Langevågen - Hordaland fylkeskommune
Transcription
Langevågen - Hordaland fylkeskommune
STEINALDEREN VED LANGEVÅGEN FREDA KULTURMINNE / PRESERVED CULTURAL HERITAGE / GESCHÜTZTE KULTURELLE ERBSCHAFT N GB D Før 1900 var det lite fokus på steinalderen innan norsk arkeologi, og det var lite som var fagleg utgravd. Mot slutten av 1800-talet blei den såkalla Nøstvetkulturen oppdaga i Oslofjordområdet, men elles var steinalderen i Noreg eit nokså uskreve kappitel. På byrjnga av 1900-talet blei så lokalitetane på Bømlo oppdaga og vart ein arkeologisk sensasjon. Lokalitetane her viste at Norge og hadde ein svært gamal og rik steinalderkultur, heilt på høgde med resten av Sørskandinavia. Until 1900 there was no real focus on the Stone Age within Norwegian archaeology, and no major archaeological excavations were done to find Stone age sites either. At the end of the 19th century the so-called Nøstvet culture was discovered in the Oslofjord area, but for the rest of Norway not much were known of the period. T h e sites here at Bømlo were discovered around 1900 and were immediately an archaeological sensation. The finds from Bømlo showed for the first time that Norway also had a very old and rich stone Age culture, just as the rest of Southern Scandinavia. Vor 1900 gab es wenig Fokus auf die Steinzeit innerhalb der norwegischen Archäologie, und wenig war auch fachkundig ausgegraben. Gegen Ende des 19ten Jahrhunderts wurde die sogenannte Nøstvedtkultur im Oslofjordgebiet entdecckt, aber sonst war die Steinzeit in Norwegen ein ziemlich unbeschriebenes Kapitel. Die Funde von Bømlo zeigten zum erstenmal, dass Norwegen auch eine sehr alte und reiche Steinzeitkultur hatte, genau wie der Rest des Südskandinaviens. Håkon Shetelig, fødd 25. juni 1877, død 22. juli 1955. Tidlege Steinalderforskinga k r i n g 1900 i N o re g Før 1900 hadde ikkje steinalderen vore noko viktig satsingsområde i norsk arkeologi, og det litle ein hadde av funn var framkome ved tilfeldig jordarbeid og overflateoppsamlingar snarare enn faglege utgravingar. Materialet virka fattigsleg samenlikna med Danmark og Sør-Skandinavia elles, der det var gjort rike funn både frå eldre og yngre steinalder. Fordi dei same gjenstandstypane blei funne over det meste av Skandinavia, tenkte ein seg at det eksisterte ein meir eller mindre eins nordisk steinalderkultur med sentrum i det flintrike Sør-Skandinavia. Ein såg for seg at Noreg blei busett svært seint i forhistoria. Den leiande personen i norsk arkeologi på denne tida, professor Oluf Rygh, Johan Vespestad og Håkon Shetelig graver i Sokkamyro. VIS OMSYN TIL NATUR, DYR OG KULTUR! HORDALAND FYLKESKOMMUNE hadde ettertrykkeleg slått fast at det ikkje fanst spor etter eldre steinalder i Noreg(!). Let alltid at grinda! Hund skal haldes i band. Trakk ikkje på dyrka mark. Far varsamt i høve kulturminnet Takk for at du tek med deg alt boss. U ra t a n g e n o g B e rg e n s l e i t o Det var ikkje berre i Sokkamyro at det blei gjort steinalderfunn. Det skulle vise seg å vere tett i tett med lokalitetar spreidde over eit stort område (sjå kart). funn Frå slutten av 1800-talet blei det i Oslofjordsområdet samla inn eit stort antall øksar av ein finkorna, vulkansk bergart, kjende som Nøstvetøksar. Øksane hadde slipt egg og ein trudde fyrst at dei var frå yngre steinalder. Ved hjelp av strandlinjedatering kunne ein likevel slå fast at denne såkalla Nøstvetkulturen skreiv seg frå eldre stein- I 1922, etter rettleiing frå alder. JohanVespestad