeće sredine,
autohtonu vegetaciju (npr.grmlje i drveće) i stijene treba urediti na neformalan, prirodan način,
koristiti autohtone biljke, “omekšavati” čvrste oblike, izbjegavati prekomjerno pejzažno uređenje i korišćenje egzotičnih
biljaka.
Oblikovanje objekata
vizuelna harmonija sa prirodnim okruženjem, vizuelna održivost,
interakcija sa prirodnim ekološko-geološkim karakteristikama,
izgled objekta u skladu sa kulturnim okruženjem u kojem funkcioniše, sjediniti kulturne motive i tradicionalne stilove gdje
god je to moguće,
poštovanje principa tradicionalne, izvorne arhitekture u projektovanju, asimiliranje u lokalni kulturni kontekst.
Upotreba i očuvanje energije
-
-
kroz tehnike “pasivnog” projektovanja, koristi prirodno osvjetljenje, grijanje i hlađenje za “wild beauty” objekte,
kroz „aktivno“ projektovanje koristiti savremene obnovljive tehnologije poput solarnih ploča, vjetrenjača, geotermalnih,
mikrohidro i biogas tehnologija i dr.
izvore energije crpiti iz prirode, optimizirati korišćenje lokalnih klimatskih uslova na ekološki prihvatljiv način ,
obezbijediti cjelodnevno neprekidno snabdijevanje električnom energijom (rezervni dizel generator),
koristiti alternativne održive načine vodosnabdijevanja i smanjenja potrošnje, korišćenje izvorišta slatke vode, kopanje
bunara, sakupljanje kišnice, upotreba modernih uređaja za uštedu vode(npr.suvi toalet, aerator slavina, tuševa, sistem za
navodnjavanje vode koji koristi već upotrebljenu , prečišćenu vodu, kontrola korišćenja vode,
obezbijediti pravilno upravljanje otpadom kako bi se izbjeglo ili ograničilo degradiranje prirodnih resursa u okruženju.
Smjernice za seoski turizam
207
Nosioci seoskog turizma ( seoski turizam, etno-turizam i katuni - etno sela, eko katuni ) su seoska naselja.
Za seoski turizam adekvatne su prigradske zone, u okruženje urbanog tkiva grada, nastale kao novoizgrađeni kompleksi u ruralnim
prostorima, ili su to autohtona sela u kojima se stanovništvo još uvek bavi poljoprivredom (Gornje Vusanje, Bogajići, Đurička Rijeka,
Hoti, Komarača, Desni Meteh, Mašnica,Gornja Rženica, Novšiće, Pepiće Brezojevica Velika Vojno selo, Višnjevo, Kruševo,
Kolenovići,Vusanje, Dolja, Grnčar, Dosuđe, Martinići). Katuni su grupacije privremenih stočarskih stanova, vezanih za korišćenje
uglavnom u toku ljeta. Ova naselja, s obzirom na karakter i način izgradnje (kolibe), imaju uz korisnost (poljoprivredne aktivnostipašarenje) etnografsku vrijednost i značajan potencijal za razvoj turizma (Bajrovića katuni, Kukića katuni,Jelića katuni, Stari i mnogi
drugi .
U ovim sredinama moguće je kreirati specifičan ruralni turistički proizvod -etno sela, eko katuni i td -EKO Lodges, autentičan ruralni
turizam sa još uvjek sačuvanim sjećanjem na gastronomske i druge domaće specijalitete, turisticki proizvod sa naglaskom na
gastro-ponudu.
Uporedo sa tekstom pratiti Grafički prilog 5 – Režim uređenja
Režim uređenja prostora sprovodi se prema:
1. Uslovima PPPN NP Prokletije,
2. Studijama zaštite kojima će se definisati stepen i vrsta zaštite Zaštićenih područja,
3. Detaljnim studijama predjela za definisana zaštićena područja – primjer Bogićevica, kroz Detaljnu studiju predjela se
definišu i kapaciteti predjela npr.za skijaške terene i dr.
4. Generalnoj urbanističkoj razradi (detaljna urbanistička razrada, smjernice za izradu DUP-ova i direktne smjernice tamo
gdje nije predviđena izrada DUP-ova , ali je moguća,
5. Detaljnim urbanističkim planovima ili Lokalnim studijama lokacija izvan područja generalnog urbanističkog rješenja
(građevinska zemljišta naselja),smjernice za izradu DUP-ova,za one koji su obavezni i za one koji se preporučuju,
6. Urbanističkim projektima prema predlogu Stručne službe,
7. Direktnim smjernicama za površine izvan građevinskih područja,
8. Smjernicama za infrastrukturu.
6.1.1.Smjernice za izradu detaljnih urbanističkih planova, lokalnih studija lokacija ili urbanističkih projekata
U zahvatu Prostorno-urbanističkog plana, kroz generalna urbanistička rješenja koja su u sastavu ovog planskog dokumenta
urađena za Plav kao opštinski centar i Gusinje i Murino kao sekundarne centre, date su smjernice za izgradnju objekata i uređenje
prostora.
U okviru Generalnih urbanističkih rješenja date su smjernice za izradu Detaljnih urbanističkih planova.
Za koncesiona područja je predviđena izrada LSL, DUP ili DPP i date su smjernice u dijelu Namjene površina – Koncesiona
područja.
Na svim površinama na kojima je predviđena izgradnja objekata mogu se raditi Detaljni urbanistički planovi ili Lokalne studije
lokacija, poštujući uslove Namjene površina, Režima uređenja prostora, Plana predjela i sve ostale uslove za izgradnju
infrastrukture kao i Smjernice za kulturno nasljeđe i Zaštite životne sredine..
Za sve prostore za koje Opština ocijeni da su od prioritetnog razvojnog značaja, a u skladu sa smjernicama i uslovima
Plana, mogu se raditi lokalne studije lokacija (LSL), urbanistički projekti, detaljni urbanistički planovi (DUP) ili detaljni
prostorni planovi (DPP) u slučaju kompleksnijih zahvata (npr.u skladu sa rezultatima istraživanja vezanim za koncesije).
Na cjelokupnom prostoru PUP-a - gdje je definisana namjena u okviru koje mogu da se grade objekti, osim onih lokaliteta gdje je
već utvrđena obaveza izrade određenih studija i planova detaljne razrade i planova posebne namjene, moguća je izrada lokalnih
studija lokacija na način da se obuhvati širi prostor koji čini funkcionalnu i prostornu cjelinu, odnosno u okviru kojeg se može
sagledati saobraćajno rješenje, kao i ostala infrastruktura.
Svi planirani javni sadržaji za čiju realizaciju je potrebno sprovesti eksproprijaciju moraju se prethodno obraditi Lokalnom studijom
lokacije.
U cilju bolje kontrole i sagledavanja urbanog razvoja prostora od strane lokalne zajednice, za sve prostore koji su u urbanističkom,
organizacionom i tehnološkom smislu zahtjevniji, kao i za veće komplekse i ansamble potrebna je izrada LSL. Izuzetno je, u skladu
sa potrebama Opštine, realizacija moguća direktno iz ovog Plana, uz prethodnu razradu Idejnim arhitektonsko-urbanističkim
rješenjem, koje će biti verifikovano i prihvaćeno od strane stručne službe Opštine. Odluku o potrebi i vrsti dalje razrade donosi
stručna služba Opštine.
Izgradnja objekata prerade drveta - pilana, osim u privrednim zonama, ukoliko je ekonomski opravdano ili u skladu sa Programom
Opštine, može se vršiti i na drugim površinama (izvan površina obuhvaćenih Generalnim urbanističkim rješenjima) gdje je
dozvoljena izgradnja objekata određene pretežne namjene, pod uslovom da se prethodno uradi Idejno rješenje sa elaboratom o
ekonomskoj opravdanosti uz ispunjenje ostalih uslova Plana, koje će biti prihvaćeno od strane stručne službe i za koje je Elaborat
procjene pokazao da je kompatibilan sa namjenom prostora.
Ako je kompleks pilane većeg kapaciteta ili složeniji kompleks, neophodna je izrada LSL.
208
Može se graditi i na površini koja ima namjenu OP - ostale prirodne površine, pod uslovom da ta površina nije u Programu mjera za
pošumljavanje, sanaciju i sl. u skladu sa zakonima.
Objekti kao što su heliodromi, platoi za paraglajding (paragliding), vidikovci i slični sadržaji, mogu se graditi na OP pod uslovom da
se prethodno uradi Idejno rješenje sa elaboratom o ekonomskoj opravdanosti uz ispunjenje ostalih uslova Plana, koje će biti
prihvaćeno od strane stručne službe i za koje je Elaborat procjene pokazao da je kompatibilan sa namjenom prostora.
6.1.2.Smjernice za izgradnju, rekonstrukciju objekata i izvođenje radova za prostore za koje se ne planira donošenje
drugog lokalnog planskog dokumenta
Za ostala naselja ruralnog tipa za koje se ne donose planovi detaljne razrade, dati su urbanistički uslovi i smjernice unutar
građevinskih područja naselja - građevinsko i negrađevinsko zemljište, kao i izvan građevinskih područja naselja na
poljoprivrednom zemljištu (Poglavlje III). Pravila i parametri za izgradnju i rekonstrukciju objekata su obređeni u Poglavlju III.
U većini naselja pretežna namjena je stanovanje malih gustina, te su na taj način i određeni urbanistički parametri.
Neka od naselja imaju elemente urbanog, te se dopunjavaju novim funkcijama.
Smjernice za razvoj i prostornu organizaciju (rejonizacija i grupisanje naselja)
Izgradnju objekata usmjeravati u „građevinska područja „naselja, sa ciljem da se objekti zajedničkih funkcija grade racionalno ,čime
se smanjuju troškovi opremanja zemljišta i izgradnje neophodne infrastrukture.
Planinsko zemljište (iznad 750 mnm koje nije izdvojeno kao pogodno za naseljavanje i poljoprivredu (u nagibu većem od 25%)
treba uređivati i koristiti kao šumsko zemljište.
Planinsko zemljište (iznad 750 mnm koje nije izdvojeno kao pogodno za naseljavanje i poljoprivredu (u nagibu većem od 25%)
treba uređivati i koristiti kao šumsko zemljište.U prelaznoj zoni (do 750mnm) zemljište (u nagibu većem od 25%) može se koristiti u
voćarstvu ukoliko već nije pošumljeno. Postojeće šumsko zemljište na ravnijim terenima planinskih visoravni, pogodnim za
poljoprivrednu proizvodnju ukoliko ne predstavlja posebno vrijedan šumski fond i nije u zoni turističke namjene, može se postepeno
pretvarati u poljoprivredno, ako se u tom smislu ostvari odgovarajući dogovor zainteresovanih proizvođača.U zoni turističke
namjene ovakvo se ravnije zemljište mora uređivati kao park šuma.
Održivo gazdovanje šumskim resursima podrazumijeva ispunjenje socijalnih, ekoloških i ekonomskih, potreba sadašnjih i budućih
generacija za šumskim proizvodima i uslugama. Socijalne vrijednosti šuma sve više dobijaju na značaju, a proizilaze iz pejzažnih,
rekreativnih, turističkih, edukativnih i estetskih funkcija i pozitivnog djelovanja šume na zdravlje ljudi i životnu sredinu. Takođe,
gotovo sve šume su prirodne strukture, te se ističu bogastvom biodiverziteta koji odlikuje više stotina vrsta drveća i grmlja, što im
osigurava polifunkcionalnost i stabilnost. Ovdje treba napomenuti da bi osnivanje park šuma uticalao na turističku ponudu Plava
kao i podizanje svijesti samog stanovništva o značaju pojedinih biljnih vrsta i šumi kao složenoj zajednici.
Uređenje i korišćenje šumskih područja, čije korišćenje u svrhe odmora i rekreacije ima opravdanja, ne smije da bude uslovljeno
samo šumsko-privrednim planiranjem i uređenjem. Sa druge strane, zadovoljavanje sve više potreba rekreacije i turizma za
šumskim ambijentima ne bi smjelo da prenebregava potrebe šumarstva kao takvog i najosnovnijih interesa šumske privrede, ako
se oni mogu zadovoljavati bez opasnosti od poremećaja sredine. Obezbjeđivanje i jednog i drugog interesa garantuje se
obaveznim uključivanjem i primjenom mjera prostornog uređenja i zaštite, odnosno održavanja prirodne sredine.
Smjernice za tretman neformalnih naselja ili bespravnih objekata
Za objekte izgrađene bez građevinske dozvole može se naknadno pribaviti građevinska dozvola, ukoliko zadovoljavaju sve uslove
za planirane objekte date ovim Planom. Izuzetno se može izdati za stambene objekte u postojećem gabaritu (iako su prekoračeni
indeksi zauzetosti i izgrađenosti), uz uslov da nisu prekoračili regulacione linije, odnosno da ispunjavaju uslov za parkiranje (u
građevinskim područjima), a izvan građevinskih područja uz ispunjavanje svih uslova vezanih za namjenu površina, veličinu
parcele, RL, GL i posebne uslove za koridore i zaštićena područja i zaštitne zone vodoizvorišta, kulturnih dobara i drugo.
Ostali objekti, za koje je obavezna izrada Elaborata o procjeni uticaja, mogu se legalizovati ako ispunjavaju sve uslove Plana za tu
vrstu objekata.
Ukoliko se objekti nalaze na površinama na kojima nije planirana izgradnja objekata, a nisu na infrastrukturnim koridorima,
zadržavaju se kao takvi bez mogućnosti intervencija, osim tekućeg održavanja rekonstrukcije u postojećem gabaritu.
U opštini Plav je (od juna 2013,) u toku aktivnost pripreme baze podataka o objektima koji su na području plavske opštine
sagrađeni prije 2008.god., a koji ne posjeduju građevinsku dozvolu (nelegalni objekti), kako bi se, nakon donošenja Zakona o
legalizaciji objekata, moglo pristupiti legalizaciji tih objekata.
Takođe, zbog izrade Prostorno-urbanističkog plana za opštinu Plav, Opština je formirala Komisije za premjer nepokretnosti, koje će
vršiti evidentiranja sagrađenih objekata i njihovo razmjeravanje.
U opštini Plav se ne može govoriti o nelegalnim naseljima, nego o objektima ili grupacijama objekata uglavnom na lokacijama u
zahvatu NP „Prokletije“. Kroz izradu Prostornog plana posebne namjene NP “Prokletije“, rješavaće se dominantne grupacije
nelegalnih objekata na lokacijama Grebaje i Ropojane.
209
U zahvatu Generalnog urbanističkog rješenja Plava (Prnjavor, Rudo Polje), kao i u zahvatu Generalnog urbanističkog rješenja
Gusinja, kroz izradu planova detaljne razrade, rješavaće se nelegalna gradnja u skladu sa uslovima i smjernicama Plana.
Smjernice za zaštitu prirodnih dobara
U poglavlju - Plan predjela definisane su Smjernice za uspostavljanje zaštićenih područja i staništa.
Radi ispitivanja svojsta opravdanosti predloženog područja i staništa za zaštitu i određivanje prave granice i tipa zaštite predlaže
se izrada Studije zaštite, nakon čega bi se uspostavila zaštita ( „Plavsko jezero“, „Visitor“, „Oko skakavice“ Šume molike na Starcu
, „Alipašini izvori „). Za „Visitor“ koji po biogeografskim karakteristikama ima svojstva Regionalnog parka ili Parka prirode, nakon
izrade Studije zaštite, predlaže se izrada *Detaljne studije predjela“, radi valorizacije i promocije.
Smjernice za zaštitu kulturnog nasljeđa
Pri izradi Prostorno – urbanisučkog plana Opštine bilo je neophodnopoštovati osnovne konzervatorske principe koji očuvanje
zatečenih spomeničkih i ambijentalnih vrijednosti planiraju prvenstveno kroz maksimalno uvažavanje prvobitnog, odnosno
postojećeg stanja. U tom cilju potrebno je u planovima nižeg reda zadržati planski kontinuitet koji je postavljen kroz izradu
ovog Plana.
▫
▫
▫
▫
▫
▫
▫
U skladu sa navedenim, potrebno je odgovarajuću pažnju posvetiti kako navedenim kulturnim dobrima, tako i
spomeničko i ambijentalno vrijednim objektima, te primjerima sakralne, tradicionalne i memorijalne arhitekture,
lokacijama s arheološkim značajem i potencijalno vrijednim arheološkim lokalitetima. Na grafičkom prilogu planskog
dokumenta evidentirana su kulturna dobra u obuhvatu Plana.
U procesu sprovodjenja plana potrebno je predvidjeti rekognosciranje terena u određenom periodu u sklopu kojeg
će se evidentirati i valorizovati spomenički i ambijentalno vrijedni objekti i lokacije, kao i arheološki lokaliteti kako bi
se stekli uslovi da se u planovima nižeg reda daju precizne smjernice vezane za kulturno nasleđe, kao i uslovi pod
kojima je moguće izvoditi odredjene intervencije.
Kroz odgovarajuće priloge detaljne planske dokumentacije potrebno je precizirati način sprovodjenja planerskih
rješenja, te prikazati sve planirane mjere koje za cilj imaju zaštitu, očuvanje i unapredjenje graditeljskog nasljeđa u
okviru obuhvata plana, te posebno obraditi predvidjenje mjere zaštite i unapredjenja kulturnih dobara kao i
ambijentalno vrijednih objekata.
Arhitektoska rješenja na područjima sa ambijentalno vrijednim objektima potrebno je planirati tako i samo na način
da su novi objekti prilagođeni zatečenoj arhitekturi i ambijentalnim vrijednostima, a u arhitektornski izraz novih
objekata potrebno je ugraditi vrijednosti tradicionalnog graditeljstva.
Planerska rješenja potrebno je koncipirati na način da je prednost u sanaciji, revitalizaciji i korišćenju data kulturnoj
baštini koja je u propadanju, kojoj prijeti opasnost ili koja je ugrožena gradnjom novih objekata, tamo gdje za to
postoje uslovi.
Posebno je potrebno skrenuti pažnju na proceduru koja za cilj ima zaštitu potencijalnih arheoloških lokaliteta u
čitavoj zoni zahvata, a koja je propisana članom 87.Zakona o zaštiti kulturnih dobara, kao i na činjenicu da je na
prostorima koji su označeni kao arheološki lokaliteti prije početka svake gradnje neophodno predvidjeti
odgovarajuća istraživanja kako bi se na osnovu rezultata mogli odrediti dalji uslovi.
Planska rješenja je potrebno koncipirati tako da predviđaju aktivniju ulogu kulturnog nasljeđa u smislu njegovog
uključivanja u turističku ponudu, posebno onog segmenta koji je u tom smislu stekao određenu afirmaciju.
Uopštene mjere zaštite (Konzervatorski uslovi) :
Uopšten prijedlog mjera zaštite, očuvanja i unapređenja kulturnog dobra i njegove zaštićene okoline sastoji se u prvom redu u
očuvanju zatečenog, odnosno prvobitnog stanja, uklanjaju nestručno i nelegalno izvedenih intervencija, te u potrebi redovnog
održavanja. Uz radove koji se sastoje u popravkama fasada i krovova i uklanjaju nestručno izvedenih intervencija, kao i
redovnom održavanju unutrašnjosti potrebno je posebnu pažnju posvetiti potrebi očuvanja prvobitnog stanja objekta ili
kompleksa, te rehabilitaciji objekta ili kompleksa uz uklanjanje intervencija koje predstavljaju atak na zatečene vrijednosti.
Uz svako kulturno zaštićena okolina određuje u skladu sa zakonom, a u toku revolarizacije, koja još traje. Nakon revolarizacije
koja je u toku, zaštićena okolina se precizira Rješenjem koje po zakonu donosi Uprava za zaštitu kulturnih dobara.
Plan seizmičke makrorejonizacije
U skladu sa već obrađenom temom u prethodnim tačkama, neophodna je izrada Karte mikroseizmičke rejonizacije za cijelu
Opštinu.Kod izrade detaljne planske dokumentacije koriste se podaci koji su bili na raspolaganju iz nadležnih institucija (Geološki
zavod), a koje su u posebnom prilogu (II faza) i na grafičkom prilogu 03 Geologija i seizmika.
U skladu sa stepenom mogućeg seizmičkog udara, sprovoditi odgovarajući režim izgradnje objekata, mreže infrastrukture, vodenih
akumulacija itd. u skladu sa principima zemljotresnog inženjerstva .
210
Smjernice za zaštitu životne sredine
U dijelu teksta - Životna sredina definisane su Smjernice za zaštitu životne sredine.
Smjernice za zaštitu od interesa za odbranu zemlje
Koncept zaštite prostora sa aspekta odbrane odnosi se na slijedeće postavke:
-
izbor i lokacija kompleksa neophodnih za funkcionisanje sistema odbane na teritoriji opštine Plav dimenzionisaće se u
skladu sa zakonskim i strateškim dokumentima koji regulišu sistem odbrane Crne Gore;
predviđa se smanjivanje postojećih površina vojnih kompleksa i njihovo privođenje namjenana za potrebe urbanizacije
(Obrađivaču nisu bili na raspolaganju podaci o ovim površinama);
potrebe za prostore skloništa, njihovo adekvatno opremanje osnovnim životnim namirnicama i pravce evakuacije
lokalnog stanovništva u slučajevima ugrožene bezbjednosti definisati odgovarajućim opštinskim programima u
kome posebnu ulogu trebaju da odigraju jedinice civilne zaštite.
Predviđene mjere sa aspekta odbrane zemlje ujedno su predviđene ostalim mjerama zaštite u okviru Prostorno - urbanističkog
plana. Na osnovu toga, zaključuje se da su sve propisane mjere zaštite sa različitih aspekata važećeg karaktera i sa aspekta
odbrane zemlje. Preporuke za adekvatnu zaštitu prostora od interesa za odbranu zemlje odnose se na:
smanjenje povredivosti urbanističko-građevinsko-tehničkih sadržaja;
brzu revitalizaciju svih vitalnih funkcija neophodnih za život i rad stanovništva, kao i odbranu i civilnu zaštitu;
obezbjeđenje mjera zaštite sa naglaskom na preventivni karakter;
smanjenje efekata svih vidova iznenađenja, kroz obezbjeđenje normalnog funkcionisanja sistema osmatranja i
obaveštavanja.
Osnovne mjere zaštite od interesa za odbranu zemlje vezane su za teritoriju (zemljište, vazduh, vodu), mrežu naselja,
funkcionisanje privrede, infrastrukturu i režim izgradnje naselja u urbanističkom smislu.
Mjere vezane za mrežu naselja odnose se na racionalnu organizaciju prostora Opštine koja je jedan od osnovnih ciljeva i sa
aspekta odbrane i u tom cilju potrebno je ostvariti:
•
ravnomjeran razvoj i naseljavanje čitave teritorije, što znači da pored Plava kao administrativnog, privrednog i društvenog
centra, treba razvijati i ostali dio mreže naselja (privredno aktiviranje, urbano i komunalno opremanje) u cilju zadržavanja
stanovništva u seoskom području,
•
naselja tako funkcionalno organizovati da u slučaju neprijateljskih napada, neka naselja mogu preuzeti vodeću ulogu,
•
zdravstvene ustanove i ambulante locirati u svim većim naseljskim centrima na području Opštine radi prihvata stanovništva
nastradalog u ratnim uslovima ili u slučaju elementarnih nepogoda, kao i kontaminiranog stanovništva dejstvom radiološkobiološko-hemijskih (RHB) agenasa,
•
vitalne funkcije mreže naselja kao što su zdravstvo, radio veze, snabdjevačke funkcije, moraju imati alternativne lokacije u
raznim naseljima i u miru, treba da budu opremljenja najnužnijim uređajima koji će se koristiti u vanrednim ulovima (ratni uslovi,
zemljotresi, poplave itd.),
• sva naselja treba da budu povezana saobraćajnicama iz više pravaca zbog eventualnih zakrčenja puteva i sl.,
•
naseljske strukture tako funkcionalno organizovati da se i u ratnim slučajevima obezbjedi efikasna evakuacija ugroženog
stanovništva, pri čemu posebnu ulogu treba da odigraju saobraćajnice visoke propusne moći, a gdje će javne službe od vitalnog
značaja imati unaprijed pripremljene alternativne lokacije;
Mjere vezane za funkcionisanje privrede
• na području Opštine postoje uslovi za razvoj stočarstva, što je od posebnog značaja za potrebe odbrane,
• obezbediti radnu snagu za slučaj evakuacije privrede za ratne potrebe,
• u mirnodopskim uslovima precizno definisati mrežu skladišta i magacina neophodnih prehrambenih i drugih artikala za
egzistenciju stanovništva u ratnim uslovima na području Opštine.
Mjere vezane za infrastrukturu
• u cilju zaštite i funkcionisanja infrastrukturnih sistema u vanrednim uslovima, posebno je značajno da, po mogućnosti, svi
infrastrukturni sistemi ili njihovi djelovi, budu centralno povezani i da se njima upravlja sa jednog mjesta,
• u cilju obezbjeđenja vodosnabdijevanja naselja u vanrednim situacijama, poželjno je imati više gravitacionih izvoda
vodosnabdjevanja, zbog mogućnosti zagađenja voda (otrovima, zemljotresom, poplavom i sl.),
• naročito je važno obezbijediti zaštitu više pouzdanih izvora vodosnabdijevanja zdravstveno ispravne pijaće vode, s obzirom na
mogućnost zagađenja vode u vanrednim, ratnim situacijama,
• potrebno je i dalje proširivanje mreže lokalnih puteva.
Mjere vezane za režim izgradnje u urbanističkom smislu
211
• u cilju zaštite i funkcionisanja urbanih i ruralnih sistema potrebno je planirati takve režime izgradnje kojima će se obezbjediti
minimiziranje nepovoljnih efekata ratnih razaranja na objekte i ljudstvo, obezbjediti pravci evakuacije i itd.
Pri izradi dalje planske i projektne dokumentacije potrebno poštovati svu relevantnu zakonsku regulativu iz domena odbrane,
zaštite i spašavanja, zaštite od elementarnih nepogoda, pravilnike o tehničkim normativima za skloništa i pojedine objekte, kao i
propise o usklađivanju prostornih i urbanističkih planova sa potrebama narodne odbrane i zaštite od ratnih dejstava i smjernice
Nacionalne strategije za vanredne situacije i opštinski plan zaštite i spašavanja.
Smjernice za izradu Procjena uticaja:
-
-
prilikom izrade investiciono-tehničke dokumentacije obavezna je izrada Projekta ili Elaborata zaštite od požara (i
eksplozija ako se radi o objektima u kojima se definišu zone opasnosti od požara i eksplozija), planova zaštite i
spašavanja prema izrađenoj procjeni ugroženosti za svaki hazard posebno, te na navedeno pribaviti odgovarajuća
mišljenja i saglasnosti u skladu sa Zakonom,
za objekte u kojima se skladište, pretaču, koriste ili u kojima se vrši promet opasnih materija, obavezno pribaviti Mišljenje
na lokaciju Ministarstva unutrašnjih poslova – Direktorata za vanredne situacije (Direkcija za preventivne poslove), što je
utvrđeno posebnim propisima, kako ovi objekti i instalacije svojim zonama opasnosti ne bi ugrozili susjedne objekte.
Oblast zaštite od požara i eksplozija u planovima detaljne razrade neophodno je tretirati u skladu sa vrstom, namjenom, vertikalnim
gabaritima, međusobnom udaljenošću objekata i njihovom ugroženošću sa aspekta požara, a sve u skladu sa Zakonom o uređenju
prostora i izgradnji objekata, kao i Zakonom o zaštiti i spašavanju.
Smjernice za sprječavanje i zaštitu od prirodnih i tehničko-tehnoloških nesreća
Zaštita od požara
Pojedine zone i područja opštine Plav danas se nalaze u zoni povećanog požarnog rizika. Planirani razvoj dat kroz PUP će
pojedine nove zone takođe dići na nivo povećanog rizika, od čega je za očekivati kao akcidentnu situaciju, požare kao primarne.
Planskim rješenjima predviđaju se:
dionica autoputa Bar Boljari – krak Andrijevica- Murino – Bjeluha,
skladište eksploziva u zahvatu Murinske rijeke koje su koristila šumska gazdinstva za probijanje puteva, vađenje panjeva
i sl., ( ukoliko je još u funkciji ili se planira njegovo korišćenje u skladu sa šumskim programima) privesti namjeni shodno
zakonskoj regulativi koja reguliše ovu oblast, poštovati propisane procedure u smislu prijema i otpreme privrednog
eksploziva i inicijalnih sredstava, uređenja i održavanja lokacije, pristupnog puta i ostalih mjera bezbjednosti koje treba
sprovesti na datoj lokaciji, a shodno namjeni predmetnog objekta (ukoliko i dalje postoji i koristi se),
dionice dalekovoda različitih naponskih nivoa (35 kV),
mini He sa priključnim dalekovodima,
benzinske stanice sa svojom infrastrukturom,
sanacija postojećih neuređenih odlagališta otpada, privremena deponija otpada u Dosuđu - Jerina (iznad sela Martinovići)
prema Odluci Skupštine Opštine do izgradnje sanitarne deponije, Transer stanica i Postrojenje otpadnih voda na lokaciji
Pjeskovi;
objekti za preradu drveta (pilane),
novi putevi višeg i nižeg reda,
novi privredni, poslovni, turistički i stambeni objekti,
novi komunalni objekti.
Mjere preventivne zaštite šuma i biološke metode borbe treba da imaju primarni karakter sistema integralne zaštite šumskih
ekosistema. U borbi protiv požara, kao dijelu aktivnosti zaštite šuma nužno je uspostavljanje efikasnog sistema zaštite od požara,
koje bi obuhvatalo niz aktivnosti na prevenciji požara, stalni monitoring, kao i efikasno gašenje i sanaciju požarišta.
Odlaganje otpada u šumi, pored puteva u blizini naselja i pogona prerade predstavlja problem koji se negativno odražava na stanje
šuma i čemu se mora stati na put što je i propisano Zakonom o šumama.
U cilju zaštite teritorije od požara, potrebno je sprovoditi odgovarajuće uređenje i organizovanje šumskih i poljoprivrednih
površina, sa smjenom kultura u pogledu razmještaja, probijanjem šumski prosjeka itd.
Zaštita od plavljenja
U cilju zaštite teritorije od plavljenja, potrebno je provesti regulacione zahvate na bujičnim vodotocima, uređenje slivova vodotoka,
pošumljavanje, dok pri izboru lokacije objekata treba voditi računa o koti maksimalnih voda .
Opštinskim planom – Procjena ugroženosti od poplava (2013.god.) utvrđeni su vodeni tokovi koji se za vrijeme visokih vodostaja
izlijevaju iz svojih korita i plave priobalna područja:
Grnčar, Dolja, Vruja, Ljuča i Kruševački potok u MZ Gusinje,
Grlja u MZ Vusanje,
Ljuča, Đurička rijeka, Plavska rijeka, Komaračka, Babinopoljski i Hotska u MZ Plav,
212
-
Lim, Murinska, Ržanička u MZ Murino,
Lim , Brezojevički potok u MZ Brezojevice,
Velička rijeka u MZ Velika.
Da bi se zaštitili objekti, putevi, mostovi potrebno je potpuno ili djelimično regulisanje tokova sljedećih rijeka.
regulacija rijeke Vruje u zoni mosta na putu Plav- Gusinje – Kolenoviće,
regulacija rijeke Dolje lijeve pritoke Vruje uzvodno od mosta na Dolji,
regulacija rijeke Grnčar s njene lijeve i desne strane,
regulacija Đuričke rijeke s obje strane vodotoka , od sela Jasenica do mosta na putuPlav-Bogajiće,
regulacija Plavske rijeke, sanirati kritično mjesto regulacije,
regulacija Komaračke rijeke nizvodno od mosta na putu Plav-Gradine pa sve do ušća u Lim,
regulacija rijeke Lim s lijeve strane nizvodno od Limskog mosta,
regulacija Murinske rijeke nizvodno od mosta.
Mjere zaštite od eventualnih akcidenata koji bi imali za posljedicu ugrožavanje ljudskih života i materijalnih dobara
Obezbijediti adekvatnu infrastrukturu u cilju brze i efikasne zaštite šumskih kompleksa definisanih Planom.Obavezno
poštovanje zakonske regulative u smislu uvođenja šumskog reda nakon sječe kao i nakon svake elementarne nepogode (veliki
snjegovi, vjetrovi i sl.)
Izradom planske i projektne dokumentacije za budući krak Autoputa Bar - Boljari, Andrijevica - Murino - Bjeluha, poštovati
mjere zaštite od požara kako pri izradi planske, tako i pri izradi projektne dokumentacije.
Kod novoplaniranih mHe voditi računa o dalekovodnim poljima u smislu zaštitnih pojaseva kroz šumske komplekse,
U cilju unapređenja i dizanja na veći nivo mjera zaštite od požara, pored naprijed datih strogo poštovati i sprovoditi mjere
koje su date kroz GUP Plav;
U cilju unapređenja i dizanja na veći nivo mjera zaštite od požara u sekundarnim opštinskim centrima obezbijediti
dovoljne kapacitete i količine vode kroz novu vodovodnu mrežu za izgradnju spoljne hidrantske mreže u ovim sredinama,
Lokacija službe zaštite i spašavanja Plava, u čijem sastavu je i vatrogasna jedinica Plava, odgovara namjeni same
službe, ali je izražen nedostatak i opremljenost iste u smislu da može odgovoriti akcidentima svih vrsta.
Ujedno, Službu zaštite i spašavanja, radi efikasnosti iste i kako bi mogla odgovoriti svim zahtjevima na teritoriji Opštine, potrebno je
proširiti i opremiti sa dva isturena odjeljenja i to jedno u Gusinju i jedno u Murinu.
Postojeće benzinske stanice održavati shodno zakonskoj regulativi, a za svaku rekonstrukciju istih, obavezno pribavljati
propisane saglasnosti nadležnih organa.Za novoplanirane i projektovane BS poštovati kompletnu zakonsku proceduru u smislu
poštovanja smjernica plana i kasnije u postupku pribavljanja građevinske dozvole.I kod jednih i kod drugih, strogo voditi računa o
zaštitnim pojasevima i namjeni susjednih objekata,
Nakon sječe tehničkog drveta iz šumskih kompleksa poštovati mjere Šumskog reda: čišćenje šuma od granjevine, kora,
ovršina i panjeva, te oštećenih a neposječenih stabala, nakon zimskog perioda – s proljeća, obavezno je evidentirati stanje šuma u
smislu prethodno navedenih mjera.Isto se odnosi i na period nakon elementarnih nepogoda kao što su: vjetar, velike kiše i sl.
Za šumske komplekse gdje je planirano korištenje šumskog – tehničkog drveta obavezno napraviti adekvatne pristupne puteve: u
smislu širine, nosivosti i nagiba kako bi bila omogućena i intervencija vatrogasnog vozila na datim lokalitetima,
Obavezno pristupiti propisanim procedurama za sanaciju postojećih neuređenih odlagališta otpada kao i poštovanje
normativa za selekciju, sanaciju i odlaganje otpada.Posebno voditi računa o zaštitnim pojasevima deponija u smislu prenošenja
požara ili zagađenje vodozahvata i vodoizorišta,
U slučaju revitalizacije industrijskih kapaciteta na području opštine Plav, shodno novoj zakonskoj regulativi, a prije
dovođenja u funkcionano stanje, iste opremiti sistemima zaštite od požara sa odgovarajućom projektnom dokumentacijom,
Kod izgradnje novih objekata poštovati zakonsku regulativu iz oblasti zaštite od požara u smislu gabarita objekata,
međusobnih rastojanja, pristupnih saobraćajnica i infrastrukture i sadržaja,
Kod izgradnje novih turističkih objekata u zahvatu crnogorične šume opštine Plav, strogo voditi računa o načinu izvođenja
elektroenergetskih instalacija za napajanje objekata, uređenju samih lokacija, poštujući zaštitne pojaseve i vodeći računa o
zakonskoj regulativi za pristupne saobraćajnice, okretnice te obezbjeđenje dovoljnih količina vode za gašenje požara na
predmetnim lokacijama,
Dizanjem na veći nivo Plavskog jezera kao turističke destinacije, obavezno obezbijediti da se plovni objekti snabdijevaju
motornim gorivom sa novoplaniranog jahting servisa koji će imati adekvatno pumpno postrojenje, a poštujući propise zaštite od
požara za jednu takvu vrstu i namjenu objekata, te njihovu kategorizaciju.
Smjernice za povećanje energetske efikasnosti i korišćenje obnovljivih izvora energije
U smislu dosljedne primjene principa kojima se obezbjeđuje energetska efikasnost objekata preporučuje se primjena sistema
pasivnog korišćenja sunčeve energije primijenjeno na način da se 50% procijenjenih potreba za energijom dobije iz solarnih
kolektora, odnosno drugih tehničkih i tehnoloških rešenja za supstituciju električne i energije iz fosilnih goriva. Mjere energetske
efiksnosti treba da se primjenjuju kroz:
213
- orijentaciju objekata;
- arhitektonsko oblikovanje;
- materijalizaciju;
- primjenu sistema za pasivno korišćenje sunčeve energije;
- primjenu drugih dostupnih sistema korišćenja obnovljivih izvora energije (vjetar, biomasa, vodne pumpe, hidropotencijal).
Plan rekonstrukcije, odnosno sanacije starih ili degradiranih dijelova naselja sa preciznim mjerama urbane rekonstrukcije, kao i
degradiranih područja van naselja
Prednost treba dati kvalitativnoj dogradnji, zaokruživnju, obnovi i revitalizaciji postojećih urbanih , a posebno degradirnih površina
Specifičnost prostora je Plavsko jezero, rijeka Ljuča, rijeka Lim, Veliki i Mali Skić ( sport, rekreacija, turizam, izletišta ) i kulturni
spomenici
Seizmička mikrorejonizacija
Sa aspekta seizmike osnovna mjera je izrada karte seizmičke mikrorejonizacije koja do sada nije urađena za područje Opštine u
cjelosti. Do tada se koriste raspoloživi podaci iz dokumentacije ovog Plana.
6.1.3.Smjernice i aktivnosti neophodne za realizaciju Plana
Faze realizacije :
I faza:
definisanje trase dijela Autoputa – Andrijevica - Murino – Peć,
izrada Detaljnih studija predjela, Studija zaštite i proglašenje zaštićenih područja i Spomenika prirode,
vođenje aktivne zemljišne politike u cilju pribavljanja zemljišta, uspostavljanje katastra zemljišta u cijeloj Opštini,
izgradnja sanitarne deponije i PPOV,
izrada obaveznih opštinskih programa i planova definisanih zakonima za određene oblasti,
donošenje odluka o utvrđivanu zaštitnih zona vodoizvorišta,
izgradnja objekata turizma – hoteli,
izgradnja saobraćajnica.
