berria - datu

Igandea
Uztailaren 28a
2013. XI. urtea
3.132. zenbakia
1,80 €
www.berria.info
Igandea
Bakartzea: kartzela
barruko kartzela
Klasikoa,Gallopinentzat
Helmugatik 16 kilometrora
erasoa jota
gailendu da Donostian q 18
q GEHIGARRIA
Dozenaka lagun hil dira Egipton, Mursiren
aldekoek eta armadak izaniko liskarretan
Anaia Musulmanen arabera, 66 pertsona hil ditu armadak,
gehienak balaz, tiroka oldartu ondoren. Beste 61 klinikoki
hilak direla eta 4.500 zauritu baino gehiago daudela diote
Mursiren aldekoek protestei eutsiko dietela iragarri dute,
eta armadako jeneralak mobilizazioak desegingo dituela
esan du. Nazioarteak indarkeria oldarra gaitzetsi du q 2-3
Harri eta herri harresia
JAGOBA MANTEROLA / ARGAZKI PRESS
Auzitegi Gorenak aste honetan absolbitutako Maider
Caminos eta Aritz Azkonak auzi politikoei «planto» egitera
deitu dute, Amaiurren egindako ekitaldian. Erasoei aurre egin
eta babesa emango duen harresia eraikitzeko eskatu dute. q 7
Santiagoko
treneko
makinistari
78 homizidio
egotzi dizkiote
«Geografia
ekonomiko eta
kulturala garatzen
ari da gure herri
izaera aintzat
hartu gabe»
«Gure aurkako
gaitzespen
eskaerek
bultzada
politiko bat
dute atzean»
Istripuan hildako Karmele
Sanzen aldeko hileta egin
dute Andoainen.
Jaurlaritzako ordezkaritza
bertan izan da q 10
Elkarrizketa q 14
Elkarrizketaq Igandea
p GAUR 40 ORRIALDE
Imanol Esnaola
Jon Peli Uriguen
Gaindegiako koordinatzailea
Gipuzkoako Landa Garapenerako diputatua
q HARIAN 2
IRITZIA 4
EUSKAL HERRIA 7
MUNDUA 16
q KIROLA 19
q AGENDA 23
q PLAZA 28
2 berria 2013ko uztailaren 28a, igandea
Harian›
Indarkeria Egipton D
D
Estatu
kolpearen
ondorena
pUztailak 3. 48 orduko ultimatumaren ostean, estatu kolpea
eman zuen Egiptoko armadak,
Tamarrud mugimenduaren eta
oposizioko indarren babesarekin. Mohamed Mursi presidentea kendu zuten.
pUztailak 4. Auzitegi Konstituzionaleko epaile Adli Mansur
izendatu zuten militarrek behin-
behineko presidente. Anaia Musulmanen buruak atxilotzen
hasi ziren.
pUztailak 5. Xura ganbera (Senatua) desegiteko agindu zuen
Mansurrek. Mursiren aldeko
protesta gogorrak hasi ziren.
pUztailak 8. 51 manifestari hil
zituzten Anaia Musulmanen aldeko protesta batean. Militarrek
egin zuten tiro, baina «talde terrorista bat» egin zuten erantzule.
pUztailak 9. Hazem al-Beblaui
izendatu zuten lehen ministro.
Bestalde, trantsiziorako bide
orria aurkeztu zuen Mansurrek.
Botere legegilea bere gain hartu
zuen presidenteak.
pUztailak 16. Trantsiziorako
gobernua osatu du Mansur presidenteak.
pUztailak 26. Hamas erakundearekin zituen loturengatik,
Mursi espetxeratzeko agindua
eman zuen epaile batek.
pUztailak 27. Dozenaka lagun
hil eta milaka zauritu dira protestarien eta militarren arteko
istiluetan.
Mursiren jarraitzaileen kontra oldartu zen atzo goizaldean Polizia militarra, Kairoko Nasser Hiria auzunean. STR / EFE
Odolustea Egipton, manifestarien
eta militarren arteko istiluetan
Gertaeren bertsio kontrajarriak eman
dituzte Anaia Musulmanek eta armadak,
baina bien arabera dozenaka lagun hil dira
Protesten aurka «gogorrago» eginen zuela
abisatu zuen armadako buruak ostegunean
Ion Orzaiz
Inork ezin du esan Abdel Fatah elSisi jeneralak bere mehatxuak
betetzen ez dituenik. Uztailaren
lehenean, 48 orduko ultimatuma
eman zion Mohamed Mursi presidenteari, Egiptoko krisi egoera
konpondu zezan; handik bi egu-
nera, estatu kolpea eman eta
Mursi agintetik kendu zuen. Iragan ostegunean, ohartarazi zuen
Mursiren jarraitzaileen protesten
kontrako neurriak zorroztuko zituela. Eta halaxe egin du. Atzo,
ezin gogorrago oldartu zitzaien
presidente ohiaren alde protesta
egiten zutenei. Emaitza: dozena-
ka hildako eta milaka zauritu
Kairo hiriburuan. Estatu kolpeaz
geroztik Egipton izan diren istilurik odoltsuenak.
Anaia Musulmanen arabera,
66 pertsona hil eta 4.500 zauritu zituen Polizia militarrak, islamisten elkarretaratze bat tiroz desegin nahi izan zuenean. Zaurituen
artean, 700 inguruk bala zauriak
dituzte, eta 61 «klinikoki hilda
daude». Beraz, heriotza kopurua
120tik hurbil egon daitekeela diote erakunde islamistako buruzagiek. Hasieran, Egiptoko behinbehineko gobernuko Osasun Ministerioak 21 hildako zirela
besterik ez zuen aitortu, baina orduek aurrera egin ahala, bat egin
zuen Anaia Musulmanen zenbaketarekin.
Gehad al-Haddad Anaia Musulmanen bozeramaileak atzo azaldu zuenez, 04:00etan hasi ziren istiluak, «goizaldeko lehen errezoa
baino lehentxeago». Rabaah alAdawiya meskitaren aitzinean
kanpalekua paratu zuten Mursiren jarraitzaileek duela hiru bat
aste, eta hori desegin nahian soldaduak tiroka hasi zirela salatu
zuen Al-Haddadek: «Ez zuten zauritzeko tiro egiten, hiltzeko baizik». Erasoaren ostean, Urriaren
6ko errepidea ixten saiatu ziren
ekintzaile islamistak, eta toki horretan gertatu ziren istilurik larrienak. Lekukoen arabera, erre-
pidea manifestariz hustu zuten
militarrek tiroka, eta islamistek
harrika erantzun zioten oldarraldiari.
Bertsio horren kontra egin
dute bai militarrek eta bai behinbehineko gobernuak. Manifestariek «harriak eta perdigoi eskopetak» Nasser Hiriko bizilagunen
aurka erabili zituztela salatu du
armadako buruzagi batek, eta istiluak baretzeko Poliziak esku
hartu behar izan zuela. Bestalde,
Barne Ministerioko bozeramaile
Hani Abdelatifek gaineratu du
Polizia militarrak ez zuela tiro
egin: « Negar gasa da manifestazioetan edo istiluetan ordena
zaindu behar duten segurtasun
2013ko uztailaren 28a, igandea
12››
Hego Euskal Herrian 2008tik %29 handitu da
Lanbide Heziketan matrikulatutakoen kopurua
16››
berria 3
Presidentetzarako hauteskundeen
lehen itzulia egingo dute gaur Malin
Indarkeria Egipton D
‘‘
Alde biko harremana ontzeko
lanetan dira Ankara eta Kairo
Militarrak manifestarien
kontra oldartu ziren;
ez zuten zauritzeko tiro
egiten, hiltzeko baizik»
GEHAD AL-HADDAD
Anaia Musulmanen bozeramailea
indarrek daramaten armamentu
bakarra». Ospitaleetako medikuen esanetan, ordea, hildako
gehienek bala zauriak dituzte buruan, bizkarrean edo bularraldean.
Atzokoa izan zen estatu kolpeaz geroztik Egipton izan den sarraskirik handiena, baina ez lehena. Uztailaren 8an, Mursiren aldeko manifestazio baten kontra
tiro egin zuten militarrek eta 53
pertsona hil zituzten. Orduan bezala, atzoko odolustearen arrazoiak argitzeko ikerketa batzorde
bat sortuko duela esan du Egiptoko behin-behineko gobernuak.
Eta orduan bezala ere, ikerketa
batzorde horrek gertatutakoaren
erantzukizuna Mursiren jarraitzaileei egotziko diela uste dute
zenbait analista politikok. Izan
ere, militarren bertsio ofiziala bat
eta bakarra da: «Anaia Musulmanek indarkeria zabaldu nahi dute
Egipton, iritzi publikoa armadaren kontra paratzeko».
Ez dute amore emanen
Bero zegoen giroa gehiago berotzen saiatu zen El-Sisi jenerala asteazkenean, herritarrak «terrorismoaren» kontra eta militarren
estatu kolpearen alde manifestazioak antolatzera deitu zituenean. «Gerra zibila prestatzea» egotzi zioten Anaia Musulmanek armadako buruari, eta halakorik
oraindik gertatu ez bada ere, alde
bakoitzak tinko eutsi dio bereari.
Alde batetik, Mursiren aldekoek esan dute manifestazio gehiago antolatuko dituztela: «Hilketa
selektiboa egin dute militarrek,
baina horrek ez gaitu geldiaraziko, eta protesta baketsuekin aurrera eginen dugu», adierazi zuen
atzo Anaia Musulmanen kide Ahmed Naxarrek.
Barne ministro Mohamed
Ibrahimek, berriz, Mursiren aldeko elkarretaratzeen bukaera iragarri du: «Rabaah al-Adawiyako
kanpalekua laster deseginen
dugu. Odol isurketa saihestu
nahi dugu, baina manifestariek
bertan behera utzi behar dituzte
protestak».
Europako Batasuneko atzerri
politikako arduradun Catherine
Ashtonek, berriz, manifestazioen
kontrako indar gehiegikeria gaitzetsi du, eta Mursi aske uzteko
eskatu dio Kairori.
Egiptoko militarrek estatu kolpea eman
zutenetik, Turkiako Gobernuak ez du
aintzatetsi Adli Mansurren behin-behineko gobernua, eta Mohamed Mursi
presidente ohiaren zilegitasuna aldarrikatu du. Haatik, bi gobernuen arteko
harremanak hobetzeko lanean dira
Ankara eta Kairo, Hurriyet egunkariaren
arabera. Kazetaren arabera, Turkiako
Gobernuak enbaxadore berria igorriko
du Kairora «egoera baretzen denean»,
behin-behineko gobernuarekin elkarlana
sustatu nahi duela frogatzeko. Hala eta
guztiz ere, militarren estatu kolpearen
kontra dagoela eta Egipton «hauteskunde aske eta gardenak» egiteko eskatzen
jarraituko duela berretsi du Turkiako
Gobernuak.
Mubaraken espetxe berean
sartu nahi dute Mursi ere
Mohamed Mursi presidente ohia «segur
aski» Toraheko espetxean sartuko dutela adierazi zuen atzo Egiptoko Barne
ministro Mohamed Ibrahimek. Erabakia
Hasan Samir epaileari dagokio, baina
ministroak esan zuen «litekeena» dela
kartzela hori hautatzea. Bertan dago
Hosni Mubarak agintari ohia ere.
Aljerian 1991n eta Turkian 1997an bezala, Egipton ere islamistek hauteskundeak irabazi, eta
militarrek boteretik kendu dituzte. Aljerian, gerra piztu zen; Turkian, islamistak daude agintean.
Auzokoen ereduei begira
Mikel Rodriguez
tzinetik. Testuinguruaren ezberdintasun horiengatik Egiptok
bertze bilakaera bat eduki dezakeela uste dute biek. Artikuluak,
dena den, Mursi akusazio zehatz
batzuekin espetxeratu aitzinetik
idatzi zituzten, eta Axurrek ere
ohartarazi du Aljerian bederatzi
hilabete igaro zirela estatu kolpea
gertatu eta gerra zibila hasi arte.
Armada eta Anaia Musulmanak
ere mintzatu dira Aljeriaz, eta, paradoxikoki, biak ados paratu dira,
eredu hori Egipton ez dela aplikatuko erran baitute.
M
ohamed Mursiren
aurkako estatu
kolpea gertatu denetik, sendotu egin
dira Egipton gerra zibila pizteko
arriskua dagoela dioten ahotsak.
Hipotesi hori indartzeko, iritzi eta
analisi anitzetan adibide bat paratu da: Aljeria. Aljerian 1990eko
hamarkada hasieran gertatutakoarekin alderatu dute Egiptoko
egoera: islamistek hauteskundeak irabazi zituzten, baina armadak estatu kolpe bat eman zuen,
boterea har ez zezaten. 200.000 hildako eragin zituen gerra zibil bat
piztu zen orduan. Irtenbidetzat,
berriz, Turkiako eredua aipatu
da: 1997ko kolpearen ondoren, islamistei berriz utzi zieten aurkezten, eta hamarkada bat daramate
boterean. Ezaugarri bat dute elkarrekin hiru herrialdeek: islamistek hauteskundeen bidez lortu zuten boterea, eta armadak
bota egin zituen. Hortik aitzinera,
antzekotasunen eta ezberdintasunen arteko eztabaida hasten
da.
Mendebaldean, XVIII. mendean gauzatu zen estatu sekularra,
AEBetako independentziarekin
eta Frantziako iraultzarekin.
Ekialde Hurbileko eta Afrika iparraldeko herrialde musulmanetan, berriz, XX. mendean hasi zen
estatua eta erlijioa banatzeko borroka. Armadek beren gain hartu
zuten estatu sekularra bermatzeko eginkizuna; ofizial gehienak
Mendebaldean trebatutakoak ziren —beraz, kultura horretan hezitakoak—, eta indarraren monopolioa baliatu zuten sekulartasuna mantentzeko.
Turkian, Otomandar Inperioa
desegin ondoren sortu zen estatu
sekularra, Mustafa Kemal Ataturk-en eskutik. Ordutik, armadak zaindu du erlijioarekiko bereizketa. Egipton, armadak
1952tik zuzendu du herrialdeko
politika, eta Aljerian, berriz, inde-
Mohamed Mursi eta Abdel Fatah el-Sisi, maiatzean. KHALED ELFIQI / EFE
pendentziaren lehenbiziko urteetan egonkortu zuen bere eragina.
Armadaren zentralitatea da hiru
herrialdeen historia modernoak
batzen dituen ezaugarria.
Militarren pribilegioak
Omar Axur analista egiptoarraren ustez, bere herrialdea oraingoz Aljeriaren eta Turkiaren ereduen erdibidean dago. Bloomberg
atarian idatzi zuen artikulu bat
duela egun batzuk. Aljeriari dagokionez, Axurrek dio FIS Salbaziorako Fronte Islamikoak eta
Mursik militarrekin izan zuten
harremana ez dela bera izan.
«1990ean, FISek adierazi zuen boterea hartuz gero Aljeriako jeneralei kontuak eskatuko zizkiela
petrolioaren industriako ustelkeriagatik». Hurrengo urtean,
FISek hauteskundeen lehenbiziko itzulia irabazi zuen, eta militarrek kolpea eman zuten. Axurren
arabera, baina, Mursik urtebeteko agintaldian ez ditu ukitu mili-
tarren oinarrizko pribilegioak:
«goi politikan» eragiteko ahalmena —Israelekiko harremana zehazterakoan, aipatu du Axurrek— eta ekonomian dauzkaten
abantailak eta eragina. The Guardian egunkariak Ekialde Hurbi-
Armadek beren gain
hartu zuten estatu
sekularra bermatzeko
eginkizuna
Egipton, armadak
1952ko estatu kolpetik
zuzendu du
herrialdeko politika
lean duen berriemaile Ian Blackek ere bertze ezberdintasun bat
nabarmendu du: FISek ez zuen
inoiz boterea eduki Aljerian; beraz, Mursiri ez bezala, ez zitzaion
herritarren zati handi bat aurka
mobilizatu estatu kolpea jaso ai-
Kolpe «posmodernoa»
Turkiari dagokionez, Axurren
arabera Egiptok gainditu du
1997ko estatu kolpearen muga.
Armadak Necmettin Erbakan lehen ministro islamistari dimisioa
emateko eskatu zion hauteskundeak irabazi ondoren. Erbakanek
hala egin zuen. Ongizatearen Alderdia legez kanporatu zuten eta
hainbat buruzagi atxilotu, baina
«ez zen parlamentua desegin, ez
zen konstituzioa berridatzi eta
tankeak ez ziren karrikara atera». Kolpe «posmodernoa» deitu
zitzaion. Handik bortz urtera, islamistek hauteskundeak irabazi
zituzten, Justizia eta Garapena
Alderdian elkartuta. Armadarekiko tentsioak ez dira desagertu,
baina nazioartean erabat onartutako gobernua da, eta mendebaldeak ere «islamismo moderatuaren» eredutzat saltzen du Turkia.
Indarkeriaren hedatzeak, armadak hartutako neurriek, Mursiren espetxeratzeak zaildu egin
diote Egiptori Turkiako bidea.
Baina ez Aljerian, eta ez Turkian: Marina eta David Ottawayk
Egipton bertan ikusi dute egungo
egoeraren aurrekari bat, The
Washington Post-en idatzi dutenez. Haien arabera, 1952an Ofizial
Gazteek estatu kolpea eman ondoren, masak mobilizatu zituzten
estatu eredu berriaren alde, eta
1954an Anaia Musulmanak legez
kanporatu zituzten.
4 berria 2013ko uztailaren 28a, igandea
Harian › Iritzia
Bitartean
Txitxarrak
D
H
bat da.Zeinek ematen digu forma,ze
forma ematen digu,eta zeini ematen
diogu forma guk? Edo beste era batera
esanda: norberak zer egiten du kolektiboari forma emateko?
ena etorriko da,eta etorri bezala joGauzak egin daitezen,gerta daitezen
ango da dena.Eta bitartean harritulan egiten duen jendea egiten zait asta ibiliko gara,ezjakin,ezindu,ezer ulerpaldian harrigarri bezain miresgarri,jentzeko gakorik gabe,izotz mintz baten
de anonimo hori,beretik onena jartzen
gainean irristaka ariko bagina bezala,
duena,bere lana,bere denbora eskainhaizeak hara eta hona gabiltzala,min
tzen duena etorkizuna etor dadin
hartzeko beldur izugarri batek mantenzain geratu gabe,berdin du zertzen gaituela zutik.Eta ahal bezain
tan,holaxe nago jarrita.Ikusten
pozik bizi nahiak,eta hortxe hasten
dut baten bat beretik onena
gara,geure ezin guztiekin ere,ezeemanda,trukean dirua ez beste
gonkor bada ere,zerbait eraikitzen,
guztia jasotzen,eta miragaetorkizunari forma ematen,norrria egiten zait.Normala
berak ahal duen bezala.
ere bai.
Nork beretzat aukeratzen
Gero etortzen zait galduen forma horrek forma
Jira
dera: ze forma ari gara
kolektiboekin ze harreman
Xabier
Gantzarain
ematen herriari?
duen jakitea beste kontu
Zuzendaria:
Martxelo Otamendi
Zuzendariordea:
Iñaki Petxarroman
Edizio arduraduna:
Andoni Alvarez
Argitaratzailea:
Euskal Editorea SM
Publizitatea: Bidera
publizitatea
Lege gordailua:
SS-0662/03
Batzorde parekidea:
0712I84059
Egoitza nagusia:
Martin Ugalde kultur parkea.
Gudarien Etorbidea, z/g.
20140 Andoain.
Telefonoa:
(0034) 943-30 40 30
Faxa: (0034) 943-30 09 43
Webgunea:
www.berria.info
Posta elektronikoa:
[email protected]
Publizitatea:
[email protected]
Harpidetza saila:
(0034) 943 - 30 43 45
Date: 28/07/2013
Exemplaire: 3.132
Editeur: Euskal Editorea s.l.
Directeur de publication:
Martxelo Otamendi
Comission paritaire:
0712I84059
Delegation Labourd:
Lisses 3, 64100-Baiona.
Tel.: (0033) 559256220.
Fax: (0033) 559254303.
E-mail: [email protected]
ORDEZKARITZAK
Araba: Bizenta Mogel, 6.
Posta kodea: 01008
Gasteiz. Telefonoa:
945-15 04 52. Erredakzioko
faxa: 945-14 83 07.
Posta elektronikoa:
araba @berria.info.
Bizkaia: Uribitarte kalea, 18,
3. C. Posta kodea: 48001
Bilbo. Telefonoa:
94-435 26 00. Erredakzioko
faxa: 94-423 49 75.
Posta elektronikoa:
[email protected].
Lapurdi: Lisses, 3. Posta
kodea: 64100 Baiona.
Telefonoa: 559-25 62 20.
Faxa: 559-25 43 03.
Posta elektronikoa:
lapurdi @berria.info.
Nafarroa: Iratxeko Monasterioa, 45, 13. Posta kodea:
31011 Iruñea. Telefonoa:
948-36 66 22.
Publizitatea: 948-36 66 23.
Posta elektronikoa:
[email protected].
berria
ko izan daitezkeela hildakoak,izugarrikeria.Zeure buruari ezarritako arau guztiak
apurtzen hasi zara: telebistarik ezean
irratiari itsatsi zatzaizkio,Twitterera lapaegoaldeko beteko ertz batean zabil- tu zara berriz,egunkariak erosi dituzu.
Ohartzerako,ordenagailu aurrean atzetza oporretan,kresala azalean nola
gatzatzen den beste ardurarik gabe.Hesi man duzu zeure burua,biktimen senidebat eraiki duzu zure inguruan: ez da sartu- en espantuzko bisaietan harraparitzan...
ko lo egitea,jatea eta arnastea beste kez- harrapatuta —bide batez,non eta Espaikarik.Eta zeure kautan diozu behar duzu- nia esaten dioten horretan kalitatezko
kazetaritzaren kanona ezartzen duen
la,merezi duzula.Horregatik,izkin egin
egunkariaren digitalean...—.Lotsak
diezu era eta modu guztietako aljo zaitu,itsusi sentitu zara.
bisteei.Ezinbestean iritsi zaizkiEta ez dakizu oso ongi azaltzen
zun printzen aurrean itsu eta gor
erakarpenaren kausa.Beharbada,
izatea ez zaizu askorik kostatu.
diozu,izango da larru gorri eraTaberna txiki bateko terrazan,
kusten digulako gure ahulgaragardo batekin txitxarren
tasuna,elkarri eranstsita
kantuari adi zaudela,alboko
daudela dena eta ezereza.
mahaikoei entzun dizkiezu Bira
Txitxarrek kantuan segilehen berriak: tren bat bideIdurre
Eskisabel
tzen dute.
tik atera dela Galizian,as-
Legea, armiarma
sarearen antzekoa
Patxi Zamora
Kontuz-eko kidea eta kazetaria
A
uzitegi Gorenak
jende askori huts
egin dio, eta haserretu egin du CAN
auziari buruz
emandako epaiarengatik. Datua
aintzat hartzekoa da, eta, itxurazko kontraesanaren gainetik, bultzada bat ematen digu pertsonek
duintasunez jarduteko eskubidea
izango duten mundu justuago batean sinesten segitzen dugunontzat. Saiatzea merezi duen utopia
bat da, ez bakarrik helburu idealista gisa, baizik eta... «hobe dugulako lanean segitu, bestela...». Eta segitzera animatzen gaitu haserreak, horrek erakusten duelako
jendea bizirik dagoela, sentitu egiten duela eta erantzun egiten duela, nahiz eta harrak heldutako sistema politiko honek sorgor eduki
nahi dituen herritarrak... «hobe
duelako horrela egin, bestela...».
Gorenaren epaiaren berri izan
genuenean, Kontuz-ekoak batzartuta geunden, hain zuzen, Gorenaren epaiaren berri izaten genuenerako prentsa ohar bat prestatzen.
Sumatzen genuen epaia, baina,
oraindik ere idealistak garenez, gutxieneko itxaropen bat bagenuen
Maria Paz Benito epaileak egindako lan itzelean eta haren autoan.
Benitoren autoaz galdetu diegu
hainbat jatorri ideologikotako juristei, eta guztiek esan ziguten autoa bikaina zela, eta kontra egiteko
zaila. Horregatik uste genuen Auzitegi Gorena gutxienez estuasunean jarri eta ikerketa informatibo
bat irekitzera behartuko zuela.
Hilabeteetako lan mardula egin
ostean, presioen aurrean ausardiaz arituta eta jardunbideetan
profesionaltasuna erakutsi eta
gero, egun gutxiren buruan artxibatu dute bost epailek auzia, oso
argudio eskasak erabiliz. Patetikoa. Aurreko egunean Pepiño
Blanco izan zen, gero Matas, eta
orain gure Yolanda.
Esaten nuenez, prentsa oharra
prestatzeko bilera batean geundela jakin genuen albistea, eta, hain
zuzen, oharrean herritarrak lasaitu nahi genituen, eta adierazi nahi
genien ez dela «ezer gertatzen».
Egin duguna bidezkoa eta arraskatatsua izan da. Baina oraindik bide
luze bat daukagu egiteko; CAN desagertu izanaren arduradunek
asko dute galtzeko, eta nafarrek,
berriz, asko irabazteko, gertatutakoa argituz gero.
Aranearum telis fas est leges comparare latinezko esaerak esan nahi
du legea armiarma sare baten antzekoa dela, eta hau gehitzen dut:
insektu txikiak bakarrik harrapatzen ditu. Horixe da kontua. Ez digute golik sartu. Bagenekien hasieratik zeri aurre egin behar genion.
Gogoan genituen J. Navarro epailearen hitzak: «Epaileak ez dira erosten, ezta saltzen ere. Oparitu egiten
dira». Oso argi genuen horrelako
jokabideak gertatuko zirela, eta
halaxe jokatu du Nafarroako Fiskaltzak prozesuaren hasieratik.
Argi dugu «etsaia» ez dela txikia,
baina, era berean, argi dugu berandu baino lehen egia nagusituko dela, erortzen dena erortzen dela.
Geure burua zoriondu behar
dugu, gai izan garelako Nafarroa
beraiei esker benetako paradisua
zela behin eta berriz errepikatzen
zutenei mozorroa kentzeko. Gaur
egun, M. Sanz, Y. Barcina eta R. Jimenez beren alderdientzat amortizaturiko politikariak dira, eta herritarren mespretxua baino jasotzen ez dutenak.
UPN-PSN tandemak beretzat
antolatua zuen cortijo-a dardararazi dugu. Laguntza asko izan dute:
J.A. Sarriak zuzendutako patronala —CAN kudeatu eta irabaziak
jaso zituztenetako bat—, UGT eta
CCOO erakundearen erabaki guztiak babesten, eta hedabide batzuk, Diario de Navarra kasurako.
Baina Kontuz-en salaketek eta herritarren mobilizazioek bi alderdiak inguratu dituzte.
Ustezko
errugabetasunetik
harago, salaketa
jartzeko eskubidea
baliatu dugu uste
dugulako errudunak
direla, eta Gorenaren
epaiak ez digu aldarazi
iritzia. Uste dugu
herritarrek ere argi
dutela beren epaia
Lehen aldiz denbora askoan urduri ikusi ditugu, airera ostikadak
emanez, alderdi barruan ere aurrez aurreko jarreretan, eta jarraitzaile sutsuenek ere ulertu ezin zezaketen diskurtsoan. Izan ere, gaur
egun, gai al dira herritarrei esplikatzeko CAN zergatik desagertu
den, zein izan ziren arduradunak,
eta zergatik uko egiten dioten legebiltzarrean ikerketa irekitzeari?
Nahiz eta Y. Barcinaren irribarreak auzo lotsa eragiten duen,
etorkizuna itxaropentsua da. Nola
liteke ohoreaz mintzatzea, zein eta
ezer ez egiteagatik dirutza bat kobratu eta harrapatu duten bat, dirua itzuli behar izan duen bat?
CANek ordainduta baina Goñi jaunak oparitutako luxuzko ordularia
itzuli beharra izan zuen UPNko
presidente horrek berak, kontua
komunikabideetara iritsi zenean.
Ohorezko keinua izango litzateke dimisioa ematea eta Nafarroako
justiziaren aurrean bere defentsa
egitea. Izan ere, bizi garen erkidegoa da bakarra presidentea Gorenak epaitzen duena, eta ez erkidego bakoitzeko auzitegi nagusiak.
Ustezko errugabetasunetik harago, salaketa jartzeko eskubidea
baliatu dugu uste dugulako errudunak direla, eta Gorenaren
epaiak ez digu aldarazi iritzia. Uste
dugu herritarrek ere argi dutela
beren epaia.
Ikerketan konfiantza izatera
animatu nahi ditugu herritarrak
eta salaketa publikoa egitera; izan
ere, datu eta froga gehiago agertuko dira hondoratu zuten erakundearen kudeaketari buruz. Agertuko
dira, halaber, horren ardura izan
zutenak ere. Gorenak begiak eta
belarriak estaliko dituen arren,
errudunak finantza erakundeko
botere organoak zuzendu zituzten
berak dira. Haren irri faltsuak beldurra eta ahultasuna ezkutatzen
du, ez zalantzarik izan; izan ere, lotsak airean utziko ditugu, eta, laster, baliabide horien kontrola eskuz aldatuko da, «legeak aginduta», eta etikak eta demokraziak
aginduta.
(Erredakzioan itzulia)
2013ko uztailaren 28a, igandea
berria 5
Iritzia ‹ Harian
b
Poeren legea
Hizpideak
Zenbakiez harago
Gurutze Izagirre
[email protected]
uskal Herriko biztanleriaren joera
nagusiei buruzko bilduma argitaratu dugu aste honetan. Lehen ondorioa:
Euskal Herria Europako herri zahartuena da, eta jaiotzek ez dute gora egiten.
Bigarrena: Euskal Herriko landa eremuak hustu, eta hiriguneetan pilatzen
ari da jendea. Hirugarrena: 232.000
etxebizitzatan ez da inor bizi. Laugarrena: familia eredu tradizionalaren aldaketa. Hiru familiatik bakarra da aitaama eta seme-alabak teilatupe bere-
E
r
roniak argibideak behar ditu, je-je esan behar dugu eta
emotikonoak erantsi ironiatsu jokatu nahi dugun aldiro? Aratz jaunak eta Garbiñe damak, ironia orbangabearen defendatzaile puruak bi-biak, ezetz diote: laguntza
behar duen ironia porrot egin duen ahalegin bat omen da.
Baina koska da ikaragarri ugaritu direla emotikonoak
mezu idatzietan, komatxo artean bezalako abisuak
ahozko jardunetan. Abisatu beharra. Asmoa zein den garbi uzteko premia. Zilegi da zalantza egitea: mezua jaso
behar duena tontotzat hartzen delako ala mezularia delako motz samarra?
Baina xelebreena da mezu bat keinuekin indartzeak
lege bat eta guzti duela: «Keinu edo seinale argitzailerik
gabe, ez da posible bereiztea muturreko jarrera ideologiko bat eta haren parodia». Poe izena darama legeak, baina lasai, tentelkeriak ez du zerikusirik idazle handiarekin,
legeak Nathan Poe izeneko internauta du aita aita. Abisatu egin nahi nizuen. Je-jerik gabe.
I
an bizi direnak. Bosgarrena: azken urteetako joera irauliz, etorri baino
14.000 lagun gehiago joan dira Hego
Euskal Herritik. Imanol Esnaola Gaindegiako koordinatzailearen analisiarekin bukatzen da bilduma. Datu horien
atzean, oinarrian, nazio ikuspegirik eza
da Esnaola gehien kezkatzen duena.
Horren faltan, Euskal Herria desegituratzeko prozesua martxan dela uste
du. Gizartearen joerei erreparatuta, interesgarria da datu horiek zergatik diren horrela eta ez bestela aztertzea.
Ondorio nagusia, honako hau: erabaki
politikoek baldintzatzen dituzte joerak,
hein handi batean.
Hitz beste
Anjel Lertxundi
Iosu
Pertsona ona
O
so pertsona ona da». Ez
dago ezezaguna aurkezteko modu gaiztoagorik. Eta
ez ona izatea berez txarra delako.
Txarra da esaldi hori erabiltzeko
arrazoi parea: bat, zerbait ezkutatu edo zuritu nahi izatea, eta bi, azpimarratzeko moduko beste
ezaugarririk ez aurkitzea.
Olga Dogaruz esan genezake
oso pertsona ona dela. Zer dira
hemezortzi milioi euro semearen
askatasunarekin konparazioa eginez gero? Segituan hartu omen
zuten su semeak eta kuadrillak
Rotterdamgo Kunsthaletik lapurtutako zazpi koadroek, eta erabat
kixkalita geratu omen ziren. Hala
kontatu du ama onak. Radu Dogaru ere pertsona ona izango da. Lapurretaren bideoak ez du kontrakorik frogatzen. Lapur ona ere bai,
seguru asko. Eta baita seme ona
ere. Lapurtutakoa ezin saldu eta
amaren ardurapean uzten duen
semeak ona behar du derrigorrez.
Baina dogarutarrak ez dira albiste
pertsona onak direlako. Nekez
bihurtzen da inor albiste ona izateagatik.
Larrepetit
Arantxa Iturbe
Nekez bihurtzen
da inor albiste
ona izateagatik
u
Ama-seme dogarutarrak bidean gurutzatu ez balitzaizkit
honezkero iritsi nintzen pertsona
onen sailkapeneko bigarren azpisailera: pertsona aspergarriak.
Zuritu edo ezkutatu beharrekoak
baino dezentez beldurgarriagoak.
Aspergarri luzea da aspergarrien
zerrenda. Eta mota askotakoak
izaten dira. Aspergarrienak kontua
esaten hasi eta hitzez hitz datorrena zein den asmatzeko moduko
esaldiak osatzen dituztenak dira.
Edo zer esanik ez, eta, hala ere,
esan behar horretan, esan baino
lehen zer esango duten badakizunak. Okerrena da oso zaila dela
ihes egitea. Harroari, petralari edo
kaskailuari baino dezentez zailagoa.
Gauza bakarra dago pertsona
baten aurrean aho zabalka hastea
baino beldurgarriagoa. Parekoak
aho zabalka hasi direla konturatzea. Hori da azkenekoa. Eta irakurri baino lehen datozen hitzak
zeintzuk diren asmatzen hasi
baino lehen hobe erretiratzea.
Eskerrik asko ni baino pertsona
hobeak izateagatik.
Zuzendariari
BERRIAk irakurleen eskutitzak plazaratzen ditu. Ez dituzte 1.400
karaktere baino gehiago izan behar, tarteak barne, eta BERRIAk mozteko
eskubidea du. Helbide honetara bidali behar dira, izen-abizenak eta herria
adierazita: Berria, Martin Ugalde kultur parkea, 20140 Andoain. Eskutitzak
Internet bidez bidaltzeko: [email protected].
Irriari hipotekarik ez
Badago jende asko politika hitza entzun, eta hotzikara sentitzen duena: «Mesedez, politikarik ez!». Eta orduan, beraien
burua zuritze aldera, politikari
askok egindakoa gogorarazten
digute, argi eta garbi ikus dezagun politikak ezer gutxirako balio duela. Ni ez naiz uste horretakoa; politika —edozein gaiari
buruz ari garelarik— gizartearen
arnasbidea da, eta zer esanik
ez, garai honetan, non orain arteko politika ustelak hondamendira eraman gaituen. Sistemak beldurra, etsipena zabaldu
nahi du hedatutako gizarte ahul
hori hobeto kolpatzeko eta etekin handiak lortzeko. Ezin dugu
eguneroko solasaldietan krisiarena, gatazkaren konponbidearena... ahotan hartu, eta geure
burua errukitzen ibili. Gizarte
honek jakin behar du asmatutako parodia horren atzean
dauden antzerkigile profesional
horien asmoa ez dela ikusleari
barre eragitea, baizik eta eskubideak murriztea. Horregatik,
oraingo politikak bestelako hitzak, balioak osatu behar ditu,
egunero elkarrizketek norabide
ezberdina har dezaten. Horretarako sinetsi behar dugu aukera egon badagoela. Ez da erreza, eta ez da izango. Gainera,
aurreikuspenak ez dira oso baikorrak; geurean ere musikaren
doinuak aurrekoaren segida
izango du. EAJk bere urratsak
egin ditu, eta ez du ematen politikaren hariak mugitzen dituztenek melodia aldatzeko asmoa dutenik. Hala eta guztiz
ere, orain, inoiz ez bezala, bestelako politika ahotan hartuta
(Sortu), benetako aldaketaren
aldarria erreibindikatu behar
dugu. Ezin dugu geure indarra
etsipenaren bidez kanalizatu.
Ezin dugu gure irria hipotekatu.
Juan Luis Mugertza. Berango.
6 berria 2013ko uztailaren 28a, igandea
Harian › Iritzia
Enbaxada bila
Martxelo Otamendi
Vicent Partal
BERRIAko zuzendaria
VilaWebeko zuzendaria
Egitekoak irauli
egin ditugu
ilabete hauetako
eskutitz trukeak
balio izan du lehenagotik ere bagenekiena frogatzeko, alegia, Kataluniak sekulako abiada hartu
duela azken urteotan, baina
bereziki azken urtean. Begi
bistakoa zen, baina ondo etorri
zaizkigu zure azalpen lagungarriak.
Hamarkadetan eduki dugun
egitekoa irauliz, zuek, ezkortasunean urte dezente pasatu
eta gero, baikortasunaren
bidean zoazte orain. «Zuek
euskaldunok, zuek bai, zuek
bidea argi daukazue, klase
politiko sendoa daukazue,
gurea saldutako klase politikoa da, Ibarretxe plana daukazue, estatuari aurre egiteko
gaitasuna, mobilizazio ikaragarriak, egunkari bat itxi
dizuete eta beste bat berehala
zabaldu duzue...», eta horrelako asko entzun ditugu euskaldunok katalan abertzaleen
ahoetatik.
Baina jarrera autosuntsitzailea alde batera utzi, eta
zuen indarrean sinesten hasi
zaretenean, indarrak autokri-
H
tika birrintzailean xahutu
ordez, jendea biltzen eta posible dela konbentzitzen hasi
zaretenean, ohartu zarete asko
eta sendoak zaretela, eta
horrek jarri zaituzte duela bost
urte baikorrenak ere espero ez
zuen jokalekuan.
Oporren ostean, irailean
abiatuko da Kataluniako historian erabakitzailea izango
den urtebetea, 2013ko irailetik
2014kora. Eta ez ahaztu, 2014ko
irailaren 18an izango da Eskoziakoa. Zuena, 2014an egitekoa
dena, Eskoziakoaren aurretik
edo ondoren egingo duzue?
Eta gurean? Atal hau hasi
gineneko blokeo egoera berean
gaude. Gatazka armatuaren
ondorioen kudeaketan, nahiz
ETAk askotan adierazi borondatea, erabateko geldialdia
ezarri du Espainiako Gobernuak, eta, ondorioz, ezeren
mugimendurik ez dago. Espetxe politikan espero ziren erabakiak ez dira iritsi, eta denok
Parot doktrinari buruz Estrasburgok zer erabaki zain gaude.
Bitartean, abertzaleak nor
bere aldetik, zuek bezala oraintsu arte.
Atal hau hasi
gineneko blokeo
egoera berean gaude.
Gatazka armatuaren
ondorioen
kudeaketan,
nahiz ETAk askotan
adierazi borondatea,
erabateko geldialdia
ezarri du Espainiako
Gobernuak
J
D
Erreferendum egun
bat izendatuko
dugu; agindu didate
adi-adi entzuteko
Mas presidenteak
irailaren 11n egingo
duen hitzaldia. Eta,
seguru asko, behin
eguna eta ordua
jakindakoan,
izugarrizko
aurrerabidea izango
du herrialdeak
Irailean ikusiko
dugu elkar
auxe da uda aurretiko azken gutuna. Irakurleen baimenarekin, gutun trukea bere hartan utziko dugu abuztuan.
Tolosan, erotu egiten zarete
inauterietan, eta Beteran, berriz, abuztuan dagokigu erotzea, suziriak eta su festak baititugu nonahi. Badakizu, valentziarrontzat izugarrizko tradizioa du pirotekniaren eta su festen kontu horrek guztiak, eta,
egia esateko, ezin izango dut idatzi argitaratzeko moduko ezer
San Roke egun ingurutsuan.
Joan den azarotik gabiltza elkarri gutunok idazten. Nire herrialdean, beste mende bat dirudi. Gutunok irakurrita, gezurra
dirudi hainbeste aurreratu izana. Aste honetan, Trantsizio
Nazionalerako Kontseilu Aholkulariak txosten bat aurkeztu
du, erreferendumerako ibilbide
ofiziala markatzen duen errepide mapari buruzko lehenengoa.
Eta ikusiko duzu irailean…
Irailean, lehenik, giza katea
izango dugu, zeina kostaz kosta
ibiliko baita Printzerrian barrena, eta, seguru asko, gure iparralderantz igoko da, marra va-
H
Tolosaldeak, AHTri ez!
G
aur AHTaren
aurkako bizikleta martxa igaroko da gure eskualdetik, Tolosaldetik. Martxa horren bidez,
agerian utzi nahi da azpiegitura
erraldoi horrekin herritarrok
dugun desadostasuna, eta, horren harira, guk, Ikaztegieta,
Alegia, Tolosa eta Anoetako alkateok bat egin nahi dugu aldarrikapen horrekin.
Mila arrazoi ditugu, mila dira
azpiegitura erraldoi horren aurka egoteko argudioak. Urteak
dira proiektu horren aurka gizartea mugitzen, antolatzen
hasi zela, eta egun ere berdin jarraitzen dugu.
Beti adierazi moduan, azpiegitura horrek gutxiengo batzuen
interesei erantzuten die, batez
ere negozioa egin nahi duten gu-
txi batzuen patrikei. Horrela,
tren sarea egitea da helburu, ez
horren kudeaketa, ezta herritarrei eskainiko dien zerbitzua
ere. Gainera, azken asteetako
berrien arabera, trenaren beraren lotura ez dago bermatua,
Frantziak 2030 arte atzeratu baitu bere zatiaren gauzatzea. Ondorioz, EAEn azkar, oso azkar
mugitzeko zentzugabeko azpiegitura izango da AHTa. Zertarako nahi dugu Bilbotik Donostiara 40 minutuan joango den garraio garesti bat, egun ordubete
eskasean autobusez merke, oso
merke joaterik dugunean? Justifikatua ote dago milaka milioi
euro xahutzea 20 minutu aurrezteko? Denborak balioa du,
baina gureak behintzat ez du horrenbesteko kostua.
Garai ekonomiko gogorretan
gaude, ekonomiaren egiturazko
krisi batean gaudela diote askok, eta krisian sartu gaituen
ereduaren ispilua da tren harrapakari hori: esklusiboa, xahutzailea eta defizientea, energetikoki, ekonomikoki, ekologikoki
zein sozialki. Inoiz justifikatuta
egon ez dena, egun inoiz baino
lekuz kanpoago dagoena. Langabezia, askorentzako eguneroko ogi da, gizarte zerbitzuetan
mota guztietako murrizketak
egiten ari dira, eta nola justifikatzen da txikizio sozial eta ekonomiko hori?
Horren gainean erabakitzeko
indarra duten agintariak idiak
bezala doaz aurrera, begiak estalita, itsu-itsu, gure gizartea
amildegira eraman nahian bezala. Iraganeko kontzeptuetan
funtzionatzen dute, azpiegitura
kopurua bizi kalitatearekin lotu
nahian, konturatu gabe gizarte
bat benetan moderno, aurreratu
eta oparo egiten duten gauzak
gizarte zerbitzu, hezkuntza eta
osasun zerbitzu doakoak nahiz
kalitatezkoak izatea dela.
Garraioari dagokionez, mila
bider aipatu bezala, gure biztanleen %90ek herri, eskualde zein
lurralde mailako joan-etorriak
egiten dituzte, eta azpiegitura
horrek ez die behar horiei erantzuten. Bestalde, gure errepideen arazo nagusia merkantzien
garraioan datza, eta azpiegitura
horrek ez die irtenbidea ematen.
Ez da normala espainiar estatua
izatea, Txinaren ostean, AHT kilometro gehien duen estatua.
Hasieran esan bezala, milaka
dira argudioak, eta ez ditugu denak adieraziko, baina argi dugu
bat egiten dugula Mugituk antolaturiko bizikleta martxarekin.
Azpiegitura zentzugabe horren
lentziarra zeharkatzeraino.
Ikusgarria izango da, kalean sumatzen hasia naizenez, eta jende arteko giroan ere nabaria denez. Erakustaldi erabatekoa
izango da, ez bakarrik deialdirako ahalmenagatik, baizik eta antolakuntzarako ahalmenagatik.
Erreferendum egun bat izendatuko dugu; agindu didate adiadi entzuteko Mas presidenteak
irailaren 11n egingo duen hitzaldia. Eta, seguru asko, behin eguna eta ordua jakindakoan, izugarrizko aurrerabidea izango
du herrialdeak, eta jendea erotu
beharrean ibiliko da lan eta lan.
Egia esateko, pribilegiatu bat
naiz, hau guztia bizitzea egokitu
zaidalako. Pertsona gisa, gaztetatik nazionalista bat izaki. Baina, baita kazetari gisa ere. Gertatzen ari zaigun guztia kontatzeko lanean jardun ahal izatea,
zenbaitetan, amets bat iruditzen zait. Ez iezaiozu inori kontatu, baina, batzuetan, gurean
argitaratutako tituluetako bati
erreparatu, eta arnasa hartu behar izaten dut sinistuko badut.
Irailaren hasiera aldera arte,
bada... Zain izango gaituzu giza
katean.
aurka gaudelako, gizartearen
alde, etorkizunaren alde gaudelako.
AHTaren egitasmoaren atzean dagoena gizartea ikusteko
eta moldatzeko eredu jakin bat
da. Egitasmo hori horren isla da,
mundu azkar, gris, kutsagarri
eta perspektiba gabeko horren
isla, desarrollismo itsuenarena.
Baina ez da bakarra, zurrunbilo
eta korronte horren ispilu dira
tentsio altuko linearen proiektua, errauskailuarena eta Pasaiako kanpo portuarena ere,
beste askoren artean.
Luzera begira jartzen hasteko
garaiak dira, gure ondorengoek
guk bezainbesteko eskubideak
dituztelako. Hori dela eta, gure
eskualdetik pasatuko den bizikleta martxa zein antolaturiko
ekitaldietan parte hartzera gonbidatu nahi zaituztegu.
Artikulu hau hauek sinatu
dute: Peio Estanga, Anoetako
alkatea; Unai Iraola, Alegiako
alkatea; Iker Otamendi, Ikaztegietako alkatea; eta Ibai Iriarte,
Tolosako alkatea.
2013ko uztailaren 28a, igandea
berria 7
Euskal Herria ‹ Harian
tzat jo zuen herri harresia, «mugimendu desobediente berri eta
masiboa». Haren ustez, lortu behar da salbuespen legediak eta
epaiketak indargabetzea. «Lortu
behar dugu kanpotik harresia
gaindiezina izatea eta barrutik
beroa izatea, inplikatua den orori
besarkada emango diona».
Aritz Azkona, asteon absolbituriko gazteetako bat, harri bat jartzen Amaiurko harresi sinbolikoan. JAGOBA MANTEROLA / ARGAZKI PRESS
Kanpotik erasoei aurre egin
eta barrutik babesa emango
duen harresi bat eraiki dute
Amaiurren egindako ekitaldian, Eleak-ek
epaiketei aurre egiteko herri harresi sendo
bat eraikitzea jarri du helburu gisa
Asteon absolbitutako bi gazteek adierazi
dute auzi politikoei planto egin behar zaiela
Joxerra Senar Amaiur
«Oztopo guztien gainetik, hemen
gaude». Asteartean, Auzitegi Gorenaren absoluzioa jasoagatik,
azken bost egunetan ezkutuan
egon dira Aritz Azkona eta Maider Caminos, eta Amaiurren atzo
berriro agertu ziren jendaurrean.
Txalo artean hartu zituzten bertaratutako ehunka lagunek, baina Caminosek zein Azkonak berehala gogoratu ziren Luis Goñi
eta Xabier Sagardoirekin: eurei
ez bezala, Gorenak seina urteko
espetxe zigorra berretsi zien. «Ez
dituzte eramango». Barañaingo
bi gazteak ez dira espetxearen
mehatxupean dauden bakarrak.
Horregatik, gaurdaino militantzia politikoagatik espetxera zigortuak izan diren pertsonak askatu eta etorkizun hurbilean
epaiketaren zain diren guztiak
babesteko herri harresi sendo bat
eraikitzea jarri zuten helburu
gisa atzo: kanpotik erasoei aurre
egin eta barrutik babesaren beroa emateko gai izango den harresi sendo bat, alegia. Irudi baten bitartez sinbolizatu zuten atzo harresia Amaiurren.
Ordu erdiko atzerapenarekin
hasi zen atzo Eleak eskubide zibil
eta politikoen aldeko mugimenduak antolatutako ekitaldia.
Guardia Zibilak hainbat kontrol
jarri zituen errepidean. Adibidez,
Iruñetik Elizondorako bidean,
Belateko tunelera iritsi aurretik
kontrol bat zegoen, eta hainbat lagun atxiki zituzten. Kontrol horretan, auto berean zihoazen
Aritz Azkona eta Maider Caminos ere gerarazi zituzten: «Zorionak, bostetik hiru», esan zieten
guardia zibilek, epaiari erreferentzia eginez —Gorenak Mikel Jimenez ere absolbitu zuen, baina
kartzelan dago beste auzi bategatik—.
Kontrolek ez zuten jendea gerarazi. Eguzkiak gogotik jotzen
zuen Amaiurko gaztelua zegoe-
neko muinoa. Eguerdirako zegoen jarria ordua, eta geroago bada
ere jendez betetzen hasi ziren monolitoaren inguruneak. Tartean
hainbat pertsona ezagun ikus zitezkeen. Asko laranjaz jantzita
zihoazen, herri harresiaren sinbolo bihurtu den kolorea.
Txalaparta doinuen ostean,
Eleak-eko Zigor Oleagak hartu
zuen hitza. Herriz herri, harriz harri herri harresia eraikitzen Iruñerrian sortu den leloa egokitzat jo
zuen, «herri harresia eraikitzeko
beharra» dagoelako. «Ez dugu
eraikia. Gauza oso politak eta indartsuak egin dira. Inor gutxik espero zezakeen azken urtean egondako esperientzia guztiak egongo
zirela, baina, zoritxarrez, ez da
nahikoa», azpimarratu zuen Oleagak. «Estatu oso bat eta haren laguntzaileak ditugu aurrez aurre», gaineratu zuen.
Horregatik, haren ustez, helburua izan behar du herri harresi
sendo bat eraikitzea. «Harresiaren epizentroak biderkatu behar
ditugu». Era berean, «harriz harri, etenik gabe» eraiki behar dela
deritzo: «Pixkanaka eta pausoz
pauso. Egun batean jarriko ditugu harritzarrak eta bestean hartxintxarrak, baina guztiak behar
ditugu».
Oleagak gogoan hartu zuen
orotariko eskubide murrizketen
garaian dela. «Gizarte eredu aldaketa dator, indarkeria handiagoko gizarte bidegabeago baterantz
goaz». Agintariak eskubideen defentsaz mintzo badira ere, eskubideek beti «testuinguruetatik kanpo» egon behar luketela zioen
Oleagak, eta krisia zein bestelako
aitzakiak alde batera utzi beharko liratekeela. Joseba Sarrionan-
‘‘
Egun batean harritzarrak
jarriko ditugu, bestean
hartxintxarrak, baina
denak behar ditugu»
ZIGOR OLEAGA
Eleak-eko ordezkaria
«Konpromisoarekin
eta borrokarekin lortuko
dugu estatuaren gerra
estrategia geraraztea»
ARITZ AZKONA
8/10 sumarioko auzipetua eta absolbitua
dia ere ekarri zuen gogora: «Aspaldi idatzi zuen gurean, bakezale asko eta bakegile gutxiegi
direla. Ustez bakezale direnak bakegile izatera behartu behar ditugu».
Hala, menpekotasunean baino
gehiago, justizian oinarritutako
bakea aldarrikatu zuen, eta helburu hori lortzeko beharrezko-
Harresia irudikatuta
Oleagak hitz egin ondotik, Ekaitz
Astizek bertso bat kantatu zuen,
eta, ondoren, abeslari batek
Amaiurri zein herri harresiari
kantatu zion. Ondoren, gogora
ekarri zituzten azken urteetan
izandako ekintzak. Hala, Gasteizko herri harresiko partaide batek
gogora ekarri zuen nola hasi zen
dena Hego Euskal Herrian,
Ekaitz Samaniegoren atxiloketa
saihesteko ahaleginean: «Erresistentzia jarri eta irabaztea lortzen
duten murruak dira behetik gora
eraikitzen direnak». Donostiako
ordezkariak ere labur hitz egin
zuen: «Bakoitzak bere errealitatera egokitu behar duen tresna da
desobedientzia, baina argi dago
hori dela bidea. Argi eduki behar
dugu horrela gelditu behar ditugula epaiketa guztiak».
Jarraian, Maider Caminos eta
Aritz Azkona igo ziren monolitora. Ezkutuan jarraitzen duten
Goñi eta Sagardoiri egin zieten lehen aipamena, eta «maitasun eta
babes guztia» adierazi zieten.
«Bost urteko ibilbide malkartsua» ere gogoratu zuen Caminosek. «2008ko abuztuan bederatzi
lagun izan ginen atxilotuak, inkomunikatuak eta torturatuak
guardia zibilen eskuetan. Zazpi
espetxeratuak izan ginen, gutariko seik hiru urte eta erdiko espetxealdia pairatu dugu. Bost izan
ginen kondenatuak, eta orain Gorenak torturapean lortutako deklarazio eta autoinkulpazioak
erabili ditu Luisi eta Xapori [Sagardoi] sei urteko zigorra berresteko». Caminosen ustez, epaitegiek beste behin torturaren erabilpena zilegi egin dute.
Azkonak epaiketak eten eta
«planto» egiteko beharra azpimarratu zuen: «Borrokarekin eta
konpromisoarekin soilik lortuko
dugu estatuaren gerra estrategia
geraraztea». Lanean jarraitzeko
borondatea berretsi zuten biek,
eta azken mezua igorri zieten Goñiri eta Sagardoiri: «Ekaitzetik
babestu beharrean, euripean
dantzan egiten ikasi dugulako».
Aurreko hizlarien modura, jarraian harri bana jarri zuten biek
harresia irudikatzeko. Ondoren,
Eleak-eko Oihan Ataunek hartu
zuen hitza, eta harri bana eskuetan oihukatu zuen: «Hau Luis
[Goñi] da, eta hau Xapo [Sagardoi]». Harriak metafora bihurturiko harresian utzi eta gaineratu
zuen: «Ez zaituztegu bakarrik
utziko».
Amaieran, monolitoaren magala gainezka zegoela, pertsonez
osatutako azken harresia irudikatu zuten.
8 berria 2013ko uztailaren 28a, igandea
Harian › Euskal Herria
Garridok dio foru
berezitasunekin
bateragarria
dela udalen
erreforma
EAEko fiskalak
uste du EAEko
PPk ez duela
zertan ardurarik
izan egoitzagatik
Rajoyren gobernuak
prestatutako lege
proiektuaren aurka egin
dute EAJk, EH Bilduk,
PSE-EEk eta UPDk
EAEko fiskal nagusiak
esan du ez dutela lege
erantzukizunik egoitza
diru beltzez erosia
zegoela ez bazekiten
Erredakzioa Gasteiz
Erredakzioa Bilbo
PPk bakarrik defendatu du Araba, Bizkai eta Gipuzkoan Espainiako Gobernuaren Tokiko Administrazioa Arrazionalizatzeko
eta Iraunarazteko lege erreformarako proiektua. Laura Garrido legebiltzarkideak arrazoitu du instituzioetan «ordena» jartzeko dela erreforma, eta nabarmendu du
bateragarria dela hori EAEko foru berezitasunekin. «Herritarrei
ahalegina eskatzen badiegu, eredua eman behar dugu», esan zuen
Radio Euskadin: «Dagokien lekuan jarri behar dira udalak».
Ostiralean onartu zuen lege
erreformarako proiektua Espainiako Gobernuko ministroen
kontseiluak, eta berehala jaso
zuen Eusko Jaurlaritzaren, Udalbiltzaren, ELAren eta Amaiurren
aurkako erantzuna. Atzo, berriz,
EAJko, EH Bilduko, PSE-EEko
eta UPDko kideek eta Eudelek
egin zuten Rajoyren gobernuaren
asmoen aurka. Joseba Egibar
GBBko presidenteak salatu zuen
foru berezitasunen eta udalen autonomiaren aurka doala erreforma, eta helburu ekonomikoak jartzen dituela printzipio demokratikoen gainetik. Foru berezitasun
horiek aldarrikatu zituen Eudeleko presidente Ibone Bengoetxeak
ere, eta esan zuen lege erreforma
hori «aplikaezina» dela EAEn.
