Van Mens Tot Mens als pdf

“Ik geloof in
de kracht van
persoonlijk
contact”
Katja Schuurman op
bezoek bij Humanitas
in Eindhoven
“Betrokkenheid
kun je niet
afdwingen”
Marius Ernsting over de kracht
van civil society
1 op de 3 mensen
voelt zich eenzaam.
Maar wie?
Alles over eenzaamheid
in Nederland
over eenzaamheid
magazine van vereniging
Humanitas, uitgave juni 2013
van mens
TOT mens
Inhoud
U een kans... Zij een kans!
2
Achter
de schermen
18
De vrijwilliger
en de deelnemer
34
Eropuit
3
Voorwoord
4
Opinie
Vrijwilliger Daphne Timmer en deel­
nemer Angelique Heusink vertellen
over hun ervaring met Humanitas
Tandem.
21
LEVEN
Foto: Roy Beusker
Om eenzaamheid tegen te gaan, pleit
oud-politicus Marius Ernsting voor
een sterke civil society: een samen­
leving waarin burgers samen­werken
zonder invloed van de markt of
overheid.
12
Stelling
De Nationale Postcode Loterij is de grootste
goededoelenloterij van Nederland. Sinds 1989
werd er ruim 3,8 miljard euro geschonken aan
89 organisaties die zich inzetten voor de
bescherming van mens en natuur. Ook
Humanitas deelt in de opbrengst van de loterij.
Hiermee traint Humanitas bijvoorbeeld ruim
11.700 vrijwilligers die hulp bieden aan zo’n
54.400 mensen. Zoals bij het bestrijden van
eenzaamheid in het maatjesproject Humanitas
Tandem. Mensen zoals Cynthia durven dankzij
hun maatje weer de deur uit.
Cynthia (21): ‘Ik was slachtoffer van een
loverboy. Daarom durfde ik niet meer alleen
naar buiten en bleef ik met mijn zoontje in mijn
flat.’ Humanitas vrijwilliger Anja (46): ‘Nu gaan
we samen naar de speeltuin en durft Cynthia
ook alleen met haar zoontje buiten te spelen.’
Cynthia: ’Dankzij Anja is mijn wereld groter
geworden en kan ik op eigen kracht verder.’
Deelnemers van de Postcode Loterij steunen
goede doelen en maken tegelijkertijd kans op
grote prijzen. Zoals elke maand miljoenenprijzen
die kunnen oplopen tot wel 25 miljoen euro.
De Postcode Loterij helpt!
Meedoen is eenvoudig,
bel 0900-300 1500 (10 cpm)
of meld u aan via internet:
www.postcodeloterij.nl
Voor € 11,50 per lot speelt
u al mee. Alvast hartelijk
dank voor uw deelname.
Humanitas ging de digitale straat op
en vroeg mensen te reageren op de
stelling: ‘sociale media maken ons
alleen maar eenzamer’.
Katja Schuurman ging op bezoek
bij MentorMaatjes in Eindhoven
en ontdekte de kracht van
persoonlijk contact.
44
Humanitas
community
Probleem? Geen probleem.
Leven met eenzaamheid.
22
CHAT
Op de Humanitas Chat kunnen
mensen anoniem hun hart luchten.
Zoals Fleur, die openhartig vertelt
over haar zelfmoordpoging.
24
In perspectief
14
TIPS
45
Uitgelicht
De Week tegen Eenzaamheid:
donderdag 26 september t/m
zaterdag 5 oktober 2013.
Inspirerende tips om de zintuigen
eens goed te prikkelen.
46
Factsheet
Hoe eenzaam zijn we in Nederland?
En is het een taboe? Op zoek naar
de mate van eenzaamheid in ons land
en wat we ertegen kunnen doen.
Ontdek wat Humanitas doet
in de strijd tegen eenzaamheid.
Achter de schermen
De makers
aan het woord
4
Roy Beusker –
fotograaf ‘De
vrijwilliger en
de deelnemer’
(p.18)
Bart Schenke –
eenzaam­heids­
deskundige
bij Humanitas
“Angelique keek eerst de kat een
beetje uit de boom. Maar toen ik de
apparatuur weer inpakte, raakten we
aan de praat. Over relaties en
scheidingen en wat daar zoal bij komt
kijken. Tijdens de rit naar haar huis
hadden we ook nog een heel
uitgebreid en interessant gesprek.”
“Marius Ernstings waarschuwing
dat de overheid betrokkenheid niet
af kan dwingen, is mij het meest
bijgebleven. En de grote bereidheid
van deskundigen in ons netwerk
om hun medewerking te verlenen
aan het maken van dit magazine.”
Marieke Kitzen –
schrijver ‘In
perspectief’ (p.24)
Contact!
Dit magazine is een uitgave van
vereniging Humanitas. Heb je het
magazine uit? Gooi het dan niet weg,
maar geef het door aan anderen.
Vereniging Humanitas
Postbus 71, 1000 AB, Amsterdam
020-5231100
[email protected]
www.humanitas.nl
Facebook.com/humanitasnederland
Twitter: @HumanitasNL
KvK: 40530895
ISSN: 0166-1124
Redactie
Ben van Heesbeen (hoofdredacteur),
Bart Schenke, Ilse van Sloten,
Sofie Vriends
Met medewerking van
Roy Beusker, Joost van den Broek,
Serge Duursma / Andere Foto,
Marius Ernsting, Linda Huijsmans,
Marieke Kitzen, Lennard Kok,
Adrien Parlange, Floor Rieder,
Judith Zeeman
Concept, vormgeving
en eindredactie
Vandejong, Amsterdam
“Het beste middel tegen eenzaamheid
is een goed sociaal netwerk. Jenny
Gierveld gebruikt een konvooi als
metafoor. Verzamel mensen om je
heen voor wie je iets kunt betekenen,
en andersom. Mijn eigen ‘convoi
exceptionnel’ zal ik koesteren.”
“Ik vond het lastig om eenzaamheid
te illustreren zonder pathetisch
of melancholisch te worden.
Uiteindelijk kwam ik op de tekening
van twee eenzame mensen die
elkaar ontmoeten. Door ze hetzelfde
uit te tekenen, ontstaat er meteen
een link tussen hen. Zo zijn ze
eenzaam, maar niet alleen.”
Drukwerk
Lecturis, Eindhoven
Adverteren
Neem contact op met
Nicole Kienhuis via 020-5231100
of [email protected].
Meer weten?
Wil je meer informatie over wat
Humanitas voor jou kan betekenen?
Of wil je vrijwilliger, lid of donateur
worden? Neem contact op via
humanitas.nl, bel 020-5231100
of mail naar [email protected].
Tekst, foto's en illustraties mogen
alleen worden overgenomen na
schriftelijke toestemming van
vereniging Humanitas.
Adrien Parlange –
illustrator ‘In
perspectief’ (p.24)
Linda Huijsmans –
schrijver
‘Eropuit’ (p.34)
“Katja’s enorme betrokkenheid bij het
onderwerp viel me op. Je verwacht
misschien dat ze als filmmaker vooral
bezig is met haar eigen product,
maar ze was juist geïnteresseerd in
hoe ze kon helpen in de strijd tegen
eenzaamheid.”
Voorwoord
Humanitas heeft haar best gedaan
om de rechten van alle recht­
hebbenden te achterhalen. Meent u
rechthebbende te zijn, neem dan
contact op met de redactie.
Humanitas wordt gesteund door:
Voor je ligt de eerste editie van de vernieuwde Van Mens Tot Mens.
Vanaf nu ontvangen al onze leden, donateurs, vrijwilligers en deel­
nemers dit tijdschrift. Elk nummer is gekoppeld aan een thema. Dit
keer is dat eenzaamheid. Een derde van de Nederlanders voelt zich
weleens eenzaam en een op de tien zelfs erg eenzaam. Natuurlijk,
het zijn maar cijfers. En die zeggen vaak zo weinig. Maar soms krijgt
eenzaamheid een gezicht.
Zo was ik laatst in Enschede op bezoek bij een jonge vrouw. Een jaar
eerder was ze – met haar baby en zwanger van een tweede – in de
stad komen wonen. Ze kende niemand en voelde zich zo alleen dat ze
in een depressie terechtkwam. Ze sloot haar gordijnen en verstopte
zich in haar flat.
Gelukkig kwam er hulp van Home-Start, een activiteit van Humanitas
voor opvoedingsondersteuning. Een vrijwilliger hielp de vrouw stapje
voor stapje een nieuw leven op te bouwen. Ze ging naar een koffieochtend, waar ze andere moeders ontmoette. Ze bezocht het speeltuintje. En langzaam maar zeker gingen de gordijnen weer open.
Nu staat ze weer volop in het leven. Voor mij hét bewijs dat je eenzaamheid kunt doorbreken door mensen met elkaar in contact te brengen.
Natuurlijk lukt het niet altijd. Je weet soms ook niet dat iemand eenzaam
is. Veel mensen vinden het nog best moeilijk om toe te geven dat ze
zich alleen voelen. Maar door het probleem te negeren, komen we er niet.
Contact leggen is de oplossing. Dus heb je iemand in de omgeving
die eenzaam is? Start een gesprek. Gooi het open. Wie weet waar het
jullie brengt.
Ik wens je veel leesplezier met ons nieuwe magazine. En heb je hem uit?
Geef hem dan vooral door aan iemand anders.
Eva Scholte
Directeur Humanitas
5
Ik ben
omdat wij
zijn
Opinie
6
Over het belang van
civil society in de strijd
tegen eenzaamheid
Tekst: Marius Ernsting
Illustraties: Lennard Kok
Eenzaamheid is een sluipmoordenaar. Het overkomt je.
Aldus Marius Ernsting, oud-directeur van Humanitas.
Het ontstaat vaak door een verandering in je sociale
situatie, zoals een echtscheiding, een chronische ziekte
of – bij kinderen – een andere school. In de strijd tegen
de vereenzaming is Ernsting een groot pleitbezorger
van de civil society: een burgermaatschappij waarin
mensen en organisaties samenwerken los van de markt
of overheid.
Opinie
9
Marius Ernsting (Beemster, 1947) studeerde
Politieke Wetenschappen aan de Vrije Universiteit
Amsterdam, was Tweede Kamerlid voor de CPN
en van 1996 tot 2006 directeur bij Humanitas.
Sinds 1 juni 2006 is hij voorzitter van Vereniging
Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk,
waarvan hij eind 2013 afscheid neemt. Ernsting
onderhoudt nog steeds nauwe banden met
Humanitas en heeft een uitgesproken mening
over zorg, welzijn en vrijwilligerswerk.
Eenzaamheid kan heel geleidelijk
intreden. Ik heb dat meegemaakt
met mijn oudste broer. Ik zou
mezelf verwijten kunnen maken,
maar voor eenzaamheid is geen
dader aan te wijzen.
Eenzaamheid kan heel geleidelijk intreden. Ik heb dat
meegemaakt met mijn oudste broer. Na de zoveelste
reorganisatie werd hij werkloos en ging met vervroegd
pensioen. Hij was alleenstaand en zocht nog geregeld
de vertrouwdheid van zijn werk op; maakte een rondje
langs bekende plekken. Dan haalde hij een broodje bij
een bepaalde bakker en dronk hij een kop koffie in de
restauratie van het Amstelstation in Amsterdam. Gaandeweg hield de bakker ermee op en verdween de vertrouwde restauratie. Dat was het einde van zijn jarenlange uitje.
broer onderhield zelf geen contacten meer. Het moest
van anderen komen, als die hem al konden bereiken.
Er moet een moment zijn waarop iemand zelf zijn
sociale contacten weer wil herstellen. Een vereniging
als Humanitas kan ondersteuning bieden, maar alleen
als iemand zelf geholpen wil worden.
