LZ 12 December 2015.pmd

Transcription

LZ 12 December 2015.pmd
16:12 • December 2015 • ` 40
lengzem.info
Masi Pualin
Pu Editor... 3
Ngaiteh ‘masi rim a nam leh ta
viai viai,
Enteh Bethlehem a lang leh ta
riai riai.
Dawnteh sulhnu nunhlui a
ngaihawm vawng vawng,
News Nawi & Tawi... 5
Misual Tawngtaina ...11
Origin of Chibai! - Jacob chhangte... 12
Lawmna Thilpek... 14
An Ti... 16
Kum Hi - Lani Pudaite... 17
Thlirteh nghakhlel em ema
mual liam ta zawng zawng,
Hausa Hausak Chhan... 22
Hlim la, fak la, chawimawi la
‘masi neitu,
Engtin awm ta zel maw?
- Hriatpuia Pa Kolasib... 23
Lo ni la rethei, riangvaite
chhawmdawltu.
ameroz®
Kher Lo... 26
Tlai Khat Chu - Samuela Ralte... 27
Hriselna Huang... 32
Nui Ila... 33
NAUTE LU PHIR! (Pk-8)
Khawiahnge a pian dawn? - Ahooma... 34
Sekrek ... 42
Tu nge Fapa Duh?... 43
Eizawnna... 46
Krismas Bus - Sanga Ralte... 49
Suangtuahna - Dina Tlau... 54
Chanchin Lawmawm... 55
Hringnun... 58
Ngaihtuah a ngai e ... 60©
Hre thei rawh le... 61
CROSSWORDS... 63+
2
•
Lengzem
.
December 2015
Lengzem
.
December 2015
•
3
SMS: 9 8 6 2 6 1 4 6 7 9 (Hming ziah tel ngei ni se)
Editor
Vanneihtluanga
Puipate
P.L.Liandinga
(Dika Pa)
Lalhruaitluanga Ralte
(Zara Pa)
K.Sapdanga
(Mapuia Pa)
A
dele-in “Hello, how are you? It's so typical of me
to talk about myself, I'm sorry...” a tih ang
ziazángin, kumpui meuh her liam tur hi chuan, mahni
insawi châk chángte hi herchhuahpui pawh ni se a
mawh lo ve. Thúl tah thiam zawnga \hianpa
Ramhmangaiha a ván ruai ang maiin, Adele-i pian
hma kum 23-a thi Àwithangpa dungthùla Saw saw
Hmuifángpui saw an kalna, Nikhumchhingpa vungdáng
Puitute
ngai lo ang hianin, Nuihmáwi a liam e thlang tlai
Lalmuansanga
zamual... tia kùrpui turte hi ka zawng \hin a. Thúl
Hmingsanga
tah thiam leh kaihnèm hla sakpui tur an va váng ta
Darrokima
em!
Distribution
Jimmy Zothanpuia |hianpa Zuaha fa sún khawhar hnem nan, Puini
chu lém ang zuk der teh la, Nang chu Àwithang ka
Lz lak, zawrh leh dâka lâk túai lungrun, Hring lamah lo kir leh la tih hla chham
c h u n g c h a n g c h u ka duh laiin, \hangthar Líangkhaia ten sakhawhlui
Lengzem office-ah zawh
ziarang tiin min hnâwlsak tawh si. Chheih ngam lo
fiah theih a ni. Dâka la
duh tan, thla 12 lâk man khawpa Kristian nih tluka thawpikthlak hi awm tak
Rs 450/- pek lawk a ngai. maw aw? Zo zinga Zo zawng reng reng hian kei
zawng mual ka liam dawn a nih hi - ti raw, Adele?
Published, edited and
Adele, Did you ever make it out of that town where
owned by
nothing ever happened? tiin min zawt maw?
Vanneihtluanga
and printed by him at Àwithangpa meuh pawh Upa Hmarlûtvunga a lo nih
Lv Art Press,
tâkna khuaah hian eng phiangsen nge maw ka sîk
(Lengzem Office)
thlûk ang le? Kámlala leh Romani leh Sialsuk
Ground Floor, Chanmari
Lal\anpuia leh a berhvate tel lova tlei zawkte zinga
YMA Hall, Chanmari mikhual pakhat ka nih tak hi!
796007, Aizawl,
Mizoram.
Aw! Hei, ka mistiri-in, “Pu, cement bag tum tui súngah
awm nia!” a rawn ti! Patling kan tuidùl laia cement
Tel: 2347982 (O)
lo inrawlh sek hian min va tiro zual tak em!
2340493 (R)
Ka sawi tum tak: November ni 20 zana, Rokunga
email:
[email protected] Memorial Society huaihawta, Pi Teii Sikula Krismas
Zaikhawmpui kan neih \uma, Pu Faka leh Pu
Dunglena tenor kara PC Lawmkunga zai ri leh,
Rokunga fanu |ing\angi pasal Chhuanliana BVT hnuk
lo ulh ve khanglang te kha sawi hman lovin - ceSMS No:
ment chu ka va buaipui mai tang e.
9862614679
SCOOTER KA ZUAR (Nov '15)
KA PU PERHKHUANG (Nov ’15)
..a va’n ropuiin a va’n ngaihnawm kher
em! Chhiar pahin mitthla-in ka hmu a.
Ka nuih a za si, a dik bawk si. Ka chhiar
nawn ka chhiar nawn mai. Kan editor
Khawl Thluak Nei Lo buaipui nen a inang
khawp mai (L.C Fanai, Mission
Vengthlang) nuihzat lam aiin ka
ngaisang mah mah zawk (Tluangteii KK)
A ngaihnawm ka ti takzet. Mahse, \hut
muan ár khuang thawm sawi hnu-a
tum tâwk léng chhäi tura léngi sumtual
kài han sawi chauh chu a hun thu a
fuh lo ka ti deuh. Tin, 'A nun
khawharzia hriatpui saltiah lova....' tih
tlara 'saltiah' hi eng nge a awmzia?
(Zomuana) 'Sâ a tlà e' tih thu a sawi
dan kha sa tlà a ni ngai lo. Sa tlà
chu sa-in khaw chhunga ran a seh hi
a ni. Tin sanghal hùal a sawinaa
'sawmli nufa' a tih pawh kha hriat
thiam a har. Za nufa an tih chuan
150 tihna a ni a. 40 nufa chu 60 a
tihna em ni ang? Za tih chauh loah
chuan nufa tih hi an hman àwm pawh
ka la hre ngai lo. (R.Hmingliana, kum
71) ..hmanlai nun hlu tak min hrilh,
naupang zawkte tan pawh chhiar ngei
chi (Puipuii Pi) 198+ piang tan pawh
a hlathu hian min tilungleng, a hunlaia
cheng ve ang maiin min mitthlatir zut
zut thei a lawm. (..)
...LIRNGHING (Nov ’15)
A va \ha em! Ka hriat ri riai kha ka hre
chiang ta. Dr Lalrokima, i dam khua lo
sei teh se (Hmaa, Cpi, Kahrawt) ...duh
ai chuan a sei mah mah. Mahse a
bengvarthlak. Research beite tan
chuan dah \hat hmak chi.. (SL Rova)
EIRU HRINGNUN (Nov ’15)
Sunday zing inkhawm tam laia chhiar
chhuah atan ka va duh em! (Lalpuia
Kolasib) ..a thûk, dik, \ha takzet! Mizo
zawng zawngin chhiarin hmang se ka
va ti em! (LHC, Ccp) ..i duh barh barhzia
hi ka duh lutuk! Ka chekin a mil. Ruihhlo
ngai leh zuar kan hmuhsit ngam anga
eiru hmuhsit ngam a ngai. Sum hi pathian
ah neih loh tur. Lengzem pawh 2011-ah
20 man a la nia, kum 3 lek a ral a, a
lêtin in tipung hi sum in duh ve mah mah
ka ti! (Puipuii Pi) Eirukna tih hian sawrkar
hnathawk i kawhtir bik em aw ka ti deuh.
Sumdawngten a nihphung pela an
hlâwkna tur ûma, an thil zawrh an tito hi
eirukna langsar berte zinga mi, mipui
lamin kan ngaihmawh mang hlek lo a
ni in i hre ve lo maw? (Laltlan Thangi
Rengsi) Kumin YMA Gen. Conference a
kumpuan tur chhawpchhuah 4 zingah
'Corruption Do' a tel kha a lawmawm
ngawt mai (Dee Vals) Eirute chhunglam
ngêt nasatzia hi an \henawmte hian kan
hmu e. (Aw Zet Hauzel)
CHERHLUN (Nov ’15)
Mizo takin ka lung an tileng (DT Ralte,
Champhai)
I TLAN ZEL ANG (Nov ’15)
Nupa tam zawk tan zir tlak a ni. Hawina
lam apianga awh tur hmu kan pa hi
engtin nge maw ka siam \hat ve dawn
ni? (Puipuii Pi) ..ka nupui thau lutuk hi..
ka chhiartir a, a thin a rim! Kan
chhungkua i tibuai vek! (....)
EDITORIAL (Nov ’15)
..a va \ha thlâwt em! Lawmna hian tu
mah a hnar ngai lo... min fuihin thinlung
làwm loh lai pawhin lawmna hi thlan
luih fo atan a va \ha em! (Awmpuia
Op-a)
4
•
Lengzem
.
December 2015
VAI BUNGBU (Nov ’15)
..a va han \ha tehlul em. I thuziak khan
min hneh tawp! (Mfi, Lunglei) He
thuziakah hian thil thûk deuh a awm...
ka sawi thiam lo (Laltea) ...a lo ni maw?
Muslim chu an lo thuthlung hlui rep rep
hle mai (Teteii nuteii)
PURSLANE (Nov ’15)
Lz Nov 2015, page 1 ami hnim
damdawi hi hlothau kan tih \hin a ni
e, chawhmeh-ah pawh kang ila a tui
hle. Sangha\in nen a inrem khawp mai.
(Mama, Venglai, Lunglei) ..he hnim
damdawi in rawn tarlan hi kei chuan
anthau ka ti mai. A thur sek lehnghal
(..) Purslane hi Bawngek-an a va ang
ve. A ni ang (..) .. anchiri kan ti \hin
(Kimi) Purslane hi anthau kan tih hi a
nih hmel, a ei dan tur han sawi leh
ula. (Puipuii Pi) One-day Par kan tih
ang hi niin ka hria (Teri Hmar) bawngek
par kan tih thin kawt kam velah a \o
thin, a par eng sín te mai. A hnah hi
pangpar atana kan hman one-day par
kan tih nen hian a inang khawp mai.
Damdawi hnim a nih dan hriat
chhunzawm a chakawm mang e (Dingi
Hauhnar)
Purslane lamah chuan kan chiang. A
hnim lamah pawh kan chiang. Mahse
khua leh veng hrang hrangah a hming
kan phuah dan a inang lo a ni ta ber
awm e! - Ed.
NOVEMBER 15 CROSSWORD
& REMDIK LAWMMAN DAWNGTUTE
1. L. Kawlni, Chaltlang Dawrkawn
Ph : 9612519924
2. L.R. Sanga, Champhai
Ph : 9856282253
3. Hminga, Chhinga Veng
Ph : 9856936189
Lengzem
Internet a\angin
LENGZEM
Lengzem pdf copy Internet a\anga
lâk i duh chuan..
ah emaw
[email protected]
ah emaw i lo zawt fiah dawn nia.
EIZAWNNA EISIAM (Nov ’15)
Bangkok leh Pattaya kawtthler sira ei
siamna dawr ang hi, i sawi ang hian
Aizawlah tih ve ka tum a. Thil dang
chu a rem vek. Mahse hmun awl ka
hmu zo thlâwt lo.. chêp lutuk!
(Siamteii)
DARTHLALANG (Nov ’15)
Lz hi ka lo chhiar thin a Hringnun &
Darthlalang hi ka en hmasa \hin. Tun
November thla-a Darthlalangah hian
ka inen a, ka lang fiah khawp mai.
(Siamtea, Associate Professor, LGC
Lunglei)
DIK LEH RIL
Kum15 mi ka ni a, Lengzem-a Dik leh
Ril in chhuah \hin hi a \ha ka ti khawp
mai.. ka nun kawng a kaihruai a, mi
tifing a ni.. Nun kawng dik ka zawh laia
min puitu \angkai tak a ni; khawngaihin
a rem chuan thla tin tihchhuah zel theih
ni se (Hpi, Msvt)
MAHNI PHU TAWK HRIAT (Oct ’15)
..nun lem neiho hian chhiar vek se ka
ti mang e. Kan khuaa RKVY pawisa
dawnga bike lei daih, chaw ei dawhkan
nei si lote hauh nan ka lo hmang (TPa,
Nvvk)
..chhung
tin-in
chhung
inkhawmah thupuia neih tlak, fur ruahtui
tam pawhin a nan chhiat mai mai loh
NLUP THAMI, chhung tin thleng phâk a
ni e (Zira Rvl, Azl)
SIL-GAU RÉL: Nov 21-ah khan
Railway Minister Suresh Prabhu chuan
Silchar leh Guwahati inkar rél kawng
zau (broad gauge) hmang passenger
rél hmasa ber a vai liam.
SPEAKER KHING: Arunachal
Pradesh speaker Nabam Rebia chuan
2011 a\ang khan, hmeichhe pakhat
a chènpui a. “Nupuia neih tiama neih
leh duh lo..” tiin FIR thehluh a ni.
DOYANG DIL: Mu pém chi Amur
falcons-in Mongolia (km 5,600) a\anga
S.Africa pana kum tina an pèmna
kawnga an chawlhna hmun Nagalanda dïl Doyang Lake chu sorkar laipuiin
uluk lehzuala humhalh a tum.
SAPHAI MÎT: China leh SE Asia
ramah saphai mît hi tualchhuakdamdawi atan an hmang nasa a. Heng
ramahte hian Manipur a\anga
Myanmar kaltlangin a rûka tawlh
chhoh a ni \hin. Saphai mît pakhat
hi ` 9000-15,000 velin an hralh niin,
NGO pawl, People for Animal (PFA)
chuan an sawi. Saphai hi Wildlife
Protection Act 1972 Schedule I-in chi
mang hlauhawm a tihte zinga mi a
ni a, a thattu chu hrem theih a ni.
PIANG INRUAL: McKinsey Global Inst-in India ram state hrang hranga
.
December 2015
•
5
mipa leh hmeichhe intamhleihna a
chhuinaah, Mizoram leh Meghalaya
chu inthlau nasa lo ber state a ni. State
dangah mipa tamzawkna a sáng hle.
GUWAHATI HIM LO: Natl. Information Tec. Research Org (NITRO)
chuan India mi 150 velin Islamic State
website an phùrpui hle tih sawiin,
phùrpuitu tamna khawpui chu Srinagar
leh Guwahati a nih thu an puang.
HMARCHHAK TAN: Transport Minister Nitin Gadkari chuan Nov ni 4 ah,
Hmarchhakah ` vbch nuai 1 hmangin
kawng thar KM 10,000 sìal tum a nih
thu a sawi. Hemi zinga ` vbch 25,000
chu Arunachal kawng laihna tur a ni.
ADB LOAN: Chhattisgarh, Assam,
Madhya Pradesh, W. Bengal leh
Odhisa kawng belhkhawma km 6,000
siamna turin India leh ADB chuan
Nov ni 9-ah khan $ mtd 273 sum pûkna
tur an ziak fel.
BIHAR: Bihar MLA seat 243-a MLA
143 (59%), tun hnai inthlana tlingte
chuan police criminal case an nei vek.
An zinga 96-te phei chu tualthah leh
inrûkbo case awrh an ni. Laloo-a RJD
pawlte zingah criminal case nei MLA
an tam ber (49) a, Bihar inthlanah
khan thlan duh nei lo (NOTA)-a vote
thlâk nuai 9+ an awm.
BAWNG TALH: Uttarakhand CM
Harish Rawat-a chuan “..bawng talh
chingte chu ram hmelma lian ber an
ni a. He rama an chèn ve a rem lo”
tiin Hardiwar-ah a sawi.
6
•
Lengzem
.
December 2015
PAWNGSUAL FA: Nov ni 2-ah,
Allahabad high court chuan pawngsual
vanga nausen lo piang chu sáwn anga
ngaih a ni ang a, amah thlahtu, a ‘pa’
ro khâwm theihna chanvo a nei ang
tiin thutlûkna an siam.
REL TICKET: Indian Railways
chuan, Nov ni 10-ah, rel kal \an hma
minit 30 thlenga rel ticket lâk theihna
dan an siam. Khualzin rel second class
chuan man ` 10-in tihto belhchhah
a ni bawk.
MAHNI ATTEST: Document attestna atan inthamna a nasat avangin Delhi
sorkar chuan, income, inneih, caste,
pianna leh chenna, driving licence,
birth & death.. certificate velah mahni
in-attest phalna dan thar a siam.
BAWNG VUN: RSS chuan Myntra
chu bawng vun hmanga pheikhawk
siam an hralh avangin sakhaw rilru
tinatu ah puhin dan hmanga khin an
tum.
DAMDAWI TLÁWM: Health ministry AMRIT (Affordable Medicines
and Reliable Implants for Treatment)
scheme hmangin cancer damdawi
200+, lung natna damdawi leh lunga
vuah chi hmanruate chu sorkar laipui
damdawiinah, dawra a man chanve+
(50-60%) a lei theiha dah tum a ni.
NI THA 18%: India electric 1% chauh
hi ni tha a la ni a. 2030-ah chuan,
18% chu ni tha a\anga lâk tum a ni.
MODI NUPUI: PM Modi-a nupui
Lengzem
Jashodaben-i passport dilnaah marriage certificate thil tel a nih loh
avangin Gujarat passport office chuan
‘incomplete’ tiin an hnâwlsak.
SBI
MOBILE
WALLET:
Smartphone hmang lote tana phone
hmanga sum chelek theihna turin SBI
chuan mobile wallet, ‘Batua’ tih chu
siam an tum.
ZU IN THEIH KUM: Maharashtra
CM chuan zu in thei kum 25 a\anga
21-a tih-hniam rawtna \ha a ti.
NUPUI NGAH DO: Nov ni 5-ah,
Gujarat High Court chuan Muslim
zinga nupui pakhat aia tam neih
theihna dan chu danpui kalh a nih
avangin hnâwl \ul an tih thu an tarlang.
TUIKHUAH: Maharashtra chhunga
luia electric siamna tura tuikhuah tenau
1,700 chu a nihna tur anga hman loh
a ni tiin Rural Dev leh Water Conservation Dept thuneituten an puang.
ZU MARTAR: Rajasthan MLA
Gurusharan Chhabra chu zu zawrh
dona entir nan thih phah khawpa ni
31 chhung chaw ngheiin a nuar a. Nov
ni 4 khan, State Health Minister chuan
an state-in zu an khap theih chuan
lohzia leh zu khap chuan zu chhe tawlh
a tihluar zawk tih thu a sawi.
ONLINE GAMBLING: Nov ni 18ah Supreme Court-in internet a\anga
inchàwina, online gambling hi mipuite
bumna thil \ha lo nia puhin a thununna
dan siam \ul a tih thu a tarlang.
ENFIELD: Bengaluru Infosys-a
thawk nula Candida Louis-i (24) chuan
Royal Enfield bike hmangin India state
hrang hrang tlawh kualin KM 7,000
chuang amahin a khalh kual.
ZIRBU HLUI: Bharat Ratna award
dawngtu scientist CNR Rao-a chuan
Nov ni 4-ah khan, Institution \ha 100
thlan chhuah zingah India kan tel ve
theih lohna chhan pakhat chu tunlai
mil tawh lo zirlai (outdated curriculum) hi niin a sawi. India univ 90%a la hman mekte hi chutiang zirlai
hlui chu a ni a ti.
AADHAAR: Sumdawnna bul \anna
dil turin Aadhaar number neih a ngai
tia sawi chu sorkar laipui chuan Nov
ni 18-ah compulsory a nih loh thu a
chhuah.
FANGHMIR LEH BRAKE: Nov ni
17-a Mumbai tualchhung rail brake
fail chhan an enfiahnaah brake panela red ants fanghmir bu lo awm chuan
a tichhia a ni tih an hmuchhuak.
MARUTI: Maruti 800 luahlàntu
Maruti Suzuki Alto car hi an hralh
chhuah \an, 2000 Sept a\anga 2015
Oct inkarah 29,19,819 hralh a ni a.
1983 Dec - leh 2014 Jan inkara nuai
28 hralh Maruti 800 khûmin India
rama car model hralh tam ber a ni.
Nov ni 8-ah khan, Maruti Suzuki
chuan WagonR Stingray car, automatic gear shift (AGS) a tlangzarh.
Alto K10 leh Celero-ah AGS vuah
a ni ta bawk.
.
December 2015
•
7
BILL SUAL: Faridabad-a tyre repair dawr neitu pakhat electric bill
chu thla khatah ` 2,500-3000 vel a
ni \hin a. Oct ah khan, bill tihsual
palh avangin, thla 2 bill, ` vbch 77
pek a ni.
SIPAI MARTAR: Sipai eng pawlah
mah, raldonaa thite hi, ‘Martar’ nihna
pêk theih an ni lo tih sorkarin Delhi
High court a hriattir.
GAS: Kum khata sum lâkluh ` nuai
10+ te tan eirawngbawlna gas subsidy tihtàwp tum thu sorkarin a
ngaihtuah mek tih Union Minister
M.Venkaiah Naidu chuan a sawi.
PHÌR INNEIH: Kerala Trissur district-ah phìr Dilraj leh Dilkar te chuan
phìr Reena leh Reema an nei a.
Inneihtirtu puithiamte hi phìr Reji leh
Roji an ni. He inneihnaah hian flower
girl phìr leh page boy pawh phìr bawk
hman an ni.
KISS CUT: Daniel Craig-a channa
James Bond film thar ber Spectre chu,
‘a àwm tawk aia rei in-kiss’ awmna
lai apiang hleh \hen hnuah censor
board chuan U/A certificate pe-in Nov
ni 20 khan India rama chhuah a remti.
FA HRIN A |HA: “Nu chhùl a\anga
nausena tuihnäng hlan chhàwn chu,
nausen taksa rál dó khawl tichaktu a
nih avangin, zai chhuah aiin dan
pangngaia fa hrin a \ha zawk,” tiin
doctor thiam Jonathan Turney-a chuan
Bengaluru-a British Council buatsaih
‘Science and Beyond’ project-ah a sawi.
8
•
Lengzem
.
December 2015
MOBILE NEWS: Khawvel puma Jul
- Sep inkara mobile siam chhuah zat
chu mtd 478 a ni a. Top 10 company
zingah Micromax (India) a tel phâk.
KHUALZIN: India tlawhtu khualzin
nikum Oct-ah 2,705 an ni a. Visa
on Arrival leh e-Visa dan thar
avangin kumin Oct-ah 56,477
(1988%)-in an pung.
HONDA BIKE: Honda Motorcycle
and Scooter India chuan Honda CB
Shine, Smart Power (125 CC, 10.57
bhp, ` 59,900, Delhi) chu Nov ni 19ah an tlangzarh. Hman loh laiin amahin
engine a thi a, clutch thlah rualin
amaha nung leh thei tura siam a ni.
ÊK-IN: NGO pawl, Water-Aid chhût
danin, India mipui 60.4% chuan
anmahni chhungkaw pualin êkin \ha
pangngai an la nei phâk lo.
KRISTIAN INNEIH: Nov ni 19-a
Madras High Court-in thutlûkna a siam
dan chuan Hindu hmeichhia leh
Kristian mipa inneihna chu sakhaw
inlehna awm lo chuan a theih loh. Innei
turte chu sakhaw inang an nih hnuah
chauh Special Marriage Act 1954 dan
hmanga chhinchhiah theih an ni ang.
INDIA INTERNET: Internet
hmangtu tam ber China (mtd 600)
chu India-in kan dawt (mtd 402) ta.
Tun thla hian internet hmangtu tam
lamah USA chu India-in a lehpèl
\an niin Internet and Mobile Assoc
of India (IAMA) chuan an chhuah.
Mtd 402 zinga mtd 306 chuan an
Lengzem
mobile hmanrua a\angin internet an
hmang.
UNIV |HA: Times Higher Education tehna (ranking)-ah, Indian Inst.
of Science (IISC) Bangalore chu 99na a ni phâk. Hei hi India universityin a thlen san ber \um a ni. US Univ
pathum: Stanford, Caltech leh MIT
te chu a \ha pathum an ni.
DAMDAWI IN : Indo-UK Healthcare
hna bul \an nan UK-a health institute 11-te chuan, India state 11-ah `
vbch sing 1 an rawn invest tur thu
an puang. He project hian doctor 5,000
leh nurse 25,000 a siam belh dawn.
ZIRLAI TAM: USA-ah India mi
1,32,888 zirlai an awm mek a. USAa ram pawn mi zirlai 13.6% chu Indian an ni.
PLASTIC KAWNGPUI: Bhutan
sorkar chuan an ram kawngpuite chu
alkatra leh plastic ningnawi
chawhpawlh hmangin an ‘blacktop’
An rama plastic ningnawi zawng
zawng lakhawma kawng siamna atana
hman nawn (recycle) zel an tum.
NAUTE LU PHÍR: Nov ni 11 zanah,
Dhaka a\anga km 120 vela hla
Brahmanbaria khuaa chhungkaw rethei
tak nu pakhat chhùl a\angin naute lu
pahnih nei, damin zai chhuah a ni.
PUITHIAM KÂP: Islamic State-in
ram zauh an tumna Bangladesh-a Italian missionary Father Piero chu Nov
ni 18-ah khan, Islamic State rawlrál
pawlin Dinajpur-ah na takin silaiin
an kâp hliam.
RAMRI CHINFELNA: India leh
Bangladesh ramri chinfelnaah Cooch
Behar ramri-a chhungkaw 50 chu India
ram chhung lama rin luh an ni..
PASSPORT DAN THAR : International Civil Aviation Organisation
(ICAO) chuan khawlin a chhiar theih
loh tur passport-a hming leh address
vel kuta ziak awmna reng reng chu
Nov ni 24 a\angin hman theih loh a
ni tawh dawn tih an puang.
CHHEPRELH TAM: Nov 20-a
China chanchinbuten an tarlan danin
tunhnaiah misual rual (gangs) 8-in
Hong Kong leh a chhehvela an sum
chheprelh $ tld 64 hmuhchhuah a ni.
ALI BABA: China ràl-chah dawr
Alibaba a\anga Nov ni 12 darkar 24
chhung ringawta sum chevel chu $
tld 14.32 hù a ni. Hei hi khawvela
dawr mal bungraw hralhna ni khat
sum virvel tam ber a la ni.
SINGAPORE MODI: Modi-an Singapore a tlawh chhinchhiah nan Singapore chuan an ram nauban chi khat
hmingah ‘Modi’ tih an phuah.
