Raadsvoorstel 1/ 2013 met bijlagen

Transcription

Toelichting over de behandeling van:
HAMERSTUK
Raadsvoorstel “Uitwerking regeling buurtsportcoaches”
Van:
Het college van B&W van 11 december 2012
Doel:
Besluiten
Toelichting:
Voorliggende besluitvorming
Aan de gemeenteraad wordt voorgesteld om een budgetsubsidie te verlenen aan de
GGD van € 167.320,- voor de periode van 2013-2016 voor de inzet van 4 fte
gezondheidsmakelaars (annex sportcoaches). Tevens wordt voorgesteld de
subsidies voor de komende jaren te indexeren en te verlenen onder voorbehoud van
ontvangst van rijksmiddelen en van de vaststelling van de stadsbegroting van dat
betreffende jaar.
Achtergrond
Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport ontwikkelde de regeling
Buurtsportcoaches/Brede Sportimpuls in de strijd tegen overgewicht en de
bevordering van een gezonde leefstijl. Het college besloot op 17 april 2012 gebruik te
maken van de regeling middels bijgevoegd collegevoorstel. Met een
deelnameverklaring heeft de gemeente Nijmegen aangegeven 7,4 fte
buurtsportcoaches te willen realiseren. Voorliggend voorstel is de nadere uitwerking
van deze regeling waarbij wordt voorgesteld om subsidie te verlenen aan de GGD
om per 1 januari 2013 voor 4 fte buurtsportcoaches aan te stellen. Voor realisatie van
de overige 3,4 fte legt het college in 2013 een voorstel aan de raad voor.
Het college is voornemens begin 2013 het vervolg op het huidige gezondheidsbeleid
“Gezond Nijmegen 2009-2012” aan de raad voor te leggen en geeft aan om in dit
gezondheidsbeleid de volgende punten als prioriteit te benoemen: overgewicht,
verkleinen gezondheidsverschillen, alcoholmatiging en mentale gezondheid.
Themadossiers
Indien u nadere informatie over het thema Sport wilt, dan kunt u terecht bij de
themadossiers, welke u vindt op de website van de gemeenteraad:
http://www2.nijmegen.nl/gemeente/gemeenteraad/raadsinformatie/databank_raadsle
den/beleidsdossiers_1/sport
Naam steller:
E-mail steller:
K. Mourits
[email protected]
Bijlagen:
1. Raadsvoorstel “Uitwerking regeling buurtsportcoaches”
Tel. steller:
024 – 329 25 37
Ter inzage via dropbox, internet, Raadsgriffie en Informatiebalie
1. Brief van het college van B&W aan het bestuur van de GGD regio Nijmegen
inzake “Beschikking verlening en bevoorschotting budgetsubsidie
Gezondheidsmakelaars 2013 tot en met 2016”
2. Brief van de GGD regio Nijmegen d.d. 7 november 2012 inzake
“Subsidieaanvraag buurtsportcoaches/gezondheidsmakelaars”
3. Gezondheidsmakelaar als vliegwiel, een evaluatieonderzoek naar het project
Gezondheidsmakelaar in Nijmegen, afdeling Onderzoek & Statistiek, juli 2012
4. Collegevoorstel Deelnameverklaring Brede Impuls Combinatiefuncties van
17 april 2012 met bijlagen
Voorstel aan de Raad
Openbare besluitenlijst 18 december 2007
Collegevergadering
47
Datum
raadsvergadering / Nummerno
raadsvoorstel
30 januari 2013
/ 1/2013
Fatale termijn: besluitvorming vóór:
Aanwezig:
Voorzitter
Onderwerp
Wethouders
N.v.t.
Th. de Graaf
P. Depla, H. van Hooft sr., L. Scholten, H. Kunst,
Uitwerking regeling buurtsportcoaches
P. Lucassen, J. van der Meer
Gemeentesecretaris
Programma / Programmanummer P. Eringa
A. Kuil
Communicatie
Zorg
& Welzijn / 1051
M. Sofovic
Verslag
Portefeuillehouder
B. Frings
Voorstel van het College van Burgemeester en Wethouders d.d.
11 december 2012
Samenvatting
In de strijd tegen het overgewicht en het bevorderen van een gezonde leefstijl ondersteunt het
Aldus
vastgesteld
in de
deRegeling
vergadering
ministerie van Volksgezondheid
Welzijn
en Sport via
Bredevan:
Sportimpuls de
gemeenten in het creëren van voldoende beweegaanbod voor alle inwoners van jong tot oud. Dit
gebeurt door de inzet van buurtsportcoaches. De regeling heeft een structureel karakter. De
gemeente Nijmegen heeft via een deelnameverklaring aangegeven met deze regeling 7,4 fte
buurtsportcoaches te realiseren. Dit raadsvoorstel is de uitwerking van deze regeling. Met deze
regeling zetten wij in op het continueren van de huidige gezondheidsmakelaars en inzet op
voorzitter,
De ook
secretaris,
thema’s overgewicht/jeugd en De
ouderen.
De inzet kent zowel een wijk- als
stadsbrede aanpak.
De inzet van de regeling buurtsportcoaches past binnen de kaders van het vervolg op het
gezondheidsbeleid “Gezond Nijmegen 2009-2012” en het nieuwe beleidsplan “Sport en Bewegen
2013-2016”.
In dit raadsvoorstel wordt door middel van een budgetsubsidie aan de GGD regio Nijmegen per 11-2013 de eerste 4 fte bij de GGD gerealiseerd. Voor de overige 3,4 fte zijn wij in overleg met
partners, waaronder GGD regio Nijmegen en zorgverzekeraar VGZ en wij komen zo snel
mogelijk, eerste kwartaal 2013, met een voorstel.
Voorstel om te besluiten
1. Aan de GGD regio Nijmegen een jaarlijkse budgetsubsidie te verlenen van € 167.320
voor de periode 2013-2016 voor de inzet van 4 fte gezondheidsmakelaars (annex
buurtsportcoaches).
2. Voor de jaren 2014, 2015 en 2016 dit bedrag te indexeren op basis van de Nijmeegse
Kaderverordening Subsidieverstrekking.
3. De budgetsubsidie ten lasten te brengen van programma Zorg & Welzijn, product
Publieke Gezondheid (1051-02).
4. De subsidie voor de jaren 2014, 2015 en 2016 te verlenen onder voorbehoud van de
ontvangst van rijksmiddelen en van de vaststelling van budget in de stadsbegroting voor
de betreffende jaren.
Opgesteld door, telefoonnummer, e-mail
Kristine Mourits, 2537, [email protected]
Raadsvoorstel.docx
1
Aan de Raad van de gemeente Nijmegen
1
Inleiding
In de strijd tegen het overgewicht en het bevorderen van een gezonde leefstijl ondersteunt het
ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport de gemeenten in het creëren van voldoende
beweegaanbod voor alle inwoners van jong tot oud. Dit gebeurt via de regeling
Buurtsportcoaches / Brede Sportimpuls. De gemeente Nijmegen heeft via een
deelnameverklaring aangegeven 7,4 fte buurtsportcoaches te realiseren. In dit voorstel wordt
aangegeven welke invulling wij willen geven aan deze 7,4 fte en worden per 1 januari 2013 de
eerste 4 fte gezondheidsmakelaars / annex buurtsportcoaches gerealiseerd door het verlenen
van een budgetsubsidie aan de GGD regio Nijmegen. Voor de uitwerking van de overige 3,4 fte
zijn wij op dit moment in gesprek met partners, waaronder de GGD regio Nijmegen en
zorgverzekeraar VGZ. Voor deze 4 fte komen wij zo snel mogelijk in 2013 met een voorstel.
1.1 Wettelijk kader of beleidskader
Volgens de Nijmeegse Subsidie Verordening is het verlenen van een meerjaren budgetsubsidie
aan de GGD regio Nijmegen een bevoegdheid van de raad.
1.2 Relatie met programma
De inzet van gezondheidsmakelaars / annex buurtsportcoaches valt onder het programma Zorg &
Welzijn en heeft sterke relaties met het programma Sport en programma Onderwijs. In de
uitvoering worden afspraken gemaakt over de samenwerking tussen de GGD regio Nijmegen en
Sportservice Nijmegen.
2
Doelstelling
Het doel van dit voorstel is uitwerking geven aan de deelnameverklaring regeling
buurtsportcoaches en daarmee bij te dragen aan het bevorderen van een gezonde leefstijl en het
stimuleren van meer bewegen en beweegaanbod in de wijk.
3
Argumenten
1. Met dit voorstel geven wij invulling aan onze deelnameverklaring Buurtsportcoaches / Brede
Sportimpuls aan het ministerie van VWS.
In de collegevergadering van 17 april 2012 hebben wij besloten gebruik te maken van de
regeling Buurtsportcoaches / Brede Sportimpuls en de hierin gestelde eisen en voorwaarden.
2. De inzet van gezondheidsmakelaars (annex buurtsportcoaches) past binnen het Sportbeleid
en Gezondheidsbeleid van de komende jaren.
Wij zullen begin 2013 het vervolg van het huidige gezondheidsbeleid “Gezond Nijmegen 20092012” aan de raad voorleggen. Wij zijn voornemens om in het gezondheidsbeleid 2013-2016
de volgende punten; overgewicht, verkleinen gezondheidsverschillen, alcoholmatiging en
mentale gezondheid te benoemen als prioriteit. Ook in de vorige periode was overgewicht een
prioriteit. Nog altijd is overgewicht een belangrijke oorzaak van diverse
gezondheidsproblemen. Aanpak van overgewicht vergt een lange termijn aanpak om
gezondheidswinst te kunnen behalen.
Het beleidsplan Sport en Bewegen 2013-2016 wordt binnenkort vastgesteld door de raad. De
inzet van het sportbeleid is vooral om via sport en sportstimulering bij te dragen aan het
Raadsvoorstel.docx
Vervolgvel
2
verhogen van de participatie en het voorkomende van gezondheidsproblemen en stimuleren
van een gezonde leefstijl.
3. Met de regeling buurtsportcoaches worden de huidige gezondheidsmakelaars gecontinueerd
en vindt er uitbreiding plaats om een stevig vervolg te gegeven aan de aanpak om
overgewicht te verminderen en gezonde leefstijl en bewegen te stimuleren in de buurt en op
school.
Zowel vanuit het sportbeleid als het gezondheidsbeleid is de afgelopen jaren ingezet op het
stimuleren van sport en bewegen op school en in de wijk met als belangrijk doel om het aantal
mensen met overgewicht in Nijmegen te stabiliseren. De inzet van de buurtsportcoaches moet
dan ook aansluiten en passen bij hetgeen al opgezet is in de stad en dient aanvullend te zijn
en in ieder geval nooit overlappend.
Kijkend naar de inzet van gezondheidsmakelaars via de GGD regio Nijmegen vanuit het
gezondheidsbeleid en de huidige inzet vanuit Sportservice, willen wij inzetten op een
combinatie van stadsbrede en wijkgerichte invulling van de 8 fte’s buurtsportcoaches.
4 fte wijkgericht: Vanuit het gezondheidsbeleid zijn wij in 2009 gestart met de pilot
gezondheidsmakelaars. Functionarissen die in de wijk en op school samen met andere
professionals zich inzetten om een gezonde leefstijl te stimuleren en overgewicht te
voorkomen/verminderen. Uit een gehouden evaluatie over de gezondheidsmakelaars komt
naar voren dat deze inzet als positief wordt ervaren en door de inzet veel aandacht is
gekomen voor gezondheid / bewegen en er veel meer samenwerking is en activiteiten zijn
georganiseerd. De gezondheidsmakelaar fungeert als vliegwiel, en is een meerwaarde voor
de wijk. Wij willen de buurtsportcoaches regeling inzetten om deze gezondheidsmakelaars te
continueren, waarbij we op basis van de evaluatie en de eisen van de buurtsportcoaches
regeling met de GGD afspraken maken over de inzet. Met dit voorstel worden deze 4 fte per 11-2013 gerealiseerd.
Invulling 3,4 fte stadsbreed / wijkgericht : Uit de ervaringen van de afgelopen jaren is gebleken
dat er thema’s en vraagstukken zijn die beter in een stadsbrede benadering kunnen worden
opgepakt. Het gaat hierbij om stadsbrede oplossingen die vaak wel weer wijkgericht /
schoolgericht kunnen worden uitgevoerd. Voorgesteld wordt om in te zetten op stadsbrede
aanpak voor scholen rondom bewegen en met name voeding (gezond overblijven / gezonde
kantine). Hiermee wordt het realiseren van een gezonde school, als thema in de
onderwijsagenda, ook gefaciliteerd. Daarnaast is een belangrijk stadsbreed thema het
organiseren, faciliteren en realiseren van een infrastructuur voor preventie activiteiten voor
met name (kwetsbare) ouderen. Het gaat dan bijvoorbeeld om doorontwikkeling van meer
bewegen voor ouderen en chronisch zieken, valpreventie, andere losse organisatievormen om
te bewegen. Verder wordt nog de mogelijkheden bekeken naar specifieke wijkgerichte
invulling. Voor de uitwerking van deze 3,4 fte zijn wij in overleg met onder andere GGD regio
Nijmegen en zorgverzekeraar VGZ. De uitwerking wordt begin 2013 voorgelegd voor
besluitvorming.
4. De inzet van de gezondheidsmakelaars is een belangrijk element in de samenwerking die de
gemeente heeft met zorgverzekeraar VGZ.
De gemeente Nijmegen en zorgverzekeraar VGZ hebben een convenant afgesloten om meer
samen te werken bij de wijkgerichte aanpak van de sociale wijkteams en
Raadsvoorstel.docx
Vervolgvel
3
gezondheidspreventie. Samen met VGZ werken wij aan een ketenaanpak rondom gezonde
leefstijl en GGZ preventie in de wijk. De inzet van de gezondheidsmakelaar speelt een
belangrijke schakel in deze keten en realiseert de noodzakelijke verbinding tussen de
eerstelijnszorgverleners en het preventie en beweegaanbod in de wijk.
5. De gezondheidsmakelaars zijn actief in het wijknetwerk.
De gezondheidsmakelaars werken samen met scholen, sportverenigingen, jeugd en
jongerenwerk en andere organisaties in het wijknetwerk zoals dat voorzien is rondom het
sociale wijkteam. De gezondheidsmakelaar is sparringpartner voor het sociale wijkteam en
vertaald geconstateerde individuele problematiek naar collectieve oplossingen in de wijk.
Betrekken van het wijknetwerk kan vorm krijgen zoals dat nu in Hatert gebeurd met de
stuurgroep Hatert Gezond. In Hatert spreken bewoners en professionals samen over het
thema gezondheid en bekijken welke activiteiten en maatregelen nodig zijn.
6. Door het continueren van de gezondheidsmakelaars en de invulling van de regeling
buurtsportcoaches wordt in Nijmegen een sterk netwerk gerealiseerd van partners die zich
inzetten om bewegen te stimuleren en gezondheidsproblemen (met name overgewicht) te
voorkomen.
4
Risico’s
Het rijk heeft via de junicirculaire van het gemeentefonds een bijdrage van € 76.863 voor 2012
beschikbaar gesteld. Uit alle communicatie naar gemeente blijkt dat deze regeling structureel is
en dat vanaf 1-1-2013 ook de ophoging naar 7,4 fte financieel vertaald wordt in het
gemeentefonds. Echter bij de septembercirculaire was er nog geen financiële vertaling zichtbaar.
Vooruitlopend op de ontvangst van de rijksmiddelen verlenen wij de GGD regio Nijmegen een
budgetsubsidie voor de periode 2013-2016. Wanneer het rijk alsnog anders besluit dekken wijk
de uitgaven voor 2013 via herschikking binnen het programma Zorg & Welzijn en Sport. In de
beschikking aan de GGD regio Nijmegen melden wij dat de budgetsubsidie 2014-2016 afhangt
van de ontvangst van de rijksmiddelen zodat wij de mogelijk hebben om de budgetsubsidie te
wijzigen of te stoppen. Hiermee is het financiële risico afgedekt.
5
Financiën
De financiering van de gezondheidsmakelaars bestaat uit de rijksmiddelen voor de
buurtsportcoaches, cofinanciering van uit de GGD en een bijdrage van de gemeente vanuit het
programma Zorg & Welzijn (1051).
2013
235.980,-
2014
235.980,-
2015
235.980,-
2016
235.980,-
76.863,-
76.863,-
76.863,-
76.863,-
90.457,-
90.457,-
90.457,-
90.457,-
Totale subsidie
167.320,-
167.320,-
167.320,-
167.320,-
Totale kosten
403.300,-
403.300,-
403.300,-
403.300,-
Bijdrage van de GGD
Rijksbijdrage Buurtsportcoach uit
gemeentefonds
Bijdrage gemeente
(prijspeil 2012, zonder indexering)
Raadsvoorstel.docx
Vervolgvel
4
De jaarlijkse budgetsubsidie van € 167.320 dekken wij uit deelproduct 60640
gezondheidspreventie binnen het product Publieke Gezondheid, waarbij vanaf 2014 het bedrag
jaarlijks wordt geïndexeerd op basis van de NKS. Na ontvangst van de rijksmiddelen voegen wij
de rijksbijdrage toe aan het programma en hebben wij voldoende middelen beschikbaar om deze
budgetsubsidie te verlenen. Het toevoegen van deze middelen aan het programma Zorg &
Welzijn leggen wij met de voorjaars- of najaarsnota ter besluitvorming voor.
6
Communicatie
De GGD zal via een subsidiebeschikking worden geïnformeerd over dit besluit.
7
Uitvoering en evaluatie
De GGD is verantwoordelijk voor de uitvoering van deze 4 fte gezondheidsmakelaars. Naast de
reguliere verantwoordingseisen die bij een subsidie horen, zal de gemeente met de GGD
afspraken maken over de verbinding met o.a. de sociale wijkteams. De inzet van
buurtsportcoaches zal worden geëvalueerd in 2016.
College van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen,
De Burgemeester,
De Gemeentesecretaris,
drs. H.M.F. Bruls
drs. B. van der Ploeg
Bijlage: Beschikking
Ter inzage: Aanvraag en Evaluatie gezondheidsmakelaars door afdeling Onderzoek & Statistiek
Raadsvoorstel.docx
Afdeling Maatschappelijke Ontwikkeling
CONCEPT
Korte Nieuwstraat 6
6511 PP Nijmegen
Telefoon
Openbare
besluitenlijst
18 december 2007
Het
bestuur
van
Collegevergadering
GGD, Regio Nijmegen no 47
Postbus 1120
6501 BC NIJMEGEN
Aanwezig:
Voorzitter
Wethouders
Gemeentesecretaris
Communicatie
Verzenddatum
Verslag
14 024
Telefax
(024) 329 29 81
E-mail
[email protected]
Postadres
Postbus 9105
Th. de Graaf
6500 HG Nijmegen
P. Depla, H. van Hooft sr., L. Scholten, H. Kunst,
P. Eringa
A. Kuil
Ons kenmerk
Contactpersoon
M. Sofovic
MO30/KM
mw. K. Mourits
2013.0024
Onderwerp
Beschikking verlening en
bevoorschotting budgetsubsidie
Gezondheidsmakelaars 2013 tot en
met 2016
Bijlage(n): -
Doorkiesnummer
Datum uw brief
09-11-2012
024-3292537
Aldus vastgesteld in de vergadering van:
Geachte heer/mevrouw,
De voorzitter,
De secretaris,
Hierbij deel ik u mee dat de raad op [DATUM BESLUIT] heeft besloten een
meerjarige budgetsubsidie te verlenen voor periode 2013 t/m 2016 voor de
uitvoering van 4 fte Gezondheidsmakelaars. De jaren 2014 t/m 2016 zijn
onder voorbehoud van ontvangst rijksmiddelen regeling buurtsportcoaches
en goedkeuring van de stadsbegroting 2014, 2015 en 2016.
Het subsidiebedrag is voor 2013 bepaald op € 167.320,00.
Het eerste jaar van de subsidieverlening wordt niet geïndexeerd.
Subsidiegrondslag
Op deze subsidietoekenning is de Nijmeegse Kaderverordening
Subsidieverstrekking (2011) en het Uitvoeringsvoorschrift subsidies
Directie Inwoners gemeente Nijmegen 2011 1 van toepassing.
Bij deze subsidietoekenning gaat het om een budgetsubsidie.
Doel subsidie
Inzetten van 4 fte gezondheidsmakelaars ten behoeve van het stimuleren
van meer bewegen en gezondere leefstijl in de wijken Hatert, Neerboschoost, Willemskwartier en delen van Nijmegen-west, Dukenburg en
Lindenholt en Nijmegen-noord.
1
U kunt deze verordeningen vinden op www.nijmegen.nl
Concept beschikking gezondheidsmakelaars
20130024.doc
GGDA01
1
Gemeente Nijmegen
Vervolgvel
1
Activiteiten
De subsidie is bestemd voor:
1. Het realiseren van voldoende aanbod aan activiteiten /
interventies gericht op bewegen en gezonde leefstijl voor alle
doelgroepen, waarbij aandacht is voor dagelijks bewegen en het
optimaal gebruik maken van voorzieningen in de leefomgeving.
2. Het zorgen voor verbinding en organiseren van toeleiding van
doelgroepen (waaronder de deelnemers van de gecombineerde
leefstijlinterventie) naar het aanwezige beweegaanbod in de wijk.
3. Het aansluiten van het aanbod in de wijk bij de vraag en behoeftes
van de wijkbewoners en daar waar nodig wordt nieuw aanbod creëert.
4. Het zorgen voor verbindingen tussen sectoren sport, school,
welzijn, jeugdwerk, eerstelijnszorg om bewegen en gezonde
leefstijl te stimuleren.
5. Samen met het aanwezige sociale wijkteam vertalen van
geconstateerde individuele problematieken in het sociale wijkteam
naar collectieve oplossingen in het wijknetwerk.
6. Stimuleren en organiseren van activiteiten op school en in de wijk
rondom bewegen en gezonde leefstijl.
7. Het ondersteunen van scholen en andere organisaties om structurele
maatregelen te realiseren die de gezondheid bevorderen.
Te leveren prestaties:
In navolging van deze subsidiebeschikking zullen, in overleg met
zorgverzekeraar VGZ en Sportservice afspraken gemaakt worden over de
volgende onderdelen:
-
Keten bewegen in de wijk en de rol en taak van de
gezondheidsmakelaar daarin;
-
Verbinding en samenwerking met eerstelijnszorgverleners;
-
Verbinding en samenwerking met sportservice (o.a. gezonde
sportieve school XL, leerlingvolgsysteem), scholen (brede school
ontwikkeling) en sociale wijkteams en de taak binnen het
wijknetwerk;
-
Registratie van inzet, activiteiten en bereikte doelgroepen en
mogelijkheden van effectiviteitsmeting;
-
Informatievoorziening en communicatie over het gebruik van
(digitale) sociale kaart, taak van de gezondheidsmakelaar naar
derden en de (financiële) betrokkenheid van zorgverzekeraar VGZ
daarin;
-
Onder prestatie afspraken vallen in ieder geval:
o
aantal malen waarin met school, JGZ en huisarts adequate
vervolg-trajecten zijn ingezet.
20130024.doc
GGDA01
Gemeente Nijmegen
Vervolgvel
2
o
aantal verbindingen die er tussen bestaande initiatieven
gelegd zijn.
o
aantal nieuwe initiatieven die zijn opgestart.
o
meer mensen structureel voldoen aan de beweegnorm (voorkomen
uitval).
Verplichtingen
Social return
Met de GGD regio Nijmegen is afgesproken dat in de procedures voor
nieuwe medewerkers aandacht is voor social return. Wij gaan er vanuit
dat ook bij invulling van deze werkzaamheden deze afspraken worden
nageleefd.
Bezoldiging medewerkers (concept tekst, precieze tekst volgt nog)
Aangezien uw organisatie voor meer dan 50% wordt gefinancierd door de
subsidies / gemeentelijke bijdrage stellen wij als eis dat de
bezoldiging van personen niet hoger is dan de balkenende norm.
Meldingsplicht
Op het moment dat duidelijk is dat de activiteiten waarvoor de subsidie
is verstrekt niet of niet helemaal zullen worden uitgevoerd, meldt u dat
zo spoedig mogelijk. Dit doet u ook wanneer niet of niet geheel aan de
subsidieverplichtingen zal worden voldaan.
Tussentijdse verantwoording
Vóór 1 september 2013 moet u een tussentijdse rapportage aanleveren over
de voortgang van de activiteiten en de realisatie van de prestaties in
de eerste zes maanden van het jaar. Hiernaast moet er een prognose
worden afgegeven voor de tweede zes maanden. Indien op een eerder
tijdstip blijkt dat de gevraagde prestaties niet gehaald worden, dient u
dit eerder te rapporteren.
Verantwoording
Vóór 1 juni 2014 moet u een verantwoording indienen. Aan de hand van
deze verantwoording wordt de verleende subsidie definitief vastgesteld.
Deze verantwoording moet bestaan uit:
- een verslag van de in 2013 gerealiseerde activiteiten (een
beschrijving van de gevolgde werkwijze en het verkregen resultaat);
- een financiële verantwoording over de besteding van de subsidiegelden
in 2013;
- een jaarrekening, die minimaal bestaat uit een staat van baten en
lasten, een balans en een toelichting.
De verantwoordingsstukken moeten door het bestuur ondertekend worden.
Ik verzoek u om binnen de verantwoording met betrekking tot de
gerealiseerde activiteiten expliciet in te gaan op de te leveren
prestaties zoals ze in deze beschikking zijn opgenomen.
20130024.doc
GGDA01
Gemeente Nijmegen
Vervolgvel
3
Controleverklaring
Omdat u in 2013 een totale subsidie van de gemeente Nijmegen heeft
ontvangen van meer dan € 100.000,00 moet er een controleverklaring bij
de financiële verantwoording worden gevoegd. Deze controleverklaring is
onderdeel van de jaarrekening GGD regio Nijmegen met een aparte zinsnede
in de accountantscontrole waaruit blijkt dat op dit onderdeel is
gecontroleerd.
Ik wijs u er nadrukkelijk op dat het niet voldoen aan de in deze
beschikking opgenomen verplichtingen kan leiden tot het toepassen van
een korting op de subsidie.
Voor inhoudelijke vragen kunt u contact opnemen met de beleidsadviseur,
mw. K. Mourits, telefoon 024-3292537, afdeling Maatschappelijke
Ontwikkeling.
Voorschotten
De termijnbedragen worden na besluitvorming ingevuld
Het subsidiebedrag wordt conform bovenstaand schema overgemaakt op
rekeningnummer 681628111, onder vermelding van nr. 2013.0024.
Als u vragen heeft over de betaling van de voorschotten van de subsidie
kunt u contact opnemen met de medewerker Subsidies, mw. L. Thielen,
telefoon 024-3292314, bureau Subsidies.
Bezwaar
Als u het niet eens bent met deze besluiten kunt u binnen zes weken, te
rekenen vanaf de dag na die waarop deze beschikking is bekendgemaakt,
een bezwaarschrift indienen bij het college van burgemeester en
wethouders, Postbus 1065, 6501 BB Nijmegen.
Het bezwaarschrift moet op grond van artikel 6:5 van de Algemene wet
Bestuursrecht zijn ondertekend en dient ten minste te bevatten:
 uw naam en adres;
 de datum waarop u uw bezwaarschrift hebt geschreven;
 een omschrijving van het besluit waar uw bezwaar zich tegen richt of
een kopie van dit besluit;
 de gronden waarop uw bezwaar berust.
Namens het college van burgemeester en wethouders van Nijmegen,
Drs. E.R.J. van Aalzum
Programmamanager Zorg en Welzijn
20130024.doc
GGDA01
Subsideaanvraag buurlsportcoaches/
gezondheidsmakelaars
7 november 2012
Gezondheidsbevordering en Epidemiologie
GGD/GB&E/12/1082/BK/GIVI/nz
onderwerp
datum
afdeling
ons kenmerl<
GGD Regio Nijmegen
postadres
postbus 1120
6501 BC Nijmegen
Gemeente Nijmegen
College van Burgemeester en Wethouders
Postbus 9105
6500 H G N I J M E G E N
bezoekadres
Groenewoudseweg 275
6524 TV Nijmegen
telefoon:
(024) 329 72 97
fax:
(024) 322 69 80
[email protected]
www.ggd-nijmegen.nl
contactpersoon
Gezondheidsbevordering en
Epidemiologie
Gerard Molleman
telefoon
(024)329 72 17
[email protected]
Geacht College,
De afgelopen jaren hebben in het kader van Nijmegen Gezond, het gezondheidsbeleid van de
gemeente Nijmegen 2009-2012, een drietal gezondheidsmakelaars gevi'erkt. Deze functie is dit jaar
door de afdeling Onderzoek en Statistlek geevalueerd. De conclusie is dat de gemeente graag met
deze functie verder wil gaan.
In deze subsidieaanvraag geven we aan dat de gezondheidsmakelaar een specifieke invulling kan
zijn voor de functie van buurtsportcoach, waarvoor het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en
Sport middeien beschikbaar heeft gesteld.
In deze aanvraag beschrijven we deze invulling, de manier waarop we de matching willen regelen,
de inhoud van de taken en de financien die daarvoor nodig zijn. In totaal vragen we een bedrag van
€ 167.320,-- per jaar aan voor een periode van 4 jaar: 2013 -2016.
Voor nadere vragen kunt u zich richten tot de heer Gerard Molleman, manager van de afdeling
Gezondheidsbevordering en Epidemiologie.
In het vertrouwen op een spoedige reactie van uw kant te mogen rekenen,
Met vriendelijke groet,
Directeur
Bijiage 1: - Toeiichting subsidieaanvraag buurtsportcoaches/gezondheidsmakelaars
cc
Subsidiebureau gemeente Nijmegen
De GGD Regio Nijmegen veM voor de gemeenten Beuningen, Dmten, Groesbeek, Heumen, Millingen aan de Rijn, Mook en Middeiaar, Nijmegen, Ubbergen,
West Maas en Waal en Wijchen.
onderwerp
datum
afdeling
ons l<enmerk
Subsideaanvraag buurlsportcoaches/
gezondheidsmakelaars
7 november 2012
Gezondheidsbevordering en Epidemiologie
GGD/GB&E/12/1082/GM/nz
GGD Regio Nijmegen
postadres
Gemeente Nijmegen
College van Burgemeester en Wethouders
Postbus 9105
6500 H G NIJIVIEGEN
postbus 1120
6501 BC Nijmegen
bezoekadres
fngekorrieri
NOV 2012
Beh. afd.:
Groenewoudseweg 275
6524 TV Nijmegen
telefoon:
(024) 329 72 97
fax:
(024) 322 69 80
[email protected]
www.ggd-nijmegen.nl
contactpersoon
Gezondheidsbevordenng en
Epidemiologie
Gerard Molleman
telefoon
(024)329 72 17
[email protected]
Subsideaanvraag buurtsportcoaches/gezondheidsmakelaars.
De afgelopen jaren hebben in het kader van Nijmegen Gezond, het gezondheidsbeleid van de
gemeente Nijmegen 2009-2012, een drietal gezondheidsmakelaars gewerkt. Deze functie is dit jaar
door de afdeling Onderzoek en Statistiek geevalueerd. De conclusie is dat de gemeente graag met
deze functie verder wil gaan.
In deze subsidieaanvraag geven we aan dat de gezondheidsmakelaar een specifieke invulling kan
zijn voor de functie van buurtsportcoach, waarvoor het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en
Sport middeien beschikbaar heeft gesteld.
In deze aanvraag beschrijven we deze invulling, de manier waarop we de matching willen regelen,
de inhoud van de taken en de financien die daarvoor nodig zijn.
In totaal vragen we een bedrag van € 167.320,-- per jaar aan voor een periode van 4 jaar: 2013 2016.
De Gezondheidsmakelaar is een Buurtsportcoach avant la lettre.
Het ministene van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) maakt het met een financiele regeling
mogelijk om 'buurtsportcoaches' aan te stellen. Het ministerie van V W S geeft een aanwijzing voor
het takenpakket (namelijk: het bevorderen van bewegen/sport dient deel uit te maken van het werk)
en een aanwijzing van de te hanteren werkwijze (zoals: het maken van een plan van aanpak op
basis van een buurtscan). Verder kan de gemeente de functie naar eigen inzicht vormgeven.
De aanwijzingen van het ministerie voor de functie en werkwijze van de buurtsportcoaches komen
overeen met de bij G G D Regio Nijmegen (GGD) al langer gehanteerde werkwijze van de
gezondheids-makelaars.
Conclusie: de gezondheidsmakelaars van de G G D werken al naar de intentie van de ministerie van
VWS-regeling buurtsportcoach. In die zin zijn de Nijmeegse gezondheidsmakelaars een
buurtsportcoach avant la lettre.
De GGD Regio Nijmegen werl<t voor de gemeenten Beuningen, Druten, Groesbeek, Heumen, Miilingen aan de Rijn, Mook en Middeiaar, Nijmegen, Ubbergen,
West Maas en Waai en Wijcfien,
datum
ons kenmerk
pagina
7 november 2012
2 van 5
De sterke kanten van de gezondheidsmakelaar:
wijk/buurtcomponent is altijd in het werk terug te zien (richting 1^ lijnsgeneeskunde, netwerk
welzijn-gezondheid-leefbaarheid-werk en richting bewoners);
V verbindt l e lijnsgeneeskunde, welzijn en preventie;
/
heeft een beeld van wat er in de wijk speelt door (betrokken te zijn bij) wijkanalyses en
wijkmonitoren in netwerken te particlperen;
•/ collectieve benadering (met en voor groepen) in aansluiting op individuele preventie, signalering
en zorg;
^
kennis, vaardigheden, ervaring met betrekking tot het bevorderen van gezond gedrag;
V bedient een brede doelgroep van alle wijkbewoners (senioren, jeugd, aiiochtone groepen,
chronisch zieken, enz.);
^^ coordineert, doet uitvoeren, maar voert waar nodig ook zelf uit;
V het bereik is goed: makelaars zijn in staat gebleken om met andere partijen een infrastruetuur in
te richten voor het aanbieden van activitelten/werving voor activiteiten;
verbindt sport en gezonde leefstiji (een gezonde leefstijl is meer dan alleen sporten);
v' activeert mensen, samen met andere organisaties en brengt wijkbewoners in beweging (een
voorwaarde voor participatie in beweeg- en sportaanbod: vooraan in de keten);
betrekt zoveel mogelijk de wijkbewoners zelf bij ontwikkeling en uitvoering van activiteiten;
^
bekwaam in proces- en projectmanagement;
kan zich typeren als een generalist.
Voortzetting functie gezondheidsmakelaar uit gelden buurtsportcoaches.
Gemeente, G G D en professionals in de wijken willen de functie van gezondheidsmakelaar (die
waardevol is gebleken^) voortzetten en uitbreiden, nu deels gefinanclerd uit de buurtsportcoachgelden van het ministerie van V W S .
a. Matching van gelden.
Vanuit de basissubsidie stelt de stad Nijmegen op dit moment ongeveer 5 F T E aan de G G D
beschikbaar voor collectieve gezondheidsbevorderingstaken. Daarmee wordt Integraal beleid
uitgevoerd, gericht op het verbeteren en versterken van een gezonde leefstijl.
Concreet gaat het om het onderbouwen van beleid; het organiseren van netwerken in de wijk, op
scholen en met de 1® lijnsgeneeskunde en het samen met andere partners ontwikkelen van een
Integrale aanpak van leefstijiinterventies en het monitoren van het resultaat.
De concrete activiteiten worden gebundeld in de GGD-programma's 'Gezonde school' en
'Gezonde wijk/gemeente'. Het stimuleren van bewegen en het verbinden van bewegen met andere
leefstijiinterventies is een belangrijk onderdeel van vrijwel alle interventiepakketten.
De ervaringen van de gezondheidsmakelaars van de afgelopen jaren is, dat ze een onlosmakelijke
schakel en integraal onderdeel zijn in dit geheel aan activiteiten, die vanuit de G G D worden ontplooid
richting scholen en wijken/buurten/gemeenten. Daarmee sluit het werk van de gezondheidsmakelaars naadloos aan bij de Intenties die de rijksoverheid heeft met het inzetten van
buurtsportcoaches, namelijk: het stimuleren van gezondheid en bewegen in buurten en wijken, dicht
bij de bewoners en de 1® lijnsgeneeskunde.