Eenzaamheid kan
iedereen overkomen
Hij ging niet meer op vakantie, dat vond hij te veel
gedoe. Hij kwam niet meer op verjaardagen, dat vond
hij te druk. We kregen door wat er aan de hand was:
sociale verwaarlozing. Maar als dat proces enkele jaren
bestrijkt, wanneer grijp je dan in? En hoe? Op een gegeven moment konden we hem ook telefonisch niet
meer bereiken. Zijn antwoordapparaat stond inmiddels
bomvol, en dat liet-ie zo. Als iemand zelf niet wil, is
het erg moeilijk om nog binnen te komen. Toen iemand
van de familie hem een keer thuis opzocht, zat hij al
een dag of twee dood in zijn stoel.
We weten aardig wat over het ontstaan van eenzaamheid. Onder andere dat het iedereen kan overkomen.
Ook mij. Zo ging ik in de tijd dat ik als volksvertegenwoordiger in de Tweede Kamer zat, niet graag naar
feestjes. Daar moest ik altijd maar over politiek praten,
ook als ik dat eigenlijk niet wilde. Dus begon ik die
gelegenheden over te slaan. Dat doen meer mensen.
Mensen die doof zijn geworden bijvoorbeeld. Zij vinden
het heel moeilijk om in grote gezelschappen te verkeren, omdat ze dan niets meer verstaan. En zo krijgen
isolement en eenzaamheid geleidelijk een voet tussen
de deur.
Het gebeurde in 2007, net na mijn directeurschap bij
Humanitas. Ik zou mezelf verwijten kunnen maken, maar
voor eenzaamheid is geen dader aan te wijzen. Mijn
We weten verder dat eenzaamheid vaak te maken heeft
met andere problemen. Een op de drie verzoeken om
thuiszorg en thuishulp is eigenlijk ook een vraag om
Opinie
10
Opinie
11
Dat alleen ouderen eenzaam zijn,
is een misverstand. Kinderen kunnen
net zo goed geïsoleerd raken. Omdat
ze worden gepest bijvoor­beeld,
of na een verhuizing.
sociaal contact. Een verzoek om hulp bij Humanitas
Thuisadministratie komt vaak direct voort uit eenzaamheid. Ga maar na: als de persoon overlijdt die altijd de
administratie deed, dan moet de partner niet alleen het
overlijden verwerken maar zich ook verdiepen in iets
ingewikkelds als financiën. Dat kan tot enorme problemen leiden: brieven worden niet opengemaakt, rekeningen niet betaald. Een vrijwilliger die helpt om de
financiën weer op orde te brengen, is tegelijkertijd iemand om mee te praten. Mensen kunnen hun leven weer
een beetje oppakken en krijgen hun zelfredzaamheid
terug. Volgens mij ligt hier de kracht van Humanitas:
de vrijwilliger kan hulp en sociaal contact met elkaar
verenigen. Bijna terloops, zonder iemand direct de
stempel ‘eenzaam’ te geven.
Een probleem zonder etiket
Humanitas is er voor tijdelijk contact, maar we werpen
mensen natuurlijk niet zomaar op zichzelf terug. Een
vrijwilliger kan iemand adviseren eens met een sociaal
raadsman te praten, of lid te worden van een klaverjasclub. Vrijwilligerswerk gaat over de sociale structuren
en over oog hebben voor het herstel van sociale contacten.
Het beste is om mensen niet te benaderen vanuit het
probleem ‘eenzaamheid’. Daarmee plak je iemand een
etiket op, en dan gaan de hakken in het zand. Uit
schaamte zegt niemand namelijk graag: “Ik heb niet
zoveel sociale contacten.” Uit onderzoek van Coalitie
Erbij – een bundeling van landelijke organisaties in de
zorg- en welzijnssector, waaronder Humanitas – blijkt
dat activiteiten die niet specifiek gericht zijn op eenzaamheid, het succesvolst zijn. Bijvoorbeeld hulp bij
thuisadministratie. Of een andere mooie manier: eenzame mensen vragen om jou eens ergens mee te helpen.
Dat is een heel onnadrukkelijke manier om contact te
leggen waar beide partijen iets aan hebben en waarbij
iemand zijn waardigheid behoudt of terugkrijgt.
Niet alleen ouderen
zijn eenzaam
We kunnen er gerust van uitgaan dat de mate van eenzaamheid in de maatschappij momenteel toeneemt. Er
zijn concrete factoren die dat in de hand werken. Vergrijzing is er zo een. Mannen hebben met 76 jaar een
kortere levensverwachting dan vrouwen die gemiddeld
81 worden. Dus een groot aantal vrouwen boven de
tachtig heeft hun man verloren. En dat neemt de komende tijd alleen maar toe.
Maar dat alleen ouderen eenzaam zijn, is een misverstand. Kinderen kunnen net zo goed geïsoleerd raken.
Omdat ze worden gepest bijvoorbeeld, of na een verhuizing. Een andere misvatting is dat armoede rechtstreeks leidt tot isolement. Mensen die weinig te besteden hebben, zullen anderen misschien niet zo gauw
uitnodigen omdat ze niets kunnen aanbieden. Maar
armoede kan ook juist leiden tot contact, omdat ‘mekaar
helpen’ een vorm van overleven is. Mensen kunnen
elkaar spullen lenen, of samen de kosten delen. Overigens liggen armoede en eenzaamheid bij eenoudergezinnen wel heel duidelijk in elkaars verlengde. En bij
chronisch zieken en gehandicapten kan de medicatie
zó duur zijn dat er weinig armslag overblijft voor sociale activiteiten.
Verder goed om te onthouden: eenzaamheid is geen
statisch gegeven. Iemand kan na het overlijden van een
dierbare opnieuw een gelukkig en sociaal actief leven
gaan leiden. En alleenstaand staat niet per se gelijk aan
eenzaam. Zeker niet als het een bewuste keuze is.
Pas op voor
institutionalisering
Individualisering en vooral ontzuiling hebben een rol
gespeeld bij vereenzaming. Ooit waren er diverse duidelijke stromingen: katholieken, protestanten, een
socialistische zuil. Die regelden hun zaken binnen hun
eigen kringetjes. Zij speelden een belangrijke rol in dat
sociaal normerende gedrag: omkijken naar elkaar – zo
hoort dat. De zuilen – de ‘houders’ van die normen –
zijn voor een belangrijk deel verdwenen, maar we hebben nog wel een zeer omvangrijk verenigingsleven in
Nederland. Als het gaat om de kracht van civil society,
voert Nederland de wereldtop aan. Buren, mensen van
de sportvereniging of mensen in het buurthuis werken
samen zonder bemoeienis van de overheid of de markt.
Dat is waardevol, een enorme schat. Maar die kunnen
we wel verliezen. Wat absoluut niet moet gebeuren, is
dat de overheid alles wil gaan regelen. De Oost-Europese landen hebben dat meegemaakt. De enorme dominantie van de communistische partij en de staat
maakte al het maatschappelijk verkeer daaraan ondergeschikt. Toen het communisme was verdwenen, was
er ook geen civiele samenleving meer.
Daarom kijk ik nu met enige beduchtheid naar het overhevelen van de zorg naar de gemeenten. Want de huidige
vrijwilligers doen hun werk omdat ze het zelf belangrijk vinden, niet omdat de gemeente het belangrijk
Opinie
12
Opinie
13
Wat ik vreselijk mis in het huidige
politieke landschap, is iemand die
een aansprekend verhaal kan houden
over het belang van een actieve en
sterke civiele samenleving.
Politiek laat kansen liggen
Wat ik vreselijk mis in het huidige politieke landschap,
is iemand die een aansprekend verhaal kan houden over
het belang van een actieve en sterke civiele samenleving.
Iemand als Joop den Uyl kon mensen raken, en ook in
christelijke kring had je voorgangers die dat deden.
Toen David Cameron, premier van Engeland, zijn idee
van The Big Society lanceerde – over de kracht van
lokale netwerken en burgerinitiatieven – dachten mensen:
“Ja, dit gaat over mij! Dit vind ik ook belangrijk en ik
ga er wat aan doen.” In Nederland is het: óf de markt
moet het doen, of de politiek. Kortom, regelgeving,
financiering, gedoe.
vindt. Betrokkenheid valt niet af te dwingen, dat moet
van de mensen zelf blijven. Het voordeel is wel dat de
gemeente dichter bij haar inwoners staat dan de overheid. Het is dus ook een kans. Alleen hebben gemeenten
ook te maken met flink bezuinigen, bijvoorbeeld op de
Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). Deze
vergoeding van langdurige zorg voor mensen met een
ernstige beperking was 5 miljard, maar de gemeenten
moeten het nu doen met 3,5 miljard.
We moeten oppassen voor institutionalisering: denken
in handelingen in plaats van medemenselijkheid. In de
thuiszorg wordt de dienstverlening kapot ‘gestop­
watcht’: schoonmaken, aantrekken van steunkousen,
toedienen van medicatie en dat alles binnen een vastgesteld aantal minuten. Deze pragmatiek heeft gezorgd
voor meer eenzaamheid. In de zorg zijn ongeveer
400.000 vrijwilligers actief die dat probleem gelukkig
niet hebben en die intuïtief weten dat er naast hun klus
ook sprake is van een menselijke kant. Nederland draait
op één miljard uur per jaar aan onbetaald werk door vijf
miljoen vrijwilligers. Dat is 42 procent vrijwilligers in
Nederland tegen de helft daarvan in Frankrijk. Ook
Duitsland, Engeland en zelfs Scandinavië blijven ver
achter. Ik denk dat het sociale in onze genen zit. We
waren ooit van elkaar afhankelijk om het water buiten
de deur te houden. Een dijk bouwen doe je niet alleen,
dat doe je met elkaar.
De politiek zou juist moeten investeren in civil society.
Uit onderzoek weten we dat mensen die weinig of geen
sociale contacten hebben doorgaans minder gezond zijn
dan mensen met een actief sociaal netwerk. Die laatste
groep heeft minder kans op ziekten als obesitas en zelfs
Alzheimer, want contacten houden je geest alert en actief. We weten ook dat mensen die anderen helpen zich
gelukkiger voelen dan mensen die dat niet doen. Veel
vliegen in één klap dus. Hoeveel meer bewijsvoering
heeft de politiek nodig?
Het voorkomen of tegengaan van eenzaamheid zit ook
vaak in de kleine dingen. Zoals hondenuitlaatdiensten
waardoor mensen die slecht ter been zijn toch hun hond
kunnen houden. Of een website als Buurtlink, waar je
kunt opzoeken welke buur klaarzit met de koffie. In
Japan hebben de thuisbezorgers van flesjes Yakult de
opdracht gekregen meteen even te kijken of alles goed
is met de oudere bewoners. Praktische dingen, niet duur
en niet ingewikkeld.
Ik vind dat we als vrijwilligersorganisaties minder nadruk moeten leggen op iemands ‘nut’. Van de 65-plussers
is gemiddeld vier op de tien vrijwilliger. Na hun 75ste
daalt dat aantal sterk. De eerste gedachte is wellicht: ze
kunnen niet zo veel meer. Maar misschien heeft hun
omgeving ‘besloten’ dat ze niets meer kunnen en worden
ze niet meer gevraagd. Stel dat ze nog best koffie kunnen
schenken, alleen niet meer zo snel. Nou en? Dan duurt
het maar langer. We moeten van dat nuttigheidscomplex
af. Mensen zijn sociale wezens. De Afrikaanse filosofie
Ubuntu – ik ben omdat wij zijn – zie je terug in wat
Humanitas en andere vrijwilligersorganisaties doen.
Uiteindelijk is het van wezenlijk belang dat mensen
zich tot anderen kunnen verhouden. Koester dus de civil
society.
