02 selim inan - YERBİLİMLERİ-Bulletin for Earth Sciences

Yerbilimleri, 28 (3), 147-158
Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Uygulama ve Araflt›rma Merkezi Dergisi
Journal of the Earth Sciences Application and Research Centre of Hacettepe University
Namrun Fay Zonu’nun jeolojik – morfotektonik özellikleri:
Orta Anadolu Fay Sistemi’nin güneybat› bölümü
(Orta Toroslar – Türkiye)
Geological and morphotectonic features of the Namrun Fault Zone:
The southwestern part of the Central Anatolian Fault System
(Central Taurus-Turkey)
1
2
Selim ‹NAN , Serkan EK‹NGEN
1Mersin
2Mersin
Üniversitesi, Jeoloji Mühendisli¤i Bölümü, 33342 Çiftlikköy, MERS‹N
Üniversitesi, Mersin Meslek Yüksek Okulu, 33342 Çiftlikköy, MERS‹N
Gelifl (received) : 16 fiubat (February) 2007
Kabul (accepted) : 21 Kas›m (November) 2007
ÖZ
Kuzeyde Düzyayla (Sivas) civar›ndan bafllay›p, Kayseri, Çamard› (Ni¤de), Kam›fll›, Pozant› ve Gülek Bo¤az›n› takiben Mersin’in kuzeyinden geçerek yaklafl›k K60D do¤rultusuyla Anamur’a kadar uzanan Orta Anadolu Fay Sistemi, Türkiye’nin en uzun üçüncü do¤rultu at›ml› fay kufla¤›n› oluflturmaktad›r. Orta Anadolu Fay Sisteminin
(CAFS) Gülek ile Anamur aras›nda kalan bölümü ise Namrun Fay Zonu olarak adland›r›lm›flt›r. Bu çal›flmada,
Namrun Fay›n›n Namrun ve yak›n yöresindeki jeolojik ve morfotektonik özellikleri incelenmifltir. Orta Toroslar’›n
güney bölümünde yer alan bölgenin temelini Jura – Alt Kretase yafll› dolomit ve dolomitik kireçtafllar›yla temsil edilen Cehennemdere formasyonu oluflturur. Bu temel; kumtafl›, marn ve türbiditik kireçtafllar›ndan oluflan Santoniyen-Kampaniyen yafll› Yavca formasyonu taraf›ndan uyumsuzlukla üzerlenir. Her iki birim Maastrihtiyen’de F›nd›kp›nar› kar›fl›¤› taraf›ndan tektonik dokanakla örtülür. Bu istifler, Tersiyer yafll› kaya birimleri taraf›ndan uyumsuz
olarak üzerlenir. Bunlar s›ras›yla; karasal-lagüner ortam ürünü Oligosen yafll› Gildirli formasyonu; s›¤ denizel ortamda depolanan Alt-Orta Miyosen yafll› Kaplankaya formasyonu ve resifal kireçtafllar› ile temsil edilen Alt-Orta
Miyosen yafll› Karaisal› kireçtafllar›d›r. Namrun Fay Zonu bölgede K60-80D do¤rultular›nda ve 3-8 km uzunlu¤unda çok say›da fay ile temsil edilmektedir. Bunlar s›ras›yla; Namrun, Çamaras›, Sebil, Cehennemdere, Alaiye, Tepetafl, Meydan ve Çevlik faylar›d›r. Tersiyer yafll› kaya birimlerinin s›n›rlar› ile morfolojide gözlenen sol yanal ötelenmeler, fay düzlemi çözümleri ve bölgede meydana gelen depremler, bu faylar›n önemli bir düfley bileflene sahip sol yanal do¤rultu at›ml› diri fay oldu¤una iflaret etmektedir.
Anahtar Kelimeler: Depremsellik, Mersin, morfotektonik, Namrun Fay Zonu.
ABSTRACT
The Central Anatolian Fault System, which is the third longest strike-slip fault in Turkey, initiates at the north
from Düzyayla (Sivas) and runs through Kayseri, Çamard› (Ni¤de), Kam›fll›, Pozant› and the Gülek Pass where it finally passes through the north of Mersin and reaches Anamur with a trend of N60E. The part of the Central Anatolian Fault Zone (CAFZ) that lies between the east of Gülek and Namrun is called the Namrun Fault
Zone. In this study, geological and morphotectonic features of the Namrun segment around Namrun town and
its vicinity to the south of the Central Taurides, were investigated. The basement rock is composed of the Cehennemdere formation of Jurassic-Lower Cretaseous age represented by dolomite, dolomitic limestone and
S. ‹nan
E-posta: [email protected]
148
Yerbilimleri
limestones.This basement is overlain by the Santonian-Campanian Yavca formation which is composed of
sandstone, marl and turbidititic limestones. The F›nd›kp›nar melange tectonically overlies these units in Maastrichtian. Above mentioned units are unconformably overlies by the Tertiary sediments. These are the Oligocene Gildirli formation composed of terrestrial clastics, the Lower-Middle Miocene Kaplankaya formation deposited in a shalow-marine environment and the Lower-Middle Miocene reefal limestones of the Karaisal› formation. The Namrun Fault Zone is represented by a number of fault segments which are N60-80E trending
and 4-8 km long. These faults are the Namrun, Çamararas› Sebil, Cehennemdere, Alaiye, Tepetafl, Meydan
and Çevlik faults. The left lateral offsets on the contact of the Tertiary units and on morphological features,
microearthquakes and fault plane solutions suggest that these faults are active sinistral strike slip faults with
considerable normal compenents.