Juan Kalparsoro EAEko fiskal
nagusiaren iritziz, Araba, Bizkai
eta Gipuzkoako PPko kideek ez
lukete erantzukizunik Bilboko
egoitzaren auzian. Luis Barcenas
PPko diruzain ohiak epailearen
aurrean esan zuen diru beltzez
ordaindu zuela alderdiak Bilbon
duen egoitza ere, 1999 eta 2005
artean, legez kanpo eskuratutako dohaintzen bidez. Kalparsorok jakinarazi du EAEko Fiskaltzak ez duela oraindik horri
buruzko salaketarik jaso, baina
aurreratu du, bere ustez, EAEko
PPko kideek ez dutela zertan
erantzukizunik izan. Argudiatu
duenez, bereizi egin behar dira
«dirua daramanak dakiena eta
dirua jasotzen duenak dakiena».
Gainera, fiskalak gogora ekarri
du legez kanpoko diru iturrien
berririk ez zutela zertan izan
EAEko PPkoek, «egitura zentralak eramaten zituelako diru kontuak».
Barcenasek informazio hori
atera ondoren, EAEko PPko idazkari nagusi Iñaki Oiartzabalek
esan zuen 1989tik jasotzen zituztela Espainiako PPren diru
laguntzak, baina alderdiaren
funtzionamendurako eta hauteskunde kanpainetarako erabiltzen zutela diru hori. Egoitza
ordaintzeko edo bestelakoetarako diru laguntza bat ematea
alderdien artean «normala» dela
dio Kalparsorok. Haren esanetan, «pena» litzateke Barcenas
auziak Araba, Bizkai eta Gipuzkoako PPko kideak zipriztintzea.
Hitz horien ondoren, fiskalak
gogora ekarri zuen haietako
gehienek jasan dutela ETAren
«presio onartezina».
«Aniztasunaren aurkakoa»
EH Bilduko Laura Mintegiren
esanetan, berriz, «aniztasun politikoaren aurka» egin nahi du PPk,
«txikia dena ezabatu eta guztia
zentralizatuz». Bide beretik jo
zuen PSE-EEko Antonio Pastorrek ere, esanez PPk ezabatu egin
nahi dituela udalak ordezkaritza
politikorako bide gisa. Pastorrek
gaineratu zuen «aitzakiak» baino
ez direla horretarako eman dituzten arrazoiak: «Udalek ez dituzte
dagozkien baino eskumen gehiago; behar bezala finantzatzen ez
zaizkien eskumenak dituzte».
Lege proiektuaren aurka egin
zuen UPDko Gorka Maneirok ere ,
baina beste bide batetik. Udalak
elkartzearen alde egin zuen, eta
kritikatu zuen foru aldundiei
eman nahi izatea udalen zenbait
eskumen. «Dagoenik eta antidemokratikoena dira», esan zuen aldundiei buruz: «Bertako kideak
ez ditu inork hautatu».
Gomazko piloten aurka grebalarien kolektiboak joan den apirilean Atarrabian egindako agerraldia. I. ZABALETA / ARP
Gomazko piloten protokoloa
zein den azaltzeko eskatuko
du Amaiurrek hirugarrenez
Espainiako Gobernuak
ez du azalpenik ematen,
eta Kongresuko
presidentearen babesa
eskatuko du Amaiurrek
Jurgi Arruti Agirre
Espainiako Gobernuak gomazko
piloten erabilerari buruzko informazioa eman dezan eskatuko du
Amaiurrek, hirugarren aldiz.
«Beharrezko informazioa» jaso
ahal izatea «Kongresuko alderdien zein diputatuen eskubide
konstituzionala» dela jakinarazi
du koalizioak, eta hori «urratzen»
ari direla. Hori horrela, Jesus
Posada Espainiako Diputatuen
Kongresuko presidentearen
babesa eskatuko du «jarrera hori
saihesteko», eta, azken finean,
Espainiako Gobernuak gomazko
piloten erabileraren inguruan
azalpenak eman ditzan.
Bi aldiz galdetu dio Amaiurreko diputatu Sabino Cuadrak
Espainiako Gobernuari ea Espainiako Poliziak eta Guardia Zibilak zein protokolori jarraitzen
dioten euren esku hartzeetan
gomazko pilotak erabiltzeko:
2012ko azaroaren 29an aurrena,
eta 2013ko apirilaren 2an ondoren. Espainiak, ordea, ez du
horren inguruko informaziorik
eman nahi izan.
Angel Maria Zudaire Borge
nafarraren kasua izan zen galde-
ra egiteko arrazoia. 2012ko irailaren 26ko greba orokorrean zauritu zuen Zudaire Espainiako Poliziak. Gomazko pilota batek
eskuineko begian jo zuen, eta
ikusmena galtzea ekarri zion
horrek.
«Zein da Espainiako polizia eta
guardia zibilen protokoloa,
gomazko piloten erabilerari
dagokionez? Zein dira erabilera
neurriak? Tiro egiteko gutxieneko distantzia?», horixe izan zen,
zehatz-mehatz, Cuadrak apirilaren 2an eginiko galdera nagusia.
Horrez gain, diputatuak jakin
nahi izan zuen barne espedienterik ireki ote zen polizia oldar
horretan parte hartu zutenen
artean, edota erantzukizunik
eskatu zaion inori Zudaireri eginikoagatik.
Espainiako Gobernuak, berriz,
ihardetsi izan du protokoloari buruzko ezer ezin dutela esan, «Administrazio Publikoaren eta Administrazio Prozedura Bateratuen lege erregimeneko 30/1992ko
legearen 37.5.b artikuluan eta Espainiako Administrazioaren Artxiboen Sistema arautzen duen
1708/2011 Errege Dekretuaren
27.2 artikuluan» oinarrituz.
«Astakeria juridiko hutsa»
Espainiaren erantzuna ikusirik,
Amaiurrek azaldu du artikulu horiek «Nazioaren Defentsarekin
edo Estatuaren Segurtasunarekin zerikusia duten espedienteei
buruz» hitz egiten dutela, eta ho-
rrek ez duela zerikusirik «Poliziak erabiltzen dituen gomazko
piloten gaineko informazioa ematearekin».
Ondorioz, Espainiaren erantzuna «juridikoki astakeria hutsa» dela nabarmendu dute, eta
horrek «erakusten duen bakarra» dela «agintekeriaz, informazioa ezkutatuz eta segurtasun indarren edozein ekintza bidegabe
salbuespenik gabe babestuz» jokatzen duela gobernuak. «30/1992
legearen 37. artikuluak benetan
dioena da herritarrek administrazioaren partetik informazioa
jasotzeko eskubidea dutela», azpimarratu du Amaiurrek. Talde
mistoaren esanetan, baina, gobernuak egiten duena «edozein
ikerketaren aurrean Poliziaren
ekintzak gordetzea» da.
Ildo horretan, «gobernuaren
hipokrisia agerian» gelditu dela
esan dute. Koalizioak adierazi du,
«nahikoa ez den gardentasun
legea aurkezten ari diren bitartean, ilun» jokatzen dutela, eta Barcenas auzia bezalako ustelkeria
kasuetan «derrigortuta» baino ez
dituztela azalpenak ematen.
«Derrigortu egin behar dira
gobernuko kideak Kongresuan
aurpegia eman dezaten ustelkeria kasuetan izan duten parte
hartzea argitzeko. Azken batean,
agintekeriaz, informazioa ezkutatuz, nahastuz eta gezurrak esanez gobernatu nahi duen gobernu bat da», nabarmendu du
Amaiurrek.
«Ez du eskrupulurik»
Laura Garrido PPko legebiltzarkidea ere mintzatu zen atzo Barcenas auziaz. Zehazki, PPko diruzain ohiak ETAren biktimei diru
beltzez egindako ordainketez
esandakoaz hitz egin zuen. Garridoren hitzetan, «zikoitz» ari da jokatzen Barcenas: «Ez du inolako
eskrupulurik PPri min egiteko diseinatu duen estrategian». PPko
legebiltzarkidearen esanetan,
«argi» utzi behar da Barcenas
bera dela diru beltz horren jatorriaz azalpenak eman behar dituen bakarra.
2013ko uztailaren 28a, igandea berria 9
Euskal Herria ‹ Harian
Burujabetza nahia kalera
ateratzera deitu du EH Bilduk
Manifestazioa antolatu
du koalizioak Donostian
abuztuaren 10erako,
Espainiaren «ukazioari»
aurre egiteko
Hodei Iruretagoiena
«Sasi eta oztopo guztien gainetik,
bere geroaren jabe izango den herri bat martxan da». Horixe aldarrikatuko du EH Bilduk koalizioak abuztuaren 10ean Donostian
egingo duten manifestazioan.
17:30ean irtengo da, Bulebarretik, Sasi guztien gainetik, Euskal
Herria martxan lelopean. «Ozen»
zabaldu nahi dute burujabetzaren aldeko oihua, eta mobilizazioarekin bat egiteko deia egin diete
herritarrei, «inboluzioaren agenda abiarazi dutenek» entzun diezaieten.
Donostiako Haizearen Orraziaren parean egin zuten atzo martxarako deia; EH Bilduko Ainhoa
Beolak hartu zuen hitza, hainbat
lagunen babesarekin. Argi hitz
egin zuen: «Orain 35 urte estatuko botere faktikoek adostutako
ereduak porrot egin du». Salatu
zuenez, ordea, «zentralismoaren
eta ukazioaren aldeko apustua»
egin du orain Espainiak, «frankismoarekiko loturak hautsi» eta
«demokraziaranzko trantsizio
bat» abiatu beharrean. Horrela,
Beolak ohartarazi zuen «eredu
zentralista, ustel eta neoliberala»
baino ez duela eskaintzeko Espainiako Estatuak Euskal Herriari.
Izan ere, krisia orokorrean
murgildua ikusten du koalizio subiranistak Espainia: ekonomikoki, politikoki eta estatu ereduari
dagokionez. Egoera hori aitzakiatzat erabilita, herritarren eta langileen aurka «erasoaldi basatia»
gauzatzen ari dela salatu zuen koalizioko kideak, murrizketa eta
erreformen bidez gauzatu ere:
«Langileriaren bizkar utzi du Espainiako Gobernuak krisiaren
ondorioen zama». Gainera, gastu
publikoa murriztu beharra argudiatuta, PPren gobernua Hego
Euskal Herriko erakundeen autonomia ere murrizten ari dela nabarmendu zuen, «hutsaren hurrengoa» bihurtzeraino.
Akordioak eta mobilizazioa
Langileen eskubideetan ez ezik
nazio aldarrikapenetan ere
PPren gobernuak hartu duen jarrera kritikatu zuen Beolak. «Mehatxuekin erantzuten du Madrilek, herrioi dagokigun erabakitzeko eskubidea ukatu eta bere
estatu proiektua inposatuz». Estatu ereduaren krisi horrek erakutsi du, EH Bilduko kidearen
esanetan, dagoeneko ez duela ba-
lio autonomia erkidegoen egituran oinarritutako «denontzako
kafea» ereduak.
Azkenik, Beolak gogora ekarri
zuen «urrats garrantzitsuak»
egin direla Euskal Herrian «gatazka politikoari behin betiko aterabide demokratikoa emateko»,
baina salatu zuen «inboluzioaren
hautua» egin duela PPk, «indar-
kerian eta eskubide urraketetan
oinarrituta».
Bidea oztopoz betea dagoela
onartu zuen Beolak, baina ziurtatu zuen badakitela nola egin aurre horri: Euskal Herriko eragile
eta herritarren artean «akordio
zabalak» eginez, eta herritarren
mobilizazioa bultzatuz. «Hori da
aurrera egiteko bidea».
EH Bilduk atzo Donostian egindako agerraldia. JUAN CARLOS RUIZ / ARGAZKI PRESS
10 berria 2013ko uztailaren 28a, igandea
Harian › Euskal Herria
78 homizidio egotzi dizkiote gidariari
Tren istripuaren erantzule gidaria egin dute
agintariek eta Poliziak; atxiloaldia amaituta,
gaur iluntzerako pasatuko da epaile aurretik
Identifikatu dituzte 78 hilotzak, baina gorpu
zati batzuk ikertzen jarraitzen dute poliziek
G.Goikoetxea
Zabalik daude «hipotesi guztiak»
ofizialki, trenaren kutxa beltza ez
dute aztertu oraindik, gidariak ez
du lekukotasunik eman, baina
erakundeetako arduradunek eta
Poliziak gidaria egin dute Galiziako tren istripuaren erantzule: 78
pertsona hiltzea egotzi diote. Arduragabekeriaz jarduteagatik 78
homizidio eragin dituelakoan, inputatuta daukate. Erietxetik atzo
eguerdian atera zuten, eta, preso,
polizia etxera eraman zuten. Atxiloaldia amaituta, gaur eramatekoa dute epailearen aurrera. Identifikatu dituzte 78 hilotzak, eta
beste gorpuzki batzuk aztertzen
ari dira, tartean beste hilotzen bat
ote dagoen argitzeko. Bi euskal
herritar zendu dira tren istripuan.
Asteazken arratsean, Santiagora iristeko lau kilometro eskas falta zituela, bidetik atera zen trena,
bihurgune batean. 218 bidaiari zeramatzan. Haietako 78 gutxienez
hil dira. Zauritutakoak ehun pertsona baino gehiago ziren hasieran, baina gehienak etxean daude
dagoeneko. 42 lagunek jarraitzen
zuten atzo ospitalean; larri daude
horietako 27 —umeak dira hiru—.
Poliziak atzo arratsalde erdian
amaitu zituen 78 gorpuak identifikatzeko lanak. Oraindik aztertzeko dauzkate, hala ere, gorpuzki
batzuk: 37 gorputz zati jaso dituzte, eta ikertzen ari dira baieztatutako 78 hildakoenak ote ziren, edo
beste hilotzen baten zatiak ote diren —80 gorpu zirela zabaldu zuten auzitegiko iturriek hasieran;
litekeena da, hartara, bi beste bi
hilotzetako gorpuzkiak izatea—.
Ia gorpu guztiak sendien esku utzi
dituzte jadanik; hildakoek trenean zeramatzaten ondasunak kiroldegi batean jarri dituzte, senideek bereizi eta eraman ditzaten.
Ospitaletik polizia etxera
Istripua zer-nola gertatu zen duda
gutxi dute honezkero: behar baino askoz azkarrago sartu zen trena bihurgunera, eta bidetik irten
zen. Gidariak treneko irratitik
emandako abisua zabaldu dute albiste agentziek; haien arabera, gidariak aitortu zuen orduko 190 kilometroko abiaduran zihoala. Muga 80an dago tarte horretan. Horiek horrela, gidaria atxilotzeko
«zantzu argiak» zeudela nabarmendu du Jorge Fernandez Diaz
Espainiako Barne ministroak.
Ospitalean eduki dute preso gizona, eta atzo eguerdian eraman
zuten polizia etxera, medikuek
senda-agiria eman orduko. Agentziek jakinarazi dute gutxienez bi
bider ahalegindu dela Polizia gidariari galdeketa egiten; hark, ordea, uko egin dio deklaratzeari.
Ostegun arratsean hartu zuten
preso, eta, beranduenez, gaur iluntzean eramango dute auzitegira.
Ordurako atestatuaren lehen zatia amaiturik beharko du Poliziak.
Arduragabe jarduteagatik 78
pertsona hiltzea egotzita eramango dute gizona auzitegira. Espainiako Zigor Kodean, urtebete eta
lau urte arteko kartzela zigorra
du delitu horrek. Gainera, ez da
baztertzekoa zaurituen ardura
egoztea; arduragabekeriazko lesio delituek hiru hilabete eta hiru
urte arteko kartzela zigorra dute.
Segurtasunaz eztabaidan
Espainiako Polizia ari da ikerketa
egiten. Gidaria atxilotuta badago
ere, ikerketak zabalik ditu hipotesi guztiak, «bat bera ere baztertu
gabe». Hori esan du Coruñako poliziaburu Jose Luis Balserok. Zer
gertatu zen argitzeko ikerketa
«konplexua» izango da, haren arabera. Kutxa beltza Poliziaren esku dago istripua gertatu zenetik,
baina oraindik ere ez dute aztertu.
Ardura erabatekoa gidariarena dela nabarmendu dute, hala
ere, erakundeetako ordezkariek.
Trenbideak kudeatzeko Adif erakundeko presidente Gonzalo Ferrek, adibidez, argi esan du gidariak ez ziela kasu egin seinaleei;
haren arabera, istripua gertatu
zen tokira mantso sartzeko dioten
seinaleak daude lau kilometro lehenagotik hasita. «Gidariak kontrolatu behar du abiadura; bestela, bidaiari bat da». Bide beretik jo
zuen atzo Ana Pastor Espainiako
Sustapen ministroak, gidariaren
ardura zela hitzez hitz esan gabe.
Istripua zerk eragin zuen ez dakiela adierazi zuen, baina kazetariei
behin eta berriz nabarmendu zien
trenbideetako langileek segurtasun arauei kasu egin behar dietela. «Ikerketak argitu behar du bete ote ziren segurtasun neurriak».
Eztabaida zabaldu da, trenbideak segurtasun neurri egokiak ote
dituen. Tren gidarien elkarte batzuek salatu dute hutsune horiek
estaltzeko hartu dutela preso ezbeharra izan zuen treneko makinista, «frogarik izan gabe». Alvia
erako trena da istripua izan zuena; gai da abiadura handiko bideetan eta ohikoetan ibiltzeko. Aldea
badago segurtasun neurriei dagokienez: Espainiako Gobernuak bide azkarretan soilik jarrita dauka
trenak automatikoki mantsotzeko gai den sistema. Handik irten
berri zen istripua izan zuena. Gidari elkarteek diote sistema hori
bihurgunean ere jarrita egon izan
balitz saihestuko zela ezbeharra.
Gaur egun dauden segurtasun
neurriak defendatu ditu, ordea,
Pastor ministroak. Europako legeak betetzen dituztela azaldu du.
Andoaingo Gurutze Santuaren elizara jendea sartzen, atzo arratsean, Karmele Sanzen aldeko hileta elizkizuna hasi aurretik. JON URBE / ARGAZKI PRESS
Dozenaka lagunek agurtu dute Karmele Sanz
Istripuan hildako denen
aldeko hileta meza bihar
egingo dute Santiagon,
eta han parte hartzekoa
da Urkullu lehendakaria
G.G.
Dozenaka lagun bildu ziren atzo
arratsean Andoaingo (Gipuzkoa)
Gurutze Santuaren elizan, tren istripuan hildako Karmele Sanz herritarraren aldeko hilketa elizkizunean. Andrearen senideekin
eta lagunekin batera, dozenaka
herritarrek bete zituzten eliza inguruak. Eusko Jaurlaritzaren ordezkari, hileta elizkizunera joan
ziren Ana Oregi Ingurumen sailburua eta Cristina Uriarte Hezkuntza sailburua. Eliza atarian
agurtu zituzten Sanzen familiakoak. Eusko Jaurlaritzaren izenean senideei «atsekabea» agertzera joan zirela adierazi zuen Oregik. «Elkartasuna agertu izan
diogu ez soilik familia honi, baizik eta tren istripu horren ondorioz horrenbestez sufritzen ari diren familia eta pertsona guztiei».
Andoainen jaioa bazen ere, urteak zeramatzan Santiagon bizitzen Sanzek. 53 urte zeuzkan. Madril eta Santiago arteko bidea askotan egiten zuen, lan kontuengatik. Enpresen kudeaketan egiten
zuen lan, eta Galizian zeukan bulegoa. Ezbeharra gertatu zenean,
hain zuzen ere, Santiagora zihoan.
Beste euskal herritar bat ere hil
zen istripuan: Maria Angeles Moreno gasteiztarra. 46 urte zeuzkan, eta hark ere denbora zeraman Euskal Herritik kanpo. Salamancan bizi zen, Espainian. Han
egitekoa dute haren aldeko hileta.
Istripuan hildako bakoitzari
egiten ari zaizkien hiletez aparte,
guztien omenezko elizkizun bat
egingo dute bihar arratsean Santiagon bertan. Iñigo Urkullu Eusko Jaurlaritzako lehendakariak
iragarri du han izango dela, istripuan hildakoei eta zauritutakoei
eta galiziar guztiei «errespetua eta
elkartasuna» agertzeko asmotan.
Ekitaldi erlijiosoetatik aparte,
bestelako ekintzaren bat antolatzeko asmoa duela jakinarazi du
Galiziako Xuntako presidente Alberto Nuñez Feijook. Oposizioarekin hizketan ari da horri buruz.
2013ko uztailaren 28a, igandea
berria 11
‹ Publizitatea
12 berria 2013ko uztailaren 28a, igandea
Harian › Euskal Herria
Hego Euskal Herrian Lanbide Heziketan matrikulatutakoak
gero eta gehiago dira krisialdia hasi zenetik; 2008. urtetik %29
handitu da ikasleen kopurua: 7.354 ikasle gehiago dira.
Babeslekuak ere
itzalak ditu
Jon Rejado
B
abeslekua. Krisi egoeretan hezkuntza sistema
babeslekua dela errepikatu dute azken urteetan. Lan egin ahal izateko eremua
handitu eta krisi garaia bukatzean prestatuago egon edo ikasteko
helburu soilarekin, ikasgelara
itzuli dira asko eta asko. Hezkuntza sistemaren adar gehienetan
sumatu da ikasle hazkunde hori,
baina bereziki sumatu da hori LH
Lanbide Heziketan. Hain zuzen
ere, LHri enpresa mundutik gertuago egotea egozten zaio, eta urteetan zama izan dena pizgarria
da gaur egun.
Datuak argigarriak dira. 2008.
urtetik, %29 gehitu da LHko zikloren batean matrikulatutakoen
kopurua Hego Euskal Herrian;
7.354 ikasle gehiago lau urteren
buruan. Datu horiek erdi mailako
eta goi mailako zikloetan matrikulatutakoenak baino ez dira.
Hau da, ez da kontuan hartu eskaintza partziala —prestaketa hobetzeko modulu jakinetan matrikulatzen direnak—, ezta arautu
gabeko LHn daudenak ere.
Eusko Jaurlaritzak aurreratu
du datorren ikasturtean ere
iraungo duela bilakaera horrek.
Hain zuzen ere, Hezkuntza Sailak
uztailaren 15era arte bildutako
datuen arabera, LHko zikloetako
lehen mailan matrikulatutakoak
18.317 izan dira, iaz epe horretara
arte matrikulatutakoak baino ia
4.000 gehiago. Hau da, aurreko
ikasturtean lehen mailako lau
ikasle zeuden tokian, 2013-14ko
ikasturtean bost ikasle egongo
dira.
Datu horiek Lanbide Heziketaren loraldi bat irudikatu dezakete, baina itzal batzuk ere badituzte. Batzuk etorkizun hurbilean
ager daitezke, eta orain arte egindako lana baldintzatu; Jose Igna-
Eusko Jaurlaritzak
«oreka» lortu nahi du
unibertsitatera eta
LHra doazenen artean
Tuterako Industria
Eskola Teknikoan
mila pertsona daude
plaza baten zain
cio Wert Espainiako Hezkuntza
ministroak abiarazi duen erreforma, adibidez. Beste itzal batzuk
egiturazkoak dira; euskararen
presentzia txikia, kasurako.
BERRIAk argi-itzal horiei buruzko
iritzia eskatu die zenbait eragileri.
1. LHren sasoia
Ramon Martinez de Murgia
Eusko Jaurlaritzako Lanbide
Heziketako zuzendariaren ustez,
Lanbide Heziketaren sasoia ona
da, nahiz eta pentsatzen duen are
ikasle gehiago hartu beharko
lituzkeela. Azaldu du gazteek
«prestigio handiagoko» ikasketak egin nahi dituztela —unibertsitatekoak, adibidez—, nahiz eta
azken urteetan LHko ikasketen
irudia hobetu den. «Hori orekatzea da gure erronka, unibertsitateko titulua dutenez gain teknikariak ere behar baititu
gizarteak».
«Orain, paradoxikoa bada ere,
krisiak onura ekarri digu guri».
Xabier Lopezek, Egibideko Lanbide Heziketako zuzendariak,
azaldu du ikasle eredua aldatzen
ari dela. Egibide da Euskal Herriko heziketa zentro handiena.
Gasteizko Jesus Obrero eta Diocesanas itunpeko ikastetxeak
bateratu dituen egitasmoan,
2.300 ikasle dituzte LH arautuan,
eta gero eta ikasle heldu gehiago
daudela azaldu du, baita lanean
eta ikasten ari direnak ere. Halaber, eskaintzen dituzten 32 zikloetan hazkundea sumatu dutela
adierazi du, bai zerbitzuekin eta
bai industriarekin lotutakoetan.
Nafarroan ere handitu egin da
azken bost urteetan teknikari
edo goi teknikari izateko ikasketak egiten dituztenen kopurua.
Karlos Hernandez Sainz LAB sindikatuko ordezkari eta LHko irakasleak gertutik ikusi du hori.
«Tuterako Industria Eskola Teknikoan mila pertsona ditugu
plaza baten zain». Garai batean
metal eta elektrizitate zikloak
betetzen zirela azaldu du, baina
gaur egun «den-denak» betetzen
direla nabarmendu du.
Ordea, Hernandezek zehaztu
du ikasle gorakadak ez duela
baliabide gorakadarik ekarri.
«LH puntako zerbait balitz bezala
saltzen ari da Nafarroako Gobernua, baina baliabide gutxi ditugu». Azaldu du lehen hamabost
ikasle inguru zituztela eta orain
hogei baino gehiago, eta horrek,
besteak beste, baliabide materialetan eragiten duela. «Aurreko
ikasturtearen bukaeran beldur
ginen mekanizatzeko burdinarik
gabe geratuko ote ginen».
Hernandezek Nafarroako egoerari buruz hitz egin du, baina
egoera bertsua da Araba, Bizkai
eta Gipuzkoan. 2008ko eta 2012ko
Mekanikako ikasle bat tailerrean lanean, Hernaniko Bigarren Hezkuntzako
aurrekontuak alderatuta, LHrako aurrekontua ere jaitsi egin
dela ikusten da. Eusko Jaurlaritzako Lanbide Heziketako Zuzendaritzak 29,4 milioi euroko aurrekontua zuen 2008an, eta 2012an,
20,6 milioikoa. Hau da, lau urtean
ikasle kopurua %29 igo zen hiru
herrialdeetan, eta zuzendaritzaren aurrekontua %30 murriztu
zuten. Mozketa hori, batez ere,
inbertsioan eta gastu arruntetarako diru transferentzia eta
laguntzetan egin zuten.
Itunpeko ikastetxeek ere
murrizketa izan dute 2008. urteko
aurrekontuetatik 2012koetara.
Krisiaren hasierako urtean, 60,2
milioi euroko diru saila bideratu
zuen Hezkuntza Sailak ikastetxe
pribatuekin zituen itunetara.
Lau urteren buruan, diru sail
hori %2 inguru murriztu zuen,
59,1 milioi eurora arte.
2.‘Wert legearen’itzala
Hezkuntza sistema osoa hankaz
gora jar dezakeen hezkuntza erreformaren mehatxua ere LHra heldu da. Martinez de Murgiak nabarmendu du Espainiako analisi
batean oinarritu dituela Wertek
LHn proposatutako aldaketak.
«Euskadin dugun egoera eta Espainian dutena oso ezberdinak
dira; hemen beharko genituzkeen
aldaketak beste mota batekoak
izan beharko lirateke». Lopezek
ere iritzi bertsua du. «Euskal Herrian aspaldi gainditu genituen
gauza batzuk planteatzen ditu; ez
du kontuan hartu orain arte egindako lana».
2013ko uztailaren 28a, igandea
berria 13
Euskal Herria ‹ Harian
mak 15 urtera arte aurreratuko
ditu Wert legeak, eta DBHko 2.
mailaren bukaerako azterketa
gainditzen ez dutenek bertara
joan beharko dute, derrigorrez.
«Irakasle gisa, nahi dugu lanbide
bat ikasi nahi dutenak etortzea,
eta ez sisteman soberan dauden
pertsonak bertan pilatzea».
Martinez de Murgiak nabarmendu du ikasleak elkarrekin jarraitu beharko luketela 16 urte
bete arte, eta, orduan, nork bere
nahien araberako bidea aukeratu. «Wert legeak ikasle onak eta
txarrak banatzen ditu, eta horrek
aspaldiko eredu batera garamatza; Lanbide Heziketak borondatezko aukeraketa izan behar du».
3. EAErako lege berria
Espainiako Gobernuak hartuko
dituen erabakiak alde batera utzita, Eusko Jaurlaritza LHri buruzko araudi propioa lantzen ari dela
azaldu du Martinez de Murgiak.
Lege horren oinarrietako bat da
egoerara moldatu ahal izateko
«malgutasuna» lortzea. «Lan
munduan beharra dagoenetik
hezkuntzak erantzuten duen arteko denbora murriztu behar
dugu». Halaber, ikastetxeei ere
«malgutasun handiagoa» eskaini
nahi die Eusko Jaurlaritzak. Legea, ordea, aurretik egindako lanaren emaitza litzateke. Oraingoz 2015erako lan ildoak zehaztu
ditu Hezkuntza Sailak, eta orduan LHrako laugarren plana
prestatuko du.
4. Euskara,zokoratuta
Institutuan. BERRIA
Martinez de Murgiak gaineratu
du lege aldaketa horrek ez duela
onurarik ekarriko, eta apurtuko
egingo duela EAEko hezkuntzan
«adostasunen» bidez lortutako
«egonkortasuna». «Hezkuntza
Ministerioari eskatzen diogun bakarra da utz diezagula gure ahalmen hori garatzen; gauza horiek
egiteko askatasun apur bat lortuko dugun esperantza apur bat badugu».
Hernandezek oinarrizko bi kritika egin dizkio Espainiako Gobernuak onartu nahi duen lege aldaketari. Alde batetik, azaldu du
erreformak gehien arautzen duena produkzio sistema dela. Bestetik, salatu du Lanbide Heziketa
beste nonbaitetik bidalitako ikasleen «saski-naskia» bihurtuko
dutela. Lan hastapeneko progra-
Azken hamarkadan Lanbide Heziketak ospe ona lortuz joan dela
uste dute eragile gehienek. Ordea, hobekuntza hori ez da eremu
guztietara zabaldu. Gaur egun ere
euskarak LHn duen tokia oso txikia da. LAB sindikatuak matrikulazio kanpaina dela-eta argitaratutako datuen arabera, Araban,
Bizkaian eta Gipuzkoan eskaintzen diren zikloen erdiak A eredukoak dira, %17 D eredukoak,
eta%33 eredu mistokoak. Azken
eredu horretan, ikasle euskaldunak eta erdaldunak ikasgela batzuetan elkarrekin daude, eta beste batzuetarako banatzen dira
hizkuntzaren arabera. Elkarrekin daudenean erabiltzen duten
hizkuntza irakaslearen arabera-
G Lanbide Heziketa
Matrikulazioaren bilakaera
40.261
40.000
35.665
35.000
30.000
03-04
07-08
12-13
Ereduak (2012-13)
Araba
A
B
D
3.001
0
412
Bizkaia
A
B
D
13.377
0
2.407
Gipuzkoa
A
B
D
5.641
848
4.797
Nafarroa (2011-12)
G
B
D
6.857
0
105
ITURRIA: JAURLARITZA, NAFARROAKO GOBERNUA
koa da, baina LABek jakinarazi
du batez ere gaztelaniaz egiten dutela.
Euskarazko zikloen eskaintza
nabarmen aldatzen da herrialde
batetik bestera. Gipuzkoan hamar ziklotik lau eredu mistoan
ematen dira; heren bat baino
gehiago, D ereduan; eta %26, A
ereduan. Araban, ordea, hamar
ziklotik zazpi A ereduan eskaintzen dira; eredu mistoan, zikloen
%27; eta D ereduan, %3. Nafarroako egoerari buruzko daturik ez
dagoen arren, Karlos Hernandez
Sainz LABeko kideak azaldu du
«hutsaren parekoa» dela. Euskarazko zikloak Iruñean, Beran eta
Elizondon eskaintzen dituzte, eta
azken bien kasuan ikasleen araberakoa dela zehaztu du. «Euskaraz ez dakien ikasleren bat badago, bi hizkuntzetan ematen dute».
Halaber, gaineratu du beste leku
batzuetan irakasleak saiatzen direla ikasle euskaldunei euskarazko apunteak ematen.
Ramon Martinez de Murgiaren
arabera, desoreka bat dago Hezkuntza Sailak sare publikoan egiten duen eskaintzaren eta ikasleen eskariaren artean. Zikloen
%80 euskaraz eskaintzen dutela
nabarmendu du, baina erabilera
askoz urriagoa dela azaldu du.
Guztira lau ziklotik bakarra ematen dute euskaraz. «Ikasleek, aurretik D ereduan ikasi arren,
LHra joatean nahiago dute erdaraz egitea; horren zergatia aztertzen ari gara, irtenbide bat eman
ahal izateko».
Hasiera bateko balorazioa eginez, ikasleek lan munduaz duten
irudia da datu horiek ulertzeko
modu bat, Martinez de Murgiaren
ustez. «Enpresa batera joan eta
gaztelaniaz egingo dietela uste
dute, eta tresna eta baliabide guztien izenak euskaraz jakinez gero
arazoak izan ditzaketela». Horrenbestez, lan mundua ere euskaratuz joan behar dela. «Ez da
bat-bateko gauza, inposa daitekeena; apurka joango da zabaltzen
eta normalizatzen, eta gure ikasleek ere hori hartuko dute kontuan». Xabier Lopezek Egibideko
Lanbide Heziketako zuzendariak
iritzi bertsua du. «Jendeak, oro
har, ez du lan mundua euskararekin lotzen».
Xabier Lopezek aitortu du Egibideren apustua ziklo guztiak
euskaraz ateratzea dela, baina
egoera zaila dela aitortu du. Eskaintza eta eskariaren arazoa berretsi du, euskaraz ikasi nahi duten ikasleak egon arren nahikoak
ez badira ez delako taldea aurrera
ateratzen. Ikastetxe publikoetan
eredu mistoa baliatzen dute kasu
horietan, baina ikastetxe itunduetan ez dute horretarako eskumenik. Dena den, ikastetxeak berak nolabait lagundu dezakeela
gaineratu du Lopezek. «Zikloa
gazteleraz egin arren praktikak
euskaraz egin ditzatela saiatzen
gara, enpresekin hitz eginda». Lopezek azaldu du Bai Euskarari
ziurtagiria edo euskara planak dituzten enpresetara jotzen dutela
ikasle horiei praktikak bilatzeko.
Bestetik, LABek salatu du Hezkuntza Sailaren menpeko irakasleen %70-80k bigarren hizkuntza
eskakizuna izan arren LHko lanpostuen %20-30etan baino ez dela
eskatzen. Halaber, Hernandez
Sainzek zehaztu du Nafarroako
irakasleak euskalduntzeko programen helburua «inork euskara
ikasi nahi ez izatea» dela, zailtasun asko jartzen dituztelako. Horren harira, gaineratu du Nafarroako lan eskaintzetan ere euskara ez dela baloratzen. «Lanbide
Heziketako kontseilari batek
esan zuen garrantzitsuagoa zela
azkoin bat egiten jakitea euskaraz jakitea baino».
5. Egitasmo berriak
Erreformak izan dezakeen eragina eta Lanbide Heziketa euskalduntzeko egin beharreko lanaz
gain, instituzioak LH berritzeko
prozesuak egiten ari dira. Egitasmo horien artean Eusko Jaurlaritzak hasitako Hezibi programa
dago, eta Nafarroako Gobernuaren LH Duala. Biek helburu bertsua dute: zikloen bigarren urte
osoan ikasketak eta lana uztartzea, kontratu eta guzti. EAEn iaz
jarri zuten martxan, eta datorren
ikasturtean 280 ikaslek parte hartuko dute egitasmo horretan.
«Oso iritzi onak jaso ditugu alde
guztietatik; enpresaren kultura
ezagutu eta beste ahalmen batzuk garatzen dituzte», azaldu du
Martinez de Murgiak.
Eusko Jaurlaritzako
LHko Zuzendaritzaren
aurrekontua %30
urritu dute lau urtean
LABen datuen arabera,
A ereduan ematen dira
EAEko zikloen erdiak,
eta D ereduan %17,2
Ordea, Karlos Hernandezek
eredu hori biziki kritikatu du,
prestakuntza horren «merkantilizazioa» sortzen duelako. «Ikasten ari direnetik morroi txikiak
izateko prestatzen dituzte». Nafarroan ikasleek ez dute soldatarik
egiten duten lan horren truke.
EAEn soldata bat jasotzen dute,
lan hitzarmenaren araberakoa.
«Alemanian 590 euroko soldata
zuten astean bi-hiru egun lan
eginda». Hernandezen ustez,
eredu hori enpresentzat eta
gobernuarentzat baino ez da
mesedegarria; enpresek unean
uneko beharrak asetzeko langile
merkeak dituzte, eta gobernuei
langabe kopurua urritzen laguntzen die.
14 berria 2013ko uztailaren 28a, igandea
Harian › Euskal Herria
Biztanleria (eta VI) D Elkarrizketa
Garikoitz Goikoetxea Andoain
Euskal Herria osotasunean aztertzen du zeregina Gaindegia elkarteak. Imanol Esnaola koordinatzaileak (Lezo, Gipuzkoa, 1971)
ohartarazi du «kezkatzeko ibilera» daramatela inguru batzuek.
Biztanleria hirukoiztu egin da azken
mende eta erdian, baina herrialde
batzuetan jaitsi egin da, hala ere.
Basamortutzeaz hitz egin daiteke?
Lurralde batzuk gainbehera demografiko larrian daude. Ukaezina da. XIX. mendearekin alderatuz, egungo bolumenak handiagoak dira, baina gaurko parametroetatik begiratu behar diogu gure demografiari. Lurralde eremu
batek demografikoki iraun dezan,
zer parametro behar ditu mendebaldeko gizarteetan? Lana, eskola, osasun zerbitzuak, garraio publikoa… Horren arabera ebaluatu behar dugu gure errealitate geografikoa. Zenbat herri daude baldintza horiei eutsi ezinik? Hortik
begiratuta, Euskal Herrian bada
hainbat inguru —gero eta eremu
zabalagoa— osasuntsu irauteko
zailtasun gero eta handiagoekin.
Zein lirateke inguru horiek?
Nafarroa Garaia batez ere, baina
Nafarroa Beherea eta Zuberoa aldeak ere larri dira. Nafarroa Garaian mendialdearen zati handi
bat, Estellerria ezker-eskuin, eta
hegoaldera, Ebroko arrora arte.
Arabako hego-ekialdea ere bai.
Bizkaian, Enkarterria. Oro har,
Euskal Herriko periferia geografikoa. Hori ez litzateke hain deigarria, aldi berean ez balira izan kontrako fenomenoak, ez balira egon
hazkunde demografiko azkarreko lekuak: Iruñerria, Lapurdi kostaldea, Donostialdea, Bilbo. Oro
har, kostalde osoa eta hiriburuak.
Badaude hainbat eremu ibilera
kezkagarria dutenak ahultzean.
Agian, beste ikuspegi batetik,
esan daiteke kezkatzeko ibilera
dutela kontzentrazio maila altuko
eremuek ere. Kontzentrazioak
gaitasunen metatzea dakar, baina
baita baliabideen kontzentrazioa
ere. Txikiek galtzen dutena metatzen da hiriburuetan: biztanleak,
zerbitzu publikoak... Iruñerrian
azken hogei urteetan metatu den
jarduera ekonomikoa eta higiezinen arlokoa beste era batera egin
izan balitz, era orekatzailean, ziurrenik indartsuago leudeke Tafallaldea, Zangozaldea, Malerreka,
Sakana... Kontrako eredua hartu
da: Iruñerria lehenetsi da, eta
orain arte sasoitsu izandako inguruak ahultzen hasi dira. Biztanleriaren galera oraindik ez da arazo
gisa hartu, baina bai gainbehera
ekonomikoa. Eta jarduera ekonomikoaren gainbehera datorrenean biztanleriarena etortzen da.
Metatzea erabaki politikoa izan da?
Euskal Herria, herri ukatua den
aldetik, desprogramazio egitasmo baten menpe dago. Euskal Herria desegituratzea dute helburu.
JON URBE / ARGAZKI PRESS
Imanol Esnaola q Gaindegiako koordinatzailea
Eremu batzuetan hartutako joerarekin kezkatuta, egoerari nazio
gisara aurre egin behar zaiola uste du Esnaolak. Halere, ohartarazi
du Euskal Herria «desegituratzeko» proiektuak martxan daudela.
«Euskal hiztunak biltzen
dituzten lurraldeak dira
aldaketetan galtzaileak»
Horren barruan sartzen da euskal
identitate handieneko elementuak gutxiestea; tartean, lurraldetasuna, maila kulturalean eta funtzionalean. Euskal hiztunak biltzen dituzten lurraldeak dira hegemonia geografikoen aldaketan
galtzaile handienak. Euskal Herriaren geografia ekonomiko eta
kulturala garatzen ari da gure he-
«Euskal Herria osoan
ulertuko bagenu, eremu
osoa osasuntsu egotea
estrategikoa litzateke»
«Frantziak Ipar Euskal
Herrian duen lurralde
politika kolonizatzailea
da, argi eta garbi»
rri izaera aintzat hartu gabe. Handia da transformazioa, eta ez dugu
zehaztu hor nola iraun. Desprogramazioak politika dibergenteak eragiten ditu, eta horrek atomizazioa dakar: lurraldeak elkarrengandik urruntzea, kohesioa eta
koherentzia galtzea…. Proiektu
eta ikuspegi konbergenteak behar
dira, elkarrekintza handiagoa, elkar hartuta eraginkorragoak garelako eta horrek onura dakarrelako. Ez dugu nahiko lan egin nazio ikuspegiz sortu eta irudikatutako lurralde antolamenduaren
eta behar genukeen geografia ekonomiko eta demografikoaren inguruan, ez dugu gure lurraldetasuna bere konplexutasunean eta
estrategikotasunean ulertzen.
Gazteek ez dute etorkizunik ikusten
landa eremuan,eta alde egiten dute.
Lurralde bat ez da husten bertakoek maite ez dutelako. Pirinioa
ez da hustu hango gazteek gorroto
dutelako. Lana ez dago Iruñerrian
han soilik lan egin daitekeelako.
Gazteak ihesi badoaz beren jaioterrian irauteko bermeak eman ez
zaizkielako da. Euskal Herria modu osoan ulertuko bagenu, guretzat estrategikoa litzateke lurralde komunitateak, eremu osoan,
osasuntsu gordetzea. Indar abertzaleek gobernatu duten lurraldeetan, akatsak akats, biztanleriari
eutsi diote, eta jendea erakarri. Indar zentralistek agindu dutenetan, hango populazioaren despla-
zamendua eta komunitate naturalak ahultzea eragin dute.
Hiritartzea erabatekoa da munduan.
Euskal Herriak hautu garrantzitsu bat egin behar du: zein da bere
lurralde estrategia, bere herritartasunari eusteko? Nazioartean
kostako tokiak eta jarduera ekonomiko azkarrekoak handitzen
ari dira, eta handitzen jarraituko
dute. Guk ere hori egin beharko
dugu. Non dago, ordea, gure muga? Landa eremutik hiriguneetarako exodoak gurean ere segitzen
du, beste hainbat lurraldetan bezala. Gure lurraldea, ordea, hedaduraz txikia da, baina ongi kokatua. Industria, merkataritza eta
elikagai bikainak sortzeko behar
den guztia dugu. Lurraldea elementu ekonomiko eta kultural gisa lehen mailako osagaia da. Lurraldetasuna zainduz, herri izaten
segitzeko oinarria jartzen ari gara.
Beraz, zein da Euskal Herriaren
herritartasuna zaintzeko estrategia eraginkorra? Bide bat da baliabideak eta gaitasunak eremu jakinetan metatzea, aldaketei egitura
indartsuagoekin erantzuteko.
Beste aukera: diseinu polinuklear
bat, lurraldean hedatua, era inteligentean orekatuko dituena lurralde maila ezberdinak. Dikotomia
aspalditik dugu, baina inoiz ez dugu jo nazio gisa zirt edo zart egitera. Kanpoko prozesuak eta tokian
tokiko premiak gailendu zaizkigu.
Azken batean, transformazio
historikoa dugu lurraldean eta
biztanlerian. Jendea inoiz ez bezala mugitu da leku batzuetatik besteetara. Lurralde batzuen eragina
handitu egin da, eta hainbatek
galdu dute inoiz izan duten lekua.
Pentsatu beharko genuke nagusitzen ari diren lurralde horiek zernola bizi nahi duten beste lurraldeekiko, eta zer aitortu behar
zaien, baliabide mailan, egun baztertuak diren euskal lurraldeei.
Immigrazioaz hitz egin da azken hamarkadan. Lapurdi kostan indartzen ari da Frantziako immigrazioa.
Lapurdiko kostaldea zerbitzu eremua da, eta hori ezarri duenak xedeetako bat du bizimodu erosoa
eskaintzea han bizi ahal direnei.
Esaten ez dena da bertako herritarrek ere behar dutela aukera han
bizitzeko. Esaten da etor daitekeela eroso bizi nahi duen oro; galdera da lekurik baden bertakoentzat, maila ekonomiko jakin batera iritsi gabe. Frantziak Ipar Euskal Herrian duen lurralde politika
kolonizatzailea da, argi eta garbi.
Gainera, ez du egiten aitortza instituzionalik, ez du uzten arazoak
konpontzen hango lehentasunen
arabera, eta ukatu egiten ditu egiturazko esparru asko: lurralde antolaketa eta ekonomiarena, maila
guztietako heziketa... Alde horretatik, Ipar Euskal Herriak, tresna
propiorik gabe, nekez erantzun
diezaioke aurrean duenari.
Eta zer errealitate du aurrean?
Egiturazko arloak kudeatu ezina:
jarduera ekonomikoak, heziketa,
mugikortasuna, Hegoaldearekiko bizikidetza… Zerbitzu lurralde
eroso bat izatera behartu dutenez, bere jardun ekonomikoa oso
emana dago etxeak salerosteko
negozioari. Horrek dakar etxea
ordain dezakeenarentzat soilik
izatea bizilekua, eta nekazaritzari
edo industriari lotutako jarduerak, enplegua sortzen dutenak,
mugatu behar izatea egoiliar berrien atsedenari kalte ez egiteko.
Gainera, Ipar Euskal Herriko
lan merkatua oso prekarioa da:
iaz eskainitako 10.000 lanpostuen
erdiak sasoikoak ziren, merkataritza ganberaren arabera. Nor bizi
daiteke udan lau hilabete lan eginez? Laguntza sozialak lanarekin
uztartzen dituena soilik. Euskal
herritarrek hautu hori ere egin behar izaten dute, ogibide bati lotu,
nahiz eta Euskal Herritik kanpo
izan. Euskal gazteak atzerrian
hezten dira, han aurkitzen dute lana, eta han antolatzen dute bizitza.
Milaka gazte prestu galtzen ari gara eskema horrekin, eta belaunaldien arteko ordezkapen endogenoa eragozten. Kolonizazio hutsa.
2013ko uztailaren 28a, igandea
berria 15
Euskal Herria ‹ Harian
33
Bihar irekiko dute N-121-A
errepideko Iruñerako bidea
pIruzurrekin lotuta Ertzaintzak jasotako salaketak. Urtea hasi denetik
33 salaketa jarri ditu Ertzaintzak iruzurrengatik, estanpatxoarena edo saritutako loteria txartelarena kasu. Batez beste 6.000 euro galdu dituzte
pertsona horiek, eta kasuren batean
24.000 eurora ere heldu dira. Bizkaian egin dituzte salaketa gehienak:
hamazazpi. Gipuzkoan hamar salaketa jaso dituzte, eta sei Araban.
IRUÑEA › Nafarroako Gobernuak jakinarazi du
bihar goizean irekiko dutela N-121-A errepidea
Iruñerako noranzkoan. Belateko tunela apirilaren 14 eta 15ean izandako lur-jausien ondorioz
itxi zuten, eta maiatzean eta ekainean luizi
gehiago gertatu ziren. Ordutik tunelaren hegoaldeko sarreraren ezponda «egonkortu» dutela
jakinarazi dute, eta errepidea berriro irekiko dute.
Gipuzkoako Aldundiak %72 igo
ditu birziklatzeko laguntzak
202
DONOSTIA› Hondakinen prebentziorako eta birziklapenerako emandako diru laguntzak %72
igoko ditu aurten Gipuzkoako Aldundiak. Ingurumen eta Lurralde Antolaketako Departamentuak 940.000 euro bideratuko ditu. Bestalde,
Zarauzko Hondakinen Mahaiak jakinarazi du bilketa sistema berria zehazteko fasean sartuko
dela, herritarren parte hartzearekin.
pEtxerik ez dutenei arreta emateko
zentroak. 2012. urtean 46 milioi euro
bideratu ziren Araban, Bizkaian eta
Gipuzkoan etxerik ez duten pertsonei
arreta emateko. Gizarte zerbitzuen
sarean 202 zentro daude, 2.800 pertsonarentzako lekuarekin. Udal erakundeek bideratu zuten diru gehien
zerbitzu horietara, %63.
Txorizo jatea egin dute
etxe kaleratzeen aurka
GASTEIZ › Andre Mari Zuriaren plazan, Kutxa-
bankeko egoitzaren aurrean, Kaleratzeak Stop
Araba eta Adi Vitalquiler plataformek txorizo
jatea egin zuten atzo etxegabetzeen aurkako
ekintza gisara. Bertan bildutakoek politikariei
eskatu zieten etxebizitza eskubidea lehenesteko «lukurarien» interesen aurretik. Horrez gain,
saiatu ziren hipoteka bat jakiekin ordaintzen.
2
j
Plataformako kide bat, ekintzan. ADRIAN RUIZ DE HIERRO / EFE
Laburrean
1.500
pGasteizen sexu erasoen aurka banatuko diren elastikoak. Andre Mari
Zuriaren jaien atarian, Gasteizko Udalak sexu erasoen aurkako leloak dituzten 1.500 elastiko banatuko ditu
gasteiztarren artean. Ni neurea naiz
eta Ez zuk ez beste inork erabaki dezake beragatik eta horrelako leloak
dituzte idatzita elastikoek.
55,5
pGasteizko udaltzainek atzemandako haxix kiloak. 28.120 euro eta
55,5 haxix kilo atzeman zituen Gasteizko Udaltzaingoak joan den ostiralean, hainbat hilabeteko ikerketen ostean. Hiru gizon atxilotu zituzten
Aranbizkarra auzoan, 36 eta 44 urte
bitartekoak. Poliziaren arabera, auto
barruan drogaren salerosketa egin
behar zuten unean atxilotu zituzten.
Eraikinaren kanpoaldean kartelak eskegi dituzte. BERRIA
Etxebizitza eskubidea
aldarrikatu dute Bilbon,
okupazio baten bitartez
Erredakzioa Bilbo
Erribera kaleko 13 zenbakiko etxebizitza okupatu zuten hainbat pertsonak atzo goizean Bilbon. Eraikina hutsik zegoela jakinarazi dute, eta alor horretan Bilbon azken urteetan duten
«nora ezari» aurre egiteko modua dela jakinarazi dute. «Nora
ezak erantzule oso zehatzak ditu: gure miseriari esker aberasten diren espekulatzaileak eta politikari ustelak». Horrenbestez, aipatu eraikinean sartu dira eremu hori «pertsona guztiei» eskaintzeko eta haien «bizitzen agintea» hartzeko.
Bilbo gaur egun turistei eta inbertitzaile handientzako ereduan oinarrituta dagoela kritikatu dute. «Geroz eta hiri garbiago eta adeitsuagoa nahi dute, baina geroz eta ezegonkorragoa den hirugarren sektorean lan egitera behartzen gaituzte». Udako behin-behineko kontratuak eta bertan behera
utzitako lan hitzarmenak horren erakusgarri direla gaineratu
dute. Hori dela-eta, bilbotarren oinarrizko beharrei erantzun
beharrean, diru publikoa interes pribatuak asetzeko helburua
duten azpiegitura «faraonikoetara» bideratzen dela nabarmendu dute. «Ez diegu ezer eskatu behar, horregatik eman
dugu aurrerapausoa, eta aukera berriak sartu ditugu». Azaldu
dute okupazioa 1970eko hamarkadatik hainbat lekutan abiarazitako ekintzetan oinarrituta dagoela.
Hilberriak
ESKELAK
(0034)943 30 40 30
[email protected]
16 berria 2013ko uztailaren 28a, igandea
Harian › Mundua
Hasiera
berria
G Tuaregen eragin eremu historikoa
LIBIA
Ghat
ALJERIA
Djanet
Tamanrasset
Estatua berregin eta tuaregekin autonomia
estatutu bat negoziatu behar duen Maliko
presidentea aukeratu behar dute gaur
AZAWAD
MALI
Bozak bizkor egiteko presio egin du Parisek,
Maliren gaineko ardura NBEren esku uzteko
Kidal
N
r ib
ige
Timbuktu
Agadez
Gao
NIGER
a
ai
Iker Aranburu
Herrialdearen iparraldearen zatiketaren, estatu kolpe baten eta
nazioarteko esku hartze militar
baten ondoren, Maliko herritarrek gaur aukera dute egoera normaltzeko urrats bat egiteko. Lehendakaria hautatzeko bozen lehen itzulian botoa ematera
deituta daude ia zazpi milioi herritar. Estatua berregitea eta iparraldeko tuaregen autogobernu
gogoarekin uztartzea izango da
presidente berriaren erronka nagusia, baina baita ekonomia bultzatzea ere, munduko herrialde
pobreenetariko bat baita Mali:
giza garapenen sailkapenean 187
estatuetatik 182.a da.
Guztira 27 lehendakarigai aurkeztu dira, baina inkestei erreparatuz gero, horietatik lauk soilik
dute abuztuaren 11ko bigarren
itzulian lehiatzeko benetako aukera. Denek agindu dute Maliren
batasuna bermatuko dutela eta
instituzioak sendotuko dituztela.
Kanpaina baketsua izan da, oro
har, baina iparraldean istiluak
izan dira: Kidal hirian lau lagun
hil ziren tuaregen eta songhai
beltzen arteko borroketan, eta
handik gertu hauteskundeak
prestatzen ari ziren sei lagun
bahitu zituzten. Kidal da, hain zuzen ere, hauteskundeetatik aterako den gobernuak gertutik jarraitu beharko dituen puntuetako
bat. Iparraldeko basamortuko
hiri horretan tuaregak dira nagusi, eta MNLA Azawad Askatzeko
Mugimendu Nazionalaren esku
izan da orain gutxira arte.
2012ko apirilean, Azawaden
(Mali iparraldeko zatia) indepen-
G Hautagaiak
pIbrahim Bubacar Keita. Faboritoa. Lehen ministro izandakoa. 68 urte.
pSumalia Cise. 63 urte. Finantza ministro ohia.
pModibo Sidibe. Lehen ministro ohia. 60 urte.
pDramane Dembele. 46 urte
ditu. Behetik gora inkestetan.
dentzia aldarrikatu zuen MNLAk, orduan aliatu zituen talde
islamisten laguntzarekin Maliko
soldaduak bere lurraldetik bota
zituenean. Independentisten eta
islamisten arteko aliantzak gutxi
iraun zuen, eta ekainean Azawaden kontrola hartu zuten islamistek. Beren boterea hegoaldera hedatu nahi izan zuten gero, Maliko
gobernu zentrala guztiz ahulduta
zegoela baliatuta. Martxoan estatu kolpe bat eman zuten militarrek, tuaregen aurka ezer egiten
ez zuelakoan. Baina militarrak
ere indarge zeuden, eta botere kolonial ohiari eskatu zioten laguntza, Frantziari. Soldadu frantsesek, Maliren auzoen babesarekin,
aste gutxiren buruan garaitu zituzten islamistak.
MNLAk Kidal berreskuratu
zuen, eta akordio bat egin zuen
Parisekin: independentziari uko
egingo zion, Maliren barruan autonomia lortzearen truke. Gobernu berriak estatus berri hori negoziatu beharko du irailetik aurrera.
Ekainean,
Maliko
Gobernuak eta MNLAk su-etena
lortu zuten, eta armadari sartzen
utzi zioten. Soldaduak, baina, ez
dira kuarteletik askorik ateratzen, borrokak saiheste aldera.
Botopaperik gabeko asko
Arazo tekniko handien artean
egingo dira hauteskundeak, eta
«perfektuak» ez direla izango
onartu du Dioncounda Traore
behin-behineko presidenteak:
milaka hauteslek ez dituzte jaso
botoa emateko eskubidea ematen
dieten agiriak —batez ere iparraldean—, milioi erdi errefuxiatu
daude, eta horietatik milaka batzuk soilik dituzte boto agiriak.
Gainera, bozkalekuen aurkako
ekintzak iragarri dituzte islamistek. Nazio Batuen Minusma misioko 6.300 soldaduak eta Frantziaren 3.200 militarrak arduratuko dira segurtasunaz.
Bozak atzeratzeko eskatu dute
askok, baina Frantziaren presioek hala egitea eragotzi dute. Parisek gainetik kendu nahi du Mali
babesteko ardura, eta NBEri
eman. Bamakon legezko gobernu
bat dagoela egin nahi du.
Bilma
TXAD
Niamei
BURKINA FASO
NIGERIA
Matxinada asko egin dituzte tuaregek, bizi diren estatuen independentzia
prozesuetan ez zituztelako kontuan hartu haien berezitasunak.