ROBOT RIDER: Yamaha chuan
mihring pianhmang neiin motorcycle khalh thei robot, Motobot an tih
chu a siam a. Valentino Rossi chó
ngam khawpa upgrade an tum a ni.
HMING KHAP: Saudi Arabia chuan
an ram Muslim sakhaw zahawmna
.
December 2015
•
9
tihminghliau thei hming inphuah an
khap. Hming khap 50 zinga Malika,
Sandy, Maline, Elaine, Maya, Linda,
Alice leh Lauren tih neite kan awm
chuan Saudi visa dìl buai a \ul lo.
JERUSALEMAH GRIK: Israel archeologist te chuan Jerusalema car
parking hnuaiah hmanlai khawpui hlui
an lài chhuak a, hei hi kum 2000 vela
upa Grik kulh, Acra niah an ngai.
ORIGIN OF SPECIES: Academic
Book Week-a, vote hmanga lehkhabu
nghawng na ber an enna-ah, Charles
Darwin-a lehkhabu, The Origin of
Species chu a sang ber. A dawttute
chu The Communist Manifesto, The
Complete Works of Shakespeare leh
The Republic (Plato) te an ni.
GOOGLE MAP: Nov ni 10-ah
Google chuan, network awm lohna
hmuna mi tur download lâwka hman
theih tur siamin Google Map \angkaina
a belhchhah.
ADELE 25: Digital music service
chuan Nov ni 19-ah khan, zaithiam
Adele-i album thar ‘25’ chu internet
a\anga ngaihthlak (streaming) theiha
dah an tum loh thu an chhuah. Apple chuan iTunes a\anga lei theihin
an dah reng tho ang.
KHAWVEL UP LUM: World Bankin a chhût dan chuan, khawvel inup
lumna (global warming) zual zel
avangin tun kum 15 chhung hian,
khawvel mipui mtd 100 laiin an retheih
phah dawn.
10
•
Lengzem
.
December 2015
LUNGHLU: Tennis ball tiat vela lian
lunghlu, khawvela lian ber dawttu,
tun kum 100 chhunga laih chhuah lian
ber chu Nov ni 19-ah Lucara Diamond
Corp (Canada company) in Botswana
in an lai chhuak.
KAL |HATNA: London School of
Economics-a mithiam Dr Grace
Lordan-i leh a thawhpuite’n research
hmanga an zir chhuah danin, gym-a
insawizawina chi tamtak aiin, zing
tin chak taka kea kala insawizawi hi
rihna hlohna atan a thawk chak zawk.
KISS LEH SCIENCE: Kiss
chungchang zirtu Netherlands scientist
te chuan, second sawm vel tihtakzeta
in-kiss hian bacteria mtd 80 vel kan
inpetawn a. Mahse, in-kiss aiin
inchibaiin natna kan inkai tam zawk.
ANPUI ÎT: Univ of Essex psychology dept-a mithiam Dr Gerulf Rieger
chuan hmeichhe hrang hrang 235
thlangchhuakin zahmawh milem a
entir a. An thil hmuhin an mitmu leh
thluak a tihdanglam dan a\anga a chhût
danin, hmeichhe 82% lai chu hmeichhe
saruak lem an hmuh ruala tisa châkna
chhuak an ni tih a tarlang.
EMOJI: Dictionary ràwn hlawh tak
Oxford Dictionary-in ‘Word of the
Year’ atana an thlan chu computer
hmanrua kaltlanga milem hmanga thil
vei inhriatir tawnna symbol hrang
hrang sawina, ‘Emoji’ tih hi a ni
SEXY BER: Milar sawi hotna American chanchinbu People chuan David
Bechkham-a (40) chu 2015-a Mipa
nungdam zinga sexy ber-ah an puang.
VAKVAI: US Housing & Urban Development Department-in a tarlan danin,
USA-ah mi vakvai (homeless) nuai 5.65
vel an awm. An zinga hmun 4-a \hena
hmun khat chu kum 18 hnuai lam an ni.
STAR HLU BER: Entertainment
website, vulture.com chuan Hollywood
lemchan thiam Jennifer Lawrence-i
chu star hlu ber (most valuable movie
star) -ah an puang.
RALTLAN LÂK TLEM: US House
of Representatives chuan Nov ni 19ah khan, rîkrâp pawl pawi khawih
hlauhthawnna avangin an rama raltlan
lo lâkluhna chu ngawrh leh khirh
lehzuala vilna tur bill an pass.
ELVIS: A thih hnu kum 40-ah Elvis
Presley hla If I Can Dream tih chu
UK Album top chart-ah a la kai..
RUIHHLO THIHPUI NASA:
America ramah 2013-ah khan, ruihhlo
vangin mi 46,000 an thi a. Silai leh
car chêtsualna vanga thite belhkhawm
aiin ruihhlova thi an tam zawk.
ENTLANG LIAN: Hubble telescope
lêt 10-a fiah tur, khawvela entlang
lian ber, Giant Magelan Telescope
(GMT) ni tur chu Nov ni 11-ah khan
Chile-ah sak \an a ni. Khawvela optical telescope lian ber tur Hawaii tlang
chunga bun an tum chu, hmanlai
thlanmual leh temple hlui hmun a nih
avanga dodalna a awm a, pàm\ùl leh
a ni ve thung 
Lengzem
.
December 2015
•
11
Hetiang thu lawi lova pàwlna dawng
\hin,
‘mi
sualte’
tan
sms-in
9862614679-ah ‘thawhlawm’ thawh
theih reng a ni e.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Sâp hming nei za zinga pakhat talin Sap ram leilung an rah
ve mial theih nan kan dilsak ang.
Vanram fangten vanrama an hmuh zawh lohte hming an
puan tawh loh nan i dil ang u.
Facebook-ah mahni awmpui hlui nulate haia kan chhaih
palh chiam loh nan kan dil ang.
Condom hmanga khawlai fa tihtlem an nih theih nan
\hahnemngai takin i dil ang u.
Vai hnena pawisa khawntuten Pastor tibuai lova an baptis
nghal zel theih nan dilsak an ngai e.
Kolkata \umhmunah Krismas dawna Mizoram sumdawngte
bungraw ngah vanga kan bungrua hnawl palh a nih loh nan
kan dil ang.
Zu chhe in vanga thite hian zu \ha in vanga thite ang thova
zah an hlawh ve theih nan kan dilsak ang
Mizoram sorkar computer chhunga zahmawh download ching
mi \henkhatten virus an lak luh tel loh nan kan dil ang.
2016 Krismas-ah, kan farnute leh fanute pawnfènin an
kekawrte tal a khuh hram theih nan pawnfèn chunga thuneitu
hnenah kan dil ang.
LAWMTHU SAWINA
1. Bawlhhlawh lût thei lova tui pipe hmanga kawr hnawhtu
engineer hmangchang hre tak kan neih avangin lawmthu
kan sawi ang.
2. Nupuite sorkar hnathawh hmanga Pastorte dinhmun dik
tak finfiah meka a awm avangin lawmthu kan sawi ang
3. |halai huaisen, sàwm loh ruai kil ngam kan lo ngah tak tial
tial avangin lawmthu kan sawi ang.
12
•
Lengzem
.
December 2015
Krismas Chibai - tih lam pawh ni chuang
lo, chi (salt) tak tak bai chungchang leh
kut han invawn vel hian eng nge inzawmna
a neih le? Kan Lz FB-a thuziak pakhat
kan han thur chhuak e - Ed.
Jacob Chhangte
K
ei âk zât hnih hnuai lam hian
Mizo \awng thumal pakhat,
“Chibai” tih hi a lo chhuahna ka
ngaihtuah ve khanglang a. High
school leh Higher Secondary school
ah pawh Charles Darwin-a theory,
Origin of Species te kha, Kristian ten
‘dawt muhlum a ni’ kan ti chungin
kan zir tho a. Chuvangin Origin of
Chibai thu sawi hi in pawi sawina
ni lo turah ngaiin ka’n thlasik mau
puahpui ve phawng mai teh ang.
‘Chibai’ tih thumal hi Chi
a\anga lo chhuak ni turah ngai ta
ila. Mizoten nikhua kan hriat hma
khan, Lal Isuan ringtu tak leh ringtu
dà tehkhin nan chi al leh chi dà a
lo hmang tawh a. Hmakhawsang
Rom ho hunlai a\ang tawh khan chi
hian ngaihhlut a lo hlawh hle tawh
a. Rom sipaite khan an hlawh atan
pawisa aiah chi an la \hin. Rom
hovin an \awngin chi hi ‘sal’ an ti
a. Chuta \angin Sap hovin ‘Salt’ tih
thumal hi an lo nei ta niin an sawi.
Rom sipai ho ‘Chi-hlawh' chu
'salarium' a\angin sap\awng thumal
‘salary’ hi a lo piang ta a ni an ti.
Chi chu lal ram ropui bera sipai
hlawh a lo ni tawh a, British lalram
a\anga vawiina democracy ram lian
ber sual chhuak tura Mahatma
Gandi-a leh a hote kawng zawhna
‘Dandi March’ a an hmanrua pawh
kha chi tho a ni.
Mizote zingah ve thung chuan,
hmanlai, Vai len hma huna Zofate
khawvela chi vànzia chu sawiin a
siak lo an ti. Chi phur tur chuan
hlate khuaa thang vang vang a ngai
\hin niin an sawi. Sih tui al deuh te
pawh an teng khang \hin a ni awm
e. |hasiama lasi zawl pawh lasi
hovin a duhthusam an sawitir a,
|hasiama chuan a duhthusam
zingah ‘Chi’ tih a sawi tel hial a ni.
An roha an ngaihhlut em avangin
hmanlai Chhim lam mi ang zân lo
pakhat pawhin a chhungte feh turin
chi an funsak theihnghilh a hlau va,
“Chi leh chi kha rawn fun rawh u!”
a ti e an tia lawm.
Lengzem
Thil hlu tak vang tak bawk si
chu mirethei tan neih a har a. Rethei
chhungkaw tan chi vei khat neih
pawh thil awlai a ni lo. Chi al liak
phak lo chu “Mi chhe al ei ngai lo”
tih an ni a. Lal leh khawnbawlte
chu, ‘Tlang chhuak bai al liak phak,’
tih an ni thung a. Hun a lokal leh
deuh a, vai leh Mizo insumdawn
tawn hnu pawh khan tlangvalte
chuan nupui man tuak nan chi an
phur \hin a. Hla hluiah pawh
Léngi man tuak nan
sum tam a ngai lua e.
Ki áwt kal Valan ka zir thùl e'
tih a awm. Chi phurh hla a ni.
Chi tel lova ei rel a tui si lo.
Chi chu thil vang a ni bawk si.
Chutiang taka chi vànna ramah
chuan chawhmeh nazawng pawh
an al phal awm lo ve. Khawsak
rèlna-a chawhmeh nazawng an al
vek phal lo va, a hanga chhumin
an tlak a. Chi nena bai chu an ei
siam tui theih dan sang ber a ni.
An zin veivah nikhua pawhin
an thleninten bai al an hmehpui chuan,
“Ka thlenin te chuan min duhsak
khawp mai. Chi al ngatin bai min
chhuan,” an ti thin. Chi ala bai chhuan,
‘Chibai’ ngat maia duhsak mikhual
nih chu a va hlu dawn em! Tunlai
hun nen khaikhin ta ila, kolkata a\anga
lak luh sea-food Saiha-a inhmehpui
aiin chi telh ngata bai inhmehpui chu
a hlu daih zawk awm e.
Khualkhuaah mi a va zinin a
\hian emaw, vua leh vang ten “Chi-
.
December 2015
•
13
bai ngat ka lo hmehpui ang che,”
an
tih
chuan
induhsakna
tawpkhawk a ni ang. Mikhual kut
vawn paha “Chibai!” an lo tih ngat
phei chuan “Kan neih hlu ber eipui
che ka va chak em!” an tihna te
pawh a ni thei ang. Tichuan, chu
\awngkam chu kan hmang lar zel
ang a, vawiina kut thinga kan
inchibai paha kan \awngkam hi a
lo chhuak ta ni ngei tur a ni 
Lengzem Thufing!
Tar hi huphurh vak duh suh, mi
tumahin an tlin rei lo!
Khawvela mihringte thattu tam ber
chu thihna a ni!
Nunna hi zahmawh hmanga inkai
darh a ni!
A tawpa thihpui ngei ngei tur natna
thawk muang ber chu hriselna \ha
a ni.
Sik leh sa tluka sawiselna dawhthei
a awm lo.
VERAZ VERAZ!
In chhung mamawh chi hrang
hrang bed clothes, cushion leh mattress a\anga doormat thlengin,
Krismas fancy lights leh in cheina
te nen kan zuar e.Min rawn pan ve
rawh le.
14
•
Lengzem
.
December 2015
LAWMNA THILPEK PE RAWH LE
M
i tinin Krismas lai hian hlim leh lawm kan duh. Hlimna hnár
awlsam leh \ha ber chu mite tana thil \ha tihsak a ni. Krismas
thilpek pe tur hian hausak kher a ngai lo. Krismas hlimawm tak hman
i duh chuan kan tarlan zinga pakhat tal hi lo ti ang che:
1. Naupang: |henawm vela
naupangte hlimhlawp siamsak
rawh. Koh khawm i harsat chuan
ball/baloon leisak mai rawh.
Naupang tana hlimawm fo chu
thilpek dawn leh intihsiak leh
lawmman dawn a ni tih hre reng
ang che. Naupang an hlim hian
Krismas hi a nuam a ni mai.
2. Upate: Veng chhunga kuma
upate ko khawm la, thingpui ruai
/ zanriah buatsaihsak teh. Programme ropui tak siamsak a ngai
hran lo. An vanglai sawitir,
thlalak leh eitur siam a ni mai.
Theih chuan mawza lum te
muffler te pek a \ha hle bawk.
3. Zai ngaina tak, lusùnna avang
emaw, chhan dang vang emawa
khawhar ru deuh an awm em?
|hian zahovin, eitur kengin an
inah leng ula, Krismas hla emaw,
an hla ngainat zawng hla dang
emaw sakpui ang che u.
4. Eitur: Cake, chhangban, thingpuife, thei, bai, sawhbàwl, thlai
thar... \henawmte sem kual hi a
Krismas reng. Nu pakhat chuan
Krismas dawnah an \henawmah
saum a sem kual \hin!
5. Sekrek: In \henawm khawvengah hmeithai, pa-hmei, leh
thawkmawh chhungkua an awm
em? Mipahovin an in thawm
\hatsak ula, (in thiam loh chuan
mistiri rawihsak mai tur)
hmeichhehovin sekrek khawihsak, buh thlei, hnawk thensak Rawng hnawih, puan sûk leh
nawh màmsak te hi Krismas
present a ni thei vek.
6. Thlanmual: Thlanmualah i mi
ngaihsan, ngainat leh ngaih deuh
mai thlan chu, an chhungte ni
lo mah la, Krismas present atan
lo thenfaisak ta che.
7. Zirlai: Kum thara pawl sawn tur,
in \henawma zirlai chu, Krismas
present atan, a kaisanna tur pawl
zirbu /uniform tur puanthan
emaw pêk chi tak a ni ang. Zir
chhunzawmna tur school \ha
inzawnhmuhsak leh tutor lâkna
intumsak hi present hlu tak bawk
a ni.
8. Sunday school hnuhnung berah
in pawl chu thla lahovin
Krismas present inpe tawn ula..
9. Thunsak: Krismas dawna \hiante
car/two wheeler tui thunsak
Lengzem
.
December 2015
•
15
zawnga present inpek hi hlu
an awm ang. An khaw pana an
danglam ve tak a ni. Phone tophàwna ‘Sumo’ ticket ‘present’ ta
che. An hre rei viau ang!
up zawnga present inpek hi a
awlin a hit fú bawk.
12. Cheimawi: In kawt zawn
kawngpui te, in biak-in panna
10. Bazar: Krismas hma bazar tlai
kawng peng te, nangma thu-in
dar 4 hnu lamah, mahni thlai
lo chei ve tawp mai teh.
zawrh hralh bàn tlemte hralh
zawh hram tuma nu rethei tak 13. 99 Dawr: Nepnawi dawr cash
hrilhai taka \hu i hmuh chuan,
counter sirah lo \hu ve mai mai
dawn lovin a thil zawrh zawng
la, chu dawra lût chhangchhe
zawng chu lei zawhsak vek
rethei deuh nia i hriatte thil lei
rawh. A vuai deuh a nih pawhin
man chu a rûkin lo peksak zeuh
pawi ti suh. Malsawmna fresh i
rawh. I insawi kual vel kher
dawng dawn!
pawh a ngai lo. Tuin emaw a
peksak a ni mai! I lawm ru veng
11. ‘Sumo’: Khawpuia awm i nih
veng mai ang! 
chuan i lamhnai \henkhat, mahni
khaw lama Krismas hmang tur
Masi urlâwk hla
KRISMAS TIANG
-T.C.Lalremsiama
I
Sikpui ní thlang lenkáwla her liam tur,
Zo fìr rún sángpàr tlùan chùanin kan thlír;
Lenrualte nèn hawiin sial ang kan ngír,
Krismas hun nghâkhlelin lairil a khùr!
Saw ràl tláng bàwm tlaizawng pawh a vul mawi,
Lal pian ni her chhuak tur äm te’n a cháwi.
II
Vàngkhaw dai leh \umkawng bèl samtláng paw’n,
Pár chhuaha vulin van Lal fa a hmuak;
Keini’n kan thinlung khualbûk kan tiruak,
Hlim te’n duhsakna hlu kan inhlàn tawn.
Remna Lal vangin thinur kan hnawt kiang,
Huatna hmawlh hnâwlin kan hawl Krismas tiang.
16
•
Lengzem
.
December 2015
SMS: 9 8 6 2 6 1 4 6 7 9
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
AIZAWL Temple sana ri hi a bula chengte tan a ninawm \an an ti.
AMC thar chuan an musical chair hlui kha chhawm lo hram se an ti.
ANPUI kawp enkawlna lam zir chhuak mithiam kan mamawh takzet an ti.
CHHIM lamah health worker sa kâp thei deuh a awm an ti.
FACEBOOK-AH ‘Zorema’ aiin ‘Ameroz’ an la tam zawk ang an ti.
FAPA tlan bo hun lai khan drop-in centre awm sela chuan inchhirin a pa
hnenah a haw kher lo vang an ti.
HA nawh lai tak hian phone a ri duh an ti!
HINDU inluling eptuten an award an pêk kìr lai khan Mizo Kristian zinga
Padma Shri Awardee te chuan an award an pe lêt phal ve miah lo an ti.
HNA rau rauvah Aizawlah ‘Awmpui-hnaruak’ a tam ber an ti.
INDIA ramah Mizoram hi electric man tlàwmna state a ni an ti.
INNEIHNAA ngaihven hlawh lo ber chu inneihtirtu thuchah hi a ni an ti.
INTHLAN dawn apianga pawh-làwr party pahnih an awm an ti.
KHUA hmun lova Dí neih chu... phone balance a hek duh an ti!
KHUANGPU tamzawkin Khuangchawm hi an ngei an ti!
KRISMAS laia rethei \anpui aia kàwn chei ngaihven zawk an tam tawh an ti.
KRISMAS nuam ti deuh hi Good Friday-a inchhir deuh an ni duh an ti.
KS hi SZ (Sazu Zuar) tih tawh tur an ti!
MILLENNIUM dawrkaiten thlaraumite aiin Krismas an nghâkhlel zawk an ti.
MITEN suma kawng chhia an siam laiin kawng chhiain sum kan siam an ti.
P & E department corporation-a leh a nih hma chuan power renchem
nachang kan hre tak tak lo vang an ti.
RÙI chunga Isua pian hla sak tam thla kan hmang mek an ti.
SEX video thar duh chuan picnic spot chowkidar dil mai tur an ti.
THLASIK lai pawhin féng chhíng peih tâwk chu an awm reng tho an ti.
VIRGIN-birth ring lo reverend senior kan nei an ti.
ZOFATE Rún hi vai sak a ni deuh zel an ti.
‘ZO Theme’ deuha Krismas khawlai chei hian sawi a hlawh rei an ti.
ZU check taima \hin \henkhat kha zu dawrah an thawk daih tawh an ti.
Lengzem
.
December 2015
•
17
‘Ram Palai’ Pu Lalthanzauva Pudaite nupui Pi Lani Pudaite nen hian kum tir
lamah khan, khawhar inah ‘Tar Thu’ kan sawi dun a. Khawhar chhungte tana
ngeiawm tur khawpin kan nui nasa a. “Ziak law law teh!” ka ti a. A ziak a, min
rawn mail a, ka theihnghilh zui a. Avocados lian pui pui min rawn thartem
rualin ka hrechhuak leh chauh a, kan rawn chhuah ta a ni. Haihawt vang hian
a nau rual lek hian ka tar khalh ta lek lek a nih hi! - Ed.
K
an naupan laia kum khat rei
kan tih em em \hin chhan
ni ta bera ka hriat chu, sikul
kan ning a, chawlh hun leh Krismas
kan nghah hlelh em vang a ni chawk
ang. Kan puitlin hnu chuan engkim
ngaia neih a lo ni ta a. Krismas kawr
thar neihte pawh kan helh ta lo a.
“Inchei takin kan inkhawm anga,
ruai kan \heh ang ...” tih rilruah a
lang a. Kan fate school awm bo an
rawn hawng ang a, kan lawm em
em rualin, kan khawsak an rawn
chawk buai hle a, an kal leh hun
tur huphurh ang reng siin, an mu
rei leh an \hiante kan ning ru hle,
tih vel kha kan lo hisap chu a ni
berin ka hre ta.
Dam chuan kan hriat loh hian
kum hi a liam zung zung a, kan
hriat (realised) hmain, mi hmuha
tar kan lo ni ta der mai si a. Mak
ve tak chu a ni. Pitar pakhat pawh
hi “Ka pi, tar hi a hrehawm em?”
tih an zawt a ni awm a. A chhang
dik hlein ka hria. “Hrehawm lo e,
hriat loh hlanin kan lo tar mai a
lawm!” a ti e, an tia lawm.
Ka’n inpuang anga, ka \hian,
ka rualpuite pawhin an tawrh ve
leh an ngaihdan ve tho a ni-in ka
(hria) ring a. Kan kum tam hi chu
kan chhuang rilru hle nain tar tih
tak hi chu pawm har ka ti.
Chhungrila tar inti miah si lo hian
ùan nan tar chu kan inti fo a. Miin
18
•
Lengzem
.
December 2015
tar min tih ngat chuan ami nghawng
dan a dang riau. Darthlalangah
pawh han inen ila, tar han tih em
tur chu ka ni emaw ni le, a ti ve
deuh! Hriselin, nun pangngai takin
kan la khawsak theih a, incheinate
a nalh nalh kan la inbel a, rilru lamah
la \halai tak niin kan inhre ve tlat
si. Kan venga mi, kei aia upa zawk
pawh hian tar tih hi a ngaithei lo ve
hle a, tar intih mai mai tur a ni lo,
a ti \hin. A chang chuan mi zawng
zawngin min 'pi' ta chu a ni a le,
min ú-tu hi an tlem ta pharh mai,
tih chang pawh ka nei.
Young at Heart
Ka ú kum 85 mi leh a \hianpa
pawh phone-ah an inbia a, “Tar chu
kan ni ta reng mai a..” an ti a, an
nui hawk hawk a. Anni rual kan
nih chuan, tar hi kan accept thei
dawn a nih hi kan ti fiamthu a. Ka
ú dang kum 83 mi pawh a tlu a, a
bán a titliak a, a insawhna a sil hle
a, a kal kun deuh ta khên khên a.
“Pitar ang maiin ka kal kun ta a
nih hi!” a ti duh lek a. Kan nau
pakhatin lehkhabu a tlangzarh
\umin, tlar hmasa berah kan \hu a.
A hnua TV-ah an rawn chhuah a
en a. Min rawn phone a, “I lo en
ve em? Tv-ah chuan kan lang tar
tawh ngei mai, kei phei chu...” a
rawn ti a, nuih hi kan tiza hlawm
thei a nia. Mahni hi chu tar a indah
zawng a har a niang e. “Young at
heart” an tih hi chu kan lo ni deuh
vek dawn a niang.
Korea-a kan awm laia ka rawn
zin hian, hmeichhe kawr nalh tak
tak ka hawn \hin a. Kan chhungte
hi an chuhhelh em em a. “Kan awm
kim vek loh chuan suitcase hawn
loh tur,” an ti a, an innghak khawm
\hin a. Kum 60 vel leh kum 13 mi
chuhhelh dan a inang reng a, kan
hlim tlang thei \hin hle. Tleirawl
ho chu an nèk a na deuh zawk tih
lek a ni.
Kan naupan lai kha chuan
hmeichhe upa lam kha chuan, sam
an zial a, hmai hnawih, \hi tih te
hmang loin kawr rawng lar an ha
ngai lo bawk a, mawltein an inchei
\hin kha a nia. Tunlai mi chu kan
dang ta. Nula hâk leh puan bih ang
thova nalh leh rawng lar kan inbel
a, pheikhawk ni se, a ke-artui nei
lo chu ‘..a tar pheikhawk em mai!’
kan la ti ve tlat. Aizawlah phei hi
chuan, nula leh nute hi en thuak
chuan kan inang tlang vek tawh a
ni ber. Budapest (Hungary)a kan
awm hmasak 1973 vel lai khan,
hmeichhe upa lam hi, \hi, bengbeh
leh zungbunte inbelin an hmai leh
hmuite hnawih nalh tak tak ka hmu
fo a, chhunlaia hair dresser-a kal
pawhin upa tak tak hmuh tur an
tam \hin. |ha ka ti hle a, upat lama
inthlahdah hi a \ha ber lem lo. Inchei
hi chuan min ti harhin mahni rau
rauah kan lang thar ve deuh alawm.
Ka tawn \henkhat kan ziak
ang a. Mizorama kan rawn haw tirh