Als we 4 F T E buurtsportcoach willen realiseren, dan betekent dit dat vanuit de basissubsidie van de
G G D 2,4 F T E als matching bestempeld kan worden. Gezien het grote aandeel van bewegen als
dominante leefstijldeterminant in veel interventles, is dat een reeel uitgangspunt. De afgelopen jaren
heeft de gemeente Nijmegen de specifieke inzet van de gezondheidsmakelaars van 1,6 F T E
gefaciliteerd. Met deze matching kan deze inzet gecontinueerd worden.
^ Zie: Gezondheidsmakelaars als Vliegwiel; een evaluatleonderzoek naar het project Gezondheidsmakelaars in
Nijmegen, P. ten Denge, Onderzoek & Statistiek, juli 2012.
datum
ons kenmerk
pagina
7 november 2012
3 van 5
b. Inhoud van de taken: voortzetten en verbreden.
De gezondheidsmakelaars zullen de komende jaren werken aan het behouden en verbreden van de
werkzaamheden die de afgelopen 3 jaar zijn ingezet.
Concreet gaat het om het volgende.
1. Voortzetten van het leggen van verbindingen in de wijken.
W e willen voortborduren op de werkwijze die tot nu toe is gehanteerd in dezelfde aandachtswijken
(niet afbreken wat is opgebouwd). W e willen de verbindingen die gelegd zijn (het opgebouwde
netwerk) verstevigen, uitbreiden en borgen. Samen met bewoners en wijkwerkers blijven we
kansrijke activiteiten stimuleren/faciliteren/doen uitvoeren/borgen.
Gezondheid, ontmoeting, verbinding, aandacht voor kwetsbare groepen en een beroep doen op
eigen kracht blijven hierin de kernwoorden. W e gaan door in het samen met wijkbewoners kijken hoe
zij in hun eigen omgeving kunnen werken aan gezonde leefstijl (waaronder meer bewegen) - zonder
dat daar steeds professionele ondersteuning bij nodig is. W e doen een beroep op eigen kracht en
creativiteit. In de driehoek bewegen/sport - gezondheid - buurt, richten wij ons overigens op alle
(kwetsbare) groepen: van jong tot oud (voor deze laatste groep: gericht op uitstel kwetsbaarheid).
Naast de wijken Hatert, Oud West en delen van Dukenburg en Lindenholt zullen ook gefaseerd
activiteiten worden opgestart in de wijken Neerbosch-Oost, het Willemskwartier en Nijmegen-Noord.
Als de activiteiten in een wijk goed lopen en professionals in de wijk activiteiten zelf oppakken, dan
kan de inzet van de gezondheidsmakelaar worden teruggebracht en meer ingezet worden in de
nieuwe wijken.
2. Verbreden door meer verbinding met de combinatiefunctionarissen.
Gezondheidsmakelaars werken nu al samen met combinatiefunctionarissen van scholen. De
gezondheidsmakelaars en combinatiefunctionarissen hebben daarbij duidelijk een toegevoegde
waarde ten opzichte van elkaar. Dit effect (toegevoegde waarde) en de in gang gezette samenwerking willen we graag verstevigen. De voorgesteide werkwijze:
^ de combinatiefunctionaris opereert vanuit school en vanuit een of meer sportverenigingen.
Hij/zij werkt op school (gymles), na school (voor zover in de opdracht van de betreffende
school opgenomen: uitvoering van naschools beweegaanbod) en is pnmair verantwoordelijk
voor het 'bewegingsdeel' en levert vanuit die expertise een bijdrage aan de bevordering van
gezonde leefstijl;
de combinatiefunctionaris stimuleert het schoolteam (in samenwerking met de makelaar) om
aan de slag te gaan met sportieve school XL/Gezonde School. De combinatiefunctionaris
kan vanuit het team opereren, hij/zij heeft een plaats in de school; dat is een grote
meerwaarde. De gezondheidsmakelaar voegt daar een bredere blik op gezondheid aan toe:
naast sport ook meer (dagelijks) bewegen en andere leefstijithema's op vraag van de school,
aismede het verbinden van activiteiten op school met mogelijkheden die er in de wijk zijn.
De gezondheidsmakelaar brengt ook de benodigde kennis en ervaring in op het gebied van
andere leefstijithema's en ervaring met implementatie. Daarnaast helpt de bekwaamheid van
de makelaar rondom procesmanagement en integraal werken bij het realiseren van een
duurzame aanpak van diverse (gezondheid)problematiek;
^ de combinatiefunctionaris leidt kinderen door naar sportclub/beweegactiviteit. In
samenwerking met de gezondheidsmakelaar gaat er ook gewerkt worden aan het
bevorderen van dagelijks bewegen en het benutten van mogelijkheden in de omgeving van
de school en de buurt (schoolpleinspelen, wat kun je in je eigen buurt op veldje X, leren
buitenspelen);
v'
^
in samenwerking met de makelaar ook aandacht voor beleid/educatie/omgeving/ signaleringverwijzing/ouders betrekken bij gezonde voeding op school en in de wijk;
de gezondheidsmakelaar bekijkt met de combinatiefunctionaris hoe de bestaande activiteiten
verbreed/versterkt kunnen worden en steeds hoe die verbonden kunnen worden met andere
activiteiten/initiatieven in de wijk.
datum
ons kenmerk
pagina
7 november 2012
4 van 5
3. Verbreden door meer verbinding met (ontwikkelingen binnen) het beleid van gemeente Niimegen.
Verder aansluiten op liet werl< van Sportservice Nijmegen (SSN), bijvoorbeeld bij de Sportieve
Gezonde Scliool XL.
Dit is een werkwijze van S S N . Met elke school die dit programma afneemt (nu: 2 pilotscholen) wordt
op basis van vraag van het team een (jaar/meerjaren)plan gemaakt voor het bevorderen van
bewegen en sporten van leedingen (en mogelijk ook team, ouders). In deze werkwijze wordt
sport/bewegen bij voorkeur ook gemtegreerd in het dagelijkse lesrooster (bijvoorbeeld: leren rekenen
aan de hand van beweegspelletjes). De G G D is bij deze ontwikkeling aangesloten vanuit haar
programma de Gezonde School en de gezondheidsmakelaars. Deze samenwerking willen we graag
contlnueren en uitbreiden om tot een meer integraal aanbod te komen (de gezondheidsmakelaar
heeft veel ervaring in werken met schoolteams, kent de dynamiek en besluitvormingsprocessen in de
school; kan het netwerk met de collega's van de Jeugdgezondheidszorg en de Gezonde School
inbrengen).
De gezondheidsmakelaar zal daarbij het onderwerp breder benaderen: door aandacht te richten op
gezonde voeding en mogelijk ook andere thema's waar belangstelling voor is (rookvrije school psychosociale problematiek etc.).
Aansluiten op de Sportnota van gemeente Nijmegen.
Hienn staat nadrukkelijk een nieuwe koers waarbij, naast ondersteuning van sportclubs, ook
aandacht uitgaat naar bevorderen dagelijks bewegen en waarbij sport/bewegen in dienst staat van
het bevorderen van gezondheid. De gezondheidsmakelaars weten wat er op dit gebied in de wijk
nodig is en voor welke groepen.
Aansluiten op de OnderwIJsnota van gemeente Nijmegen.
De gezondheidsmakelaars werken, in afstemming met het team Gezonde School, als adviseur
Gezonde School op de Brede Scholen in hun werkgebied. De gezondheidsmakelaar zullen
aansluiten op de accenten die in de komende ondenvijsnota met de bijbehorende onderwijsagenda
van de gemeente worden opgenomen. De venwachting is dat daar ook voomemens zullen worden
opgenomen met betrekking tot bevordering van gezondheid in het onderwijs.
De gezondheidsmakelaars kunnen ook met preventieve, collectief genchte initiatieven bijdragen
leveren aan de ontwikkelingen rondom de brede school, de nieuwe opzet van de zorgstructuur,
ontwikkelingen rondom continuroosters en dag-arrangementen.
4. Verbreden door meer aandacht voor verbinden 1^ lijnsgeneeskunde met preventie.
De gezondheidsmakelaars zullen een rol spelen in het bijdragen aan verdere verbetering van de
Beweegkuur (of gecombineerde leefstijl interventles), met name gericht op doorstroming na afloop
van de Beweegkuur. Ook zullen de gezondheidsmakelaars een rol spelen bij andere op preventie
gerichte activiteiten. Concreet zal het gaan om activiteiten gericht op valpreventie, gezonde voeding,
bewegen bij C O P D , diabetes, mobiliteit = uitstel kwetsbaarheid en zeker ook het versterken van
mentale gezondheid en weerbaarheid. Daaraan zal de gezondheidsmakelaar actief bijdragen door
het leggen van verbindingen tussen de 1e lijnsgeneeskunde, welzijn en de buurt. In overleg met
sociaal wijkteam/gezondheidscentrum en/of huisarts organiseren gezondheidsmakelaars activiteiten
die tegemoet komen aan de problematiek en de behoefte in de buurt. De nadruk ligt hierbij op het
initieren en organiseren van bewegen en aan bewegen gerelateerde activiteiten. Hierbij zal in ieder
geval ook een link worden gelegd met de MBvO-groepen (Meer Bewegen voor Ouderen) van
Sportservice.
5. Verbreden door aansluiting op de sociale wijkteams (SWT).
Op basis van signalen van het S W T (dat meer of minder intensief contact heeft met individuele
wijkbewoners) en met het S W T bepalen waar kansen/wensen liggen voor een meer op preventie
gerichte en meer collectieve aanpak van in de wijk heersende problematiek.
De gezondheidsmakelaar is daarnaast ook de schakel tussen het S W T en het bestaande sport,
beweeg en leefstijiaanbod in de wijk.
7 november 2012
GGD/GB&E/12/1082/GIVl/nz
5 van 5
datum
ons kenmerk
pagina
Activiteitenbudget.
De ervaring in de afgelopen 3 jaar is dat een klein budget voor de opstart/doorstart van activiteiten
erg helpend is geweest. Het maakte het mogelijk om activiteiten te starten en diende vaak als
co-financiering om uit andere potjes extra middeien voor buurtactiviteiten beschikbaar te krijgen.
De ervaring leert dat met een budget van € 10.000,-- per jaar 4 a 5 activiteiten per jaar gerealiseerd
kunnen worden. Het gaat daarbij om extra activiteiten die worden opgestart om een impuls te geven,
waarbij steeds gezocht wordt naar mogelijkheden om ze structureel in te bedden.
De financiering om de huidige inzet gezondheidsmalceiaars te Icunnen continueren.
Om het werk van de gezondheidsmakelaars te continueren is 1,6 F T E nodig. Inclusief de matching
van de G G D gaat het dan om 4 F T E . Uitgaande van 1425 effectieve uren gaat het bij 1,6 F T E om
2280 uur op jaarbasis.
De kosten daarvan zijn afhankelijk van de duur van de subsidieafspraken. Bij het opstellen van deze
offerte zijn we uitgegaan van een projectduur van een periode van 4 jaar, de looptijd van het
Nijmeegse Gezondheidsbeleid. De aard van het werk vraagt veel netwerk-opbouw. Dat houdt in dat
het enige tijd duurt voordat het rendement van de investerlng zichtbaar wordt.
Bij afspraken vanaf 3 jaar rekent de G G D het interne tarief van € 69,- op basis van de tarieven/
prijspeil van 2012. De kosten bedragen dan € 157.320,-- per jaar.
Daarnaast stellen we voor om € 10.000,-- activiteiten budget beschikbaar te stellen.
Vanuit de buurtsportcoach-regeling is structureel € 76.863,-- beschikbaar per jaar. Inclusief een
activiteitenbudget van € 10.000,-- zal de gemeente uit eigen middeien € 90.457,-- per jaar op basis
van de tarieven van 2012 beschikbaar moeten stellen bovenop de gelden van de buurtsportcoaches
om de G G D deze taak te laten vervullen.
Gezien de doelstelling van de opdracht, de aansluiting met de 1® lijnsgeneeskunde, de inzet op het
bevorderen van gezondheid en het mogelijk maken van preventie-activiteiten, die ook vanuit de
ziektekostenverzekeraar betaald gaan worden, zou het reeel zijn om een beroep te doen op de
zorgverzekeraar om wederom een bijdrage te leveren aan deze vorm van preventieve activiteiten,
die nauw aansluit bij keten-DBC's van de meest voorkomende chronische ziekten.
Hieronder geven we in tabelvorm een samenvatting van de verschillende bijdragen voor het totaal
van 4 F T E , inclusief matching van de G G D . De bedragen zijn op basis van het prijspeil 2012 en zijn
nog niet geindexeerd.
De G G D Regio Nijmegen vraagt voor de periode 2013-2016 een bijdrage van de gemeente
Nijmegen van € 167.320,-- op basis van het prijspeil 2012. Dit bedrag is opgebouwd uit de
rijksbijdrage voor de buurtsportcoach-regeling, activiteitenbudget en subsidie uit de eigen middeien
van de gemeente Nijmegen.
2013
235.980,--
2014
235.980,--
2015
235.980,--
2016
235.980,--
76.863,-
76.863,-
76.863,-
76.863,-
10.000,-
10.000,-
10.000,-
10.000,-
gemeente
80.457,-
80.457,-
80.457,-
80.457,-
subsidie
167.320,-
167.320,-
167.320,-
167.320,-
403.300,--
403.300,--
403.300,--
403.300,-
Bijdrage/matching G G D
Rijksbijdrage
Gevraagd
Buurtsportcoacli
activiteiten-budget
Bijdrage subsidie
Totaal gevraagde
Totaie kosten
(prijspeil 2012, zonder indexering)
CO Subsidiebureau gemeente Nijmegen
Gezondheidsmakelaar als vliegwiel
Een evaluatieonderzoek naar het project Gezondheidsmakelaars in Nijmegen
Gemeente Nijmegen
Onderzoek en Statistiek
Juli 2012
Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Versie 2‐7‐12 Pagina 2 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Gezondheidsmakelaar als vliegwiel
Een evaluatieonderzoek naar het project Gezondheidsmakelaars in Nijmegen
Uitvoering:
Rapporteur:
In opdracht van:
Onderzoek en Statistiek Gemeente Nijmegen
P.J. ter Denge, MSc.
Afdeling Maatschappelijke Ontwikkeling Gemeente Nijmegen en
GGD regio Nijmegen
Juli 2012
Versie 2‐7‐12 Pagina 3 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Versie 2‐7‐12 Pagina 4 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Inhoud
Samenvatting
7
Achtergrond en verantwoording
11
1) Inleiding
11
2) Methodiek Gezondheidsmakelaars
11
3) Project Gezondheidsmakelaars
13
4) Selectie gezondheidsmakelaars
15
5) Wijkbeschrijving
16
6) Opzet evaluatieonderzoek
17
7) Leeswijzer
19
Deel I – Opbrengst
21
1) Inleiding
21
2) Gerealiseerd aanbod 4-12 jarigen
21
3) Gerealiseerd aanbod volwassenen in de wijk
26
4) Samenwerking netwerkpartners
29
5) Structurele aandacht
32
Deel II – Waarderingen opbrengst
37
1) Inleiding
37
2) Knelpunten opbrengst
37
2a) Knelpunten realisatie aanbod
37
2b) Knelpunten samenwerking netwerkpartners
40
2c) Knelpunten structurele aandacht
41
3) Beoordeling inzet gezondheidsmakelaars
42
4) Meewegende aspecten
47
Deel III – Conclusies en aanbevelingen
49
1) Inleiding
49
2) Deelconclusies
49
3) Eindconclusie
54
4) Aanbevelingen
56
Bijlagen
Versie 2‐7‐12 59
Pagina 5 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Versie 2‐7‐12 Pagina 6 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Samenvatting
In de periode maart t/m juni is een tussentijds evaluatieonderzoek gehouden van het project
Gezondheidsmakelaar van de GGD Regio Nijmegen. Vanaf september 2009 werken 3
gezondheidsmakelaars aan gezondheidsbevordering in verschillende wijken en stadsdelen van
Nijmegen, namelijk Hatert, Neerbosch-Oost, Oud-West, Heseveld, Dukenburg en Lindenholt.
Met dit project wil men een effectieve, wijkgerichte en integrale aanpak opzetten voor
gezondheidsbevordering voor mensen met een lage sociaaleconomische status. Eerder
gehanteerde aanpakken bleken te weinig effect te hebben op deze doelgroep, die vaker een
slechtere gezondheid heeft dan mensen met een hogere sociaaleconomische status. Een
experiment in Nederland heeft aangetoond dat een gezondheidsmakelaar dit effect op
gezondheidsbevordering wel kan realiseren.
De belangrijkste taak van de gezondheidsmakelaar is het ontwikkelen van netwerken, met als
doel dat bestaande instituties effectieve gezondheidsinterventies plegen. Het is geen losstaand
initiatief, maar een perspectief om het onderwerp gezondheid te integreren binnen bestaande
praktijken. In Nijmegen zijn twee doelgroepen aangewezen rondom het thema overgewicht:
kinderen van 4-12 jaar (en hun ouders) en volwassenen in de wijk. De gezondheidsmakelaar
richt zich op het realiseren van aanbod rondom voeding en bewegen, het stimuleren van
samenwerking tussen netwerkpartners en het tot stand brengen van structurele aandacht voor
gezonde leefstijl bij de doelgroepen en betrokken netwerkpartners.
Na ruim 2,5 jaar was er behoefte aan een tussentijdse evaluatie, ook in het kader van een
bredere evaluatie van het lokale gezondheidsbeleid, en is aan de gemeentelijke afdeling
Onderzoek en Statistiek de opdracht daartoe gegeven.
De centrale vraag van dit evaluatieonderzoek luidt: in welke mate wordt het beoogde
vliegwieleffect van de gezondheidsmakelaars bereikt? Hiervoor zijn diverse documenten
geanalyseerd en interviews gehouden met de gezondheidsmakelaars en 19 netwerkpartners.
Uit het onderzoek blijkt dat de gezondheidsmakelaars binnen beide doelgroepen veel in gang
gezet hebben rondom gezonde leefstijl. Diverse initiatieven, gericht op bewegen en voeding,
leveren een bijdrage aan het voorkomen en verminderen van overgewicht. Op scholen is het
bewegingsdeel vaak door combinatiefunctionarissen van Sportservice Nijmegen opgepakt,
waardoor de gezondheidsmakelaar zich veelal met gezonde voeding heeft bezig gehouden.
Versie 2‐7‐12 Pagina 7 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Hierbij gaat het bijvoorbeeld om fruit uitdelen, een gezonde lunch organiseren en
smaaklessen opzetten met een diëtiste. Binnen de meeste scholen is hierdoor intern
samenwerking ontstaan of versterkt tussen partners binnen de scholen rond het thema gezonde
leefstijl.
Ook
wordt
gebruik
gemaakt
van
externe
netwerkpartners.
Door
personeelswisselingen is het soms lastig om binnen scholen blijvende afspraken te maken.
De inzet van de gezondheidsmakelaars heeft ertoe geleid dat op verschillende scholen meer
aandacht is ontstaan voor gezondheid. Enkele scholen hebben daarbij ook een
gezondheidsbeleid, maar op de meeste scholen is het nog niet zo ver en op enkele scholen is
onvoldoende aandacht weten te creëren voor gezonde leefstijl. Dit heeft te maken met de mate
waarin school en schoolteam aandacht voor gezondheid als prioriteit zien, maar ook met de
mate waarin weerstand van ouders wordt (verwacht te) ervaren. De nodige inspanningen om
draagvlak en bewustwording te creëren bij ouders hebben bij enkele scholen positieve
resultaten opgeleverd, maar hebben nog niet overal tot het gewenste effect geleid.
In de wijken hebben de gezondheidsmakelaars in beweegprogramma’s proeflessen
geïntroduceerd en is het digitale concept Beweegmaatje gepresenteerd. Hiermee wil men
bewerkstelligen dat zo veel mogelijk deelnemers na de beweegprogramma’s blijven bewegen.
Gezondheidsmakelaars wijzen wijkbewoners op een passend aanbod bij hun vraag of zorgen
dat er aanbod gecreëerd wordt. Financiën van wijkbewoners belemmeren wel regelmatig om
gebruik te maken van het sportaanbod in de wijk, zodat er een alternatief aanbod gezocht
moet worden door de gezondheidsmakelaar. Verder zijn de gezondheidsmakelaars betrokken
geweest bij het inpassen van gezondheidsaspecten in bestaande cursussen, gericht op het
bevorderen van gezonde leefstijl en het voorkomen en aanpakken van overgewicht.
Georganiseerde netwerkbijeenkomsten worden door netwerkpartners erg gewaardeerd en
hebben ook al concrete samenwerkingsresultaten opgeleverd. Bij veel netwerkpartners in de
wijken is meer aandacht ontstaan voor preventie en voor het creëren van gezonde leefstijl bij
cliënten en patiënten. Enkele netwerkpartners zien dit niet als hun prioriteit of kunnen hier
weinig aandacht aan besteden wegens drukte en gebrek aan tijd.
Het project wordt door de gemeente en de GGD gezien als een proces, waarin dingen
uitproberen mogelijk moet zijn. De flexibele inzet van de gezondheidsmakelaars wordt
daarbij aangemoedigd, mits zij hun eigen doelstellingen niet uit het oog verliezen. Alle
geïnterviewde netwerkpartners beoordelen deze inzet en de functie van gezondheidsmakelaar
positief. De functie wordt gezien als meerwaarde hebbend voor de wijk, waarbij vooral het
netwerk van de gezondheidsmakelaar erg gewaardeerd wordt. Het bijbehorende budget wordt
Versie 2‐7‐12 Pagina 8 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel gezien als een handig extra waarmee je meer kunt bereiken. Men geeft aan dat zonder de
gezondheidsmakelaar er niets of veel minder georganiseerd zou worden. Uitzondering hierop
zijn schooldirecteuren. Zij zien minder resultaat van de inzet van gezondheidsmakelaars,
omdat er minder contact en samenwerking is met hen. Dit contact met directeuren zou
verbeterd kunnen worden. Als andere verbeteringen worden een meer proactieve houding bij
netwerkpartners in de wijk en meer proberen voor elkaar te krijgen in de school genoemd.
Als eindconclusie wordt gesteld dat, ondanks ervaren knelpunten, de gezondheidsmakelaars
in de wijken fungeren als vliegwiel. De ‘smeerolie’ die kenmerkend is voor een
vliegwielfunctie (het gaat deels om belangrijke onzichtbare taken) levert zichtbare positieve
resultaten op. Het effect van deze vliegwielfunctie is op deze korte termijn nog niet zichtbaar,
evenals de mate waarin de functie van gezondheidsmakelaar tot het verkleinen van
gezondheidsverschillen kan leiden. Het proces van gedragsverandering dat hierbij nodig is, is
een proces van lange adem. Aanbevolen wordt om de functie van gezondheidsmakelaar ook
een functie van lange adem te laten zijn. Verwacht mag worden dat met de methodiek van
gezondheidsmakelaars zoals deze in Nijmegen is ingezet, gezondheidsverschillen uiteindelijk
verminderen. De voorgeschiedenis in een wijk kan daarbij als ‘wegbereider’ fungeren, zoals
bijvoorbeeld in Hatert waar verschillende netwerkpartners al een Convenant Gezond Hatert
ondertekend hadden. Het is ook belangrijk om aan te sluiten bij andere initiatieven die in de
wijk georganiseerd worden, zoals de opkomst van de Sociale Wijkteams in Nijmegen.
Aanbevolen wordt om de komende jaren blijvend te investeren in het creëren en onderhouden
van draagvlak op verschillende niveaus en de functie van gezondheidsmakelaar ook op
verschillende niveaus uit te dragen. Hierbij biedt de ontwikkeling richting de Brede School
kansen. Aanbevolen wordt ook om kernpartners binnen de Brede School nauwer te betrekken
bij de resultaten die de gezondheidsmakelaars behalen. Ook draagvlak bij wijkbewoners kan
versterkt worden, door actieve bewoners zelf taken te geven in het stimuleren van hun andere
wijkbewoners om een gezonde leefstijl na te streven.
In de uitvoering richt elke gezondheidsmakelaar zich op twee werkgebieden. Uit het
onderzoek blijkt dat men al gauw toe trekt naar het werkgebied waar het meeste mogelijk is,
waardoor het andere werkgebied achterop dreigt te raken. Om dit te doorbreken wordt
aanbevolen om het eerste werkgebied, waar het inmiddels redelijk goed gaat, wat meer los te
laten en de aandacht nu te vestigen op het andere werkgebied.
Voor de toekomstige invulling van de functie gezondheidsmakelaars wordt aanbevolen om
het gerealiseerde aanbod te onderzoeken op het meest succesvolle aanbod en dit te vertalen
Versie 2‐7‐12 Pagina 9 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel naar de praktijk. Ook is het aan te bevelen om te onderzoeken in hoeverre financiële
belemmeringen bij volwassenen reëel zijn en in hoeverre deze ingegeven zijn door andere
motieven. Dit kan bijdragen aan het creëren van draagvlak bij bewoners en het bieden van
passende activiteiten.
Versie 2‐7‐12 Pagina 10 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Achtergrond en verantwoording
1)
Inleiding
In voorliggend rapport worden de resultaten van 2,5 jaar Gezondheidsmakelaars beschreven.
Het project Gezondheidsmakelaars is in september 2009 van start gegaan. In dit project
werken 3 gezondheidsmakelaars van de GGD aan gezondheidsbevordering in verschillende
wijken van Nijmegen. Na ruim 2,5 jaar was er behoefte aan een tussentijdse evaluatie, ook in
het kader van een bredere evaluatie van het lokale gezondheidsbeleid.
In dit hoofdstuk wordt allereerst ingegaan op de aanpak van gezondheidsverschillen en de rol
van de methodiek van gezondheidsmakelaars daarbij. Vervolgens zal het Nijmeegse project
Gezondheidsmakelaars beschreven worden aan de hand van doelstellingen en beoogde
resultaten. Een beschrijving van de drie gezondheidsmakelaars laat zien wat hun achtergrond
is en een wijkbeschrijving geeft inzicht in de verschillende werkgebieden van de
gezondheidsmakelaars. Tot slot wordt ingegaan op het uitgevoerde evaluatieonderzoek en de
onderzoeksmethode die hierbij gehanteerd is.
2)
Methodiek Gezondheidsmakelaars
De aanpak van gezondheidsverschillen houdt gezondheidsinstanties in Nederland al enige
jaren bezig. De gehanteerde aanpak voor gezondheidsbevordering bleek te weinig effect te
hebben op mensen met een lage sociaaleconomische status. Op basis van internationale
ervaringen leek een functie van gezondheidsmakelaar wel meerwaarde te hebben bij het
verkleinen van hardnekkige gezondheidsverschillen in de samenleving. Dit gaf aanleiding om
in Nederland tussen 2007 en 2010 te experimenteren met de rol van gezondheidsmakelaar in
vier steden: Helmond, ’s Hertogenbosch, Groningen en Den Haag. Centraal stond ‘hoe de rol
van gezondheidsmakelaar in de praktijk vorm zou moeten krijgen om optimaal te kunnen
bijdragen aan het terugdringen van gezondheidsachterstanden’ (Harting, 2010, p. 7). 1
Een effectieve aanpak van gezondheidsverschillen grijpt in op het ontstaan van deze
verschillen, en dat gaat verder dan alleen het terrein van gezondheid. Er bestaat een sterk
1
Dit experiment werd met onderzoek begeleid door de afdeling Sociale Geneeskunde AMC UvA en de
resultaten daarvan zijn beschreven door J. Harting in het rapport Drie Jaar Gezondheidsmakelaars (2010). De
gegevens in deze paragraaf zijn afkomstig uit dit rapport. Versie 2‐7‐12 Pagina 11 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel verband tussen gezondheid en sociaaleconomische status. Het model van Albeda (Harting,
2010) verduidelijkt dit verband. Volgens dit model zijn een selectiemechanisme en een
oorzakelijk mechanisme verantwoordelijk voor het ontstaan van sociaaleconomische
gezondheidsverschillen.
De gezondheidstoestand van een individu heeft een direct effect op zijn maatschappelijke
positie (selectiemechanisme): een minder goede gezondheid zorgt voor een lagere
sociaaleconomische status. Een slechte gezondheid kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat
iemand niet meer kan deelnemen aan het arbeidsproces, waardoor het inkomen achteruit gaat.
Deze selectieprocessen zijn echter slechts verantwoordelijk voor een klein deel van het sterke
verband tussen sociaaleconomische status en gezondheid. Het oorzakelijk mechanisme heeft
hier een grotere invloed op. Volgens het oorzakelijk mechanisme heeft de maatschappelijke
positie van een persoon een indirect effect op de gezondheid. Iemand met een lage
sociaaleconomische status heeft bijvoorbeeld doorgaans een minder gezonde leefstijl en
minder
gunstige
werk-
en
woonomstandigheden
dan
iemand
in
een
hogere
sociaaleconomische positie. Daarnaast zorgt het hebben van een lagere opleiding, en daarmee
vaak een lagere sociaaleconomische status, ervoor dat iemand gezondheidsinformatie en
gezondheidsboodschappen minder makkelijk oppakt en het eigen gedrag hier minder op
aanpast, dan iemand met een hogere opleiding.
Een gezondheidsmakelaar kan verschillende beleidssectoren betrekken bij de aanpak van
gezondheidsverschillen en zo zorgen voor intersectorale samenwerking die op basis van
bovenstaand verklaringsmodel nodig lijkt. Door tegelijkertijd in de wijk te opereren, kan de
gezondheidsmakelaar deze samenwerking concreet vormgeven en uitvoeren.
Het experiment in de vier steden bevestigde dat deze taken van de gezondheidsmakelaar
succesvol kunnen zijn. Wel is de functie van gezondheidsmakelaar in de vier steden steeds op
een
andere
wijze
vormgegeven,
sterk
bepaald
door
de
lokale
context.
De
gezondheidsmakelaar kon op uitvoerend, coördinerend of aansturend niveau fungeren, soms
door meerdere personen gecombineerd binnen een gemeente. De functie werd zowel binnen
de gemeente gepositioneerd als binnen de GGD en meer of minder concreet binnen een wijk
vormgegeven. De resultaten uit het experiment tonen aan dat de mogelijkheden om draagvlak
te verwerven vergroot worden door het gezamenlijk invullen van de rol door meerdere
personen op verschillende niveaus.
Daarnaast is ook het hebben van een gemeentelijke beleidsgeschiedenis rondom (integraal)
gezondheidsbeleid en wijkgericht gezondheidswerk van belang. Dit kan voor de
gezondheidsmakelaar fungeren als ‘wegbereider’. Tegelijkertijd bleek uit het experiment dat
Versie 2‐7‐12 Pagina 12 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel dit ook richtinggevend is voor de uitvoering: ofwel vooral gericht op het realiseren van
draagvlak (minder voorgeschiedenis), ofwel op het tot stand brengen en in stand houden van
gezondheidsbevorderende maatregelen (meer voorgeschiedenis).
3)
Project Gezondheidsmakelaars Nijmegen
In Nijmegen is het project Gezondheidsmakelaars ontstaan vanuit de Nota Gezond Nijmegen
2009-2012, waarin het verkleinen van gezondheidsverschillen tussen hoger en lager
opgeleiden en tussen wijken als speerpunt aangeduid is. Hierbij is het tegengaan van
overgewicht, een van de prioriteiten, vertaald naar het project Gezondheidsmakelaars.
In Nijmegen had in 2009 15% van de 5-14 jarigen overgewicht (vergelijkbaar met het
landelijk gemiddelde) en circa 40% van de volwassenen (landelijk gemiddelde 45%). In de
Nota Gezond Nijmegen wordt opgemerkt dat overgewicht zich concentreert in de
aandachtswijken. Daarnaast bewegen lager opgeleiden, allochtonen en middelbare scholieren
minder dan aanbevolen wordt.
Oorspronkelijk projectvoorstel
In het oorspronkelijke projectvoorstel Gezondheidsmakelaars Nijmegen 2 zijn voor de
gezondheidsmakelaars twee kernactiviteiten opgenomen: JUMP-in en de Beweegkuur.
Het uit Amsterdam afkomstige JUMP-in richt zich op het stimuleren van lichamelijke
activiteit bij basisschoolkinderen, waarmee overgewicht op lange termijn aangepakt wordt en
waarbij basisonderwijs, Sportservice, GGD en de wijk samenwerken. Hierbij heeft de
gezondheidsmakelaar in Nijmegen onder andere de volgende taken gekregen: het stimuleren
van activiteiten rondom voeding en bewegen op school, het ondersteunen van scholen bij het
realiseren van structurele gezonde maatregelen op school, het zorgen voor afstemming van
gegevens in het digitale Leerlingvolgsysteem en het stimuleren van ouders om hun
verantwoordelijkheid op te pakken voor een gezonde leefstijl van risicoleerlingen. Met de
gezamenlijke inspanningen rond JUMP-in streeft men ernaar dat 60 inactieve kinderen extra
in beweging komen en dat daarnaast 50 kinderen lid worden van een sportvereniging.
De landelijke methodiek Beweegkuur is gericht op volwassenen en op het verbinden van zorg
en sport in de wijk. Het betreft een gecombineerde leefstijlinterventie voor mensen met
2
Bestaande uit een Offerte voorstel Gezondheidsmakelaars vanuit de GGD (dd. 29-05-2009) en een Beschikking
verlening en bevoorschotting budgetsubsidie 2009/2012 Gezondheidsmakelaar vanuit de gemeente Nijmegen
(dd. 23-07-2009). Beide documenten zijn bijgevoegd als respectievelijk bijlagen 4 en 5. Versie 2‐7‐12 Pagina 13 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel overgewicht/obesitas in combinatie met een (andere) risicofactor, zoals diabetes type 2 of een
chronische ziekte. Deelnemers aan de Beweegkuur krijgen maximaal een jaar begeleiding om
hun eet- en beweeggedrag aan te passen en daarmee te werken aan een gezonde actievere
leefstijl. Hierbij is een samenwerking noodzakelijk tussen huisarts, leefstijladviseur, dietist en
indien nodig fysiotherapeut of oefentherapeut. Het doel is dat deelnemers zelfstandig het
‘gezonde’ gedrag volhouden. 3
Vanuit de Nota Gezond Nijmegen zijn huisartsen en fysiotherapeuten aan de slag gegaan met
de Beweegkuur en andere beweegprogramma’s waarin volwassenen met overgewicht,
chronisch zieken, prediabetes en diabetes begeleid worden zodat zij meer gaan bewegen.
Hierbij richten de taken van de gezondheidsmakelaar in Nijmegen zich op het zorgen voor
aansluitend aanbod voor patiënten die klaar zijn met de Beweegkuur en andere
beweegprogramma’s, voor afstemming tussen zorg en wijk en op het monitoren van de
voortgang van de situatie van patiënten en op basis daarvan het oppakken van nieuwe
vervolgactiviteiten. Men verwacht dat uiteindelijk in 2011/2012 per jaar 360 personen uit
Nijmegen aan de Beweegkuur en andere beweegprogramma’s kunnen deelnemen en het
streven is dat van deze deelnemers 60% dit als een positieve stimulans ervaart om te
gaan/blijven bewegen.
Binnen deze twee kernactiviteiten is de belangrijkste functie van de gezondheidsmakelaar het
ontwikkelen
van
netwerken,
met
als
doel
dat
bestaande
instituties
effectieve
gezondheidsinterventies plegen. Het is uitdrukkelijk geen instrument in de zin van een nieuw
(losstaand) initiatief, maar een perspectief om het onderwerp gezondheid te integreren binnen
bestaande praktijken. Met dit zogeheten vliegwieleffect van de gezondheidsmakelaars beoogt
het project een bijdrage te leveren aan het verminderen van de gezondheidsachterstand van
een aantal doelgroepen.
Gewijzigde opdracht
De opdracht om het Amsterdamse project JUMP-in in Nijmegen te implementeren, is in
overleg tussen de gezondheidsmakelaars en de gemeente in 2010 losgelaten. De
noodzakelijke randvoorwaarden om het Amsterdamse succes te kopiëren (meet- en
weegteams, ureninzet JGZ, schoolsportverenigingen) kunnen in Nijmegen niet gerealiseerd
worden. Overigens blijkt ook in Amsterdam JUMP-in niet te leiden tot een gezonder
voedingspatroon, meer dagelijks bewegen of vaker behalen van de beweegnorm, maar tot
3
Informatie is afkomstig van de website www.beweegkuur.nl. De Beweegkuur is een initiatief van het
Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen. Versie 2‐7‐12 Pagina 14 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel meer sportdeelname en enige afname van zittenblijven. Afgesproken is om niet meer te
spreken over invoering van JUMP-in, maar over het invoeren van activiteiten gericht op 4-12
jarigen en hun ouders. De voorgenomen activiteiten komen wel voor een deel overeen met de
activiteiten binnen JUMP-in.
