View/Open

Transcription

View/Open

Chinees oorlogstoerisme in de
Westhoek : onderzoek en ontwerp van
een toeristisch product
Studiegebied
Handelswetenschappen en
Bedrijfskunde
Opleiding
Bachelor in het Toerisme en
recreatiemanagement
Academiejaar
2009-2010
Promotor
Mevrouw Janien Allyns
Student
Hanne Delaleeuw
Inhoud
Deel 1:
1
Inleiding .............................................................................................................................. 7
2
Algemene inleiding Eerste Wereldoorlog........................................................................... 8
3
2.1
Eerste Wereldoorlog: aanleiding en oorzaak .............................................................. 8
2.2
Korte schets van het verloop van de Eerste Wereldoorlog ......................................... 8
2.3
Wapenstilstand en gevolgen van de Eerste Wereldoorlog ......................................... 8
2.4
Kaart van Europa voor en tijdens de Eerste Wereldoorlog ......................................... 9
2.5
Kaart van België tijdens de Eerste Wereldoorlog ...................................................... 10
Eerste Wereldoorlog in de Westhoek .............................................................................. 11
3.1
De Westhoek: begripsomschrijving ........................................................................... 11
3.2
Bachten de Kupe ........................................................................................................ 12
3.3 Frontoorlog in de Westhoek en Ieper als centrum van oorlogstoerisme in de
Westhoek .............................................................................................................................. 12
3.4
4
Gevolgen van de oorlog voor de bevolking ............................................................... 12
Geschiedenis van de Chinezen tijdens en na de Eerste Wereldoorlog ............................ 13
4.1
Hoe kwamen de Chinezen in de oorlog terecht ? ..................................................... 13
4.2
In dienst van het Chinese Labour Corps — het verhaal van de tolk Gu Xingqing .... 14
4.3
De toekomst van de Chinese arbeiders in Frankrijk en in België .............................. 15
4.4
De Chinezen in de Westhoek worden herontdekt .................................................... 16
5 Tentoonstelling ‘Sjouwers voor de oorlog: Chinese arbeiders tijdens de Eerste
Wereldoorlog’ ........................................................................................................................... 17
5.1
Folder In Flanders Fields Museum ............................................................................. 17
5.2
Folder tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’ .................................................... 18
5.3 Foto’s tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog: Chinese arbeiders tijdens de
Eerste Wereldoorlog’............................................................................................................ 19
6
5.3.1
Eerste Poort: China anno 1916 ........................................................................... 19
5.3.2
Tweede poort: De reis naar Europa ................................................................... 19
5.3.3
Derde poort: Arbeid van de Chinezen ................................................................ 20
5.3.4
Vierde poort: Het leven van de Chinese arbeiders ............................................ 20
5.3.5
Vijfde poort: De dood ......................................................................................... 21
Begraafplaatsen met Chinese graven in de Westhoek .................................................... 23
6.1
Locatie van de Chinese begraafplaatsen in de Westhoek ......................................... 24
6.2
Chinese begraafplaatsen in de Leiestreek ................................................................. 25
7
De “Dertien van Busseboom” ........................................................................................... 26
8
Het graf van Dom Lou in de abdij van Zevenkerken bij Brugge ....................................... 27
9
Communicatiemiddelen van Chinezen in de Benelux ...................................................... 28
9.1
Rolic News 新力報 ..................................................................................................... 28
9.2
Capital News 華商時報 ............................................................................................. 28
9.3
Euro Dragon News 歐華時報 .................................................................................... 29
10 Communicatiemiddelen van Chinezen in Europa ............................................................ 30
10.1
Sing Tao Daily ......................................................................................................... 30
10.2
The Epoch Times .................................................................................................... 30
11 Communicatiemiddelen van Chinezen in en buiten Europa ............................................ 31
11.1
Xinhua News Agency .............................................................................................. 31
11.1.1 Heilongjiang Daily ............................................................................................... 32
11.1.2 Baotou Daily ....................................................................................................... 33
11.1.3 Commercial Times .............................................................................................. 33
11.1.4 Suizhou Daily ...................................................................................................... 34
11.2
CCTV: China Central Television .............................................................................. 34
12 Gedragspatroon van de Chinese toerist ........................................................................... 36
12.1
De Chinese cultuur ................................................................................................. 36
12.2
Opvallende punten en trends van de Chinese consument .................................... 36
12.3
Karakteristieken van de Chinese markt en speciale, unieke kenmerkende vragen
37
12.3.1 Accommodatie.................................................................................................... 37
12.3.2 Groepsmentaliteit............................................................................................... 37
12.3.3 Nummers ............................................................................................................ 38
12.3.4 Gastronomie ....................................................................................................... 38
12.3.5 Financieel ............................................................................................................ 38
12.3.6 Eigen taal ............................................................................................................ 38
12.3.7 Mond-aan-mond reclame................................................................................... 39
12.3.8 Promotie ............................................................................................................. 39
12.3.9 Informatie ........................................................................................................... 39
12.4
Voorouders ............................................................................................................. 39
12.5
China in het Westen, het Westen in China ............................................................ 39
12.6
Buitenlands toerisme vanuit China (Chinese outbound tourism) ......................... 40
13 Doelgroep voor het verspreiden van mijn brochure voor de Chinezen........................... 42
13.1
Vereniging van Chinese studenten in België (CSAL) .............................................. 42
13.2
Taiwanese gemeenchap in België .......................................................................... 42
13.3
Belgische bedrijven die economische banden hebben met China ........................ 43
13.3.1 Petersime nv ....................................................................................................... 43
13.3.2 Picanol ................................................................................................................ 44
13.3.3 Flanders Investment and Trade .......................................................................... 44
13.4
Het Chinees hotel Maison du Dragon sprl ............................................................. 44
14 Chinezen in de Westhoek: cijfers overnachtingen en aankomsten in de Westhoek ....... 45
15 Besluit cijfers overnachtingen en aankomsten in de Westhoek (zie bijlage I tot bijlage X):
46
16 Promotie tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’ ...................................................... 47
16.1
In Flanders Fields Museum folder .......................................................................... 47
16.2
Folder tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’ ................................................. 47
16.3
Affiche ‘Sjouwers voor de Oorlog’ ......................................................................... 48
16.4
In Flanders Fields Magazine (tweejaarlijks – januari en juli) ................................ 49
16.5
Radio 1 Mezzo: Interview met Dominiek Dendooven, commissaris tentoonstelling
‘Sjouwers voor de Oorlog’. ................................................................................................... 50
16.6
Radio Canada International, Chinese sectie .......................................................... 50
16.7
De Vereniging België-China .................................................................................... 51
17 Persartikels na opening tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’................................ 52
17.1
De Morgen.............................................................................................................. 52
17.2
Radio Klara ............................................................................................................. 53
17.3
Het Laatste Nieuws ................................................................................................ 54
17.4
Het Nieuwsblad ...................................................................................................... 54
17.5
Wereldtentoonstelling Shanghai 2010, nieuwsbrief Belgisch-Europees Paviljoen55
17.6
Artikels bij Chinese diplomatie............................................................................... 56
17.6.1 Ministry of Foreign Affairs of the People’s Republic of China Reports from
Abroad: Activities of Corps Diplomatique ........................................................................ 56
17.6.2 Chinese ambassade in België.............................................................................. 56
17.7
Chinese persberichten ........................................................................................... 56
18 De Chinese Labour Corps evenementen leven verder ..................................................... 57
18.1
Een internationale conferentie .............................................................................. 57
18.2
Monument voor de Chinese arbeider .................................................................... 57
18.3
Last Post ................................................................................................................. 58
18.4
Wereldtentoonstelling Shanghai 2010, Belgisch-Europees paviljoen ................... 58
19 Case: een toeristisch product voor Chinezen in de Westhoek ........................................ 59
20 Eigen ervaringen ............................................................................................................... 65
21 Besluit ............................................................................................................................... 66
22 Bronnen ............................................................................................................................ 68
22.1
Internet................................................................................................................... 68
22.2
Boeken .................................................................................................................... 70
22.3