II faza:
rekonstrukcija saobraćajnica,
izgradnja objekata prema uslovima Plana.
Napomena: neophodno je ubrzati izradu Prostornog plana posebne namjene (PPPN ) NP Prokletije, kako bi se uskladili planirani
sadržaji .
Za realizaciju planskih rješenja neophodno je:
-
izrada katastra zemljišta za područje Opštine za koje nije izrađen,
izrada Studija i projekata potrebnih za sprovodenje Plana,
Istraživanja Obnovljivih izvora energije - voda, vjetar, sunce, geotermala energija, biomasa,
izrada propisane (ili preporučene) planske dokumentacija detaljne razrade.
Administartivni kapaciteti i mjere:
-
jačanje međuopštinske saradnje,
jačanje administrativnih kapaciteta,
podsticanje transparentanosti u radu uprave i institucija,
permanentna edukacija službenika i namještenika uz kontinuirano usklađivanje rada lokalne uprave sa važećim
standardima,
lokalna uprava koja je u funkciji stanovništva i razvoja lokalne privrede,
uključivanje javnosti u procese odlučivanja,
tehnička opremljenost lokalne uprave i javnih preduzeća,
uklanjanje biznis barijera i preduslovi (lokacioni, sistemski, finansijski i drugi za privlačenje investitora, naročito za
proizvodne i turističke razvojne projekte),
veći broj stručnih kadrova,
unapređenje sistema zaštite zaštićenih područja i povećanje područja pod zaštitom,
očuvanje kvaliteta pojedinih elemenata životne sredine (vazduh, zemljište, biodiverzitet, obradivo zemljište, buka, vode)
uslijed ograničenog privrednog i urbanog razvoja,
očuvanje poljoprivrednog zemljišta,
održivo gazdovanje šumama,
poboljšanje energetska efikasnosti zgrada, opreme i uređaja, vozila, kako u privatnom tako i u javnom sektoru,
proizvodnja bazirana na savremenim tehnologijama, bez negativnih uticaja na životnu sredinu
214
Mjere:
Otvaranje novih radnih mjesta i zapošljavanje stručnih kadrova,
Smanjenje poreskih i drugih obaveza i valorizacija vrijedne imovine,
Intenzivnija institucionalna podrška za razvoj MSP:
Zavod za zapošljavanje,
Regionalni biznis centar za razvoj MSP,
Centar za preduzetništvo.
Kroz valorizaciju prirodnih potencijala stvoriti povoljan ambijent za biznis:
koristiri olakšice i ponude za biznis zone,
podsticanje konkurencije poboljšanje lokalnog biznis ambijenta,
poboljšati komunikaciju sa “malim” proizvođačima,
fiskalna politika na nivou Države i Opštine uređenija i stabilnija, ulazak u novi ciklus koji znači dinamičniji razvoj kroz
kapitalne investicije, zapošljavanje i otvaranje perspektive za razvoj malog i srednjeg biznisa,
Program otvaranja biznis zona podstiče na traženje posla, a ne ostvarenje socijanih davanja,
odlučiti koji projekti donose najviše koristi,
postizanje dogovora Crne Gore sa susjednim zemljama o saobraćajnim pravcima, zajedničkoj zaštiti životne sredine i
izgradnja energetskog sistema.
Projekti:
Projekti Investiciono razvojnog fonda i projekti sa UNDP, gdje postoji mogućnost zajedničkog apliciranja,
Investiciono-razvojni fond (IRF) - projekat podsticanja zapošljavanja „Preduzetništvo na vašem pragu“, čiji je cilj da se
kroz pojedinačne projekte relevantnih institucija Crne Gore utiče na smanjenje nezaposlenosti i razvoj preduzetništva,
Kreditno garantna linija sa Ministarstvom poljoprivrede koja je posredstvom MIDAS projekta nastavljena,
Projekat „Žene u biznisu“ i „Žene kao osnivači i kao direktori kompanija“ - vlasnici malog biznisa - realizacija projekata
iz ove kreditne linije .
Podsticajne mjere za razvoj poljoprivrede koje su detaljno obrađeni u dijelu Pravci razvoja poljoprivrede
Ključni razvojni objekti i investicije
veće investicije u poboljšanje postojeće putne infrastrukture na seoskom području i komunalne usluge u cilju rješavanja
postojećih ekoloških problema, unaprjeđenje infrastrukturnih sistema, prije svega u funkciji zaštite životne sredine i
poboljšanje kvaliteta života stanovništva,
Autoput - projekat, izbor trase
Istraživanja nalazišta mineralnih sirovina i voda i utvrđivanje rezervi.
Započete investicije
Izgradnja regionalnog centra za upravljanje otpadom za opštine Berane, Andrijevica, Rožaje i Plav
Opis porjekta: Strateškim master planom za upravljanje otpadom predviđeno je da se za opštine Berane, Andrijevica, Plav i Rožaje
gradi zajednička sanitarna deponije. Na osnovu Studije za izbor lokacije za izgradnju deponije, Opština Berane se opredijelila da
ovaj projekat realizuje na svojoj teritoriji, na lokaciji “Vasov do”.
Složenosti situacije u realizaciji ovog projekta, doprinosi i otpor lokalnog stanovništva izgradnji deponije na odabranoj lokaciji.
Prioritetni projekti koji će biti realizovani u 2012. ili 2013. godini u zavisnosti od mogućnosti obezbjeđenja finansijskih sredstava ili
drugih uslova
Sanacija odlagališta otpada
Operativnim programom - Regionalni razvoj 2012-2013 obuhvaćen je projekat sanacije deset neuređenih odlagališta otpada u
osam opština: Ulcinju, Bijelom Polju, Kolašinu, Mojkovcu, Plavu, Rožajama, Plužinama i Pljevljima, što zanači da se očekuje da
sredstva za ove aktivnosti budu obezbijeđena od strane Evropske unije u okviru III komponente IPA programa.Dio sredstava će se
obezbijediti iz kredita EIB za projekte iz oblasti upravljanja otapadom.
Stanje projekta: U toku je izrada projektnog zadatka za izradu studije izvodljivosti za sanaciju neuređenog odlagališta.
Izgradnja postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda i segmenata kanalizacione mreže u opštini Plav
Opis projekta: Studijom izvodljivosti predviđena je izgradnja postrojenja za prešišćavanje otpadnih voda kapaciteta od 18.000 ES
(dvije linije po 9.000 ES), rekonstrukcija i proširenje kanalizacione mreže u opštini Plav i naselju Gusinje u dužini od 5,8 km i
izgradnja zasebnih paketnih jedinica za naseljena mjesta koja nisu obuhvaćena kolektorima za centralno postrojenje.
Trenutno se otpadne vode bez prethodnog tretmana direktno ispustaju u rijeku Lim. Osnovna svrha projekta i glavni razlog za
pokretanje investicije u sistem za prikupljanje i prečišćavanje otpadnih voda u opštini Plav je zaštita Plavskog jezera.
215
II PLANSKA RJEŠENJA KOJA SE ODNOSE NA URBANA PODRUČJA
II PLANSKA RJEŠENJA KOJA SE ODNOSE NA URBANA PODRUČJA
216
1. OPŠTINSKI CENTAR PLAV
Planski dokument na osnovu kojeg se vrši uređenje prostora centra lokalne samouprave – Plava, je Generalni urbanistički plan
Plava (“Sl.list SRCG “br. 26/88 - opš.propisi).Ovim planskim dokumentom, Plav je definisan kao naselje mješovitog tipa koje leži na
nadmorskim visinama između 910 i 970 m. Veći dio Plava je na padinama brda Meteriz koje su orijentisane ka Đuričkoj (Plavskoj)
rijeci. Područje Generalnog urbanističkog plana obuhvata gradsko tkivo Plava, sva okolna naselja koja su direktno povezana sa
gradom, prostor za razvoj industrije, poljoprivrede, turističkih kapaciteta kao i rezervisani prostor za budući razvoj grada. Ukupna
površina područja Generalnog urbanističkog plana iznosi 441,75 ha. U središtu Generalnog urbanističkog plana je Plavsko jezero
dajući osnovno obilježje ovom prostoru, definišući njegov oblik, orijentaciju i konfiguraciju.
Granica istraživanog područja
Granica područja GUP-a
Slika br.12 - Granice Generalnog urbanističkog plana Plava
1.1.Realizacija dosadašnjih planskih rješenja
217
Generalno urbanističko rješenje zasnovano je na dugoročnoj strategiji i koncepciji uređenja prostora i izgradnje, a sadrži osnovu
koncepcije i parametre izgradnje objekata prema vrsti i namjeni
Oko 0.91% površine zahvata PPO (486 km2) pokriveno je GUP-om Plava, u okviru kojeg je urađeno 4 detaljna urbanistička plana
(sa više izmjena istih po segmentima).
Donešenim Detaljnim urbanističkim planovima je pokriveno 194,2 ha, odnosno oko 44% zahvata GUP-a.
Planska dokumentacija je detaljno analizirana u posebnom dokumentu Analiza planske dokumentacije, koji je sastavni dio
Analitičko – dokumentacione osnove Plana (II faza).
Granice
Važeći Generalni urbanistički plan rađen je u površini Granice područja GUP-a koje se vidi na gornjoj slici, u površini od 441,5 ha.
Prethodnim planskom dokumentima (1981.g.) definisana je i granica istraživanog područja u okviru koje su date namjene površina i
smjernice, ali nije rađena detaljna razrada.
Generalno urbanističko rješenje Plava je rađeno za površinu od 1193 ha (Grafički prilog br.2 Katastarska podloga sa granicom), što
je mnogo veći zahvat od važećeg GUP-a uz uvažavanje smjernica koje su date za istraživano područje.
Stanovništvo
Projekcija stanovništva po mjesnim zajednicama koja je rađena u sastavu Socio - ekonomske i demografske analize( CEED 2012),
koja je rađena po tri metoda, ukazuje na negativne demografske trendove (Prilog 1), odnosno zadržavanje ili minimalni rast broja
stanovnika u planskom periodu.
U cilju zaustavljanja pada broja stanovnika, planskim rješenjima su stvoreni uslovi za predviđeni broj stanovnika do 2020.g.
Plav grad bi imao 3800 stanovnika, a naselja koja se nalaze u zahvatu urbanog područja: Prnjavor 1000 stanovnika, Skić 302
stanovnika, Brezojevica 945, Vojno Selo 688.(Prilog 2 Stanovništvo po naseljima – predviđanje 2020.g.)
Ovim planskim dokumentom data je projekcija broja stanovnika za 2001.god. i iznosi 4 830 stanovnika, 969 domaćinstava, a
prosječna veličina domaćinstva je nešto manja od 5 članova.
Sada ovo područje ima 3800 stanovnika, a broj članova domaćinstva se smanjio na oko 4 člana.
Uslov za jačanje i razvoj društvene infrastrukture i razvoj stambene oblasti je jačanje komunalne infrastrukture.Opština Plav nema
utvrđenu stambenu politiku, pa bez obzira na podatak da ima više stanova nego domaćinstava, ima porodica bez stana.
Planska rješenja
Razvoj Plava, na nivou Generalnog urbanističkog plana, uslovljen je prvenstveno potrebama stanovništva, prirodnim uslovima ali i
stihijskim korišćenjem prostora, tako da je budući razvoj usmjeren u pravcu Glavice, gde je izgrađen najveći broj novih kuća. Takav
pravac budućeg širenja Plava nametnula je konfiguracija terena i položaj saobraćajnica, kao i već locirana škola i Dom zdravlja.
Kao osnovni ciljevi privrednog razvoja postavljeni su jačanje industrije (metaloprerađivačke, drvne), društvenog sektora
poljoprivrede, trgovine i ugostiteljstva, turizma i stočarstva.
Ovim planskim dokumentom (PUP) strategija razvoja je zasnovana na turizmu i poljoprivredi, ali zadržavajući već formirane
industrijske zone za eventualno oživljavanje, a i prenamjenu već izgrađenih kapaciteta ili njihovih dijelova koji se ne koriste
(Obod,Šik- Bor).
Pored smjera budućeg razvoja grada, važno koncepcijsko opredjeljenje ovog Generanog urbanističkog plana je zaštita zone
Plavskog jezera i njena striktna namjena za potrebe razvoja turizma. Svi turistički smeštajni objekti na teritoriji Generalnog
urbanističkog plana planiraju se u zoni Plavskog jezera. Generalnim urbanističkim planom predviđa se izgradnja apart hotel (sa 120
ležajeva) do 2000.god., gde će sa postojećim turističkim smeštajem (Hoteli B kategorije – 285 ležajeva) kapaciteti iznositi 405
ležajeva.
U planskom periodu pa ni kasnije, ovi kapaciteti nisu realizovani, a postojeći nisu u upotrebi.
Namjenom površina GUP-a, zaštićeno je poljoprivredno zemljište, jer mu je ostavljena postojeća namjena, a istovremeno je
omogućeno da buduća izgradnja bude usmjerena u zone predviđene za individualno stanovanje.
Iako je poljoprivredno zemljište zaštićeno, nije intenzivirana poljoprivredna proizvodnja.
Industrijska zona je locirana van područja grada i Plavskog jezera, a pored puta Plav – Murino.
Na teritoriji Generalnog urbanističkog plana pored vodećeg šumsko – industrijskog kombinata „Bor” postoji „Obod” i OOUR
“Metaloprerada”. GUP-om je predviđeno značajno ulaganje u razvoj industrije i obezbijeđene su značajne površine za razvoj ove
namjene. Kapaciteti za preradu poljoprivrednih proizvoda locirani su na Babezama, uz podizanje širokog pojasa zaštitnog zelenila
tako da ne ugrožava grad zagađenjem, a nije ni na velikoj udaljenosti od zone stanovanja. Rezervisan je prostor za prehrambenu
industriju (površine od 7,14 ha uz desnu obalu Đuričke rijeke).
Radi poboljšanja razmještaja centralnih sadržaja na području Generalnog urbanističkog plana predviđeni su prostori za lociranje
centara mjesnih zajednica za Prnjavor, Glavice i za Brezojevice. Na Glavicama je pored tog centra predviđen prostor i za dječiju
218
ustanovu, obzirom na vrlo intezivnu stambenu izgradnju u tom dijelu Plava. Planiran je lokalni centar u Prnjavoru, na raskrsnici
saobraćajnice u blizini postojeće kasarne. Na području Glavice takođe je predviđen prostor za centralne sadržaje. S obzirom da ovi
sadržaji nisu realizovani, u okviru DUP-ova Brezojevica, Prnjavor i Glavica treba planirati ove sadržaje u okviru MN mješovith
namjena.
Na području Generalnog urbanističkog plana nijesu predviđene nove škole, već se zadržavaju postojeće.
S obzirom na projekciju broja stanovnika, koja je manja u odnosu na prethodne, nema potrebe za izgradnjom novih školskih
objekata
Planirana je dogradnja i adaptacija postojeće Osnovne škole, Srednje škole kao i proširenje otvorenih terena ovih škola. Izgrađen
je Dom kulture i predviđeno tri predškolske ustanove koje bi zadovoljile potrebe na nivou Generalnog urbanističkog plana.
U okviru planiranih namjena Generalnog urbanističkog rješenja MN mješovite namjene i stanovanje moguća je izgradnja
predškolskih ustanova, u skladu sa potrebama.
U službi zdravstvene zaštite predviđena izgradnja Doma zdravlja sa apotekom je realizovana.
Prostor za kolektivno stanovanje i objekte za javne funkcije (dom kulture i prostorije za administrativno poslovanje) predviđeni su u
nastavku sadašnjeg centra Plava, desno od glavne ulice iza zgrade SUD-a, kao i preko puta Pošte na lijevoj strani ulice, što je već
izgrađeni prostor koji se može preispitati kroz DUP Centar.
Na teritoriji Generalnog urbanističkog plana Plava predviđene su tri lokacije za sportsko – rekreativne sadržaje i to:
◦ u zoni Jezera, u okviru hotelskog kompleksa gde je predviđena izgradnja i novog gradskog stadiona - nije realizovano, ali je
preporuka ovog Plana da se tu ne gradi gradski stadion,
◦ uz školske objekte, gdje se zadržava postojeći stadion - preporuka je da se realizuju uz svaku školu prema Programu
Opštine (Strateški plan )
◦ na lijevoj obali Đuričke rijeke, rezervisan je prostor za sportski centar - nije realizovan, a u okviru namjene stanovanja mogu
se graditi i ovi sadržaji na raspoloživom prostoru.
U zelene površine na području zahvata Generalnog urbanističkog plana spadaju poljoprivredne površine (169 ha), šume (20 ha),
zaštitno zelenilo (9,60 ha) i parkovi (7,46ha). Planirano (GUP-om) parkovsko i zaštitno zelenilo ne zadovoljava potrebe
stanovnika.Planom je predviđeno da se Veliki Skić zaštiti, ogradi i uredi kao rezervat za uzgoj divljači, a naročito odgoj sitne divljači.
Sa ovim mjerama Veliki Skič bi postao područje turističko – rekreativne namjene, a eventualno i lovnog turizma.
Ovi sadržaji nisu realizovani, područje je neuređeno i ima neuređen pristup..
Generalnim urbanističkim planom Plava predviđa se regulacija svih vodenih tokova unutar granice, a i šire, zbog zaštite od poplava
i erozije. Ove aktivnosti nisu realizovane (samo u manjim potezima).
Date su smjernice da je neophodno analizirati, odnosno uraditi Studiju Procjene predjela koja obuhvata širi prostor priobalja Jezera.
površine cca 497,52 ha. Prema podacima dostavljenim iz Opštine urađena je Studija „Procjena predjela Opštine Plav – šira oblast
Plavskog jezera“ u maju 2010.god.čiji su podaci korišteni .
Stočna pijaca, locirana na lijevoj obali Đuričke rijeke, GUP-om je ocijenjena kao povoljna. Zelena pijaca predviđena je u Ribarskoj
ulici iza postojeće dječije ustanove. Sadašnja sočna pijaca ima i druge funkcije, te je treba locirati na novoj lokaciji u skladu sa
propisima za tu vrstu objekata (Poglavlje III). Tržnica se može locirati u okviru MN i pretežna namjena stanovanje, kroz
preispitivanje i usaglašavanje DUP-ova.
Nova groblja GUP-om su predviđena na prostoru između Malog i Velikog Skića, uz zadržavanje groblja pored puta za Vojno Selo.
Predviđeno je dislociranje postojećih grobalja na Meterizu, lijevo i desno od puta za Prnjavor, a njihova prenamjena je u zelene
parkovske površine. Planirana groblja nisu realizovana ( sada planirana namjena - poljoprivreda), postojeća se koriste uz
neophodna proširenja. Nisu planirana nova groblja.
Konstatovano je da u zahvatu Plana postoji niz vrijednih objekata koje treba zaštititi: tri džamije, tri vodenice i četiri kule.
Ovim planskim dokumentom (PUP) su, s obzirom na loše stanje kulturnih dobara, date mjere zaštite za postojeća zaštićena
kulturna dobra i predložena nova za zaštitu.
Saobraćaj
Planirana je modernizacija postojećih ulica i izgradnja novih na prostorima prema kojima se širi grad, a posebno se vodilo računa o
zaštiti zone Plavskog jezera. Iz neposredne blizine Jezera isključen je sav motorni saobraćaj, a oko Jezera je planirana pješačka i
biciklistička staza. Mreža sekundarnih saobraćajnica planirana je prema zahtjevima namjene površina.Staze oko Jezera nisu
219
realizovane, ali je sada planiran zeleni pojas oko jezera u kojem se ne mogu graditi objekti, niti u definisanom poplavnom području,
a u okviru tog zelenila planirane su staze (Pejzažna arhitektura i Saobraćaj).
Vodosnabdijevanje
Generalnim urbanističkim planom predviđeno je da vodosnabdijevanje Plava ide iz dva pravca: postojeće kaptaže „Jasenica” i i iz
pravca Gusinja. Predviđeno je saniranje i rekonstrukcija postojećeg izvorišta i mreže, izgradnja novog rezervoara, izgradnja
cijevovoda Gusinje – Plav.
U okviru zaštite voda na području Plana predviđen je zaštitni pojas uz Plavsko jezero u skladu sa grafičkim prilogom, a uz rijeke
Lim i Plavsku rijeku širine 25 m. U ovim pojasevima zabranjena je svaka izgradnja i ugrožavanje vodenih površina, ukljujući i
obradu poljoprivrednog zemljišta. U međuvremenu ovaj vid zaštite nije sproveden u svim dijelovima, kao što je uz Limski most i
pored puta Murino- Martinići – Gusinje.Kroz centar Plava su na grafičkim prilozima date regulacije vodenih tokova i u skladu sa tim
namjene(očuvanje i održavanje jaza) kao i način zaštite Jezera i vodotoka.
Mreža atmosferske kanalizacije, koja je gravitaciona, sastoji se od kratkih cijevi – glavnih kolektora koji odvode atmosferske vode
do prirodnih recipijenata Plavskog jezera, Lima i Plavske rijeke.
Fekalna kanalizacija
Planiran je separatni sistem koji ne dozvoljava miješanje sa atmosferskom kanalizacijom. Svi izlivi u prirodne recipijente planirani
su da budu opremljeni kompaktnim postrojenjem za prečišćavanje – fekalna mreža je gravitaciona. Predviđena su dva uređaja za
prečišćavanje otpadnih voda, jedan je lociran nizvodno od mosta preko Plavske rijeke – na lijevoj obali, a drugi nizvodno od mosta
na Limu, na desnoj obali rijeke.Ovi uređaji nisu izgrađeni, ali su planirane lokacije Pjeskovi i Gusinje.Izuzetno, u skladu sa
projektima, kroz DUP-ove se mogu analizirati alternativne lokacije, tamo gdje to namjene dozvoljavaju, poštujući sve uslove zaštite.
Elektrosnabdijevanje
Snabdijevanje područja GUP-a Plava elektroenergijom ide preko TS35/10kV „Rudo Polje”, ova trafostanica se napaja dalekovodom
35kV iz Berana. Iz ove trafostanice izlaze 10kV-tni dalekovodi za Murino, Meteh i Gusinje.
U periodu od donošenja Generalnog prostornog plana, kao i lokalnih planskih dokumenata, do danas su se desile mnoge promjene
u prostoru kao i u sistemu prostornog planiranja i zemljišne politike.
Na osnovu planske dokumentacije i sadašnjeg stanja ciljevi koji su zadati nijesu ostvareni ili su ostvareni samo u simboličnim
veličinama kako po obimu tako i po kvalitetu, a posebno saobraćaj i komunalna infrastruktura.
GUP iz 1988.
2001.god
Brezojevica
Plav
Prnjavor
Skić
Ukupno
441,75ha
br.stanov.
u GUP
615
4040
1070
370
6095
10%
100%
33%
100%
NAMJENA POVRŠINA VAŽEĆEG GUP-a PLAV
Stanovanje
Turizam
Industrija
Centralne funkcije
Kultura – obrazovanje
Socijalna zaštita
Zdravstvo
Sport i rekreacija
Saobraćaj
Zelene površine
Poljoprivreda
Vodene površine
Groblja
Ostalo
Ukupno
br.st u GUP
62
4040
358
370
4830
domać.
12
811
72
74
969
Površina u ha
80,86
40,08
35,93
6,80
4,82
0,67
1,73
18,52
16,70
37,39
169,44
18,75
7,90
2,16
441,75
220
1.2.Projekcija organizacije i uređenja prostora s orjentacionim potrebama i mogućnostima korišćenja i namjenama
površina
Stanovništvo
Projekcije broja stanovnika za gradsko područje Plava je u odnosu na GUP manja, tako da u ovom području nisu planirani novi
sadržaji kvantitativno, nego kvalitativno.Uporedni podaci nisu rađeni, jer je Generalno urbanističko rješenje rađeno za prostor
mnogo veće površine od one koja je obuhvaćena važećim GUP-om. Može se zaključiti da je u većem zahvatu mnogo manji broj
stanovnika nego što je to važećim planom predviđeno.
Imajući u vidu da se radi opštinskom centru, mora se imati u vidu da veći broj stanovnika obavlja određeni broj funkcija u ovom
području (zdravstvene usluge, srednja škola, administracija…), a ne samo iz onih naselja koja se u cjelosti ili svojim dijelom nalaze
u urbanom području.Isto tako, Plav je glavni turistički centar u kojem se planiraju hoteli od 3*-5* sa Spa i Wellness centrima i
potencira kulturno nasljeđe kao turistički motiv, pa treba računati i na turiste koji će u njemu boraviti (oko 2000 kreveta – turista).
Stanovništvo po naseljima (2003-2011) sa predviđanjem 2020
Broj stanovnika
1981
1991
2003
2011
2020
Brezojevica
1008
933
947
945
945
Plav (g)
3348
4073
3615
3800
3800
Prnjavor
965
944
944
965
1000
Skić
356
441
302
297
302
Vojno Selo
910
818
639
688
688
Ukupno
6695
6 735
Širenje gradjevinskog zemljišta za izgradnju individualnih gradjevinskih objekata, na području naselja Plav, u cilju neophodnog
rasta i širenja, planirano je, osim popunjavanja već planiranih i započetih zona i u zoni Brezojevice, Rudog Polja, Prnjavora i ispod
Završa.
Stambena izgradnja se na taj način ne širi prema Jezeru, a u zoni Jezera su planirani sadržaji turizma, čime je postignuta
funkcionalna komplementarnost Plavsko jezero-Bor Kofiljača.
U cilju opremanja svih naselja stvoreni su planski uslovi za redovno i kvalitetno snabdijevanje vodom za piće, električnom
energijom preko planiranih novih TS, izgradnju škola, vrtića, zelenila, sportskih terena i ostalih neophodnih zajedničkih sadržaja.
Predviđena je sanacija od poplava, sanacija glavnog gradskog vodovoda i dijela puta prema Jasenicama II faza, regulacija vodenih
tokova u cjelosti.
U pojasu od 25m oko rječnih tokova se mogu obavljati djelatnosti pod posebnim uslovima definisanim u oblasti Pejzažne
arhitekture i Plana predjela, a u zaštitnom pojasu oko Plavskog jezera pojas i ispod linije poplavnog područja, ne mogu se graditi
objekti. Zaštitni pojas( zeleni pojas ) kao i linija poplavnog područja su grafički definisani.
Prilikom usaglašavanja i izmjena važećih detaljnih planova i izrade novih, potrebno je više pažnje posvetiti konceptu mreže javnih
prostora i zelenih gradskih površina. Sistem prirodnih i uređenih zelenih površina značajan je za kvalitet života u gradu, a sam
centar Plava nema prostornih mogućnosti za formiranje trga ili većeg parka.
Za Plavsko jezero obavezno se moraju uraditi Studije zaštite ( Studija zaštite od nanosa i Studija zaštite u skladu sa Zakonom o
zaštitom prirode, a u cilju određivanja kategorije i režima zaštite prirodnog dobra).Studijom zaštite se definišu zone zaštite, a time i
širina zaštitnog pojasa oko jezera. Zaštitni pojas ne može biti manji od definisanog ovim PUP-om (na grafici). Ukoliko Studija
pokaže da nema potrebe za uspostavljanje zaštite Plavskog jezera kao prirodnog dobra, mora se poštovati dati zaštitni pojas u
ovom Planu. Granica za razradu Studije zaštite data je orijentaciono kao minimalna neophodna, ali se Studija može raditi za širi
prostor ukoliko se to pokaže kao neophodno prema ocjeni stručne službe nadležnih institucija.
U cilju bolje valorizacije Plavskog jezera preporučuje se kao prioritet izrada Studije zaštite, a nakon toga detaljna razrada i
izgradnja objekata u skladu sa rezultatima Studije zaštite i njenim smjernicama.
Prednost treba dati kvalitativnoj dogradnji, zaokruživanju, obnovi i revitalizaciji postojećih urbanih, a posebno degradirnih površina.
Specifičnost prostora je Plavsko jezero, rijeka Ljuča, rijeka Lim, Veliki i Mali Skić ( sport, rekreacija, turizam, izletišta ) i kulturni
spomenici.
221
1.2.1.Opšte smjernice i uslovi
Namjena površina
Od perioda izrade GUP-a Plav , došlo je do Izmjena Zakona o uređenju prostora i donošenja Pravilnika o bližem sadržaju i formi
planskog dokumenta,kriterijumima namjene površina, elementima urbanističke regulacije i jedinstvenim grafičkim simbolima
(2010.). Uz određena prilagođavanja planskih rješenja novonastalim potrebama, neophodno je i usaglašavanje u smislu namjene
površina.Uglavnom se radi o nekim novim terminima za detaljnu namjenu površina, koji se u suštini podudaraju sa planskim
rješenjima iz važećeg Plana . Smjernice i uslovi za namjenu površina primjenjuju se i za Gusinje i Murino
Detaljne namjene površina u zahvatu generalnog urbanističkog rješenja
prema Pravilniku o bližem sadržaju i formi planskog dokumenta, kriterijumima namjene površina, elementima urbanističke
regulacije i jedinstvenim grafičkim simbolima (2010.)su:
Površine za stanovanje
Mogu se graditi objekti koji ne ometaju osnovnu namjenu i koji služe svakodnevnim potrebama stanovnika i područja i to:
- trgovina i ugostiteljski objekti, smještaj turista, poslovni sadržaji u prizemljima i mezaninima stambenih objekata,
-objekti za upravu, kulturu, školstvo, zdravstvenu i socijalnu zaštitu, sport i rekreaciju, vjerski objekti koji služe svakodnevnim
potrebama stanovnika područja,
- objekti i mreže infrastructure,
- parkinzi i garaže za smještaj vozila korisnika(stanara, zaposlenih, korisnika),
- stanice za snabdijevanje motornih vozila gorivom(pumpne stanice) u skladu sa tehničkim propisima,
Potkategorije su : stanovanje male gustine, stanovanje srednje gustine i stanovanje veće gustine.
Površine za centralne djelatnosti
Pretežno su namijenjene smještaju centralnih-poslovnih, komercijalnih i uslužnih djelatnosti i obilježja su centara naselja.
Mogu se graditi i:
- ugostiteljski objekti i objekti za smještaj turista,
- trgovački(tržni)centri, izložbeni centri i sajmišta,
- poslovne zgrade i objekti uprave, kulture, školstva, zdravstvene i socijalne zaštite, vjerskih objekata, sporta,rekreacije i sl.
- privredni objekti, skladišta, stovarišta, koji ne predstavljaju bitnu smetnju pretežnoj namjeni,
- komunalno-servisni objekti javnih preduzeća i privrednih društava koji služe potrebama područja,
Izuzetno od pretežne namjene i kompatibilno njoj, mogu se graditi:
- stambeni objekti i poslovni apartmani,
- objekti i mreže infrastructure,
- parkinzi i garaže za smještaj vozila zaposlenih, korisnika i posjetilaca,
- stanice za snabdijevanje motornih vozila gorivom(pumpne stanice), u skladu sa tehničkim propisima.
Površine za turizam
Namijenjene prvenstveno za razvoj turizma. Mogu se graditi kompleksi i objekti:
1. za smještaj turista:
- hoteli,
- turistička naselja,
- moteli, organizovani i privremeni kampovi, planinarski i lovački domovi-kuće, omladinski hosteli, odmarališta .
2.za pružanje usluge ishrane I pića.
Izuzetno od pretežne namjene,a kompatibilno njoj mogu se graditi:
- objekti i sadržaji poslovnih, komercijalnih i uslužnih djelatnosti, sporta i rekreacije,
- objekti I mreže infrastruktura,
- parkinzi i garaže za smještaj vozila korisnika (zaposlenih, gostiju, posjetilaca)
- stanice za snabdijevanje motornih vozila gorivom(pumpne stanice), u skladu sa posebnim uslovima i tehničkim propisima.
Ne mogu se planirati sadržaji povremene ili stalne stambene namjene (apartmani, turističko stanovanje i sl.)
Površine za školstvo i socijalnu zaštitu namijenjene su prvenstveno obrazovanju,nauci i socijalnoj zaštiti.
Površine za školstvo i nauku
Mogu se graditi: osnovne škole, srednje škole, specijalne škole, fakulteti i akademije, univerzitetski kampovi, naučni instituti i
istraživački centri, objekti za smještaj i ishranu učenika i studenata, objekti i institucije koji prema posebnom propisu odgovaraju
karakteristikama područja.
222
Površine za socijalnu zaštitu
Mogu se graditi: predšklske ustanove(jaslice,dječji vrtići I dr.), domovi starih, ustanove za lica sa posebnim potrebama, objekti I
institucije koji u skladu sa posebnim propisom odgovaraju karakteristikama područja.
Izuzetno se mogu graditi: sportski objekti i tereni, parkinzi i garaže (korisnici, zaposleni, posjetioci), objekti i mreže infrastrukture.
Površine za zdravstvenu zaštitu
Namijenjene su za izgradnju objekata u funkciji zdravstva.
Mogu se graditi: klinički centri, bolnice, domovi zdravlja, ambulante, zdravstvene stanice, instituti, klinike i poliklinike, sanatorijumi,
drugi zdravstveni objekti, objekti i institucije koji u skladu sa posebnim propisom odgovaraju karakteristikama područja.
Izuzetno se mogu graditi :objekti i sadržaji poslovnih, komercijalnih i uslužnih djelatnosti, specijalizovani objekti zdravstvenog
turizma, parkinzi i garaže (korisnici, zaposleni, posjetioci),objekti i mreže infrastrukture.
Površine za kulturu
Namijenjene su razvoju kulture i umjetnosti.
Mogu se graditi: centri za kulturu, muzeji, galerije, biblioteke, pozorišta, bioskopi,etno-zbirke, arhivi, kinoteke, arheološki, etnološki i
memorijalni parkovi, drugi objekti kulture,
objekti i institucije koji u skladu sa posebnim propisom odgovaraju karakteristikama područja.
Izuzetno se mogu graditi: objekti i sadržaji poslovnih, komercijalnih i uslužnih djelatnosti, specijalizovani objekti zdravstvenog
turizma, parkinzi i garaže (korisnici, zaposleni, posjetioci),objekti i mreže infrastrukture.
Površine za sport i rekreaciju
Namijenjene su razvoju sportsko-rekreativnih sadržaja.
Mogu se graditi kompleksi i objekti za sportive na otvorenom i u zatvorenom prostoru: stadioni za fudbal, atletiku, rukomet,
košarku, odbojku, tennis, sportske dvorane, sportski tereni za sportive na otvorenom, bazeni i plivališta, uređena i izgrađena
kupališta, klizališta i ledene dvorane za hokej i druge sportove na ledu, trkališta (veledrom, autodrom, hipodrom, staze za razne
sportive i trke, sportska strelišta, golf tereni, akva parkovi, prirodne i vještačke stijene za penjanje, ostali tereni, poligoni i površine
za druge ekstremne sportive, startna mjesta za paraglajding, poligoni za vožnju skejtborda i rolera, trim staze, biciklističke staze,
staze za jahanje, staze za skijanje, sankanje, planinske staze, prateći objekti u funkciji sporta i rekreacije(svlačionice, toaleti tuševi,
ski liftovi, putnički liftovi, ostave za sportske rekvizite i sl.) posjetilaca isportista.
Mogu se graditi i: ugostiteljski objekti, manji objekti za smještaj posjetilaca i sportista, objekti i sadržaji poslovnih, komercijalnih i
uslužnih djelatnosti, specijalizovani objekti zdravstvenog turizma, parkinzi i garaže (korisnici, zaposleni, posjetioci),objekti i mreže
infrastrukture.
Površine za industriju i prizvodnju
Namijenjene su razvoju privrede.
Mogu se graditi: privredni objekti, proizvodno zanatski privredni objekti, skladišta, stovarišta, robno-distributivni centri, rafinerije,
flotacije, topionice, željezare, asfaltne i betonske baze, skladišta opasnih materija i eksploziva i sl.,servisne zone, slobodne zone i
skladišta, objekti i mreže infrastructure, komunalno - servisni objekti javnih preduzeća i privrednih društava, stanice za
snabdijevanje motornih vozila gorivom (pumpne stanice).
Izuzetno od pretežne namjene i kompatibilno toj namjeni, mogu se graditi: objekti i sadržaji poslovnih, komercijalnih i uslužnih
djelatnosti, smještajni i zdravstveni objekti, dječiji vrtići i rekreativne površine za njihove potrebe, parkinzi i garaže za smještaj vozila
korisnika (zaposlenih i posjetilaca).
Površine za mješovite namjene
Površine mješovite namjene su površine koje su predviđene za stanovanje i za druge namjene koje ne predstavljaju značajnu
smetnju stanovanju od kojih nijedna nije preovlađujuća.
Mogu se graditi i: stambeni objekti, objekti koje ne ometaju stanovanje, a koji služe za opsluživanje područja: trgovina, objekti za
upravu, kulturu, školstvo, zdravstvenu i socijalnu zaštitu, sport i rekreaciju, vjerski objekti i ostali objekti društvenih djelatnosti koji
služe potrebama stanovnika područja obuhvaćenog planom, ugostiteljski objekti i objekti za smještaj turista, privredni objekti,
skladišta, stovarišta, koji ne predstavljaju bitnju smetnju pretežnoj namjeni, objekti komunalnih servisa koji služe potrebama
stanovnika područja, stanice za snabdijevanje motornih vozila gorivom (pumpne stanice), u skladu sa posebnim propisom, parkinzi
i garaže za smještaj vozila korisnika (zaposlenih i posjetilaca), objekti i mreže infrastructure, parkinzi i garaže za smještaj
vozila korisnika (zaposlenih i posjetilaca).
Površine za pejzažno uređenje naselja
Površine za pejzažno uređenje naselja i elementi sistema urbanog zelenila se klasifikuju: kao zelene i slobodne površine javne,
ograničene i specijalne namjene.
223
Zelene i slobodne površine javne namjene su: parkovi (gradski, vangradski, višefunkcionalni, sportski, dječji, zabavni i akva parkovi
itd.), zone rekreacije između stambenih naselja, park šume, uređenje obala, parkovi prirode, skverovi, trgovi, pješačke ulice,
zelenilo uz saobraćajnice, slobodne površine stambenih objekata i blokova, slobodne površine administrativnih i poslovnih objekata
i drugi.
Zelene i slobodne površine ograničene namjene su: sportsko rekreativne površine, površine pod zelenilom i slobodne površine u
turizmu (uz hotele i turistička naselja, zelenilo kampova, objekata nautičkog turizma, zdravstvenog turizma, odmarališta i hostela,
planinarskih i lovačkih domova), površine pod zelenilom i slobodne površine uz obrazovne ustanove i zdravstvene objekte,
specijalizovani parkovi (zoo parkovi, botaničke bašte, memorijalni parkovi, etnografski parkovi ) i drugi.