Key Words: Seimicity, Mersin, morphotectonic, Namrun Fault Zone.
G‹R‹fi
‹lk kez Koçyi¤it ve Beyhan (1998) taraf›ndan adland›r›lan Orta Anadolu Fay Sistemi (OAFS),
kuzey do¤uda Düzyayla (Sivas do¤usu) ile güneyde K›br›s’›n bat›s›na kadar uzanmakta ve 280 km geniflli¤inde, yaklafl›k 720 km uzunlu¤unda k›ta içi do¤rultu at›ml› bir fay olarak yorumlanmaktad›r (fiekil 1). Orta Anadolu Fay Sisteminin bat›s›nda Bat› Anadolu Blo¤u, do¤usunda
Munzur ve Keban Bloklar› yer almakta, 24 ayr›
segment ve çok say›da faydan oluflmaktad›r
(Koçyi¤it ve Beyhan, 1998). Bu çal›flmada, Koçyi¤it ve Beyhan (1998) taraf›ndan tan›mlanan
Namrun (Çaml›yayla) fay zonunun Namrun ve
yak›n yöresindeki ayr›nt›l› jeolojik, jeomorfolojik
özellikleri ile depremselli¤i konular›nda yeni saha verilerinin sunulmas› amaçlanm›flt›r.
‹nceleme alan› ve yak›n yöresinde farkl› amaçlara yönelik çok say›da araflt›rma yap›lm›flt›r.
Bunlar; kömür ve petrol amaçl› olarak Schmidt
(1961), ‹lker (1975), Y›ld›r›m (1978), ‹çel (1989);
fiekil 1. Orta Anadolu Fay Zonu ve inceleme alan›n›n konumu (Koçyi¤it ve Beyhan, 1998)
Figure 1. Location map of the Central Anatolian Fault Zone and investigated area (Koçyi¤it and Beyhan, 1998).
‹nan ve Ekingen
stratigrafiye yönelik Blumental (1947), Özgül vd.
(1973), Gül vd. (1984), Özgül (1984), Yetifl
(1984), Yetifl ve Demirkol (1986), Demirtafll›
(1984), Demirtafll› vd. (1984), Avflar (1992), Özçelik ve Yetifl (1994), Aydo¤du (2002) ; tektonik
amaçl› olarak Arpat ve fiaro¤lu (1975), Yetifl
(1984), Yetifl ve Demirkol (1986), Açlan (1993),
Koçyi¤it ve Beyhan (1998), Dilek vd. (1999),
Koçyi¤it ve Beyhan (1999), Tekbafl (2000), Jaffey ve Robertson (2001)’un çal›flmalar› say›labilir. Yukar›daki çal›flmac›lardan Koçyi¤it ve Beyhan (1998 ve 1999) Namrun fay zonunun sol
yanal do¤rultu at›ml› aktif bir fay oldu¤unu,
Westaway (1999), Namrun fay›n›n neotektonik
dönem öncesinde olufltu¤unu ve aktif olmad›¤›n›, Bozkurt (2001) ise normal bileflenli oldu¤unu
belirtmektedirler.
Bu çal›flmada; Orta Anadolu Fay Sistemi’nin en
az bilinen ve araflt›rmac›lar›n görüfl birli¤ine varamad›¤› kesiminin (Namrun Fay Zonu’nun)
uzand›¤› Namrun (Çaml›yayla) ve yak›n yöresinin, ilk kez 1/25000 ölçekli ayr›nt›l› jeolojik ve
morfotektonik haritas› ç›kar›lm›fl, çizgisellikler
uydu görüntüleri ve saha çal›flmalar› ile tan›mlanm›fl ve deprem verileri derlenerek Namrun
fay zonunun jeolojik, morfolojik özellikleri ile yafl›na iliflkin yeni yorumlamalar yap›lm›flt›r.
JEOLOJ‹K KONUM
Çal›flma alan› ve yak›n yöresi Orta Toroslar’›n
güney bölümünde kalmakta olup, Demirtafll› vd.
(1984) taraf›ndan tan›mlanan Bolkarda¤ Birli¤i’nin güney s›n›r›n› oluflturmaktad›r. PermiyenAlt Tersiyer yafl aral›¤›nda çökelen Bolkarda¤
Birli¤i, Devoniyen-Üst Kretase aras›nda s›¤ neritik ortamda çökelmifl karbonat ve k›r›nt›l› kayalar ile Üst Kretase-Alt Tersiyer aras›nda k›r›nt›l›
kayalar ile temsil edilmektedir (Demirtafll›, 1984;
Demirtafll› vd., 1984).