Basamortuan zatituta
Mikel Rodriguez
T
uareg eta basamortu
hitzak ia sinonimo dira
iruditeria kolektiboan.
Saharako ikonoetako
bat dira haien turbante urdinak.
Mende luzeetan Afrikako basamortu handienera ailegatu diren
inbasore, inperio eta kolonizatzaile ororen gainetik, beren bizimoduari, ohiturei eta hizkuntzari
eutsi diete tuaregek. Arrotzek basamortuan marraztutako marrek erranahi berezirik ez dute
izan nagusiki nomada izan den
herri horrentzat. Hala ere, ezin
izan diote ihes egin Europako hiriburuetatik ezarri zen banaketari, eta XX. mendearen erdialdean
sortutako hainbat estatu independentetan harrapatuta utzi zuten tuareg herria. Hamarkadetan, aldian-aldian matxinatu dira
botere guneen aurka, baina nazioarteak ahanzturan utzi izan
ditu. Maliko Gobernuaren aurkako azken matxinadarekin eskuratu dute tuaregek mundu osoaren
arreta, potentzien interesak Sahelera ere mugitu direlako.
Gainerako amazighak bezala,
Afrika iparraldeko jatorrizko herria dira tuaregak. VII. mendean,
arabiarren inbasioaren ondorioz,
hego-mendebalderanzko exodoa
hasi zuten, eta, mende batzuen
buruan, gaur egungo eremuan
ezarri ziren. Arabiarren eraginez,
islama hartu zuten erlijiotzat, baina gogor eutsi zieten aitzineko
ohiturei eta sinesmenei. Kastetan
banatutako gizarte eredua dute,
nobleziatik hasi eta erdi-esklaboetaraino. Antolaketa politiko askotarikoak izan dituzte historian
—sultanerriak, tribuen konfederazioak...—, eta beti borroka egin
dute haien lurraldeetatik pasatu
diren konkistatzaileekiko aparteko bizimodua mantentzeko. Abeltzaintzarekin batera, merkataritza izan dute jarduera nagusia,
Afrika beltza eta Magreb lotzen zituzten karabanekin. Tuaregek esklabo trafikoan izan duten rolak
etnia beltzekiko harremana zaildu du historian.
Nigerren ehunka lagun
hil ziren MNJren eta
armadaren borroketan
2007-2009an
Gatazka garaikideak, baina, independentzia prozesuen ondorio
dira, tuaregen berezitasunak
kontuan hartu gabe sortu baitziren estatu berriak. Sei estatutan
banatuta gelditu ziren tuaregak:
Aljerian, Malin, Nigerren, Libian,
Burkina Fason eta komunitate
txiki bat Nigerian. Tuareg gehienak Nigerko eta Maliko mugen
barrenean bizi dira, eta han izan
dute indar handiena matxinadek.
Tuareg azal-zuriak diskriminazioaz eta errepresioaz kexu dira.
1960ko hamarkadatik, ziklikoki
matxinatu dira, horretarako behar bertzeko indarra bildu izan
dutenetan. 1990eko hamarkada
hasieran gertatu ziren matxinada handiak. Bete ez ziren bake hitzarmen ahulekin bukatu ziren.
Gaddafiren eragina
Horregatik, XXI. mende hasieran
berriz piztu ziren matxinadak.
2007an, MNJ Justiziaren Aldeko
Mugimendua matxinatu zen Nigerren; Malin, berriz, Kidal eskualdean Maiatzak 23 mugimendua. Bereziki gogorra izan zen Nigerreko gatazka: bi urtean
ehunka lagun hil ziren. 2009an,
MNJk eta gobernuak borrokak
gelditzeko hitzarmen bat egin zuten, Muammar Gaddafi Libiako
buruzagiaren bitartekaritzarekin. Gaddafik urteetan lagundu
zituen tuaregak Malin eta Nigerren. 2011n Libian gerra piztu zenean, tuareg horiek Gaddafiren
alde parte hartu zuten. Urte horren amaieran, Libiako egoerak
hegoalderago utz zezakeen eraginaz beldur agertu zen Nigerko
Gobernua, eta 2012ak arrazoi
eman zion. MNLA Azawad Askatzeko Mugimendu Nazionalak independentzia aldarrikatu zuenean, baina, Azawad Maliko iparraldera mugatu zuen, matxinada
Nigerrera edo tuaregak bizi diren
bertze herrialdeetara hedatzeko
aukera baztertuz.
MNLAk eta MNJk, baina, ez
dute beren burua esklusiboki tuaregen taldetzat hartzen; bizi diren
eremuetako bertze hainbat etniatako kideak ere badituzte.
2013ko uztailaren 28a, igandea
berria 17
Mundua ‹ Harian
Leku-lekutan
Urtzi Urrutikoetxea
Ramadanaz
amadanak duen onena:
iftar-a, baraua haustea,
alegia. Adiskidantzazko giro goxoa sortzen
da, kaleak betetzen, eta ilunabar
paregabeen tenorea da. Aurten
ere, udan egokitu da Ramadana.
Hala izango da beste urte pare batez, geroz eta gogorrago, hilabete
sakratua udako solstiziorantz
hurbildu ahala baraurako argiorduak gehiago izango baitira
eta hori hausteko gaueko uneak
laburragoak. Iparraldeko hemisferioaz nabil, baina ia musulman
gehienei eragiten die (Indonesia,
musulman gehien duen herrialdea, hegoaldean dago, baina ia
ekuatorean, beraz, apenas aldatzen diren argi-orduak). Horregatik, udako ilunabarren goxoari,
tenperaturak apaldu eta giroa
atseginago egiten den horri, iftara ospatzen duen jendetza batzen
zaio.
Azken urteotan sarritan egokitu zait herrialde musulmanetan
ibiltzea Ramadanean. Egongo da
okerragorik, noski, baina Dubai,
R
esanguratsua begitandu zitzaidan. Petrolioak basamortuan
eraikitako porlanezko oihan horrek badu inpostatu itxurarik,
dekoratu kolosal batena. Hala,
luxuaren itxuraren atzean, mendebaldartze erabatekoak Ramadanarekin topo egitean, kontraste bitxia sortzen da: baraua ez da
eskubide, baizik eta ia betebehar.
Merkataritza-eremuan diren jatetxeek aulkiak pilatuta dauzkate iftar-era arte, eta janari-bizkorreko zerbitzuek argi adierazten
dizute legeak debekatu egiten
duela merkataritza-eremuan jatea zein edatea Ramadanean. Paradoxikoki, ia ez dago musulmanik merkataritza-eremuan —edo
Dubain, oro har— lanean: India
zein Filipinetako langile hinduista edo katolikoak dira nagusi.
Termometroa zerbait jaitsi eta 37
ingurura iristean, iftar-arekin batera ikusten dituzu bertako arabiarrak kalean, luxuzko autoetatik irteten.
Sobietar Batasunetik sortutako herrialde musulmanak ere be-
reziak dira. Hasteko, independentzia gogoz kontra aldarrikatu zuten estatuak direlako. Asia erdialdeko errepubliketan eman
berri ditut egun batzuk. Ezin orokortu, noski, baina hor ere agerikoa da tradizio musulmanaren
eta sobietarraren arteko nolabaiteko oreka. Tarteka tentsioa, baina sarritan biak naturaltasunez
bizitzea da; Mosku Meka baino
hurrago dute. Lasai asko ikusi
dugu idazle bat bere otoitzean,
segidan bazkaritara gurekin batzeko. Errusierari gogotsu eutsi
diote errepublika gehienek.
Kurdistanen, denetik bizi izan
dut. Hegoaldean, Iraken, zorrotz
jarraitzen diote. Iranen, legeak
behartuta. Eta Turkiako laikotasunean ere ez dira gutxi barau
egiten dutenak. Asko orokortuta,
klase-sozialean beherago, orduan eta fededunago. Zinegotziak, zuzendariak, bulegariak
tea eskainiko dizu, bazkaritara
gonbidatuko. Garbitzailea baraurik ibiliko da. Urteotan egindako
lagun kurdu gehienak musulman sunnitak dira tradizioz (alevi familietakoek oso Ramadan
berezia dute, eta ia baraurik ere
Musulman ateoa,
zapiaren aurkakoa,
Ramadanari
jaramonik egiten ez
diona, eskemak
apurtzen dizkiguten
pertsonak dira
ez), baina euretako inork ez daroa buru-zapirik, hain gutxi barau egiten egunotan. Idazleak,
politikariak, ikasleak, irakasleak, kazetariak, zinemagileak, soziologoak... gogoan dut lagun batekin skypez berbetan, bere gelan lasai asko ari zen otartekoa
jaten eta garagardoa edaten. Familiarekiko begirunez, ez zen gelatik jaten irtengo, baina hor barruan ere ez zuen ezkutuko sekretu. Hala errespetatzen dute
elkar, arazo handirik gabe.
Gure hedabideetan sarritan
erakutsi dugu Ramadana azken
urteotan; otoitzak, iftar-a, hil honen esangura islamean, eta abar.
Baina zinez faltan ditut, besteok
tradizio kristauko garen gisan,
tradizio musulmanetik datozen
milioika lagun ez-praktikante horiek, Ramadana gehienez ere begirunez baina baraurik gabe eta
egunerokotasuna hautsi gabe
bizi dutenak. Nahiago ditugu
musulman fededunak erakutsi,
monolitikoki, elkarrekin belauniko Mekara begira. Gu ez garen
beste hori eraikitzen laguntzen
digu. Musulman ateoa, zapiaren
aurkakoa, Ramadanari jaramonik egiten ez diona, eskemak
apurtzen dizkiguten pertsonak
dira. Eta arabiarrek zapaldutako
herrietan (kurduak, amazigak)
zabaltzen ari den jarrera da.
Horientzat Bayram (Eid alAdha) edo sakrifizioaren eguna
da garrantzitsuena, familiarekin
batzeko eta arkumea jateko eguna. Behingoz Ramadana amaitu
dela ospatzeko.
DLaburrak
Sirian eraso kimikorik egon
den ikertu ahalko du NBEk
DAMASKO › Siriako Gobernuak
jakinarazi du NBE Nazio Batuen
Erakundearekin akordioa egin
duela, ustezko eraso kimikoen
ikerketan «aurrera jarraitzeko».
Xehetasunik ez du eman.
NBEko ordezkariak iragan asteazkenean iritsi ziren Damaskora. Orain arte, gobernuak toki
bakarrera mugatu nahi izan du
ikerketa, baina NBEk herrialde
osora zabaldu nahi du.
Eraso arrazista bat egin
diote Italiako ministro bati
ERROMA › Cecile Kyenge Italiako Integrazio ministroak eraso
arrazista bat pairatu du berriz
ere. PD Alderdi Demokratikoaren mitin batean, Forza Nuova
talde faxistako kideek platanoak jaurti zizkioten. Hilaren
15ean, Roberto Calderoli senatuko presidenteordeak «orangutan» batekin alderatu zuen.
Irudia qTunisia
Cecile Kyenge. GIUSEPPE LAMI
Pakistanen herenegungo
erasoan hildakoak 57 dira
ISLAMABAD › Pakistanen here-
negun atentatu handi bat egin
zuten Kurram barrutiko merkatu batean. Agintariek hasieran
esan zuten 39 lagun hil zirela,
baina atzo 57ra igo zuten zifra.
Zaurituak 150 baino gehiago
dira. Afganistango mugan dago
Kurram, eta xiiten eta suniten
arteko gatazkak ohikoak dira.
Balutxistanen, berriz, kostaldeko Gwadar hirian, kostako zazpi
zaindari hil zituzten atzo arma
astunekin erasota.
Pakistanek Indiari egotzi
dio soldadu bat hil izana
KAMARADEN AZKEN AGURRA BRAHMIRI
Milaka herritar elkartu ziren atzo Tunisen Mohamed Brahmi ezkerreko politikariaren hiletan. Otsailean Chokri Belaiden hiletan gertatu bezala, jendetzak Jellaz hilerriraino lagundu zuen hilkutxa, gobernu islamistaren aurkako oihu artean. Moncef Marzuki presidenteak estatu-hileta antolatzeko agindu zuen, eta, horregatik,
militarrek lagundu zuten prozesioa —irudian, soldaduak hilkutxa
agurtzen—. Belaiden hiletan bezala, istiluak izan ziren manifestarien eta Poliziaren artean. TAP agentziaren arabera, Poliziak negar
gas «gehiegi» bota zuen. 52 diputatuk parlamentua utzi dute, batasun nazionaleko gobernu bat exijitzeko. MOHAMED MESSARA / EFE
ISLAMABAD › Pakistanen eta
Indiaren artean tentsioa berpiztu da beste behin Kaxmirren.
Islamabadek New Delhiri leporatu dio bi estatuak bereizten
dituen mugan soldadu bat hiltzea. Indiak aitortu du tiro egin
duela, baina eraso bati «erantzuteko».
18 berria 2013ko uztailaren 28a, igandea
Kirola›
Tony Gallopin 25 urteko frantziarra (RadioShack), atzo helmugan garaile sartu zen unean, bi besoak altxaturik. ANDONI CANELLADA / ARGAZKI PRESS
Eta, hala ere, irabazi egin du
Gallopinek helmugatik 16 kilometrora jo du
erasoa, eta Donostiako Klasikoan nagusitu
da, une oro 20 bat segundoren aldeari eutsita
Euskaltelek lan ona egin du: Mikel Nieve
laugarren izan da, eta Mikel Landa seigarren
Igor Susaeta
Dozena bat txirrindulariko tropeltxoan, inork ez zion erreparatu
Tony Gallopinek (RadioShack)
Arkaleko gainetik kilometro batera jotako erasoari. «Segi aurrera, bai, harrapatuko zaitugu-eta»,
esan zioten frantziarrari, begiradarekin, Roman Kreuzigerrek
(Saxo-Tinkoff) eta Alejandro Valverdek (Movistar), taldetxo horretako bi oilarrek. Hamasei kilometro falta ziren oraindik helmugara heltzeko, eta frantziarrak hogei
bat segundoren aldea baino ez
zuen. Alde eskasa. Atzean, gainera, bi faboritoei batu zitzaizkien
Mikel Landa, Mikel Nieve (Euskaltel) eta Nicolas Roche txekiarraren taldekidea. Dena zuen galtzeko Gallopinek, atzean zintzo
txandakatzen ari zirelako. Halere,
eutsi zien segundo horiei, eta erakustaldia emanez irabazi zuen,
atzo, Donostiako Klasikoa.
Erakustaldia bezain handia
izan zen 25 urteko txirrindulariaren garaipenaren ezustekoa; ez
zegoen-eta lasterketaren 33. aldia
irabazteko faboritoen artean,
inondik ere. Alderdi Ederretik
11:00etan abiatu aurretik, Simon
Gerransez hitz egiten zuten kazetariek eta zaleek, Daryl Impeyz
(Orica), Richie Portez (Sky), Michal Kiawtkowskiz (Omega)...
Eta Valverdez eta Kreuzigerrez,
noski, Frantziako Tourreko sailkapen nagusiko zortzigarren eta
bosgarren sailkatuez. Hain zuzen, bi horiek eman zioten denbora atzetik iritsia zen laukoteari,
bigarren eta hirugarren helmugaratuz, hurrenez hurren. Nievek ezin izan zituen gainditu esprintean, eta laugarren postuarekin konformatu behar izan zuen.
Euskaltelek egun osoan egindako lan onaren adierazle da, gainera, Landaren seigarren postua.
Igor Gonzalez Galdeanoren txi-
rrindulariak borrokatu ziren. Mikel Astarloza bera ere muturrean
edo hartatik gertu ibili zen zenbaitetan, eta 13. sailkatu zen. Badituzte, hortaz, pozteko motiboak, Frantziako Tour ia osoa penetan igaro ondoren. Movistarrekoek, aldiz, bestelako aldartea edukitzeko arrazoiak dauzkate.
Izan ere, bai Valverde eta bai
gainontzeko taldekideak puntuan iritsita, ia hasieratik lanean
jarri zituen Jose Luis Arrieta zuzendariak. Onartu zuten abiatu
eta berehala osatutako ohiko ihesaldia — Luca Wackermanek
(Lampre), Oliver Kaisen (Lotto),
‘‘
Markel Irizarrek ordu
erdiko azalpen osoa
eman dit, eta ibilbidea
ezagututa abiatu naiz»
TONY GALLOPIN
RadioShackeko txirrindularia
Matthias Krizek (Cannondale)
eta Javier Aramendiak 11 minutuko pasatxoko aldea ere eduki
zuten uneren batean, eta Jaizkibel bigarrenez igotzen hasi arte,
190. kilometroa bete arte, iraun
zuten lasterketaren buruan—,
baina behin proba jokatuko zeneko unea iritsita, sekulako estutua
eman zieten kontrarioei. Jaizkibelgo azkeneko igoerako lehen
maldetan banako ilaran jarri
zuen tropela Jose Herradak, eta
Nairo Quintanak txikitu egin
zuen segidan. Valverde eta kolonbiarra bakarrik geratu ziren, eta
aurrekoen bila jo zuten su batean.
Erakustaldi historikoa emango
zutela zirudien; inork jarraitu
ezingo zien traza hartzen ari zen
lasterketa. Harrapatu zituzten
aurrean zeudenak, baina ezin
izan zituzten atzeratu.
Hortaz, gainetik bost kilometrora sortu zen dozena bat txirrindulari pasatxoko taldetxoa. Jo
zuen erasoa Kreuzigerrek, lortu
zuen errentatxoa, baina jaitsieran, Hondarribira bidean, gurpilera itsatsita zeuzkan Valverde faborito egarritsua eta enparauak.
Arkaleren oinera heldu arteko kilometroetan, Astarlozak, Sylvain
Chavanelek (Omega), Nievek eta
Bob Jungelsek (Radioshack) bat
egin zuten aurrekoekin, eta dozena bat kideko taldetxoa sortu.
Haien artean jokatuko zen lasterketa, eta tropeltxoan baziren bina
txirrindulari zituzten taldeak; Radioshack, Euskaltel eta Saxo-Tinkoff, esaterako. Valverde, berriz,
atezuan bezala zegoen.
Estrategiak gorabehera, Gallopinek ez zuen bitan pentsatu.
Gero, Oiartzunera jaisten, Errenteriara bidean, aldeari eutsi zion
—are handitu—, nahiz eta errepidea bustita egon, nahiz eta bihurguneak aski arriskutsuak izan,
nahiz eta atzeko boskotea ondo
antolatuta eta lanerako gogoz
egon. Iritsiko zela, ez etsitzeko,
esaten ari zitzaion Alain Gallopin
taldeko zuzendaria, bere osaba,
autotik. Eta atzekoen grina nabarmena izan arren, bost baten
kontra izanagatik, irabazi egin
zuen frantziarrak, bere ibilbideko
garaipenik handiena lortuz.
G Sailkapena
DONOSTIAKO KLASIKOA
1.Tony Gallopin (RadiosShack) 5.39.02
3.Alejandro Valverde (Movistar) 28ra
3.Roman Kreuziger (Saxo-Tinkoff) d.b.
4.Mikel Nieve (Euskaltel)
d.b.
5.Nicolas Roche (Saxo-Tinkoff) 29ra
6.Mikel Landa (Euskaltel)
36ra
7.Moreno Moser (Cannondale)
51ra
8.Pieter Serry (Omega)
d.b.
9.Bauke Mollema (Belkin)
d.b.
10.Sylvain Chavanel (Omega)
d.b.
13.Mikel Astarloza (Euskaltel) d.b.
31.Igor Anton (Euskaltel)
3.13ra
37.Gorka Izagirre (Euskaltel) 4.05era
2013ko uztailaren 28a, igandea
20››
Alemania eta Norvegiako futbol selekzioek
Eurokopako finala jokatuko dute gaur Suedian
22››
berria 19
Iñaki Lizaso: «Har nezakeen erabaki onena da,
ez nuen arrastaka ibili nahi pilotalekuan»
‘Porrua’ esaten zaio horri
Kaikuk hirugarren bandera irabazi du
San Miguel ligan, Getxon, eta sailkapen
nagusiko lehen postua berreskuratu du
Alde handiarekin irabazi die beste ontzi
guztiei, aurtengo alderik handienekin
Aitor Manterola
Arraunak ere badu bere hiztegia.
Hitzak eta hitzak hizkuntzarekin
jolas egiteko. Horietako batek
hau ematen du aditzera: sekulako
egurra eman du traineru batek,
ikaragarrizko aldeekin irabazi
du. Porrua izena erabiltzen da horretarako, eta atzo Kaikuk Getxon egin zuena horixe da, hain
zuzen. Sekulako porrua atera
zien beste traineru guztiei. Orio
bigarrenari eta Urdaibai hirugarrenari 23na segundo; San Juan
laugarrenari40; zortzigarren izan
zen Astillerori ia minutua... Eta
horrela gainerako lehiakideei.
Hirugarren bandera du aurtengo ligan, eta lidergoa berreskuratzeko garaipena da. Gutxi egon da
bere eskuetatik kanpo sailkapeneko lehen postu hori: astebete
ere ez, estropada batetik bestera
lortu duelako berriz ere buruan
jartzea. Halako aldeak aterata,
pentsa daiteke hasi eta buka nagusitu zela Sestaoko ontzia, baina
ez zen erabat hala izan. Hasieratik burua hartu bazuen ere, gertu
zituen Orio eta Urdaibai txandakideak. Hiru segundoren aldea
zuen aurreneko ziabogan; bigarrengoan ere hiru azkarrago izan
zen Orioren aldean. Baina bigarren buelta horretara heldu baino
lehentxeago hasi zen triskantza
egiten Kaiku. Minutu eta erdia
nahikoa izan zituen bakoitza bere
lekuan jartzeko.
Orio dotore zetorren bigarren
luzean, aurreko txandetan beldurgarri txarra zirudien laugarren kaletik. Bigarren ziabogara
heldu aurreko minutu eta erdi lehenago Kaikuren parean zen.
Denbora berean zetozen. Baina
ziabogari heldu arteko tartean
eta handik atera orduko aurreneko metroetan, alde polita lortu
zuen geroko garaileak. Jakina da
brankaz ondo joaten dela, eta hirugarren luzean, 11 segundora
igo zuen aldea Oriorekiko, eta hamabostera Urdaibairekiko. Ederra izan zen ontzi guztiak ze palada erritmo txikian joan ziren
brankaz. Itsasoan haize olatu zakarra zegoen, eta kontra zuten
kanporanzko bidean. Jauzi asko
ez egiteko ontziek oso luze egin
zuten arraun arraunlariek. 33-35
arraun kolpe minutuko, gutxi
asko. Horrek ez du esan nahi makal joan zirenik.
Azkeneko luzean, galdera hau
zegoen: gai izango ote zen Orio
Kaikuren gainera joateko bigarren luzean bezala? Gainera, Kaikuren ospea brankaz ibiltzearekin lotuta dago. Bada, atzo, azken
luzean txikitu zuen erabat estropada. Poparean ere badabil. Asier
Zurinaga patroia ere gai da itsasoa mugitzen denean ontzia ondo
ekartzeko. Atzetik, Oriok eta Urdaibaik egundoko lehia izan zuten bukaeran. Olatu baten gainean sartu zen Urdaibai, baina
Oriok sei ehunen atera zizkion.
Gaur, Zumaian, 11. estropada
izango du ligak (12:20, ETB1), eta
ohorezko txandan San Juan ariko
da, atzo laugarren eginda. San Pedro, berriz, aurrenekoan ariko da,
eta Astillero, bigarrenean.
San Juan, Euskotren ligan
Ezustea izan zen Euskotren ligan.
San Juanek lehen bandera iraba-
G Getxoko Ikurrina
G Sailkapenak
SAN MIGUEL LIGA
1.Kaiku
2.Orio
3.Urdaibai
4.Hondarribia
5.Tiran
6.Portugalete
7.San Pedro
8.San Juan
9.Astillero
10.Pedreña
11.Zumaia
12.Castreña
103 pt.
102 pt.
98 pt.
83 pt.
78 pt.
72 pt.
69 pt.
64 pt.
45 pt.
27 pt.
22 pt.
17 pt.
EUSKOTREN LIGA
1.Zumaia
2.San Juan
3.Hibaika
4.Orio
15 pt.
12 pt.
9 pt.
4 pt.
San Miguel liga
1. Txanda
Kalea Postua
Ontzia
1. ziaboga
2. ziaboga
3. ziaboga
Amaiaera
1.
11.
Zumaia
5.47
10.44
17.08
22.02,80
2.
8.
Astillero
5.44
10.41
16.56
21.38,50
3.
12.
Pedreña
5.48
10.39
17.04
21.58,84
4.
10.
Castreña
5.56
10.53
17.17
22.14,80
2. Txanda
Kalea Postua
Ontzia
1. ziaboga
2. ziaboga
3. ziaboga
Amaiaera
1.
5.
Portugalete
5.42
10.32
16.44
21.25,04
2.
6.
Tiran
5.45
10.37
16.48
21.29,06
3.
4.
San Juan
5.47
10.32
16.44
21.20,12
4.
9.
San Pedro
5.53
10.48
17.08
21.58,40
3. Txanda
Kalea Postua
zi zuen, Zumaia liderra lau segundoan menderatuz. Hibaika seira
sartu zen. Gaur Zumaian dute
lehia (12:00), ligako bosgarrena.
KAE 2 ligan, San Pedro Bk irabazi zuen Getxon bertan, eta berak jarraitzen du sailkapeneko lehen lekuan. Gaur, Pasaian dute
beste estropada bat (17:00), bosgarrena. KAE 1ean, Lekeition ariko
dira arraunlariak (12:00), seigarren jardunaldian. Zierbena da liderra.
Ontzia
1. ziaboga
2. ziaboga
3. ziaboga
Amaiaera
1.
3.
Urdaibai
5.39
10.22
16.24
21.03,26
2.
1.
Kaiku
5.36
10.16
16.09
20.39,70
3.
7.
Hondarribia
5.44
10.32
16.43
21.33,10
4.
2.
Orio
5.39
10.19
16.20
21.03,20
Euskotren liga
Kalea Postua
Ontzia
1. ziaboga
Amaiaera
1.
4.
Orio
6.56
12.24,46
2.
1.
San Juan
6.30
11.47,54
3.
2.
Zumaia
6.29
11.52,46
4.
3.
Hibaika
6.40
11.53,92
Asier Zurinaga Kaikuko patroia, bandera astintzen, atzo, Getxon (Bizkaia) jokatutako San Miguel ligako estropadan. MARISOL RAMIREZ / ARGAZKI PRESS
20 berria 2013ko uztailaren 28a, igandea
Kirola ›
Diktadura edo iraultza
Alemaniak Norvegiari
irabazi nahi dio gaur
Eurokopako finalean,
eta seigarren aldiz
jarraian txapeldun izan
Julen Etxeberria
Europako emakumezkoen futbola Alemaniaren diktadurapean
da aspaldi. Ia bi hamarkada badira diktadura hori hasi zela,
1995etik jokatu diren bost Eurokopetan izan baita txapeldun.
Klubei dagokienez ere handia da
alemaniarren nagusitasuna, Txapeldunen Ligako hamabi ekitaldietatik erdiak baino gehiago bereganatu baitituzte. Nagusitasuna, ordea, ez da Europakoa
bakarrik. Europatik kanpo ere
nagusi da Alemania: munduko
azken hiru kopetatik bi eskuratu
ditu. Olinpiar Jokoak dira haren
izena letra larriz ez daraman
lehiaketa bakarra. Lautan lehiatu da, eta inoiz ez du irabazi. Hori
bai, hirutan igo da podiumera, hirugarren koskara.
Horrelako aurkezpen txartelarekin, ez dago zalantzarik: Alemania da beti faborito. Eta gaur
ere hala da, Norvegiaren aurka,
Eurokopako finalean. Faborito
bai, baina ez faborito argi. Izan
ere, Suedian jokatzen ari den txapelketan inoiz baino gehiago ari
da sufritzen. Ligaxkan bigarren
izan zen, gaur aurkari izango
duen selekzioaren atzetik. Finallaurdenetan eta finalerdietan, berriz, dezente sufritu zuen, eta gol
eskas batengatik kanporatu zituen Italia eta Suedia. Lesioek zerikusi handia izan dute alemaniarren jardun gorabeheratsuan.
Norvegiak, ordea, ez du gorabeherarik izan. Ez du partida bakarra galdu, eta Alemaniari irabazteko gai izan da (0-1). Balentria da
hori, are gehiago kontuan hartuta alemaniarrek hogei urte zeramatzatela Eurokopan neurketarik galdu gabe. Ligaxkako bigarren partidan lortutako garaipen
horrek konfiantza handia eman
zien, eta hurrengo partidetan bikain aritu dira. Final-laurdenetan erraz hartu zuten mendean
Espainia (3-1). Finalerdietan, ordea, penaltietan kanporatu zuten
Danimarka, arauzko denbora banakoarekin amaitu ondoren.
Alemaniak eta Norvegiak hiru
aldiz jokatu dute elkarren aurka
Eurokopako finalean, eta hirutan
nagusitu da Alemania. Bolada
hori luzatu nahi dute alemaniarrek, eta eten norvegiarrek.
ALEMANIA-NORVEGIA
pAlemania. Angerer; Maier,
Krahn, Bartusiak, Cramer; Kessler, Goessling; Laudehr, Maroszan, Lotzen; eta Mbabi.
pNorvegia. Hjelmseth; Mjelde,
Ronning, Christensen, Akerhaugen; Stensland, Isaksen, Gulbrandsen; Hansen, Hegerberg
eta Hegland.
pEpailea. Cristina Dorcioman
(Errumania).
pLekua. Solnako Friends Arena
estadioa (50.000 ikusle)
pOrdua. 16:00 (Eurosport).
DLaburrak
Bjelica Turkiara, milioi bat
euro pasatxoren truke
SASKIBALOIA › Baskoniak ez du
ofizial egin, baina bai Fenerbahcek. Nemanja Bjelicak Gasteizko taldea utzi du, eta hurrengo
hiru denboraldietan Turkiako
taldean ariko da. Baskoniak
milioi bat euro pasatxo jasoko
du jokalari serbiarren salmentagatik.
Markel Alberdi gaur ariko
da Munduko Txapelketan
IGERIKETA › Gaur hasiko dira
jokatzen igeriketa probak Bartzelonan, Munduko Txapelketan, eta lehen egunean bertan
ariko da Markel Alberdi, lehiaketan ari den bigarren euskal
igerilaria —Ophelie Aspord
baionarrak lehia amaitu du—.
Eibartarrak 4x100 metroko
txandakakoan egingo du igeri
gaur, Espainiako selekzioarekin
(10:00). Bestalde, Errusiak
jokoan zeuden domina guztiak
irabazi ditu igeriketa sinkronizatuan, zazpi guztira.
Beaskoetxea-Irastorza,
binakako txapeldun
ZESTA-PUNTA › Diego Beaskoetxeak eta Erik Irastorzak irabazi
dute Zesta-puntako Binakako
Txapelketa, herenegun gauean
Hondarribiko Jostaldi pilotalekuan jokatutako finalean Mikel
Egiguren eta Gotzon Enbil mendean hartuta (31-35). Irastorzaren lana erabakigarria izan zen.
Bidarteko atzelariak erakustaldia eman zuen.
Ulissik irabazi du lehen
etapa Poloniako Itzulian
Norvegiak eta Alemaniak ligaxkan jokatutako partidako jokaldi bat. 0-1 irabazi zuten norvegiarrek. P. SODERSTROM / EFE
TXIRRINDULARITZA › Donostiako Klasikoaz gain, World Tourreko beste proba bat jokatu
zen atzo: Poloniako Itzulia. Atzo
hasi eta abuztuaren 3an amaituko da, eta Diego Ulissi italiarra (Lampre) da lehen liderra,
estreinako etapa irabazita. Ion
Izagirre (Euskaltel-Euskadi)
onenekin aritu da, eta zazpigarren postuan helmugaratu da.
2013ko uztailaren 28a, igandea
berria 21
‹ Kirola
Ameskeria itxura dauka
Lewis Hamiltonek
‘pole’-a lortu du
Hungariako Sari
Nagusian, baina zail
izango du gaur irabaztea
Laurentzi Garmendia
Erresuma Batuan eta Alemanian
bezala, Hungarian ere Lewis Hamiltonek lortu du pole-a azken
unean, eta oso tarte txikiagatik.
Mercedeseko gidariak urteko laugarrena du, eta hautsi egin du Sebastian Vettel eta Nico Rosbergekin hiruna pole-rekin zuen berdinketa. Izatez, Vettel zen pole-a
lortzeko faborito argia, herenegun ezohiko erraztasunaz nagusitu baitzen bi saioetan. Baina atzo
goizean lehen pitzadurak agertu
ziren Red Bullen gotorlekuan, eta
Hamiltonek ezin hobeto baliatu
zituen.
Hungariak bi faktore nagusirekin egin dio harrera txapelketari.
Alde batetik, urteko lasterketarik
beroena izan daiteke. Gogor jotzen du eguzkiak Budapesten, eta
horrek berehalako eragina du autoetan. Lehendik jakina da Lotusek gora egiten duela halakoetan,
ia-ia Mercedesek behera egiten
duen neurri berean. Bestetik, Pirellik aspaldi iragarritako pneumatiko berrien estreinaldia izango da, Mercedesek izan ezik talde
guztiek Silverstonen gidari gazteen proban ibili ahal izan zituztenak. Kimi Raikkonenen iritziz, aldaketak kalte egin die haiei, aurreko pneumatikoek ez baitute
orain arteko sendotasun bera.
Paradoxikoki, pneumatiko berri horiek probatu ez izanak eragingo zien desabantailaz kexatu
den taldeak eraman du pole-a. Aipatu beroa aldeko faktore izan
dute horretarako ahaleginean.
Gaurko lasterketan antzeko tenperatura espero da, eta hori jada
ez da horrenbesteko abantaila
izango. Hamiltonek bere maisutasunari esker lortu zuen atzo
itzuli aparta, autoak itzuli bakarrera duen dohainari lotuta. Ostiralean Hamiltonek berak onartu
zuen beren denborak deigarriak
Lewis Hamilton, pole-a ospatzen, atzo, Hungaroring zirkuituan. V. XHEMAJ / EFE
zirela, besteen aldean galtzen zuten kopurua aintzat hartuta.
Lasterketa animatzeko Vettel
eta Romain Grosjean izango dira
Hamiltonen atzean. Alemaniarrak tarte handia du txapelketan,
eta aurkari guztiak atzean dituenez, hasi bezala amaitzea oso baleko emaitza izango luke. Hamiltonek behera egingo du itzuliak
gehituz joan ahala, atzetik dituenak bere bizkarrean pilatuz. Beste edozein zirkuitutan gutxi
iraungo luke egoera horrek, baina Hungaroringen aurreratzea ez
da batere erraza. Aurten bi DRS
gune izango ditu pistak, helmuga
zuzengunean eta lehen bihurgunearen ondorengo zuzengune laburrean. Hamiltonek zuzengune
abiaduran abantaila du, halako
erasoei aurre egiten lagunduko
diona.
Grosjeanek aukera bikaina du
lehen garaipena lortzeko. Hamilton lehenago edo geroago aurreratuko dutela suposatuz, Vettele-
kin izango du lehia nagusia. Alemanian bezala Hungarian ere lasterketa amaierara indartsu iritsiz
gero, frantziarrak merezitako garaipena lor dezake, Raikkonen
baino hobeto baitabil Hungarian;
Vettel baino hobeto aritzea bakarrik falta du. Fernando Alonso
bosgarren irtengo da, eta, okerrik
ezean, podiumean amaituko du.
G Sailkapenak
SAILKATZE SAIOA
1.Lewis Hamilton (Mercedes)
2.Sebastian Vettel (Red Bull)
3.Romain Grosjean (Lotus)
4.Nico Rosberg (Mercedes)
5.Fernando Alonso (Ferrari)
6.Kimi Raikkonen (Lotus)
1.19,388
0,038ra
0,207ra
0,332ra
0,403ra
0463ra
TXAPELKETA
1.Sebastian Vettel (Red Bull)
2.Fernando Alonso (Ferrari)
3.Kimi Raikkonen (Lotus)
157 pt.
123 pt.
116 pt.
22 berria 2013ko uztailaren 28a, igandea
Kirola ›
JAGOBA MANTEROLA / ARGAZKI PRESS
Iñaki Lizaso q Erremontista
Azken urteetan txapelketetatik kanpo ibili ondoren, erremonteari agur esan dio
doneztebarrak. Urte asko igaro ditu goi mailan, eta erremontera soilik dedikatu ezin
izanak bultzatu du erabakia hartzera. Zesta tabernako barra atzeko lanagatik aldatu du.
«Lesioekin zorte txarra izan dut,
baina indartu egin naute»
Josu Fernandez Doneztebe
Profesionaletan 21 urte igaro ondoren, Iñaki Lizasok (Doneztebe,
Nafarroa, 1973) erremontea uzteko erabakia hartu du. Bilakaera
oparoa eduki du profesionaletan,
eta goi mailan aritu da urte askoan. Behin erremontea utzita, sorterrian egiten du lan, Donezteben
(Nafarroa). Han du El Cafe taberna. Ehun urte baino gehiago ditu,
eta Lizasok familiako negozioarekin jarraituko du. Hirugarren belaunaldia da harena. Han egin du
hitzordua BERRIArekin. Korrika
batean erantzun ditu galderak,
pintxo eta zuritoak ateratzeari
utzi dion momentua baliatuz. Tabernaren izkin batean, Julian Retegi dago, egunkaria irakurtzen
hamaiketakoa jaten duen bitartean. «Laguntza behar al duzu?»,
galdetu dio Lizasori irri artean.
Ez du horrelakorik behar, berezkoa baitu Lizasok jarioa.
Noiz eta zergatik erabaki zenuen
erremontea uzteko ordua iritsi zela?
Bost urte daramatzat egunero
meditazioa lantzen, eta hainbat
arrazoirengatik, uzteko garaia
dela ondorioztatu dut. Gainera,
amak erretiroa hartu du, eta negozioaren kargu egin naiz. Bestal-
de, sorbaldako ebakuntzetatik
ongi sendatu eta itxura txukuna
ematen banenbilen ere, ezin nion
erabateko dedikazioa eskaini, entrenamenduetarako ez nuen astirik, eta gero hori pilotalekuan nabaritu egiten nuen. 40 urte ditut,
eta har nezakeen erabaki onena
zen, ez nuen arrastaka ibili nahi
pilotalekuan.
Zer eman dizu erremonteak?
Dena eman dit, eta, horregatik,
beti eskertuta egongo natzaio.
Pertsona gisa heldu egin nau, eta
lagun asko egin ditut.
Eta zer eman diozu erremonteari?
Profesionaltasuna eta erabateko
dedikazioa. Pilotalekura irten
naizen bakoitzean ehuneko ehuna eman dut, gorputz eta arima
jokatu dut beti.
Uztailaren 7an omenaldia jaso zenuen.
Euskal pilotalekua berezia da nafarrontzat, eta hango zaleak beti
oso fidelak izan dira. Agur umila
baina hunkigarria izan zen. Inoiz
ere ahaztuko ez dudan bizipena
izan zen.
Zein da duzun oroitzapenik onena?
Ezingo nuke momentu bat esan.
2000. urtean irabazitako txapela
garrantzitsua izan zen niretzat,
adibidez. Denbora askoan oso
ondo aritu izan naiz, eta horrekin
gelditzen naiz.
Eta momenturik txarrena?
Lesioak. Zorte txarra eduki dut,
lesio asko izan baititut. Baina indartsuago atera naiz lesio bakoitzetik kirolari gisa, baina are
gehiago pertsona modura.
Zer sentitzen da pilotalekuan jokatzeari utzita?
Abuztuaren 10ean azken partida
jokatuko dut, eta oraindik ez dut
guztiz deskonektatu. Baina urte
batzuk daramatzat erlaxatuago,
banakako txapelketara aurkeztu
gabe. Hala ere, pilotalekua zapaltzean beti irabazi nahi izaten da.
Nolakoa da zure egunerokoa?
Lan asko egiten dut. Sei eta erdietan jaiki, taberna ireki, eta ordu
bata arte egoten naiz. Arratsaldean berdin, hiru eta erdietan
sartu, eta gauera arte. Igandean
atseden hartzen dut, eta familiarekin pasatzen dut eguna. Lan
asko dago hemen egiteko, eta
zezenari adarretatik heldu behar
izan diot.
Nola ikusten duzu erremontea?
Ni hasi nintzen garaiarekin alderatuta ez dauka zerikusirik. Erremontearen loraldia bizitu nuen,
eta oraingoa egoera krisialdi ekonomikoaren barruan kokatu be-
har da. Orain pentsaera aldatu
beharra dago, telebista eta publizitatearen aldeko apustua egin
behar da, eta batez ere jendea pilotalekuetara bideratu, gazteak
bereziki. Inoizko egoera larriena
da, baina ez da inoiz hainbeste pilotari egon, bikainak gainera, eta
ilusio handiarekin. Eskolak ere
inoiz baino gehiago daude, eta en-
«Hasi nintzen garaian
izan zena berriz ere
izateko osagai guztiak
ditu erremonteak»
«Har nezakeen erabaki
onena izan da, ez nuen
arrastaka ibili nahi
pilotalekuan»
presa egiten ari den kudeaketa
ezin hobea da. Erremontean aritutako jendea da, kirola maite
duena, eta enpresari bikainak, gizatasun handikoak, gainera. Ilusioarekin lan egiten dute. Erremontea izan zena izateko osagai
guztiak daude. Aurrera aterako
dela pentsatzen dut.
Zer du erremonteak beste kirolek ez
dutena?
Ni hainbat kiroletan aritu nintzen, eta ondo gainera: futbolean,
eskubaloian... Baina denetan zailena erremontea egiten zitzaidan.
Jokoaren abiadura, pilota zestan
sartzea... zailtasunak azkenean
polita izatera eramaten du. Oso
kirol ikusgarria da, eta jendeari
gustatu egin behar zaio, bai ala
bai.
Koteto Ezkurra ere Doneztebekoa
da. Erremonteko bi mito herri berean.
Ni ez naiz mito kontsideratzen.
Ezkurra bada mitoa, hogei urte
baitaramatza ia dena irabazten.
Nik pilotari ontzat dut neure burua. Egin dudan garrantzitsuena
atzelariaren jokamoldea iraultzea izan da. Esaten didate atzelarietan ezohikoak diren gauzak
egiten ditudala, eta horrek harrotasun berezia ematen dit.
Ba al duzue elkarrekiko lehiakortasun berezirik?
Hasieran lehia handiagoa zen,
baina hainbeste partida jokatu
ondoren, final ugari tartean, galdu egiten da lehiakortasun hori.
Gainera, bizilagunak gara, garai
berekoak eta oso lagun onak.
Zein izan da zuretzat aurkaririk gogorrena?
Ezkurra.
Bikotekiderik onena?
Ezingo nuke bakarra esan. Bitoria, Altuna anaiak, Ezkurra, Zeberio II.a...
Gehien harritu zaituena?
Zeberio II.a. Ez nuen pentsatzen
iritsi den lekura iritsiko zenik.
Inork baino gehiago aurreratu
du, ikaragarria izan da. Ezkurra
bezalako bati hasieratik nabaritzen zaio zerbait berezia duela eta
pilotari handia izango dela. Zeberio II.aren kasua ez zen hori. Harrigarria izan da zein mailarekin
hasi zen eta zer izatera iritsi den.
Pilotaleku gustukoena?
Galarreta.
Txapelketa bat?
2000. urtean irabazi nuen banakako txapelketa.
Izan al duzu inoiz pasarte barregarriren bat?
Ezkurraren aurkako partida batean berotzen ari nintzela beherakoarekin nengoela ohartu nintzen. Lagun bati esan nion berehala freskagarri bat ekartzeko.
Hark, nire egoera ikusita, nire
aurka apustu egin zuen. Erraz
irabazi nuen, 40-21. Haren aurpegia ikustekoa izan zen, kar-kar.
Zein da aldagelako saltseroena?
Ez dakit. Baina giro ederra genuen Ezkurra, Etxeberria, Urriza
eta Zeberio II.a biltzen ginenean.
Azken finean, betikoak ginen, eta
lagun talde bat osatu genuen.
Partida garrantzitsuen atarian zerbait berezia egiten al zenuen?
Pasta haragia eta tomatearekin
jaten nuen beti partiden aurretik.
Zein izan da 21 urte profesionaletan
mantentzearen sekretua?
Familia izan da hainbeste urtetan hor egotea ahalbidetu didana.
Batez ere momentu zailenetan
beti eduki dut beha izan dudan familiaren babesa.
2013ko uztailaren 28a, igandea
D
berria 23
‹Agenda
Ekitaldiak
Zure ekitaldia BERRIAn agertzea nahi baduzu: www.berria.info/zerbitzuak/agenda/bidali/
Musika
pAndoain. Kantaldia, Kubako
Bi Deak bikotearen eskutik.
Gaur, 22:30ean, Irunberri tabernan.
pAzpeitia. Skasti taldearen
kontzertua. Asteartean,
22:00etan, txosnetan.
pAzpeitia. The Sparteens. Asteartean, 23:30ean, herriko plazan.
pDurango. Beat’n Blow taldearen ikuskizuna. Gaur,
20:00etan, Andra Mariko elizpean.
pElorrio. Musikaire 2013: Vieux
Farka Toure. Gaur, 22:30ean,
herriko plazan.
pGernika-Lumo. Miriam Cepeda eta Luis Alberto Requejo.
Gaur, 20:00etan, Lumoko San
Pedro elizan.
pGetxo. Ertz, The Riff Truckers,
Porco Bravo. Gaur, 22:00etan,
Telletxen.
pGetxo. King Burning & Nebula
Selektah eta Las Tea Party
DJak. Asteartean, 22:00etan,
Telletxen.
pGorliz. Travellin’ Brothers eta
Doctor Flash Back taldeen
emanaldia. Asteartean,
22:00etan, Eliz plazan.
pHondarribia. Hondarribiko
Txistu Taldearen alborada.
Gaur, 08:00etan, Alde Zaharrean, Soroetan eta zezen plazan.
pHondarribia. Kalean kantuz
ekitaldia. Parte hartzaileei
orriak banatuko zaizkie abestuko diren kantekin. Gaur,
12:00etan, San Pedro kalean.
pHondarribia. Eskifara eta Xatz
abesbatzen kontzertua. Asteartean, 22:00etan, Erreginaren
Baluartean.
pPortugalete. Oskorriren Gabriel Aresti bisitan. Gaur,
20:00etan, San Roke plazan.
pZarautz. La Jodedera musika
taldearekin kalejira. Bihar,
20:00etan, Zarauzko plazatik
hasita.
Bertsolaritza
pAltzo. Bertso saioa. Bertsolariak: Agin Rezola eta Iker Zubeldia. Asteartean, 20:00etan,
plazan.
pAretxabaleta. Bertso afaria.
Bertsolariak: Aitor Sarriegi etaAnjel Mari Peñagarikano. Asteartean, 21:00etan, Murualde elkartean.
pGetxo. Bertso saioa egingo
dute. Bertsolariak: Arrate Illaro,
Maialen Lujanbio, Arkaitz Estiballes eta Anjel Mari Peñagarikano. Gaur, 13:00etan, Kasino
plazan.
pGorliz. Bertso saioa. Bertsolariak: Jone Uria Albizuri, Amets
Arzallus, Unai Iturriaga eta Itxaso Paia. Gaur, 20:30ean, Eliza
plazan.
pZalduondo. Zeledon jaietako
bertso saioa. Bertsolariak: Bi-
ttor Agirre Bitxi, Iñaki Azarola,
Euxebio Igartzabal, Iker Pastor,
Jon Ruiz de Pinedo, Egoitz Iradier eta Irati Ruiz de Pinedo.
Gaur, 19:00etan, heriko plazan.
Dantza
pBera. Bidasoaldeko XVII. Nazioarteko Gazteen Folklore
Jaialdia. Parte hartuko duten
taldeak: Yuan Yuan (Taiwan),
Miras (Tatarstan) eta Eraiki
Dantza. Bihar, 20:00etan, ikastolako frontoian.
pHondarribia. Hondarribiko 43.
Dantza Solteko Txapelketa,
Irungo Meaka Dantza Taldeak
antolatuta. Gaur, 19:00etan, Pisuzarra plazan, Santiago kalearen bukaeran.
Erakusketak
pBera. Mikel Telletxearen pintura, bideoa eta argazki erakusketa. Kultur etxeko erakusgelan.
Egunero, igande arratsaldetan
eta astelehenetan izan ezik.
pBergara. Unai Azkarateren
erakusketa, Aroztegi aretoan.
pBilbo. L’art en guerre. France,
1938-1947: de Picasso à Dubuffet erakusketa. Guggenheim
museoan.
pBilbo. Ibaiertzetik begira erakusketa, Bilboko Itsasadarra
Itsas Museoan.
pBilbo. Artea ikasbide erakusketa, Guggenheim museoan.
pBilbo. Barroko neurrigabea.
Cattelanetik Zurbaranera erakusketa, Guggenheim museoan.
pBilbo. Uholdeak Bizkaian erakusketa, Bizkaiko Foru Liburutegian.
pBilbo. Izadiaren argazkilariak
2013 erakusketa, Ondare aretoan.
pBilbo. Artists as catalysts,
Alondegian.
pBilbo. Kusudama Vol. 1 erakusketa, Apetit Gallery aretoan.
pBilbo. Bilbao is Creative erakusketa, Euskal Herriko Arkitektoen Elkargo Ofizialaren Bizkaiko ordezkaritzako erakusketa
gelan.
pDeba. Keixeta, Barneratzeko
guneak erakusketa, Santa Maria elizako klaustroan.
pDonostia. Harrijasotzaile: harriaren indarra erakusketa, San
Telmo museoan.
pDonostia. Nestor Basterretxearen erakusketa iraunkorra
ikus daiteke Gipuzkoako Batzarrean.
pDonostia. Elena Odriozolaren
erakusketa, Aiete kultur etxean.
pDonostia. Honaino, Oier Iruretagoienaren erakusketa. Egia
kultur etxean.
pDonostia. Ilustratzen erakusketa, Arteztu galerian.
pDonostia. (H)istorio konparaezinak, erakusketa, Koldo Mitxelena kultur gunean.
Donostiako historia, Urgullen
Urgull mendiko
Historiaren Etxean
‘Donostiari begira’
erakusketa berritzailea
dago ikusgai, doan
Erredakzioa
Donostiari begira dago Jesusen
Bihotzaren azpiko Motako gaztelua. Donostiari begira erakusketa
gazteluko Historiaren Etxean jarri dute. Gaztelua azkenekoz berritu zutenetik egindako lehendabiziko erakusketa da. Egunero bisita daiteke gaztelua, eta Urgull
mendira igotzeko autobus bereziak antolatu dituzte: 39 zenbakia
duen autobusak 11:00etatik
20:00etara eramaten ditu bisitariak Motako gaztelura.
Modu erakargarrian prestatu
dute erakusketa; teknologia berriak erabili dituzte. Ikus-entzunezkoak, jatorrizko piezak, grabatuak eta argazki historikoak
daude ikusgai. Izaera berritzailea
du, eta kanpotarrei Donostia erakusteko xedea du. Donostiarrentzat, berriz, hiriarekiko loturak
indartzeko aukera da, bertako
historia erakusten baitu. Euskarri multimediak erabiltzen ditu
erakusketak: hiriaren historiari
buruzko ikus-entzunezko batek,
urbanismoaren bilakaerari buruzko azalpenek eta jaiei buruzko
Erakusketan ikusgai dauden antzinako jantzietako batzuk. BERRIA
ekoizpen batek erakusketa osatzen dute. Historian zehar ibilbidea egiten du, sortu zenetik zabalgunea egin eta Donostia uda garaiko aristokraten oporleku
bihurtu arte. Plaza militar ere
izan zen hiria. Donostiaren bilakaera ekonomikoa, urbanistikoa
eta soziala aztertzen du. Doako
entzunezko gida zerbitzua ere eskuragarri dago eskatzen duenarentzat.
‘DONOSTIARI BEGIRA’
pNoiz. Egunero, 11:00etatik
20:00etara.
pNon. Urgull mendiko Motako
gazteluko Historiaren Etxean.
Izotzaren aroa, Elgoibarren
‘Ice Age 4’animazioko
filma emango dute gaur
iluntzean Elgoibarko
Kalegoen plazan,
22:30etik aurrera
Erredakzioa
Elgoibartarrek (Gipuzkoa) badute aisialdirako planik uztaileko
asteburuetan. Izan ere, udaleko
kultura sailak kaleko zinema antolatzen du udako gauak modu
irudimentsuan eta dohainik girotzeko helburuarekin.
Gaur, Ice Age 4 filma emango
dute. Aurretik eskainitako film
guztiak bezala, Kalegoen plazan
izango da, 22:30ean. 700 inguru
pertsonarentzako eserlekuak jarriko dituzte. Gaurko filma
Manny, Sid, Diego, Ellie eta Scrat
pertsonaia arrakastatsuen laugarren atala da. Filmean arrisku berri bati aurre egin beharko diote
historiaurreko bost lagun horiek.
Steve Martino eta Mike Thurmeier dira zuzendariak. Anima-
Ice Age 4 filmaren une bat. Gaur ikusi ahal izango da, 22:30ean.
zioko filma da, adin guztientzat
egokia. Scrat saguak ezkurraren
bila jarraituko du, betiko legez.
Bilaketa horrek mundua aldatuko du: kataklismo kontinental batek Mannyren, Diegoren eta Siden abentura handienetarikoa
sortuko du. Gorabehera horien
erdian, Sidek bere amona marmartia topatuko du. Bestalde, taldeak etxera bueltatzea oztopa-
tzen saiatuko diren pirata talde
batekin egingo du topo. Zikloa uztailaren 4an hasi zen, Lo imposible filmarekin. Bihar, Las aventuras de Tadeo Jones filma ikusi
ahal izango da.
‘ICE AGE 4’
pNoiz. Gaur, 22:30ean.
pNon. Elgoibarko Kalegoen
plazan.
24 berria 2013ko uztailaren 28a, igandea
Agenda ›
b
Eguraldia
Joera
Asteartea, 30
Bihar
Asteazkena, 31
pHegoaldeko haizea ibiliko da,
3-4ko indarrarekin; arratsaldean, iparraldera aldatu eta 4ko
indarra hartuko du. Lehen bi milietan, itsaso kizkurra izango da,
eta arratsaldean itsaskia. Metro
bateko olatuak altxatuko dira.
Osteguna, 1
p
Baiona 18/26
p
Bermeo 18/25
p
Donostia 18/26
p
p
Bilbo 19/25
p
p
p
Balmaseda 16/26
p
p
Itsasbehera
p
Azpeitia 17/26
Itsasgora
p
Itsasbehera
Leitza 13/26
Arrasate 16/28
Amurrio 15/27
Itsasaldiak
Maule 18/30
Donibane Garazi 19/30
Durango 16/26
Itsasgora
p
Abaurregaina 10/25
p
Giro eguzkitsua eta egonkorra
pBihar, ordurik gehienetan
eguzkitsu egongo da. Goizaldean, zerua tarteka hodeitsu
egongo da Kantauri aldeko isurialdean, eta baliteke euri pixka
bat egitea. Goizean, ostarte
handiak zabalduko dira, eta
arratsaldean, zerua hodei gutxirekin edo oskarbi egongo da.
Haize aldakorra ibiliko da, arratsaldean ipar ukituarekin. Tenperatura altuenak 23-28 gradu
artekoak izango dira. Gauean
baliteke itsasertzean hodei
baxuak sortzea eta euri langarra egitea.
p
p
Gasteiz 14/27
Iruñea 17/31
Agurain 14/27
Gaur
Eguraldi argiagoa
pTenperatura jaitsi egingo
da, eta, nahiz eta hegoaldean bero egin, eramangarriagoa izango da. Tenperatura
altuenak 24-28 gradu artekoak izango dira, eta Erriberan, 30 ingurukoak. Eguerdian eta arratsaldean, giro
eguzkitsua izango da, nahiz
goi hodeiek zerua apur bat
orbandu. Goizean, baliteke
b
Itsasoa
p
p
Tafalla 17/29
Guardia 15/28
Kantauri aldeko isurialdean
zirimiria egitea, eta iluntzean
baliteke zaparrada trumoitsuren bat botatzea mendi
inguruetan.
p
Tutera 18/30
ORDUA
METROAK
03:13
0,97
09:30
3,83
15:30
1,16
21:51
3,93
Isobara mapa
Eguzkia
S0RTU
06:58
GORDE
21:38
Ilargia
EGUNA
Ilbehera
Uztailaren 29a, astelehena
lberria
Abuztuaren 6a, asteartea
Ilgora
Abuztuaren 14a, asteazkena
Ilbetea
Abuztuaren 21a, asteazkena
Hitz jokoak
G Zenbaki kateatuak
G Sudokua
5
8
9x9-ko laukian hutsik
dauden gelaxkak bete
behar dituzu, 1etik 9ra
bitarteko zenbakiak
idatziz, eta kontuan izanik
zenbaki bakar bat ere ez
dela bi aldiz azaltzen
errenkada eta zutabe
berean, ezta dagokion
3x3-ko laukian ere.