Zelene i slobodne površine specijalne namjene su: zelenilo uz groblja, zaštitni pojasevi, vertikalno zelenilo, površine pod zelenilom i
slobodne površine oko industrijskih objekata, skladišta, stovarišta, servisa, slobodnih zona i skladišta, zaštitni koridori infrastrukture
(hidrotehnička, elektroenergetska, telekomunikaciona, termotehnička i dr.) i komunalnih servisa, površine za rekultivaciju (jalovišta i
pepelišta, bivši površinski kopovi mineralnih sirovina, deponije), površine za sanaciju (klizišta i sl.) i površine oko objekata odbrane i
zaštite i vojni poligoni.
Poljoprivredne površine su namijenjene prvenstveno poljoprivrednoj proizvodnji, a u skladu sa posebnim zakonom klasifikuju se na:
oranice, bašte, voćnjake, vinograde, maslinjake, livade, pašnjake, trstike, bare i močvare, drugo zemljište koje, po svojim prirodnim i
ekonomskim uslovima se koristi ili može da se koristi za poljoprivrednu proizvodnju, površine za rasadnike (proizvodnju ukrasnog
grmlja, drveća i cvijeća), površine i objekte za stočarstvo (farme za uzgoj domaćih i drugih životinja, katuni, ergele i sl), površine za
ribnjake, mrestilišta i marikulturu.
Mogu se planirati objekti koji su u funkciji gazdovanja poljoprivrednim zemljištem.
Šumske površine
Šumske površine obuhvataju sve površine obrasle šumskim drvećem, odnosno površine na kojim je, zbog njihovih prirodnih
osobina i ekonomskih uslova, najracionalnije da se uzgaja šumsko drveće, kao i površine koje su u neposrednoj prostornoj i
ekonomskoj vezi sa šumom i čijem korišćenju služe.
Šumske površine se dijele na privredne šume, zaštitne šume i šume sa posebnim namjenom.
Na ovim površinama dopušteni su objekti koji su u funkciji gazdovanja šumama, tj. djelatnosti čijom se realizacijom obezbjeđuje
održavanje i unapređivanje postojećeg šumskog fonda (uzgoj, zaštita, uređivanje i korišćenje šuma, izgradnja i održavanje šumskih
saobraćajnica) i unapređivanje svih ostalih funkcija šuma. Moguće je graditi i planinarske i lovačke domove – kuće.
Vodne površine na kopnu
Vodne površine na kopnu obuhvataju površine površinskih (rijeke, potoci, jezera - prirodna i vještačka, kanali, bare i močvare,
izvori, vrela ...) i podzemnih voda, zaslanjene vode, mineralne, termo-mineralne i termalne vode, površine vodnog dobra (koja
obuhvata prirodna i vještačka vodna tijela i vodno zemljište,
Na vodnim površinama mogu se planirati građevinski i drugi objekti ili skup objekata, sa pripadajućim uređajima, koji čine tehničku,
odnosno tehnološku cjelinu, a služe za obavljanje vodne djelatnosti, u skladu sa posebnim zakonom i to: vodni objekti i sistemi,
infrastruktura (objekti namijenjenim za uređenje vodotoka i zaštitu od štetnog dejstva voda), objekti koji služe za monitoring voda,
kao i prirodni i vještački vodotoci uključeni u vodni sistem, objekti za tehno-ekonomsko korišćenje (eksploataciju) vodnog
energetskog potencijala vodotoka i drugih vodenih površina za proizvodnju električne energije (male i velike hE).
Ostale prirodne površine
Ostale prirodne površine su šikare, makija, garig, površine stjenovitih planinskih padina, sipara-osulina, stjenovitih obala, pješčanih
i šljunkovitih plaža i druge slične neplodne površine.
Površine saobraćajne infrastrukture
Površine saobraćajne infrastrukture namijenjene su za objekte i koridore infrastrukture drumskog, želježničkog, vazdušnog i
vodnog saobraćaja.
Mogu se graditi i prateći sadržaji saobraćajne infrastrukture, koji se odnose na: funkcionalne sadržaje saobraćaja koji služe za
održavanje, upravljanje i omogućavanje bržeg, sigurnijeg, udobnijeg i pouzdanijeg prevoza tereta i putnika (željezničke, autobuske
i kamionske stanice) te objekti - baze namijenjeni za održavanje, kontrolu i upravljanje svih vrsta saobraćaja, naplatu usluga i
drugo, sadržaji za potrebe korisnika koji obuhvataju: stanice za snabdijevanje gorivom (pumpne stanice), motele, prodavnice,
parkinge, odmorišta, servise i dr; javne garaže i parking.
U cilju obezbjeđenja nesmetanog funkcionisanja saobraćajnih infrastrukturnih sistema, građevina i uređaja, kao i njihove zaštite,
duž infrastrukturnih trasa, odnosno oko infrastrukturnih objekata, utvrđuju se i uređuju zaštitni pojasevi, odnosno zaštitne zone.
224
Posebnim zakonima i propisima bliže se propisuje širina i drugi uslovi uređenja odgovarajućih zaštitnih pojaseva, odnosno zona
saobraćajne infrastrukture.
Površine ostale infrastrukture
Površine ostale infrastrukture planskim dokumentom su namijenjene i služe izgradnji telekomunikacione, elektroenergetske,
hidrotehničke infrastrukture, komunalnih i infrastrukturnih servisa cjevnog transporta nafte, gasa, pepela i šljake, osim saobraćajne
infrastrukture.
Mogu se graditi: objekti telekomunikacione infrastrukture: objekti, mreže, bazne stanice i antenski stubovi fiksne i mobilne telefonije,
kablovski distributivni sistemi, podvodni telekomunikacioni kablovi, repetitori RTV stanica, sistemi PTT veza, sistemi veza policije,
vojske i drugih državnih organa i službi, objekti elektroenergetske infrastrukture: objekti za proizvodnju električne energije (hE,
RhE, MhE, TE), solarne i vjetroelektrane, trafostanice svih nivoa transformacije, nadzemni i podzemni dalekovodi i niskonaponska
mreža, objekti hidrotehničke infrastrukture: brane, akumulacije, potisni cjevovodi, crpne stanice, prekidne komore, retenzije,
kanali za navodnjavanje i odvodnjavanje, rezervoari, vodozahvati, izvorišta, zone neposredne zaštite, zone sanitarne zaštite,
atmosferska kanalizacija, fekalna kanalizacija, postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda, podmorski ispusti, regulisana i
neregulisana korita vodotoka, obaloutvrde, nasipi, lukobrani i druge hidrotehničke građevine, objekti komunalne infrastrukture:
kafilerije, stočna groblja i drugo, objekti koji služe za transport nafte, gasa i naftniih derivata: cjevovodi (nadzemni, podzemni,
podvodni), pumpne stanice, rezervoari (nadzemni i podzemni), postrojenja za pretakanje, glavne mjerno-regulacione stanice
(GMRS) i mjerno-regulacione stanice (MRS), objekti koji služe za transport uglja, rude, pepela i šljake - transportne trake, cijevi i
žičare.
Izuzetno od pretežne namjene i kompatibilno toj namjeni, mogu se graditi: objekti i sadržaji poslovnih, komercijalnih i uslužnih
djelatnosti, parkinzi i garaže za smještaj vozila korisnika (zaposlenih i posjetilaca).
U cilju obezbjeđenja nesmetanog funkcionisanja infrastrukturnih sistema, objekata i uređaja, kao i njihove zaštite, duž
infrastrukturnih trasa, odnosno oko infrastrukturnih objekata, utvrđuju se i uređuju zaštitni pojasevi, odnosno zaštitne zone, u skladu
sa posebnim propisima.
Površine za obradu, sanaciju i skladištenje otpada
Površine za obradu, sanaciju i skladištenje otpada (upravljanje otpadom) su površine namijenjene tretiranju i odlaganju otpada.
Mogu se planirati objekti u funkciji upravljanja otpadom, u skladu sa posebnim propisima.
Površine za groblja
Namijenjene su sahranjivanju tijela preminulih ljudi.
Naselje, po pravilu, ima u upotrebi jedno groblje, odnosno više ako to zahtijevaju posebni razlozi. Mogu se planirati prateći objekti u
funkciji groblja (kapele, sakralni objekti, objekti za snabdijevanje neophodnom opremom).
Površine za vjerske objekte
Namijenjene za objekte i komplekse u kojima se održavaju vjerski obredi i ostale vjerske djelatnosti.Mogu se graditi: hramovi i
druga zdanja za bogoslužbene potrebe kao i manastirski konaci, samostani, administrativno- upravne zgrade, groblja, škole i
internati, proizvodni i drugi prateći sadržaji za potrebe vjerskih objekata.Vjerski objekat se gradi i uređuje u skladu sa planom, a
prema odgovarajućim propisima crkve i vjerske zajednice.
Rezervne površine
Površine od značaja za budući razvoj, a čija detaljna namjena ne mora biti bliže utvrđena.Na rezervnim površinama određenim
planskim dokumentom primjenjuje se režim zabrane građenja za vrijeme važenja tog planskog dokumenta. Na rezervisanim
površinama se dozvoljava tekuće održavanje u svrhu obezbjeđenja osnovnih higijenskih uslova Na rezervnim površinama u naselju
može se planirati izgradnja osnovnih komunalnih instalacija i objekata društvenog standarda za neophodno održavanje postojećeg
dijela naselja. Na rezervnim površinama može se utvrditi i privremena namjena: zelene i rekreacione površine, šumska i
poljoprivredna zemljišta, igrališta, površine za parkiranje vozila, otvorene pijace i sl.
Površine mineralnih sirovina
Površina mineralnih sirovina je prostor koji sadrži određenu akumuliranu koncentraciju mineralnih sirovina, koja je po količini,
kvalitetu i drugim uslovima pogodna za eksploataciju.
Mogu se graditi objekti za potrebe eksploatacije mineralnih sirovina (građevinsko - inženjerski objekti, kancelarije i sl.).
Površine od interesa za odbranu
Površine od interesa za odbranu služe obavljanju aktivnosti odbrane.
Mogu se planirati objekti u funkciji odbrane, u skladu sa posebnim propisima.
225
Posebni režimi korišćenja
Planskim dokumentom mogu se odrediti posebni režimi korišćenja prostora i to za koncesiona područja, eksteritorijalne površine,
zaštićena prirodna dobra, zaštićena kuturna dobra.
Zaštićena prirodna dobra su:
strogi rezervat prirode; posebni rezervat prirode; nacionalni park; regionalni park i park prirode; spomenik prirode; zaštićeno
stanište; predio izuzetnih odlika; zaštićeni geološki i paleontološki objekti; prirodno dobro za koje je donijet akt o preventivnoj zaštiti;
međunarodno zaštićena prirodna dobra (UNESCO - Svjetska baština, Rezervat biosfere - MaB, vlažna staništa od međunarodne
važnosti - Ramsarska konvencija, Natura 2000, Značajna područja za ptice – IBA Important Bird Areas).
Svako zaštićeno prirodno dobro ima definisanu kategoriju (I kategorija - zaštićeno prirodno dobro od izuzetnog značaja, II
kategorija - zaštićeno prirodno dobro od velikog značaja i III kategorija - značajno zaštićeno prirodno dobro), zone i režim zaštite
(režim zaštite I stepena - stroga zaštita, režim zaštite II stepena - aktivna zaštita, režim zaštite III stepena - održivo korišćenje i
zaštitni pojas).
Zaštićena kulturna dobra
Zaštićena kulturna dobra dijele se na nepokretna i pokretna.
Nepokretna kulturna dobra, u skladu sa zakonom, su: pojedinačna kulturna dobra (arhitektonska djela, njihovi ostaci i prepoznatljiivi
dijelovi; arheološki elementi ili strukture arheološkog karaktera: djelo monumentalne skulpture ili primijenjene umjetnosti i slikarstva,
natpisi, pećine, staništa, djelo i ostaci tehničke kulture i drugo nepokretno dobro koje je trajno vezano za određenu arhitektonsku
građevinu objekat ili mjesto; memorijalni objekat spomenici ili druga spomen-obilježja objekat; materijalni ostaci stare industrije,
procesa proizvodnje ili infrastrukture; drugi nepokretni objekat, zajedno sa ukrasnim elementima i pokretnim stvarima koje trajno
služe njegovom korišćenju) ;kulturno – istorijske cjeline ili kompleksi (stari grad, urbana ili ruralna naselja ili skup urbanih ili
ruralnih naselja sa neposrednim kontekstom; grupa građevina sa zajedničkim karakteristikama); lokalitet ili područje (arheološko
nalazište, rezervisana arheološka zona, kulturni pejzaž).
Kulturna dobra se, u skladu sa zakonom, vrednuju kao kulturna dobra od međunarodnog, nacionalnog i lokalnog značaja.
U skladu sa posebnim propisima, planskim dokumentom može se odrediti: zaštitni prostor (prostor oko nepokretnog kulturnog
dobra, koji je od neposrednog značaja za njegovo postojanje, zaštitu, korišćenje, izgled, očuvanje i istraživanje, istorijskog
konteksta, tradicionalnog autentičnog ambijenta i vizuelne dostupnosti); zaštitna ili „buffer“ zona (prostor izvan granica zaštićenog
kulturnog dobra koji se određuje radi sprečavanje negativnog uticaja na zaštićeno dobro).
U skladu sa Pravilnikom o bližem sadržaju i formi planskog dokumenta, kriterijumima namjene površina, elementima urbanističke
regulacije i jedinstvenim grafičkim simbolima (2010.) Generalnim urbanističkim rješenjem, definisana je Detaljna namjena površina .
U detaljnim urbanističkim planovima i prilikom primjene direktnih smjernica, u okviru mješovite namjene MN potrebno je precizno
definisati koje privredne djelatnosti mogu da se planiraju, odnosno da moraju biti kompatibilne sa ostalim namjenama sa kojima se
kombinuju. Isključiti namjene koje nisu čiste.
Plan namjene površina dat je na Grafičkom prilogu br.4 Namjena površina.
U okviru granice Generalnog urbanističkog rješenja, površine 1193 ha, planirane su sljedeće namjene:
NAMJENA POVRŠINA
SMG - površine stanovanja male gustine
SS – površine stanovanja srednje gustine
CD – površine za centralne djelatnosti
MN – površine za mješovite namjene
T – površine za turizam
ŠS – površine za školstvo i socijalnu zaštitu
Z – površine za zdravstvenu zaštitu
K – površine za kulturu
SR – površine za sport i rekreaciju
IP – površine za industriju i proizvodnju
P – poljoprivredne površine
PU – površine za pejzažno uređenje
PUS – površine specijalne namjene
PUO – površine ograničene namjene (botanička bašta)
Š – šumske površine
OP – ostale prirodne površine
Površina u ha
341
28
8
66
50, 6
2, 5
0, 9
0, 4
37
6
170
69
53, 5
0,2
22
98
226
VPŠ – površinske vode ( i jezero)
GP – površine za groblja
VO – površine za vjerske objekte
DS – površine za drumski saobraćaj
Ostalo
Ukupno
230
5
0,3
0,5
4,4
1 193
Regulacione linije
U ovom planskom rješenju data je regulacija prostora na način što je uz Jezero planiran zaštitni zeleni pojas, vodeni tokovi su
prikazani u koridoru regulacija kao i saobraćajnice i nadzemna infrastruktura.Svi detaljni planovi se moraju uskladiti sa ovom
regulacijom.
Ukoliko neke urbanističke parcele iz važećeg plana ulaze dijelom u definisane pojase, uređenje urbanističkih parcela se sprovodi
na način da predstavlja dio pojasa – ozelenjavanjem. Na urbanističkim parcelama koje se u cjelosti nalaze u ovom pojasu (koje su
planirane važećim planovima), ne mogu se graditi objekti.
Na izgrađenim objektima u ovim koridorima ne mogu se vršiti intervencije, osim rekonstrukcije u postojećem gabaritu, u cilju
održavanja objekta.
Parametri i uslovi izgradnje javnih i društvenih objekata
U skladu sa definisanim namjenama ( u tekstu Namjene površina), a za izgradnju ovih objekata neophodno je pratiti demografska
kretanja i usklađivati sa programima Opštine.
Arhitektonska rešenja javnih objekata rade se po pravilu na osnovu Urbanističkog projekta ili konkursa. Maksimalna visina objekata
treba da je usklađena sa okruženjem i ambijentom, kao i visinskom regulacijom susjednih objekata, a po pravilu ne treba da je veća
od P+4. Nadziđivanje objekata može se vrši u cilju sanacije ravnih krovova (ukoliko ih ima).
Parametri i uslovi stambene izgradnje
Generalnim urbanističkim rješenjem izvršena je sistematizacija stambenih površina.
Parametri i uslovi se odnose na nekoliko tipova koji se primjenjuju u području generalnog urbanističkog rješenja Plava i
sekundarnih opštinskih centara , kao i građevinskim područjima ostalih naselja.
SMG stanovanje male gustine
U okviru ove namjene nema udruživanja UP u cilju izgradnje većeg objekta od dozvoljenog, samo u cilju ispunjenja planskih
parametara.Ne mogu se formirati UP manje od 200 m2 (izuzetno).
TIP 1
veličina urbanističke parcele min. 300 m2, maksimum 600m2
maksimalna spratnost tri (3)etaže - nadzemne
maksimalni indeks izgrađenosti ii=1,0
maksimalni indeks zauzetosti
iz=0,3
Napomena: Za DUP Centar - manje urbanističke parcele od 300 m2 se udružuju i grade objekti u skladu sa Planom.
Za izgrađene objekte: Tamo gdje su veće parcele, katastarske ili već formirane urbanističke, a ne mogu se formirati dvije UP,
može i drugi objekat u skladu sa ukupnim parametrima (1 objekat max.500 m2 GBP).
TIP 2
-
postojeći objekti izgrađeni na poljoprivrednim površinama koji se mogu samo rekonstruisati u cilju redovnog održavanja i
funkcionisanja objekta
SS – stanovanje srednje gustine
TIP 3
veličina urbanističke parcele min.400m2 – za porodično stanovanje
maksimalni indeks izgrađenosti ii= 1,2
iz=0,3
Kada su dva objekta na parceli, međusobna udaljenost objekata je min.4 m.
227
TIP 4
veličina urbanističke parcele min.1000 m2 – za višeporodično stanovanje
maksimalna spratnost pet (5)etaža – nadzemnih
iz=0,4
Napomena: u okviru mješovitih namjena se primjenjuje tip stanovanja TIP 3 i TIP 4 .
Izuzetno za objekte u okviru MN mješovite namjene ili hotele za koje se radi konkursno rješenje.
TIP 5
nije ograničena veličina parcele
maksimalna spratnost osam (8)etaža - nadzemnih
iz=0,5
Za višeporodično stanovanje, odnosno za objekte veće spratnosti, minimalna udaljenost od susjedne parcele je 5m (ne može
bliže bez obzira na saglasnost susjeda ).
Fazna izgradnja je moguća samo za komplekse u skladu sa Zakonom i tehničkom dokumentacijom kojom se ona definiše.
1.2.2.Smjernice za izradu Detaljnih urbanističkih planova
Područje Generalnog urbanističkog rješenja Plava se razrađuje kroz šest Detaljnih urbanističkih planova, na način da se mogu
koristiti dosadašnje smjernice za namjene koje su u skladu sa novim, odnosno da se takvi planovi mogu i dalje primjenjivati u dijelu
koji je u skladu sa smjernicama iz PUP-a, a po potrebi usaglašavaju sa novim namjenama prostora.
Manji dio prostora izvan granica Detaljnih planova uređuje se prema direktnim smjernicama koje se odnose na definisanu namjenu.
Ukoliko se ukaže potreba i mogućnost, ti prostori se mogu pridružiti najbližim, odnosno funkcionalno povezanim prostorima DUPova prilikom njihove izrade ili izmjena.
U odnosu na prethodni planski dokument predviđena je izrada tri nova DUP-a:
DUP „Prnjavor” , DUP“Brezojevica“ , DUP „Centar – Vojno Selo“ .
Raniji DUP Rudo Polje je sada u granicama DUP Glavice, izmjenjene su i korigovane granice važećih DUP-ova .
Detaljni urbanistički planovi u okviru Generalnog urbanističkog rešenja Plava
Naziv Plana
1.Detaljni urbanistički plan - Centar
2.Detaljni urbanistički plan - Glavica
3.Detaljni urbanistički plan - Plavsko jezero
4.Detaljni urbanistički plan - Prnjavor
5.Detaljni urbanistički plan Centar - Vojno Selo
6.Detaljni urbanistički plan - Brezojevica
Ukupno
Površina u ha (cca)
70
90
453
55
59
28
755
Prioriteti:
Izrada novih DUP-ova sa napomenom da je za DUP Prnjavor neophodna izrada katastra zemljišta.
Izmjena i usaglašavanje: DUP Jezero uz neophodnu izradu Studija zaštite Jezera ( zaštita od nanosa i u cilju vrste proglašenja
vrste zaštite), provjere u dijelu namjene OP – ostale površine koje bi se nakon toga valorizovale i utvrđivanja konačnog pojasa u
kojem se ne mogu graditi objekti); DUP Centar, DUP Glavica.
Granice DUP-ova se mogu prilagođavati katastarskim podacima (bez većih promjena), a posebno u dijelu gdje nema katastarskih
podloga kao što je Prnjavor.Područje Korita, nakon pribavljanja katastra zemljišta, može da se preispita, te po potrebi priključi DUPu Prnjavor.
Izuzetno, u skladu sa potrebama i finansijskim mogućnostima Opštine, mogu se od strane stručne službe Opštine definisati granice
za izradu DUP-a na način da se udruže područja definisana za izradu detaljne razrade ili LSL i radi jedan Detaljni urbanistički plan.
Područja za koja su definisane direktne smjernice za izgradnju objekata mogu se priključiti Detaljnim urbanističkim planovima.
228
Smjernice za izradu novih i izmjene, dopune i usaglašavanje važećih planskih dokumenata, koji se po potrebi
usaglašavaju u dijelovima sa novim Opštim uslovima i Namjenama prostora:
1.Detaljni urbanistički plan – Centar
Usaglašavanje granice u dijelu prema Jezeru, isključen dio sa namjenom turizam.
Preispitati neizgrađene površine u dijelu od Jezera prema putu za Vojno Selo (pored Ulice Jezerske) sa namjenom SS stanovanje
srednje gustine, u cilju izgradnje značajnijih sadržaja centralnih djelatnosti i javnih površina, posebno trga.
Centralni dio, odnosno grad Plav je nosilac kulturnog turizma, MICE turizma, sportskog, rekreativno, tranzitnog i stacionarnog
turizma, te u skladu s tim treba usaglasiti planska rješenja u okviru namjena turizma i namjena MN mješovite namjene, kako bi se
obezbijedili svi neophodni sadržaji, jer je svojim položajem u odnosu na turističke motive nosilac smještajnih kapaciteta.
Posebnu pažnju posvetiti oblikovanju objekata zbog specifične urbane matrice starog gradskog jezgra i karakteristične
arhitekture.Novi objekti se na savremen način i savremenim metodama rekonstrukcije i revitalizacije starih jezgara uklapaju u
ambijent.
Turistički sadržaji koji se razviju u centru, moraju se povezati sa turističkim motivima, pa se u tom smislu osim puteva, preporučuje
uvođenje panoramskih žičara Plav-Visitor, Plav-Kofiljača (preporučene trase date na Grafičkom rilogu 4 Namjena površina) i u
dijelu Saobraćaj.
Osim smještajnih kapaciteta osnovne namjene moguće je organizovati turističke punktove, objekte sa parking prostorom,
menjačnicama, turističko-informativnim centrom, restoranima–kafeterije, suvenirnicama itd.
Planirani park ulazi u dva DUP-a, a to su DUP Centar (ulazi veći dio) i DUP Glavice, te se kod usaglašavanja planova mogu
korigovati granice na način da se park u cjelosti tretira kroz jedan DUP (ili se radi jedinstven projekat u skladu sa uslovima iz
Pejzažne arhitekture).
Izuzetnu pažnju treba posvetiti regulaciji vodenih tokova u cjelosti (regulisana Plavska rijeka u jednom segmentu) i posvetiti pažnju
očuvanju i održavanju jaza za navodnjavanje koje su naznačene na grafičkim prilozima, naravno i onih koje eventualno nisu
evidentirane na podlogama.
U okviru namjene stanovanje primjenjuju se tipovi objekata: za SMG TIP 1; za SS i u okviru MN TIP 3 i TIP 4.
Kod MN voditi iračuna da ni jedna namjena od onih koje se kombinuju ne bude pretežna.
2.Detaljni urbanistički plan – Glavica
S obzirom da su već formirane centralne funkcije (Autobuska stanica, Dom zdravlja ), u okviru MN mješovite namjene mogu se
razvijati centralne funkcije.
Kod MN voditi iračuna da ni jedna namjena od onih koje se kombinuju ne bude pretežna.
Granica Plana se može korigovati na način da se planirani park koji ulazi u dva DUP-a , DUP Centar i DUP Glavice, u cjelosti tretira
kroz jedan DUP (ili radi jedinstven projekat u skladu sa uslovima iz Pejzažne arhitekture).
3.Detaljni urbanistički plan - Plavsko jezero
Plan ima mnogo veću površinu od sadašnjeg, koji nije realizovan i obuhvata prostor oko Plavskog jezera.
Neophodno ga je raditi u segmentima, u skladu sa rezultatima prethodno urađene Studije zaštite sa preciznim mjerama i
smjernicama.
U zahvatu sadašnjeg DUP-a Jezero može se gradti u skladu sa definisanim namjenama, vodeći računa o zelenom pojasu i to u
onom dijelu koji je izvan linije poplavnog područja.Namjene su : turizam T, sport i rekreacija SR , mješovite namjene MN, ostale
prirodne površine OP, a na manjim površinama SMG stanovanje manje gustine sa već izgrađenim objektima – samo popunjavanje
u skladu sa mogućnostima (obavezno omogućiti pristupe Jezeru) i centralne djelatnosti CD sa sadržajima koji podržavaju razvoj
(kao što je naučno istraživački centar i sl.) i unapređenje turizma oko Plavskog jezera koji je primarni turistički motiv opštine Plav, U
dijelu izuzetno značajnog prostora (Martinovićko blato - jezero) koje je u namjeni površina definisano kao vode jezera - VJ, izvršiće
se uređenje i planirati namjene u skladu sa rezultatima Studija.
Na grafičkim prilozima je prikazana rijeka Ljuča u koridoru regulacije.
Da bi se razvio i unaprijedio turizam oko Plavskog jezera, neophodno je sačuvati predione karakteristike (slika predjela,
panoramske vizure) i ekosistem (očuvanje staništa flotantne, submerzne i higrofilne vegetacije), sa pažljivim uvođenjem novih
elemenata u predio radi održivog korišćenja(zabrana zasipanja priobalnog dijela Jezera), samim tim što se radi o zdravstvenom
turizmu, sportsko-rekreativnom turizmu, sportovima na vodi, ribolovu, tovnom ribarstvu, izlovnom ribolovu, jahanju, naučnoobrazovnom turizmu i sl.
U okviru namjene turizam neophodno je više hotela visoke kategorije, savremeno oblikovanih, uklopljenih u ambijent.Preporuka je
izrada konkursa ili urbanističkog projekta za ove objekte - komplekse.Primjeniti smjernice za objekte TIP 5, osim u dijelu stanovanja
SMG – TIP 1.
229
4.Detaljni urbanistički plan – Prnjavor
Jedan dio ovog prostora je planski rješavan – Magaze, neophodno je realizovati sadržaje centralnih djelatnosti u okviru mješovite
namjene MN.
Za izradu ovog plana neophodno je obezbijediti sada nedostajuće katastarske podloge, jer su namjene definisane u skladu sa
topografskim podlogama.
Izuzetnu pažnju posvetiti saobraćajnom rješenju, u skladu sa smjernicama iz dijela Saobraćaj.U okviru namjene MN i SMG
primjenjuje se TIP 1, a u dijelu namjene poljoprivreda P nije planirana izgradnja objekata.Postojeći objekti se rekonstruišu u
postojećem gabaritu.
5.Detaljni urbanistički plan Centar - Vojno Selo
Kroz izradu plana, dio ispod Završa sa namjenom poljoprivreda P se može preispitati i u skladu sa potrebama proširiti namjena
SMG u kojoj se primjenjuje TIP 1 .U dijelu namjene koja se zadrži kao P poljoprivreda , primjeniti TIP 2 – postojeći objekti.
6.Detaljni urbanistički plan – Brezojevica
Centralni prostor naselja, u okviru mješovite namjene MN planirati sadržaje neophodne za potrebe mjesne zajednice MZ, odnosno
za više naselja, u skladu sa već formiranim sadržajima.U dijelu namjene proizvodni objekti IP, mogu biti samo oni “čisti”,
kompatibilni sa ostalim namjenama.U okviru namjene stanovanje SMG primjenjuje se TIP 1.Ukoliko se u okviru mješovite namjene
MN planira i stanovanje, primjenjuje se TIP1.
Direktne smjernice
Direktne smjernice se primjenjuju na prostor koji je u zahvatu Generalnog urbanističkog rješenja, a izvan definisanih granica DUPova. Prostor je na grafičkom prilogu označen oznakama DS -1, DS -2 i DS - 3.
DS - 1 Direktne smjernice za stanovanje van DUP-ova
Za namjenu stanovanje SMG primjenjuje se TIP 1, mogu se graditi plastenici i manje farme uz saglasnost susjeda.
DS - 2 Direktne smjernice u poljoprivredi van DUP-ova
Isključivo poljoprivredna djelatnost, nema izgradnje objekata, ako su izgrađeni mogu se rekonstruisati u postojećem gabaritu.
Za proctor Korita, eventualno SMG i primjeniti TIP 1, moguće priključenje DUP-u Prnjavor, nakon izrade nedostajuće katastarske
podloge.
DS - 3 Direktne smjernice za PU van DUP-ova
Planina Veliki Skić, sa specifičnim reljefom i istaknutom vegetacijom, je dominantna tačka u zaleđu Plava, namijenjena izletničkom
i sportsko-rekreativnom turizmu. Fragmenti četinarske šume na samom vrhu, porijeklom su od nekadašnjeg vegetacijskog
pokrivača, koji je izrazito kontrastan u odnosu na okolne elemente predjela. Ovaj prostor omogućuje izvanredne vizure prema
Plavu i Plavskom jezeru.
Mali Skić se inkorporira u urbane zelene površine.Zbog svojih prirodnih i stvorenih karakteristika, predlaže se njihovo
preoblikovanje u park-šumu.
1.2.3.Smjernice za izradu Lokalnih studija lokacija
U okviru ovih namjena i smjernica mogu se raditi Lokalne studije lokacija za šire prostore, na način da se mogu sagledati
saobraćajni pristupi i ostala infrastruktura planiranih objekata, sa preporukom da se rade za zaokružene prostorne i funkcionalne
cjeline, a obavezna je njihova izrada za složenije objekte: benzinske stanice, turističke i ugostiteljske objekte za smještaj većeg
broja korisnika.
Na cjelokupnom prostoru PUP-a gdje je definisana namjena u okviru koje mogu da se grade objekti, osim onih lokaliteta gdje je već
utvrđena obaveza izrade određenih studija i planova detaljne razrade i planova posebne namjene, moguća je izrada lokalnih
sagledati saobraćajno rješenje kao i ostala infrastruktura.
1.2.4.Smjernice za nelegalne objekte
Prilikom izrade planova detaljne razrade (DUP, LSL) obezbijediti ažurne topografsko – katastarske podloge .
230
Uslovi za legalizaciju su da je objekat u skladu sa namjenom, da nije prešao RL i da je obezbijeđeno parkiranje.
U centru i tamo gdje realno nema uslova, parkiranje usloviti na urbanističkoj parceli ili na javnim površinama za parkiranje, u skladu
sa Odlukom Opštine.
Ako je objekat bliže susjedu od Planom dozoljene udaljenosti ( odnosno ako je prešao neku GL), ne može se dozvoliti nadgradnja,
a dogradnja je moguća u skladu sa uslovima do GL.
1.2.5.Pejzažna arhitektura
Generalnim urbanističkim rješenjem obuhvaćena su tri naselja:urbana naselja-Plav i Gusinje i kao semiurbano naselje Murino. Sva
tri centra nalaze se u dolinsko-kotlinskom predjelu sa izrazito prepoznatljivim prirodnim i antropogenim karakteristikama, prepoznati
kao tzv. kulturni predio/pejzaž. Zbog antropogenog pritiska ova dva prediona tipa (Tip3-Dolina planinskih rijeka-Gornje polimlje, Tip
4: Plavsko-gusinjski terminalni basen) su i najugroženije zone opštine.
Postojeće stanje
Slika br. 13 - Plan predjela za potrebe PUP-a Opštine Plav (Tip3-Dolina planinskih rijeka-Gornje polimlje)
TIP 3- Dolina planinskih rijeka-Gornje polimlje
Dolina Lima je kompozitnog karaktera, što znači da se redjaju veće i manje kotline i klisure. Ova prediona cjelina pruža se od
Glavica u Brezojevicama do klisure Sućevske kod Andrijevice, a Plavskoj opštini pripada dio Polimlja do sela Kruševa. Polimlje
predstavlja uži pojam u odnosu na dolinu Lima, a čini ga prošireni dio doline formiran znatnim djelom u paleozojskim škriljcima
između Plavsko- Gusinjske kotline na jugu i ulaza u klisuru Sućevska na sjeveru do oko 950nmn.Osnovnu morfološku
karakteristiku ovom predjelu daju fluvioglacijalne terase koje se prostiru sa obje strane Lima.
Dolina rijeke, kao i doline njenih pritoka, su kompozitne, sastavljene od erozivnih proširenja u obliku ledničkih valova, formiranih na
škriljastim terenima i suženjima usječenih u krečnjacima. Rijeka Lim, koja uz rijeku Ljuču čini glavnu hidrološku arteriju Opštine
Plav, izvire iz Plavskog jezera i odlikuje se dinamičnim slivom. Predstavlja relativno mirnu rijeku do ušća rijeke Komarače, odakle
krećući se nizvodno, zbog pada riječnog korita, poprima karakteristike brze planinske rijeke. Gotovo sve pritoke rijeke Lim imaju
razarajuće odlike izvorišnih planinskih bujičnih tokova, koje su posebno izražene u plavnom periodu. Jedan od najizraženijih
bujičnih izvora jeste Bijeli potok, na samom izvorištu Lima, koji snagom nanosa ugrožava korito rijeke, pomjerajući ga udesno i
utičući na prirodnu regresivnu eroziju rijeke.
Najazastuplenija zemljište u dolini Lima je smeđe zemljište na šljunku duž izvorišnih tokova, kao i rastresiti fluvisol koji se javlja na
terasama. Mjestimično se javlja i grub aluvijalni nanos, sastavljen od oblutaka, pijeska i šljunka. Uz obalu Lima nalaze se poplavne
šume i to uske šume crne jove i šume bijele vrbe. Najzastuplenije su mješovite termofilne šume.
231
Posebnost ovog predjela oličena je u terasama sa lijeve i desne strane rijeke Lim, koje predstavljaju najplodnije tlo u Opštini.
Međutim zbog rastresitosti terena i bujičnih tokova zemljište je izloženo eroziji. Karakteristične su grupacije kuća tradicionalne
arhitekture, tradicionalne okućnice sa vrtovima i tradicionalan način poljoprivredne proizvodnje.
Najznačajnije asocijacije ovog predjela čine listopadne šume u vidu klimatogenih zajednica, termofilna zajednica-hrastova šuma
cera i sladuna (Quercetum confertae cerrcis). Ona se razvila na najnižim brdskim položajima koji već prelaze u niziju, na toplim i
suvim staništima. Razvijena je na blago nagnutim padinama na silikatnim podlogama. Pored ove osnovne zajednice često se sreće
i zajednica Quercetum confertea-cerrcis carpinetosum orientalis Jov., koja predstavlja posebnu kseroterminiju varijantu klimaks
asocijacije sladuna i cera. Mezofilno prelazno područje hrastovih šuma kitnjak, iznad 700mnm sladun se gubi a u hrastovim
šumama sve je češči kitnjak (Quercetum petrea) i to su hrastove šume tipa Quercetum montanum. Pored kitnjaka u ovoj vegetaciji
od drveća i žbunja nalaze se još cer i bukva, a takođe i crni jasen. Pored navedenih osnovnih zajednica uz obale Lima javljaju se
šume crne jove (Alnetum glutinosae) i šume bijele vrbe (Salicetum albe). Od zajednica poplavnih šuma najšire je rasprostranjena
Oxali-Alnetum incanae Blečić.
Dolina Lima je zbog svog biogeografskog značaja uvrštena u EMERALD područje, čije je usaglašavanje u toku, ali nije zaštićena i
nacionalnim propisima. Dolina Lima predstavlja IPA stanište- područje od medjunarodnog značaja za boravak biljaka (od Plava do
Bijlog Polja). Takodje je i značajno stanište pojedinih vrsta riba- Hucho h u c h o ( m l a d i c a ) , sisara-vidre (Lutra lutra)-koja je
zaštićena nacionalnim propisima.
Riječni tokovi Plava, kao najosetljiviji ekositemi su ujedno i najugroženiji. Naime, glavni saobraćajni pravci su smješteni kroz
naselja i duž riječnih tokova. Neregulisanost korita Lima i njegovih pritoka ugrožavaju i agrobiodiverzitet i zahtijevaju neophodne
aktivnosti. U dolini Lima, Gornjem polimlju razvilo se više naselja, Murino kao semiurbano naselje i više ruralnih naselja.
Semiurbani i ruralni predio–je antropogeni predio izdvojen na osnovu izraženog antropogenog uticaja. Naselja u okviru Tipa 3 su
najčešće zbijenog tipa. Murino, Pepiće, Gornja Rženica, i dio Brezojevica. Murina i Brezojevica imaju elemente urbanog karakterasemiurbana naselja (školu, ambulante, dom kulture i td.).Pretežna djelatnost u seoskim i semiurbanim predjelima je poljoprivreda.
Medjutim, poljoprivredno zemljište je usitnjeno, koristi se za potrebe domaćinstva, ali je najčeće neobrađeno, obraslo prirodnom
vegetacijom. Poljoprivredna proizvodnja se svodi u najvećoj mjeri na voćarstvo i ratarstvo.
Murino se razvila uz korito Lima, na raskrsnici Magistralnog put M-9 i Regionalnog put R-9. Smješteno je na oko 840mnv, naselje
rijeka Lim dijeli na dvije cjeline. Sa lijeve obale Lima se razvilo naselje zbijenog tipa, sa objektima uz saobraćajnicu, dok je sa
desne naselje mješovitog tipa sa elementima urbanog i ruralnog stanovanja. Na Murini postoji škola, dom kulture, ambulanta,
fabrički pogon, vjerski objekat i td. Poseban karakter naselju davao je most iz 1912.god. srušen nakon bombarsovanja 1999.god.