Bölgede Bolkarda¤ Birli¤i’nin Jura-Üst Kretase
aral›¤›na ait çökel birimler yer almaktad›r. Bölgenin temelini Jura-Alt Senoniyen yafll› Cehennemdere formasyonu (Demirtafll›, 1984) oluflturur (fiekil 2 ve 3). Birim; alt seviyelerde siyah ve
koyu gri kal›n tabakal› dolomit ve dolomitik kireçtafllar› ile üst seviyelerde kal›n tabakal› koyu
gri , k›r›kl› ve, çatlaklar› kalsit dolgulu kireçtafllar›ndan oluflmufltur. Yaklafl›k 750 m’den fazla bir
kal›nl›k sergileyen birim tipik flelf çökelini yans›t›r. Cehennemdere formasyonu SantoniyenKampaniyen yafll› Yavca formasyonu (‹l-
149
ker,1975) taraf›ndan uyumlu olarak üzerlenir
(bkz. fiekil 2). Bölgenin güneyinde genifl alanlarda yüzeyleyen birim alt seviyelerde gri ve sar›ms› kahve, orta kal›n katmanl› kumtafl›, çak›ltafl› ve fleyl ardalanmas› ile temsil edilmektedir.
Birimin içersinde 2-3 m kal›nl›¤›nda türbiditik kireçtafl› mercekleri yer almakta olup, bunlardan
haz›rlanan kesitlerde saptanan fosillere göre birime Santoniyen-Kampaniyen yafl› verilmifltir.
Tipik bir flifl istifi içeren Yavca formasyonu, peridotit, serpantin dunit, gabro, mikro gabro ve radyolarit bloklar›ndan oluflan F›nd›kp›nar kar›fl›¤›
taraf›ndan tektonik dokanakla üstlenir (bkz. fiekil 2).
Temeli oluflturan yukar›da belirtilen birimler Tersiyer yafll› formasyonlar taraf›ndan uyumsuzlukla üzerlenmektedir. Tersiyer yafll› birimlerin taban›nda karasal-lagüner ortamda çökelmifl, Oligosen-Alt Miyosen yafll› Gildirli formasyonu
(Schmidt, 1961) yer al›r (bkz. fiekil 2 ve 3). K›rm›z›-gri, yer yer çapraz tabakal› çak›ltafl›, kumtafl› ve sittafl› ardalanmalar› ile temsil edilen birim baz› kesimlerde ince kömür bantlar› içermektedir. Birim üste, kirli sar› gri kumtafl›, çak›ltafl›, kumlu kireçtafl› ve kireçtafl› ardalanmalar›ndan oluflan Alt Miyosen-Orta Miyosen yafll›
Kaplankaya formasyonu (Yetifl ve Demirkol,
1986) taraf›ndan uyumlu olarak örtülür (bkz. fiekil 2 ve 3). Genelde bölgedeki yükseltilerin en
üst k›sm›nda yer alan ve katmanl› yer yer masif
özellikte resifal kireçtafllar› ile temsil edilen Karaisal› formasyonu (Schmidt, 1961), Kaplankaya formasyonu ile yanal ve düfley geçifllidir. Oldukça bol makro ve mikro fosil içeren s›¤ ve s›cak bir ortamda çökelen birimin yafl› Alt-Orta Miyosen olarak saptanm›flt›r (Yetifl ve Demirkol,
1986)
MORFOTEKTON‹K ÖZELL‹KLER
‹nceleme alan› ve yak›n yöresinde yer alan yükseltilerin genel gidifli K50-60 D aras›nda olup,
bölgenin kuzey ve güney yar›lar› birbirlerinden
ayr› özellikler sergiler (fiekil 4). Kuzey bölümde
Namrun ve Çamaras› faylar›n›n kuzeyinde yer
alan kesimde ortalama 1600-1800 m’ye ulaflan
yükseltiler varken, güneyinde ortalama 12001400 m aras›nda de¤iflen yükseltiler söz konusudur (bkz. fiekil 4). Güney bölümde yer alan
Alaiye ve Cehennemdere faylar›n›n kuzey kesiminde ortalama yükseklik 1200-1400 m aras›nda iken, güney bölümde 700-800 m aras›nda
de¤iflmektedir.
150
Yerbilimleri
fiekil 2. ‹nceleme alan›n›n stratigrafik dikme kesiti.
Figure 2. Stratigraphic columnar section of the investigated area.
Bölgenin en önemli akaçlama sistemini Cehennem Deresi oluflturmaktad›r. Dik ve derin vadiler oluflturarak KB-GD do¤rultusunda akan Cehennem Derenin çal›flma alan›ndaki toplam
uzunlu¤u 12 km kadard›r (bkz. fiekil 4). Vadi tabanlar› ile üstü aras›nda yaklafl›k 600-700 m’lik
kot fark› bulunmakta ve temel kayalar bu bölüm-
de yüzeylenmektedir. Bölgenin ikinci ve üçüncü
derece önemli akaçlama sistemlerini çal›flma
alan›n›n do¤u bölümündeki KB-GD do¤rultulu
Kad›nc›k ve Oluklu Çaylar› oluflturmaktad›r. Cehennem Deresine oranla daha k›sa ve s›¤ vadiler oluflturan bu ana akaçlama sistemlerinin yan
kollar› ise genel olarak KD-GB do¤rultusunda
‹nan ve Ekingen
fiekil 3.