og hans like arkeologi-interesserte son Lars, gravde Shetelig ut buplassen Uratangen I i Hovlandshagen. Denne lokaliteten låg vesentleg høgare, ca. 14 m over dagens havNøstvetøks nivå, og funnmaterialet som kom for dagen hadde U t g rav i n g a n e i L a n g e vå g e n I januar 1901 byrja 24 år gamle Haakon Shetelig i stil- ein heilt annan karakter. linga som konservator for mynt- og oldsaksamlinga ved Med si grove tilhogging og lange, slanke øksekropp, Bergens Museum. Han skulle etterkvart bli ein av dei hadde g r ø n s t e i n viktigaste norske arkeologene. I tillegg til arbeidsøksane meir til felles oppgåvene ved museet, tok han over ansvaret for med Nøstvetkulturens eit museumsdistrikt som femna om heile Vestøksar enn dei ein kjende landet. I mai 1901 reiste han sørover til Bømlo for frå Sokkamyro, og å fylgje opp eit funn frå garden Vespestad ved Shetelig tenkte seg Langevåg. Under nydyrking av Sokkamyra i 1897at funnet høyrde Funn av steinalderlokalitetar på Sør-Bømlo. Kjelde E.Warren Hfk 98 hadde grunneigaren, Johan Larsen Vespestad, til ein lokal variant funne store mengder stein som måtte vere av Nøstvetkulturen. Øksetypen, som kallast ei bergartøksane ikkje var halvdårlege kopiar av sørtilhogd av menneske. spissnakka trinnøks, har i ettertid vist seg å høyre skandinaviske øksar men lokale nyvinningar. til ein eldre bolk av steinalderen. Saman tok Shetelig og Vespestad eit prøvestikk i myra, og under torva kom det til syne eit kolBåde her og på den nærliggjande lokaliteten haldig jordlag med store mengder avslag frå tilBergensleito blei det i tillegg til grønstein også hogging av grønsteinsøksar. Her fanst og øksefunne store mengder flint, deriblant også flere emne og rullestein med knusespor i endane, såskiveøksar, ein øksetype som var vanleg i Dankalla knakkestein/hammerstein. Shetelig skjønte mark mot slutten av eldre steinalder – samtidig straks at han stod ovanfor ein arkeologisk sensasjon med Nøstvetkulturen – og i eldste steinalder i – ein enorm verkstadslokalitet frå steinalderen. Noreg – det som etter kvart blei kalla Fosnakulturen. Mengda med funn tyda på at det hadde vore produsert I begge tilfelle dreier det seg om blanda buplassar langt fleire øksar enn dei som blei brukte på staden. med funn frå fleire periodar av eldre steinalder, heilt attende til like etter siste istid. Han dro attende seinare på sumaren for å grave meir, Spissnakka og i åra som følgde blei det mange turar til Langetrinnøks vågen. I Sokkamyro åleine blei det grave 75 m2. I Lokale Nyvinningar 1917 blei det, under eit funntomt leirlag djupt nedi I sin forsking var Haakon Shetelig oppteken av myra, påvist reiskapar frå eldre steinalder. Den kjende dei lange linjene og store samanhengane, og han underbotanikaren Knut Fægri fann ved pollenanalyse at desse streka i kor stor grad den norske forhistoria var forma grønsteinsreiskapane hadde lege her i 8000 år. Kjente av den spesielle geografien og dei barske naturtilhøva. forskarar som arkeologane Anton Brøgger og Johs. Bøe Ved hjelp av funna frå Langevågen viste han med klarleik tok og del i desse gravingane på Bømlo. at steinalderen i Norge ikkje lenger var å rekna som eit vedheng til dansk eller sørskandinavisk steinalder, og at Grønsteinsflate i steinbrotet på Hespriholmen. Foto Bergen Museum Tekst og kart: Arkikon Foto Spissnakket trinnøks, Kjersti Jakobsen Foto Nøstvetøks, KHM Redaksjon: Arkikon og Hordaland fylkeskommune Grafisk formgjeving: Arkikon / Geir Goosen