Samen de schouders eronder
Ook voor onszelf – als vrijwilligersorganisaties – is er
nog wel iets te doen. Een aantal organisaties, waaronder
Humanitas, heeft zich verenigd in Coalitie Erbij. Een
prima initiatief maar wat nog ontbreekt, is het vermogen
om niet alleen het eigen winkeltje te bewaken. Laten
we gezamenlijk de schouders zetten onder één project,
los van ieders eigen belangen. Want dat is helaas de
andere kant van die rijke civiele samenleving: enorm
veel clubjes die allemaal hun eigen stempel ergens op
willen drukken.
Leestip van Marius Ernsting
In het boek Bowling Alone: The Collapse and
Revival of American Community (2000) geeft
de Amerikaan Robert Putnam een pleidooi
voor de civil society. Verder richtte hij onder
andere de beweging Better Together op,
waarmee hij een actieve sociale samenleving
in de VS verbreidt en vernieuwt.
Stelling
14
Sociale media
maken ons alleen
maar eenzamer
Dankzij je computer ligt
tegenwoordig de hele
wereld voor je open. Het is
een koud kunstje om via
sociale media als Twitter
en Facebook in contact
te komen of te blijven met
andere mensen. Toch?
Of maken sociale media
ons juist eenzamer?
Humanitas zocht het uit.
Jan-Willem Wesselink,
oprichter Kennislab
voor Urbanisme
“Media op zich doen niets. Het gaat
om de manier waarop je ze gebruikt.
Ik denk dat de meeste mensen minder
eenzaam worden door sociale media.
Voor mijn werk moet ik soms naar
het buitenland. In een vreemde
stad kun je je soms knap verloren
voelen. Via sociale media blijf ik
in contact met de mensen om me
heen. Dat verlicht die kortstondige
eenzaamheid.”
Agnieszka Przygodzka,
coördinator bij
Humanitas Chat
“Je moet wel enige affiniteit hebben
met digitale communicatie als je
mensen wilt ontmoeten via Facebook
of Twitter. En niet iedereen heeft
dat. Bovendien ben je er niet met
een profiel. Om in contact te blijven
moet je updates plaatsen, vrienden
volgen en berichten liken. Sociale
media kunnen dus helpen mensen
bij elkaar te brengen, maar dat is
enkel het begin.”
Stelling
15
Eline Arisse,
master­student
Universiteit voor
Humanistiek
“Ik ervaar sociale media als een extra
hobbel voor het leggen van contacten.
Het kan zeer vertekenend zijn hoe
iemand zich voordoet en vaak moet
je iemand weer opnieuw leren kennen
als je in real life afspreekt. De laag­
drempeligheid van sociale media
kan een hoop deuren openen, maar
je moet wel extra moeite doen.”
Bart Schenke, beleidsadviseur
Eenzaamheid en Sociaal
Isolement bij Humanitas
Inge van der Vies,
coördinator Humanitas
Gezin in Balans, voor
moeders in detentie
“Sociale media zijn geen oplossing,
wel een aanvulling. Ze kunnen
de beleving van eenzaamheid
ver­zachten en voor specifieke
personen een heilzame werking
hebben. Het is bijvoorbeeld een goed
alternatief voor mensen die door
omstandig­heden moeilijker contact
leggen, zoals de gedetineerde
moeders met wie wij werken.”
“Als het fysiek niet lukt om een sociaal netwerk
te onderhouden, bijvoorbeeld als gevolg van
geografische afstand of beperkte mobiliteit, dan
zijn sociale media zonder twijfel een uitkomst.
Maar voor veel mensen is het behouden of
verwerven van een sociaal netwerk lastig, omdat
zij het moeilijk vinden met anderen om te gaan.
Ze kampen met een laag zelfbeeld of met een
zekere verlegenheid of onhandigheid. Sociale
media zijn slechts een middel. Als de oorzaken
van iemands eenzaamheid niet worden opgelost,
dan heeft ook het gebruik van sociale media
geen effect.”
Tips
Tips
16
Kijken
17
Luisteren
Alleen zijn is zo gek nog niet
How to be alone (2009) van Andrea Dorfman
is een gedicht, of eigenlijk een manifest
over alleen zijn. In plaats van eenzaamheid
te zien als iets zieligs of engs, laat Dorfman
zien dat het eigenlijk prima is om af en toe
alleen te zijn: “You’ll find it’s fine to be alone,
once you’re embracing it.” Zodra je hebt
geaccepteerd dat je soms alleen bent,
kun je ervan genieten. Ga bijvoorbeeld alleen
uit eten, alleen naar de bioscoop of alleen
naar een club. Want alleen zijn betekent
ook dat je de vrijheid hebt om te doen wat
je wilt en te zijn wie je bent. Bekijk een
filmpje met het gedicht op www.youtube.com,
zoek op ‘How to be alone’.
Single in de grote stad
Nederland kent steeds meer alleenstaanden.
Vooral in grote steden wonen veel mensen
op zichzelf. Maar hoe doe je dat eigenlijk,
leven in je eentje? Wie boort er een gat in de
muur om dat nieuwe schilderij op te hangen?
En wat doe je elke avond met eten? In de
vierdelige radioserie Een cursus alleen zijn
van Maartje Duin praten single dertigers over
alleen wonen in de grote stad. Eerlijk, grappig
en voor velen zeer herkenbaar. Luister de
serie terug via www.hollanddoc.nl, zoek op
‘Een cursus alleen zijn’.
De ultieme vrijheid
Into the Wild (2007) is een film gebaseerd
op het gelijknamige boek van Jon Krakauer,
over het waargebeurde verhaal van de
Amerikaanse Chris McCandless. De jonge
Chris wil zich onttrekken aan de materialis­
tische wereld, de ouderlijke macht en de
verplichtingen van de prestatiemaatschappij.
Na zijn afstuderen besluit hij naar Alaska af
te reizen, om daar ultieme vrijheid te ervaren.
Tijdens zijn avontuurlijke tocht door de
Verenigde Staten ontmoet hij bijzondere
mensen. Maar steeds reist hij door, tot hij
gewapend met een jachtgeweer en een
rugtas de onherbergzame natuur van Alaska
intrekt. Bekijk de trailer op www.youtube.com,
zoek op ‘Into the Wild trailer’.
SURFEN
Wat als het regent?
Gepest maar trots
Twee generaties, één oplossing
Claes (2012) is een korte film (23 minuten)
van de jonge Zweedse regisseur Martina
Carlstedt en vertelt het verhaal van Claes,
een gepensioneerde man met één grote
wens: eindelijk een bezoek brengen aan de
dichtstbijzijnde bioscoop. Maar ja, wat als
het regent? Wat als zijn trui niet past bij het
overhemd dat hij draagt? Misschien is het
toch beter om thuis te blijven. De minima­
listische documentaire toont hoe Claes
een gevangenis van zijn huis maakt en
wat eenzaamheid met iemand kan doen.
Tijdens het International Short Film Festival
Nijmegen in 2012 ontving de film een
Go Short Award voor beste documentaire.
Bekijk een stukje van de film op
http://vimeo.com/40408505.
Begin 2013 hebben musicalster Jamai
Loman en stylist Fred van Leer de website
gepestmaartrots.nl opgericht. Hier vertellen
zij en andere bekende en onbekende
Nederlanders over hun ervaringen met
pesten. Pesters zullen er altijd zijn, daar kan
niemand echt iets aan doen. Maar via de
website krijgen slachtoffers van pesterijen
een steuntje in de rug. Door te laten zien
dat juist heel veel succesvolle, bekende
mensen vroeger zijn gepest, wordt duidelijk
dat gepest worden niet het einde van de
wereld betekent. www.gepestmaartrots.nl,
facebook.com/gepestmaartrots
Je studententijd is ‘de tijd van je leven’.
Toch? Niet altijd. Een kamer vinden is best
lastig en uit onderzoek blijkt dat studenten
zich regelmatig alleen voelen. Ook van
ouderen is bekend dat ze weleens eenzaam
zijn. En zij hebben vaak juist ruimte over in
hun woning. Stichting SOlink zag hier een
kans en besloot de twee generaties bij elkaar
te brengen. Via de website kunnen studenten
en ouderen zich opgeven om gelinkt te
worden. Is er een goede match? Dan trekt
de student in bij de oudere en zijn beiden
niet meer alleen. www.solink.nl
LEZEN
Alle verhalen van Kikker en Pad
Wie kent ze niet? Kikker en Pad, de vrolijke
tekenfiguren van Arnold Lobel. Kikker en
Pad verschillen sterk van elkaar. Kikker staat
altijd te trappelen om iets te ondernemen en
Pad doet het liever wat rustiger aan. Toch zijn
ze de beste vrienden. In de bundeling Alle
verhalen van Kikker en Pad (2005) vind je
twintig verhalen van het duo met een vaak
verrassende kijk op eenzaamheid en
vriendschap. Heerlijk om voor te lezen
aan kinderen vanaf 4 jaar. En stiekem ook
leuk voor jezelf.
Huh?
Sommige mensen kunnen altijd wel een
smoes bedenken om iets niet te hoeven
doen. De hond is ziek, het regent, het is
maandag. Het kan dan helpen om anders
naar de werkelijkheid te kijken. In het boekje
Ja-maar, huh?! (2009) van Bertold Gunster
lees je hoe je dat doet. De pessimist vindt
het glas halfleeg, de optimist halfvol.
Gunster
gaat uit van een derde benadering: waar is
de kraan? Verander van perspectief en denk
‘ja-en’, in plaats van ‘ja-maar’. www.ja-maar.nl
Heft in eigen handen
Mensen die alleen zijn en anderen willen
ontmoeten, kunnen zelf hun eenzaamheid
doorbreken. Bijvoorbeeld via Fellas.nl. Dit is
een Nederlandse website waar mensen zelf
activiteiten op kunnen plaatsen. Bijvoorbeeld
een Schotse picknick in Utrecht, kanoën in
Nijverdal of een spelletjesavond in Groningen.
Net wat je wilt. Als er bezoekers zijn die mee
willen doen aan jouw activiteit, kunnen ze
zich aanmelden. Natuurlijk kun je zelf ook
aansluiten bij een bestaande activiteit.
Zo leer je makkelijk nieuwe mensen kennen,
die dezelfde interesses hebben als jij.
www.fellas.nl
Ontmoet je buurt
Oude verbanden zijn misschien verdwenen,
maar mensen hebben nog steeds behoefte
aan verbondenheid. Overal ter wereld vormen
mensen dan ook steeds meer groepen en
clubjes. Meetup.com is een internationale
website die inspeelt op deze trend. Het
plat­form laat zien welke groepen bij jou in de
buurt te vinden zijn. Zo proberen ze buurt­
genoten met dezelfde interesses in contact
te brengen. In ruim tien jaar zijn er meer
dan 100.000 communities gevormd in 196
landen. Ook Nederland doet mee. Zo is er
een medi­tatie­groep voor boeddhisten in
Amsterdam, een groep voor jazzliefhebbers
in Den Haag en een netwerkgroep in Utrecht
voor vrouwen die van cocktails houden.
www.meetup.com
Tips
18
uitgaan
De paden op
Bijna twee derde van de Nederlandse
vrouwen en meer dan de helft van de mannen
geven aan dat de natuur ingaan depressieve
klachten verlicht. Ook grote denkers als
Immanuel Kant en Wiliam James zeiden
het al: wandelen in de natuur helpt stress
te verminderen en gedachten te ordenen.
In Finland bedachten ze daarom een kilo­
meterslang natuurbelevingspad. Psycholoog
Ad Bergsma maakte er een voor Nederland.
Op naar buiten dus. Download het pad
via www.psychischegezondheid.nl .
Tafel van één
In Nederland zijn ruim één miljoen
laag­­­­opgeleide vrouwen afhankelijk van
het inkomen van hun partner. Veel van deze
vrouwen willen iets nieuws in hun leven.
De tafel van één is een initiatief van
WOMEN Inc., bedoeld om de kansen van
vrouwen zonder opleiding te vergroten.