Takođe, na Murini postoji jedna zelena površina parkovskog-spomeničkog tipa, uz osnovnu školu i dom kulture. Parkovska
površina ima elemente dobrog pejzažnog uređenja ali je komunalno zapušten. Ostale javne površine se svode na trotoare
neadekvatnih profila. Postojeći kružni tok koji je raskrnica važnih saobraćajnih pravaca, a ujedno i centar naselja, „pretrpan“ je
privremenim objektima, neadekvatnog likovnog izraza, ostavlja utisak haotičnog- pijačnog izgleda. I pored postojanja skoro svih
urbanih sadržaja Murina je u ruiniranom i komunalno zapuštenom stanju. Opštu sliku naselja daje: ne regulisano korito Lima,
ruinirani objekti, objekti neadekvatni predionim karakteristikama i graditeljskom nasljedju, demografski ispražnjeno naselje,
zapuštene javne površine. Prirodne ljepote i resursi koje pruža šire i bliže okruženje nisu valorizovanie.
TIP 4- Plavsko-gusinjski terminalni basen
232
Slika br.14 - Plan predjela za potrebe PUP-a Opštine Plav (Tip 4: Plavsko-gusinjski terminalni basen)
Plavsko-gusinjska kotlina, nadmorske visine od oko 1000 m, prostire se između južne i srednje grupe Prokletijskih planina sa juga i
istoka, i Visitora i okolnih planina sa zapada i sjevero-zapada. Basen je dug 25 km, širok 5 km, čiji središnji dio zahvata Plavsko
jezero, ledničko jezero formirano iza čeone morene.
Kroz ovu kotlinu prolazio je pleistoceni Plavsko-Gusinjski lednik koji je znatno uticao na formiranje ledničkog reljefa u vidu morena
koje su raspoređene u nizovima i predstavljaju važnu karakteristiku predjela. Kotlinom dominira rijeka Ljuča, nastala od rijeke Vruje
i Grnčara, koja vijugavo protiče dolinom i uliva se u Plavsko jezero. Kotlinski donji tok rijeke Vruje pripada tipičnoj rijeci ponornici
kraških predjela, dok Grnčar predstavlja najintenzivniji bujični tok na teritoriji Opštine. Izrazito atraktivan hidrografski objekat u ovoj
kotlini je vrelo Vruje zvano Alipašini izvori, koje je glavni snabdjevač Plavskog jezera vodom u toku ljeta. Ljuča kao tipična
ravničarska rijeka odlikuje se mirnim tokom i brojnim meandrima, međutim za vrijeme vodostaja i proticaja poslije jakih kiša i
topljenja snijega dobija veliku transportnu moć tako da osim pijeska i mulja u Plavsko jezero nosi i drugi deponovani materijal. U
najnižem djelu Plavsko-gusinjskog basena smješteno je Plavsko jezero nastalo akumulacijom vode u doba glacijacije. U ovom
basenu javljaju se jake podzemne vode u obliku izdani u vododržljivim i pukotinske vode u propustljivim, kraškim terenima. Jezero
je nastalo otapanjem lednika i akumulacijom vode u prostoru koji je bio intenzivno zahvaćen glacijacijom, gdje je voda akumulirana
u Plavsko-Gusinjskom valovu, koji je sa sjeverne strane zagrađen nizovima čeonih morena. Plavsko jezero je protočnog tipa i
osnovna obilježja vodnog bilansa daju mu pritoka Ljuča sa svojim slivom sa južne strane jezera, i otoka Lim sa sjeverne strane, čije
izvorište predstavlja upravo ovo jezero. Obale jezera su slabo razuđene i dosta nestabilne što je u vezi sa oscilacijama jezerske
vode i pojačanih podzemnih voda za vrijeme otapanja snijega. Pedološki pokrivač prostora čine uglavnom smeđa zemljišta na
šljunku morenskog porijekla, a osim toga oko Plavskog jezera se javlja tip klase hidromorfnih zemljišta - planohistol, koji se
obrazuje u reljefnim depresijama u kojim voda stalno stagnira iznad površine zemlje.
Fauna i flora ovog područja nije visoko endemska, ali je veoma važna zbog svoje različitosti i porijekla. Mnoge od vrsta su alpskog
ili montanog tipa, a neke od njih su ovdje stigle u doba glacijacije i tu ostale zarobljene do danas-(IBA područje (Important Bird
Areas) - Prokletije, Plavsko jezero sa plavnim livadama). Bujna akvatična vegetacija koju čine ševar, rastavić i lokvanj zahvatila je
obalski pojas i brzo se širi ka centralnom, najdubljem djelu jezera. Zarastanje i eutrofikacija jezera su sve evidentniji i ozbiljno
ugrožavaju prirodni i izvorni integritet jezera i zahtijevaju odgovarajuće mjere u njegovoj zaštiti. Antropogeni procesi ugrožavanja
jezera uzimaju sve više maha posljednjih decenija i znatno doprinose brzom smanjenju dimenzija jezera. Zasipanje jezerskog
basena erozivno-akumulativnim materijalom sve je intenzivnije zbog pojačane erozije prouzrokovane krčenjem šuma (šume vrbe i
topole) u slivu Ljuče kao i zbog nekontrolisane sječe šume na padinama Visitora. Osim toga, ozbiljan problem predstavlja
zagađivanje jezera komunalnim otpadom i gradskim i industrijskim otpadnim vodama, kao i eksploatacija šljunka u koritu Grnčara.
Primećena je tendencija izgradnje nelegalnih građevinskih objekata duž obalskog pojasa od strane privatnih lica, a uzurpacija obale
se ogleda i u zauzimanju zemljišta u okolini jezera, na kojem je zastupljena neadekvatna poljoprivreda.
Obalni pojas Plavskog jezera karakterišu livade, pašnjaci, njive, geometrijskog oblika. Poljoprivredno zemljište skoro idealno
geometrijskog oblika.
U ravnici Plavsko-gusinjske kotline su se razvila dva osnovna Tipa zemljišta mladi aluvijalni nanosi i smeđe zemljište na šljunku.
Aluvijalni nanos, koji je zastupljen u dnu ravnice odlikuje se različitom debljinom i izložen je zamočvarivanju i plavljenju. Pored ovih
nanosa, zastupljeno je i smeđe zemljište na obodu ravnice gdje zahvata teme stare aluvijalne ravni šljunkovite strukture morenskog
porijekla. Na terenima u blizini jezera ova zemljišta su zabarena i koriste se kao livade. Dalje uzvodno gdje je podzemna voda na
233
većim dubinama ona su ocjedita i koriste se kao oranice koje predstavljaju jedne od glavnih poljoprivrednih površina na području
Opštine.
Urbani predio -Karakter predjela Plavsko-Gusinjske kotline kroz istoriju mijenjali su različiti društveni uticaji predstavljeni kroz sječu
šuma, neadekvatnu poljoprivredu i urbanizaciju. Arhitektonsko - urbanističko nasljeđe Plava bogato je funkcionalnim i oblikovnim
karakteristikama naseljskih sadržaja koji se karakterišu ukrštanjem savremenih i nasljeđenih principa stvaranja naselja. Tako
nastala stara gradska jezgra Plav i Gusinje koja predstavljaju urbane centre Plavsko-gusinjske kotline odlikuju se interesantnim
istorijskim spomenicima i drugim kulturnim sadržajima i predstavljaju pored prirodnih elemenata važan vizuelni identitet ovog
predjela.
U urbanoj strukturi Plava, nije tako jako izražena podjela na mahale, ili barem ona nije naglašena odgovarajućim rasporedom
lokacije džamija, ali je zato cijela varoš urasla u svoj bogati zeleni okvir. Dok je Plav naselje slikovito razbacanih kuća na valovitom
terenu, Gustinje je smješteno na ravnom terenu. Ulična mreža Gusinja je mnogo pravilnija, reklo bi se ušorena. Manji je broj
kamenih kula nego u Plavu, ali kuće su veće i reprezentativnije nego u Plavu. Iako devastiran najnovijim razvojem i izgradnjom,
arhitektonski ambijent, naselja oko Jezera još uvek sadrži ne samo izvjestan broj zaostalih izrazitih arhitektonskih objekata nego i
fragmenata celina, mikro urbanih kompleksa i struktura.
Karakteristična je grupacije kuća tradicionalne arhitekture u naseljima i selima u obalnoj i gornjoj zoni i zasebne kuće-brvnare,
pokrivene drvenom piramidom strmog krova. Struktura cijelog naselja je prošarana masama tvrdih kamenih kubusa i osobenijeg
tipa zasebne kuće - kule. Ovaj karakter kulturnog predjela ne izražava se samo u varošima Plavu i Gusinju, nego jednako i u selima
oko Plavskog jezera a karakteristična su: Malo Selo, Prnjavor, Brezojevice, Martinoviće i Djombaliće. Kuće u Martinićima- centralni
dio naselja Martinovići, sastoji se isključivo od kamenih kula, ali koje su najvećim dielom pokrivene dvovodnim krovom blagog
nagiba, upliv Mediterana u ovim izolovanim planinskim oblastima.
U Plavu i Gusinju nema javnog zelenila. Urbanistički posmatrano u starim balkanskim gradovima, nije bilo parkova, skverova,
uličnih zasada. Po neko usamljeno drvo oko česme, na trgu mahale, drvoredi uz vodotoke, bilo je jedino zelenilo na javnom mjestu
ali i ono je bilo više spontano nastalo nego posebno njegovano. Jedine zelene površine nalazile su se oko džamija i oko crkava.
One su bile malog prostranstva ali su utoliko više bile dragocjene i brižljivo njegovane. Jjavne zelene površine zamenjivale su
privatne bašte-okućnicama sa cvijećem, voćnjacima i povrtlarskim kulturama. Njegovanje unutrašnjeg dvorišnog zelenila, posebno
cvijeća, označavalo je visok stepen stambene kulture koje su obezbjeđivale bolje higijenske uslove ali i mnogo estetskog
zadovoljstva.
Voda je bila dragocjen urbanistički elemenat. Sistem korišćenja vode bio je relativno lako izvodljiv prirodnim padom. Na nekoj tački
iznad naselja branom je voda skretana u kanale koji su prosijecali glavne djelove grada i iz kojih su se granali mali potočići
prolazeći kroz sva dvorišta. Osvježenje u ljetnje dane, zalivanje zelenila, pranje, vršilo se vodom iz ovih potočića. Dvorišno zelenilo
plemenitih voćaka, ukrasnog cvijeća i povrtnjaka, mreža žive vode koja je prožimala cijelo naselje, predstavljali su skrivene ali
funkcionalne i sadržinske karakteristike starih balkanskih gradova, koje su ih suštinski izdvajale od evropskih gradova XVI, XVII i
XVIII stoljeća i od sjeverno-afričkih i azijskih gradova.(Plavsko jezero-Procjena predjela,Studija “Procjena predjela Opštine Plav
“šira oblast Plavskog jezera”-ITEA d.o.o., Herceg Novi, planplus d.o.o., Podgorica, maj 2010. g. I Studija prirodnih uslova
Montenegro projekt d.o.o.. Podgorica 2012.god.)
PLAN-SISTEM ZELENILA
Plan pejzažnog uređenja treba da budu u funkciji prostora u kom se nalaze, kako bi se ostvarila zadovoljavajuća funkcionalnoprostorna organizacija naelja kao cjeline tj. sistem zelenila, koja treba da prati organizaciju urbanog sistema sa akcentom na
sprovođenju principa povezanosti i neprekidnosti.
Osnovni cilj pejzažnog uređenja je:
pejzažna rekonstrukcija urbanog gradskog tkiva,
revitalizacija narušenih površina i izgradnja novih ubanih sadržaja,
umrežavanje slobodnih i zelenih površina u jedinstven sistem.
Koncept pejzažnog uređenja usmjeren je na povećanje slobodnih i zelenih površina, rekonstrukciju postojećih i povezivanje svih
zelenih površina u sistem, preko linijskog zelenila,otvaranje naselja prema rijeci, zaštita i aktiviranje značajnih prirodnih i turističkih
vrijednosti. Koncept je sadržan kroz smjernice Plana predjela, vezane za planski zahvat i kroz osnovni cilj. Koncept uređenja
podrazumijeva:
Maksimalno očuvanje autentičnih pejzažno-ambijentalnih vrijednosti predione cjeline (vegetacijske, orografske,
geomorfološke, hidrološke i td.);
Strogo čuvanje ukupne slike Plavsko-gusinjske kotline i Limske doline;
Zaštitu od zaklanjanja vizura naročito iz urbanog predjela prema visokoplaninskom predjelu;
Očuvanje rubova riječnih tokova i istaknutih obrisa;
Očuvanje riječnog toka i priobalja u prirodnom obliku, sem kod slučajeva gdje je neophodna regulacija, na onim
dionicama gdje je smanjen proticajni profil i postoji opasnost od slivanja velike vode (aluvijalne zaravi);
234
Očuvanje postojeće drvenaste vegetacije uz rijeke i potoke;
Ne praviti fizičke barijere-neprekidne nizove objekata, duž riječnih korita i oko jezera i omogućiti u urbanom području
izlazak na rijeku, jezero i komunikacije duž i oko vodenih površina;
Planiranje gradnje stambenih, privrednih i neprivrednih objekata, dalje od riječnih korita kako bi se postepenom
regulacijom otvorio izlaz na rijeke;
Uređenje obale u urbanom predjelu;
Uređenje vodotokova i obala tzv. „naturalnim" načinom što podrazumijeva upotrebu materijala kao što je kamen i
zemljane, zatravljene nasipe, kao i zelene pojaseve visoke vegetacije;
Izbjegavanje sastavljanja naselja kontinuiranom gradnjom;
Povezivanje urbanog područja sa vangradskim zelenim/rekreativnim površinama (Visitor, Vaganica-Čakor-Bogićevica,
Lim i kupališta na Limu, Plavsko jezero, Alipašini izvori), bilo zelenim prstenovima ili pješačkim, biciklističkim ili kolskim
pristupima;
Podizanje zaštitnih pojaseva uz saobraćajnice, uz izvorišta voda ili postojećih potoka, u vodozahvatnim zonama, u
industrijskim zonama, uz groblja ili radi zaštite pojedinih lokaliteta-kulturnih i prirodnih i kod funkcionalnog zoniranja;
Planiranje vertikalnih zidova- sistema mobicare i flexiverde duž saobraćajnica, u onom djelu gdje postoje prostorna
ograničenja, obezbjeđivanje javnih površina (trotoara, pješačkih saobraćajnica, trgova, parkova i td.);
Projektovanje saobraćajnica i drugih infrastrukturnih trasa na način da u što manjoj mjeri narušavaju homogene
ekosisteme i kulturo nasljeđe;
Zabranu eksploatacije šljunka i pijeska u urbanoj zoni;
Kontinuirano praćenje (monitoring) stanja i promjena biološke raznovrsnosti biodiverziteta za Slivno područje Lima i za
Plavsko jezero sa plavnim livadama, kao mjera kojom se obezbjeđuje očuvanje i održivo korišćenje;
Maksimalno očuvanje i uklapanje postojećeg vitalnog i funkcionalnog zelenila, šumske vegetacije;
Inkorporiranje fragmentisane šume u urbanim sredinama, u urbane zelene površine;
Mjere sanacije i biološke rekultivacije degradiranih i postojećih šumskih površina i klizišta, odnosno ozelenjavanje svih
terena na nagibima iznad 20%, klizišta, plitkih erodiranih i degradiranih zemljišta;
Funkcionalno zoniranje slobodnih površina;
Uspostavljanje optimalnog odnosa između izgrađenih i slobodnih zelenih površina;
Usklađivanje kompozicionog rješenja zelenila sa namjenom (kategorijom) zelenila;
Uvođenje u jedinstven sistem zelenila, odnosno umrežavanje različitih tipova zelenih površina i njihovu integraciju sa
izgrađenim tkivom grada, što podrazumijeva maksimalnu primjenu linijskog zelenila (drvoreda i pratećeg linijskog
zelenila);
Upotrebu auhtohtonog materijala koji obezbjeđuje uklapanje objekata u prirodno okruženje;
Korišćenje vrsta otpornih na ekološke uslove sredine i usklađivanje sa kompozicionim i funkcionalnim rješenjima;
Korišćenje isključivo autohtone vegetacije za pošumljavanje, u slučaju antierozivnih i sanacionih mjera;
Izbjegavanje nastajanje monokultura i zabrana korišćenja invazivnih vrsta;
Blagu rekonstrukciju postojećih zelenih površina nakon 8-10 godina.
Površine za pejzažno uređenje PU
Sve površine za pejzažno uređenje, u planskom području, prema namjeni i načinu korišćenja svrstane su u tri glavne grupe:
I Objekti pejzažne arhitekture javne namjene (korišćenja)-PUJ,
II Objekti pejzažne arhitekture ograničene namjene (korišćenja) -PUO,
III Objekti pejzažne arhitekture specijalne namjene-PUS.
I Objekti pejzažne arhitekture javne namjene - PUJ
Ove površine svojom slobodnom dostupnošću za sve stanovnike, ispunjavaju najvažnije socijalne funkcije. Ovu grupu zelenih
površina čine:
zelenilo uz saobraćajnice,
park,
skver,
trg,
park-šuma,
uređenje obale,
zone rekreacije i td.
Svaka od određenih kategorija karakteriše se određenom funkcionalnom i urbanističkom namjenom. Zelene površine namenjene
javnom korišćenju formiraju se u sklopu javnih površina na kojima se uglavnom zadovoljavaju opšti interesi, odnosno razvijaju
specifični sadržaji od značaja za grad. Zbog svog značaja ovi prostori čine dio identiteta prostora u kojem se nalaze i po pravilu se
uređuju da zadovolje visoke estetske vrijednosti. Zelenilo je značajan elemenat u oblikovanju gradskih cjelina, naglašavanju
pravaca i značajnih lokacija u gradu. Pored toga, zelene površine namjenjene javnom korišćenju su od opšteg značaja za
stanovništvo i bitno je obezbijediti njihovu dostupnost svakom pojedincu u zadovoljenju prirodnih i socijalnih potreba. Gradsko
zelenilo, posebno parkovi, trgovi i skverovi su površine javne namjene koje su od posebne vrijednosti za urbana naselja, kao
235
sastavni element ambijenta, posebno ako sadrže prostorne, sadržajne i oblikovne repere koji daju poseban karakter prostoru i na
taj način definišu urbani pejzaž grada. Parkovi od svih zelenih površina imaju najveći efekat u poboljšanju mikroklime u naselju, a u
preizgrađenom gradskom tkivu su najprijatnija mjesta za odmor i druženje. Nepostojanje javnih zelenih površina iziskuje
neophodnost njihovog formiranja. Naime, neophodno je detaljnim razradam predvidjeti formiranje novih površina parkovskog
karaktera (gradski sad, skverove i td.) i trgova, na svim mjestima koje omogućuju oblikovno i funkcionalno njihovo formiranje.
Takođe je neophodna rekonstrukcija postojećih parkovskih površina(spomen park u Murinu). Ulično zelenilo, zelene površine uz
saobraćajnice, formiraju se radi razdvajanja pješačkih tokova i obodnih objekata od kolskog saobraćaja, u cilju stvaranja
povoljnijih sanitarno-higijenskih i mikroklimatskih uslova urbanog prostora. Ovo zelenilo ima prvenstveno zaštitni karakter, ali je
njegov poseban značaj i u povezivanju svih kategorija zelenila u jedinstven sistem. Nepostojanje linearne, drvoredne matrice u
Plavu, Gusinju i Murinu predstavlja veliki nedostatak urbanog tkiva i iziskuje neophodno formiranje, dugoročnim i sistematskim
planiranjem. Uređenje obale ima za cilj otvaranje prema rijekama i postepeno formiranje „zelene linije“ uz rijeku u vidu keja koja
pored regulacije treba da ima estetski karakter, ali i rekreativni, formirajući šetalište uz rijeku (pješače staze, biciklističke, i td.).
Zone rekreacije se odnose prije svega na aktiviranje kupališta na Limu i na Jezeru, uz osnovni uslov pristupačnost i komunalnu
opremljenost. Za Veliki Skić i Mali Skić, zbog njihovih prirodnih i stvorenih karakteristika, predlaže se preoblikovanje u park-šume.
Ova površina može da upotpuni sportsko-rekreativni, izletnički i turistički sadržaj.
II Objekti pejzažne arhitekture ili zelene površine ograničene namjene - PUO
Slobodne i zelene površine ove namjene, iako su često dio javnih površina i najčešće su od javnog značaja, prije svega su
namijenjene isključivo korisnicima prostora (zaposlenima, stanovnicima blokova i objekata, turistima, đacima itd). Kategorizacijom
planiranih namjena mogu se identifikovati sljedeće zelene površine ograničenog korišćenja:
zelenilo stambenih objekata i blokova,
zelenilo individualnih stambenih objekata (okućnice),
zelenilo poslovnih i administrativnih objekata,
zelenilo objekata prosvjete i kulture (škole, vrtići, domovi kulture),
sportsko rekreativne površine,
zelenilo objekata zdravstva (oko bolnica, domova zdravlja, gerontološkog centra i drugih zdravstvenih ustanova),
zelenilo vjerskih objekata,
zelenilo za turizam(hoteli), turistička naselja, kampovi i td.
botaničke bašte.
Zelene površine stambenih objekata i blokova (blokovsko zelenilo) se nalazi u okviru zatvorenih i poluzatvorenih blokova (SS i
satnovanja u okviru mješovite namjene). Ove površine uglavnom koriste stanari. Zelenilo unutar porodičnog (individualnog)
stanovanja ima značajnu ulogu u ukupnom zelenom fondu jer porodično stanovanje zauzima najveću površinu u sklopu
građevinskog područja. Zelenilo oko javnih administrativnih objekata (kulturni centri, pošte, i drugi javni objekti) i poslovnih
objekata (trgovačkih centara, banke, poslovnih centara i dr.), održavaju se uglavnom parcijalno i samoinicijativno, pa je i održavanje
veoma različito. Kako su ovo najčešće široko dostupni objekti, i najčešće od javnog interesa poželjno je da se poštuju osnovna
pravila uređenja javnih površina. Zadatak ove kategorije je da osigura ambijent zelenila, koji je veoma potreban koliko sa estetske
toliko i sa biološke strane. U okviru kompleksa škola i predškolskih ustanova posebna pažnja je na uređenju dvorišta namenjenog
igri djece u vrijeme odmora kao i prostora sa obaveznim sadržajima za fizičko vaspitanje djece. Zelene površine u sklopu
zdravstvenih ustanova znatno utiču na psihološko stanje bolesnika i njihov brži oporavak. Ove površine treba da budu dostupne
svim bolesnicima i osobama koje su u posjeti. Sport i rekreacija, uz stanovanje i rad spadaju u osnovne egzistencijajne funkcije
življenja u naselju. Sa povećanjem standarda življenja i dužine slobodnog vremena, sport i rekreacija zauzimaju sve značajnije
mesto u funkcionisanju naselja i moraju se planirati za sve kategorije stanovništva i u svim namjenama. Zelenilo u okviru turističkih
kompleksa i objekata je važan element ukupne turističke ponude, koji ukazuje na reprezentativnost i kvalitet usluga, pored
ekoloških funkcija i obezbeđivanja prijatnog prirodnog okruženja za turiste. Zelenilo vjerskih objekata ima prije svega estetski
karakter i zaštitnu funkciju. Ovi vjerski objekti sa najčešće kulturno-istorijskim značajem, dio su slike grada i moraju da poštuju
pravila uređenja. Kulturno-istorijske objekte Plava i Gusinja s pažnjom treba tretirati i očuvati kao oblikovno vrijedne cjeline. Ovo
se odnosi i na sve druge objekte koji imaju spomenički ili istorijski značaj. U kategoriji zelenih površina ograničene namjene
izuzetni značaj imaju mini- botanički vrtovi i arboretumi, kao mesta gde se uzgajaju razne vrste biljaka u naučne i pedagoške svrhe.
III Objekti pejzažne arhitekture ili zelene površine specijalne namjene-PUS
Ovoj kategoriji pripadaju najčeše zelene površine koje imaju izražen zaštitni karakter. Ovoj kategoriji pripadaju sljedeće površine za
pejzažno uređenje:
zaštitni pojasevi (uz vodene površine, vodoizvorišta,uz važne saobraćajne pravce),
zelenilo groblja,
zelenilo industrijskih zona,
zelenilo uz stovarišta, skladišta, servise,
zelenilo infrastrukturnih objekata,
Podizanje i uređivanje zelenih zaštitnih pojaseva u skladu je sa potrebama namjene koja se štiti. Razlikuju se po obliku, širini i
dužini pojaseva kao i hortikulturnom uređenju. Pored svoje osnovne namjene, dijelovi zaštitnih pojaseva mogu se pretvarati u
236
izletišta, zone rekreacije i imaju veoma veliki značaj sa aspekta zaštite životne sredine. Planom je predviđeno formiranje zaštitnih
pojaseva uz Jezero i riječne tokove. Zaštitni pojasevi uz riječno korito imaju za cilj regulaciju, očuvanje linije i prirodnost vodotoka i
na mjestima gdje je moguće uvezivanje u sistem gradskog zelenila kroz uređenje obale, izgradnju pješačkih, biciklističkih staza i
odmarališta-tipa keja. Zaštitni pojas uz Jezero prevashodno ima ulogu zaštite ovog hidrološkog objekta, kao zaštićenog područjaSpomenika prirode.Međutim i u ovom pojasu je moguća izgradnja staza (pješačkih, biciklističkih, staza za jahanje i td.), pri čemu se
ne smije narušiti prirodnost ovog objekta. U kategoriji zelenila specijalne namjene, u savremenim konceptima uređenja naselja, sve
veća pažnja se poklanja uređenju groblja. Groblja se po pravilu uređuju kao parkovske površine, kako bi se dobio grandiozniji
izgled prostora, koji treba da ostane uredan i intenzivno uređivan. To se odnosi, kako na postojeća groblja, tako i na groblja za koje
je planirano "gašenje". Pored njih, u ovoj kategoriji zelenila su i rasadnici - poljoprivredne površine, koji se dijelom mogu smatrati i
zaštitnim zelenilom, ali se prvenstveno tretiraju u okviru komercijalnih namjena (proizvodnju rasada sve više diktiraju noviteti u
hortikulturnoj oblasti kao i kupci, tako da je sve manja proizvodnja autohtonog sadnog materijala). Zelene površine u sklopu
industrijskih zona i drugih poslovnih kompleksa, stovarišta, servisa, sladišta imaju funkciju zaštite od izvora zagađenja, zaštite od
buke, izolovanja ili maskiranja pojedinih objekata, stvaranja protivpožarnih prepreka i sl. Pored toga, ovi prostori mogu da se
planiraju tako da posluže za odmor i rekreaciju radnika ili kao izložbeni reklamni prostor. Zelenilo infrastrukturnih i komunalnih
objekata ima takođe zaštitnu ulogu, prilagođenu namjeni objekata, sa funkcijom izolacije i funkcionalnim razdvajanjem od drugih
namjena.
NORMATIVI, PRAVILA I USLOVI ZA OBJEKTE I POVRŠINE PEJZAŽNE ARHITEKTURE
I OBJEKTI PEJZAŽNE ARHITEKTURE JAVNE NAMJENE- PUJ
Zelenilo uz saobraćajnice, drvoredi i ostalo prateće zelenilo-ZUS
Ova kategorija zelenila igra najvažniju ulogu u povezivanju svih ostalih elemenata pejzažne arhitekture u jedinstven sistem. Nužno
je da izgradnju uličnog sistema prati i podizanje drvoreda.Kod primarnih saobraćajnica obavezni su dvostrani drvoredi, a gdje je to
moguće, oni bi trebali biti drvoredi sa pratećim zelenilom (travnjaci, nisko rastinje). Sekundarne saobraćajnice, gdje postoje za to
mogućnosti, sadržaće obostrane drvorede. U ulicama čija širina i raspored trasa podzemnih instalacija ne dozvoljavaju formiranje
klasičnog drvoreda, koristiti ostale vidove linijskog ozelenjavanja i tehničke mjere zaštite (sadnju drvoreda samo na sunčanoj strani
ulice, sadnju drveća u kasetama, sadnju sadnica iz kategorije niskog drveća, sadnju šiblja, vertikalno ozelenjavanje itd.). Drvorede
na trotoarima je moguće formirati samo u ulicama u kojima je širina trotoara min. 2,50 m, što ukazuje na obaveznost planiranja
trotoara min. širine 2.5m, kao bi se omogućilo linijsko ozelenjavanje saobraćanica prema navedenim uslovima i povezivanje uličnog
sistema zelenila.
Rastojanje stabala od objekata ne bi trebalo da bude manje od 5m. Razmak među stablima u drvoredu iznosi 6-12m, u zavisnosti
od visine i prečnika krošnje, potreba za suncem ili zasjenom, profila ulice itd. Prilikom formiranja drvoreda na parkinzima trebalo bi
osigurati na dva parking mjesta po jedno drvo. Na potezima gdje nije moguće formiranje drvoreda, primjeniti ostale oblike linijskog
ili punktalnog ozelenjavanja. Drvoredi i prateće zelenilo (zelenilo na razdjelnim trakama, skverovima otvorenog tipa, kružnim
tokovima i td.) ne smije da smanjuje preglednost i ugrožava bezbjednost saobraćaja. Kružni tok i skverovi otvorenog parternog tipa,
kao dijelovi saobraćajnih objekata, nastali regulacijom saobraćaja rješavaju se parternim zelenilom, koje ne ometa saobraćajne
vizure. Zadržati postojeće drvorede koji se kroz rekonstrukciju mogu dopuniti.
Na mjestima gdje se usljed gradnje saobraćajnice očekuje degradacija terena, usljed veće denivelacije, teren riješiti terasasto
podzidama od prirodnih materijala ili omekšati zelenilom, kako bi se kamena površina vizuelno obogatila.
Hortikulturno opremanje i uređivanje treba predvidjeti onim vrstama koje posjeduju listove velikih površina, ne generišu tvrde i teške
plodove i ne luče veliku količinu medne rose. Pored toga, pri izboru vrsta za ulično zelenilo, treba voditi računa da budu prilagođene
uslovima rasta u uličnim profilima (otpornost na zbijenost tla, vodni kapacitet zemljišta, prašinu, gasove).
Za formiranje drvoreda koristiti isključivo "školovane" drvoredne sadnice, sljedećih parametara:
Visina sadnice 2,5-3m, sa pravim deblom,
Deblo bez grana do visine od 2,2m,
Obim stabla na visini od 1m od 12-14cm.
Pored klasičnog vida ozelenjavanja duž saobraćajnica: formiranja drvoreda i zaštitnih pojaseva-ZP sa nižim i višim spratovima
zelenila postoje i alternativne nove metode vertikalnog ozelenjavanja naročito u onom djelu gdje postoje prostorna ograničenja.
Vertikalne zidovi kao što su sistemi mobicare i flexiverde, omogućavaju različite pristupe podizanju i održavanju vertikalnih tipova
zelenila. Biljni materijal koji se koristi u zavisnosti od izabranog sistema, mogu biti razne vrste puzavica ili različite vrsta perena i
seduma. Sistemi se veoma lako instaliraju, originalnost i prijatnost ambijenta koji se postiže je na visokom estetskom nivou, a
funkcionalno odgovaraju zahtjevima planirane namjene prostora. Sistemi mogu biti slobodno stojeći ili montirani na zidane
površine. Ovo se može postići i na već postojećim potpornim zidovima.
Parkovi i ostale površine parkovskog tipa (skverovi, gradski sad) – P, S
Zbog nedostatka javnih slobodnih površina neophodno je detaljnim razradama predvidjeti formiranje novih površina parkovskog
karaktera (park, gradski sad, skver i td.), na svim mjestima koje omogućuju njihovo oblikovno formiranje i gdje je funkcionalno
237
neophodno povezati, ali i razdvojiti različite planske namjene. Parkove projektovati kao površine javnog karaktera, koje
kompoziciono čine jasne cjeline u kojima mreža puteva i staza povezuje ostale kompozicijske elemente. Generalno pravilo
uređenja parkova je da se unutar njih formiraju dvije cjeline, mirni/pejzažni deo parka i sportsko-rekreativni deo sa prostorom za
igru dece. Autentičnost parka postiže se malim arhitekturnim rešenjima (vodena ogledala, klupe, svetlosni elementi, informacionoreklamne table, korpe za otpatke, ograde, svjetiljke i sl), uz svu neophodnu opremu za potrebe rekreacije kao i igru dece. Parkovski
objekti mogu imati i različite funkcionalne namjene: staklene bašte, scena otvorenog teatra, amfiteatar, kafe i sl. Vegetacijsku
osnovu u prvom redu čine autohtone vrste biljaka, posebno kvalitetno visoko drveće koje obezbeđuje veći stepen sanitarnohigijenskog učinka zelenila, kao i poboljšanje mikroklime šireg područja. Najmanje 70% površine namenjene parku treba da bude
pod zelenilom.
Uz poštovanje osnovnih principa ozelenjavanja vršiti rekonstrukcije postojećih ili podizanje novih parkovskih površina. Sa
posebnom pažnjom, izvršiti snimanje postojećeg stanja objekata i potreba, kako bi se adekvatnom namjenom i organizacijom
prostora, obezbijedili optimalni uslovi korisnicima različitih kategorija (djeca različitog uzrasta, radno aktivno stanovništvo,
penzioneri). Preporuka je rekonstrukcija postojećih parkovskih površina nakon 8-10 godina (park na Murini koji je u zapuštenom
stanju).
Trg i pješačke ulice-T
U naseljima u okviru Prostorno urbanističkog plana Opštine Plav, za koje je predviđena izrada Generalnog urbanističkog riješenja,
ne postoje javne površine koje imaju ulogu gradskog trga, ne postoji mjesto javnog okuplanja i promenade. Osnovna uloga trga kao
urbanističke kategorije je estetska. Naime, javne površine za okupljanje i odmor korisnika prostora predstavlja kvalitet urbanog
razvoja naselja. Iz navedenog razloga preporuka je da se u novoplaniranim djelovima grada formiraju slobodne javne površine, tipa
trga, oko kojeg će se formirati planirani sadržaji (poslovanje, stanovanje i td.), odnosno u svim delovima grada koji ih nemaju. Na
ovaj način pored već pomenute funcije cijeli prostor dobija veću ekonomsku vrijednost. Trgovi su najčeše popločane površine,
okružene blokovima, na kojima je pored zelenila neophodan adekvatan mobilijar, rasvjeta. Moguće je postaviti skulpture,
fontane,česme i td. Na ovim površinama je moguće postaviti i ugostiteljske objekte. Materijali koji se koriste za zastiranje moraju biti
prirodni. Urbani mobilijar i vrtno-arhitektonski elementi moraju biti savremeno dizajnirani, od prirodnih materijala. Izbor biljnog
materijala svesti na izrazito dekorativne alohtone ili autohtone vrste.
Park-šuma-PŠ
Park-šuma je prirodna ili sađena šuma, veće pejzažne vrijednosti, namijenjena odmoru i rekreaciji. U park-šumi su dopušteni samo
oni zahvati i radnje čija je svrha njeno održavanje ili uređenje. Veliki Skić čini šumski kompleks u urbanoj zoni Plava koja treba da
predstavlja šumu sa liberalnom zaštitom, sa odlikama objekta pejzažne arhitekture. Park šuma je javnog korišćenja, sa sportskorekreativnom i turističkim sadržajima, a u funkciji očuvanja kompleksa šuma i vizura prema gradu i od grada.Planom se predviđa da
park-šuma na Velikom Skiću sadrži sportsko rekreativne i turističke objekte. Od sporskih sadržaja mogući su i tereni za sport
(teniski tereni, bazeni, odbojke, košarke i sl.), turistički objekti (odmaraliste, hotel).Park-šuma na Malom Skiću može da se
oblikovno organizuje više kao šuma-park, sa izletničkim karakterom.Naime, od sadržaja na Malom Skiću moguće su staze,
vidikovci, odmarališta i td.
Na teritoriji park-šume Veliki Skić, neophodno je obezbjediti dvije osnovne funkcije:
o zonu masovnih aktivnosti (šetnja, sport i dr. vrste aktivnog odmora).Ova zona treba da se locira pored glavnih
saobraćajnica, u kojoj se zadržava znatan broj posetioca.Ovdje se stvara neophodni broj puteva i staza, koje
usmjeravaju posetioce u dubinu park-šume.Moguće je postaviti i površine za igru, sportski sadržaji i objekta za
obsluživanje posetioca (turističke, ugostiteljske objekte i td.).
o Zona mirnog odmora, koja zauzima glavni dio park-šume.
Za formiranje park-šume neophodno je obezbjediti:
o saobraćajne uslove
o rješavanje svjetla i sjenke
o dopuna aktivnosti
o i rekonstrukcija vegetacije
Saobraćaj-za obezbeđivanje dostupnosti do dubljih područja parka, neophodno je predvidjeti sistem pješačkih i biciklističkih
staza, staza za montibajk. Moguće je stvoriti i specijalne staze za jahanje i trim staze. Trim staze su uvek kružne. Polazišta i
krajnje tačke su na dobro poznatom mestu koje se lako pronalazi u blizini parkirališta, garderobe, na ivici šume. Pogodni
tereni za trim staze, ravni do blago nagnuti tereni, elastičan i suv zastor, oko sredine staze denivelacija sa 30 – 40o. Mreža
staza treba da se trasira vodeći računa o otvaranju vizurama. U perifernim djelovima parka obezbjediti mjesta za parking.
Ukoliko se parkirališta organizuju u šumi, ali i na čistinama obavezno je njihovo projektovanje u skladu sa postojećim
zelenilom.
Odnos svjetla i sjenke je osnovna pretpostavka za promjenu u park-šumi.Ukoliko na predviđenom prostoru nema dovoljno
svjetla uklanjanjem drveća stvaramo dovoljno slobodnih površina-proplanaka, šumskih livada i sl.U parku se moraju stvoriti
daljinske vizure i vizuelni prodori.
Dopuna aktivnosti-moguće je predvideti ljetnje pozornice.Obezbjediti vrtnu opremu i urbani mobilijar (postavljanjem drvenih
setova sa nadstrešnicama, stolovima i klupama, uređenim mestima za loženje vatre).
238
-
Rekonstrukcija vegetacije-Kod dopune vegetacije izbjegavati monokulture, uspostaviti vezu sa poljoprivrednim zemljištem i
šumskim površinama. Kod park šuma ne formiramo nove travnjake. Pejzažno uređenje i opremanje podrazumeva uređenje
park šume sa maksimalnim zadržavanjem prirodnih elemenata, uklanjanjaem neadekvatnog zelenila (šiblje, žbunje, korov) i
formiranje planiranih sadržaja u smislu maksimalnog očuvanja postojećeg kvalitetnog zelenog fonda.