Artikels.................................................................................................................... 70
22.4
Folders en brochures.............................................................................................. 70
22.5
Geluidsopnames ..................................................................................................... 70
23 Bijlagen ............................................................................................................................. 72
Woord vooraf
Ik zou graag iedereen die betrokken was bij mijn eindwerk hartelijk bedanken. Enkele wil ik
persoonlijk bedanken:
De heer doctor Philip Vanhaelemeersch, sinoloog verbonden aan de Katholieke Universiteit
Leuven en onderzoeker Chinese Labour Corps, die mij hielp met mijn zoektocht doorheen de
Chineestalige wereld, die mij op de hoogte hield van de Chinese Labour Corps’ activiteiten,
Chinese teksten vertaalde,… Zoveel om op te noemen maar zonder u was ik niet zover
geraakt.
De heer Peter Slosse, diensthoofd Toerisme Ieper, die steeds achter mijn ideeën stond,
steeds mij nodige feedback gaf en mijn bachelorproef nalas. Hierbij wil ook het personeel
van Toerisme Ieper en van in het In Flanders Fields Museum bedanken in bijzonder mevrouw
Michelle Martens, de heer Fernand Vanrobaeys, mevrouw Sophie Wicke, mevrouw Petra
Delvaux, mevrouw Elke Masschelien, de heer Piet Chielens en de heer Dominiek Dendooven.
Mevrouw Janien Allyns, interne begeleidster Howest, die mij nuttige tips en feedback gaf en
het nalezen van mijn bachelorproef.
Mevrouw Joke Gryson, grafisch ontwerpster van mijn brochure, voor het ontwerpen van de
brochure en de tijd die u erin stak!
Mijn vader Leo Delaleeuw, mijn broer Wouter Delaleeuw en de heer Hans Debel, professor
Theologie aan de Katholieke Universiteit Leuven, voor de nuttige tips en het nalezen van
mijn bachelorproef.
Mijn Chinese vrienden, die ik heb leren kennen tijdens de opbouw van mijn bachelorproef,
waardoor ik veel bijleerde over de Chinese cultuur en mij steeds steunden.
1 Inleiding
De Eerste Wereldoorlog was een militair conflict op wereldschaal, dat plaatsgreep van 28
juni 1914 tot 11 november 1918. Vijftien à zeventien miljoen militairen en burgers vonden
de dood. Deze oorlog wordt een ‘wereldoorlog’ genoemd omdat het de eerste oorlog was
waar landen uit de hele wereld actief of passief bij betrokken waren.
Over deze oorlog werden en worden nog steeds veel boeken geschreven. Veel monumenten
werden ingehuldigd en veel herdenkingen gehouden. Ook vandaag is er nog een zeer grote
interesse, die zelfs nog aangroeit en zeker internationaal te noemen is, in die mate dat we
kunnen spreken van ‘oorlogstoerisme’. De Vlaamse stad Ieper, centrum van de frontoorlog
in de Westhoek, wordt ieder jaar door vele duizenden oorlogstoeristen bezocht: Belgen,
Nederlanders, Britten (waaronder veel Britse scholieren), Amerikanen, Australiërs, NieuwZeelanders, Nepalezen, Fransen, Duitsers, Noord-Afrikanen, Indiërs, … en ook Chinezen.
Immers, tijdens de Eerste Wereldoorlog werden er ongeveer 140.000 Chinezen naar Europa
verscheept om er te werken. Ze werden door de Engelse en Franse overheid hierheen
‘gelokt’ om te werken met uitzicht op een verblijfsvergunning of studiebeurs. Zo kwamen ze
grotendeels ‘onwetend’ in een oorlog terecht. De Chinezen moesten ‘logistieke arbeid’
verrichten: loopgrachten graven en slagvelden opruimen. Na de wapenstilstand moesten ze
de reeds begraven soldaten ontgraven om op nieuwe, grotere begraafplaatsen te
herbegraven. Over dit ‘Chinese Labour Corps’ is heel weinig bekend. Tot op vandaag werd er
ook weinig aandacht aan geschonken maar Toerisme Ieper wil hier iets aan doen. Op 24 april
2010 wordt er een tijdelijke (drie maanden) internationale tentoonstelling georganiseerd
over dit Chinese Labour Corps in het bekende In Flanders Fields Museum van Ieper. Deze
tentoonstelling wordt verwoord in de Nederlandse, Franse, Engelse en ook in de Chinese
taal.
Tijdens mijn vakantiejob vorig jaar in de toeristische dienst van de Stad Ieper werd mijn
interesse opgewekt voor dit onderwerp. Het feit dat over deze Chinese oorlogstoeristen zo
goed als geen informatie bestaat en dat er nog geen onderzoek naar werd gevoerd, gaf me
de motivatie om hierover een eindwerk te maken. In het kader van mijn studies toerisme
was een ontwerp van een toeristisch product voor de Chinese bezoekers dan ook een
logische keuze.
Hoeveel Chinese toeristen komen er? Hoe kan ik ze bereiken?
Is het wel de moeite om een toeristisch product uit te werken voor de Chinezen?
Met dit eindwerk wil ik op deze vragen een antwoord geven.
8
2 Algemene inleiding Eerste Wereldoorlog1
2.1 Eerste Wereldoorlog: aanleiding en oorzaak
Op 28 juni 1914 wordt aartshertog Franz-Ferdinand doodgeschoten. Oostenrijk-Hongarije
verklaart de oorlog aan Bosnië-Herzegovina. Groot-Brittannië garandeert de neutraliteit van
België en verklaart de oorlog aan Duitsland.
2.2 Korte schets van het verloop van de Eerste Wereldoorlog
Globaal genomen staan de twee landengroepen tegenover elkaar. Bij de ‘Centralen’ horen
Duitsland, Oostenrijk-Hongarije, het Ottomaanse Rijk en Bulgarije. Bij de ‘Geallieerden’ zijn
dit het Britse Rijk, Frankrijk, Rusland, België, vanaf 1915 Italië en vanaf 1917 de Verenigde
Staten. Tegen het eind van 1918 zijn 33 landen (en hun koloniën) officieel betrokken in de
oorlog. Wereldwijd blijven 12 landen neutraal, waaronder Nederland. Op 4 augustus 1914
vallen Duitse troepen België binnen ondanks de weigering van koning Albert I. De Duitsers
vallen België aan via Halen in Limburg, Antwerpen, Luik en Leuven. Het Belgisch leger
bestaat uit ongeveer 45.000 manschappen. Nederland houdt met succes vast aan zijn
neutraliteit. Op 29 oktober 1914 laat het Belgisch leger de deuren van de Noordvaart open
zodat er voldoende water landinwaarts stroomt. Zo valt de opmars van het Duits leger stil.
Het front vormt zich definitief bij de IJzer. Aan het einde van 1914 loopt het Westelijk Front
vanaf Nieuwpoort onafgebroken door tot aan de Frans-Zwitserse grens.: alles samen 40.000
km loopgraven. Er is echter niet alleen een ‘Westelijk Front’. Er wordt ook gevochten in het
Oosten aan het Russische front, aan het Turkse front (Gallipoli-Dardanellen) en in de
Dolomieten bij de Italiaanse grens. En ten slotte woedt de strijd ook in een aantal Afrikaanse
kolonies (Kameroen, Namibië). In 1915 proberen Britten en Fransen door te breken. De
Duitsers gebruiken voor het eerst vlammenwerpers aan het Franse front. In 1916 pogen de
Duitsers bij Verdun door te breken. In 1917 maakt de oorlogsmoeheid zich meester van
soldaten en bevolking. Er is een tekort aan grondstoffen, voedsel en brandstof.
2.3 Wapenstilstand en gevolgen van de Eerste Wereldoorlog
Rusland verdwijnt door de Oktoberrevolutie uit de strijd. De vrede tussen Rusland en
Duitsland wordt in maart 1918 getekend. Ieper wordt door de Britten ontruimd en de
Duitsers veroveren de Kemmelberg. Vanaf juni komen er per dag 10.000 USA-soldaten bij.
Diverse geallieerde aanvallen bij Amiens, de Argonne en de Maas worden gelanceerd met
steun van de Amerikanen. In een treinwagon in het Franse Compiègne wordt de
Wapenstilstand getekend: op 11 november om 11 uur zullen alle wapens zwijgen. In 1919
wordt het Verdrag van Versailles gesloten, dat de Europese kaart hertekent en de gewijzigde
machtsverhoudingen vastlegt. Duitsland moet gebieden afstaan en zware herstelbetalingen
aan de Geallieerden toestaan. Een zekere Adolf Hitler zal later stellen dat Duitsland nooit
1
Westtoer(2010), Den Grooten Oorlog in de Westhoek (folder). Brugge
Chinezen in de Westhoek
Hanne Delaleeuw
Toerisme en recreatiemanagement
9
militair is verslagen en dat Versailles een onrecht is. De Eerste Wereldoorlog kost aan
ongeveer 10 miljoen soldaten het leven, de miljoenen gewonden niet meegerekend.
2.4 Kaart van Europa voor en tijdens de Eerste Wereldoorlog2
2
http://www.bibliotheekdenhaag.nl/despin/lessen/eerste_wereldoorlog/images/wwi%20kaart%20europa%20
1914.jpg (20/03/2010)
Hanne Delaleeuw
10
2.5 Kaart van België tijdens de Eerste Wereldoorlog3
3
Schmets, P. (1957), Atlas der Algemene Geschiedenis. Namen: Ad. Wesmael-Charlier
Hanne Delaleeuw
11
3 Eerste Wereldoorlog in de Westhoek
3.1 De Westhoek: begripsomschrijving
De Westhoek ligt in het uiterste westen van de provincie West-Vlaanderen, in het
grensgebied met het meest noordelijke stukje Frankrijk. Ooit sprak men hier dezelfde taal en
tot voor drie eeuwen liep de geschiedenis van beide streken parallel. In dit grensgebied
werden vele oorlogen uitgevochten, die telkens tot nieuwe grenzen leidden. De Westhoek
ademt geschiedenis. Zo tekent de Eerste Wereldoorlog tot op de dag van vandaag de
mensen en het landschap. In Vlaanderen is de Westhoek een begrip. Het is een van de
toeristische regio’s van de provincie West-Vlaanderen en ook op andere (beleids)domeinen
vormt de Westhoek een coherent geheel.
De Vlaamse Westhoek bestaat uit de arrondissementen Ieper, Diksmuide en Veurne. Bij het
arrondissement Veurne horen ook de drie gemeenten van de Westkust. Als we de kust
echter buiten beschouwing laten, telt de Westhoek 15 gemeenten. Faciliteitengemeente
Mesen telt net geen 1000 inwoners. Ieper is de onbetwiste centrumstad van de Westhoek
en telt iets minder dan 35.000 inwoners.
De Westhoek is een van de minst bevolkte regio’s van heel Vlaanderen. De landbouw en de
agro-industrie zijn er heel belangrijk.1
2
1
Yperman, J. (2009). De Westhoek XL: Verrassend veelzijdig Frans- en West-Vlaanderen. Leuven: Davidsfonds
Uitgeverij
2
http://www.toerisme-ieper.be/nl/stadsplan.html (21/04/2010)
Hanne Delaleeuw
12
3.2 Bachten de Kupe
Bachten de Kupe is een wat vreemde naam voor de streek tussen de IJzer, de Franse grens
en de kust. Letterlijk betekent het: achter de kuip. Wellicht is de naam ontstaan tijdens de
Eerste Wereldoorlog, toen de IJzervlakte onder water werd gezet. De streek achter de
frontlijn, de Veurnse, lag achter die kuip. Veurne en Lo, de twee steden in het gebied, komen
uitvoerig aan bod.3
3.3 Frontoorlog in de Westhoek en Ieper als centrum van oorlogstoerisme
in de Westhoek
Willen de Duitsers de Franse kanaalhavens
bereiken, dan moeten ze hiervoor de oude
lakenstad Ieper innemen. De hoogtes rond
Ieper en in het Heuvelland zijn in strategisch
opzicht van groot belang. Wie die hoogtes
controleert, kan zich beter verdedigen, kan
zijn artillerie beter richten en kan de ‘vijand’
beter in de gaten houden. Vandaar dat de
strijd er heftig is en blijft. “The Ypres
Salient”, de Ieperboog, is als een Britse
uitstulping in Duits gebied. Intussen hebben
duizenden Britten zich als vrijwilliger
gemeld. “Remember Belgium”, staat op de
affiches die Britse soldaten voor het front
moeten werven. “Ypres”, zoals het op de
meeste kaarten wordt vermeld, zou voor de
Britten een naam als een klok worden. Zij
spreken het uit als “Wipers”. 4
3.4 Gevolgen van de oorlog voor de bevolking
De Eerste Wereldoorlog maakte van de Westhoek het Belgische Oorlogslandschap bij
uitstek. De streek is door het conflict getekend. De streekbewoners hebben, generatie na
generatie, een eigen houding ontwikkeld ten aanzien van die oorlog. De Westhoekers uit
1914 zagen hoe hun thuis het strijdtoneel werd van Europese en internationale belangen.
Uiteindelijk werden ook zij kind van de rekening, zoals miljoenen anderen.
3
Yperman, J. (2009). De Westhoek XL: Verrassend veelzijdig Frans- en West-Vlaanderen. Leuven: Davidsfonds
Uitgeverij nv
4
http://www.cwgc.org/ypres/content.asp?menuid=34&submenuid=34&id=34&menuname=Origins%20of%20t
he%20Salient&menu=sub
Hanne Delaleeuw
13
4 Geschiedenis van de Chinezen tijdens en na de Eerste
Wereldoorlog
4.1 Hoe kwamen de Chinezen in de oorlog terecht ?
De eerste Chinezen kwamen aan in de Westhoek in de zomer van 1916. Bij de slag om de
Somme op 1 juli 1916 verloren ongeveer zestigduizend Britten het leven. Ook bij de Fransen
verloren duizenden manschappen het leven. Hierdoor dreigden de aanvoerlijnen stil te
vallen. Daarom hadden Frankrijk en Groot-Brittannië dringend nood aan arbeiders. Zonder
oorlogsindustrie en zonder logistiek kon er geen oorlog meer gevoerd worden. In China
waren er onuitputtelijke mankrachten. Frankrijk had reeds wat ervaring met Chinese
arbeiders op haar grondgebied. In 1913, bij de oprichting van de Republiek van China, zijn de
eerste Chinese arbeiders naar Frankrijk getrokken om hun leer bij te schaven. Er werd een
programma opgericht in Frankrijk dat Chinese studenten toeliet om een tijdje naar Frankrijk