1
G Goitibehera
G Aurreko erantzunak
1
2
3
4
5
9 zenbaki
273089651
481207593
867490215
7 zenbaki
1536497
2697841
3802149
4865293
5813694
6740218
7086315
7491258
8126547
8671032
9125486
9540172
6 zenbaki
126794
251086
346710
407593
519840
563198
628457
639821
705409
718632
840372
910825
5 zenbaki
13476
17063
28049
29058
34876
38629
40685
43791
48952
50932
58347
60470
63517
72903
75609
76041
81405
82717
94615
97346
4 zenbaki
1663
1834
1873
2037
2081
3572
4675
4689
6018
6189
6807
8215
3 zenbaki
219
296
421
495
512
581
597
681
708
714
812
904
984
2 zenbaki
19
58
86
97
6
7
8
9
Goiti eta beheiti letra bat gutxiago edo
gehiago du asmatu beharreko hitzak.
1. Izaki bizidun zelulabakar. 2. Neguko jantzia.
3. Ozeano Atlantikoko itsasoa. 4. Nafarroako
udalerria, Aezkoan. 5. Nafarroako udalerria,
Bortzirietan. 6. A zer parea, karakola eta ....
7. Irria. 8. Senide emeak. 9. Nazioak, herriak.
Goitibehera: 1. Bakezale. 2. Zekalea.
3. Lezake. 4- Eleak. 5. Leka. 6. Kalea.
7. Kablea. 8. Bokalea. 9. Esklaboa.
2013ko uztailaren 28a, igandea
berria 25
‹ Agenda
1
Aretoak
Araba
BASAURI
GASTEIZ
D SOCIAL ANTZOKIA
Gru 2: mi villano favorito
Antes del anochecer
D FLORIDA
D BERMEO. Nestor Basterretxea.
San Prudentzio,22 (945-231940).Ikuslearen eguna: asteazkena.
Ahora me ves
Cautiva
Gru 2: mi villano favorito
Keep the Lights On (JBA)
La mejor oferta
Llévame a la luna
Lobezno inmortal
Monstruos University
Una cancion para Marion
Violeta se fue a los cielos
Zarafa
12:00
12:00
12:00
18:00 20:15
17:30 20:00
17:15
20:30
20:00
20:00
17:30 20:00
17:30
17:30 20:00
18:30
17:00
22:30
22:30
17:30
20:00
Gru 2: mi villano favorito 16:30 Un amigo para Frank 19:00
D DURANGO. Zugaza.
Gru 2: mi villano favorito 16:45 Niños grandes 2 16:45
Llévame a la luna 19:00 21:15 Lobezno inmortal 19:00 21:15.
22:30
22:30
22:30
D GERNIKA-LUMO. Lizeo Antzokia.
22:30
22:30
GETXO
El hombre de acero 19:00 22:00
D LAUREN GETXO
D GURIDI
Arriluze z/g (94-4310310).Ikuslearen eguna: asteazkena.
San Prudentzio,6 (94-5231940).Ikuslearen eguna: asteazkena.
Ahora me ves
Cautiva
Expediente Warren
Gru 2: mi villano favorito
La mejor oferta
Llévame a la luna
Lobezno inmortal
Monstruos University
Niños grandes 2
Ez dago emanaldirik.
D YELMO BOULEVARD
Boulevard merkataritza gunea (902-221622).Ikuslearen eguna: osteguna.
After Earth
Ahora me ves
El hombre de acero
Expediente Warren
Gru 2,mi villano favorito 3D
Gru 2: mi villano favorito
20:45 22:45
15:45 18:00 20:15 22:30
21:30
15:40 17:55 20:10 22:25
16:00
15:30 16:30 17:30 18:30 19:30
20:30
Llévame a la luna
16:40 18:40
Lobezno inmortal
16:30 18:15 19:15 22:00
Lobezno inmortal 3D
15:30
21:00
Monstruos University
16:00 18:15
Niños grandes 2
18:00 20:00 22:00
Star Trek.En la oscuridad
22:25
The Purge.La noche de las bestias
20:35 22:35
Tres-60
16:40 18:40 20:40 22:40
D YELMO GORBEIA 3D
Gorbeia (945-460623).
After Earth
Ahora me ves
El hombre de acero
Gru 2
Lobezno inmortal
Lobezno inmortal 3D
Monstruos University
Niños grandes 2
Star Trek.En la oscuridad
The Purge.La noche de las bestias
18:15
22:30
17:15 19:30 22:00
22:10
16:00 18:00 20:10
16:00 18:45
21:30
17:00 19:45 22:20
15:30 17:40 19:50
20:20
22:00
16:20
Bizkaia
D COLISEO CINESA ZUBIARTE
Leizaola Lehendakariaren kalea,Ikuslearen eguna: astelehena.
16:00
20:20
16:00 18:15 20:30 22:45
22:20
16:00 18:15 20:30 22:45
16:00
16:00 18:00 20:00 22:00
16:40
19:30 22:20
18:00 20:45
18:10
16:00 18:00 20:10
22:30
16:00 18:10 20:20 22:30
Ahora me ves
Amor y letras (JBA)
Cautiva
Con la pata quebrada (JBA)
El nombre (JBA)
Gru 2: mi villano favorito
La bicicleta verde
Llévame a la luna
Perdidos en la nieve
Star Trek.En la oscuridad
Tres-60
Una canción para Marion
17:15 20:00 22:30
20:00
17:3000:00 22:30
22:30
17:30
16:20 18:20 20:30
20:10 22:30
17:30 20:10 22:30
22:30
17:00
16:30 18:30 20:30 22:30
17:30 20:10 22:30
D MULTICINES
Eskutza kalea,13 (94-4310310).Ikuslearen eguna: astelehena.
Ahora me ves
Colosio el asesinato
El último Elvis
Hannah Arendt
Keep the lights on
La mejor oferta
Llévame a la luna
Tú y yo (JBA)
Una canción para Marion
17:30 20:00
19:45
17:30
17:30 20:00
20:00
17:30 19:45
17:30
17:30 19:45
17:30 20:00
BARAKALDO
D COLISEO CINESA MAX OCIO
Kareaga kalea z/g (94-4310310).Ikuslearen eguna: astelehena.
After Earth
Ahora me ves
El hombre de acero
Expediente Warren: The Conjuring
Fast and furious 6
Gru 2,mi villano favorito 3D
Gru 2: mi villano favorito
16:00 18:15 20:30 22:45
16:00 18:15 20:30 22:45
16:00
19:00 22:00
16:00 18:15 20:30 22:45
22:00
17:00 19:15 22:45
16:00 17:45 18:15 20:00 20:30
22:00
Lobezno inmortal
16:40 19:30 20:00 22:20 22:40
Lobezno inmortal 3D
18:00 20:45
Los becarios
17:15
Monstruos University
16:00 18:15 20:30
Niños grandes 2
16:00 18:15 20:30 22:45
Noche de marcha
16:00
22:45
Star Trek.En la oscuridad
16:00
19:00 22:00
The Purge.La noche de las bestias 16:00 18:00 20:00 22:00
Tres-60
16:00 18:15 20:30 22:45
D YELMO MEGAPARK
Erribera etorb.(94-4181672).
After Earth
Ahora me ves
El hombre de acero
Expediente Warren: The Conjuring
Gru 2: mi villano favorito
D CINESA ARTEA
Artea merkataritza gunea (902-333 231).Ikuslearen eguna: asteazkena.
After Earth
Ahora me ves
El hombre de acero
Expediente Warren: The Conjuring
Gru 2,mi villano favorito 3D
Gru 2: mi villano favorito
Llévame a la luna
Lobezno inmortal
Lobezno inmortal 3D
Monstruos University
Niños grandes 2
Star Trek.En la oscuridad
Tesis sobre un homicidio
The Purge.La noche de las bestias
Tres-60
16:00
16:00
16:00
16:00
16:40
16:00
16:00
22:30
18:15 20:30 22:45
22:00
18:15 20:30 22:45
19:30
17:00 18:15 20:30
20:20 22:30
19:30 22:20
18:00 20:45
17:00 19:00
18:10
22:00
19:15 22:00
22:45
18:00 20:00 22:00
D LEKEITIO. Ikusgarri.
El hombre de acero 19:30 22:00
D ONDARROA. Bide Onera.
16:00 18:10 20:20 22:30
16:15
19:00 22:00
16:00 18:10 20:20 22:30
17:00 19:30 22:15
16:00 18:05 20:10
22:20
16:30
19:15 22:15
16:30 18:35 20:40 22:45
15:30 17:45 20:05 22:25
21:30
15:45 18:00 20:15 22:30
15:30 16:30 17:30 18:30 19:30
20:30
Llévame a la luna
16:30 18:40
Lobezno inmortal
15:30 16:50 18:05 19:25 20:40
22:00
Lobezno inmortal 3D
16:10 18:45
21:20
Monstruos University
15:35 17:40
Niños grandes 2
22:30
Star Trek.En la oscuridad
19:45 22:20
The Purge.La noche de las bestias
20:50 22:40
Tres-60
16:30 18:35 20:40 22:45
D CINEBOX MENDIBIL
Mendibil merkataritza gunea (943-630223).Ikuslearen eguna: osteguna.
After Earth
Ahora me ves
Expediente Warren: The Conjuring
Gru 2: mi villano favorito
Lobezno inmortal
Niños grandes 2
The Purge.La noche de las bestias
Ahora me ves
Lobezno inmortal
Un amigo para Frank
After Earth
Ahora me ves
Expediente Warren: The Conjuring
Gru 2: mi villano favorito
Lobezno inmortal
Lobezno inmortal 3D
Monstruos University
Niños grandes 2
Star Trek.En la oscuridad
The Purge.La noche de las bestias
Tres-60
After Earth
Ahora me ves
Expediente Warren: The Conjuring
Gru 2: mi villano favorito
Lobezno inmortal
Lobezno inmortal 3D
Monstruos University
Niños grandes 2
Star Trek.En la oscuridad
Tres-60
D ANTIGUO BERRI
Ahora me ves
17:00 20:00 22:30
Expediente Warren: The Conjuring
17:15 19:45 22:15
Gru 2: mi villano favorito
17:00 19:00
Hijos de la medianoche
19:00 22:00
La bicicleta verde
16:45 18:45 20:45 22:45
Lobezno inmortal
17:00 19:45 22:30
Lobezno inmortal 3D
21:30
Monstruos University
17:15
Niños grandes 2
17:00 19:00
Star Trek.En la oscuridad
21:30
The East
19:45 22:15
Zarafa
17:00
D LA BRETXA
Arraindegi eraikina (943-421371).
16:00
16:00
16:00
16:30
16:00
16:15
16:00
22:45
18:15 20:15 22:30
17:15
18:15 20:30 22:45
18:00 20:00 22:00
17:15 19:45 22:00 22:30
19:00
18:10
18:30 20:30
19:45 22:30
20:30 22:15
18:00 20:00 22:15
D TRUEBA
S.Esnaola,10 (943-271391).Ikuslearen eguna: asteartea.
17:30
22:00
19:30
17:00 19:30 22:00
EIBAR
D COLISEO
Ikuslearen eguna: astelehena.
Ez dago emanaldirik.
ERRENTERIA
D NIESSEN ZINEMAK
(943-345291).
Ahora me ves
17:15 20:00 22:35
19:30 22:00
20:00 22:00
22:00
19:30
19:30 22:00
DONIBANE LOHIZUNE
D LE SELECT
Chez nous c’est trois!
Dans la Tête de Charles ...(JBA)
Frances Ha (JBA)
L’Inconnu du lac
Le grand mechant loup
Les beaux jours
Les petits princes
Moi moche et méchant 2
Monsters Academy
Pacifim Rim
Paris a tout prix
Wolverine: le combat de l’immortel
19:30
17:00
14:30
21:45
17:00
Fanny
Le grand mechant loup
Le jour attendra
Les reines du ring
Man of Steel 3D
Moi moche et méchant 2
Moi Moche et méchant 2 3D
Monsters Academy 3D
Pacific Rim 3D
Paris a tout prix
Wolverine: le combat de...3D
World War Z 3D
11:15
22:15
11:15 14:00 16:00 18:00 20:00 22:15
14:00
22:15
11:15 14:00 16:00 18:00 20:00
11:15 14:00 16:00 18:00 20:00
11:15 14:00 16:00 18:00 20:00
11:15 14:00 16:30
19:45 22:15
11:15 14:00 16:00 18:00 20:00 22:15
11:00 13:30 15:45 18:00 20:15 22:30
15:50 18:00 20:10 22:20
14:30
21:45
21:45
21:45
14:30
17:00
D L’ATALANTE
(05559-557363).
Ez dago emanaldirik.
D OCINE
After Earth
Ahora me ves
Expediente Warren: The Conjuring
Gru 2: mi villano favorito
Lobezno inmortal
Lobezno inmortal 3D
Monstruos University
Niños grandes 2
Noche de marcha
Star Trek.En la oscuridad
The East
The Purge.La noche de las bestias
Tres-60
D KANBO. Aiglon. World War Z 18:00
Josephine 21:00
MIARRITZE
D ROYAL
Alabama Monroe (JBA)
19:30
Aya de Yopougon
15:30
Dans la Tête de Charles Swan III (JBA)
17:00
Frances Ha (JBA)
20:25
Gold (JBA)
18:35
22:00
Grigris
21:50
It felt like love (JBA)
14:00
Le roi et l’oiseau
14:00
Les Croods
15:40
Metro Manila (JBA)
17:25
Monsters Academy
16:30
Wolverine: le combat de ...(JBA) 14:00
18:30
21:15
16:30
16:30
17:15 20:00 22:30
17:30 20:00 22:30
19:45 22:30
17:30 20:00 22:30
17:30 18:20 20:30 22:30
17:15 20:00 22:30
17:00 19:45 22:30
20:15 22:30
18:25
18:30 20:30 22:30
17:00 19:45 22:30
20:30 22:30
18:30 20:30 22:30
Cautiva
El muerto y ser feliz (JBA)
Hannah Arendt
La bicicleta verde
La mejor oferta
Món petit (JBA)
Perdidos en la nieve
19:30
22:00
21:30
14:00
18:00
11:00 14:00 16:00 18:00 20:00 22:00
11:00 14:00
18:00 20:00
16:00
16:30
17:15 20:00
16:30 18:30
20:00
17:15 20:00
17:15 20:00
20:30
17:15
18:30 20:30
18:10 20:20
18:20 20:20
17:00
18:30
18:10 20:20
18:15 20:15
18:15 20:30
20:15
22:30
D DONAPALEU. St.Louis.
Moi moche et méchant 2 18:00
Before midnight (JBA) 21:00
D SAIDE CARLOS III
Zuberoa
D MAULE-LEXTARRE. Baitha.
17:30 20:00 22:30
22:30
22:30
22:15
22:45
18:15
18:15 20:15 22:15
17:50 20:10
20:15
20:20
18:20 20:20
22:30
22:15
22:20
22:20
16:00 18:10 20:25 22:45
15:50 18:00 20:25 22:45
20:25 22:45
19:30 22:30
15:50 18:00 20:20 22:40
16:15 18:15
17:10 20:00 22:45
16:45
19:30 22:15
17:00
16:00 18:00 20:15 22:30
16:30
19:30 22:30
22:30
22:30
22:30
22:30
22:20
Nafarroa Beherea
22:30
(948-245400).Ikuslearen eguna: astelehena.
Ahora me ves
D LAS CAÑAS
After Earth
Ahora me ves
El hipnotista
El hombre de acero
Expediente Warren
Gru 2
Lobezno inmortal
Lobezno inmortal 3D
Monstruos University
Niños grandes 2
Star Trek.En la oscuridad
Moi Moche et méchant 2 3D 18:00
Les stagiaires 21:00
ANGELU
16:30
D ITAROA
(902-463269).Ikuslearen eguna: osteguna.
D DONIBANE GARAZI. Le Vauban.
18:30
(948-222333).Ikuslearen eguna: asteazkena.
11:00
UHARTE
VIANA
D GOLEM LA MOREA
16:20
16:30
20:30
16:00 18:00 20:00 22:00
16:00 18:10 20:20 22:30
16:15 18:15 20:15 22:15
17:00 19:30 22:00 22:30
16:00 18:30
16:30 18:30
16:00 18:00
20:00
22:00
17:15 19:30 22:15
22:30
16:15 18:15 20:15 22:15
22:30
22:30
22:30
(948-222333).Ikuslearen eguna: astelehena.
16:15
18:00 20:30
20:30
18:00
18:00 20:30
22:30
22:30
22:30
Nafarroa
17:15 20:00
20:00
16:30 18:30
19:45
17:15 20:00
17:00 19:45
17:00
17:15 20:30
22:00
19:30 22:00
17:30 20:00 22:30
17:30
17:30 20:00
19:30 22:00
After Earth
16:30
Ahora me ves
16:00
Antes del anochecer
El hombre de acero
Encierro 3D: Bull Running in Pamplona
Expediente Warren
16:00
Gru 2: mi villano favorito
16:15
Lobezno inmortal
16:00
Lobezno inmortal 3D
16:15
Los Croods
16:00
Monstruos University
16:15
Niños grandes 2
16:15
Rompe Ralph
16:20
Star Trek.En la oscuridad
Stoker
The Purge.La noche de las bestias
Tres-60
16:20
D GOLEM YAMAGUCHI
Fanny
Le grand mechant loup
Man of Steel
Marius
Moi moche et méchant 2
Monsters Academy
Monsters Academy 3D
Pacific Rim 3D
22:30
22:45
17:30
D GOLEM LOS LLANOS
After Earth
El hombre de acero
Gru 2: mi villano favorito
Los becarios
TUTERA
The call 21:00
Ez dago emanaldirik.
D MONCINE
After Earth
El hombre de acero
Llévame a la luna
Monstruos University
Niños grandes 2
Star Trek.En la oscuridad
D HENDAIA. Les Varietes. Les beaux jours 17:00
After Earth
Ahora me ves
El hombre de acero
Expediente Warren: The Conjuring
Gru 2: mi villano favorito
Lobezno inmortal
Lobezno inmortal 3D
Los becarios
Monstruos University
Niños grandes 2
Star Trek.En la oscuridad
The Purge.La noche de las bestias
Tres-60
Zarafa
Zarafa (Euskaraz)
22:30
22:30
LIZARRA
19:30
17:00 19:30
19:30
D GOLEM BAIONA
(0559-599090).
17:30 20:00
17:30 20:00
17:00 19:00
17:30 20:00
21:00
(948-245400).Ikuslearen eguna: astelehena.
14:30
Shokuzai - Celles qui voulaient se souvenir (JBA) 21:00
Ahora me ves
Antes del anochecer
Gru 2: mi villano favorito
Hijos de la medianoche
Llévame a la luna
Lobezno inmortal
Star Trek.En la oscuridad
Una cancion para Marion
D CGR CENTRE
Encierro 3D: Bull Running in Pamplona
Expediente Warren: The Conjuring
Gru 2: mi villano favorito
Lobezno inmortal
The Purge.La noche de las bestias
D SAIDE OLITE
IRUÑEA
19:30
BAIONA
D L’AUTRE CINEMA
16:45
19:00 22:00
Lapurdi
(05559-555298).
17:15 20:00 22:30
17:00 19:30 22:00
19:30 22:15
18:45 20:45 22:45
20:15 22:30
17:00 19:30 22:15
17:15 20:00 22:30
18:45 20:45 22:45
17:15 19:45 22:30
17:00 19:45 22:00
18:30
11:00 14:00
11:00 14:00 16:00
11:00
16:30
14:00
11:00 14:00 16:30
(948-222333).Ikuslearen eguna: asteazkena.
D PRINCIPE
16:45
18:15
18:05 20:25 22:45
18:15 20:30 22:45
18:15 20:30
19:00 22:00
19:15 22:15
18:15
20:30 22:45
22:45
16:00 18:15 20:30 22:45
D ZUMAIA. Aita Mari. Niños grandes 2
San Joan,10 (943-421247).Ikuslearen eguna: asteazkena.
16:45
16:45
16:00
15:45
16:00
16:00
16:00
16:15
16:00
D ZARAUTZ. Modelo. El cuerpo
(943-001200).Ikuslearen eguna: astelehena.
Pacifim Rim
Paris a tout prix
Wolverine: le combat de...
Wolverine: le combat ...3D
World War Z
D HAZPARNE. Haritz Barne. Demi-Soeur 18:00
16:30 18:30 20:30
16:00 18:15 20:30 22:45
18:15 20:30 22:45
16:00 18:00 20:00
17:10 19:45 22:30
19:15 22:00
16:10
17:00
22:15
22:30
16:00 18:00 20:00 22:15
Urbil merkataritza gunea (943-221622).
18:00 20:30
18:00 20:30
18:00 20:30
DONOSTIA
Keep the Lights On (JBA)
La mejor oferta (JBA)
Springsteen & I (JBA)
20:15 22:30
18:00 20:20 22:40
18:00 20:15 22:30
18:00 20:15 22:30
19:00 20:00
18:00 20:15 22:30
18:00
D CINEBOX URBIL
D SERANTES
(94-4839244).Ikuslearen eguna: asteazkena.
Ahora me ves
Antes del anochecer
Cautiva
El último Elvis
Hannah Arendt
La mejor oferta
Llévame a la luna
Tres-60
Tú y yo (JBA)
Una canción para Marion
Zarafa (Euskaraz)
15:45
15:45
16:00
16:00
15:45
16:00
USURBIL
SANTURTZI
After Earth
Ahora me ves
El hipnotista
Expediente Warren: The Conjuring
Gru 2: mi villano favorito
Lobezno inmortal
Lobezno inmortal 3D
Monstruos University
Niños grandes 2
Star Trek.En la oscuridad
The Purge.La noche de las bestias
Tres-60
IRUN
(943-635441).Ikuslearen eguna: astelehena.
Lobezno inmortal 19:00 22:00
D BALLONTI
El hipnotista
El hombre de acero
Expediente Warren: The Conjuring
Los becarios
Monstruos University
R3sacón
Star Trek.En la oscuridad
Expediente Warren: The Conjuring
19:45 22:30
Gru 2: mi villano favorito
16:25 18:30
Insensibles
20:30 22:45
Lobezno inmortal
17:10 20:0000:00
Lobezno inmortal 3D
16:45
19:30 22:15
Monstruos University
17:15
Niños grandes 2
17:15 19:45
Star Trek.En la oscuridad
22:15
D OCINE TXINGUDI
Gipuzkoa
D GOLEM ALHONDIGA
(94-6070767).
Geraldine Chaplin aktorea, Tres-60 filmean. BERRIA
LEIOA
PORTUGALETE
BILBO
After Earth
Ahora me ves
El hombre de acero
Expediente Warren: The Conjuring
Gru 2,mi villano favorito 3D
Gru 2: mi villano favorito
Lobezno inmortal
Lobezno inmortal 3D
Monstruos University
Niños grandes 2
Star Trek.En la oscuridad
Tres-60
17:00 19:30 22:20
17:00 19:30 22:00
16:00 18:10 20:20 22:30
16:30 18:30 20:30
22:10
18:10 20:10
17:00 19:30 22:00
16:10
22:30
Né quelque part 21:00
Oh Boy! (JBA) 21:00
26 berria 2013ko uztailaren 28a, igandea
Agenda ›
Komunikazioa D
Euskal Herria is different
Uhinetatik tiraka
Xabier Lasa
Hizkuntzekiko errespetua. Aski da gaztelera ez den
beste hizkuntza bat daukan edozein bazter bisitatzea oporretan,
Euskal Herria berezitzat hartzen
dutela ohartzeko. Espainiako
irrati publiko (RN1) eta irrati pri-
batu (SER katea) nagusien hizkuntza politika bat da Euskal Herrian, eta kontrakoa bi hizkuntza
ofizialeko gainerako herrialdeetan. Deskonexio erregionaleko
tarteak iristen zaizkienean, kalanaren ekialdeko dialektoa den
menorkerara jotzen ari dira egunotan nire irrati aparatuan; katalanez edo galegoz egin izan dute
beste bidaia batzuetan. Euskal
Herrira itzultzean, bi irrati horietan euskara entzutea izango litzateke normaltasun demokratikoaren seinalerik argiena.
Elebakartasuna haus-
ten. RN1ek eta SER kateak Madrildik Euskal Herriko bi sukurtsaleei (EAE eta Nafarroa) lekukoa ematen dietenean, hemengo
esatariek gazteleraz segitzen
dute, noski; jasotzen dituzten
ahotsek ere (politikariak, sindikalistak, kulturgileak...) hizkuntza horretan jarduten dute, euskal hiztun izan arren horietako
asko. Azkenaldian, Gipuzkoako
Diputaziotik datozen albisteak
dira praktika elebakar hori hausten ari diren bakarrak, edo kasik.
Soilik euskaraz jarduteko diputazioak hartutako erabakiak hiru
errealitate behintzat azaleratu
dizkigu. Lehena, irrati horien entzule fidelei zuzendutako pellokeria: euskara ere Euskal Herrian
bizi dela. Bigarrena, esatarienganako mezua: bakoitzak nahi
duen hizkuntza erabiliz ere osa
daitekeela albistegia. Eta hirugarrena: esatari horiek badakitela
moldatzen informazio iturria soilik euskaraz datorkienean ere.
Aukera galdua. Egunotan
estatuan gertatu diren bi gertakizunek komunikabideen zereginaz eztabaidatzeko aitzakia
eman digute. Santiagoko heriotzaren trenak ez, baizik eta gogo
faltak eragotzi du eztabaida hori,
ordea. Inor gutxi libratzen baita
bekatari izatetik. Montserrat Serra eta Blanca Thiebaut Kenyan
bahituta ia bi urtez eduki dituzte.
Zenbatetan gogoratu dituzte giza
eskubideak beste edozeren aurretik daudela aldarrikatzen duten
komunikabideek? Ez ote dira,
konparazio batera, Ortega Lara
bezain gizakiak? Jose Blanco sozialista errugabetzat jo du Auzitegi Gorenak. Erruduntzat jo duten
tertulianoek ez al dute okerra zuzendu behar jendaurrean? Euskal Herrian sarri egin dira galdera horiek, erantzunik jaso gabe.
Midaseko egunkariak (eta VI)q Alderdi Komunistaren tresna gisa sortu zuten hungarierazko ‘Új Szó’egunkaria,
1948an. Boterea galdu zuenetik Eslovakiako hungariar gutxiengoa babestea izan da hedabidearen eginkizun nagusia.
Hungariara zabaldutako leihoa
Adrian Garcia
H
ungariara begirako
leihoa da Új Szó. Eslovakiako hungariar
gutxiengoen ahotsa
da, eta herrialdean zer gertatzen
den kontatzeaz gain, oso adi daude mugaz bestaldera, Hungarian,
gertatzen denari. «Nahiz eta antzinako Txekoslovakian jaio, guretzat Hungaria ez da herrialde
arrotza, kulturalki eta historikoki oso lotuta baikaude», azaldu du
Edita Slezakovak, Új Szó berripapereko zuzendariak. Slezakovak
30 urte daramatza hungarierazko
egunkarian. Midaseko presidente hautatu zuten iragan maiatzean. Gutxiengo hungariarren eskubideak defendatu eta sustatu
aldera lan egiten dute egunkarian. Eslovakiako hungarierazko
bakarra da.
Eslovakia hegoaldean bizi da
hungariar
komunitatearen
gehiengoa, bi herrialdeen arteko
mugatik gertu. Bratislavatik
mendebaldeko mugara 600 kilometro inguru daude. «Eremu hortik behera bizi dira hungariarrak,
eta hor saltzen dugu ale gehien.
Eslovakiako gainontzekoan gure
egunkariak ez du interesik askorik». Halere, Slezakovak dio harpidedunak herrialde osoan dituztela. «Bi komunitateen arteko ezkontzen ondorioz, irakurleak
Eslovakia guztian ditugu». Hungariera ez da hizkuntza ofiziala
Eslovakia osoan. «Hungariarrak
%20 baino gehiago diren herri eta
hirietan soilik du onarpen hori».
Bratislavan argitaratzen dute,
eta han dute egoitza. Guztira,
25.000 bat ale saltzen dituzte, ho-
Bratislavan du egoitza hungarierazko egunkariak, eta 37 kazetarik lan egiten dute han. ÚJ SZÓ
rietako erdiak harpidetza bidez.
Astean seitan argitaratzen dute,
astelehenetik larunbatera. Hain
zuen, 37 kazetarik lan egiten dute
26 orrialde inguruko egunkaria
argitaratzeko.
Prentsa idatziaren krisiak gogor jo du Új Szó. «Arazo dezente
ditugu, egia esan». Publizitatearen beherakada nabarmena izan
dute: iazko datuen aldean, publizitatea %16 gutxiago saldu dute.
«Ez ditugu eskualdeko iragarleak
galdu, konpainia handietakoak
baizik». Slezakovaren arabera,
enpresa handiek ez dute ulertzen
herrialdeko gutxiengoen egoera.
«Herrialdeko biztanleen %9 inguru gara, baina gure hedabideetan
ez dute publizitatea proportzio
berean sartzen». Harpidetzak ere
galdu dituzte, nahiz eta ez «oso
proportzio handian». Harpidedunen %4k inguruk utzi diote egunkaria erosteari. «Eslovakieraz
egiten duten herrialdeko egunkariak %10 inguru ari dira galtzen».
Bigarren urtez, Eslovakiak
diru laguntzak ukatu dizkie.
«Aurtengo diru laguntzak itxaroten ari gara oraindik. Ikusteko
dago emango dizkiguten». Ez
dute Hungariako Gobernuaren
laguntzarik jasotzen.
Diru sarreren jaitsierari aurre
egiteko, gastuak murriztu behar
izan dituzte. «Soldatak izoztu ditugu, eta litekeena da laster bizpahiru pertsona kaleratzea».
Interneteko atarian jartzen
dituzte papereko edukiak, eta
«oraingoz» ez dute haiengatik
dirurik eskatzen. Harpidetza
digitala ezartzeari buruzko eztabaida bizia dute egunkarian.
«Idatzizko argitalpenak osatzen
du gure diru sarreren ehuneko
handiena, ez sareko atariak.
Ondo dago gero eta bisitari gehiago edukitzea sarean, baina
horrek ale gutxiago saltzea eta
iragarleak galtzea ekartzen
badu, egunkari gisa gure heriotza ekar dezake». Slezakovak dio
harpidetza digitalarekin arazo
hori konponduko litzatekeela,
bisitak jaitsi arren diru sarrerak
gehituko bailirateke.
Lehenengo Mundu Gerra
amaitutakoan, Austria-Hunga-
riako Inperioa desegin eta Txekoslovakia sortu zuten. «Eslovakiako hungariarrak bizi diren
eremua Hungaria Handiaren
menpe zegoen 1920 baino lehen»,
azaldu du Slezakovak. Interes
ekonomiko eta estrategikoak bultzatuta, Hungaria eta Txekoslovakia banatzen zituen lerroa hizkuntza mugatik iparralderago
ezarri zuten, eta, horrela, hungariar hiztunen gutxiengoa sortu.
Egunkaria Alderdi Komunistaren aginduz sortu zuten, 1948an.
«Ez alderdiak gutxiengo komunitateak babesten zituelako; hungariar hiztunengan eragina izan
nahi zuten». Bratislavako hungariar komunitatea kontrolpean
edukitzeko tresna zen egunkaria,
erabat alderdikoia. «Alderdi Komunistak kontrolatzen zuen, eta
haien helburuei buruz idaztera
behartzen zituzten», dio Slezakovak.
Askatasun haizeak
1968. urteko Pragako Udaberriko
mugimenduak herrialdea ez ezik,
egunkaria ere astindu zuen. Sobietar Batasunaren eraginpetik
atera nahian, erreforma politikoak aldarrikatu zituzten txekoslovakiarrek hainbat politikariren
gidaritzapean. Tartean, prentsa
eta mugitzeko askatasuna.
«Iraultza hastean, eta SESBeko
soldaduak herrialdea inbaditu
arte, Új Szó-k tokia egin zien askatasunaren aldeko ideiei».
1989ko Belusezko Iraultza arte
ez zuen lortu hedabideak «benetako independenzia». Alderdi Komunistak boterea galtzean, Új
Szó hungarierazko egunkariaren
gaineko kontrola ere galdu zuen.
2013ko uztailaren 28a, igandea
berria 27
‹ Agenda
MGM
E
Euskaltel 46)
21:45: ‘Las dos vidas de Audrey Rose’ filma.
23:45: ‘Pelham 1,2,3’ filma.
E-mail clave
TCM Autor
Euskaltel (40)
00:05: ‘Una mujer sin amor’
drama.
21:30: ‘La edad de oro’ filma.
Zumaiako Bandera
jokatuko dute
Mariatxi ikuskizuna
emango dute
Calle 13
Euskotren eta San Miguel ligako estropadak emango dituzte
zuzenean. Zumaiako Bandera
eskuratzen saiatuko dira traineruak. Mikel Olazabalek eta Ibon
Gaztañazpik kontatuko dute
zer gertatzen den.
Euskaltel (20)
18:00: ‘Velocidad terminal’ filma.
15:45: ‘El guardaespaldas’ akzio filma.
Estropadak. ETB1, 11:00.
11
Mexikotik kantari ikuskizuna
emango dute gaur. Uztailaren
24an grabatu zuten ikusgarri
hori, Bastidan (Araban). Boleroak, baladak eta rantxerak
izango dira entzugai, besteak
beste.
‘Mexikotik kantari’. ETB1, 21:00.
Tramontana
11
p ETB2, 10:05. Zuz.: Peter Smith. Akt.:
p ETB2, 16:25. Zuz.: Henri Helman.
John Nettles.
Akt.: Alexandra Vandernoot, Alexandra Kazan, Philippe Caroit.
Este chico es un demonio y...
Xtreme
Euskaltel (49)
22:00: ‘Sanctum’ abentura filma.
00:05: ‘Ironclad’ filma.
Gaurko filmak
1
p La1, 11:30. Zuz.:Mark Griffiths. Akt.:
Chantaje a una profesora
Gregory Harrison, Heidi Lenhart, Jane
Sibbett. 1999.
p Antena 3, 19:30. Zuz.: Rob Malen-
The Guardian
1
fant. Akt.: Ashley Jones, Erik Knudsen.
2008.
111
p Cuatro, 15:45. Zuz.: Andrew Davis.
El inocente
Akt.: Kevin Costner, Ashton Kutcher.
2006.
p Antena 3, 22:10. Zuz.: Brad Furman.
X-men
Todo incluido
111
111
Akt.: Matthew McConaughey. 2011.
11
p La Sexta, 16:00. Zuz.: Bryan Singer.
p La1, 22:15. Zuz.: Peter Billingsley.
Akt.: Halle Berry, Ian McKellen, Patrick
Stewart. 2000.
Akt.: Vince Vaughn, Jason Bateman,
Faizon Love, Jon Favreau. 2009.
Sarah Cain
La odisea
11
11
p La 1, 16:00. Zuz.: Michael Landon.
p La1, 00:00. Zuz.: Andrei Koncha-
Akt.: Lisa Pepper, Tess Harper, Elliot
Gould, Abigail Mason. 2007.
lovsky. Akt.: Armand Assante, Greta
Scacchi. 1997.
D
D
Telebista
ETB 1
ETB 2
Hamaika
Antena 3
Cuatro
TF1
06:05-09:50: Nafarroan
ETB3ko programazioa
emango dute. 07:20: Sustraia.
07:45: Zu kirolari. 08:15: Bi
errepidean. 08:40: Abentur@roa. 09:10: Iparraldearen
orena igandea. 09:40: Bizi Berria. 09:50: Egi bidean. 10:00:
Meza. 11:00: Estropadak: San
Miguel Liga. Zumaiko Bandera. 14:00: Gaur Egun. 14:45:
Eguraldia. 14:55: Bisitaria. Bilduma. 16:10: Herri kirolak. Harrizulatzaileak. Binakako finala. 17:00: ETB Kantxa. Rico
IV.a - Iza / Victor - Untoria.
Olaizola II.a - Zabala / Titin
III.a - Albisu. 19:30: Estropadak. San Miguel Liga. Zumaiako Bandera. 20:30: Gaur
Egun. Albistegia. 21:00: Mexikotik kantari, Bastida. Maritxi
kontzertua. 23:00: Baionako
jaien amaiera. 00:15: Irisarriko
kabalkada.
07:30: Del país de los vascos.
‘Errenteria’. 08:05: Chiloé.
08:35: Estilos de vida salvajes. 09:25: Nueva vida. 09:35:
Sustraia. 10:05: Telefilma. ‘Email clave’. Zuz.: Peter Smith.
Akt.: John Nettles. 11:40: Se ha
escrito un crimen. Telesaila.
14:58: Teleberri. Azken berriak
biltzen dituen albistegia.
16:10: Eguraldia. 16:25: Telefilma. ‘Tramontana’. Zuz.: Henri
Helman. Akt.: Alexandra Vandernoot, Alexandra Kazan,
Philippe Caroit. 19:45: Ongi
Etorri. Sara Gandararen eskutik. 20:58: Teleberri. Estibaliz Ruiz de Azuak aurkezten
duen albistegia. 22:10: Eguraldia. 22:15: Equipo ED. 23:10:
Puente Colgante, el guardián
de la ría. Erreportajea. 00:20:
Crónicas de Euskal Herria.
‘Travesía de Bilbao’. 02:35:
Sustraia.
09:00: Marrazki bizidunak.
10:40: Telebista 2.1. 12:40: Sargori 4. 14:40: Frontoia. Pilotari
buruzko saio. 15:40: Gurean
Gaur Berezia. Albistegia, erreportajeak, analisiak, elkarrizketak. 16:40: Bizi Musika. Euskal bideoklipen tartea. 18:10:
Marrazki bizidunak. 19:50:
Udakoak. Udako joerak aztertzen dituen saioa. 20:20:
Eguzki bila. 20:50: Gurean
Gaur Berezia. 21:50: Sargori.
23:50: Gurean Gaur Berezia.
Albistegia, erreportajea, analisiak, elkarrizketa. 01:00: Bizi
Musika. 04:00: Telebista 2.1.
07:15: Pelopicopata. 08:00:
Los más... 10:15: 1 Formula.
Hungariako Sari Nagusia.
10:45: Centimetros cúbicos.
11:15: 1 Formula. Hungariako
Sari Nagusia. 15:45: Noticias.
16:00: Zinema. ‘El lago azul: el
despertar’. 2012. 17:45: Zinema. ‘Dream Hotel: India’.
2006. 19:30: Zinema. ‘Chantaje a una profesora’. 2008.
21:00: Noticias. 21:40: Deportes. 22:10: Zinema. ‘El inocente’. 2011. 00:20: Zinema. ‘El
mal hijo’. 2007. 01:45: Zinema. ‘El indomable Big Spender’. 2002.
07:00: El zapping de surferos.
08:45: El encantador de perros. 12.00: Callejeros Viajeros. 14:00: Noticias Cuatro.
14:50: Deportes Cuatro. 15:45:
Zinema. ‘The Guardian’. Zuz.:
Andrew Davis. Akt.: Kevin
Costner, Ashton Kutcher,
Sela Ward, Melissa Sagemiller. 2006. 18:30: Zinema.
‘Tornados de hielo’. Zuz.: Steven R. Monroe. Akt.: Mark Moses, Camille Sullivan. 2009.
20:00: Noticias Cuatro. 21:00:
Deportes Cuatro. 21:30: Especial Callejeros Viajeros. 23:45:
Cuarto Milenio.
06:30: TFou. 10:15: Automoto.
11:00: Spécial bêtisier. 12:00:
Les 12 coups de midi!. 13:00:
Journal. Azken berriak biltzen
dituen albistegia.13:40: Mentalist. 14:35: Dr. House. 16:20:
Les experts: Miami. 18:00:
Sept a Huit. 20:00: Journal.
Azken berriak biltzen dituen
albistegia. 20:50: Zinema.
‘Les Randonneurs à SaintTropez’. Zuz.: Philippe Harel.
Akt.: Benoit Poelvoorde, Karin Viard, Vincent Elbaz.
2008. 22:50: Les experts. Telesailia. 01:20: Preuve à l’appui. 02:15: Reportages.
La 1
Tele 5
Arte
France 2
‘ETB Kantxa’. 17:00
‘Tramontana’ filma. 16:25
06:00: Noticias 24h. 10:00:
Comando al sol. 11:00: Lo que
hay que ver. 11:30: Zinema.
‘Este chico es un demonio y
su hermana también’. 1999.
13:00: Cocina con Sergio.
14:00: Solo moda en la 1. 14:30:
Corazón. 15:00: Telediario1.
15:55: Eguraldia. 16:00: Zinema. ‘Sarah Cain’. 2007. 17:35:
Zinema. ‘Los chicos de mi
vida’. 2001. 19:35: Zinema.
‘Web para infieles’. 2010.
21:00: Telediario2. 22:15: Zinema. ‘Todo incluido’. 2009.
00:00: Zinema. ‘La odisea’.
1997. 02:50: TVE es música.
06:30: Medium. Telesaila.
08:45: I love TV. 11:00: Hay una
cosa que te quiero decir. Jorge Javier Vazquezek aurkezten duen saioa. 15:00: Informativos Telecinco. Angeles
Blancok eta Jesus Maria Pascualek aurkezten duten albistegia. 16:00: Zinema. ‘La
niñera’. 2007. 18:00: ¡Qué
tiempo tan feliz!. Mª Teresa
Camposek aurkezten duen
saioa. 21:05: Informativos Telecinco. 22:00: Esposados.
23:00: La noche de Jose Mota.
Umore saioa.00:15: La que se
avecina. Telesaila.
11:45: Paulo Coelho. 12:30: Les
voies de la musique. 13:00:
Sport, la beauté du geste.
13:25: A l’ecole du théâtre.
14:20: La toile blanche d’Edward Hopper. 15:15: Karambolage. 15:25: La France sauvage. 16:55: La France entre el
ciel et mer. 17:45: Cuisines des
terroirs. 18:30: Cuisines des
terroirs. 19:00: Recital Max
Emmanuel Cencic. 19:45: Arte
journal. 20:00: Karambolage.
20:15: Le blogueur. 20:45: Zinema. ‘Ali’. 2001. 23:15: Zinema. ‘When We Were Kings’.
1996.
08:30: Les chemins de la foi.
12:05: Tout le monde veut
prendre sa place. 13:00: Journal. 13:20: 13h15, le dimanche... 14:15: La maison préférée des français. 16:25: Grandeurs nature. 17:20: Stade2.
18:00: Igeriketa. Munduko
Txapelketa. 20:00: Journal.
20:45: Zinema. ‘Crime d’amour’. Zuz.: Alain Corneau.
Akt.: Ludivine Sagnier, Kristin
Scott Thomas. 2010. 22:30:
Zinema. ‘Jusqu’en enfer’. Zuz.:
Sam Raimi. Akt.: Alison Lohman, Justin Long. 2009.
00:10: Cold Case.
ETB 3
ETBK Sat
La 2
La Sexta
Teledeporte
France 3
06:50: Hartz txiki. 07:55: Abeltxoroak. 08:20: Doraemon.
09:25: Hartz Txiki. 10:10: Hirukiak. 10:55: Doraemon katu
kosmikoa. 12:05: George oihanekoa. 12:45: Kung Fu Mofeta.
13:20: Doraemon katu kosmikoa. 14:45: Hello Kitty. 16:00:
Maite Kuttuna. 16:40: Hirukiak. 17:25: Aita-amabitxi magikoak. 18:10: Doraemon katu
kosmikoa. 19:35: Martin Mystery. 20:20: Galactik football.
21:05: Doraemon katu kosmikoa. 21:50: Dragoi ehiztariak.
22:35: Kamera Ezkutua. 00:15:
Dragoi bola Z.
06:15: Musika gauak jazz.
07:05: Estropadak. San Miguel Liga. Getxoko Bandera.
08:45: Mi querido Klikowsky.
Telesaila. 12:30: Bost Baietz!.
Lehiaketa. 14:30: Zesta. Kontseiluko Txapelketa. Egiguren
II.a - Enbil / Beaskoetxea Irastoza. 15:30: Futbola. Sporting - Reala. 17:10: Estropadak.
Euskotren Liga: El Diario Vasco Bandera. San Miguel Liga:
Zumaiko Bandera. 19:10: Herri
Kirolak. Harrizulatzaileak
Santutxun. 20:00: ETB Kantxa. 22:30: El Dilema. Gonbidatua: Javier Clemente.
10:00: Últimas preguntas.
10:25: Testimonio. 11:30: Pueblo de Dios. 12:00: Babel en
TVE. 12:30: Documentala.
13:25: El escarabajo verde.
13:55: La luz y el misterio de
las catedrales. 14:30: Cruce de
caminos. 15:35: Saber y ganar
fin de semana. 16:15: Grandes
documentales. 17:10: Biodiario. 17:15: Docufilia. 18:10: Dokumentala. 18:30: Con una
sonrisa. 18:55: Al filo de lo imposible. 21:00: Página 2. 21:30:
Redes 2.0. 22:00: Varg Veum.
23:30: Documentos TV. 00:25:
Pienso luego existo.
06:00: laSexta en concierto.
07:30: Historias con denominacion de origen. 07:40: Bestial. 08:30: Piso compartido.
09:15: Vaya casas. 10:45: ¿Quíen vive ahí?. 14:00: LaSexta
Noticias. 15:00: LaSexta Deportes. 15:25: Eguraldia. 15:30:
Top trending Tele. 16:00: Zinema. ‘X-men’. 2000. 18:10: El
club de la comedia. 20:00: LaSexta Noticias. 20:55: LaSexta deportes. 21:20: Eguraldia.
21:30: Policias en acción.
22:30: El club de la comedia.
Umore saioa. 00:00: LaSexta
Deportes. 01:45: Astro TV.
06:00: Igeriketa. Munduko
Txapelketa. Waterpoloa.
07:05: Igeriketa. Munduko
Txapelketa. Tranpolin Jauziak. 08:25: Igeriketa. Waterpoloa. 09:55: Igeriketa. Serieak. 13:25: Igeriketa. Waterpoloa. 15:00: Igeriketa.
Plataforma jauziak. 15:45: Txirrindularitza: Espainiako
Vuelta. 20:50: Atletismoa. Espainiako Txapelketa. 23:25:
Tenisa. Stanfordeko txapelketa. 01:00: Igeriketa. Semifinalak eta finalak. 03:00: Igeriketa. Waterpoloa. 04:05: Tenisa. Plataforma jauziak.
06:35: Ludo. 08:10: Dimanche
Ludo. 12:00: Le 12/13. 12:50: 30
millions d’amis. 13:20: Le tuteur. 15:00: En course sur
France 3. 15:20: Nous nous
sommes tant aimés. 15:55:
Des racines & des ailes. 17:50:
Questions pour un super
champion. 19:00: 19/20. 19:55:
Igeriketa. Munduko Txapelketa. 20:30: Zorro. 20:45:
Commissaire Brunetti. 22:35:
Soir 3. 22:55: Commissaire
Brunetti. 00:25: Zinema. ‘La
dixième victime’. Zuz.: Elio
Petri. Akt.: Marcello Mastroianni. 1965.
28 berria 2013ko uztailaren 28a, igandea
Plaza›Kultura
Donostiako 48. Jazzaldia D
Saria uhinetako maisuari
Juan Claudio Cifuentes irrati esatariak
jaso du Donostiako Jazzaldia saria
jazza sustatzeko egindako lanagatik
Diana Krall, You Sun Nah eta Hiromi: The
Trio Projectekin amaituko da jaialdia gaur
Mikel Lizarralde Donostia
Donostian etxean bezala mugitzen da Juan Claudio Cifuentes
Jazzaldiak irauten duen egunetan. Ezagutzen ditu musikariak,
antolatzaileak, kazetariak... eta
haiekin hitz egiten gelditzen da
etengabe. Solasa baita Cifuentesen (Paris, 1941) jardun nagusia.
40 urte pasa egin ditu Jazz porque
sí jazzari eskainitako irratsaioko
buru, eta 40 urte horietan eginiko
lana saritu nahi izan du aurten
Donostiako Jazzaldiak. Sari
nagusia eman dio Miguel Martin
jaialdiaren zuzendariak berak
«jazz zaleen erreferentzia» gisa
definitu duen kazetariari. Cifuentesek Juan Karlos Izagirre
Donostiako alkatearen eskutik
jaso zuen atzo saria, Viktoria
Eugenia antzokian eginiko ekitaldian.
«Hau oso hunkigarria da; oso
eskertuta nago». Urduri eta hunkituta jaso zuen saria Cifuentesek, eta garaikurrak Donostiako
Jazzaldian igarotako urteetako
oroitzapenak ekarri zizkion gogora: «Kontzertuak, emozioak, lagunak... eta baita eztabaida amaigabeak ere Xabier Rekalde zenarekin! Ez ginen inoiz ados
jartzen».
1994an Doc Cheathamek lehenengoz jaso zuenetik, Donostiako
Jazzaldia sariak batik bat musi-
kariak omendu ditu. Baina izan
dira salbuespenak ere. 1995ean
Phil Woodsi eman zioten, eta, ondoren, honako hauek jaso dute:
Hank Jones (1996), Steve Lacy
(1997), Chick Corea (1998), Max
Roach eta Clark Terry (1999),
Kenny Barron (2000), Ray Brown
(2001), Elvin Jones (2002), Bebo
Valdes (2003), Shirley Horn eta
Fernando Trueba (2004), Keith Ja-
rrett eta Charles Mingus —In memorian— (2005), Herbie Hancock
(2006), Wayne Shorter (2007), Ahmad Jamal (2008), Roy Haynes
(2009), Ron Carter (2010), Toots
Thielemans (2011) eta Jimmy
Cobb eta Pierre Lafont —In memorian— (2012). Aurten, Cifuentesekin batera, Lee Konitz saxo jotzaileak ere jaso du. «Niretzat
ohore izugarria da horien guztien
ondoan egotea», aitortu zuen
irrati esatariak: «Miresten dudan
jendea da. Haien diskoak erosi
izan ditut urteetan».
Jazza sustatzen hasi zenetik
Espainiako Estatuan izan duen
garapena nabarmendu zuen Cifuentesek. «Orduan Pedro Iturralde eta Tete Montoliu zeuden.
Gerora musikari bikainak sortu
dira: Chano Dominguez, Jorge
Pardo, Iñaki Salvador».
Bestalde, oso kritiko azaldu
zen agintari politikoekin eta kulturaren arduradun instituzionalekin. «Ez dute inolako interesik
jartzen jazzean. Deserosoa egiten
zaie, haientzat jendeak pentsatzea txarra delako». Horrek jazz
musikarien jardunean oso modu
gogorrean eragiten duela uste
du. «Ez dagoenez laguntzarik,
jazz klubak desagertzen ari dira.
Ez dago jazz zirkuiturik, eta jazz
zirkuiturik ez badago, non joko
dute?». Haren iritziz, hezkuntzaren alorrean ere «hutsune handia» dago. «Ez da musika txikitxikitatik irakasten. Desagertu
egin da hezkuntzatik musika.
Agintariei ez zaie kultura intere-
satzen. Ez zaie interesatzen jendea adimentsua izatea. Futbola,
futbola... hori askoz gomendagarriagoa!».
Azken kontzertuak
Asia aldetik etorritako bi proposamenekin amaituko da gaur Donostiako Jazzaldia. Izan ere, Trinitate plazan Youn Sun Nah kantari hego korearra ariko da bere
laukotearekin, eta, ondoren, Hiromi pianista japoniar gaztea igoko da oholtzara. Hiromi 2010ean
izan zen aurrenekoz Donostian,
orduko hartan Stanley Clarkeren
laukoteko kide gisa, eta hurrengo
urtean bere hirukotearekin itzuli
zen. Aurretik, arratsaldean, Diana Krall pianista eta abeslaria
Kursaalean ariko da.
Miguel Martin, Juan Claudio Cifuentes eta Juan Karlos Izagirre, atzo, Viktoria Eugenian eginiko omenaldian. JUAN CARLOS RUIZ / ARGAZKI PRESS
Soineko gorridun lamia
Kritika
Silvia Perez Cruz
Lekua: Viktoria Eugenia antzokia.
Eguna: uztailaren 26a.
Jende kopurua: 650 lagun.
Ainara Ortega
tsailaren 15ean,
1983an, beste zereginetan genbiltzanok ez
ginen jabetu haur sortuberri
batek bere baitan zekarren
altxorraz. 30 urte geroago soi-
O
neko gorriz estalitako lamia
bailitzan Viktoria Eugeniako
oholtza gainean sartzen ikusi
genuen bart, takoidun zapata
pare berdeen gainean luze.
Bizitza osoa agertokian zeraman emakumea zirudien Silvia
Perez Cruz abeslariak, eroso
ehunka begiren erdigunean,
irribarre zabal eta ederrez jantzita. Mikrofonoa eskuan hartu
eta furfuria handirik gabe ekin
zion ahotsa askatzeari.
Barruan daraman misterioa
pixkanaka aurkeztu zigun,
goxo eta leun; pasioa, haserrea
edota mina berehalaxe.
Blancanieves filmean agertu
eta Goya batekin saritutako
saeta bota zuen lehendabizi eta
Galiziako melodia bat hari
pega-pega eginda, egun hauetan une latzak bizi izaten ari
diren hainbeste familiari
eskainia. Musikari zoragarriekin egin du topo abeslariak:
Raul Fernandez Refree (gitarra, banjoa, ukelelea, gitarra
txikia), Mario Mas (gitarra,
lauta espainiarra), Miquel
Angel Cordero (kontrabaxua)
eta Joan Antoni Pich (txeloa).
Haren esanetan, pertsonalena
zaion errepertorioa egin du
Cruzek eta bidaia honetako
adiskideek interpretazio eta
moldaketarik ederrenak ipini
zituzten bere oinetara, konposaketa bakoitzak behar dituen
apaingarriak eta giroak sortzeko beti prest.
Abeslari, gitarrista eta konposatzaile gazteak Peru eta
Mexikoko doinuak aukeratu
zituen, habanera parea,
Lluis Llach ere ekarri zigun
atzokoan Donostiara, baita
Leonard Cohenek Federico
Garcia Lorcaren Pequeño Vals
Vienes-i jarri zion musika ere.
Txalo zaparradaren ondoren
beste bi kanturekin amaitu zen
kontzertua. Haurra eta emakumea ezin hobeto islatzen
dituen abeslaria da Silvia Perez
Cruz, melodiak zein orroak
oinazpietatik sabelera, bihotzean geldialdia egin eta ahoraino
ekartzen dituen lamia. Zoratzekoa.
2013ko uztailaren 28a, igandea
30››
berria 29
Orwell, Malraux eta Hemingway,
Espainiako gerraren literatur kronikagileak
Donostiako 48. Jazzaldia D
2
Hilberria
Eskoziako popak euria hezi
Kritika
Belle & Sebastian
Lekua: Agertoki berdea.
Eguna: uztailaren 26a.
Jende kopurua: 8.500 lagun.
Beñardo Goietxe
E
skozia beti izan da herri
euritsua, eta hezetasun
horrek pop-rock talde handiak eman ditu 80ko hamarkadatik honat. Bertakoak dira, bertzeak bertze, Orange Juice (Edwyn
Collins handiaren talde ohia), Josef K, Jesus & Mary Chain, Teenage FanClub eta ostiral gauen
ikusi genituenak.
Gauerdian oraindik ez zegoen
goxo Zurriolako hondartzan,
euria eta haizea gogotik ari baitzuen. Aitzineko eguneko Elvis
Costellorena zirimiripean ikusi
genuen eta ematen zuen Eskoziako Belle & Sebastian euripean
ikusiko genuela. Ikusle gehienok
prestatuta joan ginen anorak eta
guardasolez hornituta. Baina
hara non, 00:30 aldera arintzen
hasi eta emanaldia hasi orduko
Belle & Sebastianek pop doinuz busti zuen hondartza. JON URBE / ARGAZKI PRESS
atertu zuen eta giro bustiak pop
erauntsiari eman zion bide.
Intro txiki baten ondoren agertu zen taula gainera talde jendetsua; ohiko zazpiak gehi tarteka
agertu eta desagertu ibiliko ziren
emakumezko biolontxelo jotzaile
bat eta biolin laukote bat.
Lehenengo kantu instrumentalarekin berotu eta Stuart Mur-
dochen neska-mutilek bizi-bizi
ekin zioten I’m a cuckoo eta Le
pastie de la burgeoise pop kantu
dantzagarriekin.
Ondoren Another sunny day
eta I want the world to stop ederrak etorri ziren, eta geroxeago
To be myself completely-rekin
dantzara ateratako neska batekin aritu zen dantzan Stuart
Saxoaren xarma
euripean
Kritika
Pharoah Sanders eta
Dave Douglas Quintet
Lekua: Trinitate plaza.
Eguna: uztailaren 26a.
Jende kopurua: 1.700 lagun.
Inazio Tolosa
T
rinitateko kontzertu bikoitz honetan, tronpeta
eta saxoak izan dira protagonista, beti ere, taldea osatzeko, pianista, kontrabaxu jotzailea
eta bateria jotzaile lagun dituztela. Musikari bikainak entzuteko
parada izan dugu gau euritsu honetan, eta ikusleok uniforme berdea soinean dugula, kieto gure
eserlekuetan.