Uredjene obale i zona rekreacije-UO,ZR
Planom se predviđa primarno formiranje zaštitnog pojasa duž rijeke Lim i Grnčara u cilju zaštite riječnog korita, obale rijeke ali i
otvaranja prema rijeci. Postepenim otvaranjem prema rijekama preporučuje se uređenje obale Lima, Grnčara, regulacijom i
formiranje zone rekereacije . Naime, regulacija rijeke kroz grad treba da ima i estetski i rekreativni karakter, formirajući šetalište,
zeleni koridor duž rijeke (pješače staze, biciklističke, površine za miran odmori,ugostiteljski objekti i td.) sa ciljem povezivanja
gradskih i vangradskih rekreativnih zona. Pješačke i biciklističke staze treba da čine deo buduće kontinualne pešačke linije duž
čitave obale Lima koja se nadovezuje na sportsko-rekreativnu zonu Plavskog jezera. Maksimalno sačuvati prirodni ambijent, a
pažljivim intervencijama obale učiniti dostupnim i prijatnim mjestom za pasivni odmor i aktivnu rekreaciju posjetioca. Osnovni
preduslov za aktiviranje kupališta je kontrola kvaliteta vode za kupanje, zabrana izlivanja otpadnih voda u Lim. Takođe je
neophodno obezbjediti pristup ostrvima, najpre pristup obali, stazama, ali i prelaz preko vode. Za uređenje obale i kupališta
potrebno je očuvati postojeće vrijedne komplekse zelenila, njihovu inkorporaciju u urbano zelenilo i intenziviranje vegetacije
autohtonim i prilagođenim alohtonim vrstama. "Vodeni prizor" naglasiti sadnjom pojedinačnih stabala žalosnih vrba, na pažljivo
odabranim mjestima. Sadnju prilagoditi konkretnim ambijentalnim celinama kako bi se maksimalno naglasili efekte vodenih
ogledala. Primjeri uređenja obale dati su u dijelu Plan predjela, slike br.44 i 45.
Kupalište treba da je min. 100-150m od prečišćivača otpadnih voda, zone za ribolov, van područja vrela(područja sa prilivom
podzemnih voda), van većih dubina vododtoka. Lokacija plaže treba ima konkavne ivice u krivini, koja obezbjeđuje cirkulaciju vode i
isključuje odnošenje čestica van njene granice. Plaže je neophodno opremiti svlačionicama, toaletima, mogući ugostiteljski objekti i
td.
II OBJEKTI PEJZAŽNE ARHITEKTURE OGRANIČENE NAMJENE-PUO
Zelenilo stambenih objekata i blokova (u okviru SS stanovanja i MN )-ZSO
Prostor unutar stambenih blokova i objekata potrebno je oplemeniti zelenilom koje pored estetskih ima izražene i druge funkcije:
socijalne, zaštitne, rekreacione i dr. U okviru ovog zelenila treba predvideti: pešačke staze, travnjake za igru i odmor, prostor za
igru dece i rekreaciju odraslih, kao i zelenilo parking prostora i “niša” za kontejnere. Pješačke komunikacije, staze i aleje na teritoriji
stambenog bloka projektuju se vodeći računa o najkraćim pravcima ka glavnim sadržajima. U zavisnosti od intenziteta korišćenja
njihova širina se dimenzioniše od 1,5 do 3m. Blokovsko zelenilo dobrom organizacijon prostora učiniti prijatnim mjestom, kako za
igru djece, tako i za miran odmor odraslih. Prilikom projektovanja voditi računa o izboru vrsta, osunčanosti, polozaju drveća u
odnosu na objekte i instalacije, izboru mobilijara, funkcionalnosti pješačkih staza i platoa i izboru zastora.
U okviru stambenih blokova neophodno je obezbediti min. 25-30% zelenih površina u zavisnosti od gustine stanovanja, zone
izgradnje (staro i uže gradsko jezgro).
Zelenilo individualnih stambenih objekata (okućnice-SMG i SS stanovanja)-ZO
U zonama sa kućama za individualno stanovanje, prostor između regulacione i građevinske linije treba da bude slobodan i
ozelenjen. Za ograđivanje se preporučuje živa ograda, naročito u ulicama koje zbog širine nemaju drvored.
U starim naseljima, gde su zgrade uglavnom postavljene na regulacionu liniju, na zelenim površinama između kuća, na prostoru
prema ulici, mogu se saditi vrste iz kategorije niskog ili srednjevisokog drveća.
U dijelovima grada, gjde su kuće uglavnom proizvoljno povučene od ulične linije, dobro organizovanim zelenim površinama sa
živim ogradama, ulicama se može dati nov, karakterističan izgled. Ulice mogu da bude prepoznatljive i po određenoj vrsti drveća,
šiblja, puzavica ili cvetnica.
U okviru individualnog stanovanja neophodno je obezbijediti min. 30-40% zelenih površina, u zavisnosti od položaja parcele, zone
stanovanja, namjene šireg prostora i td.
Zelenilo objekata prosvjete (škole, vrtići)-ZOP
Kompleksi škola i predškolskih ustanova moraju biti oplemenjeni odgovarajućim uređenim zelenim površinama u okviru dvorišta i
prostora za igru. Zelene površine treba da imaju i funkciju izolacije samog kompleksa od okolnih saobraćajnica i suseda. Ove
prostorne cjeline treba da zauzimaju najmanje 40% površine kompleksa, što znači:
Po normativima veličina školskog dvorišta van centra grada treba da bude 25-35m2 po učeniku, uzevši u obzir samo jednu
smjenu. U gustom tkivu blokovske izgradnje optimalna površina po učeniku može da bude 10-15m2, a nikako manje od 4m2. U
tom slučaju se nastava fizičkog obrazovanja održava u najbližem sportskom centru.
U vrtićima za djecu predškolskog uzrasta treba predvidjeti najmanje 15m2 po jednom djetetu. Za vrtić kapaciteta četiri vaspitne
grupe sa ukupno 100 djece mora se obezbijediti najmanje 1500m2 otvorenog prostora namjenjenog djeci. Pri povećanju broja
djece i grupa srazmjerno se povećava predvidjena površina za igru.
Malo dječje igralište za djecu jasličke dobi, od 1 do 3g. - normativ za određivanje potrebne površine dječjeg igrališta iznosi -
239
-
1m2 po djetetu, a uobičajena veličina - 100m2
Srednja dječja igrališta za djecu vrtićkog uzrasta, od 3 do 7g. - normativ 5m2 po djetetu dozvoljeni su svi elementi igrališta
(ljuljaške, tobogani, vrtuljci, penjalice, klackalice, pješčanici, itd.);
Velika igrališta za djecu školskog uzrasta, od 7 do14g. - normativ 6m2 po djetetu - sportski tereni (staze za trčanje, tereni za
košarku, fudbal, odbojku, itd), a školska igrališta mogu da se koriste za izvanškolske aktivnosti.
Zbog štetnog uticaja ozonskih rupa, obavezno obezbijediti potrebnu zaštitu na prostorima predviđenim za igru dece. Prostore
namenjene deci do 7 godina obraditi elastičnim zastorima i opremiti atestiranim rekvizitima, koji moraju biti atraktivni i laki za
održavanje.
U izboru biljnih vrsta treba voditi računa da ne generišu mesnate i otrovne plodove, da nemaju bodlje i da odgovaraju uslovima
sredine. Ne koristiti izrazito alergene vrste, kao i one koje u periodu opadanja plodova mnogo prljaju prostor (dud npr). Koristiti
vrste koje luče fitoncide i poboljšavaju biološku vrednost vazduha.Kod postijećih prosvetnih ustanova predvidjeti rekonstrukciju
slobodnih i zelenih površina u razdoblju od 8-10 god.
Sportsko rekreativne površine-SRP
Zelenilo unutar sportsko rekreacionih kompleksa, treba da čini minimum 30% od ukupne površine, uređeno u pejzažnom stilu sa
maksimalnim učešćem visokog drveća. Oko oboda treba podizati gusto zelenilo sa upotrebom visokog zelenila u skladu sa
načinom ozelenjavanja okolnih površina.
Normativna oprema površinama za rekreaciju m2/stanovniku je u okviru površina za sport i rekreaciju 3.0 m2/st od čega su korisne
1.3 m2/st, dok su prateće 1.7 m2/st. Zajedno sa najbližom parkovskom površinom od 3m2/st, ukupna površina za rekreaciju treba
da bude 6.0m2/st.
Ne koristiti izrazito alergene vrste, vrste sa krupnim plodovima i one koje u periodu opadanja lišća i plodova mnogo prljaju prostor.
Koristiti vrste koje luče fitoncide i poboljšavaju biološku vrednost vazduha. U zavisnosti od raspoloživih slobodnih površina,
predvideti što više zaštitne masive.
Zelenilo objekata zdravstva (oko bolnica, domova zdravlja, gerontološkog centra, sanatorijuma i drugih zdravstvenih ustanova)ZOZ
Kod zdravstva, odnosno bolnica ili sanatorijuma, zelene površine treba da zauzimaju 70% od cjelokupne površine kompleksa, 20%
čine saobraćajnice, pješačke staze, platoi i druge izgradjene površine, a ostalih 10 % na objekat(za nove objekte). Posebnu paznju
posvetiti izboru vrsta i organizaciji prostora u cilju stvaranja sto povoljnijih sanitarno-higijenskih uslova. Formirati prijatne
ambijentalne prostore za pasivan odmor korisnika.
Koristiti vedre kolorite u cilju izazivanja prijatnih emocija kod bolesnika. Ne koristiti izrazito alergene vrste. Koristiti vrste koje luče
fitoncide i poboljšavaju biološku vrednost vazduha;.
Zelenilo oko vjerskih objekata-ZVO
Koncept uredjenja površine za vjerske objekte treba da obezbjedi:
pejzažno uređenje prostora koje mora biti adekvatno tipu objekta, duhu podneblja uz očuvanje autentičnih vrijednosti
graditeljstva i pejzaža,
voditi računa o vizurama,
predvidjeti platoe za organizovanje vjerskih i kulturnih manifestacija,
izbor biljnog materijala mora biti isključivo autohton uz mogućnost korišćenja alohtonih vrsta koje su se uveliko odomaćile.
Zelenilo poslovnih i administrativnih i drugih javnih objekata (administarativno-poslovni, kulturno-prosvjetni objekti, objekti za
zabavu, ugostiteljsko-trgovačko-uslužne djelatnosti)- ZPO, ZA
Za promociju poslovnih objekata naročito je važan izgled zelene površine oko ulaza u objekat i prilazi. Površina ispred poslovnih
objekata najčečće se uređuju parterno ili u kombinaciji sa soliternom sadnjom. Svaki objekat, urbanistička parcela, pored
urbanističkog i arhitektonskog, treba da ima i pejzažno uređenje. Ove površine prvo uspostavljju kontakt sa posmatračem,
potencijalnim poslovnim partnerom, kupcem. Osnovne karakteristike ove kategorije je upotreba najdekorativnijeg biljnog materijala.
Površine namijenjene ovoj kategoriji zelenila nikad se ne pretrpavaju zasadom. Izbjegavati šarenilo vrsta i strogo voditi računa o
vizurama prema fasadama. Travnjaci su važan estetski element ove kategorije. o minimalna površina pod zelenilom 20% u odnosu
na urb. parcelu, o sadnju vršiti u manjim grupama (drvenasto-žbunasti zasadi) i u vidu soliter. Zbog, najčešće velikih sobrćajnih
površina oko poslovnih objekata (putevi, platoi, parkinzi) obavezno je linijsko ozelenjavanje kao u normativima u ZUS-u.
Za druge javne objekte (zatvor) pravila uredjenja podrazumjevaju stvaranje površine zatvorenog tipa, sa tamponom zelenila,
odvojenim radnim i manipulativnim zonama.
Zelene površine oko objekata turizma (hoteli, turistička naselja, kampovi)-ZTH,ZTN,ZK
Plavsko jezero predstavlja najznačajni rekreaciono-turističko centar koji ima prirodne uslove za široko turističko vrednovanje. Zbog
bio-geografskih vrijednosti, blizine urbanih i ruralnih naselja, predlaže se turističko valorizovanje jezera preko promocije prirodnih,
predionih karakteristika.Osim Plavskog jezera turistički objekti (hoteli, turistička naselja,moteli, odmarališta, vile, kampovi i td.) se
240
mogu predvidjeti na mjestima koje omogućuju očuvanje predionih i biogeomorfoloških karakteristika. Za površine planirane za
turizam, različitih kategorija neophodno je:
potrebno je izvršiti potpunu inventarizaciju postojećeg biljnog fonda i kompozicionih ansambala;
izvršiti taksaciju biljnog materijala, vrednovanje zdravstveno i dekorativno, sa predloženim mjerama njege,
sačuvati i uklopiti zdravo i funkcionalno zelenilo,
svaki objekat, urbanistička parcela, pored urbanističkog i arhitektonskog riješenja, treba da ima i pejzažno uređenje;
turistički objekti treba da sadrže min. 40% zelenih površina u odnosu na urb.parcelu, odnosno u skladu sa brojem korisnika I
kategorijom objekta (Pravilnik o kategorizaciji smještajnih objekata),
kompoziciono rješenje zelenih i slobodnih površina stilski uskladiti sa prirodnim pejzažom i tradicijom vrtne arhitekture,
u okviru slobodnih površina mogući su bazeni, pergole, sportki terene, igrališta za djecu, i td.
Za organizaciju kampova neophodno je:
obezbjediti sabraćajnice (prilazna i interna saobraćajnica),
parkiralište,
upravu kampa, snabdevanje i zajednički objekat (upravna zgrada, prostorije za čuvara, prostorije za kuvanje, restoran, prva
pomoć i td.),
sanitarne i infrastrukturne objekte,
objekti za sport i rekreaciju,
u sklopu kampova javni zeleni prostori i sportsko-rekreacioni sadržaji treba da pokrivaju minimum 30% ukupne
površine.Slobodne površine kampa riješiti parkovski.
površina planirana za kamp je min. 15 ha uz poštovanje zatečene prirodne vegetacije, prirodnih dijelova obale i drugih
vrijednosti prostora.
Specijalizovani parkovi ograničenog korišćenja-Botanička bašta
Botaničke bašte predstavljaju naučno-istraživačke i kulturno-prosvetne ustanove, čije se zelene površine koriste za proučavanje
biljaka, a takođe i za odmor gradskog stanovnika.U Plavu postoji jedna improvizovana botanička bašta. Međutim, moguće je u
okviru zone Plavskog jezera, formirati botaničku baštu u okviru drugih namjena, a u svrhu proučavanja biologije biljaka, razrade
metode zaštite i gajenje, zaštita unikatnog genofonda autohtone flore, naročito one koja preti iščezavanju, očuvanju genofonda
kulturnih biljaka i proširenje njihovog asortimana putem aklimatizacije i selekcije, prikaz prirodnog bogastva i ljepote biljnog sveta,
ekološko-vaspitni rad stanovnika, učilišno-vaspitni rad sa đacima i studentima. Njih je povoljnije locirati u građevinskoj zoni grada,
izvan granica industrijske zone. Kompleks treba da ima povoljne prirodne uslove: da je zaštićen od štetnog dejstva dominantnih
vjetrova, da ima raznolik, ali izražen reljef, različite zmljišne i vodne karakteristike, da ima raznoliku prirodnu vegetaciju, posebno
šumskog tipa, a takođe prirodne vodene površine.
Na površini planiranoj za botaničku baštu neophodno je izdvajanje sljedećih funkcionalnih zona: izložbena zona, zona za
eksperimentalne radove, rasadnik-gdje bi se proizvodile i njegovale, prevashodno, ugrožene autohtone vrste, oranžerija,
ekonomska zona. Postavljanje izložbenog dijela zavisi od prihvaćene naučne koncepcije i u njenu osnovu mogu da budu ugrađeni
sljedeći pincipi: botaničko-geografski, sistematski, ekološki, pejsažno-dekorativni. Novi vrtovi se uglavnom grade po botaničkogeografskom principu.
Šetni dio ove zone formira se u zavisnosti od opšteg principa formiranja botaničkih izložbi. Mreža staza se rješava u odnosu na
postavljenu šemu kretanja i na konkretne prirodne uslove.Naime, mreža puteva i staza rješava se sistemom radijalinih i kružnih
tokova. Protivpožarni put i šetni put planirati da obuhvataju cijelu teritoriju parka i prolaze po periferiji ekspozicione zone;
pješačke staze, čije je planiranje maksimalno prilagođeno reljefu, a vezano je za glavne pravce kretanja; njihova širina je
najmanje 3,0 m;
sekundarne pešačke staze unutar ekspozicione zone su osnov za tematsko i specijalizovano kretanje, njihova širina je od 0,7
do 3,0m.
predvidjeti platoe, vidikovce, informativne table, vrtno-arhitektonske elemente, a sve opet prema predviđenom sadržaju bašte.
III OBJEKTI PEJZAŽNE ARHITEKTURE SPECIJALNE NAMJENE- PUS
Zaštitni pojasevi (uz vodotoke, vodoizvorišta, uz važne saobraćajne pravce,i td. )-ZP
Zaštitni pojasevi su sanitarno-higijenski pojasevi koji se postavljaju se prema izvoru buke, aerozagađivačima, ispod dalekovoda, u
pravcu dominantnih vjetrova, pored vodotokova, smanjuju uticaj dominantnih vjetrova I td. Naime, ove površine služe za zaštitu,
sanaciju prostora, popravljane mikroklimatskih uslova ali i za sprečavanje erozije, klizišta I td. Zaštini pojas planiran je :
zaštitni pojas uz vodotoke,
zaštitni pojas uz saobraćajnice,
zaštitni pojasevi kod funkcionalnog razdvajanja i u okviru drugih namjena ( industrijski objekti, uz infrastrukturne i komunalne
objekte).
Na ovim površinama veoma je značajna rekultivacija i regeneracija postojećeg biljnog fonda kroz pošumljavanje, ozelenjavanje ili
formiranje obradivih i travnih površina. Ovi sanitarno-higijenski pojasevi imaju i estetsku funkciju jer stvaraju zelene prstenove oko
infrastrukturnih I prirodnih objekata. Poslovi oko formiranja ovih pojaseva su najčešće dugotrajni, ali posljedice neformiranja
navedenih pojaseva su dalokosežnije. Za popravljanje slike naselja predviđaju se prirodni resursi, vodotoci i vegetacija.
241
Zaštitni pojas uz vodotoke- postojeći vodotok Lima, Grnčara i pritoka treba da postane centralna osa, kičma budućeg razvoja
sistema zelenila. Zaštitni pojas predviđa očuvanje korita Lima i njenih pritoka od pritiska na riječno korito, očuva prostor za
regulaciju, zaštiti vodni i priobalni ekosistem i predstavlja buduću zonu rekreacije, kao okosnicu zeleno-plavog sistema grada
(zelenilo i voda). Za uređenje priobalja dati su usovi u kategotiji >Uredjene obale i zona rekreacije< koje treba sprovesti sistematski
i zahteva duži i postepeni postupak.Zaštitni pojas oko Plavskog jezera ima ulogu očuvanja izvornosti-prirodnosti jezera.
Zaštitni pojas uz važne saobraćanice- je neophodan uz magistralne putne pravce, radi smanjenja aero zagadjenja, uticaja buke i
drugih štetnih materija. Širina zaštitnog pojasa kao i izbor zelenila zavisi od karaktera proizvodne vrste i koncentracije štetnih
materija, nivoa buke, protivpožarnih zahteva i drugih faktora koji se utvrđuju procenom uticaja na životnu sredinu. Poželjno je da ti
pojasevi budu hortikulturno zelenilo sačinjeno od visokog drveća u min. dva reda sa spratom šiblja. Naročito je potrebno njihovo
formiranje uz objekte stanovanja i turizma.
U zaštitnim pjasevima je dozvoljeno formiranje parkovskih površina, izletišta, rekreativnih površina i sl. Sve slobodne površine
iskoristiti za podizanje zastitnog zelenila. Pravilnim komponovanje masiva, u sklopu zaštitnog zelenila i zona gradnje, ostaviti
prodore, kako bi putnici mogli da uživaju u ljepoti najljepših vizura.
Zaštitni pojasevi kod funkcionalnog razdvajanja i u okviru drugih namjena- pored sanitarno higijenskog značaja (smanje njegativne
efekte buke, aerozagađenja, maskiranje slike i td.) zaštitne pojaseve treba planirati kod funkcionalnog razdvajanja namjena
(primjer, odvajanje industriju od stanovanja,sporta i rekracije od stanovanja i poslovanja, groblja od stanovanja i td., uz komunalne
objekte-prečišćivače, deponije otpada).
U okviru zaštitnih površina mogu se planirati tereni za rekreaciju i prateći objekti u kompleksu koji svojom namjenom ne zagađuju
okolinu, a takođe bi trebalo da posluži u isticanju ili pak maskiranju pojedinih proizvodnih objektata.
Zelenilo groblja-GR
U grobljima odnos površina za sahranjivanje prema površinama ostalog sadržaja kreće se u rasponu 60:40% kod izrazito
arhitektonske do 40:60% kod pejzažne kompozicije. Ova funkcionalna podjela uglavnom se sastoji u sljedećim odnosima: 60%
površine namjenjene grobnim mjestima, 20% zeleni pojas i parkovski oblikovan prostor, 16% površine za pješačke staze i
saobraćajnice, 3% trg za ispraćaj sa objektima kapele, i 1% ostali sadžaji. Uređenjem i ozelenjavanjem formirati odgovarajuću
ambijentalnu cjelinu, koja odražava poštovanje prema umrlim.
Naročito se ističe da je za groblja koja se nalaze ili planiraju na nagnutom terenu neophodno obezbijediti povoljniji odnos zelenih
površina i grobnih mjesta i drugih izgrađenih površina, u korist zelenih površina koje se moraju očuvati radi zaštite terena od
erozije.
Izgled postojećih grobalja može se postepeno poboljšavati skromnim zahvatima u njihovoj neposrednoj okolini i na samom groblju.
Okolinu groblja poboljšavamo formiranjem zaštitnog pojasa od grupe drveća i šiblja, kroz koje se mogu trasirati i staze. U ovom
pojasu se mogu formirati i mjesta za odmor, prije svega u blizini ulaza i prilazu groblju.
Zelenilo industrijskih zona-ZIZ
Velike površine i specificnost objekata, zahtijevaju ozbiljan pristup i sagledavanje specifičnosti svakog pojedinačnog kompleksa.
Dobro komponovanim zaštitnim zelenilom, težiti ka što većoj zaštiti okoline od zagadjenja. Formirati slobodne prostore u zelenilu,
za kraći odmor, osveženje i sport. Prilikom formiranja zaštitnih pojaseva obratiti pažnju i na dekorativno-estetsku vrednost
komponovanih grupa koje se nalaze po obodu masiva. U sanitarno zaštitnim pojasevima, zabranjeno je lociranje parkova, dječjih i
zdravstvenih ustanova, stadiona i sl. Dozvoljeno je lociranje fabrika manjeg stepena štetnosti, garaže, depoi javnog saobraćaja,
skladišta, i slično. Najmanje 40% površine sanitarno zaštitne zone treba da je slobodno i iskorišćeno za ozelenjavanje, širina
zelenog pojasa uzima se najmanje 50%.
Radi boljeg provjetravanja sanitarno zaštitnih zona na onim njihovim djelovima gdje je moguća koncentracija toksičnih gasova,
neophodno je paralelno smjeru dominantnih vjetrova stvarati uzane produvne zelene pojaseve sa prekidima širine oko 40m. Takvi
pojasevi se formiraju od 7-8 redova i imaju širinu 17.5-21m. Pri izgradnji novih industrijskih objekata zelenilo treba da čini 40%
ukupne površine fabričkog kompleksa.
Zelenilo infrastrukturnih i komunalnih objekata (rezervoar, trafostanica, garaža, prečišćivača, i td.) i zelenilo uz stovarišta, skladista,
servise- ZIK, ZSS
Zelenilo u okviru infrastrukturnih objekata, prije svega trafostanica, podrazumjeva travni ili neki drugi biljni pokrivač. Osnovni uslov
je da zelenilo svojim korenovim sistemom ili krošnjom ne ometa normalno funkcionisanje navedenog infrastrukturnog objekata. Za
ostale objekte infrastrukturnih, komunalnih objekata kao i objekata za skladištenje, stovarišta, servise osnovni uslov je:
stvaranje povoljnog mikroklimata, odnosno zaštitu od visokih temperatura, dominantnih vjetrova,
zelenilo je dobra protivpožarna prepreka,
242
-
zelenilo u estetskom smislu artikuliše, naglašava značaj objekta ali i ublažava negatine elemente izgrađenih objekata i njihovih
namjena;
Uređenje navedenih površina bazira se najpre na formiranju tampon zona (zaštitni pojas) obodom parcela. Širina ovih pojasevabioloških tampon zona zavisi od namjene i od prostorne organizacije. Učešće zelenilana na urb. parceli min. 20% (mimo tampon
zone). Naime, pored navedenog veoma bitan činilac je formiranje platoa I radono- manipulativnih površina gdje je na parking
mjestima i duž saobraćanica neophodno formiranje drvoreda (uslovi iz Zelenilo uz saobraćajnice). Izbor biljnog materijala svesti na
autohtone, vrste, otporne na uslove sredine, izbjegavati šarenilo vrsta i oblika, bez pretrpavanja površina.
1.2.6.Infrastruktura
Saobraćaj
Položaj i saobraćajna povezanost Plava
Opština Plav je srednje veličine, površine 486km², što čini 3.5% teritorije CrneGore i prema posjednjem popisu stanovništva
sprovedenom 2011god. ima 13108 stanovnika. Jedini vid saobraćaja na teritoriji Opštine i grada je drumski saobraćaj. Magistralni
put M-9 Kolašin-Mateševo-Andrijevica-Murino-Čakor je najbliži, međutim ovaj putni pravac nema kvalitetne elemente. Regionalni
put R-9 Murino-Plav-Gusinje predstavlja jedinu kvalitetnu vezu putnih pravaca kojim je ostvarena veza sa Andrijevicom i Beranama
i putnim pravcem M-2. Novi regionalni put Gusinje-Grnčar do granice sa Albanijom je izgrađen. Međutim, ovaj putni pravac preko
kojeg je trebalo da se poveže Plav sa Podgoricom nije još u funkciji, jer na dijelu kroz Albaniju rekonstrukcija tog pravca nije
završena. Ovi putni pravci državnog značaja čine okosnicu saobraćajne mreže opštine Plav. Udaljenost Plava od nekih susjednih
opštinskih centara je sljedeća: Berane 41km, Bijelo Polje 75km, Podgorica 184km, Bar 238km.
Veza sa željeznicom je posredno preko željezničke stanice Bijelo Polje, što je dosta nepovoljno zbog udaljenosti od oko 80km.
Udaljenost od aerodroma u Podgorici je takođe velika i iznosi 202 km.
Karakteristike postojećeg sistema saobraćaja
Postojeća mreža gradskih saobraćajnica u Plavu se vezuje na regionalni put Murino-Plav-Gusinje kod benzinske stanice.
Saobraćajnica od benzinske stanice, dalje kroz centar pored pijace do nekadašnje kasarne, je savremeno opremljna ulica. Na nju
se nadovezuju bočne ulice, od kojih su neke izvedene sa odgovarajućim profilom, dok je većina ostalih ulica samo asfaltirana, ali
bez potrebnog profila. Poprečni profil, na većini postojećih saobraćajnica je nepotpun, odnosno evidentno je odsustvo trotoara kao
obaveznog elementa kod svih kategorija gradskih saobraćajnica. Takođe, veliki problem pored stanja saobraćajnica, stanja
horizontalne i vertikalne signalizacije, predstavlja i ponašanje učesnika u saobraćaju (kretanje pješaka van trotoara, nesavjesno
parkiranje vozila na kolovozu i slično). Razvijenost osnovne ulične mreže se može ocijeniti kao relativno zadovoljavajuća, a
postignut je određeni stepen usklađenosti između razmeštaja stanovništva i razvijenosti osnovne putne mreže. Međutim, postojeće
saobraćajnice u velikoj meri ne zadovoljavaju potrebne poprečne profile, što dosta otežava odvijanje saobraćaja. Robni tokovi na
gradskom području se realizuju drumskim prevozom.
Lokacija javnih objekata (škole, vrtić, opština, pošta, banke, pijaca, itd) najviše utiče na formiranje pješačkih tokova. Kako je većina
javnih objekata locirana u širem centru naselja, samim tim su pješački tokovi u ovom dijelu naselja najintezivniji. Ovome govori u
prilog i činjenica da površina naselja nije velika, tako da se skoro sva putovanja mogu obaviti pješačenjem do 30 minuta.
U naselju se uređeni parking prostori nalaze kod zgrade pošte, banke i ispred nekadašnje gradske kafane. Svi ovi parkinzi su
kapaciteta oko 20PM. Ostalo parkiranje se obavlja na svim slobodnim površinama i na ulicama. Problem parkiranja motornih vozila
jedan je od aktuelnih problema većine gradova Crne Gore. Problem parkiranja je evidentan i na teritoriji gradskog područja Plava, a
najviše je izražen u centralnom dijelu gde su smješteni najznačajniji javni objekti. Problem će u narednom periodu biti još izraženiji,
a treba ga rješavati kroz uređenje postojećih kapaciteta (adekvatna signalizacija, odnosno obilježavanje u cilju optimizacije broja
parking mjesta), kao i u iznalaženju novih parking prostora i izgradnju objekata parkiranja.
Položaj autobuske stanice Plav, koja je locirana uz regionalni put R -9 u blizini centra grada, u prostornom i organizacionom smislu
može se ocijeniti kao zadovoljavajući. Javni gradski autobuski saobraćaj nije organizovan na teritoriji Opštine. Prigradski i
međugradski saobraćaj organizuju privatni autoprevoznici. Zbog obima saobraćaja, veoma pogodan za ovo područje je prevoz
malim autobusima. Sve linije koje su tranzitne se zaustavljaju u naseljima koja gravitiraju tim autobuskim linijima.
Horizontalna i vertikalna signalizacija ne postoji na većini gradskih saobraćajnica, a tamo gde je primjenjena u veoma je lošem
stanju i potrebno ju je obnoviti, jer u ovakvom stanju ne može na pravi način da odgovori svojoj namjeni.
Kapacitet i položaj stanice za snabdijevanje gorivom, sa stanovišta potreba korisnika grada, u sadašnjim uslovima se može ocijeniti
kao relativno zadovoljavajući, što se ne može reći za teritoriju Opštine.
243
Na predmetnom području je procijenjen stepen individualne motorizacije od 150 PA/1000 stanovnika(podaci za 2012god).
Procijenjeni dostignuti stepen individualne motorizacije na posmatranom području ukazuje na povećanu mogućnost kretanja
stanovništva koja se direktno odražava na povećanje obima saobraćaja na uličnoj mreži, što zahtijeva njenu rekonstrukciju u
pogledu poprečnog profila. Međutim, iako je došlo do povećanja broja vozila na mreži, opterećenja su još uvek mala, odnosno
postoje rezerve kapaciteta mreže.
Brojanje saobraćaja na uličnoj mreži Plava nije rađeno u skorije vrijeme. Određena slika o opterećenju ulične mreže Plava može se
dobiti na osnovu opterećenja magistralne i regionalne putne mreže na teritoriji Crne Gore. U 2007. godini је obavljeno ručno
jednodnevno brojanje na sledećim dionicama magistralnog puta М-9 Andrijevica-Murino, Murino-granica Crne Gore(Bjeluha), kao i
na dionici regionalnog puta R-9 Murino-Gusinje, a rezultati brojanja su prikazani u sledećoj tabeli:
Br.
put
1
M-9
dionica
Lokalitet brojanja
Vrijemebrojanja
Murino-granica
Bjeluha
6-6
CG(Bjeluha)
2
R-9
Murino-Gusinje
Murino
6-6
Pregled PGDS-a na magistralnim i regionalnim putevima opštine Plav.
Snimljeni
saobraćaj
423
1047
PGDS (voz/dan)
385
954
Na osnovu prikazanih rezultata jednodnevnog brojanja, na dvije dionice puteva, može se uočiti da je na teritoriji opštine Plav
opterećeniji pravac regionalnog puta R-9 Murino-Plav-Gusinje od magistralnog pravca M-9 Murino-Bjeluha. U pogledu strukture
saobraćajnog toka, na svim dionicama dominiraju putnički automobili(sa preko 70%). Rezultati brojanja pokazuju saobraćajno
opterećenje regionalnog puta R-9 Murino-Plav-Gusinje koji prolazi kroz područje zahvata plana, kako tokovima izvorno-ciljnog, tako
i tokovima tranzitnog karaktera.
CILJEVI RAZVOJA SAOBRAĆAJNE MREŽE
Koncepcija razvoja opštine Plav, sa saobraćajnog aspekta, zasniva se na analizi postojećeg stanja, kao i osnovnim ciljevima
razvoja saobraćaja i saobraćajne infrastrukture u skladu sa Prostornim planom Crne Gore. Na osnovu analize stanja i očekivanog
društveno - ekonomskog razvoja, ciljevi koje saobraćajni sistem na teritoriji Plava treba da zadovolji su sljedeći:
1. Efikasno povezivanje osnovne ulične mreže sa mrežom državnih puteva (regionalnim, magistralnim I budućim autoputevima na
teritoriji Crne Gore);
2. Formiranje i razvoj osnovne ulične mreže u funkciji prostornog razvoja, uz optimalno poštovanje postojećih regulacija i
parcelacije;
3. Povećanje nivoa bezbjednosti i kvaliteta prevoza kroz obnavljanje i rekonstrukciju postojeće ulične mreže;
4. Razvoj javnih parking prostora u skladu sa planiranim sadržajima i stepenom korišćenja putničkih automobila.
Razvoj i unapredjenje sistema saobraćaja Plava treba usmjeravati u sljedećim pravcima:
• Kontrolisano i regulisano priključivanje mreže nižeg ranga na mrežu primarnih gradskih saobraćajnica,
• Izgradnja novih gradskih saobraćajnica u skladu sa potrebama i razvojem grada,
• Rekonstrukcija i uredjenje postojećih saobraćajnica,
• kategorizacija ulične mreže.
PLANSKO RJEŠENJE
Putna i ulična mreža
Kroz područje opštine Plav prolazi koridor autoputa Andrijevica – Murino - Čakor – Bjeluha (granica). Izgradnjom dionica autoputa
kroz područje opštine Plav, postojeći magistralni put M-9 (Kolašin–Mateševo–Andrijevica–Murino–Ćakor) dobiće rang regionalnog
puta. Osnovni regionalni pravac je regionalni put R-9 (Murino-Plav-Gusinje), koji se pruža dolinom Lima do mosta na
Limu(Brezojevice) gdje se se jedan krak puta R-9 odvaja prema Plavu, a drugi prema Gusinju. Dionica Murino-Plav-Gusinje je
dužine oko 20.231km i to dužina dionice Murino-Limski Most-Gusinje je 18.823km (8.737km+10.086km), a dionica Limski Mostbenzinska stanica je 1.408km, a u granicama zahvata Plana je oko 7.779km. Širina asfaltnog kolovoza je 6.5m.
Koncept planskog rešenja ulične mreže na području generalnog urbanističkog rješenja Plava uglavnom je zasnovan na rješenjima
Prostornog plana opštine Plav i Generalnog urbanističkog plana Plava uz maksimalno poštovanje postavki i rješenja planova višeg
reda.
Rješenje osnovne ulične mreže u Plavu zasnovano je na dopunjenoj i reorganizovanoj postojećoj uličnoj mreži, pri čemu je vođeno
računa o postavljenim ciljevima razvoja saobraćajnog sistema i planiranoj organizaciji stanovanja i aktivnosti na području Plana.
Ulična mreža na području zahvata Plana se na osnovu funkcije u mreži, dopuštene brzine kretanja, propusne moći, režima
dopuštenog saobraćaja i slično, dijeli na sljedeće kategorije: primarne i sekundarne saobraćajnice.
Primarne saobraćajnice su:
gradske ulice kao dio državnog puta,
gradska obilaznica kao dio državnog puta,
244
glavne gradske ulice,
Sekundarne saobraćajnice su:
sabirne ulice,
pristupne ulice.
Primarne saobraćajnice predstavljaju dijelove prolaska kroz grad primarne državne mreže ili se oslanjaju na nju (ostvaruju vezu
užeg gradskog područja sa uvodno-izvodnim pravcima), imaju funkciju da povežu udaljene djelove grada. Osnovna funkcija glavne
gradske ulice je napajanje regionalnog puta, a preko njega efikasno povezivanje Plava sa mrežom državnih puteva u regionu.
U mrežu primarnih saobraćajnica na teritoriji grada svrstane su sljedeće saobraćajnice:
•Kroz područje zahvata Plana prolazi regionalni put R-9. Ovaj put predstavlja okosnicu ulične mreže Plava i njime su ostvarene
najznačajnije saobraćajne veze gradskog područja sa okruženjem.
Regionalni put R-9 na području zahvata Plana obuhvata dio od benzinske stanice do raskrsnice Limski most i u nastavku do
izlaska iz zone zahvata na sjever prema Murinu i na jugozapad prema Gusinju, u ukupnoj dužini od oko 7.779km.
• Na regionalni put se nastavljaju glavne gradske ulice koje čine kostur izgrađenog urbanog područja, ali isto tako definišu zonu za
buduće širenje naselja, a to su: ulica Racina, ulica Čaršija i ulica Magaze, koje svoj pravac pružanja ostvaruju od završetka
regionalnog puta (od autobuske i benzinske stanice) kroz centralno gradsko područje do Skićke ulice(lokalnog puta L19). Dužina
ovih saobraćajnice iznosi oko 1,600km.
• U planskom periodu je predviđeno izmještanje tranzitnog saobraćaja iz naselja i to tako što je po rubnoj zoni urbanog područja
predviđena etapna izgradnja gradske obilaznice (sjeverne obilaznice) koja zaobilazi centralnu gradsku zonu Plava sa sjeverne
strane. Trasa obilaznice odvaja se od regionalnog puta R-9 u zoni Limskog mosta i ide lokalnim putem L36, zatim prelazi Đuričku
rijeku i ide do brda Skić, pa podnožjem brda Skić, lokalnim putem L19 se spaja raskrsnicom sa ulicom Magaze tj glavnom
gradskom ulicom i ulicom Korita(lokalnim putem L7) koja je veza sa budućim regionalnim putem Plav-Dečane. Dužina obilaznog
puta iznosi 2.047km.