te komen werken. Eind 1914 werd het programma afgeschaft doordat de monarchie van
China in herstel was.
In het begin van 1916 ging een speciale gezant van de Franse overheid, een zekere Truptil,
naar China om arbeiders te rekruteren. China accepteerde het aanbod met veel plezier.
Duitsland had een gebied van hen ontnomen. Dit gebied was nu eigendom van Japan. China
wou zich bewijzen en wou inspraak hebben in de vredesgesprekken om dit gebied terug te
krijgen. Truptil misleidde de Duitsers en Chinezen door te beweren dat men voor de
landbouw in Frankrijk op zoek was naar arbeiders . Voor de rekrutering hiervan werd een
spookfirma opgericht met als naam Huimin. In de lente van 1916 vertrokken veertigduizend
arbeiders in dienst van Frankrijk uit het Chinese Tianjin naar Europa.
Ook de Britten rekruteerden volop gastarbeiders uit China. Ze haalden hun gastarbeiders
vooral uit de havenstad Weihaiwei (nu Weihai) in de provincie Shandong in China. Weihaiwei
was in 1898 in handen van Britten gevallen. De havenstad werd de basis van hun vloot. De
haven bood de schepen de nodige beschutting. Bovendien hadden de Britten nog
infrastructuur beschikbaar, opgezet voor een rekruteringscampagne voor de Zuid-Afrikaanse
mijnen in 1904. Tussen 1916 en 1917 vertrokken meer dan negentigduizend Chinese
arbeiders vanuit Weihaiwei naar Europa, in dienst van de Britten.
Hanne Delaleeuw
14
1
De rechten en de plichten van de Chinese arbeiders werden vastgelegd in een contract. Dit
bepaalde dat ze arbeid moesten verrichten maar dat ze niet moesten deelnemen aan
militaire operaties. Voor 10 uur werken per dag kregen de arbeiders een dagloon van 1
franc. In geval van blijvend letsel of overlijden zou de familie een compensatie krijgen. De
arbeiders verbonden er zich toe om een dienst van drie jaar te volbrengen. De Chinese
arbeiders die onder de Franse dienst werkten, dienden een termijn van vijf jaar te
volbrengen en kregen het recht om zich daarna in Frankrijk te vestigen.
4.2 In dienst van het Chinese Labour Corps — het verhaal van de tolk Gu
Xingqing
De jonge Chinese student Gu Xingqing droomde al van kindsbeen af van Europa. Hij had er
veel over geleerd aan de christelijke school in zijn stad. In de lente van 1917 kwamen de
Fransen en Britten met de regering van de jonge Volksrepubliek overeen om massaal
arbeiders te rekruteren voor het front in Frankrijk en België. Meteen meldde Gu zich als tolk.
Dit was zijn kans om Europa te zien en zijn land te dienen!
Samen met meer dan tienduizend werkers was hij in mei 1917 bij het eerste contingent
Chinezen dat voor rekening van het Britse leger naar Europa kwam. De grote oversteek met
de boot liep via Japan en Canada naar Liverpool. In juli 1917 kwam Gu in Noord-Frankrijk aan
en even later in Poperinge, achter het front van de Ieperboog. Zijn compagnie verbleef in
kampen in de buurt, onder meer bij Busseboom en Ouderdom (Reningelst). Daar werkten ze
hard en werden niet altijd even goed behandeld. Intussen stonden ze bloot aan de vele
gevaren van de oorlog: luchtbombardementen, beschietingen, het verhandelen van
gevaarlijke munitie, epidemieën… Meer dan tweeduizend Chinese arbeiders kwamen tussen
juli 1917 en februari 1920 om aan het Westelijke front. De tolken stonden tussen de
1
Zie respectievelijk: http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/asia/cnlarge.htm en
http://www.chinanewtravel.com/up_files/Map-shandong.gif
Hanne Delaleeuw
15
arbeiders en hun Britse officieren in, en hadden een relatief grote vrijheid. Zo zag Gu enorm
veel. Hij overleefde de oorlog en keerde in 1920 terug naar China.
Aan het begin van de oorlog met Japan (1937) schreef hij al zijn herinneringen aan de oorlog
op. Het is op vandaag een van de zeldzame Chinese bronnen over de aanwezigheid van vele
duizenden Chinese arbeiders in de Westhoek. Het oorspronkelijke boek is in het Nederlands
vertaald, als enige andere taal dan het Chinees. Het werd gelanceerd als het
tentoonstellingsboek. Uitgeverij van het boek is Lannoo. Lannoo plant om de heruitgave van
het boek ook opnieuw in het Chinees te publiceren.
Dit is de enige foto die
onderzoekers gevonden
hebben van Gu Xingqing.
Gu’s boek maar puur
onbewerkt. Het onderschrift
betekent: “De auteur in
België in 1917.”
De memoires van Gu Xingqing
tijdens de Eerste Wereldoorlog.
4.3 De toekomst van de Chinese arbeiders in Frankrijk en in België
De Chinezen hebben geen stem op de Vredesconferentie in Parijs en hebben dus geen
voordeel kunnen halen uit hun bijdrage aan de oorlog. De centen die de Chinezen hebben
gespaard zijn intussen niet veel meer waard. De paar honderd Chinese tolken ontdekten dat
er niets van de belofte is gekomen om studiebeurzen te krijgen in Groot-Brittannië.
In België en in Noord-Frankrijk bleven nog heel wat Chinese arbeiders achter om Chinese
namen in grafstenen te beitelen. Wanneer dit klaar was, werden ook zij gerepatrieerd.
Daarna bleven enkel herinneringen over van Chinezen in de gedachten van de mensen die in
de Westhoek wonen. Tot voor kort…
Hanne Delaleeuw
16
2
3
Chinese arbeiders in Proven, nabij Poperinge
4.4 De Chinezen in de Westhoek worden herontdekt
Niemand weet hoeveel Chinezen er in de Franse dienst gestorven zijn tijdens de Eerste
Wereldoorlog. De Fransen hielden geen bestand bij van de Chinese slachtoffers. Her en der
liggen er begraafplaatsen verspreid over vergeten kerkhoven in Frankrijk. Men wacht nog
steeds op de eerste inventaris van die graven.
De Chinese arbeiders die stierven in Britse dienst kwamen terecht op de grote Britse
Commonwealth begraafplaatsen in Noord-Frankrijk en in België. De graven worden keurig
onderhouden door de Commonwealth War Graves Commission. Op de grafstenen staat er
steeds “Chinese Labour Corps”, samen met het registratienummer van de overleden
arbeider en de overlijdensdatum. De stenen dragen ook de naam van de arbeider in Chinese
karakters en herkomst in China. Op sommige grafstenen staan er geen namen doordat de
grafdelvers gebrekkige informatie hadden toen ze de Chinese lichamen begroeven. Men zou
denken dat niets de Chinezen vandaag ervan weerhoudt hun voorvaderen eer te komen
bewijzen. Het tegendeel is echter waar.
Pas in de jaren ’90 werd er een eerste kritisch onderzoek opgemaakt voor de iets minder dan
tweeduizend begraafplaatsen. In 1996 heeft een studente sinologie aan de Katholieke
Universiteit in Leuven, Gwynnie Hagen, een eerste volledige lijst van Chinese graven in
België met de oorspronkelijke namen in het Chinees opgemaakt. Het was sinds het einde van
de Eerste Wereldoorlog geleden dat de namen nog eens hardop werden gelezen en met de
hand gekopieerd werden. Gwynnie Hagen heeft aan de hand van het legendarisch
oorlogsdagboek van Pastoor Van Walleghem en stukken van het proces van één van de
arbeiders, één dubbel begraven Chinees ontmaskerd en zo een Chinees de juiste grafsteen
gegeven. Dit is nog steeds de eerste geslaagde poging tot “disaster victim identification” van
in de Eerste Wereldoorlog omgekomen Chinezen.
In 2007 werd het dossier nogmaals naar boven gehaald. Voor de tijdelijke tentoonstelling
Mens Cultuur Oorlog in het In Flanders Fields Museum in Ieper werd een inventaris gemaakt
van de verschillende, niet-Europese volkeren die meevochten of meewerkten in Europa
tijdens de oorlog. Naast de Chinezen werden ook de Sikhs, inheemse Amerikaanse volkeren,
Senegalezen en anderen aan of achter het front gezet. Tijdens die tentoonstelling bleek al
dat de Chinezen een apart initiatief vereisten.
2
http://www.chinasquare.be/dossiers/chinezen-in-poperinge-en-omstreken-in-%e2%80%a6-1917/
http://www.forumeerstewereldoorlog.nl/viewtopic.php?t=3876
Hanne Delaleeuw
3
17
5 Tentoonstelling ‘Sjouwers voor de oorlog: Chinese arbeiders
tijdens de Eerste Wereldoorlog’
Op 24 april 2010 opende het In Flanders Fields Museum een tijdelijke internationale
tentoonstelling rond het “Chinese Labour Corps: Sjouwers voor de Oorlog”. De grootste
uitdaging voor de makers van de tentoonstelling is het uiterst geringe aanbod. De sierlijk
bewerkte granaathulzen, objecten uit de tijd en directe omgeving van de Chinese arbeiders
zijn bewaard gebleven. De tentoonstelling wil de leef- en denkwereld van de Chinese
arbeiders reconstrueren en letterlijk hun stem doen klinken over Flanders Fields.
Voor het ontwerp staat het Nederlands-Duitse bureau Totems, in dat al eerder zijn sporen
verdiende met onder meer ontwerpen voor het Hermitage Amsterdam en voor verschillende
paviljoens op de jongste wereldtentoonstellingen. Totems bedacht voor Sjouwers voor de
Oorlog een vijftal grote "poorten" die ons enigszins doen denken aan Chinese bouwwerken.
5.1 Folder In Flanders Fields Museum
Hanne Delaleeuw
18
5.2 Folder tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’
Hanne Delaleeuw
19
5.3 Foto’s tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog: Chinese arbeiders
tijdens de Eerste Wereldoorlog’
5.3.1 Eerste Poort: China anno 1916
Een eerste poort schetst het China van 1916, het jaar waarin de rekrutering van
arbeiders voor Europa een aanvang nam. Het land is een jonge, onstabiele republiek
dat buitenlandse inmenging moet dulden: zo is er onder meer een Belgische concessie
in de havenstad Tianjin. Met het sturen van arbeiders naar het front hoopt het voor
zichzelf een plaatsje te verzekeren op de komende vredesconferentie.
5.3.2 Tweede poort: De reis naar Europa
De tweede poort heeft het over de lange reis naar Europa. Die reis, met een
gemiddelde duur van twee tot drie maanden gebeurde meestal oostwaarts over de
Stille Oceaan tot de Canadese westkust, dan per trein door het Noord-Amerikaanse
Hanne Delaleeuw
20
continent naar de Oostkust om vervolgens de Atlantische Oceaan over te steken. De
omstandigheden tijdens de reis waren abominabel: de Chinezen werden gestouwd in
het ruim van de oceaanstomers en mochten die maar zelden verlaten. Ook op de
dagenlange treinreis door Canada mochten ze hun wagons niet verlaten.
5.3.3 Derde poort: Arbeid van de Chinezen
In Europa kregen de Chinese arbeiders heel veel verschillende taken toebedeeld, zoals
in de derde poort wordt geïllustreerd: het aanleggen van (spoor)wegen en kampen, het
sjouwen in munitieopslagplaatsen, in de dokken van de kanaalhavens, in steengroeven,
landarbeid. Een minderheid deed gespecialiseerde arbeid in werkplaatsen of fabriek.
Na de oorlog kwam daar de grimmige taak bij van het opgraven en herbegraven van
lijken en het opruimen van de slagvelden.
5.3.4 Vierde poort: Het leven van de Chinese arbeiders
Hanne Delaleeuw
21
Een vierde poort verhaalt over het dagelijks leven in en buiten de Chinese kampen: de
Chinezen brachten hun gebruiken en gewoonten mee, maar werden tegelijk
geconfronteerd met de rauwe werkelijkheid van het leven onmiddellijk achter de
frontlijn in Europa. Zo waren ze onderworpen aan (Britse) militaire discipline. De
moeizame communicatie tussen de ongeletterde Chinese arbeiders en hun Britse
officieren gaven de tolken daarbij een sleutelpositie.
5.3.5 Vijfde poort: De dood
De vijfde poort is aan de dood gewijd. In de Westhoek en Noord-Frankrijk tref je
Chinese grafstenen aan op tal van begraafplaatsen. Ook de reis naar Europa was
gevaarlijk: zo werd in februari 1917 de Athos in de Middellandse Zee getorpedeerd.
Meer dan 500 Chinese arbeiders kwamen daarbij om.
De epiloog bekijkt enkele merkwaardige en vergeten aspecten van de ChineesBelgische relaties in die periode: zo had de Chinese Minister van Buitenlandse Zaken
Lou Tseng-Tsiang een zeer nauwe band met ons land. Na zijn falen op de
vredesconferentie van Versailles en het overlijden van zijn Belgische vrouw sleet hij de
rest van zijn dagen als monnik in Brugge. Op zijn aanraden had in 1919 de Chinese
president 50.000 Belgische frank geschonken voor de wederopbouw van Ieper.
Voor de tentoonstelling werd geput uit meer dan 40 collecties in binnen- en buitenland:
foto, film, muziek en voorwerpen. Hoewel de Chinese arbeiders ons relatief weinig eigen
objecten hebben nagelaten – zo hadden ze bijvoorbeeld geen eigen uniform - is er
verrassend veel Chinese “loopgravenkunst”: fraai gegraveerde granaathulzen met draken,
mythische leeuwen en klassieke gedichten. Sommigen lijken net Chinese vazen, maar dan
uitgevoerd in het basismateriaal dat aan het front voorhanden was: de koperen hulzen van
granaten. Meer dan zestig van deze prachtige en voorheen totaal onbekende voorwerpen
werden samengebracht, nagenoeg allemaal afkomstig uit privéverzamelingen.
Hanne Delaleeuw
22