Daarnaast stond de oorspronkelijke opdracht nadrukkelijk in het teken van overgewicht, maar
werd tegelijkertijd een vraaggerichte houding verwacht van de gezondheidsmakelaars. In de
praktijk bleek al snel dat dit spanningsveld in de opdracht zelf voor knelpunten kon zorgen.
De opdracht is daarom wat breder en flexibeler geworden, met het idee ‘sluit aan waar energie
is’. Als die energie bijvoorbeeld zit in het stoppen met roken, moet dat eerst en kan daarna
ingezet worden op bewegen en gezonde voeding. De mogelijkheid om zijstapjes te maken is
daarmee flexibeler geworden, omdat je soms andere ingangen nodig hebt om bij bewegen en
gezonde voeding uit te komen. Wel is en blijft het thema overgewicht het hoofdthema van
waaruit de gezondheidsmakelaars werken.
4)
Selectie gezondheidsmakelaars
De manager van de afdeling Gezondheidsbevordering & Epidemiologie (GB&E) van de
GGD, waar het project Gezondheidsmakelaars onder valt, geeft aan dat voor de uitvoering
van het project Gezondheidsmakelaars goed is gekeken naar wie hiervoor in aanmerking
zouden komen. Hierbij is gekeken naar de basisvaardigheden die bij het werk passen. Deze
basisvaardigheden zijn: goed kunnen samenwerken, mensen kunnen samenbrengen, je vak
goed kennen, het aanbod op een flexibele manier in de context kunnen toepassen en mensen
kunnen enthousiasmeren. Ook moet je niet te vast aan de GGD houden.
De drie gezondheidsmakelaars zijn op basis hiervan geselecteerd. Een eerste makelaar is met
name gekozen vanwege het beschikken over de basisvaardigheden en het hebben van een
intrinsieke werkhouding die bij dit werk past. Een ander was al een heel ervaren
gezondheidsbevorderaar, die vanuit haar betrokkenheid bij een multifunctioneel centrum voor
kinderen (Een Slingertouw) ook het onderwijs goed kende. Zij zat daarmee al in het netwerk
en kende een deel van de netwerkpartners. Daarnaast moest er met het project in
achterstandswijken gewerkt worden, waar een relatief groot percentage wijkbewoners van
niet-westerse
achtergrond
woont.
De
GGD
wilde
daarom
in
ieder
geval
een
gezondheidsmakelaar van niet-westerse afkomst. De als derde gekozen makelaar voldeed aan
deze voorwaarde en was vanuit het welzijnswerk een ervaren opbouwwerkster en
jongerenwerkster.
Versie 2‐7‐12 Pagina 15 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel 5)
Wijkbeschrijving
Bij de projectopdracht zijn een aantal wijken in Nijmegen geselecteerd als werkgebied voor
de gezondheidsmakelaars. Het gaat om de aandachtswijken in Nieuw-West (Heseveld en
Neerbosch-Oost), Oud-West (Wolfskuil en Waterkwartier), Hatert, Lindenholt (Zellersacker,
Voorsten- en Gildekamp en Leuvensbroek) en Dukenburg (Aldenhof, Meijhorst, Tolhuis,
Zwanenveld en Malvert). Een overzicht van alle wijken en stadsdelen is bijgevoegd als
bijlage 6. De aandachtswijken zijn verdeeld onder de gezondheidsmakelaars. Hieronder een
korte beschrijving van deze werkgebieden 4 .
Hatert en Neerbosch-Oost
Hatert in Nijmegen-Zuid en Neerbosch-Oost in Nijmegen-Nieuw-West vormen samen het
werkgebied van een van de drie gezondheidsmakelaars. Aandachtswijk Hatert was voorheen
een Vogelaarwijk, die zich positief ontwikkelt. In Hatert ligt een goede structuur in de
eerstelijnszorg. In Neerbosch-Oost is de afgelopen jaren de totaalwaardering van de inwoners
voor hun wijk licht gedaald. Wel zijn veel vrijwilligers actief in de wijk.
Oud-West en Heseveld
Het stadsdeel Nijmegen-Oud-West en de wijk Heseveld in Nijmegen-Nieuw-West vormen
samen het werkgebied van een tweede gezondheidsmakelaar. Oud-West, met de wijken
Wolfskuil en Biezen, kent relatief veel mensen met een lage sociaal maatschappelijke positie.
Er is een afname gesignaleerd in de deelname aan wijkactiviteiten. In Wolfskuil wonen
relatief veel allochtonen met een sociaal economische achterstand, waar met name de
vrouwen vaak slecht Nederlands spreken. Heseveld heeft ook geen sterk sociaal
maatschappelijk profiel, met een kwetsbaar sociaal klimaat in de wijk en inwoners met veelal
een lage sociaal economische status. Wel zijn er veel vrijwilligers actief in Heseveld.
Dukenburg & Lindenholt
De beide stadsdelen Dukenburg en Lindenholt vormen samen het werkgebied van de derde
gezondheidsmakelaar. In stadsdeel Dukenburg zijn 5 van de 9 wijken aangeduid als
aandachtswijken, met kwetsbare bewoners. Het stadsdeel is aan het vergrijzen. De
gezondheidsmakelaar beschrijft Dukenburg als levendig, met actieve wijkbewoners die elkaar
4
De beschrijving van de werkgebieden is grotendeels afkomstig van de gemeentelijke Stads- en Wijkmonitor
2012 en daarnaast aangevuld met beschrijvingen van de gezondheidsmakelaars over hun werkgebieden. Versie 2‐7‐12 Pagina 16 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel binnen de wijken kennen. Ook geeft zij aan dat Dukenburg veel binnenruimtes heeft waar
activiteiten uitgevoerd kunnen worden en waardoor samenwerking makkelijk is.
Lindenholt heeft 3 woonwijken (’t Acker, De Kamp en ’t Broek) die een gemiddeld en stabiel
klimaat laten zien. Een aantal buurten in de wijken blijven achter qua sociaal klimaat. In De
Kamp en ’t Acker wonen veel niet-westerse allochtonen. De gezondheidsmakelaar beoordeelt
Lindenholt als wat anoniemer dan Dukenburg, hoewel dit begint te veranderen nu er meer
ontstaat rondom wijkvoorzieningen. Er zijn weinig plekken waar bewoners, terecht kunnen,
omdat er maar 1 wijkcentrum is in het hele stadsdeel. Er worden door bewoners vrijwel geen
activiteiten georganiseerd en er zijn minder vrijwilligers actief dan in Dukenburg. Wel biedt
Lindenholt volgens de gezondheidsmakelaar qua buitengebied meer ruimte om te bewegen.
6)
Opzet evaluatieonderzoek
Onderzoeksvraag
De gemeente wil graag weten of de methodiek ‘gezondheidsmakelaar’ een waardevolle
methodiek is, die eventueel op meer plekken in de stad ingezet kan worden. De evaluatie is
dan ook vooral gericht op het functioneren van de makelaars zelf, conform de doelstelling van
het project. De centrale vraag hierbij is: In welke mate wordt het beoogde vliegwieleffect van
de gezondheidsmakelaars bereikt?
Voor het beantwoorden van deze hoofdvraag zijn een aantal deelvragen opgesteld. Omdat de
netwerkfunctie van de gezondheidsmakelaars in deze evaluatie centraal staat, zijn de
deelvragen ook vanuit die positie opgesteld.
1. Welk aanbod is vanuit het functioneren van de gezondheidsmakelaars tot stand
gekomen?
2. Welke belemmeringen worden ervaren bij het realiseren van beoogd aanbod en
geplande activiteiten?
3. Lukt het, bij de totstandkoming van het aanbod, om een goede balans te vinden tussen
gezondheidsvraag en gezondheidsaanbod?
4. In welke mate lukt het om het thema gezondheid structureel op de agenda van de
netwerkpartners te plaatsen?
5. Lukt het om de verschillende partners bij elkaar te brengen en te houden?
6. Hoe
oordelen
de
verschillende
netwerkpartners
over
de
inzet
van
de
gezondheidsmakelaars?
7. Hoe monitoren en reflecteren de gezondheidsmakelaars het gehele proces?
Versie 2‐7‐12 Pagina 17 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Opdracht
Het project Gezondheidsmakelaars is qua uitvoering ondergebracht bij de GGD, maar de
gemeente Nijmegen is opdrachtgever. Concreet is de afdeling Maatschappelijke Ontwikkeling
beleidsmatig verantwoordelijk. Voor het uitvoeren van dit evaluatieonderzoek heeft de
afdeling Maatschappelijke Ontwikkeling de opdracht gegeven aan de afdeling Onderzoek en
Statistiek van de gemeente Nijmegen. Een gedetacheerd onderzoekster van het
onderzoeksbureau I&O Research heeft het onderzoek uitgevoerd voor deze afdeling.
Onderzoeksmethode
Door middel van een kwalitatief onderzoek zijn gegevens verzameld waarmee de
onderzoeksvragen beantwoord kunnen worden. Allereerst zijn diverse documenten
geanalyseerd, waaronder beleidsstukken, verantwoordingen 5 van de gezondheidsmakelaars
zelf en gegevens vanuit projecten elders in Nederland. Daarnaast zijn in totaal 27 personen
benaderd voor een face-to-face dan wel telefonisch interview. Uiteindelijk zijn bij 22
personen interviews afgenomen: de 3 gezondheidsmakelaars en 19 netwerkpartners. In tabel 1
op pagina 13 is per wijk/stadsdeel te zien welke functies deze netwerkpartners hebben. Een
overzicht van geïnterviewde personen is bijgevoegd als bijlage 3.
Van de 22 interviews waren 15 interviews face-to-face en zijn 7 interviews telefonisch
afgenomen. Met de gezondheidsmakelaars zijn interviews van 2 uur gehouden, met de
overige face-to-face geïnterviewde netwerkpartners is 1 tot 1,5 uur gesproken en de
telefonische interviews namen 15 tot 30 minuten in beslag.
In totaal hebben 5 personen niet meegewerkt aan het onderzoek. Hiervan hebben 3 personen
niet gereageerd op het verzoek mee te werken, was 1 persoon afwezig door vakantie en zag 1
persoon af van het verzoek om mee te werken omdat er geen contact met een
gezondheidsmakelaar was.
5
Gedurende het project hebben de gezondheidsmakelaars twee keer per jaar een verantwoording geschreven
over hun werkzaamheden. Op het moment van dit evaluatieonderzoek (juni 2012) zijn twee halfjaarevaluaties
(2010 en 2011) en een eindevaluatie (2010) beschikbaar. Een eindevaluatie van 2011 is slechts gedeeltelijk in
concept gereed op het moment van dit onderzoek, waardoor deze beperkt is meegenomen in het onderzoek.
Versie 2‐7‐12 Pagina 18 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Werkgebieden
Functie geïnterviewde netwerkpartners
Hatert & Neerbosch-Oost
Sportservice Nijmegen, combinatiefunctionaris 6
Tandem, OWS-coördinator
Fysiotherapeut
ZZG Zorggroep, wijkverpleegkundige Zichtbare Schakel
ZZG Zorggroep, teamleider
Sportservice Nijmegen, combinatiefunctionaris
Fysiotherapeut
ZZG Zorggroep, diëtiste
Lid Wmo Werkgroep, wijkbewoner
Bovenbouwcoördinator basisschool
Oud-West & Heseveld
Sportservice Nijmegen, combinatiefunctionaris
Diëtiste
Huisarts
Overkoepelend
Gemeente Nijmegen, beleidsmedewerker Publieke Gezondheid
GGD, manager afdeling GB&E
Sportservice Nijmegen, voormalig manager
Projectleider Brede Schoolontwikkeling Nijmegen
Tabel 1: Functies van geïnterviewde netwerkpartners per werkgebied van de gezondheidsmakelaars.
7)
Leeswijzer
In Deel I van het rapport wordt een beschrijving gegeven van alle behaalde resultaten c.q.
opbrengsten. Deze resultaten hebben betrekking op het ontwikkelde aanbod, de ontwikkelde
samenwerking en de ontwikkelde structurele aandacht voor gezonde leefstijl. In Deel II
worden de opbrengsten waarderend beschreven aan de hand van ervaren knelpunten.
Daarnaast wordt een beeld geschetst van de meningen van netwerkpartners over de inzet van
de gezondheidsmakelaars en worden uit het onderzoek naar voren gekomen relevante
aspecten beschreven. In Deel III komt alles bij elkaar wanneer een antwoord gegeven wordt
op de deelvragen en centrale onderzoeksvraag. Hierbij zullen ook enkele aanbevelingen
gedaan worden.
6
Een combinatiefunctionaris is in dienst van Sportservice Nijmegen en is zowel vakleerkracht sport op een Open
Wijk School / Brede School, als betrokken bij een sportvereniging met als doel deze zo gezond mogelijk te
maken. Hierbij gaat het om leden werven, waarbij bruggen leggen met basisscholen een belangrijke taak is. Versie 2‐7‐12 Pagina 19 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Versie 2‐7‐12 Pagina 20 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Deel I
1)
Opbrengst
Inleiding
De aangeleverde verantwoordingen van de gezondheidsmakelaars bieden een overzicht van
tot stand gekomen aanbod, opgebouwd netwerk, samenwerkingsresultaten en gerealiseerde
structurele aandacht voor gezonde leefstijl. Dit overzicht is verder aangevuld door de
verschillende netwerkpartners tijdens de interviews.
Er zijn diverse activiteiten en interventies ontwikkeld, aangepast en/of uitgebreid op het
terrein van gezonde leefstijl. Daarnaast hebben de gezondheidsmakelaars samenwerking
tussen verschillende netwerkpartners gestimuleerd en tot stand gebracht. Tot slot heeft een en
ander geresulteerd in meer of mindere structurele aandacht voor gezonde leefstijl. In dit deel
van het rapport wordt de output van deze taken van de gezondheidsmakelaars nader toegelicht
in drie overeenkomstige onderdelen. Ervaren knelpunten en belemmeringen hierbij zullen in
deel II aan bod komen.
Bij de beschrijving van de resultaten wordt steeds een onderscheid gemaakt tussen de twee
doelgroepen waar het project zich op richt: de 4-12 jarigen en hun ouders via de scholen, en
de volwassenen in de wijk.
2)
Gerealiseerd aanbod 4-12 jarigen
Er zijn verschillende initiatieven op scholen ontwikkeld waarbij de gezondheidsmakelaars een
(invloedrijke) rol hebben gehad. In de initiatieven is vooral aandacht voor (aparte) bewegingsen voedingsactiviteiten, soms gecombineerd in grotere activiteiten als gezonde weken.
Daarnaast is er veel aandacht voor ouders. Hieronder worden verschillende van deze
initiatieven verder uitgewerkt. Een compleet overzicht van het gerealiseerde aanbod voor 4-12
jarigen en hun ouders rondom gezonde leefstijl is bijgevoegd als bijlage 1.
Aanbod bewegen
In Hatert is in 2010 en 2011 een gratis zwemmiddag georganiseerd in de Gezonde Week
Hatert. Hier hebben respectievelijk 90 en 70 kinderen en beide keren 15 ouders aan
deelgenomen. Ook is er een dansdag georganiseerd voor kinderen, waar 150 kinderen aan
deelnamen (deels niet uit Hatert). Daarnaast hebben 30 leerlingen van De Vossenburcht
Versie 2‐7‐12 Pagina 21 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel samen met hun combinatiefunctionaris een kennismakingsles gehad in de Beweegtuin
Hatert 7 .
De groepen 6, 7 en 8 (100 leerlingen) van basisschool De Kleine Wereld in de wijk Heistal
Grootstal, waar ook kinderen uit Hatert op school zitten, hebben meegedaan aan Scoren voor
Gezondheid. Dit is een project waarbij voetballers van N.E.C. kinderen aanzetten tot een
gezonde leefstijl door het goede voorbeeld te geven. Het project start met een clinic en
kinderen ondertekenen een contract waarin zij beloven 20 weken te werken aan een gezonde
leefstijl. In deze 20 weken is er in de klassen wekelijks aandacht voor gezonde voeding en
bewegen. Aan het eind krijgen kinderen een eindclinic en een diploma.
In Oud-West is op Brede School De Wieken 8 tijdelijk een tussenschools beweegaanbod
geweest. De inhoud van dit beweegaanbod is tijdens dit onderzoek niet duidelijk geworden.
De gezondheidsmakelaar geeft aan dat dit erg populair was en dat per keer 15 leerlingen
deelnamen. De gezondheidsmakelaar in Oud-West is ook betrokken bij de Straatspeeldagen,
waar o.a. veel beweegspelletjes georganiseerd worden. Jaarlijks nemen zo’n 100 kinderen
deel aan de Straatspeeldag. Op Brede School De Bron wordt na elke vakantie een warming-up
met de hele school gehouden, waaraan niet alleen de 200 leerlingen van De Zonnewende,
maar ook alle medewerkers, kinderen van de peuterspeelzaal en circa 20 ouders deelnemen.
Dit werd al gedaan voor de komst van de gezondheidsmakelaar.
In Dukenburg is op de Prins Mauritsschool informatie uitgedeeld aan 210 kinderen en 45
ouders over bewegen (en voeding) tijdens het project De Vreedzame Wijk. Daarnaast is deze
school geïnformeerd over Club Extra, voor kinderen met overgewicht en beweegachterstand
die een extra beweegimpuls kunnen gebruiken.
Aanbod gezonde voeding
Op de scholen is veel aandacht besteed aan gezonde voeding, variërend van fruit uitdelen en
gezonde traktaties maken, gezonde lunch en ontbijt, tot smaaklessen, proeverijen en koken.
Op een aantal scholen heeft de gezondheidsmakelaar fruit uitgedeeld tijdens activiteiten: op
OWS Hatert (350 leerlingen, 25 ouders), op BS De Dukendonck (340 leerlingen, 15 ouders)
en op OWS Aldenhof (450 leerlingen, 24 ouders). OWS InterAcker en OWS Aldenhof
7
De gezondheidsmakelaar heeft een belangrijke rol gehad bij de realisatie van de Beweegtuin in Hatert. Zie voor
meer informatie Gerealiseerd aanbod - Doelgroep volwassenen in de wijk. 8
In dit rapport worden de termen Open Wijk School en Brede School beide gehanteerd. In Nijmegen is op het
moment van dit onderzoek een doorontwikkeling gaande van Open Wijk Scholen naar Brede Scholen. Formeel
wordt de naam Brede School nog niet gehanteerd, maar enkele scholen noemen zich al wel zo. Voor die scholen
wordt de term Brede School gehanteerd (afgekort met BS), voor de andere scholen wordt de term Open Wijk
School gehanteerd (afgekort met OWS). Versie 2‐7‐12 Pagina 22 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel hebben meegedaan aan de campagne Schoolgruiten, waarbij leerlingen een aantal weken
achter elkaar gratis groente en fruit kregen aangeboden.
Op OWS Hatert hebben 40 leerlingen zelf een fruitlekkernij gemaakt en daarbij informatie
gekregen over dagelijks aanbevolen hoeveelheid groente en fruit. Daarnaast hebben 75
leerlingen een aangepaste traktatie gekregen tijdens een afsluiting van het schooljaar, in plaats
van de gebruikelijke zoete popcorn, ranja en suikerspin. Ook is er een traktatiewedstrijd
gehouden op De Vossenburcht, waarbij 60 leerlingen een bijdrage ingezonden hebben.
In Hatert is daarnaast een schooltuin gerealiseerd bij Groenschool Helion voor de 20
leerlingen van groep 6 van De Vossenburcht. Het idee hierbij is dat zelf verbouwen en
oogsten van groenten en fruit leidt tot meer ervan proeven en eten.
In Oud-West is op De Wieken een smaakproeverij gehouden voor 50 leerlingen uit de
middenen bovenbouw. Op de Wetenschapsdag in Een Slingertouw is ook een proeverij
georganiseerd, waar 30 kinderen en hun ouders aan hebben deelgenomen.
Daarnaast is op BS De Wieken een overblijfrestaurant geweest in het kader van Overheerlijk
Overblijven, waar voor de kinderen wekelijks een gezonde lunch georganiseerd is in 2010. De
methodiek Overheerlijk Overblijven is ook op De Zonnewende in Heseveld ingezet en in
2011 door een zelfstandige kookgroep gecontinueerd. Op de Prins Mauritsschool is ook
aandacht besteed aan gezond eten via smaaklessen en kooklessen, waar 60 kinderen aan
hebben deelgenomen. Op OWS Interacker zijn de smaaklessen ook gehouden, hier hebben
alle leerlingen aan deelgenomen.
Gecombineerd aanbod
Naast losse activiteiten rondom ofwel vooral voeding, ofwel vooral bewegen, zijn er ook een
aantal initiatieven waarin beide aspecten tegelijkertijd onder de aandacht worden gebracht.
Dit gebeurt onder andere tijdens de Gezonde Weken, die op een aantal scholen gehouden
worden. Dit zijn een aantal weken tijdens het schooljaar waarbij gezonde leefstijl centraal
staat. De benaming en invulling van deze gezonde weken is op elke school anders. Zo zijn er
de Lekker Fit Weken op BS De Dukendonck en de gezonde weken ‘Lekker Fit op de
Michiel’, op OWS Michiel. OWS Zwanenveld doet mee met de gezonde weken die in de wijk
plaatsvinden en heeft tijdens een Mini Maurits Matinee aandacht geschonken aan gezonde
leefstijl. De gezonde weken zijn niet altijd op initiatief van de gezondheidsmakelaar gestart,
maar worden wel mede georganiseerd en gestimuleerd door de gezondheidsmakelaar.
De Lekker Fit Weken op BS De Dukendonck duurden in 2011 drie weken en in 2012 twee
weken. Tijdens deze weken staan lessen in het teken van gezondheid en vinden allerlei extra
Versie 2‐7‐12 Pagina 23 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel activiteiten plaats om gezonde leefstijl onder de aandacht te brengen. Inbreng van de
gezondheidsmakelaar hierbij was de afgelopen 2 jaar onder meer het regelen van een ontbijt
voor alle kinderen en het aanreiken van lesgeefinterventies en werkboekjes over gezondheid.
Verder is er tijdens deze weken veel aandacht voor sporten, bewegen en gezond eten (fruit,
gezond koken). In 2011 zijn per dag 340 kinderen en 20 ouders bereikt.
‘Lekker Fit op de Michiel’ heeft een vergelijkbare opzet. Deze zes weken zijn op initiatief van
de gezondheidsmakelaar en de combinatiefunctionaris van Sportservice gestart. Ook hier is
tijdens de weken veel aandacht voor beweging, sportparticipatie en voeding. Er is een gezond
ontbijt georganiseerd voor de kinderen en er is een ‘gezonde boterham’ wedstrijd gehouden.
De gezondheidsmakelaar heeft hierbij vooral een organiserende rol als het gaat om het
onderdeel voeding. In 2011 zijn per dag 200 leerlingen bereikt met ‘Lekker Fit op de Michiel.
Naast de gezonde weken zijn er ook andere initiatieven waarbij bewegen en gezonde voeding
gecombineerd worden. Eén ervan heeft plaatsgevonden op het Kandinsky College (VMBO).
Hoewel de leerlingen niet tot de doelgroep 4-12 jarigen behoren, is de gezondheidsmakelaar
in Hatert nauw betrokken geweest bij het Kandinsky College. Deze school voor voortgezet
onderwijs heeft een e-gameslokaal: een vrij toegankelijk lokaal waar leerlingen zich kunnen
uitleven op de Xbox, Wii, dansmatten en bikes. In januari 2012 is met 12 leerlingen de pilot
‘Lekker Fit! 10 weken gamen en voedingsinformatie’ gestart, met als doelen meer beweging,
bewustwording van het eigen voedingspatroon en de keuzes die je maakt. Uit de evaluatie
komen voorzichtige gegevens naar voren, waarbij het erop lijkt dat de aanpak voor deze
pilotgroep goed heeft gewerkt. Een aantal leerlingen is wat meer gaan bewegen, heeft het
bewegingsplezier ontdekt of is lid geworden van een sportvereniging. Door het geven van
voedingsinformatie hebben deelnemers meer kennis gekregen over gezonde voeding en weten
ze hoe ze met succes iets kunnen veranderen aan hun voedingspatroon. Dit lijkt in de pilot te
worden versterkt wanneer ouders hieraan meewerken en de mogelijkheden tot het eten van
gezonde voeding faciliteren en ondersteunen.
Draagvlak ouders
Op initiatief van de gezondheidsmakelaars is veel aandacht besteed aan ouders van
leerlingen. Hierbij ging het erom bewustwording te creëren bij ouders voor het belang van
gezonde leefstijl en draagvlak en betrokkenheid voor wat er op school geïnitieerd wordt.
Op diverse ouderbijeenkomsten (ouderochtenden, ouderavonden, oudervereniging) is door de
gezondheidsmakelaar en een diëtiste informatie gegeven over gezondheid. Ook hebben zij
workshops georganiseerd over gezonde traktaties voor ouders tijdens ouderavonden en voor
Versie 2‐7‐12 Pagina 24 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel de oudervereniging. In totaal zijn hiermee ongeveer 65 ouders bereikt. Bij BS De Bron is in
2010 een grote kerstproeverij gehouden voor ouders, om hen kennis te laten maken met
gezonde voeding. Hier namen 150 ouders aan deel. Daarnaast werd uitleg gegeven over
Overheerlijk Overblijven en werd ouders middels een enquête gevraagd of zij bereid waren
een bijdrage te betalen voor Overheerlijk Overblijven.
Ook tijdens de Wereldkinderdag in Dukenburg zijn ouders bereikt, 30 ouders hebben toen
fruitspiesen gemaakt en informatie meegenomen over gezonde voeding en bewegen.
Op BS De Wieken hebben ouders deelgenomen aan een cursus Gezonde Leefstijl van 5
bijeenkomsten die door de gezondheidsmakelaar opzet was. Deze cursus is twee keer
georganiseerd. In 2010 waren er 20 deelnemers, het aantal deelnemers in 2011 is niet bekend.
Op OWS De Meiboom en OWS De Interacker is onder ouders, bovenbouwleerlingen en
leerkrachten een enquête gehouden om een gezondheidsprofiel op te kunnen stellen, waarbij
vragen gesteld werden over ontbijten en traktaties. Bij OWS De Interacker hebben 36 ouders,
76 leerlingen en 14 medewerkers de enquête ingevuld. De uikomsten worden waarschijnlijk
in juni 2012 besproken met de directeuren van beide basisscholen (De Bloemberg en De
Lindenhoeve).
Bij OWS De Meiboom leverde het 166 ingevulde enquêtes op (waarvan 69 van ouders),
waarna met 14 ouders diepte interviews zijn gehouden. Uit de resultaten blijkt dat kinderen,
ouders en leerkrachten niet altijd hetzelfde willen en zien, wat soms erg verrassend was voor
de directeur en locatiecoördinator met wie de resultaten besproken zijn. Enkele ouders willen
naar aanleiding van de resultaten van de enquête meedenken over het creëren van draagvlak
onder andere ouders voor het invoeren van gezond tussendoortjes- en traktatiebeleid.
Naar aanleiding van de Fitte Weken op OWS Michiel in 2012 is er een initiatief ontstaan
rondom kinderen met overgewicht, waarbij de gezondheidsmakelaar een rol heeft gespeeld.
Vanuit school zijn kinderen geselecteerd waarover zorgen waren rondom het gewicht. Met de
ouders van deze kinderen is een gesprek geweest tijdens de ouderavond, waarbij ouders zijn
gestimuleerd om een afspraak te maken met de schoolarts om concreet iets aan het
overgewicht van hun kind te doen. Alle ouders hebben toestemming gegeven voor deze
afspraak. Om hoeveel ouders het gaat wordt uit de interviews niet duidelijk. Betrokkenen zijn
hier niet eenduidig over en genoemde aantallen lopen uiteen van 3 tot 20. Dit traject loopt.
In Hatert loopt ook een traject rondom overgewicht, waarbij de gezondheidsmakelaar samen
met de JGZ-arts een dossieronderzoek doet bij kinderen met overgewicht. Dit onderzoek is
Versie 2‐7‐12 Pagina 25 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel opgezet op basis van vermoedens dat tussen de controles van de schoolartsen 9 overgewicht
ontstaat bij kinderen. Het onderzoek loopt nog op het moment van dit evaluatieonderzoek.
3)
Gerealiseerd aanbod volwassenen in de wijk
In de wijken zijn verschillende initiatieven voor volwassenen ontwikkeld waarbij de
gezondheidsmakelaars een (invloedrijke) rol hebben gehad. De gezondheidsmakelaars hebben
in alle wijken een sociale kaart opgesteld, waardoor duidelijk is geworden welke instellingen
zich allemaal bevinden in een wijk en wie wat doet 10 . Daarnaast zijn er initiatieven rondom
de Beweegkuur en andere beweegprogramma’s 11 , zijn de gezondheidsmakelaars betrokken
bij diverse cursussen en hebben zij grote en kleinere activiteiten voor buurtbewoners (mede)
georganiseerd. Hieronder wordt de rol van de gezondheidsmakelaars bij deze initiatieven
verder uitgewerkt. Een compleet overzicht van het aanbod in de wijk rondom gezonde leefstijl
is bijgevoegd als bijlage 2.
Beweegprogramma’s
Als het gaat om volwassenen in de wijk, hebben de verschillende beweegprogramma’s
(waaronder de Beweegkuur) veel aandacht van de gezondheidsmakelaars. In Hatert komt de
gezondheidsmakelaar gedurende de beweegprogramma’s enkele keren langs om kennis te
maken, wensen en behoeften te inventariseren en op basis daarvan proeflessen te organiseren.
Per beweegprogramma worden ongeveer 10 deelnemers bereikt, met de proeflessen worden in
totaal ongeveer 40 deelnemers bereikt. Ook in Dukenburg en Lindenholt heeft de
gezondheidsmakelaar proeflessen georganiseerd tijdens de beweegprogramma’s, om
deelnemers in aanraking te laten komen met verschillende sporten en sportorganisaties. Per
proefles werden gemiddeld 14 deelnemers bereikt. Het idee achter de proeflessen is dat
mensen eerder gemotiveerd zijn om te blijven bewegen, als zij weten welke mogelijkheden er
zijn en waar ze terecht kunnen. Alle 18 deelnemers aan het beweegprogramma in
Gezondheidscentrum Onder de Linde hebben daarom bijvoorbeeld een strippenkaart gekregen
om te oefenen bij een sportcentrum in de wijk. Speciaal voor hen georganiseerd en zo
9
Op basisscholen houden schoolartsen van de JGZ GGD twee controlemomenten bij elk kind: op 5-jarige
leeftijd en in groep 7. 10
De sociale kaart van Nijmegen-West is ter voorbeeld bijgevoegd als bijlage 7. 11
De landelijke Beweegkuur duurt een jaar, afhankelijk van de groep waarin de patiënt valt. De verschillende
andere beweegprogramma’s die daarnaast in Nijmegen opgezet zijn, duren vaak een aantal weken waarin de
deelnemers twee keer per week deelnemen aan het programma binnen de fysiotherapiepraktijk en (in steeds meer
programma’s) daarnaast één keer per week buiten de fysiotherapiepraktijk bewegen. Versie 2‐7‐12 Pagina 26 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel laagdrempelig mogelijk gemaakt. De gezondheidsmakelaars in Hatert en Oud-West zijn
aanwezig (geweest) tijdens de afsluitende bijeenkomst van het beweegprogramma, om
mogelijkheden van doorgeleiding en blijven bewegen te bespreken. In Hatert is hiervoor
bijvoorbeeld groepsgericht wandelen in de wijk georganiseerd, waarbij twee ommetjes
uitgezet zijn. Elke vrijdag wandelt een vaste groep van inmiddels 20 bewoners een route, een
groep van 4 personen doet dit elke dinsdag. Verder hebben de gezondheidsmakelaars ook de
website Beweegmaatje geïntroduceerd, waarmee bewoners een maatje kunnen zoeken om
samen te bewegen. Het Beweegmaatje is ook buiten de beweegprogramma’s om gepromoot.
Tot slot is de gezondheidsmakelaar in Hatert nauw betrokken geweest bij de vormgeving van
de Beweegtuin, waarbij overleg is geweest met een werkgroep senioren en een
draagvlakonderzoek gehouden is onder 500 senioren (respons 125). In oktober 2010 is de
Beweegtuin door de wethouder geopend. Inmiddels worden er (onder andere) cursussen
georganiseerd, waarbij de gezondheidsmakelaar een rol speelt in de inrichting van de
cursussen en in het stimuleren dat deelnemers steeds meer leren zelfstandig aan de slag te
gaan in de Beweegtuin. In totaal hebben 100 bewoners deelgenomen aan de cursussen.
Betrokkenheid bij cursussen
Alle gezondheidsmakelaars zijn bezig geweest om elementen van gezondheid terug te laten
komen in verschillende cursussen die voor wijkbewoners georganiseerd zijn. Hierbij gaat het
om een groot scala aan cursussen. In Oud-West ging het bijvoorbeeld om een onderdeel
bewegen en voeding in een cursus voor diabetici en een aantal bijeenkomsten over voeding
tijdens een cursus voor niet-westerse allochtonen. De gezondheidsmakelaar in Dukenburg is
betrokken geweest bij de invulling van het project Bewegen en Overgewicht. Zij heeft samen
met de fysiotherapeut activiteiten bedacht om mensen te stimuleren te blijven bewegen en
heeft onder meer een kookcursus gerealiseerd. De gezondheidsmakelaar is in Hatert
betrokken geweest bij een cursus Stoppen Met Roken. In verband met gewichtstoename bij
veel cursisten na het stoppen met roken heeft zij ervoor gezorgd dat een diëtiste tijdens deze
cursus informatie kwam geven over voeding. Ook is zij onder andere betrokken geweest bij
de opzet van de cursus Stress Te Lijf voor buurtbewoners en heeft zij een cursus Mindfullness
georganiseerd op verzoek van en in samenwerking met (onder andere) een huisarts.
Versie 2‐7‐12 Pagina 27 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel In Hatert Werkt 12 is een pilot gestart met een beweegaanbod voor cliënten die hier
belangstelling voor hadden, genaamd Sport Werkt. De doelgroep is werkloze mensen uit
Hatert zonder medische beperking, die niet voldoen aan de Nederlandse Norm Gezond
Bewegen. Doel van de pilot is dat deelnemers zich realiseren dat structureel sporten een
toegevoegde waarde kan hebben voor hun eigen gezondheid en dat zij hun sportdeelname
verhogen. De pilot is gestart met 10 deelnemers, waarvan 4 personen weer zijn gaan bewegen.
Een aantal deelnemers heeft weer werk en is van mening dat hun deelname aan Sport Werkt
hieraan heeft bijgedragen.
Activiteiten
Elke gezondheidsmakelaar heeft in de achterliggende jaren activiteiten in de wijk (mede)
georganiseerd. Naast enkele kleinere activiteiten en voorlichtingen zijn er ook verschillende
grote activiteiten georganiseerd.
In Hatert maakt de gezondheidsmakelaar deel uit van het voorbereiding- en uitvoeringsteam
Gezonde Week Hatert. Deze Gezonde Week bestond al voordat de gezondheidsmakelaar in
beeld kwam, maar heeft door toedoen van de gezondheidsmakelaar een uitbreiding van
activiteiten gekregen. In het kader van deze Gezonde Week heeft de gezondheidsmakelaar in
2010 onder andere zwemmiddagen georganiseerd (150 ouders en kinderen), een
inloopmiddag bij de huisartsen en fysiotherapiepraktijk (60 bezoekers), Rollatordansen voor
senioren van de Zonnebaars (9 deelnemers) en dansen bij ID Dance (400 kinderen / jongeren,
deels uit Hatert). In totaal zijn er met de Gezonde Week Hatert in 2010 circa 750 bewoners en
25 organisaties bereikt en betrokken geweest.