151
Namrun ve yak›n yöresinin jeoloji haritas› (a. alüvyon, b. Karaisal› formasyonu (Tka), c. Kaplankaya formasyonu (Tkp), d. Gildirli formasyonu (Tgi), e. F›nd›kp›nar› kar›fl›¤› (Mfk), f. Yavca formasyonu (Ky), g.
Cehennemdere formasyonu (TrJKc), h. dokanak i. do¤rultu at›ml› fay, j. akarsu yata¤›, k. do¤rultue¤im).
Figure 3. Geological map of the Namrun and its vicinity (a. alluvium, b. Karaisal› formation (Tka), c. Kaplankaya
formation (Tkp) d. Gildirli formation (Tgi) e. F›nd›kp›nar› complex, f. Yavca formation (Ky), g. Cehennemdere formation (TrJKc), h. contact, i. strike- slip fault, j. river channel, k. direction and dip).
152
Yerbilimleri
fiekil 4. ‹nceleme alan›n›n morfotektonik haritas› ve ötelenmelerin ölçüldü¤ü yerler (a, b, c ve d).
Figure 4. Morphotectonic map of the investigated area and offset locations (a, b, c and d).
‹nan ve Ekingen
uzanmakta olup, bu do¤rultuda geliflen faylar
taraf›ndan ötelenmifllerdir (bkz. fiekil 4).
Çal›flma alan› ve yak›n yöresinde, çok say›da
ve çizgisel olarak dizilmifl su kaynaklar› ile genel
gidiflleri KD-GB do¤rultusunda olan Kuyucak
Tepe, Palaz Tepe, Meydan Tepe ve K›z›ltafl S›rt› vb. uzam›fl tepelere s›kça rastlan›lmaktad›r
(bkz. fiekil 4). Yukar›da sunulan morfolojik özellikler ile jeolojik özellikler, Namrun Fay Zonunun
(Koçyi¤it ve Beyhan, 1998) bu kesimde do¤rultular› K60-80D aras›nda de¤iflen yaklafl›k 4-8
km uzunlu¤a sahip çok say›da faylar taraf›ndan
temsil edildi¤ine iflaret etmektedir. Bu faylar, kuzeyden güneye do¤ru s›ras›yla; Namrun, Çamaras›, Sebil, Cehennemdere, Alaiye, Tepetafl
ve Meydan faylar› olup, jeolojik özellikleri afla¤›da ana hatlar›yla belirtilmifltir.
Çal›flma alan›n›n kuzey bölümünde yer alan
Namrun fay›, Sinap Kalesi ile Palaz Tepe aras›nda K62D do¤rultusunda 7 km’lik bir uzan›ma
sahiptir (bkz. fiekil 4). Namrun fay› uzan›m› boyunca, Jura-Alt Kretase yafll› Cehennem Dere
Formasyonu ile Oligosen yafll› k›r›nt›l› kayaçlarla temsil edilen Gildirli ve Alt–Orta Miyosen
yafll› Karaisal› ile Kaplankaya formasyonlar›n›
karfl› karfl›ya getirmifl ve tektonik dokana¤›n›
oluflturmufltur (fiekil 3 ve 5). Bu kesimlerde yer
yer 4 m kal›nl›¤›nda ezik ve breflik seviyelerle
birlikte çizgisel olarak dizilmifl çok say›da su
kaynaklar› ve uzam›fl tepeler gözlenmektedir.
Ayr›ca Namrun fay›, Namrun ilçesinin kuzeyinden ç›kan Oluklu Çay›’nda 500 m’lik sol yanal
ötelenmeye neden olmufltur (bkz. fiekil 4 a)
Namrun fay›n›n 700 m güneyinde yer alan
Çamaras› fay›, K60D do¤rultusunda Kuyucak
Tepe ile Cehennem Dere aras›nda 5.5 km kadar devam ederek çal›flma alan›n› terk eder.
Jura-Alt Kretase yafll› Cehennem Dere ile
Alt–Orta Miyosen yafll› Kaplankaya formasyonlar›n› karfl› karfl›ya getirmifl olan Çamaras› fay›,
ayr›ca Cehennem Derenin do¤u kolunu oluflturan Çamaras› Deresi’ni de denetlemektedir
(bkz. fiekil 3 ve 4).
Bölgenin orta bölümünde yer alan Sebil fay›,
Sebil Köyü bat› bölümü ile Mutal Tepe kuzeybat›s› aras›nda K68D do¤rultusunda yaklafl›k 6
km’lik bir uzan›ma sahiptir (bkz. fiekil 4). Sebil
Köyü bat›s›nda Oligosen yafll› Gildirli formasyonu ile Jura-Kretase yafll› Cehennemdere formasyonlar›n›n tektonik dokana¤›n› oluflturan
fay bat›ya do¤ru Cehennemdere formasyonu
keserek çal›flma alan›n›n d›fl›na ç›kar (bkz. fie-
153
kil 3 ve 4). Sebil fay›, Cehennem Deresi’nin kolunda 250 m’lik sol yanal ötelenme sergiler (bkz.
fiekil 4 c).