De tentoonstelling is consequent viertalig: Nederlands, Engels, Frans en Chinees. 1
1
Dendooven, D. (2010). Tentoonstelling Sjouwers voor de Oorlog: Chinese arbeiders tijdens de Eerste
Wereldoorlog. Persartikel persconferentie
Hanne Delaleeuw
23
6 Begraafplaatsen met Chinese graven in de Westhoek
Een grafsteen van een Chinese
arbeider in Franse dienst, het
opschrift is een stuk summierder
Chinees graf op een Brits begraafplaats in
Noyelles, Frankrijk
2
1
1) Cimitière national militaire: 1
Machelen-aan-de-Leie (Dorpsstraat)
Belgisch kerkhof:
16) Oude Gemeentelijke Begraafplaats: 8
Kortrijk (Meenseweg)
1
2) Gwalia Cemetery: 4
Elverdinge (Steentjesmolenstraat)
3) New Irish Farm Cemetery: 7
Ieper (Zwaanhofweg)
4) Klein-Vierstraat British Cemetery: 1
Kemmel (Molenstraat)
5) Lijssenthoek Cemetery: 35
Poperinge (Boescheepseweg)
6) Poperinghe Old Miltary Cemetery: 1
Poperinge (Deken De Bolaan)
7) Poperinghe New Miltary Cemetery: 1
Poperinge (Deken De Bolaan)
8) Mendinghem Cemetery: 8
Proven (Roesbruggestraat)
9) Reninghelst New Military Cemetery: 7
Reningelst (Baljuwstraat)
10) Haringhe (Bandaghem) Military
Cemetery: 4
Roesbrugge-Haringe (Nachtegaalstraat)
11) Brandhoek New military Cemetery n° 3: 1
Vlamertinge (Zevekotestraat)
12) Westoutre British Military Cemetery: 3
Westouter (Poperingestraat)
13) Dozinghem Cemetery: 3
Westvleteren (Leeuwerikstraat)
14) Kezelberg military Cemetery: 1
Wevelgem (Korteweg)
15) Croonaert Chapel Cemetery: 1
Wijtschate (Voormezelestraat)
http://www.chinasquare.be/wp-content/uploads/2009/11/default4.jpg
http://www.clc-eu.net/index.php/nl/namenbestand-van-chinese-arbeiders
Hanne Delaleeuw
2
24
6.1 Locatie van de Chinese begraafplaatsen in de Westhoek3
10
13
2
8
11
9
5
3
7
6
4
15
12
3
http://www.westhoekjes.be/Images/Algemeen/KaartWesthoek.jpg (21/03/2010)
Hanne Delaleeuw
25
6.2 Chinese begraafplaatsen in de Leiestreek
4
1
14
16
4
http://www.toerisme-leiestreek.be/leiestreek/algemeen.aspx?id=20164 (21/03/2010)
Hanne Delaleeuw
26
7 De “Dertien van Busseboom”1
De “Dertien van Busseboom” is een groep Chinezen die bijzondere aandacht krijgt in 2010.
Deze dertien Chinezen sneuvelden op 15 november 1917 in een Duitse bomaanval op hun
kamp in de buurt van het gehucht Busseboom in Reningelst, een deelgemeente van
Poperinge. Tot voor kort was er nauwelijks iets bekend over de Dertien van Busseboom. Uit
het dagboek van Pastoor Van Walleghem was er iets gelijkaardigs met Chinezen in de nacht
van 15 november 1917. Ze werden begraven langs de Roobaertbeek door hun landgenoten
volgens de Chinese traditie. De lichamen moesten van de Britten na de oorlog opgegraven
en begraven worden in de gemeentelijke begraafplaats van Bailleul in Noord-Frankrijk.
Tijdens die overdracht gingen er gegevens verloren over de lichamen, want de grafstenen in
Bailleul geven weinig informatie over de identiteit van de Chinezen die er begraven zijn.
Aan de hand van Chinese bronnen en rapporten van de toenmalige Britse Legatie in London
is er meer informatie achtergehaald over de Dertien van Busseboom. Nu weet men precies
uit welke dorpen in de provincie Shandong de dertien mannen vandaan kwamen. Nu worden
er ook verwanten opgezocht van de Dertien van Busseboom door onderzoekers van het
Stadsarchief van Weihai. Deze Chinese onderzoekers zijn partners van de onderzoekers van
de Dertien van Busseboom. Of de herdenking in 2010 zal bijgewoond worden door
afstammelingen en/of verwanten van de Dertien zal nog moeten blijken.
In november 2008 heeft er een afstammeling van een Chinese arbeider het graf van haar
grootvader bezocht in Beaulencourt in Frankrijk. Het bezoek werd bekend gemaakt in de
Chinese media en haalde ook de nationale zender. Wat ze niet toonden aan de Chinese
kijkers, was dat de vrouw en haar familie knielden voor een anoniem graf met gewoon een
registratienummer. Uit Britse archieven bleek dat het nummer toebehoorde aan een andere
arbeider. De Fransen hebben een diplomatiek spelletje gespeeld door iemand te laten
knielen voor een begraafplaats die niet eens van haar grootvader was. Dit was het eerste en
voorlopig laatste bezoek van een afstammeling van de Chinese arbeiders aan het graf van
hun voorvader. Met opzet heeft Frans minister Jean-Marie Bockel een publieke hulde
gebracht aan de Chinese arbeiders ‘Tombés pour la France’. Zo heeft Frankrijk zijn sympathie
kunnen terugwinnen van China.
De eerste en bewezen nabestaanden van Chinese arbeiders van het Chinese Labour Corps
moeten dus nog komen naar Europa. Naast een gedenkteken dat onthuld zal worden voor
de Dertien van Busseboom op zaterdag 29 mei 2010, wordt er ook een speciale Last Post
georganiseerd voor de Chinese arbeiders die op zee zijn omgekomen. Het gedenkteken
wordt ingebed in een plantsoen dat beplant wordt volgens de instructies die een aantal
Chinese arbeiders ons zelf hebben nagelaten. De Dertien zullen expliciet met hun naam en
toenmalige thuisadres vernoemd worden bij het monument. Het monument, dat zich zal
bevinden bij de Roobaertbeek, is de plaats waar ze eerst door hun kameraden werden
begraven en waar waarschijnlijk hun kamp op stond. Het geheel zal de plaats en het tijdstip
markeren waar de eerste poging werd ondernomen om de Chinezen hun doden van de
Grote Oorlog terug te geven. Dit zal gebeuren in aanwezigheid van de Chinese gemeenschap
en mensen die geïnteresseerd zijn er zeker ook welkom.
1
http://www.clc-eu.net/index.php/nl/busseboomn (24/05/2010)
Hanne Delaleeuw
27
8 Het graf van Dom Lou in de abdij van Zevenkerken bij Brugge1
Wat veel mensen evenmin weten, is dat de voormalige Chinese Eerste Minister en Minister
van Buitenlandse Zaken hier rust sinds 1949. Lou Tseng-Tsiang werd geboren in 1871 in
Shanghai, in China. Na zijn opleiding tolk in Peking, werd hij naar Sint-Petersburg gestuurd
om te werken als secretaris op de Chinese legatie. Daar ontmoette hij Berthe Bovy, dochter
van een Belgische officier. In 1912 bekeerde hij zich tot het katholicisme. Na de oprichting
van de Chinese Republiek in 1912 wordt hij aangesteld als Minister van Buitenlandse Zaken
van China. In 1914 wordt hij naar België gestuurd. Na de Eerste Wereldoorlog wordt hij
aangesteld als hoofd van de Chinese delegatie op de Vredesconferentie van Parijs. China
hoopte dat het zijn grondgebied zou terugkrijgen dat Japan toen heeft veroverd maar daar is
niets van terecht gekomen. Die nederlaag wordt Lou Tseng-Tsiang zwaar aangerekend.
Na de dood van zijn vrouw, neemt Lou afscheid van het publieke leven en wordt monnik. Bij
het Pinksterfeest wordt Lou aangenomen als postulant in de abdij. Op 15 januari 1949
overlijdt Dom Lou. Hij wordt begraven op het kerkhof van de abdij. Na zijn overlijden krijgt
de abdij het voorstel om zijn lichaam te repatriëren naar China. Abt Nève gaat niet in op het
aanbod en zo rust zijn lichaam nog in Brugge.
Vanaf 19 december 2009 tot en met 17
januari 2010 was er een tijdelijke
tentoonstelling van Dom Lou: Keizerlijk
Diplomaat en Monnik. De tentoonstelling
bevond zich in het Sint-Adriesabdij in
Zevenkerken bij Brugge.
1
http://www.clc-eu.net/index.php/nl/component/content/article/49 (2/03/2010)
Hanne Delaleeuw
28
9 Communicatiemiddelen van Chinezen in de Benelux
9.1 Rolic News 新力報
Dit is een maandblad dat op 38.000 exemplaren verspreid wordt onder de Chinese
gemeenschap in de Benelux. De redactie bevindt zich in de Van Wesenbekestraat 16-18 in
Antwerpen. Opmerkelijk is dat er in de editie van februari en maart twee artikels werden
geschreven met als titel: “De Lange Stroom der Geschiedenis: Chinese Koelies, Bloed,
Tranen, [maar ook] Dromen”. Het artikel gaat over de handel in Chinese koelies eind 19de
eeuw, de enorme mortaliteitsgraad op de schepen, over hoe ze in Amerika en Canada de
spoorwegen aanlegden. Dit artikel is gebaseerd op gesprekken met de directeur van het
Xiamen Overseas Chinese Museum.
1
Artikel over de handel in Chinese koelies einde 19de
eeuw.
9.2 Capital News 華商時報
Capital News is een tweewekelijkse krant verspreid op 15.000 exemplaren onder de Chinese
gemeenschap in de Benelux en Duitsland. Hun redactie bevindt zich in Rue des Poissoniers in
Brussel.
1
Rolic News: editie maart 2010
Hanne Delaleeuw
29
9.3 Euro Dragon News 歐華時報
2
Deze tweemaandelijkse krant heeft een
oplage van 15.000 keer en wordt uitgedeeld
in de Benelux, Duitsland en Frankrijk.
De redactie van deze krant bevindt zich in
een Chinees hotel, Maison du Dragon, in
Boulevard Adolphe Maxlaan 146-160 in
Brussel.
2
Euro Dragon News editie maart 2010
Hanne Delaleeuw
30
10 Communicatiemiddelen van Chinezen in Europa
10.1 Sing Tao Daily
De Chinezen brengen een aantal eigen kranten uit in Europa. Sing Tao Daily is één daarvan.
Sing Tao Daily is een nieuwskrant van Hong Kong en is de tweede grootste Chineestalige
krant in Europa. Er zijn zestien overzeese edities van Sing Tao Daily, die worden verspreid in
100 landen. De krant kan gekocht worden in iedere betere krantenwinkel. De nieuwskrant
profileert zich als de krant voor de middenklasse en voor studenten. De Sing Tao Daily is van
plan om aandacht te schenken aan de Chinese Labour Corps herdenking en heeft beloofd
een journalist te sturen naar de tentoonstelling in Ieper.
10.2 The Epoch Times1
The Epoch Times is een Chinese krant die in 30 landen wereldwijd wordt verkocht. De krant
wordt in het Chinees, Engels en nog in 9 andere talen gepubliceerd. Het hoofdkantoor van
de krant bevindt zich in New York. In deze krant is er ook een rubriek met tips over reizen in
Europa. Dit heb ik het volgende gevonden in de krant:
Namen van restaurants in
Waterloo en in Brussel
Op de website van The Epoch Times hebben we ook Chinese touroperators gevonden die
gevestigd zijn in Duitsland. Eén daarvan is Panda Reisen. Op de Duitstalige website2 van de
touroperator vinden we arrangementen voor Duitsers die naar China willen reizen en op de
Chineestalige website3 vinden we arrangementen voor Chinezen die in Duitsland willen
rondreizen in Europa. Op de website wordt er duidelijk gemaakt dat het niet om
shoppingreizen gaat en dat de begeleiding volledig in het Chinees is. Ook op de website vind
je busarrangementen: Köln, Trier, Luxemburg, Parijs, Brussel, Amsterdam en terug naar Köln
in vijf dagen. Dag vier vertrekt men ‘s morgens uit Parijs naar Brussel, om ’s -avonds in
Amsterdam aan te komen.
1
The Epoch Times, (8/07/2009)
http://www.pandareisen.de/index1.shtml (20/02/2010)
3
http://www.pandareisen.de/index2.shtml (20/02/2010)
Hanne Delaleeuw
2
31
11 Communicatiemiddelen van Chinezen in en buiten Europa
11.1 Xinhua News Agency
Xinhua News Agency is de officiële staatspers van de Volksrepubliek China en is het grootste
centrum voor informatieverzameling en persconferenties. Naast Xinhua is China News
Service het andere tv-journaal van China. Xinhua heeft 107 bureaus wereldwijd en 31 in
China zelf. Xinhua brengt meer dan 20 kranten and 12 magazines uit. De kranten worden
uitgebracht in het Chinees, Engels, Spaans, Frans, Russisch, Portugees, Arabisch en in het
Japans.
Het hoofdkwartier van Xinhua bevindt zich in Beijing. Het persagentschap is
verantwoordelijk voor het censureren van informatie die uitgebracht zal worden in China.
Xinhua heeft ook zijn eigen nieuwssite (http://www.chinaview.cn). Vroeger bestond deze
enkel in het Chinees, maar de Chinese overheid is op dit moment volop bezig Xinhua uit te
bouwen als een waardig equivalent van CNN en Al-Jazeera.
Op de opening van de tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog: Chinese arbeiders tijdens de
Eerste Wereldoorlog’ was chef Wang Xiaojun van het bureau Xinhua Europese Unie
aanwezig. Deze man is belangrijk voor het promoten van de tentoonstelling, want alleen hij
beslist wat er in de pers geschreven wordt.
Volgende foto’s en tekst van de tentoonstelling worden vermeld1:
1
http://news.xinhuanet.com/english2010/photo/2010-04/24/c_13265413_4.htm, 25/04/2010, Wang Xiaojun
Hanne Delaleeuw
32
De foto’s van de opening van de tentoonstelling zijn door de media in China gewoon van
Xinhua overgenomen, samen met de begeleidende tekst van Wang Xiaojun. Xinhua is met
andere woorden een heel belangrijk doorgeefluik voor nieuws richting China. Enkele
voorbeelden uit regionale kranten in China:
11.1.1 Heilongjiang Daily2
Links, het artikel in de krant zelf. Rechts, het artikel op de website
Dit artikel dateert van 25 mei 2010.
2
http://epaper.hljnews.cn/hljrb/html/2010-04/25/content_518260.htm, 25/05/2010, Wang Xiaojun
Hanne Delaleeuw
33
11.1.2 Baotou Daily3
De tentoonstelling werd geopend