In Dukenburg en Oud-West zijn door de gezondheidsmakelaars gezondheidsmarkten
georganiseerd voor bewoners en professionals. Hierbij werden wijkbewoners in contact
gebracht met professionals in hun wijk, om wijkbewoners inzicht te verschaffen in hun
gezondheid en mogelijkheden te bieden voor het bevorderen van gezonde leefstijl. Via
Medisch Centrum Oud West zijn voor de gezondheidsmarkt in Oud-West 1200
risicopatiënten specifiek uitgenodigd, waaronder diabetici, cardiovasculaire patiënten,
patiënten met COPD en patiënten met overgewicht. In Oud-West waren 300 personen
aanwezig bij de gezondheidsmarkt. In Dukenburg is de gezondheidsmarkt speciaal voor
senioren georganiseerd, in aansluiting bij Senior City. Hier zijn 80 bezoekers geweest.
12
Actiecentrum Hatert Werkt is er voor iedereen in Hatert met vragen over werk, financiële regelingen, schulden
en inburgering. De werkwijze hierbij is bijzonder omdat de re-integratiespecialist, de werkcoach, de
schuldhulpverlener en de publieksvoorlichter allemaal onder één dak zitten. Versie 2‐7‐12 Pagina 28 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Tot slot heeft de gezondheidsmakelaar in Lindenholt deelgenomen aan de Dag van
Lindenholt. Hierbij zijn 60 wijkbewoners actief geïnformeerd en is het gezondheidscentrum
door de gezondheidsmakelaar geholpen met het betrekken van niet-westerse allochtone
wijkbewoners bij hun kraam.
4)
Samenwerking netwerkpartners
De gezondheidsmakelaars zijn op verschillende manieren bezig geweest met het stimuleren
van samenwerking in de wijken en het betrekken van netwerkpartners bij hun activiteiten.
Hieronder wordt aangegeven wat dit heeft oplevert voor de doelgroep 4-12 jarigen en hun
ouders en voor de doelgroep volwassenen in de wijk. Daarnaast wordt beschreven op welke
manier er ook samenwerking ontstaan is tussen school en de wijk. Tot slot wordt apart
ingegaan op de samenwerking met Gezonde Slagkracht, aangezien dit project een nauwe
relatie heeft met het werk van de gezondheidsmakelaars
Netwerk doelgroep 4-12 jarigen
In het kader van activiteiten in en rond scholen hebben de gezondheidsmakelaars contacten
gelegd en samengewerkt met verschillende personen en organisaties in de wijk. Zo hebben de
gezondheidsmakelaars sponsoring gezocht (bij supermarkten) voor ontbijtbijeenkomsten en
voor fruit op scholen. Ook hebben zij diëtisten betrokken bij activiteiten over voeding op de
scholen, waaronder smaaklessen, kooklessen, gezonde traktaties en informatieavonden. Bij de
organisatie van gezonde weken op de scholen hebben de gezondheidsmakelaars de scholen op
het idee gebracht om met verschillende partijen een werkgroep te vormen. Dit heeft ervoor
gezorgd dat het programma van Lekker Fit op BS De Dukendonck samengesteld is naar
aanleiding van ideeën van iedereen uit deze werkgroep. Op de Prins Mauritsschool heeft de
gezondheidsmakelaar
samen
met
de
diëtiste,
de
combinatiefunctionaris
en
de
bovenbouwcoördinator nagedacht over mogelijkheden om aandacht te besteden aan gezonde
leefstijl. Op OWS Michiel is een samenwerking ontstaan tussen de combinatiefunctionaris,
leerkrachten, de schoolarts, de directeur en de gezondheidsmakelaar rondom overgewicht bij
kinderen. Het contact tussen de schoolarts en de combinatiefunctionaris van Sportservice is
door de gezondheidsmakelaar tot stand gebracht.
Meer gedetailleerde informatie over samenwerking voor de doelgroep 4-12 jarigen is te
vinden in het overzicht van het gerealiseerde aanbod in bijlage 1.
Versie 2‐7‐12 Pagina 29 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Netwerk doelgroep volwassenen in de wijk
In de wijken hebben de gezondheidsmakelaars verschillende initiatieven opgezet om
professionals in de wijk fysiek met elkaar in contact te brengen. De al eerder genoemde
gezondheidsmarkt is hier een voorbeeld van, die ook bedoeld was om professionals met
elkaar in aanraking te laten komen. Diverse professionals geven aan dat zij deze
gezondheidsmarkt hebben bezocht: een combinatiefunctionaris van Sportservice, een huisarts,
twee diëtistes, een fysiotherapeut. De fysiotherapeut geeft aan dat het contact met meerdere
disciplines vergroot is na de gezondheidsmarkt en een huisarts geeft aan dat de
gezondheidsmarkt haar ogen heeft geopend voor samenwerkingsmogelijkheden in de wijk.
Naast de gezondheidsmarkt zijn ook specifiek voor professionals bijeenkomsten
georganiseerd. In Oud West worden Meet & Greet bijeenkomsten gehouden. Het programma
hiervan wordt elke keer door iemand anders georganiseerd, in samenwerking met de
gezondheidsmakelaar. Tijdens een Meet & Greet presenteert een organisatie (een activiteit
van) zichzelf. Dit heeft onder meer concreet opgeleverd dat een huisarts van Medisch
Centrum Oud-West en Sportservice elkaar nu weten te vinden.
In Hatert zijn de afgelopen jaren verschillende bijeenkomsten gehouden in het kader van
samenwerking: netwerkbijeenkomst, themabijeenkomst en een netwerkontbijt in de Gezonde
Week Hatert. Een wijkverpleegkundige Zichtbare Schakels van ZZG Zorggroep geeft aan dat
de samenwerking veel sterker is geworden na de netwerkbijeenkomst in Hatert. Zij komt nu
sneller mensen tegen met wie ze anders minder snel zou samenwerken.
Een themabijeenkomst met sportorganisaties en eerstelijnszorg in Lindenholt heeft geleid tot
samenwerking tussen fysiotherapeut en sportorganisatie, waardoor deelnemers van een
beweegprogramma met een strippenkaart bij een dichtbij gelegen sportorganisatie kunnen
sporten.
Verschillende professionals geven ook aan met wie ze concreet zijn gaan samenwerken. Een
fysiotherapeut geeft aan dat hij nu ook contact heeft met de gemeente, GGD, ZZG Zorggroep
en Sportservice. De al bestaande samenwerking tussen fysiotherapeut en huisartsen is
verdiept. Bij een beweegprogramma (afvallen) heeft de fysiotherapeut in samenwerking met
een diëtiste en de gezondheidsmakelaar gekeken naar een goede invulling van dit programma.
Een thema als eenzaamheid wordt in de wijk opgepakt door huisartsen, Stichting Welzijn
Ouderen
Nijmegen,
de
wijkmanager,
de
woningbouw,
ZZG
Zorggroep
en
de
gezondheidsmakelaar. Rondom de Beweegkuur is een samenwerking ontstaan tussen de
Versie 2‐7‐12 Pagina 30 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel praktijkondersteuners van de huisarts, de fysiotherapeut, diëtiste, Stichting Fast 13 en de
gezondheidsmakelaar.
De gemeentelijke beleidsmedewerker Publieke Gezondheid geeft aan dat zij en de
wijkmanagers vaak mensen doorverwijzen naar de gezondheidsmakelaar en dat daardoor
weer nieuwe lijntjes gelegd worden in de samenwerking op het gebied van gezondheid. Zij
geeft ook aan dat de samenwerking tussen eerstelijnszorg en andere partijen in de wijk 4 jaar
geleden nog slechts in 1 wijk zichtbaar was, maar dat deze samenwerking nu zichtbaar is in
meerdere wijken. Overigens is dit niet alleen toe te schrijven aan de inzet van de
gezondheidsmakelaars, er zijn in Nijmegen meerdere initiatieven die hieraan bijdragen.
Meer gedetailleerde informatie over samenwerking voor de doelgroep volwassenen in de wijk
is te vinden in het overzicht van het gerealiseerde aanbod in bijlage 2.
Samenwerking school en wijk
Een goed voorbeeld van een gerealiseerde samenwerking tussen onderwijs en de wijk is het
project Just Move It. Dit project is bedoeld om kinderen met overgewicht en
beweegachterstand aan het bewegen te krijgen. De gezondheidsmakelaar heeft dit project
samen met de combinatiefunctionaris van Sportservice ontwikkeld en heeft hierbij ook een
koppeling gemaakt met de fysiotherapeut in Hatert. Kinderen krijgen nu vanuit Just Move It
een follow up en een intake bij de fysiotherapeut. Binnen school is ook een samenwerking
met de Huiskamer vanuit Tandem en de Open Wijk School coördinator.
Verder worden de verschillende netwerkbijeenkomsten ook vanuit scholen bezocht, onder
meer door OWS/BS coördinatoren en combinatiefunctionarissen van Sportservice.
Samenwerking Gezonde Slagkracht
In september 2010 zijn de GGD Regio Nijmegen en ZZG Zorggroep gezamenlijk gestart met
activiteiten in het kader van Gezonde Slagkracht. Het doel van Gezonde Slagkracht is het
verbeteren van het voedingspatroon bij wijkbewoners in de aandachtswijken in de gemeente
Nijmegen, met specifieke aandacht voor jeugdigen van 4-12 jaar en hun ouders, en mensen
met financiële problemen. De doelen, doelgroepen en thema’s van Gezonde Slagkracht en de
Gezondheidsmakelaars liggen dicht tegen elkaar aan en overlappen elkaar gedeeltelijk.
Beiden werken dan ook nauw met elkaar samen.
13
Fast ondersteunt en verbindt als regionale ondersteuningsorganisatie de eerste lijn in de regio Eindhoven,
Noord-Limburg, Nijmegen e.o. en Land van Cuijk. Daarnaast stimuleert Fast verbindingen met andere regionale
partners, zoals gemeenten, woningcorporaties en zorgen welzijnsinstellingen. Sinds juli 2005 doet Fast dit in
opdracht van zorgverzekeraars OZ, CZ en VGZ. Zie voor meer informatie www.fasteerstelijn.nl. Versie 2‐7‐12 Pagina 31 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Binnen Gezonde Slagkracht wordt gewerkt aan het werven van mensen voor de cursus
‘Gezonde voeding hoeft niet veel te kosten’ (uitvoering diëtiste ZZG). Daarnaast werkt men
aan het met iedere Open Wijk School / Brede School vastleggen van hun prioriteiten binnen
het thema voeding en welke interventies hiervoor zullen worden ingezet. Dit wordt vastgelegd
in een meerjarenplan, onder voorbehoud dat de school dit wenselijk vindt. Bij het maken en
uitvoeren van dit plan krijgt de school ondersteuning van de gezondheidsmakelaars.
Eerder genoemde activiteiten onder het kopje ‘Gerealiseerd aanbod’ zijn dan ook deels samen
met de uitvoerder (ook ‘makelaar’ genoemd) van Gezonde Slagkracht gerealiseerd. Concreet
gaat het hierbij om voorlichting en workshops tijdens ouderavonden, voorlichting en gezond
ontbijt, betrokkenheid bij Gezonde Weken, Overheerlijk Overblijven, etc. In het overzicht van
gerealiseerd aanbod voor 4-12 jarigen en hun ouders in bijlage 1 is deze samenwerking met
Gezonde Slagkracht terug te vinden.
5)
Structurele aandacht
Vanuit de functie van gezondheidsmakelaar is het de bedoeling dat het gerealiseerde aanbod
en de ontstane netwerken leiden tot structurele aandacht voor gezonde leefstijl bij de
verschillende netwerkpartners. Hieronder wordt weergegeven op welke wijze er structurele
aandacht is (ontstaan) voor gezonde leefstijl rondom de scholen en bij de professionals in de
wijken.
Doelgroep 4-12 jarigen
Door een combinatiefunctionaris van OWS Hatert wordt aangegeven dat er binnen de school
aandacht
is
voor
gezondheid,
breder
dan
sport.
De
betrokkenheid
van
de
gezondheidsmakelaar is hierbij zeer gering en vooral beperkt tot het naschoolse aanbod. De
basisschool De Kleine Wereld, waar veel kinderen uit Hatert op school zitten en waar pas
recent mee samengewerkt wordt door de gezondheidsmakelaar, wil werken aan een
gezondheidsbeleid op school. Ook de coördinator van BS Neerbosch-Oost ziet het belang van
gezonde leefstijl voor de doelgroep en ziet mogelijkheden om hier binnen school mee aan de
slag te gaan, bijvoorbeeld via gezonde traktaties. Er is geen contact met de
gezondheidsmakelaar, maar de coördinator wil hierover graag in gesprek gaan met de
Versie 2‐7‐12 Pagina 32 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Ook via andere kanalen is in Hatert en Neerbosch-Oost een structurele verandering gaande
rondom de doelgroep 4-12 jarigen. Met het Centrum voor Jeugd en Gezin is een goede
samenwerking, de gezondheidsmakelaar en medewerkers binnen het CJG maken gebruik van
elkaar. Daarnaast wordt eraan gewerkt om binnen de kinderopvang gezond trakteren beleid te
laten zijn. En hoewel een iets oudere doelgroep, wordt op het Kandinsky College gekeken
naar een mogelijkheid om e-games op te nemen in het lesprogramma.
Oud-West & Heseveld
Vier Open Wijkscholen in Nijmegen-West hebben enkele jaren geleden, nog voor de komst
van de gezondheidsmakelaar, afgesproken om gedurende 10 jaar te werken aan gezonde
leefstijl van hun leerlingen. Hierbij zijn als speerpunten voeding en beweging benoemd. Deze
afspraak is gerelateerd aan het lesprogramma Wikken en (Be)Wegen, onderdeel van het
project Nijmegen in Beweging 14 . Wikken en (Be)Wegen is een programma over gezond eten
en lekker bewegen met als doel: letterlijk en figuurlijk lekker in je vel zitten. Leerkrachten
kregen hierbij materiaal met instructie, waarna ze hier zelf in de klas mee aan de slag konden
gaan. Het programma was enkele jaren succesvol op een aantal scholen in Nijmegen-West.
De directeuren waren heel positief over wat dit opleverde, hoewel een OWS-coördinator
aangeeft dat dit niet heeft geleid tot structureel bewegen in de klas. Rond 2007 is dit
programma gestopt.
De gezamenlijk afgesproken speerpunten vormden voor de gezondheidsmakelaar een
uitstekende basis om verder initiatieven te ontwikkelen. Een OWS-coördinator geeft aan dat
het thema gezonde leefstijl weliswaar op de agenda stond, maar dat dit is versterkt door de
komst van de gezondheidsmakelaar. Een combinatiefunctionaris van Sportservice benoemt
dat gezondheid een structureel aandachtspunt is geworden door inzet van hemzelf en de
gezondheidsmakelaar. De gezondheidsmakelaar geeft aan dat er bij Sportservice ook een
verandering merkbaar is. Werd eerst gelet op kwantiteit bij sportactiviteiten, nu ziet men in
dat de aanwezigheid van 5 kinderen die normaal nooit sporten van veel meer meerwaarde is
dan de aanwezigheid van 50 kinderen die elke week sporten.
Ondanks de afspraak tussen de vier Open Wijk Scholen zit er wel verschil in de scholen als
het gaat om gezondheidsbeleid. Op OWS Aquamarijn is er geen structurele aandacht voor
gezonde leefstijl. De methodiek Overheerlijk Overblijven op BS De Bron werkt volgens de
14
Nijmegen in Beweging had als doel om, door het aanbieden van activiteiten op het gebied van gezonde
voeding, beweging en sport, een bijdrage te leveren aan de preventie van overgewicht onder kinderen. Hiertoe
zijn verschillende activiteiten aangeboden aan kinderen, zowel onder school (Wikken en (Be)Wegen van GGD
Regio Nijmegen) als daarbuiten. Er waren 9 organisaties betrokken bij dit project, dat in 2007 is afgerond. Versie 2‐7‐12 Pagina 33 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel gezondheidsmakelaar heel goed als gezond beleid. Dit heeft op deze school ook geleid tot een
gezond pauzebeleid. In 2011 heeft BS De Bron ook het Regionale Vignet Gezonde School
ontvangen. Met het recent ontwikkelde project Sportieve Gezonde School XL heeft BS De
Bron een nieuwe aanpak richting gezondheid. Dit wordt door de gezondheidsmakelaar gezien
als een extra stimulans voor de school.
Een Slingertouw heeft een gezond traktatiebeleid doorgevoerd voor de activiteiten die zij
organiseren bij feestelijke gelegenheden, zoals de Straatspeeldagen. Ook BS De Wieken heeft
een gezond traktatiebeleid gemaakt, maar doorvoering hiervan heeft nog niet plaatsgevonden.
OWS Michiel heeft de gezonde weken ‘Lekker Fit op de Michiel’ als structureel beleid
ingevoerd. Deze weken komen elk jaar terug. Deze gezonde weken hebben ook geleid tot het
hanteren van een sportiviteitprijs van de maand en een prikbord met gezonde mededelingen.
De komst van de gezondheidsmakelaar heeft op OWS Michiel de focus op bewegen verbreed
naar gezonde leefstijl, zo geeft de OWS-coördinator aan. De combinatiefunctionaris benoemt
dat het onderwerp gezonde traktatie opgenomen is in de schoolgids en dat de groepsdocenten
dit in de gaten houden. Het team van OWS Michiel wordt ‘sportminded’ genoemd en dit geldt
ook voor de directeur.
De gezondheidsmakelaar geeft aan dat gezondheid op de meeste scholen speerpunt is
geworden door haar inzet. Hoewel dit speerpunt op de ene school zwaarder weegt dan op de
anderen, is toch een structurele verandering merkbaar op bijna alle Open Wijk Scholen en
Brede Scholen in Dukenburg en Lindenholt. Het thema gezondheid komt maandelijks terug
en wordt overal genoemd. De OWS-coördinator van OWS Aldenhof beaamt de structurele
verandering en geeft aan dat gezondheid een structureel beleidspunt is op deze school en van
haarzelf. Daarnaast zijn Schoolgruiten en gezonde traktaties specifiek benoemd als beleid. Bij
OWS Interacker, die dezelfde OWS-coördinator heeft als OWS Aldenhof, staat het meenemen
van gezonde traktaties vermeld in de schoolgids.
BS De Dukendonck heeft de jaarlijkse Lekker Fit Weken, die een structureel onderdeel van de
school zijn geworden. Gezond trakteren en Schoolgruiten zijn speerpunten op BS De
Dukendonck. Een werkgroep van ouders wil dat gezonde tussendoortjes als beleid ingevoerd
worden. Dit gaat als advies naar de directeur. De combinatiefunctionaris van BS De
Dukendonck wil met de aanname van het project Sportieve Gezonde School XL ook snel
beleid gaan invoeren rondom gezonde leefstijl.
Versie 2‐7‐12 Pagina 34 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel De bovenbouwcoördinator van de Prins Mauritsschool geeft aan dat zij door het contact met
de gezondheidsmakelaar intern zijn gaan nadenken over een aanpak gezonde leefstijl binnen
hun school. Het is hun intentie om volgend jaar weer het thema gezonde leefstijl op te nemen
in de Mini Maurits Matinees. Op OWS De Meiboom is voeding een terugkerend onderwerp
tijdens ouderbijeenkomsten en wordt gesignaleerd dat ouders steeds vaker gezonde traktaties
meegeven aan hun jarige kind.
Doelgroep volwassenen in de wijk
In Hatert heeft de Stuurgroep Hatert Gezond een belangrijke bijdrage bij het structureel op de
agenda zetten van gezonde leefstijl. Ook de jaarlijkse Gezonde Week Hatert levert hier een
belangrijke structurele bijdrage aan. De gezondheidsmakelaar heeft bij beide een belangrijke
aanjagende rol. Binnen Hatert Werkt is gezondheid een structureel onderdeel waarover wordt
nagedacht. Zo heeft schuldhulpverlening een module over gezond en lekker koken met een
laag inkomen, wordt er bij de intake door re-integratiespecialisten gevraagd naar
gezondheidsaspecten en heeft de pilot Sport Werkt positieve resultaten opgeleverd. De
gezondheidsmakelaar signaleert dat organisaties in Hatert erg open staan voor het koppelen
van hun eigen doelen aan gezondheid. Bij de huisarts is de preventiegedachte echt ontstaan en
ook de wijkmanager neemt gezondheid overal in mee. De fysiotherapeut geeft aan dat er
anders gedacht wordt (door hem en anderen) over gezondheid sinds het Convenant Gezond
Hatert, dat in 2008 gesloten is.
Onder andere doordat de gezondheidsmakelaar haar energie in eerste instantie vooral heeft
gericht op Hatert, is er in Neerbosch-Oost nog geen structurele aandacht rond de doelgroep
volwassenen in de wijk ontstaan.
Oud-West & Heseveld
In Oud-West en Heseveld is in eerste instantie alle energie gericht op de doelgroep 4-12
jarigen. Rond de doelgroep volwassenen in de wijk is wel samenwerking ontstaan, maar nog
geen structurele aandacht voor gezonde leefstijl.
In Dukenburg en Lindenholt signaleert de gezondheidsmakelaar, net als in Hatert, dat de
eerstelijnszorg meer gericht is op welzijn dan in het verleden. Tegenwoordig worden veel
Versie 2‐7‐12 Pagina 35 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel meer mensen vanuit de eerstelijnszorg doorgeleid naar wijkactiviteiten en de eerstelijnszorg
doet zelf ook vaker mee aan wijkactiviteiten. Dit is terug te zien bij de diëtiste, die aangeeft
dat zij nu activiteitenopties in de wijk benoemt voor haar cliënten. Ook de fysiotherapeut
benoemt dit, terwijl hij in het verleden vragen van cliënten hierover zou hebben afgewimpeld.
Ook is er in het eerste contact tussen fysiotherapeut en cliënt al aandacht voor wat de cliënt na
de behandeling wil gaan doen aan bewegen. In de beweegkuren in Dukenburg en Lindenholt
is stevig wandelen een vast wekelijks onderdeel geworden. De website Beweegmaatje wordt
door diverse netwerkpartners benoemd en gebruikt, waarbij ze vooral hun cliënten wijzen op
het bestaan van Beweegmaatje.
Versie 2‐7‐12 Pagina 36 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Deel II
1)
Waarderingen opbrengst
Inleiding
In deel I is een feitelijke omschrijving gegeven van alle behaalde resultaten op de
verschillende taakgebieden van de gezondheidsmakelaars. Met andere woorden: vooral dat
wat goed gaat en goed is gegaan. In deel II worden deze resultaten gewaardeerd aan de hand
van knelpunten, deels op basis van de beschikbare documentatie, maar vooral door de
interviews met betrokkenen uit het veld: Welke knelpunten en belemmeringen zijn ervaren?
Welke resultaten konden niet behaald worden en om welke redenen?
Daarnaast wordt in dit deel de waardering ten opzichte van de gezondheidsmakelaars
beschreven. Hoe beoordelen de verschillende netwerkpartners de inzet en de functie van de
gezondheidsmakelaars? Waarover is men positief en wat kan verbeterd worden? Tot slot
wordt kort ingegaan op enkele meewegende aspecten bij de waardering van de opbrengst.
Op deze vragen en onderdelen wordt in dit deel van het rapport antwoord gegeven,
afzonderlijk weergegeven per taakgebied en doelgroep.
2)
Knelpunten opbrengst
In dit eerste onderdeel worden ervaren knelpunten met betrekking tot de opbrengst
beschreven. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen knelpunten bij de realisatie van het
aanbod, bij het samenwerken met netwerkpartners en bij het realiseren van structurele
aandacht voor gezonde leefstijl.
2a)
Knelpunten realisatie aanbod
Ervaren knelpunten liggen binnen de doelgroep 4-12 jarigen voornamelijk op drie terreinen:
wijzigingen binnen scholen, draagvlak bij ouders en het Leerlingvolgsysteem.
Wijzigingen binnen scholen
Diverse wijzigingen binnen scholen hebben ervoor gezorgd dat de afgelopen jaren regelmatig
een rem heeft gestaan op nieuwe ontwikkelingen. Personele wijzigingen is een van deze
Versie 2‐7‐12 Pagina 37 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel wijzigingen. Wisselingen van directies en combinatiefunctionarissen van Sportservice hebben
vaak tot gevolg dat een contact opnieuw opgebouwd moet worden. Dit heeft enige tijd nodig
en in enkele gevallen lukt het niet goed om opnieuw een contact op te bouwen. Ook een
ontwikkeling naar een andere vorm van onderwijs remt de inzet van de gezondheidsmakelaar:
activiteiten op BS De Wieken moesten getemporiseerd worden vanwege het traject richting
het Dalton Onderwijs (schooljaar 2010-2011). Tot slot is OWS Zwanenveld bezig geweest
met nieuwbouwplannen voor de school, waardoor er in het begin van 2011 geen ruimte was
voor overleggen over gezonde activiteiten.
Draagvlak ouders
Hoewel er door de gezondheidsmakelaar steeds meer ingezet wordt op het betrekken van
ouders bij activiteiten, verloopt dit nog niet overal helemaal naar wens. In Dukenburg werd
door scholen aangegeven dat er regelmatig sprake is van onvoldoende betrokkenheid en dat
soms weinig ouders afkomen op georganiseerde activiteiten. Een georganiseerde rondleiding
door de supermarkt kon hierdoor bijvoorbeeld niet doorgaan, evenals een georganiseerde
workshop gezonde traktaties. Een school in Dukenburg geeft aan dat er bij hen over het
algemeen een lage ouderbetrokkenheid is. Ook wordt benoemd dat ouders op deze school een
argwanende houding hebben ten opzichte van projecten rond gezondheid en dat hier in het
verleden vanuit ouders veel weerstand op is gekomen. Toch zijn er ook scholen in Dukenburg
en in andere wijken waar dit minder speelt en waar het bijvoorbeeld aardig goed lukt om
ouders te betrekken bij een ouderavond.
Daarnaast denken veel ouders dat bewegen duur is en weerhoudt dit hen ervan hun kinderen
te laten deelnemen aan naschoolse beweegactiviteiten in de wijk. De combinatiefunctionaris
in Oud-West geeft aan dat hij steeds meer bij ouders benadrukt dat bewegen niets hoeft te
kosten. In Oud-West lijken ouders hierdoor bewust te worden van wat er in hun wijk
georganiseerd wordt voor hun kind.
In de wijk wordt beperkte ouderbetrokkenheid soms als een knelpunt ervaren. Uit een
evaluatie van het beweegprogramma Fitkids (voor kinderen met een beperking of chronische
ziekte) bleek dat ouders betrokken moeten worden bij het programma, wil dit voor kinderen
voldoende effect hebben. Het betrekken van ouders is zowel door de fysiotherapeut als door
de gezondheidsmakelaar niet gelukt. Een passende oplossing hiervoor is ook niet gevonden,
waardoor het beweegprogramma is gestopt zonder bevredigende resultaten.
Versie 2‐7‐12 Pagina 38 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Leerlingvolgsysteem
Een van de taken van de gezondheidsmakelaars binnen de doelgroep 4-12 jarigen was het
zorgen voor afstemming van gegevens in het digitale Leerlingvolgsysteem. Dit digitale
Leerlingvolgsysteem (LVS), afkomstig vanuit het Amsterdamse JUMP-in, moest aangepast
worden naar Nijmegen. In de loop van 2010 bleek dat het LVS inzicht geeft in sportdeelname
en zwemvaardigheid van leerlingen, maar geen gegevens oplevert over dagelijks bewegen, de
beweegnorm of het gebruik van gezonde voeding. De gezondheidsmakelaars hadden erop
gerekend deze informatie via het LVS te ontvangen. Met diverse scholen zijn, gezamenlijk
met Sportservice Nijmegen, gesprekken gevoerd over de inzet van het LVS en zijn
mogelijkheden besproken over de inzet van het LVS om meer kinderen bij het naschools en
tussenschools beweegaanbod te betrekken. Met enkele scholen zijn hierover afspraken
gemaakt, maar deze afspraken zijn niet echt van de grond gekomen. Dit komt vooral door de
onduidelijkheid over wat er verwacht werd van verschillende partijen en de onmogelijkheid
om aan alle randvoorwaarden te voldoen. De verwachting is dat het LVS uiteindelijk
ingevoerd zal worden in de tweede helft van 2012, maar de gezondheidsmakelaars hebben
aangegeven dat dit systeem voor hen weinig meerwaarde oplevert in het nastreven van hun
doelstellingen.
Bij de doelgroep volwassenen in de wijken zijn knelpunten ervaren rondom de beweegkuur
en financiën van wijkbewoners in combinatie met het bestaande aanbod in de wijk.
Beweegkuur en beweegprogramma’s
Het landelijke protocol van de Beweegkuur was vrij beperkt. Het opnemen van een onderdeel
wandelen in het standaardprotocol beweegkuur was bijvoorbeeld niet mogelijk, terwijl dit wel
de wens van zowel fysiotherapeut als gezondheidsmakelaar was. De gezondheidsmakelaar
heeft samen met de fysiotherapeut steeds gekeken naar een geschikte vorm voor en invulling
van de beweegkuur.
Ook bleek dat de beweegprogramma’s te vrijblijvend zijn als je geen groepsverband creëert,
waardoor het effect minder groot is. Door een duidelijk groepskader neer te zetten en hierover
ook afspraken te maken, motiveert dit deelnemers beter om met elkaar te blijven bewegen.
Door de gemeente werd verondersteld dat er te weinig passend aanbod was na het
beweegprogramma, aangezien veel deelnemers in eerste instantie na het beweegprogramma
niet verder bleven bewegen. De gezondheidsmakelaar in Hatert geeft aan dat het daar
Versie 2‐7‐12 Pagina 39 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel waarschijnlijk niet aan ligt, omdat er voldoende aanbod is (of wordt gecreëerd). Het lijkt
eerder te maken te hebben met de veilige omgeving bij de fysiotherapeut, waar deelnemers
met het beweegprogramma aan gewend zijn geraakt. Dit is nog niet bewezen, maar dit gevoel
wordt wel door meerdere betrokkenen bij de beweegprogramma’s gedeeld. Door proeflessen
in te zetten binnen de beweegprogramma’s en samen naar buiten te gaan, wordt geprobeerd
dit te veranderen.
Financiën wijkbewoners
Wekelijks gebruik maken van het bestaande aanbod in de wijk is soms te duur voor bewoners.
Dit belemmert hen in het (blijven) bewegen. De gezondheidsmakelaars hebben allerlei
alternatieven gerealiseerd voor deze bewoners, zodat het hen makkelijker gemaakt wordt om
te blijven sporten. Voorbeelden hiervan zijn de lancering van Beweegmaatje, het opzetten van
wandelgroepen in de buurt, met sportorganisaties in gesprek gaan om bij het ontwikkelen van
aanbod rekening te houden met de prijs, etc. Daarnaast proberen de gezondheidsmakelaars
activiteiten altijd duurzaam te laten zijn, door andere organisaties een bijdrage te laten
leveren. Dit voorkomt dat activiteiten wegvallen wanneer het gezondheidsmakelaarsbudget op
is of weg valt.
Hierbij moet overigens wel de kanttekening gemaakt worden in hoeverre een activiteit
daadwerkelijk te duur is voor bewoners. Er speelt ook mee wat bewoners bereid zijn te
betalen voor beweegactiviteiten. Sommige bewoners zullen een bedrag van enkele euro’s al te
hoog vinden voor bewegingsactiviteiten, en dat zegt meer over motivatie dan over het
daadwerkelijk ervaren van financiële belemmeringen.
2b)
Knelpunten samenwerking netwerkpartners
Ook in de samenwerking met netwerkpartners zijn enkele knelpunten en belemmeringen
ervaren. In de samenwerking met de scholen lijkt meer afstand te bestaan tot de
locatiedirecteuren dan tot de OWS/BS coördinatoren. Dit hangt waarschijnlijk samen met de
taken van de coördinatoren op de scholen, waardoor zij een logische samenwerkingspartner
zijn voor de gezondheidsmakelaar. Wel heeft dit gevolgen voor de wijze waarop de
directeuren oordelen over de samenwerking met gezondheidsmakelaars. Voor hen is deze
samenwerking veel minder zichtbaar, waardoor zij minder de resultaten van de aanwezigheid
van de gezondheidsmakelaar zien. Tegelijkertijd wordt door gezondheidsmakelaars benoemd
dat een aantal directeuren minder bereikbaar is voor hen.
Versie 2‐7‐12 Pagina 40 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Samenwerking in de wijk wordt soms onder druk gezet door tijdgebrek bij de eerstelijnszorg.
Een gezondheidsmakelaar geeft aan dat de huisarts en fysiotherapeut het altijd druk hebben,
dat zij niet snel kunnen schakelen en weinig tijd hebben. In Dukenburg en Lindenholt moet
nog sterker gewerkt worden aan de verbinding met de eerstelijnszorg, volgens de
In Neerbosch-Oost is de eerstelijnszorg ook een knelpunt in de samenwerking. Hier is nog
geen structuur of samenwerking in de eerstelijnszorg waar je gebruik van kunt maken als
gezondheidsmakelaar. Er zijn weinig contacten tussen de gezondheidsmakelaar en de
eerstelijnszorg, hoewel dit met de komst van het gezondheidscentrum Daniëlsplein (op de
grens Heseveld en Neerbosch-Oost) meer mogelijkheden biedt.
2c)
Knelpunten structurele aandacht
Op een aantal scholen lukt het nog niet (goed) om structurele veranderingen teweeg te
brengen rondom gezonde leefstijl. Doordat het contact van de gezondheidsmakelaar met
OWS Hatert grotendeels beperkt moet blijven tot het naschoolse aanbod zijn er weinig
mogelijkheden om te komen tot structurele aandacht. Met OWS Neerbosch-Oost is nog geen
contact geweest vanuit de gezondheidsmakelaar, waardoor ook daar nog geen structurele
aandacht is voor gezonde leefstijl.
In Oud-West zijn op OWS Aquamarijn wel activiteiten geweest, maar heeft gezonde leefstijl
nog geen structurele aandacht van de school. BS De Wieken heeft vanwege de overgang naar
het Daltononderwijs ervoor gekozen nog geen verder beleid te ontwikkelen rond gezonde
leefstijl. OWS Interacker in Lindenholt heeft aangegeven gezonde leefstijl niet als prioriteit te
zien, hoewel er wel een verschuiving plaatsvindt in wat er aan activiteiten op de scholen
uitgevoerd kan worden (enquête onder ouders, smaaklessen onder schooltijd). Ook de Prins
Mauritsschool geeft aan nog geen beleid rondom gezonde leefstijl te hebben, omdat dit intern
binnen school niet de eerste prioriteit heeft.
De mate van structurele aandacht voor gezonde leefstijl heeft ook te maken met de mate
waarin het schoolteam hiervoor open staat. Door een coördinator wordt aangegeven dat de
betrokkenheid van school bij gezondheid persoonsafhankelijk is. De ene leerkracht houdt zich
hier meer mee bezig dan de andere en heeft er in de lessen aandacht voor. De activiteiten
rondom gezonde leefstijl worden daarom soms gekoppeld aan andere activiteiten, die toch al
Versie 2‐7‐12 Pagina 41 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel plaatsvinden. Daarmee blijft het behapbaar voor de leerkrachten en scheelt het een gevoel van
extra werk te moeten verrichten.
Ook staat de ene directeur meer open voor aandacht voor gezonde leefstijl dan de andere. Dit
heeft niet alleen te maken met persoonlijke interesse, maar ook met ouders van leerlingen.
Weerstand van ouders op gezondheidsactiviteiten wordt door meerdere scholen als (mogelijk)
knelpunt ervaren. De gezondheidsmakelaars en een aantal OWS-coördinatoren geven aan dat
sommige scholen moeite hebben met activiteiten rondom gezonde leefstijl vanwege
(mogelijke) reacties van ouders. Om die reden zijn scholen ook voorzichtig bij het vaststellen
van beleid rondom gezonde leefstijl.
Een gezondheidsmakelaar geeft aan dat het gevoeld belang van mensen in beleid zich nog
moet
vormen.
Dit
wordt
beaamd
door
verschillende
OWS-coördinatoren
en
combinatiefunctionarissen via opmerkingen als ‘het kan nog veel beter’ en ‘de school kan nog
wel een kwaliteitsslag maken met gezondheid’.
De aangegeven knelpunten bij de samenwerking in de wijk (2b) leiden er ook toe dat dit de
structurele aandacht voor gezonde leefstijl bij sommige netwerkpartners belemmert. Enkele
partners in de eerstelijnszorg geven aan dat zij wel structureel aandacht zouden willen geven
aan gezondheid op een meer wijkgerichte en preventieve wijze, maar dat zij hier geen tijd en
mogelijkheden voor hebben. Dat wordt bepaald door de (zelfstandigheid van de) functie van
deze netwerkpartners. Activiteiten buiten deze specifieke, behandelingsgerichte functie
leveren geen financiën op en zijn daardoor vaak niet mogelijk.