Het programma bestaat uit vijf gesprekken
van twee uur. Meestal zitten er zes
vrouwen aan tafel die allemaal zeven
vragen krijgen. Om de beurt geven
ze antwoord en samen ontdekken ze
wat ze eigenlijk willen en hoe ze dat
kunnen bereiken. www.detafelvaneen.nl
HVM√N
DE VRIJZINNIGE MENS DIE NOG
DURFT TE DENKEN DREIGT
IN DE VERDRUKKING TE RAKEN.
Vlak voor uitzending op 10 december jl. van de alom bejubelde
documentaire Gesneuveld, over de 25 Nederlandse militairen
die in Afghanistan om het leven kwamen, maakte staatssecretaris Sander Dekker van Media bekend dat wat hem betreft
de kleine levensbeschouwelijke omroepen zonder leden, zoals
Human, vanaf 2016 geen geld meer krijgen.
Proeven
Handige supermarkt
Veel mensen die alleen eten, willen niet te
lang in de keuken staan en grijpen daarom
vaak naar magnetronmaaltijden. Maar ook als
je alleen bent, kun je lekker eten. Dat hoeft
niet veel tijd te kosten. Bij supermarkt Bilder
& De Clercq in Amsterdam-West kun je
iedere dag kiezen uit veertien recepten.
De ingrediën­ten koop je in de exact
benodigde hoeveelheid. Zo haal je nooit
te veel. www.bilderdeclercq.nl
Een maal bij Eenmaal
Er zijn tegenwoordig een hoop plekken waar
je goed kunt eten in je eentje. Even snel een
hapje doen aan een grote tafel bijvoorbeeld,
zodat je toch tussen andere mensen zit en
wat kunt kletsen. Eenmaal is anders. Dit is
het eerste eenpersoonsrestaurant ter wereld,
waar je komt met één, zit met één en eet
met één. Het concept is bedacht door de
Nederlandse ontwerper Marina van Goor.
Binnenkort opent Eenmaal haar deuren aan
de Bos en Lommerweg 361 in Amsterdam.
Houd de Facebookpagina in de gaten:
facebook.com/popupeenmaal
(advertorial)
Een goed gesprek
gaat door de maag
Illustraties: Floor Rieder
Theodore Zeldin, president van de inno­
vatieve Oxford Muse Foundation, bedacht
Conversation Dinners. Het idee is simpel:
een avond lang zit je met een vreemde
aan tafel. Je kiest allebei een onder­werp
van het Menu of Conversation. Vervolgens
ontstaan vaak diepe, interessante gesprek­
ken over bijvoorbeeld ambities, angsten
en vriendschap. Hierdoor leer je niet alleen
de ander goed kennen, maar ook jezelf.
De diners vinden over de hele wereld plaats.
Maar je kunt natuurlijk ook gewoon je
eigen Conversation Dinner organiseren,
bijvoorbeeld met vrienden van vrienden.
Books&Bubbles is een boekwinkel in
Amsterdam waar ze conversatiediners
organiseren. Kijk op www.book-bubbles.com.
“Als publieke omroep ben je enorm afhankelijk van alle winden
die waaien,” zegt Human-directeur Bert Janssens, die hard nadenkt over manieren om zich door al die winden niet omver te
laten blazen. “We zijn al een tijdje bezig te kijken of we niet naast
onze publieke omroeptaak een coöperatieve vereniging kunnen
oprichten waarin we makers en mensen die in ons willen investeren samenbrengen. Je wordt dan geen lid van een omroep,
maar aandeelhouder in een specifiek project. In ons geval iets
dat voortkomt uit een humanistische levenshouding, of je dat
etiket er nu op plakt of niet.”
Als het lukt 50 duizend aandeelhouders bij elkaar te krijgen, kan
Human aspirant-ledenomroep worden, en zo deel blijven uitmaken van het publieke bestel. Want nog altijd is dat bestel gebaseerd op stromingen in de samenleving.
“De moderne humanist is kritisch, vrijzinnig en betrokken,”
zegt filosofe Marli Huijer. Ze is columniste bij het blad van het
Humanistisch Verbond, maar geen lid van dat Verbond. Zoals
veel humanistisch denkenden, vermoedt ze: “Het niet-religieuze
gedachtegoed wordt in onze moderne samenleving zó algemeen
onderschreven dat je niet het idee hebt dat je daar een instituut
voor moet oprichten. Datgene wat breed gedragen wordt, daarvan heb je niet het idee dat het verdedigd moet worden.”
“Toch zou dat wel moeten,” zegt Bert Janssens. “Ik hou geregeld
lezingen en dan vraag ik mensen wanneer ze voor het laatst
teruggepraat hebben tegen de televisie. Nou, dan zijn ze niet te
houden. Ze herkennen zich niet in de hyperige debatcultuur. De
vrijzinnige mens die nog durft te denken dreigt in de verdrukking
te raken. Mensen die luisteren naar wat een ander zegt.”
Janssens ziet de oplossing in het sluiten van allianties: tussen
Human en andere instellingen, zoals Humanitas. “Je moet het
contact met je publiek revitaliseren. En de Publieke Omroep niet
zozeer vanuit de zenders en netten definiëren, maar vanuit het
publieke domein. Er is in Nederland veel verwarring over wat dat
publieke domein precies is. Er is op dat gebied sinds de intrede
van het neoliberalisme veel misgegaan. Bij het publieke domein
hoort een Bildungs-ideaal, een overheid die voor dingen garant
staat en vangnetten biedt. Wij zijn een echte publieke domeinomroep en wat mij betreft blijven we dat.”
(Delen uit een interview van Wilma de Rek in de Volkskrant van
12 april 2013)
Inmiddels is de vereniging een feit.
Word aandeelhouder!
www.investeerinhuman.nl
De vrijwilliger ...
Daphne Timmer (23 jaar)
Student Maatschappelijk Werk en
Dienstverlening bij Windesheim
in Zwolle. Sinds 1 jaar vrijwilliger
bij Humanitas Tandem.
20
... en de deelnemer
21
Angelique Leusink (37 jaar)
Huishoudelijke hulp bij Stichting
Zorgcombinatie Marga Klompé
in Aalten. Deelnemer bij
Humanitas Tandem.
“Ik kon haar natuurlijk
motiveren, maar
uiteindelijk moest
ze het zelf doen.”
“Een jaar lang ging ik elke week
bij Angelique langs om te praten.
Ze wilde een kookclub oprichten
en zette zich voor de volle honderd
procent in. Angelique is een door­
zetter. En als ze er even doorheen zat,
dan pepte ik haar weer op. Door haar
te motiveren wanneer het niet lukte
om contact te leggen bijvoorbeeld,
of door haar te helpen met praktische
dingen. Maar uiteindelijk moest ze
het zelf doen. Ik ben heel trots dat
het haar is gelukt. We hebben een
superleuk jaar gehad. De band die je
opbouwt is echt heel waardevol.”
“Ik ben al heel
trots dat ik dit
heb bereikt.”
Fotografie: Roy Beusker
“Het leek me leuk om meer mensen te
leren kennen via een kookclub. Ik hou
van koken. En tijdens het eten kun je
mensen goed leren kennen. Bij gebrek
aan clubs in de buurt, besloot ik er
zelf een op te richten. Daphne kwam
een keer in de week langs. Om dingen
te bespreken. En ze is handig met de
computer. Heel fijn. We hebben een
oproep geplaatst in de plaatselijke
krant en nu heb ik een kookclub met
vier anderen, met wie ik elke maand
samenkom. Het liefst zou ik nog meer
sociale contacten hebben. Maar ik
ben al heel trots dat ik dit
heb bereikt.”
Via Humanitas Tandem stimuleren we
mensen in een sociaal isolement om de
wereld (weer) in te stappen.
Leven
NU IN DE BOEKHANDEL
De nieuwe meeslepende roman van
GEEN PROBLEEM ...
…als je tegen je
kat praat.
En uit de
bergen kwam
de echo
23
... als je meer
vrienden
hebt online dan
offline.
...als je het
moeilijk vindt
om nieuwe
mensen te
leren kennen.
... a
ls je alleen naar
een feestje gaat
en verzint dat je
date ziek is.
... a
ls je drie keer
per week een magnetron­
maaltijd eet.
… als je zelf je
sinaasappels moet
persen wanneer
je ziek bent.
... als je alleen op
vakantie gaat.
Auteur van De vliegeraar en Duizend schitterende zonnen
www.khaledhosseini.com www.khaledhosseinifoundation.org www.debezigebij.nl
... als je soms het
gevoel hebt
dat er niemand
aan je denkt.
... a
ls je met kerst in je
eentje een feestmaal eet.
Illustraties: Floor Rieder
‘Een caleidoscopische
roman die zich door culturen
heen beweegt en grandioos
verbeeldt wat ons tot mens
maakt.’ – nu.nl
… als de eerste woorden
die je op een dag
uitspreekt tegen de
caissière van de
supermarkt zijn.
... als je soms
bang bent om
alleen over te
blijven.
... als je jaloers bent op een
vriendin met een grote familie.
Chat
Chat
24
25
een kort gesprek
Fleur is twee dagen geleden
opgenomen in een psy­chiatrische
opvang en neemt contact op
met Humanitas via de chat.
Fleur: Ik voel me echt
heel alleen :(
Oh?
Vrijwilliger: Wil je er
misschien iets meer over
vertellen? Of wil je het juist
ergens anders over
hebben?
Jawel... Als dat mag?
Ik weet niet zo goed
wat wel en niet mag op
deze chat
De Humanitas Chat is er
voor je. Wat ik je kan
bieden, is dat ik naar je
luister, met je meeleef
en meedenk
Ik heb een overdosis
pillen genomen. En m’n
moeder vond me in bed.
Tenminste, dat zeggen
ze. Ik was bewusteloos...
Ze heeft het alarmnummer
gebeld en daarna ben ik
opgenomen :(
Iedereen is geschrokken
zeggen ze... Vooral m’n
moeder
Ja, een vriendin... Zij wil
dat ik naar de politie ga...
Wat vind jij?
Heel erg bedankt
Is er iets wat je het meest
hoog zit misschien?
Ja... nou weet je... Ik heb
een stiefbroer en die wil
ik nooit meer zien
Vertel
Jij ook voor jouw gesprek
Wat belangrijk is, is wat jij
wilt. Sta je er zelf achter?
Dat is waar het om gaat
Ik vond het een fijn
gesprek
Ik ook
Oké, ik snap je. Misschien
woon je wel in dezelfde
stad als ik
Doeii
Sinds hij bij ons is komen
wonen, heeft hij me
seksueel misbruikt. Hij
zei steeds dat hij het
nooit meer zou doen,
maar het duurt al meer
dan drie jaar
Je weet maar nooit ;-)
Doei
Hahaha! Ik ben wel even
echt heel blij dat ik jou
heb...
Dat vind ik lief van je
Illustratie: Floor Rieder
Dat is heel heftig om mee
te moeten maken. Heb je
iemand met wie je hierover
kunt praten?
Ik ben echt in de war...
Dus dit is wel even fijn
Dat is nogal wat, zeg
Hier is niemand die me
begrijpt... Heb met
iedereen ruzie
Ik hoop voor je dat het iets
lekkers is. Dan wens ik je
voor straks eetze
Geldt dat voor iedereen of
zijn er ook mensen door wie
je je wel begrepen voelt?
Weet niet... hier wel...
Maar ik heb geen zin om
het steeds weer te moeten
vertellen... Het voelt ook
alsof iedereen tegen mij is
Dat is goed om te horen
Ik moet zo eten volgens
mij
Dit gesprek is gebaseerd op een bestaand gesprek en
ingekort. Namen en gebeurtenissen zijn wegens
privacyredenen veranderd.