Bölgenin güney bölümünde yer alan Cehennemdere fay›, do¤uda Cehennem Deresi’nin
güneydo¤u bölümünü oluflturan Pamukluk Dere
boyunca K70D do¤rultusunda 4 km’lik bir uzan›ma sahiptir. Bu kesimden sonra kuzeybat›ya
do¤ru 350 m s›çrama yapan fay, buradan itibaren K55D do¤rultusunda 8 km kadar devam
ederek çal›flma alan›n›n d›fl›na ç›kmaktad›r
(bkz. fiekil 4). Orta ve do¤u bölümlerde Jura-Alt
Kretase yafll› Cehennem Dere formasyonuna
ait birimleri kesen Cehennemdere fay›, bat› bölümde temel kayalar› ile di¤er birimlerin tektonik
dokana¤›n› oluflturmaktad›r (bkz. fiekil 3). Özellikle sahan›n güneybat› kesiminde çok say›da
su kaynaklar› ile K›z›ltafl ve F›nd›kl› Tepe gibi
uzam›fl s›rtlar yer almaktad›r (bkz. fiekil 4). Bunun yan› s›ra, Cehennemdere fay›, Cehennem
Dere’nin güneydo¤u bölümünü oluflturan Pamuklu Deresi’nde 3 km’lik sol yanal ötelenmeye
neden olmufltur (bkz. fiekil 4).
Cehennemdere fay›n›n kuzeybat› bölümünde
yer alan Alaiye fay›, do¤uda Cehennem Deresi
ile bat›da Alaiye Köyü’nün güneybat›s› aras›nda
K65D do¤rultusunda ve yaklafl›k 6 km’lik biz
uzan›ma sahiptir (bkz. fiekil 4). Jura – Kretase
yafll› Cehennemdere formasyonunu kesen Alaiye fay›, K›z›ltafl S›rt›n›n kuzeyinde yer alan Cehennem Dere’sinde 750 m’lik sol yanal ötelenmeye neden olmufltur (bkz. fiekil 4 b).
Çal›flma alan›n›n güney ucunda yer alan Tepetafl fay›, K38D do¤rultusunda 3 km’lik bir uzan›m sergiler. Kuzeydo¤uda Santoniyen-Kampaniyen yafll› Yavca formasyonunun içinden geçen fay, güneybat› bölümünde Oligosen yafll›
Gildirli ve Alt-Orta Miyosen Yafll› Karaisal› formasyonlar›n› keserek bunlarda 600 m’lik sol yanal ötelenmeye neden olmufltur (bkz. fiekil 4 d
ve 5).
K50D do¤rultusunda yaklafl›k 3 km’lik uzan›ma
sahip olan Meydan fay›, çal›flma alan› içerisinde
Meydan Tepe’nin güney bölümünde konumlanmaktad›r. Kuzeydo¤u bölümde SantoniyenKampaniyen yafll› Yavca formasyonunu kesen
fay, güneybat› ucunda Oligosen yafll› Gildirli formasyonu ile Yavca formasyonun tektonik dokana¤›n› oluflturmaktad›r (bkz. fiekil 3 ve 4).
Bölgenin güneybat› bölümünde yer alan ve
Meydan fay›na koflut olarak uzanan Çevlik fay›,
154
Yerbilimleri
unsurlar›n kayboldu¤u görülmektedir. Bununla
birlikte, korunmufl çok az say›da fay düzlemi
ve üzerinde yer alan çiziklerden yararlanarak
oluflturulan stereografik izdüflüm fiekil 7’ de
verilmifltir. Buna göre bölgede geliflen faylar›n
K20-25D-G20-25B gidiflli s›k›flma ve K60-65BG60-65D gidiflli gerilme denetiminde geliflti¤i,
ayr›ca Namrun Fay Zonu’na koflut olan faylar›n önemli bir düfley bileflene sahip sol yanal
do¤rultu at›ml› fay özelli¤i sergiledikleri söylenebilir.
fiekil 5.
Cehennemdere formasyonu (JKc) ile Gildirli formasyonu (Tg) aras›ndaki tektonik
dokana¤› oluflturan Namrun fay› (Palaz
Tepe kuzeyinden güneybat›ya bak›fl).
Figure 5. Tectonic contact between the Cehennemdere (JKc) and Gildirli (Tg) formations
from the Namrun fault (view from north of
Palaz Hill to the southwest).
Santoniyen-Kampaniyen yafll› Yavca formasyonu ile F›nd›kp›nar› kar›fl›¤›n›n tektonik dokan›¤›n› oluflturmaktad›r (bkz. fiekil 1 ve 3). Çevlik fay› K48D do¤rultusunda toplam 3 km’lik bir uzan›m sergiler (bkz. fiekil 3 ve 4).