2000 vel kha chuan, naupang ho
Lengzem
hian “A! Sap pitarin motor a khalh!”
tih hi ka tawng zing hle a, naupang
\awngkamah ka ngai a, ka helh hran
lem lo. Kum tam fe a liam tak hnu
pawh hian, ngai renga inhriatna ka
nei ni hmiang, tar min tih hian ka
nuih a la za deuh tlat \hin a.
Ngháwng chuar leh eye bag khuh
nan scarf leh sunglass hman pawh
hian a khuh vak lo ni tur a ni.
Kutphah hnunglam chuar leh thisen
zam lang \uak mai tih ziaawm dan
lah chu, thau a ni mai a, kan hlauh
ber a ni lawi si, buaithlak tak chu
a ni ve! Sam tlem ta hle maite hi
kan buaipui tlang vek ngei ang.
Kan naupan laia, upa an
thiha, ‘tar thi’ kan tihte rual kan
ni tih hre reng si hian, chhungrilah
hian tar chu kan inti phal lo. Kum
30 chuang Mizoramah kan awm
lo a. Kan rawn haw hlim chuan,
veng hming ka hriat \hin kha an
lo thlak tam tawh a, “I hmanlai
em mai!” min ti fo a. Tunlai
ngaihah chuan hmanlai mi chu kan
ni ngei e. Aizawla electric, leh
telephone te awm hma thil kan hre
tam em mai!
Indah hmanlài ngawt hian
hlâwkna a nei lo zawkin ka hre \hin.
Tunlai thil thar te hi zir ve a, a
bengvar tawka thiam ve hi a \angkai
a. Tar rilru min puttir loin ka hria.
Internet, facebook, whatsapp etc. te
hi thil \angkai leh min tihlimtu an
ni ve. Kan fate leh tute group-ah
ka tel ve a, min nuihzat deuh \hin
.
December 2015
•
19
nain pawi ka ti lem lo. Thlalak
nuihzat thlak, news leh jokes kan
inthawn kual a, a hlimawm bakah
chanchin thar mi hriat rualin ka hre
ve bawk a. |hangtharho \awng
hman larte kan hrethiam ve a, a
bengvar thlak.
“Kum 80 vel!”
Hman deuh khan taxi driver
pakhat hian “Ka pi, i upa tawh awm
hle si a, car te hi i la khalh reng
a..” min ti a. Mi fing \henkhatin, “I
kum aiin i lang naupang daih” min
tih chang hian, a lawmawm duh
hle a. Chutiang chu ka beisei rilru
deuh a ni chawk ang, hlim rilru ang
reng takin “Kum engzat nge ka nih
i rin?” kan ti a. “Kum 80 vel!” an
tih meuh chuan ka nuih a za vak
lo. A tuk lawkah kan naute dawrah
ka kal a, kawr nalh tak tak an lo
nei thar a, kan ha chhin vel a. “Lei
rawh i nalh, nula ang chhiah i ni,”
min han ti vel a. Ka lawm hle nain
taxi driver thusawi kha ka rilruah
a rawn lang zawk a. “Miin kum 80
vela min hmuh chuan, hetiang kawr
nalh leh man to hâk pawh hi, mi
nuihzat mai kan ni ang a” ka ti rilru
deuh a. Mahse, keini pawh kum 20,
30 bawr vel kan nih lai kha chuan
mi kan hmuh upat hle \hin kha a,
ka ti a, ka lei ta tho a.
|um khat pawh, nula pakhat
hian, ka inkhawm tur, car ka park
laiin, nui sángin “Ka pi hi ka
ngaisang tawp che, pitar changkang
i nih hi” min rawn ti a. Rilru na
20
•
Lengzem
.
December 2015
ang reng takin ka nui a. Kha nula
kha chuan ti \ha a inti ve hle awm
si a. PITAR tih chu telh kher lo se,
nilenga min ti hlim tur a ni asin
maw le! Ka ú fiamthu ang deuhin,
“Hnung lam a\ang chuan nula
emaw min ti a, kan hmel an han
hmuh chuan ‘Areeh!’ an ti” a ti.
Hman deuh khan sunglass lian tawk
bunin, civil hospital bula Police
canteen-ah khian, an kawngkharna
thing kham ka pal a, ka bawk lût
\huai mai a, vai dawr nghak an rawn
tlan khawm a, “Ka pi, ka pi” an
rawn ti sup sup a, ka tho rang hle.
Lawm a hnekin ka ngei rilru hlawm
ngei mai.
Upat deuh hian hnunglam
hawi hi a har ta deuh ni tur a ni,
motor reverse, back zawnga park
hi ka harsat ta riau a. |um khat
chu New Market bulah ka car reverse-in park ka tum a, traffic ka
ti jam nasa a, bus-a chuangte khan
min thlir \hap a, kan nau pakhat a
lo chuang ve a lo ni a. A hnuah
min hrilh leh a. Ka \hutpuite khan,
“Driving licence chu a nei ve awm
si a...” an ti vel a, i hmel an han
hmuh kha chuan “...awm reng a
nih khu” an ti leh ta a, tih a sawi
\um chuan kan nui nasa ngei mai.
Traffic police ho pawh hian, min
dim ve deuh \hinin ka hria. Mi
dang an ham rîk \huaina turah
pawh hian, “ka pi, min en ve \hin
la” dam ang reng taka min tih hi
ka tawng zeuh zeuh. Hman deuh
khan, pa pakhat, kei aia upa zawk
tura ka ngaih hian, “Ka pi, Matric
kan exam laiin min veng” a rawn
ti a. Ka phu deuh zawk a, “Ka awi
lo e a!” ka ti ringawt, a ngaihna a
hre vak lo mai thei.
Pi Dárawti
Kan society thil chin pakhat
chu, han inhmuh khat deuh hian,
“I van thau ve..i va cher ve, i dam
nange.. i lo van tar ve ta em...” intih
mai mai hi kan ching em em a, thil
polite-lo leh bàn chi tak a ni. Hnam
changkangte hian hetiang a comment
leh hlawh inzawh hi an ching lo
hle. “I van nalh ve, You look great”
tih an ching zawk a, dik chiah lo
mah se, hriat a nuam zawk daih.
Mizo upate pawhin “|awngkam
\hain Sial a man” an tih kha hriat
reng chi tak a ni. “I va tar ta ve tih
ai chuan, i va la \ha ve” tih chu
ngaihthlak a nuam zawk daih a ni.
A nih loh vek chuan ngawih ve mai
mai pawh a pawi lo zawk. Len
chhuah dawnin theih tawkin kan
incheia, nalh inti ve tawka len
chhuah laia hetiang comments han
tawn hi chuan, nilengin rilruah a
cham thei a ni. Tum miah loin mi
awm kan ti nuam lo (insult) thei a
ni. “Kum hi chu number mai a ni”
an tih hi kei chu ka pawm thlap.
Mi tam zawk hi chuan mi fak
der hi kan lawmin kan awih ti tih
mai a. Pi Darawti (Zarkawt) ve
thung kha chuan miin “Ka pi, i la
ngai reng mai” an tih chuan, bak
Lengzem
deuhin “Ka lo van chhe \hin awm
ve!” a ti hlauh thung \hin. Kan
naupan lai chuan, a \awng hi a bak
a, ka hlau thei \hin hle. Nu fing leh
fiamthu duh deuh a ni a. “Ka damrei
tawh lo ang, ka thih hnua min rawn
ràl ai chuan, tunah min rawn rál
rawh u, ka thih hnuah tu nge min
rawn rál tih ka hre tawh chuang lo
ang” a ti \hin.
Thih hma hi chu tuman kan
duh si lo a, kan dam reng chuan
tar hi chu kan hmabak vek zawng
a ni si a le. Mahni thiam dan danin
kan hmachhawn mai ani ang chu.
Kum tam tak kal ta-ah khan,
kan thil ei hian kan hriselna a
nghawng zia ka hre \an a. Ka doctor-in min advice anga ka ei leh in
ka thlak a\angin ka insawiselna lak
bo ang hlauh a ni a. Heta \ang hian
kan ei kan fimkhur a, zingah
insawizawiin ka kal ziah a, hriselna
atana a \ha an tih tawh hi chu, tui
leh tui lo hi ka ngai pawimawh
lem lo. Kan pa khan a ning deuh
\hin a. |um khat chu, \hil \ha hi a
tam si a, ka ning tawh em mai!” a
ti thlawt a. Miin “I insum thei em
a, dam rei i va tum ve!” min tih
chang hian, “Damrei ka tum a ni
lo a, dam chhung hrisel taka awm
ka tum zawk a ni” ka ti \hin. Hrisel
a, insawiselna lian neih loh chuan
kan inhre \halai deuh pawh ani
mahna.
Kum inang rau rauah hrisel leh
hrisel lo kar a hla em em a. Vanduai
.
December 2015
•
21
zawng a awm ngei a, mahse kan
taksa hian uluk taka enkawl chu a
ngeih ber. Tunlai phei hi chuan,
mithiamten kan nitin thil ei \hinte
hi an zir nasa em em a, ngaihven
tan chuan internet-ah chhiar tur a
awm \euh a ni. Mizoin kan ngaihdan
pakhat nia ka hriat chu, miin a \ha,
an tih chuan ei \euh a, \ha lehzual
turah kan ngai \hinin ka hria. Thil
\ha pawh ei \euh \euh chu a \ha
kher lo.
Korea-a kan awm lai khan, pa
upa tawh, inchei nalh, hrisel hmel
leh harh fel deuh mai hi, party naah
kan hmu fo \hin a. |um khat chu,
”Ka pu, i hrisel hmelin i fit em a,
eng nge i ei a, i thuruk min lo hrilh
ve teh” ka ti fiamthu a. “Kum 82
ka ni a, kum 30 vel, ka hna a\anga
ka pension a\ang khan, nitin golf 9
hole ka khel a, ka caddy (golf
khelhna tiang kengtu) tur hian nula
hme\ha chauh ka thlang a, ka khelh
zawhah ka inbual fai a, sooju (Korean rice wine) no khat ka in a,
dinner-ah sticky rice bowl khat
(Korean buh thar ban deuh) leh thlai
ka ei \hin, chu bak chu zing lama
thei leh nuts tlem ka ei bak thil dang
ka ei vak lo. Ka taksa mamawh hi
a tlem a, ka hautak lo. My dear lady
that's my secret!” nui chhungin a ti
a. Mi tamtak hian kan ei luat vangin
kan tuar zawk a, mi \henkhatin an
ei tlem an hriselpui zawk si a, tih
hi ka ngaihtuah fo \hin. Ka úte phei
chu ka hrilh zing hle 
22
•
Lengzem
.
December 2015
Lengzem
HAUSA HAUSAK CHHAN
He thu hi German ram tlawhtu India mi pakhat thuziak kan lâkchhawn
a ni:
German ram chu ram hausa leh changkang tak a ni a. Chutiang ram ropui khua
leh tuite chu nuamsa tak leh pawk takin an khawsa turah mi tamtak chuan kan
ngai ngei ang.
Hamburg khawpuia kan luhin, ka \hiante nen restaurant-ah kan chàwl a. Dawhkan
ruak a tam hle a. Inngaizawng ni awm tak tuak khat hian dawhkan pakhat hi
an kîl dun a. Beer no khat ve ve leh eitur dahna thleng pakhat ve ve bâk an
inchhawp lo va. Restaurant-a nula luhpui ve si a, chuti em ema thil tlem tham
han eipui te chu - a tlangvalpa chu a va han kawm awm em em, ngaihzàwn
loh tawp tur a ngaizawng a nih saw - ka ti rilru a.
Dawhkan dangah chuan nuho rualkhat hi an \hu kual a. Waiter chuan an
thlengah eitur tlem te tein an sem kual a, fai takin an ei vek a.
Keini pawh chu kan ril a \am bawk a, kan \hian pakhat chuan eitur a lam a.
A tam deuh avangin kan ei seng lo va, hmun thuma \hena hmuh khat emaw
lai kan ei bang a. Restaurant kan chhuahsan dawn chuan, German nuho zinga
pakhat chuan sap\awngin min bia a. Chuti zat laia tam eitur kan ei bàn avang
chuan an lawm lo hle a ni tih min hrilh ta mai a.
“A! A man kan pe a lawm! Kan ei sèn loh chu kan hnutchhiah mai ang chu.
A man kan pêk tawh berte chuan i lo ngaimawh tur a awm hlei nem,” tiin kan
\hianpa pakhat chuan a chhang a. German nuho ngaihdan chu a ni lo lehzual
ta a. Pakhat chuan a phone a phawrh a, mi tu emaw hi a phone a, reiloteah,
Social Security pawl uniform hà mi pakhat hi a lo lang ta mai a. Thil awmzia
min han zawt chiang a, a ngawi vang vang a, Euro 50 (` 3,550) min chawitir
ta mai a. Mak kan ti lutuk a, kan ngawi \hap mai.
Min chawitirtu officer chuan, “In ei tâwk chah tur a lawm. Pawisa chu in ta
a ni a, mahse in thil lei hi he ram thil hi a ni. Khawvel pumah mamawh neih
daih lo tamtak an awm laia mamawh bâk tih-riral hi kan ram dan bawhchhiatna
a ni,” tiin min kamkhat ta a.
Keini, ram retheia chengte hian, restaurant-a ei bangnawi ngahte hi changkanna
entirnaah kan lo ngai a, changkanna nia kan ngaih thilte hi ram changkang tak
takah chuan an hnuchhawn tawh zawk a lo ni. Chu tak chu German ram hausak
chhan a lo ni 
Hriatpuia Pa, Kolasib
.
December 2015
•
23
Tun Krismas leh Kumthar
vuakvetah ngei hian, he thu
chhiar mektute chhungkaw
chungah, he thawnthu hi a
takin a thleng dik palh
hlauh ang tih a va
hlauhawm em! Mipui
sahàwk lai hian, mahni
fimkhur mah ila, mi fimkhur
lo pawikhawihah tualthih
palh theih a ni. Lirtheia
chêtsualna thleng thei lakah
i fimkhur mawlh ang u - Ed.
T
hisen pêkna hruia thisen far thla fap fap chu ka en reng a. A
far rual chuan ka taksa hi a nghîng dawt dawtin ka hria a. Ka
thinlung a rum a, ka ngaihtuahna chuan mu leh mal a nei lo ti
dawn ila, thil tam tak ka ngaihtuahnaa a lo luh avangin ka mal man thei
lo a ni zâwk maithei.
Ka fapa neih chhun, tlangval
ve uaih tawh chu Kolasib
damdawiin Cabin No. 2 khumah
chuan engmah hre lovin a mu a,
a thâwk hrâwk hrâwk avang chuan
a nung tih hriat theih a ni chauh
va; biakin awmzia a nei lo. A nuin
chhuak lo tura a hrilh lawm lawm
chungin a chhuak lui a. Tih theih
kan neih loh avangin a chhuah
hnuah a nu nen \awng\aiin kan
hlan a, a chanchin kan hriat leh
hmasak ber chu a bike leh vai
motor lian a insut thu a ni a, kan
hmuh lehna hmasa ber chu tuna
a mutna damdawiina an zawn phei
lai a ni.
Ka fapa lu intuam búr, a
tuamna puan vara thisen kai val
pap chu ka en a. Ka bulah chuan a
nu a thu bawk a, engmah kan sawi
lo, kan en ngawt ngawt mai a ni.
Kan bulah chuan \henrual \ha an
awm diah a, anni pawhin sawi tur
an ngah lo a ni ang, kan ngawi
nghìai a; boruak a va rit tehlul êm!
Naupang hmel \ha...
Ka tho thut a, ka nupui chuan
mak tih hmel takin min en a, “Ka
24
•
Lengzem
.
December 2015
va chhuak lawk ang e,” ka ti a.
Pawnah ka chhuak a, mipui zi nuai
nuai karah chuan ka chhuak phei
a, pawnah chuan thâwk lâk ka duh
a ni.
Damdawiin tlang a\ang chuan
Venglai kawngpui lang thei chin chu
ka thlir vang vang a. Lirthei an tlan
zut zut a, kawng thlang lama kea
kalna siama mi kal vel pawh chu
chiang takin a lang thei. Ka thlir
thlâk lai tak chuan nupa ni awm
tak, a hmeichhiain nau a pua a, a
mipain an fapa ni awm tak a
kokichhuan chu ka zuk hmu fuh a.
Chu chuan ka thinlung a nghawr
nghîng dawt a.
Ka fapa naupan lai chu ka rilru
mitthlaah a rawn lang nghal zut zut
a. Naupang hmel \ha, ngo sen siah
mai, harhväng tak a nih \hin kha.
A pian hlima a nu nena kan hlimzia
kha sawia fiah chi pawh niin ka
hre lo. A piang hlim, nau neihna
hmun a\anga an rawn pawm lût, a
nu bula a mu kan en dun a, a nu
nen hmai insi lek leka kan \ah nuih
lai kha!
A kal theih nite kha ka dam
chhungin ka theihnghilh leh tawh
dawn lo. Mi fate chuan BA, MA an
pass tawh a, hna \ha tak tak an
thawk tawh tih ka hria. Mahse,
chutiang fa neite lawmna ai chuan
ka fapa pên khat pên avanga ka
lawmna chu a hniam bîk lo tih ka
chiang a ni. Pawnah ka kai chhuak
a, \henawmte ka àu va, “Ka fapa hi
a kal ve thei tawh a sin!” ka ti a. A
peih loh thleng thleng ka kaltir a.
Ka va lawm tak êm!
Ka fapa chu a lo seilian ve zêl
a, sikul a kai ni hmasa bera kan
nupaa kan buaizia leh nuam kan
tih si ziate chu ka ngaihtuah chhuak
a. A nuin a siam a, kan fapa chu a
phür êm êm a, sikul awmdan tur
min zâwt a, an tih tur min zâwt a,
dar engzatah nge an hàw ang tihte
thlengin. A hriat duh apiang chu
\ha takin ka chhang a, a insíam lai
thla ka là a, a insiam zawh hnuah
a duh ang takin a ding a, a kut
tikâkin, mawi a tih dan bera a awm
lai thla ka lâksak bawk a nih kha.
Chutiang ka ngaihtuah lai chuan ka
mittui a rawn dir zawih zawih a,
ka dang zo lo.
A \ah ka phal lo
A nu nen lehkha an inzirtir a,
keiin lungchim takin ka en \hin a.
A nuin a kut a vawnsak a, ABC an
inzirtir laite chu ka mitthlaah nimin
lawka thil thleng ang maia chiang
leh fiahin a rawn lang a. A zir peih
loh chinah, a la thiam kim si lo va
a nu nen an invìn dawna ka hriat
chuan ka inrawlh vat a, ka fapa chu
a peih loh ti turin ka tur lui ngai lo
va, a \ah ka phal lo va, a lunghnur
pawh ka duh lo.
Ni, ka fapa chu duat theihtawpin
ka duat a, “I la duat sual ang,” min
tih pawhin ka awih ngai lo. Keiin ka
duat lohvin tuin nge ka fapa chu duat
chuang ang? ka ti tlat a ni. A sual lo
Lengzem
va, ka duh loh zawngin a nung ngai
lo. High School a zawh thlengin an
pawlah a thiam thei pawl ni zelin,
Matric pawh Distinction-ah a passed
ve a ni.
A Matric pass hlima ka
lawmzia kha sawiin a siak lo. A
lawm nan a duh ber bike ka leisak
a, a hlim êm êm a, kan chhungkua
chu hlimna chhungkua a ni. Ka
fapa hmela inrintâwkna tharlam
chu hmuh nuam ka ti a. Eng tikah
emaw chuan ka fapa chuan
dinhmun pawimawh tak a la luah
ngei ka ring a, beiseinain in ka sa
zan tin \hin.
“I mawl lutuk!”
Pawl 11 a zir a, a pass hnu
khan a mizia a dang ta hret hret a.
Zanah lèn rei a ching a, kan inhau
ta zeuh zeuh. Zan khat phei chu
zu rim namin a lo haw a, ka
thinlung a va na tak em! Ka fapin
zu a in tih ka hriat hmasak bera
min nghawr dan kha ka sawi thiam
tawh lo. A nuin a lènna a zâwt a,
a sawi \ha duh lo va. A lu chunga
kut nghata \awng\ai a tum a, a duh
lo va. A nuin awmdan tur leh thu
\ha a hrilh lai chuan, “Ninawm! I
mawl lutuk. Tunlai thil awmzia hi
i man thlâwt lo!” tiin a nu a chhang
a nih chu! A mak ka ti a, ka rilru
hi a va tina tak êm!
Nuih leh \ah chiah a thiam laia
hnutetuia chawm chunga bia a,
\awng zirtirtu, chaw bàr a thiam
hmaa chaw barh a, chaw bàr zirtirtu,
.
December 2015
•
25
a lehkha thiam loh hlau va, a kut
vuana ziah zirtirtu, kal zirtira kaitu;
mi zingah a mawi lo bîk ang tih
hlauva a thawmhnaw sù a
nawhsaktu a nu chu, ‘Mâwl’ a ti a
nih chu! Ka thinin a tuar lo, a tuar
thlâwt lo. Ka inring hman lo, ka
béng \huai a, \hutthlengah a \hu
hnawk a! Kan zavaiin kan \ap a. A
thinrim sosang chu pawnah
chhuakin, a nuin a auh lawm lawm
pawhin a tlan chhuak lui a, tun hi
kan thleng ta a ni.
Ka mitthláah ka fapa neih
chhun naupan lai ringawt chu a lang
a. Ka office bang, a \hiante nena an
infiam laklawh lai pawh sawi lova
ka lam pana rawn tlan nal nal a, ka
bianga rawn fâwp a, “A pa, ka
hmangaih che!” rawn ti \hintu
naupang hmel \ha ber mai kha ka
mitthlaah a lang reh thei lo.
D
amdawiin lamah chuan
hmeichhe \ap hawm hawm
thâwm ka hria a, a âw a\ang chuan
ka nupui a ni tih ka hre nghâl bawk.
Ka ngaihtuahna ram a\ang chuan
ka khawvêl tawn mekah chuan ka
lêt nghal thuai a. Hmanhmawh takin
damdawiin pindan chhung chu ka
pan nghal ruak ruak a..... 
26
•
Lengzem
.
December 2015
Lengzem
FILM A|ANGA KAN ZIR!
.
December 2015
•
27
...kut leh lama bai chawh ngai bawk, lehlama pawnfèn
kawngchilh dawm beh ngai bawk. Pasalte ngai hman ziazang
a ni lo!
Film kan en tamtak a\anga kan zir chhuah chu hetiang hi a ni!
1. A changtute luhna tur in kawt khawiah pawh hian lirthei park theih a ni.
2. A changtupa chu a hna a\anga an ban hnuah a che bon zawk ziah.
3. Kawtthlera làm thut bula mite hian a làm dan an lo thiam ve thut thei zel.
Samue
la R
al
te, T
hin
gs
ul
thlia
h
amuel
Ra
Th
ng
su
ah
4. Laptop eng pawh, bank sum tamtak transfer nan te, sorkar network tihbuai
nan te, alien hneh nan te, khawpui electric off vekna atan te a hman theih.
5. Martial art-a insualna-ah, a changtupa chu tam hneh hle mah se, a hmelmate
chuan zei takin a khawih hun nghâkin posi an lo la kual vel mai mai a ni.
6. Nula accident zo hlim pawh an make-up a buai chuang lo.
 K RISMAS hmang tura mahni khuaa haw nazawngin nuam an ti kher lo.
 K OHHRANA thawh tam nazawngin vanram kài an inring kher lo.
 K RISMAS nghâkhlel nazawng Krismas-ah an inkhawm kher lo.
 H INDI teacher nazawngin Hindi-a \awng an ngam kher lo.
 H ARHNA nazawngin kohhran inpumkhatna a thlen kher lo.
 K HAW nei nazawngin an khuaah Mas an hmang kher lo.
 H MEL chhia nazawng photoshop-\hat theih a ni kher lo.
 M ITE sual veitu nazawngin anmahni sual an vei kher lo.
 K HAWCHHAK mifing nazawngin an kheh puam kher lo.
 P IANGTHAR lawmpuitu nazawng an piangthar kher lo.
 Z U do pawl nazawngin an do peih tawh kher lo.
 F APA tlanbo nazawng an inah an haw kher lo.
 S ÂPHMING nei nazawng an changkang kher lo.
 B AWNGSA nghei nazawng BJP an ni kher lo.
 I NNGAIZAWNG nazawng an serious kher lo.
 F ILTER tui nazawng a thianghlim kher lo.
 K OHHRAN LSC nazawng a felfai kher lo.
 T AR nazawng an beng a chhêt kher lo.
 I NNEI ropui nazawng an hlim kher lo.
 R ÚL thlah nazawng rúl an ni kher lo.
 P HAKAR nazawng an fing kher lo.
 V AWT nazawng a cool kher lo.
 L UAK nazawng an rui kher lo
T
hawh\anni tlai a ni a, ni dang
aiin office ka báng hma deuh
a. In ka thlen chuan ka fate
ho làwmah, kawngka kik fìam
pahin, “In awm em..?” ka’n ti a.
Ni danga min chháng var \hin kha
tun \um chu an reh \hap mai. Ka
kik nawn leh chuan naupang âw
ni lovin nu ber âw a rawn ri fiak
ta \hak mai le!
“Lo lût mai mai teh! Fiamthù
hman a ni lo, ka buai lutuk!”
Kawngkhar hawngin ka pên lut
nghal. Naute chhuah däla kawngka
kan pin chu ka kâr sual a, ka petek
lut nawk nawk a.
|hut pindana bûk lem
Naupangho chuan \hut pindan
\hutthlengsei hnûk khawmin bûk
lem an lo sà chu niin, puan hlai pui
pui hi zárin an lo phah hnawk nuai
mai a, anmahni tawkah an lo buai
em em vek mai. Khawih loh tur leh
rah loh tur min lo hrilh nghal nuai
nuai a.
“Vawiinah in lo fel em? I nu
thu in lo awih em..?” tih pahin an
lu ka tuai thuak thuak a.
Eng dang mah sawi hman a
ni lo, Choka lam a\ang chuan,
“Bawihpuia hi lo la teh, min tibuai