In Neerbosch-Oost worden door de gezondheidsmakelaar weinig ingangen gevonden om
gezondheid op de agenda van netwerkpartners te krijgen. De gezondheidsmakelaar geeft aan
dat dit wellicht ook aan de cultuur van de wijk ligt. Of een idee werkt, hangt af van de wijk en
de personen in de wijk.
3)
Beoordeling inzet gezondheidsmakelaars
Tijdens de interviews is op verschillende manieren aan bod gekomen hoe de netwerkpartners
de inzet van de gezondheidsmakelaar hebben ervaren. Hieronder wordt een onderscheid
gemaakt tussen de term gezondheidsmakelaar, de functie gezondheidsmakelaar, de vraag ‘wat
als er geen gezondheidsmakelaar zou zijn geweest’ en de verbeteringsmogelijkheden.
Versie 2‐7‐12 Pagina 42 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Term gezondheidsmakelaar
Hoewel de term ‘gezondheidsmakelaar’ ook elders in Nederland gebruikt wordt voor deze
functie, wordt deze in Nijmegen niet door iedereen als vanzelfsprekend gehanteerd. Een
combinatiefunctionaris van Sportservice wist in eerste instantie niet wie bedoeld werd, toen
hij benaderd werd om mee te werken aan het evaluatieonderzoek naar de functie
gezondheidsmakelaar. Daarnaast wordt door netwerkpartners aangegeven dat de term lastig
is. De klankbordgroep die betrokken was bij het opstellen van de Nota Gezond Nijmegen had
problemen met de keuze voor deze terminologie. Een andere netwerkpartner signaleert dat er
in de praktijk nog vaak gestoeid wordt met de term ‘makelaar’. De functie is bij veel
netwerkpartners duidelijk, maar er wordt vaak creatief omgegaan met het aanvoegsel
makelaar (‘de gezondheids-eh-dinges’).
Functie gezondheidsmakelaar
Over de functie van gezondheidsmakelaar zijn veel positieve opmerkingen gemaakt. Alle
geïnterviewde netwerkpartners benoemen positief te zijn over de functie en het als uitermate
zinvol en van meerwaarde te ervaren dat er iemand als de gezondheidsmakelaar is in de wijk.
Het enige dat door een netwerkpartner als kritiekpunt op de functie in het algemeen is
gegeven, is dat er veel mensen in de wijk rondlopen die zich met gezondheid bezig houden en
dat elke functie weer ergens van betaald moet worden.
De achtergrond als GGD roept zowel positieve als negatieve reacties op. Enerzijds roemt men
de status die de gezondheidsmakelaar vanuit de GGD heeft, zowel bij ouders als bij
directeuren. Anderzijds wordt door enkele netwerkpartners aangegeven dat de GGD als
organisatie redelijk onzichtbaar is voor scholen en bij organisaties in de wijk. Bij scholen
ontstaat dit door de afstand die men soms voelt vanwege de geringe betrokkenheid van andere
afdelingen van de GGD bij de school, in de wijken ziet men de GGD soms als organisatie die
niet wijkgericht werkt.
Aspecten functie
Verschillende specifieke aspecten aan de functie worden gewaardeerd. De toegankelijkheid en
laagdrempeligheid van de gezondheidsmakelaar wordt door verschillende partners genoemd.
Ook het feit dat de gezondheidsmakelaar niet alleen initiatieven bedenkt, maar helpt in de
organisatie en uitvoering ervan. Hierbij houdt zij de belangen van meerdere partijen voor
ogen. De deskundigheid van de gezondheidsmakelaar wordt ook door veel professionals
genoemd
en
Versie 2‐7‐12 positief
gewaardeerd.
Een
fysiotherapeut
geeft
aan
dat
hij
de
Pagina 43 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel gezondheidsmakelaar nodig heeft om initiatieven door te ontwikkelen en te implementeren en
voor het stellen van prioriteiten naar de toekomst. Op de scholen wordt het gewaardeerd dat
de gezondheidsmakelaar scholen in beweging kan zetten en dat zij goede interventies heeft
ingebracht binnen de school. Ook de ondersteunende rol die de gezondheidsmakelaar heeft
voor scholen kan op sympathie rekenen bij de school zelf.
Competenties
Tijdens de gesprekken met netwerkpartners zijn verschillende competenties van de functie
gezondheidsmakelaar de revue gepasseerd. Gewaardeerd werd dat de gezondheidsmakelaar
duidelijk kan zeggen waar het op staat, doortastend is, op een leuke manier mensen bereikt,
passie heeft voor het onderwerp, staat voor wat ze wil en net dat stapje extra zet. Ook de mate
van projectmatig denken, de ervaring met het organiseren van activiteiten en deskundigheid
op het gebied van gezondheid zijn genoemd als positieve competenties. De vaardigheden
faciliteren, ondersteunen, verbinden, signaleren, overstijgend werken en de vertaling van
beleidstukken naar praktijk zijn door diverse netwerkpartners geroemd in de functie. Men ziet
de gezondheidsmakelaar als de spin in het web, die creatief naar oplossingen kan zoeken.
Daar moet je wel de juiste persoon voor zijn en een bepaalde feeling hebben, en daarover
denkt men positief. Daarnaast wordt gewaardeerd dat de gezondheidsmakelaar aansluit bij de
ideeën van netwerkpartners en zich realiseert dat ieder een andere werkwijze heeft die invloed
heeft op wat je wel en niet kunt doen als professional.
Meerwaarde netwerk
Door de netwerkpartners is veelvuldig de meerwaarde van het netwerk van de
gezondheidsmakelaar benoemd. Het wordt positief gewaardeerd dat de gezondheidsmakelaar
netwerkvorming faciliteert. Een diëtiste geeft aan dat het belangrijk is dat er een coördinator
is op dit terrein. Iemand voegt hieraan toe dat het mooi zou zijn als de gezondheidsmakelaar
zichzelf over een aantal jaar overbodig kan maken en de netwerkpartners elkaar zelf kunnen
vinden. Een aanjagende functie daarbij wordt toch wel blijvend gewaardeerd.
Netwerkpartners zien de meerwaarde in van het samenwerken: ‘we hebben vooral elkaar
nodig om dingen op de juiste manier te bereiken’. Het is ook fijn samenwerken met de
gezondheidsmakelaar. Men ervaart dat de gezondheidsmakelaar een makkelijke link kan
maken naar de juiste netwerken. Het is goed om via de gezondheidsmakelaar ook de
verbinding te hebben met onder andere de gemeente. De gezondheidsmakelaar heeft overzicht
in de sociale kaart van de wijk en heeft daarmee veel informatie over wat er in een wijk te
Versie 2‐7‐12 Pagina 44 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel doen is, wat er op andere niveaus speelt, wat er op scholen georganiseerd wordt, etc. Zij geeft
deze informatie door aan netwerkpartners en kan zo zaken op elkaar afstemmen. Door dit
netwerk kan zij bereiken wat je als netwerkpartner zelf niet kunt bereiken. Hier wordt vaak
aan toe gevoegd dat het zelf inschakelen van het netwerk veel meer moeite zou kosten. Met
name de zelfstandigen in de eerstelijnszorg (huisarts, fysiotherapeut, diëtiste) geven aan dat
zij hier vaak geen tijd voor hebben, maar er ‘wel om staan te springen’.
De netwerkpartners hebben positieve ervaringen bij de verschillende netwerkbijeenkomsten.
Men geeft aan dat een sociale kaart op papier niet genoeg is en dat je de gezichten moet zien.
Als je een gezicht hebt gezien, kun je makkelijker doorverwijzen.
Budget
Door diverse netwerkpartners wordt aangegeven dat het handig is dat gezondheidsmakelaars
zelf ook een budget hebben. Hiermee kun je samen meer bereiken, dit creëert ingangen en
hiermee kun je ook extra dingen doen, zoals het inschakelen van een diëtiste. Tegelijkertijd
belemmeren financiën van netwerkpartners het soms om meer initiatieven op te pakken met
de gezondheidsmakelaar. Veel van wat je als netwerkpartner kunt doen, hangt samen met
financiën, zo wordt gezegd.
Zonder gezondheidsmakelaar
Tijdens de interviews werd netwerkpartners over het algemeen ook de vraag gesteld: ‘wat als
er geen gezondheidsmakelaar was geweest?’ Hieronder een weergave van de reacties.
Op scholen geven combinatiefunctionarissen aan dat zonder de gezondheidsmakelaar
evenementen ook georganiseerd zouden worden, maar in minimale uitvoering en met minder
kwaliteit. Enkele onderdelen zouden niet uitgevoerd worden zonder de gezondheidsmakelaar,
zoals een ontbijt voor leerlingen. De combinatiefunctionarissen doen dit zelf niet, omdat zij
zich met sport en bewegen bezig houden en niet met voeding. Daarnaast wordt ook
aangegeven dat de GGD zonder de gezondheidsmakelaar niet zo ver in project Sportieve
Gezonde School XL had gezeten.
Enkele directeuren geven aan dat activiteiten ook zonder de gezondheidsmakelaar zouden zijn
georganiseerd, maar niet met dezelfde frequentie en in hetzelfde tempo. Verschillende OWScoördinatoren en een bovenbouwcoördinator geven daarentegen aan dat veel initiatieven
zonder de gezondheidsmakelaars niet hadden plaatsgevonden. Als voorbeelden hiervan
worden genoemd: het afnemen van een enquête bij ouders, leerkrachten en leerlingen, bij
ouderavonden een koppeling maken met gezonde traktaties, gezonde leefstijl binnen
Versie 2‐7‐12 Pagina 45 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel evenementen (gezonde weken, Mini Maurits Matinee), voorzichtige inzet rondom
overgewicht en Overheerlijk Overblijven.
In de wijken wordt door netwerkpartners aangegeven dat er zonder de gezondheidsmakelaar
niets georganiseerd zou worden. Als netwerkpartner heb je daar zelf geen tijd voor, kost het
veel meer moeite om dingen voor elkaar te krijgen. Door een OWS-coördinator wordt
aangegeven dat zonder de gezondheidsmakelaar de Meet & Greet bijeenkomsten ‘in elkaar
zouden donderen’ en dat er zonder de gezondheidsmakelaar geen netwerk op wijkniveau was
ontstaan. Een fysiotherapeut geeft aan dat zij als praktijk zonder de gezondheidsmakelaar
overbelast waren geraakt wanneer ze hetzelfde hadden willen bereiken. Daarnaast blijven er
zonder de gezondheidsmakelaar dingen liggen bij duurzame ontwikkeling, die met haar
aanwezigheid wel kans van slagen hebben.
Verbeteringen
Door een aantal netwerkpartners zijn tijdens de interviews onderdelen genoemd die nog
verbeterd kunnen worden. Deze verbeterpunten hebben allemaal betrekking op de functie van
gezondheidsmakelaar. Zo werd bijvoorbeeld door enkele netwerkpartners genoemd dat meer
ureninzet vanuit de gezondheidsmakelaar gewaardeerd zal worden.
De combinatiefunctionaris op OWS Hatert denkt dat de gezondheidsmakelaar daar nog meer
kan doen om het aandeel gezondheid in de lessen te vergroten, bijvoorbeeld tijdens de
Gezonde Week Hatert. Hiervoor zou ze op zoek moeten gaan naar lesmethodieken die
leerkrachten makkelijk kunnen inpassen in de lessen. Daarnaast hebben partners op scholen
niet altijd goed in beeld wat de gezondheidsmakelaar nog meer doet in de wijk en wil men dat
wel graag weten. Het contact hierover mag uitgebreid worden. Ook wordt aangegeven dat er
onvoldoende communicatie plaatsvindt met directeuren en andere leden van de Kadergroep
(BSO en TSO).
Nog niet bij elke netwerkpartner is even duidelijk wat de functie van gezondheidsmakelaar
precies inhoudt en waar grenzen liggen. Daarnaast is niet elke gezondheidsmakelaar even
goed in staat om over te brengen aan (nieuwe) netwerkpartners wat haar functie inhoudt en
welke mogelijkheden er zijn, aansluitend bij de behoeften van de netwerkpartner.
Een fysiotherapeut geeft aan dat de functie van gezondheidsmakelaar nog wel wat proactiever mag uitgevoerd worden. Hij ziet graag meer ideeën vanuit de gezondheidsmakelaar
aangedragen worden bij hem.
Tot slot noemt een lid van de Werkgroep Wmo in Dukenburg (onderdeel Platform De
Zevensprong) dat de communicatie met de gezondheidsmakelaar niet altijd even goed
Versie 2‐7‐12 Pagina 46 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel verlopen is en dat bepaalde afspraken zijn blijven liggen. Wat hiervan aan de werkgroep zelf
en wat aan de gezondheidsmakelaar te wijten is, wordt niet helemaal duidelijk.
4)
Meewegende aspecten
Het evaluatieonderzoek heeft met betrekking tot de gezondheidsmakelaars nog enkele zaken
zichtbaar gemaakt, die van belang zijn voor de waardering van de opbrengst. Het gaat hierbij
om de mate van zichtbaarheid van de functie en om de werkgebieden van de
gezondheidsmakelaars.
Zichtbaarheid
De gezondheidsmakelaar heeft een specifieke functie, waar een aantal minder zichtbare taken
in verweven zijn. Bij het ontwikkelen van structurele aandacht voor gezonde leefstijl bij
netwerkpartners is het belangrijk om aan te sluiten bij de wensen en behoeften van deze
netwerkpartners. Het moet vooral hun eigen idee zijn, dat je als gezondheidsmakelaar niet
naar jezelf kunt toetrekken. Ditzelfde geldt ook voor samenwerking tussen verschillende
netwerkpartners. Hiermee ben je als gezondheidsmakelaar een soort ‘smeerolie’: niet altijd
zichtbaar, maar daardoor werkt alles allemaal wel en werken ook andere dingen die wel
zichtbaar zijn.
Ook overleggen met verschillende netwerkpartners is een integraal onderdeel van de functie
van gezondheidsmakelaar. In de verantwoordingen is terug te vinden dat soms meerdere
overleggen nodig zijn om te kunnen starten met een aanbod, en bij de organisatie van de
gezonde weken op de scholen is de gezondheidsmakelaar aanwezig bij diverse overleggen.
Ook met fysiotherapeuten, huisartsen, diëtisten en andere netwerkpartners in de wijken
hebben de gezondheidsmakelaars gedurende de afgelopen jaren veel overlegd. Daarnaast
heeft niet elk overleg en niet elke gepleegde inzet uiteindelijk tot resultaten in de vorm van
‘opbrengst’ geleid. Een telling van het aantal genoemde overleggen in de verantwoordingen
van 2010 en 2011 geeft een totaalaantal van ruim 100 overleggen in anderhalf jaar met
diverse netwerkpartners. Ook deze minder zichtbare inzet van de gezondheidsmakelaars is het
benoemen waard in dit rapport.
Werkgebieden gezondheidsmakelaars
De gezondheidsmakelaars hebben allen twee werkgebieden. Uit de gegevens komt naar voren
dat bij alle gezondheidsmakelaars één werkgebied de boventoon voert. Het gaat om de wijk
Versie 2‐7‐12 Pagina 47 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Hatert en de stadsdelen Oud-West en Dukenburg. Dit is vaak het werkgebied waar iedereen in
de wijk(en) het meest open staat voor gezonde leefstijl, waardoor er ook het meest bereikt kan
worden. Hierbij gaat het zowel om het realiseren van (structurele) activiteiten rond gezonde
leefstijl, als om samenwerking tussen netwerkpartners. In het andere werkgebied moet er vaak
harder aan getrokken worden en kost dit soms meer energie dan het oplevert. Dit zijn de
wijken Neerbosch-Oost en Heseveld en het stadsdeel Lindenholt.
Versie 2‐7‐12 Pagina 48 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Deel III
1)
Conclusies en aanbevelingen
Inleiding
In het laatste deel van dit rapport worden op basis van deel I en II conclusies getrokken over
het project gezondheidsmakelaar. Hierbij wordt allereerst een concluderend antwoord
gegeven op de 7 deelvragen (zie pagina 9) en vervolgens op de centrale onderzoeksvraag. De
conclusies resulteren vervolgens in een aantal aanbevelingen voor een verdere invulling van
de functie.
2)
Deelconclusies
Tot stand gekomen aanbod
De beschrijvende analyse uit deel I van dit rapport liet zien dat er zowel binnen de doelgroep
4-12 jarigen en hun ouders als binnen de doelgroep volwassenen in de wijk diverse
initiatieven zijn ontstaan. Concluderend kan gesteld worden dat het gerealiseerde aanbod
zowel gericht is op bewegen als op voeding, conform de opdracht.
Door samenwerking op de scholen met de combinatiefunctionarissen van Sportservice
Nijmegen is bewegen vaak door hen vanuit sport opgepakt en heeft de gezondheidsmakelaar
zich vooral met gezonde voeding bezig gehouden. Hierbij waren activiteiten zowel gericht op
het in contact brengen met gezonde voeding (uitdelen fruit, gezonde lunch) als zelf aan de
slag gaan met gezonde voeding (smaakles, kookles). Voor een deel bestaat het gerealiseerde
aanbod uit een uitbreiding van bestaande initiatieven, zoals de gezonde weken, deels zijn
nieuwe initiatieven opgezet: Overheerlijk Overblijven, Schoolgruiten, kookles, etc. Naast het
aanbod voor 4-12 jarigen is er op initiatief van de gezondheidsmakelaars veel aandacht
geweest voor het creëren van draagvlak, bewustwording en betrokkenheid bij ouders.
Activiteiten specifiek gericht op de aanpak van overgewicht zijn Club Extra, waar kinderen
gebruik van kunnen maken, en het traject dat op de Michiel de Ruyterschool loopt waarbij
ouders van kinderen met overgewicht in contact gebracht zijn met de schoolarts.
In de wijken hebben de gezondheidsmakelaars de wijkbewoners concreet in contact laten
komen met bewegingsactiviteiten en sportorganisaties via proeflessen in beweegprogramma’s
en door Beweegmaatje te introduceren. De focus ligt hierbij vooral op zorgen dat zo veel
mogelijk deelnemers na de beweegprogramma’s blijven bewegen. Ook is hiertoe een sociale
Versie 2‐7‐12 Pagina 49 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel kaart voor elk werkgebied samengesteld. In Oud-West is weinig betrokkenheid van de
gezondheidsmakelaar bij de beweegprogramma’s in de wijken.
Daarnaast zijn de gezondheidsmakelaars betrokken bij de opzet van een aantal cursussen en
het inpassen van gezondheidsaspecten in bestaande cursussen. Deze cursussen zijn over het
algemeen gericht op het bevorderen van een gezonde leefstijl. Een aantal cursussen heeft een
specifieke relatie met (het voorkomen van) overgewicht. Tot slot zijn de diverse
georganiseerde evenementen met het accent op gezonde leefstijl door wijkbewoners goed
bezocht.
Belemmeringen bij aanbod
Bij het creëren van aanbod zijn enkele belemmeringen ervaren. Op de scholen zorgen
personeelswisselingen ervoor dat het lastig is om goed contact te houden en blijvende
afspraken te maken. Daarnaast lukt het nog niet op elke school even goed om ouders te
betrekken bij gezondheidsactiviteiten en is het creëren van draagvlak bij ouders daardoor
soms lastig en nog niet overal gerealiseerd. Het digitale Leerlingvolgsysteem heeft veel
vertraging opgelopen door onduidelijkheid en doordat niet voldaan kan worden aan een aantal
randvoorwaarden.
Ook in de wijken is ouderbetrokkenheid als knelpunt ervaren en heeft dit in één geval
geresulteerd in een geannuleerd beweegprogramma voor kinderen. Met betrekking tot de
verschillende beweegprogramma’s hebben de gezondheidsmakelaars ervaren dat de invulling
van en het omgaan met de beweegprogramma’s een proces is van vallen en opstaan. De
beweegprogramma’s en fysiotherapeuten bieden wel de ruimte om knelpunten aan te pakken.
Tot slot worden financiën van wijkbewoners regelmatig als belemmering ervaren om gebruik
te maken van het bestaande sportaanbod in de wijk. De gezondheidsmakelaars zetten veel tijd
in om alternatief beweegaanbod op te zetten in de wijk, zodat deze belemmering opgeheven
kan worden.
Balans vraag en aanbod
Door het verbreden van de oorspronkelijke opdracht en het flexibeler omgaan met het thema
gezondheid, is een vrij goede balans ontstaan tussen vraag en aanbod. Gezondheidsmakelaars
kennen het aanbod in de wijk en krijgen via de netwerkpartners vragen en behoeften van
bewoners door. Hier spelen zij op in door te wijzen op een passend aanbod bij de vraag. Als
er geen aanbod is dat aansluit bij de vraag, wordt er (indien mogelijk) aanbod gecreëerd door
toedoen van de gezondheidsmakelaars.
Versie 2‐7‐12 Pagina 50 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Dat veel deelnemers aan de beweegprogramma’s niet blijven bewegen komt vaak niet door
gebrek aan aanbod, maar door gebrek aan motivatie en het niet willen loslaten van de
vertrouwde omgeving die bij de fysiotherapeut gecreëerd is. Door aan te sluiten bij de
behoeften en de deelnemers in aanraking te laten komen met mogelijk aanbod, bevordert de
gezondheidsmakelaar de motivatie van deelnemers om te blijven bewegen.
Structurele aandacht voor gezondheid
Het ontwikkelen van structurele aandacht voor gezondheid lukt bij de ene netwerkpartner
beter dan bij de andere. Dit hangt in grote mate af van personen.
Op een aantal scholen is door de komst van de gezondheidsmakelaar meer aandacht ontstaan
voor gezondheid. Gezondheid was op een aantal scholen al als speerpunt benoemd, maar dit
heeft (mede) door inzet van de gezondheidsmakelaar meer aandacht gekregen en meer geleid
tot structurele activiteiten. Enkele scholen hebben inmiddels een gezondheidsbeleid,
waaronder een gezond traktatiebeleid en een gezond pauzebeleid. Op de meeste scholen heeft
de aandacht voor gezondheid nog niet geleid tot het opstellen van beleid. Op enkele scholen
hebben de gezondheidsmakelaars nog onvoldoende aandacht weten te creëren voor gezonde
leefstijl. Dit hangt af van de mate waarin scholen aandacht voor gezondheid als een prioriteit
zien, de mate waarin het schoolteam hier open voor staat en de mate waarin weerstand van
ouders wordt (verwacht te) ervaren.
In de wijken wordt door de gezondheidsmakelaars voornamelijk samengewerkt met
netwerkpartners in de eerstelijnszorg. Bij deze netwerkpartners staat gezondheid
vanzelfsprekend al op de agenda. De beoogde omschakeling naar meer aandacht voor
preventie en meer aandacht voor ‘de mens naast de klacht’ wordt inmiddels bij de meeste
netwerkpartners gesignaleerd. In Hatert kon hierbij goed aangesloten worden bij bestaande
afspraken uit het Convenant Gezond Hatert en bij de Stuurgroep Hatert Gezond.
Enkele netwerkpartners zien preventieve gezondheid en het bevorderen van gezonde leefstijl
niet als hun prioriteit of kunnen hier weinig aandacht aan besteden wegens drukte en gebrek
aan tijd. In Neerbosch-Oost, Oud-West en Heseveld is nog geen structurele aandacht voor
gezonde leefstijl ontstaan, doordat de aandacht eerst op een andere wijk en/of doelgroep
gericht was en doordat er minder ingangen gevonden werden.
Samenwerking partners
Binnen de meeste scholen in de werkgebieden van de gezondheidsmakelaars is mede door de
inzet van de gezondheidsmakelaar meer samenwerking ontstaan rond het thema gezonde
Versie 2‐7‐12 Pagina 51 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel leefstijl. Verschillende partners binnen de Open Wijk Scholen en Brede Scholen werken
samen rond evenementen, zoals de gezonde weken. Waar al samenwerking bestond tussen
partners en tussen scholen is deze versterkt door de gezondheidsmakelaar. Partners zijn ook
door de gezondheidsmakelaar bewust met elkaar in aanraking gebracht, zoals de
combinatiefunctionaris van Sportservice en de schoolarts van de GGD. Daarnaast zijn externe
netwerkpartners betrokken bij de scholen door toedoen van de gezondheidsmakelaars, zoals
fysiotherapeut en supermarkten. Er wordt door de gezondheidsmakelaars ook veel
samengewerkt met de diëtistes vanuit Gezonde Slagkracht, die deels dezelfde doelstellingen
hebben. Wel is er beperkte contact en beperkte samenwerking tussen de gezondheidsmakelaar
en de locatiedirecteuren van de scholen.
In de wijken worden de netwerkbijeenkomsten goed bezocht door netwerkpartners. Het blijkt
effectief te zijn om netwerkpartners fysiek bij elkaar te brengen en met elkaar in contact te
laten komen. Netwerkpartners zijn erg positief over de bijeenkomsten en deze hebben al
concrete samenwerkingsresultaten opgeleverd. Ook los van netwerkbijeenkomsten is
samenwerking tussen netwerkpartners ontstaan, zoals tussen fysiotherapiepraktijken en
sportaanbieders in de wijk.
Als concluderend antwoord op deze deelvraag kan gesteld worden dat het bij elkaar brengen
van netwerkpartners lukt, maar dat de samenwerking en de inzet van de gezondheidsmakelaar
daarbij nog van te korte duur zijn om iets te zeggen over in hoeverre het blijvend is. Daarnaast
heeft de eigen achtergrond van de gezondheidsmakelaar ook invloed gehad op wat er
gerealiseerd is qua samenwerking (en daarmee ook qua activiteiten en structurele aandacht
voor gezonde leefstijl). De gezondheidsmakelaar in Oud-West en Heseveld was bijvoorbeeld
al bekend met het netwerk van de scholen. Hier is in eerste instantie de meeste aandacht naar
uit gegaan, waardoor er ook het meeste bereikt is. In Dukenburg en Lindenholt had de
gezondheidsmakelaar geen voorgeschiedenis van samenwerking met de eerstelijnszorg,
waardoor het leggen van contact hiermee wat moeizamer is verlopen.
Beoordeling inzet
Alle geïnterviewde netwerkpartners beoordelen de inzet en de functie van de
gezondheidsmakelaar positief. De functie wordt gezien als meerwaarde hebbend voor de wijk.
Verschillende aspecten aan de functie en competenties van de gezondheidsmakelaar worden
expliciet gewaardeerd door netwerkpartners, waaronder de toegankelijkheid, deskundigheid
en het organisatievermogen. Men vindt vooral het netwerk van de gezondheidsmakelaar van
meerwaarde en wat de gezondheidsmakelaar met dit netwerk kan bereiken. Ook
Versie 2‐7‐12 Pagina 52 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel samenwerking met andere partners en de stimulerende rol van de gezondheidsmakelaar daarin
wordt gewaardeerd. Het budget van de gezondheidsmakelaars wordt gezien als een handig
extra waarmee je meer kunt bereiken. Zonder de gezondheidsmakelaar zou er niets of veel
minder georganiseerd worden, en zou het georganiseerde van mindere kwaliteit en van lagere
frequentie zijn. Dit heeft in de wijken vooral te maken met tijdgebrek bij netwerkpartners
vanuit hun eigen functie. Op scholen heeft dit, naast tijdgebrek, ook te maken met het feit dat
niemand zich hiermee bezig houdt (vooral voedingsaspecten).
Wel komt uit de onderzoeksresultaten een discrepantie naar voren tussen de beoordeling
vanuit directeuren en vanuit OWS/BS coördinatoren. Directeuren zien minder resultaat van de
inzet van de gezondheidsmakelaars, waar OWS/BS coördinatoren dit door hun vaak nauwe
samenwerking met de gezondheidsmakelaar wel kunnen aangeven. Er wordt aangegeven dat
er meer gecommuniceerd zou moeten worden richting directeuren en aan de Kadergroep
(BSO / TSO).
Enkele andere aspecten kunnen ook nog verbeterd worden door de gezondheidsmakelaar. Een
meer pro-actieve houding en meer proberen voor elkaar te krijgen in de school zou
gewaardeerd worden. Daarnaast is de (reikwijdte van de) functie niet voor elke
netwerkpartner even duidelijk.
Monitoren en reflecteren
Een belangrijk deel van het monitoren en reflecteren bestaat uit de halfjaarlijkse
verantwoordingen
van
de
gezondheidsmakelaars,
die
vrij
uitgebreid
zijn.
De
gezondheidsmakelaars hebben onderling regelmatig overleggen (bijna wekelijks), en
daarnaast overleggen zij met hun afdelingsmanager bij de GGD en elke 3 maanden met de
betrokken beleidsmedewerker van de gemeente. Tussen de afdelingsmanager van de GGD en
de beleidsmedewerker van de gemeente is onderling ook overleg. Zij bleken in de interviews
een goed beeld te hebben van het project, en waren op de hoogte van de voortgang en de
belangrijkste knelpunten.
Het project wordt door alle betrokken partijen gezien als een proces, waarin dingen
uitproberen mogelijk moet zijn. Flexibele inzet van de gezondheidsmakelaars wordt daarbij
aangemoedigd, mits zij wel altijd hun eigen doelstellingen in hun achterhoofd houden. Via
een zijweg uiteindelijk uitkomen bij je doelstellingen is dan geen probleem.
Eindconclusie
De gezondheidsmakelaars hebben de afgelopen 2,5 jaar veel in gang gezet rondom gezonde
leefstijl. Zeker gezien door meerdere netwerkpartners en de gezondheidsmakelaars zelf wordt
aangegeven dat het een jaar heeft geduurd voordat de functie duidelijk was, met name bij de
gezondheidsmakelaars zelf. Hetgeen gerealiseerd is, sluit aan bij de doelen van de opdracht 15 .
De gezondheidsmakelaars hebben voor de vastgestelde doelgroepen gezorgd voor aanbod van
activiteiten en interventies gericht op bewegen en gezonde voeding. De initiatieven zijn (op
enkele na) niet direct gericht op de aanpak van overgewicht, maar leveren wel een belangrijke
bijdrage aan het voorkomen en verminderen van overgewicht. Het aanbod is afgestemd op de
vraag en behoefte van de doelgroep en de gezondheidsmakelaar heeft bij het realiseren van
het aanbod gezorgd voor afstemming tussen de verschillende organisaties in de wijk. Er wordt
meer samengewerkt tussen verschillende netwerkpartners en er is meer aandacht ontstaan
voor gezondheid, wat in enkele gevallen ook omgezet is naar beleid, agendapunten en/of
speerpunten.
Wel zorgen enkele knelpunten ervoor dat sommige te leveren prestaties niet (volledig)
behaald zijn. Dat op enkele scholen (nog) weinig structurele aandacht te creëren is voor
gezonde leefstijl, wordt door de gezondheidsmakelaars als belangrijke belemmering ervaren.
Ook de nodige inspanningen om draagvlak en bewustwording te creëren bij ouders hebben
niet overal tot het gewenste effect geleid. Toch kan de doelgroep 4-12 jarigen en hun ouders
over het algemeen (zij het beperkter) wel bereikt worden via andere kanalen en activiteiten.
Bij de doelgroep volwassenen in de wijk gaat het voornamelijk om knelpunten rond de
eerstelijnszorg. Tijdgebrek, geen goede ingang en geen structuur zijn als belemmerend
ervaren om structurele aandacht voor gezonde leefstijl te realiseren. De netwerkpartners zelf
zien tijdgebrek in combinatie met een beperkende functie als een belemmering om zonder
gezondheidsmakelaar aan de slag te kunnen met gezonde leefstijl.
Op basis van bovenstaande kan geconcludeerd worden dat, ondanks de ervaren knelpunten, de
gezondheidsmakelaars in de wijken fungeren als vliegwiel. De gezondheidsmakelaar wordt
niet als overtollig gezien, maar juist van meerwaarde, naast wat andere professionals en
organisaties doen rondom gezondheid in de wijken. De ‘smeerolie’ die kenmerkend is voor
een vliegwielfunctie (het gaat deels om belangrijke onzichtbare taken) levert zichtbare
15
Zoals vastgesteld in de Beschikking van de gemeente Nijmegen, zie bijlage 5. Versie 2‐7‐12 Pagina 54 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel positieve resultaten op. Het effect hiervan is op deze korte termijn nog niet zichtbaar en met
dit onderzoek ook niet te zeggen.
Ook de mate waarin de functie van gezondheidsmakelaar tot het verkleinen van
gezondheidsverschillen kan leiden, is op deze korte termijn nog niet bekend. Bij het
bevorderen van gezondheid en het aanpakken van gezondheidsverschillen gaat het om
gedragsverandering. Het is bekend dat gedragsverandering een proces is van lange adem,
waar je eerder 10 jaar dan 3 jaar voor uit moet trekken. Door gezondheidsdeskundigen,
waaronder de eerder geciteerde Harting, wordt aangegeven dat met de methodiek van
gezondheidsmakelaars verwacht mag worden dat gezondheidsverschillen uiteindelijk
verminderen. Hiervoor zal in de wijken langdurige monitoring moeten plaatsvinden naar hoe
het gaat met gezondheid op lange termijn. De manier waarop in Nijmegen de methodiek
gezondheidsmakelaars is ingezet, sluit in ieder geval aan bij hoe deze functie bedoeld is door
gezondheidsdeskundigen.
Enkele bevindingen uit het experiment in de vier steden blijken ook in Nijmegen van kracht te
zijn. Dat een gemeentelijke beleidsgeschiedenis rondom gezondheidsbeleid en wijkgericht
gezondheidswerk als ‘wegbereider’ kan fungeren is ook in Hatert gebleken. De daar al
aanwezige structuur rondom gezondheid in Hatert was voor de gezondheidsmakelaar heel
bruikbaar om bij aan te sluiten en van daaruit initiatieven verder te ontwikkelen. In de wijken
die deze voorgeschiedenis niet hadden, zoals Neerbosch-Oost en Heseveld, bleek het creëren
van aandacht en samenwerking rond gezonde leefstijl veel moeizamer te verlopen. Bij de
scholen in Nijmegen-West heeft Wikken en (Be)Wegen een enorme boost gegeven aan de
aandacht rondom gezonde leefstijl (voorgeschiedenis), waar de gezondheidsmakelaar
makkelijk bij kon aanhaken en op kon voortborduren. Bij scholen in andere wijken, die deze
boost niet hebben gehad, is het lastiger om te starten met initiatieven rond gezonde leefstijl.
Het experiment in de vier steden toonde ook aan dat de mogelijkheid om draagvlak te
verwerven vergroot werd door het gezamenlijk invullen van de rol van gezondheidsmakelaar
door meerdere personen op meerdere niveaus. In Nijmegen is dit niet nadrukkelijk op
meerdere niveaus ingevuld, wat terug te zien is in de mate waarin draagvlak gecreëerd kon
worden.
Op basis van bovenstaande informatie en de tot nu toe behaalde resultaten met de
gezondheidsmakelaar als vliegwiel, sluit de onderzoekster aan bij de opmerking van een
fysiotherapeut: ‘Gewoon doorgaan met die meid, zou mijn advies zijn’.
Aanbevelingen
Hieronder worden op basis van de analyse een aantal aanbevelingen gedaan naar aanleiding
van de behaalde resultaten, ervaren knelpunten en de conclusie met betrekking tot het project
Gezondheidsmakelaars.
Draagvlak creëren
Allereerst is het aan te bevelen om, bij het opzetten van een nieuwe netwerkfunctie als die van
gezondheidsmakelaar, de netwerkpartners in de wijk vooraf meer te betrekken bij de invulling
van deze functie. Op die manier creëer je vooraf draagvlak en dat was waardevol geweest bij
de start van het project. Bij het huidige project kan nog steeds ingezet worden op het creëren
van draagvlak, waarbij ook op hoger niveau in organisaties ingezet kan worden. Het is aan te
bevelen om de komende jaren blijvend te investeren in het creëren en onderhouden van
draagvlak op verschillende niveaus, met name door het tonen van resultaten en (landelijke)
effecten. Hierbij is het zinvol om de functie en taken van gezondheidsmakelaar ook op
verschillende niveaus in te zetten. Andere collega’s binnen de GGD, maar ook verschillende
beleidsafdelingen binnen de gemeente Nijmegen kunnen hierbij betrokken worden.