Yukar›da tan›mlanan faylar›n d›fl›nda çal›flma
alan›n do¤usunda Boztepe Köyü do¤usunda
K30B do¤rultusunda, Namrun ilçesinin bat› bölümünde K40B do¤rultusunda ve Zevzek Tepe
bat›s›nda yer alan K52B gidiflli yaklafl›k 2 km
uzunlu¤unda sa¤ yanal nitelikli küçük ölçekli
faylar da yer almaktad›r (bkz. fiekil 3 ve 4).
Namrun ve Cehennemdere faylar› çal›flma alan›nda ve yak›n yöresinde yap›lan gözlemlerde,
yer yer Jura-Kretase yafll› temel kayalar ile AltOrta Miyosen yafll› kayalar›n tektonik dokana¤›n› oluflturmakta, yer yer de Alt Miyosen-Orta Miyosen yafll› kayalar› kesmekte ve bunlar› sol yanal ötelenmelere u¤ratmaktad›rlar (bkz. fiekil 5
ve 6). Bunun yan› s›ra, çeflitli dere ve çaylarda
yapm›fl oldu¤u 0.5 ile 3 km’lik sol yanal ötelenmeler ile faylar›n kuzey ve güney bölümlerinde
gözlenen 300-400 m’lik yükseklik farklar›, Namrun faylar›n›n önemli bir düfley bileflene sahip
sol yanal do¤rultu at›ml› fay karakteri gösterdi¤ini belgelemektedir.
Bölgede yer alan faylar›n büyük bir bölümü genelde kireçtafllar› içinde geliflmifltir. Ancak, kireçtafllar›n›n erime özelli¤ine ba¤l› olarak fay
düzlemlerinin korunmad›¤› ve özellikle çizgisel
Tarihsel dönem içersinde Namrun fay› üzerinde
gerçekleflti¤i belirtilen büyük ölçekte bir deprem kayd›na rastlan›lmam›flt›r. Son yüzy›lda
Mersin yak›n yöresi ile Namrun Fay Zonu’nun
uzand›¤› kesimlerde meydana gelen depremler
Çizelge 1’de verilmifltir. ‹statistiksel olarak bu
yüzy›l içersinde meydana gelen 55 adet depremden, 33 tanesi 3-3.9, 16’ s› 4-4.9 ve üçü ise
5-5.5 büyüklü¤ündedir. 5-5.5 büyüklü¤ündeki
üç deprem Mersin Körfezi içerisinde kalmakta,
son y›llarda meydana gelen 3-3.9 büyüklü¤üne
sahip 4 deprem ise Namrun ve Cehennemdere
faylar› üzerine düflmektedir (fiekil 8). Di¤er
depremlerin merkez üstleri ise, Namrun Fay
Zonu içerisinde da¤›lm›fl olarak yer al›rlar. Bu
veriler, çal›flma alan›nda yaklafl›k 5 km geniflli¤inde ve 11 km uzunlu¤unda bir zon oluflturan
Namrun faylar›n›n, büyük ölçekte bir deprem
üretmemelerine karfl›n, aktif faylar oldu¤unu
kan›tlamaktad›r.
fiekil 6.
Alt-Orta Miyosen yafll› Karaisal› formasyonunda Tepetafl fay› taraf›ndan oluflturulan
sol yanal ötelenmeler (A-A› : at›m, Tepetafl
Tepe güneyinden kuzeybat›ya bak›fl).
Figure 6. Left lateral offset on the Lower-Middle Miocene Karaisal› formation due to the Tepetafl fault (A-A› : offset, view from south
of Tepetafl Hill to the northwest).
‹nan ve Ekingen
155
TARTIfiMA VE SONUÇLAR
fiekil 7.
‹nceleme alan›ndan derlenen fay düzlemleri ve çiziklerinin stereografik izdüflümleri
(fay düzlemi ölçüm yerleri fiekil 4’te gösterilmifltir.)
Figure 7. Lower hemisphere stereographic projection
of striated fault planes measured in the field (Measurement locations of fault planes
are shown in Figure 4).
Koçyi¤it ve Beyhan (1998) taraf›ndan adland›r›lan Orta Anadolu Fay Sistemi kuzeyde Düzyayla (Sivas) güneyde Anamur (Mersin) aras›nda
uzanmakta ve 24 ayr› segmentten oluflmaktad›r
(Sivas, K›z›l›rmak, Yeflilhisar, Çamard›-Derinkuyu, Ard›çl› segmentleri vd.). Bu segmentlerin
güneybat› bölümünü oluflturan Namrun Fay Zonu, üzerinde en az çal›flma yap›lan bölümdür.
Namrun Fay Zonu ile ilgili olarak iki farkl› görüfl
bulunmaktad›r. Koçyi¤it ve Beyhan (1998 ve
1999); Namrun Fay Zonu üzerine gözlenen çizgisel vadi, üçgen yüzeyler, akaçlama sistemlerindeki ötelenmeler, Kuvaterner yafll› alüvyon
depolar›n›n kesilmesi, farkl› yerlerde fay düzlemleri üzerinde ölçülen kayma çizikleri, farkl›
yafltaki kaya birimlerinin karfl› karfl›ya gelmesi,
sismik etkinlikler vb. göstergelerin fay›n genç ve
aktif oldu¤unu belgeledi¤ini belirtmektedirler.