lutuk..!” tiin nu ber a lo auva.
Ka va thlen phei nâk chuan,
Nu berin a bai chhuan liam tur a lo
chawk ngat ngat a, naute lahin a
nu pawnfèn tlangah a lo uai fual
pur pur mai bawk a. Kut leh lama
bai chawh ngai bawk, lehlama
pawnfen kawngchilh dawm beh ngai
bawk. Pasalte ngai hman ziazang a
ni lo!
Bawihpuia chu a úte bulah ka
pawm phei a, “Lo veng lawk teh u,
ka’n inthlak ve lawk ang e.." tiin,
Bawihpuia’n lei a thlen rualin
buaina a chhuak nghal dawn tih hre
sa reng chungin ka nghat a. Pindan
lamah ka luh san ta a. “Bawihpui,
lo khawih ve suh.. i tichhe leh vek
tawh.. i ninawm lutuk!” tih ri ka
hre zui nghâl zat reng a.
28
•
Lengzem
.
December 2015
Kan fanu te zawk chu
pindanah a lo tlan lût a, “A pa,
Bawihpuia hi a sual lutuk!” tiin a
rawn zualko nghal zat zat a. Ni e,
Bawihpuia hi chu a sual êm bawk
a ni. A úte bûk lem chung a lo pawt
thla ang a, an T-set rem that sa a lo
hâi darh ang a, an naute dam lo
lem an duat em em te kha a lu pawt
bungin thutthleng vuak nan a lo
hmansak leh ang a..! Mitthlaa hmu
thiam vek chungin pindan bang
phenah chuan keimahin ka nui tut
tut a.
lehzualin a ka ka kawm kualsak leh
a, ka hmu zo ta chuang lo. Pawi lo,
lo ei mai mai teh se, eng êm a ti
lovang chu maw!
“Mate, indah fel tawh rawh u
le. Hei, \hutna tur pawh a awm lo,
in thil lâk hnawk zawng zawng kha
dah fel leh thlap ula..” tih pahin
choka lama nu ber chu ka va melh
dek dek a. Ani lah chu han phût
ngam rual loh khawpin sekrek
khawihin a ri rawk rawk mai si a.
|hut pindan hnawk nuai chu tu
tihfel tur nge ni ta ang le? Phût tur
A ei a nia!
dang an awm lo. A tihnawktu
Ka inthlâk rei leh ka äwl rei naupangte nen, ka hovin kan rem
ve deuh dawn a ni mai tih hre ràn fel leh ta.
chungin muangchangin ka inthlak Fridge
a. Mahse a rei tak tak theih loh.
“Tunah naupang felin tui vawt
Call of Duty a lo ri:
min lo lâk ang..!”
“Ápa, lo kal vat teh!
Ni danga fridge hawn inchuh
Bawihpuia’n eng emawni a ei a nia!” \hin kha tun \um chu an mitmeng
“Lo chhuhsak ve mai ta che.” a dik tlat lo. Engmah zawt lo pawhin
“Chutiang a ni lo. A la nung..!” thil dik lo a awm tih ka hre nghal
vek.
Kawr pawh ha mumal hman
“Á pa, fridge a hawn theih loh,
lovin ka tlan chhuak a. Kan
a
inkalh
daih!”
Bawihpuia chuan eng emawni hi a
Tunge kalh a? Khawnge chabi
lo hmuam tut mai lah tak a. Zan
lama rannung lo thlâwk lût, bang han tih mai ka tum a, mahse tu tih
kil ami, kan phiah chhuah hmaih a mah a ni leh dawn chuang lova, ka
lo hmu fuh chu niin. Ka kut a fai zawt buai duh ta lo mai.
Kan fridge hi chuan buaina a
em tih leh eng nge ka khawih
hnuhnun ber tih lam ngaihtuah siam tam ve hrim hrim. Puitlingin
hman a ni tawh lo. Rang taka a ka kan kalhin naupangho an buai a,
kawm mawlh mawlh kha a ni mai. naupangin an kalh ve thung phei
Chu rannung chu ka han enchiang chuan puitling kan buai lehzual.
a, a lu a lo awm tawh lova. Uluk
“Khawnge chabi..?”
Lengzem
Rin ang ngeiin chhanna a awm
lo. Naupangin thil an tihbo reng
rengin kan rinna laiah a awm ngai
lo, kan rin loh deuhah a lo awm
ziah. Chuvangin a awm ka rin lohna
ber bawlhhlawh bawm nge ka en
hmasak ang a, ka lukham hnuai?
Chhanna sei
“Nu-i, thingpui..”
Ka sawi zawh hmain ka sawi
hma ka ngai nghal! “Rawngbawl
buai laiin thingpui lo ti ve ziah suh!
Thuk a la awl lo!”
Ni e. Keima thiam loh a ni.
Sawi loh tawp tur ka lo sawi palh
a ni. Ka lei hi ka lo veng zo lo leh
thin. Thingpuiah kan tawp mai
dawn emaw tih nak a laiin, topic
dangah kan kai phah ta le!
"...a reng reng thuah, kan gas
thuk hi a neitupa ang maiin a che
muang si, i inkhawm zan a ni bawk
si, ‘..kal hma a ngai, ka hmanhmawh,
ka necktie hi Barbie awhhlumtir nan
lo hmang ziah suh u..’ te i ti kual
leh ang a, min nawr leh chhen ang
a... ka peih lo.. Chaw ei kham veleh
engmah ti hman lovin hmanhmawh
pheléngin i tlan chhuak leh ang a,
ka buai lehna tur vek! In KTP hi
chu ka ning tawh ngawt mai, nakum
chu over tawh ngei ngei ang che!”
Ni e, duh hun hunah hian over
theih se, naupang exam lai leh an
damsam loh deuh te hian over lawk
ila, an dam deuhah lût leh mai i la,
a zia phian mai thei.
.
December 2015
•
29
Ngawi la...
Nupuite àn tui laia lo tawng
ve palh chuan tawi te tur kha ‘a sei
chi’-ah a chang thut thei. An àn hlak
hlak tawh chuan engmah lo sawi
ve loh tur, a ri lovin hla sak daih
tur. Chang hnih leh a thunawn kan
sak zawh rualin an tàwp ve
tlangpui. An àn tui laia faifuka hla
lo sak hi bual pindana luhsan daih
aiin an haw zawk - tihte thlengin
ka hre vek. Nu ber a sermon lai hi
chuan, Lal Isuan thlipui leh tuifawn
a hàu rehna \awngkam “Ngawi la,
awm hle hle rawh” tih kha kei leh
ka fate changthlan a ni.
Bual Pindan
“Nau paw chungin a inbual
thei,” ti-a min sawitute hi chuan
an ùar ve deuh bawk a ni. Ka la
tum chhin lo hrim hrim. Hrûkpuan
veng chungin bual pindan ka lût a,
chinfel hmasak fé loh chuan
inbualna chi pawh a ni lo.
“A va hnawk...ve!” han ti dek
dek ila...
“Vawiinah vawi thum ka tifel
tawh. Kan fate harhzia leh mi hriatpui
phâk lohzia hi a inchen chiah!” Thil
hi a lo teh vek zel emni aw...!
Bual pindan chhung hi
chhangchhiat tlanchhiat sanna
remchang tak a ni tih ka hre
chhuak tawh a, ka hmanhmawh
ngai lo. Mahse kan nu hian ka trick
a man leh pek tawh a, thiam
deuha min koh chhuah dan a hre
leh tlat tawh.
30
•
Lengzem
.
December 2015
San a pek laklawh lai tak hian
kawngkhar a rawn kik zeuh a..
“Hei, in-leng i nei a nia auh!”
San auh auh laia hrûkpuan
veng chunga han chhuah ngawt thu
awm hek lo, laklawh pawh sawi hlei
thei lovin hmanhmawh zetin ka
inching fel vat a, ka va chhuak a.
“Khaw nge? Tu nge?”
“..hre lo, i rei lutuk a... kal
daih!”
Chutiang hlira vawi riat vel
min koh chhuah tawh chuan ek rei
loh chu habitah kan nei vat a.
Bathroomah takngial pawh
lungmuangin kan bethel hman
tawh lo.
Vawk
In lam hna engmah thawk lova
han inkhawm leh ngawt chu
inthlahrun a na si a. “In chaw ei
siam hlanin vawk chaw ka lo va
pe lawk ang e.” ka ti tlangpui a.
Kan vawkte lah hi, Bawihpuia pian
ruala kan man, a piancham lawm
nana kan serh-hran ve kha a nia,
Bawihpuia ei ang zel kan pe chung
Lengzem
hian \han a tum lo reng reng. A
\hang duh lo satliah pawh a ni lo,
Bawihpuia piancham a lo thlen
meuh pawhin, kan man hlima a
chhuah len lohna âwngah a chhuak
leng vek tawh. Nupuite an thau tual
tual a, kan vawk a in-diet thung a!
“Vawiin
tlai
chu
ka
hmanhmawh deuh a, keiman hun
ka hmang mai ang e, in duh leh ka
inkhawm hlanin i nu hovin in lo ti
\ha leh mai dawn nia.” ka ti zing
ta hle. Ka fate thlaraumi lutuk hi
ka tlin meuh lo zawng a ni.
Kristian Chhungkua
Chaw kan ei dawn
In chhung ka luh leh chuan
\awng\ai inchuh thawm a lo ring
leh fé tawh mai. Nu ber chuan vau
ti tih, thlem ti tih hian kan fanu te
zawk \awng\ai tum chu khap beh
a lo tum mek a. A ú zawk lah Bible
chhiar tumin \hutthleng chungah a
lo ding poh àl mai bawk a. A nau
zawk a \awng\ai chuan ka inkhawm
hman dawn lo chiang sa! Sikula a
\hiante zawng zawng, an roll
number nen vek - bakah, an
zirtirtute, a ball tihbo chhartu nia a
rinhlelhte leh an \hiante laiking
khàwi leh an naute lemte nen a han
dilsak phawt a. Chumi zawhah
Aizawl-a a Nite zawhte dam lo
chena a dilsak tawh chuan
chawhmeh chhuan lum \hat leh vek
a ngai tlangpui. A ú zawk hi chuan
a chham duah lutuk ngai ta lo.
Mahse, a chang duh ber Matthaia
bung khat hi sipel chawpa a chhiar
chhuah vek chuan a nau nen an hun
hman a inchen reng tho.
Mi fate chuan “Kan chaw ei
turte mal min sawmsak ang che,”
an ti mai a. Keini ve chu kan alu
hmeh turin tisa damna a chan theih
nante hian kan han dil ta \hin a...
Chaw ei mawlh mai hi!
Chhangchhiat zual lai chuan chaw
ei hi ‘hna’ a tling. “|awng tawh suh,
ei rawh!” tih paha fiana in tin uaih
uaih te, “I vawih.. ka vawih lo... i
vawih...” tih te, chawhmeh inruksak
leh chaw intihbuaksak te hi chu thil
pangngai a la ni. Hei aia buaithlak
hi kan nei.
Kan fanu te zawk chaw ei peih
lovin chhuanlam a han siam kual
tak tak mai \hin hi chu thinrim
lamah pawh a kal lo, a
khawngaihthlak! A unau dangte ang
lo takin ani hi chu a luhlul fal a.
|um khat pawh a nuin a chaw ei
peih lo a háu a, “Ei lo tawp rawh
se. A riltàm hunah a la ei em em
ang!” a ti rawk mai a, Drip khài
ngai khawpin chaw a nghei peih.
TV hmaah ding suh tihte hian, “A
nih leh a hnungah tal ka ding ang!”
ti hram chi kha a nia. Kan TV en
chhung zawng TV hnungah kan lam
hawiin a ding ngat ngat peih.
Inkhawm turin ka insiam a,
darthlalang
lian
hmaah
nghawngawrh ka suih mawlh
mawlh a. “Hei hian thil min lo hawn
rawh!” tih pahin an pawisa lem,
.
December 2015
•
31
lehkha pawh nawi tam fe mai hi
ka kekawr iptea lo thun mawlh
mawlh tawkte hi an awm a. An thil
min chah zawng zawng ka
ngaihthlak kim vek chuan ka
inkhawm hman dawn lo, tlan
chhuak vat ang! Kawngka ka la kân
hman lo deuh tihah, nu berin min
lo man ding chawt a.
“Hei. Lo pawm bet lawk teh,
damdawi pêk a ngai!”
Conference hlabu leh Bible
keng chungin nau ka pawm bet. Rei
fe fridge chabi a zawn hnuah a va
hawng. Fridge-a awm tur khum
hnuaiah a lo awm! Damdawi lah
hi, a zuartu tih lovah chuan kan
ngah ber awm e. A ka lamah
damdawi kan pe, a kap lamah a
zung thung!
“Bàn veleh lo haw tlang nal
nal rawh aw. Committee \hut fual
an tih pawhin, ‘zanin chu ka hman
lo,’ ti mai rawh, Bawihtein home
work a la ti miah lo a nia,”
“Tlaiah khan lo tihtir vek tur
a lawm”
“A theih loh a lawm. A pencil
a dawlh!”
Bet lo zetin ka va inkhawm a.
Mite hian “Nakinah chuan in
chhangchhiat lai hi in la ngai ngawt
ang," min ti thin. Ni e, ‘nakin’ hi
thleng tawh se la, kan chhangchhiat
lai hi 'ngai' tawh i la.. tih vel mai
mai bak chu biak-in chhungah meuh
pawh ngaihtuah har tak a ni 
32
•
Lengzem
.
December 2015
Dr Pára,
Mission Vengthlang
KÛTPUI BEHBÀWM
Kan nghah ngat ngat kûtpui
thla kan lo thleng leh ta. Hlim hi
kan chan theih, kan banphâka mi a
ni a, heng hunpuia thiam ang anga
hlimna kan zawn leh kan insiam
hi a pawina sawi tur a tam lo. Thla
hmasa lawk a\anga vai style deuh
reuha innei an han awm \ante pawh
hi a \ha ve reng mai.
Nikum kum tawp lamah
Hunpuiin a ken tel zu chungchang
leh pen\awng thu-hla kan sawi tawh
a. Kuminah pawh kan hunpui/
kutpui hian zu leh ruitheih thil dang
a rawn keng tel leh dawn. Pulpit
leh media dang a\anga heng thil
sawisel hian awmzia nei mah se,
tam tak chuan in ti dawn tho tho.
Chuvang chuan fimkhur dan leh a
hman dan inhrilh hi a hun ve viau
tawh a ni.
Tun hnaia hla mawi leh catchy
tak mai Chawlhni tlai lèna léngin tih
ang deuhin Urlâwk zàn lèna léng te,
Kumhlui thlah lèna léng te kan awm
leh dawn. Hei hi hria ang che: Zu
i in chuan zu \ha in la, i taksa tlin
tawk hre rawh. Ruih theih thil dang:
ganja, heroin etc tih \anna atan
hmang duh suh. I lo ti ve zauh a
nih pawhin awlsam taka addict theih
a ni tih hria la, a tûkah sim nghal
ang che.
Ruih theih thil tite tluka
induhsak hi an váng, “Ka duh tawk
tawh,” tih fé hnu pawha la inpe
hram hram zel an ni, fimkhur ang
che. Hmeichhe tan bîk: Zu in ruih
hian in zakthei lo zual a, mipa in
ngam a, mipa pawhin an ngam che
u, a tawi zawngin in cheap! Rui lo
turin inbuatsaih rawh.
Sex hman \an hun leh inzir \an
nana hmang kan nula/tlangval/
tleirawl zingah an tam leh dawn a
ni. Chutah chuan eng nge
pawimawh ber? INVÈNNA. He
huang hi nun kawng dik inzirtirna
huang a ni lo, taksa hriselna
inzirtirna huang a ni. Chuvangin, i
chhia leh \ha hriatnaa sual ni lova
i hriat miau chuan, “Sex va hmang
suh,” kan ti dawn lo; “Sex in hmang
a nih pawhin inveng rawh u,” ti
lamin kan inhrilh a ni zawk e!
Nakum February/March chho
a buai kha a \ul lo; hlim taka kan
kutpui hman mai kha a him. Condom vuah duh lo mipa chu bàn
nghal rawh. Mipa kawp láwr chi
hmeichhia chu hnâwl ngam rawh.
Rin aiin HIV leh hri \ha lo dang hi
kài a awlsam a, fa neih tum lova
nau pai tluka hmarêl duan lawk
tipelhsawlh nasa theitu dang hi a
vang ngawt ang. Fimkhur chungin
hlim ang che 
Lengzem
HLIMEN
Hlimna ni ropui chu a ëng tih hla hi
Hlimen ni ropui chu a ëng tiin a lo sa
ve char char..!
CHHUNG INKHAWM
“Aw Lalpa, nizanah thi ang dera
kan muthilh laiin..” a tih lai mekin
a fanu lung fing ve deuh tawh hian...
“Aw Lalpa, âwih miah suh! A rùi
tlaivar zak!.” a lo tiah!
NAUPANG INTERVIEW
Zawhna: Kuminah i nau hi Krismas
present i pe dawn em?
Chhanna: Aih!
Zawhna: Ngati?
Chhanna: Á-nuten present pêk an
phal tawh lo!
Zawhna: Nikumah i nau chu eng
present nge i pek a?
Chhanna: Sentút!
PHEICHHAM
Hmeithai pitar, rethei tak hian a
vawk in bulah pheichham a man
teh mial a. Pheichham chuan, thlâk
leh theih loh thil pathuma duh thlan
phalna a pe a.
“Pakhatna: Hausa takah min han
siam teh.”
Pitarte chu hmeithai hausa takah a
chang nghal a.
“Pahnihna: Tleirawl kum 18 mi, sexy
deuhah min han siam leh teh.”
Pitarte chu tleirawl duhawm takah
a lo chang nghal a.
.
December 2015
•
33
SMS:
9862614679
A last chance atan, pasal hmel\ha
tak neih a duh a. Mahse, a hausakna
chhawma pasalte ina làwi thar leh
vel chu a peih si lo va.
“Ka vawkte hi tlangval hmel\ha,
min hmangaih em emtuah han
chantir mai teh.”
“Vawilehkhatah a vawkte pakhat
chu tlangval hmel\ha takah a chang
nghal a. Duat taka amah rawn kuah
paha tlangval thusawi chu:
“Ka til i lo lâktir kher kher chu aw...!
ALI
Muslim nupa pakhat hian Aizawlah
fatir an hring a. An fa hmasa ber,
Mizorama piang chu Mizo hming
ngei phuah an duh a: Fatir Ali!
NGAWL VEI
Krismas-ah zu man a nei si lo. Ruih
a duh si. Urlâwk tlai a\angin lu
tihhaina atan a pi tarmit power ngah
deuh vuahin pipu-ah a uai tlaivar
zak!
34
•
Lengzem
.
December 2015
Ahooma
Krismas laia chan chi drama kan zawn sup sup \hin kha! A duh tan tunlai deuh, inthuamna hranpa ngai si lo, mahni duh dana chan theih,
A duh tan, ‘Corps/CO/CSM’ tih aiah ‘Kohhran/Pastor/Upa’ tih mai theih
bawk si - Krismas present atan kan rawn chhawp chhuak e. - Ed.
LAN KHATNA
(In chhungah Mary a lo lang a, Krismas
hla play in a lam deuh awt awt a, chutih
lai tak chuan a phone a lo ri a)
Mary: Hello, Awi! Lal Eli!
Eli: Awi! Merrr, nuam dawn lutuk!
Mary: Eng nge a? Han sawi teh,
mawh.
Eli: Apa’n twenty fourth zanah kan
in hman a phal! Kan party thei! Eh!
Nuam dawn lutuk! Nangmah leh
Jo jo chiah ka la hrilh lo a, ka lo
hrilh che a nih chu. Lal Jo chu lo
hrilh mai rawh.
Mary: Yes! Va nuam dawn ve. Ka
va’n chak tawh. Awi ka’n hrilh
nghal ang e, Lal-boiha chu.
Eli: Aw lo hrilh nghal rawh, a phur
leh hâwrh hâwrh ngawt ang. Nih
photz, balance pawh ka nei lo, ka
dah dawn.
Mar: Aw ba hai! (phone hmeh pahin
a phun zui mawlh mawlh a) Awi ngati
nge a tlang theih miah loh a,
Lalboiha hi… Signal lah hi a… ka
va’n ning tak! SMS pawh a tlang
thei lo, ka ning… ka \ah a chhuak….
(Chutih lai tak chuan Mary phone chu
a lo ri a)
Awi, tu nge a? Unknown number a
inti ringawt maw le... Hello.
Gabriel-a: Hello Mary, Lalpa
vantirhkoh Gabriel-a ka ni a,
vawiinah hian Lalpa thuchah i
hnenah ka rawn thlen dawn che a
ni.
Mary: Eng a? Tu maw i nih a? Mi
bàwl te i rawn tum em maw ni le?
Ka peih ve miah lo a nia aw!
Gabriel-a: Ni lo. Mary, Pathian mitirh Gabriel-a ka ni. Nang hi
Pathian duhsak zawng, A
Lengzem
mithmuha mi tling leh \ha,
thianghlim i ni. Lalpa’n a awmpui
che a, a awmpui zel ang che.
Mary: (Mangang takin) Awi eng nge
a awmzia? ka duh lo!
Gabriel-a: Mary, hlau suh Lalpa’n
a tichak dawn che a, a awmpui zel
dawn che a lawm.
Mary: Engati nge kei kher min lo
phone a? Ka va’n hrethiam lo!
Gabriel-a: Mary, thil pakhat hrilh
tur che-a tirh ka ni, ka thusawi hi
ngun takin lo ngaithla rawh. Hei
Krismas a lo thleng leh dawn ta a,
Mizoramah pawh nasa tak leh ropui
takin an lawm leh luih luih dawn a
ni. Mahse an lawm ber Isua hian
he ramah hian pianna hmun tur a
hmu ta lo. Nawmsip bawl leh huau
huau thinlung an pu hlawm a,
Pathian thu-awih inti, corps leh
kohhran hruaitute lah an buai lutuk
a, an thinlunga Isua piang tur chu
an ngaihsak hman si lo. Chuvang
chuan Isua hian pianna hmun tur
a hmu lo a, i thinlung kha a duh a
ni. I thinlungah khan Bethlehem
bawngin a rawn húng thar leh ang
a, nangmah a\angin mi tamtakin
Isua dik tak chu an lo hre thar leh
thei ang.
Mary: Awi, a va’n mak awm ve!
Kei te chu! Ka inhmang vak bawk
si lo a, ka mizia hrim hrim te hi a!
|hian ka ngainain \hiante nena thil
tihho leih leihte nuam ka ti a,
Krismas zaikhawmnaah pawh ka
.
December 2015
•
35
kal ngai mang hlei nem. Engtin
tehlul nge keimah a\ang hian miin
Isua an hriat theih ang? Min hai a
ni chiang!
Gabriel-a: Mary, thinlung lam
entu chuan a duh che a ni.
Ngaithla rawh: Isua nu Mari kha
a hun lai khan tuma’n Isua nu a
ni ang tih an ring pha hlei nem;
mahse pawn lam en lova chhung
lam entu chuan a thlang mai a
ni. Chutiang chiah chuan nang
pawh a thlang che a ni. Mangang
suh i cousin Eli pawh a hun takah
chuan nangmah puitu \ha tak a
la ni ang.
Mary: A! Aw Gabriel! Ka tlin lohzia
leh fel lohzia ka hria a, mahse ka
thinlung chu Pathian ka pe e. A thu
ang zelin ka chungah thleng rawh
se. (Phone a dah a, phun zui mawlh
mawlh chungin a chhuak ve ta a)
LAN HNIHNA
(Eli te inah Eli leh Zakaria an lo lang)
Zakaria: Mate, Jo jo te chu i hrilh
tawh maw, twenty fourth zan chu?
Eli: Mary ka hrilh a, Jo jo chu lo
hrilh ve mai rawh ka ti.
Zakaria: A \hat chu, anni pahnih
pawh hi a! Innei tawh se a \ha ang,
an inzui rei ve tawh si…
Eli: Keini pawh hi.. (a nui har har a)
(Kawngka kik.. Eli, in awm em?)
Eli: Awm e, lo lût rawh, Lal Jo-a ni
maw. Michhe sawi chu koh aiin an
hnai....
36
•
Lengzem
.
December 2015
Jo jo: (lo luh pahin) E! Zakaria pawh
chu? Chhun chhunah in lo inrim
leh ta a ni maw!
Zakaria: Lo \hu mai mai teh Boiha,
Mary’n a hrilh tawh che em?
Jo jo: Eng maw? Min hmangaih thu
maw? (a nui huah huah a)
Eli: Kan programme kha! A la hrilh
lo che em maw ni le? ‘Ka hrilh nghal
ang,’ a tih kha, balance a nei lo leh
pek tawh a ni ang.
Jo jo: Chutiang proramme engmah
min hrilh lo.
Zakaria: Hnihli zan chu hei Eli pa
hian an ina làm a phal ve ngat a,
mak râps maw le…
Jo jo: Ehe! A tho ä te hi a ni lo
maw.. tiger-a chu…. A va mak ve!
Eli: Umm! Eng nge a phal loh bîk
kher ang? Hetiang hunah te chuan
kan hlim an duh ve tho a lawm.
Zakaria: Nia, hetiang hunah hi
chuan inlâk-strick vak chi pawh
a ni lo, bakah a theih tak tak loh
a, in chhunga hlim deuha kan
awm theih chuan lawm hle se a
ni mai.
Jo jo: (din pahin) Kan ri huau dawn
nia. Hei kalna tur ka nei a, ka rawn
péng lawk mai mai a nia.
Zakaria: Aw, keini pawh chhuah
kan lo tum a sin, chhuak rual i
la.. I hman tawh a ni lawm ni
Mate?
Eli: Hman tawh mai e. Chhuak ila
’ni mai lawm. (an chhuak ta a)
Lengzem
LAN THUMNA
(Salvation Army C.O, C.S.M leh Corps
Secretary inkhawm bang an lo lang a)
C.S.M: Zanin kan Secretary chu, i
sawi \ha hle mai, khatiang kha tun
lai kan mamawh a ni. I ti ve lo maw
CO-pa?
C.O: Tehreng mai, \ha ka ti takzet.
Tunlai chu eng eng emaw ka
ngaihtuah vak vak mai a, kan secretary thusawi nen pawh khan a
inzúl thei viau dawnin ka hria. Ti
r’u, kan inah thingpui sen háng in
pahin i \hu khawmuang lawk ang
u hmiang.
C.S: A! Keini thusawite in lo üksak
ve chu a lawmawm hle mai. Ni e,
in inah te pawh chuan lût kawi ila,
a pawi hlei nem. (an thu a, an ti ti
chhunzawm a)
C.O: Ka han sawi tak ang khan tun
lai ka rilru chu eng eng emaw hian
mi kap a, kumin Krismas-ah hian
thil danglam deuh lo thleng tura
hriatna hi zu nei deuh tlat ia mawle.
C.S.M: Kei pawh ka nia sin, kan