De huidige ontwikkeling richting Brede School biedt kansen voor het creëren van aandacht
voor gezonde leefstijl. Hierbij is het van belang om in te zetten op het verwerven van
draagvlak bij kernpartners Brede School. Dit kan op de hierboven geschetste wijze, maar
daarnaast is het ook aan te bevelen om de (half)jaarlijkse verantwoordingen te bespreken met
kernpartners Brede School (en met andere netwerkpartners in de wijk). Uit het onderzoek
bleek namelijk dat schooldirecteuren minder inzicht hadden in datgene wat de inzet van de
gezondheidsmakelaar oplevert, dan bijvoorbeeld Open Wijk School coördinatoren en
combinatiefunctionarissen. Door resultaten met hen te bespreken, zijn zij niet alleen op de
hoogte van wat zich allemaal af heeft gespeeld op hun eigen school en eigen wijk, maar ook
bij anderen. Hierbij kunnen resultaten vanuit de Gezonde Schoolaanpak van de GGD gebruikt
worden om draagvlak te creëren. Het achterliggende idee hierbij is dat een gezonde leefstijl
leidt tot betere schoolprestaties. Door dit te bewijzen kunnen andere scholen overgehaald
worden om ook een gezondheidsbeleid binnen hun school op te zetten. Daarnaast kan een
bespreking van de resultaten ook gebruikt worden om wensen en behoeften vanuit de school
en de wijk bij de gezondheidsmakelaar neer te leggen, zodat die daarop kan aansluiten.
Versie 2‐7‐12 Pagina 56 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Langdurige investering
In een aantal gesprekken met netwerkpartners werd aangegeven pas vanaf eind 2011 of begin
2012 contact te hebben met de gezondheidsmakelaar. Er worden dus nog steeds nieuwe
contacten aangegaan. Daarnaast gaat het bij het verkleinen van gezondheidsverschillen om
gedragsverandering, zoals in de conclusie al is aangegeven. Omdat gedragsverandering een
proces is van lange adem, kan het niet anders dan dat de functie van gezondheidsmakelaar
ook een functie van lange adem is. Ook het realiseren van blijvende samenwerking kost tijd.
Het is daarom aan te bevelen de functie van gezondheidsmakelaar nog enkele jaren te
hanteren in de betreffende wijken. Om te voorkomen dat de gezondheidsmakelaar een extra
functie wordt, is het belangrijk om aan te sluiten bij bestaande en nieuwe initiatieven in de
wijken. Het Wmo beleid biedt hierbij aanknopingspunten. Het Sociale Wijkteam is een
voorbeeld van een initiatief waar bij aangesloten kan worden en wat kan leiden tot veel
signalen uit de wijken waar de gezondheidsmakelaar mee aan de slag kan. Ook de nog op te
zetten buurtsportcoaches bieden mogelijkheden voor de gezondheidsmakelaars.
Daarnaast kan de gezondheidsmakelaar bevorderen dat netwerkpartners en wijkbewoners zelf
ook steeds meer gericht zijn op het bevorderen van gezonde leefstijl van kinderen en
wijkbewoners. De eerstelijnszorg kan deze taak van de gezondheidsmakelaar over nemen en
wijkbewoners stimuleren om te blijven bewegen, maar ook wijkbewoners zelf kunnen deze
taak overnemen. Zij kunnen zelf uitvoerder worden van voeding- en bewegingsactiviteiten.
Dat gebeurt in een aantal gevallen nu al, maar kan nog sterker neergezet worden. De
gezondheidsmakelaar kan burgers hierin stimuleren en ondersteunen. Op deze manier komt
gedragsverandering in steeds grotere mate vanuit burgers zelf, waardoor het draagvlak
vergroot wordt en een structurele gedragsverandering meer kans van slagen krijgt. Bovendien
biedt dit de gezondheidsmakelaar de mogelijkheid om zich op andere initiatieven te richten.
Werkgebieden
In Deel II is al aangegeven dat bij alle gezondheidsmakelaars de verdeling van aandacht
tussen de twee werkgebieden niet in balans is. Doordat er meer energie ingezet wordt in een
actieve wijk, raakt het andere werkgebied op de achtergrond. Omdat daar al minder
bereidheid was om met gezonde leefstijl aan de slag te gaan, leidt deze werkwijze ertoe dat de
onderlinge verschillen tussen de werkgebieden steeds groter worden. Het is van belang om in
te zien dat op deze manier een vicieuze cirkel ontstaat, die doorbroken moet worden. Het
heeft niet de voorkeur om de werkgebieden te splitsen en slechts één gezondheidsmakelaar
per wijk/stadsdeel in te zetten. Juist de koppeling van twee werkgebieden is waardevol en kan
Versie 2‐7‐12 Pagina 57 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel elkaar wederzijds versterken. Wel is het mogelijk om het ene werkgebied, waar het inmiddels
redelijk goed gaat, iets meer los te laten en nu meer aandacht te vestigen op het andere
werkgebied. Werkzame factoren uit het ene werkgebied kunnen waar mogelijk gebruikt
worden om in het andere werkgebied initiatieven, structurele aandacht en samenwerking te
bewerkstelligen.
Vervolgonderzoek toekomstige invulling
Hoewel naar aanleiding van dit onderzoek geadviseerd wordt om de gezondheidsmakelaars de
komende jaren te blijven inzetten, zijn er wel enkele aanbevelingen te geven over de verdere
invulling van de functie. In de afgelopen jaren hebben de gezondheidsmakelaars bijvoorbeeld
veel aanbod gerealiseerd, op verschillende terreinen, voor verschillende doelgroepen en over
verschillende onderwerpen. Het is aan te bevelen om te onderzoeken welk aanbod het meeste
en welk het minste resultaat oplevert en wat daarvan de reden is. Door dit inzicht te vertalen
naar de praktijk, kan het project inhoudelijk versterkt worden en levert het nog betere
resultaten en effecten op.
Ook ten aanzien van financiën is monitoring en onderzoek aan te bevelen. Het is de vraag in
hoeverre financiële belemmeringen bij de doelgroep reëel zijn en in hoeverre deze ingegeven
worden door andere motieven. Wat heeft een bewoner ervoor over om te gaan sporten, te
bewegen en gezond te eten? Inzichten die dergelijk onderzoek oplevert, kunnen gebruikt
worden door de gezondheidsmakelaars in het creëren van draagvlak bij bewoners voor
gezonde leefstijl en in het creëren van passend aanbod voor bewoners.
Versie 2‐7‐12 Pagina 58 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Bijlagen
Bijlage 1
Gerealiseerd aanbod doelgroep 4-12 jarigen en hun ouders
Bijlage 2
Gerealiseerd aanbod doelgroep volwassenen in de wijk
Bijlage 3
Overzicht geïnterviewde netwerkpartners
Bijlage 4
Offerte voorstel Gezondheidsmakelaars, GGD
Bijlage 5
Beschikking verlening en bevoorschotting budgetsubsidie 2009/2012
Gezondheidsmakelaars, gemeente Nijmegen
Bijlage 6
Overzicht stadsdelen en wijken gemeente Nijmegen
Bijlage 7
Voorbeeld Sociale Kaart Nijmegen-West
Versie 2‐7‐12 Pagina 59 Gezondheidsmakelaar als vliegwiel Versie 2‐7‐12 Pagina 60 Bijlage 1
Gerealiseerd aanbod
Open Wijk School Hatert (basisscholen De Klumpert & De Vossenburcht) en Basisschool De Kleine Wereld (Wijk Hatertse Hei / Grootstal)
Gerealiseerd aanbod
Medewerking aan de afsluiting van het schooljaar
op verzoek school. Advies over gezondere
traktaties, uitdeelactie fruit, bemensing fruitkraam.
Leerlingen hebben een fruitlekkernij gemaakt en
informatie gekregen over dagelijks aanbevolen
hoeveelheid groente en fruit.
Traktatiewedstrijd
Samenwerking
OWS Hatert
Resultaten / evaluatie
Traktaties waren eerst zoete popcorn, ranja en
suikerspin. Deze traktaties zijn op advies van de
gezondheidsmakelaar aangepast in aanbod en/of
portie.
De Vossenburcht, leerkrachten,
combinatiefunctionaris, sociaal
verpleegkundige JZG GGD
Kennismakingsles in de Beweegtuin
Combinatiefunctionaris De
Vossenburcht
Combinatiefunctionarissen,
Sportservice Nijmegen, Fysiotherapie
Hatert, sociaal verpleegkundige JGZ
GGD, ZZG Zorggroep
Combinatiefunctionarissen,
schoolarts GGD, sociaal
verpleegkundige GGD, Fysiotherapie
Hatert
Leerkrachten bespraken doel en opdracht in de klas,
de combinatiefunctionaris moedigde aan om mee te
doen en zamelden inzendingen in. Bij de inzendingen
van de onderbouw (25 inzendingen) werden de
kinderen geholpen door een ouder (meestal moeder)
Leerlingen van Vossenburcht hebben een
kennismakingsles gehad in de Beweegtuin.
Goede samenwerking tussen de verschillende
partijen, bekendheid met elkaars
activiteiten/verwijzing over en weer versterkt
Beweeg Je Fit, een beweegkuur bij Fysiotherapie
Hatert voor kinderen met een dreigend te hoge
BMI, is gekoppeld aan buitenschools
beweegaanbod door Sportservice Nijmegen
Uitvoer van "Just Move It", een naschools
programma gericht op verbetering van conditie en
gezonde voeding
Kennismaking, afspraken voor samenwerking en
afstemming bereikt tussen betrokken partijen. Op De
Kleine Wereld is combinatiefunctionaris aanwezig bij
10 minuten gesprekken van groepsleerkracht met
ouders en geeft informatie over leefstijl kind
Het uitvoeren van een gratis zwemmiddag voor
kinderen in de Gezonde Week Hatert met
voorafgaand een gezonde lunch in 2010 en 2011
Combinatiefunctionarissen , OWS
Hatert, Bibliotheek Hatert , CJG
Hatert, Sportfondsenbad Dukenburg
Er was een goede samenwerking met en tussen de
organiserende partijen.
Deelname De Kleine Wereld aan Scoren voor
Gezondheid.
De Kleine Wereld: leerkrachten,
combinatiefunctionaris, sociaal
verpleegkundige JGZ GGD
Reden betrokkenheid De Kleine Wereld: kinderen uit
Hatert zitten ook op deze school.
Bereik
350 leerlingen en 25
volwassenen met
uitdeelactie fruit. Fruit &
voorlichting aan 40
leerlingen. Aangepaste
traktatie aan 75 leerlingen.
60 leerlingen zonden een
bijdrage in
30 leerlingen en
combinatiefunctionaris
6 kinderen en ouders
van OWS Hatert en De
Kleine Wereld
Drie scholen 2010: 23
leerlingen
Drie scholen 2011: 37
leerlingen
De Kleine Wereld 2011:
70 ouders
2010: 70 kinderen en 15
ouders
2011: 90 kinderen en 15
ouders
100 leerlingen uit groep 6,
7 en 8
Overige activiteiten
Gerealiseerd aanbod
Dansdag voor kinderen en een parallelprogramma
voor ouders.
Samenwerking
Dansschool ID Dance, Tandem,
Sportservice, ZZG Zorggroep
Dossieronderzoek kinderen overgewicht
JGZ
Proef voeding & e-games bij Kandinsky College,
lokaal met e-games
Kandinsky College (mentoren, docent
Verzorging, Kantine),
combinatiefunctionaris, ZZG
Zorggroep
MEC Nijmegen, Tandem Welzijn,
HeliconGroenschool, Hatert Werkt
Schooltuinen Hatert
Bewustwording creëren bij het belang van bewegen
en gezonde voeding, daarnaast een lekker gezond
tussendoortje laten ervaren.
Op basis van vermoedens dat tussen controles
schoolartsen onder 5 jarigen en in groep 7
overgewicht ontstaat, is een dossieronderzoek
opgezet met de JGZ-arts. Loopt nog, is nu onderdeel
van promotieonderzoek.
Het Kandinsky College wil e-games structureel
onderdeel maken van de lessen in combinatie met
voedingsinformatie. Hiervoor is een proef gedraaid
met positieve resultaten.
Het zelf verbouwen en oogsten van groenten en fruit
leidt tot meer ervan proeven en eten. Voor groep 6
van OWS Hatert is een schooltuin gerealiseerd bij
Groenschool Helicon. Deelname in Hatert loopt via
het naschools aanbod.
Bereik
50 ouders en 150 kinderen,
deels niet uit Hatert.
Kinderen waren enthousiast en durfden meer te
proeven dan vooraf gedacht.
Activiteiten zijn voortgezet tot stopzetten subsidie.
Bereik
50 leerlingen uit middenen bovenbouw
75 leerlingen, ouders en
leerkrachten
Het was zeer populair bij leerlingen. Gestopt met
stopzetten subsidie.
Spin Off van Overheerlijk Overblijven: er werden
gezonde hapjes gemaakt en gegeten
Als opstart van een te voeren discussie over de start
van een gezond traktatiebeleid werd een gezonde
traktatiewedstrijd georganiseerd
15 leerlingen per keer
70 dossiers geanalyseerd
12 leerlingen, 15 mentoren
Groep 6 OWS Hatert, 20
leerlingen
Oud West & Heseveld
Brede School De Wieken
Gerealiseerd aanbod
Smaakproeverij tijdens de Splashdag van BS De
Wieken met educatieve en informatieve vragen.
Het speerpunt van de school (Gezonde Leefstijl)
leidde tot de start van Overblijfrestaurant
Overheerlijk Overblijven
Tussenschools Beweegaanbod n.a.v. Overheerlijk
Overblijven
EK kijken met de hele school, gezonde hapjes
Samenwerking
Gezonde Slagkracht
Traktatiewedstrijd
School, Tandem
Gezonde Slagkracht en het
overblijfrestaurant
Combinatiefunctionaris
School, overblijfmoeders, Tandem
Alle leerlingen en
personeel van de school
60 leerlingen
Brede School De Bron (BAS-school De Zonnewende)
Gerealiseerd aanbod
Voorbereiden en uitvoeren ouderavond over
gezonde leefstijl en een gezond pauzebeleid en hier
een brochure over ontwikkelen en schrijven
Overheerlijk Overblijven
Samenwerking
Werkgroep Gezondheid: leerkrachten
en ouders
Opkomst ouderavond viel tegen. De aanwezige
ouders waren erg betrokken en tot discussie bereid.
Bereik
15 leerkrachten, 20 ouders
Gezonde Slagkracht
Circa 250 leerlingen
Zelfstandige kookgroep Overheerlijk Overblijven
SOOS, HAN, GGD, De Zonnewende
Kerstproeverij
Gezonde Slagkracht
Betrokken bij al bestaande activiteit ‘Warming Up’
met de hele school
Combinatiefunctionaris, werkgroep
gezondheid
Activiteiten in Overheerlijk Overblijven zijn
gecontinueerd na stopzetten subsidie met kleine
bijdrage van ouders
Overheerlijk Overblijven is gecontinueerd met een
zelfstandige kookgroep.
Was erop gericht om ouders kennis te laten maken
met gezonde voeding en het belang ervan en om een
enquête te houden over de mogelijkheid om
Overheerlijk Overblijven te continueren. Uitslag was
positief.
Jaarlijks terugkerende activiteit na elke vakantie. Ook
kinderen van o.a. de peuterspeelzaal doen mee.
Circa 250 leerlingen
150 ouders
Alle medewerkers, ca. 250
leerlingen, 30 kinderen
peuterspeelzaal, ca. 20
ouders
Open Wijk School Aquamarijn
Gerealiseerd aanbod
Kick off Gezonde School Regio Nijmegen: de
Gezonde Schoolkaravaan met de wethouder werd
ontvangen voor een lunch
Samenwerking
Gezonde Schoolteam van GGD en
leerkrachten en directie van
Aquamarijn
Er is een gezonde lunch georganiseerd
Bereik
10 leerkrachten en directie
Samenwerking
Gezonde Slagkracht,
Combinatiefunctionaris,
medewerkers Tandem, Albert Heijn
Alle geledingen waren heel tevreden en enthousiast
over de aanpak. Door ouders werden spontaan
gezonde traktaties uitgedeeld. De school gaf aan zich
erg goed ondersteund te voelen.
Bereik
Alle ouders, alle 120
leerlingen van school en
peuterspeelzaal,
schoolteam
Open Wijk School Michiel
Gerealiseerd aanbod
6 weken ‘Lekker Fit op de Michiel’. In 2011: elke
ma/do gezamenlijke warming-up o.l.v. mystery
guest, koffieochtend ouders over (op)voeden m.b.v.
een spel, nieuwsbrieven met weetjes en activiteiten,
‘club extra’ voor leerlingen bij wie bewegen extra
impuls nodig heeft, extra beweegactiviteiten voor
peuterspeelzaal, gezonde boterhamwedstrijd voor
hele school, receptenboekje met boterhamrecepten,
ontbijt voor hele school met sponsoring AH,
carnavalsviering met gezonde traktatie.
‘Lekker Fit op de Michiel’ 2012 leidt tot selectie
van kinderen met overgewicht, gesprekken met
ouders en contact ouders met schoolarts over
aanpak overgewicht.
Directeur, leerkrachten,
combinatiefunctionaris, schoolarts
De resultaten van de gesprekken worden door de
gezondheidsmakelaar, combinatiefunctionaris,
directeur en schoolarts besproken
20 kinderen en hun ouders
Gerealiseerd aanbod
Cursus Gezonde Leefstijl: Lekker Makkelijk. Vijf
bijeenkomsten over voeding, beweging en
opvoeding
Samenwerking
Tandem, school
Bereik
20 moeders
Vervolgcursus Gezonde Leefstijl: Lekker
Makkelijk. Doel was met een groep ouders meer te
bewegen en gezonder te eten om af te vallen.
Artikel in Priem
Gepland en uitgevoerd met Gezonde
Slagkracht, samenwerking met
huiskamermedewerkers van Tandem.
Stichting SOOS
Straatspeeldag Pieter Postplein (Heseveld)
Uitgevoerd door stichting Een
Slingertouw, leerlingen ROC en
bewonersvereniging
Uitgevoerd door stichting Een
Slingertouw, leerlingen ROC en
bewonersvereniging
Een Slingertouw
Deelnemers hebben meer kennis en vaardigheden
opgedaan over een gezonde leefstijl en waren
enthousiast en tevreden over aanpak en resultaat.
Wethouder heeft certificaat uitgereikt. Een groep
ging Ontspannend Bewegen op OKC SamSam.
minder succesvol dan in 2010. Dit kwam o.a. door
geen optimale voorbereiding, een andere groep
ouders en minder bereidwilligheid vanuit ouders.
Op verzoek van makers van Priem artikel geschreven
over het belang van gezonde voeding voor kinderen
op de basisschool.
Veel beweegspelletjes, in plaats van snoepjes en
suikerspinnen werden voor het eerst gezonde hapjes
uitgedeeld.
Veel beweegspelletjes, goed verzorgde, gezonde en
lekkere traktaties, gezamenlijke afsluiting met
Zumbales o.l.v. instructrice
Kinderen en ouders waren erg enthousiast en er
werden veel vragen gesteld over smaak van voedsel
en gezondheidsgehalte
Door activiteiten steeds te herhalen hebben zowel
kinderen als ouders aangegeven in de toekomst vaker
fruit en groente te eten, proeven en meer bewegen.
Team is warm gemaakt voor het thema gezonde
school.
Er is zowel tijdens de les als naschools veel aandacht
Bereik
Bijna dagelijks 340
kinderen, ongeveer 200
ouders
Straatspeeldag Jacob van Kampenstraat (Heseveld)
Wetenschapsdag in Een Slingertouw, proeverij
georganiseerd
10 deelnemers
Niet bekend
100 kinderen
100 kinderen
30 kinderen en ouders
Brede School De Dukendonck
Gerealiseerd aanbod
Lekker Fit 2011, 3 gezonde weken. Fruitweek,
ontbijt, lesgeefinterventies, sporten.
Samenwerking
Combinatiefunctionaris en Brede
School coördinatoren
Lekker Fit 2012, 2 gezonde weken. Gezonde
Werkgroep Gezonde Weken met
Dagelijks 340 kinderen.
traktatieworkshop voor ouders, werkboeken vanuit
GGD, fruitkraam in de klassen, kinderrestaurant,
aerobics voor ouders, informatievel suiker &
frisdrank, sponsoring fruit
medewerkers van verschillende
organisaties betrokken bij de Brede
School, sponsor voor fruit, diëtiste
besteed aan gezondheid. Het is dit jaar beter gegaan
in de organisatie en het bereik onder ouders was dit
jaar groter. De school wil gezonde tussendoortjes
invoeren en werken aan een gezond traktatiebeleid,
ook in het kader van de SGSXL.
Tijdens workshops,
kinderrestaurant en bij de
opening van de gezonde
weken in totaal ongeveer
120 ouders bereikt.
Samenwerking
Werkgroep Schoolgruiten
OWS Coördinator Tandem
Er is fruit uitgedeeld aan alle leerlingen.
Ouders en leerkrachten enthousiast, groep meldde
veel nieuwe informatie te hebben gekregen en wil
een vervolg.
Leidt tot project Just Move It voor moeders, van
Sportservice
Ouders hebben behoefte aan informatie hoe ze hun
puberende kinderen aan de gezonde voeding krijgen.
Bereik
450 leerlingen, 24 ouders
16 ouders, 4 leerkrachten,
OWS-coördinator,
directeur
Vraag naar boven halen m.b.t. gezondheid.
8-10 ouders
Ouders hielpen mee met fruit/groente schoonmaken
en naar klassen brengen. Met ouders gesproken over
voortzetting, op basis daarvan nu 2x per week en
vanuit school elke eerste 10 weken gratis
Vrijwilligers van de hartstichting uit de buurt hebben
meegeholpen.
450 leerlingen
69 ouders, alle bovenbouwkinderen en helft van het
schoolteam hebben de enquête ingevuld. Er is veel
informatie verzameld over hoe gezond ouders en
kinderen eten. Vergelijking resultaten ouders,
kinderen en team van school indrukwekkend.
Kinderen, ouders en leerkrachten zien en willen niet
altijd hetzelfde. Dat was soms erg verrassend voor de
school.
Door teleurstellende opkomst geen presentatie. Goed
Bereik
166 ingevulde enquêtes,
met 14 ouders diepte
interviews
Open Wijk School Aldenhof
Gerealiseerd aanbod
Fruitweek tijdens sportweek
Workshop gezonde traktatie en informatie over
gezonde voeding tijdens jaarvergadering
oudervereniging 2011
Beweeggames tijdens jaarvergadering
oudervereniging 2012
Gezond ontbijt en voorlichting over gezonde
voeding voor ouders
Aanwezig op ouderochtend om gezondheid onder
de aandacht te blijven houden
Campagne Schoolgruiten
Fit Food & Fun Factor, omgebouwde schoolbus
waar kinderen gezonde traktatie kunnen maken en
hartslagmeterspel doen
OWS Coördinator Tandem,
sportdocent
Verzorgd door diëtiste ZZG i.h.k.v.
Gezonde Slagkracht,
huiskamerproject Tandem
Huiskamermedewerkers Tandem
OWS Coördinator Tandem, ouders,
MR, kweker uit de buurt
Initiatief vanuit hartstichting,
voedingscentrum en Lidl.
14 ouders, 4 peuters, 2
medewerkers school.
70 leerlingen
Open Wijk School De Meiboom
Gerealiseerd aanbod
Maken gezondheidsprofiel met betrekking tot
gezonde voeding, enquête onder ouders, leerlingen
en team.
Samenwerking
Studenten van de HAN, minor Public
Health
Resultaten enquête gezondheidsprofiel besproken
met directeur en locatiecoördinator.
Studenten van de HAN, minor Public
Health
Presentatie resultaten aan ouders tijdens een
Directeur en
locatiecoördinator
4 ouders, medewerker
ouderavond met workshop gezonde traktatie
gesprek gehad met ouders, willen meedenken over
draagvlak creëren bij andere ouders voor het invoeren
van gezond tussendoortjes- en traktatiebeleid
school en
locatiecoördinator
Het uitdelen van informatie maakte de
gezondheidsmakelaar zichtbaar op school en is
aanzet geweest tot overleg gezonde school
Kinderen proeven groente en fruit dat ze niet kennen.
Aantal ouders vertelde dat kind nu veel beter groente
en fruit eet thuis doordat ze het ook zelf klaarmaken.
Alle klassen hebben tijdens les smaaklessen gekregen
Tijdens lessen was aandacht voor beweging en
voeding
Bereik
210 kinderen, 45 ouders
Bereik
Ingevulde enquêtes van 36
ouders, 76 leerlingen en
14 medewerkers
26 ouders
Initiatief vanuit hartstichting,
voedingscentrum en Lidl.
Ontwikkelde enquête is besproken met directeuren,
uitkomst enquête wordt ook besproken met
directeuren (mei/juni 2012)
Betrekken van ouders is aardig gelukt met de
ouderavond.
Samen met de diëtiste informatie gegeven over
gezonde voeding tijdens het ontbijt
De kinderen vonden het leuk om gezonde traktaties te
maken en de quiz is altijd een eyeopener.
Samenwerking
Tandem, bewonersgroepen
Veel kinderen en ouders bereikt
Bereik
90 kinderen en 60 ouders
Stichting Allochtone Ouders
Een aantal ouders hebben fruitspiesen gemaakt, er is
informatiemateriaal gegeven aan ouders en kinderen
Ouders en kinderen hebben informatie gekregen over
bewegen en gezonde voeding
45 kinderen en 30 ouders
Open Wijk School Zwanenveld (Prins Mauritsschool)
Gerealiseerd aanbod
Informatie uitdelen over bewegen en gezonde
voeding tijdens project Vreedzame Wijk
Samenwerking
Locatie coördinator
Kooklessen
Diëtiste, bovenbouwcoördinator,
leerkrachten
Smaaklessen
Gezonde leefstijl als thema tijdens Mini Maurits
Matinee
Diëtiste ZZG
Diëtiste ZZG
80 kinderen
210 kinderen
Open Wijk School InterAcker (basisscholen De Bloemberg en De Lindenhoeve)
Gerealiseerd aanbod
Enquête over eet- en beweeggedrag van kinderen
afgenomen bij ouders, bovenbouw leerlingen en
medewerkers
Informatie tijdens ouderavond over bewegen en
gezonde voeding, met workshop gezonde traktaties
Groot ontbijt met alle partners en vrouwengroepen
in de buurt
Fit Food & Fun Factor, omgebouwde schoolbus
waar kinderen gezonde traktatie kunnen maken en
hartslagmeterspel doen
Samenwerking
OWS Coördinator Tandem
OWS Coördinator Tandem, diëtiste
OWS Coördinator Tandem, diëtiste
49 bewoners
7 professionals
90 kinderen
Gerealiseerd aanbod
Informatie uitgedeeld tijdens straatfeesten Tolhuis
en Aldenhof, wijkactiviteit Meijhorst in Beweging
Deelname aan Wereldkinderdag, georganiseerd in
Dukenburg
Informatie uitgedeeld tijdens de internationale dag
van het gezin op het Goffertpark
Tandem, OKC
40 kinderen, 25 ouders
Bijlage 2
Gerealiseerd aanbod
Gerealiseerd aanbod
Sociale kaart van de wijk
Samenwerking
Beweegaanbieders in de wijk
Specials Wijkkrant Hatert, een inlegvel bij de
wijkkrant over het thema gezondheid
Ondersteuning Hatertse Hannie en Friends.
Hatertse Hannie is een Nijmeegse theatermaakster
die het boegbeeld werd van gezondheid in Hatert.
Ze heeft opgetreden bij diverse evenementen en
bijeenkomsten in de wijk.
Coördinator wijkspecials GGD,
Stuurgroep Hatert Gezond
ZZG Zorggroep, Huisarts,
Fysiotherapeut, Pro Persona
Binnen een cursus van MEE over gezondheid is
een bijeenkomst uitgevoerd over voeding en
beweging
Realisatie Beweegtuin
Diëtiste ZZG, Tandem
Opening Beweegtuin op 9 oktober 2010
Cursussen Beweegtuin (jaarcursussen en korte
cursussen)
Werkgroep senioren, gemeente
Nijmegen, Fysiotherapie Hatert
ZZG zorggroep, Tandem, Gemeente,
Stichting Koprol, Stuurgroep Hatert
Gezond
Fysiotherapie Hatert, Stichting
Koprol, Sportservice, , Tandem
Open Inloop Beweegtuin
Sportcoach Nijmegen, Fysiotherapie
Hatert
Ommetjes Hatert. Verspreiding flyer en bijdrage
aan daadwerkelijk gebruik
Fysiotherapie Hatert, wijkbewoners,
Gemeente Nijmegen
Sociale kaart is besproken met diverse intermediairs
in de wijken
Er zijn 4 specials verschenen: 2 over bewegen, 1 over
voeding, 1 over ontspannen/rust
6 wijkbewoners vormden de vrienden van Hatertse
Hannie: zij formuleerden een persoonlijk
leefstijldoel (allen behaald) en kregen daarbij
ondersteuning van een professional. De deelnemers
werden ingeschakeld bij PR activiteiten en het
verspreiden van de "gezonde boodschap' .
Dit leidde tot een verzoek van de groep voor een
gezamenlijke beweegactiviteit, financieringsaanvraag
hiervoor is afgewezen
Met 5 senioren is regelmatig overleg gevoerd over de
plaats van de Beweegtuin en de randvoorwaarden. Er
is een draagvlakonderzoek gehouden onder 500
senioren. Een open inloop voor bewoners heeft geleid
tot afspraken met Tandem over overlast jongeren
De wethouder opende de Beweegtuin in
aanwezigheid van 100 bewoners en belangstellenden
Bereik
25 intermediairs
Gezondheidsmakelaar speelt rol in inrichting
cursussen en stimuleren dat deelnemers steeds meer
leren zelfstandig te werken in de Beweegtuin.
Allochtone vrouwen hebben meegedaan aan een
korte cursus.
Elke 1e vrijdag van de maand om 11 uur is er open
inloop onder begeleiding van een sportcoach:
gebruikers beweegtuin kunnen nieuwe oefeningen
vragen, checken of zij hun oefeningen goed doen etc.
Beschrijvingen van aantrekkelijke wandelroutes in en
om de wijk van circa een uur, 2 versies voor Hatert.
100 deelnemers in totaal
aan de cursussen,
waaronder 15 allochtone
vrouwen.
Bij elke special 4000
huishoudens
6 wijkbewoners en hun
sociale netwerk
Bereik via evenementen:
onbekend
15 vrouwen
Werkgroep senioren: 6
personen, 3 bijeenkomsten.
Draagvlakonderzoek:
respons 125 senioren.
Open Inloop: 60 bewoners.
100 wijkbewoners en
belangstellenden
Elke maand ca. 8
deelnemers
-
Contact met deelnemers beweegkuren
Fysiotherapie Hatert, ZZG Zorggroep
Proeflessen georganiseerd voor beweegkuren 2009,
2010 en 2011: Zumba, Pilates, Bewegen op
Muziek. Werkbezoeken aan diverse fitnesscentra
In elke beweegkuur is een ommetje opgenomen en
sport elke beweegkuur minstens 1x in de
Beweegtuin
In de Beweegkuur wordt aandacht besteed aan de
Wandelgroepen in Hatert en de mogelijkheid om
daaraan mee te doen
Bewegen en Afvallen Hatert (BAH)
Fysiotherapie Hatert, diverse
beweegaanbieders in de wijk
Fysiotherapie Hatert
Diëtiste ZZG Zorggroep,
Wandelgroep Hatert geholpen met opstart en
uitbreiding leden
Wandelgroep Hatert
Wandelgroep (allochtone) vrouwen Hatert
geholpen met opstart
Sportcoach, Fysiotherapie Hatert
Gezonde Week Hatert 2009, 2010, 2011
Voorbereidings- en uitvoeringsteam
Gezonde Week, Stuurgroep Hatert
Gezond, aanbieders in de wijk,
wijkbewoners
Gratis zwemmen voor allochtone vrouwen in de
Gezonde Week Hatert in 2010 en 2011, in 2011 in
samenwerking met de bibliotheek voorlichting
gegeven over het belang van (voor)lezen
Bibliotheek Hatert , Sportfondsenbad
Dukenburg, CJG Hatert, OKC,
Tandem
Gedurende de beweegkuur komt de
gezondheidsmakelaar een aantal keer langs om
kennis te maken, wensen en behoeften te horen,
proeflessen te organiseren en aanwezig te zijn tijdens
de afsluiting
Met proeflessen wordt geprobeerd het bewegen na
beweegkuur te stimuleren door alvast kennis te laten
maken met mogelijkheden in de wijk.
De deelnemers krijgen ook de flyer met ommetjes
mee naar huis. Hiermee worden de gratis
beweegactiviteiten gepromoot
Hierdoor worden de gratis beweegactiviteiten
gepromoot.
Programma evalueren en verbeterpunten realiseren.
Mensen weten zelf al veel over voeding, willen meer
praten over psyche en eten: met diëtiste en fysio
invulling gegeven die succesvol is
Geholpen bij communicatie, PR en verbinding met
andere disciplines. De wandelgroep op vrijdag is
uitgebreid van 7 naar 20 vaste lopers en er is een
vaste wandelgroep van 4 lopers op dinsdag.
Laagdrempelige beweegactiviteit voor vrouwen na
afronding van de Beweegkuur, moet op termijn
zelfstandig draaiende groep worden. Geholpen bij
communicatie, verbinding met andere disciplines,
vinden van begeleiding
Door gezondheidsmakelaar is gewerkt aan o.a. de
activiteiten inloopmiddag huisartsen/fysio (60
bezoekers), Rollatordansen Zonnebaars (9
deelnemers), dansen, gezonde buffetjes en workshops
bij ID Dance (400 kinderen/jongeren, deel uit Hatert).
Er was een goede samenwerking met tussen de
organiserende partijen.
Per beweegkuur ongeveer
10 deelnemers
Per jaar ongeveer 50
deelnemers
10 deelnemers
10 deelnemers
Per cursus ca. 10
deelnemers
20 vaste lopers op vrijdag;
4 vaste lopers op dinsdag;
4 deelnemers liepen in
2011 de Nijmeegse
4Daagse
Per keer 8 - 15 vrouwen
Totaal per jaar: zo’n 750
wijkbewoners, 30
organisaties
2010: 50 vrouwen
2011: 30 vrouwen
Bijeenkomsten voor rollatordansen senioren
Zonnebaars en daarbuiten
Cursus stoppen met roken en individuele
begeleiding wijkbewoners
Voorlichting door diëtiste tijdens stoppen met
roken cursus
Woonzorgcentrum de Zonnebaars,
Stichting Rolling Wheels
Iriszorg, Pro Stop, ZZG Zorggroep,
Huisartsenpraktijk Hatertse Hoed,
Fysiotherapie Hatert, Tandem
Welzijn
Diëtiste, ZZG Zorggroep
Bijeenkomst met Grup Aktifler, een groep Turkse
vrouwen die wekelijks bij elkaar komt, ouders van
Turkse leerlingen.
Beide combinatiefunctionarissen,
accountmanager Sportservice,
Tandem Welzijnsorganisatie
Bijeenkomst met Grup Aktifler, een groep Turkse
vrouwen die wekelijks bij elkaar komt, ouders van
Turkse leerlingen.
Gezonde Voeding
Bijeenkomst met een groep Marokkaanse vrouwen
die wekelijks bij elkaar komt, ouders van
Marokkaanse leerlingen.
(Leren) zwemmen voor groep Marokkaanse
mannen op eigen verzoek van de groep
Gezondheid en bewegen als onderdeel van Hatert
Werkt in Pilot Sport Werkt. Het gaat om werkloze
mensen uit Hatert zonder medische beperking, die
niet voldoen aan de Nederlandse Norm Gezond
Bewegen.
Cursus Stress Te Lijf
Beide combinatiefunctionarissen,
accountmanager Sportservice, InterLokaal
MEE, Es-Salaam
Cursus Mindfulness van 9 bijeenkomsten
Hatert Werkt, Sportservice Nijmegen,
Re-integratiespecialisten
Huisartsen, Fysiotherapie Hatert, Pro
Persona
Hatertse Hoed, Mindful Moving,
Er zijn 4 bijeenkomsten gerealiseerd in najaar 2010
en voorjaar/zomer 2011
Integratie onderdelen gezonde voeding en bewegen
in de wijk in de cursus. Werving via diverse partijen
in de wijk. 10 bewoners zijn doorgeleid naar Pro Stop
voor individuele begeleiding i.p.v. cursus.
Gewichtstoename is voor veel stoppers een probleem
(en vaak reden om weer te gaan roken).