Na primarnu mrežu se nadovezuje mreža sekundarnih ulica(sabirne i pristupne ulice). Osnovna funkcija sabirnih ulica je da poveže
uža gradska područja, omogući ravnomjerno opsluživanje svih centara aktivnosti na području grada i da prikupljene saobraćajne
tokove sa pristupnih ulica uključi kontrolisano u primarne saobraćajnu tokove. Njihova ukupna dužina iznosi oko 10.441km.
Zoni zahvata pripadaju trase pojedinih lokalnih puteva i to kategorisani: L1(1.722km), L4(0.293km), L5(0.240) i L19(1.245km), a
nekategorisani: L7(1.329km), L17(1.224km), L18(0.568km), L21(0.55km), L24(5.160km), L37(1.283km). Ukupna dužina
kategorisanih puteva u zoni zahvata iznosi iznosi L=3.500km, a nekategorisanih puteva L=10.114km.Lokalni put L36 i dio lokalnog
puta L19, pripadaju trasi obilaznice, pa su njihove dužine uračunate u dužinu obilaznice.
Ostale saobraćajnice na teritoriji plana pripadaju rangu pristupne ulice, a njihova detaljna razrada biće tretirana kroz izradu planova
nižeg reda. Mreža pristupnih ulica će se formirati tako što će se postojeća mreža stambenih ulica dopuniti novim dionicama
uzimajući u obzir planirane stambene zone kao i parcelaciju na teritoriji zahvata plana.
Poprečni profili
Planirani koncept ulične mreže, postojeće i planirane gradske saobraćajnice, tipski poprečni profili za mrežu saobraćajnica na
teritoriji urbanističkog rješenja, prikazani su na grafičkom prilogu-Saobraćaj.Dimenzije poprečnih profila su minimalne i mogu se
samo povećati, posebno dimenzije trotoara gdje prostorne mogućnosti to dozvoljavaju. Predloženi su sljedeći minimalni poprečni
profili planiranih glavnih saobraćajnica:
• Poprečni profil tj. regulaciona širina gradske ulice kao dijela postojećeg regionalnog puta Murino-Plav-Gusinje zadržava se kao u
postojećem stanju, kolovoz širine 6.50m i obostrano vođenih bankina širine 1.0m van naselja, odnosno trotoara kroz uže gradsko
područje min širine 2.0m. U sklopu rekonstrukcije regionalnog puta u skladu sa terenskim mogućnostima i potrebama, kroz dalju
plansku razradu i izradu projektne dokumentacije, utvrdiće se potreba za izgradnjom traka za lijeva skretanja u zoni raskrsnica, kao
i ostalih objekata u sastavu puta.
• Poprečni profil tj. regulaciona širina glavne gradske ulice treba da bude:
na dijelu ulice Racina-min13.0m, dvije vozne trake širine po 3.5m, i obostrano vođenih trotoara širine min3.0m
na dijelu ulice Čaršija-min10.0m, dvije vozne trake širine po 3.5m, i obostrano vođenih trotoara širine min1,5m
na dijelu ulice Magaze-min9.0m, dvije vozne trake širine po 3.0, i obostrano vođenih trotoara širine min1,5m.
• Poprečni profil tj. regulaciona širina sjevernog obilaznog puta treba da bude min 9.0m - dvije vozne trake širine min3.0 m i
obostrano vođenih trotoara širine min1,5m na dijelu naselja, a na ostalom dijelu ivičnih traka širine 0,3 m i obostrano vođenih
bankina širine 1.0 m.
• Poprečni profil tj. regulaciona širina sabirnih ulica treba da bude min 8.5m - dvije vozne trake širine min 2.75 m i obostrano
vođenih trotoara širine min1,5m.
• Poprečni profil tj. regulaciona širina sabirne ulice u seoskom području je širine min 4.5m, sa naizmjeničnim proširenjima na 50m.
• Poprečni profil tj. regulaciona širina kategorisanih lokalnih puteva treba da bude min 5.5m - dvije vozne trake širine 2.75 m, a
nekategorisanih lokalnih puteva min 4.5m, s tim da se obezbijede naizmjeniča proširenja na svakih 100m.
245
Prostorni razmeštaj objekata javne namjene definisao je i glavne pravce razvoja pješačkih koridora. Centralna gradska zona, u
kojoj je smješten najveći broj javnih sadržaja, predstavlja područje na kojem postoji najintezivniji pješački saobraćaj. Glavni pješački
koridor u Plavu je od benzinske stanice do pijace, a u tom dijelu su smješteni hotel „Plavsko jezero”, osnovna i srednja škola,
fudbalski stadion, Dom kulture, Opština, Pošta, Sud, veliki broj trgovinskih i ugostiteljskih objekata i drugi važni objekti. Na tom
dijelu su izgrađeni trotoari širine prema prostornim mogućnostima. Međutim, neadekvatni poprečni profili drugih saobraćajnica sa
veoma uskim trotoatima, nepostojanje trotoara ili loše stanje trotoara, onemogućava efikasno odvijanje ovog vida saobraćaja.
Tome u prilog ide i činjenica da veliki procenat dužine sekundarnih saobraćajnica na predmetnom području nema izgrađen trotoar.
Nedostatak trotoara ili njihova neadekvatna širina primorava pješake da za svoje kretanje koriste površinu kolovoza, čime
ugrožavaju i sopstvenu i bezbjednost odvijanja motornog saobraćaja. Sa stanovišta veličine Plava, konfiguracije terena i osnovne
ulične mreže, kao i buduće prostorne organizacije, ocenjuje se da će pješački vid kretanja i u narednom periodu zauzimati značajan
dio svih kretanja na teritoriji grada. U cilju poboljšanja uslova za pješački saobraćaj, neophodno je da saobraćajnice obavezno
sadrže trotoare minimalne širine 1,5m. Položaj trotoara, njihove dimenzije i urbana oprema koja se duž njih postavlja treba da
obezbijede punu fizičku zaštitu pješaka od ostalih vidova saobraćaja. Pored obaveznih trotoara, bitan element bezbjednog kretanja
pješaka na uličnoj mreži su i adekvatno označena mjesta prelaza preko saobraćajnica. S tim u vezi, pješački prelazi moraju biti
označeni tako da se jasno razlikuju od podloge trotoara i kolovoza. Za savladavanje visinske razlike između trotoara i kolovoza
koriste se rampe (kose ravni) nagiba do 8,3% (1:12), u dužini potrebnoj da se ovaj nagib ostvari. Kada su pješački koridori u
pitanju, pored već formiranog pješačkog koridora u centralnoj zoni, nove pješačke koridore treba formirati i uz objekte sporta i
rekreacije i u zaštitnim pojasevima, prema i uz obalu Plavskog jezera i rijeke Lim.
Biciklistički saobraćaj
Zadnjih godina, ovaj vid saobraćaja je doživio veliku ekspanziju i popularnost, kako u svijetu, tako i na našim prostorima, kao
aktuelan trend „zdravog života” i povratka zdravim navikama i načinu života u gradovima. Očigledno je, opšti trend u svijetu
prelazak na ekološki prihvatljivije vidove prevoza, pa će biciklistički saobraćaj u narednom periodu dobijati sve veći značaj, te ga u
planiranju treba uzeti u obzir iz sljedećih razloga: pozitivni učinci na zajednicu smanjenjem motorizacije, smanjenje zagađenja,
rekreacija, itd.U zahvatu plana nisu planirane posebne staze za bicikliste kroz grad, ali je biciklistički saobraćaj dozvoljen na
sekundarnoj saobraćajnoj mreži po pravilima Zakona o bezbjednosti saobraćaja. Uz sve objekte koji su predmet interesovanja
biciklista, mogu se ostaviti parkinzi za bicikla.
U okviru predloženih zaštitnih pojaseva uz obalu Jezera, predlaže se izgradnja biciklističke staze, čija će se trasa definisati prilkom
izrade planova detaljne razrade i projekata uređenja tih pojaseva.
Parkiranje
Kada se govori o parkiranju, posmatra se samo teritorija naselja Plav. Nedostatak adekvatinih, uređenih površina za parkiranje
vozila karakteristika je cjelokupnog urbanog područja. Ovaj problem je posebno izražen u blizini objekata javne namjene u užem
gradskom centru, jer postojeće površine koje se koriste za parkiranje nisu dovoljne da zadovolje potrebe. Nepostojanje većeg broja
javnih parking prostora za posljedicu ima da se za parkiranje koriste površine koje po svojoj namjeni to nisu. Korišćenje trotoara i
pojedinih saobraćajnica za parkiranje i zaustavljanje vozila u centralnoj zoni onemogućava normalno i bezbjedno odvijanje
saobraćaja. U narednom planskom periodu, usljed porasta stepena motorizacije i ekonomske moći stanovnika (koja će uticati na
povećanje korišćenja automobila) problem parkiranja, odnosno obezbjeđenja adekvatnih površina za ovu namjenu će biti još
izraženiji. Problem parkiranja treba rješavati kroz uređenje postojećih kapaciteta (adekvatna signalizacija, odnosno obilježavanje u
cilju optimizacije broja parking mjesta). Nove javne parking prostore bi trebalo organizovati na odgovarajućim slobodnim
površinama i duž pristupnih saobraćajnica gdje god za to ima mogućnosti, a ako se za to ukaže potreba i ostvare odgovarajući
finansijski preduslovi, moguće je rješavati i kroz izgradnju javnih parking garaža. U zonama individualnog stanovanja prostor za
parkiranje treba obezbijediti u okviru parcela.
Sistem javnog prevoza putnika
Uvažavajući potrebe stanovnika Plava (dalja koncentracija gradskog stanovništva), kao i opšteg trenda u Evropi i svijetu i napora
koji se čine u pogledu smanjenja korišćenja putničkih automobila u korist povećanja korišćenja alternativnih, ekološki povoljnijih
vidova prevoza, očigledno je da će u budućnosti ovaj vid prevoza imati veliki značaj u unutaropštinskim kretanjima.
Postojeći položaj autobuske stanice i njeni kapaciteti će zadovoljiti potrebe stanovnika i u narednom planskom periodu. Autobuska
stanica u Plavu koja je pripadala AD “Jugoprevoz” iz Berana nije u funkciji. Autobuska stanica se nalazi na obodu centralnog
gradskog područja. Površina parcele je 3576m², posjeduje asfaltirani plato i nekoliko dolazno-polaznih perona, pomoćne parking
perone i staničnu zgradu površine 100m². U staničnoj zgradi postoji šalter za informacije i prodaju karata, čekaonica i kafe-restoran.
Na dijelu regionalnog puta R-9 Murino-Plav-Gusinje u granicama zahvata Plana postoje izgrađena autobuska stajališta, a lokacije
planiranih i postojećih stajališta su prikazane na grafičkom prilogu – Saobraćaj. Prijem i otprema putnika u međugradskom javnom
prevozu obavlja se preko autobuske stanice u Plavu, iako nije u funkciji (objekat nije u funkciji, ali se koristi asfaltirani plato). Linije
međugradskog prevoza se vode koridorom regionalnog puta, što je uslovilo bolji stepen povezanosti seoskih naselja koja se nalaze
uz njega,sa opštinskim centrom.
246
Prigradski prevoz putnika na teritoriji Opštine vrši se prema potrebi. Polasci prigradskog prevoza su sa platoa autobuske stanice i
obavljaju se autobusima.
Stanica za pogonsko gorivo
Glavna benzinska stanica locirana je u naselju, preko puta autobuske stanice i raspolaže svim naftnim derivatima, osim TNG-a.
Poseduje četiri točiona mjesta. Radi zadovoljavanja potreba sve većeg broja turista, treba modernizovati postojeću benzinsku
stanicu, koja se zadržava na istoj lokaciji uz proširenje kapaciteta i bolju organizaciju slobodnih javnih površina u funkciji saobraćaja
(prilazne trake, parkinzi). Imajući u vidu prostorni razvoj grada, tendenciju dalje koncentracije stanovništva i prije svega porasta
broja motornih vozila, postojeći kapaciteti će u narednom planskom periodu biti dovoljni za zadovoljavanje potreba lokalnih
korisnika.
Na snabdijevanje gradskog stanovništva gorivom uticaj će imati aktiviranje benzinske pumpe koja je locirana uz regionalni putni
pravac R-9, koja nije sada u funkciji. Ukoliko se u narednom planskom periodu ukaže potreba za povećanjem kapaciteta usluge
snabdijevanja gorivom, mikro lokacije novih benzinskih pumpi treba određivati kroz izradu Lokalnih studija lokacija. Nove benzinske
stanice treba graditi van teritorije naselja, na glavnim saobraćajnim pravcima u koridoru puta u skladu sa protivpožarnim propisima i
uslovima koje određuju nadležni organi u oblasti saobraćaja, ekologije, vodoprivrede i sanitarne zaštite. Za svaku konkretnu
lokaciju potrebno je uraditi elaborat koji sadrži analizu uticaja na bezbjednost i funkciju saobraćaja, zagađenje vazduha, vode i
zemljišta, pojavu buke i vibracija, kao i mjere koje treba preduzeti za sprečavanje i smanjenje štetnih uticaja. Poželjno je da buduće
lokacije stanica omoguće snabdijevanje svim vrstama goriva, uključujući i TNG.
Taxi prevoz
Na teritoriji Plava su zastupljeni taksi prevoznici i njihov broj je sa aspekta sadašnjih potreba stanovnika zadovoljavajući. Lokacija
taksi stanica na području urbanističke razrade nisu razrađivane, a potrebnu lokaciju može da odredi Opštinski sekretarijat za
saobraćaj u skladu sa potrebama i zahtjevima zainteresovanih učesnika u saobraćaju. Potencijalne lokacije za taksi stajališta su u
blizini autobuske stanice, doma zdravlja, hotela, opštine itd.Taksi stanice treba da budu obilježene po normama JUS-a i poželjno je
da budu zasnovane po principu prvi ušao - prvi izašao.
Heliodrom
Na teritoriji naselja Plav, privremeno, kao heliodrom se može koristiti stadion FK “Jezero“ kao i tereni pored hotela Jezero, do
izgradnje planiranih sadržaja. Za izbor ostalih mikrolokacija heliodroma potrebno je birati pregledna mjesta koja su lako dostupna
drumskim vozilima i nijesu pod jakim uticajem vazdušnih struja, nijesu u blizini elektrovodova itd. Konačan izbor lokacije usljediće
nakon detaljnih analiza, a na osnovu potrebne studijske i tehničke dokumentacije uz saglasnost nadležnog ministarstava, Agencije
za civilno vazduhoplovstvo i drugih nadležnih službi, a na osnovu Zakona o vazdušnom saobraćaju Sl.list CG broj30/2012 i drugih
zakona, pravilnika, uredbi i upustava koji definišu ovu oblast.
Turističke žičare i ski liftovi
U cilju poboljšanja turističke ponude na području zahvata Plana predlaže se realizacija panoramskih žičara. Konačno definisanje
trasa ovog atraktivnog i ekološki prihvatljivog vida prevoza usljediće nakon detaljnih analiza relevantnih činilaca kroz izradu
neophodnih studija lokacija, studija opravdanosti i studija uticaja na životnu sredinu.
Željeznički saobraćaj
Na teritoriji Plana nije planirana željeznička saobraćajna infrastruktura.
Urbanističko-tehničkI uslovi za izgradnju ulične mreže
Prilikom projektovanja novih kao i rekonstrukcije postojećih saobraćajnica, projektant je dužan da poštuje važeće zakone,
standarde i tehničke propise, norme i odluke vezane za kategorizaciju ulica i elemente poprečnih i podužnih profila saobraćajnica.
Pri projektovanju raskrsnica sa okolnim saobraćajnicama, na uglovima obavezno obezbijediti trougao vidljivosti.
U nivelacionom smislu, obavezno je pridržavati se propisa za rang novih saobraćajnica. Regulacioni prostor svih saobraćajnica
mora služiti isključivo osnovnoj namjeni - neometanom odvijanju javnog, komunalnog, snabdjevačkog, individualnog i pješačkog
saobraćaja, kao i za smeštaj komunalnih instalacija.
Kolovoznu konstrukciju utvrditi na osnovu ranga saobraćajnice, standardnog osovinskog opterećenja, strukture i gustine saobraćaja
i geomehaničkih karakteristika tla.
Kod izgradnje novih i rekonstrukcije postojećih saobraćajnica, gdje god to prostorni uslovi dozvoljavaju, ispitati mogućnosti za
proširenja u zoni raskrsnica(izgradnja traka za lijeva skretanja) sa ciljem povećanja bezbjednosti saobraćaja i povećanja kapaciteta.
Trotoare treba raditi sa savremenim zastorom (popločani ili betonirani) i svuda gdje za to ima prostornih mogućnosti u koridore
ulica zasaditi drvorede sa postavljenom uličnom rasvjetom.
247
Sve elemente poprečnog profila koji se međusobno funkcionalno razlikuju odvojiti odgovarajućim elementima, kao i postaviti
odgovarajuću saobraćajnu signalizaciju (horizontalna i vertikalna).
Na mjestima pješačkih prelaza upustiti ivičnjake na trotoarima u nivou kolovoza, radi omogućavanja nesmetanog saobraćaja kolica
za lica smanjene pokretljivosti.
Duž saobraćajnica obezbijediti propisno odvodnjavanje površinskih voda sa kolovoza.
Uslovi za kretanje invalidnih lica
Pri projektovanju i građenju saobraćajnih površina za obezbjeđenje pristupačnosti i kretanje lica smanjene pokretljivosti potrebno je
pridržavati se Pravilnika o bližim uslovima i načinu prilagođavanja objekata za pristup i kretanje lica smanjene pokretljivosti,Sl.list
CG br.10/09 kao i drugih standarda i propisa koji karakterišu ovu oblast.
Za obezbjeđenje samostalnog kretanja lica smanjene pokretljivosti i lica sa invaliditetom u javnom saobraćaju služe sljedeći
elementi pristupačnosti: stajalište i peron, parking mjesto, javna pješačka površina, semafor, pješački prelaz, pješačko ostrvo i
raskrsnica (član36-43)
Uslovi za parkiranje
Planom je predviđen uslov za parkiranje vozila, da za svaki objekat koji se gradi, dograđuje i/ili nadograđuje, obezbjeđuju
manipulativni prostor i parking i/ili garažna mjesta na sopstvenoj urbanističkoj parceli, na kojoj se objekat gradi u dvorištima
objekata i/ili u garaži u objektu u suterenskom i/ili podrumskom dijelu, izvan površine javnog puta. Za višeporodične stambene ili
stambeno-poslovne objekte, preporuka je da jedan broj parking mjesta bude smješten u garaži.
Prema Pravilniku o bližem sadržaju planskog dokumenta, kriterijumima namjene površina, elementima urbanističke regulacije i
jedinstvenim grafičkim simbolima, normativi za parkiranje u zahvatu generalnog urbanističkog rješenja za opštinski centar Plav za
osnovne grupe gradskih sadržaja su:
stanovanje (na 1000 m2) -------------15 pm (lokalni uslovi min12, a max 18 pm);
proizvodnja (na 1000 m2) ------------ 20 pm (6-25 pm);
fakulteti (na 1000 m2) ----------------- 30 pm (10-37 pm);
poslovanje (na 1000 m2) ------------- 30 pm (10-40 pm);
trgovina (na 1000 m2) ----------------- 60 pm ( 40-80 pm);
hoteli (na 1000 m2) -------------------- 30 pm (20-40 pm);
restorani (na 1000 m2) -------------- 120 pm (40-200 pm);
za sportske dvorane, stadione i sl. ( na 100 posjetilaca) ------25 pm.
Minimalno parking mjesto, kod upravnog parkiranja, za putničko vozilo je širine 2,30 m i dužine 4,80 m na otvorenom, a kod garaža
dubina parking mjesta je minimum 5,00, a parking mjesto koje sa jedne podužne strane ima stub, zid ili drugi vertikalni građevinski
element, ogradu ili opremu proširuje se za 0,30 do 0,60m, zavisno od oblika i položaja gradjevinskog elementa.
Minimalna širina komunikacije za pristup do parking mjesta pod uglom 90° je 5,50m. Za parelno parkiranje, dimenzija parking
mjesta je 2,00x6,00 m, a širina kolovoza prilazne saobraćajnice 3.50m.
Kod kosog parkiranja, pod uglom 30/45/60º, dubina parking mjesta (upravno na kolovoz) je 4.30/5.00/5.30m, širina kolovoza
prilazne saobraćajnice 2.80/3.00/4,70m, a širina parking mjesta 2,30m.
Uslovi za izgradnju garaža
Opšti uslovi građenja i smještaja garaža / garažnih građevina, koji se moraju poštovati prilikom izrade planova nižeg reda su:
- Garaža mora imati osiguran pristup sa ulice nižeg i/ili višeg ranga,
- Ukoliko se u nekom objektu ili na lokaciji planira garaža, poštovati normative i standarde koji definišu ovu oblast (širina
jednosmjerne i/ili dvosmjerne prave odnosno kružne rampe, nagib rampe, broj rampi u zavisnosti od veličine garaže, slobodna
visina garaže, širirna prolaza parkirne saobraćajnice, veličina parking mjesta u odnosu na položaj konstruktivnih elemenata itd),
- Prilikom projektovanja i izgradnje garaže pridržavati se Pravilnika o tehničkim zahtjevima za zaštitu garaža za putničke automobile
od požara i eksplozija(Službeni list CG, br13/07 i 9/12), kao i drugih pravilnika i standarda koji definišu ovu oblast.
Planska rješenja koja se odnose na sva tri urbana područja
S obzirom na nedostatak podataka o postojećem stanju, nije rađeno posebno za svako od naselja, nego se daju opšte
smjernice.Grafički su dati prilozi za svaki urbani centar.
Kanalizacija
248
Kanalizacija optadnih voda
U okviru sadašnjeg stanja kanalizacija praktično ne postoji. Stanovništvo se koristi septičkim jamama i ponekim kanalom sa
ispustom u neki od obližnjih vodotoka. Zbog sanitarne zaštite stanovništva, razvoja naselja, a posebno razvoja turističke privrede
neophodna je izgradnja savremenog kanalizacionog sistema.
Koncepcija razvoja kanalizacione mreže
Kao najekonomičniji i najjednostavniji sistem predlaže se separatni sistem u kome će biti zabranjeno bilo kakvo miješanje otpadnih
i kišnih voda. Ovakvo rješenje pogoduje faznoj izgradnji kanalizacione mreže i olakšava priključenje na buduće postrojenje za
prečišćavanje otpadnih voda.
Predloženu generalnu koncepciju razvoja kanalizacione mreže su diktirali sljedeći ciljevi:
- da sistem bude dugoročno ekonomičan, sa maximalnim brojem gravitacionih jedinica,
- da se mreža može graditi fazno, tempom koji diktiraju prioriteti i obezbijeđena finasijska sredstva,
- da cio sistem bude fleksibilan tako da se omogući izmjena onih djelova predloženog rješenja koji se vremenom pokažu
neadekvatnim, a da se pri tom ne kompromituje osnovno rješenje.
Ovi ciljevi se mogu ostvariti izgradnjom kanala i to kroz gradski centar, okolna naselja van gradskog jezgra i sva naseljena područja
van grada od kojih bi se gravitaciono mogla odvoditi otpadna voda do planiranog prečistača otpadnih voda.
Prečnici kanala će se odrediti u daljim fazama projektovanja hidrauličkim proračunima. Preporučuju se minimalni prečnici za
primarnu mrežu DN250. Razlika u cijeni između cijevi prečnika DN200 i DN250 je mala, naročito u odnosu na investicione radove
(iskop, montaža, zatrpavanje, šahtovi...), a održavanje mreže većih prečnika je neuporedivo lakše.
Postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda se moraju predvidjeti, ne samo zbog zakonske obaveze, nego iz razloga da se
vodotoci ne pretvore u prirodne kolektore otpadnih voda. Postrojenja se mogu graditi po fazama, tako da tempo izgradnje prati
raspoložive materijalne mogućnosti.
Važno je da krajnji ciljevi – konačna tehnologija, kapaciteti, rezervisan prostor i kvalitet efluenta, budu jasno definisani kroz
investiciono-tehničku dokumentaciju. Treba koristiti rješenja koja garantuju automatsko rukovanje i jednostavmo održavanje kao i
minimalno korištenje energije, makar ona u prvom trenutku bila i nešto skuplja. Sasvim je sigurno da će se ovakva rješenja vrlo
brzo pokazati ekonomičnijim od drugih.
Oko postrojenja treba obezbijediti zelene površine, a samo postrojenje vizuelno uklopiti u okolinu.
Postojeće stanje - ne postoji izgrađena mreža za prijem i odvođenje atmosferskih voda. One se sada slivaju ulicama i slobodnim
površinama i odlaze u prirodne recipijente – rijeke i potoke. Ovakvo stanje je nezadovoljavajuće, pogotovo za gradove koji imaju
tendenciju razvoja turizma.
U cilju rješevanja odovođenja atmosferskih voda, čija količina iznosi oko 1300mm godišnje, urađen je projekat kanalizacije koji daje
rješenja i za atmosfersku kanalizacionu mrežu.
Koncepcija rješenja atmosferske kanalizacije
Parametri za dimenzionisanje cijevi atmosferske kanalizacije su intenzitet kiše trajanja 30minuta, povratnog perioda 2 godine, što
iznosi u ovom slučaju 140lit/sec/ha.
Osim cjevovoda, rješenje odvođenja kišnih voda putem rigola pored saobraćajnica je jedan od predloga, koji bi svakako trebao biti
obrađen u projektu saobraćajne mreže. Treba težiti što kraćim cjevovodima koji što brže odvode kišnicu do recipijenta, a zatim i
konceptu gravitacionog odvođenja kako bi se izbjegla prepumpavanja.
Razvoj mreže treba da bude sinhronizovan sa razvojem grada. Pojedini kišni kanali mogu biti otvoreni u prvo vrijeme, a kasnije se
može preći na zacjevljenje istih. Na mnogim mjestima, cijevi fekalne i atmosferske kanalizacije imaju paralelne trase pa ih treba i
paraleno izvoditi, što pojednostavljuje i pojeftinjuje radove. Sama atmosferska kanalizacija se može izvoditi po fazama- tj. po
slivovima. Ovo je značajno, obzirom na ukupnu dužinu kolektora primarne i sekundarne mreže.
Predlaže se obavezan separatni sistem kanalizacije koji podrazumijeva odvajanje kišne i otpadne vode. Materijal i prečnici cijevi
biće usvojeni kroz faze razrade tehničke dokumentacije (Idejni, Glavni projekat...)
Vodovod
249
Vodovodni sistem
Na području opštine Plav nalazi se i velik broj kraških izvora i vrela, od kojih su najpoznatiji Alipašini izvori, kapaciteta 3,5-7 m3 čiste
vode za piće i Oko Skakavice iz kojeg ističe rijeka Grlja.
ne zadovoljava potrebe građana. Vodosnabdijevanje se realizuje sa izvorišta koja su smiještena u zoni podnožja planina. U
plavskoj opštini postoje tri nezavisna sistema za snadbijevanje mjesnih centara vodom i to: Plav, Gusinje i Murino.
Plav se snabdijeva vodom iz izvora “Jasenica”, koji se nalazi u zoni Đurička Rijeka, putem cjevovoda dužine 4,25 km. Vodni sistem
Plava, osim bližeg gradskog područja, djelimično uključuje i nekoliko okolnih ruralnih naselja (Prnjavor, Skić, Brezojevica i Vojno
Selo) koja se nalaze nizvodno.Uključivanjem tih naselja, područje grada koje pokriva vodovodni system, zahvata 7,2 km².
U Gusinju je izgrađen lokalni vodovodni sistem, kapaciteta 5 l/s, ali ima problema sa distributivnim sistemom vode. Ostala sela se
snabdijevaju vodom direktno sa više drugih izvora.Murino se snabdijeva vodom sa izvora “Malev vir” udaljenog 3.500m, ima
kapacitet od 10‐40 l/s, a zahvaćena voda sa izvorišta je 5 l/s.
Pored izuzetno povoljne hidrografije u Plavu se osjeća hronična nestašica vode u sušnom periodu (polovina naselja Plava). U
Gusinju se nestašica osjeća na visočijim kotama naselja i višim spratovima objekata.U vrijeme sušnih perioda, takođe znatno
opada izdašnost izvorišta u Murinu. Na seoskim područjima, nestašica se osjeća u dijelu Prnjavora, Brezojevice, Kruševu,
Martinoviću.
Vodovodna mreža
Plav
Gusinje
Murino
15
8
5
Ab,Pvc Ø250;100
Pvc Ø 150
Pvc Ø 100
15
10.5
7.5
Godina gradnje
1970
1972
1980
1.468
820
125
210
70
20
Zahvaćena voda voda (m³ / god.)
473040
252000
157000
Fakturisana voda za fizička lica (m³ / god.)
211427
118000
18000
2558
8852
2520
55
50
87
Kapacitet izvorišta (lit/s)
Dužina vodovodne mreže (km)
Fakturisana voda za pravna lica
(m³ / god.)
Gubici u mreži (%)
Izvor: Lokalna uprava
Vodovodni sistem je star u prosjeku 25-30 godina i kao takav ima česte kvarove i puno internih gubitaka. Vodovodne cijevi u
lokalnoj mreži u Plavu su zastarjele i napravljene su od azbesta (glavni vodovi – profila 250 mm i 110 mm) i plastike, što predstavlja
problem po zdravlje ljudi i životnu sredinu, a takođe prouzrokuje ogromne gubitke u mreži koji se procjenjuju na više od pola
količine dopremljene vode u cjevovod. Dužina vodovoda je oko 15 km, od čega primarni distributivni vod u Plavu iznosi 5 km, a
dužina sekundarne mreže 10 km. Vodovod u Gusinju ima distributivnu mrežu dugu 10,5 km. Primarna lokalna mreža je od azbesta
u dužini od 4 km (profila 150 i 100 mm), a sekundarna od plastičnih cijevi dužine oko 6,5 km. Vodovod u Murinu realizovan je
dovodnim cjevovodom od plastike profila 100mm, dužine 5,5 km, a lokalna distributivna mreža od oko 2 km dužine izvedena je od
plastičnih cijevi.
većeg broja potrošača koji nijesu evidentirani jer su gubici od 50-87% nerealni za sistem izgrađen od PVC cijevi.
“Obod”,”Titex” i “Termoplast” koje su oni koristili za interne potrebe.
Za gradski vodovod u Plavu, urađena je projektna dokumentacija za zamjenu postojećih cijevi. U postojećem plavskom vodovodu
ugrađen je hlorinator na bazi soli, dok se tokom 2012. godine očekuje ugradnja hlorinatora u Gusinju i Murinu.
250
U ovoj godini Plav će riješiti problem nedostatka snadbijevanja vodom, do kada se i planira završetak prve faze rekontrukcije
gradskog vodovoda (od Jasenica prema Đuričkoj rijeci) koji finansira Turska agencija za međunarodnu saradnu (TIKA) čija
vrijednost iznosi 350.000 eura.Projekat predviđa tri etape, a prva koja je najvažnija tiče se redovnog snadbijevanja vodom
stanovništva u Plavu i pojačavanja kaptaže vododova, novi bazen i bunar.
- Zaštita vodoizvorišta i rekonstrukcija vodovodne mreže u Plavu, Gusinju i Murinu,
- Izgradnja i rekonstrukcija kanalizacione mreže i postavljanje postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda u Gusinju i Plavu u
skladu sa urađenom tehničkom dokumentacijom,
- Izgradnja nove i proširenje fekalne kanalizacione mreže na potezu Gusinje – Plav (sa obje strane Ljuče i Plavskog jezera) sa
izgradnjom postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda u Brezojevicama (Pjeskovi),
- Opremanje JP za komunalno-stambene djelatnosti,
- zaštita od plavljenja planinskih potoka i bujica, posebno seoskih puteva koji su na udaru: Gusinje, Vusanje gdje se na dijelu puta
iz korita izliva rijeka Vruja i plavi kolovoz, pa se saobraćaj otežano odvija. Ista situacija je i u selima u okolini Plava, posebno na
putu Jesenice-Plav, koji bude poplavljen na nekoliko mjesta.
Elektroenergetika
Napajanje električnom energijom
Napajanje električnom energijom potrošača na području Generalnog urbanističkog rješenja (GUR) Plav realizovano je preko
trafostanice TS 35/10kV „Plav“ instalisane snage (2,5+4) MVA.
Trafostanica 35/10kV "Plav" je dalekovodom 35kV Al/Č 3x70mm2 vezana sa napojnom trafostanicom 110/35kV u Andrijevici.
Preko TS 35/10kV "Plav" se napaja i TS 35/10 kV u Gusinju, preko dalekovoda 35kV Al-Fe 3x50mm2.
U TS 35/10kV "Plav" ugrađena su dva trafoa (2,5 i 4) MVA.
Iz trafostanice 35/10kV "Plav" napajaju se preko 10kV mreže potrošači u gradu i prigradskim naseljima kao i potrošači Lijevog i
Desnog Meteha, Babinog Polja i Murina. Mreža 10kV je u gradu kablovska, u prigradskim naseljima je djelimično kablovska, a
djelimično vazdušna, a van područja GUR-a je vazdušna.
Niskonaponska mreža je pretežno vazdušna. Kablovski su priključeni samo objekti kolektivnog stanovanja i društvenih djelatnosti.
Grad je pokriven javnom rasvjetom na stubovima, zajedno sa niskonaponskom mrežom 0,4kV i svjetlećim tijelima kao i javnom
rasvjetom na metalnim stubovima u centru grada.
PLAN
Kao najrealnija metoda prognoziranja potrošnje električne energije na nekom području jeste „metoda zavisnosti godišnjeg porasta
potrošnje električne energije od potrošnje po stanovniku“.
Vrijednost ove metode je u tome što je zasnovana na porastu potrošnje električne energije po stanovniku (specifična potrošnja).
metoda, koja se zasniva na procjeni potrošnje stanovanja i tercijarnih djeltnosti (kulturno-prosvjetne i zdravstvene ustanove,
standardu elektrificiranosti domaćinstava.
Prognoza potreba za električnom energijom zasnovana na analitičkoj metodi podrazumijeva određivanje vršnih opterećenja
stanovanja i tercijarnih djelatnosti kao i njihovu međuzavisnost.
Na području Generalnog urbanističkog rješenja Plava postoje sljedeće kategorije potrošača električne energije i snage:
domaćinstva,
ostali potrošači,
javna rasvjeta.
U zahvatu Generalnog urbanističkog rješenja u najvećem dijelu je predviđeno porodično stanovanje, manjim dijelom višeporodično
stanovanje i porodično stanovanje, gdje se u objektima predviđa obavljanje tercijalne djelatnosti, zatim objekti javne namjene,
turistički i privredni objekti.
Kao osnovni element prognoze, uzima se standard elektrificiranosti stana.
U cilju što realnijeg planiranja, domaćinstva (stanovi) će biti, pri izradi osnova plana podijeljeni u dvije kategorije, a sve u zavisnosti
od načina grijanja stambenih prostorija:
I (prva) kategorija, domaćinstva koja za zagrijavanje prostorija koriste električnu energiju;
II (druga) kategorija, domaćinstva koja za zagrijavanje prostorija koriste čvrsta, tečna ili gasovita goriva ( drvo, ugalj, gas,
lož ulje).
251
Za model potupno elektrificiranog prosječnog domaćinstva uzima se domaćinstvo koje posjeduje aparate za kuvanje, pranje veša i
posuđa, grijanje prostorija, rashladne uređaje i uređaje za klimatizaciju, zagrijavanje vode, rasvjetu, TV i razne sitne aparate.
Instalisano opterećenje ove kategorije perocjenjuje se na 41060W.
U domaćinstvu, u kojem se koriste drugi energenti za potrebe kuvanja, zagrijavanja vode, grijanja prostorija, procjenjuje se
Pri izradi plana, računa se da će odnos I i II kategorije domaćinstava biti 25% : 75% i da će vršno opterećenje nastupiti u zimskom
periodu.
Imajući u vidu instalisana opterećenja i njihovo procentualno učešće u vršnom opterećenju može se izračunati prosječna
Pis = 41060 x 0,25 + 29060 x 0,75 = 32060 W.
U jednovremenom (vršnom) opterećenju stana svi aparati i uređaji ne učestvuju istovremeno, što se karakteriše faktorom potražnje
(fp); kod veće grupe stanova mogućnost jednovremenog djelovanja aparata i uređaja je manja, što se pokazuje faktorom
Pvs = Pv1d x n x kn ( W ) , (za n >10)
gdje je:
- Pv1d - vršno opterećenje jednog domaćinstva (W);
- n - broj domaćinstava;
- kn - faktor jednovremenosti grupe domaćinstava.
Pv1d = fp x Pi1d .
kn = k1 + (1 – k1) x n –0,5
gdje je:
- k1 = 0,185 – faktor jednovremenosti zavistan od vrijednosti vršnog opterećenja domaćinstva (dijagram 2).
Na osnovu navedenih podataka i matematičkih relacija dobijamo vršno opterećenje, koje potiče od domaćinstava.
Pi = 32060W
fp = 0,44
Pv1d = 32060 x 0,44 = 14106 W
Broj
stanovnika
Broj
domaćinstava
kn
Domaćinstva
6047
1728
0,205
Ostala potrošnja
Javna rasveta
UKUPNO
˚ U proračunima korišćeni sljedeći parametri:
˚ Prosječan broj stanovnika po domaćinstvu: 3,5;
˚ Prosječna instalirana snaga po domaćinstvu:32060W ;
˚ Faktor potražnje: fp= 0,44;
˚ Vršna snaga jednog domaćinstva Pv1d =14106 W;
˚ Faktor jednovremenosti jednog domaćinstva k1=0,185;
˚ Gubici snage u distribuciji el.energije: 10%;
˚ Učešće javne rasvjete u vršnom opterećenju: 5%;
˚ Cosφ=0,95;
˚ Faktor jednovremenosti kategorija potrošača:0,9;
˚
Plan: Postojeću TS 35/10kV "Plav" proširiti na (2x4) MVA;
252
Pv
(kW)
4987
1496
324
6807
fj
cosφ
Sv
(kVA)
0,9
0,95
7881
Sv = 7881 kVA
Snaga postojećih trafostanica 35/10kV :
S =(4+2,5) MVA
Snaga planiranih trafostanica
35/10kV: (2x4) = 8 MVA
Ukupna planirana snaga TS 35/10kV:
8 MVA
Konzum ostale potrošnje obuhvata turističku i komunalnu djelatnost, kao i sve prateće potrebe grada i stanovništva kao što su
Procjena potrebne vršne el.snage za konzum, ’’ostale potrošnje’’ izvedena je na bazi planiranih urbanističkih kapaciteta i
pretpostavke korišćenja drugih oblika energije.