door de Chinese ambassadeur
Zhang Yuanyuan en de
burgemeester van Ieper.
11.1.3 Commercial Times4
Links, het artikel in de krant zelf. Rechts, het artikel op de website
3
http://www.clc-eu.net/images/stories/20100425%20Baotou%20Ribao.pdf, 25/05/2010, Wang Xiaojun
http://epaper.lnd.com.cn/html/sdsb/20100425/sdsb440961.html (18/05/2010)
Hanne Delaleeuw
4
34
11.1.4 Suizhou Daily5
Zoals bij andere artikels, werd dit artikel
overgenomen van Xinhua.
11.2 CCTV: China Central Television
China Central Television is één van de belangrijkste televisiemaatschappijen in het vasteland
van China. Xinhua zal er ook tijdens de laatste week van mei gedurende de hele
herdenkingen en conferenties bij zijn. Normaal gezien moet dat resulteren in een langere
reportage voor CCTV. Van 5 tot 10 mei 2009 werden op CCTV documentaires uitgezonden
over het Chinese Labour Corps. 6
Eerder werd ook een nieuwszending van de Menenpoort getoond op CCTV. Daarin werd
uitleg gegeven over de Last Post en de Menenpoort zelf. 7
5
http://www.clc-eu.net/images/stories/20100425%20Baotou%20Ribao.pdf (18/05/2010)
http://vsearch.cctv.com/plgs_play-CCTV10prog_20090507_7037158.html (05/05/2010)
7
http://vsearch.cctv.com/plgs_play-CCTVNEWSprog_20081111_6907119.html (05/05/2010)
Hanne Delaleeuw
6
35
Hanne Delaleeuw
36
12 Gedragspatroon van de Chinese toerist1
12.1 De Chinese cultuur
Om het gedragspatroon van de Chinese toerist te begrijpen is het noodzakelijk om de
Chinese cultuur te schetsen.
De westerse wereld is zeer verschillend van de Chinese maatschappij: de Chinezen denken
fundamenteel anders dan de westerlingen. Het is onmogelijk om de Chinese cultuur te
begrijpen zonder een basisbeginselen van hun cultuur te kennen. Het westers denken werd
grondig beïnvloed door de Griekse filosofie, terwijl het Chinees denken beïnvloed werd door
het taoïsme en het Yin-Yangprincipe. Een moderne Chinees zal zeggen dat het taoïsme geen
invloed meer heeft op zijn denken maar de vele spreuken die ze iedere dag gebruiken,
bewijzen het tegendeel: ook vandaag nog zijn het taoïsme en het Yin-Yangprincipe van
belang voor het dagelijks leven van de Chinese bevolking.
Ook de Chinese geschiedenis speelt een belangrijke rol om het China van vandaag te
begrijpen. China heeft een kracht in zich die verschillende eeuwen heeft overleefd. Telkens
slaagt het land erin om na een zwakke periode van kolonisaties weer de vreemde culturen te
verwerken. Alle Chinezen zijn er zich van bewust dat hun cultuur meer dan vijfduizend jaar
oud is en dat bewustzijn draagt bij tot hun sterk nationaal gevoel.
Hoe houden Chinezen hun beschaving zo lang intact? Aan welke factoren ligt dit? Het is heel
moeilijk om deze vraag te beantwoorden, maar er zijn een aantal onmiskenbare elementen
zoals een sterke band die zorgt voor de goede orde in de familie, respect voor het verleden,
voor de grote meesters, voor de voorouders en voor de wijsheid van de ouderdom. De
mensen zien zichzelf ook als een onderdeel van de natuur en van het universum. Een
westerling daarentegen heeft de houding of het idee dat hij de natuur kan controleren.
Kortom, China en het Westen zorgt voor een andere houding van het individu.
Via de Chinese taal worden heel wat ethische principes, normen en waarden van de ene
generatie op de andere overgedragen. De ontelbare spreuken en gezegden zijn een
weerspiegeling van het cultureel gedrag. In het moderne China worden vandaag nog
eeuwenoude taoïstische wijsheden van mond tot mond doorgegeven.
12.2 Opvallende punten en trends van de Chinese consument2
Hieronder volgen enkele opvallende punten en trends van de Chinese consument:
-
voorkeur voor lange en diverse bestemmingen;
geeft veel geld uit, in het bijzonder aan luxueuze stukken (tassen, souvenirs,…);
beperkte uitgaven voor transport, eten en accommodatie;
1
Boden, J. (2006). De essentie van China. Bussum: Coutinho
World Tourism Organization (2006). China – The Asia and the Pacific Intra-regional Outbound Series. Madrid:
World Tourism Organization
2
Hanne Delaleeuw
37
-
stijging in all-in tours, specifiek hogere klasse mensen en jonge ambtenaren die
geïnteresseerd zijn in pakketten waarin vliegtuig en hotel begrepen zijn;
vraag naar “diepgaande tours”
teruggang voor korte Europese tours (vooral mensen die uit Beijing komen);
meer vraag naar culturele tours naar één of twee Europese landen;
vraag naar cruises bij mensen uit hogere klasse;
grote stijging in vrijetijdsvakanties met genot als determinerende factor.
Hierbij moet rekening gehouden worden uit welke regio in China de toeristen in kwestie
afkomstig zijn. Deze trends zijn waargenomen bij mensen uit Beijing, Shanghai en
Guangzhou. De vragen van de verschillende klassen mensen verschillen sterk. Rijkere
mensen gaan nieuwe en duurdere bestemmingen bezoeken.
Chinezen zijn een patriottisch volk en vinden het verschrikkelijk als ze in het buitenland
verward worden met Japanners of andere Aziatische nationaliteiten. Chinezen zijn trots op
hun natie en etniciteit, maar in een onbekend land kan hun onzekerheid de kop opsteken.
12.3 Karakteristieken van de Chinese markt en speciale, unieke
kenmerkende vragen3
12.3.1 Accommodatie
Chinezen verblijven niet meer in goedkope hotels (drie sterren) zoals in het begin en worden
nu meer internationale hotelketens gewoon. Ze verkiezen om te blijven slapen in viersterren
hotels en sommige zelfs in vijfsterren hotels. Hun uitgavenvermogen is extreem hoog
geworden.
Boek een Chinees reisgezelschap in eenzelfde gang van het hotel, zodat ze het groepsgevoel
niet verliezen en de andere gasten minder storen met hun lawaai.
Liefst slapen Chinezen in twinbedden in een groot, modern en nieuw hotel met
airconditioning in de kamers.
12.3.2 Groepsmentaliteit
Chinezen zijn erg groepsgericht ingesteld. Al bij de geboorte komen ze terecht in een sterk
samenhangende, uitgebreide familie waar het belang van de gemeenschap vóór het
eigenbelang gesteld wordt. Deze groepsmentaliteit behouden Chinezen op vakantie.
Deelname aan een groepsreis bevredigt verschillende Chinese behoeften, zoals de nood aan
gezelschap en sociaal contact, gezellige sfeer en drukte, dingen samen doen, …
Er moet ook genoeg tijd gemaakt worden voor groepsfoto’s bij belangrijke
bezienswaardigheden in plaats van te zeer uit te weiden over Europese kunst en cultuur
waar zij geen band mee hebben.
3
http://www.toerismevlaanderen.be/doc/UPL_2007091914364025185.pdf (13/04/2010)
Hanne Delaleeuw
38
12.3.3 Nummers
Er moet ook aandacht gegeven worden aan nummers. Chinezen verafschuwen nummer 4
omdat het geassocieerd wordt met dood. Nummer 6 en 8 worden zeer geapprecieerd omdat
het hen geluk en gelukrelaties geeft. Sommige Chinese toeristen weigeren om op de vierde
verdieping van het hotel te slapen. Zo bijvoorbeeld heeft het Disneyland Hotel in Hong Kong
heeft vierde verdieping en is de oppervlakte van het restaurant 888 m².
12.3.4 Gastronomie
China heeft een unieke gastronomische cultuur. Het kost hen moeite om westers eten als
een volwaardige maaltijd te beschouwen, omdat onze gastronomie erg verschilt van de
Chinese op vlak van bereidingswijzen, smaak, ingrediënten en tafeletiquette.
Chinezen hebben een voorliefde voor thee en wanneer ze in een hotel verblijven, wensen ze
altijd heet water zodat ze thee kunnen zetten en drinken. Er moeten voldoende
hoeveelheden voorzien zijn bij het ontbijtbuffet: Chinezen zien het als een belangrijke
maaltijd en daarbij stapelen ze bij buffetten sowieso hun bord goed vol. Als ontbijt eten ze
graag congee (soort soep met rijst,verschillende soorten Aziatische groenten en vlees),
augurken, noedels en gestoomd brood.
Chinezen zijn gewoon hun maaltijden vroeg te nemen. Het middageten wordt best
geserveerd vanaf 11.30 uur à 12 uur en avondeten vanaf 18 uur à 18.30 uur. Als middag- en
avondmaal eten ze graag rijst of gestoomd brood. Ze verkiezen warme melk boven koude
melk.
Chinese groepen eten graag samen rond ronde tafels of anders aan een lange tafel.
12.3.5 Financieel
Chinese toeristen zijn bang dat ze opgelicht zullen worden en breken zo hun hoofd over hun
financiële veiligheid tijdens de reis. Hun vertrouwen in de eigen Chinese binnenlandse
toeristische sector is als gevolg van occasionele wantoestanden niet zo groot. Van hun lokale
reisagent krijgen ze daarbij soms onrealistische informatie meegekregen over wat ze van
hun Europese reis mogen verwachten inzake reisfaciliteiten, en als gevolg hiervan voelen ze
zich achteraf bekocht. De vrees om bedrogen te worden, is nog groter wanneer Chinese
toeristen zich in een onbekend land bevinden. Als resultaat van dit alles behandelen zij ook
de Europese toeristische sector met wantrouwen en nemen soms zelf de rekenmachine ter
hand om bedragen na te rekenen.
12.3.6 Eigen taal
Chinese toeristen willen liefst alles in hun eigen taal. Dit geeft hen een veilig en comfortabel
gevoel. Ze voelen zich op hun gemak en tevreden als ze in hun eigen taal bediend worden,
gebruik kunnen maken van Chineestalige kaarten en reisboeken, in hotellobby’s kunnen
gebruikmaken van een Chineestalig adresboek van faciliteiten en services, en in hun kamer
een TV hebben met Chinese kanalen. Een ander pluspunt voor hen is als ze uitleg krijgen in
het Chinees in grote musea en toeristische sites.
Hanne Delaleeuw
39
12.3.7 Mond-aan-mond reclame
Wanneer Chinese toeristen tevreden zijn, zullen ze dit doorzeggen aan hun vrienden en
familie. Zo kunnen ze meer mensen aanmoedigen om die bepaalde bestemming te
bezoeken. De kracht van mond-aan-mond reclame is groot in het groepsgerichte China.
12.3.8 Promotie
Best moet de zaak niet gepromoot worden op de Chinese markt als ‘goedbewaard geheim’
maar als ‘dé plek waar alle Chinezen naartoe gaan’.
12.3.9 Informatie
Om hun onzekerheid weg te nemen, informeer je best de Chinese toeristen. Praktische
infofolders, aanduidingen over bezienswaardigheden, typische souvenirs, diverse
hotelfaciliteiten, winkelmogelijkheden, prijzen, ingrediënten/materiaal aanwezig in bepaalde
producten, echtheidscertificaten, herkomst van koopwaar, dress-code enz. Zo voelen zij zich
sneller gerustgesteld.
12.4 Voorouders
De harmonie moet blijven bestaan tussen levenden en niet-levenden bijvoorbeeld met de
grootouders. Aan de basis van de voorouderverering ligt het patriarchale systeem, waarbij
de oudste man van de familie aan het hoofd staat, wat dus doorloopt naar de gestorven
voorouders. Het is ook de reden waarom vele Chinezen, ook als ze in westerse landen
wonen, toch loyaal blijven aan hun vaderland.
Chinezen zorgen goed voor hun voorouders. Ook al wonen Chinezen jarenlang in het
buitenland en ook al spreken ze de Chinese taal niet meer, toch blijft er een plekje voor hen
behouden in China. Er zijn speciale hotels voor de ‘overzeese Chinezen’, speciale
reisbureaus, speciale diensten waarop zij een beroep kunnen doen om hun voorouders op te
zoeken. De reden daarvoor is het belang van de familie. Immers waar ze ook wonen in de
wereld, hun voorouders zijn altijd in China gebleven.
Chinezen geloven in leven na de dood. Daardoor blijven hun voorouders invloed hebben op
de familie. De voorouders moeten goed verzorgd worden zodat zij ook goed voor de familie
op aarde zorgen; vandaar bijvoorbeeld de prachtige villa’s in de Chinese kerkhoven zoals
bijvoorbeeld op Manilla.
12.5 China in het Westen, het Westen in China
Als we kijken naar de manier waarop de westerse media een beeld scheppen over China op
politiek en economisch vlak, dan zien we tijdens de laatste decennia een sterke evolutie: een
verschuiving van neerkijken op China door de geschonden mensenrechten naar ontzag,
angst en bewondering.
De Chinezen hebben altijd een superioriteitsgevoel gehad. Ze beschouwden buitenlanders
eeuwenlang als barbaren. Daarmee refereerden ze naar de ongeciviliseerde noordelijke
Hanne Delaleeuw
40
stammen uit Mongolië. Bij de eerste ontmoeting met blanken beschreven ze de blanken als
mensen die niet het geluk hadden om de fijnheid van de Chinese opvoeding te genieten. De
Cantonezen noemden buitenlanders ‘guilao’ of vreemde duivel. Alle termen voor
buitenlanders hebben een bijklank, wat het superioriteitsgevoel van de Chinezen bevestigt.
Vandaag wordt meer de term ‘laowai’ gebruikt. ‘Wai’ betekent ‘buiten’ en ‘lao’ betekent
‘respectvolle oude’. Maar een buitenlander blijft een buitenstaander: hoe lang hij ook woont
in China, hoe goed hij ook de taal kan spreken, hij blijft een buitenstaander.
De westerlingen brachten in de negentiende eeuw oorlog en geweld. Tijdens Mao’s