Gezondheidsmakelaar heeft daarom gezorgd dat
diëtiste voorlichting komt geven over voeding bij de
cursus stoppen met roken
Informatie gegeven over het beweegaanbod in de
wijk. Samen met de gezondheidsmakelaar wordt
gezocht naar een geschikte activiteit voor de
vrouwen.
Bijeenkomst door diëtiste ZZG Zorggroep: praten
over voedingspatroon, gezonde voeding voor
kinderen en opvoedingsvraagstukken rondom
voeding
Informatie gegeven over het beweegaanbod in de
wijk. Samen wordt gezocht naar een geschikte
activiteit voor de vrouwen.
Es-Salaam wil (leren) zwemmen als activiteit
aanbieden.
Doel is dat deelnemers zich realiseren dat structureel
sporten een toegevoegde waarde kan hebben voor
hun eigen gezondheid en dat zij hun sportdeelname
verhogen. Uit de evaluatie blijkt dat dit voor het
merendeel van de deelnemers positief is uitgepakt.
Meegedacht in gezamenlijk plan opzet cursus,
gefaciliteerd
Deelnemers unaniem enthousiast over cursus. Deels
eigen bijdrage. Er wordt gezocht naar financiën voor
een vervolg.
12-15 deelnemers per keer.
2010: 13 bewoners gestart,
8 zijn gestopt met roken.
2011: 15 gestart, 12
gestopt
2010: 13 deelnemers
2011: 15 deelnemers
15 vrouwen / moeders
20 vrouwen/moeders
20 vrouwen / moeders
14 mannen
10 deelnemers, 4 bewegen
weer, 6 hebben certificaat
pilot gekregen
3 bijeenkomsten met ieder
14 deelnemers
9 deelnemers alles;
1 deelnemer 6
bijeenkomsten
Oud West & Heseveld
Gerealiseerd aanbod
Sociale kaart
Samenwerking
Diverse beweegaanbieders in de wijk
Bijwonen laatste bijeenkomst beweeggroep
allochtone vrouwen (overgewicht/diabetes) en
mogelijkheden tot doorgeleiding bespreken
Oefentherapie Oud-West
Kaart met diverse hardloopaanbieders
Hardloopaanbieders
Gezondheidsmarkt
Diverse organisaties in de wijk,
huisarts
Beweegmaatje
-
Betrokken bij cursus Diabetes
Caesartherapeut en diëtiste MCOW
Betrokken bij cursus voor allochtonen
Caesartherapeut en diëtiste MCOW
Sportaanbod in Oud-West en Heseveld is best ruim te
noemen, vanwege gunstige ligging ten opzichte van
sportvelden.
Wensen en behoeften geïnventariseerd,
mogelijkheden besproken. Vrouwen willen het liefst
met begeleidende oefentherapeut doorgaan in
gymzaal. Cohesie in de groep houdt geen stand na
afloop. Enkele vrouwen bewegen na 5 maanden nog
Als we een hardloopinitiatief willen ondersteunen
kunnen we deze kaart met aanbieders inzetten
Een gezondheidsmarkt georganiseerd voor bewoners.
Met diverse activiteiten zijn bewoners geïnformeerd
over bewegen en gezonde voeding. 1200
risicopatiënten zijn via de huisarts specifiek
uitgenodigd
Beweegmaatje gepresenteerd aan organisaties en
bewoners, waarmee zij zelf op zoek kunnen naar een
maatje om mee te bewegen
De gezondheidsmakelaar is betrokken geweest bij
inpassen bewegen en voeding in een cursus voor
diabetici
De gezondheidsmakelaar is betrokken geweest bij
inpassen voeding in een cursus voor allochtonen
Bereik
Circa 15 intermediairs
Sociale kaart is verspreid onder intermediairs in de
wijken
Deelnemers hebben een strippenkaart gekregen om te
oefenen bij een sportcentrum in de wijk. Speciaal
voor hen georganiseerd en zo laagdrempelig mogelijk
gemaakt.
Bereik
-
10 vrouwen
300 bezoekers
-
Gerealiseerd aanbod
Sociale kaart met beweegactiviteiten
Samenwerking
Aanbieders van beweegactiviteiten
Tijdens bijeenkomst gezondheidscentrum
informatie gegeven aan deelnemers beweegkuur
over de sociale kaart, het belang van dagelijks
bewegen en hun behoeften geïnventariseerd
Fysiotherapeut Gezondheids-centrum
Onder de Linde, sportcentrum
18 deelnemers
Proefles stevig wandelen voor deelnemers aan de
beweegkuur
Proefles Nordic Walking Dukenburg
Proeflessen Nordic Walking Lindenholt
Project Bewegen en Overgewicht
Voorlichting aan vrouwen uit verschillende
culturen over gezond bewegen
Voorlichting over gezonde voeding voor vrouwen
van Nos Koto, zelforganisatie voor Surinamers en
Antillianen
Voorlichting over gezonde voeding voor Turkse
vrouwen van de stichting Savaronne
Voorlichtingsbijeenkomst in Dukenburg aan
allochtone vrouwen over valpreventie
Enquête onder 55+ in Dukenburg om behoefte naar
bewegen te inventariseren
Dag van Lindenholt
Atletiekvereniging Nijmgen,
Fysiotherapie Dukenburg
Roadrunnersclub MIEP,
Fysiotherapie Dukenburg
Roadrunnersclub MIEP,
Fysiotherapie Lindenholt
Fysiotherapeut Dukenburg
Geslaagde proefles, alle deelnemers waren
enthousiast
Drie deelnemers zijn lid geworden van deze club
15 deelnemers
31 deelnemers
Inter-Lokaal en Sportservice
Deelnemers waren enthousiast en fysiotherapeut
organiseert nu zelf met MIEP een aantal lessen
Samen met de fyiotherapeut invulling gegeven aan
het project Bewegen en Overgewicht, activiteiten
bedenken om mensen te stimuleren te blijven
bewegen. O.a. kookcursus gerealiseerd.
Vrouwen zijn bewuster gemaakt van goed bewegen
Inter-Lokaal, Nos Koto, ZZG
Zorggroep
ZZG heeft voorlichting gegeven met extra aandacht
voor hun cultuur
16 vrouwen
Inter-Lokaal, ZZG Zorggroep
ZZG heeft voorlichting gegeven met extra aandacht
voor hun cultuur
Er zijn na aanleiding van de voorlichting afspraken
gemaakt over meer voorlichting
Resultaten enquête besproken met werkgroep, nog te
publiceren in wijkkrant.
Veel bewoners hebben informatiemateriaal
meegenomen. Het gezondheidscentrum is door de
gezondheidsmakelaar geholpen met het betrekken
van allochtonen bij hun kraam
Beweegmaatje gepresenteerd aan organisaties en
bewoners, waarmee zij zelf op zoek kunnen naar een
maatje om mee te bewegen
Voor 50+ gezondheidsmarkt georganiseerd in
aansluiting bij Senior City. Positieve reacties van
wijkbewoners
23 vrouwen
ZZG Zorggroep, sleutelfiguur
allochtone vrouwengroep
Werkgroep WMO, SWON, KBO,
Sportservice, wijkmanager
Gezondheidscentrum
Beweegmaatje
Gezondheidsmarkt Dukenburg voor senioren
Samen met organisaties die een
aanbod hebben voor senioren in de
wijk Dukenburg.
11 deelnemers
29 vrouwen
23 vrouwen
Respons: 120 senioren
Ongeveer 60
wijkbewoners zijn actief
geïnformeerd
Gelanceerd op 15-12-2011,
evaluatie na half jaar
80 bezoekers
Bijlage 3
Overzicht geïnterviewde personen
Rebecca Kramer
Masja Nooijen
Wilbert Razing
Camille Parisius
Marijke Swinkels
Marianne Arnoldussen
Gezondheidsmakelaar
Wijkverpleegkundige Zichtbare Schakel ZZG Zorggroep
Fysiotherapeut
Combinatiefunctionaris Sportservice Nijmegen
Open Wijk School coördinator Tandem
Teamleider ZZG Zorggroep
Oud-West & Heseveld
Rian Panis
Paul Jeurens
Beate Reismann
Kevin Bosch
Rya Ypma
Gezondheidsmakelaar
Huisarts
Diëtiste
Senay Akdemir
Fritz Wierper
Hannie van der Meer
Gijs van den Dobbelsteen
Liesbeth Somsen
Brigit Smit
Rianne Wanders
Gezondheidsmakelaar
Fysiotherapeut
Lid Wmo Werkgroep Platform De Zevensprong
Diëtiste ZZG Zorggroep
Leerkracht en bovenbouwcoördinator
Overig
Kristine Mourits
Gerard Molleman
Menno Oudeman
Thea de Graaf
Beleidsmedewerker Gezondheid Gemeente Nijmegen
Manager afdeling GB&E GGD
Voormalig manager Sportservice Nijmegen
Projectleider Brede Schoolontwikkeling Nijmegen
Bijlage 4
Offerte voorstel gezondheidsmakelaars, GGD
Offerte
GGD Regio Nijmegen
Gezondheidsmakelaars
aan
kopie aan
onderwerp
datum
van
afdeling
doorkiesnummer
e-mail
Offerte voorstel Gezondheidsmakelaars
26 mei 2009
Gerdine Fransen, Rebecca Kramer, Gerard Molleman
GB&E
(024) 329 71 24
[email protected]
J:\BEGI-Alg\BEGI-Uitwissel\Gezonde wijk en gezonde
gemeente\Gezondheidsmakelaar\Plannen\Projectvoorstel gezondheidsmakelaar 26 mei .doc
De vraag
De gemeente Nijmegen heeft het tegengaan van overgewicht als een van de prioriteiten benoemd in
haar Lokaal Gezondheidsbeleid 2009-2012. Om overgewicht aan te pakken wordt in de wijken
Hatert/Oud-West (Waterkwartier, Heseveld, Wolfskuil, Neerbosch Oost) en in Lindenholt (Zellersacker,
Voorsten- en Gildekamp en Leuvensbroek)/Dukenburg (Aldenhof, Meijhorst, Tolhuis, Zwanenveld en
Malvert) gestart met JUMP-in en de Beweegkuur (zie Nota Gezond Nijmegen 2009-2012 en NASB
plan). JUMP-In is gericht op het basisonderwijs en het verbinden van de keten tussen school, sport en
wijk; de Beweegkuur is gericht op volwassenen en op het verbinden van zorg en wijk. De
gezondheidsmakelaar (ook wel leefstijlmakelaar genoemd) vormt een belangrijke schakel in dit
geheel.
De gemeente heeft aan de GGD gevraagd een offerte uit te brengen voor het aanstellen van
gezondheidsmakelaars bij de afdeling Gezondheidsbevordering en Epidemiologie van de GGD Regio
Nijmegen. In totaal is hiervoor € 140.000,- (gemeente € 100.000,- per jaar; NISB € 10.000,- en UVIT €
30.000,- in 2009) beschikbaar, waarvan in 2009 en 2010 respectievelijk € 47.199,- en
€ 54.184,- reeds is toegekend aan de GGD in het kader van het JGZ-maatwerkproduct Wikken en
Bewegen. De Gemeente heeft de GGD gevraagd deze maatwerkgelden te bestemmen voor de inzet
van de gezondheidsmakelaars.
In deze offerte beschrijven we de beoogde taken/werkzaamheden van de makelaars, de manier
waarop we deze werkzaamheden kunnen organiseren en de omvang van het aantal uren dat geleverd
kan gaan worden.
Omschrijving van de activiteiten van de gezondheidsmakelaar
Wat betreft Jump In
Jump-in streeft naar een integrale benadering van overgewicht en vermindering van
beweegachterstand binnen het basisonderwijs, waarin school, open wijkschool coördinatie (Tandem),
Sportservice, de GGD en wijk samenwerken. De scholen worden door de gemeente gestimuleerd om
in het kader van de gezonde school aandacht aan overgewicht te gaan besteden. Er zijn bij
Sportservice combinatiefunctionarissen die een deel van de taken binnen Jump-in oppakken, nl. het
testen van de kinderen en het opslaan van deze gegevens in een digitaal leerlingvolgsysteem en het
verbinden van (groepen) kinderen met sportaanbod.
Voor de gezondheidsmakelaar richten de taken zich op:
 Stimuleren dat er op school activiteiten rondom voeding en bewegen plaatsvinden aansluitend
op het bestaande aanbod van de school, van de Open Wijk School en Sportservice.
 Het ondersteunen van de scholen in het realiseren van structurele gezonde maatregelen op
school, zoals een traktatiebeleid, tussendoortjesbeleid, schoolfruit, etc.
 Zorgen voor afstemming van de gegevens in het digitale leerlingvolgsysteem, de gegevens
van de JGZ, de leraren/school en eventueel de eerste lijn (huisarts) en zo - in aansluiting op
de activiteiten van Sportservice op de school en reeds bestaande ontwikkelingsarrangementen voor leerlingen - komen tot een adequaat vervolgaanbod.
 Stimuleren dat ouders hun verantwoordelijkheid oppakken voor een gezonde leefstijl van
risicoleerlingen.
 Op basis van signalen over wensen of ontbrekende voorzieningen (laten) realiseren van extra
activiteiten rondom de school/in de wijk rondom het thema overgewicht.
 Monitoren van de voortgang van de situatie van de leerlingen en het op basis daarvan
oppakken van nieuwe vervolgactiviteiten (in nauwe samenwerking met combinatie-functionaris
c.q. vakleerkracht gymnastiek).

Nagaan op welke wijze de activiteiten in deze keten van 4-12 jaar kan gaan aansluiten bij
activiteiten die tussen 0-4 jaar en na de basisschool worden aangeboden.
De resultaten kunnen gemeten worden aan:
 Mate waarin de scholen een volledige aanpak van Jump-in realiseren.
 Aantal kinderen dat een verbeterde score (meer beweging/gezondere voeding) laat zien
binnen het digitale leerlingvolgsysteem.
 Mate waarin de ouders betrokken kunnen worden bij het aanpakken van overgewicht.
 Operationeel zijn van een sociale kaart met beweeg- en (op)voedingsaanbod voor leerlingen
van het basisonderwijs en hun ouders
 Aantal malen waarin met school, JGZ en huisarts adequate vervolgtrajecten zijn ingezet.
 Aantal verbindingen die er tussen bestaande initiatieven gelegd zijn.
 Aantal nieuwe initiatieven die zijn opgestart.
Op basis van de gezamenlijke inspanningen van de kinderen en ouders, het onderwijs, Sportservice
en de gezondheidsmakelaars streven we ernaar dat van de kinderen die in het leerlingvolgsysteem
getest worden en meedoen aan de extra activiteiten van Sportservice 60 inactieve kinderen extra in
beweging komen en daarnaast nog eens 50 lid worden van een sportvereniging. Het realiseren van
deze doelstellingen is een gezamenlijke verantwoordelijkheid en door het met onderzoek te
monitoren moet worden nagegaan in hoeverre deze doelstellingen reëel haalbaar zijn.
Wat betreft de beweegkuur
Huisartspraktijken in Hatert, Oud-West en Lindenholt gaan samen met fysiotherapeuten aan de slag
met beweegprogramma's en pilots in het kader van de landelijke beweegkuur. Daarnaast start in 2009
het COPD-project Beweging in bewegen in diverse Nijmeegse wijken. In deze beweegprogramma's
en de pilots beweegkuur worden volwassen patiënten met overgewicht, chronische zieken,
prediabetes of diabetes door de huisarts en praktijkondersteuners begeleid zodat zij meer gaan
bewegen. Dit wordt in samenwerking met andere eerstelijnshulpverleners zoals fysiotherapie gedaan.
Het is de bedoeling dat de patiënt na een jaar in de beweegkuur zelfstandig gebruik gaat maken van
sport- of beweegaanbod in zijn/haar omgeving. Voor de eerste lijn is het heel belangrijk om te weten
welk beweeg- en sportaanbod er in de wijk is en dat dit aanbod goed aansluit bij de beweegkuur en de
wensen en behoeften van de patiënt en de eerste lijn.
Voor de gezondheidsmakelaar richten de taken zich op:
 Zorgen dat er aansluitend aanbod beschikbaar is/komt voor patiënten die klaar zijn met de
Beweegkuur, in aansluiting op de activiteiten van de eerste lijn; op basis van signalen over
wensen of ontbrekende voorzieningen (laten) realiseren van extra activiteiten in de wijk
rondom het thema overgewicht.
 Zorgen voor afstemming tussen de zorg en wijk, zorgen dat eerste lijn op de hoogte is van het
aanbod.
 Monitoren van de voortgang van de situatie van de patiënten en het op basis daarvan
oppakken van nieuwe vervolgactiviteiten.
De resultaten kunnen gemeten worden aan:
 Meer mensen structureel voldoen aan de beweegnorm (voorkomen uitval).
 Overgewicht bij deelnemers neemt af.
 Operationeel zijn van een sociale kaart met beweeg- en voedingsaanbod voor mensen met
chronisch zieken en obesitas.
 Contact tussen de huisartspraktijken en eerste lijn, de gezondheidsmakelaar en
beweegaanbod in de wijk.
 Aantal malen waarin met eerste lijn adequate vervolgtrajecten zijn ingezet.
 Aantal verbindingen die er tussen bestaande initiatieven gelegd zijn.
 Aantal nieuwe initiatieven die zijn opgestart.
In het NASB-plan wordt ervan uitgegaan dat 360 mensen per jaar aan de beweegkuur kunnen
deelnemen.
Met gezamenlijke inspanningen van de deelnemers, de 1e lijnszorg en de gezondheidsmakelaars
streven we ernaar dat van de deelnemers aan de beweegkuur 60% dit als een positieve stimulans
ervaart om te gaan/blijven bewegen. Het realiseren van deze doelstelling is een gezamenlijke
verantwoordelijkheid en door het met onderzoek te monitoren moet worden nagegaan in hoeverre
deze doelstelling reëel haalbaar is.
Voor zowel Jump-in als de beweegkuur
De gezondheidsmakelaar is een aanspreekpunt voor gezondheidsbevorderende activiteiten in/rondom
school en in de wijk gericht op de preventie van overgewicht. Hij/zij zorgt voor afstemming tussen
vraag en aanbod en onderneemt actie om het aanbod te verbeteren: nieuwe activiteiten initiëren,
verbinden van en breder inzetten van al bestaande mogelijkheden/voorzieningen. Om deze taken
adequaat te realiseren is een goede samenwerking en bekendheid met de betrokkenen binnen de wijk
noodzakelijk. Het signaal is vanuit verschillende betrokkenen duidelijk gegeven dat er geen behoefte
is aan ‘alweer een coördinator die zelf niets doet’. De makelaar zal dus wel actie ondernemen om
nieuw/verbeterd aanbod te realiseren, maar de gezondheidsmakelaar is uitdrukkelijk geen
casemanager voor individuele leerlingen en ook geen structurele uitvoerder van concrete activiteiten.
Achtergronden: wat is er nodig om succesvol te zijn rondom overgewicht
Een adequate aanpak van overgewicht vraagt om een integrale manier van werken. Voor een
adequate aanpak van overgewicht is het nodig dat:
 Er voldoende aanbod is van activiteiten/interventies gericht op voeding, beweging en sport, voor
alle doelgroepen (alle leeftijden, ouders, intermediairen, etc.), waarbij met het oog op het belang
van dagelijkse beweging optimaal gebruik gemaakt wordt van voorzieningen in de leefomgeving
(beweegtuinen, ommetjes, speeltuinen, fietsroutes, etc.).
 Dat dit aanbod (aangeboden door verschillende organisaties) goed op elkaar is afgestemd (geen
lacunes of overlap; er een adequate keten gevormd wordt).
 Dat dit aanbod aansluit bij de vraag (signalen vanuit de doelgroep; de wensen en behoeften van de
doelgroep, zowel professionals als wijkbewoners).
 Dat dit aanbod aansluit bij de mogelijkheden van de doelgroep (professionals en wijkbewoners).
Er is nu al een groot en divers aanbod van activiteiten rondom gezonde voeding en bewegen/sport,
maar wijkbewoners en professionals signaleren regelmatig dat er voor bepaalde doelgroepen geen
aanbod is of dat er geen gebruik gemaakt wordt van aanbod. Daarnaast wordt in de Nota en in een
inventarisatie in het kader van het NASB geconstateerd dat dit huidige aanbod erg versnipperd is. De
vraag en het aanbod lijken dus niet altijd goed op elkaar aan te sluiten en verbindingen in de ketens
kunnen verbeterd worden.
De belangrijkste taak van de gezondheidsmakelaar is het bij elkaar brengen van het aanbod en vraag,
met het uiteindelijke doel om een zo adequaat mogelijk aanbod te realiseren. Onder 'aanbod' wordt
hier verstaan: alle interventies of activiteiten die bijdragen aan gezonde voeding en meer bewegen en
sporten ter voorkoming of ter vermindering van overgewicht. Het kan gaan om beweeg- of
sportactiviteiten, voorlichting-, beleids- en/of omgevingsinterventies. Om vraag en aanbod bij elkaar te
kunnen brengen en het aanbod te kunnen verbeteren moet de makelaar
1. zicht hebben op de vraag, het aanbod en op de mogelijkheden voor nieuw aanbod of
verbeteringen van huidig aanbod;
2. met dit overzicht actie gaan ondernemen om aanbod te realiseren of huidig aanbod te
verbeteren.
Ad 1. De makelaar overlegt regelmatig met samenwerkingsorganisaties en wijkbewoners om de
vraag, het aanbod en de mogelijkheden te inventariseren. Daarbij gaat de makelaar praten met de
verschillende organisaties over wat er goed gaat en wat er minder goed gaat bij huidige activiteiten,
waar behoeftes liggen, welke mensen (niet) bereikt worden. De makelaar zal verbindingen leggen
tussen de verschillende organisaties, zodat het aanbod beter op elkaar kan aansluiten.
Ad 2. De inventarisatie moet leiden tot actie. Een belangrijke taak van de makelaar is het zorgen voor
nieuw of verbeterd aanbod. Hiertoe heeft de makelaar beschikking over een activiteitenbudget vanuit
waar nieuwe interventies ontwikkeld en uitgevoerd kunnen worden. De makelaar zal hiertoe de
opdracht verlenen aan 'aanbieders' van interventies zodat zij een interventie gaan ontwikkelen of
uitvoeren. Als er dus bijvoorbeeld behoefte is aan een voedingsles op school zal de makelaar niet zelf
voor de klas gaan staan, maar wel de school in contact brengen met een diëtiste die dit kan doen. Bij
het stimuleren van het nieuw aanbod is het belangrijk om aan te sluiten bij de energie/kracht en
mogelijkheden van organisaties/doelgroepen die op dat moment actief zijn.
Het bijeen brengen van vraag en aanbod rondom voeding en bewegen en sport is een omvangrijke
klus, omdat er vele organisaties zijn die een deel vormen van de keten. Daarom is het goed om, zeker
in de beginfase, het 'werkgebied' van de gezondheidsmakelaar overzichtelijk te houden en daartoe
enigszins te beperken. Wij beschouwen dit als een groeimodel: het proces en de resultaten van de
gezondheidsmakelaars zullen gemonitord worden, zodat geleerd kan worden van opgedane ervaring.
Profiel van de gezondheidsmakelaar en omvang van het aantal beschikbare FTE
De taak zoals we die hierboven hebben geschetst bevat zowel beleidsmatige als uitvoerende
elementen. We zoeken een functionaris die kan netwerken, verbinden, praktisch uitvoeren en kan
monitoren. Het gaat om iemand met kennis van gezondheidsbevordering en iemand met
opbouwvaardigheden.
Voor de berekening van de omvang van het aantal FTE dat aangesteld kan worden, gaan we uit van
de volgende uitgangspunten.
De totale beschikbare budgettaire ruimte is € 140.000,-, waarbij de bijdrage van UVIT van € 30.000,afhangt van de resultaten in het eerste jaar. We gaan ervan uit dat dit bedrag jaarlijks geïndexeerd zal
worden.
De maatwerkgelden voor Wikken en Bewegen voor 2009 en 2010 maken deel uit van het beschikbare
budget. Daarover heeft de gemeente Nijmegen al een beschikking afgegeven. Per saldo gaat het dan
om een bedrag onder de € 100.000,- zodat de verantwoording van de besteding van de middelen
middels de jaarrekening kan plaatsvinden. Als er toch een aparte accountantsverklaring moet worden
afgegeven, dan komt € 2.000,- ten laste van het beschikbare budget.
Uitgaande van een beschikbaar bedrag van € 140.000,- kunnen we, gezien het takenpakket en de
zwaarte van de functie en het feit dat het om een langlopende beschikking gaat, op basis van het
prijspeil van 2009 1,46 FTE aan formatie inzetten (zie ook bijgevoegde meerjarenbegroting).
Voor de materiaal- en activiteitenkosten kan de gezondheidsmakelaar een beroep doen op een
activiteitenbudget van € 175.000,- voor 2009 en 135.000,- per jaar voor 2010-2012. Dit budget wordt
ook door Sportservice gebruikt.
Voorstel voor invulling
De Gemeente stelde voor om twee fulltime gezondheidsmakelaars aan te stellen. Op grond van de
budgettaire ruimte en op grond van de vele gesprekken die we met betrokkenen hebben gevoerd
stellen we voor om de 1,45 FTE te verdelen over drie personen: één voor Oud-West, één voor Hatert
en één voor Lindenholt/Dukenburg.
Dat heeft te maken met het gegeven dat de netwerken in ieder van deze gebieden weer zijn
eigenheden kent, er verschillende accenten gelegd kunnen worden en er gezocht kan worden naar
drie verschillende typen gezondheidsmakelaars die elkaar aanvullen. Gezien de beschikbare uren is
het daarnaast ook goed denkbaar te zoeken naar 1 of 2 mensen die reeds contacten in de betreffende
wijk hebben en de taak van gezondheidsmakelaar kunnen koppelen aan een andere functie die ze
reeds in de wijk of binnen de afdeling GB&E van de GGD vervullen. Dat zou het mogelijk maken om
bijv. 2 aanstellingen van 0,4 en een van 0,65 te realiseren. De GGD heeft daarnaast de uitdrukkelijke
wens dat minstens één van de gezondheidsmakelaars een allochtone achtergrond heeft. De
gezondheidsmakelaars zijn lid van de afdeling Gezondheidsbevordering en Epidemiologie van de
GGD (al dan niet op detacheringbasis vanuit een andere instelling) en worden aangestuurd door de
manager van deze afdeling.
De gezondheidsmakelaars zullen nauw samenwerken met degenen binnen het onderwijs die
arrangementen voor leerlingen regelen en met de combinatiefunctionarissen, die bij Sportservice
worden gestationeerd. Voordat tot aanstelling wordt overgegaan door de GGD wordt over de invulling
van de taken en de personen van de gezondheidsmakelaars overlegd met de vertegenwoordiger van
het onderwijs en van Sportservice om tot een optimale afstemming en koppeling van werkzaamheden
te komen.
Hoewel het de bedoeling is dat in iedere wijk de makelaar zowel de activiteiten richting jeugd en
volwassenen oppakt, schatten we in dat er per wijk toch verschillende accenten gelegd kunnen
worden.
In Oud-West is naast de ketenaanpak voor volwassenen de samenwerking met de Open Wijk Scholen
cruciaal, die hebben aangegeven de komende 10 jaar te willen gaan werken aan de Gezonde School,
met als speerpunt voeding en beweging. Het is raadzaam om iemand te zoeken die past binnen de
bestaande wijk/schooloverleggen en reeds beschikt over een netwerk in deze wijken.
In Hatert zullen de activiteiten ook aansluiten bij de scholen, maar daar willen we ook een relatie
leggen met de wijkactiviteiten van Hatert Gezond en de mogelijke verbindingen tussen preventie en
curatie en activiteiten die voortvloeien uit de Beweegkuur. In Hatert willen we de functie van
gezondheidsmakelaar koppelen aan één van de gezondheidsbevorderaars die nu reeds nauw
betrokken is bij de opzet en uitvoering van Hatert Gezond. Deze gezondheidsbevorderaar willen we
ook enkele coördinerende taken naar de andere gezondheidsmakelaars laten vervullen.
Voor Dukenburg/Lindenholt ligt de situatie voor ons het meest open en zal er een verdeling van
grofweg 70% Jump-in en 30% beweegkuur worden nagestreefd.
Periodiek monitoring van de voortgang
Het gaat om een nieuwe functie, waarbij de definitieve vorm in de praktijk zijn nut zal moeten
bewijzen. Het is daarom nodig om de voortgang periodiek te monitoren. Over de manier waarop dat
onderzoek zal worden opgezet, wie daar verantwoordelijk voor is en wie het onderzoek gaat uitvoeren
zal nog apart overleg met de gemeente nodig zijn.
Naast periodieke terugkoppeling naar de gemeente is de kerngroep van het Gemeentelijk
Gezondheidsbeleid een passend overleg om de voortgang te bespreken.
Bijlage 5
Beschikking verlening en bevoorschotting budgetsubsidie
2009/2012 Gezondheidsmakelaar, gemeente Nijmegen
Korte Nieuwstraat 6
6511 PP Nijmegen
Aan het bestuur van
GGD, Regio Nijmegen
Postbus 1120
6501 BC NIJMEGEN
Telefoon
(024) 329 90 00
Telefax
(024) 329 29 81
E-mail
[email protected]
Postadres
Postbus 9105
6500 HG
Verzenddatum
23-07-2009
Onderwerp
Beschikking verlening en
bevoorschotting budgetsubsidie
2009/2012 Gezondheidsmakelaar
Ons kenmerk
L130/LvW
2009.0865
Datum uw brief
26-05-2009
Nijmegen
Contactpersoon
mw. L. Braks
Doorkiesnummer
3292480
Geachte heer/mevrouw,
Op 26-05-2009 heeft u een aanvraag voor een meerjarige subsidie ingediend
voor het project de gezondheidsmakelaar.
Hierbij deel ik u mee dat de raad van de gemeente Nijmegen op 08-07-2009
heeft besloten u deze subsidie te verlenen voor de periode 2009 t/m 2012.
Het subsidiebedrag voor 2009 is bepaald op € 86.400,00, voor 2010
geldt een bedrag van € 85.816,00, voor 2011 en 2012 jaarlijks
€ 140.000,00.
Het eerste jaar van de meerjarige subsidie wordt de subsidie niet
geïndexeerd. In de vervolgjaren wordt de subsidie wel geïndexeerd.
Via de reguliere gemeentelijke bijdrage in 2009 en 2010 (onderdeel Wikken
en Bewegen) factureert u een gedeelte van de kosten van de
gezondheidsmakelaar. Vandaar dat de subsidies in 2009 en 2010 lager zijn.
De inzet van de gezondheidsmakelaar wordt door drie verschillende
geldstromen gefinancierd. U dient hier rekening te houden bij de
informatieverstrekking en verantwoording. Ter uw informatie volgt hier de
verdeling van de financiering:
- reguliere gemeentelijke bijdrage maatwerk Wikken en Bewegen, in 2009 €
23.600,00 en in 2010 € 54.184,00;
- incidentiele middelen vanuit GSO jaarlijks € 40.000,00 in 2009, 2010 en
2011;
- incidentiele middelen vanuit NASB in 2009 € 46.400,00 in 2010
€
45.816,00 in 2011 € 100.000,00 en in 2012 € 140.000,00;
Subsidiegrondslag
Op deze subsidietoekenning is de Nijmeegse Kaderverordening
Subsidieverstrekking en het Uitvoeringsvoorschrift subsidies 2008 16 van
toepassing.
Bij deze subsidietoekenning gaat het om een budgetsubsidie.
Doel subsidie
- Er voldoende aanbod is van activiteiten/interventies gericht op
voeding, beweging en sport, voor alle doelgroepen (alle leeftijden,
ouders, intermediairen etc.) waarbij met het oog op het belang van
dagelijkse beweging optimaal gebruik gemaakt wordt van voorzieningen
in de leefomgeving (beweegtuinen, ommetjes, speeltuinen, fietstroutes,
etc.)
- Dat dit aanbod (aangeboden door verschillende organisaties) goed op
elkaar is afgestemd (geen lancunes of overlap; er een adequate keten
gevormd wordt)
- dat dit aanbod aansluit bij de vraag (signalen vanuit de doelgroep; de
wensen en behoeften van de doelgroep, zowel professionals als wijkbewoners).
- dat dit aanbod aansluit bij de mogelijkheden van de doelgroep (professionals als wijkbewoners)
Activiteiten
De subsidie is bestemd voor de volgende activiteiten:
In de Nijmeegse aandachtswijken in West (Heseveld, Neerbosch-Oost),
Oud-West (Wolfskuil, Waterkwartier), Hatert en Lindenholt, (Zellersacker, Voorsten- en Gildekamp en Leuvensbroek), Dukenburg (Aldenhof,
Meijhorst, Tolhuis, Zwanenveld en Malvert):
- stimuleren dat er op school activiteiten rondom voeding en bewegen
plaatsvinden aansluitend op het bestaande aanbod van de school,
van de Open Wijk School en Sportservice
- het ondersteunen van de scholen in het realiseren van structurele
gezonde maatregelen op school zoals een traktatiebeleid, tussendoortjesbeleid, schoolfruit etc.
- zorgen voor afstemming van de gegevens in het digitale leerlingvolgsysteem, de gegevens van de JGZ, de leraren/school en eventueel
de eerste lijn (huis)arts en zo - in aansluiting op de activiteiten
van Sportservice op de school en reeds bestaande ontwikkelingsarrangementen voor leerlingen - komen tot een adequaat vervolgaanbod.
- stimuleren dat de ouders hun verantwoordelijkheid oppakken voor een
gezonde leefstijl van risicoleerlingen
- op basis van signalen over wensen of ontbrekende voorzieningen (laten)
realiseren van extra activiteiten rondom de school/in de wijk rondom
het thema overgewicht
- monitoren van de voortgang van de situatie van de leerlingen en het op
basis daarvan oppakken van nieuwe vervolgactiviteiten (in nauwe samenwerking met combinatie-functionaris cq. vakleerkracht gymnastiek)
- nagaan op welke wijze de activiteiten in deze keten van 4-12 jaar kan
gaan aansluiten bij activiteiten die tussen 0-4 jaar en na de basisschool worden aangeboden
- zorgen dat er aansluitend aanbod beschikbaar is/komt voor patiënten
die klaar zijn met de Beweegkuur, in aansluitng op de activiteiten van
eerste lijn; op basis van signalen over wensen of ontbrekende
voorzieningen (laten) realiseren van extra activiteiten in de wijk
rondom het thema overgewicht
16
U kunt deze verordeningen vinden op www.nijmegen.nl - zorgen voor afstemming tussen de zorg en de wijk, zorgen dat de eerste
lijn op de hoogte is van het aanbod
- monitoren van de voortgang van de situatie van cliënten en deelnemers
en het op basis daarvan oppakken van nieuwe vervolgactiviteiten.
- het opzetten van 10 nieuwe activiteiten (gekoppeld aan het activiteienbudget € 40.000,00).
Te leveren prestaties
De volgende prestaties/resultaten moeten worden gemeten:
- mate waarin de scholen een volledige aanpak van Jump-in realiseren
- aantal kinderen dat een verbeterde scoe (meer bewegin/gezondere voeding) laar zien binnen het digitale leerlingvolgsysteem
- mate waarin de ouders betrokken kunnen worden bij het aanpakken van
overgewicht
- operationeel zijn van een sociale kaart met beweeg- en (op)voedings
aanbod voor leerlingen van het basisonderwijs en hun ouders
- aantal malen waarin met school, JGZ en huisarts adequate vervolgtrajecten zijn ingezet
- aantal verbindingen die er tussen bestaande initiatieven gelegd zijn
- aantal nieuwe initiatieven die zijn opgestart
- meer mensen structureel voldoen aan de beweegnorm (voorkomen uitval)
- overgewicht bij deelnemers neemt af
- operationeel zijn van een sociale kaart met beweeg- en voedingsaanbod
voor mensen met chronische zieken en obesitas
- contact tussen huisartsenpraktijken en eerste lijn, de gezondheidsmakelaar en beweeg aanbod in de wijk
- aantal malen waarin met eerste lijn adequate vervolgtrajecten zijn
ingezet
- aantal verbindingen die er tussen bestaande initiatieven gelegd zijn
- aantal nieuwe initiatieven die zijn opgestart
In het NASB-plan wordt ervanuitgegaan dat via een groeimodel in de eindsituatie (2011/2012) 360 mensen per jaar aan de beweegkuur kunnen deelnemen. Met gezamenlijke inspanningen van deelnemers aan de beweegkuur. de
1e lijnszorg en de gezondheidsmakelaars streven we ernaar dat van de
deelnemers 60% dit als een positieve stimulans ervaart om te gaan/blijven
bewegen.