De Humanitas Chat is bedoeld voor iedereen die
op de een of andere manier geïsoleerd voelt en
behoefte heeft aan contact. Mensen kunnen
online, vertrouwelijk en anoniem chatten met een
vrijwilliger van Humanitas. De vrijwilligers zijn
goed voorbereid en worden begeleid bij hun taak.
Zelf behoefte aan een chat of wil je vrijwilliger
worden? Kijk dan op www.hetluisterendoog.nl.
In perspectief
26
Eenzaam
of gewoon
alleen?
Tekst: Marieke Kitzen
Illustraties: Adrien Parlange
Ondanks dat we tegenwoordig voortdurend met
elkaar in verbinding kunnen staan, blijken veel
Nederlanders zich eenzaam te voelen. Hoe kan dat?
En waarom is eenzaamheid voor veel mensen nog
steeds een taboe? Onze redacteur Marieke Kitzen
dook voor ons in de wereld van eenzaamheid,
en ontdekte wat eenzaam zijn precies betekent,
welke misvattingen er bestaan en hoe eenzaamheid
te voorkomen is.
27
In perspectief
28
29
In perspectief
iedereen gelukkig
Eenzaam of alleen
Eenzaamheid is niet hetzelfde als alleen zijn.
Alleen zijn is een fysieke uiting. Je kunt het zien.
Maar eenzaamheid zit vanbinnen en gaat om
het gevoel. Er zijn twee soorten eenzaamheid:
→ e
motionele eenzaamheid, waarbij je iemand
mist die je als vertrouwenspersoon ziet.
De meeste mensen hebben een of twee van
zulke personen in hun omgeving nodig.
→ s
ociale eenzaamheid, waarbij je een
netwerk mist van mensen waarmee je een
sociale verbondenheid voelt. Zoals je bij
het boodschappen doen een praatje met
de slager maakt.
Vanaf mijn balkon zie ik de buurman
buiten zijn was ophangen. Hij doet het
wat onhandig, op de tast. De afgelopen
jaren is hij langzaam blind geworden.
Vroeger zag ik hem nog ijverig de bomen
snoeien, maar sinds een jaar loopt hij
met een blindenstok over straat en ligt
zijn tuin er wat verwaarloosd bij. Ik
vraag me af hoe het leven nu voor hem
is. Zou hij goed met zijn handicap om
kunnen gaan? Of zou hij zich afgezonderd voelen van de wereld omdat hij
minder ziet en minder kan? Eenzaam in
het donker.
Aan de lijn hangt hij een rode
fleecetrui, een blauw overhemd en een
zwarte ribbroek, een tweede setje van
de kleren die hij aanheeft. Even overweeg ik aan te bellen, en hem aan te
bieden zijn tuin op te knappen. Dan
planten we geurende bloemen, met
veel kleur (wie weet ziet hij nog wel
kleuren). Maar ik durf niet. Ik heb hem
nog nooit gesproken. En wie ben ik om
te denken dat hij mijn hulp nodig heeft?
Niks eenzaam, deze man heeft vast
vrienden en familie genoeg. Wie ben ik
om me ermee te bemoeien?
Wie van de drie is eenzaam?
Hoe groot is de kans dat mijn buurman
inderdaad eenzaam is? Uit onderzoek
van Coalitie Erbij blijkt dat een op de
drie volwassen Nederlanders zich eenzaam voelt. Daarvan is 10 procent sterk
eenzaam en 20 procent matig eenzaam.
Eenzaamheid betekent dat de kwaliteit
en kwantiteit van je sociale contacten
niet aansluit bij je wensen. Je kunt een
groot sociaal netwerk hebben en toch
eenzaam zijn. Omdat je met niemand
echt kunt praten over wat je bezighoudt. Aan de andere kant zijn sommige
mensen met slechts twee vrienden al
heel gelukkig.
Mocht je denken dat het bij eenzaamheid vooral om ouderen gaat: mis.
Eenzaamheid komt zowel bij ouderen
als bij jongeren voor. Professor Jenny
Gierveld, oud-hoogleraar aan de Vrije
Universiteit Amsterdam: “Het is een
heel duidelijke mythe dat eenzaamheid
alleen oudere mensen treft die de deur
niet meer uitkomen. Je ziet eenzaamheid namelijk terug bij alle leeftijden.”
Eenzaamheid komt ook vaak voor bij
mensen tussen 35 en 55 jaar, de levensfase waarin veel huwelijken op de klippen lopen. Na een echtscheiding zijn
veel mensen ineens op zichzelf teruggeworpen. “Op zo’n moeilijk moment
leg je meer beslag op je sociale netwerk en dan blijkt of dat voldoet. Meer
mannen dan vrouwen, die na een echtscheiding alleen komen te wonen, lopen
het risico om eenzaam te worden. In
een huwelijk is het vaak de vrouw die
het contact met vrienden en kennissen
onderhoudt. Een man ‘profiteert’ meer
van het huwelijk. Hij heeft genoeg aan
zijn gezin en zijn vrouw die de afspraken
met vrienden organiseert. Als er dan
een scheiding komt, heeft zij een sterker
netwerk dan hij. En weet ze ook hoe ze
dat moet onderhouden.”
We praten er niet graag over als we
eenzaam zijn. In glossy magazines, op
tv en vooral op Facebook lijkt het alsof
iedereen een rijk sociaal en gelukkig
leven leidt. Gierveld: “In onze samenleving is het belangrijk dat je aan elkaar
kunt vertellen dat je leuke dingen meemaakt. Dat je bijvoorbeeld op vakantie
nieuwe mensen hebt ontmoet, etentjes
hebt met vrienden of samen naar een
popconcert gaat. En als iemand vraagt
hoe het gaat, dan zeg je: “Goed.” In zo’n
samenleving is het niet leuk om te benadrukken wat niet goed gaat. Het nietsuccesverhaal, daar praat je niet over.”
Vroeger was alles beter dus? Dat
is niet per se gezegd. Volgens Gierveld
is het ook een mythe dat eenzaamheid
steeds vaker voorkomt. “Al sinds eind
19de eeuw vind je boeken over eenzaamheid met ongeveer dezelfde inhoud. Onderzoek van de Vrije Universiteit dat al meer dan veertig jaar loopt,
wijst uit dat het percentage eenzame
mensen nu en vroeger ongeveer hetzelfde is. Onderzoek in Engeland dat nu
zo’n tien jaar loopt, wijst in dezelfde
richting.” Anja Machielse, universitair
hoofd­docent aan de Universiteit voor
Humanistiek: “Eenzaamheid is iets wat
bij het leven hoort. Emotionele of sociale eenzaamheid [zie kader] kunnen
iedereen overkomen, beide hebben te
maken met persoonlijke omstandigheden. Deze typen eenzaamheid ontstaan
vaak nadat mensen familie of een partner kwijtraken, ziek worden of zijn verhuisd naar een plek waar ze niemand
kennen. Deze vorm van eenzaamheid
is vaak tijdelijk.”
Meer kennissen,
minder vrienden
Naast persoonlijke omstandigheden
spelen ook maatschappelijke factoren
een rol bij eenzaamheid. Uit onderzoeken blijkt dat betekenisvolle netwerken
in westerse samenlevingen kleiner zijn
geworden. Gezinnen zijn kleiner en
mensen zijn selectiever in contacten
met vrienden met wie ze een hechte
band onderhouden. Veel mensen besteden hun tijd aan meerdere sociale
In perspectief
activiteiten: een fulltimebaan, hobby’s,
een vereniging, vrijwilligerswerk, enzovoorts. Deze activiteiten leveren vaak
een drukke agenda en een brede kennissenkring op, maar deze contacten
zijn vaak wat oppervlakkiger. Ze kunnen niet voorkomen dat mensen zich
eenzaam voelen. Machielse: “Vriendennetwerken zijn kleiner geworden, maar
dat betekent niet dat ze minder belangrijk zijn. Veel mensen hebben een
hechte kring van familie en vrienden op
wie ze een beroep kunnen doen als er
problemen zijn. Maar zulke waardevolle
contacten ontstaan niet van­z elf, je
moet er wel in investeren. Je kunt enorm
veel mensen kennen, maar weinig echt
betekenisvolle contacten heb­ben. Dan
voel je je echt heel eenzaam.”
Hans van Ewijk, bijzonder hoogleraar aan de Hogeschool Utrecht: “In
de huidige maatschappij lopen steeds
meer mensen het risico om in een sociaal isolement terecht te komen. Het
beroep op allerlei hulpvoorzieningen is
toegenomen. Ik verklaar dit uit het feit
dat onze samenleving complexer is geworden, waardoor het voor veel mensen
moeilijker is om aansluiting te vinden.
Je positie in de maatschappij wordt
veel minder dan vroeger bepaald door
bijvoorbeeld je afkomst en opleiding,
en steeds meer door je vermogen jezelf
te laten zien. Tegenwoordig moet je jezelf goed kunnen verkopen en je plaats
kunnen bevechten. Niet iedereen is
daarvoor in de wieg gelegd.”
Het aantal sociaal kwetsbare
burgers neemt toe omdat de eisen die
de maatschappij stelt aan het individu
steeds hoger worden. Van Ewijk noemt
het de schaduwzijde van de individualisering: “Mensen die sociaal wat minder
vaardig zijn, krijgen minder de kans.
Zeker voor mensen met bijvoorbeeld
een lichte handicap of mentale stoornis,
is het moeilijk om zich aan te passen.
Zij vereenzamen sneller dan vroeger.
Toen waren sociale vaardigheden minder bepalend voor waar je bij hoorde.
Je kon tot de onderkant van de samenleving behoren, maar toch een rol in de
gemeenschap hebben. Neem bijvoorbeeld de licht verstandelijk beperkte
man uit het dorp. Die vereenzaamde
vroeger niet, want iedereen kende hem
30
als ‘maffe Kees’. Dat was zijn rol. Nu is
dat wel anders. Als je geen sociale
vaardigheden hebt, ben je geen onderdeel van de maatschappij. Echt vereenzamen is daarom toch meer en meer
van deze tijd.”
Verdwijnen in de anonimiteit is
makkelijker dan vroeger, zegt Machielse:
“Kluizenaars zijn er altijd geweest. In
het dorp waar ik opgroeide, had je een
echtpaar waarvan je de vrouw nooit
zag. De man deed altijd de boodschappen en regelde alles, en zij was altijd
thuis. Je zag haar nooit, maar je wist dat
ze er was. Tegenwoordig kun je alleen
zijn zonder dat iemand weet dat je bestaat. Dat maakt je veel kwetsbaarder.”
De maatschappij doet bovendien een
groter beroep op onze zelfredzaamheid.
Alles is mogelijk. We hoeven alleen
maar te kiezen wat we willen. Ook dat
werkt niet voor iedereen even goed.
Van Ewijk: “In verzorgingshuizen bijvoorbeeld kunnen ouderen zelf kiezen
of ze mee willen doen aan spelletjes, en
waar en wanneer ze willen eten. Er zijn
dan mensen die zeggen niet mee te
willen doen aan de bingo en liever altijd
op hun kamer eten. Wanneer je dat alsmaar toestaat, missen mensen op den
duur aansluiting. Ze onderschatten hun
behoefte aan sociale contacten.”
De weg naar contact
Sociaal isolement, het gevoel buitengesloten te zijn, heeft ingrijpende gevolgen voor het welzijn van mensen.
Eenzaamheid beïnvloedt je gezondheid. Niet alleen kun je er psychische
problemen door krijgen zoals depressiviteit of angst, maar ook hartproblemen,
hoge bloeddruk en andere fysieke aandoeningen. Daarnaast komt eenzaamheid vaak voort uit andere pro­blemen,
maar zorgt het op haar beurt ook weer
voor een opeenstapeling van nieuwe
problemen. Zoals verwaarlozing of
schulden. Het is daarom voor Humanitas
een belangrijk thema. Humanitas vindt
dat ieder mens recht heeft op een volwaardig bestaan waarin je voelbaar
Het gevoel van eenzaamheid in Nederland
Uit landelijk onderzoek blijkt dat 30 procent van
de volwassen Nederlanders zich eenzaam voelt.