Dio potrošnje koji obuhvata komunalne i sve prateće potrebe grada i stanovništva u praksi se procjenjuje s 30% od potreba grupe
Računajući sa rezervom 10%, gubicima 10%, koeficjentom jednovremenosti između pojedinih potrošača od 0,9 uz faktor snage
0,95 dobija se vršno opterećenje područja za planski period:
Sv = 7881 kVA.
Za procijenjenu vršnu snagu od 7881 kVA bilo bi dovoljno 12 trafostanica snage od 630 kV. Međutim, velika površina zahvata
Generalnog urbanističkog rješenja, različita gustina opterećenja i ograničena dužina niskonaponskih vodova, uslovili su da broj
trafostanica mora biti znatno veći. Ovim planom se predviđa rekonstrukcija postojećih trafostanica 10/0,4kV na projektovane
vrijednosti i izgradnja novih jedinstvenog tipa, a zbog prostornog rasporeda potrošača neophodno je obezbijediti veći broj novih TS
sa jednim ili dva trafoa, snage u skladu sa potrebama.
ELEKTROENERGETSKA MREŽA - USLOVI ZA DEFINISANJE I IZGRADNJU
Distributivna električna mreža
Distribucija električne energije vršiće se preko trafostanice 35/10kV "Plav", trafostanica 10/0.4kV i odgovarajuće vazdušne i
kablovske mreže.
Mreža 10 kV
Koncepcijom razvoja postojeće mreže 10 kV vršiće se zamjena i rekonstrukcija mreže koja je u lošem stanju i izgradnja nove u
skladu sa potrebama, detaljnim urbanističkim planovima i planovima EPCG.
Transformatorske stanice 10/0.4 kV
Postojeće trafostanice 10/0.4 kV zadržavaju svoju lokaciju, a tip i snagu mijenjaće u zavisnosti od opterećenja. Gradnja novih
trafostanica realizovaće se na onim lokacijama gdje dolazi do izgradnje novih objekata (stanovanje, industrija, turizam...) u skladu
sa Tehničkom preporukom TP-1b, EPCG. Takođe, potrebno je izgraditi izvjestan broj novih trafostanica kako bi se skratile dužine
vodova i time potrošačima isporučila kvalitetnija energija.
Smjernice za izgradnju elektroenergetskih objekata
Pri izgradnji objekata pridržavati se propisa o minimalnom rastojanju od vodova pod naponom, svih naponskih nivoa prema
važećim pravilnicima o tehničkim normativima za izgradnju nadzemnih i podzemnih elektroenergetskih vodova napona od 1kV do
400kV (»Službeni list SFRJ«, broj 65/88 i »Službeni list SRJ«, broj 18/92), a koji govori o minimalnoj sigurnosnoj horizontalnoj
udaljenosti i sigurnosnoj visini objekata od vodova pod naponom.
Gradnju objekata za stalan boravak ljudi, kao i drugih objekata treba izbjegavati i u blizini vodova 35kV i 10kV, odnosno u zoni od
min.5m lijevo i desno horizontalno, od projekcije najbližeg provodnika u neotklonjenom stanju.
Mreža 10kV u gradskom području se predviđa kao kablovska, dok u prigradskim naseljima može biti djelimično kablovska, a
djelimično vazdušna.
Kablovski provodnici za podzemnu mrežu mogu biti jednožilni kablovi tipa XHE 49 A standardnih presjeka 150 mm2 Al i 240 mm2 Al;
za nadzemnu mrežu trožilni upleteni kablovski snop (SKS) presjeka provodnika 50 mm2 Al ili neki drugi kako odredi nadležna
elektrodistribucija.
Pri projektovanju i izgradnji trafostranice 10/0.4kV, opremu tipizirati u skladu sa tehničkim preporukama EPCG AD – Nikšić (TP1b), odnosno zahtjevima nadležne Elektrodistribucije.
TS10/0,4kV mogu se graditi u okviru objekata na građevinskoj parceli ili na slobodnom prostoru u okviru bloka, kao podzemni ili
nadzemni objekat. Nadzemni objekat za smeštaj TS 10/0,4kV može biti montažni ili zidani.
U zonama industrije i servisno-radnim zonama, TS10/0,4kV se mogu graditi u objektu u okviru kompleksa pojedinačnih korisnika,
na slobodnom prostoru u okviru kompleksa pojedinačnih korisnika ili na javnoj površini, kao prizemni objekat ili stubna trafostanica.
Lokacija trafostanice 10/0,4kV, zavisno od potreba pojedinačnih potrošača ili konzuma, može se odobriti i mimo parcela na kojima
su ovim planom predviđene.
253
Zidani ili montažni objekat TS10/0,4kV je površine do 25m2, zavisno od tipa i kapaciteta. TS10/0,4kV se ne ograđuju i nemaju
zaštitnu zonu. Za TS10/0,4kV propisan je maksimalni nivo buke od 30db danju i 35db noću. Zidovi TS 10/0,4kV treba da budu sa
Zbog sprječavanja negativnog uticaja na životnu sredinu u slučaju havarija usljed izlivanja transformatorskog ulja, potrebno je ispod
transformatora izgraditi kade ili jame za skupljanje ulja.
Trafostanicama 10/0,4kV (podzemne, prizemne ili stubne) potrebno je obezbijediti pristupni put minimalne širine 2,5m do najbliže
javne saobraćajnice za pristup teretnog vozila.
bezbjednost i komfor kretanja svih učesnika u saobraćaju.
Do TS10/0,4kV moguće je izgraditi priključne 10kV-ne i NN elektroenergetske vodovode u vidu podzemnih i nadzemnih vodova.
saobraćajnica, ispod slobodnih površina, ispod zelenih površina) i građevinskih parcela.
Podzemni elektroenergetski vodovi 1kV i 10kV postavljaju se u rov minimalne dubine 0,8m, širine u zavisnosti od broja kablova. Na
svim mjestima gdje se mogu očekivati veća mehanička naprezanja tla ili postoji eventualna mogućnost mehaničkog oštećenja
kablovskih vodova, elektroenergetski vodovodi 1kV i 10kV polažu se isključivo kroz kablovsku kanalizaciju ili kroz zaštitne cijevi.
Kablovska kanalizacija se primjenjuje na prelazima ispod kolovoza ulica, puteva, željezničkih pruga, kolskih prolaza i dr.
Polaganje svih kablova izvesti prema važećim tehničkim uslovima za ovu vrstu djelatnosti. Na mjestima gdje se energetski kablovi
vode paralelno ili ukrštaju sa drugim vrstama instalacija voditi računa o minimalnom rastojanju koje mora biti sljedeće za razne
vrste instalacija:
▫ Pri paralelnom vođenju energetskih i telekomunikacionih kablova najmanji horizontalni razmak je 0,5m za kablove 1kV i
10kV, odnosno 1m, za kablove 35kV. Ukrštanje energetskog i telekomunikacionog kabla vrši se na razmaku od 0,5m.
Energetski kabal se polaže na većoj dubini od telekomunikacionog. Ukoliko se razmaci ne mogu postići, energetske
kablove na tim mjestima provesti kroz cijev. Pri ukrštanju energetskih kablova sa telekomunikacionim kablovima potrebno
je da ugao bude što bliži pravom uglu. Ugao ukrštanja treba da bude najmanje 45 stepeni. Pri ukrštanju kablova za
napone 250V vertikalno rastojanje mora da iznosi najmanje 0,3 a za veće kablove 0,5m.
▫ Pri horizontalnom vođenju energetskog kabla sa vodovodnom ili kanalizacionom infrastrukturnom cijevi, najmanji razmak
iznosi 0,4m. Energetski kabal se pri ukrštanju polaže iznad vodovodne ili kanalizacione cijevi na najmanjem rastojanju od
0,3m. Ukoliko se ovi razmaci ne mogu postići, na tim mjestima energetski kabal položiti kroz zaštitnu cijev.
▫ Pri paralelnom vođenju kablova i toplovoda najmanje rastojanje između kablova i spoljašnje ivice toplovoda mora da iznosi
0,7m za 10kV-ni kabal. Nije dozvoljeno polaganje kablova iznad toplovoda. Pri ukrštanju energetskih kablova sa kanalima
toplovoda minimalno vertikalno rastojanje mora da iznosi 0,6m. Energetskie kablove pri ukrštanju položiti iznad toplovoda.
Na ovim mjestima obezbjediti toplotnu izolaciju od izolacionog materijala (pjenušavi beton) debljine 0,2m. Pri paralelnom
vođenju i ukrštanju energetskog kabla za javno osvjetljenje i toplovoda, najmanji razmak je 0,1m.
Nadzemni elektroenergetski vodovi postavljaju se na stubove.Stubovi se postavljaju na javnim površinama ili na građevinskim
(urbanističkim ) parcelama.
Niskonaponska mreža se izvodi kao kablovska podzemna i nadzemna standarnih presjeka provodnika: 150 mm2 Al za podzemne
vodove i 70 mm2 Al za nadzemne (SKS) vodove; 25 mm2 Al i 16 mm2 (SKS) za kućne priključke i javnu rasvjetu. Kablovskim
vodovima obavezno treba da budu priključeni objekti kolektivnog stanovanja i društvenih djelatnosti.
Javna rasvjeta
Duž saobraćajnica, prilaza i trotoara, pješačkih komunikacija, parking prostora, potrebno je izvesti javnu rasvjetu. Svjetleća tijela
namjenjena javnoj rasvjeti postavljati na stubove namijenjene za javnu rasvjetu ili zajedno sa niskonaponskom mrežom 0.4kV, gdje
to uslovi dozvoljavaju. Javnu rasvjetu treba razvijati sa stubovima i svetiljkama, tako da zadovolje standarde u pogledu osvjetljaja.
osvjetljenju glavnih i obilaznih saobraćajnica. Pažnju takođe treba posvetiti dekorativnoj rasvjeti (spomenici kulture).
Napajanje instalacije javne rasvjete predviđeno je sa NN polja u TS 10/0.4kV kablovima PP00 3x25 (16) mm2 ili sličnim, kao i
upravljanje istom sa fotorelejom ili uklopnim satom.
Elektronska komunikaciona infrastruktura
(Telekomunikacije)
Na području užeg gradskog jezgra grada Plava, usluge fiksnog telekomunikacionog saobraćaja pružaju Crnogorski Telekom i
Pošta CG, koja to radi putem javne telefonske govornice.
254
Gusinje.
Podaci o postojećem elektronskom komunikacionom čvoru u Plavu data je u sljedećoj Tabeli:
Tabela: Podaci o postojećem elektronskom komunikacionom čvoru u Plavu
Naziv centrale
Rang
Tip
Instalisani
kapacitet
Aktivni
kapacitet
Priključak
Širokopojasna
zastupljenost
LC PLAV
LC
digitalna
2052
1642
direktni
da
Lokacija postojećeg elektronskog komunikacionog čvora u Plavu, data je u sljedećoj tabeli :
Tabela: Lokacija postojećeg elektronskog komunikacionog čvora u Plavu
T COM–LOKACIJE
GEOGRAFSKA ŠIRINA
1
GEOGRAFSKA DUŽINA
LC PLAV
U okviru fiksne elektronske komunikacione mreže, na navedenom elektronskom komunikacionom čvoru LC Plav, aktivno je 1462
PSTN, 31 ISDN i 259 IMS priključaka.
Pošta Crne Gore pruža uslugu javne telefonske govornice na lokaciji u centru Plava sa jednom PSTN govornicom.
na glavnom razdjelniku, rađena je podzemno, u periodu oko 1995.godine.
Obuhvata gradsko područje Plava i naselja Vojno Selo, Završ, Đurička Rijeka, Bogaiće, Malo Selo, Skić, Prnjavor, Korita i
Brezojevice.
PVC i pE cijevima, sa 228 telekomunikacionih izvoda i max.dužinom pretplatničke petlje od 6058 metara.
djelatnost, navedeni elektronski komunikacioni čvor LC Plav je digitalni, a elektronska komunikaciona mreža na ovom čvoru
građena je uglavnom telekomunikacionim kablovima tipa TK OO V i TK 59GM, manjim dijelom položenim kroz PVC i pE cijevi, a
većim dijelom direktnim polaganjem u zemlju.
Preko teritorije opštine Plav, kroz telekomunikacionu kanalizaciju iz pravca Andrijevice i Berana, do objekta Telekomunikacionog
centra Plav, provučeni su magistralni optički kablovski pravci.
Stanje postojećih fiksnih telekomunikacija na elektronskom komunikacionom čvoru LC Plav, prikazano je na sljedećoj tabeli :
Tabela: Stanje fiksnih telekomunikacija na elektronskom komunikacionom čvoru LC Plav
Čvor
Godina
gradnje
Kapac.
mreze
Broj
prim.
kabl.
pravac
a
Max.
Duz.
petlje
(m)
Konstr.
mreze
255
Tk
kabl.
kanal.
(m)
Tk
kabl.
okana
(kom)
CU
kabl.
(m)
CU
kabl.
ukupno
(m)
Broj
kabl.
izvod
a
Zone
zahvata
(naselja)
1995
1500x2
3
6058
podzemn
a
1101
16
31529
7
36537
228
LC
PLAV
Plav, Vojno
Selo, Završ,
Đurička Rijeka,
Bogaiće Malo
Selo, Skić,
Prnjavor, Korita,
Brezojevice
U sistemu nižih ravni prenosa, od Glavnog elektronskog komunikacionog čvora Plav, do lokalnih elektronskih komunikacionih
značajnih za funkcionisanje institucija na teritoriji opštine Plav.
Spisak realizovanih optičkih spojnih puteva na teritoriji opštine Plav, prikazan je u sljedećoj tabeli :
Lok. M1
L1
L2
Spojni optički put
Tip prenosnog voda
optika
optika
optika
L3
L4
Privodi sa magistr.
optičkog pravca
1
2
3
LC Plav-RASM Meteh
LC Plav-MUP Plav
optika
optika
za RASM Murino
za RASM Velika
optika
optika
optika
Usluge fiksnog širokopojasnog pristupa Internetu na teritoriji užeg gradskog jezgra Plava pruža samo Crnogorski Telekom koji u
svom elektronskom komunikacionom čvoru LC Plav ima instalisane kapacitete za fiksni širokopojasni pristup, tako da korisnicima
sa ovog čvora nudi širokopojasne servise – IPTV, ADSL, ISDN i dr.
Na ovom elektronskom komunikacionom čvoru Crnogorskog Telekoma LC Plav aktivno je 625 ADSL priključaka.
Po podacima MONSTAT-a sa posljednjeg popisa, opština Plav ima 13108 stanovnika i 3737 domaćinstava.
Stepen penetracije fiksnih priključaka na cjelokupnom području opštne Plav iznosi oko 22,15%, što je svrstava u rang ispod
prosjeka u Crnoj Gori i znatno ispod prosjeka u Evropi, koji iznosi oko 40-50.
U poslednjih nekoliko godina, na teritoriji opštine Plav se ukazala potreba za izradom velikog broja lokalnih studija lokacije za
Svi ti planski dokumenti pojedinačno su podrazumijevali i planiranje nove infrastrukture za područja obuhvata, pa je i sam pristup
elektronskim komunikacionim mrežama tretiran pojedinačno za svaku lokaciju.
Usluge distribucije radio i TV programa na teritoriji opštine Plav pružaju tri operatora.
Crnogorski Telekom ovu uslugu pruža za 1030 korisnika posredstvom IP TV tehnologije.
BBM ovu uslugu pruža za 95 korisnika posredstvom Multichannel Multipoint Distribution Service (MMDS) tehnologije.
Total TV Montenegro ovu uslugu pruža za 442 korisnika posredstvom Direct to home (DTH) tehnologije.
Na području opštine Plav uslugu zemaljske difuzije signala radija i televizije, državnih i privatnih radio-difuznih servisa, vrši JP
„Radio difuzni centar Crne Gore” putem svojih objekata (antenskih stubova i sistema).
256
Teritoriju užeg gradskog jezgra RDC CG pokriva sa jedne lokacije koja je data u sljedećoj tabeli :
Lokacija predajnika
Naziv uže lokacije
Plav/
CG 84325
Plav
19E57311/
42N35400
Mobilna telefonija
Na području Opštine Plav, sva tri operatora mobilne telefonije, „Telenor", „T Mobile" i "M-tel" su instalirali svoje bazne stanice.
Mobilni operator „Telenor", na teritoriji opštine Plav, ima 4023 aktivnih priključaka.
Mobilni operator „Telenor", na teritoriji opštine Plav, u radu ima četiri (4) bazne stanice, od kojih je jedna locirana na području užeg
gradskog jegra Plava.
Mobilni operator „T Mobile", na teritoriji opštine Plav ima 3534 aktivnih priključaka.
Mobilni operator „T Mobile", na teritoriji opštine Plav, u radu ima sedam (7) baznih stanica, od kojih se jedna nalazi na teritoriji užeg
gradskog jezgra Plava.
Mobilni operator "M-tel", na teritoriji opštine Plav ima 4944 aktivnih priključaka.
Mobilni operator "M-tel", na teritoriji opštine Plav, u radu ima četiri (4) bazne stanice, ali su sve locirane van teritorije užeg gradskog
jezgra Plava.
Pokrivenost prostora signalom mobilne telefonije na području užeg gradskog jezgra opštine Plav, po podacima mobilnih operatora
je relativno dobra.
Broj priključaka mobilne telefonije u poslednjih nekoliko godina je u stalnom porastu, pa se očekuje da će se situacija na tom planu,
kroz postavljanje novih baznih stanica, u narednom periodu dodatno popravljati.
Stanje mobilne telefonije na području užeg gradskog jezgra Plava, prikazano je u sljedećoj tabeli, formiranoj korišćenjem podataka
dobijenih od “Telenora“,„T Mobile“ i „M-tel“:
Tabela: Postojeće stanje mobilne telefonije na području užeg gradskog jezgra Plava
TELENOR–LOKACIJE
1
Plav (RDC)
T MOBILE–LOKACIJE
1
Plav
GEOGRAFSKA ŠIRINA
42°35’39.53“N
GEOGRAFSKA DUŽINA
019°57’49.55“E
GEOGRAFSKA ŠIRINA
GEOGRAFSKA DUŽINA
42°35’47.71“N
019°56’44.50“E
Shodno podacima iz Monstata od poslednjeg popisa, opština Plav broji 13108 stanovnika i 3737 domaćinstava.
Shodno prethodno navedenim podacima od operatora i Monstata, primjenom uobičajne metodologije (koja je zasnovana na
ukupnom broju stanovnika i ukupnom broju priključaka) dolazi se do sljedećih rezultata:
- penetracija fiksne telefonije iznosi 22,15%,
- penetracija fiksnog širokopojasnog pristupa iznosi 9,35%,
- penetracija mobilne telefonije 95,37%.
U cilju adekvatnog procjenjivanja stepena razvoja Elektronskih komunikacija u opštini Plav, za poređenje mogu poslužiti podaci o
penetraciji fiksne i mobilne telefonije i fiksnog širokopojasnog pristupa za Crnu Goru i za nekoliko država koje su obuhvaćene
Izvještajem Cullen International-a „Enlargement countries monitoring report 3 – Annex - April 2013”.
Poređenje penetracije fiksne i mobilne telefonije i fiksnog širokopojasnog pristupa za opštinu Plav sa prosjekom za Crnu Goru
(Tabela 1), kao i prosjekom za posmatrane zemlje i prosjekom za EU-27 (Dijagram 1, Dijagram 2 i Dijagram 3 u nastavku), ukazuje
da je penetracija fiksne i mobilne telefonije, kao i fiksnog širokopojasnog pristupa Internetu u opštini Plav znatno ispod prosjeka u
Crnoj Gori i u EU.
257
Penetracija Fiksne
telefonije u CG
Penetracija mobilne
telefonije u CG
Penetracija fiksnog
CG
CG
27,3%
165,3%
13,8%
16.3%
Tabela 1 : Penetracija fiksne i mobilne telefonije, fiksnog i mobilnog širokopojasnog pristupa za CG.
Dijagram 1: Penetracija fiksne telefonije
Dijagram 2: Penetracija mobilne telefonije
258
Dijagram 3: Penetracija fiksnog širokopojasnog pristupa
Ako se uzme u obzir da prosječno domaćinstvo u opštini Plav broji 4 člana (što je iznad prosjeka EU), a da su usluge fiksne
telefonije, fiksnog širokopojasnog pristupa i distribucije RTV programa zastupljene na nivou domaćinstva, značajan podatak je i
penetracija ovih usluga izračunata po metodologiji koja uzima u obzir broj domaćinstava i broj priključaka za fizička lica (Tabela 2).
Prema ovoj metodologiji penetracija fiksne telefonije u Opštini Plav iznosi 75,33%, što je neznatno ispod prosjeka u Crnoj Gori,
penetracija fiksnog širokopojasnog pristupa u Opštini Plav iznosi 31,60%, što je ispod prosjeka u Crnoj Gori, a penetracija broja
priključaka usluga distribucije RTV programa u Opštini Plav iznosi 41,93%, što je takođe znatno ispod prosjeka u Crnoj Gori.
Penetracija Fiksne
Penetracija fiksnog
Penetracija distribucije RTV
telefonije u CG na nivou
širokopojasnog pristupa u CG
programa u CG na nivou
domaćinstava
na nivou domaćinstava
domaćinstava
76,29%
38,45%
67,01%
Tabela 2 : Penetracija fiksne telefonije, fiksnog širokopojasnog pristupa i
distribucije RTV programa za Crnu Goru na nivou domaćinstva.
Izvor: Podaci prikupljeni od opetatora 31.12.2012.
Potencijali fiksne telefonije na teritoriji Opštine Plav se mogu pronaći u digitalizaciji elektronske komunikacione mreže i relativno
U narednom periodu potrebno je da se akcenat stavi na dalji razvoj mreže sekundarnih optičkih kablovskih pravaca, kako bi što je
Kao što se vidi iz dobijenih podataka, stanje u ovoj oblasti i u gradskom jezgru i u prigradskim naseljima će se u narednim
kvalitetnij pokrivanje mobilnim signalom, nego, što je posebno značajno, obezbediti mogućnost korišćenja novih telekomunikacionih
usluga preko GSM mreže, a ujedno će se omogućiti i pokrivanje djelova opštine Plav na kojima trenutno ne postoji kvalitetno
pokrivanje fiksnom i mobilnom telefonijom.
državnim strategijama koje su usvojene na tom polju.
259
S obzirom da su implementacija novih tehnika i tehnologija, liberalizacija tržišta i konkurencija u sektoru elektronskih komunikacija,
informisanost, kao i brži razvoj privrede i Opštine u cjelini, cilj izrade ovog dokumenta jeste da se obezbijedi planiranje i građenje
uslovima.
dokument mora uskladi sa ciljevima ove Strategije.
Planom se predviđa koncepcija i izgradnja takvog telekomunikacionog sistema, koji je u skladu sa današnjim stanjem i budućim
prenosa.
digitalna mreža prerasti u univerzalnu digitalnu mrežu sa integrisanim službama koja će, uz primjenu kablovske tehnike prenosa sa
Da bi se takva mreža mogla ponuditi, u narednom periodu neophodno je preduzeti sljedeće mjere pri planiranju i izgradnji
- digitalne komutacione čvorove približiti što više korisnicima,
- u pristupnim mrežama sve više primjenjivati optičke kablove,
- skratiti pristupne bakarne mreže, gdje god je to moguće, na najviše 1,5km, kako bi mogle da prihvate širokopojasne usluge i
nastojati da se iste zamijene optičkim kablovima, gdje god je to moguće,
- svakom komutacionom čvoru obezbijediti radni i rezervni optički put, sa automatskim prebacivanjem, obzirom da će se sve
više prenositi podaci preko istih.
Takođe, uzete su u obzir i potrebe lokalne samouprave na ovom području da se uspostavi odnosno organizuje telekomunikaciona
infrastruktura koju zahtijeva savremeno informatičko društvo.
Polazeći od navedenih opštih ciljeva, definišu se sljedeći pojedinačni ciljevi i zadaci.
gradnja drugih objekata (Službeni list Crne Gore" broj 83/09).
260
određene tehnološke promjene na postojećim baznim stanicama.
U vezi s tim, neophodna je izgradnja većeg broja baznih stanica mobilne telefonije, MMDS sistema, WiFI tačaka, u skladu sa
planovima operatora.
Izvjesna je i potreba da se do nekih linkovskih čvorišta dovedu i optički kablovi.
U nadležnim organima opštine Plav prisutan je zahtjev kompanije Wireless Montenegro da im se odobri realizacija mobilne mreže
koja funkcioniše na bazi TETRA standarda i koristi antenske stubove Radio difuznog centra.
U ovoj fazi planiranja, uz lokacije postojećeih baznih stanica, definisane su lokacije koje su kao nove dostavili mobini operatori.
U ovom momentu čak i nije potrebno potpuno precizno definisati tačne lokacije za nove bazne stanice kao ni za nove lokacije koje
bi koristila kompanija Wireless Montenegro, jer one prevashodno zavise od provajdera takvih usluga i njihovih mjerenja, kao i od
zahtjeva za realizaciju konkretnih projekata, a takođe je moguće da se pojave i novi zahtjevi mobilnih operatora u ovom smislu.
Takvim zahtjevima lokalna uprava treba da izađe u susret..
projekte ove vrste.
Tabela: Planirano stanje mobilne telefonije na području užeg gradskog jezgra Plava
TELENOR–LOKACIJE
2
Plav Centar
M-TEL–LOKACIJE
1
2
GEOGRAFSKA DUŽINA
GEOGRAFSKA ŠIRINA
GEOGRAFSKA DUŽINA
42°35’56.18“N
019°56’27.47“E
GEOGRAFSKA ŠIRINA
GEOGRAFSKA DUŽINA
42°35’56.18“N
42°35’47.71“N
019°56’27.47“E
019°56’44.50“E
T MOBILE–LOKACIJE
1
GEOGRAFSKA ŠIRINA
Plav Centar
Plav
Ovaj teleinformacioni sistem treba da poveže sjedište Opštine sa svim lokacijama od bitnog interesa za opštinsku upravu kao što
su: komunalna preduzeća, razni opštinski sekretarijati, MUP CG, Uprava za nekretnine, telekomunikacioni operateri, turistički
operateri, zdravstvene ustanove, školske ustanove i dr.
skupa.
Izgradnjom opštinskog teleinformacionog sistema, na naprijed prikazani način i njegovim centralizovanim povezivanjem na Internet
navedene subjekte: komunalna preduzeća, sekretarijate, MUP, Katastar, telekomunikacione operatere, turističke operatore,
261
Smjernice i mjere za relizaciju Prostorno - urbanističkog plana
Izmjenama i izradama DUP-a, UP-a i LSL-a, kod gradnje novih infrastrukturnih objekata, obavezno predvidjeti zaštitu za postojeću
elektronsku komunikacionu infrastrukturu.
saobraćajnica.
Graditi nove bazne stanice za potrebe mobilne telefonije, MMDS sistema, WiFi tačaka i dr., u skladu sa planovima operatora.
predstavljaju panoramsku i pejzažnu vrijednost, prostorima zaštićenih djelova prirode i sl.
Za vizualnu barijeru prostora antenskog stuba, u zavisnosti od njegove lokacije, koristiti šumsku ili parkovsku vegetaciju.
Obaveza budućih investitora planiranih objekata u zoni naselja jeste, da u skladu sa Tehničkim uslovima koje izdaje nadležni
telekomunikacioni operater ili organ lokalne uprave, od postojećih i novoplaniranih telekomunikacionih okana, projektima za
pojedine objekte u zoni obuhvata, definišu način priključenja svakog pojedinačnog objekta.
Prioriteti u realizaciji Generalnog urbanističkog rješenja:
- izrada Studija zaštite za Jezero (Studija zaštite od nanosa, Studija zaštite ),
- u cilju zaštite Jezera rješavanje otpadnih voda izgradnjom planiranog uređaja PPOV na lokaciji Pjeskovi i Transfer stanice za
pretovar komunalnog otpada kao pripremu do izgradnje regionalne sanitarne deponije(izvan GUP-a) i u Gusinju,
- regulacija vodenih tokova u cjelosti,
- izrada nedostajućeg katastra zemljišta.
262
2. SEKUNDARNI OPŠTINSKI CENTAR GUSINJE (po PPCG značajan lokalni centar)
Gusinje je drugo po veličini naselje na teritoriji opštine Plav i nalazi se jugozapadno od Plava, na sastavku rijeka Grnčara i Vruje
na nadmorskoj visini od 925 mnm, ispod gorostasnih Prokletija, nadomak granice sa Albanijom;
Urbano područje Gusinja razrađeno je Detaljnim urbanističkim planom Gusinje(„Sl.list SRCG“-opš.prop.1/83), ranije Plan uređenja
naselja Gusinje (PUN) u površini od 94,4 ha.
Generalno urbanističko rješenje rađeno je za površinu proširenog urbanog područja od 124 ha(Grafički prilog br.1 Topografska
podloga sa granicom). .
Slika br.15 - Granica DUP-a Gusinje ( ranije PUN )
Mjesna zajednica Gusinje obuhvata naselja: Dolja, Dosuđe, Grnčar, Gusinje(g), Kolenovići, Kruševo, Martinovići, Višnjevo, te se u
planiranju budućih sadržaja površina ova naselja uzimaju u obzir za zadovoljenje određenog broja funkcija u Gusinju.
Gusinje je u opštinskoj mreži naselja Sekundarni opštinski centar, a u mreži naselja po PPCG Značajni lokalni centar.
Značajniji lokalni centar mora da omogući pružanje osnovnih obrazovnih, zdravstvenih i socijalnih usluga, kao i odgovarajuće
sportske i kulturne aktivnosti uz razvoj tercijarnih i kvartalnih aktivnosti područja Gusinja
Pored Plava, Gusinje je glavni turistički centar u kojem treba graditi hotele od 3*-5* sa Spa i Wellness centrima i potencirati kulturno
nasljeđe kao turistički motiv, Gusinje je glavni informativni centar za NP Prokletije,
263
2.1.Realizacija dosadašnjih planskih rješenja
Planska rješenja
Važećim planskim dokumentom, Gusinje je tretirano kao sekundarni opštinski centar i date su mu centralne djelatnosti sa
planiranim razvojem poljoprivrede ( zemljoradnička zadruga, otkupna stanica, poljoprivredno dobro), industrije (Termoplast),
turizma (hotel „Bor“), ugostiteljstva, trgovine, zanatstva, saobraćaja (autobuska stanica), obrazovanja (OŠ sa bibliotekom i
fiskulturnom salom, vrtić uz školu, područna odeljenja škole u Grnčaru, Vusanju), kulture (dom kulture sa bibliotekom i
bioskopskom salom, kulturno-umjetnička drušva, Dom kulture u Vusanju ), sporta i rekreacije (fudbalski klub, društva..), zdravstva
(zdravstvena stanica, a u Vusanju zdravstveni punkt).
Stanovanje i centralne djelatnosti
Režim korišćenja objekata stanovanja kao i objekata centralnih djelatnosti je funkcionalna zaštita, prostori koji prema svojim
prirodnim karakteristikama, tradiciji i ekonomskim efektima pogoduju određenim djelatnostima (II režim zaštite po PPO), ali u
Gusinju treba voditi računa da u određenim prostorima mora da se primjenjuje maksimalna zaštita – objekti, lokaliteti i zone koji se
mogu koristiti isključivo u naučno – istraživačke svrhe, u domenu rekreativnog ili „kulturnog“ turizma za razgledanje
(I režim zaštite po PPO).
U Gusinju se predviđa 1 vrtić i jedne jasle, predviđena je adaptacija fiskulturnih sala uz škole i izgradnja otvorenih sportskih terena.
Otvoreni sportski tereni planirani su u Vusanju.Predviđeno je da područna OŠ Vusanje ima 250 učenika, područna OŠ Martinovići
175 učenika (Kruševo i Višnjevo) i OŠ Gusinje 970 učenika (Dosuđe, Dolja, Kolenovići).
Privreda
Poljoprivreda i šumarstvo su postavljene kao osnovna i primarna djelatnost stanovništva kojoj treba posvetiti naročitu pažnju, a za
industriju i turizam je konstatovano da ne ostvaruju pozitivne ekonomske efekte ( mali pogoni sa malim brojem zaposlenih ) te da je
turizam tek „u povoju“.
Iskorišćavanje zemljišta za poljoprivredu svrstano je u dvije kategorije :
- obradivo zemljište koje se proteže dolinama rijeka Grnčar, Ljuče, Lima i njihovih desnih pritoka gdje nije planirana nova izgradnja,
gdje je neophodna hidromelioracija, iskorišćavanje poljoprivrednog zemljišta je u II režimu – funkcionalna zaštita..
- pašnjaci na svim prostorima koji se tradicionalno koriste za ispašu stoke,( II režim korišćenja ), uz neophodno donošenje godišnjih
„planova iskorišćavanja pašnjaka“.
Šumarstvo podliježe II režimu korišćenja – funkcionalna zaštita, korišćenje šuma u prvom redu u privredne svrhe, ali i režimu
uslovne zaštite . Korišćenje se odnosi na djelove prostora koji nisu ni po čemu posebno atraktivni ili specifični.
Zaštitne šume su na prostorima čija je stabilnost i vitalnost ugrožena ili degradirana i koji sa određenim mjerama saniraju i štite.
Planirani su i tereni za pošumljavanje.
Posebni zaštićeni lokaliteti
Kao posebno zaštićeni lokaliteti definisani su Alipašini izvori i Vrelo(Oko)Skakavice koji predstavljaju „prirodne spomenike“ jer se
ističu posebnim vrijednostima i ljepotom prirode.
2.2.Projekcija organizacije i uređenja prostora s orjentacionim potrebama i mogućnostima korišćenja i namjenama
površina
Gusinje kao sekundarni opštinski centar, u svom urbanom području, tretitran je kao glavni turistički centar za razvoj kulturnog
turizma, MICE turizam, sportsko rekreativnog, tranzitnog, stacionarnog turizama, jer ima povoljan geografski položaj u odnosu na
turističke motive, ima karakterističnu arhitekturu i urbanu matricu starog gradskog jezgra koja pruža mogućnost razvoja turizma.
Osim putevima, svi turistički sadržaji koje treba saobraćajno povezivati sa turističkim motivima i drugim centrima, mogu se povezati
i panoramskim žičarama iz neposredne blizine Gusinja, kako bi veliki dio motiva bio dostupan svim ciljnim segmentima turista.
Naime, osim smještajnih kapaciteta osnovne namjene moguće je organizovati turističke punktove, objekte sa parking prostorom,
mjenjačnicama, turističko-informativnim centrom, restoranima, suvenirnicama itd.
Stanovništvo
Mjesna zajednica Gusinje je 2011 god.imala 3596 stanovnika što je u odnosu na 2003.god.rast od 1,07%, ali pad u odnosu na
prethodne godine.Samo gradsko područje Gusinja 2011.g. je imalo 1722 stanovnika, a plansko predviđanje za 2020.god.je 2076
stanovnika.
Imajući u vidu da se radi o blagom porastu broja stanovnika za planski period, te o ambicioznijoj projekciji u prethodnim planovima,
prošireno područje i utvrđene namjene površina pružaju mogućnost za razvoj i u postplanskom periodu.
264
2.2.1.Opšte smjernice i uslovi
Primjenjuju se opšte smjernice i uslovi za Detaljne namjene površina koji su dati u dijelu Generalnog urbanističkog rješenja za
Plav.
Namjena površina (Grafički prilog br.2 Namjena površina).
U okiru generalnog urbanističkog rješenja planirane su sljedeće namjene:
Namjena površina
SMG Površine stanovanja male gustine
SS Površine stanovanja srednje gustine
MN Površine mješovite namjene
SR Površine za sport i rekreaciju
ŠS Površine za školstvo i socijalnu zaštitu
Z
Površine za zdravstvo
K
Površine za kulturu
VO Površine za vjerske objekte
IP Površine za industriju i proizvodnju
P
PU Površine za pejzažno uređenje
PUJ Površine javne namjene
VPŠ Površinske vode
Š
Površine šuma
DS Površine drumskog saobraćaja
IOK Površine komunalne infrastructure (PPOV)
IOE Površine objekata elektroenergetike
Ostalo
Ukupno
ha
25
11
37
2, 7
1
0, 03
0, 4
0, 5
4, 8
15
10
0, 04
5
2, 3
0, 27
0,8
0,1
8
124
Regulacione linije
U ovom planskom rješenju data je regulacija prostora na način što su vodeni tokovi prikazani u koridoru regulacija kao i
saobraćajnice ( koridor gradske obilaznice) i nadzemna infrastruktura.Svi detaljni planovi se moraju uskladiti sa ovom regulacijom.
Ukoliko neke urbanističke parcele iz važećeg plana ulaze dijelom u definisane pojase, uređenje urbanističkih parcela se sprovodi
na način da predstavlja dio pojasa – ozelenjavanjem. Na urbanističkim parcelama koje se u cjelosti nalaze u ovom pojasu (koje su
planirane važećim planovima), ne mogu se graditi objekti.
Na izgrađenim objektima u ovim koridorima ne mogu se vršiti intervencije, osim rekonstrukcije u postojećem gabaritu, u cilju
održavanja objekta.
Parametri i uslovi izgradnje javnih i društvenih objekata
U skladu sa definisanim namjenama (u tekstu Namjene površina), a za izgradnju ovih objekata neophodno je pratiti demografska
kretanja i usklađivati sa programima Opštine.
Arhitektonska rešenja javnih objekata rade se po pravilu na osnovu Urbanističkog projekta ili konkursa. Maksimalna visina objekata
treba da je usklađena sa okruženjem i ambijentom, kao i visinskom regulacijom susjednih objekata, a po pravilu ne treba da je veća
od P+4. Nadziđivanje objekata može se vršii u cilju sanacije ravnih krovova (ukoliko ih ima).
Parametri i uslovi stambene izgradnje
Generalnim urbanističkim rješenjem izvršena je sistematizacija stambenih površina.
Parametri i uslovi se odnose na nekoliko tipova koji se primjenjuju u području generalnog urbanističkog rješenja Plava i
sekundarnih opštinskih centara , kao i građevinskim područjima ostalih naselja.
SMG stanovanje male gustine
U okviru ove namjene nema udruživanja urbanističkih parcela (UP) u cilju izgradnje većeg objekta od dozvoljenog, samo u cilju
ispunjenja planskih parametara.Ne mogu se formirati UP manje od 200 m2 (izuzetno).
265
TIP 1
veličina urbanističke parcele min. 300 m2,maksimum 600m2
maksimalni indeks izgrađenosti ii=1,0
iz=0,3
Napomena: Za DUP Centar - manje urbanističke parcele od 300 m2 se udružuju i grade objekti u skladu sa Planom.