tunlai boruak ka’n en hian Pathian
hi kan tilungni lo takzet tawh hian
ka hria a, a-hring-a-hràna hremna
hi a rawn thlen lo a nih pawhin
khawngaihna hun hnuhnung
chhinchhiahna eng emaw tak tun
Krismas-ah hian a rawn thlen mai
rinna ka lo nei rilru ve ngawt bawk
a sin.
C.S: Kan ngaihtuahna pawh zu han
inang tlang hlawm a. Zanin ka
thusawia ka sawi tel tâk loh, ka rilru
luah rengtu pakhat chu tun
Krismasah hian Biak-inah ni lo
khawlai-ah Isua hi piang dawn tlatin
ka hria. A chhan chu khawlaiah hian
amah mamawhtute an tam zawk si
a. Chuvang chuan, kumin urlâwk
zan chu ka tei chhuak anga, a
mamawh apiangte hnenah Isua
chanchin hi ka hrilh ang - ka lo ti
ve ngawt a sin.
C.O: Ngaihdan \ha tak zu nia. Eng
emaw hlâwkna tak zawng a awm
ngei ang. Kei pawhin ka zui ve ang
che chu... rem i tih chuan…
C.S.M: Ka rilrem zawng tak a ni.
Kan pathumin thawk chhuak ila,
kàwmkár leh veng kilkhawr tak
takte leh hmun hulùm lai zawng
zawng nen suartluan ila. Amah
mamawh ngawih ngawihtute
awmna chu Isua hian a thlahthlam
ka ring lo; keini pawhin kan
thlahthlam tur a ni lo ang.
C.S: Min phùrpui chu a lawmawm
e. Keini aia ti tur an awm chuang
hlei nem. Urlâwk zan chuan zanriah
ei kham a\angin thawkchhuak ila,
a zau thei ang bera hrùt kan tum
dawn nia. (an \in ta a)
.
December 2015
•
37
Mary: Umm… ringawt a! Eng vang
chuan….?
Jo jo: I \awng dan kha….
Mary: I ho em mai! Eng nge i tih
zawk a?
Jo jo: Ka inbuatsaih vel, zanin ami
tur he he… ka châk tawh râps! I
rawn chhuak hma thei dawn em?
Mary: Ka hre lo. Ih…. Jo, englo…
TTT-in ka lo hrilh mai ang che.
Jo jo: Eng nge a, buaina a awm em
ni? Min hmanpui peih tak tak lo
em ni? Sawi chiang mai rawh.
Mary: Aih Boih. Chutiang lam a ni
lo, A! I hrethiam lo ang, thil tih tur
pawimawh deuh dang ka nei a.
Jo jo: A va inngaihpawimawh loh
thlak ve! Zanin anga thil tih tur ka
nei.. lo tih. A tawk a nih chu!
Mary: Jo, i hrethiam lo a nih kha,
Pathianin min thlang tawh a, Isua
pian thu hi zaninah ka puanchhuah
a ngai, khawiah nge min tirh dawn
pawh ka hre lo.
Jo jo: Mi zawng zawngin Isua pian
thute chu an sawi vek a lawm…
Mary: Jo, I hrethiam lo a nih kha A
ta ka ni tawh a, A thu ang zelin ka
awm tur a ni.
Jo jo: Lo nih vel tak chu ba hai!
LAN LÌNA
(Jo jo amahin a lo lang a, phone a hmet (phone a titawp a, amahin a phun zui
mawlh mawlh a) Va’n \hing tak e
mawlh mawlh bawk a)
aw… a bam leh ta vek mai! Zanin
Jo jo: Hello Boih, Eng nge i tih a?
angah te chuan hlim takin kan awm
Mary: Aw Boih, ka insu mai mai. ve ang chu tih nâk-a-laiin. Break
Jo jo: Min va’n ngaih loh hmel..! nghal dawnI (Chutih lai chuan a phone
38
•
Lengzem
.
December 2015
a rawn ri a) E he…. Tu’nge a? Unknown number tih ringawt... Hello?
Gabriela-a: Hello Jo jo, Pathian
vantirhkoh Gabriel-a ka ni a, ka
thusawi hi ngun takin lo ngaithla
rawh.
Jo jo: Eng a? Mi buai lai lai in... Tu
nge i nih a? I va mawl ve!
Gabriel-a: Pathian tirhkoh Gabriela ka ni. Hlau suh la, ka thusawi tur
hi lo ngaithla rawh. Tunah khan I
bialnu Mary kha \hen i tum ti raw?
Jo jo: Engtin nge chutiang I lo hriat
a? Tunah ka ngaihtuah lai mek
chauh a lawm. Eng nge min hrilh
duh han sawi teh.
Gabriel-a: I bialnu hi \hen tum suh,
ani chu Pathianin a thlang a ni. Tun
lai khawvel bawlhhlawh nupui
pasal tur \ha pawh an vàn tawh lai
a hetiang mi i nei hi i vanneihzia
inhria la, a rawngbawlna kawngah
pawh theihtawpa puih tum ang che.
Jo jo: Aw le. Ka hrethiam ta e. Ka
tum ang e. (Kawngka kik pahin Eli a
lo lut a)
Eli: Lal Jo, i awm maw? Chhuahpui
turin ka rawn sawm dawn che.
Jo jo: E! Lo kal rawh Eli, khawiah
nge i chhuah dawn? Zakaria a awm
na nge?
Eli: Matea maw? A hman lo a. Awi
ngati nge i va inla-cool ve ha hai..?
I hmel a dik miah lo, in inhau ni
maw…? In \ha em?
Jo jo: Kan \ha. Mahse zanin kha
Mary a hman ve dawn lo a….
Eli: Awi! va’n \hing thei.. ‘ti nge a?
Jo jo: Tihtur pawimawh deuh a nei
a, tihbuai chi a ni lo ang. A! Nia!
Sawi fiah mai chi pawh a ni lo.
Eli: A ho e! Ka’n phone ang e. Awi..
pawisa sawmruk chiah a lawm ka
neih, miscall-na pawh a daih tawh
lo.. Khawi maw i phone..
Mary: (lang lo a\angin) Hello, Boih.
Eli: Ha hai keimah zawk! In pa
phone ka lo hmang a...
Mary: Awi Eli, Eng nge in tih a?
Eli: Hei, Jo hi chhuahpui turin ka
sawm a, zanin ami vel tur. Lo phei
ve lawk teh, thil sawi tur a awm.
Mary: Awi eng nge ni ta a? Ka buai
deuh a sin.... Pawi lo, ka lo phei
ang.
Eli: (phone dah pahin) Jo, ngati nge..
a hman dawn loh chhan a sawi em?
Jo jo: Aw sawi e, Pathian ta a ni
tawh a, Pathianin zaninah hian a
thu puang turin a ti a niang.
Eli: Vel mai mai chuan! A ä deuh
a ni lo maw le? Chuan, engtin nge
i ngaih a?
Jo jo: Nia, a tir chuan ka hrethiam
lo lutuk a, mahse thil mak tak a ni.
Isua pian hun lai ang tak tak kha a
ni-in ka hria. Tuna kan hun tawn
hi, tunah chuan ka hrethiam vek
tawh.
Eli: Nangpawh chu le… Awi! I va’n
mak ve! Awi! I mizia nen a inhmeh
lo tawp! (kawngkhar kik, Mary a lo
Lengzem
lut a, Eli nen an invuan chawt a) Awi
Merrr!
Mary: Eng nge ni ta, Unau-nu?
Eli: Ka hrethiam chiah! Ka hrethiam
ve ta chiah e! Min khawih zawng
khan ka hit mup a, ka vár hawk
mai. Mary, Pathian bél ruat i ni, i
thiltih apiangah ka pui ang che.
Jo jo: Boih, kei pawhin ka hrethiam
tawh a sin.
Mary: Awi Boih, tak tak maw? Eng
tin nge min hriatthiam theih?
Jo jo: Gabriela’n min phone a lawm.
Mary: Awi! A remruat dan hi a va
mak tak em! Chànna tur emaw ka
tih chu ka tan hlâwkna a lo ni dawn
ta zawk a nih chu. Zanin chu kan
thawk-ho thei tihna a ni maw?
Eli: Hey Merr, idea tha deuh ka nei.
Zanin kan ina party tur chu Isua
chanchin puanchhuah na’n kan
hmang daih dawn nia!
Mary: A \ha ngawt tak ang, mahse
tu nge lo kal ang?
Jo jo: Hmun hran hranah kan kal
kual anga, \halai vâk mai mai te,
hmanna tur nei lo leh hmanpui tur
nei lote leh thil sual tih tumte kan
sawm khawm anga, eitur siamsakin
hun hlimawm tak hmang chungin
Pathian thu kan hrilh anga...
Eli: |ha ngawt ang. Kan hman tum
dan hmasa ai chuan nuam fé ang.
Lo kal r’u bazar vat ang, khua a
tlai mai dawn. (an inzui chhuak ta
diah diah a)
.
December 2015
•
39
LAN NGÀNA
Narration: Tin chumi urlawk zan
vekah chuan \hianzaho khat hi an
awm a, khawlaiah meilum aiin an
ti ti a.
Rawlthar 1: A va vawt reuh ve! A
pa hlanga han hman leh ringawt
\hin chu!
Rawlthar 2: Mei lum ngai lova lum
deuh vang vang pawh a châkawm
ve khawp mai!
Rawlthar 3: Ho e! Ngaihzawng nei
pawh meilum ái hnai hnaiah an tang
ziah tho!
Rawlthar 4: Dik chiah. Kei chu
ngaihzawng neih vel hi ka peih lo,
duh duhin a awm theih loh a. U
Mama te pawh nikumah a bialnute
nen arsa an kang a, inti no deuhin
tlem te te an ei vel a, keima’n ka ei
\euh asin le.
Rawlthar 1: Hei! Lo en ve teh u.
Ka phone hi! A mak tops. A number
lang miah loin min lo call a nia.
(an phâwk hrá hlawm a)
Rawlthar 2: La rawh! Hmeichhia a
ni hrim hrim. Loud speaker-ah dah
teh (phone chu a la a, an bial tiau
hlawm a)
Vantirhkoh: Hello, nangni rawlthar
duhawm tak tak te u, zaninah hian
Pathianin in hnenah thu sawi duh
a nei a ni.
Rawlthar 3: (phâwk hrá in) Eng nge
awmzia? Tu nge i nih a?
Vantirhkoh: Pathian vantirhkoh ka
ni. Hlau suh ula, ngaithla rawh u.
40
•
Lengzem
.
December 2015
Jo jo: Engtin nge ni ang? Kan kal
chhuak nghal mai dawn em ni ang?
Zakaria: Tute nge kan han sawm
khawm ang aw? An lo kal duh
hlawm ngût ang em le?
Eli: Pathian kan lamah a \ang dawn
alawm.. kan hlawhtling em em ang.
Mary: Eng pawh ni se, \anpuina
dilin i tawngtai phawt mai ang u
(an thingthi a, an \awng\ai rual laiin
music a lo ri a. Chutih lai chuan C.O,
C.S.M leh Corps Secretary an lo lût a)
C.O: Eheu! Eng thawm nge ni ta?
|halai sahawk satliah thawm a ni
hauh lo. |awng\ai ri a ni.
C.S.M: Ngawiteh u, hei hi kan kalna
tur chu a va nih hmel ve!
C.S: Ti r’u i lût ang u..
C.O: (luh pahin) Naute u, in thawm
kan lo hria a, hetah hian Lal Isua a
awm tih kan hria a ni. Lal Isua
pianna hmun zawng turin kan kal
a, heti laiah hian a lo piang reng a
nih hi!
Mary: Isua Krista chuan ka thinlung
hi pianna atan min dil a, ka pe ta.
Kum tam tak chhung lo hnawng
tawh Chhandamtu chuan zanin hian
ka thinlungah pianna hmun a nei
ta. He thu hi mi tin ta a nih angin
zanin hian puang chhuak turin kan
lo inpuahchah mek a ni.
C.S.M: A va ropui em! Chhandamtu
chu atharin ka lo hre ta. Rangkachak
LAN RUKNA
leh mura engmah pek tur ka nei
(Eli te inah Eli, Mary, Jo jo leh Zakaria lo, mahse ka tha leh tui ka theihna
an lo lang a)
Zaninah hian Isua chu a piang
dawn!
Rawlthar 4: Isua chu hmanah a
piang tawh a. A birthday kan lawm
kan lawm alawm hei!
Vantirhkoh: Tunlai Mizoram
boruak hi en ula, Krismas birthday
neitu Isua hi a lawmin in ring em?
A lawm lo a ni. Chuvangin zaninah
hian thlarauin a rawn piang leh
dawn a, nangni pawhin in thlarau
mitin Isua chu in hmu ang.
Rawlthar 1: Engati nge keimahni
kher min hrilh, kan corps hruaitute
pawh hrilh la, mi dang hrilh chhawn
dan pawh kan thiam àwm si lo.
Vantirhkoh: Pathian chuan thil te
ber anga langte hi a thlang \hin a,
a duh chuan eng hmanrua pawh a
hmang thei a ni. Nangni pawh
Pathianin hemi atan hian a thlang
che u a ni. Tunah hian nula Eli te
inah kal ula, Isua chu thlarauin in
hmu anga, in tihtur an lo hrilh ang
che u.
Rawlthar 1: A va’n mak em em!
Rawlthar 2: Pathianin min thlang
maw le!
Rawlthar 3: Lo kal r’u, U Eli-te inah
chuan kal ang u.
Rawlthar 4: Ni e, Lalpa’n thil min
hrilh lo thleng tur chu en turin i
kal ang u. (an kal chhuak ta nghal a.)
Lengzem
zawng zawng A tan ka hlan a, ka
theih tawkin A tan ka thawk ang,
ka thinlung hi A ta a ni e.
C.S: Hei ngei hi ka rilru a awm, ka
hriat fiah theih si loh chu a ni.
Keimahah hian Chhandamtu chu a
tharin a lo piang leh ta. Ka thiamna
leh finna zawng zawng, ka thinlung
A tan ka hlan e.
C.O: A va mak em! Corps-ah a lú
ber ka ni a, mahse Chhandamtu hian
keimahah pianna hmun a chang
ngai lo a, zaninah hian a tharin a
lo piang ta. Hruaitu, hotu ka nihna
zawng zawng hi A tan ka hlan a, a
hruai ang zela awm turin ka inhlan
thar leh e.
Jo jo: Pathian remruat dan hi a va
mak em! Keimahni chauhin kan kal
chhuak dawn emaw kan tih laiin,
kaihruaitu tur tha tak min pe leh
ta. Ti r’u i chhuak tawh ang u.
(Chutih lai chuan rawlthar rual
vantirhkohin a tirhte chu an lo lût a)
C.O : E heu! Eng nge ni ta Vala te u?
Rawlthar 1: A mak hle mai!
Vantirhkohin min lo phone a! ‘Zanin
ah hian U Eli te inah Isua a piang
dawn.’ a tia!
Rawlthar : Nia. A mak raps! A
number pawh a lang miah lo! Keini
pawhin Isua chu thlarau mita kan
hmuh tur thu min hrilh a. A mak a
ni! U Mary hmel ka hmuh a\ang
khan ka awmdan hi ka hrethiam
lo, ka danglam deuh huih-in ka hria.
(‘kei pawh’ an ti tliar tliar a)
.
December 2015
•
41
Mary: A va mak tak em! Pathian
mi thlante hi..! Kei nula satliah mai
hi a pianna atan min rawn thlang
a, kan corps hruaitute nena a
rawng bawl ho thei turin min
buatsaih a. Tunah hei, keini la
naupang tak takte chu a
rawngbawl turin he lai ah a rawn
tir thleng leh ta bawk a. Pathian
hian a duh duh hi hmanrua atan
a hmang thei takzet a lo nih hi.
Mahse chumi atan erawh chuan
ka thinlung hi ka pek ve a ngai a
ni. Zaninah hian Isua chu thlarauin
a rawn piang leh ngei a lawm;
Mahse, keini tan chauh a ni lo a,
mi tin tan a ni. Chuvang chuan
kal chhuak ila, a thu hi i puang
chhuak ang u. Khawlaia \halai vâk
mai mai te, sual rawngbawl tum
mekte pawh helai hmunah hian
hruai khawm ila, an thinlung chu
Isua tana dilsak in naupiang
chibai bûkna hun hlimawm tak
sual rawng kai lo chu nei turin i
thawkchhuak ang u.
An kal chhuah mek lai chuan he thu hi
a lo ri a:
“Isua hian pianna hmun atan mi
tin thinlung hi a dil a, mi te ber
a\anga Corps hruaitu lú ber thleng
hian kan thinlung chu min dil a ni.
Tu nge Isua hi pianna hmun
thinlung pe dawn a, tu nge Kaisara
hun lai ang mai khan tihnawng leh
dawn? Isua hi khawiah nge a pian
dawn le?”
A tawp ta. 
42
•
Lengzem
.
December 2015
Lengzem
BUAL-IN
TUKVERH
DISPO CUP
RÚL
CEMENT
PLASTIC
BÚR
LETLING
PHONE
SUITCASE
Rúl: Rúl nen duh aia hnaia in intawng palh a nih chuan
kawr phelha vawm-khuh a \ha khawp mai. A tàl buai
chhungin kan lo insaseng mai dawn a ni. - (985682886..)
Cement design: Cement plaster a rò hma hian, plastic
net ang chite hi plaster-ah chuan nem bei la, cement-ah
chuan a zia a kài hnuah la sawn leh daih la. A rò hnuah,
“In va han design nalh em em ve! In mistiri hi tu nge ni?
A hlawh a tam em?” an ti luai luai mai ang! (Somtea)
Plastic bur letling: Coca Cola / mineral water bur lian
leh plastic bur ruakte hi a mawng lam zai bung ila, a
letlingin funnel atan te, tuidawn hmawra tui luhna atan
te a hman theih. Tuidawna hman chuan a chhin awmna
rek lai hmuam chiah hian tui pipe-in zawm ila, tuizemah
khawh luhtir mai tur a ni. Oil bur ruak plastic chhah
chite phei chu plainsheet tuidawn funnel ai-in a tlo fé
zawk. (R.L. Awia, Thlawhbâwk!)
Phone: Phone battery a zo \êp tih ang laiah hian a
theih hram chuan phone hman loh tum rawh. Battery a
hniam vàwrtàwp lai hian radiation a pe chhuak nasa bik
an ti. Hei hi taksa tan a \ha lo a ni. (SLR)
Suitcase: Suitcase leh thingrem hlui, a hmanna hriat
tawh vak loh ang chi hi a tung zawngin bangah kilh bet
ila, a chhúngah chhuar siam ila, almiarah chhin nei,
hawn theih leh kalh theih \ha deuh kan nei a ni mai! 
December 2015
•
43
Dero Pedero
Bual-in tukverh: In chhawng khat aia tamah bathroom
commode awmna chung/hnuai chiaha bathroom commode dah hian tui a luang chak a, pipe a tawi a, zawm
a awl a, hna a sâwt a, senso a tlem a, enin mit a hah
lo bawk. Architech tamzawkin chutiang chuan an ziak
\hin ang. Mahse, commode rimchhe chhuahna turin commode hnung zawn chiah bangah tukverh hawn tura plan
an ching a, remchan hmel deuh, practical lo deuh a ni.
Ti duh miah suh! Commode hnungah tukverh i dah chuan,
commode zâwnah in chung/hnuai pipe a awm a ngai a,
tukverh i hawng thei chuang lo vang. A nih loh vek
chuan hautak deuhin pipe awmna i sawn a ngai ang.
Bakah, in kawmchárten i \hu lai an hmu fo ang!
Dispo Cup: Dispo cup hman hnu hi silver lehkhain tuam
ila, a nih loh leh silver rawngin chei ila, Krismas silver
bells ah siam ila, a nalh ve reuh a sin - (Duhi te unau)
.
L
ondon khawpuia pa hausa tak
mai pakhat, nupui sún tawh
hi a fapa nen chauh an cheng
dun a. Vanneihthlak tak maiin fapa
chu tlangval fel tak a nih bakah, an
pafa chuan an lawmzawng a inang
a, lemziak ngainatna leh mawi
hriatna lamah an mit a fing dun
hle a. Khawvel khawpui lian hrang
hrang tlawhin an zin a, lemziak hlu
leh man to tak tak an lei khawm a,
an in ropui \hut pindan bangah
chuan, a hlutna suma teh hleih theih
loh khawpa hlu, Picasso, Van Gogh,
Monet leh lemziak thiam dang
kutchhuakte chu an tár tuar mai a.
Mahse Indopui Pahnihna
chuan nasa takin khawvel a rawn
tidanglam a, Fapa zawk chu ram
chhan turin indona-ah a kal a ngai
ta si a. Rei pawh a rial lo, chumi
kum tawp lamah chuan Pa chuan
thirhrui a dawng a, a fapa chu
rálrama chin hriat loha bo zingah a
tel tih an rawn hriattir a. Reilote
hnu-ah, a fapa chu a \hiante a
chhanna lamah a thi tih a hre ta a.
Krismas zingah, lusun vanga
khawhar taka a awm laiin a
kawngkhar rawn kik ri a hria a. A
banglaia lemziak hlu tak tak, a fapa
rochun atana a tih zawng zawng,
hlutna nei lova intar tlar tuar ta
maite chu kal pèlin kawngkhar chu
a va hawng a. Sipai pakhat, a fapa
ang rual, thil fun phêk hlai tak keng
hi pawn khaw vawtah chuan a lo
ding reng mai a.
Tlangval pakhat..
“Ka pu, i fapa \hianpa ka ni a.
Min chhanna lamah a nun a chàn
phah ta a ni. Khawngaih takin ka
lo lût thei ang em? Thil entir tur
che ka nei a...” tiin tlangval chuan
a chanchin a hrilh a.
Tlangval nen chuan inpawh
takin an titi dun a. A fapa chuan a
pa chu lemziak ngainatu leh lemziak
lam thila mit fing tak a nih thute a
lo hrilh vek tawh a. Chuvangin, “Ka
pu, lemziak thiam chu ka ni hauh
lo va, mahse ka \hianpa leh ka
44
•
Lengzem
.
December 2015
nunna chhantu, i fapa lem hi ka
thiam tawkin ka ziak a, he Krismas
ni-ah ngei hian pêk che tumin ka
rawn pan che a ni,” a ti ta a.
Mak ti takin putar chuan a
thilpek dawn chu a en a, a tuamna
chu a phelh a. Frame chhungah
chuan, a fapa hmel dik tak mai,
amah ngai leh thlahlel em emtuin
a thiam tawka a ziah chu a hmu ta
a. A insawi angin a ziaktu chu
lemziak thiam a ni hauh lo, lemziak
dan leh kalphung hriat a neih loh
bakah, tih dik loh tamtak a nei a,
mahse a fapa a ang em em tlat a ni.
Bianga mittui luang zawih
zawih chungin putar chuan sipai
tlangval chu lawmthu a hrilh a. A
lemziak zawng zawng zinga a lai
takah tàr a tum thu a hrilh a. Sipai
tlangvalin a hawsan hnu chuan, a
banglaiah uluk takin a tar a. Chumi
zawnah chuan \huthmun a rem sauh
sauh a. Chu lemziak ngawt chu
thlirin ní a vúi liam ta a.
A hnuah ni leh thla a liam a,
a fapa chu thi tawh mah se, a
chanchin ngaihnawm tak chu mite
thinlungah a nung tam tial tial a
ni tih a hre ta a. A fapa chuan a
\hian sawm emaw laite nun chhan
nan ama nun a hlan a ni tih miten
an sawi leh, a fapa an ngaihsanna
thu an hrilhte chuan a hnem a, a
fapa chu a chhuang zual sauh a. A
lemziak dawn hnuhnung ber chu
a tan a hlu zual ta zel a. Chuta
chinah chuan, khawvel khawpui
hrang hranga lemziak ropui lei leh
neih a tumna a bo vek a, banglaia
a fapa lemziak tluka hlu reng reng
awmin a hre ta lo va. A fapa lem
intar chu lemziak zawng zawng a
a ngaihhlut ber a nih thu chu a
\henawm khawvengte hnenah a
sawi \hin a.
A kum leh \halah chuan putar
chu nat lâwk pawh awm lovin a
thi ta mai a. Khawvel puma lemziak
ngainatute chuan chu putar hausa
chu rokhawmtu nei lovin a thi tih
an lo hriat rualin, a lemziak rohlu
kawlte chu lilàmna hmun a\anga
lei chhawn tumin an inpuahchah
nghal a. Putar thurochhiaha inziah
dan chuan, a lemziak rohlute chu,
thilpek hlu ber a dawn ni, Krismas
ni taka lilam tur a ni.
Tichuan, mihausaten an
nghahhlelh Krismas ni chu a lo
thleng ta a. Putar lemziak kawlte
hlutzia hretu, khawvel puma
mihausa kei ka ni inti chinte chu
lilamna inah chuan an lo kal khawm
a. Khawvela lemziak ropui eng ber
emaw hawn ngei an tum a, sum
pawh an rawn paipàwn tam hlawm
hle a ni.
Fapa hi duh in awm em?
A bul \an nan, lilàm tura an
tarlan zingah pawh tel phak lo,
putar fapa lem, lemziak thiam lo
tih hriat tak maiin pencil-a a ziak
mai mai chu an rawn tar chhuak a.
Lilamtu chu a han áu lauh lauh a,
lemziak lama mit fing tak
Lengzem
kalkhawmte chuan an han en mai
a\angin, thil naran lutuk a ni tih an
hre nghal a, chháng duh pawh an
awm lo.
“Dollar 100-in lei duh in awm
em?”
Minit khat lai a nghâk a,
chhangtu reng reng an awm lo.
Mi hausa leh thiltithei tak tak,
lemziak satliah buaipuina atana hun
nei lo pungkhawmte hmaa chutiang
lemziak naran lutuk tarlan chu
inhmusitna ang hial a ni a. Lilámtu
chuan rei deuh a nghak lehnghal
a. An ngaihdan a ni lo viau mai a.
An zinga pahausa pakhat insúm zo
lo chuan, “A fapa lemziak saltiah
mai mai a nih kha! Khatiang lei
tuma lokal kan ni hlei nem! Àupui
vak vak lo khan dah la, a \haho
kha han phawrh teh!” a lo ti a.
Lilamtu chuan, “Ni lo! Hei hi
hralh hmasak ber a ngai tlat. A
fapa hi duh in awm em?” a ti nawn
leh a.
A reh leh vang vang a.
An \henawma pa reithei tak
pakhat, milianho thil lilám hmuh
chaka, an hnung lam a\anga lo thlir
ve mai mai chuan, “Kha chu! Kan
\henawm tlangval lem a nih kha!
Ka hmelhriat tlangval fel tak a ni a