Pharoah Sanders (1940, Little
Rock, Arkansas, AEB), gure burmuinean itsatsia dugun saxo tenor jotzaile mitiko, miresgarri
eta sentsual horren doinuak sortzen ditu bere tresnak. Agian,
urte batzuk atzera egin beharko
genuke doinu hori aurkitzeko,
ziurrenik Coltrane maisuaren
garaietara: Jazza arragoan zegoe-
neko garai mitiko haietara joan
beharko ginateke. Baina hara
non Trinitatean azaltzen zaigun,
bizar zuri berezi batekin, lastozko kapela eta atorra hawaiiarrarekin, gizon beltz luze bat, aurpegia misteriozkoa, eta ibilera baldar duena doinu mitiko hori
eskaintzen. Pharoah izena du.
Hezurrak gogortuta izango balitu bezala pauso laburrekin doa
agertokiaren erdira, eskuetan
urre koloreko saxo tenor bat du,
hari putz egiten hasi eta milaka
nota ero irteten zaizkio etengabe
saxoari hoditik. Hatzak arinak
ditu, alajaina! Saxoaren doinu
mitikoa datorkigu distiratsu belarrietara.
72 urte omen ditu, eta neuk, hamar gehiago ere botako nizkioke.
Bikaina gure faraoia, hala izendatu zuen aspaldi batean Sun Ra
ospetsuak, eta Ornette Colemanek munduko saxo tenor jotzaile
bikainena zela aldarrikatu zuen.
Bada, gure Pharoahk freskuraz
jotzen ditu notak, urteetan abangoardian jardundakoa dela sumatzen zaio, eta oraindik tenorrarekin jolasteko tenorean da-
Pharoah Sanders. JUAN CARLOS RUIZ / ARP
goela erakutsi digu. Coltrane gogora, beti Coltrane.
Talde erdia Erresuma Batuan
osatu du, nahiz eta Gene Calderazzo bateria jotzaile zoragarriaren jatorria amerikarra izan. Oli
Hayhurst, Erresuma Batutik datorkigun kontrabaxu jotzailea,
bikain moldatzen da Pharoahren
musiketara, eta oso solo ederrak
eskaini dizkigu. Dan Tenpfer pianoarekin, estilo oso ezberdinetara primeran egokitzen den horie-
eta funk-pop giroko doinu dantzagarriak jo zituzten jarraian;
Sukie in the graveyard, Funny
little frog… etorri ziren, eta guateke gisako bat antolatu zuten
dantzara agertu ziren hainbat
neskarekin (mutilik ez zen animatu…)
Haien artean Lord Anthony balada eztia izan zen eta kantaria
jende artera jaitsi zen goxo-goxo
abestera.
Bukaera aldera I didn’t see coming eta The boy with the arab
strap xarmantak etorri ziren.
Ordu eta hamar minuturen buruan agurrak egin eta finitzea
erabaki zuten. Halere, jendearen
eskariei kasu egin eta bertze bi
pieza egin zituzten ondoren,
Judy and the dream of horses eztiarekin bukatuz. Santiagoko ezbehar latza ere gogoratu zuten
amaieran.
Talde osoa esker oneko eta egoki aritu zen kantu guztiei dirdira
ateraz, eta maiz entzun genituen
eskerrik asko-ak.
Eta finean, Eskoziako pop
erauntsia euriari nagusitu eta
bihotz altxagarri izan zen.
takoa dugu, eta Pharoahrekin
harreman estua duena, elkarrekin grabazio ugariak egin baitituzte azken urte hauetan. Plazerez blai utzi digu kontzertu bikain honek.
Aurretik, eta oholtza berean ,
Dave Douglas (1963.MontclairNew Jersey, AEB) eta bere taldea
entzun dugu. Aspaldiko urteetan
jaialdi honetan sarritan entzuten
dugun tronpeta jotzaile bikaina
dugu Douglas. Oraingoan ere,
Linda Oh kontrabaxu jotzailearekin etorri zaigu; zoragarria
emakume honen energia, zehaztasuna, eskuzabaltasuna. Jon
Irabagon saxoarekin bikain eta
berezi; hau ere maila gorenekoa.
Matt Mitchel pianista oso ondo
aritu da, eta Rudy Royston bateriarekin sutsu eta atsegin ikusi
dugu, erritmo doiarekin taldearen emaitza altxatzen, areagotzen.
Douglasek Galiziako tren ezbeharrekoak izan ditu gogoan. Eta
hunkigarri eta zehatz egon da
bere irakasle zenari eskaini dion
abestian musika klasikotik ateratako doinu baten itxura zuen
abiapuntuan. Teknika erakustaldi ikaragarri bat izatetik, jazz
garden eta sentibera batera eraman ditu tronpeta hotsak Douglas jaunak; agerian utzi digu
tronpetarekin aparteko gaitasuna duela.
J.J. Cale
Artifiziorik gabeko
musikaria
skorentzat After Midnight
eta Cocaine sonatuen egilea besterik ez zen. Eric Claptonek bere kantutegiaren kantu
adierazgarri bilakatu zituen bi
piezak, eta hari horri jarraituz
musikazale ugari harengana iritsi ziren. Baina J.J. Cale After
Midnight eta Cocaine-ren egilea baino askoz gehiago izan
zen. Bluesa, countrya, jazza eta
rockabillya gurutzatzen diren
espazioan kokatu zuen bere burua, eta gitarra jotzeko eta
abesteko modu pausatu eta
karrankarik gabekoarekin, mundu propio bat eraiki zuen 40tik
gora urte luzatu zen ibilbidean.
J.J. Caleren webgune ofizialak
atzo eman zuren haren heriotzaren berri, ohar labur baina
esanguratsu baten bidez:
«J.J. Calek mundua utzi du
08:00etan La Jollako Scripps
ospitalean. Abeslari eta egile
ospetsuak bihotzekoa izan du».
John W. Calek (Oklahoma,
1938) 1972an kaleratu zuen
bere aurreneko diskoa, Naturally, baina aurretik Johnnie
Cale & The Valentines eta Delaney & Bonnie taldeetan aritutakoa zen. Azken horretan ari zenean ezagutu zuen, hain zuzen,
Clapton, eta Cream taldeko gitarristak orduan grabatu zuen
aurrenekoz After Midnight.
Kantuak izandako oihartzunari
esker, bakarka estreinatzeko
aukera eman zioten Caleri ere.
Gero etorri ziren Really
(1973), Okie (1974) eta Troubadour (1976), Caleren nortasun
handiko estiloa definituz joan
ziren diskoak. Troubadour-en
azaltzen zen Cocaine, baina
oharkabean pasatu zen, harik
eta Claptonek urtebete geroago
Slowhand diskoan grabatu
zuen arte.
Gerora, disko ugari kaleratu
zituen, eta 2006an Claptonekin
egin zuen topo berriro. Bi gitarristek The Road to Escondido
grabatu zuten elkarrekin, eta
blues garaikideko disko onenaren Grammy saria jaso zuten bi
lagunek. p MIKEL LIZARRALDE
A
30 berria 2013ko uztailaren 28a, igandea
Harian › Euskal Herria
Literatura D
Gerran borroka ez ezik sufrimendua ere handia izan zela nabarmendu zuten Espainiako gerran ibili ziren idazleek. BERRIA
Estibalitz Ezkerra
I
ragan uztailaren 17an, zenbait komunikabidek gogora
ekarri zuten orain dela 77
urte gertaturikoa. Hots,
Francisco Franco jenerala buru
zuten tropek Marokon abiaturiko
altxamendua, Espainiako gerrari
hasiera eman ziona. Ordutik
1939ko apirilaren 1 arte, milaka
pertsonak bizia galdu zuten,
beste hainbatek erbestera jo
behar izan zuten, eta kalte materialak ere handiak izan ziren.
Faxismoaren mehatxuarekin
kezkatuta, zenbait idazlek eta
intelektualek nazioartean salatu
zuten Iberiar penintsulan zer gertatzen ari zen, Errepublikaren
alde borrokatzen ari zirenentzat
babesa eta laguntza lortu nahian.
Idazle eta intelektual horietako
batzuk, gainera, boluntario joan
ziren Francoren tropen kontra
borrokatzera. Gehienak zerbait
ona, handia egiteko itxaropenarekin lotu zitzaizkien talde errepublikanoei. Gerrak, baina, ezer
gutxi du ohoragarritik; gerra
suntsipena da, heriotza, eta halaxe egiaztatu zuten idazle eta intelektual idealista haiek.
Altxamendua gertatu zen urte
bereko abenduan bat egin zuen
George Orwellek (1903, Motihari,
India-1950, Londres) POUM, Erre-
Espainiako gerrak mundu osoko milizianoak erakarri zituen
Francoren indarren kontra borrokatzeko. Haien artean izan ziren
idazleak ere, gerraren berri liburuen bidez eman zutenak.
Uztailaren 17an
hasi zen gerra
publikaren aldeko Batasun Marxistaren Langile Alderdiko miliziarekin. Bartzelonara heldu eta
berehala, egoeraz idazteko asmoa
zuela azaldu zion Alderdi Laborista Independenteko ordezkari
John McNairri, Erresuma Batuko eta Frantziako langileen iritzia
asaldatzeko. 1937ko ekainean,
Stalinen kontrako alderdia izaki,
POUM legez kanpo utzi zuen Alderdi Komunistak, eta, ondorioz,
Orwellek herrialdetik alde egin
behar izan zuen, atxilotua ez izateko. Baina frontean igarotako hilabeteak gogoan, gerrari buruzko
lehen lanetako bat osatu zuen,
Homage to Catalonia (1938). Liburuaren lehen argitalpenak mezu
argia zabaldu nahi zuen azaletik
bertatik: bertan, lehen planoan,
ukabila bat agertzen zen; haren
atzean, erdi erorian zegoen eraikin bat ikus zitekeen. Borroka eta
suntsipena, konpromisoa eta sakrifizioa. Ikuspuntu pertsonal batetik kontatu zuen egile ingelesak
gatazka.
Gerran aritutako beste idazle
handietako bat dugu Andre Malraux (1901, Paris-1976, Creteil,
Frantzia). Bigarren Mundu Gerra
bukatuta Charles de Gaulleren
gobernuan Informazio eta Kultura ministro izango zenak Itxaropena idatzi zuen frontean bizi
izandakotik abiatuta (L’Espoir,
1937; Karlos Zabalak euskarara
itzulia 2008an). Madrilen hasten
da nobela, 1936ko uztailaren 18an,
Manuel izeneko komunista jaioberri baten urratsei jarraituz.
Beste hainbat pertsonaia ere
agertzen dira lanean, baina funtsean Manuel da protagonista.
Are gehiago, batzuek esan dute
bildungsroman baten traza duela
nobelak, Manuelen bilakaera pertsonalaren berri ematen duen aldetik: soinu teknikari gonazale
arduragabe bat izanik, teniente
koronel bihurtuko da bederatzi
hilabeteren buruan, hots, nobelak jasotzen duen epean. Le Figaro-rako idatzitako artikulu batean, François Mauriacek argudiatu zuen azken finean Manuel
heroi antifaxistak «milizianoaren itzulera» errepresentatzen
zuela.
Ernest Hemingwayk, berriz,
(1899, Oak Park, Illinois, AEB1961, Ketchum, Idaho, AEB)
1939an idatzi zuen For Whom the
Bells Toll (Norengatik ari da kanpaia), Kuba eta Idaho artean, eta
urtebete geroago argitaratu
zuen. Nobela bera, baina, gerran
berriemaile berezi moduan igaro
zuen denboran oinarrituta dago.
Guadarramako mendikatean lau
egunez gertatutakoa jasotzen du
lanak, Robert Jordan izeneko
pertsonaiaren ikuspuntutik.
Hemingway bera bezala, berriemaile berezi joan da Jordan
gerrara, baina esperientzia handiko dinamitatzailea denez, errusiar jeneral baten aginduz zubi
bat suntsitzea egokituko zaio,
tokiko gerrilla antifaxisten
laguntzarekin. Gerrillen kanpamentura heltzean, Maria ezagutuko du, gerra hasieran gurasoen
exekuzioaren lekuko izan zena
eta falangistek bortxatu zutena.
Jordanek arazoak izango ditu
gerrillako buruarekin, Pablorekin, ekintza aurrera eramateko
eragozpenak baititu, kaltetuta
aterako den beldur delako. Hitzeko gizona izanik, estatubatuarrak leherketa aurrera eraman
nahiko du, baina Mariak bizitzarekiko ilusioa berpiztu dio, eta
bera ere zalantzan hasiko da
gerran hainbeste inplikatzea
2013ko uztailaren 28a, igandea
berria 31
Euskal Herria ‹ Harian
Literatura D
merezi ote duen ala ez. Jordanen
dilemaren harira, gizabanakoaren eta komunitatearen, konpromisoaren eta zoriontasunaren
gainean gogoeta egiten du For
Whom the Bells Toll-ek.
Orwell, Malraux eta Hemingway ez bezala, izan ziren gerrara
joan beharrean gerra bila joan zitzaien idazleak. Halaxe gertatu zitzaion Georges Bernanosi (1888,
Paris-1948, Neuilly-sur-Seine,
Frantzia). Gerra piztu zenean,
idazleak urtebete zeraman Mallorcan bizitzen, eta han jazotako
izugarrikerien lekuko izan zen.
Kopuruak oraindik behin betiko-
Frontean igarotako
hilabeteak gogoan,
‘Homage to Catalonia’
idatzi zuen Orwellek
Guadarraman lau
egunez gertatutakoa
jasotzen du ‘For Whom
the Bells Toll’-ek
ak ez diren arren, kalkulatzen da
hiru mila lagun inguru akabatu
zituztela nazionalekirlan, eta exekuzio horien berri ematen du Bernanosek Les Grands Cimetières
sous la lune lanean (1938). Handik
ez oso urrun, Eivissan, beste horrenbeste egin zuen Elliot Paulek
(1891, Linden, Massachusetts,
AEB-1958, Providence, Rhode Island, AEB): Santa Eularia des Riu
herrixkan —1931tik idazlearen
eta bere familiaren bizileku—
ikusitakoa jaso zuen Life and Death of a Spanish Town liburuan
(1937, Espainiako herri baten bizitza eta heriotza).
Ezin genezake aipatu gabe utzi
gerra indarrean zela Alemanian
sorturiko obra bakanetako bat:
Bertold Brechten Die Gewehre
der Frau Carrar (1937, Carrar anderearen errifleak), ekitaldi bateko antzezlana.
Hirudia
Lander Garro
Idazlea
Oparia
spaldi zen ez nuela
nire laguna ikusten,
eta harrigarria egin
zait, gu guztiongan
kalte nabarmenak eragin
dituen denbora zein delikatuki ahaztu den berarekin. Ez
dakit hizketan geratu beharko
nukeen, herrian ikusi nuen
azken aldietan agur soil bat
botatzen genion elkarri espaloi batetik bestera, harremanen ahidura. Eta beharbada
irri egin duelako edo agian
jakin-min handiegia dudalako,
geratu egin naiz. Ahalik eta
azkarren trukatu ditugu oinarrizko kontuak, eta gero, oharkabean, esan du: «Ikusten dut
liburuekiko zaletasuna mantendu duzula». Esaldia amaitu
orduko oroitu dut, ez larritasunik gabe, aspaldian oparitu
nion liburu hura, garai hartan
harremanaren baitako keinu
sotila izan zitekeena, baina
orain, denboraren joanarekin,
sedukzio keinu garbi bezala
ageri zaidana, bat-batean gure
harreman osoa keinu salatzaile horretan kontzentratuta
balego bezala. Gaia aldatzeko
imintzioa egiten dut, liburua
honezkero ahaztuta izango
duen esperantzarekin, baina
gaiari eusten dio hark, eta
aipatzen du tarteka egunkarietan ikusten nauela, beti egiten diola «grazia» ni horren
pose edo aldarte serioan ikustea. Desenkusatzen saiatzen
naiz, ni beti ahalik eta pose
A
naturalena jartzen dudala esanez, eta eskuarekin keinua
egiten dut axolagabezia azaldu nahian, eta gero txorakeria
hitza aipatzen dut, geure
mundu hau (literaturarena)
txoroa dela adierazteko eta,
kontua garbi uzteko, zirkua
eta fartsa hitzak aipatzen
ditut.
Denda baten parean gaude,
eta ezusteko enkontruen ohiko
zailtasunen biktima; banatzaile bat pasatzen da bere orgarekin, edo emakume bat eskuetan erosketen poltsak hartuta,
eta orduan geuk elkarrizketa
eten egin behar dugu pittin
hona edo hara mugitzeko, eta
mugimendu horietan zinez
sentitzen dugun urduritasuna
ikusten da, edo urduritasuna
ezkutatzeko trebezia eskasa,
han geratzen garelako hankak
eta besoak nola jarri jakin
gabe, orain hanka batean bermatuta, gero besoak gurutzatuta, edo eskuak patriketan
sartuta.
Handik lasterka alde egiteko
tentazioa sentitzen hasia naiz,
baina urduritasunaren ondorioetakoa izaten da agur esaten ez jakitea, despeditzeko
hitz aproposak ez aurkitzea.
Baina gaia aldatzea lortzen
dut behintzat (oparitutako
liburuaren mamua uxatzea),
eta bere bizitzaz hizketan hasten zait. Ez da oso bizitza alaia,
eta ez da tristea ere. Bizitza
arrunta da, gertakari edo sen-
Hantxe gaude
espaloiaren erdian,
Cyrano zapuztua eta
neska lerdena, biak
parez pare, eta ez
dakit zinez entzun
dudana entzun ote
dudan edo hitzok
imajinatu ditudan
timendu gatazkatsurik gabea.
Hitzak gaizki hautatuz esan
ohi dugun bezala, bizitza
arrunta du. Nire artean mendekuaren gozoa sentitzen dut,
bere gristasunean are eta garbiagoa ageri baitzait inoiz
neska seduzitzeko izan nuen
plana, eta porrotak nigan
sortu zuen etsipen mingotsa;
«Horra bere ni gabeko bizitza
emozio bakoa», diot nire artean. Hain da patetikoa pentsamendua, ezen burutik kentzen
saiatzen naiz, baina alferrik.
Neskak hizketan jarraitzen
du, eta jada ahaztuta neukan
ilea begien paretik kentzeko
keinua egiten du behin eta
berriz, eta konturatzen naiz
behinolako edertasuna daukala oraindik, handiagoa ezpada,
halako irmotasun bat keinuan, edo patxada bat agian.
Eta bere edertasunagatik
(berriz) liluratzear nagoenean, entzuten dut: «Nik ez dut
irakurtzen. Egia esan behar
badut, nire bizitzan irakurri
dudan liburu bakarra zuk oparitutako hura izan zen... oroitzen duzu, ezta?». Hantxe
gaude espaloiaren erdian,
Cyrano zapuztua eta neska
lerdena, biak parez pare, eta ez
dakit zinez entzun dudana
entzun ote dudan edo hitzok
imajinatu ditudan, baina
masailak gorritzen hasi zaizkidala sentitu dut bat batean,
eta neskari halako irri maltzurra sortu zaiola, aurretiaz
aipatu dudan bizitza arruntarekin zerikusirik batere ez
daukan keinu landu eta sofistikatua.
32 berria 2013ko uztailaren 28a, igandea
Plaza › Kultura
LiteraturaD
Gure auzoan
Iratxe Esnaola
J
on Arretxe idazle joriak iaz
eta aurten, hurrenez hurren,
aurkeztu dizkigun bi lanak
dira 19 Kamera eta 612 euro eleberriak. Bilboko San Frantzisko
auzoan kokatutako detektibe
sagaren lehen bi aleez ari naiz.
Pertsonaia erdigunean kokatzen
duen narrazio moldea da, narratzaileak hura baitu abagune eta
erreferente, tramaren sofistikazio eta korapiloak baino gehiago.
Toure da saga sostengatzen duen
eta lehenengo pertsonan mintzo
zaigun burkinafasoar etorkina,
bizibidea ateratzeko igarle edo
azti faltsuaren paperean sartua
aurkitzen duguna. Lehen narrazioan (19 Kamera) genero indarkeria muturrekoenaren biktima
bat da kasuaren ardatz, prostituta beltz baten desagertze eta
erailketak piztuko baitu ikerketa.
Bigarren kasuan, kokaina pakete
baten lapurreta eta kargupean
hartu behar duen ume bat izango
dira ardatzak. Halakoetan gertatu ohi den legez, bigarren atalera
salto egiteko hobe du irakurle
balizkoak aurrenekoa ere leitu,
lehenengo ataleko osagai eta pertsonaiak txertatzen baitira beldur eta esplikazio handirik gabe.
Irakurketa ostean hirutan banatu zait gogoa: testuingurua,
trama, pertsonaia. Ezbairik gabe,
interesgarriena San Frantzisko
auzoaz egiten den erretratua da.
Kaleen ikuspegia bertatik bertara auzoa bizi duen narratzaileak
emana, non arraza-taldeek osatzen duten argazkia, hots, latinoek, magrebtarrek, Afrika beltzekoek, ijitoek, errumaniarrek, bertako zuriek. Auzoaren ghetto
izaera behin eta berriz nabarmentzen da, Bilbo Zuriaren eta
Afrika Txikiaren arteko bereizketa egitera iritsiz. Bilbo beti da
bestea. Baina ez dira horiek bereizitako bakarrak, jardunak auzoan generoen arabera banaturik daudela ikusi ahalko baitugu,
gizonak negozioetan daudela,
emakumeak puta edo ama lanetan. Bai pertsonaia eta bai auzoa
Bilbok begiak ixten dizkionari
orriak zabaltzeko modua da. Auzoko hainbat gertakizun, nola
eraso arrazistak egiten dituen
talde gutxi gorabehera antolatua, hala meskita bat irekitzearen aurka altxatutakoak, egunerokotik atereak dira —nahiz ez
diren aipatu Bilboko Udalak aplikatutako hiri ordenantzak kale
prostituzioarentzat zein bezeriarentzat oztopagarri izan direnak—. Bizirik irauteko beharra
da eguneroko ogia, eta hala dakusagu Toure pertsonaiari esker, ez
alferrik hautatu baita gizon beltz
langabea, zeinak jatorriko familia urrun duen eta patera etxe batean bizi den.
Pertsonaia 19 Kamera-n nahi
gabe eta estropezuz iristen da
ikertzaile lanetara, eta 612 Euro-n
detektibe hasi berriaren figura
‘612 EURO’
pEgilea: Jon Arretxe.
pArgitaletxea: Erein.
ber hartzen da, baina ikertzaile
baldar eta irri sortzaileagoa marraztuz, lehen esperientzia halabeharrezkoak ekarri egoera luzatuz. Toure ezaugarritzen du peskizetan akatsak egiteak, bere
xalotasunaren ondorioz gaizki
ulertuak sortzeak. Detektibe figuraren parodia egitea, ordea, ez
da aski tramaren erdipurdikoa
justifikatzeko. Izan ere, trama
edo ikerketa dute behaztopa nagusi lanek. Pertsonaiari errazegi
jartzen zaizkio gauzak. Zailtasunen bat agertu orduko otuko zaio
konponbidea. Ez bihurgunerik,
ez xerka aldrebesik dena aurreikusten duen irakurlearentzat.
Giroa sortzea da eleberri baten
oroitza luzaro mantentzeko
modu bat. Auzo bat taupadaka
topatu dut, baiki, pertsonaia
errekonozigarria ere bai, baina
ikerketa ahula. Auzo erretratuarekin geratzen naiz. Hemen topatu ditut poliziaren ustelkeria eta
hiritar hainbaten axola gabezia,
zuzenean arrazakeria eta xenofobia ez badira. Hemen bideo kamerak, zeintzuek estrategia literario izatez gain —begi bat, ikuspuntu bat—, kontrol zelatariaren
lekuko diren. Hemen, batez ere,
zaurgarri eta borrokalari, hainbat etorkinen egoera ezagutzeko
modua.
B
aliteke beste itsukeria
handiagoak gertatu izana
gerra hartan, baina ezagutzen ditudanaz mintzo naiz».
Hitzok liburu hibrido honen egile
Txomin Peillen Karrikabururenak dira. Bejondeizula Parisen
sortu —arraioa, 1932an sortu
ere— Zuberoako Santa Graziko
seme hori. Hibridoa baiki: historia, ipuinak, lekukotasunak biltzen baititu, baita poema bat ere.
Poema Abd El Kader-i eskainia.
Lehen aljeriar musulman estatuaren eraikitzailea.
Aldjezairia askatuta edota Euskadi askatuta, horra historiaren
bilakaeran soinu bakarreko bi
oihu agian —agian, zuberotarren
gisara—. Lehena Estatu izana,
kolonizatua eta okupatua, eta berriz ere, halaxe bilakatua. Bigarrena, artean oihu ozena baino
ez, historiaren nondik norakoan
bere lekuaren xerka dabilena.
Gurea, hots.
Hiru atal, epilogoa eta hitzaurrea. Hitzaurrea Joseba Sarrionandiarena. Peillen «lekuz kanpo
zebilen»-eko garaia oroitarazi
digu iurretarrak. Arabiar kulturaren zalea zen Peillen, baita kultura amazigharen zalea ere. Iu-
rretakoak hitzaurrea izkiriatzea
ez da kasualitatea. Kausalitatea
ote den pentsu dut lipar batez.
Honelaxe diosku Moroak gara
laino artean? saioaren egileak:
«Aljeriarekiko bere afektuaren
eta bere enpatiaren froga da bost
ipuinetako narratzailea afrikarra
dela, europarra hiru ipuinetakoa
den artean. Gero, egiaren bilaketa bat dago testu guztietan».
1958. urte aldean sortu ginenok
ez geunden orduko Aljerian, prefosta. Peillen gazte hura bai.
Frantziako armadan erizain lanetan ari zen. Aditua izatea ez da
aski, aritua izan behar da, mundua eta bizitza zer diren ezagutuko badugu. Merezi du liburuak,
merezi duenez. Garai hartan idatzia duzu berau.
«Estatua eta ordena batetik,
eta terrorismoa eta gaiztakeria
bestetik». Horra berba zurrunetan gizateria deskribatzeko lerroburu bat. Lerroburuek errealitatea desitxuratu ohi dute —kazetariok badakigu horretaz
zerbait—; alta, adierazten dute
errealitatearen partea ere. Nahiz
zenbaitetan, bestera irakurtzea
ere komeni den: «Estatua eta terrorismoa batuta daude eta ordena —zuzentasuna— ezarri
nahiak gaiztakeria ekartzen du».
Aldjezairia askatuta-k «legez
kanpokotasuna» ezagutzera
ematen digu, ederki eman ere.
Izan ere, ba ote askatzaile izan,
justiziaren xerka injustiziaren
partitzaile bilakaturik? Galderak
ez du erantzun errazik. Hara zer
dioskun Gilabert Narioo biarnesak: «Lo patriota que resisteish a
una armada d’ocupacion tant que
n’a pas ganhat qu’ei un
terrorista».
‘ALDJEZAIRIA ASKATUTA’
pEgilea: Txomin Peillen.
pArgitaletxea: Txalaparta.
Mario Onaindia zenaren lehengusua da Manu Gojenola, eta
politikari eta idazlearen alderik
literario, euskaltzale eta heterodoxoena azaldu du lan berrian.
Horretarako,azken puntua jarri
dio lehengusuaren bibliotekari.
Onaindiak euskararako zaletasuna eta ardura etxetik jaso
zuela eta beti izan zuela kontatzen du, esate baterako, liburuan.
‘HIZKUNTZAREN
ALTZOKOAK GARA’
pEgilea: Joxe Manuel Odriozola.
pArgitaratzailea: Arabako Foru
Aldundia.
Ikasi des-ikasteko
Mikel Asurmendi
‘MARIORENAK’
pEgilea: Manu Gojenola.
pArgitaletxea: Hiria.
Galdetu frantziarrei De Gaulleren berri: askatzailea! Hots, frantziarren askatzailea nazien okupazio garaian. Galdetu Mitterrandez: berdin. Galdetu aldiz
aljeriarrei? Frantziako justiziaren buru zen Mitterrand: «Etiam
innocenti cogit mentiri dolor / Minak errugabeak gezurti bihurtzen ditu». Haiek, aljeriarrak, Felaga hasi ziren frantziar okupatzaileen aurkako gerran eta
garaile jalgi. Terrorismoa hitza
ere garaitu zuten. Eta gu? Horra
ikasgaia. Eta gu? Zer gara gu?
Erantzuna, erantzun ofiziala, historiaren bilakaerak ekarri digu.
Bizkitartean, Aljeriako basamortuan aurkituko duzu Peillen:
erizainaren lana egiteaz gain, urbilatzearen lana egin zuen zuberotarra. Gu jaio ginenerako zer ez
zuen ikasia santagraztarrak.
Euskararen iturri oparoak kausitua zituen ordurako. Arabiar hizkuntzen hamaika eleen ezagule
eta ekarle bilakatu zen. Zer ez
zuen bizitua, alajainkoa!
Haiek vascos/basques euskaldunak garela ikasi behar dute eta
guk berbereak amazighak direla
ikasi ere. Ikasi ere Felaga, smala,
harki, rumi hitzen bestaldeko
munduaren berri, besteak beste.
Hots, ikasi baita des-ikasi ere.
24. Becerro de Bengoa saiakera
saria irabazi zuen Odriozolaren
lanak. Honela hasten du liburua:
«Zer da hizkuntza?[...]. Gehienetan hizkuntzaren gaineko definizio-iritzia aurreko horren hariko zerbait izango da».
‘KAZETA-IDAZKERA:
ARAUAK ETA ESTILOA
HITZEN JOKOAN’
pEgileak: Alazne Aiestaran Yarza, Jose Inazio Basterretxea
Polo, Jose Mari Pastor Gonzalez.
pArgitaratzailea: UEU.
Kazeta idazkeraren oinarrizko
arauak eta taxuzko estiloaren
ezaugarriak biltzen ditu. Lanak
helburu zehatza du: kazetarigai
eta kazetarientzat tresna egokia izatea eta baliabideak eskaintzea.
2013ko uztailaren 28a, igandea
berria 33
‹ Publizitatea
34 berria 2013ko uztailaren 28a, igandea
Plaza › Bizia
Gerizpean
pIrten: 06:58.
pSartu: 21:38.
pUraren
tenperatura:
23-24 gradu.
pItsasgora:
09:30 (3,83 m).
21:51 (3,93 m).
pItsasbehera:
03:13 (0,97 m).
15:30 (1,16 m).
nagusi kanpadendaz betetako
pabiloian; hor topaketetan parte
hartzen duten 4.000 lagunek egiten dute lo, pantailaren aurrean
tinko egoteko indarrik gabe geratzen direnean. Hala ere, jende
guztia ez da kanpalekura iristen.
«Gau honetan, guztira, hogei
minutu egon naiz kanpalekuan»,
aitortu du Basauriko gazte batek,
«logura izan dudanean zoruan
etzan naiz lo-zakuarekin».
Jolasak eta lehiaketak
Ordenagailua mahaian utzita joaten dira lotara partaide gehienak, eta ez dago lapurretak
saihestu ditzakeen segurtasun
sistemarik. Hala ere, lapurreta
kasu gutxi izaten direla esan du
Jon Sanchez bilbotarrak. «Ez da
halakorik gertatzen, eta oso giro
ona egoten da». Lau egunetarako
bonua hartu badu ere, Sanchezek
ezin izan ditu eguneko 24 orduak
BECen igaro, bere tatuaje dendan
lan egin behar izan baitu. Hala
ere, tarteren bat izan duenean
Hogei gigabyteko
Interneterako konexio
abiadura dute
erabilgarri
Nor bere ordenagailuarekin joan da Euskal Encounterrera, eta benetako harribitxiak ikus daitezke. MONIKA DEL VALLE / ARGAZKI PRESS
Konexio etengabean
Lau mila lagun baino gehiago bildu dira
egun hauetan Euskal Encounter topaketan
Hitzaldi, tailer eta lehiaketetan parte
hartzeko aukera dago; lau egunen ostean,
gaur bukatuko dira jardunaldiak
Txabi Alvarado Barakaldo
Hasi da goiza BECen. Jendea
ordenagailuaren aurrean jartzen
ari da, 21. Euskal Encounterren
beste egun bati ekiteko. Lau egun
iraungo du informatika eta teknologia hizpide dituen topaketa,
eta gaur bukatuko da. Egun
bakoitzerako dozenaka tailer,
lehiaketa eta hitzaldi prestatu
dituzte antolatzaileek. Baina
ekintzarik ikusgarriena pabiloi
nagusian ikus daiteke, une oro.
4.096 erabiltzaile 20 gigabyteko
Interneterako konexio abiadura-
ri ahalik eta zuku gehiena ateratzeko asmoarekin, bakoitza bere
ordenagailu eta tresna osagarriekin.
Hala ere, hori ez da Euskal
Encounterren parte hartzeko
arrazoi bakarra. «Lagun ugari
biltzen gara hemen, denbora
nahikoa elkar ikusi gabe egon
ostean», adierazi du Leire Villarrek. Topaketetara datorren seigarren aldia da Villarrena, eta,
Internetetik gauzak hartzeko etorri dela aitortu badu ere, «jolastera eta ondo pasatzera» ere etorri
dela gaineratu du. Izan ere, erraza egin zaio Villarri lagun berriak
egitea. «Hasieran bost pertsona
etorri ginen, baina, azkenean, 25
lagun batu gara hemen».
Giroak, behintzat, laguntzen
du lagunak egiteko. «Familia
giroa dago, edozeinekin bikain
molda zaitezke», baieztatu du
Noelia Tenak. Zazpigarren urtea
du Euskal Encounterren, eta
urtero bertaratzea «erritu» bat
bilakatu da harentzat. Interneterako konexioa baliatzeaz gain,
hark ekoiztutako panpinak saltzen pasatzen du denbora. Artilez
eta feltroz egiten ditu, eta asko
saldu ditu jada.
Ordenagailuen burrunba etengabea bat-batean bukatu da kanpalekura sartzean. Isiltasuna da
Opengunean,
enpresek produktuak
aurkeztu dituzte, eta
hitzaldiak ere egin dira
arrapalada batean itzuli da, ordenagailuan jolastera. Autoen jokoak maite ditu, eta auto gidari baten eserleku baten gainean jolasten da.
Denak, baina, ez dira lau egunak bertan pasatzeko asmoarekin etorri. Alvaro Zelaia torneo
batean parte hartzeko bertaratu
da BECera, eta Opengunean ibili
da, gune hori delako sarrera ordaindu gabe bisita daitekeena.
Eremu horretan, informatika arloko enpresek produktuak aurkeztu dituzte, eta hitzaldiak eta
erakusketak ere egin dira. «Gogoko ditut topaketak, baina hainbat
herritako festak izaten dira»,
azaldu du Algortako gazteak.
Atzo hasi ziren Zelaiaren herriko
jaiak.
«Zenbatuko ditut», esan du Vicente Portok, eta atzamarrarekin
2013ko uztailaren 28a, igandea
berria 35
Bizia ‹ Plaza
Euskal bideo jokoak,
mundu zabalera begira
Euskal Herriko
bideo jokoen sektoreari
buruzko hitzaldia eman
du Juan de Miguel
Martinezek
T.Alvarado Barakaldo
Lau mila lagun inguru bildu dira egun hauetan. MONIKA DEL VALLE / ARGAZKI PRESS
«Hasiberria». Halakoa da Euskal
Herriko bideo jokoen sektorea,
Juan de Miguel Martinezen hitzetan. «Oraindik ez dago sektore indartsurik, baina horretara heldu
nahi dugu», azaldu du Basquegameko lehendakariak. Duela bi
urte sortutako elkartea da Basquegame, bideo jokoen munduan
aritzen ziren zortzi enpresaren eskutik. Gaur egun, baina, 30 enpresa biltzen ditu.
Martinezen arabera, enpresa
horiek nahiko ezberdinak dira
euren artean, eta sortzen dituzten bideo jokoak era askotakoak
dira. Ohiko kontsola jokoak
ekoizten dira, baina baita irakaskuntzarako zein terapietarako
ere. Horretaz gain, Euskal Herriko enpresek enkarguzko lanak
egin behar dituzte sarritan, haien
ekoizpen propioentzako dirua
lortzeko. Sektorearen indargune
bat azpimarratu du Martinezek:
formazioa. «Formazio eta sorkuntza aldetik, ez diegu zertan
BECen dauden 4.096 ordenagailu
postuak zenbatzeko keinua egin
du. «Hemendik goitik, Terrakotako gerlariak dirudite, denak ilaratan ordenaturik». Horregatik, eta
bisita gidatuan zehar ikusi dituen
beste gauzengatik, «txundituta»
dagoela aitortu du Portok. Eta ez
da hala dagoen bakarra. Bilboko
Errukiaren zahar etxeko beste
edadetuak ere iritzi berekoak
dira. Euskal Encounter bisitatzen eman dute goiza, eta bertan
jaso dute teknologia zein informatika munduko azken nobedadeen berri.
Hala ere, ez da izan ordenagailuen artean ibili diren lehenbiziko aldia. Zahar etxean ordenagailu areto bat baitute, trebatzeko.
«Ikastaro indibidualak ematen
dizkiegu, haien bilobei mezu elektroniko bat bidaltzen ikas dezaten, adibidez», azaldu du zahar
etxeko langile Belen Gonzalezek.
Baina ordenagailu horien abiadura ez da oso azkarra, ez behintzat Portok nahiko lukeen bezain
azkarra. «Ordenagailu nahiko zaharrak dira, eta mezu bat bidaltzeko itxaroten eta itxaroten egon
behar duzu». Aski izango ote lukete Euskal Encounterren dagoen 20 gigabyte segundoko abiadurarekin?
istorioa lehenengo pertsonan bizi
dezakeelako. Horregatik, oso medio indartsua da bideo jokoena,
eta oraindik esplotatzeke dago.
Hala, bideo jokoak eragin soziala
izan dezaketen ideiak jokalariei
transmititzeko balia daitezke.
Adibiderik jar dezakezu?
Games4Change web orrian sartzen bazara, adibidez, Irailak 12
izeneko joko bat topa dezakezu.
Oso sinplea da. Iraken edo antzeko leku batean dago girotua. Hiri
bat azaltzen da, zerutik ikusia bezala. Hiriko herritarren artean terroristak daude. Hala, jokalariak
terroristei bonbak bota behar dizkie, baina botatzen duen bonba
bakoitzak etxeak suntsitu eta herritarrak hiltzen ditu, nahitaez;
eta zibil bat hiltzen denean, haren
senideak terrorista bilakatzen
dira. Beraz, jokoaren bukaeran
hiri osoa suntsitzen du jokalariak, eta geratzen diren herrita-
inbidia izan ez Europari ez munduaren gainontzeko herrialdeei»,
ziurtatu du. Martinezen iritziz,
«oso profesional onak» daude
Euskal Herrian, «eta formazio
ziklo asko ari dira sortzen bideo
jokoen inguruan». Haren iritziz,
hor dago sektore indartsu bat
sortzeko gakoa. «Formazioa oinarrizko pieza bat da, eta guk
badaukagu».
Formazioa euskal enpresen indargunerik handiena bada, ahulgune nagusia inbertsio falta da,
Martinezen ustez. Inbertsio publikoa baino gehiago, inbertsio
pribatua da behar dena. «Bideo jo-
Formazioa da euskal
enpresen indargunerik
handiena, eta inbertsio
falta ahulgunea
koen merkatua oso ezegonkorra
da, eta enpresa gutxi ausartzen
dira dirua jartzera», dio Martinezek. Ez dago dirurik telebistan
iragartzen diren bideo jokoen
tankerakoak egiteko. «Kontsolarako bideo joko sinple batek 3-4
milioi euro arteko aurrekontua
izan dezake, eta telebistan iragartzen direnak egiteko, berriz, 20-30
milioi euro inguru baliatzen
dira». Baina horrek ez du esan
nahi bideo jokoen munduan ezin
denik dirurik irabazi. «Joko batek
arrakasta duenean, irabaziak
kostuak baino hamar aldiz handiagoak izan daitezke». Horregatik uste du Martinezek hemendik
urte batzuetara barne produktu
gordinari ekarpen nabarmena
egitera hel daitezkeela. Oraingoz,
sektorea hasten ari dela dirudi.
«Krisi garaian egonda ere, lanpostuak galdu baino gehiago sortzen
ari dira».
Ikuspuntu globala
Bideo jokoen munduan ez da Eusko Labelik existitzen. «Jendeak
gustuko izango duen joko bat bilatzen du, eta berdin zaio non
eginda dagoen», azaldu du Martinezek. Euskaraz egindako produktuen merkatu bat dagoela
gaineratu du, baina, «tamalez»,
ez da oso zabala. Euskal Herriko
ekoizpenek mundu osoan lehiatu
behar dute. Eta horretarako beharrezkoa da «ikuspuntu globala» izatea, Martinezen hitzetan.
Basquegame elkartea hasia da
ikuspuntu mota hori garatzen.
Besteak beste, Mexiko, Suedia eta
Kolonbiako enpresekin harremanak hasi ditu. Eta elkartean dauden enpresetako batzuk egoitzak
ireki dituzte munduko beste hainbat txokotan, AEBetako Silicon
Valley haran ezagunean, esaterako.
Josu Cobelo 1 Jokoga Interactive SL enpresako kidea
«Zinemak edo literaturak baino
gehiago eragin dezakete bideo jokoek»
T.A. Barakaldo
Dena ez da entretenimendua.
Ideiak transmititzeko zein kontzientzia sortzeko helburuarekin
egindako bideo jokoak existitzen
dira. Josu Cobelo bilbotarra horietako bat egiten ari da. Gizartearengan eragiteko ahalmena duten bideo jokoei buruzko hitzaldia
eman du Cobelok (Bilbo, 1981)
Euskal Encounterren. Bederatzi
urte daramatza softwarearen
munduan murgilduta, eta mota
horretako jokoak ekoizteko enpresa bat sortu du, beste hiru lagunekin batera.
Nola eragin dezake bideo joko batek
jendearengan?
Gizartean eragiteko ahalmena
dute bideo jokoek, zinemak, literaturak edo musikak bezala. Baina bideo jokoen eragiteko ahalmena handiagoa da, elkar eragina dagoelako eta jokalariak
rrak terrorista bilakatu dira. Zer
erakutsi nahi du joko horrek?
Bada biolentziak biolentzia dakarrela. Adibide bat da, eta oso harrera ona izan du: museoetan jarri da, sariak jaso ditu...
Baina bideo jokoek jendearengan
eragitearen alde iluna azaldu duzu
hitzaldian.
Nik Elizaren aurkako bideo joko
bat egin nahi badut, adibidez, Elizaren jarraitzeek zalantzan jarriko dituzte nire balioak. Ni nazia
banaiz eta bideo joko bat egin
nahi badut nazismoaren balioak
bultzatzeko, mezu sozial bat
transmititzen ari naiz, bai, baina
zer-nolako mezu soziala? Baina
joko gehienek gizartean eragin
positibo bat lortu nahi dute, gai
ekologikoak jorratuz adibidez.
Jokoga Interactive SL enpresan ere
halako jokoak sortzeko asmoa duzue. Zertan datza egiten ari zareten
lana?
Bi hilabete baino ez daramatzagu
lanean. Gure asmoa bideo joko
propioak kaleratzea da, urte bukaerarako bat atera nahi dugu.
Ez dugu nahi oso joko polemikoa
izatea. Lantalde osoaren oniritzia
duen gai bat jorratuko dugu: klima aldaketa. Argi dago klima aldaketa dagoela, gizakiak eragindakoa dela eta eragina duela leku
jakin batzuetan, gaur egun ikus
daitekeen bezala. Jokoa ipar poloaren inguruko lurraldeetan kokatua dago, eta klima aldaketak
hango biztanleen bizimodua nola
aldatu duen erakutsiko du. Hango herritarren jatorrizko kultura
jorratzeko asmoa ere badugu, horri buruz ikertzen hasi ginenean
oso kultura aberatsa dutela ikusi
genuelako. Elementu pila bat
dauzkagu bideo joko polit bat egiteko. Gehiago ere egingo ditugu
etorkizunean, baina beti mezuren batekin.
36 berria 2013ko uztailaren 28a, igandea
Plaza › Bizia
Gerizpean D
G
Non zer
Irudia qOrdizia
Gaur
pAlgorta. Sardina jatea,
19:30ean. Ertz, The Riff Truckers
eta Porco Bravo taldeen kontzertua, 22:00etan.
pAntzin. Pilota partidak,
17:30ean. Erromeria Plan B taldearekin, 22:00etan.
pBilbo. San Ignazio auzoko
jaietan. Kraic eta Tekniker taldeen kontzertuak, 22:00etan.
pBilbo. Bilbi auzoko jaietan.
Arrautzopil eta paella txapelketa, 12:00etan hasita. Sardina jatea, 19:00etan.
pBerango. Magia Txoborro eta
Tor magoekin, 19:00etan. Mariatxiak, 21:00etan.
pDonostia. Loiola auzoko jaietan, Skasti eta Luz de Putas taldeen kontzertua, 23:00etan.
AURTENGO EZKONBERRIAK, DANTZARA
Ordiziako jaietan, Santa Anaren hurrengo egunean, santanazaleen
esku dantza egin ohi dute urte horretan ezkondutako bikoteek.
Eguerdiko hamabietan, urtean ezkondu diren bikoteak udaletxean
biltzen dira, neskak zetazko xala jantzita. Handik, alkatea buru delarik, parrokiarako bidea egiten dute, meza entzuteko. Gero, udale-
Skasti taldea. BERRIA
pGares. Kontzertu akustikoa
The Icer Companyren eskutik,
21:00etan.
pPasai Donibane. Puzgarriak,
11:00etan. Andoni Oilokiegiren
kontzertua, 20:30ean.
pTutera. Su festa, 23:30ean.
Erromeria Nueva Alaska taldearekin, 01:00etan.
pVillabona. Irristailu lasterketa,
10:00etan. Dantzaldia Tximeleta taldearekin, 23:00etan.
pZubieta. Olinpiadak,
17:00etan. Bertsolariak,
22:00etan.
DLaburrak
Nafar musikaren jaialdia,
arma ola zaharrean
EUGI › Asteazkenean hasiko da
Nazioarteko Nafar Musikaren
Jaialdia,arma olan egingo dena.
Tokia agertoki natural gisa erabiltzeko proba izango da.Nazioarteko artista batzuen kontzertuak ikusi ahal izango dira.
txera bueltatu eta 1792tik dirauen akta liburuan sinatu egiten dute
alkateak, orain arteko etxezainak, hemendik aurrerakoak eta bikotekideek. Azkenik, alkateak eskutik eramaten ditu bikoteak plazara.
Santanazaleen aurreskua dantzatzen dute gero, herri guztiaren aurrean. 1509. urtetik egiten da dantza hori. ANDONI C./ARP
Bizkaiko zubi zintzilikariak
120 urte beteko ditu gaur
Mendia biziberritu eta
jendea gizarteratu
PORTUGALETE› Gaur zubi zin-
MUNITIBAR› Bazterketa arris-
tzilikariak 120 urte beteko ditu
martxan jarri zenetik. Alberto
Palacio arkitektoak egin zuen,
ibaiaren bi ertzak nabigazioari
oztoporik egin gabe lotzeko.
Unescok gizadiaren ondare
izendatu zuen 2006. urtean,
munduko lehen transbordadorea izateagatik. Ospatzeko,
hainbat ekitaldi prestatu dituzte, gazte zein helduentzat.
kuan dauden zazpi lagunek Oiz
mendia biziberritzen lan egin
dute.2006tik aldundiak La Caixarekin elkarlanean duen
proiektu baten emaitza da.Lehen fasean,50 hektarea berritu
zituzten,eta bigarrenean,amaitu berri den horretan,gelditzen
ziren 50ak.Parte hartzaileak
menpekotasun kontrako saiokoak dira,30 urtetik gorakoak.
Portugaleteko zubi eskegia. BERRIA
UDAKO ARGAZKI LEHIAKETA
1. saria
BERRIAren
10. urteurreneko
material sorta
DD
-3 elastiko (haurrena,
emakumezkoena eta
gizonezkoena)
-Katilua
-Haurren eta helduen amantal
bana
-Oihalezko poltsa eta boligrafoa
Zozketa parte
hartzaileen artean:
-5 elastiko
D Diapositibak, papereko argazkiak eta argazki
digitalak onartzen dira. Argazki digitalek baldintza
hauek bete beharko dituzte: gutxienez 1.800x1.200
pixel, eta jpg formatua.
D EUSKAL EDITOREA SMk beretzat gordetzen du
jasotako lanak publikatzeko eskubidea. Lehiaketa
honetako parte hartzaileak, bidalitako lanaren jabe
den neurrian, lanak erabiltzen, jendaurrean
erreproduzitzen eta jakinarazten uzten dio EUSKAL
EDITOREA SMri, euskarri inprimatuan, Interneten edo
ezagutzen den beste edozein modutan.
D Lanak irailaren 15a baino lehen bidali beharko dira.
Posta arruntez:
DD
BERRIA
Martin Ugalde kultur parkea, z/g. 20140 Andoain
Posta elektronikoz: [email protected]
D Argazkiak www.berria.info webgunean jarriko dira
ikusgai.
2013ko uztailaren 28a, igandea
berria 37
‹ Publizitatea
38 berria 2013ko uztailaren 28a, igandea
Plaza › Bizia
Baionako bestak D
Jaiki eguna antolatu zuen atzo Ipar Euskal Herriko gazte dinamika talde berriak Patxa plazan; Donostiako eta Iruñeko gazteak ere izan ziren. GAIZKA IROZ
Azken txanpan sarturik
Egun guzian kale eta plazetan animazioak
eskaini ondoren, gaur gauerdiko
suziriekin agurtuko dituzte bestak
Preso eta iheslari politikoen aldeko bazkaria
eginen dute gaur Patxa plazan
Jenofa Berhokoirigoin Baiona
Baionako bestak azken txanpan
sartu dira, eta, ohi denez, herritarrek patxadaz hartuko dute igandea. Musika, kanta, dantza eta
bazkariak izaten dira eguneko
protagonista nagusiak.
Atzo, baina, parrandarako
indartsu zeuden oraindik. Patxa
plaza aldarri gune izan zen, esaterako. Ipar Euskal Herriko gazte
dinamika berriak Jaiki eguna
antolatu zuen bertan. Bazkaltzera 150 bat gazte bildu ziren.
Mahaien inguruan jarririk hasi
zuten bazkaria, baina laster euria
hasirik, mahaien azpian aterpetu
behar izan zuten. Atertu zuen
berehala, eta animazioak mantendu ahal izan zituzten. Gazteen
arteko olinpiadak egin zituzten,
Donostiatik eta Iruñetik etorritako lagunekin.
Bost egunez parranda eginik
dutenek barren-barrenean gordetako azken indarrak emanen
dizkiote bestari gaur. Kanpotik
etorritako andana batek dute,
ordea, hiria utziko, aste berriak
Besten azken eguna izanki ere, trikitilariak ariko dira karriketan zehar ibilki, giro goxoa segurtatuz. GAIZKA IROZ
2013ko uztailaren 28a, igandea
berria 39
Bizia ‹ Plaza
Baionako bestak D
Plantouneko etxe okupatuaren estreina, atzo Baionan. JOANES ETXEBARRIA
Besta bat egin dute Plantoun auzoan etxe okupatu
bat estreinatzeko. Ondotik, Kubako Las Dos D
kantariek kontzertua eman dute ZUP auzoan.
Etxe okupatua
estreinatu dute
Ipar Euskal Herria Hego Euskal Herriaren aurka errugbian. GAIZKA IROZ
ekarriko dien egunerokoari
berriz lotzeko. Familia giroa sentituko da gehiago, eta bestak
herri izaera ukanen du pitin bat
gehiago.
Azken egun honentzat, animazioak ez dira eskas izanen. Txarangak ibiliko dira karriketan
gaindi, eta kontzertuak izanen
dira 03:00ak arte. Usaian bezala,
Joanes Etxebarria Baiona
E
Txarangak ibiliko dira
karriketan, eta
03:00ak arte izanen
dira kontzertuak
Egun bat gelditzen
bada ere, aurten jende
gutxiago bildu dela
ondoriozta daiteke
Corso Argitua izeneko karrozen
desfilea eginen dute hamarnaka
elkartek. Hilabete luzeetan,
karrozak prestatu dituzte, eta
egindako lan handiaren saria
jasoko dute, Baionako Herriko
Etxearen aitzinean, zubietan eta
inguruko karriketan metatuko
diren mila eta milaka festazaleen
esku zaparraden bidez. Gauerdiko suziriekin agurtuko dituzte
aurtengo bestak, Herriko etxeko
plazatik.
Presoak eta iheslariak gogoan
Patxa plazan, mahai lerro luze
bat jarri eta bertan instalatuko
dira eguerditan 300 bat lagun,
preso eta iheslari politikoen alde.
«Nahiz eta festetan egon, ezin
dugu ahantzi presoak eta iheslariak dauzkagula ; hainbeste jende
izanki, hemengo egoeraren berri
eman behar diegu», Josune Eroa
Herrira-ko kideak dioenez.
Ordua 13:30ean finkaturik du
Herrira-k. Urtero bezala, aurreskua dantzatuz presoak eta haien
senideak omentzeko unea izanen
Baionan, besta giroa kantuarekin sortzen dute anitzek. GAIZKA IROZ
da. Baionako hamalau presoei
zapi gorria eskainiko zaie.
Bertaratzen direnek egoera politikoaren berri badakite, eta, Eroak dioenaz, «elkarren artean goxoki, besta giroan egoteko parada
da». Baina, horrez gain, ondotik
pasatuko diren ehunka bestazaleei begira ere jarriko dira. «Arazo
politikoa jendarteratzeko aukera
dugu; jendearekin mintzatzea
oso garrantzitsua da, Frantziatik
anitz direlako etortzen eta hemengo egoeraren berri ez dutelako». Herritarron Epaia egitasmoa
ere Patxa plazan egonen da egun
guztian. «Olerki bat, marrazki
bat, argazki bat... bakoitzak sentitzen duena adieraz dezala!», Eroaren hitzetan.
Egun bat gelditzen baldin bada
ere, aitzineko urteei konparaturik jende gutxiago bildu dela ondoriozta daiteke. Egun guzian karrikak ez ziren mukuru beteak,
eta ostalerrek apairu gutxiago
saldu dituztela diote. Gauez, haatik, jendetza handia ibili da. Ondorio beltzei doakienez, sokorrikoek milatik hurbil artatze egin
behar izan dituzte, eta eraso matxistak ere gertatu dira. Salaketa
jartzeko pausoa eman du emazte
batek.
txe hau aipatzen dutelarik,
‘zuen etxea’ erraten dute».
Hartzea Lopez Aranaren
hitzak dira. Baionako Plantoun
auzoko etxe bat okupatu zuen
maiatz bukaeran, beste lagun batzuekin batera. «Hasieran, pixka
bat estralurtar batzuk bezala ikusi gaituzte. Baina badakite haiek
ere, guk bezain ongi, bizitoki bat
ukaitea ez dela erraza Ipar Euskal
Herri honetan, eta etxe eskubidea
denen afera dela», gehitu du.
Auzoko jendea hurbildu zaie
atzo ere, batzuk bederen, sostengua adierazteko. Abuztuaren
14an erabakiko baitu Baionako
auzitegiak kanporatze agindua
eman ala ez. «Etxe abandonatu
batean sartzea, ez dakit zertan
den delitua hor. Gero ere Plantounetik abiatuz erakutsi nahi dugu
beste errealitate bat». Izan ere,
Lopez Aranak dioenez, Baionan
bertan jende gehiago bada modu
diskretuan etxeak okupatzen dituena, «bereziki prekarietatean
direnak».
Plantoun, auzo berezia
Plantoun auzoan bertan, etxeak
jabegoan dituztenek ere errealitate berezia dute, Lopez Aranaren erranetan: «Ez gara haien
egoera berean, baina nolazpait
egoera bertsuan gara: bizitegi
arazoa. Haiek ari dira etxeentzat
maileguak pagatzen, eta prozeduretan sartuak dira; biziki luze
egiten zaie. Maileguak pagatzen
dizkiete kanporatu nahi gaituen
jabeari». Habitat Atlantique promotoreak etxeak saldu zizkien,
baina gaizki eginak direlakoan
hustu behar lituzkete. Batzuek
hala egin zuten, eta horietarik bat
da okupatu zutena.
Promotorearekin, okupazio hasieratik, harremanak polizia eta
prozedura judizialaren bidez egin
dira: «Alokatzaile sozial baten
partez ez genuen espero halako
harrokeria eta bakarrik errepresioaren karta jokatzea. Argi erraten diegu guk ez dugula liskar
egoera bat nahi haiekin, baina
haiek horretara bultzatzen badute, gu prest egonen gara erantzuteko», dio Lopez Aranak.
Baionako bestak Plantounera
Kanporaketa mehatxua hor izanik ere, etxe okupatuko biztanlea
ez da ezkorra: «Ene ustez, moralki
zerbait irabazi dugu. Etxe huts
bat okupatzearen ekintza bera
ulergarria da, eta hori hemengo
jendeak sentiarazi digu. Hori irabazia da». Kanporatuak balira berriz, argi dute hor geldituko direla, eta hasi dira herri harresi baten ideia planteatzen ere.