Westaway (1999) ise, Namrun fay zonununun
özellikle Toros Da¤lar›na paralel olarak uzanan
yap›sal hatlara karfl›l›k geldi¤ini, dolay›s›yla
bunlar›n ço¤unlukla ters faylardan olufltu¤unu
ve aktif olmad›¤›n› ifade etmektedir.
Namrun Fay Zonu’nun en iyi gözlendi¤i yerlerden birisi olan Namrun ve yak›n yöresindeki jeolojik ve morfotektonik özelliklerinin incelendi¤i
bu çal›flmada, 5 km’lik bir zon içerisinde Namrun Fay Zonu’nun birbirine koflut olarak uzanan
7 ayr› fay haritalanm›flt›r. 8 km uzan›ma sahip
fiekil 8. Namrun ve yak›n yöresinin yal›nlaflt›r›lm›fl sismotektonik haritas›.
Figure 8. Simplified seismotectonic map of the Namrun and its close vicinity.
156
Yerbilimleri
Çizelge 1. Mersin ve yak›n yöresine ait sismik veriler (Genço¤lu vd., 1990; Eyido¤an vd., 1991; Kandilli Deprem
Araflt›rma Enstitüsü, 2007)
Table 1. Seismic data at Mersin and its vicinity (Genço¤lu et al., 1990; Eyido¤an et al., 1991; Kandilli
Observatory and Earthquake Research Institute, 2007)
olan Namrun fay›nda akaçlama sistemlerinde
500 m, 12 km uzan›ma sahip Cehennemdere
fay›nda yine akaçlama sistemlerinde 500-750 m
ve Miyosen yafll› birimlerde gözlenen 600 m’lik
sol yanal ötelenmeler ölçülmüfltür. Ayr›ca bu
faylar›n kuzey ve güney bölümleri aras›nda 200300 m civar›nda yükseklik farklar›n›n bulundu¤u
dikkate al›narak, bu faylar›n önemli bir düfley bileflene sahip sol yanal do¤rultu at›ml› fay karakteri sergiledikleri saptanm›flt›r. Bunun yan› s›ra,
fay düzlemi çözümleri de faylar›n önemli bir düfley bileflene sahip sol yanal fay karekterine sahip olduklar›n› iflaret etmektedir. Namrun ve Ce-
hennemdere faylar›n›n Alt-Orta Miyosen yafll›
Karaisal› ve Kaplankaya formasyonlar›n› kesmeleri, gerekse akaçlama sistemlerinde meydana getirdikleri ötelenmeler, bu faylar›n Miyosen
sonras›nda ço¤unlukla Pliyo-Kuvaterner’de geliflti¤i söylenebilir. Bunun yan› s›ra, bölgede
meydana gelen ve büyüklü¤ü 3-5 aras›nda de¤iflen depremler de bu faylar›n aktif oldu¤unu
göstermektedir. Namrun Fay Zonu’nun jeolojik
özellikleri ve üretti¤i depremler dikkate al›nd›¤›nda, gelecek y›llarda da bölgede y›k›c› olmayan küçük ölçekte depremlerin meydana gelebilece¤i söylenebilir.
‹nan ve Ekingen
KAYNAKLAR
Açlan, M., 1993. Namrun güneydo¤usu (Mersin) yöresinin jeolojik ve petrografik incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Çukurova Üniversitesi,
Adana (yay›mlanmam›fl).
Arpat, E. ve fiaro¤lu, F. D., 1975. Türkiye’deki
baz› önemli genç tektonik olaylar. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 18, 91-101.
Avflar, N., 1992. Namrun (Mersin) yöresinin
bentik foraminifer faunas›. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Dergisi, 114,
127-144.
Aydo¤du, E., 2002. Bo¤azp›nar-Sandal (‹çel)
dolay›n›n stratigrafisi. Yüksek Lisans
Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Çukurova
Üniversitesi, Adana (yay›mlanmam›fl).
Blumental, M. M., 1947. Belemedik Paleozoyik
penceresi ve bunun Mezozoyik kalker
çerçevesi (Kilikya Toroslar›). Maden
Tetkik ve Arama Enstitüsü Yay›nlar›, 3.
Bozkurt, E., 2001. Neotectonics of Turkey – a
synthesis. Geodinamica Acta, 14, 3–30.
157
Genço¤lu, S., ‹nan, E. ve Güler, H., 1990. Türkiye’nin deprem tehlikesi. TMMOB Jeofizik Mühendisleri Odas› Yay›n›, Ankara.
Gül, M. A., Çuhadar, Ö., Özbafl, Y., Aklan, H. ve
Efeç›nar, T., 1984. Bolkar-Belemedik
yöresinin jeolojisi ve petrol olanaklar›.