sin mawle! Lei ka hnial hlei nem!
Mahse dollar 10 chauh ka nei si a....”
a rawn ti a.
Lilamtu chuan, “Dollar 100 kan
chhiar kha dollar 10-a lei duh kan
.
December 2015
•
45
hmu a, làn duh in awm em? A aia
sanga chhang duh in awm em?” a
han ti leh hram a. Mihausaho chuan
an ning takzet tawh a.
“...chuti chu... ka pe mai
dawn... pakhat... pahnih... pathum...
khai le!” tiin a lilamna tuboh a chhu
ri kauh a, retheipa hnenah chuan
dollar 10-in chu lemziak chu a pe
ta a.
Mihausaho chuan phur awm
takin kut an bensak a. Chu lemziak
tláwm leh ninawm tak dawta
lemziak dang an rawn tarchhuah
leh tur chu nghâkhlel takin an thlir
a. “Khai le, lemziak tak tak chu han
phawrh rawh u le,” an ti a, \hutna
an rem \ha sauh sauh a.
“Ti khan kan zo!”
“Engtin a?”
“Thurochhiaha a inziah dan a
nia!”
“Engtin phiangsen nge a ziah
a?”
“Krismas nia ka fapa lemziak leitu
apiangin ka lemziak kawl dang zawng
zawng pawh an nei vek ang...!”
“Engati nge a tirah i puan
loh?”
“Gentlemen, ka la chhiar zo lo
a... Hemi thu hi ka fapa lemziak lei a
nih hma chuan puan loh tur a ni.. tiin
a thurochhiah a titawp a...”
Pá ro zawng zawng khâwm i duh chuan
Krismas Ni-ah Fapa neitu ni phawt
ang che 
46
•
Lengzem
.
December 2015
Lengzem
KRISMAS LEH HNA
L
engzem chanchinbu hian IAS
leh MCS tih lam hna kan
insawihmuh ngai lo. Hetiang
hna ngaihven phâk chin hi chu
\halai zinga 10% pawh an ni lo va,
keini tehlul fuih an ngai lo. Hetianga
dawhkana \hu chunga ei zawng vek
tura kan insawihmuh nasat lutuk
avangin \halaite rilru kan hruai
khawlo tawh ni zawkin a lang.
Kan fuih ve \hinte chu, \halai
high school rap ve phak,
lehkhathiamna hmanga hna zawng
ngam lo, hlawh tam pawh beisei
lo, mahse “Hna ka nei,” tia sawi
tur duh ve si, Mizorama \halai hna
nei lo tam berte an ni. Anni lam
hawi bawkin sermon i lo thlâk leh
teh ang - December hi hna zawn
hun \ha a ni. Inhuam erawh a ngai.
Krismas laiin eng eizawnna nge
lùn? Dawrkai an lùn tlangpui.
Krismas buh lu chuh \ùl vanglai tak
hian, dawr nghâka chhawrte leh
service industry-a thawktu \halai
tamzawkin chawlh an châk ziah....
Eizawnna!
Salesman/salesgirl, puan\huina, hostel, hotel, venhim hna,
damdawiin, furniture workshop,
thingpui dawr, chhang siamna, taxi,
maxi cab, awmpui, lirthei workshop... kan sawi seng lo. Eizawnna
hna i duh tak tak a nih chuan, heng
kan sawi tak dawr zinga i thawh
thiam tur hna neitu tu pawh hi va
bia la, “December-ah hian, Krismas
leh Kumthar lai velin hnathawktu
in mamawh em?” va ti tawp chhin
teh. An hnena thawktu tamzawkin
hemi hun chhunga chawlh an châk
a, chawlh an dil a, \henkhat phei
chu an chàwl lui a. An lo buai ru
viau mai thei. Chutih lai tak chuan
an mamawh ngawt ang che. Tin,
Mizo zingah, Krismas laia hna
thawh tur zawng ngam khawpa
Kristian \ha hi an vang teh mai a
nia! An phu zawk ang!
Hna a awm lo a ni lo. Demand
a awm, a hlâwk vanglai takin supply-tute an chawl tlat a ni! A bîkin,
thawmhnaw dawr te, puan\huina
te, restaurant te hian thawktu an
neih mumal loh \hin avangin hna
\ul vanglai takin, a neitute hi
chawlh puang lo thei lovin an siam
zawk a ni.
Hnathawktu dangte chu,
lehkha thiamna leh, fin leh
hmangchang hriat lamah chuan i
tluk lo maithei. Mahse, nang chu
inhuamna leh inpêknaah an tluk
dawn lo che. I inpêkna a thûk zawk
a ni tih chu ring taka i sawi a ngai
lo. Miten Krismas ruaipui an \heh
mup mup laiin, i hnathawhna
hmunah nang chuan a fálin i tiffin
bawm han hawng rap mai la.
Nangmah ruaitu tan chuan i
inpêkna hmuh hmaih rual a ni lo.
Chutih lai tak chuan, “Ka pu,
kumtharah hian, kumtluanin min
ruai thei mai lo’m ni? Kei chuan
Krismas leh Kumthar lai pawhin
chawlh ka díl dawn lo che a nia...?”
tiin hna han díl chat mai la. I pu
tan chuan rawih i châkawm ngawih
ngawih mai dawn a ni.
Hetah tak hian, Ramlaia
\halaite hian, Falam, Halkha, Tedim
leh Churachandpur a\anga lo kal
\halaite kan tluk lo a ni. Anni aiin
kan fingin lehkha kan thiam a,
hmangchang pawh kan hria a,
ruaitute duhsak pawh kan hlawh
zawk fo. Mahse, min hualtu Chin
leh Zo \halaite zingah Krismas laia
inkhawm lova ‘duty’ ngam khawpa
Kristian puitling an tam zawk tlat
a. Inhuamna leh inpêknaah kan tluk
lo a ni.
Hna kan duh tak tak a nih
chuan an huam ang kan huam ve a
ngai. Kum a thar rualin Aizawla
hetiang hna tamtak engati nge
.
December 2015
•
47
“Burma Mi” kan tihten an lo luah
leh duak \hin? Engati nge kum a
thar rualin taxi driver zingah
khawchhak mi an awm belh ziah?
Mi chawlh lai denchhenin hna an
zawng a, an thawk chhunzawm ta
tihna a ni.
Kan Kristian dan hi kan
ennawn a ngai. India rama holiday
ngah ber zinga mi Mizoram sorkar
aia Mizoram synod-in chawlh a
ngah zawk ngawt pawh hi a Kristian
lo a ni. Pulpitah hnathawh uar thu
kan sawi tlem a, a sawitu nunin a
zir lo va, Synod holiday list han en
hian Mizoram hi retheihna hmanga
hremzia reng kan ni. Kan thiltih man
chauh hmu kan nih hi!
Hnathawh aiah sap lemchanga
inchei kan uar a. Kan necktie hian
kuthnathawh zahna ànchhia min
awrh belhtir a. Min tizahawmtu nia
ngaia kan ngháwnga kan awrh ngei
hian hnathawh nachang hre lovin
min rek hlum mek a ni.
Mizoram hian, Krismas leh
Kumthar laia \hiante chawlh hlana
an thawh ai thawh kêp thei khawpa
mi inpe, biak-in pawn lama mahni
eizawnna hmuna a fála rinawm
ngam,
Krismas
vanglaia
hnathawhkawr ha ngam, holidaya chàwl lova Krista-a chàwl zawk
Kristian |halai huaisen a zawng
mek a ni. 2015 Krismas-ah hian,
chutiang harhna dawngtu \halai 100
kan awm chuan Kelkang harhna kha
harhna dik a ni ang 
48
•
Lengzem
.
December 2015
Lengzem
NANGNI PIPE HNAWK NEITE U,
CHAWI SANG RAWH U!
.
December 2015
•
49
Sanga Ralte
I
n veng kawngpuiah PHE tui pipe tam deuhin, a fùr a \hálin tui luankawr a
hnawh ve \hin em? Kawra bawlhhlawh hâi chhuak tura Faina Hnatlang in neih
apiangin PHE tui pipe-in a hnawh avangin in buai ve \hin em? Pipe chu pawp
palh ta se, Public HEALTH Engineering department tui pipe pawp chhunga tui
bawlhhlawh lo lût tel palh in vanga dam loh i hlau ve \hin em? Chutiang pipe
hnawk chingfel thei lo sorkar i neih avang chuan Mizo nih hi zah ruk ngawih
ngawih chang i nei ve \hin em?
Pipe awmna tuiluankawr chhak lam bang chu retaining wall a nih chuan,
a bangah chuan pipe chu a khài vek theih! Milem pakhatna-a entir ang hian,
tawng chen vel thir phêkah pipe cháwitu tur welding behtir la. Hetiang ‘thir phek
beng nei’ hi kan mamawh awm zat siamtir mai tur a ni. Thir phêk chu nghet
takin ko pang retaining wall-ah chuan electric drill hmangin kilh bet la. Chutah
chuan, milem pahnihna-a entir ang hian PHE tui pipe chu nalh takin khai mai
rawh.
MILEM 1
Hei hi rinthu a ni satliah lo va, milem pathumna hi ataka Aizawl
Chanmari veng hmun pakhata an tih dan a ni. A senso hi a tam
lem lo. Thir welding hi chu steel fabrication workshop zawng
zawngin an thiam vek. Sorkar chêt hun nghah khawtlai ai chuan,
veng chhung paho inlungrualin hnatlanga chin fel mai hi a fing
mai awm e.
MILEM 2
MILEM 3
B
är thla a lo thlen tawh hi
chuan Aizawla ka awm tirh
lai vela K’u Chaw Pi-a nena
in kan luah dun lai vel kha, kum
tin khél lova Masi a lo thleng ziah
ang mai hian ka rilruah a lo thleng
thar ve ziah. Kha kum, kan khuaa
Masi hmang tura kan inpuahchah
zet kha chu, khawte naupang sande
sikul khawmpui thleng tur tluk zetin
kan buai. Amah K’u Chaw Pi-a kha,
kei aia Masi lunglèn la na zawk a
ni bawk a, Aizawla ù-á-má hman ai
chuan a eizawnna hloh \hak pawh
pawi ti lo kha a nia. Keiin lehkha
ka zir a; anin taxi a khalh thung a.
Bär thla a nih tawh dék dék hi
chuan a titi-ah hian ù-á-má lam
ringawt hi a lang tawh \hin. K’u
Chaw Pi-a chuan heti hian a ti
mawlh \hin a lawm:
“Vàngpui lunglènin min
kiansan hmain Bär thla kan kái a,
Masi lunglènin min rawn ûm zui
leh a. Bär thla hi Mizote Kristian
kan nih hnua a nawlpuia kan
lunglèn hun lai ber a ni hial awm
mang e. Lusùn rau rauah ù-á-má laia
lusunte hian vanduai an inti zual
bik te hian ka ring \hin.
Thingtlang a ni emaw khawpui
a ni emaw Mizoram chhung a nih
hrim hrim chuan, calendar awm
lohna-ah pawh ni se, sava chi hrang
hrang lailèn te, sehnungzui te, chîpte
te, chiai te, ter te hram thawm leh
tlangsàm par leh khaw awmdante
hian Bär thla a thleng tih leh, ù-á-
50
•
Lengzem
.
December 2015
má kan hnaih leh tawh tih hi min
hrilh tho tho.
“Khua a vawt tual tual a, phai
lama awmten Zoram an ngai tual
tual a, khawpuia thingtlang mi
awmten mahni khua kan ngai tual
tual. Kan khuaah Masi ruai \heh ngei
kan tum \heuh \hin. Bär thla a lo
thlen tawh hi chuan eng pawh ti
ila ngaihtuahna leh mitthlaah hian
Masi lam ngawt a awm tawh a.
Naupanlai hun min thlirkirtir a,
tlangsàm par te, Masi sial te,
hampuar (baloon)te leh Masi kawr
mawi kan leia kan hlim \hin ziaten
ngaihtuahna tam zawk a luah tawh
thin.” tih thu te kha zan mut naah
te min sermon khum ngei ngei \hin.
Amah chu....
Amah K’u Chaw Pi-a pui hi
Mizopa-ah chuan pa lian tak, fit ruk
dawn lai, sephung zunkhum ang
maia kang deuh \ho, záng kùl deuh
khun mai hi a ni roh a. Palian pui
e ti lo hian Masi thawmhnaw tharte
hi a inhmeh lo thei nasa. Samsona ang deuha sam zuah, meh kawlh
dawna khawsik dawna inhre tlat
chi hi a ni a.
Piantharna lam pawh a bei zing
ve tawh khawp mai. A harh thar
zin tehlul nen tida theitu hi a hmu
tam a, nipui leh fùrpui te, sorkar
kum thar te chenin a hnungtawlh
phah ve ziah. Hengte ai chuan, Masi
thlèmna hi do zawh har a ti lehzual
a. Savate leh tlangsàm parte ang
maiin he hunpui thlen dawnah hian
K’u Chaw Pi-a nun hi kum tinin a
danglam ve ziah a. He hunpui a lo
thlen meuh hi chuan kum hmasa
ang bawkin a da leh nge nge \hin.
Kan khuaah leh Aizawla kan vengah
pawh, ani anga piangthar zing leh
da zing hi an váng hial ang.
Patling pui ni tawh chung hian,
Masi lai hi chuan kan chhangchhe
thei khawp mai. A nu leh pate
hauhna ber pawh “Zu in tawh suh”
tih lam a ni lo, “Zu i inin zun cheh
kher tawh suh!” tih vel a ni.
Masi a hnaih ang zelin zungbun
a ngahin a nei lawk tial tial a. |hi
locket râp-awm zet zet a rawn awrh
leh hnuang tawh hi chuan a Masi
thlarauvin a kraws put a sawi nghing
leh hle tawh tihna a ni a. Hlauh
ang ngeiin a tuk leh tlai velah a
rawn meng bial leh nge nge \hin.
Mi zurui chu an meng sí sap a ni
ngaia, ani ve zawng a ruih poh leh
a meng phâwk a ni mai. Miten “I
dà..” an tih hma hma hian, “Kei
chu ka da lo, min hmu dà a nih
kha!” te hi a ti ang vak vak a.
Taxi pu / celebritiy...
Amah hi taxi pu kumhlun a
ni a, an bàn zing ang bawkin, khalh
leh mai tur pawh hi a hmu thuai
zel a. Driver dang aiin a che \hing
deuh \hin tih leh Masi thlen hmain
a pute nen an inhmu thiam lo ziah
\hin tih mai loh chu danglamna a
nei vak lo. Veng lehlamah chuan
ama taxi khalha ei zawng angah ríak
an ngai pek ang. A taxi vawn lai
Lengzem
leh a cigarette lighter hian inanna
pakhat an nei a. Bel an kai hnem!
Rawng hrang hrang hian a bel rang
nuaih zel. Vai truck ang deuh de
neuh neuhte hian a bawm khat lúk
zel. |awngkam hi a thiam vei zul
avangin a sawi hnuhnun apiang hi
a awihawm zel mai a. Bakah, mi
rin hlawh tawk velin vai\awng leh
sap\awng
tlem
tlem
han
chawhpawlh turte hi a paipawn vei
roh a. Chuvangin, taxi han vawn
leh mai tur hi chu a vàn vak lo.
Mahni inringtawk tak mai hi
a ni roh a. Reality show hrang hrang:
zai, fiamthu, inhnek leh mi lemchan
thleng hian a ti ve deuh vek tawh.
A duhtawk hma pawlah hian a \ang
deuh zel tih mai loh chu. Tunlai
\awng takin a inla celeb khawp mai.
A dream ber pawh eng emaw berah
lawmman pakhatna lak a, Masi
dawna mahni khuaa ropui taka
inhmuahtir kha a nia.
Kan In chu...
Aizawla kan in luah dun chu,
a luhna kawng vai rim nam rum
rum mai, kawi deuh ngheuh
ngheuha kal ngai hi a ni a. Thim
zingah phei chuan amah K’u Chaw
Pi-a tan lo chuan, rui chunga kal
thiam chi a ni lo.
A chhungah chuan a taxi khalh
neitute hman hlui TV, a hmai lam
aia a hnung poh thui zawk chi hi
kan nei a. Kan TV hùnna bawm
hnuai lam chu taxi tool box leh
pheikhawk dahna a ni nghal a.
.
December 2015
•
51
Khum pakhat leh chaw ei dawhkan
hlui sàwi deuh tlén tlún, hlai zet
mai hi a awm leh a.
Chu dawhkan chu chaw ei
nana kan hman bakah, kitchen cabinet a ni nghal a, gas stove kan hung
a, thleng sil khup hula dah nghalna
a ni a, kan chawhmeh neih apiang
dahna a ni bawk a, a hlai hrim hrim
a, a leng vek tho. Chu in tláwm
takah chuan, khawvelah Masi bak
nghah dang engmah nei lovin K’u
Chaw Pi-a nen chuan kumpui
lingletin zan tin kan mu ve ran \hin.
Khawnge i hman dawn...?
Bazarah leh khawlai khawi
khawiah emaw mahni khawmi te
nen kan han inhmu a.
“Khawnge i hman dawn?”
“E! Kan khuaah lo te chuan le!”
“Engtik nge i chhoh dawn?”
“A dawn hnaihah niang.”
Heng thute hi Masi hnaih tak
tak hma Bär thla \antir a\anga
thingtlangmi khawpuia awmten kan
hman làr, sâphovin “How are you?”
an hman rim tluk zeta kan hman
rim a ni \hin. Mahni khua ngei maia
Masi sa han ei a, ruai\heh zawha
hár mei han ài ringawtte kha
kumtluana ka dream ve a nia. Heng
hunah tawh hi chuan rilru hi a nghet
lo, ngaihtuahna leh mitthlaah mahni
khaw lam ringawt a awm tawh a.
Mahni khaw dái vela tlangsam an
pár vul chúk mai tur leh thlasik par
an par eng tuar mai tur mitthlaa
52
•
Lengzem
.
December 2015
han hmuh tawh hnu hi chuan, eng
dang mah hian lung lai a luah zo
tawh ngai lo.
Chu mai a ni lo, hampuar
(baloon) leina kan duh ve si a, dam
pangpèr khaw vawtah, ke hit vawng
vawng chungin, ke lâwngin,
thingsemim hling rah hlau chung
chunga, zo leh zo lova hampuar
man tuaka thing kan put laite kha
ngaihtuah chhuah loh rual a ni lo.
MST Bus Ticket
“A dawn hnaiha hawn hi a \ha,
hawn hma lutuk chu kan common
hma!” tia K’u Chaw Pi-a sawi hi
kan tum dan ni vek awm tak a ni.
Hàw hma lutuk chuan khawtualmi
kan ang hman a, nulaten khawpui
tlangval anga min enna leh min
ngaihsanna te hi a reh hman a. Haw
hnuhnungte chuan haw hmasate
chu min ti-hlui hman tlat zel!
Chuvangin December ni 20 chho
velah hian, a neinung deuhten maxicab an melh laiin keini, mahni khua
ngeia Mas hman tum zinga sum nei
tlem deuhte chu, kum tinin Vanapa
Hall hnuaia bus ticket lakna velah
hian kan inhawr tuau tuau \hin a ni.
Bus ticket hi a han hlu em em
khawp a. Inkhel leh hlimhlawp en
tura intlar leh, tunhnaia zu dawr
kawta intlar angte hi chuan chang
lo mah se, an vawi khat plan a buai
a ni lekfang a. Keini intlar hi chu,
ticket chan loh vaih chuan kum khat
plan a buai vek! Pipute kha keini
ang hi ni ve sela chuan, in lam leh
ram lama thangchhuah bakah Mas
dawnah MST ticket panga tal neih
tel tur an ti hialin a rinawm.
K’u Chaw Pi-a intlar
Tichuan le, K'u Chaw Pi-a nen
chuan, ticket chan ve ngei tumin,
Vanapa Hall hnuai lamah chuan
zing karah kan va thawk chhuak
ve ta a. Ticket lâkna counter pawh
hmuh phâk loh khawp hian, ticket
lâk ngei tuma keini ai daiha thawk
rip zawk, hmel han en reng reng
pawha khawpui pa nuamsa ni lo
tih hriat theih khawpa pawr chap
mai, khaw hlat hmel tak tak leh
sawhthing hmun neih zau hmel
deuh deuh hi an lo tlim hmur mai
a. A chana chan rual a ni loh avangin
kan beidawng ta - A ni khatna chu.
Beidawngin kan dawhkan hlai
puiah chuan ngawi rengin zanriah
kan ei a. K’u Chaw Pi-a chuan,
“Zanin chu ka han riahchilh mai
teh ang!” a ti ta a.
“Chutiang em em a ngai dawn
em ni, K’u Chaw-pi?”
“Kan khuaa Mas hmanna a nih
dawnte chuan tlaivar pawh kan
tlaivar anga a ni mai!”
Hnial chi rual a ni lo, kan khuaa Masi hman loh ai chuan ke a kal
pawh a hreh lovang. Phur taka ticket
man pêk paha “I rawn hlawhtling
ngei ngei dawn nia” tih kha a
finthlak mai.
A tuk tlai a lo ni. Beisei taka
ka thlir lai chuan ticket tel lovin,
Lengzem
hmai khem nuanin K'u Chaw Pi-a
chu a lo hawng. A lawm lo tih a
lang reng. Zanriah kan ei lai chuan
kan inzawt chhuak ta nge nge.
Khatia ticket la tura a thawkchhuak
kha, taxi lama a sangawizawnpui
te nen ramhuai tuibur an lo inho
pek a. Rui mah se, a tuka intlar
hmasaber nih ngei a tum tlat
avangin ticket lâkna tukverh
hnuaiah tak chuan “...ka \hu..” a ti.
Mahse zana JAC duty ho chuan,
ticket counter hnuaiah “...a chat
thla..” an ti thung. A lo inlak-celeb
ve tehreng nen - ticket lak chu sawi
loh, a tuibur an chhuhsak bakah,
nilengin JAC office-ah nungchang
mawi an zirtir chu lo ni-in!
Risk thleng \hak!
A tuk zing bus chhuak turah
chuan kan khaw pana kan chuan
ve loh vaih chuan engkim a buai
tawh dawn si. Muthmunah ro kan
rel a. Ticket nei lo pawh ni ila, kan
nih nih ni turin, a tuk zing bus-a
zuan luh tawpa, kan khaw lam
hawia ar-awp thlawh chhuah ve
tawp mai chu kan tum ta a. Kan
chènna veng a mawng si a, Temple
square vela in luah ve ka chak ber
lai a ni awm e.
A tuk zing dar 6-a chhuak tur
bus nan hman tumin, veng mawng
a\ang chuan kan thaw khu chho
luai luai a. Khaw vawt karah kan
hah hle. Naupanlaia kan lawm em
em thlasik zing thawh hlima
changpat lo awm sup supte chu
.
December 2015
•
53
eng atan mah kan ti tawh lo.
Puitling mahni khuaa ù-á-má hman
tum kha kan ni miau a.
Dar 5 pelh hretah Vanapa Hall
hnuaiah chuan puanthuah lian zet
nen kan thaw khu luai luai tawh a.
Mipui zi nuai nuai karah, ticket nei
lo chungin, ticket neite zahngaihna
dawn beisei chungin, bus seat awlah
chuan kan thu-risk ta ran mai. Ticket
nei an lo luh veleh kan insawn zel
a. Kal a hun meuh chuan vawi sarih
kan insawn kual hman, kan la
insawn kual dawn chauh!
Chanmari kan thleng phei a,
ticket nei an rawn luh belh leh a,
kan insawn leh a, chutiang zelin
Ramhlun,
Bawngkawn
leh
Zemabawk thlengin kan insawn
kual zel a. Zemabawk kan pelh
meuh chuan K'u Chaw Pi-a nen
chuan bus seat leh seat inkarah,
hmui insi lo chauhin kan ding dun
tawh! Mahse kan vui lo. Ding thleng
zak dawn pawh ni ila, bus-in kan
khaw lam a pan tlat, kan va hlim
dun em! Chumi zing chu hmuh
hmel\hat chawp ngai K'u Chaw Pia ka hmuh hmel\hat ber \um a ni
awm e. Kan khuaah Masi kan
hmang ngei dawn e!
Khami tuma MST Bus conductor patawi thau nil nel te kha aw!
Tunah te hian a pension tawh ang
em le? A felzia chu: K'u Chaw Pia in lo zawt ve mai dawn nia - A!
Ka’n hrilh leh zawk ang che u: bus
fare min khawn hmaih a! 
54
•
Lengzem
.
December 2015
Oct ni 19-ah khan “..chhuah leh huna mi tur aw...” tia bul \an he thuziak hi ka dawng
a. Buh hmun a hrin dup laia chhuah atana \hat nen - Lengzem béla bilh-a-pui kan lo
ngah deuh a - pawltlak kan nghahtir ta a ni. Dina themthiamzia leh thatchhiatzia tak
hi chu aw... i ti-pamhmai \hin ka ti, sei deuha ziakah i \ha mang e! - Ed
Lengzem
.
December 2015
•
55
He thu, “The Gold and Ivory Tablecloth” tih hi kum1954 December thlaa Reader’s
Digest chanchinbu a\anga lak chhuah, thungaihnawm hlui thei lo an tih zinga mi a ni.
RD-a thu chhuak \ha lawrkhawmna bu, Treasury of Joy and Inspiration-ah telh a ni
nghe nghe - Ed.
SUANGTUAHNA
Rev. Howard C. Schade
Dina Tlau
K
a suangtuahna chu sáw-ah
sáw-ah, Zunhìn ram, a vàua
chhúra rual rual ramngaw-in a
hùal vêl buh hmun hring dup
mai-ah chuan a thlâwk vawn
vawn a. A ram a chang \ha a,
buhte chu a hrin hian a hring
nghulh mai a. Zàu khat ngawt
pawh a mual a pharh \hat avangin
bawh an \hahnem a, rïte thlám
pawh hla takah a lang te vang
vang tham a ni.
Zanriah ei khamah khua a
thim mup a, vau-ah sakhi a hük
\hawt \hawt a, piah lehlam mualah
sihal a ü rawng rawng a, thlám
chára hnàwm báwm - dâpa duhdah
deuha kual chungah dumde a
thlâwk vá vá a, tapah lungthu
pathum chunga bél ringrëk ung