Atzoko bestak islatu zuen
haien egoera nolakoa den gaur
egun: «Egoera aski lasaian gaude
oraingoz, auzo berri batean bizitzen eta bertako biztanleekin harremanak ukaiten». Baina epaia
etorriko da. Etxearen estreinan
kantatu zuenean, Xumai Murua
bertsolariak bertaratu zirenak
deitu zituen elkartasunera, kanporatze agindua emanen balitz.
Plantoun utzi eta Las Dos D kubatar kantariek ZUP auzoan kontzertua eman zuten gero, 19:00ak
aldera. Baionako bestak presentzia gutxi duen auzo horretara
mestizaje kulturala gehiago ekarri zioten okupaziokoek. Sostengu zabala sentitu zuten antolatzaileek.
r
Zakilixut
Igandea
2013ko uztailaren 28a
D
Baionako bestak D Potreta
Kami Dizabo q
Baionako Gazte Asanbladako kidea
Patxa plaza baliatu du Baionako Gazte
Asanbladak besta eredu alternatiboa
osatzeko, herritarrak eragile bihurtuz.
«Besta herrikoiak
nahi ditugu,
herritarrek eginak,
herritarrentzat»
Aitor Renteria Baiona
Baionako Gazte Asanbladak lehen aldiz antolatu du haurren xokoa. Baina egitasmoa anitzez zabalagoa egin nahi izan dute: euskarazko erreferentzia sortu
hiriaren barnean, bertze gizarte
balio batzuetan oinarriturik.
Gazteek haurren xoko alternatiboa
egin zenuten ostegunean.Zergatik?
Iruditzen zaigu biziki garrantzitsua dela haurrek parte hartzea
bestetan, protagonismo osoz. Badira haurrentzako guneak egitarau ofizialean, baina bete-beterik
dira, eta frantsesa da hizkuntza
bakarra. Gurasoek berek erran
digute haur sobera dela eta eskaintza txikiak behar direla ugaldu. Gure aldetik, euskararen garrantzia azpimarratu nahi dugu.
«Euskaraz josta gaitezen eta goza
dezagun» diogu.
Zer jolas mota proposatu diezue
haurrei?
Jolas eta animazio ugari. Material guztia lortu behar izan dugu.
Zapi atelierra moldatu dugu,
haur bakoitzak bestetako zapia
egin ahal izateko. Zaku lasterketa, arto biltzea, kontserben jaurtikitzea. Joko sinpleak haurrek go-
zatzeko. Denbora berean etxeko
matahamiak saltzen ditugu, ogitartekoak, izozkiak eta abar.
Alternatiba hitza erantsi diozue eskaintzari.Zer adierazteko?
Egitarau alternatiboa aldarrikatzen dugu, eta horrekin Baionako
besten eredu ofiziala salatzen
dugu. Diren bezala, Baionako bestak ez dira herrikoiak. Guk herrikoiak nahi ditugu, herritarrek
eginak eta herritarrentzat. Anitz
dira salatzekoak. Baionak propaganda erraldoia egiten du kanpoan, eta handik heldu dira mozkortzera. Euskal Herriaren irudi folklorikoa saltzen dute Frantzian
turistak erakartzeko, kutxak betetzeko. Ematen duten irudi folkloriko hori ez da gurea, eta ez da
guk nahi duguna. Gure bestak
gure nortasunaz bizi nahi ditugu,
gure kulturari eta hizkuntzari lotuak.
Aste osoan proposamen ugari plazaratu dituzue, baita gazte mugimenduei begira ere. Aipa ditzakezu
arrazoiak?
Bertze beste, eredu bat proposatzea da gure xedea: herritarrak
eta euskaldunak, parte hartzaileak. Horrek ez du erran nahi itxiak
garenik edo ez dugunik onartzen
ITSASO CUEVAS
kanpoko proposamenik. Alderantziz. Ongi etorriak dira, eta
hurbiltzen delarik gunera, parada ukaiten dugu haiekin mintzatzeko, azaltzeko zein den Euskal
Herriaren egoera eta haiena entzuteko. Truke aberasgarria da.
Jakin-mina dute azaltzeko denbora hartzen delarik, eta galdera
ugari pausatzen dituzte euskal
kulturari buruz. Nolabait, gurekin gurutzatuz parada ematen
diegu Euskal Herriko kultura eta
hizkuntza deskubritzeko, eta horrela hobeki ulertzen dute gure
errealitatea, gure arrazoiak. Nolabait, hori da gure helburua, erakustea gure kultura eta pasaraztea gure mezuak, arlo guztietan.
Bestetako egun handia larunbatean
izan duzue.Nola laburbil dezakezu?
Jaiki eguna antolatu genuen atzo.
Guretzat, egunik garrantzitsuena izan da bestetan. Euskal Herriko hainbat xokotatik gazteek autobusak antolatu dituzte Baionara jiteko, plazan elkartzeko, aipatzen dugun eredu alternatibo ho-
rren inguruan. Herrialde guztietatik heldu ziren atzo gazteak.
Gainera, aurten parte hartu dugu
kalejiran. Pozgarria da ikustea
nola heldu diren hainbat gaztetxetako partaideak Baionara, gurekin partekatzera besta, gure
alaitasuna eta mezua karrikara
«Ostegunean haurren
xokoa antolatu genuen,
euskara eta euskal
kultura ardatz harturik»
«Jaiki eguna egin
genuen atzo Patxa
plazan, gaztetxeetako
kideak bilduz Baionan»
hedatuz. Eguerdian hartu genuen hitzordua, hurrupaldiaren
estakuruan. Berrehun pertsonarentzako herri bazkaria apailatu
genuen. Baina anitz izan dira lanean aritu izan diren gazteak, eta
denak ez dira mahaira jarri. Be-
raz, une garrantzitsua eta intentsitate handikoa izan da guretzat
eta, oro har, gazte guztientzat.
Karrika jolasgune bihurtu zenuten
arratsaldeko olinpiadekin.
Arratsaldean aitzineko urteotan
gazteek egindako bidea jorratzea
pentsatu genuen eta herri olinpiadak egitea, taldeak eta jendeak gurutzatzeko. Kalejiraren barnean antolatu ditugu olinpiada
horiek. Funtsean, erakutsi nahi
dugu besta egiteko molde ezberdinak daudela, umorea baliatuz
eta gauza sinpleekin karrikari bizia ematen ahal zaiola, karriketan nagusitzen den mozkorkeriari kontra egiteko. Eta gaua ere
gure erara osatu genuen, rock
kontzertu bat antolatuz.
Patxa plaza, beraz, gune alternatiboa bihurtu da.
Horrela izan da aste honetan eta
gaur ere, presoen aldeko herri
bazkariaren bidez. Herrira-k antolatu du, eta haiei uzten diegu tokia, baina gazteok laguntza emanen diegu bazkaria prestatzeko.
Igandea
berria
2013ko uztailaren 28a
06 Atano III.a frontoia Pilota baino gehiago
08 Elkarrizketa Txomin Perurena
15 Energia erreforma Denak haserre
Bakartzea
Presoa,mundutik at
Milaka dira mundu zabalean espetxe barruan bakartuta dituzten presoak. Osasunean ondorio larriak eragin ditzake zigor mota horrek.
Igandea • 2013ko uztailaren 28a
02 Presoen bakartzea
Kartzela
barruko
kartzela
Espetxeak berez dakarren inguruarekiko bakartzeari, kartzela barruko bakartzea gehitu behar zaio maiz. Munduarekiko eta besteekiko harremanik eza muturrera eramatea dakar horrek.
2013ko uztailaren 28a • Igandea
Presoen bakartzea 03
Osasun fisiko nahiz mentalean arrasto larria
utz dezake espetxe barruko bakartzeak.
NBE Nazio Batuen Erakundeak torturatzat
du mugagabeko edo luzerako bakartzea.
Hala ere,milaka preso dituzte oraindik
mundu osoan bakanduta.
Ainhoa Sarasola
ahikoa dela esan dute. Bakartzeak amaitu egin behar duela.
Beren aldarriak entzunarazteko beste
biderik ez, eta gose grebari ekin
zioten hilaren 9an Kaliforniako
30.000 preso inguruk. Hirugarren
gose greba da bi urtean. Segurtasun handiko espetxeetan duten
egoeraz ohartarazi nahi dute protestarekin. Eta bereziki lazgarria
den neurri baten desagertzea eskatu: luzerako edo mugagabeko
bakartzea. «Gutariko inork ez du
hau egin nahi, baina beste aukerarik ez dugu ikusten», adierazi dute presoek. Normalean ezkutuan
geratu ohi den errealitate bat azaleratu dute horrela: kartzela barruko kartzela batean, bakarturik bizitzea.
Munduan preso gehien biltzen
duen herrialdea dira AEBak, bi
milioitik gora, orotara. Estatuaren menpeko espetxeetan daude
batzuk, kartzela erdi-pribatu edo
erabat pribatuetan beste batzuk,
atxikitze zentro berezietan beste
hainbat... Eta milaka dituzte horietan guztiz bakartuta. Estatu
batetik bestera nahiz espetxe batetik bestera bakartze ziegetako
baldintzak aldatu egiten badira
ere, normalean eguneko 22 eta 24
ordu artean eman ditzake presoak bakarturik bertan. Ziega txikiak izan ohi dira, betoizko hormekin, leihoak hesiz estaliak, eta
komuna bertan dutenak. Zirrikitu bat izaten du ateak, presoari jatekoa bertatik sartzeko.
Maiz espetxezaina izaten da bakandutako presoak ikusten duen
bakarra, patio txiki batera ere bakarrik irteten baita. Hainbatetan
telefono deiak eta bisitak ere galaraztea dakar neurriak.
Kalifornian, 4.500 bat preso
daude orain bakarturik, eta, AEBetan, oro har, 80.000tik gora ziren egoera horretan 2005ean, gobernuak emandako datuen arabera. Gehienbat Segurtasun Handiko Unitateetan aplikatzen da
neurria (SHU Security Housing
Units deiturikoak), protestaren
abiapuntu izan den Kaliforniako
Pelican Bay kartzelan, kasurako.
Hain zuzen, segurtasun arrazoiak argudiatzen dituzte arduradunek preso bati bakartzea aplikatzeko; kartzelazainak arriskutsutzat jotako presoarengandik
N
babesteko edota presoa besteen
erasoetatik babesteko neurria dela diote.
Ordea, tresna zigortzaile hutsa
dela uste dute giza eskubideen aldeko elkarte ugarik. Zigortua are
gehiago zigortzekoa. Salatzen dutenez, sarriegitan, zigorra nori
aplikatu eta zein irizpideren arabera erabakitzeko ez dira arrazoi
objetiboak erabiltzen. Gaizkile
talde bateko kidetzat jotzea izaten
da, adibidez, ohiko arrazoietako
bat, eta, horretarako, besteak beste, nahikoa zantzu izan daiteke tatuaje bat izatea edo liburu jakin
batzuk edukitzea, presoek salatu
izan dutenez. Gainera, presoak
neurriari ezin izaten dio helegiterik jarri.
Baina aplikazioaz harago, bakartzea bera zigor gehitu bat dela
ere esan liteke; tratu anker eta gizagabetzat, are torturatzat ere jo
daitekeela ohartarazi dute nazioarteko giza eskubideen aldeko
erakundeek. Izan ere, pertsona
bakartu eta gutxira hasten dira
sumatzen neurri horrek eragin
ahal dizkion kalteak.
Luzerako bakartzea
Preso bat bakartze egoeran mantentzeko epeak ere aldakorrak dira oso, bai AEBetan, bai munduko
beste herrialde askotan ere. Eta
hortxe, denboran dago gakoa —
bakarra ez bada ere—, hainbat
erakunderen ustez. Juan Mendezek, NBE Nazio Batuen Erakundearen Torturari buruzko errelatore bereziak, 2011n eginiko
behin-behineko txosten batean
neurri horren gehiegizko erabilerarako joeraz ohartarazi zuen, eta
nabarmendu zuen bakartzearen
erabilera mugagabeak oinarrizko
eskubideak urra ditzakeela. Eguneko 22 eta 24 ordu artean giltzapetuta dauden lagunen bakartze
fisiko eta sozial gisa definitu zuen
kontalari bereziak bakartze erregimena; aldaera ezberdinak baditu ere, beste pertsonekiko nahiz
munduarekiko kontakturik eza
du beti ezaugarri nagusi.
Bakartzeak pertsonengan eragin ditzakeen osasun ondorioak
aintzat hartuta, 15 egunetik gorakoa «luzaroko bakartze» gisa zehaztu zuen Mendezek. Osasunean
dituen ondorioak egun gutxiren
buruan sumatu daitezkeela dio,
eta zenbat eta gehiago luzatu hartarako arriskua ere areagotu egiten dela. «Literatura zientifiko
gehienak dio hamabost eguneko
bakartzearen ondotik azaleratzen direla eragin psikologiko kaltegarriak eta ezin itzulizkoak izan
daitezkeela». Nahaste psikotikoak, antsietatea, depresioa, hira,
kognizio nahasteak eta paranoia
aipatzen ditu horien artean, besteak beste. «Eragin horiek atzera
bueltarik gabekoak izatea ekar dezake luzaroan bakartze erregimenean egoteak». Horiek horrela, defendatzen du luzerako nahiz mugagabeko bakartzeak galarazita
beharko lukeela. Hamabost eguneko epetik behera ere, tratu ankerra suposatzen ez duela ziurtatzeko bermeak proposatzen ditu.
Bestalde,NBEko kontalari bereziak nabarmendu du erabat debekaturik egon beharko litzatekeela adingabe eta buruko gaitzen
bat dutenei bakartzea ezartzea
«edozein kasutan ». Asko dago
egiteko horretan, AEBetako espetxeetako adingabeen egoerari buruz Human Rights Watch erakundeak eta ACLU Amerikako Askatasun Zibilen Batasunak iaz kaleratutako txostenak agerian utzi
zuenez. Colorado, Florida, Michigan, New York eta Pensylvaniako
kartzeletan ikerketak eginez eta
beste hamalau estatutan espetxeratutako gazteak gutun bidez elkarrizketatuz osatu zuten Growing Up Locked Down: Youth in
Solitary Confinement in Jails and
Prisons Across the United States
txostena (Giltzapean haztea: bakartutako gazteak AEBetako kartzeletan eta atxikitze zentroetan).
Haren arabera, 2011n 95.000 adingabe zeuden AEBetako espetxeetan, asko egun, aste, hilabete edo
urte luzetan bakartuak. Rikers Island kartzela jartzen dute adibide
gisara: bertako gazteen bakartze
epea, batez beste, 43 egunekoa zen
urte hartan, eta ia erdiari (%48tik
gora) buruko osasun arazoren bat
diagnostikatu zieten.
Bakartutako hainbat gazteren
testigantzak jasotzen dira txostenean, egoeraren larria islatzen
dutenak. «Bakartzean zehar leherketa bat gertatzen da», kontatu du Douglas C. gazteak, Coloradoko espetxetik; «errealitatearekiko lotura galtzen duzu, aluzionazioak dituzu, eta ordu luzez
pentsatzen duzu zeure buruaz
beste egiteko aukeran, beste pertsona batzuk hiltzearen aukeran
(Hurrengo orrialdean jarraitzen du)
Igandea • 2013ko uztailaren 28a
04 Presoen bakartzea
(Aurreko orrialdetik dator)
edo bi gauzen inguruan». Bere buruaz beste egiteko nahia ere sentitu zuen Paul K. adingabeak, Michigango espetxe batean bakarturik zutela: «Bakartuta egotearen gauzarik okerrena da zeure
buruarekin halako gela txiki batean harrapatuta sentitzea. Ez duzu
ezer egiteko; beraz, zeure buruarekin hizketan hasten zara, eta
zeure pentsamenduetan galtzen.
Suntsigarria da. Bizirik egoteak
merezi ote duen zalantza egiten
hasten zara…». Alyssa E.-k bere
burua zauritu zuen Floridako beste espetxe batean: «Mozketak
egin nituen. Nire mina arintzeko
modu bakarra zelako hasi nintzen (…) Espetxezainei erakutsi
nien, baina ez zuten ezer egin. Nik
espetxezainek hitz egin ziezadaten nahi nuen, gertatzen ari zitzaidana uler zezatela».
Bi erakundeek ondorioztatu zuten gizarteratzea oztopatu ez ezik,
gazteen osasunari «ondorio sakonak» ere utzi ahal dizkion neurri
«krudel eta kaltegarri» bat dela.
Goranzko joera
Beste herrialde askok ere aplikatzen diete bakartzea preso adingabeei. Ongi dakite hori gazte palestinarrek, besteak beste. Defence
for Children International erakundeak, Palestinako bere adarrak eginiko ikerketan oinarrituta, salatu berri du Israelek preso
adingabeak galdekatzeko haiek
bakanduta mantentzeko joera
areagotzen ari dela. 2008tik preso
hartutako 66 haur palestinar bakarturen kasuak dokumentatu
ditu. Gaztetxoen hitzetan, leihorik gabeko gela txiki batean izan
zituzten atxikita, argi hori bat gau
eta egun piztuta zutela.
Baina AEBak edo Israel ez dira,
inondik inora ere, bakartze neurriak aplikatzen dituzten bakarrak. Herrialde askotako presoek
jasaten dute egoera bera munduaren luze zabalean. Mendezek 2011n
elkarrizketa batean azaldu zuenez, kopurutan AEBek aplikatzen
dute bakartzea gehien, baina joera
gorakorra da mundu osoan. Europa iparreko herrialdeetan atxilotuak inkomunikatzeak bakartzea
ekar dezakeela azaldu du, eta Japonian edo Txinan, berriz, zigorra betetzeko modu gisa ezartzen dela.
Gehienetan datu ofizialik ez
egotea «kezkagarritzat» du Mendezek. Hainbat bildu ditu berak.
Argentinako kartzela federaletan, esaterako, batez beste, zortzi
egun ematen dituzte zigortuek
bakanduta —42 eguneko «muturreko kasuetan»—; Uruguayn, berriz, diziplina zigor gisa hamar
eguneko bakartzea ezartzen dute,
90 eguneko gehienezko eperaino
luza daitekeena, baina, oro har, 30
egunekoa da batez bestekoa. Brasilen, hilabeteko gehienezko epea
dute ezarrita, legez, baina «kasu
larrietan» 360era arte luzatzen da
AEBetako espetxe bateko bakartze ziega bat.
epe hori. Antzekoak dira Paraguay eta Peruko legeak. Badira,
hala ere, batez besteko guztiak
hankaz gora botatzen dituzten kasuak. Giza eskubideen aldeko
hainbat erakundek kanpaina zabala jarri zuten martxan iaz, AEBetan Albert Woodfox eta Herman Wallace presoen egoera salatzeko. Bi presoek 40 urtetik gora
eman dituzte bakanduta, gehie-
‘‘
Literatura zientifikoak
dio 15 egunen ondotik
azaleratzen direla eragin
psikologiko kaltegarriak»
JUAN MENDEZ
NBEko Torturari buruzko errelatore berezia
«Hortakotz egina da
bakartasuna: jendea
ahultzeko, kolpatzeko.
Hori fite ulertu nuen»
GABI MOUESCA
OIPko lehendakari ohia eta preso ohia
nak Luisianako bakartze ziegetan, baldintza erabat gizagabeetan. Halako kasu gehiago gerta ez
dadin, luzerako nahiz mugagabeko bakartzea debekatzea proposatu du Mendezek.
Euskal presoei ere bai
Ez dago oso urrutira joan beharrik bakartuta egon diren pertsonen kasuak topatzeko. Maiz aplikatzen zaie bakartzea euskal presoei Espainiako eta Frantziako espetxeetan. Espainian, ohikoa da
euskal presoak bakartze moduluetan izatea, bertako baldintzetan. Baita, sakabanaketaz harago, presoak espetxe beraren barruan sakabanatzea ere. Frantzian egoera ez da oso desberdina.
Ongi daki hori Gabi Mouescak,
bai OIP Presondegien Nazioarte-
ko Behatokiko zuzendari izan zelako, baina baita neurria bere larruan pairatu zuelako ere. Hamazazpi urte eman zituen preso
Mouescak, horietatik hirutik gora bakartuta. Bitan izan zen 18 hilabetez jarraian bakarrik, eta 45
egun egin zituen beste behin mitard-ean, zigor ziegan. Azaldu
duenez, azkar hasi zen sumatzen
eraginak. «Oroitzen naiz zortzi hilabeteren buruan amets txar bat
izan nuela; ikusten nuen nire bakartzearen arduraduna zen epailea lurrean, odolez betea eta hila.
Lehen aldia zen halako amets txar
bat nuela; beraz, erran nahi du
memento batez oso gaizki pentsatzen dituzula gauzak. Hori da nire
oroitzapen bat, oso bortitza». Bere
barnean beste aldaketa batzuk
ere nabaritu zituen. «Hilabete batzuen barne ez nintzen gai liburu
bat irakurtzeko, aski fite nekatzen nintzen, eta gauza bera telebistarekin». Kontzentratzeko gaitasun galera hasi zen sumatzen.
«Egun guztia pasatzen nuen zeldan ibiltzen, sei urrats alde batera, sei bestera, lehoi bat bezala».
Bisitetan totelka nola hitz egiten
hasi zen ere gogoan du, «mintzatzeko usaia galtzearen ondorioz».
Mouescak dio halako egoera bati aurre egiteko lehena «gauzak
ulertzea» dela. «Presondegian
funtzionarioak presoa umildu
nahi izaten du. Baina horren kontra, gauzak ulertu behar dira, zergatik zaindari batek egiten didan
hori guztia; hori da manera bakarra». Hori arrazoitzen saiatzen
zen bera, zergatik zuten bakarturik. «Nik banekien zergatik nintzen bakartasunean; ez zen bakarrik lotura ez izateko familia edo
lagunekin, baita ere bazekitelakotz bakartasunean izanez burua
duzula galtzen, eta burua galduz,
bistan da, militante edo pertsona
Herman Wallace presoak egindako marrazkia. AEBetan bakartuta
denbora gehien egin duten presoetako bat da, 40 urtetik gora.
gisa ahuldua zira, eta galdua izaten ahal zira. Hortakotz egina da
bakartasuna: jendea ahultzeko,
kolpatzeko. Hori fite ulertu nuen,
eta hori zen nire defentsa, erraitea
iraun behar nuela, banekiela zergatik egiten zuten hori, eta militante gisa zutik egonen nintzela
haien aitzinean». Frantzian euskal preso gehienei ezartzen zaie
neurria. «Hori egiten dute badakitelako zein inportantea den guretzat militante gisa ideiak konpartitzea, gure herriaz mintzatzea,
eta badakite horrela min asko egiten dutela gure kontra».
2009an espetxeen inguruko legea aldatu zuen Frantziak, eta lehenago gehienezko epea 45 egunekoa bazen, hori 30 egunera murriztu zuten. Mendezek 15 egunetik aurrerako epea tratu txartzat
jotzea errespetuz ikusten du, baina eragina pertsonaren araberakoa dela uste du, bakarturik zela
aldameneko ziegan bakartuta zuten beste preso baten etengabeko
negar eta oihuak gogoan. «Oso gogorra zen harentzat. Horrekin
erran nahi dut, kanpoan bezala,
presondegian ez girela denak berdin; batzuek egun bakarrak sobe-
2013ko uztailaren 28a • Igandea
Presoen bakartzea05
ra hunkitzen ditu; beste batzuek,
ez...». Dena den, literatura zientifikoak dioena sinesten du, «ez baita naturala gizon edo emazte batentzat bakar-bakarrik egotea,
nehori mintzatu gabe, aktibitaterik gabe... Gizona edo emaztea ez
da egina bakarrik izateko; animalia soziala dela esaten da; beraz,
behar du konpartitu, behar du elkarbizi; presondegia jada horren
kontra da, baina bakartzea bereziki da naturaren kontrakoa».
Mouescak azaldu du Frantzian,
epeak epe eta legeak lege, hainbat
presok badaramatela hamar urtetik gora bakarturik. Halaber,
ohartarazi du bakartze «ofizialaz» gain, bestelako bakartze motak ugaritzen ari direla eta hunkitzen duten lagun kopurua gero
eta zabalagoa dela. Berez, bakarturik ez dauden presoek ere ziegetan gero eta denbora gehiago pasatzen dutela jarri du adibidetzat
—kartzela berrietan, are gehiago—. Bi euskal preso elkarrekin,
baina luzaz beste guztiengandik
bakarturik izan ditzaketela ere aipatu du bakartze ez ofizial horren
erakusgarri. «Bi dira, baina hori
ere bakartze mota berezia da; biziki untsa dakite hori, luzaz hala
egonez sufritzen baituzu ber gauza». Gainera, nabarmendu du
euskal presoek sorterritik urrun
egonik «kultura mailako bakartze edo urruntzea» jasaten dutela.
Adingabeen eta, bereziki, buruko eritasunen bat dutenen egoera
«biziki larriaz» ohartarazi du, halaber. «Bistan da badirela burutik
eri diren preso anitz, ez dutela jasaten presondegia, krisi anitz badutela, eta zaintzaileak, arrapostu gisa, bortizki ematen dituzte
bakartasunean, hori delako errazena. Biziki larria da, baina gertatzen da usu». Gazteentzat ere kartzela ez dela leku batere ona dio,
«baina nehorentzat ez da ona, pertsona printzipioz ez baita egina
halako lekuetan bizitzeko».
Administrazioaren erantzukizuna salatzen du Mouescak, ez delako ahaztu behar, legez, bere egitekoa «presoak gizartean berriro
bere lekua izateko, elkarbizitzeko
prestatzea» dela. «Baina hainbeste denbora bakartasunean emanda ez da posible gizartean berriro
normal bizitzea. Frantses administrazioak hausten ditu jendeak,
borondatez, eta ez naiz tronpatuko erranez gaur egun ehunka badirela horrela bizi direnak; badakigu aitzinetik jende horietako asko ez direla izanen kapable berriro gizartean bizitzeko, eta administrazioa da horren arduradun».
«Zoritxarrez, badira gutariko
batzuk oraino sobera bakartasunean direnak», nabarmendu du
Mouescak. Hala, eta bakartzeak
presoei eragin ahal dizkien kalte
larriak ikusita, egoera horiek
«ahal bezain fite» amaitzeko lan
egin behar dela dio. Kartzela barruetan beste kartzelarik egon ez
dadin.
MARISOL RAMIREZ / ARGAZKI PRESS
Maritxu Jimenez · Psikologoa
«Nork bere identitatea
suntsitzea lortu nahi
da bakartzearekin»
Euskal presoekin egindako lan batean oinarrituta, psikologoak
dio bakartzeari aurre egiteko tresna onak direla gauza txikiak
baloratzea eta bizipenak partekatzeko gaitasuna izatea.
A.Sarasola
Espainiako kartzeletan diren euskal presoei osasun arreta egokia
bermatzeko lanetan hamahiru
urte daramatza Maritxu Jimenez
psikologoak (Bilbo, 1974). Hasierako urteetan espetxez espetxe
jardun zuen denbora osoz, eta gerora, bulego propioa zabaltzean,
askotariko kasuak artatzen hasi
zen, baita preso ohienak ere. Hala
ere, espetxeetara bisitak egiten ja-
rraitzen du, garai batean hartutako konpromisoari jarraiki, hainbat euskal presoren konfiantzazko psikologo gisa. Bakartzeak zer
nolako ondorioak utz ditzakeen
ezagutzera eraman du eskarmentu horrek. Eta argi du, euskal presoen kasuan, «errepresio tresna»
gisa erabili ohi den neurria dela:
«Norbere identitatea suntsitzea
da bilatzen dena».
Bakartzea ezartzeko era asko
eta oso ezberdinak dauden arren,
bakartzeaz orokorrean hitz egitean psikologoak argi du neurri horrek eragin kaltegarri ugari izan
ditzakeela pertsonarengan. Espetxeratzeak berarekin antsietate
maila bat dakarrela dio Jimenezek, «baina egoera muturrera eramanda, esaterako, isolamendua
ezarriz, antsietate hori larriagoa
bihur daiteke, brote psikotiko bat
edo depresioa eragiteraino». Edonola ere, eragin hori «pertsona bakoitzaren araberakoa» izango da,
eta «bere aurreko esperientziek
baldintzatuta» egongo da beti.
Zergatik izan daiteke bakartze
hori hain suntsigarria? Gizakion
garapen prozesuan dago erantzuna, Jimenezen ustez. Haren hitzetan, jaiotzean amarekin bat eginda bizi da haurra, bat bailiran, urtea bete artean gutxi gora behera.
Pixkanaka, bere autonomia garatzen doa, eta ondo bidean, nerabezaroan autonomia edo askatasun
nahi handiagoa sumatuko du. «Bi
gauza agertzen dira batera: jakinmina batetik, eta bakardadearekiko beldurra bestetik. Pertsona
helduak hori menperatuta izaten
du, eta hala, zenbaitetan bakardadea beharko du, baina baita izaki sozial gisa besteekin harremanak izatea ere». Prozesu horretan
oztopoak topatzeak arazoak sor
ditzakeela dio, horregatik dutela
eragina aurretiko esperientziek.
Norberak bilatua ala kanpotik
ezarria den, hortxe egoten da gakoa. «Bakardade bilatua gerta dakizukeen gauzarik onenetarikoa
izan liteke, baina bilatua ez bada,
baita okerrenetariko bat ere».
Azalpenok pertsona heldu eta
osasuntsuez mintzatzeko balioko
lukete, baina ezberdina da egoera
bakartzea buruko eritasunen bat
duen pertsonari ezartzean. «Oso
kaltegarria izan daiteke, bakartze egoerak gaitz batzuk kronifikatzea eragin baitezake». Oso larritzat du, halaber, adingabekoei
ezartzea: «Pentsatu behar da halako neurri batek identitatea suntsitzea bilatzen badu, atzerabueltarik gabeko eraginak izan ditzakeela adingabeengan, identitatea
eraikitzen ari baitira oraindik».
Dena den, faktore askok eragin
dezakete bakartzearen ondorioetan, pertsonarengandik hasi eta
bizi duen egoeraraino, horren aurrean hartzen duen jarrera barne.
«Konpartitzeko gaitasuna izatea
garrantzitsua da; adibidez, denbora asko bakarturik dagoen pertsona batek baina bisitak dituenak, tarte horietan bizi duena
konpartitzeko gai izateak lagun
diezaioke». Egoera horretan den
presoak «mundu alternatibo bat
eraikitzeko gaitasuna izateak»
ere lagun diezaioke —esaterako,
ilusio bat izateak eta indarrak horretan jartzeak—, «jakinda beti
ere fantasia bat eraikitzen ari garela egoera jakin horri aurre egiteko, tresna gisa», errealitatearekin nahastu gabe. Ildo horretan,
«gauza txikiak baloratzeak» ere
garrantzia du, Jimenezen esanetan. Kartzelaren esku dagoelarik,
hainbat gauza ez direla presoaren
esku egongo, baina beste batzuk
bere kontrolpean egon daitezkeela ere pentsatu behar da, eta norbere esku dauden horietan jarri
beharko dira indarrak. «Preso politikoen kasuan, garrantzitsua da
jakitea zer bilatu nahi duten baliabide horiekin. Hori argi izanik,
egoerari aurre egiteko beste ikuspegi bat izan dezake presoak».
Igandea • 2013ko uztailaren 28a
06 Atano III.a frontoia
Anoeta frontoia egin berritan, 1963an. KUTXA FOTOTEKA
Uztapide eta Xalbador, 1967ko bertsolari txapelketako finalean kantari.
AuBren ekitaldi politikoa Atano III.aren kanpoaldean, 2003an. JAVIER ECHEZARRETA / EFE
Atano III.eko azken finala, 2010eko lau t’erdikoa. JON URBE / ARGAZKI PRESS
Askotariko 50 urte
Gros pilotalekuak utzitako hutsunea betetzeko eraiki zuten, Amaran,
Atano III.a frontoia; uztailaren 17an bete zituen 50 urte. Pilotarekin estuki
lotuta egon den arren, jaso ditu bestelako ekitaldi eta gertakariak ere.
Nekane Zinkunegi Barandiaran
gun Atano III.a izenez
ezagutzen den pilotalekua
Donostiako
Gros frontoia eraitsi
izanak utzitako hutsunea betetzeko eraiki zen hiriaren
beste aldean, Amara auzoan.
Anoeta izendatu zuten hasiera
hartan, 32 urte geroago eraberritu eta izena aldatu zioten arte.
Gros, berriz, eskuz banakako lehen pilota txapelketaren lekuko
izan zen 1940. urtean. Pilotaleku
hura 1938an inauguratu zuten,
eta 1961ean eraitsi. 670 ikuslerentzako tokia baino ez zuenez, eraisterako bestea eraikitzea onartuta
E
zegoen. Hala, 1963. urteko uztailaren 17an inauguratu zuten Anoeta frontoia. Garai hartarako pilotaleku modernoa zen, eta inguruko pilotazaleen ilusio eta
itxaropenari erantzunez, partidarik onenak jokatu ziren bertan.
Joan den asteko asteazkenean,
hau da, 50 urte bete zituen egunean egin zioten omenaldia, bertatik igarotako protagonistak lekuko zirela.
Ireki zutenean, Euskal Herrian
ikusle gehien hartzeko gaitasuna
zuen frontoi motza zen Anoeta.
2.000 eserleku inguru zituen, eta,
zutikako lekuei esker, 3.500 lagun
sartzeko aukera zegoen. Baina
irekiera egunerako txiki geratu
zen hala ere, 6.000 lagunek baino
gehiagok sartu nahi izan baitzuten. Edonola ere, 1995eko eraberritzearen ondoren 1.856ra jaitsi
zen ikusleentzako eserleku kopurua. Baina, tamainaz gain,
bazuen beste berrikuntza bat ere
ireki berritan, markagailu elektronikoa, hain justu. Pilotarekin
estuki lotutako 50 urteetan,
ordea, jaso ditu bestelako ekitaldi
eta gertakariak ere Atano III.ak.
Txapelketa asko hartu ditu
bere barnean frontoiak. Baina, pilotaz harago, bertsolari txapelketen gune ere izan da behin baino
gehiagotan. 1960tik 1982ra bitartean Euskaltzaindia arduratu
zen lehiaketa antolatzeaz, eta
zenbait ediziotako finalak jokatu
ziren Anoeta frontoian. 1965eko
finala izan zen bertan egindako
lehena, eta Manuel Olaizola Uztapide-k jantzi zuen orduan txapela.
Edonola ere, handik bi urtera
leku berean jokatu zen zazpigarren bertsolari txapelketa nagusiko finala bereziki geratu da gehienen oroitzapenean. Urte hartan
Uztapiderekin batera Fernando
Aire Xalbador igaro zen buruz burukora, epaimahaiak hala ebatzita, eta publikoko jendeak txistuak jotzeari ekin zion. Nafarroa
Behereko euskalkian kantatzearen ondorioz, eta publikoan zeuden bertsozale gehienak gipuzkoarrak izanik, ez zuten Urepeleko-
aren lana ontzat hartu, gehienek
ulertu ez ziotelako.
Oihu eta txistuek Anoeta pilotalekuko giroa gaiztotu zuten, eta
epaimahaiko kide batek bertsolariei beren lanarekin hasteko eskatu bazien ere, biak luzaz egon
ziren mikrofono aurrean isilik.
Halako batean, ulu artean Uztapidek bere ahotsa aditzera eman
zuen, eta haren atzetik etorri zen
historiara igaro den Xalbadorren
bertsoa. Publikoaren haserreaz
ohartuta, eurei abestu zien Urepelekoak, eta ordura arteko txistuak txalo bilakatu zituen, «zuek
ez bazarete kontentu errua ez
daukat ez nik / txistuak jo dituzue
baina maite zaituztet oraindik»
esaldiarekin bertsoa amaitzean.
Ordutik, txapelketetako hainbat
saioren lekuko izan da Atano
III.a. Gipuzkoako zein Euskal Herriko txapelketetan, lau urtean
behin egokitzen da final laurden
edo final erdiren bat bertan.
2013ko uztailaren 28a • Igandea
Atano III.a frontoia 07
Kultur eta kirol lehiatik harago, kutsu politikoko bizipenak
ere jaso ditu mende erdira heldu
berri den pilotalekuak. 1970eko
irailaren 18an, Munduko Pilota
Txapelketako partida bat jokatu
zen Anoeta frontoian. Garai hartako Espainiako agintari modura, Francisco Franco diktadorea
ere bertan zen partida ikusten.
Joseba Elosegi ekintzaile abertzaleak bere buruari su eman
zion, eta «gora Euskadi askatuta»
oihukatuz Francoren gainera
jauzi egiteko saioa egin zuen.
1937. urtean «Gernikan izandako
bonbardaketaren sua eragin zuenaren begien aurrera eramatea»
nahi zuela adierazi zuen gerora
Elosegik.
Ekintza harekin ez zuen Franco hiltzeko asmorik, bere egunerokoan idatzitakoaren arabera.
«Francok euskaldunen herri santua suntsitzeko Gernikan eragin
zuen sutea senti zezan nahi nuen.
Sua gudariok piztu genuela zioen
berak, munduaren aurrean
entzutea kendu nahi zigulako
euskaldunoi, eta nik su hura eraman nahi nion, berak eragin baitzuen». Erreduren ondorioz hil ez
bazen ere, hamazazpi egunez
erietxean egon zen Elosegi. Zazpi
urteko espetxe zigorra ezarri zioten, eta horietatik hiru urte eta
hilabete bat bete zituen, inputatuta zegoen beste kasu batean
ezarritako indultuarekin aske
geratu zen arte.
Euskal alderdi politikoek egindako agerraldien lekuko ere izan
zen Anoeta, eta gaur egun ere bada Atano III.a. 1976ko abenduaren
Bere buruari su eman,
eta Francoren gainera
jauzi egiten ahalegindu
zen Joseba Elosegi
5.000 lagun bildu ziren
EAJk 40 urteko
isilunearen ondoren
egindako ekitaldian
7an, esaterako, 5.000 lagunetik gora bildu zituen EAJ Eusko Alderdi Jeltzaleak pilotalekuan, 36ko
gerra eta diktaduragatik 40 urte
isilean igaro eta gero. Jendeak
agerraldirako zuen irrikak eta
hizlariei jotako txalo zaparradak
bete zuten orduko hartan Anoeta.
Hitzartze nagusiaz arduratu zen
Xabier Arzalluzen adierazpenek
txaloaldi luzeak jaso zituzten ekitaldian: «Herriarentzat eta herriarengatik egindako legeak baino ez ditugu onartuko».
Geroztik, ezker abertzalearen
ekitaldi asko egin izan dira bertan, edo ekitaldiak egiteko ahaleginak bai behintzat. Izan ere,
2003ko udal eta foru hauteskundeetarako independentistaz osatutako plataforma bat aurkeztu
zuen ezker abertzaleak, AuB Autodeterminazio Bilgunea izenpe-
an. Plataformaren hauteskunde
kanpainako ekitaldi bat Atano
III.ean egiteko asmoa zuten, baina Gipuzkoako hauteskunde batzordeak debekatu egin zuen. Hala ere, plataformak bere horretan
mantendu zuen deialdia, baina ertzainek ez zieten utzi bertako kideei pilotalekura sartzen. Orduan, ekitaldia kalean egiteko
erabakia hartu zuten, eta ertzainek eragozpenik jarri ez izana kritikatu zuten Espainiako zenbait
komunikabidek. 2005eko Eusko
Legebiltzarrerako bozetarako
kanpainan bai, orduan baimenduta egin zuen ezker abertzaleak
hauteskunde kanpainako ekitaldia Atano III.ean, EHAK Euskal
Herrialdeetako Alderdi Komunistaren izenpean.
Istiluak kanpoaldean
Anoeta frontoian egindako ekitaldi politiko guztiak ez ziren bertako alderdienak izan, ordea.
1978an istilu larriak sortu ziren pilotalekuaren inguruan, Espainiako Fuerza Nuevak antolatutako
ekitaldi baten harira. Blas Piñar
Lopez politikari frankistak
1967an sortutako aldizkaria zen
Fuerza Nueva, bederatzi urte geroago alderdi politiko gisa eratuko zena. Bada, 1978ko maiatzaren
23an, ekitaldi politiko bat egin zuten Anoeta pilotalekuan, Oviedotik, Valentziatik, Burgostik, Valladolidetik eta Ciudad Realdik
autobusetan etorritako 2.000 lagun inguru publikoan zirela.
Ekitaldiak iraun zuen bitartean eta ondoren, Fuerza Nuevaren
barneko talde armatuek bortizki
eraso zieten frontoiaren inguruan zebiltzan herritarrei, dirudienez, gazte batzuk ETAren alde
oihuka aritu zirelako. Fuerza
Nuevakoak tiroka aritu ziren, eta
bertako talde ezkertiarrek harriak botaz erantzun zieten. Tirabirek kalte materialak eragin zituzten, eta, horrez gain, hainbat
lagun atxilotu eta armak konfiskatu zituzten.
Segurtasun irizpideak gaur bezain zorrotz ez zeuden garaietan,
pilotalekuak 3.000 lagunetik gora
hartu ohi zituen ekitaldietan, korridoreak ere jendez betetzen zirelarik. Azken urteetan, ordea, ez da
halako jendetzarik bildu; badirudi gune handi eta modernoagoek
dutela lehentasuna orain. Pilota
partidei dagokienez ere, Bilboko
Bizkaia pilotalekuak itzala egin
dio, eta bertan jokatzen dira orain
lehiarik garrantzitsuenak. Hala
ere, etorkizunera begiratzeko gogoz dago Gipuzkoako Federazioa.
Omenaldiak erakutsi zuenez, Donostian bada oraindik esku pilotarako afizioa, eta kalitatezko partidak antolatuz gero, bete egiten
da frontoi historikoa. Horren harira, Gipuzkoako Federazioak eta
Donostiako Udalak badute asmoa
Atano III.a berriro ere esku pilota
profesionalaren munduan txertatzeko.
Hilario Azkarate eta Atano X.a buruz buru, Atano III.ean, 1968ko partida batean. KUTXA FOTOTEKA
Ohorezko sakea osabak
Anoetan, ilobak Atanon
Urte luzez Gipuzkoako frontoi
maitatuenetakoa izan bada ere,
azken urteotan partida garrantzitsu
gutxi jokatu dituzte Atano III.ean.
N.Zinkunegi Barandiaran
1963. urtean, Anoeta frontoiaren
inaugurazio ekitaldian, Mariano
Juaristi Atano III.a arduratu zen
lehen pilotakadaz —Gipuzkoako
pilotarien artean onenetakotzat
jotzen zen—. Haren iloba Luziano Juaristi Atano X.ak gogoan du
oraindik pilotaleku berriaren irekiera: «Ireki zenean, Bilboko
oraingo berriarekin gertatutako
bera gertatu zen. 3.000 lagunetik
gora sar zitezkeela esaten zuten,
eta hori ikaragarria zen guretzat».
Bertan jantzi zituen Hilario
Azkarate elorriarrak buruz buruko sei txapeletatik azken hirurak.
Laugarren finalean Atano X.ak
hartu zion gaina, baina orduan
ere Atano III.a izan zen era batera
edo bestera protagonista, haren
ilobaren arabera: «Egun oso berezia izan zen. Orduan, gure osaba
zebilen botilero lanetan, eta nik
irabazi banuen ere, jendeak neu
baino lehenago jaso zuen osaba
beso artean; ikaragarri polita
izan zen».
1995ean berritu zuten frontoia
goitik behera, eta frontisa eta
ezker pareta berdez margotuta
izaten ere aitzindari izan zen.
Berrikuntzaren ostean aldatu
zioten izena, gaur ezagutzen
dugun Atano III.a jartzeko. Hori
ere ondo gogoan du Luzianok:
«Guretzat ikaragarria izan zen,
osabarengatik batik bat. Sentimendu berezia izan zen atanotar
guztiontzat; zirrara eragin
zigun». 2006an, berriz, Atano
III.aren bustoa jarri zuten frontoiaren kanpoaldean.
1995ean goitik behera
eraberritu zuten, eta
orduan jarri zioten
‘Atano III.a’ izena
Buruz buruko 39 final,
binakako 24 eta
lau t’erdiko sei jokatu
dituzte guztira bertan
Iragan uztailaren 17an, Donostiako Udalak, Gipuzkoako eta
Euskadiko pilota federazioek
zein Aspe eta Asecgarce enpresek elkarlanean antolatutako
ekitaldi batekin egin zioten omenaldia frontoiari. Orduan ere
pilotariak izan ziren protagonista
Atano III.ean. Bertan txapela jantzi duten hemezortzi pilotariei
egin zieten gonbita; 11 bertaratu
ziren, eta aitorpen modura txapel
bana eman zieten. Haien artean
egon behar zuen Julian Lajosek
ere (Larraintzar, Nafarroa, 1940),
baina ospitalera eraman behar
izan zuten, ondoezik zegoelako,
eta ezin izan zen joan. Biharamunean jakin zen hil egin zela. Hilario Azkarate ere hilda dagoenez,
emazteak lagundu zion Atano
X.ari urtemugaren harira errebotean ezarritako oroitzapenezko
plaka bistaratzen. Azkarateren
semeak hunkituta azaldu zuen:
«Aitak txapelak irabazi zituen
frontoira etorri gabe ez zuen geratu nahi amak». Horrez gain,
duela 50 urte bere osaba Atano
III.ari egokitu zitzaion gisara,
oraingo honetan Atano X.a izan
zen lehen sakea ateratzeko arduraduna.
Berrogeita hamar urte hauetan esku pilotaren inguruko partida garrantzitsuak jaso ditu
Atano III.ak. Buruz buruko 39
final jokatu dituzte bertan, binakakoak 24 eta lau t’erdiko beste
sei. Bertan jokatutako azken
finala Juan Martinez de Irujo
Abel Barriolari gailendu zitzaionekoa izan zen, 2010. urteko lau
t’erdikoa. Ordutik ez du beste
finalik hartu Atano III.ak. Pilotarien eta pilotazaleen artean
oraindik ere frontoi maitatua
bada ere, 2011. urtean Bilboko
Bizkaia pilotalekua inauguratu
zenetik, esku pilotako ekitaldi
garrantzitsuenak bertan antolatu dituzte.
Igandea • 2013ko uztailaren 28a
08 Elkarrizketa
Txomin Perurena
«Gure garaian, agian,
gaur baino errazagoa zen
profesionaletan sartzea»
Bi oinen gainean baino denbora gehiago egin du Txomin
Perurenak bi gurpilen gainean. «Ume ginela, jendeak taberna
kanpoan utzitako bizikletak hartzen genituen». Oso gazterik
egin zuen afizioa ofizio, eta, gaur egun, oraindik irribarre
batekin gogoratzen ditu txirrindulari izandako garaiak.
Arantxa Elizegi
Kirola gustuko zuelako hasi zen
bizikletan ibiltzen, inoiz profesional izango zela pentsatu ere egin
gabe. Hura da, ordea, Euskal
Herriak emandako txirrindulari
handienetako bat. Haren palmaresean ageri dira, besteak beste,
Giroan, Espainiako Itzulian eta
Euskal Herrikoan irabazitako
etapak. Aspaldian, baina, gordeta du bizikleta: «Lehen nire lana
zen, eta arriskuak onartzen
nituen, baina orain gauzak asko
aldatu dira».
G Oiartzunen jaio zen, 1943an, eta
Astigarragan, Madrilen eta beste
dozenaka tokitan ibilia da... Nongoa
zaren galdetzen dizutenean, zer
erantzuten duzu?
E Ni beti oiartzuarra. Nahiz eta
han baino denbora gehiagoan
bizi izan Donostian eta Madrilen,
ni beti izango naiz oiartzuarra.
G Hori odolean eramaten da?
E Bai; nik, behintzat, bai.
G Deitu, aldiz, Astigarragako
lehoia deitzen omen zizuten...
E Bai, halaxe deitzen ninduten
bai. Baina badira urte mordoska
hortatik.
G Zu txiki-txikitatik ibiltzen omen
zinen bizikleta gainean, enkarguen
aitzakian.
E [Barrez]. Bai. Ahal genuena
egiten genuen. Gu txikitan Altzibarren bizi ginen (Oiartzun), eta,
jendea tabernan sartzen zenean,
maiz bizikletak kanpoan uzten
zituzten, eta, gu mutil kozkorrak,
isil-isilik haiek hartu eta atzera
eta aurrera ibiltzen ginen, eta
gero, ahal bazen, inor konturatu
aurretik lehengo lekura itzuli.
Askotan, gainera, bizikletako
katearekin trabatu, zikindu eta
min hartu ere bai. Jendeak baze-
kien nola ibiltzen ginen, besteren
bizikletekin, baina ezagutzen
gintuzten, eta ez ziguten gauza
handirik esaten.
G Orduan bizikleta edukitzea,
BMW bat edukitzea bezala izango
zen.
E Gehiago ere bai. Bizikleta ez
zuen edonork. Niri ilusio handiena egiten zidan amaren lehengusu bat Irundik Oiartzunera etortzen zenean, bere bizikleta
gainean. Halakoetan, haren bizikleta hartuta ibiltzen nintzen
batera eta bestera. Baina haren
senarrak ere bazuen familia
auzoan, eta haiek ere bizikletan
ibili nahi izaten zuten, eta hantxe
biltzen ginen borrokan. Hura izaten nuen nik ilusio handiena.
Gero, bai; gerora erosi zidaten
bizikleta mista bat; badakizu,
neska eta mutilentzat balio duen
horietakoa, eta harekin, bai,
harekin joaten nintzen erosketen
aitzakian Errenteriara eta Astigarragara.
G Eta lehen bizikleta hura nolakoa
zen?
E Lehenengo karreretako bizikleta Astigarragako Bentan bizi
ginela erosi nuen, Matxainen.
G Eta noiz bihurtu zen afizioa ofizio?
E Bueno, guk bagenuen —oraindik badugu—, taberna bat Astigarragako Bentan, baina niri ez
zitzaidan hango lana gehiegi gustatzen, eta Errenterian Madalenako ermitan aurrean zegoen tailer batean hasi nintzen lanean 14
urterekin, eta, handik gutxira,
16rekin bizikletan.
G Garai hartan arraroa izango zen
euskaldun bat bizikletatik bizitzea,
ez?
E Ez, horrenbeste. Luis Otaño
bera ere txirrindulari handia zen
ordurako, eta, niretzat, harekin
korritzea izugarria izan zen.
Maisu izan nuen orduan, baita
gerora ere. Hasieran, egia da, ez
nuen pentsatzen non bukatuko
nuen, bizikleta gustatzen zitzaidan, eta aukera aprobetxatu nahi
nuen, besterik ez. Baina, apurka,
konturatzen zara bazoazela gora
eta profesionaletara iristen zarela. Baina ez zen horren arraroa
hortaz bizitzea. Agian, gaur
baino errazagoa zen profesionaletan sartzea. Orduan, apur bat
ahalegintzen zenak errazago zeukan goi mailan sartzea gaur egun
baino. Egun, tamalez, asko atzean geratzen dira profesionaletan
korritzeko gai diren ere jakin
gabe, eta hori pena da.
«Aitak jakin izan
balu zenbat balio
zuen tubular batek,
txatarrara botako
zuen bizikleta!»
«Kanpora egindako
lehen bidaia
Kantabriara izan
zen, Espainiako
txapelketa batera»
G Pentsa liteke ba errazago izan
beharko lukeela profesionaletan
aritzea, egun dauden diru laguntzekin eta.
E Bai, hala dirudi, baina ez da
hala. Ez niretzat, behintzat. Gaur
egun, bizikletan hasteko laguntza asko daude; garai batean, norberak bere poltsikotik jarri behar
zuen. Neronek ere amari esker
egin nuen; aitak jakin izan balu
zenbat balio zuen aldagailuak
edo tubular batek, botako zuen
txatarretara bizikleta! [Barrez].
G Zuk eskola ere ez omen zenuen
gehiegi maite.
E Bueno, hori ere ez da. Ni hasieran gustura joaten nintzen eskolara. Oiartzundik Astigarragara
joan ginenean, nik izeba batekin
egin nituen urte pare bat, eta
orduan oso gustura joaten nintzen, baina gero Errenteriara
bidali ninduten, arteak eta ofizioak ikastera, eta han ez, han ez
nengoen batere gustura. Han
zeuden gazteak ni baino aurreratuago zeuden, eta ni ez nintzen
eroso sentitzen. Gerora, berriz,
ibilian ikasi dut dakidana.
G Oso gazterik oso urrutira ee joan
zinen,Japoniaraino.
E Bai, baina horren aurretik ere
izan ziren beste bidaia batzuk
gehiago markatu nindutenak.
Askotan galdetzen didate zein
karrera izan den hoberena, eta
agian, niretzat, hoberena izan da
herri txiki batean korritutakoa,
nahiz eta ezaguna izan ez. Azkenean esperientzia da geratzen
zaizuna, toki bakoitzean bizitakoa. Eta nik hemendik kanpora
egindako lehen bidaia Kantabriarakoa izan zen, eta han izan ginen
Puente Viesgon eta beste hainbat
tokitan. Espainiako txapelketa
bat korritzera joan ginen, baina
baita tokiak ezagutzera ere,
lehen aldiz izan ginen Santanderren eta zinera ere joan ginen.
Eta gero Japonia; bueno hura
inoiz ikusi gabekoa izan zen, Ilargira joatea modukoa. Baina ez
zen dena gozoa izan, nik Olinpiadetan korritzea espero nuelako,
eta azken unean gazteegia nintzela-eta atzera bota ninduten,
eta ezin izan nuen parte hartu.
Hala ere, bidaia ez zait inoiz ahaztuko.
G Eta handik gutxira, 1966an, profesionaletan sartu zinen.
E Bai, 22 urterekin. Fagorren
hasi nintzen. Afizionatuetan
azken urtea talde horretan bertan egin nuen, baita profesionaletako lehena ere. Orduan, norma-
JON URBE / ARGAZKI PRESS
la zen lehen urtean Espainiako
Buelta korritzea, baina niri Tourra egiteko aukera ere suertatu
zitzaidan. Lehen urte hartan
etapa pare bat irabazi genituen,
eta taldekako sailkapenean ere
txukun ibili ginen. Esperientzia
polita izan zen, nahiz eta karrera
bera gogorra izan.
G Eta lehen tour hura nola gogoratzen duzu?
E Nire zenbakia ere gogoratzen
dut, 59a zen. Arazoak izan nituen
belaunarekin, eta amaitzeko
egun gutxi batzuk falta zirela
negarrez egon nintzen, uste nuelako ezin izango nuela bukatu.
Baina medikuek txertoa jarri
zidaten, eta hura erremedio santua izan zen, harri esker ondo
ibili nintzen. Aukera izan nuen
tourreko etapa bat irabazteko
ere, baina minak eragotzi zidan.
Nik uste dut orduan bakarrik
izan nuela halako aukera, baina
galdu egin nuen. Bestela, tourra
ondo bukatu nuen, 18. egin nuen
eta Otañok ere etapa bat irabazizuen.
G Profesionaletarako jauziak etxetik kanpo denbora asko igarotzea
esan nahi zuen. Izaten al zenuen
etxe-minik?
E Ni gustura nengoen etxetik
kanpora. Egia esanda, askotan
harrituta geratzen naiz jendeak,
eta batez ere gazteek, etxeareki-
2013ko uztailaren 28a • Igandea
Elkarrizketa 09
Motzean
1 Txirrindulari bat: Eddie
Merckx, eta euskalduna, berriz, Luis Otaño beharbada.
2 Talde bat: KAS.
3 Lasterketa bat: Munduko
txapelketa.
4 Garaipen bat: Leitzan irabazitako mendiko txapelketa.
5 Nahi eta ezinean geratutako bat: Horrenbeste eta
horrenbeste izan ziren.
ko zer lotura duten. Etxea gero
ere han izango duk motel! Nik ez
nuen inoiz arazorik izan kontzentrazioetara-eta joateko; arrantzaleek ere antzera egiten dute,
haiek hiru eta sei hilabete egiten
dituzte kanpoan bakailaoa arrantzatzera joaten direnean. Guri
etxetik irteten ginenean kaskoa
eta pasaportea hartzeko esaten
ziguten, orduan hura ez zen beharrezkoa hemen, baina Herbehereetan eta Belgikan bai. Beraz,
gehienetan ez genuen jakiten
nora joango ginen, edota noiz
itzuliko ginen.
G Orduan lasterketak bestelakoak
al ziren?
E Ez dakit ba zer esan, lehen ere
bi gurpilen gainean pedalei eragin beharra zegoen, eta orain ere
bai. Gaurko egunean, agian, laguntza gehiago daude, baita aholkularitza ere. Janariarekin ere
kontu handiagoz jokatzen da;
gure garaian haragia eta halakoak gehiegi jaten ziren. Orain, garbitasunari ere garrantzia handiagoa ematen zaio, taldeek badituzte txirrindularien kuloteak
garbitzeko garbigailuak, eta orduan norberak berea garbitu behar izaten zuen karrera bukatutakoan, eta, ondorioz, furunkuloak eta halakoak normalak izaten
ziren. Orain, aldiz, ez.
G Zu karrera asko egindakoa zara,
eta batzuk, gainera, etxe ondoan.