Türkiye Petrolleri Anonim Ortakl›¤›, Rapor No. 1979 (yay›mlanmam›fl).
‹çel, ‹., 1989. ‹çel-Tarsus-Çaml›yayla 36624 nolu ruhsat sahas› jeoloji ve rezerv raporu. Maden Tetkik Arama Raporu (yay›mlanmam›fl).
‹lker, S., 1975. Adana baseni kuzeybat›s›n›n jeolojisi ve petrol olanaklar›. Türkiye Petrolleri Anonim Ortakl›¤› Raporu (yay›mlanmam›fl).
Jaffey, N., and Robertson, A. H. F., 2001. New
sedimentological and structural data
from the Ecemifl fault zone, southern
Turkey: implications for its timing and
offset and Cenozoic tectonic escape of
Anatolia. Journal of Geological Society,
158, 367-378.
Demirtafll›, E., 1984. Stratigraphy and tectonics
of the area between Silifke and Anamur,
Central Taurus Mountains. In: O. Tekeli
and M. C. Göncüo¤lu, (eds), Proceedings of the International Symposium on
the Geology of the Taurus Belt, Special
Puplication, Ankara, pp. 101-118.
Kandilli Rasathanesi veDeprem Araflt›rma Enstitüsü, 2007. http://www.koeri.boun.edu.tr, 30 Nisan 2007.
Demirtafll›, E., Turhan, N., Bilgin, A.Z., Erenler,
F., Ifl›klar, S., Sanl›, D.Y., Selim, M.,
and Turhan, N., 1984. Geology of Bolkar Mountains. In: O. Tekeli and M. C.
Göncüo¤lu, (eds), Proceedings of the
International Symposium on the Geology of the Taurus Belt, Special Puplication, Ankara, pp. 125-141.
Koçyi¤it, A., and Beyhan, A., 1999. Reply to
Rob Westaway’s comment on “ A new
intracontinenthal transcurrent structure:
the Central Anatolian Fault Zone”. Tectonophysics, 314, 481-496.
Dilek, Y., Thy, P., Hacker, B., and Grundvig, S.,
1999. Structure and petrology of Tauride ophiolites and mafik dike intrusions
(Turkey): Implications for the Neo-Tethyen Ocean. Geological Society of America Bulletin, 111, 1192-1216.
Eyido¤an, H., Utku, Z., Güçlü, U. ve De¤irmenci, E., 1991. Türkiye Büyük Depremleri
Makro-sismik Rehberi. ‹stanbul Teknik
Üniversitesi, Maden Fakültesi Yay›n›.
Koçyi¤it A., and Beyhan A., 1998. A new intracontinental structure: the Central Anatolian Fault Zone. Tectonophysics, 284,
317-336.
Özçelik, N. ve Yetifl, C., 1994. Adana baseni,
Tersiyer istifi Güvenç formasyonunun litobiyostratigrafisi. Türkiye 10. Petrol
Kongresi Bildiriler Kitab›, s. 73-85.
Özgül, N., 1984. Stratigraphy and tectonic evolution of the Central Taurides, In: O.,Tekeli and M.C., Göncüo¤lu (eds), Proceedings of the International Symposium on the Geology of the Taurus Belt,
Special Puplication, Ankara, pp. 77-90.
Özgül, N., Metin, S., Görür, E., Bingöl, ‹., Baydar, O. ve Erdo¤an, B., 1973. Tufan-
158
Yerbilimleri
beyli dolay›n›n (Do¤u Toroslar-Adana)
Kambriyen-Tersiyer kayalar›. Türkiye
Jeoloji Kurumu Bülteni, 16(1), 82-100.
Schmidt, G. C., 1961. Stratigraphic nomenclature for the Adana Region, Petroleum
District 7. Petroleum Administration
Bulletin, 6, 47-63.
Tekbafl, M., 2000. Namrun Güneyi (Çapar-Parmakkurdu aras›) ofiyolit diliminin jeolojisi ve petrografik ‹ncelenmesi. Yüksek
Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Çukurova Üniversitesi, Adana (yay›mlanmam›fl).
Westaway, R., 1999. Comment on ‘‘A new intracontinental transcurrent structure: the
Central Anatolian Fault Zone, Turkey’’
by A. Koçyi¤it and A. Beyhan. Tectonophysics, 314, 469–479.
Yetifl, C., 1984. New observations on the age of
the Ecemifl Fault. In: O.,Tekeli and
M.C., Göncüo¤lu (eds), Proceedings of
the International Symposium on the
Geology of the Taurus Belt, Special
Puplication, Ankara, pp. 159-164.
Yetifl, C. ve Demirkol, C., 1986. Adana baseninin
bat› kesiminin detay jeolojik etüdü. MTA
Rapor No. 8037 (yay›mlanmam›fl).
Y›ld›r›m, F., 1978. ‹çel ili Tarsus ilçesi Namrun civar›nda s›n›rlar› belirtilen maden kömürü
sahas›na ait Maden Kanunu’nun 44.
maddesine göre tanzim edilen iflletme
projesi. MTA Raporu (yay›mlanmam›fl).