zetah an\am tlak a so ri barh barh
a. Hla takah zàu dang a\anga nula
rawn rim tur tlangval meichher a
eng vá vá a.
Thlám kawta meipui chheh
eng hnuaiah àiáwt tah an awm a,
thing kàng ri \ak \ak kárah hnáng
díl chem hriama ziah rîk a ri hrïa
hrïa a, a piah lungpui chunga
phulraw phela tui dawh dïrah nulain an\am an sù a, an nui rawi rawi
a. Thim chin leh chin lovah chuan
dáwngthlek a tlak karh karh a, mei
ëngah chuan a rawn sawt chhuak
zauh a, a sawt bo leh \hin a.
Nakin deuhah khawchhak kil
a\angin inthlahrung awm deuhin
thla a rawn lawr düt düt a, mual
khan\huam leh tlangdung te chu
an èn paw ta ruih a, lo mawng a
khiang-nu-nghâk tar pui pawh chu
buh kárah a hlim a tung ta út út a.
Engmahin a pawlh loh zan boruak
chu a thiang vawng vawng a,
khawvel hi a muanawm rùai mai
zu nia.
Chhùn hahthlak chu zàn
chuan mal a rawn sawm a, chhùn
pachanga baksama thlantui luang
chu zan boruak ném chuan a
vawng dài a, bun hmabaka mau
hnuh kára tuithawla tui lum pürh
kha zan lamah chuan hrawkah a
thap thiang thla khawlh khawlh a,
zan chuan thawkrim fate hah a
tidam narawh e! 
P
astor naupang tak, kohhran
upa tak enkawltu hi a awm
a. Chu kohhran chu tunhma
chuan
kohhran
nung
leh
belhfâkawm tak an ni \hin a. A
pulpit leh maichamte chu thlaraumi
leh thuhriltu hmingthang tak takte
rawng lo bawl tawhna a ni a. Chung
hun lai chuan kohhran thawhlawm
a tam a, biakin \ha leh nalh tak an
sa a. Mahse tunah chuan chu
kohhrana láwi chu an tlèm tawh
bakah, chulai veng chu hnuchhawn
a ni a. Chuti chung chuan pastor
naupang takte nupa chuan, thahrui
leh rinna nghet tak neiin, chu
kohhran chu an enkawl a ni.
Anmahni kutkawih ngeia biakin chhe laite thawmin theihtawp an
chhuah zo chauh tihah December
thla-ah chu khaw chhunga ruam rai
laiah chuan thlibing a lût fuh a,
thlipuiin a nùai nat lai chu biak-in
awmna zawn chu a lo ni kher bawk
a, pulpit hnung bang \henkhat chu
thli-in a la a, hlam chen zet hian a
kaw huau ta mai a. Pastor nupui
chuan, “Aw a va han pawi tak em!
Krismas lah ni hnih chauhin a dang
tawh si a,” tiin \ah hla a chham a.
Pastor chuan, “E! Lalpan rem a ti a
ni ang e!” a ti mai a.
Puan chu...
Chumi ni chuan an kohhrana
\halaiten, ‘Jumble sale’ an buatsaih
a. Thil hlu bik deuhte chu an lilám
a. Lilámtu chuan thingrem hi a
hawng a, dawhkan khuhna, a tláng
lace, rangkachak leh saingho rawnga
uluk taka cheimawi, fit 15 emaw
zeta hlai tur hi a rawn phawrh
chhuak a. Mahse a hmanlai em em
tawh a, tunlai mit mil a nih tawh
loh avangin lilàm chhángtu an awm
vak lo va, Pastor chuan, eng atan
nge a tih dawn pawh ngaihtuah lem
56
•
Lengzem
.
December 2015
lovin, dollar 6 leh Cent 50-in a
chháng a, làntu an awm loh avangin
a chang ta a.
Hàw pah chuan Pastor chuan
a hmanna tur a ngaihtuah chhuak
chawp a, Krismas hmain biak-in
pawp siam\hatna hun a awm tawh
si lo va, a dawhkan khuhna puan
lei chu thlipui tihchhiat pulpit
hnung âwng hliah nan chuan a zár
ta ngawt a. Puan cheimawi nen
chuan a inhmeh nek lehnghal a.
Biak-in chu a chei ve riau hian a
hriat a. Lungawi deuhin a Krismas
thuchah sawi tur a buatsaih
chhunzawm thei ta a.
Tu puan nge?
Urlâwk ni chawhma lamah,
Pastor chuan biak-in a en fel nawn
leh a. Kawngkhar a hawn dawn lai
chuan biak-in kawt khawlai vawt
takah chuan nu pakhat bus nghâka
ding hi a hmu a.
“Bus a lo kal mai dawn hlei
nem! Khawlai a vawt si a, hawh,
biak-in chhungah hian a ûp deuh
ang. Lo lût rawh,” tiin Pastor chuan
a sawm-khawmawi vel mai mai a.
Chu nu chuan lawm takin biak
in chu a pan a. Hausa chhungkaw
nau awm tura koh a ni a, mahse
interview-ah an hnâwl avangin a
chènna veng lama lêt leh turin bus
a chang mek hi a lo ni a. Indona
avanga raltlan, \awng pawh pai
deuhhlek hi a ni nghe nghe a.
Chu nu chu biak in \hutthleng
tlar hnungah chuan a \hu a. Thlasik
khaw vawtin a kut a hmeh
khawngte chu a nuai lum a. A lu
kaikunin a \awng\ai a. A \awng\ai
zawha maicham lam a va en lai tak
chuan, pulpit hnung bang âwng
hliahna atana dawhkan puan zàr,
pastorin a tlang a zút mar lai chu a
va hmu fuh a, a tho thut a, maicham
lam chu a pan phei ta ruak ruak
mai a.
Khaw dang hawi map lovin
dawhkan khuhna puan chauh chu
a melh a. Pastor chuan, inthlahrung
tak chungin, thli tlehin pulpit hnung
bang a tihchhiat vanga puan an zar
thute a hrilh a, hre àwm pawhin a
lang lo. Chu puan zàr chu a han
ban a, a tláng chu kutzung\angin a
han hmet niap niap a...
“Ka ta a nih hi! Kan chaw ei
dawhkan khuhna a lawm!” a ti ta
mai.
Puan tláng sír chu a dap phei
zai zai a. “Hei, en rawh, ka hming
chhinchhiahna (monogram) pawh
a awm hi! Brussels-ah ka pasalin
ka tan liau liauva a siamtir a nia. A
dang a awm thei lo hrim hrim..!” a
la ti ta deuh deuh a.
Hman lai hian mawm...!
Tichuan Pastor nen chuan phur
takin thil awmzia inzâwtin an
inhrilhfiah ta a. Amah chu Viennese (Austria khawpui Vienna-a
cheng) a ni a. A pasal nen chuan
Nazi dotu an nih avangin raltlàn
an tum a. Nupàa an kal chuan man
an hlau si a, a hrang ve vea relhru
Lengzem
turin miten thu an ràwn a. A pasal
chuan Switzerland pan tur relah a
nupui chu a thawn a, an bungruate
ramri pawna a thawn chhuah veleh
a nupui chu zawng chhuaka fin leh
tura inthlah an ni a.
Chumi ni bâk chu an inhmu
leh ta lo. A hnuah a hriat danin a
pasal chu inêkbengna bûk (concentration camp) ah a thi a ni.
“Ka lo thlah fál ta mai kha ka
indem ngawih ngawih a. Hetia ka
vâkvai hi ka pawi khawih vanga
hremna tuar ka nih hi!” a ti chuai
raih a.
Pastor chuan hnem a tum a. A
dawhkan puan chu la lêt leh turin
a ngen a. Mahse a duh lo va, \ap
chungin a chhuak ta a.
Chanchin lawmawm em em..
Urlâwk zan inkhawmah chuan
mipui an lo kal \ha khawp mai a.
Biak-in bang hnung pawp chu hre
miah lovin, a bîk taka cheimawina
puanzàr emaw an ti a, a hma zawna
sathau khawnvar chhit nen chuan
a inhmeh si a, mite chuan mawi an
ti a, inkhawm thinlung a tiphur hle
mai a.
Inkhawm banah Pastor chuan
biak in hulhlîapah inkhawmte chu
Krismas chibai a bûk a. A biak
apiangin biak-in cheimawina
mawizia mawlh chu hahípin an
sawipui a.
Chu mite zinga pa upa lam
tawh, \awng ném tak, sana chhe
.
December 2015
•
57
siama ei zawng chuan thu mak tak
mai a sawi leh ta.
“A mak hle mai. Hman laiin,
Vienna-a kan inah, ka nupui chatuan ram min pansan tawh nen
- i puanzar ang deuh saw dawhkan
puanah kan nei \hin a sin. Bishop
zanriah kan kilpui \umah chauh kan
hmang nghe nghe maw le!” a ti ta
mai a.
Pastor chuan chu thu a han hria
chu a phur ta khawp mai a. Chhùn
lama nu pakhat lo kal chanchin kha
a hrilh a.
“Tak tak maw? A dama maw?”
tih pahin chu pa chuan Pastor
banrekah chuan nghet takin a hmer
ta ngawt ngawt mai a.
An pahnih chuan, chhun lama
nau awmtu duha interview tu nge
ni tiin urlâwk zanah, miten
Zanthiang reh lai takin... tih hla an
sak \hup \hup lai chuan an zawng
a, mak tak maiin an zawng chhuak
thei teh mial a, pastor car-ah chuan
chuang dunin, an address sawi lam
chu an pan a, zankhuain an zawng
a, a tuk Krismas ni eng mawi tak
a lo chhuah lai chuan, Krismas
tamtak inhmu tawh lo, thia inngai
ve ve tawh, nupa tuak chu pulpit
hnung pawp khuhna puan zar
hmangin suih zawm an lo ni leh
ta a ni.
Hriatreng tlak khawpa Krismas
hlawhtling tak thlentir tura Pathian
thil rel dan chu mihringte hriat phâk
rual lohin a mak a ni 
58
•
Lengzem
.
December 2015
Lengzem
KHAP LOH KRISMAS
|
henkhatin the sweetest gift of
all an tih hial tur khawpa an
tana chanchin \ha leh
lawmawm em em, tun Krismas-a
lo piang thar leh tura Mizoten kan
sàwm chu Zet Ù Zú a ni. 1997 February ni 20 a\anga kan lo khap bur
tawh zu chu phalraiin, kum 18 khap
hnua Khap Loh Krismas hmasa ber,
the First Noel danglam tak hmang
turin lal Heroda’n a khua leh tuite
a buatsaih peih ta. “Lei Ningzu leh
Isua kan bùk ve dawn e. Ningzu a kang
lo a pawi ber mai!” tiin beng thleng
thlenga bawp khaiin kan chheih pèr
duai duai mai ta lo’ng!
A àwm a lawm: Kelkang kal
an zuih a, áurúal an lungrual lo va,
bingbilet an ding ngíl a, tak aiin mak
a chak a, Bible aia Biaksiama chhiartu
an pung a, bawkkhup \henkhat phei
chu an zangthal leh ta. Nghehlohna
nei nghet hnamte nghehna ber chu
zu hi a lo ni! Zu khap vanga kum
sawmpasarih râwpna, The Seventeen
Year Itch, Krismas laia pàr-chhúang
tur hi, kum za Kristian puitling
\hankinte
hian
engtin
tak
hmachhawn ang i maw le?
Kan lo hetih tak chhan chu heti
hi a ni: Sap thuama zahawm tum
thlahte hian, Krismas chhangban leka
“Masi Chibai!” tih ai chuan,
Chrismas champagne no leka
“Cheers!” tih an chak zawk tih hi,
pastor vote leh nawhchizuar vote
a intluk tih hretu hian a hai si lo!
Tichuan, thilsiam thar, kohhran
chi khat, kan khuang chàwma tlai
zo lo, van thisen aia a senchi thlahlel
zawk, sim card leh zu card bak
ngaihven lo, gentleman aia khulhman
nih tum, Bible aia Biaksailovi ngaina
zawk, kan \awng\ai hlana intlara,
kan inkhawm hlana in khawm \hin,
kan zing a\anga zu-in a koh-hran
mekte lo lan hun a thleng ta. Anni
hian, thlarau fate aiin kumin
Krismas hi an nghâkhlel zawk awm
a sin!
Thim thuah hnihna lo thleng
tur kan enghelh laiin, pa \henkhat
chuan, zu chhiah hmanga sorkar
tlusawp tundin tumin, zu manah
an in chung rangva an phawk duh
a. 1966-ah, laifei hmanga Zoram
chhan tumin val rual an rammu a.
A hnu kum 50-ah, zu chhiah
hmanga Zoram chhan tumin val
rual an intlar leh mek a. Kros kan
phun tam leh a bulah zu um ruak
a tam a ni leh mai a. He kum
sawmnga chhunga kan ball hi mawl
mep mep tak a ni.
A ni reng ang chu! Israel fate
thlalera an vakvai ang mai khan
keini pawh, zu khap burna thlaler
hrehawm khawharah dangro dang
charin, sakhi luite tui chak angin
zu chakin hei chen kan lo thaw
huam huam tawh a. Lemchanna
ramah hian, zu heh ram ni chunga
zu khapna Kristian ram anga lan
tumte thupek avangin, \henkhat
chu zu châkin an martar lo chauh
a ni tawh a. Ramtiam thleng zo
lova tlu hlum ta lah an tam!
Chhungrila simna tel si lova pawn
lama lan mawi tuma, mi white
Chrismas apianga chilput chunga
dry Krismas lo hmang ve \hinte
khan, Khap Loh Krismas hmasa
berah hian, a siruk la-a inhnangfak
ngei an tum tawh ang.
Eng tin nge ni ang le?
Khap loh Krismas hmasa ber hi
Mizo dinhmun dik finfiahna
remchang a ni dawn. Khap loh miau
chuan zu chu kan in tam sauh ngei
ang. Mahse, tute hlauhthawn emaw
ang leh, a hma lama thil thleng thei
kan tarlan tak ang em khi chuan a
thleng lo thei tho. 1995 chhovah
khan, Aizawl khawlaia ruih leh
buaina siam kha “style” a ni. A hnu
kum 20, 2015-ah hi chuan, khawlaia
ruih mualpho hi \hangtharten \hing
an ti. Tunah pawh hian, Aizawl
khawlaia zing kara zu bur ruak
tamzia leh khawlaia zurui hmuh tur
.
December 2015
•
59
tlem sizia hi en ila, kan hlauhthawn
lutuk ang hi a thleng lo ve thei.
Khap loh rau rau chuan,
inzirtirna \ha kan mamawh. Hei hi
kohhranmi \henkhatin an hrethiam
thei lo. Zu in dan thiam inzirtir hi
zu in inzirtirna angah an ngai.
Hetianga ngaitu chuan, AIDS natna
i kai loh nan condom hmang rawh tih
hi sex phalrai inzirtirnaah an ngai
ang a, hriau thianghlim hmang rawh
tih pawh hi ruihhlo ngai
tihuangtautu-ah an ngai ang.
Hetianga ngaitute ngaihdan hi
vawilehkhatah a hlui thut. Thil \ha
ber duh mah ila, mipuiin an tlin si
loh chuan kan tlin tawk mila inzirtir
ngamna hi huaisenna a ni.
Sa nghei thei lo chuan, taksa
tichhe lo tawka ei tlem kan zir mai
ang hian, zu pawh hi kan nghei thei
lo emaw, in \ulna hmunah kan awm
chang a awm emaw a nih chuan,
taksa hriselna tichhe lo, rilru lama
mualpho phah lo, sum lama retheih
phah lo leh mahni leh chhungkaw
nunphung tibuai lo tawka rual
pawlna atana zu in hi thil theih a
ni a, inzirtir theih a ni bawk tih hi
huai takin kan khawtlang hian i
pawm ngam ang u.
Dan hian zu zawrh phal mah
se, dan hi zu lamah a \ang lo. Zu
lei leh in phal a ni a, mi dang tana
hnawksak zawnga ruih khap a ni.
Chuvangin, en chungin, fim takin,
ep lovin Khap loh Krismas i
hmachhawn ang u 
60
•
Lengzem
.
December 2015
Lengzem
.
December 2015
•
Ngaihtuah a ngai e
|HANGTHAR KA KIAN DAWN!
R
awlthar chhuah hlim a\angin
mahni veng YMA-ah ka
inhmang \an a. Eng eng nihna emaw
chelhin ka awm chho zel a, 2017
kum tawp lama kum 60 mi ni mai
tur hi vawiin thlengin Chanmari
Branch YMA commitee memberah
ka la awm ta vùng a!
Kan tlangval laia kan branch
hruaitu, ú ena en satliah lova Pú
ena kan en, Pu B.Daniala te meuh
pawh kha, kan branch an hruai lai
khan kum 45 pawh an tling lo. Kei
hi, kum 60 kotlangah ka la YMA
si! Ka \hing ru tlat!
Chutih lai vekin, mahni inhriat
\ùlzia leh pawl hruaina hna
\hangtharte kawltir \ulzia te, \halaite
rin ngam \ulzia te tlangaupuitu ka
ni. Ka nun leh ka thusawi a inkalh!
Kumin kum tawp dawnah hian, ka
inhmuchhuak chauh nia!
Khawhar inah ka tlaivar peih
tawh lo va, thlanmual ka thleng zo
tawh lo va, YMA vang hian ka thlan
a tla ngai tawh lo va, ka thawhpuite
tlaivar dawn dawna an duty laiin,
bûk nghâkah takngial pawh ka \ang
peih lo va, huau huauah leh ei
khawmna lamah ka fate rual zingah
\hutna \ha ber leh bàr hmasak ber
ka chuh ang chut chut a. Committee naah te hian rawt tur \ha hre
A awmze hnaih ber zawng chhuak la, a dik hnaivai ber..
mang si lo hian “Kan vanglai
chuan...” tiin thu \ul mang lo sei
deuh deuh sawi ka ching a. Pui féa ka la inngaih lai hian, ka hnawk
tawh a ni tih reng ka lo hre lo.
|hangthar hi an fingin zàwl an
dawh thiam a. “Min ruat tawh suh
u!” ka tih dawt loh chuan kum a
thar a min ruat leh \hin a. Ka upa
tual tual a, kan veng YMA-in min
mamawh nia hriatna hi ka nei lian
ang tual tual a! Kum tinin, inthlan
apiangin, thlan loh tur zingah ka
intelh ziah a. Pawl hruaina hna tak
tak thawk tura intarlang peih si lo
hian, OB aia thu zawk ni awm takin
ka khawsa a... Tar zia a ni tar zia!
Kei aia fit zawk \halai inhmang
turte traffic ka ti-jam nasa a Ka aiah
\halai fit zawkte dah sela pawlin a
\hatpui tawh zawk ang.
“Kum tharah chuan min ruat
mah se ka pawm tawh lovang!” ti
kum tin lo hian, kumin kum tàwpa
hruaitu thar thlan hlimah, min ruat
tawh lo tura hrilh nachang ka hre
tawh ang.
Mizoram pumah keimah ang
in lo awm ve a nih chuan, tumahin
an hrilh dawt lovang che u. Mahni
inenfiah ila, kan inngaihtuah a ngai
e. - VANNEIHTLUANGA
HRE THEI RAWH LE
1. Lo sul haw: (A) Lova feh haw
sei deuh (D) Maimawm chi khat
(B) Uire vanga in lama haw leh
a sa ei \hin
(C) Lova awm lai ruah súr
8. Ram khêk: (A) Lova neih tura
(D) Hmanhmawh taka haw.
khêk ram (B) Lal/khawnbawlte
2. Luhká: (A) Luhna eng pawh
lo tura reserve (C) Zawngte
(B) Mizo \awngah a awm lo
hram dan (D) Vaua vah bak
(C) Pialral luhna (hla thu)
kawra tuikhur awmna.
(D) Kawngka pawn lama
9. Sam chháwl léng: (A) Sam tih
chuankaina dawh.
kir (B) Sam zial loha thlah
3. Meihù: (A) Natna hming
(C) Bek leh chal vela sam zial
(B) Thuk chung, meiin a ur lum
tel phâk loha uai (D) Samzial
lai (C) Hnim hnah hlai deuh
hmawr pawh chhuah.
(D) Sangha chi khat (Bru \awng)
10. Selem chaih: (A) Mipa
4. Mitvial: (A) Sava (B) Hnim hnah
naupang toys (B) Se lem anga
kir chip chep (C) Mizo \awngah
pakhat hruia thluna naupang
a awm lo (D) Sangha te chi.
infiamna (C) Inthawina thil (D)
Se tak aia a thlunna hrui pêk.
5. Ningnawi: (A) Mi ang vak lo.
(B) Chaw \hing. (C) Bawlhhlawh
paih (D) Thil ei/hman bang nawi.
6. Pak chheih khah!: (A) |an lak
dawna infuih phùrna (B) Nulain
tlangval inbuan tur an auhna
(C) Tlar thum zai thunawna ùarna
(D) Chhura thawnthu ami.
7. Pibuhdéng (A) Maimawm tui
chunga kal thei (B) Hmeichhe buh
deng (C) Maimawm ang deuh ke
TEHNA: 1 dik = point 1
Point 8 chin chung:
Mizo \awng thiam
pangngai tak i ni.
Point 3-7 inkár: I
inzir chuan beisei–
awm tak i ni.
Point 2 chin
hnuai: Zir
tur i ngah
khawp
mai.
61
62
•
Lengzem
.
December 2015
Lengzem
Hre thei rawh le
CHHÀNNA
1. Lo sul haw: (A) Lova feh haw: Lo
sul hàw hun lai a ni a...
CrossWord
khah’ tih pahin kan phur kang mai
dawn a lawm!
2. Luhká: (D) Khawlai a\anga in 7. Pibuhdeng: (C) Maimawm ang ke
chhung luh dawna kawngka pawn
sei deuh nei.
chhuata chuankaina dawh.
8. Ram Khêk: (A) Lova neih leh tura
3. Meihù: (B) Thuk chung rapa meiin
ram khêk: Lal fing chuan ram khêk
a ur lum.
an nei ziah.
4. Mitvial: (C) Mizo \awngah a awm 9. Sam chháwl léng: (C) Bek leh chal
lo.
vela sam zial tel phâk loha uai: A sam
chháwl léng karah min rawn melh
5. Ningnawi: (D) Thil ei / hman bang.
a...
Ningnawi an ngah vak ngai lo ve
6. Pak chheih khah!: (A) |an lâk 10. Selem chaih: (B) Se lem anga
pakhat hruia thluna naupang
dawna infuih phùrna: ‘Pak chheih
infiamna.
CW November Chhanna
.
December 2015
•
63
A phei
2. Lui sa chi khat, bazar-ah an
zuar \het \hin.
6. Chungu lian chi.
8. Buh fang pum lo/ a chhunga
a tak awm lo.
9. Thap deuh leh mi chhun na
sep sep thei.
11. Arsa siamna dawr lar tak.
12. Ngai nasa hle; chhungte,
adt. hloh.
13. Thil inherchhuah hun; thil
tih \hin hun.
14. Kiam; riral; hloh \hen
15. Hlimna ni; Ruai te \heh
\hinna.
16. Thil a man pe lova la.
18. Thar lo / Hlui leh upa
20. Rannung te tak te, thlawk
thei
21. Che euh euh / Che det det
22. Hmanlai indo na hmanraw
pakhat
A chhuk
U I vulhtu chuan ui \ha chi man to tak hlir a vulh a. Chung ui note duhawm
tak maite chu mipa naupang pakhat hian a awt em em mai a, lei a dil ta
a. Ui vulhtupa chuan a man tozia a hrilh a. “A nih leh cheng sawmin ka
lo en!” a ti a. Ui vulhtupa chuan, ui kawngkhar chu hawngin mipa naupang
chu a entir ta a. Mipa naupang lawm turin ui notete chu an lo tlan
chhuak diah diah a. Ui note ke bai pakhat hi a hnung berah muangchangin
a rawn bai chhuak ve lauh lauh a. Mipa naupang chuan a kebai ber
kher chu \hutchilhin, “Ka pu, he uite hi min pe mai rawh!” tiin a dil a.
Ui vulhtupa chuan, “Hei chu hralh chi pawh a ni lo, a piangsual a ni
a, nang anga chak taka tlan thei pawh a ni ve dawn si lova...” tiin a
hnial a. A kekawrtlawn hlimin mipa naupang chuan, “Ka pu, en teh,”
a ti a, a ke lehlam pingsual avanga \hem dawh chu a entir a. “He uite
hian amah anga hrethiamtu hi a mamawh dawn a sin!” tiin a dil leh a.
Ui vulhtupa chuan uite kebai chu a pe ta a.
Harsatna inang neitute chu an inhrethiam tawn \hin
Lawmman lak i duh chuan i chhanna hi i thehluh
a ngai. Crossword I Phek 63 & 64 hi tidik vek la,
Lz Office-ah rawn thehlut la, lawmman \ha tak i
dawng thei tih kha hre reng ang che. Thehluh theih
hun chhung leh lawmman chungchang chu phek
lehlamah hian tarlan a ni e.
1. Mi that a an bungrua leh
pawisa laksak.
3. Rannung chi khat,
khauhriang ang tak.
4. Kut a mi / thil khawih a nawr
5. Chhiatni leh \hatni tea
puibawm lo
7. Naupang infiam chi khat,
an kut hmawra invuana vir
vak \hinna.
10. Thing tih phel dan
12. Natna chi khat
14. Thawmhnaw inbel
16. Ramngaw vat, lo atan
17. Hnim chi khat, a kung no
deuh
19. Thlai chinna hmun
20. Tin hmawr lam hmanga
nawr
64
•
Lengzem
.
December 2015
V
S
L
L
D
K
THLA HMASA REMDIK
CHHANNA
A H C H A P
U M T U A L
U N G R U N
A I K H U M
A I R I A L
A M D I N G
K
T
Z
L
F
K
I
I
A
A
A
H
R
N
M
I
I
U
E
K
U
R
F
A
U
I
A
I
U
N
H
M
L
L
K
U
Lengzem
Chhànna hi lehkhathawnin emaw sms
(9862614679)-in emaw thawn theih
a ni. Tun thla ni 20 thleng chhanna
kan dawng thei. Chháng dik vek mi 3
hnenah an vanneih dan indawta
lawmman hi pek a ni ang.
LAWMMAN : 1. Rs.100. 2 & 3 Rs. 50. leh
Hnehna Hlado bu 4-na
Lawmman dawngtu chuan Lz Officeah thla thar ni 20 hmain lâk tur a ni.
November 2015
Lz Crossword & Remdik
lawmman dawngtu chu...
phek 4-na en rawh
.
December 2015
•
65