regeerperiode werden buitenlanders geassocieerd met decadentie en verdorvenheid. De
dag van vandaag is China meer open voor buitenlanders dan vroeger. Maar voor
buitenlanders bestaan er toch aparte regels. Het beeld dat Chinezen hebben over
buitenlanders is heel cliché. Sommige Chinezen delen de wereld in twee delen op: China en
het buitenland. In de Chinese maatschappij bestaat ook een soort apartheidssysteem, met
aparte gebouwen voor buitenlanders op scholen en universiteiten. Chinezen die op bezoek
gaan bij buitenlanders moeten hun naam, de reden en de lengte van het bezoek laten
registreren. Buitenlanders leven vaak samen in dezelfde wijk of in hetzelfde
gebouwencomplex in grote steden.
12.6 Buitenlands toerisme vanuit China (Chinese outbound tourism) 4
Naast de economie is het buitenlands toerisme vanuit China de laatste vijftien jaar in een
indrukwekkende stroomversnelling terechtgekomen.
In 1993 waren er van de 1,1 miljard Chinezen slechts 3,74 miljoen die buiten de grenzen van
het Chinese vasteland op vakantie gingen. In 2000 waren er dat al 10 miljoen, in 2002 al 16,6
miljoen, en in 2020 verwacht men er 100 miljoen !
Waar de Chinezen naartoe reizen, hangt volledig af van de Chinese overheid.
De Approved Destination Status (ADS) is een bilateraal toeristisch arrangement tussen de
Chinese overheid en de bestemming. Landen met ADS status zijn toegelaten door China om
Chinese toeristen te ontvangen.
Die bepaalt namelijk naar welke landen er een uitreismogelijkheid is. 1997 was daarbij een
mijlpaal omdat sinds dat jaar Chinezen voor persoonlijk plezier op reis mochten gaan.
Vooraleer een land Chinese toeristen ‘mag’ ontvangen moet het voldoen aan 7 strenge
voorwaarden:
-
het land moet zelf een minimaal aantal toeristen naar China uitvaardigen;
het land moet goede, politieke relaties hebben met China;
het land moet comfortabele accommodatie specifiek voor de Chinezen
4
World Tourism Organization (2006). China – The Asia and the Pacific Intra-regional Outbound Series. Madrid:
World Tourism Organization
Hanne Delaleeuw
41
kunnen aanbieden;
de veiligheid van de Chinezen moet gegarandeerd zijn en er mag ook geen
discriminatie zijn van Chinezen in dit land;
de bestemmingen moeten gemakkelijk met transport bereikbaar zijn;
de toeristen van deze landen moeten een goed verbruikspatroon hebben met het
land China;
het marktaandeel van de toeristen uit dit land moet in stijgende lijn zijn.
In 1988 voldeed er slechts één land aan de voorwaarden: Thailand. In 2000 waren dat er al
twaalf, in 2003 zesentwintig met als eerste Europese land Duitsland. De huidige zeven
topbestemmingen met goedkeuring zijn in volgorde van interesse: Australië, Singapore,
Egypte, Duitsland, Thailand, Zuid-Korea en Japan.
Zuid-Korea en Japan zijn echter minder populair omdat de culturele gewoontes niet zo ver
liggen van de Chinese en ze niet ‘speciaal en exotisch’ als de Europese bestemmingen.
In het algemeen (met of zonder goedkeuring) gaat de voorkeur van de Chinezen uit naar
Frankrijk, de Verenigde Staten, Australië, Japan, Egypte, Singapore, Duitsland en Spanje. Qua
belangstelling kunnen we daarbij verschillende koppels onderscheiden: Singapore-Thailand,
Japan-Zuid-Korea, Egypte-Duitsland.
De belangrijkste aantrekkingspool van Egypte, Duitsland en Australië is het cultureel en
historisch anders-zijn dan China. Duitsland en Australië staan ook eerste op de lijst qua
mooie landschappen en natuur.
Het profiel van de reiziger die internationaal op vakantie gaat is:
-
54 % zijn mannelijk;
78.8 % zijn jonger dan 40;
68.5 % zijn hoogopgeleiden en universitairen;
82.9 % verkiest een combinatie van verschillende landen.
De belangrijkste redenen om naar een land te reizen zijn in volgorde van heel belangrijk tot
minder belangrijk:
-
veiligheid;
mooie landschappen en natuur;
goed uitgeruste toeristische faciliteiten (accommodatie, Chinese reisleider, Chinese
brochures);
verschillende culturele and historische bezienswaardigheden;
mooi weer;
mogelijkheid om georganiseerde tours te ondernemen;
goedkoop;
shopping-faciliteiten.
Hanne Delaleeuw
42
13 Doelgroep voor het verspreiden van mijn brochure voor de
Chinezen
De grootste uitdaging tijdens het maken van mijn eindwerk was het bepalen van mijn
doelgroep voor het verspreiden van mijn brochure voor de Chinezen (zie case-studie). De
eerste doelgroep die ik voor ogen had waren Chinezen in Europa met de klemtoon op de
Chinezen die in de buurlanden van België wonen. Maar eens begonnen aan mijn zoektocht
bleek dit heel moeilijk te worden. Daarop heb ik mijn doelgroep afgebakend naar de
Chinezen die in België wonen. Uiteindelijk belandde ik in Antwerpen waar een grote
concentratie van Chinezen woont. Ik slaagde erin om een overzicht te maken van de
belangrijkste Chinese verenigingen in Antwerpen. Deze verenigingen zijn: Algemene
Federatie van Chinese Jongeren, New Generation Culture Association en de Chinese School
van Antwerpen. Met de hulp van sinoloog Philip Vanhaelemeersch (verbonden aan de
Katholieke Universiteit Leuven via het Ferdinand Verbiest instituut) hebben we ze
aangeschreven, zowel in het Engels als in het Chinees. We kregen geen antwoord. Daarop
hebben we ze opgebeld. We kregen mensen aan de lijn die niet echt professioneel klonken
en die helemaal geen interesse toonden. Ik besloot het hierbij niet te laten, want ik wilde per
se een doelgroep voor mijn brochure.
Daarop zijn mijn vader en ik deze Chinese verenigingen gaan opzoeken in Antwerpen. Bij het
aanbellen bij de Chinese School van Antwerpen werden we op onvriendelijke wijze
weggestuurd. We zagen een hele groep Chinezen die aan de goktafel zaten
Uiteindelijk heb ik dan ook mijn doelgroep afgebakend tot organisaties, bedrijven en
verenigingen die ik tijdens mijn zoektocht (met behulp van sinoloog Philip Vanhaelemeersch)
naar Chinezen in België ontmoette en die betrouwbaar en professioneel overkwamen. Deze
zijn de volgende:
13.1 Vereniging van Chinese studenten in België (CSAL)1
In Leuven is er een grote vereniging Chinese studenten waarvan de meeste studeren aan de
Katholieke Universiteit Leuven en/of GROEP-T (Leuvense Hogeschool). Hun
studentenvereniging heet CSAL (Chinese Students and Scholar’s Association of Leuven). We
hebben hen ook aangeschreven. Deze mensen waren zeer geïnteresseerd maar naar de
Westhoek ‘reizen’ is een grote drempel voor hen. Daarbij komt nog dat ze studenten met
een beperkt budget.
13.2 Taiwanese gemeenchap in België
Een andere belangrijke doelgroep in België zijn de Taiwanezen. Ze hebben hun eigen
cultureel centrum in Brussel. Ze zijn de tentoonstelling van Dom Lou in de abdij van
Zevenkerken bij Brugge komen bezoeken.
1
http://www.csal.be/en/ (25/02/2010)
Hanne Delaleeuw
43
Doordat Taiwan onafhankelijk wil zijn van China en China de onafhankelijkheid van Taiwan
niet wil erkennen, bestaat er tot heden een diplomatiek conflict tussen deze twee landen.
Taiwan is ook tegen het communistisch beleid van China. Taiwanezen en Chinezen uit het
vaste land kunnen perfect samengebracht worden maar als er ambassadeurs en/of
diplomaten komen kijken dan wordt het wel iets moeilijker.
Om de Taiwanezen op de hoogte te brengen van de tentoonstelling ‘Sjouwers voor de
Oorlog’ heb ik een mail gestuurd naar de heer Pierre Ching-Lung Chou . Deze man is de
eerste secretaris van de Taipei Representative Office in the European Union and Belgium. Ze
mogen zich geen ambassade noemen maar in de praktijk zijn ze dat eigenlijk wel. In zijn
antwoordbrief heeft hij mij uitgenodigd voor een lunch om te discussiëren over de
tentoonstelling. Op 8 maart 2010 ben ik samen met sinoloog Philip Vanhaelemeersch op
lunchbezoek gegaan bij Pierre Ching-Lung Chou en zijn collega’s Vincent Lung-Yu Lin (eerste
werksecretaris) en Norbert Chuchuan Yang (eveneens eerste secretaris). Tijdens de lunch
heb ik uitgelegd waarover mijn bachelorproef gaat. Ze waren heel tevreden dat ik de
Taiwanese gemeenschap tot mijn doelgroep rekende. Dit was ook een gelegenheid om over
de Westhoek te praten, die ze zeker kunnen bezoeken. Daarnaast hebben we ook gepraat
over de tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’ en wat foto’s getoond over hoe de
tentoonstelling er uit zou zien.
We konden jammer genoeg deze mensen niet uitnodigen op de opening van de
tentoonstelling daar de Chinese ambassadeur de tentoonstelling zou inleiden. Deze mensen
waren heel blij dat ik contact met hen had opgenomen omdat ze meestal uitgesloten
worden voor alle Chinese activiteiten. Elke Chinese activiteit waar ze kunnen aan
deelnemen, willen ze dan ook zeker benutten.
13.3 Belgische bedrijven die economische banden hebben met China
13.3.1 Petersime nv2
Petersime nv is een bedrijf dat broedmachines ontwikkelt. Petersime verkoopt zijn
broedmachines o.a. aan China. Als Petersime een grote bestelling krijgt van een land, laat ze
mensen naar België komen om, in dit geval Chinezen, de know-how van de broedmachine
uit te leggen.
Op 3 april 2010 is er zo’n Chinese groep op verkenning gekomen naar Ieper. De
tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’ was jammer genoeg nog niet opgebouwd. Zo
hebben we enkel het In Flanders Fields Museum bezocht. Tijdens de rondleiding in het
museum heb ik op bepaalde punten foto’s getoond van het Chinese Labour Corps. Een heel
grondige rondleiding was niet wenselijk want die mensen kenden het verhaal niet echt van
de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek .
2
http://www.petersime.com/ (10/04/2010)
Hanne Delaleeuw
44
13.3.2 Picanol3
Net zoals bij Petersime heeft Picanol economische banden met China. Picanol produceert
weefautomaten. Chinezen komen naar hier op training en blijven logeren in Ieper.
Tijdens mijn stage heb ik Chinezen ontmoet die toevallig in de toeristische dienst waren. De
tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’ was nog niet opgebouwd maar er was al een
speciale etalage gemaakt in de In Flanders Fields Museum Shop met een aantal Chinese
boeken naar aanleiding van de tentoonstelling. Hun Belgische begeleider, Mario van Hasten,
had een interview gehoord op de radio over de tentoonstelling en dacht dat de
tentoonstelling toen al begonnen was.
13.3.3 Flanders Investment and Trade4
Op 1 april 2010 heb ik Theo Vaas ontmoet. Hij werkt bij Flanders Investment and Trade en
helpt Chinese bedrijven faciliteiten te huren in België. Deze man is ook een sponsor van het
Chinese Labour Corps monument.
13.4 Het Chinees hotel Maison du Dragon sprl5
Dit Chinees hotel bevindt zich in het centrum van Brussel en is echt op maat gemaakt voor
Chinese gasten met bijvoorbeeld ronde tafels, enkel Chinese gastronomie, comfortabele
kamers, Chinese televisie, etc. Dit hotel kan een belangrijke uitvalsbasis zijn om Chinese
toeristen naar de Westhoek te lokken. Het hotel beschikt over 96 kamers, en de meeste
gasten zijn Chinezen die op doorgang zijn in Brussel. Meestal blijven ze maar één dag en één
nacht in Brussel, maar er zijn ook veel Chinese zakenmensen en diplomaten die er
overnachten. Deze blijven langer logeren en hebben dus meer tijd om de Westhoek te
bezoeken dan die Chinese toeristen die op doorreis zijn. Daarom kunnen we hen beter als
doelgroep gebruiken.
Bijzonder positief is ook dat de eigenaar van het hotel het verhaal van het Chinese Labour
Corps niet kende en heel erg geïnteresseerd was. Hij is bereid om promotie te maken bij zijn
hotelgasten.
3
http://www.picanol.be/PICBESITE/EN/ (21/05/2010)
http://www.flanderstrade.be/ (22/05/2010)
5
http://www.hotelmaisondudragon.com/ (22/05/2010)
Hanne Delaleeuw
4
45
14 Chinezen in de Westhoek: cijfers overnachtingen en aankomsten in
de Westhoek1
De Algemene Directie Statistiek is gemachtigd maandelijks (exhaustief) in alle commerciële
logiesinrichtingen het aantal personen op te vragen dat tegen betaling verbleven heeft.
Twee basisindicatoren worden op deze wijze ingewonnen: het aantal aankomsten en het
aantal overnachtingen. Enkel verblijfstoeristen (zowel recreatieve als zakelijke) worden als
aankomst geregistreerd vanaf minstens 1 overnachting in:
− hotels,
− campings,
− vakantieparken,
− logies voor doelgroepen (jeugd- en sociaal volwassenenlogies, kuuroorden),
− gastenkamers, indien ze over 4 kamers of meer beschikken (hotels), of indien ze over
minder dan 4 kamers beschikken maar wel vergund zijn, beide vormen ressorteren onder de
hotels,
− huurlogies, enkel via verhuurkantoren aan de kust.
De cijfers met betrekking tot huurlogies via verhuurkantoren aan de kust zijn enkel in