Bijzonder is dat dit percentage onder jongeren
groter is, namelijk 43 procent. De oorzaken
van sociaal isolement liggen meestal in een
combinatie van negatieve gebeurtenissen,
persoonlijke eigen­schappen en een gebrek aan
vaardigheden. Humanitas heeft verschillende
maatjesactiviteiten voor volwassen om een­
zaamheid te bestrijden, waaronder Humanitas
Tandem. Daarbij zijn 871 vrijwilligers actief
voor 1836 deelnemers.
Bron: http://www.eenzaam.nl/sites/default/files/feiten_en_cijfers.pdf
In perspectief
Wie lopen er risico?
Eenzaamheid komt onder alle
bevolkingsgroepen voor.
Maar sommige groepen hebben
meer kans op eenzaamheid:
→ chronisch zieken en gehandicapten
→ (oudere) mensen zonder partner
of andere banden
→ immigranten die nog niet
zijn ingeburgerd
→ mantelzorgers die hun sociale
contacten zien afnemen
→ werkzoekenden die zich sociaal
uitgesloten voelen
→ dak- en thuislozen
Bron: Coalitie Erbij
32
deel uitmaakt van een gemeenschap en
daarin tot je recht komt. Juist in contact
met anderen kunnen we onszelf leren
kennen en ontwikkelen, en staan we
sterk als zich problemen voordoen.
Jacqueline Kremer, projectleider
van Humanitas Tandem in District Oost:
“In 1998 ging Humanitas Tandem van
start om eenzaamheid te bestrijden.
We kregen signalen vanuit de hulpverlening dat mensen die een traject hadden doorlopen, behoefte hadden aan
maatjescontact. Iemand aan wie ze
wekelijks hun verhaal kwijt konden.
Iemand die hielp om contact te krijgen
of te versterken met de samenleving,
zodat ze niet terug zouden vallen in
problemen waarin ze zich voorheen
bevonden. Toen hebben we Tandem
opgericht.” Het programma richt zich
op mensen die in een sociaal isolement
zijn geraakt of dreigen te geraken.
Humanitas koppelt deze mensen aan
een vrijwilliger, waarna ze samen doelgericht aan het werk gaan. “We bieden
tijdelijke ondersteuning. De vrijwilliger
en deelnemer zijn ongeveer een jaar
bezig. Het programma is bedoeld om
In perspectief
mensen te activeren. We gaan dus heel
praktisch aan de slag. Aan het begin
stellen we doelen vast die tussentijds
regelmatig worden geëvalueerd. Stel,
een deelnemer wil contacten in de
buurt, maar vindt het moeilijk die te
leggen. Als vrijwilliger ga je dan bijvoorbeeld samen met de deelnemer
schoffelen in de tuin. Als de buurvrouw
langskomt, zeg je eens gedag. De volgende keer maak je misschien een
praatje en zo gaat het langzaam vooruit. Kleine stapjes.”
In alle gevallen is het belangrijk
dat de regie in handen blijft van de deelnemer. Vandaar ook de naam Tandem:
“Je zit samen op de fiets. De deelnemer
zit voorop en heeft het stuur in handen.
De vrijwilliger zit achterop en kan af en
toe even meetrappen of het licht op
een ander paadje laten schijnen. We
fietsen samen op van start tot finish.
Onderweg zoeken we vooral verbinding
met initiatieven die er al zijn, zoals
Resto VanHarte, het buurthuis of de lokale hobbyclubs. Plekken waar mensen
ook na een jaar begeleiding nog naartoe kunnen.”
Omdat Humanitas heel erg gericht is op eigen regie, is Tandem niet
voor iedereen geschikt. Bij sommige
mensen duurt hun eenzaamheid al zo
lang dat het vraagt om een andere investering: langduriger en met andere
professionele deskundigheid. Zij hebben kort gezegd dus geen maatje nodig,
maar hulp van een psychiater of therapeut. Anja Machielse: “Bij sommige
mensen gaat het al heel lang – soms al
vanaf de jeugd – niet goed. Zij hebben
het gevoel dat ze geen aansluiting vinden bij anderen. Ze voelen zich altijd
eenzaam, maar hebben een strategie
ontwikkeld om ermee om te gaan. Contact leggen kunnen ze gewoonweg niet
of niet goed meer. Die mensen willen
ook vaak geen hulp. Ze zijn teleurgesteld
in hulpverlening en andere instanties of
hebben überhaupt het vertrouwen in
mensen verloren. Hun eigen, beproefde
methode om het leven door te komen,
laten ze liever niet los. Want dat is heel
bedreigend. Structurele eenzaamheid
vraagt om langere investering en andere deskundigheid. Soms probeer je
maandenlang contact te leggen door
33
Existentiële eenzaamheid
Eenzaamheid kan ook een meer existentieel
karakter hebben. Dan hangt het samen met
opgaven, vragen en moeilijkheden die het leven
ons stelt en die ons (diep) eenzaam kunnen
maken. Confrontaties met angst of de dood
bijvoorbeeld. Existentiële eenzaamheid heeft
betrekking op de wijze waarop iemand in het leven
staat en zich verhoudt tot zichzelf en anderen.
Het hoeft niet uitsluitend negatief te zijn; het kan
ook mogelijkheden bieden voor innerlijke groei.
Deze vorm van eenzaamheid krijgt de laatste tijd
meer aandacht, omdat mensen op zoek zijn naar
nieuwe vormen van zingeving en verbondenheid
die passen in de modern geïndividualiseerde
samenleving.
Bron: Mag een mens eenzaam zijn. Studies naar existentiële
eenzaamheid en zingeving, Ton Jorna, met o.a. Anja Machielse (2012).
Amsterdam: SWP.
de brievenbus, voordat je binnen mag
komen. Bij deze hulp gaat het om heel
andere trajecten en doelen. Zo iemand
komt misschien nooit helemaal meer
uit het isolement, maar je kunt wel
voorkomen dat andere problemen zich
verder opstapelen.”
Eenmaal in de eenzaamheid beland, is het moeilijk om eruit te komen.
Het beste is dus om het te voorkomen.
Gierveld: “Ik vergelijk een goed functionerend sociaal netwerk altijd met een
konvooi. Dat beeld grijpt terug op schepen die vroeger gezamenlijk langs
gevaarlijke plekken gingen. Verzamel
mensen om je heen die met je meegaan, zodat als er iets gebeurt, je van
meerdere kanten bescherming krijgt.
Investeer in langdurige vriendschappen
en laat geen mensen wegvallen uit je
konvooi. Soms zie je elkaar wat minder
vaak. Dat is niet erg, maar koester je
oude contacten! Want vaak zijn dat de
mensen die onvoorwaardelijk voor je
klaarstaan. Oudere mensen zie ik weleens vrienden uit hun schooltijd bellen
als er wat gebeurt. Die staan de volgende dag voor de deur.”
Twee zien meer dan één
“Sociaal isolement is een verborgen
probleem”, aldus Kremer. “Je ziet niet
aan de buitenkant of iemand eenzaam
is. En veel mensen zijn niet in beeld bij
de hulpverlening, wat het lastig maakt
om ze te vinden. De signaleringsfunctie
is daarom de tweede doelstelling van
Humanitas Tandem.” Om het probleem
boven water te krijgen, werkt Humanitas
aan een betere samenwerking tussen
(vrijwilligers)organisaties. Want naar
aanleiding van andere problemen kan
eenzaamheid aan het licht komen. “Stel:
iemand krijgt voor het eerst hulp van
thuiszorg en de hulpverlener ziet dat
het huis is verwaarloosd. Dat kan een
teken zijn van eenzaamheid. We hopen
dat door goede samenwerking andere
instanties ons sneller weten te vinden.”
Niet alleen andere hulporganisaties overigens. “Iedereen heeft een rol
bij het signaleren van eenzaamheid!”,
zegt Kremer. “We geven daarom ook
voorlichting aan organisaties, zoals
Vrouwen van Nu en de Sociale Dienst.
Ook schakelen we ondernemers in als
In perspectief
de Turkse bakker om de hoek of de
kruidenier, om een oogje in het zeil te
houden. Hier in ons dorp rijdt zo’n SRVwagen. Daarin ligt een folder van ons,
die mensen kunnen meenemen. En de
eigenaar van de wagen ziet ook of iemand misschien een lange tijd niet
langs is geweest.” Door sterke lokale
verankering, heeft Humanitas zicht op
wat precies nodig is per gemeente of
plaats. Humanitas onderzoekt welke
leemte er dreigt en probeert een antwoord te geven via een activiteit. “Eenzaamheid raakt alle doelgroepen. Het
kan iedereen overkomen, ongeacht
leeftijd, woonomgeving en financiële of
culturele achtergrond. We werken nauw
samen met gemeentes en kijken goed
naar wat op welke plekken nodig is. En
we kijken altijd naar: wat werkt, voor
wie? Hoe kunnen we de begeleiding
verbeteren?”
34
zijn eigen gekozen manier. Het moet
kunnen als iemand graag zelf dingen
doet of graag alleen is. Je gaat dan niet
vragen of je iets voor hem kunt doen.
Want je denkt: op welke gronden kan ik
me ermee bemoeien? Of er bemoeienis
op afsturen? Mensen weten vaak niet
waar ze op moeten letten. En als je dat
wel weet, wat ga je dan doen? Ga je er
zelf over in gesprek? Of laat je het aan
een ander over?”
Klopt, ook ik weet het niet. Wie
ben ik om me op te dringen? Laat die
man lekker zijn leven leiden, laat zijn
tuin lekker zijn tuin. Gisteren zag ik
hem weer buiten staan. Koptelefoon op,
gezicht richting de lentezon, zijn ogen
dicht. Hij zag er best gelukkig uit. Aan
de andere kant, aanbellen kan geen
kwaad. Maar ik durf niet. Misschien
maar eens beginnen met gedag zeggen
op straat. Kleine stapjes.
Gelijk ff chec
GaGveavkelekulereunren
ken!!!
KinKdinede
rarrbaerbei
id??d????
jerk! je!
k
r
u
u
j
j
uwuw
NieNie
Betrokkenheid
of bemoeienis?
Het onderzoek van Coalitie Erbij laat
zien dat 71 procent van de Nederlanders
eenzaamheid als een redelijk tot zeer
groot probleem beschouwt. Daarnaast
geeft 42 procent van de mensen aan
iets te kunnen doen aan het probleem,
en zegt 30 procent ook iets te willen
doen. Een praatje maken met iemand in
de buurt, zoals de buurman, wordt het
meest genoemd als activiteit. Iedereen
heeft een rol in het voorkomen en be­
strij­den van eenzaamheid. Machielse
pleit ervoor om de burger meer handvatten te geven om actie te ondernemen: “Door de verzorgingsstaat hebben
we afgeleerd om ons te bemoeien met
anderen. Want iedereen mag leven op
Jij gaat shoppen met vriendinnen,
zij zit vast in een naaiatelier.
Open over eenzaamheid?
In een onderzoek van Coalitie Erbij zeggen zes
op de tien respondenten soms, regelmatig of
vaak met anderen te praten over eenzaamheid.
Vrouwen (64 procent) vaker dan mannen
(54 procent), en 55-plussers vaker dan mensen
uit andere leeftijds­categorieën.
Opmerkelijk is dat onder jongeren in verhouding
meer mensen zeggen eenzaam te zijn, namelijk
43 procent (tegenover 30 procent van de overige
mensen). De onderzoekers denken dat het komt
doordat deze groep voor het eerst het taboe durft
te doorbreken en minder schaamtegevoel heeft
bij hun eigen eenzaamheid dan ouderen.
Bron: Onderzoek Coalitie Erbij (2008), uitgevoerd door TNS Nipo.