Similar documents

lawmi khiangte

lawmi khiangte huam vek a. Chanchin thleng thar te, thleng tawh te, thleng tur te, ram politics boruak te, economics dinhmunte leh thil dang eng emaw zat tar lana a awm theih nan TV, radio, chanchinbu, internet k...

More information

July 9.indd

July 9.indd a, ngaihhlut zawng teh nan Pathianin eng ang tehfung nge a hman tih ngaituah fo \ul," a ti a; ram hruaitu ni tur pawhin hmeichhia an nih avanga hnual suat lo a, a tling leh tlak an nih phawt chuan ...

More information

September 11.indd

September 11.indd zat chiah hriat theih a ni rih lo a, nikum ai chuan an tam a rinawm thu DMZP president, VL Muanpuia Tochhawng chuan Vanglaini a hrilh. Delhi-ah hian Mizoram House pahnih - Chanakyapuri leh Vasant V...

More information

Lz 6 June 2016.pmd - Vanramhluna Renthlei`s Mobile Blog

Lz 6 June 2016.pmd - Vanramhluna Renthlei`s Mobile Blog (Dika Pa) Lalhruaitluanga Ralte (Zara Pa) K.Sapdanga (Mapuia Pa) Puitute Lalmuansanga Hmingsanga Darrokima Distribution Jimmy Zothanpuia Lz lak, zawrh leh dâka lâk chungchang chu Lengzem office-ah ...

More information

Rawh/a

Rawh/a abhor (abhawr), v.t. lungten, ngei, abhorrence, n. huatna, enna, abhorrent, adj. tenawm, ngeiawm, huatthlala, abhorrer, n. hawtu, tentu. abidance, n. cheamna, chenchilhna abide (abaid), v.i. cheng...

More information