Bereziak ziren horiek?
E Zorte hori izan genuen guk.
Egia esanda, Gipuzkoatik kanpora oso gutxitan joaten ginen, Bizkaia aldera apur bat, Nafarroara
beste pixka bat, eta kanpora oso
gutxi, itzuliak eta halakoak zirenean bakarrik. Gainerakoan, he-
«Kaskoa eta
pasaportea hartuta
irteten ginen etxetik,
nora gindoazen
jakin gabe»
«Orduan gure
arteko harremana
bestelakoa zen,
lagun asko egiten
genituen»
men inguruan ibiltzen ginen. Orduan, hemen proba asko izaten ziren, baina egun, tamalez, galtzen
ari dira. Baina, bai, bereziak ziren
etxe ondotik pasatzen zirenak.
Pentsatu, gu haurrak ginela, karrerak ikustera joaten ginen etxe
ondotik pasatzen zirenean, bidoiak ematera eta abar. Eta euria
zenean eta goitik behera etorri be-
har zutenean, goian jarri beharrean behean jartzen ginen nola
erortzen ziren ikusteko.
G Orduan, gainera, ura ez zen botiletan ematen,baldeetan,baizik.
E Bai, baldekada ur botatzen genien, baita baldea bera ere behin
baino gehiagotan. Ez nolanahiko
baldeak, gainera, galbanizatutakoak, pisuak. Baina hori haurrak
ginenean bakarrik ez, baita gerora ere. Ura botatzen hasi, eta baldeak ihes egin! Pentsa ze kolpea
azpian harrapatzen zuenak, eta
ze pilaketak sortzen genituen!.
[Barrez].
G Eta dopina, ba al zen halakorik
garai hartan?
E Gure garaian estimulanteak
ziren, ikasleek ere hartzen zituzten, baita guk ere. Gainera, hasierako urteetan ez zen batere kontrolik egiten, eta denek hartzen
zituzten halakoak. Gero, kontrolak egiten hasi ziren, eta hortik
aurrera ahal zuenak ahal zuena
egiten zuen. Batzuek hartzen jarraitu zuten,eta besteek ez. Azkenean, betikoa da, norberak badaki zer egiteko gai den, eta hoberen
egiten saiatzen da, eta beti dago
tentazioa hobetzen lagunduko dizuten gauzak hartzeko. Baina, zorionez, desagertuz doaz produktu
horiek guztiak.
G Baduzu lasterketa bat bereziki
goxo gogoratzen duzuna?
E Irabazitakoak asko izan dira,
eta gehienak ilusio handia egin
didate. Baina askotan ilusio handiagoa egin didate lasterketa txikiek karrera handiek baino. Gogoan dut Espainiako txapelketa
bat, herrien artekoa, eta batean
hiru oiartzuarrek irabazi genuen.
Gerora izan ziren bestelako garaipenak, Espainiko Bueltan eta
Tourrean, besteak beste, baina
hura maitasun bereziarekin gogoratzen dut.
G Egindako ibilbidean txirrindulariak ere asko ezagutuko zenituen.
E Bai, nik uste dut orduan gure
arteko harremana bestelakoa
zela, eta gure artean lagun asko
egin genituela, nahiz eta elkarren
aurka lehiatu.
G Merckx omen zenuen zuk jainkotzat garai hartan.
E Bueno, haren historia ere halakoa zen. Inork ez du zalantzan jartzen hura jainkoa zenik. Txapeldun izugarria zen, eta gurekin ez
zuen inoiz arazorik izan. Oso harreman ona genuen. Hasierako
taldeetan ez zegon lidergorik, denak geunden maila beretsuan,
eta oilarra falta genuen. KASen,
esaterako, [Jose Manuel] Fuente
etorri arte ez genuen lider sendorik, nahiz eta talde moduan lotura handia genuen.
G Etxekoek ez zizuten esaten noiz
arte jarraitzeko asmoa ote zenuen?
E Egia esanda, profesionaletako
azken urtea niretzat sobera egon
zen, baina beharra geneukan, eta
beste urtebetez jarraitzea erabaki
nuen. Gero, berriz, KASek garbiketa handia egin zuen; lehenengo
urrezko dominak eman zizkiguten, eta, handik gutxira, ostikoa
beterano guztiei.
G Bizikletatik jaitsi eta taldeak zuzentzen hasi zinen. Ezin txirrindularitza utzi.
E Bai, zuzenean hasi nintzen
gainera, 79an, Tekarekin. Txirrindulari izateari utzi nion urte
berean hasi nintzen taldea zuzentzen.
G Zer da gogorrago aldapak igotzea edo taldea zuzentzea?
E Taldea zuzentzea, dudarik
gabe. Bizikleta gainean zoazenean, zure gorputza eta zure arazoak dira kudeatu beharrekoak,
baina talde bat zuzentzerakoan
beste guztien arazoak zure bihurtzen dira. Pentsa, nik txirrindularitza utzi arte, ilea ugari nuen,
baina handik bi urtera ia dena
joan zitzaidan, eta horrek ere zerbait esan nahiko du! [Barrez].
G Kritikak eta haserreak ere ez dira
gutxi izango.
E Bai, beharrezkoak eta beharrik gabe egindakoak entzun behar dira, eta hori gogorra da norberak bakarrik eramateko. Baina
lantegi eta kirol guztietan gertatzen dira halakoak, ez bakarrik
txirrindularitzan.
G Zuzendu zenituen taldeen artean bat aukeratu behar izanda?
E Denekin ibili nintzen gustura,
eta ez nuke bat besteen gainetik
jarri nahiko. Baina Orbea berezia
izan zen; agian, une txar baten ondoren etorri zelako Peli Egañak
emandako aukera, edo, agian,
gure artean ere harreman berezia
sortu zelako. Lagun arteko talde
bat izan zen hura.
G Orain, batere hartzen duzu bizikleta?
E Egia esanda, izan badut bizikleta, baina ez dut batere ibiltzen.
Nahiago dut oinez ibili astean lau
edo bost egunetan. Bizikletan
arrisku handia ikusten dut askotan. Autoak ere gehiago dabiltza,
eta, askotan, konturatzerako batek aurretik eramaten zaitu. Bere
garaian nire langintza zen, eta
normaltzat jotzen nituen arrisku
horiek, baina orain ez.
Igandea • 2013ko uztailaren 28a
10 Homosexualitatea
Sexualitatea,legez kanpo
Ugandan, kartzelarekin zigortzen dira
sexu berekoen arteko harremanak.
Jazarpenaren testigantzak bildu ditu
Luis Arellanok dokumental batean.
Arantxa Elizegi
omosexualitatea defendatzen dutenek
pentsatu behar lukete euren gurutzadak
eragiten duen kalteaz. Homosexualitateak suntsitu
egiten du gizonaren ugaltze ahalmena, giza bizitzaren zaporea eta
bizitza bera. Amerikan bertan ez
dago homosexualitateari buruzko irizpide batasunik, ez eta haien
eskubideen inguruko adostasunik ere. Homosexualitatea eskubide dela diotenek esan diezagutela noiz bilakatu zen eskubide».
XXI. mende honetan zentzugabekeria behar luketen horiek Michael Mubangizi kazetariaren hitzak
dira. Ugandan irakurrienetako
bat den The Observer kazetan argitaratutakoak.
Oso antzeko diskurtsoa hartu
zuen oinarri David Bahati diputatuak 2009an Homosexualitatearen Aurkako Lege Proposamena
aurkeztu zuenean. Egitasmoak
bizi guztiko kartzela zigorrak aurreikusten ditu sexu berekoen arteko harremanak bultzatzen edo
H
ra, auto batek harrapatuta hil zen
Kato. Poliziak lapurreta izan zela
argudiatu zuen; gay eta lesbianen
kolektiboak, ordea, hilketa bat
izan zela salatu zuen. «Daviden
heriotza AEBetako ebanjelariek
Ugandan bultzatutako gorrotoaren ondorio izan da. Euren erantzukizuna aitortu behar dute»,
izaten dituztenentzat, eta horiek
salatzera behartzen ditu herritarrak. «Kolonialismoak Afrikako
herrialdeetan utzitako oinordetzaren ondorio da lege proposamena; 1865 inguruan Erresuma
Batuak India eta Ugandako kolonietan ezarritako legediak jasotzen zuen sodomia delitua. Elizak
azken urteetan hartutako indarrak, berriz, egoera okertu du»,
azaldu du Luis Arellanok. Kill the
Gay Bill (Homosexualak hiltzeko
lege proposamena) izenez ezagun
egin den egitasmoari buruzko dokumentala grabatu du Arellanok,
Carlos Maldonadorekin batera.
Davit Kato ekintzaileari egindako omenaldia da Memorandum. Homosexuala zela aitortu
zuen lehenengotakoa izan zen Kato Ugandan, eta baita kolektibo
horren eskubideen defendatzaile
sutsua ere. Duela bi urte, ordea, lege proposamenaren inguruko eztabaida gori-gori zegoela, Ugandako Rolling Stones aldizkariak
hainbat homosexualen argazkiak argitaratu zituen —tartean,
Katorena— Urka ditzatela izenburupean. Handik hilabete gutxi-
Ssempa apaiza da lege proposamenaren bultzatzaile nagusietako bat.
‘‘
Kolonialismoak Afrikan
utzitako oinordetzaren
ondorio da lege
proposamena»
«Bere moraltasunetik
urruntzen den ororen
aurkako gorrotoa
sustatu du Elizak»
LUIS ARELLANO
‘Memorandum’ dokumentalaren egilea
gaitzetsi zuen Val Kalendek,
Ugandako gay eta lesbianen eskubideen aldeko ekintzaile batek.
Hain zuzen, lege proposamena
aurkeztu baino hilabete batzuk lehenago, 2009ko martxoan, AEBetako Eliza ebanjelistako ordezka-
LUIS ARELLANO / MEMORANDUM
riak izan ziren Ugandan, sexu berekoen arteko harremanen aurkako mugimendua bultzatzen.
Lantoki eta plazetan egindako hitzaldietan, nerabeak sodomizatzea eta gizon eta emakumeen arteko ezkontzan oinarritutako gizartea suntsitu nahi izatea leporatzen zieten homosexualei, eta gay
eta ohartarazten zuten lesbianen
aldeko mugimendua «deabrukerian oinarritua» zegoela.
Arellanok dioenez, Ugandako
gizartea oso kontserbadorea eta
erlijiosoa da kolonialismoaz geroztik, edota patriarkatuan oinarritutako jarrerak bultzatzen
dira, non emakumea bigarren
mailako biztanlea den. «Ebanjelari, adbentista eta protestanteen
eraginak fundamentalismoa bultzatu du, eta baita moraltasun horretatik urruntzen den ororen
aurkako gorrotoa sustatu ere».
Horiek duten boterearen ondorio
zuzena dira homosexualen aurkako zigorrak, baita horiek bultzatzeko erabiltzen diren argudioak ere. «Sakratutzat jotzen diren liburuetatik ateratakoak dira
gehienak. Baina hori bera ere
kontraesana da, liburu horietan
giza bizitzarekiko errespetua eta
askatasuna defendatzen direlako. Buruzagi erlijiosoen eginbeharra da kontraesan horiek amaitu eta askatasuna defendatzea,
moralkeriak alde batera utzita».
Arellanoren iritziz, homosexualitatea beti egon izan da gizar-
tean, baina Elizak «bere moraltasunaren etsaitzat» jo du, eta, geroztik, gaizki ikusia egon da.
«Egiazko arazoak estaltzeko baliatu dute buruzagiek homosexualitatea. Ikusi besterik ez dago
giza eskubideak urratzen dituzten beste hainbat jarrera, bortxaketak eta inzestoa bera nola gutxiesten dituzten sexu berekoen
arteko harremanak gaitzesten dituzten horiek berek».
Nazioarteko presioa
Sexu bereko pertsonen arteko harremanak legez kanpokoak ziren
lehendik ere —14 urte arteko kartzela zigorra aurreikusten du legediak—, baina Bahati diputatuak aurkeztutako lege proposamenak horien aurkako zigorrak
gogortzeaz gain, kolektibo horren eskubideak defendatzea ere
delitu bilakatu asmo du, eta, bide
batez, herritarrak horien aurkako salaketak aurkeztera bultzatu.
«Dokumentala egitean izugarrizko zailtasunak izan genituek testigantzak jasotzeko, jendea gerta
dakiokeenaren beldur delako.
Pentsa, mediku eta gizarte langileak derrigortu nahi dituzte Poliziara jotzera, ‘homosexualitate
zantzuak’ aurkituz gero. Izugarria da!», dio Arellanok.
Bahatiren lege proposamenean heriotza zigorra jasotzen zen
sexu bereko pertsonekin harremanak izan dituztenentzat. Egitasmoak, ordea, kritika eta gaitzespen multzoa eragin zuen nazioartean, eta hainbat erakundek
diru laguntzak etetearekin ere
mehatxu egin zuten. Ondorioz,
hasierako proposamena aldatu
egin zuen Parlamentuak, eta, heriotza zigorraren ordez, bizi guztiko kartzela ezarri. Berez, iazko
abenduan zuten eztabaidatu eta
bozkatzekoa —haren aldekoek
«Gabonetako oparia» izango zela
zioten—, baina gobernuak beste
behin atzeratu zuen bozketa, nazioarteko presioa zela medio, eta
horrek diputatu kontserbadoreenen haserrea eragin zuen.
Beldurra dago, Arellanoren
esanetan, diskurtso horren atzean. «Gizonek dute boterea Afrikako gizarte gehienetan, eta homosexualitateak gizontasun horretan oinarritutako sistemaren
gainbehera eragingo duen beldur
dira. Gizonek ez dute azalpenik
eman nahi, eta are gutxiago duten boterea partekatu. Dena den,
hori Afrikatik kanpo ere gertatzen da. Europan bertan, zenbait
herrialdeetan sexu bereko bikoteen eskubideetan urratsak egin
badira ere, beste batzuetan, ekialdeko estatuetan, kasurako, delitu
da oraindik homosexualitatea».
2013ko uztailaren 28a • Igandea
Erlijioa 11
Ainhoa Sarasola
Mende erdia igaro da Vatikanoko
II. Kontzilioa izan zenetik, baina
Pello Zabala frantziskotarrak uste du orduan hasitako bideak jarraipena izan duela eta jada gelditzerik ez dela. Orduko «lan izugarria» gogora ekarri nahi izan zuen
Berria.infoatariko Mendiko behatokia bere blogean. Bere idazlanak apailatu eta Joan XXIII.aren
Kontzilioa Frantziskoren garairako liburua argitaratu berri du.
G Vatikanoko II. Kontzilioa ez ote
da gai potoloegia blog baten estiloan,tonoan eta laburrean azaltzeko?
E [Barrez]. Azkenean, erdi jolasean hasten zara eta... Erakarri
ninduena Jose Luis Cortes umoregile eta teologari handiaren bloga izan zen, marrazkiekin-eta
nola egiten duen... bai polita!
Datu pila bildu nituen, 30 bat idatzi aterako zirela uste nuen, eta
azkenean ia 90 dira! [barrez]
G 50 urte igaro dira, baina zuretzat
II.Kontzilioak ez du «punturik gehienetan erakargarritasunik galdu».
Zertan da oraindik erakargarri?
E Aurrerapausoak, badakizu,
zailak izaten dira; batez ere, Elizaren gisako eraikuntza handi horietan. Orduan ikaragarri itxia zen,
eta, nire ustez, hori agertzea ondo
dago, Joan XXIII.ak egin zuen lan
ikaragarri hori nolabait lehengoarekin apurtzeko, berak esaten
zuen aggiornamento hori, leihoak
zabaltzea eta eguneratzea, Eliza
puntu askotan mendeak atzeratuta baitzegoen. Pauso oso politak
izan ziren lau udazkenetako saio
haietan, baina bitartean izugarrizko lanak egin ziren. Jakina,
gaur erraza izango zen; bakoitza
bere etxeko ordenagailutik arituta, kontzilioa gaur bi hilabetean
erabakiko zen! [barrez]. Baina orduan ikaragarrizko lana izan zen.
Orduan bertan ikusi ziren zeuden
itxiturak, berriro langak nola jarriko zituzten, baina, tira, animo
izugarriarekin hartu genuen. Gu
orduan gazteak ginen eta...
G Zure 20 urteen talaiatik, kontzilioaren berria «ilusioz eta itxaropenez» hartu zenuela diozu.Zer espero
zenuen kontziliotik?
E Bide horri jarraituko geniola.
Ez nuen espero hainbeste langa jarriko zizkigutenik, batez ere teologia irekia indarrean zetorrelako;
jada liburuak baziren, teologo
handiak... Teologia eta pentsamenduari dagokionez, hori aurrera joan da. Beste kontu bat da gerora nola hainbeste teologo isilarazi
dizkiguten. Baina horrek ekarri
behar du bere buelta, eta oraingo
aita santuarekin lehengoan gaude, orain 50 urteko ilusioarekin.
G Orduko saio haiek bete al zituzten zure itxaropenak?
E Orduan gu ez ginen asko enteratzen azpitik egiten zen lan aurrerakoi hori zenbatekoa zen, bakarrik ateratzen ziren dokumentuak zeuden. Eta horiek azken
emanaldian, 65eko hartan, braust
GARI GARAIALDE / ARGAZKI PRESS
Pello Zabala · Frantziskotarra
«Kontzilioaren bidetik
jarraitu dugu, itxi nahi
izan diguten arren»
Eliza garai berrietara egokitzeko eta zabaltzeko Joan XXIII.ak
hasitako bideari jarraitzeko gogoz ikusten du Zabalak Frantzisko
I.a aita santu berria. Hala ere, frantziskotarrak uste du Erroman
badirela oraindik galgak jarri nahi izango dizkiotenak.
atera ziren pila bat... Nik latinez
irakurtzen nituen, gazteleraz baino askoz ere hobeto zeudelako;
ikaragarri gustatzen zitzaidan
hura. Hura barruti nahiko zabala
zen lan primeran egitekoa, eta halaxe egin da. Hemen izan ditugun
goitzainak ildo horretakoak izan
dira. Gustua ematen zuen horretan lan egiteak, ilusioa izugarria
genuen. Hori zen bidea, eta hortik
jarraitu dugu, nahiz eta bideak
itxi nahi izan dizkiguten.
G Zein esango zenuke izan direla
orduko aurrerapenik handienak?
E Liturgiakoa da bata, dena euskaraz egin ahal izatea latinez ezdakit zenbat denboran aritu ostean; mundu handi bat argitu zen,
eta berritu, euskal kantak-eta. Biblia eta Ebanjelioa sakonki irakurtzeko modua izango litzateke
beste bat. Horrek asko zabaldu du
elizaren eta kristauen burua; jendeak beste maila bat dauka kristau zentzuan, eta hori ezin da jada
frenatu. Eta pixkanaka sartu eta
ezin frenatu diren beste puntu ho-
rietako bat erlijio libertatea da.
Lehenago Erroma bakarrik zen,
gaur ez; gaur ikusten da beste erlijioak ere berdin-berdin direla, eta
«Jendeak beste
maila bat dauka
kristau zentzuan,
eta hori dagoeneko
ezin da frenatu»
«Oraingo aita
santuarekin
lehengoan gaude,
orain 50 urteko
ilusioarekin»
harremanak izaten dira. Zabalero hori jada ezin da frenatu.
G Eta zertan, zein gairen inguruan
hartu zenuen zuk penarik handiena
aurrera egin ez izanagatik?
E Orduan ez, orduan dena bide-
ak zabaltzea ikusten genuen, lehenengo urteetan denean ikusten zen aurrerapena. Egon zitezkeen itxiturak kontu sakontxo
batzuetan, baina Erroman geratzen ziren nolabait. Gure eskoletan ematen zen teologia bera jada
beste zabalero batekoa zen.
G Asko aldatu zen euskal Elizaren
egunerokoa?
E Bai, Euskal Herrian bertan ere
bai, gure komentuetan asko. Pentsa ezazu, lehenago fraide bakoitzak bere mezatxoa egiten zuen,
bere akolitoarekin; gero, egunean
meza bat egiten zen, anaidi bezala.
Hamasei apaiz daudela? Bada, hamaseiek meza bat ematen dute,
bakoitzak berea eman beharrean.
Liturgiari dagokionez, asko aldatu zuen, eta gure komentuetako bizitzak beste saltsa bat hartu zuen.
G Andu Lertxundik hitzaurrean aipatzen duen moduan,sekularizazioari beldurrak Eliza berriro atzera begira jartzera eraman zuen.Gaur egun
ere beldur horrek berrikuntzak galgatzeko arriskua ikusten al duzu?
E Hori elizbarruti batzuetan gerta liteke, baina ja kristauek hesi
horiek ere aise saltatzen dituzte.
Ja ez da lehengo obedientzia itsu
hura; gaur ja munduak berak du
beste askatasun bat du, eta kristauak ere bai. Oraindik ere halako
kezkati pixka batzuk-edo agertzen dira batzuetan, baina ez, beste mundu sanoago bat da, eta hori,
azken batean, garai hartan jarri
zen martxan. Egin beharra zegoen, eta egin zen. Gero hori lotu
nahi izan dela? Bueno, baina horrek jada ez du atzera bueltarik.
G Kontzilioaren bilakaeran indar
atzerakoiak gailendu ziren. Eliza barruan iritzi kritikoagoak plazaratzeko tartea orduan baino txikiagoa ala
handiagoa da egun?
E Bueno, Erromak beti nahi izan
ditu normak-eta... Azken bi aita
santuek, eta horiek baino gehiago hor inguruko kurian sartzen
ditugunak, horiek jartzen dituzten trabak-eta izan dira. Baina
jada, batetik, jendeak ez dio horri
hainbeste kasu egiten, eta, bestetik, gaurko aita santuak bere izaera irekiarekin bakarrik bildu ditu
lehengo ilusio guztiak beregana.
Hau ez dator inori trabak jartzera, denei uzten die bidea libre, baina inori ez kastigurik, ez debekurik... Libertate hori, eta hala behar du, hau da, nolabait orduko
giroa, eta orain horretara itzultzen ari garela ikustean pentsatzen duzu, ‘hau jada kristautasun
ebanjelikoa da!’
G Joxe Arregik liburuaren hitzostean dio berak 50 urte eta gero ontzilioa «oraindik abiatzeko» ikusten
duela.Zuk zer deritzozu?
E Bueno, abiatuta, baina oraindik landu beharreko alor askorekin. Orduko dokumentuetan ere
bazeuden galgak. Orain, ja galga
horiei ez diezu kasurik egiten, aurrera zoaz. Baina bai, animo dexente beharko da oraindik. Elizak
izan du halako sare itxia, edo hala
moduzko goitzainak, frenatuko
zutenak dena. Hainbat gauza erabat bestearen kontrakoak dira,
orain bi mende gertatu zitezkeen,
baina gaur ez ditu inork onartzen.
Nik uste, pixkanaka, jendeak hau
bizi nahi duela ikusita hainbat
gauza berrituz joango direla.
G Arregi ezkor ageri da Elizan berrikuntzak egiteari begira. Zuk, berriz,
baikorrago dirudizu kontzilioaren
gurditik tira behar duen idi parea gidatzeko aita santu berria itzain
«ezin egokiagoa» dela diozunean .
E Honek hartu duen bideak
asko egiten du. Frantziskoren
atzetik daude hainbat ministerio,
eta horiekin bazoaz, galgatuko
zaituzte ezinbestean. Ikusten dut
badagoela halako irekitasun bat,
eguneratu eta berritu nahi bat.
Baina berak bultzatu nahi baditu
ere, ikusten da han oraindik ere
galga asko dagoela, badauzkala
tranpa egin nahi diotenak. Baina
hau sanoa da! Etorria dauka, izugarria! Euskalduna balitz, bertsolari izugarria izango litzateke!
Igandea • 2013ko uztailaren 28a
12 Publizitatea
2013ko uztailaren 28a • Igandea
Iritzia 13
Etorkizuna iraganean
E
Bihar jai
Mikel Elorza
Euskal zinemaren
(cine vasco)
presentzia
Donostiako
Zinemaldian
handia izango dela
aurreratu ziguten
albistegiek. Eta
segidan izenburu
mordoxka bat
eman, vasco-ak
inondik ere. Eta ni
zein zaharkitua
nagoen ohartu
nintzen, egungo
aniztasun eta
globalidadea
entenditzeko
ezgauza. Beroa
izango da.
gunen joanak, eta
berarekin udako
festa eta ospakizunen irudi dantzak
eta, batez ere, Galiziako Compostelako tren istripu
latz eta lazgarriak aldendua dute
jazoera, baina asteko apunteen
artean erreskatatu dut izenik gogoratu nahi ez dudan bi santu oso
potenteen gerizpean moldatzen
dugun uztaileko azken aste honen hasieran lanik izan zuela Madrilen Poliziak, lana emakumezkoen eskubideen alde eta enegarren zapalketa motaren aurka
protestan ari zirenen aurka. Hain
zuzen ere santu bi horiek erakutsitako bideetan hazi eta hezitako
poliziek borrak dantzatu zituzten
Espainiako Osasun alorrean hartutako azken erabakien aurka
protestan zeudenen bizkarretan.
Gizonezko bikotea duten emakumeei soilik eskainiko diela ernalkuntza artifiziala Osasun Publikoak erabaki du Espainiako Gobernuak. Eusko Jaurlaritzak berretsi omen du EAEn ez duela
neurri hori ezarriko, eta gaitzerdi
—nahiago nuke nik gure identitate zeinuak, gure hecho diferencialak halakoak balira denak, ikur,
bandera eta konkisten ordez—.
Kontua da murrizketa ekonomikoen kontura murrizketa sozialak direla sakatzen dizkigutenak. Eskubideak galtzen goaz
—kasu honetan zuzenean emakumezkoak, baina galera guztiona da, ez dezagula ahantzi—, eta
guraize lanak hainbat gasturi
eragiten dio, baina a ze kasualitatea, moztean eteten dena ez da
gastua, ez gastua bakarrik behintzat, gastu horren pean zegoen
zerbitzua baizik. Azken beltzean,
egitura ekonomikoari eragiten
diote murrizketek, egitura aldatzen doaz. Batzuek nahi ez genukeen bidean, ordea: merkatu
gero eta libreagoa, eta beraz herritar gero eta kateatuagoak; zerbitzu publikoaren ezabatzea; pribatizazioaren erresuma.
txarrik egin eta jokabide zuzen
eta zintzoa izan zutela.
Eta jarraituko dute, berdin jarraituko dute.
(Bide batez: kobratutako dietetako diruak itzuli behar zituztela
esan zuten batzuek, ozen asko:
inor enkargatu da diruak benetan itzuli dituzten berresteaz?
Kapazak baitira, kapazak direnez, esan eta aldarrikatu bai baina azkenean, arrazoi teknikoak
medio, dirua ez itzultzeko).
Sargori hotz. Ikasturtea ere
Yolanda Barcina libre utzi du Espainiako Gorenak. JESUS DIGES / EFE
Inork derrigortu gabe eta gaurkotasunak ere beharra ezartzen
ez zuela aipatu ditut nik santuak,
eta balirudike neuk nahi baino
errotuago ditudala, baina hain
zuzen ere horregatik egin dut, islatzen dutelako gaur egun arte
iraun duen tradizio bat, pentsamolde bat, jardun mota bat, edozein bazter eta unetan orain ere
agerpidea duena. Eta ez dabil horiengandik batere urruti, kontrakoa baizik, herriaren arima bila
dabilena, arima hori historian
eta erroetan eta nik dakita non
oinarritu nahi duena. Etorkizun
bila historiara jotzen duena.
Etorkizuna eraiki ahal izateko
iragan pedigree-duna beharko bagenu bezala!
Aste honetan kazeta honek
plazaratu dituen eduki soziologikoko erreportaje horietako batean ageri zen Europako herrialde
zahartuenetako bat dela gurea.
Alegia, zaharrena ez ezik, zahartuena ere bai. Eta ni ere iritzi horretakoa naiz, zahartuenen artean ere bagaudela, eta ez bakarrik
adinari dagokionez.
(Txarra bakarrik ez, ordea, ona
ere aipatu behar da. Ez da beti zahar gure inguru hau, beste hecho
diferencial batzuk ere baditugu,
esan bezala: Berria-k eta Gara-k
astean zehar ez dute lerroburuetara eraman katolikoen sektaburuaren bidaia edo errege jaiotza
bat, eta salbuespen izan dira.
Gora salbuespenak!)
Libre da libre. Libre da Yolanda Barcina, libre bere dietakideak ere eta indartuta UPN. Horratx Espainiako Auzitegi Gorenak kolpe bakarrean lortu
duena. Ez dut nik ebazpenaren
analisi juridikorik egingo, litekeena da-eta Barcinaren jokabidea
delituzkoa ez izatea (benetan
hala ez bada, aztertu beharrekoa
da izan beharko lukeen!). Ordea,
liluragarriena da nola delitua ez
egite horretatik birjintasun zuri
guztizkora jauzi hirukoitz mortala egiten den. Epaileek ez dute
esan gertatu zena gertatu ez zenik, dieten inguruan, esan dutena da hori ez dela Espainiako Zigor Kodeak zigortzekoa. Baina,
jakina, orain saldu nahi digute
eurak errugabe ez ezik biktima
ere izan direla, jazartze politiko
bidegabe baten biktima, eta auzitegiek erabaki dutela, holaxe,
erabaki, beraiek ez zutela ezer
bota dugula, iazko uztailean egindako azkeneko artikuluak begiratu ditut, ez nartzisokeriagatik,
ezpada errezeloa neukalako gai
batzuei buruz orduan idatzitakoa
errepika nezakeela, eta ez litzatekeela igarriko. Idatzitakoa arrunt
samarra delako, alde batetik, baina baita ere gai batzuetan urtebetean ez direlako gauzak larregi
aldatu.
Hainbat gatazkak hor segitzen
du egoskortuta, eta nik gureari
buruz nahi nuen gogoeta egin.
Duela urtebete adina preso izango ditugu, batzuk gorabehera,
eta gatazka konpontze aldera
emandako pausoak Mediterranioko itsasoa bezalakoak izan
dira, bare eta ez atzera ez aurrera, baga koxkorra ur ertzean hilez aparrik ere atera gabe. Mediterranioko ura baino hotzago, askoz hotzago, gainera.
Lagun bati jakinarazpena ekarri zioten ostiral goizaldean ertzainek, urrian hasiko den Auzitegi Nazionaleko epaiketa batera
—Batasunaren aurkakoa— ager
dadin (Herriko Tabernako arduraduna den heinean). Olaturik
ez, barruranzko tiraina baizik.
Txarra litzateke, oso txarra, datorren uztailean atzera kontu
hauxe bera idazten egokitzen badut neure burua. Lagun horri eta
epaiketa-kideei gutunak idazten
ez ahal da izango!
Bero dago, sargori. Eta hala ere
hotz, oso hotz.
Hurrengo
egunetan
Ainhoa Sarasola
‘Mediaset auzia’
Berlusconiri buruzko epaia
Ekonomia
Erabakia defizit mugari buruz
Musika Hamabostaldia
1813ko suntsiketa gogoan
Kirola
Selekzioen alde,martxan
Etzi erabakiko du Italiako Auzitegi
Gorenak Silvio Berlusconiren kartzela zigorra eta inhabilitazioa berresten dituen. Zerga iruzurragatik
zigortu zuten gobernuburu ohia.
Espainiako Gobernuak asteazkenean egitekoa duen bileran erabakiko du zenbateko defizit muga
ezarriko dien Eusko Jaurlaritzari
eta Nafarroako Gobernuari.
Abuztuaren 1etik 31ra 70 proposamen inguru eskainiko ditu Musika
Hamabostaldiak. Donostiaren
suntsiketaren bigarren mendeurrena presente izango da aurten.
Euskal selekzioen aldeko aldarria
mendi martxaren bidez zabalduko du aurten ere ESAITek. Lanestosatik abuztuaren 3an aterako
da, eta 10ean iritsiko da Irunera.
Igandea • 2013ko uztailaren 28a
14 Denbora-pasa
BagaBiga
Hitz gezidunak
BAT DATOR OR- t
TODOXIAREKIN
ZINEMA
KANPO,
LANDA
GIPUZKOAN, t
DUT
t
t
t
LAZTAN
BALAKAK,
MARRUAK
t
BIGARREN
PERTSONA
t
t
SORRARAZIA
BARAZKI
LEKADUNA
t
t
ZEIN
KOTOIZKO ZILINDRO MODUKOAK
t
ISTORIOAK
t
OGI
EGILEAK
AKURIA
t
ERABAR,
ARRAS
HAR EZAZU!
GARRA
EZ DAGO
OSATUTA
t
t
t
ERAIKINAK PROIEKTATZEN DITU
t
t
EGIATAN,
BAIETZ
t
t
t
BIKEAK
AUZO
t
ZIOA
BARREAK
t
HESTEAK
LIBRATZEKOAK
t
KOLDO
MITXELENA
IKASLE
HASIBERRIA
UMEAK
t
EZTENA
SUZKO
ARMA ZAHARRA
t
t
t
ERAGOZPENA
FOSFOROAREN
IKURRA
t
IZAKIAK
BURUTUA
NAFARROAKO
IBARRA
t
t
IRUZKINAK
t
ATX!
EGINGO
NUKE
t
t
HASI!
GALDETZAILE
BAT
t
t
ANIZKOITZ
MARINELEN
ZERRENDA
LAPITZAK
t
ARAZO
EZTABAIDATU
t
t
LEKU
HORRETAN
t
ZIMIKO
TTIKIAK
t
GOTORLEKU
MOTA
t
t
t
KAPITALZATIA
t
t
DOAN EGITEN
DENA
t
t
IGELTSEROEN
LANABES
t
t
AINTZIRAK
KONTSONANTE
BUSTIA
t
t
IPAR EH-N,
IZUAK
t
ZUHAITZ
AZPI
t
KLOROA + BESTE GAI BAT
...,HORREN
ETA HARREN
t
ZUBERERAZ,
LOHITU
t
BIZKAIERAZ,
ARAN
t
BI
t
BEZAINBESTE,
BESTE
t
TIK-...,ERLOJUAREN HOTSA
OINARRIZKO
EDARI
MUSIKA
NOTA
t
ARRAINEN
GALGARRIA
t
GIZEN,
LODI
t
t
KASA
t
t
t
t
BALEA
HILTZAILEA
Hitz gurutzatuak
1
2
3
5
4
7
8
13
18
17
E
A
E R A K
T O R T
O
G O
R B I R
R A
E
I S A
T R E
N A
S
O N O A
N G S T
D A K A
A
I R
R R A I
16
19
20
22
21
23
Z
S
U K I
A Z O
H I A G
A
L U
I P A R
R A
A
E P E R
E G I
A R I T
K
T U
A R A
B A M B
O
U A
15
B
Z
I G E
U R A
G A I D
A
Z E
Z E T S
A L O E
B E
I
A M I N
E Z U
E N O
R T Z A
A U T E
N
E B
L
O
E
R
I
12
E R
I
T O
S
A E
C
B O
11
S
A
N
A
T
A
R O
10
L
U
K
E
T
E
9
H
F
O I L O
R K A R
K
N A
O X A L
R A I
O N B E
G A L
U R R E
K I
B
A N B A
K
A K
O C H A
R R E R
7. Ipar Euskal Herrian, aukera.
8. Egiten ari zen. 9. Arau. 10.
Ainarra, landa edo larreko
zuhaixka adartsua, zur gogorra
eta sustrai lodia. 11. Dirua
xahutu, eralgi. 13. Ukapenak,
ukatzeak, ezetzak. 15. Atsegin
hartzen du norbait sufritzen
ikustean edo norbaiti
sufriaraztean. 17. Zuberoan
eta, udaberria. 20. Onuraz
beteriko. 21. Zentzu ona, gogo
oreka. 22. Ehunetan harturik.
23. Zamak.
t
6
14
Ezker-eskuin
t
Erantzunak
T
U R
A
Z U
M
G A
1. Zuberoan, lapurtarra edo
baxenabartarra. 2. Ipar eta Eki
Euskal Herrian, iltze. 3. Jauzi,
salto egin. 4. Gauza edo gai
baten zatiki txiki, mehe eta
luzea. 5. Benetakoa. 6.
Lurralde bateko gizakien
multzoa. 12. Mendebaldean,
deabrua. 14. Ipar Euskal
Herrian, zalantzarik gabe. 16.
Nonahi, edonon. 18. Arrain
usteltzen hasiaren usainak. 19.
Arerio, aurkari. 21. Itsas uhinen
gaineko kirol.
HEGAZTIEN
GAITZ,
AHO-LEGAR
G
A
R
A
U
Goitik behera
t
BOKALA
AZKENEKOA
JOAN DEN
URTEAN
1
UKOAREN
MUTURRETAN
t
t
BIZKAIKO
UDALERRIA
OLDAR
t
t
ERNE!
HIZKI
GREKOA
SIBERIAKO
IBAIA
t
t
t
t
DU,HARI
t
t
t
NEODIMIOAREN
IKURRA
t
SASOIRA
HELDU
ARNAS EZAK
HIL
SAGU,HITZ
ELKARTZEETAN
TXANPON
GELA
HANDI
t
LUBAKI
t
t
t
LUTEZIOAREN
IKURRA
t
t
UDALERRI
NITROGENOAREN IKURRA
t
PL.,AZALERA
UNITATEA
ERRAZ
IDIEI KOPETAN
JARTZEN ZAIZKIE
t
t
INUXENTE
t
Egitura
berria 2013ko uztailaren 28a [email protected]
Miren Garate
rreforma izena merezi
duen bakarra dela
esan zuen
Jose
Manuel Soria Espainiako Industria ministroak, uztailaren 12an, ministroen kontseiluak energiaren
erreforma onartu zuenean. Kontuan hartuta aurreproiektu bat,
lege dekretu bat, zortzi errege
dekretu eta hiru ministro agindu
garatu ostean gauzatuko dela,
aldaketak badakartzala ondoriozta daiteke bai. Oraindik ez
dira publikatu haiek guztiak,
beraz, goiz da ondorio zehatzei
buruz hitz egiteko. Baina dagoeneko alde guztietatik egin dizkiote kritikak: kontsumitzaileek,
tarifak garestituko direlako;
familia ugariek, bonu soziala izateko aukera mugatuko zaielako;
energia berriztagarrien konpainiek, diru laguntza gutxiago izango dutelako; eta argindar enpresa
tradizionalek, argindarra banatzearen truke jasotzen duten
ordaina txikituko zaielako.
Espainiak 26.000 milioi euroko
tarifa defizita du, datu hori dago
erreformaren abiapuntuan. Hau
da, argindarra sortzearen kostua
handiagoa da kontsumitzaileek
hura erabiltzeagatik ordaintzen
duten prezioa baino, eta horrek
urtez urte zuloa handitzea eragiten du. Gobernuaren esanetan,
2013rako ere 4.500 milioi euroko
defizita zegoen aurreikusita.
Erreformaren bidez kopuru hori
hutsera emango duela agindu du
orain, eta, horretarako, «esfortzuak denen artean banatu» behar direla erabaki du. Hau da
planteatutakoa: 2.700 milioi euro
argindar konpainiek hartzea euren gain, ordainsari txikiagoak
jasota; 900 milioi estatuak jartzea
aurrekontuetatik; eta gainerako
900 milioiak kontsumitzaileek ordaintzea, tarifen kostu finkoak
handituta.
E
Inor ez du
epel utzi
«Benetako erreforma»
baten bidez,argindarra
garestitu du Espainiako
Gobernuak,eta sariak
txikitu dizkie energia
berriztagarriei eta
banatzaileei .
Kontsumitzaileek,
%3,2 garestiago
Hasteko eta behin, abuztuko fakturan bertan nabarituko da erreformaren eragina. Bi zatitan banatzen da argindarraren prezioa.
Alde batetik, kostu finkoa dago,
elektrizitatearen banaketa, garraioa, berriztagarrien eta ikatzaren sariak, hondakin nuklearren
tratamenduak eta halakoak ordaintzeko. Zati hori fakturaren
erdia ingurukoa izaten da, eta gobernuak %6,5 igotzea erabaki du.
NACHO GALLEGO / EFE
(Hurrengo orrialdean jarraitzen du)
Egitura • 2013ko uztailaren 28a
16 Energia erreforma
(Aurreko orrialdetik dator)
Hala, Soriak kalkulatu du, batez
beste, %3,2 garestituko direla fakturak. Beste erdia, argindarra
sortzearen kostua, hiru hilean
behin egiten den enkante baten
bidez erabakitzen da —urrian
izango da hurrengoa—, eta orduan are gehiago garestitu daiteke, edo merkatu.
Hainbat familia ugari,
bonu soziala galtzear
Kontsumitzaile ahulenei laguntzeko bonu soziala deitutakoa sortu zuten. Ondorengo lau baldintzetako bat betetzen zutenek zeukaten hura eskuratzeko aukera:
hiru kilowattiotik beherako potentzia zutenek kontratatuta, 60
urtetik gorako pentsioduna izan
eta hilero diru sari txikia kobratzen zutenek, familia ugariek edo
etxeko kide guztiak langabezian
zeudenek. Aurrerantzean ere horiek guztiek izango dute bonu soziala eskatzeko aukera, baina
bada aldaketa handi bat, errenta
ere kontuan hartuko baita aurrerantzean.
Familiako lehen kidearentzat
lanbide arteko gutxieneko soldataren %120an finkatu du gobernuak muga (urtean 10.841 euroan); bigarren kidearentzat,
%70ean (7.588 euroan); eta handik aurrerakoentzat, %50ean
(5.420 euro). Hau da, hiru semealabako bikote batek gehienez ere
34.689 euroko errenta izan beharko du urtean bonu soziala edukitzeko. Kategoria bereziko familia
ugari batek —bi guraso eta bost
seme-alaba—, berriz, 45.529 eurokoa. Orain artean, familia ugari
guztiek zuten bonu soziala izateko eskubidea.
«Guretzat kolpe gogorra izan
da erreforma», dio Natalia Diaz
Caballerok, Hirukide Euskadiko
kide ugariko familien elkarteko
zuzendariak. «Minduta gaude.
Gainera, gehienezko zifra horiek
ez dira batere altuak, umeak
mantendu behar izateko beharrezkoak dira halako errentak».
Bonu soziala edukitzeko eskubidea mantentzen dutenei ere garestituko zaiela argindarra nabarmendu du. «Tarifa izoztuta
dago 2009tik, baina orain esaten
dute aldatu egingo dela. Orduan
bai edo bai egingo digu kalte erreformak. Gaur egun, bonu sozialaren bidez, familia ugariek %20%30 artean aurrezten zuten».
Horrez gain, Hego Euskal Herriko familien eta Espainiako
hainbat gunetako familien errenta mailek ere ez dutela zerikusirik
gaineratu du. «Hemen bizitza
kostua handiagoa da, eta denentzat errenta maila berbera jarrita,
kalte handiagoa egiten zaigu».
Hirukidek ez daki zenbat familiak galduko duten tarifa hori izateko aukera, baina portzentaje
nahiko handia izan daiteke. Go-
bernuaren datuen arabera, gaur
egun 2,7 milioi etxetan dute bonu
soziala. Iaztik, argindarraren kostu finkoaren bidez egiten zaio aurre gastu horri, baina erreformaren ostean, argindar konpainiei
egokituko zaie ordaintzea.
Autokontsumitzaileak,
zergapetuta
OCU kontsumitzaileen elkarteak
emandako datuen arabera, azken
sei urteetan %56 garestitu da argindarraren salneurria Espainian. Gaur egun, zergak kontuan
hartuta, 0,23 euroan dago kilowa-
ttio orduaren prezioa, euroguneko batez bestekotik gora. Gobernuak erreformaren kostua denen
artean banatuko duela adierazi
arren, halakorik ez dela gertatuko salatu du OCUk. «Argindar enpresek kontsumitzaileari pasako
diote euren zatia. Ondorioa zein
den? Doiketaren zatirik handiena
kontsumitzaileek pagatu beharko dutela».
Igoera horien eraginak saihestu nahian, eta batez ere energia
berriztagarrien erabilera sustatzeko helburuarekin, azken urteotan hainbatek egin dute autokontsumoaren aldeko apustua
edo energia kooperatibak sortu
dituzte. Haiei ere eragingo die
erreformak. Gobernuak Espainiako Energiaren Batzorde Nazionalari igorritako zirriborro baten arabera, zergapetu egingo du
eraikin batean sortu eta han kontsumitzen den elektrizitatea. Kritika handiak eragin ditu neurriak, norbere baratzeko barazkiak kontsumitzeagatik zergak
ordaintzearen moduko neurri bat
dela ere iruditu zaio zenbaiti. Horrez gain, autokontsumoko azpiegituren bidez sortu eta sobera geratzen den argindarra sare orokorrera igortzen dutenei ez
Etxeko argindar kontsumoaren prezioa
Espainiako bilakaera
Europa
Euro KiloWat orduko (zergak barne)
Euro KiloWat orduko (zergak barne), 2012ko bigarren seihilekoan
0,25
0,23
0,20
Alemania
0,27
Italia
0,23
Irlanda
0,23
Espainia
0,15
0,14
0,10
0,23
Belgika
0,22
Suedia
0,21
Portugal
0,21
Eurogunea
0,5
0,21
Erresuma Batua
Finlandia
I
II I II I II I II I II
2008 2009
2010
2011
2012
Frantzia
0,18
0,16
0,15
ITURRIA: EUROSTAT
Tarifa defizitaren gakoak
pZer da tarifa defizita? Argindarra sortzearen kostua handiagoa da kontsumitzaileek
hura erabiltzeagatik ordaintzen duten prezioa baino, ondorioz, tarifa defizita sortzen
dela esaten da.
pZenbateko tarifa defizita du
Espainiak? Urtez urte handituz joan da, eta 2002. urteaz
geroztik 26.062 milioi euro pilatu dira. Horiei batu behar
zaizkie dagoeneko ordaindu
diren 10.000 milioi. Zor hori titulu bihurtu eta saldu du estatuak, eta haren interesak ere
pagatu behar dituzte herritarrek.
pNola sortu zen halako defizita? Mende honen hasieran
Espainiako gobernuek erabaki
zuten energia berriztagarriak
bultzatzea. Inbertsio handiak
egin behar zituen sektoreak,
eta horien zati bat herritarrek
pagatu dute orduz gero, beren
fakturen bidez. Kontua da uste
baino bultzada handiagoa jaso
zuela sektoreak —inbertsiogile
askok errentagarritasun handiak ikusi zituzten, eguzki energian batez ere—, eta sari horiek
estaltzeko adina ez dira igo
fakturak. Iaz, %22 handitu ziren sariak, nahiz eta gobernuak
instalakuntza berriei ez ematea erabaki zuen.
pOrduan esan daiteke energia berriztagarriek sortu dutela tarifa defizita? Ez haiek
bakarrik. Ez. Espainiako Gobernuak emandako datuen arabera, berriztagarriek eta ziklo
konbinatuko zentralen kostua
%497 handitu da 2003az geroztik. Banaketarena %66 igo
da, garraioarena %52, eta beste kostuak, berriz, %40. Tarifaren kostu finkoen bidez ordaintzen dira ikatz sektoreak jasotzen dituen laguntzak,
hondakin nuklearrak tratatzeko gastuak... Beste batzuek,
berriz, esaten dute Espainiak
energia ekoizteko gaitasun
handiegia duela. 2005etik
2011ra, %35,7 handitu zen instalatutako potentzia, tarte berean, ordea, %3,4 soilik handitu zen kontsumoa. Gehiegizko
gaitasun hori mantentzeak
gastu handia sortzen du.
pEspainiako Gobernuak
onartu berri duen energia
erreforma hau al da orain arte
hartutako neurri bakarra? Ez.
Batetik, kontsumitzaileek pagatzen dutena asko igo da azken urteotan. OCU kontsumitzaileen elkarteak jakinarazitako datuen arabera, azken sei
urteetan, krisia hasiz geroztik
alegia, %56 garestitu da argindarraren prezioa. Gainera, sariak txikitu dizkiete energia berriztagarriei. Azken urtean, PPk
zerga berriak ezarri zizkien argindar konpainiei, eta gutxiago
ordaindu die banatzeagatik
eta garraiatzegatik. Horri esker,
defizita 4.500 milioi euro handitu da 2012tik, eta ez 10.500
milioi. Orain nahi duena da
4.500eko kopuru hori hutsera
jaistea.
pHainbesteko tarifa defizita
badago, argindar konpainien
emaitzak ere kaskarrak izango ziren, ezta? Ez. Iberdrolak
2.841 milioi euro irabazi zituen
joan den urtean, eta Endesak,
2.034 milioi. Egia da, ordea, irabaziaren zati gero eta handiago bat atzerrian eskuratzen dutela. Iberdrolak, esaterako, 862
milioi irabazi zituen iaz Hego
Euskal Herrian eta Espainian,
aurreko urtean baino %36 gutxiago.
ordaintzea ere aurreikusten du
Industria Ministerioak.
«Argindarraren autokontsumoa bideraezina izango da ekonomikoki», gaitzetsi dute energia
berdeen kooperatibetako ordezkariek aste honetan Madrilen
egindako agerraldian. Goienerreko kideek ere babestu zuten ekitaldi hura. Orain bi urte sortutako kooperatiba da Goiener, eta
merkatuan energia berriztagarria erosi ostean, bazkideen artean saltzen du prezio berean.
«Energia hornitzaile gisa egiten
dugun lar horregatik badakigu finantza oztopoak izango ditugula,
izan ere, komertzial guztioi berme batzuk aurreratzeko eskatuko digute », adierazi du Pello Insausti bazkideak. Berme horien
helburua berankortasuna gutxitzea izango da, baina oraindik ez
dakite zenbatekoak izango diren.
Oraingoz banatzaile lanak egiten dituen arren, Goienerren
nahia da bazkide kopuru handia
lortu eta energia berriztagarrien
azpiegituraren bat jartzea, energia eurek sortzeko. «Gure erronka independentzia energetikoa
da, baina produktore independentea izatea gero eta zailagoa da,
berriztagarrien arloan zalantza
pila bat sortu dituztelako». Insaustiren esanetan, energia berriztagarriek gero eta laguntza
gutxiago dituzte, eta gaur egun,
laguntzarik gabe, ezin da azpiegiturarik jarri, «teknologia berriek
ezin dutelako zaharrekin lehiatu
hasiera batean». Haren esanetan,
ordea, segurtasun falta da sektoreari kalterik handiena egiten
dion faktorea. «Dagoeneko errentagarritasuna asko murriztu
dute, baina askoz gehiago murriztu dezakete. Argindar konpainiek
sekulako boterea dute, Espainiako eragin talde nagusia dira, eta
gobernuak energia tradizionala
babestu nahi du».
Espainiak energia berriztagarriekiko duen jarreraren aurka
salaketa bat baino gehiago jarri
dituzte hainbat taldek Bruselan,
tartean Goienerrek berak. Insaustik ez du ulertzen gobernuaren jokabidea. «Alemaniak, iaz,
Espainiak historia osoan baino
gehiago inbertitu zuen potentzia
fotovoltaikoan. Zenbat eguzki
egiten du Alemanian? Ba, hala
ere ,inbertitu egiten dute, eta
errentagarria dela esaten dute.
Espainiak, berriz, eguzki ordu bikoitza izan arren ez dela errentagarria dio».
Halako energia erreformarik
ez zuen espero Josu Salazarrek
ere. Ekidomeko kudeatzailea da,
eta energia berriztagarrien arloko era guztietako azpiegiturak
jartzen ditu enpresa horrek.
«Guk kontrakoa espero genuen,
araudi berriak autokontsumoari
laguntzea, baina dirua eman beharrean dirua biltzea erabaki
dute. Gobernu hau eta argindar
konpainiak eskua emanda doaz».
2013ko uztailaren 28a • Egitura
Energia erreforma17
Salazarren esanetan, arrisku
bat sortuko du erreformak: jendea legez kanpo aritzea. «Legearen barruan jardunez gero, garestitu egingo da guztia. Lehen asko
kostatzen zen halako azpiegiturak saltzea, eta gauzak garestitzen badira, geratu egingo da sektorearen bilakaera». Dagoeneko
jarrita dauden azpiegiturak kenduko direnik ez du uste, baina
haiek eragindako inbertsioak
amortizatzeko urte gehiago beharko dira. «Orain hamabost urte
inguru behar izaten dira hasierako inbertsioak amortizatzeko».
Berriztagarriei,goitik
beherako aldaketa
Hain zuzen ere, haserrerik handiena energia berriztagarrien
arloan aritzen diren enpresen
artean eragin du erreforma berri
honek. Soriaren esanetan, gobernuak energia berriztagarrien
aldeko apustu argia egiten jarraitzen du, baina nabarmendu du
kontsumaileek jakin behar dutela horrek kostu ekonomiko handia duela. Adibide gisa, esan du
megawattio bat ekoizteak, batez
beste, 50 euroko kostua duela
Espainian, baina, energia eolikoaren bidez produzituz gero, 90
eurokoa, eta energia fotovoltaikoa bada, 450 euro. Gobernuak
tarifa defizitaren eragile nagusitzat hartzen ditu energia berriztagarriak. Orain urte batzuk,
haiek bultzatzea erabaki zuen,
eta, horretarako, kontsumitzaileak behartu zituen inbertsioen
zati bat ordaintzera. Sektoreak,
ordea, uste baino bilakaera handiagoa izan du, eta fakturen igoera ez da aski izan energia berriztagarriek jasotako laguntzak
estaltzeko.
Gobernura iristean, inbertsio
berriei sariak ezabatu zizkien Soriak; orain, martxan dauden
proiektuei ere laguntzak gutxituko dizkie. Ofizialki, diru laguntzak bukatuko dira, eta aurrerantzean «inbertsio kostuengatik
osagarria» izenekoa jasoko dute.
Espainiako hamar urteko bonua
gehi 300 puntuko laguntza bermatuko zaie, %7,5 gaur egun.
«Gaur egungo ordainsariak
goitik behera aldatuko dira, eta
arrazoizko errentagarritasuna
Energia berriztagarriei ematen zaizkien laguntzak txikitzea da Espainiako Gobernuak hartu duen neurrietako bat. JENS BUETTNER / EFE
bermatu nahi da oraindik jakinarazi gabeko parametroen bidez»,
azaldu du Jose Manuel Villarig
Appa Energia Berriztagarrien
Ekoizleen Elkarteko presidenteak. Eta gaineratu du gobernuak
berak egindako kalkuluen arabera, 1.300 milioian murriztuko direla diru sarrerak. «Doiketa hori
erregimen bereziko sarreren %15
da, eta, gainera, gehitu behar zaio
sektoreak dagoeneko nozitu dituenei. Kasu batzuetan sarreren
%40 ere izan dira doiketak. Beraz,
azpiegitura askok porrot egingo
dute, ezingo dituztelako itzuli finantzaketarako erabilitako maileguak». «Iruzurra, basakeria juridikoa eta gehiegikeria» hitzekin
definitu du erreforma Appak.
‘‘
Bonu sozialaren bidez,
familia ugariek
%20 eta %30 artean
aurrezten zuten»
NATALIA DIAZ CABALLERO
Hirukideko zuzendaria
«Erreformaren bidez,
gobernuak energia
tradizionala babestu
nahi du»
PELLO INSAUSTI
Goienerreko bazkidea
«Kontrakoa espero
genuen: araudi berriak
autokontsumoari
laguntzea»
JOSU SALAZAR
Argindarra banatzeak,
ordainsari txikiagoak
Argindar enpresa handiekin soilik pentsatutako erreforma dela
leporatu diote gobernuari, baina
haiek ere ez daude ados proposa-
Ekidomeko kudeatzailea
tutako neurriekin. Argindar banatzaile guztiei eragingo die erreformak, gobernuak erabaki baitu
gutxiago ordainduko zaiela banatzeagatik eta garraiatzeagatik.
Hamar urteko bonua gehi 200
puntu pagatuko die sistemak aurrerantzean, %6,5 inguru. Horrek
esan nahi du urtean 2.500 milioi
gutxiago izango direla haientzat,
erdibana berriztagarriekin.
Gogor hitz egin du, esaterako,
Ignacio Sanchez Galar Iberdrolako presidenteak. Haren hitzetan,
tarifa defizitaren arazoa ez da
konponduko, «benetako arazoa
energia heldugabeek jasotzen dituzten laguntzen igoera esponentziala da, energiaren %4 bakarrik
jartzen duten arren, sistemaren
kostuak %30 garestitzen dituzte».
«Bidegabeak» iruditu zaizkio proposatutako neurriak, «defizita
sortu ez dutenek egin beharko
diotelako aurre gehienbat».
Iberdrolak adierazi du aurten
170 milioi euroko gastua eragingo
diola erreformak —energia be-
rriztagarrien arloko doiketak
kontuan hartu gabe—, eta kopuru hori 90 milioi handiagoa izango dela datorren urtean. Neurri
guztien berri izan ostean ez direla
justuak ikusiz gero eskura dituen
neurri juridiko guztiak erabiliko
dituela iragarri du, akziodunak
babestu eta ordainsarietan justizia egiteko.