de tabellen opgenomen indien nadrukkelijk vermeld.
Niet opgenomen in de cijfers zijn:
− dagtoerisme,
− niet-commercieel verblijfstoerisme (bij vrienden, familie of kennissen of in tweede
verblijven),
− gastenkamers met minder dan 4 kamers, tenzij ze vergund zijn,
− rechtstreekse verhuur.
Het aantal aankomsten komt grosso modo overeen met het aantal verblijfstoeristen, met
dat verschil dat elke toerist als een ‘aankomst’ wordt geteld telkens hij of zij een nieuwe
logiesaccommodatie benut. Een voorbeeld: trekkers kunnen meerdere aankomsten
genereren tijdens één vakantie, door te verblijven in verschillende logiesinrichtingen. Het
volume aan overnachtingen is de optelsom van alle verblijfsnachten die met de
geregistreerde aankomsten gepaard gaan.
1
http://www.toerismevlaanderen.be/doc/UPL_2009062611182111916.pdf
Hanne Delaleeuw
46
15 Besluit cijfers overnachtingen en aankomsten in de Westhoek (zie
bijlage I tot bijlage X):
In 2008 kwamen er in totaal 36 Chinese toeristen op bezoek in de Westhoek.
Opmerkelijk is dat slechts één toerist geen hotel koos als overnachting. De overige 35 bleven
gemiddeld twee nachten op hotel. Dit geeft een totaal van 70 overnachtingen in hotels in de
Westhoek. Slechts één Chinees logeerde in een jeugd- of sociaal volwassenlogies of in
kuuroord (logiesvorm voor doelgroepen) in de Westhoek.
Zoals besproken in hoofdstuk 12: gedragspatroon van de Chinese toerist, willen Chinezen
comfort als ze op bezoek komen. Ze verkiezen duidelijk niet om in campings te verblijven. In
vakantieparken verblijven ze niet want er zijn geen vakantieparken in de Westhoek.
Chinezen vertegenwoordigen 0,03 % van het totaal aantal buitenlanders aangekomen in de
Westhoek. De Engelsen (67,29% van het totaal) en de Nederlanders (15,55%) zijn de twee
grootste groepen buitenlandse bezoekers in de Westhoek.
In 2005 was er een piek van Chinese toeristen in de Westhoek, met 102 Chinezen in de
Westhoek en met 252 overnachtingen in niet verder vrijgegeven logiesvormen.
In 2008 zijn er negen Chinezen naar de Westhoek gekomen voor ontspanning en vakantie.
Dit is de tweede grootste groep. Ze hebben er gemiddeld twee nachten overnacht. Voor
conferenties, congressen en seminaries zijn er vier Chinezen gekomen die er telkens één
nacht verbleven. De grootste groep Chinezen komt en verblijft in de Westhoek voor andere
beroepsdoeleinden. Deze andere beroepsdoeleinden zijn heel waarschijnlijk trainingen die
Chinezen krijgen in Belgische bedrijven.
Het aantal Chinese bezoekers voor conferenties, congressen en seminaries is klein. Enkel in
dit segment is er een stijging van aankomsten met 41,4% en van aantal overnachtingen met
18,9% in 2008.
Hanne Delaleeuw
47
16 Promotie tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’
16.1 In Flanders Fields Museum folder1
16.2 Folder tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’ 2
11
Stedelijke Musea (2009-2010), In Flanders Fields Museum
Stedelijke Musa (2009-2010), Sjouwers voor de Oorlog: Chinese arbeiders tijdens de Eerste Wereldoorlog
Hanne Delaleeuw
2
48
16.3 Affiche ‘Sjouwers voor de Oorlog’
Deze affiches werd niet enkel uitgehangen in Ieper centrum en andere toeristische diensten
in de Westhoek maar er werden ook 400 affiches uitgehangen door Uit in Vlaanderen in de
rest van West-Vlaanderen en in Oost-Vlaanderen.
Hanne Delaleeuw
49
16.4 In Flanders Fields Magazine (tweejaarlijks – januari en juli) 3
3
In Flanders Fields Museum (editie januari 2010), In Flanders Fields Magazine
Hanne Delaleeuw
50
16.5 Radio 1 Mezzo: Interview met Dominiek Dendooven, commissaris
tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’.
Op 22 april 2010 heeft Radio 1 Dominiek
Dendooven, commissaris van de
tentoonstelling, geïnterviewd. Daarin lichtte
hij het verhaal van de Chinese Labour Corps
toe en de tentoonstelling ‘Sjouwers voor de
Oorlog’. 4
16.6 Radio Canada International, Chinese sectie
Op 23 april 2010 werd er een interview op
deze Canadese zender uitgezonden. In het
begin is er een uiteenzetting door de
presentator Andy, en vanaf de elfde
minuut volgt het verslag over de Chinese
Labour Corps tentoonstelling/herdenking
in de Westhoek. De opnames zijn deels op
Lijssenthoek, deels in Leuven gemaakt. Er
zijn een paar stukjes in het Engels te
horen, maar de rest is allemaal in het
Chinees. 5
4
Radio 1 (2010, 22 april). Chinese koelies in Europa tijdens WOI.
http://www.rcinet.ca/chinois/emission/Voice%20from%20the%20north/accueil/ (20/05/2010)
Hanne Delaleeuw
5
51
16.7 De Vereniging België-China
De Vereniging België-China, die gesitueerd is in Brussel, ijvert sinds 1957 voor de
vriendschap tussen België en China. De Vereniging staat statutair open voor iedereen die
aan dit doel wil meewerken, zonder onderscheid van taal, ras, of overtuiging. De vereniging
is volledig onafhankelijk en steunt vandaag hoofdzakelijk op vrijwilligerswerk om China bij
het Belgische publiek beter bekend te maken en de wederzijdse betrekkingen te bevorderen.
De organisatie telt ongeveer vijfhonderd leden. In maart werd er in China Vandaag een
artikel gepubliceerd over het Chinese Labour Corps, geschreven door Philip
Vanhaelemeersch.
Om de twee maanden
brengt de vereniging BelgiëChina een nummer van het
tijdschrift ‘China
Vandaag’/’Chine Actuelle’
uit. De inhoud van het
tijdschrift gaat vooral over
culturele onderwerpen,
archeologische opgravingen,
geschiedenis, onderwijs,
actueel nieuws, reizen,
nationale minderheden, etc.
6
6
http://www.belchin.be/main (20/05/2010)
Hanne Delaleeuw
52
17 Persartikels na opening tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’
17.1 De Morgen
In dit artikel wordt het verhaal verteld van het Chinese Labour Corps maar ook het verhaal
van Gu Xingqing, de Chinese tolk die hier tijdens de Eerste Wereldoorlog werkte. Dit artikel
dateert van 26 april 2010. 1
1
Vuylsteke, C. (2010, 26 april). De Morgen. De Grote Oorlog door Chinese ogen. P. 27
Hanne Delaleeuw
53
17.2 Radio Klara
Presentatrice Heidi Lenaerts bij Radio Klara interviewt Ng Sauw Tjhoi, eveneens presentator
bij Radio Klara. Hij vertelt zijn getuigenis over de opening van de tentoonstelling en het
verhaal van de Chinese arbeiders in Europa tijdens de Eerste Wereldoorlog. Aan het einde
laat hij ook het lied horen dat de Chinese arbeiders zongen. Dit lied wordt ook afgespeeld in
de tentoonstelling. 2
2
Radio Klara (2010, 24 april), Sjouwers voor de Oorlog (met Ng Sauw Tjhoi)
Hanne Delaleeuw
54
17.3 Het Laatste Nieuws
De tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’
wordt toegelicht. 3
17.4 Het Nieuwsblad
Het verhaal van het Chinese Labour Corps
wordt uiteengezet, samen met de inhoud
van de tentoonstelling ‘Sjouwers voor de
Oorlog’. 4
3
Dujardin,D. (2010, 27 april). Expo brengt vergeten Chinezen in beeld. Het Laatste Nieuws. p. 17
Lesage, P. (2010, 5 mei). Ook Chinezen trekken naar Westhoek tijdens Eerste Wereldoorlog. Het Nieuwsblad.
Hanne Delaleeuw
4
55
17.5 Wereldtentoonstelling Shanghai 2010, nieuwsbrief Belgisch-Europees
Paviljoen
Op vrijdag 17 september 2010 is er een
Chinese Labour Corps uiteenzetting tijdens
de West-Vlaamse week op het BelgischEuropees paviljoen op de
wereldtentoonstelling in Shanghai, China. 5
Op 20 mei 2010 bezocht premier Yves Leterme de wereldtentoonstelling in Shanghai. Het
Belgisch-Europees paviljoen behoort bij de 5 meest bezochte op de expo. Daar kunnen de
Chinezen chocolade, Belgische frietjes en Belgisch bieren proeven en aankopen. 6
5
http://www.newsshanghai2010.be/nl/chinese-labour-corps-in-museum-in-flanders-fields-77.htm
http://www.demorgen.be/dm/nl/5036/Wetstraat/photoalbum/detail/1/1108304/823152/4/Leterme-op-deWereld-Expo-in-Shanghai.dhtml (20/5/2010)
Hanne Delaleeuw
6
56
17.6 Artikels bij Chinese diplomatie
17.6.1 Ministry of Foreign Affairs of the People’s Republic of China Reports from
Abroad: Activities of Corps Diplomatique
De tentoonstelling werd geopend door de
Chinese ambassadeur Zhang Yuanyuan. Dit
artikel werd gepubliceerd op 26 april 2010
op de website van het Ministerie van
Buitenlandse Zaken van China. 7
17.6.2 Chinese ambassade in België
Dit is hetzelfde artikel zoals het vorige, op de
website van het Ministerie van Buitenlandse
Zaken van China. Dit artikel werd eveneens
gepubliceerd op 26 april 2010. 8
17.7 Chinese persberichten
Zie hoofdstuk 12: gedragspatroon van de Chinese toerist
7
http://www.fmprc.gov.cn/chn/gxh/tyb/zwbd/wshd/t687537.htm, 26/05/2010
http://www.chinaembassy-org.be/chn/sghd/t687536.htm, 26/05/2010
Hanne Delaleeuw
8
57
18 De Chinese Labour Corps evenementen leven verder
18.1 Een internationale conferentie
Naast de tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’ organiseert In Flanders Fields Museum
en de Université du Littoral Côté d’Opale van 26 tot 30 mei 2010 een internationale
conferentie over de Chinese arbeiders tijdens de Eerste Wereldoorlog. De eerste twee dagen
(26-27 mei) vinden plaats in Boulogne-sur-Mer, de volgende twee dagen (28-29 mei) in
Ieper. Op zondag 30 mei wordt een excursie georganiseerd naar verschillende Chinese
begraafplaatsen van de Eerste Wereldoorlog. Deze conferentie is de eerste over dit
onderwerp die in Europa wordt georganiseerd, na een eerder congres in Weihai, China, in
september 2008.1
Poster conferentie
2
18.2 Monument voor de Chinese arbeider
Op zaterdag 29 mei 2010 zal er in samenwerking met het stadsbestuur van Poperinge,
Busseboom Groep vzw en het Stadsarchief van Weihai (China) in Poperinge een monument
ingehuldigd worden ter nagedachtenis van de Chinese arbeiders die hier gesjouwd hebben
en van de vele Chinese arbeiders die hier gestorven zijn. Het monument zal zich bevinden in
de Visserijmolenstraat in Poperinge waar er zich destijds een Chinees kamp bevond en waar
ook een Chinees begraafplaats lag die nu verdwenen is.
1
Dendooven, D. (2010). Sjouwers voor de oorlog. In Flanders Fields Magazine, 23, p. 5
http://www.iccwww1.org/Conference-2010/Home_files/Affiche-colloque5-En.jpg (19/05/2010)
Hanne Delaleeuw
2
58
Er zullen toespraken gehouden worden door Samuel C.K. Chang, zoon van Chang Chang Yu,
Chinees tolk bij het Chinese Labour Corps, door het Stadsarchief van Weihai over hun
zoektocht naar de Dertien van Busseboom, door Davy Depreiter die het geofysisch
onderzoek geleid heeft op de voormalige site van het Chinees kamp aan de
Visserijmolenstraat, etc.
18.3 Last Post
Vrijdagavond 28 mei 2010 om 20 uur stipt wordt er een speciale Last Post geblazen voor de
overleden Chinese arbeiders tijdens de Eerste Wereldoorlog. De ceremonie zal o.a. bestaan
uit een publieke voorlezing van de namen van een dertigtal vermiste of op zee omgekomen
Chinezen. De namen zullen telkens gevolg worden door “zoon/broer/neef …. van X uit dorp
Y in de buurt van Z”.
18.4 Wereldtentoonstelling Shanghai 2010, Belgisch-Europees paviljoen
Van 15 september tot 17 september 2010 worden er drie West-Vlaamse dagen
georganiseerd. Op de laatste dag, 17 september, wordt er een evenement georganiseerd
rond het Chinese Labour Corps. 3
Toerisme Ieper had in februari beslist om een advertentie van Ieper en de Chinese
tentoonstelling te laten publiceren in de bezoekersgids op de wereldtentoonstelling. Deze
onderstaande advertentie neemt een halve bladzijde in beslag. De bezoekersgids is in het
Engels en in het Chinees.
3
http://www.shanghai2010.be/overzicht.aspx (20/05/2010)
Hanne Delaleeuw
59
19 Case: een toeristisch product voor Chinezen in de Westhoek
In bijlage van deze bachelorproef kunt u het toeristisch product voor de Chinese toeristen in
de Westhoek aantreffen. In de brochure kan de lezer algemene informatie vinden over Ieper
en de Westhoek maar ook informatie over het Chinees oorlogstoerisme. Vooraan en
achteraan kan de lezer een kaart vinden van Ieper, met daarbij de nummers waar de
bezienswaardigheden zich bevinden. Op de kaart van de Westhoek kunt u alle
begraafplaatsen vinden waar er Chinese arbeiders begraven zijn. In het midden zijn er
dagprogramma’s opgesteld voor de Chinese toeristen. De reden waarom er een
Sneukelroute en een Delicatessenprocessie insteekt, is omdat Chinezen heel graag
‘sneukelen’ (zie hoofdstuk 12: gedragspatroon van een Chinese toerist en hoofdstuk 17.5: ).
Verder wordt er nog een voorstel gegeven van Chinese restaurants, traditionele restaurants
en autocarbedrijven.
Kaft brochure
P. 1: Inleiding
.
Hanne Delaleeuw
60
Kaart van stad Ieper met nummers die aantonen waar de bezienswaardigheden zich
bevinden.
P.2: sfeerfoto’s van het In Flanders Fields
Museum en Ieper
P. 3: inhoudstabel