De ASN Jongerenrekening. Wel zo eerlijk.
De gratis ASN Jongerenrekening is superhandig. Ga maar na: je krijgt je eigen wereldpas waarmee je
kunt pinnen, ook in het buitenland. Je saldo kun je online checken en bovendien krijg je gewoon rente.
Wel zo eerlijk! Over eerlijk gesproken: de ASN Bank is tegen kinderarbeid. Dus ondersteunen we
projecten die zorgen dat kinderen gewoon naar school kunnen. Want kinderen horen in de klas, niet in
een naaiatelier of een fabriek. Een goed gevoel dus als je bankiert bij de ASN Bank. Jouw bank.
• Gratis rekening • Je eigen betaalpas: de ASN Wereldpas • 1% rente
over het geld op je rekening* • Betalen met iDeal • Nieuw: ASN App
Klinkt goed? Check dan: asnbank.nl/jong of bel gratis 0800-0380 (ma/vr).
Gratis pasje ;-)
* Variabele rente per 15 mei 2013. Wijzigingen voorbehouden. Kijk voor de voorwaarden op asnbank.nl. De ASN Bank is geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM)
en heeft een vergunning van de Nederlandsche Bank N.V. Op tegoeden van klanten bij de ASN Bank is het wettelijke depositogarantiestelsel van toepassing.
“Je kunt er
samen iets
aan doen”
Tekst: Linda Huijsmans
Fotografie: Joost van den Broek
Eropuit
38
Kinderen kunnen het moeilijk hebben op school.
Bijvoorbeeld omdat ze worden gepest, een taal­­achter­stand
hebben of vanwege een lastige thuissituatie. Voor deze
jongeren is er MentorMaatjes. Katja Schuurman ging langs
bij Humanitas afdeling Eindhoven en zag met eigen ogen
hoe goed de vrijwilligers jongeren begeleiden en hen
nieuwe energie geven om aan hun toekomst te werken.
“Fantastisch en bijzonder”, noemt Katja Schuurman
MentorMaatjes. De actrice is medeoprichtster van
Barnfilms, een filmmaatschappij die films maakt over
maatschappelijke onderwerpen zoals eenzaamheid. Ze
is op bezoek in Eindhoven om te zien wat Humanitas
doet voor jongeren die in problemen zijn geraakt of
dreigen te raken. Ze heeft net de 27-jarige luchtmachtofficier Jordi ontmoet. “Ik vind het erg mooi om te zien
wat hij en zijn 14-jarige maatje Yari voor elkaar betekenen. Yari’s school meldde hem aan voor MentorMaatjes omdat het niet zo goed met hem ging. Zijn
ouders waren net gescheiden en door een zware knieblessure kon hij een jaar lang niets doen terwijl hij altijd
fanatiek sportte. Hij raakte zijn zelfvertrouwen kwijt
en liet alles uit zijn handen vallen. Had nergens meer
zin in. Nu gaat Jordi regelmatig bij hem langs. Ze kletsen
samen en Jordi helpt hem met zijn huiswerk. Sindsdien
schieten zijn cijfers omhoog en staat hij veel krachtiger
en positiever in het leven.”
Op zijn beurt haalt Jordi veel voldoening uit zijn werk
als maatje. Naast zijn werk bij de luchtmacht wilde hij
graag iets voor een ander betekenen als vrijwilliger. En
dat is gelukt. “Jordi vertelde me dat het hem een kick
geeft om te zien wat het resultaat is. Als maatje kun je
echt iets wezenlijks betekenen voor een ander. Ik vind
het hoopgevend en geruststellend dat jonge mensen
zich op zo’n manier inzetten voor hun omgeving.”
De kracht van
persoonlijk contact
Volgens Katja Schuurman laat Humanitas Mentor­
Maatjes de kracht zien van persoonlijk contact. “Ik
geloof daar echt in. We hebben allemaal weleens een
periode waarin we het niet meer zien zitten. Als je dan
iemand kunt vinden die je een handje helpt, zit je al snel
beter in je vel.” Jordi en Yari zijn ook echt ‘maatjes’
geworden, constateert Katja na hun kennismaking.
“Ik moet zeggen dat ik aanvankelijk wat moeite had
met de naam Mentor­Maatjes, maar nu ik ze heb gezien,
realiseer ik me dat het precies de lading dekt. Ze zijn
geen vrienden of familie, ze zijn onafhankelijk van
elkaar. Daardoor is het makkelijker om allerlei soorten
onderwerpen met elkaar te bespreken. Echt maatjes
dus. Jordi is ouder dan Yari, maar nog jong genoeg om
te weten hoe het is om een middelbare scholier te zijn.”
Eropuit
Eenzaamheid leeft
Dat ze oog heeft voor mensen die het minder goed hebben, bewijst Katja als oprichter van Return to Sender.
Deze organisatie laat eerlijke en duurzame producten
maken in ontwikkelingslanden, en wil zo een bijdrage
leveren aan het terugdringen van de armoede. Nu zet
Katja haar gedrevenheid ook in voor Barnfilms. Ze riep
deze stichting in het leven met Femke Halsema, Rob
Wijnberg, Maarten van Huijstee en Thijs Römer omdat
ze allemaal graag films willen maken over thema’s die
hen raken. De stichting wordt gefinancierd door een
besloten community die momenteel bijna 900 leden telt.
Als lid betaal je jaarlijks 100 euro contributie en mag
je om de zes maanden twee nieuwe leden aandragen.
In ruil hiervoor krijg je zeggenschap over de thema’s
van de films.
De eerste productie, Guilty Movie, met als ondertitel a
film about a lone wolf kwam dit voorjaar uit. De film
vertelt het verhaal van een eenzame jongen die zijn
beste vriend verliest en alle houvast in zijn leven kwijtraakt. “Deze film laat zien dat het thema eenzaamheid
binnen de Barnfilm-community leeft. In deze tijd,
waarin iedereen op zichzelf is gericht en erg bezig is
met zijn eigen carrière en geluk, hebben we vaak nauwelijks tijd meer voor elkaar. Daar hebben we discussies
over. Sommigen zeggen dat het dankzij sociale media
makkelijker is om contacten met elkaar leggen. Anderen
vinden het juist een eenzame bedoening, in je eentje
achter zo’n scherm. Dat onderwerp willen we graag
verder uitdiepen.”
40
Eropuit
41
Eropuit
44
Film en campagne in één
De film heeft ervoor gezorgd dat Katja Schuurman zelf
aan het denken is gezet. “Doordat ik nu veel over het
onderwerp eenzaamheid praat en nadenk, ga ik bewuster
om me heen kijken. Ik zet me weliswaar via Return to
Sender in voor mensen die ver weg wonen, maar ik
realiseerde me dat een probleem als eenzaamheid ook
in mijn directe omgeving voorkomt. Zo woont er sinds
enige tijd een vrouw bij mij in de straat die maar weinig
mensen kent. Ik maak weleens een praatje met haar,
maar laatst dacht ik: waarom nodig ik haar niet een keer
bij me thuis uit? Ze is op de verjaardag van mijn dochter
geweest en dat was zo leuk dat ik me afvroeg waarom
ik dat niet vaker doe. Het is zo’n kleine moeite.”
De initiatiefnemers van Barnfilms laten zich inspireren
door het Amerikaanse productiebedrijf Participant Media.
Dat maakt films en documentaires over maatschappelijk
relevante onderwerpen en koppelt daar een social action
campaign aan. “We maken films die je wat vertellen,
een discussie uitlokken en je prikkelen om zelf in actie
te komen.” Barnfilms zocht contact met Humanitas om
te kijken hoe ze samen konden optrekken in de strijd
tegen eenzaamheid. “Eenzaamheid is een groot onderwerp. Door een film als Guilty Movie kunnen we laten
zien en hopelijk vooral laten voelen hoe dieptreurig en
uitzichtloos eenzaamheid kan zijn. Een film is een
goede manier om het bewustzijn daarvan te vergroten.
Zelf associeerde ik eenzaamheid altijd met oudere mensen, maar nu realiseer ik me dat het bij alle leeftijden
en in alle bevolkingsgroepen voorkomt. En belangrijker
nog: ik heb gemerkt dat je er samen iets aan kunt doen.”
Terug naar de menselijke maat
Het verlangen naar persoonlijkere contacten, naar de
menselijke maat, ziet Katja steeds vaker om zich heen.
“Als gevolg van de financiële crisis gaan we veel meer
dingen zelf doen. Dat is niet alleen makkelijker, ook
veel leuker. Kijk maar naar initiatieven als Peerby, dat
buren met elkaar in contact brengt om spullen van elkaar te lenen, of Thuiskoken, waarbij mensen extra
porties koken die je voor een klein bedrag kunt afhalen.
Deze initiatieven zijn misschien geboren uit financiële
nood, maar een bijkomend effect is dat we elkaar beter
leren kennen. Meer contact met mensen in je eigen omgeving is misschien wel de beste remedie tegen eenzaamheid.”
Humanitas MentorMaatjes
Om te voorkomen dat kinderen gaan
spijbelen of zelfs uitvallen, kunnen scholen
een beroep doen op een mentormaatje van
Humanitas. Zij helpen de leerlingen met
hun huiswerk, praten over wat hen bezighoudt
en helpen ze om weer positief met school
aan de slag te gaan.
Bij Humanitas (district Zuid) zijn 175
mentor­maatjes actief. Samen begeleiden
ze zo’n 200 leerlingen van 38 basisscholen,
21 middelbare scholen en drie mbo-scholen.
Meer informatie of zelf maatje worden:
www.mentormaatjes.nl
Humanitas community
46
WIJ GEVEN
Humanitas is een vereniging van
actieve leden, gedreven vrijwilligers
en gulle donateurs. Iedereen kan iets
bijdragen aan Humanitas. Niet alleen
financieel, maar ook in de vorm van
tijd, kennis en energie.
Wil je net als deze mensen iets
geven aan Humanitas? Vul dan een
scheurkaart in en stuur deze naar
ons op.
“Ieder jaar
steunen we met de
Rotary een aantal goede
doelen voor kinderen. ‘Sterren
Stralen’, heet deze actie. De
af­gelopen twee jaar konden ook
de Kindervakantieweken van
Humanitas op onze hulp rekenen.
Het mooie is dat de sponsors
echt meer naams­bekendheid
voor hun geld terug­
krijgen.”
“Mijn moeder
had de ziekte van
Alzheimer. Overdag ging ze
naar de dagopvang van Humanitas.
Na een heftige blaasontsteking
herstelde ze niet en werd ze permanent
opgenomen. Op 1 augustus 2012
overleed ze. Omdat ik Humanitas
graag wilde bedanken, heb ik de
vereniging € 2.000 uit mijn
moeders nalatenschap
gegeven.”
Marieke de Peijper (69)
uit Breda
Jan Romein (50)
uit Alkmaar
Fotografie: Roy Beusker
“Ik heb in
het bestuur van het
Humanistisch Verbond
gezeten en was vrijwilliger in
het humanistisch zorgcentrum. Het
humanisme is mijn signatuur. Daarom
steun ik Humanitas regelmatig met
een financiële gift. Vorig jaar wilde
ik met vrijwilligerswerk stoppen,
maar het begint toch weer te
kriebelen. Jongeren helpen?
Of juist ouderen? Ik ben
er nog niet uit.”
Reinier van der Kooi (51)
voorzitter Rotary Club Veendam
“Ik wilde graag
vrijwilligerswerk doen,
maar maaltijden verzorgen voor
bejaarden is niets voor mij. Mijn
partner vroeg waarom ik niet aan de
slag ging bij Humanitas Thuisadmin­i­­­
stratie. Een goed idee. Het is nuttig en
uitdagend werk. Inmiddels heb ik zeven
mensen geholpen met hun financiën.
De oudste was 87 jaar, de jongste 23.