Za izgrađene objekta:Tamo gdje su veće parcele, katastarske ili već formirane urbanističke, a ne mogu se formirati dvije UP,
može i drugi objekat u skladu sa ukupnim parametrima (1 objekat max.500 m2 GBP)
TIP 2
-
postojeći objekti izgrađeni na poljoprivrednim površinama koji se mogu samo rekonstruisati u cilju redovnog održavanja i
funkcionisanja objekta
SS – stanovanje srednje gustine
TIP 3
veličina urbanističke parcele min.400m2 – za porodično stanovanje
iz=0,3
Kada su dva objekta na parceli, međusobna udaljenost objekata je min.4 m.
TIP 4
veličina urbanističke parcele min.1000 m2 – za višeporodično stanovanje
maksimalna spratnost pet (5)etaža – nadzemnih
iz=0,4
Napomena: u okviru mješovitih namjena se primjenjuje tip stanovanja TIP 3 i TIP 4
Izuzetno za objekte u okviru MN mješovite namjene ili hotele za koje se radi konkursno rješenje.
TIP 5
nije ograničena veličina parcele
maksimalna spratnost osam (8)etaža - nadzemnih
iz=0,5
Za višeporodično stanovanje, odnosno za objekte veće spratnosti, minimalna udaljenost od susjedne parcele je 5m (ne može
bliže bez obzira na saglasnost susjeda ).
Fazna izgradnja je moguća samo za komplekse u skladu sa Zakonom i tehničkom dokumentacijom kojom se ona definiše.
2.2.2. Smjernice za izradu Detaljnih urbanističkih planova
Za područje obuhvaćeno Generalnim urbanističkim rješenjem, zbog njegovog značaja i novih planiranih saobraćajnica, te
proširenog zahvata u odnosu na važeći Plan i njegovu starost, obavezna je izrada planova detaljne razrade.Moguća je izrada
Detaljnog urbanističkog plana za cijelo područje, a preporučuje se izrada dva Detaljna urbanistička plana.
Izuzetno, u slučajevima potrebe za izgradnjom značajnih objekata za Opštinu, a prema programu Opštine, mogu se raditi Lokalne
studije lokacije prije izrade Detaljnih urbanističkih planova , prema datim smjernicama za LSL.
1 DUP Centar (90 ha)
Preispitati neizgrađene površine, u cilju izgradnje značajnijih sadržaja centralnih djelatnosti i javnih površina, posebno trga.
Preporuka je da se na neizgrađenim prostorima ili rekonstrukcijom i revitalizacijom uz neophodno rušenje starih objekata i onih koji
ne odgovaraju ambijentu, planiraju trgovi i javne površine.
Centralni dio, odnosno grad Gusinje je nosilac kulturnog turizma, MICE turizma, sportskog , rekreativno, tranzitnog i stacionarnog
turizma. U skladu s tim treba usaglasiti planska rješenja u okviru namjena turizma i MN mješovite namjene, kako bi se obezbijedili
svi neophodni sadržaji, jer je svojim položajem u odnosu na turističke motive, nosilac smještajnih kapaciteta.
Posebnu pažnju posvetiti oblikovanju objekata zbog specifične urbane matrice starog gradskog jezgra i karakteristične
arhitekture.Novi objekti se na savremen način i savremenim metodama rekonstrukcije i revitalizacije starih jezgara uklapaju u
ambijent.
266
Turistički sadržaji koji se razviju u centru, moraju se povezati sa turističkim motivima, pa se u tom smislu osim puteva, preporučuje
uvođenje panoramskih žičara (prema smjernicama u dijelu Pejzažna arhitektura i Saobraćaj ).
Osim smještajnih kapaciteta osnovne namjene, moguće je organizovati turističke punktove, objekte sa parking prostorom,
menjačnicama, turističko-informativnim centrom, restoranima–kafeterijama, suvenirnicama itd.
Izuzetnu pažnju posvetiti regulaciji vodenih tokova u cjelosti i posvetiti pažnju očuvanju i održavanju jaza za navodnjavanje koje su
naznačene na grafičkim prilozima, naravno i onih koje eventualno nisu evidentirane na podlogama.
Kod MN voditi računa da ni jedna namjena od onih koje se kombinuju ne bude pretežna.
2 DUP Privredna zona Gusinje(34 ha)
U skladu sa potrebama Opštine i posebnim ekonomskim programima i programima zapošljavanja, a u skladu sa demografskim
kretanjima, definisane su površine sa namjenom industrija i proizvodnja IP i mješovitom namjenom MN.Aktiviranje industrijske zone
podrazumijeva postojeće djelatnosti i poljoprerađivačku djelatnost, drvoprerađivačke i dr. grane čiste industrije
U ovom zahvatu ima površina za stanovanje male gustine SMG u cilju popunjavanja započete izgradnje.Mogu se graditi objekti
TIP3. U zoni MN se kombinuje više namjena i mora se voditi računa o kompatibilnosti tih namjena (samo čisti privredni pogoni koji
su kompatibilni sa stanovanjem, sportom i rekreacijom – uslovi iz Pejzažne arhitekture), mogu se graditi objekti TIP 3 i TIP 4.
Na poljoprivrednom zemljištu P i šumskom zemljištu nije predviđena izgradnja objekata, za postojeće objekte samo rekonstrukcija u
postojećem gabaritu TIP 2.
2.2.3.Smjernice za izradu Lokalnih studija lokacija
U okviru ovih namjena i smjernica mogu se raditi Lokalne studije lokacija za šire prostore, na način da se mogu sagledati
saobraćajni pristupi i ostala infrastruktura planiranih objekata, sa preporukom da se rade za zaokružene prostorne i funkcionalne
cjeline, a obavezna je njihova izrada za složenije objekte :benzinske stanice, turistički i ugostiteljski objekti za smještaj većeg broja
korisnika.
Na cjelokupnom prostoru PUP-a gdje je definisana namjena u okviru koje mogu da se grade objekti, osim onih lokaliteta gdje je već
utvrđena obaveza izrade određenih studija i planova detaljne razrade i planova posebne namjene, moguća je izrada lokalnih
sagledati saobraćajno rješenje kao i ostala infrastruktura.
2.2.4.Smjernice za nelegalne objekte
Prilikom izrade DUP-ova obezbijediti ažurne topografsko - katastarske podloge .
Uslovi za legalizaciju su da je objekat u skladu sa namjenom, da nije prešao RL i da je obezbijeđeno parkiranje.
U centru i tamo gdje realno nema uslova, parkiranje usloviti na urbanističkoj parceli UP ili na javnim površinama za parkiranje, u
skladu sa Odlukom Opštine.
Ako je objekat bliže susjedu od Planom dozoljene udaljenosti (odnosno ako je prešao neku GL) ne može se dozvoliti nadgradnja, a
dogradnja je moguća u skladu sa uslovima do GL.
Objekti koji nisu u skladu sa ambijentom, kroz određene intervencije definisane kroz urbanističko tehničke uslove, moraju de se
prilagode ambijentu.
Prioriteti u realizaciji Generalnog urbanističkog rješenja:
- očuvanje koridora i izgradnja gradske obilaznice,
- rekonstrukcija puta Plav-Vojno Selo-Gusinje,
- sanacija od poplava,
- izrada obalo-utvrde na rijeci Grnčar nizvodno od mosta na ulasku u Gusinje,
- izrada obalo-utvrde na rijeci Grnčar uzvodno od mosta na ulasku u Gusinje uključujući izgradnju pješačkog mosta,
- izrada obalo-utvrde na rijeci Vruji radi zaštite plavljenja izbjegličkog naselja,
- izgradnja mosta na rijeci Vruji – izdati UTU od strane Ministarstva,
- aktiviranje i uređenje Grlje i opštinskog zemlišta – javne površine, trg,
- vodovod, kanalizacija, izgradnja uređaja za prečišćavanje otpadnih voda PPOV,
- rješavanje problema nelegalne gradnje.
2.2.5.Pejzažna arhitektura
Primjenjuju se smjernice i uslovi obrađeni za sva tri Generalna urbanistička rješenje (1.2.5.Pejzažna arhitektura - tekst u cjelosti u
Generalnom urbanističkom rješenju Plava - tačka1).
267
2.2.6. Infrastruktura
Saobraćaj (Grafički prilog br.3 - Saobraćaj)
Postojeća saobraćajna infrastruktura
Gusinje se nalazi, na ušću Vruje u rijeku Grnčar, u neposrednoj blizini granice Crne Gore sa Albanijom. Nalazi se u jugozapadnom
dijelu Plavsko-gusinjskog basena, na oko 900 metara nadmorske visine, ispod strmih padina Prokletija sa juga i Visitora sa sjevera.
Nema dobar saobraćajno-geografski položaj, tako da je područje izrazite migracije stanovništva. Regionalni put R-9 je najvažnija
saobraćajnica koja prolazi zonom zahvata i predstavlja jedinu saobraćajnu vezu sa državnom mrežom puteva. Regionalni put je
vrlo važan i u turističkom smislu i u smislu saobraćajnog povezivanja sa Gusinjem. Zbog toga što je jedina veza sa ostalim dijelom
Crne Gore taj putni pravac, mora se održavati prohodnim čitave godine. Novi regionalni put Gusinje-Grnčar, preko kojeg je trebalo
da se ostvari najkraća veza sa Podgoricom, je završen. Međutim, taj putni pravac nije u punoj funkciji, jer dio preko teritorije
Albanije nije u funkciji, tako da nema još neke ekonomske i turističke koristi za ovaj kraj.
Na području naselja Gusinje takodje postoji mreža naseljskih ulica, koje se spajaju sa regionalnim putem u zoni mjesnog centra. Na
naseljske ulice, obodom zone zahvata, nadovezuju se lokalni putevi za Grnčar, Dolju, Vusanje i Vojno Selo.
Lokacija javnih objekata (škola, pošta, banke, pijaca, itd) najviše utiče na formiranje pješačkih tokova. Kako je večina javnih
objekata locirana u širem centru naselja, samim tim su pješački tokovi u ovom dijelu naselja najintezivniji. Ovome govori u prilog i
činjenica da površina naselja nije velika, ali je dosta kompaktna, tako da se skoro sva putovanja mogu obaviti pješačenjem za
kratko vrijeme.
Autobuska stanica u Gusinju, koja je pripadala AD “Jugoprevoz” iz Berana, nije u funkciji. Autobuska stanica je privatizovana, a
nalazi se na regionalnom putu R-9 na ulazu u Gusinje, sa lijeve strane, poslije mosta na rijeci Grnčar. Autobuska stanica u Gusinju
je površine 2900m², poseduje asfaltirani plato i 7 dolazno-polaznih perona, pomoćne parking perone i staničnu zgradu površine
80m². U staničnoj zgradi postoji šalter za informacije i prodaju karata, čekaonica i restoran.
Planirana saobraćajna infrastruktura
Ulična mreža, na području zahvata plana se na osnovu funkcije u mreži, dopuštene brzine kretanja, propusne moći, režima
dopuštenog saobraćaja i slično, dijeli na sljedeće kategorije: primarne i sekundarne saobraćajnice.
Primarne ulice su:
- gradske ulice kao dio državnog puta,
- gradska obilaznica kao dio državnog puta,
- glavne gradske ulice.
Sekundarne ulice su:
- sabirne ulice,
- pristupne ulice.
Primarne saobraćajnice predstavljaju dijelove prolaska primarne državne mreže kroz grad ili se oslanjaju na nju (ostvaruju vezu
užeg gradskog područja sa uvodno - izvodnim pravcima), imaju funkciju da povežu udaljene dijelove grada. Osnovna funkcija
glavne gradske ulice je napajanje regionalnog puta, a preko njega, efikasno povezivanje Gusinja sa mrežom državnih puteva i
puteva u regionu.
U mrežu primarnih saobraćajnica na teritoriji grada svrstane su sljedeće saobraćajnice:
• Kroz područje Generalnog urbanističkog rješenja prolazi regionalni put R-9. Ovaj put predstavlja okosnicu ulične mreže Gusinja i
njime su ostvarene najznačajnije saobraćajne veze gradskog područja sa okruženjem. Regionalni put R-9, na ovom području
obuhvata dio od raskrsnice sa novim regionalnim putem do autobuske stanice, u ukupnoj dužini od oko 0.853km.
• Na regionalni put se nastavljaju glavne gradske ulice, koje čine kostur izgrađenog urbanog područja, ali isto tako definišu zonu za
buduće širenje naselja, a to su: postojeće saobraćajnice koje svoj pravac pružanja ostvaruju od završetka regionalnog puta (od
autobuske) kroz centralno gradsko područje do raskrsnice sa lokalnim putem L1 i L9 i na drugoj strani do raskrsnice sa lokalnim
putem L11. Dužina ovih saobraćajnice iznosi oko 1.232km.
• U postplanskom periodu je predviđeno izmještanje tranzitnog saobraćaja iz naselja i to tako što je po rubnoj zoni urbanog
područja predviđena etapna izgradnja gradske obilaznice, koja zaobilazi centralnu gradsku zonu Gusinja sa sjeverne strane. Trasa
obilaznice odvaja se od regionalnog puta R-9 u zoni naselja Dosuđe, prelazi rijeku Grnčar i dolazi do nekadašnje industrijske zone,
gdje se spaja raskrsnicom sa glavnom gradskom ulicom. Dužina obilaznog puta je 1.414km.
Na mrežu primarnih ulica nadovezuje se mreža sabirnih ulica koje omogućavaju njihovo napajanje, ravnomjerno opsluživanje svih
centara aktivnosti na području grada, obezbjeđuju pristupe određenim namjenama i prikupljaju saobraćajne tokove sa pristupnih
saobraćajnica i kontrolisano ulivanje u saobraćajne tokove mreže primarnih saobraćajnica. Njihova ukupna dužina iznosi oko
2.420m.
Zoni zahvata pripada trasa kategorisanog lokalnog puta: L11(0.269km)
Ostale saobraćajnice na teritoriji plana pripadaju sekundarnoj mreži –rangu pristupne ulice, a njihova detaljna razrada biće tretirana
kroz izradu planova nižeg reda. Mreža pristupnih ulica će se formirati tako, što će se postojeća mreža stambenih ulica dopuniti
novim dionicama uzimajući u obzir postojeću parcelaciju kao i planirane stambene zone na teritoriji Generalnog urbanističkog
rješenja Gusinja, kao i saobraćajnice koje povezuju Gusinje sa okolnim naseljima na području Opštine.
Na planiranoj uličnoj mreži Gusinja se predlažu sljedeći poprečni profili saobraćajnica:
268
- Poprečni profil gradske ulice–dijela postojećeg regionalnog puta Murino-Plav-Gusinje, čija se širina kolovoza zadržava kao u
postojećem stanju, a planirani su obostrani trotoari na dijelu od stadiona do centra, širine 2.0m,
- Poprečni profil glavne gradske saobraćajnice, u zoni najužeg centra, sastoji se od kolovoza širine 2x3,5 m i obostranih totoara
od.min2.0m, a na dijelu od centra prema raskrsnici sa lokalnim putevima, od kolovoza 2x3.25 i obostranih trotoara min1.5m,
- Poprečni profil obilaznice sastoji se od dvije vozne trake širine 6.50m (2x3.00 m, i ivičnih traka širine 0,25m) i obostrano vođenih
bankina širine 1.0 m,
- Poprečni profil planiranih sekundarnih sabirnih gradskih ulica se sastoji od dvije vozne trake širine 2.75 m i obostrano vođenih
trotoara širine min.1,0 m,
Na pristupnim ulicama predviđen je kolovoz širine 5.5(5.0) m (2x2.75 m) sa jednostrano, odnosno obostrano vođenim trotoarima,
izuzev na saobraćajnicama koje vode ka okolnim naseljima gde je predviđena bankina širine 0,5 - 1,0 m.
Sa stanovišta veličine Gusinja, konfiguracije terena i osnovne ulične mreže, kao i buduće prostorne organizacije, ocenjuje se da će
pješački vid kretanja i u narednom periodu zauzimati značajan dio svih kretanja na teritoriji grada. U cilju poboljšanja uslova za
pješački saobraćaj, neophodno je da saobraćajnice nižeg ranga prema mogućnostima sadrže trotoare širine min1,0m. Položaj
trotoara, njihove dimenzije i urbana oprema koja se duž njih postavlja, treba da obezbijede punu fizičku zaštitu pješaka od ostalih
vidova saobraćaja. Pored obaveznih trotoara, bitan elemenat bezbjednog kretanja pešaka na uličnoj mreži su i adekvatno
označena mjesta prelaza preko saobraćajnica. S tim u vezi, pješački prelazi moraju biti označeni tako, da se jasno razlikuju od
podloge trotoara i kolovoza. Za savladavanje visinske razlike između trotoara i kolovoza koriste se rampe (kose ravni), nagiba do
8,3% (1:12), u dužini potrebnoj da se ovaj nagib ostvari.
Kada su pješačko-biciklistički koridori u pitanju, nove koridore treba formirati i uz objekte sporta i rekreacije i obalom rijeke Grnčar.
Biciklistički saobraćaj
Zadnjih godina, ovaj vid saobraćaja je doživio veliku ekspanziju i popularnost, kako u svijetu, tako i na našim prostorima, kao
aktuelan trend „zdravog života” i povratka zdravim navikama i načinu života u gradovima, te ga u planiranju treba uzeti u obzir iz
sljedećih razloga: pozitivni učinci na zajednicu smanjenjem motorizacije, smanjenje zagađenja, rekreacija, itd. Očigledno je, opšti
trend u svijetu prelazak na ekološki prihvatljivije vidove prevoza, pa će biciklistički saobraćaj u narednom periodu dobijati sve veći
značaj. U zahvatu plana nisu planirane posebne staze za bicikliste kroz grad, ali je biciklistički saobraćaj dozvoljen na sekundarnoj
saobraćajnoj mreži po pravilima Zakona o bezbjednosti saobraćaja. Uz sve objekte koji su predmet interesovanja biciklista, mogu
se ostaviti parkinzi za bicikla.
Parkiranje
Kada se govori o parkiranju, posmatra se samo teritorija naselja Gusinje. Nedostatak adekvatinih, uređenih površina za parkiranje
vozila karakteristika je cjelokupnog urbanog područja. Ovaj problem je posebno izražen u užem gradskom centru. Korišćenje
trotoara i pojedinih saobraćajnica za parkiranje i zaustavljanje vozila u centralnoj zoni onemogućava normalno i bezbjedno
odvijanje saobraćaja. Problem parkiranja treba rješavati kroz uređenje postojećih kapaciteta (adekvatna signalizacija, odnosno
obilježavanje u cilju optimizacije broja parking mjesta), kao i kroz iznalaženje novih prostora za izgradnju parking površina, koje bi
trebalo organizovati na odgovarajućim slobodnim površinama i duž pristupnih saobraćajnica, gdje god za to ima mogućnosti. U
zonama individualnog stanovanja, prostor za parkiranje treba obezbijediti u okviru sopstvene parcele.
Planom je predviđen uslov za parkiranje vozila, da se za svaki objekat koji se gradi, dograđuje i/ili nadograđuje, obezbjeđuju
manipulativni prostor i parking i/ili garažna mjesta na sopstvenoj urbanističkoj parceli, na kojoj se objekat gradi, u dvorištima
objekata i/ili u garaži u objektu u suterenskom i/ili podrumskom dijelu, izvan površine javnog puta. Za višeporodične stambene ili
stambeno-poslovne objekte, preporuka je da jedan broj parking mjesta bude smješten u garaži.
Prema Pravilniku o bližem sadržaju planskog dokumenta, kriterijumima namjene površina, elementima urbanističke regulacije i
jedinstvenim grafičkim simbolima, normativi za parkiranje u zahvatu Generalnog urbanističkog rješenja, za osnovne grupe gradskih
sadržaja su:
- stanovanje (na 1000 m2) -------------15 pm (lokalni uslovi min12, a max 18 pm);
- proizvodnja (na 1000 m2) ------------ 20 pm (6-25 pm);
- fakulteti (na 1000 m2) ----------------- 30 pm (10-37 pm);
- poslovanje (na 1000 m2) ------------- 30 pm (10-40 pm);
- trgovina (na 1000 m2) ----------------- 60 pm ( 40-80 pm);
- hoteli (na 1000 m2) -------------------- 30 pm (20-40 pm);
- restorani (na 1000 m2) -------------- 120 pm (40-200 pm);
- sportske dvorane, stadioni i sl. ( na 100 posjetilaca) ------25 pm.
269
Javni prevoz putnika
Autobuska stanica u Gusinju, koja je pripadala AD “Jugoprevoz” iz Berana je privatizovana i nije u funkciji. Planom se zadržava
postojeća autobuska stanica na regionalnom putu R-9 na ulazu u Gusinje, sa lijeve strane poslije mosta na rijeci Grnčar. Površina
autobuske stanica u Gusinju je smanjena na zahtjev vlasnika, pa je planirana njena rekonstrukcija na smanjenoj površini parcele.
Prigradski prevoz putnika na teritoriji Opštine vrši se prema potrebi. Polasci prigradskog prevoza polaze sa platoa autobuske
stanice i obavljaju se autobusima. Linije javnog prevoza se vode koridorima državnih puteva, što je omogućilo povezanost seoskih
naselja koja su uz državne puteve i bolju povezanost sa opštinskim centrom.
Elektroenergetika (Grafički prilog br.5 - Elektroenergetika)
Postojeće stanje
Napajanje električnom energijom
Napajanje potrošača Gusinja ostvaruje se iz TS 35/10kV "Gusinje" instalisane snage 2,5 MVA. Ova trafostanica se preko
dalekovoda 35kV "Andrijevica-Plav" i "Plav-Gusinje" napaja iz TS 110/35kV "Andrijevica".
Dakle, napajanje TS 35/10kV "Gusinje" je jednostrano iz pravca Plava (Andrijevice), pa je jasan veliki značaj dalakovoda 35kV.
Iz TS 35/10kV "Gusinje", nadzemnim vodovima 10kV, napaja se veći broj trafostanica 10/0,4kV, od kojih su dvije u zahvatu ovog
Generalnog urbanističkog rješenja.
Mreža 10kV je radijalna.
Niskonaponska mreža je pretežno vazdušna. Kablovski su priključeni samo objekti kolektivnog stanovanja i društvenih djelatnosti.
Javna rasvjeta je na stubovima zajedno sa niskonaponskom mrežom 0,4kV i svjetlećim tijelima.
ELEKTROENERGETSKA MREŽA 2013 -2020. GODINE - SMJERNICE
Kao najrealnija metoda prognoziranja potrošnje električne energije jeste „metoda zavisnosti godišnjeg porasta potrošnje električne
energije od potrošnje po stanovniku“.
Vrijednost ove metode je u tome što je zasnovana na porastu potrošnje električne energije po stanovniku (specifična potrošnja).
metoda, koja se zasniva na procjeni potrošnje stanovanja i tercijarnih djeltnosti (kulturno-prosvjetne i zdravstvene ustanove,
standardu elektrificiranosti stana.
Prognoza potreba za električnom energijom zasnovana na Analitičkoj metodi, podrazumijeva određivanje vršnih opterećenja
stanovanja i tercijalnih djelatnosti, kao i njihovu međuzavisnost.
U zahvatu ovog Generalnog urbanističkog rješenja predviđeno je stanovanje male i srednje gustine, mješovite namjene i objekti
javne namjene.
Dakle, na području GUR-a postoje sledeće kategorije potrošača električne energije:
domaćinstva,
ostali potrošači,
javna rasvjeta.
Kao osnovni element prognoze potreba domaćinstava, uzima se standard elektrificiranosti stana.
U cilju što realnijeg planiranja, domaćinstva (stanovi) će biti, pri izradi osnova plana podijeljeni u dvije kategorije, a sve u zavisnosti
od načina grijanja stambenih prostorija:
I (prva) kategorija - domaćinstva koja za zagrijavanje prostorija koriste električnu energiju,
II (druga) kategorija - domaćinstva koja za zagrijavanje prostorija koriste čvrsta, tečna ili gasovita goriva (drvo, ugalj, gas,
lož ulje).
Za model potupno elektrificiranog prosječnog domaćinstva uzima se domaćinstvo koje posjeduje aparate za kuvanje, pranje veša i
posuđa, grijanje prostorija, rashladne uređaje i uređaje za klimatizaciju, zagrijavanje vode, rasvjetu, TV i razne sitne el. aparate.
Instalisano opterećenje ove kategorije procjenjuje se na 41060W.
270
U domaćinstvu u kojem se koriste drugi energenti za potrebe kuvanja, zagrijavanja vode, grijanja prostorija, procjenjuje se
Pri izradi plana računa se da će odnos I i II kategorije domaćinstava biti 25% : 75% i da će vršno opterećenje nastupiti u zimskom
periodu.
Imajući u vidu instalisana opterećenja i njihovo procentualno učešće u vršnom opterećenju može se izračunati prosječna
Pis = 41060 x 0,25 + 29060 x 0,75 = 32060 W.
U jednovremenom (vršnom) opterećenju stana svi aparati i uređaji ne učestvuju istovremeno, što se karakteriše faktorom potražnje
(fp). Kod veće grupe stanova, mogućnost jednovremenog djelovanja aparata i uređaja je manja, što se pokazuje faktorom
Pvs = Pv1d x n x kn
( W ) , (za n >10)
gdje je:
- Pv1d - vršno opterećenje jednog domaćinstva (W);
- n - broj domaćinstava;
- kn - faktor jednovremenosti grupe domaćinstava.
Pv1d = fp x Pi1d .
kn = k1 + (1 – k1) x n –0,5
gdje je:
- k1 = 0,185 – faktor jednovremenosti zavistan od vrijednosti vršnog opterećenja domaćinstva (dijagram 2).
Na osnovu navedenih podataka i matematičkih relacija dobija se vršno opterećenje, koje potiče od domaćinstava.
Pi = 32060W
fp = 0,44
Pv1d = 32060 x 0,44 = 14106 W
Broj
stanovnika
Broj
domaćinstava
kn
Domaćinstva
2076
593
0,218
Ostala potrošnja
Javna rasveta
UKUPNO
˚ U proračunima korišćeni sledeći parametri:
˚ Prosječan broj stanovnika po domaćinstvu: 3,5;
˚ Prosječna instalirana snaga po domaćinstvu:32060W ;
˚ Faktor potražnje: fp= 0,44;
˚ Vršna snaga jednog domaćinstva Pv1d =14106 W;
˚ Faktor jednovremenosti jednog domaćinstva k1=0,185;
˚ Gubici snage u distribuciji el.energije: 10%;
˚ Učešće javne rasvjete u vršnom opterećenju: 5%;
˚ Cosφ=0,95;
˚ Faktor jednovremenosti kategorija potrošača:0,9;
˚
Pv
(kW)
1828
548
118,8
2494,8
fj
cosφ
Sv
(kVA)
0,9
0,95
2889
Sv = 2889 kVA
Plan: Postojeću TS 35/10kV proširiti
na (2x2,5)MVA
Postojeće TS 10/0,4kV rekonstruisati
do projektovanih vrijednosti;
Izgraditi nove TS 10/0,4kV;
Tabela: Vršno opterećenje
Konzum ostale potrošnje obuhvata turističku i komunalnu djelatnost, kao i sve prateće potrebe grada i stanovništva kao što su
271
Procjena potrebne vršne el.snage za konzum, ’’ostale potrošnje’’ izvedena je na bazi planiranih urbanističkih kapaciteta.
Dio potrošnje koji obuhvata komunalne i sve prateće potrebe grada i stanovništva u praksi se procjenjuje na 30% od potreba grupe
Računajući sa rezervom 10%, gubicima 10%, koeficjentom jednovremenosti između pojedinih kategorija potrošača od 0,9, uz faktor
snage 0,95, dobija se vršno opterećenje područja Generalnog urbanističkog rješenja za planski period:
Sv = 2889 kVA.
Ova vršna snaga može se obezbijediti iz 6 trafostanica snage 630 kVA. Različita gustina opterećnja i ograničena dužina
niskonaponskih vodova, uslovili su veći broj trafostanica. Ovim planom se predviđa izgradnja 6 novih trafostanica jedinstvenog tipa
i snage u skladu sa razvojnim potrebama i rekonstrukcija postojećih do projektovanih snaga. Postojeću nadzemnu 10kV-nu mrežu
na prostoru ovog GUR-a potrebno je rekonstruisati jer se preko nje napajaju trafostanice okolnih sela.
Za podzemnu 10 kV mrežu, preporučuju se kablovi tipa XHE 49 A–(3x(1x240)) mm2, 10/6 kV. Eventualni izbor drugog tipa kabla
treba usaglasiti sa nadležnom Elektrodistribucijom. Planirana 10kV mreža je prstenasta, sa kablovskim izvodima iz planirane
trafostanice 35/10 kV "Gusinje" prema grafičkom prilogu.
Smjernice za izgradnju elektroenergetskih objekata
Pri izgradnji objekata pridržavati se propisa o minimalnom rastojanju od vodova pod naponom svih naponskih nivoa prema važećim
pravilnicima o tehničkim normativima za izgradnju nadzemnih i podzemnih elektroenergetskih vodova napona od 1kV do 400kV
(»Službeni list SFRJ«, broj 65/88 i »Službeni list SRJ«, broj 18/92), a koji govori o minimalnoj sigurnosnoj horizontalnoj udaljenosti i
siguronosnoj visini objekata od vodova pod naponom.
Gradnju objekata za stalan boravak ljudi, kao i drugih objekata treba izbjegavati i u blizini vodova 35kV i 10kV, odnosno u zoni od
min. 5m lijevo i desno horizontalno, od projekcije najbližeg provodnika u neotklonjenom stanju.
Mreža 10kV se predviđa kao kablovska. Kablovi su tipa XHE 49 A–(3x(1x240)) mm2, 10/6 kV ili drugog tipa u skladu sa zahtjevima
nadležne Elektrodistribucije.
Pri projektovanju i izgradnji trafostranica 10/0.4kV, opremu tipizirati u skladu sa tehničkim preporukama EPCG AD – Nikšić (TP-1b),
odnosno zahtjevima nadležne Elektrodistribucije.
TS 10/0,4kV mogu se graditi u okviru objekata na urbanističkoj parceli ili na slobodnom prostoru u okviru bloka, kao podzemni li
nadzemni objekat. Nadzemni objekat za smeštaj TS10/0,4kV može biti montažni ili zidani.
U servisno-radnim zonama, TS 10/0,4kV mogu se graditi u objektu u okviru kompleksa pojedinačnih korisnika, na slobodnom
prostoru u okviru kompleksa pojedinačnih korisnika ili na javnoj površini, kao prizemni objekat ili stubna trafostanica. Lokacija
trafostanice 10/0,4kV, zavisno od potreba pojedinačnih potrošača ili konzuma, može se odobriti i mimo parcela na kojima su ovim
planom predviđene.
Zidani ili montažni objekat TS10/0,4kV je površine do 25m2, zavisno od tipa i kapaciteta. TS10/0,4kV se ne ograđuju i nemaju
zaštitnu zonu. Za TS 10/0,4kV propisan je maksimalni nivo buke od 30db danju i 35db noću. Zidovi TS 10/0,4kV treba da budu sa
Zbog sprječavanja negativnog uticaja na životnu sredinu, u slučaju havarija usled izlivanja transformatorskog ulja, potrebno je ispod
transformatora izgraditi kade ili jame za skupljanje ulja.
Trafostanicama 10/0,4kV (podzemne, prizemne ili stubne) potrebno je obezbijediti pristupni put minimalne širine 2,5m do najbliže
javne saobraćajnice za pristup teretnog vozila.
bezbjednost i konfor kretanja svih učesnika u saobraćaju.
Do TS10/0,4kV moguće je izgraditi NN-ske elektroenergetske vodovode u vidu podzemnih i nadzemnih vodova.
saobraćajnica, ispod slobodnih površina, ispod zelenih površina) i urbanističkih parcela. Podzemni elektroenergetski vodovi 1kV i
10kV postavljaju se u rov minimalne dubine 0,8m, širine u zavisnosti od broja kablova. Na svim mjestima gdje se mogu očekivati
veća mehanička naprezanja tla ili postoji eventualna mogućnost mehaničkog oštećenja kablovskih vodova, elektroenergetski
vodovodi 1kV i 10kV polažu se isključivo kroz kablovsku kanalizaciju ili kroz zaštitne cijevi. Kablovska kanalizacija se primjenjuje na
prelazima ispod kolovoza ulica, puteva, željezničkih pruga, kolskih prolaza i dr.
Polaganje svih kablova izvesti prema važećim tehničkim uslovima za ovu vrstu djelatnosti. Na mjestima gdje se energetski kablovi
vode paralelno ili ukrštaju sa drugim vrstama instalacija, voditi računa o minimalnom rastojanju koje mora biti sljedeće za razne
vrste instalacija:
▫ Pri paralelnom vođenju energetskih i telekomunikacionih kablova najmanji horizontalni razmak je 0,5m za kablove 1kV i
10kV, odnosno 1m, za kablove 35kV. Ukrštanje energetskog i telekomunikacionog kabla vrši se na razmaku od 0,5m.
272
▫
▫
Energetski kabal se polaže na većoj dubini od telekomunikacionog. Ukoliko se razmaci ne mogu postići, energetske
kablove na tim mjestima provesti kroz cijev. Pri ukrštanju energetskih kablova sa telekomunikacionim kablovima potrebno
je da ugao bude što bliži pravom uglu. Ugao ukrštanja treba da bude najmanje 45 stepeni. Pri ukrštanju kablova za
napone 250V, vertikalno rastojanje mora da iznosi najmanje 0,3, a za veće kablove 0,5m.
Pri horizontalnom vođenju energetskog kabla sa vodovodnom ili kanalizacionom infrastrukturnom cijevi, najmanji razmak
iznosi 0,4m. Energetski kabal se pri ukrštanju polaže iznad vodovodne ili kanalizacione cijevi na najmanjem rastojanju od
0,3m. Ukoliko se ovi razmaci ne mogu postići, na tim mjestima energetski kabal položiti kroz zaštitnu cijev.
Pri paralelnom vođenju kablova i toplovoda, najmanje rastojanje između kablova i spoljašnje ivice toplovoda mora da
iznosi 0,7m za 10kV-ni kabal. Nije dozvoljeno polaganje kablova iznad toplovoda. Pri ukštanju energetskih kablova sa
kanalima toplovoda, minimalno vertikalno rastojanje mora da iznosi 0,6m. Energetske kablove pri ukrštanju položiti iznad
toplovoda. Na ovim mjestima obezbjediti toplotnu izolaciju od izolacionog materijala (pjenušavi beton) debljine 0,2m. Pri
paralelnom vođenju i ukrštanju energetskog kabla za javno osvjetljenje i toplovoda, najmanji razmak je 0,1m.
Niskonaponska mreža se izvodi kao kablovska podzemna i nadzemna, standarnih presjeka provodnika: 150 mm2 Al za podzemne
vodove i 70 mm2 Al za nadzemne (SKS) vodove; 25 mm2 Al i 16 mm2 (SKS) za kućne priključke i javnu rasvjetu. Kablovskim
vodovima obavezno treba da budu priključeni objekti kolektivnog stanovanja i društvenih djelatnosti.
Nadzemni elektroenergetski voodovi postavljaju se na stubove. Stubovi se postavljaju na javnim površinama ili na urbanističkim
parcelama.
Javna rasvjeta
Duž saobraćajnica, prilaza i trotoara, pješačkih komunikacija, parking prostora, potrebno je izvesti javnu rasvjetu. Svjetleća tijela
namijenjena javnoj rasvjeti postavljati na stubove namijenjene za javnu rasvjetu ili zajedno sa niskonaponskom mrežom gdje to
uslovi dozvoljavaju. Javnu rasvjetu treba razvijati sa stubovima i svjetiljkama tako da zadovolje standarde u pogledu osvjetljaja.
osvjetljenju glavnih saobraćajnica. Pažnju takođe treba posvetiti dekorativnoj rasvjeti (spomenici kulture). Napajanje instalacije
javne rasvjete predviđeno je sa NN polja u TS 10/0.4kV, kablovima PP00 3x25 (16) mm2, kao i upravljanje istom sa fotorelejom ili
uklopnim satom.
Elektronska komunikaciona infrastruktura (Grafički prilog br.6 - Telekomunikacije)
Na području naselja Gusinje u opštini Plav, usluge fiksnog telekomunikacionog saobraćaja pružaju Crnogorski Telekom i Pošta CG
koja to radi putem javne telefonske govornice.
Na matični elektronski komunikacioni čvor LC Plav, optičkim kablom i odgovarajućim sistemima prenosa, povezan je udaljeni krajnji elektronski komunikacioni čvor RASM Gusinje.
Udaljeni -krajnji elektronski komunikacioni čvor RASM Gusinje ima instalisani kapacitet od 853 priključaka, od kojih je aktivno 642
priključaka.
Podaci o postojećem elektronskom komunikacionom čvoru u naselju Gusinje dat je u sljedećoj Tabeli:
Tabela: Podaci o postojećem elektronskom komunikacionom čvoru u naselju Gusinje
Naziv centrale
Rang
Tip
Instalisani
kapacitet
Aktivni
kapacitet
Priključak
Širokopojasna
zastupljenost
RASM GUSINJE
krajnja
digitalna
853
642
direktni
da
Lokacija postojećeg elektronskog komunikacionog čvora u naselju Gusinje, data je u sljedećoj tabeli :
Tabela: Lokacija postojećeg elektronskog komunikacionog čvora u naselju Gusinje
1
T COM–LOKACIJE
GEOGRAFSKA ŠIRINA
GEOGRAFSKA DUŽINA
RASM GUSINJE
42°33'45.60"N
019°50'00.60"E
273
U okviru fiksne elektronske komunikacione mreže, na svim elektronskim komunikacionim čvorovima Crnogorskog Telekoma,
aktivno je 2465 PSTN, 51 ISDN, 379 IMS i 9 ruralnih priključaka.
Pošta Crne Gore, u svojoj poslovnici u centru Gusinja, pruža uslugu javne telefonske govornice sa jednom PSTN govornicom.
Elektronska komunikaciona mreža sa udaljenog - krajnjeg elektronskog komunikacionog čvora RASM Gusinje je instalisanog
kapaciteta 1000 parica na glavnom razdjelniku, radjena je podzemno,

PUP Opštine Plav-tekst

Transcription

Similar documents

studija - Opština Plav

Izvještaj o stanju uređenja prostora opštine Danilovgrad za 2014

Općina Centar Sarajevo za 2014.g - Ured za reviziju institucija u

Osnove inženjerstva

Urbanistički projekat " DUBOVICA " Naručilac plana: Opština Bar

Beograd, februar 2011

Oglas 1.indd - Vlada Crne Gore

Partner - Ministarstvo odbrane

BUILD magazin