Gobernuak,Soriak nahi
baino esfortzu txikiagoa
Erreforma inoren gustukoa ez
izatea seinale ontzat hartu zuen
Soriak, baina gobernuan bertan
ere izan ziren eztabaidak. Defizitaren 1.800 milioi estatuko aurrekontuen bidez estali nahi zituen
Soriak, baina ezezko borobila
eman zion Cristobal Montoro
Ogasun ministroak. Hainbeste
diru jarriz gero defizit publikoa
kontrolatzeko zailtasun handiagoa izango zuela zioen. Hala, 900
milioirekin konformatu behar
izan du Soriak.
Egitura • 2013ko uztailaren 28a
18 Hitz bitan
Bakarrizketan
Golan ez da
‘made in Israel’
Haizagailuak udarako dira
Joxerra Senar
1 Zer erabaki du Europako Batasunak? EB ez ditu aitortzen Israelek
1967tik okupatutako lurraldeak —Golan, Gaza eta Zisjordania, Jerusalem
ekialdea barne—. Eta, ondorioz, erabaki du Israelekin hitzartutako akordioak soilik 1967a baino lehenagoko
nazioarteko mugara mugatzea. Nazioarteko komunitateak ofizialki ez
ditu lurralde okupatuak Israelen barruan onartzen, baina aurten EBk
urrats bat haratago egin da.
2 Zer proposatu du? Abenduan, estatukideek konpromisoa hartu zuten
lurralde okupatuetan ekoitzitako produktuak debekatzeko, edo gutxienez
etiketen bidez EBko 500 milioi kontsumitzaileei zehazteko egiazko jatorria. Israelen egina etiketa izan ohi
dute produktuok, baina EBk uste du
hori iruzur bat dela. EBren barnean,
hainbat herrialdek hori iruzurtzat jotzen dute —besteak beste, Erresuma
Batuak, Suediak, Finlandiak, Austriak
Espainiak eta Irlandak—, baina beste
batzuek ez. Adibidez, Alemaniak.
3 Zer negozio bolumen mugitzen
du? Lurralde okupatuetako 650.000
kolonoek urtero 220 milioi euro inguruko produktuak esportatzen dituzte
Europako Batasunera. Era berean, EB
da Israelen nazioarteko merkataritzako bazkide nagusia. Aldiz, Palestinako
lurraldeen esportazio bolumena 15
milioi euro ingurukoa da.
4 Etiketa jarri besterik ez du egin?
Ez. Apirilean, EBko hamahiru estatukidek Catherine Ashton EBko Atzerriko Gaietarako presidenteordeari eskatu zioten irizpide berriak ezar zitzala. Hala, iragan astean, EBk lurralde
okupatuetan egoitzak dituzten enpresa eta bankuak finantzatzeari uzteko irizpideak proposatu ditu,
2014tik aurrera
5 Nola erreakzionatu du Israelek?
Oso gaizki. Simon Peres presidenteak
adierazi du «krisi bat eragin» dezakeela. Benjamin Netanyahu lehen ministroak gidalerro horien ezarpena
atzeratzeko eskatu die Europako Batasuneko herrialdeei.
ABED AL HASHLAMOUN / EFE
Titularretik haratago
Iker Aranburu
U
da beroa izaten ari da,
eta aspaldi soto eta ganbaratan ezkutatutako
haizagailu asko berriro
martxan jarri ditu Europa mendebalde osoan. Baina inon haizagailuaren hots monotonoa entzuten
bada, hori Madril da. Eta ez da soilik Espainiako hiriburu lehor horretan sekulako beroa egiten duelako uda partean
—atsotitzaren hiru hilabeteko infernua
hura—, baizik eta arreta beste leku batera eramateko pertsonai interesatu asko
dagoelako. Eta zer hobeto gauzak urruntzeko haizea baino.
Haizagailu ospetsuena Luis Barcenas
PPko diruzain ohiarena da. Hilabete hotzetan tartean behin pizten aritu da, bere
alderdiko buruzagiei erakusteko hobe zutela bera babestea. Baina Soto del Realeko bere ziegatik ikusi duenean kaka ahoraino iristen ari zitzaiola eta PPk berak
osorik jatea nahiago zuela, haizagailua
topera jarri du, ea beste batzuk ere zikintzen dituen horrela.
Eta heldu heldu da ustelkeriaren usaina Barcenas jendaurrean izenez aipatzen
ez duen horretara. Ohi duen bezala geratu nahi izan zuen erasoa: leihoak itxi zituen, eta futbolik ez dagoenez, Tourrari
begira jarri zen. Baina usaina hain da indartsua eta sarkorra, PPren etxe gotorran ere arrakalak egin dituela, eta Espainiako presidenteak aurpegia ematera atera behartu duela.
Baina ezer esan aurretik, Mariano Rajoyk ere bere haizagailua atera nahi du,
ahalik eta zipriztin gutxiena jasotzeko
bere lehendakari jaka dotorean. Eta zein
da ustelkeriaz (eta baloiez eta txumutxuez) gain bere subdituak gehien interesatzen dituen gaia? Ekonomia, azkenaldi
luze honetan.
Meritua behar da Espainiak bereziki
pairatzen ari denarekin ekonomiari buruz hitz egin nahi izatea norbere burua
zuritzeko, baina Rajoyk aurkitu du abagune bat: aspaldiko partez, emaitza on
(samar) batzuk ditu erakusteko. Karta
nagusia langabeziaren datuak ziren. Ostegunean eman zituen INEk, eta salgarriak ziren guztiz: 225.000 langabe gutxiago, sei milioi langaberen markatik behera, eta langabezia tasa ia puntu bat
txikituta. Gutxienekoa da horren zatirik
handiena aurreko kontratazioek eragin
izana, eta horretan zerikusi handia izatea
inoiz baino turista gehiago erakartzen ari
direla Andaluzia, Valentzia edo Balearretako hondartzak, beste leku askoz beroago batzuetatik —Egipto, Tunisia, Turkia...— ihesi doazen europarrei esker. Eta
gutxienekoa da ere udaberriko datuen
buelta udazkenean etorri ohi dela...
Erdipurdiko kartak. Rajoyren kaltetan, Santiagoko tren istripuak arreta
osoa bereganatu du azken egunotan, eta
inor gutxik izan du astirik haren kimu
berdeentzat. Litekeena da, hortaz, Rajoyk
bere agerraldiaren aurretik —kasualita-
tez noski— jokatu nahi dituen hurrengo
kartak ere oharkabean pasatzea. Ononak ere ez dira, ezta haizagailu indartsuenarekin ere. Bihar, INEk ziur aski
esango du lan kostuak jaitsi egin direla.
Hori entzun nahi du Europak, eta agian
ona izango da enpresa esportatzaileentzat, baina soldata txikiagoekin lan egin
behar dutenentzat edo erosle gutxiago
izango dutenentzat ez dauka hots onik.
Etzi, berriz, berriro ere estatistika erakundeak ziur aski baieztatuko du Espainiako Bankuak oraintsu emandako datua, hots, barne produktu gordina motelago ari dela txikitzen. Noiztik da -%0,1
datu positibo bat? Urte eta erdiko agintaldian datu txarrak bata bestearen atzetik
zuritzen aritu denari balioko dio, hurrengoan hazkunde positiboa iritsiko den esperantzan. Hala izan daiteekela dioten
zantzuak egon badaudela onartu behar
da, baina hazkunde txiki batek ezer ez du
konpontzen.
Espainiako Gobernuak asteazkenean
erakutsiko du azken karta: orduan jakinaraziko die erkidegoei zein defizit muga
izango duten. Akordioa dagoela saltzen
saiatuko da, eta bere alderdi barruko muturreko desadostasunak konpondu dituela. Nekez sartuko zaizkio joko horretan
Jaurlaritza eta Katalunia. Eta Nafarroa?
Nork daki, agian Madrili haizagailua ordaintzen.
IUko diputatuak Rajoyren dimisioa eskatzen, Espainiako Kongresuan. EMILIO NARANJO / EFE
Asteko enpresak
BBK-Vital
Gamesa
ITP
Telefonica
Isuna elkarri lehia Langile gutxiago, 4.000 milioi euro Lehena izango
ez egiteagatik
irabazi gehiago
irabazi 30 urtean zen Alemanian
Espainiako Auzitegi Gorenak berretsi egin du BBKren
eta Vitalen aurkako zigorra,
1990etik 2005era kutxa horiek, Kutxak eta CANek elkarren artean ez lehiatzeko
erabakia hartu zutelako.
BBK-k 3,5 milioiko isuna pagatu beharko du, eta Vitalek,
2 milioikoa. Diru hori hornitua zutela azaldu du Kutxabankek eta, beraz, ez diela
emaitzei kalte egingo. Beste
kutxen helegiteari buruzko
epairik ez dago oraindik.
Azken hamar hilabeteetan
burtsako izarretako bat izan
da Gamesa (%450 egin du
gora), eta aste honetan ez
da salbuespena izan, beste
%17 igo baita haren akzioa.
Zergatik? Irabazietara itzuli
delako. Iazko lehen erdiko
33 milioiren galerak 22 milioiren irabaziak bihurtu dira,
salmentak %26 jaitsita ere.
Arrazoi nagusia kostuen txikitzea da. Gordin esanda,
2.764 langile bota dituela
2012 hasieratik.
Zamudioko ITPk Rolls Royce motor enpresa hornitzen
jarraituko du. Hari presio baxuko turbinak salduta
4.000 milioi euroren dirusarrerak lortuko ditu datozen
30 urteetan. Kontratu horrekin munduan saltzen diren
mota horretako bi turbinetatik bat ITPrena izango da.
2015. urtean 2011n lortu zituen irabaziak bikoiztu nahi
ditu Rolls Royceri saldutako
turbinen diseinu, fabrikazio
eta muntatzearekin.
Arrain txikiago bat saldu ondoren (Irlandako O2), handiago baten bila joan da Telefonica: Alemaniako E-Plus
konpainia erosi dio Herbehereetako KPNri, 4.500 milioi euro ordainduta. Orain
Telefonica Deutschlandekin
batuko du, eta herrialdeko
telekomunikazio konpainia
handiena izango da, 40 milioi bezerorekin. Salmentekin jarraituta ere, zorra txikitu nahi du Espainiako enpresak.
2013ko uztailaren 28a • Egitura
Hitz bitan 19
Adi datuari
2,8
%15,7
16.893
pEsportazioak, gora. Iazko
beherakaren ondoren, berriro
ere goranzko bidea hartu dute
esportazioek. Araba, Bizkai
eta Gipuzkoako enpresek
8.581 milioi euroren ondasunak esportatu zituzten maiatzera arte, iaz baino %2,8
gehiago. Inportazioak gutxiago igo dira (%2,4), eta esportazioek behera jarraitzen dute
(6.460 milioi). Frantzia eta
Alemania dira bezero onenak.
pLangabeak Euskal Herrian.
Krisia hasi zenetik langabeziaren jaitsiera handienaren
berri eman du INEk Hegoaldean. 225.354 langabe zenbatu
ditu, aurreko hiruhilekoan baino 12.400 gutxiago. Jaitsiera,
baina, batez ere aktiboen gutxitzeari zor zaio, ez baitago
okupatu gehiago. Iparraldeko
15.000 langabeak batuz gero,
Euskal Herri osoko langabezia
tasa %15,7ra iritsi da.
pZoru klausularen itzulera.
Liberbankek 16.893 euro itzuli
beharko dizkio Murgiako herritar bati, hainbat urtez «neurrigabeko» zoru klausula
(%4,25) eta sabai klausula
(%12) ezarri zizkiolako Extremaduran erosi zituen hiru
etxeren hipoteketan. Arabako
Auzitegiak berretsi egin du
Gasteizko epaitegi baten lehen epaia, bankuak bezeroaren kaltetan jokatu duelako.
MONIKA DEL VALLE / ARGAZKI PRESS
89
pNavalen ontzi berria.Bruselaren zangotrabak gorabehera,lanean jarraitzen dute Euskal Herriko ontziolek.Asteazkenean,haien arteko handienak,Navalek,EDT Hercules itsasoratu zuen.Hain
zuzen,89 metro luze da,eta itsasoko petrolio plataformetan laguntza lanak egingo ditu Zipreko
EDT Offshore konpainiarentzat.Datorren urtearen hasieran entregatuko dio,eta orduan sortuko
zaio arazoa Navali,enkargu berrien faltan dagoelako.Nasetatik urruti,Madrilgo bulegoetan,
EBren zigorrari helegitea jartzea erabaki zuen Jose Manuel Soria Espainiako Industria ministroak.
Kapitalaren
justizia
Asteari so
Henrike Galartza
U
stekabekorik ez
CANeko auzian.
Espainiako
Auzitegi Gorenaren arabera,
dietalari horien erabaki eta
ordainketak erabat legalak direnez, jendilaje hura harrotuko
delakoan gaude. Dagoeneko,
mendeku bila hasi dira, Kontuz!
elkarteari eta ezker abertzaleari
so eginez. Ikusteko dago, orain,
zer gertatuko den gainerako ikerketa eta salaketekin, azken epai
honen ondoren hutsean geratzeko aukera asko indartu bada ere.
Ildo berberan, Espainiako Estatuko politikari eta alderdi politikoentzako barkamen orokor
bat, arau legalak beteko dituen
bat prestatzen ari omen direneko
zurrumurrua egunez egun sinesgarritasuna bereganatzen ari da.
Erabat ulergarria da, ia danak
errugabeak dira eta... Horrez
gain, horrelako «hutsetik hasiera», ezerrez gertatu izan balitz bezala, erabat arrunta da demokrazia normalizatuetan. Finantzamerkatuan bezala, gentlemen’s
agreement batekin nahikoa da,
ahaztu dena eta business as
usual! Demokrazia eta Politikaren ospe onaren izenean, noski!
Trantsizio postfrankistari itsatsitako frankismo ekonomikoaren oinordeko boteretsua izan da
ustelkeria politiko-ekonomikoa.
Europako bidean, eta sozialisten
eskuetatik, pribatizatzen hasi
Aste honetan entzunak
«Iraileko datuak
ikustean esango dugu
[langabeziaren] jaitsiera
sasoikoa ote den»
«[Langabeziaren]
datuak txarrak dira,
baina egoerari buelta
ematekotan gaude»
«Lan bila nabil,
baina ez du merezi;
10 orduko lanegunak,
600 euroko soldatak...»
EMILIO OLABARRIA
LOURDES GOIKOETXEA
JUAN MANUEL CACERES
EAJko diputatua Madrilen
Nafarroako Ekonomia kontseilaria
Bilboko langabe bat
Trantsizio
postfrankistari
itsatsitako
frankismo
ekonomikoaren
oinordeko
boteretsua izan da
ustelkeria politiko
ekonomikoa.
ziren monopolio publikoetatik,
monopolio pribatuak bilakatu
zirenak frankismoaren pean
sortu eta hedatu ziren babestutako enpresetara, gezurrezko ekonomia frankistaren sareak zuen
boterea inoiz baino handiagoa
izan zen ... burbuila puztu arte.
Espekulazio lotsagabearen gainean eraikitako hondarrezko
gaztelua erori bertzerik ezin zen
egin. Ekonomia errealean izugarrizko ondorio txarrak ekartzeaz
gain, ustelkeriaren sarearen barnean ziharduten politikari
batzuen salaketei esker, alderdi
politikoen finantzaketaren iturri
zalanzgarriak agerian geratzen
hasi ziren.
1980ko hamarkadan bezala,
eskandalu politiko ekonomikoak
ongizate estatuaren aurka erabili ohi dituzte, administrazio
publikoa handiegia delakoan,
edota zergak edo gastuak gehiegizkoak direlakoan. Inoiz ez dira
enpresa erraldoi eta handienen
erantzukizunak salatu eta ikertu, errua alde bakar batean
jarriz. Horregatik behin eta
berriro bankuen zailtasunez
mintzatzeaz gain, estatuaren zor
eta haren arrisku sariaz ari dira
etengabe, atzerriko zenbait hedabidek alderantziz egin arren.
Hala, estatuen botere ekonomikoa, eta politikoa, murriztean,
kapitalismoaren indar transnazionalek lehiakide ahulagoak
xurgatzeko estrategiak lehen
baino errazago aurrera eraman
ditzakete, eramaten ari dira.
Estrategia horien ondorioz,
etorkizuneko lan banaketaren
gakoak pixkanaka-pixkanaka
gauzatzen ari dira, zein jarduera,
non, nola, zein merkatutarako...
Klase politiko nazionalaren irudia txarra izatea komeni zaie, baina, aldi berean, haien afera eta
jarduera ekonomikoak bermatzeko agintari politikoen ekintza
instituzionala behar dute. Horregatik, teknikoen gobernuak ezartzen saiatzen ari dira, ekonomia
kapitalistan nolabaiteko kudeaketa neutrala posiblea dela sinistarazi nahian. Kar, kar.
Kapitalistak haien artean
lehian daudela ezkutatzea da gainegitura politiko eta kulturalaren helburu nagusietariko bat:
enpresa, erakunde, estatuen
arteko adostutako erabakiak,
Itunak, konbentzioak ... Iritzi
publikoaren aurrean denak balio
du. Gero, benetako ekintzak
errandakoarekin bat ez datozenean, jendearen arreta desbideratzeko zerbait asmatuko edo
prest dutela pentsa liteke, errugabetasun epaiak barne.
Egitura • 2013ko uztailaren 28a
20 Elkarrizketa
Jon Peli Uriguen
«Dimisioa aurkeztuko nuke
akatsen bat egin banu, baina
ez dut horretarako arrazoirik»
Oporren ondoren, PSEk jarritako gaitzespen mozio bati egin
beharko dio aurre Gipuzkoako Berrikuntza, Landa Garapen
eta Turismoko diputatuak, krisiaren aurkako plana bete ez
duelakoan. Uriguen lasai dago, lana ondo egin duela esan du,
eta uste du aldundiaren aurkako ekintza politiko bat dela.
Arnaitz Lasarte
«Krisiaren aurkako planaren epeak ez betetzeagatik» aurkeztu du
PSE-EEk gaitzespen testua Jon
Peli Uriguen Gipuzkoako Diputazioako Berrikuntza, Landa Garapen eta Turismoko diputatuaren
aurka (Elgoibar, 1968). Neurri
hori ez du ulertzen Uriguenek.
Ez, behintzat, bere aurkako neurri gisa, «bultzada politiko baten
barruan» baizik: «PSE-EEk bazekien lanean ari ginela; bazuen
gure egutegiaren berri. Beste interesen bat dago atzean».
G Ander Rodriguezen aurkako Adegiren salaketa eta zure aurkako gaitzespen testua egun gutxitan etorri
dira.Zer esan nahi du horrek?
E Ez dakit zer esan nahi duen,
baina nik uste dut bultzada politiko bat badagoela eraso horien
atzean. Batetik, Rodriguezen aurkako erasoa dago, eta, bestetik,
nire karguarekiko gaitzespen testua, baina denek badakite gure
lana betetzen ari garela. Teorian
lana ez betetzeagatik egin dute
gaitzespen proposamena. Beraz,
zentzurik ez daukan gaitzespen
bat da, eta, gure ustez, bultzada
politiko baten barruan daude
urrats horiek.
G Martin Garitano ahaldun nagusiak esan du zu egiten ari zaren lan
onaren ondorioa dela gaitzespen
proposamena. Proposatu dutenei
zer ez zaie gustatu zure lanetik?
E Ez dut uste hainbeste nire lana
gustatzen ez zaielako denik, beste
bultzada batzuk egon daitezkeela
baizik. Gaitzespena pertsona batek irudikatu zuen, Iñaki Arriolak —Gipuzkoako PSE-EEko
idazkari nagusia—. Guk aurreko
asteetan harremanak izan genituen
Batzar
Nagusietako
PSE-EEko ordezkariekin, azaltzeko zertan ari ginen eta zer lanketa egiten ari ginen. Epeak epe,
egindako lana behintzat bideratuta dago, eta bazirudien ados
zeudela, lasai. Horrek ulergaitzago egiten du nire aurkako gaitzespen proposamena.
G Iruditzen zaizu aurrera egingo
duela proposamenak?
E Azken datuen arabera, badirudi aurrera egiteko aukera daukala proposamenak. EAJk ere esan
du prest dagoela babesteko. Irailean ikusiko dugu.
G Eta aurrera egingo balu,dimisioa
aurkeztea pentsatu duzu?
E Inondik inora. Nik dimisioa
aurkeztuko nuke akats batengatik, edo zintzo jokatu ez dudala
pentsatuko banu. Nik uste dut
lan ona egiten ari garela, lan duina egiten ari garela eragileekin.
Besteek hori badakite gainera.
Momentu honetan ez daukat
arrazoirik dimisioa aurkezteko.
G Aurtengo aurrekontua onartzearen truke, PSE-EErekin abenduan hitzartu zenuten ekonomia eta enplegua bultzatzeko 7,6 milioi euro erabiltzea. Eragileekin eztabaidatu
ostean, martxorako Batzar Nagusiek onartu zuten plana. Lau hilabete igarota hasi zarete lehen diru sailak onartzen.Ez al da denbora gehiegi?
E Denbora guretzat ez da hain
garrantzitsua. Denbora ere garrantzitsua da, bai, baina batez
ere pausoak ondo ematen saiatu
gara. PSE-EErekin adostutako
7,6 milioi euroko saila sail berezia
izan da. Iaz ere beste sail berezi
bat kudeatu genuen, baina eragile desberdinekin egindako lantalde baten ondoren etorri da aurtengoa. Lantaldearen emaitzak
martxo amaieran ezagutzera
eman ziren eta lanketa bat egin
da gero. Guretzat gauzak ondo
egitea zen garrantzitsuena. Eragileen beharrak ezagutu, eta batez ere, ireki ditugun diru laguntza lerroak Europarekin bateragarriak izatea, Europako diru
laguntza lerroetatik guk ere zati
bat jaso ahal izateko. Horretan
aritu gara. Administrazioak bere
pausoak dauzka gainera, eta denbora tarte bat eskatzen du.
G Lehengo astean plan horretako
diru sail bat atera zenuten, aste honetan beste batzuk, eta abuztu aurretik onartuko dituzue beste batzuk. Kasualitatea al da PSE-EEk
gaitzespenaren aukera aipatu ondoren onartzea diru sail horiek?
E Beraiek bazekiten diru horiek
uztailean aterako zirela. Batzar
«Garrantzitsua da
denbora, baina
batez ere pausoak
ondo ematen
ahalegindu gara»
«Aste honetan
jasotako bi erasoak
bultzada politiko
baten barruan
daudela uste dut»
Nagusietako turismoari buruzko
agerraldi batean jakinarazi nien,
eta aurreko astean ere Batzar Nagusietako ordezkariei eman genien epeen berri. Arriolak prentsaurrekoa eman aurretik bazekiten zein zen gure egutegia.
G Egutegiaren berri bazutela eta,
PSE-EE zuengandik urrundu nahian
ari daitekeela ohartarazi duzue. Zergatik urrundu nahi du,bada?
E Beraiei galdetu behar litzaieke
zer interes daukaten gaitzespen
mozioa aurkezteko. Nik argi daukat ez dela soilik krisiaren aurkako planaren epeengatik.
G Zer izan liteke, PSE-EEren eta
EAJren balizko akordio baten aurreko pauso bat?
E Beste batzuen artean, aukera
bat da hori. Argi dago balizko
akordio horrek eragina izan dezakeela egoera honetan bakoitzaren jarrera definitzerakoan.
G Krisiaren aurkako planaren inguruan eragile askorekin hitz egin duzue azken hilabeteetan. Horrek zer
ekarpen egin dio planari?
E Ekarpen handia. Guretzat garrantzitsua izan da Batzar Nagusietan betiko 4-5 eragileez gain,
bestelako eragileek ere parte hartzea: langabe elkarteek, landa garapenean diharduten elkarteek,
sindikatuek edo bestelako sektoreetako talde askok. Enplegu planak, adibidez, udalekin batera
egingo ditugu; ostalaritza eta
merkataritza proiektuak ere lehen aldiz diruz lagunduko ditugu; eta, landa garapeneko proiektuei beste buelta bat eman diegu.
Badaude ideia berritzaileak, baina batez ere enplegu planak dira
garrantzitsuenak. Guretzat, argi
dago beharrezkoa dela garapen
agentziekin elkarlanean aritzea.
Sare hori indartzen aritu gara.
G Enplegua da Gipuzkoaren arazo
nagusia oraintxe. Zerbait egin al dezakete milioi horiek problema gutxitzeko?
E Arlo askotan lagundu dezakete. Udaletako planez gain, enplegu zuzena bultzatzeko programak jarri ditugu martxan, eta horrek enplegu batzuk sortzen
lagunduko du. Hala ere, beste enplegu mota bat ezin dugu ahaztu.
Lehengo astean onartu zen sailetik ekintzailetza ere bultzatuko
dugu. Guztira, 7,4 milioi euro erabiliko ditugu alor horretan. Iaz,
gutxiago inbertituta, 750 lanpostu sortzea lortu zen; aurten, 1.500
sortzea espero dugu. Argi dugu
Gipuzkoan orain langabezia dela
JON URBE / ARGAZKI PRESS
arazo nagusia, beste lurraldeetan
edo Europan bezalaxe. Gazteei
zein helduei eragiten die arazo
horrek.
G Eskualdeetako garapen proiektuak bultzatzea zergatik da garrantzitsua?
E Guk ikusten dugu Gipuzkoako
ekonomia ondoen ezagutzen dutenak udalak eta garapen agentziak direla. Horretarako sortu ziren. Haiek dute harremana bailaretako enpresekin, eragile sozial
eta ekonomikoekin. Horregatik,
guretzat ezinbestekoa da haiekin
harremanak sendotzea. Hainbat
eskualdetak ugariak dira ekinbideak, baina askotan haien arteko
koordinazioa falta da. Gu eskualdeen arteko sinergiak ari gara
bultzatzen, eskualde batzuetan
egiten den lana beste batzuetan
baliatu ahal izateko.
G Hilabete hasieran Eusko Jaurlaritzak eta Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako diputazioek Euskal Ekintzailetza Sistema garatzeko akordioa sinatu zenuten. Akordio
gehiagorako aukerarik ba al dago?
E Orain sinatu duguna lau erakundeen arteko ekintzailetzaren
2013ko uztailaren 28a • Egitura
Elkarrizketa 21
inguruko akordio bat izan da.
Proiektu komun batzuk dauzkagu, eta horiek protokolizatzea da
asmoa. Garrantzitsua da akordioak beste esparru batzuetara zabaltzea: nazioartekotze programetara, berrikuntza programetara... Ezin dugu ahaztu Gipuzkoak
zergetan jasotzen dituen 100 eurotik 75 Jaurlaritzara doazela. Ezinbestekoa da harekin elkarlanean
aritzea, hala Gipuzkoan inbertitzen dutena adosteko edo, behintzat, koordinatuta egoteko.
G Zu enpresekin aritu behar zara
eguneroko jardunean, eta diputazioak harremanak eten ditu Gipuzkoako enpresaburuen ordezkari nagusiekin.Nola eragingo dizu horrek?
E Esan zen harreman normalizatuak etengo zirela. Tentsio egoera bat dago hainbat esparrutan,
eta uste dut hori bideratzea egokitzen dela. Guk harremanak izaten segituko dugu, ezinbestekoa
delako mahai batean esertzea.
Harreman normalizatuak ez egoteak esan nahi du lanketa berezi
bat egin behar dela hori kudeatzeko. Nire ustez, denon artean egoerari buelta ematea lortu behar
dugu, eta denok jarri behar dugu
zerbait gure partetik.
G Uztailaren 7az geroztik hainbat
enpresa lan erreforma aplikatzen
hasi dira.EH Bildu eskatzen ari da enpresa horiei kontratu publikorik ez
emateko, eta Eusko Legebiltzarrak
ere faktore hori «kontuan hartzeko» eskatu du.Diputazioak neurririk
hartuko al du enpresa horien aurka?
E Aztertzeko dago, baina oso
kaltegarria da enpresa batzuk lan
erreforma erabiltzen ari diren
modua. Askotan aipatzen da euskal enpresaria ez dela horrelakoa,
ez duela aplikatuko besterik gabe
erreforma. Uste dut oso kaltegarria dela aplikatzea, batez ere,
haustura bat eragiten duelako.
Alde bakarretik hartutako erabakia da, eta hori oso txarra da. Gu
bultzatzen ari gara langileen parte hartzea enpresetan. Horrek eskatzen du enpresarien eta langileen arteko harreman ona, konfiantzazkoa.
Horrelako
erreformek ez dute laguntzen harreman hori errazten. Gipuzkoako enpresa lehiakorra izango
bada, pertsonen ekarpenengatik
izango da. Enpresetan hori aipa-
tzen da, baina aipatzea ez da nahikoa, praktikan jarri behar da.
G Patronalak bere azken agerraldietan adierazi du Gipuzkoako enpresak «larrialdian» daudela. Hain
gaizki al daude?
«Denok jarri behar
dugu zerbait gure
partetik egoera
ekonomikoari
buelta emateko»
«Lotsagarri
ari dira gelditzen
Gipuzkoan turistak
jaitsi izana Bilduri
leporatu zietenak»
E Egoera larria da. Ezin dugu
ukatu krisi garaia asko ari dela luzatzen. Batez ere finantzaketa aldetik ari dira igartzen enpresak.
Oso sektore desberdinak daude;
batzuk badaude nazioartean ibilbide bat dutenak eta kanpoko
merkatuan esperientzia dutenak.
Horiek hobeto ari dira krisiari aurre egiten. Norabide horretan
dago sakondu beharra. Denon
ekarpenak ezinbestekoak izango
dira.
G Lehiakortasuna eta nazioartekotzea.Horiek dira gakoak?
E Horiek, beste batzuen artean.
Gure asmoa bada bertako kontsumoa bultzatzea. Baina merkatua
globala da, eta kanpoko lehiakidea hemen dugun bezala guk ere
kanpora joan beharra daukagu.
Horrek egingo gaitu enpresa
lehiakorragoa eta hobea izaten.
G Otsailean hamasei natur taldek
salatu zuten diputazioak «ateak
itxi» zizkiela. Zuen arteko harremanak zertan dira orain?
E Harreman ona dugu. Gaizki
ulertzeak argitu genituen. Epeen
kontu bat izan zen, azken finean.
Natur taldeek beste pauso batzuk
nahi zituzten, azkarrago. Badakigu arlo horretan ere gauza asko
hobetu daitezkeela, eta ari gara.
Beraiekin egin ditugun bileretan
gauzak argitzen joan gara. Adibidez baso kontseilu bat sortu dugu
haien iritziak jasotzeko. Bioaniz-
tasunari buruzko hausnarketa
bat ere jarriko dugu martxan...
G Hain justu,basoen inguruko politiketan eta bioaniztasunaren buruzkoetan aurreko gobernuaren bideari
jarraitzea leporatu zizueten.
E Gure asmoa bada bi alor horietan aurrerapenak egitea. Begira,
iaz hausnarketa bat egin genuen
bioaniztasunaren inguruko politiketan erabiltzen ari ginen diruari buruz. 2012an, 2,5 milioi euro bideratu genituen horretara. Hori
azaldu genien natur taldeei. Aurten beste 2,7 milioi euro erabiliko
ditugu. Mendi publikoetan bertako espezien aldeko hautua egin
dugula nabarmena da, esaterako;
duela gutxi Uzturren bertako espezieak sartu ditugu. Pausoak
ematen ari gara, baina ezin da
ahaztu hor badagoela sektore
ekonomiko bat. Politika aldaketa
guztiak zentzuz egin nahi ditugu.
G Gipuzkoan nekazaritzarako lurzoru egokia falta dela eta, lurren
funtsa sortu duzue aurten. Zer moduzko harrera izan du proiektuak?
E Oso ona. Funtsarena aspaldiko proiektua da baina gu gauzatzen hasi gara. Sindikatuekin-eta
hitz egin ondoren, dekretua egin
dugu, eta probako lehen proba
saioa martxan jarri dugu, Lezon.
Bost hektareako esparru bat egokitu dugu bost nekazarirentzako
erabilgarria izan dadin. Lehen
probak egiten ari gara, eta gure
asmoa da proiektua garatzen jarraitzea, erabiltzen ez diren lurrak nekazarien eskura jartzeko.
Herritar askorentzat lehen sektorea interesgarri ari da bihurtzen.
G Iaz Gipuzkoan turismoak behera
egin izana Bilduri egotzi zioten hainbatek. Aste honetan Eustatek atera
dituen datuen arabera, aurtengo lehen seihilekoan %1 hazi da. Horretan zer eragin izan du Bilduk?
E Orain esan behar genuke Bilduri eskerrak ari dela turismoa
igotzen! Ez, ez da horrela, baina
uste dut ondo ari garela lanean.
Iaz, lehen aldiz eskualde guztiekin hitzarmen bat sinatu genuen
Gipuzkoako turismoa bultzatzeko. Ez kostaldeko turismoa bakarrik, barrualdeko turismoa eta
natura turismoa ere bai. Nik uste
dut gauzak ondo egin izanaren
ondorio ere badirela lortutako
emaitzak. Turismoak gorabeherak izaten ditu, hala ere. Iaz pare
bat hilabetetan datu txarrak izan
ziren, hamaika faktorerengatik.
Jaitsiera hura Bilduri egotzi zietenak lotsagarri gelditu direla.
G Zein neurri hartu dituzue turistak
Gipuzkoara erakartzeko?
E Frantziako turisten igoera nabarmena da. Horren eragile izan
daitezke Frantziako zenbait lekutan martxan jarritako kanpaina
bereziak. Horrelakoek jendea erakartzen dute. Hala ere, Euskal
Herrian ditugun baliabide onak
gehitu behar zaizkie kanpaina
horiei: gastronomia, natura, kostaldea. Guk lanean segitu behar
dugu aukera horiek baliatzeko.
Egitura • 2013ko uztailaren 28a
22 Familien gastua
Bataz besteko etxeko gastua
k
ta
ke 4
os 87
er
a
op
Arr 6
1.22
ed
a
2.9 riak
95
M
ed
iku
53 zer
7 bit
Alt
zu
zair
ak
u
a
3
k
Etx134 96 eta l
urr
era
ak
ko
ehu
ngin
tza
194
1.202
ta
eta altzariak
nua
Etxebizitzaren mante
a
iler
rab 2.058
to e
Au
et
a
to
Au
k
392pata
Za
32.737
euro
2012
Et
O xe t
sa
r
su esn
na ak
2,
eta
7
altz
aria
k
4,6 Etxebizit
zaren mantenua
,9
10
,
O
st
al
1,4
Hez
ku
nt
za
Aisiald
ia
6,0
Al
ok
air
ua
k
25
,4
ot
or
du
Al
ko
Ura, gasa...
Au
to
er
Me
os
dik
ke
uz
ta
erb
k
i
780 tzu
ak
Altz
airua
k eta
5
lurra
193 33
k
Etxera
ko eh
ungin
tza
ka
np
ok
o
Etxearen
mantenua
5,1
7
2, ske
o
er
to
Au
3,4
2008
6,
e
4,
3
Ura, gasa...
938
255
Etxearen mantenua
to
Au
ro
sk
et
a
Os
as Etxe
un
tre
sna
a
k
euro
Et
xe
tik
211
Ikusen
tz
apara un/argazkila
iluak
ritza
ra
uak bile
rbitz
ra
Garraio ze
oe
Aut
3
ra
ile
rab
oe
Aut
k
6,5 itzua
b
zer
raio
Gar
34.530
77
14
1,3
4.5
Elik 56
ag
aia
k
10
O
st
al
a
Hez
kun
tza
1,1
6,5
Aisiald
ia
ed
a
3. ria
28 k
0
464patak
Za
2,8
1,1
a
iler 1
rab 2.26
to e
Au
opa
Arr 6
1.62
Komunikazioa
2,8
Komunikazioa
29
Ikusen8
tz
apara un/argazkila
iluak
ritza
et
a
a
itz
ar
4,9
ot
or
du
13,9
Elik
aga
iak
iak
ntz
Ja oa
1,7
ak
ab
at
et
la
ho
ka
np
ok
o
0
Handitu
Gutxitu
6,1
Et
xe
tik
gastua
(euro)
Al
ko
h
k
tzia
Jan
1,5
a
ko
ba
ta
ta
ae
ol
za
rit
2008-2012
nalak
ertso
eta p 7
Zaink
82
nalak
ertso
eta p 36
9
Zaink
,3
7,2
tzuak
zerbi
ste
Be
Al
ok
air
ua
k
27
13,8
Elik
ag
aia
k
4.3
Elik 13
aga
iak
7,1
k
rbitzua
te ze
Bes
6,6
5,0
ITURRIA: INE
Oinez hasi dira aurrezten
Urteko aurrekontua ia 1.800 euro
murriztu dute Arabako, Bizkaiko,
Gipuzkoako eta Nafarroako familiek
2008tik eta 2012ra bitartean.
iaz Hego Euskal Herriko familiek. Autoa gutxiago erabiltzearen beste aldean dago garraio zerbitzuen erabilera areagotzea,
%14 gehiago gastatu dute familiek garraio zerbitzu publikoetan
azken urtean.
Kontsumo garestiagoa
Ane Ubiria
rain dela bost urte,
ibilgailurik erosten
ez zuena ez zen inor.
Gaur egun, aldiz, badirudi, inork ere ez
duela autorik erosten. Orain dela
bost urte etxean beharrezkoa
zena luxu bat da gaur familia askorentzat. Hego Euskal Herriko
familiak, ibilgailuak ordezkatzetik hasita, gastuak murrizteko bidean oinez ibiltzen hasiak dira.
Pauso txikiak eman dituzte azken
bost urteetan, bata bestearen
atzetik, etengabe, egunean eguneko aurrezki txikiekin hilabete
bukaerarako aldapa gorako bidea
eginez.
Familiek eguneroko bizimoduan ematen dituzten pausoak
txikiak badira ere, eurek utzitako
urratsak sakonera handikoak
dira sektore askotan. Horixe bera
da autogintzaren eta lagungarri
dituen ondasun eta zerbitzuen
O
sektoreetan gertatutakoa, horien
kontsumoa areagotzeko planak
aurrera eraman badira ere. Espainiako Gobernuak abian jarritako
PIVE eta PIMA planek azken bi
urteetako salmentei eustea lortu
dute, galgarik gabeko salmenta
jaitsierak zituen autogintzaren
sektorean. Azken bi urteetan
emaitzek okerrera egin ez badute
ere, 2008. urteko 70.000 inguruko
salmenta kopuru berera iristeko
beharrezkoa da azken 24 hilabeteotan saldutako auto guztiak batzea.
Gasolina eta dieselaren prezioak nabarmen egin du gora denbora tarte horretan; gaur egun, autoaren autoa gasolinaz edo gasoleoz betetzea orain dela bost urte
baina hamabost bat euro garestiagoa da. Garestitze hori izan daiteke familiek autoa erabiltzeari
uko egin izanaren arrazoietako
bat. Kontsumo eta erabilera jaitsierarekin, 2008. urtearekin alderatuz, 800 euro aurreztu zituzten
Azken bost urteetan langabezia
%150 hazi denean familiek euren
kontsumoa murriztu behar izan
badute ere handiagoa izan da ordaindutakoa, ondasun eta zerbitzu batzuen kasuan; hala nolahezkuntzan, etxearen mantentze
gastuetan, etxebizitza alokairuan, alkoholean, tabakoan eta
garraio zerbitzuetan. Kasu horietan guztietan, prezioek nabarmen egin dute gora, eta batzuk
gehiago puzteko aukera ikusten
du Espainiako Gobernuak. Iragarritako hurrengo gorakada argindarraren prezioarena izango da.
Espainiako Gobernuko Jose Manuel Soria Industria ministroak
orain dela egun batzuk aurkeztu
zuen argindarraren erreforma
berria. Araudi berri horrekin,
kontsumitzaileek %3,2 gehiago
ordaindu beharko dute argindarrarengatik hurrengo astetik aurrera.
Prezioek gora ala behera eginda ere, etxetik kanpoko kontsu-
moak ez ezikk etxeko lau pareten
artean egindakoak ere behera
egin zuen iaz. Arabako, Bizkaiako, Gipuzkoako eta Nafarroako
familiek ostalaritzan eta etxetik
kanpo igarotako gaualdietan gutxiago gastatu dute azken urtean.
Hego Euskal Herriko familiak
etxean egindako otorduekin ordezkatu dituzte lehen kanpoan
egiten zituztenak. Kontrakoa espero bazitekeen ere, etxerako elikagaiengatik ordaindutakoak
ere behera egin du. Horrela, orain
dela bost urte baina 500 bat euro
gutxiago ordaindu ditu Hego Euskal Herriko familia bakoitzak janari eta edarietan; 280 bat euro
gutxiago etxetik kanpo eta 220 bat
euro etxerako erosketetan.
Hala ere, kontrako portaera
erakutsi dute kontsumitzaileek
bi gastuen inguruan. Iaz, 2011. urtean baino 75 euro gehiago gastatu zituzten familiek etxetik kanpo egindako otorduetan. Diru
gehiago gastatu izanak lotura zuzena du BEZaren igoerarekin.
Etxerako erosketen kontsumoak
behera egin du azken urtean, baina handiagoa da produktu bakoitzarengatik ordaintzen den diru
kopuruaren jaitsiera. Horren erakusle da iaz Hego Euskal Herriko
erosleen herenak marka ezagunak alde batera utzi eta banatzai-
learen markak edo marka zuriak
erosten zituela onartu izanak.
Lehentasunak aldatuz
Jantzien sektorean geroz eta ohikoagoak dira merkealdiak eta
noizean behineko beherapenak.
Antzeko joera izan dute etxerako
altzairu eta tresna elektrikoen
denda merkeek, Hego Euskal Herrian azken urteetan zabaldu direnek. Halaber, denden eskaintzek ezin izan diote familien aurrekontuetan zuten lehentasun
ari eutsi. 2008. urtean baino 754
euro gutxiago ordaindu zituen iaz
Hego Euskal Herriko familia bakoitzak jantzi, zapata, etxerako
tresna eta altzairuengatik.
Kanpora begirako itxuran ez
ezik, barrura begirako zainketak
ere merkatu behar izan dituzte familia askok. Horrela, aisialdiarengatik ordaindutakoa 260 bat
euro urritu dute. Antzeko galera
izan du osasunaren alorreko aurrekontuak. Azken bost urteetan,
batez beste, 274 euro gutxiago gastatu ditu familia bakoitzak osasun zerbitzuetan. Nabarmentzekoa da Nafarroako familiak direla
osasuneko gastua gehien murriztu dutenak; batez beste, %16 gutxiago gastatu dute ospitaletik
kanpoko zerbitzu eta ondasunetan.
2013ko uztailaren 28a • Egitura
Lan eskaintza publikoa 23
Araba
Bake epailea eta haren
ordezkoa Lantaronen
Deialdigilea: Lantarongo Udala.
Edukia: Udalerriko bake epaile titularra eta ordezkoa lau urterako hautatzeko deialdi publikoa egin du Lantarongo
Udalak.
Baldintzak:
p Botere Judizialaren Lege Organikoak
epaile karreran sartzeko ezarritako baldintzak betetzea eta eginkizun
horretan aritzeko ezgaitasun eta bateraezintasun arrazoirik ez izatea.
Epea: 2013-08-04
Webgunea:
http://www.alava.net/BOTHA/Boletines/2013/076/2013_076_B.pdf
Iturria: 2013-07-05eko ALHAO, 77.zk.
Lapurdi
Giza baliabideen zuzendaria,
Baionan
Deialdigilea: Baionako Herriko Etxea.
Edukia: Baionako Udalak giza baliabideetako zuzendari bat behar du, 13
laguneko lan talde bateko buru izateko
Betebeharrak:
p Udaleko 865 langileen giza baliabideetako politika antolatzea, indarrean
jartzea eta komunikatzea.
p Kontratazioak, ordainketak eta ibilbide profesionalak bermatzea.
p Lan osasuneko araudia indarrean
jartzea.
p Langileen formakuntza planak
zehaztea eta indarrean jartzea.
Baldintzak:
p Goi mailako ikasketak.
p Esperientzia antzeko postu batean.
p Taldeen gidaritza, sintesirako eta
analisirako gaitasuna.
Epea: 2013-07-31
Informazioa: 0559466156.
Iturria: http://emploi.lagazettedescommunes.com/jobSearch/showOfferExt/offerId/131453
Zerbitzu teknikoen zuzendaria
Mugerren
Deialdigilea: Mugerreko Udala
Edukia: Mugerreko Udala lanaldi
osoko mugikortasunerako zuzendari
bat bilatzen ari da.
Betebeharrak:
p Udaleko zerbitzu teknikoek aurrera
eramaten dituzten ekintzak zuzendu
eta koordinatu.
p 13 langile taldea koordinatu.
p Mugerreko zinegotziei euren erabakiak hartzen lagundu esperientzia teknikoaz baliatuz.
p Udalerriko proiektu teknikoak bideratu.
p Udal eraikin publikoak kudeatu eta
kontrolatu.
p Aurrera eramandako prozesu guztietan higiene eta segurtasun araudiak
betetzen direla ziurtatu.
p Lanak zuzendu eta ekintzak kontrolatu proiektuak udalaren kanpoko
enpresa batek aurrera eramaten dituenean.
p Material teknikoa, instalazioak eta
herriko aparkalekua kudeatu,
p Mugerreko bide guztien kudeaketa
egokiaz arduratu.
Baldintzak:
p Goi mailako ikasketak lan publiko
eta eraikuntzaren alorrean (INSA,
ESTP, ISA BTP...).
p Antzeko lanpostu batean esperientza izatea kontuan hartuko da.
p Merkatu publikoetako, kontularitzako eta kudeaketa finantzierorako
kudeaketan ezagutzak.
p Autonomia duen pertsona, prestotasuna duena eta organizaziorako trebetasuna duena.
p Negoziazio eta argudiatzeko gaitasuna.
p Erredakziorako abilezia.
p Taldean lan egiteko eta proiektu teknikoak garatzeko gaitasuna.
Epea: 2013-09-27
Lan eskaerak: Lan eskaeran internet
bidez egin beharko dira. Hautatua 2014
urteko otsaileren 1ean hasiko da lanean.
Webgunea: www.cdg-64.fr
Telefonoa: 0559901823
Iturria: http://emploi.lagazettedescommunes.com/jobSearch/showOfferExt/offerId/133430
Nafarroa
Euskara itzultzaileen lan
poltsa,Iruñeko Udalean
Deialdigilea: Iruñeko Udala.
Edukia: Deialdia egiten da hautaproben bidez izangaien zerrenda bat osatzeko, euskara itzultzaile lanpostuan
aritzeko, Iruñeko Udalean sortzen diren
aldi baterako beharrei erantzutearren.
Baldintzak:
p Espainiako herritarra izatea, edo
Europako Batasuneko bertze estatu
batekoa, edo langileen zirkulazio librea
aplikatzen den eremuko estatu batekoa, Europako Batasunak sinatu eta
Espainiak berretsitako nazioarteko itunak direla medio.
p 16 urte beteak izatea eta nahitaezko
erretiroa hartzeko ezarritako adina
gainditua ez izatea.
p Gradudun, lizentziadun, arkitekto
edo ingeniariaren titulua izatea edo
hura eskuratzeko moduan egotea
eskabideak aurkezteko epea bukatzen
den egunean.
p Bete behar dituen eginkizunetan aritzeko adinako gaitasun fisiko eta psikikoa izatea.
p Eginkizun publikoetan aritzeko
ezgaitua edo gabetua ez egotea eta
administrazio publikoren baten zerbitzutik bereizia ez izatea.
p Euskararen Gaitasun Agiriaren
(EGA) titulua edukitzea, Nafarroako
Gobernuak emanda, edo ofizialki balio
bera duen beste titulu bat, eta zehazki
hizkuntzen Europako erreferentzia
esparru bateratuaren C1 mailaren
baliokide gisara aitortutakoak, Nafarroako Administrazio Publikoaren Institutuko zuzendari kudeatzaileak eman
eta 2010eko 117. Nafarroako Aldizkari
Ofizialean, irailaren 27koan, argitara
emandako 210/2010 Ebazpenaren I.
Eranskinaren Euskarari dagokion atalean.
p Eskaerak aurkezteko epea bukatzen den egunerako bete beharko dira
baldintzak, eta hautapen prozedurak
diraueino eta kontratazioak iraun
bitartean beharko dira bete.
p Epea: 2013-08-07
Webgunea:
http://www.navarra.es/home_eu/Act
ualidad/BON/Boletines/2013/137/An
uncio-4/
Iturria: 2013-07-18ko NAO.
Eskolazain angoizeko San
Migel ikastetxe publikoan
Deialdigilea: Agoizko Udala.
Edukia: Deialdiaren xedea da lan-kontratu finkoarekin Agoizko Udalaren zerbitzuko eskolazain izateko lanpostu
bat oposizio-lehiaketa bidez betetzea.
Nomina eta plantillako lan-kontratudun finko bilakatuko du izendatua.
Betebeharrak:
p Ateak ireki eta itxi, ikastetxeko langile eta ikasleen sarrera-irteerak kontrolatu eta horretarako baliabide informatiko nahiz eskuzkoak erabili
beharko ditu.
p Kasu egitea telefonoari, faxari,
posta elektronikoari eta beste hedabideei horietaz hornituta badaude.
p Ikastetxeko eremuko erosgai eta
paketeak kontrolatu, jaso eta entregatzeaz arduratu.
p Ikastetxean egin beharreko jarduerak prestatzeko lanak edo haien osagarriak egiten dituzten langileei harrera
egin eta haiekin lankidetzan aritu, edozein gremiotakoak izan eta Udalekoak
nahiz kanpokoak izanda.
p Bere eginkizunetan aritzen den
bulego eta eraikin guztietako argindarraren, uraren, gasaren eta gainerako
zerbitzuen horniduraren kontsumo eta
erabilera egokia eta arrazoizkoa kontrolatuko du, baita hura moztu eta,
hala behar badu, berrabiaraziko du.
Orobat arduratuko da eraikin horietako
barne nahiz kanpoko ate-lehioak ixteaz.
p Lokaletako garbiketaren kontrolaz
arduratuko da.
pIkastetxearen egintzetan eta baimenez lokalak erabiltzen dituzten beste
entitateenetan, ordena eta duintasuna zaintzea bere ardura izango da. Bere
eginkizunen alderdi honen barnean
sartzen da, behar denean altzari eta
osagarri egokiak paratzea, hala nola
mahai zapiak, oihalak, loreak eta delako egintzetan erabiltzen diren gainerako elementuak.
p Botikina egoera onean egotearen
arduraduna izango da.
p Fotokopiak eta enkoadernazio txikiak egitea eta erakunde, enpresa eta
entitate edo helbide publiko eta pribatuetara joatea.
p Zerbitzu anitzetako lan osagarriak
egin beharo ditu.
p Eskaerak aurkezteko epea bukatzen
den egunerako bete beharko dira.
Baldintzak:
p Espainiako herritarra izatea, edo
Europako Batasuneko bertze estatu
batekoa, edo langileen zirkulazio librea
aplikatzen den eremuko estatu batekoa, Europako Batasunak sinatu eta
Espainiak berretsitako nazioarteko itunak direla medio.
pLanbide Heziketako Lehen Mailako
ziurtagiria, Oinarrizko Hezkuntza Orokorrekoa edo horien baliokideak izatea,
edo eskaerak aurkezteko epea buka-
tzen den egunean titulu hori eskuratzeko maneran egotea.
pBete behar dituen eginkizunetan aritzeko adinako gaitasun fisiko eta psikikoa izatea.
pEginkizun publikoetan aritzeko desgaitu edo gabetua ez egotea eta administrazio publikoren baten zerbitzutik
bereizia ez izatea.
pB motako ibilgailuen gidabaimena
izatea.
pHizkuntza eskolaren batek emandako euskararen gaitasun agiria izatea,
edo ofizialki horren baliokidetzat
jotzen den beste titulazio bat. Lanpostuan aritzeko eskatzen den euskara
maila Europako Erreferentzia Esparru
Bateratuko B2 da, gutxienez.
pIzangaiak, aipatu diren titulu edo
ikastaroak ez baditu, proba bat egiteko
aukera izanen du, eta horrela zehaztuko da beharrezkoa den maila baduen
hizkuntza horretan. Izangaiek, askitasun proba hori egin nahi badute, deialdian parte hartzeko eskabidean adierazi beharko dute.
p 16 urte beteak izatea eta nahitaezko
erretiroa hartzeko ezarritako adina
gainditua ez izatea.
Epea: 2013-08-21
Webgunea:
http://www.navarra.es/home_eu/Act
ualidad/BON/Boletines/2013/139/An
uncio-4/Iturria: 2013-07-22ko NAO.
Bekak
IX.Juan San Martin beka
Deialdigilea: Eibarko Udala.
Edukia: Eibarko Udalak, Udako Euskal
Unibertsitatearen laguntzarekin, euskarazko ikerketa sustatzeko eta Juan
San Martin eibartar euskalari eta ikertzailea omentzeko, honen izena duen
ikerketa-bekarako deia egiten du.
Ikerketa esparruak:
pAntropologia, linguistika, filologia,
toponimia, filosofia, literatura, botanika, artea, historia, kazetaritza, etnologia, mendizaletasuna eta zuzenbidea.
Bekaren ezaugarriak:
pProiektua, azterlana eta memoria
euskaraz burutuko dira.
pBekaren iraupena gehienez 18 hilabetekoa izango da, beka esleitzen den
egunetik hasita.
pBeka honen diru zenbatekoa 9.000
eurokoa izango da.
pIkerketa-lanak originala eta argitaratu gabea izan behar du.
Webgunea:
http://www.eibar.es/eu/tramiteak/b
ekak-dirulaguntzak-laguntzak/juansan-martinbeka/Juan%20San%20Martin%20D
eialdia%202013.pdf
Gazte langabeentzat
praktikak,euskal enpresek
atzerrian dituzten lantegietan
Deialdigilea: Lanbide.
Edukia: Deialdi honen helburua da
ondoko gazteak praktiketan kontratatzeko laguntzen arauak eta oinarriak
ezartzea: langabezian izan eta euren
titulazioen arloan, enplegu-esperientziarik edo lan-esperientziarik ez duten
gazteak. Kanpoan lantokiak dituzten
euskal enpresek egingo dituzten kon-
tratazioak, esperientzia profesionala
lortzea errazteko eta gazteen laneratzea sendotzeko.
Baldintzak:
p Euskal Autonomia Erkidegoan izatea bizilekua.
p Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuan
enplegu-eskatzaile gisa inskribaturik
egotea. Honako hauek barnean direla
kontsideratuko da: % 33ko edo hortik
beherako lanaldian, beste enpresa
baten aldi baterako kontratuak dituztenak, betiere euren kalifikaziotik
gutxienez bi maila beheragoko lanpostuak badihardute. Betekizun hori konplitzen dela kontsideratuko da baldin
eta Gizarte Segurantzako kotizazioa
egiten bada langilearen titulazioari
doakion mailatik bi beheragoko kotizazio-taldeetan
p Ikasketak bukatu zirenetik edo, atzerrian lortutako tituluei dagokienez,
Espainian ikasketak konbalidatu zirenetik bi urte ez pasatzea; edo desgaitasunen bat duen langilearen kontratuari dagokionez zazpi urte. Hogeita
hamar urtetik beherako gazteekin
sinatzen diren kontratuetan, ez dira
aplikatuko muga horiek.
p Helmuga herrialdean, lantokiko jarduna egoki burutzeko behar diren gaitasun linguistikoak izatea, zeintzuk
enpresak zehaztuko dituen; betalde,
titulu egokiaren edo maila jakiteko
probaren bitartez egiaztatu beharko
dira gaitasun horiek
p Lan egingo duen lanpostuari dagokion kotizazio-taldeko lanpostuetan
ez izatea 6 hilabetetik gora lan-esperientzia.
p Jarraian zehaztutako multzoen
baten sartzen den titulazioren ba izatea: 1. taldea: Unibertsitateko lizentziatua edo graduatua, ingeniaria, arkitektoa; 2. taldea: Lanbide Heziketa
arautuko eta berariazko lanbide-heziketako goi-mailako edo erdi-mailako
teknikaria.
Epea: 2013-09-30
Webgunea:
https://www.euskadi.net/r61-eskacon/eu/contenidos/rrhh/c307206/eu
_c307206/c307206.html
Iturria: 2013-07-05eko EHAA, 128.zk.
Sancho el Sabio fundazioaren
unibertsitate mailako
ikerketa lehiaketa
Deialdigilea: Sancho el Sabio fundazioa.
Edukia: Sancho el Sabio Fundazioak,
Euskal Herriari buruzko unibertsitate
mailako hamabostgarren Ikerketa
lehiaketa antolatu du, unibertsitateko
ikasleei zuzendua. Honela, gazteen
artean euskal gaiei buruzko ikerketa
eta fundazioko fondoen erabilpena
suspertu nahi da.
Baldintzak:
p Lehiaketa honetan Euskal Herriko
edozein unibertsitatetan matrikulatutako unibertsitate-ikasle guztiek parte
har dezakete. Partaideek, ikasle direla
frogatzeko, dagokion dokumentazioa
aurkeztu beharko dute beraien lanarekin batera.
Epea: 2013-07-31
Webgunea:
http://www.fsanchosabio.es/pdf/certamen_fss.pdf
Igandea • 2013ko uztailaren 28a
24 Publizitatea