De stap naar een lidmaatschap van
Humanitas was daarna
zo gezet.”
Uitgelicht
Week tegen
eenzaamheid
In de Week tegen Eenzaamheid nodigt
Coalitie Erbij mensen met weinig contacten
uit om nieuwe mensen te leren kennen
of bestaande contacten te versterken.
Iedereen kan meedoen: zowel organisaties
als individuen. Meld je aan voor een van de
onderstaande activiteiten of organiseer zelf
een programma. Kijk voor meer informatie
op www.samentegeneenzaamheid.nl.
47
er
b
m
te
p
er
e
b
s
o
t
6
2
ok
5
t/m 2013
→ V
rijwilligers-
workshops
→ 26 september
Openingscongres
De Vriendenloterij faciliteert
een door Coalitie Erbij
georganiseerde prijsvraag rond
de aanpak van eenzaamheid.
De beste ingezonden ideeën
staan centraal bij het congres.
Deze workshops voor vrijwilligers
zijn bedoeld om elkaar te onmoeten
en kennis uit te wisselen. Na afloop
is er een gezamenlijk diner om de
opgedane contacten te verstevigen.
→ Kom erbij …
Jan Vermeulen (63)
uit Amstelveen
→ Langste
Eettafel
Meer weten?
Kijk op humanitas.nl/steun-ons.
Of neem contact op met
Vivian Rinat via 020-523 11 00
of [email protected].
Schuif aan in een van de
vele plaatsen in Nederland,
eet een hapje mee en leer
nieuwe mensen kennen.
Organiseer zelf een programma
gericht op ontmoeting tussen
mensen. Of doe mee: in heel
Nederland zijn er activiteiten
als sport en spel, muziek,
workshops, etc.
Coalitie Erbij is een samenwerking tussen
landelijke organisaties in de zorg- en
welzijnssector. De coalitie bestaat uit zeven
kernleden: Humanitas, Zonnebloem, Leger
des Heils, MOgroep, Nationaal Ouderenfonds,
Resto VanHarte en Sensoor. Dertig andere
organisaties hebben zich aangesloten als lid
en er is een lokale coalitie in Amsterdam.
Factsheet
48
Factsheet
49
humanitas
in het kort
t’ Hoogeland
Humanitas is er voor mensen die op eigen kracht iets willen
doen aan een situatie. Bij ons vind je de tools om weer verder
te kunnen. We bieden activiteiten aan die mensen steun geven
bij bijvoorbeeld opvoeden, eenzaamheid, thuisadministratie
of rouw­verwerking. Jaarlijks bieden ruim 11.700 goed getrainde
vrijwilligers gratis professionele steun op maat aan ruim
54.400 deelnemers.
NoordwestFriesland
Humanitas is in heel
Nederland actief met
meer dan 80 lokale
afdelingen die worden
onder­steund door vijf
districtskantoren.
Leeuwarden
Smallingerland/
Opsterland
ZuidwestFriesland
Skarsterlân/
Lemsterland
Zwolle
Monnickendam
Amsterdam
ZuidKennemerland e.o.
Amstelland
Lelystad/Dronten
Raalte
Eemland
Zutphen
MiddenHolland
Steun van een vrijwilliger werkt
preventief. Hierdoor kan de noodzaak
van professionele hulpverlening –
en bijbehorende kosten – verdwijnen.
Haagland
Heuvelrug
Delft
Nieuwe
Rijn-IJssel
Waterweg
Rotterdam
Noord
Lansingerland
Tieler- en
Drechtsteden
Culemborgerwaarden
Voorne/Putten/
Gorinchem e.o.
Rozenburg
Nijmegen
Activiteiten
Altijd dichtbij
Humanitas werkt dicht bij mensen
via 84 lokale afdelingen in heel
Nederland. Deze worden ondersteund
door vijf districtskantoren en een
landelijk bureau.
Mensen die het even niet alleen
redden worden bijgestaan door
vrijwilligers van Humanitas. Deze
vrijwilligers zetten zich in voor meer
dan 722 verschillende activiteiten
rond eenzaamheid, opvoeden,
rouwverwerking, thuisadministratie
en andere onderwerpen.
Oostelijke Achterhoek
Doetinchem
Bommelerwaard
Hoeksche Waard
's-Hertogenbosch
Breda
Zeeland
Midden-Brabant/Tilburg
Venray
Roosendaal
Helmond
De dienstverlening van Humanitas
is kleinschalig en persoonlijk. Alle
contacten zijn van mens tot mens en
worden lokaal georganiseerd. Wat ons
bindt, is dat we graag iets voor elkaar
betekenen en een zinvolle bijdrage
willen leveren aan de maatschappij.
Weert
Roermond
De Humanitaswaarden
Geschoolde
vrijwilligers
Ruim 11.700 vrijwilligers werken
gemiddeld 42 weken per jaar, vier
uur per week. Zij krijgen scholing
en begeleiding via de Humanitas
Academie zodat ze goed voorbereid
zijn op het werk. De academie
organiseert ook terugkombijeen­
komsten en masterclasses voor
de vrijwilligers en beroepskrachten.
Parkstad
Hoe verschillend onze
activiteitenook zijn, ze voldoen
altijd aan de Humanitaswaarden:
• behoud van regie over eigen leven;
• gelijkwaardigheid tussen
vrijwilliger en deelnemer;
• verantwoordelijkheid voor
jezelf en voor een ander;
• betrokken en vraaggericht werken.
Maastricht
Deelnemers:
Vrijwilligers:
Totaal aantal
activiteiten:
Totaal aantal activiteiten
eenzaamheidsbestrijding:
54.400
11.700
28.440
4.640
Humanitas districtkantoren/
Landelijk Bureau
Venlo e.o.
Eindhoven
Westelijke
Mijnstreek
Persoonlijk
Twente
Apeldoorn
Utrecht-Stad,
Lek en Weide
Zoetermeer
Coevorden
Hardenberg
Ommen
Deventer
’t Gooi
Haarlemmermeer
Rijnland
Zuid-Drenthe
Noordwest
Veluwe
Almere/
Zeewolde
Midden-Drenthe
Emmen
Meppel e.o.
Noord-Kennemerland
Purmerend
Zaanstreek
Aa en Hunze
Kanaalstreek
Westerwolde
Assen
Heerenveen/
Westsellingwerf
Steenwijkerland
Noordoostpolder
Westfriesland
IJmond
kostenBesparend
HoogezandGroningen Sappemeer/
Slochteren
Haren
Oldambt
Veendam/
Noordenveld
Menterwolde
Tynaarlo
Ooststellingwerf
Kop van
Noord-Holland
Eemsmond
Westerkwartier
Humanitas-afdelingen
Factsheet
50
humanitas
en eenzaamheid
Sociaal isolement voorkomen en bestrijden speelt in veel
Humanitas-activiteiten een rol. Ook in onze programma’s
rondom thema’s als opvoeden, opgroeien, verlies, detentie
en thuisadministratie.
Gezin in Balans
Via Gezin in Balans proberen we de
relatie tussen (ex-)gedetineerde
moeders en hun kinderen te ver­
beteren. Onze vrijwilligers helpen
moeders met opvoedingsvaardig­
heden en maken hen vertrouwd met
regelingen en instanties. Hierdoor
neemt het maatschappelijk isolement
van de kinderen af en versterken we
het netwerk en de maatschappelijke
positie van moeder en kind.
Deelnemers: 1.200
Vrijwilligers: 240
Vriendschappelijk huisbezoek
Vriendschappelijk Huisbezoek is
bedoeld voor mensen die zich soms
eenzaam voelen, door omstandigheden niet meer zo vaak buiten de deur
komen of hun verhaal gewoon eens
kwijt willen aan iemand die goed kan
luisteren.
Humanitas Tandem
Humanitas Tandem is bedoeld om
sociaal isolement te voorkomen of
te doorbreken. Een vrijwilliger van
Humanitas Tandem geeft de deelnemer
sociale steun en samen ondernemen
ze activiteiten om het sociale netwerk
uit te breiden en weer actief deel
te nemen aan de samenleving.
Deelnemers: 330
Vrijwilligers: 180
Maatjes (ex-)gedetineerden
Gedetineerden ervaren misschien wel
de meest directe vorm van isolement.
Met vrijwilligers van Humanitas hebben
ze gesprekken, individueel of in een
groep. Zo blijven gedeti­neer­den in
contact met de samenleving, wat
de terugkeer naar de maatschappij
minder moeilijk maakt.
Deelnemers: 1.630
Vrijwilligers: 290
Deelnemers: 2.650
Vrijwilligers: 1.180
Humanitas Chat
Soms is een verhaal te pijnlijk
of te privé om zomaar te vertellen.
Humanitas Chat is bedoeld voor
iedereen die zich op één of andere
manier geïsoleerd voelt en behoefte
heeft aan anoniem contact. Ongeacht
levensverhaal, achtergrond of
leeftijd: hier kun je altijd terecht.
Deelnemers: 7.700
Vrijwilligers: 110
Taalmaatjes
Taal is onmisbaar om contact te
leggen met anderen, zoals buren
of ouders op de school van je kind.
Bij Taalmaatjes gaat het om wat
deel­nemers willen leren. Sommigen
kunnen prima Nederlands begrijpen,
maar vinden spreken moeilijk.
Anderen vinden het juist moeilijk
om contacten te leggen.
Jongerenmaatjes
Het programma Maatjes voor Jongeren,
waarvan MentorMaatjes een onderdeel
is, voorkomt dat jongeren in de pro­
blemen komen. We maken ze sterker,
waardoor de kans op schooluitval en
spijbelen kleiner wordt en ze met de
nodige kwalificaties kunnen starten
op de arbeidsmarkt. Jonge vrijwilligers
ondersteunen leerlingen in het basisen vervolgonderwijs die een positieve
stimulans nodig hebben om de
opleiding te voltooien.
Deelnemers: 620
Vrijwilligers: 390
en verder
Humanitas doet nog meer om
sociaal isolement te bestrijden, zoals
ondersteuning van mantelzorgers,
ouderenontmoeting, vriendschaps­
kringen voor autisten, netwerk­
coaching, maatjesprojecten voor
volwassenen, telefooncirkel en
maatschappelijke begeleiding van
asielzoekers.
Lisa voelt zich soms eenzaam
Net als veel andere studenten
Maar niet vandaag
Want vandaag eet ze gezellig met anderen
Kom
erbij samen
pakken we
eenzaamheid
aan
Deelnemers: 12.920
Vrijwilligers: 1.350
Eenzaamheid is een veelkoppig monster. Waar iedereen mee te
maken kan krijgen. Of je nu jong bent of oud. Rijk of arm. In de stad
woont of op het platteland. Autochtoon bent of allochtoon.
Getrouwd, gescheiden of vrijgezel. Wat de oorzaak of aard ook is,
eenzaamheid is nooit leuk. Het kan zelfs je gezondheid schaden.
Daarom willen wij eenzaamheid aanpakken. Wij, dat is Coalitie Erbij.
Wij zijn hét nationale samenwerkingsverband rond eenzaamheid.
Deelnemers: 1.390
Vrijwilligers: 900
Bron: Humanitas jaarverslag 2012
Want alleen samen maken we kans om eenzaamheid te voorkomen
of verminderen. Dat doen we in de Week tegen Eenzaamheid.
Waarin we heel Nederland oproepen erbij te komen. Door samen te
eten, praten, chatten, bewegen of een van de vele andere activiteiten
te bezoeken, ondernemen of organiseren.
coalitie
Meer informatie of ook meedoen?
Kijk op samentegeneenzaamheid.nl
erbij
26 sept - 5 okt Week tegen Eenzaamheid
Coalitie Erbij bestaat uit 7 kernleden: Humanitas, Leger des Heils, MOgroep, Nationaal Ouderenfonds, Resto VanHarte, Sensoor, Zonnebloem en 29 leden.
VERTROUWEn