P. 4: eerste deel bezienswaardigheden in Ieper
P. 5: tweede deel bezienswaardigheden in Ieper
Hanne Delaleeuw
61
P. 6: informatie In Flanders Fields Museum
P. 8: praktische informatie IFFM
P. 9: verhaal Gu Xinqing en origineel boek Gu
P. 10: informatie over het Merghelynckmuseum
P. 7: informatie tentoonstelling ‘Sjouwers voor
de Oorlog’
P. 11: bezienswaardigheden in de Westhoek die
een verband hebben met het CLC
Hanne Delaleeuw
62
P. 12: lijst met Britse/Franse/Belgische
begraafplaatsen waar er Chinezen zijn begraven.
Zie kaart Westhoek
P. 13: daguitstap 1
P. 14: daguitstap 2
P. 15: daguitstap 3
P. 16: daguitstap 4
P. 17: suggesties hotels in Ieper
Hanne Delaleeuw
63
P. 18: suggesties gastenkamers in Ieper
P. 19: Chinese restaurants in Ieper en in
Poperinge
P. 20: suggesties traditionele restaurants
P. 21: autocarbedrijven
P. 22: Andere bezienswaardigheden/infopunt
i.v.m. Eerste Wereldoorlog
P. 23: bekende evenementen in Ieper
Hanne Delaleeuw
64
P. 24: Praktische info in Ieper
Achterflap: Uithangbord tentoonstelling
Kaart van de Westhoek waar de begraafplaatsen zich bevinden
Hanne Delaleeuw
65
20 Eigen ervaringen
Nadat ik mijn onderwerp had gekozen voor mijn bachelorproef heb ik contact opgenomen
met Philip Vanhaelemeersch, doctor in de sinologie. Samen hebben wij touroperators
opgezocht die reizen organiseren voor Chinezen in Europa, Chinese verenigingen in België,
communicatiemiddelen van Chinezen in Europa, … Bij het contacteren van de Chinese
verenigingen in België ondervonden we al vlug dat er weinig reactie was.
Daarna ben ik verder gaan zoeken bij Belgische firma’s die zaken doen met China. Dit viel
beter mee. Bij een gidsbeurt voor Chinezen die in opleiding waren bij Petersime in het In
Flanders Fields Museum bleken deze jongen mensen heel geïnteresseerd in de geschiedenis
van de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek, in het bijzonder de rol van het Chinese Labour
Corps. Later bleek dat deze Chinezen uit de streek kwamen waar de meeste Chinese
arbeiders bij het Chinese Labour Corps vandaan kwamen. Bij het tonen van foto’s van de
door Chinezen versierde hulzen tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de interesse alsmaar
groter. De foto met de versierde hulzen moest ik ondertekenen en ze waren van plan die in
te kaderen en op te hangen in hun woonkamer. Na het bezoek in het museum heb ik
gevraagd of één van hun een impressie van het museum wilden neerpennen in het Chinees.
Dit werd geschreven:
Brief in het Chinees:
Vertaling van de brief (vertaald door Philip
Vanhaelemeersch):
“Ons bezoek aan het ‘memoriaal’ van de
Eerste Wereldoorlog heeft ons erg ontroerd
en getroffen. Het verheugt ons heel erg dat
de herinnering aan het werk van het
Chinese volk tijdens de oorlog door jullie zo
nauwgezet bewaard is gebleven en dat die
herinnering zo onafgebroken doorgegeven
wordt aan de mensen in de rest van de
wereld.
Het Chinese volk omarmt de vrede en wil
de vriend worden van de hele wereld.
Bedankt!
3 april 2010”
Hanne Delaleeuw
66
21 Besluit
Tijdens mijn onderzoek naar het Chinees oorlogstoerisme in de Westhoek kwam ik tot de
vaststelling dat ik op een gelijkaardige uitdaging botste als de makers van de tentoonstelling
‘Sjouwers voor de Oorlog’ in het In Flanders Fields Museum, namelijk vanuit een uiterst
gering aanbod te maken.
Dit gold zeker bij het bepalen van mijn doelgroep voor de promotie van mijn toeristisch
product, een brochure voor Chinezen. Na een lange, moeilijke, maar ook heel boeiende
zoektocht kon ik uiteindelijk mijn doelgroep bepalen. Ik ontwierp voor hen een uitvoerige
toeristische brochure voor Chinese toeristen. Dit vergde heel veel tijd maar was ook heel
leerrijk omdat ik de opzoekingen voor de twee grote delen van mijn eindwerk met deze
case-studie direct in de praktijk kon omzetten.
De brochure bevat algemene informatie over Ieper, informatie over het oorlogstoerisme
met klemtoon op het Chinese luik en enkele daguitstappen op maat gemaakt voor de
Chinese toerist. Ik hoop dat de toeristische dienst van Ieper het budget kan vrijmaken voor
vertaling van deze brochure in het Chinees. Dit is een vereiste om mijn brochure naar mijn
doelgroep op te sturen.
De rol van de minderheidsgroep Chinezen tijdens de oorlog was beperkt, maar daarom niet
minder interessant. Het is het zoveelste stukje geschiedenis dat de puzzel van de oorlog
vervolledigt. Door de huidige tentoonstelling over het Chinese Labour Corps kan het Chinees
oorlogstoerisme misschien in een stroomversnelling terechtkomen. Er wordt heel veel
aandacht geschonken in de Chinese media (kranten, televisie, internet,…). Er is daarbij veel
aandacht voor het Chinees oorlogstoerisme vanuit de vele groeperingen in de streek die
volgend jaar tentoonstellingen, een monument, en een bezoekerscentrum aan de Britse
kerkhoven (o.a. Lijsenthoek) zullen oprichten.
De tentoonstelling werd ondertussen reeds bezocht door een honderdtal Chinezen.
Ik ben ervan overtuigd dat bij de verdeling van mijn brochure over mijn doelgroep dit aantal
minstens verdubbelt. Maar de vraag is natuurlijk of het budgettair haalbaar is voor de
toeristische dienst van Ieper of een andere organisatie of bedrijf om hiervoor een dure
vertaling te laten uitvoeren, zeker rekening houdend met het feit dat Chinezen slechts een
kleine minderheidsgroep uitmaken van de oorlogstoeristen die naar de Westhoek komen.
Mijn folder kan ook als gids gebruikt worden bij de daguitstappen. Mijn daguitstappen
kunnen ook als folder gebruikt worden om naast alle andere daguitstappen i.v.m.
oorlogstoerisme in de Ieperse toeristische dienst uitgestald te worden, dit niet enkel voor
Chinezen die de toeristische dienst bezoeken, maar zeker ook voor de grootste groep
bezoekers van het oorlogstoerisme in de Westhoek: Belgen, Britten en Nederlanders.
Hanne Delaleeuw
67
Op de colofon van de tentoonstelling heb ik als bedanking een plaats gekregen onder
promotie:
Hanne Delaleeuw
68
22 Bronnen
22.1 Internet
http://www.cwgc.org/ypres
http://www.firstworldwar.com/origins/causes.htm
http://www.inflandersfields.be/#
http://www.toerismevlaanderen.nl/tvl/view/nl/2861526--Algemene-detailpagina.html?view=59426276
http://www.clc-eu.net/
http://www.chinasquare.be/dossiers/chinezen-in-poperinge-en-omstreken-in-%E2%80%A61917/
http://www.theepochtimes.com/
http://www.singtaonewscorp.com/
http://www.pandareisen.de/index2.shtml
http://www.chinanewtravel.com/up_files/Map-shandong.gif
http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/asia/cnlarge.htm
http://www.chinasquare.be/wp-content/uploads/2009/11/default4.jpg
http://www.clc-eu.net/index.php/nl/namenbestand-van-chinese-arbeiders
http://www.forumeerstewereldoorlog.nl/viewtopic.php?t=3876
http://www.chinasquare.be/dossiers/chinezen-in-poperinge-en-omstreken-in-%e2%80%a61917/
http://soc.kuleuven.be/web/files/3/7/Chinatown_broch_def.pdf
http://www.fcjv.be/site/?page_id=21
http://chineseschool.antwerp.googlepages.com
http://www.belchin.be/main/
http://www.toerisme-leiestreek.be/leiestreek/algemeen.aspx?id=20164
http://www.cwgc.org/ypres/admin/files/ypres%20map%202.jpg
http://www.toerismevlaanderen.be/showpage.asp?iPageID=841
Hanne Delaleeuw
69
http://www.toerismevlaanderen.be/doc/UPL_2007091914364025185.pdf
http://www.rcinet.ca/chinois/emission/Voice%20from%20the%20north/accueil/
http://www.cobra.be/cm/cobra/expo/100424-sa-chinesesjouwersexpo_babel
http://www.clc-eu.net/images/stories/20100426%20De%20Morgen%20.jpg
http://medias-balado.radio-canada.ca/diffusion/2010/balado/rci/voicen-201004231259.mp3
http://www.fmprc.gov.cn/chn/gxh/tyb/zwbd/wshd/t687537.htm
http://www.newsshanghai2010.be/nl/chinese-labour-corps-in-museum-in-flanders-fields77.htm
http://www.iccwww1.org/Conference-2010/Home_files/Affiche-colloque5-En.jpg
http://www.shanghai2010.be/overzicht.aspx
http://www.demorgen.be/dm/nl/5036/Wetstraat/photoalbum/detail/1/1108304/823152/4
/Leterme-op-de-Wereld-Expo-in-Shanghai.dhtml
http://www.clc-eu.net/index.php/nl/component/content/article/49
http://epaper.lnd.com.cn/html/sdsb/20100425/sdsb440961.html
http://www.clc-eu.net/images/stories/20100425%20Baotou%20Ribao.pdf
http://vsearch.cctv.com/plgs_play-CCTV10prog_20090507_7037158.html
http://vsearch.cctv.com/plgs_play-CCTVNEWSprog_20081111_6907119.html
http://www.csal.be/en/
http://www.picanol.be/PICBESITE/EN/
http://www.flanderstrade.be/
http://www.hotelmaisondudragon.com/
http://www.newsshanghai2010.be/nl/chinese-labour-corps-in-museum-in-flanders-fields77.htm
http://www.rcinet.ca/chinois/emission/Voice%20from%20the%20north/accueil/
http://www.fmprc.gov.cn/chn/gxh/tyb/zwbd/wshd/t687537.htm
http://www.iccwww1.org/Conference-2010/Home_files/Affiche-colloque5-En.jpg
Hanne Delaleeuw
70
22.2 Boeken
Boden, J. (2006). De essentie van China. Bussum: Coutinho
World Tourism Organization (2006). China – The Asia and the Pacific Intra-regional Outbound
Series. Madrid: World Tourism Organization
Yperman, J. (2009). De Westhoek XL: Verrassend veelzijdig Frans- en West-Vlaanderen.
Leuven: Davidsfonds Uitgeverij nv
Schmets, P. (1957), Atlas der Algemene Geschiedenis. Namen: Ad. Wesmael-Charlier
22.3 Artikels
Pan, L. (1998). The Encyclopedia of the Chinese Overseas. P. 304-327. Singapore: Curzon
World Tourism Organization (2006). China – The Asia and the Pacific Intra-regional Outbound
Series. Madrid: World Tourism Organization
Seongseop Kim, S. , Guo Y. And Agrusa, J., Journal of Travel Research. Preference and
Positioning Analyses of Overseas Destinations by Mainland: Chinese Outbound Pleasure
Tourist. p. 212-220
Vuylsteke, C. (2010, 26 april). De Grote Oorlog door Chinese ogen. De Morgen. P. 27
Dujardin,D. (2010, 27 april). Expo brengt vergeten Chinezen in beeld. Het Laatste Nieuws. p.
17
Lesage, P. (2010, 5 mei). Ook Chinezen trekken naar Westhoek tijdens Eerste Wereldoorlog.
Het Nieuwsblad.
Dendooven, D. (2010). Sjouwers voor de oorlog. In Flanders Fields Magazine, 23, p. 5
Dendooven, D. (2010). Tentoonstelling Sjouwers voor de Oorlog: Chinese arbeiders tijdens
de Eerste Wereldoorlog. Persartikel persconferentie
22.4 Folders en brochures
Stedelijke Musea (2009-2010), In Flanders Fields Museum
Stedelijke Musea (2009-2010), Sjouwers voor de Oorlog: Chinese arbeiders tijdens de Eerste
Wereldoorlog
In Flanders Fields Museum (editie januari 2010), In Flanders Fields Magazine
Westtoer(2010), Den Grooten Oorlog in de Westhoek (folder). Brugge
22.5 Geluidsopnames
Radio 1 (2010, 22 april). Chinese koelies in Europa tijdens WOI.
Hanne Delaleeuw
71
Radio Klara (2010, 24 april), Sjouwers voor de Oorlog (met Ng Sauw Tjhoi)
Hanne Delaleeuw
72
23 Bijlagen
Bijlage I: aantal aankomsten en overnachtingen in 2008
Hanne Delaleeuw
73
Bijlage II: evolutie aantal aankomsten en overnachtingen van 2004 tot 2008 in de Westhoek
Hanne Delaleeuw
74
Bijlage III: evolutie van het aantal aankomsten en overnachtingen van 2004 tot 2008 in de
Westhoek: hotels
Hanne Delaleeuw
75
Bijlage IV: evolutie van het aantal aankomsten en overnachtingen van 2004 tot 2008 in de
Westhoek: campings
Hanne Delaleeuw
76
Bijlage V: evolutie van het aantal aankomsten en overnachtingen van 2004 tot 2008 in de
Westhoek: vakantieparken
Hanne Delaleeuw
77
Bijlage VI: evolutie van het aantal aankomsten en overnachtingen van 2004 tot 2008 in de
Westhoek: doelgroepen (= jeugd- en sociaal volwassenlogies, kuuroorden)
Hanne Delaleeuw
78
Bijlage VII: aantal overnachtingen en aankomsten naar motief in 2008 in de Westhoek naar
motief
Hanne Delaleeuw
79
Bijlage VIII: evolutie van het aantal aankomsten en overnachtingen van 2004 tot 2008 in de
Westhoek: ontspanning en vakantie
Hanne Delaleeuw
80
Bijlage IX: evolutie van het aantal aankomsten en overnachtingen van 2004 tot 2008 in de
Westhoek: conferentie, congres en seminarie
Hanne Delaleeuw
81
Bijlage X: evolutie van het aantal aankomsten en overnachtingen van 2004 tot 2008 in de
Westhoek: andere beroeps-doeleinden
Hanne Delaleeuw

View/Open

Transcription

Similar documents

chinezen - University of Bolton

Lesmateriaal China Blue: docentenhandleiding

Nieuwsbrief - Scholengemeenschap De Bron

Chinatown/Asiatown - Faculteit Sociale Wetenschappen

zendingzending - Bonisa Zending

Aardrijkskunde

NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT GRAAD 12

`n Hulpbron vir Toerisme Onderwysers en leerders. Hierdie boekie

Mijn spirituele boekje

`n Hulpbron vir Toerisme Onderwysers en leerders. Hierdie boekie

2016 Plattegrond en informatie voor bezoekers

- Wadden Sea World Heritage

kunst- en antiekveiling

Troika mei

2003-2008