Het realiseren van deze doelstelling is een gezamenlijke verantwoordelijkheid en door het met onderzoek te monitoren moet worden nagegaan
in hoeverre deze doelstelling reëel haalbaar is.
Prestaties 1e jaar
- Er is een sociale kaart met voldoende beweegaanbod in de wijk en deze
wordt ingezet voor de doelgroep
- Volwassenen: na een half jaar (afronding beweegprogramma) blijft 60%
van de 100 deelnemers aan beweegprogramma’s bewegen
- Kinderen: 100 kinderen gaan en blijven meedoen aan de sport/beweegactiviteiten (i.s.m. sportservice)
Zorgverzekeraar UUVI (Univé, VGZ, IZA, Trias) levert een financiële
bijdrage aan de gezondheidsmakelaar. Dit dient in de communicatie tot
uitdrukking te komen.
Verantwoording
Vóór 1 september 2009 moet u een tussentijdse rapportage aanleveren over de
voortgang van de activiteiten en de realisatie van de prestaties in de
eerste zes maanden van het jaar. Hiernaast moet er een prognose worden
afgegeven voor de tweede zes maanden. Indien op een eerder tijdstip blijkt
dat de gevraagde prestaties niet gehaald worden, dient u dit eerder te
rapporteren.
Ook bent u verplicht vóór 1 juni 2010 een verantwoording in te dienen. Aan
de hand van deze verantwoording wordt de verleende subsidie definitief
vastgesteld. Deze verantwoording moet bestaan uit:
1. een verslag van de in 2009 gerealiseerde activiteiten (een
beschrijving van de gevolgde werkwijze en het verkregen resultaat);
2. een financieel overzicht van uitgaven en inkomsten per jaar.
Communicatie
In al uw communicatie-uitingen (website, drukwerk, bouwborden etc) dient u
het logo van de provincie Gelderland te vermelden en moet worden vermeldt
dat de activiteit mede tot stand is gekomen dankzij financiering van de
provincie Gelderland.
Vervolgens willen we u vragen de projectleider GSO, Miriam Broekmaat,
telefoonnummer 3299125 op de hoogte houden van nieuwsfeiten en sucessen
rondom uw project. Dit in verband met de PR rondom het GSO-project.
Begrotingsvoorbehoud
De subsidieverlening in de vervolgjaren geldt onder voorbehoud van de
goedkeuring van de begroting door de raad van de gemeente Nijmegen.
Algemeen voorbehoud
Bij aanmerkelijke verslechteringen van de financieel-economische
omstandigheden kan de Provincie de te verlenen bijdrage voor ons
wijkactieplan verlagen. Als een dergelijke verlaging zich voordoet, kan dit
ertoe leiden dat wij onze subsidie aan uw instelling verlagen.
Wij verzoeken u om binnen de verantwoording met betrekking tot de
gerealiseerde activiteiten expliciet in te gaan op de te leveren prestaties
zoals ze in deze beschikking zijn opgenomen.
Ik wijs u er nadrukkelijk op dat het niet tijdig indienen van de
verantwoording kan leiden tot het toepassen van een korting op de
eerstvolgende subsidie.
Voor inhoudelijke vragen kunt u contact opnemen met de beleidsadviseur, mw.
L. Braks, telefoonnummer 3292480, bureau Beleidsrealisatie en
verantwoording.
Voorschotten
De betaling van
30-07-2009
€
16-08-2009
€
16-09-2009
€
16-10-2009
€
16-11-2009
€
de voorschotten van de subsidie is als volgt gepland:
43.200,00
10.800,00
10.800,00
10.800,00
10.800,00
Het subsidiebedrag wordt conform bovenstaand schema overgemaakt op
rekeningnummer 681628111, onder vermelding van nummer 2009.0865.
Als u vragen heeft over de betaling van de voorschotten van de subsidie
kunt u contact opnemen met de medewerker Subsidies, mw. L. van Wijchen,
telefoonnummer 3292314
Bezwaar
Als u het niet eens bent met deze besluiten kunt u binnen zes weken, te
rekenen vanaf de dag na die waarop deze beschikking is bekendgemaakt, een
bezwaarschrift indienen bij de raad van de gemeente Nijmegen t.a.v. afd.
A300, Bestuurlijke Juridische Zaken, Postbus 9105, 6500 HG Nijmegen.
Het bezwaarschrift moet op grond van artikel 6:5 van de Algemene wet
Bestuursrecht zijn ondertekend en dient ten minste te bevatten:
 uw naam en adres;
 de datum waarop u uw bezwaarschrift hebt geschreven;
 een omschrijving van het besluit waar uw bezwaar zich tegen richt of een
kopie van dit besluit;
 de gronden waarop uw bezwaar berust.
Namens het college van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen,
De Burgemeester,
De Secretaris,
mr. Th.C. de Graaf
P. Eringa
Bijlage 6
Overzicht stadsdelen en wijken gemeente Nijmegen
Bijlage 7
Sociale Kaart Nijmegen-West
Sport en bewegen in de buurt
Informatie en activiteiten voor kinderen en volwassenen in Nijmegen West Kinderen van 4-12 jaar*
*Via Stichting Leergeld kunnen ouders in aanmerking komen voor een tegemoetkoming in de kosten voor het sporten van hun kinderen.
Ga naar www.stichtingleergeldnijmegen.nl of bel 024-3237644.
Activiteit
Omschrijving
Aanbieder
Aanmelden
Adres activiteit
Kosten
Sport en spel
'Stoeigym' en 'Zumbatonic'
Verschillende
bewegingsactiviteiten voor
kinderen vanaf 3 jaar
Sportscentre
Fudochi
024 379 1177
[email protected]
Tweede Oude
Heselaan 183a
Tussen de €13 en
€20 per maand
Sport en spel
Onder begeleiding sporten en
buiten spelen
Huiskamer
DOLFIJN
024-3775168
[email protected]
m
www.dolfijn.info
Waterstraat 146
€ 10 per jaar
Sport en spel
'Sportinstuif' Diverse sportieve
activiteiten voor kinderen van 412 jaar
OWS Wolfskuil &
BS de Wieken
024 377 4502
Floraweg 69
€ 0,50
Balsport /
Racketsport
Diverse balsport en racketsport
mogelijkheden: tennis, voetbal,
zaalvoetbal en cricket
Quick 1888
[email protected]
www.quick1888.nl
O.c. Huismanhal
Dennenstraat 25
Verschillende
prijzen
Vrijetijdssport
Wekelijkse verschillende
sportieve activiteiten voor
meiden vanaf 11 jaar
Quick 1888,
Tandem & het
ROC
www.quick1888.nl
O.c. Huismanhal
Dennenstraat 25
?
Balsport
Zaalvoetbal in combinatie met
Futsal Chabbab
024 365 0157
Pieter Postplein 34
?
huiswerkbegeleiding voor 6 tot
16 jarigen
[email protected]
www.futsalchabbab.com
Balsport
Zaalvoetbal voor 10-18 jarigen
Tandem Welzijn
Regio Noord
024 3650 170
Fuchsiastraat 10 en
Zwaluwstraat 220
€ 0,50 per keer
Sporten
Verschillende sportieve
activiteiten voor 10-18 jarigen in
de maanden mei-september
Tandem Welzijn
regio Noord
024 3650170
Park West,
Cyclamenstraat 10
?
Balsport
Voetbal voor alle leeftijden
SV Nijmegen
024- 377 3053
[email protected]
www.svnijmegen.nl
Sportpark Zuid-Oost
Oscar Carréstraat 102
?
Balsport
VV SCH ‘De
Blauwe Jungskes’
024 377 4142
www.sch-nijmegen.nl
Sportpark De Biezen
Rivierstraat 10
?
Balsport
Blauw Wit
024 355 9883
Energieweg 45,
?
Dansen
Kinderdisco
Buurthuis
Waterkwartier
024 377 4719
Waterstraat 146
?
Dansen
Jazzballet, klassiek ballet,
moderne dans, streetdance,
hiphop en kleuterballet
Flex Dansstudio
026 351 2791
www.flexdansstudio.nl
Boksdoornstraat 93
Ongeveer € 235 per
jaar
Dansen
Oriëntaalse dansen en
buikdansen
Orientaalse
Dansstudio
Nijmegen
024 388 6034
info@orientaalsedansstudion
ijmegen.nl
Waterstraat 146a
€ 6 per les voor
kinderen t/m 12 jaar
Sportfondsenbad
Nijmegen West
024 372 7311
www.sportfondsenbadnijmeg
enwest.nl
Planetenstraat 65
?
Zwemmen
Duiken
Duiken, met jeugdduikteam
Duikteam de
Kaaiman
024 377 2888
[email protected]
www.kaaiman.nl
Planetenstraat 65
Verschillend
Skaten
Lessen waveboard, skateboard
en in-line skaten of vrij
gebruikmaken van de skatehal
WaalhallaCentrum
024 750 4307
[email protected]
www.waalhalla-centrum.nl
Waalbandijk 22
€ 50 voor 10 keer
toegang;
€ 90 voor 10 lessen
Turnen/gym
Gym en turnen voor recreanten
voor kinderen vanaf 4 jaar
Gym- en
turnvereniging de
Hazenkamp.
024 345 3410
Gymzaal
Uranusstraat 18
€ 162 - € 238 per
jaar
Vechtsport
Judo voor 4-16 jarigen
Judo Centre
Tomoda
024 3787860
[email protected]
www.tomoda.nl
Tweede Oude
Heselaan 386 en
Nightingalestraat 3
€ 17 - € 23,50 per
maand
Vechtsport
Schermen vanaf 8 jaar
Schermvereniging
de 3 musketiers
[email protected]
www.de-3-musketiers.nl
Sporthal de Zwaluw
Zwaluwstraat 200
10 lessen voor
€47,50
Vechtsport
Capoeira in speciale kinderklas
Batuque Capoeira
[email protected]
www.capoeiraholland.com
Gymzaal Uranusstraat
18
?
Vrijetijdssport
'Girls Weight Fitness' voor
meiden van 10-16 jaar: zumba,
krachttraining en aerobics
inclusief voedingsadvies
SenSe for women
024 388 6640
www.senseforwomen.nl
Fuchsiastraat 18
?
Activiteit
Omschrijving
Aanbieder
Aanmelden
Adres activiteit
Kosten
Balsport
Voetbal voor jeugd en
volwassenen. Ook voor dames.
SV Nijmegen
024 377 3053
[email protected]
www.svnijmegen.nl
Sportpark Zuid-Oost
Oscar Carréstraat 102
?
Balsport
Voetbal
VV.S.C.H.
024 377 4142
Sportpark De Biezen
Rivierstraat 10
?
Balsport
Voetbal voor senioren en jeugd
Blauw Wit
024 378 1692 / 024 377
0754
[email protected]
Energieweg 45
?
Balsport/
racketsport
Badminton, tennis, voetbal,
zaalvoetbal en bowls zowel
recreatief als in
competitieverband
Quick 1888
024 378 9486 / 024 377
0219
[email protected]
www.quick1888.nl
O.C. Huismanhal,
Dennenstraat 25
verschillend
Racketsport
Badminton
Sporthal De Zwaluw
/ Badminton Club
Marieken
024 360 8586
[email protected]
www.bcmariken.nl
Zwaluwstraat 200
?
Volwassenen
Racketsport
Tennis
Tennis LOB ‘94
024 378 1996
sporthal VoCASA
Symfoniestraat 200
€ 95 per jaar
Zwemmen
Aerobics in het water,
aquajoggen, aquaslank, baantjes
trekken of reddingszwemmen
(ook een speciaal dames-uurtje)
Sportfondsenbad
Nijmegen
T: 024 372 7311
www.sportfondsenbadnijm
egenwest.nl
Planetenstraat 65
Ongeveer €5,- per
keer of €50,- voor
10 tot 12 rittenkaart
Duiken
Duikcursussen en opleidingen
Duikteam de
Kaaiman
024 377 2888
[email protected]
www.kaaiman.nl
Planetenstraat 65
verschillend
Vechtsport
Zelfverdediging voor dames en
heren boven de 16 jaar
Universele
Gevechtssport
Vereniging (UGSV)
06 2361 5958
[email protected]
www.ugsv.nl
Sportzaal
Uranusstraat 18
€ 30 voor een
cursus
Vechtsport
Judo
Judo Centre
Tomoda
024 3787860
[email protected]
www.tomoda.nl
Tweede Oude
Heselaan 386
€ 25 per maand
Vechtsport
Karate-Do
Karateschool
Chikara
024 677 3144
[email protected]
Meijhorst 60-02 1 /
Tweede Oude
Heselaan 386
€ 23,50 per maand
Vechtsport
Karate-do
Vereniging Karate
Do Nijmegen
www.karatedo-nijmegen.nl
Sporthal de Zwaluw
Zwaluwstraat 200
€23,50 per maand
Vechtsport
Schermen
Schermvereniging
De 3 Musketiers
[email protected]
www.de-3-musketiers.nl
Sporthal de Zwaluw
Zwaluwstraat 200
€47,50 voor 10
lessen
Dansen
Conditietraining door middel van
dans, bodycontrol, jazzballet,
klassiek ballet, moderne dans,
streetdance en hiphop
Flex Dansstudio
026 351 2791
www.flexdansstudio.nl
Boksdoornstraat 93
€ 6 per les of
ongeveer € 235 per
jaar
Dansschool
Koenders
024 378 6314
dansschoolkoenders@hot
mail.com
Daniëlsplein 3
?
Volksdansgroep
024 377 8003
Daniëlsplein 3
?
Dansen
Dansen
Volksdansen
Nijmegen
www.vgn-nijmegen.nl
Dansen
Oriëntaalse dansen, buikdansen,
oriëntics, buikdans work-out
Orientaalse
Dansstudio
024 388 6034
info@orientaalsedansstudi
onijmegen.nl
Waterstraat 146a
€ 8 per les
Wandelsport
Wandelingen van 45 tot 60
minuten in eigen buurt
Bureau Stroom
www.nijmegen.nl/ommetje
s
In de buurt
Gratis
Wandelsport
Looptraining in de eigen wijk
Nijmegen Atletiek
samen met GGD
Nijmegen
06 1428 2142
verenigingsmanager@nijm
egenatletiek.nl
In de buurt
€ 1 per keer
Wandelsport
ongeveer 2 kilometer wandelen
voor iedereen boven de 16 jaar
Het GVO
024 377 6030
[email protected]
www.hetgvo.nl
Ds. Creutzbergweg 3
Ongeveer € 35 per
jaar
Wandelen en
fietsen
Themawandelingen en
fietstochten
Gilde Nijmegen
024 360 3635
[email protected]
www.gildenijmegen.nl
Tweede Oude
Heselaan 386
Tussen de € 1 en
€ 3 per keer
Wandelsport
Nordic walking
Quick 1888
024 377 5122
O.c. Huismanhal,
Dennenstraat 25
?
Vrijetijdssport
Port en spel. Een speciale groep
voor 50+ dames en een speciale
groep voor voormalig
hartpatiënten
Quick 1888
024 377 5122
www.quick1888.nl
O.c. Huismanhal,
Dennenstraat 25
?
Vrijetijdssport
Gymnastiek voor dames 50+
024 377 2982
gymzaal Florence
Nightingalestraat 3
€ 8 per maand
Vrijetijdssport
Gymnastiek voor 50+
Sportservice
Nijmegen (SSN)
024 329 3100
Symfoniestraat 204 en
Waterstraat 146a
Inkomensafhankelijk
€ 55 - € 89 per jaar
Vrijetijdssport
Gymnastiek speciaal voor
dames
De Schalmeidjes
024 378 6314
Daniëlsplein 3
?
Vrijetijdssport
Dynamisch Bewegen 50+
024 356 48 96
Derde van
Hezewijkstraat 2
€ 8 per keer
Vrijetijdssport
Bewegen op muziek en
024 345 3410
Uranusstraat 18 /
Ongeveer € 16 per
Gym- en
gymnastiek en spel voor
senioren 50 +
turnvereniging de
Hazenkamp.
Vrijetijdssport
Aerobic voor dames 50+
Dansschool
Koenders
Vrijetijdssport
Bewegen op muziek voor 65+
Vrijetijdssport
Symfoniestraat 200 /
Uranusstraat 18 /
Zwaluwstraat 200
maand
024 344 50 86
Daniëlsplein 3
€ 150 voor 8
maanden
Spring
0486 472 362
Daniëlsplein 3
?
Conditietraining voor
Marokkaanse mannen 55+
SWON
024 365 0190
[email protected]
www.swon.nl
Tweede Oude
Heselaan 386
gratis
Vrijetijdssport
Zumba
Sportscentre
Fudochi
024 379 1177
[email protected]
www.fudochi.nl
Fuchsiastraat 10 en
Tweede Oude
Heselaan 386
€ 25,50 per maand
Vrijetijdssport
Fitness en groepslessen voor
dames
SenSe for women
024 388 6640
www.senseforwomen.nl
Fuchsiastraat 18
Verschillende
prijzen
Nijmeegse
Krachtsport
Vereniging Atlas
024 3563078
Bazuinstr 1
?
Krachtsport
Slankclub
Samen op het gewicht letten
Balans
024 6414 526
Daniëlsplein 3
?
Vrijetijdssport
Pilates voor vrouwen
Huiskamer Heseveld
024 365 0170
s2arslan@tandemwelzijn.
nl
Gymzaal de
Zonnewende
Boksdoornstraat 93
Ongeveer € 30 per
half jaar
Vrijetijdssport
Power yoga/ lekker bewegen
speciaal voor vrouwen uit
Wolfskuil e.o.
OKC Sam-Sam
024 378 8709
Cyclamenstraat 10
€ 1,50 per les
Vrijetijdssport
Yoga
De Opstap
www.deopstapark.nl
Tweede Oude
Heselaan 386
€ 4 per les
Vrijetijdssport
Yoga voor iedereen boven de 16
jaar
Het GVO
024 377 6030
[email protected]
www.hetgvo.nl
GVO Gebouw
Ds. Creutzbergweg 3
Ong. € 115 per jaar
Vrijetijdssport
Kundalini Yoga
Kom en beleef
06 407 324 62
[email protected]
Buurthuis
Waterkwartier
?
Waterstraat 146
Vrijetijdssport /
spel
Tai chi, bewegen op muziek,
sjoelen en biljarten
024 378 6314
Daniëlsplein 3
?
Vrijetijdssport /
spel
Biljarten
Biljartvereniging
Vogel
Malderburchtstraat 23
6581 AK Malden
T: 024 377 1897
Wijkcentrum Villanova
3-e van Hezewijkstraat
2
Wolfskuil
?
Vrijetijdssport /
spel
Kaarten, sjoelen en koersballen
ook als competitie
SWON
T: 024 365 0190
Mail: [email protected]
www.swon.nl
Tweede Oude
Heselaan 386
€1 of €2 per keer
Denksport
Bridge
Bridgeclub ZuidWest
024 377 1067
www.bc-zuidwest.nl
Tweede Oude
Heselaan 386
?
Denksport
Bridge
Bridgeclub het
Centrum
024 323 9894
WoZoCo de
Sonnehaert
Vlietsraat 22
?
Spel
Klaverjassen
De Marsenclub
024 377 7260
Daniëlsplein 3
?
Spel
Klaverjassen
PGEM kaartclub
024 344 8713
Buurthuis
Waterkwartier
Waterstraat 146
?
Spel
Klaverjassen en jokeren, ook
onderlinge competitie
Kaartclub
Gezelligheid Troef
024 880 1094
[email protected]
Buurthuis
Waterkwartier
Waterstraat 146
?
.Collegevoorstel
Openbaar
Onderwerp
Deelnameverklaring Brede Impuls Combinatiefuncties
Programma / Programmanummer
BW-nummer
Openbare
Sport
/ 1052besluitenlijst 18 december 2007
Collegevergadering
no 47
Portefeuillehouder
B. Frings
Samenvatting
Aanwezig:
Om het sporten en bewegen
in de
de buurt
Th.
Graafte stimuleren stellen de
Voorzitter
ministeries
van
VWS
en
OCW
structureel
financiële
P. Depla, H. van
Hooftmiddelen
sr., L. Scholten,
Wethouders
beschikbaar om extra buurtsportcoaches (voorheen
combinatiefunctionarissen) in te zetten. Het beschikbaar stellen van
P. Eringa
Gemeentesecretaris
deze middelen vloeit voort uit de bestuurlijke afspraken tussen het
A. het
KuilNOC*NSF en VNO-NCW. Om
Communicatie
ministerie van VWS, de VNG,
M.
Verslag
aanspraak te kunnen maken opSofovic
de beschikbare financiële middelen
Directie/afdeling, ambtenaar, telefoonnr.
MO00, John van Boxtel, 67003
H.
Kunst,
Datum
ambtelijk voorstel
16 maart 2012
Registratienummer
12.0007502
moeten wij vóór 15 april 2012 aangeven welk aantal buurtsportcoaches
wij gerealiseerd willen hebben.
Wij hebben uitstel gekregen om de deelnameverklaring later in te
dienen.
Ter besluitvorming door het college
Aldus
vastgesteld in de vergadering van:
Paraaf
1. De deelnameverklaring Programma Sport en Bewegen in de
Buurt/’Brede impuls combinatiefuncties’ te ondertekenen en hierbij uit
te gaan van 140% wat voor Nijmegen zal resulteren in een uitbreiding
van ca. 8 FTE buurtsportcoaches.
Datum
akkoord
Programmamanager
De voorzitter,
E. van Aalzum
De secretaris,
Programmamanager
J. van Boxtel
Programmadirecteur
R. van Wuijtswinkel
 Alleen ter besluitvorming door het College
Besluit B&W d.d. 17 april 2012
 Conform advies
 Aanhouden
 Anders, nl.
nummer: 3.12
Paraaf
Datum
akkoord
Bestuursagenda
1
Gemeentesecretaris
Portefeuillehouder
Collegevoorstel.doc
Collegevoorstel
1
Probleemstelling
Om het sporten en bewegen in de buurt te stimuleren stellen de ministeries van VWS en
OCW structureel financiële middelen beschikbaar om extra buurtsportcoaches (=voorheen
combinatiefunctionarissen) in te zetten. Het beschikbaar stellen van deze middelen vloeit
voort uit de bestuurlijke afspraken tussen het ministerie van VWS, de VNG, het NOC*NSF en
VNO-NCW. Geadviseerd wordt om de deelnameverklaring te ondertekenen waardoor we
aanspraak kunnen maken op de beschikbaar gestelde middelen.
2
Juridische aspecten
Op basis van onze deelnameverklaring stelt het Rijk aan ons financiële middelen beschikbaar
voor een aantal extra buurtsportcoaches. In ons geval gaat het om ca. 4 FTE. Het Rijk gaat
uit van cofinanciering. Het Rijk draagt 40% bij in de kosten en de overige 60% worden
bekostigd door andere partijen. De bijdrage van het Rijk voor 2012 wordt via de meicirculaire
in het Gemeentefonds gestort. Indien de gemeente er niet in slaagt de cofinanciering te
regelen dan behoeven de middelen voor 2012 niet te worden teruggestort. Wel moet het Rijk
hierover worden geïnformeerd, vervolgens worden geen middelen meer van Rijkswege
verstrekt voor deze extra buurtsportcoaches.
3
Doelstelling
Met het ondertekenen van de deelnameverklaring beogen wij financiële middelen van het Rijk
te krijgen voor een aantal extra buurtsportcoaches.
4
Argumenten
Huidig
Vanaf 2008 heeft het kabinet het beleid op het terrein van brede scholen, sport en cultuur
gebundeld en geïntensiveerd door het creëren van Combinatiefuncties. Een
Combinatiefunctie is een functie waarbij een werknemer in dienst is bij 1 werkgever, maar
gelijkelijk – of in ieder geval voor een substantieel deel – te werk wordt gesteld in of ten
behoeve van tenminste 2 werkvelden/sectoren. De combinatiefuncties zijn, volgens de
landelijke richtlijn, bedoeld voor:
- Uitbreiding en/of versterking van het aantal brede scholen.
- Versterken sportverenigingen. Intensiveren van de samenwerking tussen brede
scholen en sportverenigingen.
- Stimuleren dagelijks sporten beweegaanbod.
- Bevorderen kennismaking actieve beoefening kunst en cultuur.
In Nijmegen zijn 19,4 FTE Combinatiefunctionarissen werkzaam.
Nieuw accent
Het kabinet wil eraan bijdragen dat het lokale sporten beweegaanbod beter aansluit op de
vraag, er meer lokaal maatwerk komt, zodat mensen zélf kunnen beslissen aan welke sport of
bewegingsactiviteit ze willen deelnemen. Uiteindelijk moet dat effect hebben op
sportdeelname en gezondheid en actieve leefstijl. Dit is bijvoorbeeld ook de reden dat in de
landelijke nota gezondheidsbeleid ‘Gezondheid Dichtbij’ de nadruk wordt gelegd op sport en
bewegen als vliegwiel voor een gezonde leefstijl. Om de doelstelling te realiseren wil het
kabinet dat er lokaal meer slimme en kansrijke verbindingen worden gelegd tussen de sporten beweegaanbieders en de onderwijs, zorgen welzijnsinstellingen en het bedrijfsleven.
Collegevoorstel
Vervolgvel
2
Met de regeling Brede Impuls Combinatiefuncties beoogt het kabinet een extra impuls te
geven. De regeling Brede Impuls heeft een structureel karakter en komt niet in de plaats van
de huidige regeling maar dient gezien te worden beschouwd als een aanvulling. Dit betekent
ook dat de voorwaarden ten aanzien van de huidige buurtsportcoaches die in Nijmegen actief
zijn van kracht blijven. De extra impuls heeft als doel om met name de samenwerking tussen
het zorg- & welzijnsbeleid en het sportbeleid te versterken.
De regeling Brede Impuls sluit naar onze mening naadloos aan bij de Nijmeegse ambities
zoals verwoord in de vastgestelde notitie ’In de startblokken’ en het net vastgestelde wmo
beleid “Solidair, samen en solide”. In de notitie ’In de startblokken’ hebben wij ondermeer
aangegeven in ons nieuwe sportbeleid een accent te leggen op de breedtesport. Wij staan
daarbij voor ‘meedoen’: sportief participeren, dat een gunstig effect heeft op gezondheid en
sociaal welzijn. Belangrijke accenten daarin zijn participatie in sportactiviteiten, een vraag- en
wijkgerichte aanpak en samenwerking en afstemming tussen beleidsprogramma’s en daarin
opererende organisaties. Ook in het kader van de “wijkpilots zorg en welzijn” is de ambitie om
meer slimme en kansrijke verbindingen te maken tussen aanbieders van activiteiten op het
gebied van welzijn en zorg (die beiden ook sport en/of aan sportgerelateerde activiteiten
aanbieden), ondersteuning door vrijwilligers en mantelzorgers en bewonersactiviteiten. De
(zorg)vraag van de burger kan zo efficiënter, maar vooral ook duurzamer worden beantwoord.
Op grond van de hierbovengenoemde samenwerking en afstemming zijn wij van mening dat
deelname aan de regeling Brede Impuls alleen kan binnen de huidige gemeentelijke
financiële middelen. Het is voor ons een uitgangspunt dat de cofinanciering niet mag leiden
tot een uitzetting van de gemeentebegroting. In dit kader moet ook nadrukkelijk worden
onderzocht naar bijdragen van andere partners zoals bijvoorbeeld zorgverzekeraars.
Het ministerie vraagt ons voor 15 april 2012 aan te geven welk aantal wij gerealiseerd willen
hebben. Wij hebben uitstel gekregen om de deelnameverklaring later in te dienen.
Op grond van de oorspronkelijke regeling streven wij naar realisatie van 100% van het aantal
dat aan ons was toegekend, zijnde 19.4 FTE. In november 2011 hebben wij desgevraagd
richting het ministerie aangegeven dat wij er van uit gaan dit aantal eind 2012 zal zijn
gerealiseerd. Het ministerie vraagt nu of wij een uitbreiding willen naar 120% of naar 140%.
Wij zijn van mening dat uitbreiding naar 140%, hetgeen neerkomt op ca. 8 FTE haalbaar is.
5
Financiën
De kosten van 1 buurtsportcoach bedragen jaarlijks € 50.000. Uitgaande van cofinanciering
ziet de kostenverdeling er voor 8 FTE buurtsportcoaches alsvolgt uit:
- Rijk
€ 160.000
- Samenwerkingspartners
(bv. gemeente, Zorgverzekeraar, GGD, etc)
€ 240.000
Het is voor ons een uitgangspunt dat de cofinanciering niet mag leiden tot een uitzetting van
de gemeentebegroting. Cofinanciering moet vanuit bestaande middelen uit het programma
Zorg en Welzijn, product Gezondheid.
Indien de 8 FTE buurtsportcoaches daadwerkelijk kunnen worden gerealiseerd dan zal de
cofinanciering van het Rijk als inkomsten in de gemeentebegroting moeten worden verwerkt.
Alsdan zal een voorstel hiertoe ter besluitvorming worden voorgelegd.
Collegevoorstel
Vervolgvel
3
6
Communicatie
Niet van toepassing
7
Uitvoering en evaluatie
Na besluitvorming zal de deelnameverklaring worden toegezonden aan de Vereniging Sport
en Gemeenten die in deze een coördinerende rol heeft. De programma’s Sport en Zorg,
Welzijn en Jeugd stellen vervolgens een plan van aanpak waarin wij aangeven op welke wijze
e.e.a. zal worden gerealiseerd.
8
Risico
Niet van toepassing.
Bijlage(n):
Brief VNG 6 maart 2012, Verklaring deelname Programma Sport en Bewegen in
de Buurt/"Brede impuls combinatiefuncties', Bestuurlijke afspraken programma
Sport en bewegen in de buurt 13 februari 2012
V e r e n i g i n g van
Nederlandse Gemeenten
Iv,
Gemeenten die deelnemen
aan Impuls combinatiefuncties
brede scholen, sport en cultuur
t.a.v. college van B&W
doorkiesiiummor
uw kenmerk
(070)373 8020
onderwerp
bijlagetn)
1
ons konmork
UW deelnameverklaring
datum
06 maart 2012
Brede impuls combinatiefuncties vopr 15 april svp
Geacht college
Door middel van deze brief willen wij u mede namens de ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en
SportA/WS en van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap/QCW officieel informeren dat uw gemeente in
aanmerking komt om deel te nemen aan het programma 'Sport en Bevvegen in de Buurt'. In het kader
van dlt programrha kan per 2012 een financiele impuls aan liw gemeente ter beschikking worden
gesteld bm combinatiefuncties, werkzaam als buurtsportcoaches. In te zetten.
In algemene zin bent u reeds over dit programma ingelicht via de VNG-ledenbrief 'Bestuurlijke
Afspraken Sport en Bewegen in de Buurf d.d, 23 januad 2012.
Programma Spbri en Bewegen in de Buurt
In agnsluiting op de genoemde VNG-ledenbrief willen wij u thans het volgende melden over het
programma 'Spprt en Bewegen in de Buurt', j^ijk, gemeenten, werkgevers en de sport hebben in
februari 2012 hun handtekening gezet onder bestuurlijke afspraken over de uitvoenng van dit
progriamma in d^ periode 2012 tot en met 2016. De meervyaarde ervan ligt in een betere aansluiting
van het sporten beweegaanbod op de vraag en in meer lokaal maatwerk zodat mensen z6lf kunnen
beslissen aan welke sport- of beweegactiviteit ze willen deelnemen. U kunt in dit kader voortborduren op bestaande vornnen van 6amehwerking of nieuwe Verbindingen leggen tussen sporten beweegaanbleders, scholen, zorgen weizijnsinstellingen en het bedrijfsleven.
Het programma moet leiden tot meer sportdeelname en tot een gezonde en actieve leefstiji.
De combinatiefuncties en de sporten beweegaanbleders spelen hier een centrale rol in.
Brede impels cpmbirtatiefunctles
Onderdeel van Het programma 'Sport en Bewegen In de Buurt" is een nieuwe ftnanciSle impuls voor
gemeenten om combinatiefuncties^ werkzaam als buurtsportcoaches, op lokaal niveau In te zetten.
Deze inipuls is aanVullend op de bestaande succesvoUe Impuls brede scholen, sport en cultuur en de
daarbij behorende conibinatiefuncties, Beide impulsen worden gecombineerd en dragen vanaf 2012
de naam: 'Brede impuls
combinatiefuncties',
VNG Postbus 30435, 2600 GK Den Haag Tel 070-373 83 03 www.vnq.nl
01/03
Het ministerie van VWS stelt aan gemeenten per 1 januari 2012 een structureel bedrag van 8 miljoen
euro extra beschikbaar, dat per 1 januari 2013 opioopt tot 19 miljoen euro.
Positie gemeenten
Voor de inzet van de nieuwe middelen binnen de Impuls vanaf 1 januari 2012 geldt het volgende.
Van gemeenten wordt Verwacht dat zij zich gaan Inspannen om combinatiefuncties, werkzaam als
buurtsportcoaches, in dienst te (laten) nemen. Een dergelijke functie kbst gemiddeld 50.0p0 euro per
jaar, Gemeenten ontvangen hiervoor via een decentralisatieuitkering in het Gemeentefonds een
bedrag Van 20.000 euro per fte en dienen qua cofinanciering 60% van het totaalbedrag per fte,
namelijk 30.000 euro, op lokaal niveau te organiseren.
Hoi combinatiefuncties, werl<zaarn als buurtsportcoaches
De buurtsportcoaches dienen sporten beweegaanbod te realiseren door een combinatie te maken
tussen sporten beweegaanbieders 6n een andere sector zoals ondenwijs, cultuur, welzijn^
gezondheid en buitenschoolse dpvang/kinderojaVang Zij verVtiHen een t)rugfunctie tussen beide
sectoren en moeten op deze wijze bijdragen aan het daadwerkelijk realiseren van meer en passend
sporten beweegaanljdd in gemeenten.
Gemeentelijke Impulsdeelname uitiireiden
Uw gemeente neiemt op dit moment deel aan de Impuls brede schoJen, sport en cultuur en heeft in dat
kader combinatiefuncties ingezet. U komt ook in aanmerking om met extra financiele rijksmtddelen
Vanaf 2012 nieuwe combinatiefuncties, werkzaam als buurtsportcoaches, in dienst te (laten) nemen.
U wenst deel te nemen san de extra Impuls
Als u interesse heeft In het inzet van deze buurtsportcoaches, geldt er voor u het volgende:
afhankelijk van h0t huidige budget dat u per 2012 ontvangt voor de Irfipuls brede scholen, sport en
cultuur (tiet percentage dat u in oktober 2011 heeft gekozen en dat in de laatste decembercirculaire
Gemeentefonds is Verwerkt) kunt u via een verklaring aangeven of u dit thans wilt laten groeien tot 80,
100,120 of 140 procent. Let op: het percentage dat u nu ontvangt is hiet op 100% gezet, maar is
aangegeven op basis van de oorspronkelijke verdeelsleutel. In zijn algemeenheid geldt dat de
mogelijkheid van 140 procent afhankelijk is van het totaal beschikbare budget.
U wenst niet deel te nemen aan de extra Impuls
Natuurlijk l<;unt u ook aahgeVen dat u geen interesse heeft in extra finahcigle middelen voor de
buurtsportcoaches en het percentage wilt behouden dat u in oktober 2011 heelt gekozen.
In dit geval hoeft u uw deeiname aan de huidige Impuls brede scholen, sport en cultuur niet officieel
te herbevestigen; een ambtelijke reactie op dit schrijven v66r 15 april 2012 richting de Vereniging
Sport en Gemeenten is voldoende.
Deelnanieverklaring voor 15 april
Na het invullen eh ondertekenen van de bijgaande gemeenteliike verklaring v66r 15 april 2012 kan
uw gemeente in 2012 in principe starten met de nieuwe gelden in tiet kader van de 'Brede Impuls
combinailefuncties'. U wordt via de meicirculaire gemeentefonds 2012 officieel geTnformeerd over de
bedragen 2012. In deze circulaire komen ook de bedragen voor 2013. Zie echter voor het budget en
de toedeling daatvan ook hierna onder 'Proces'.
De pi'iginele nianiens het college van burgemeester en wethouders ondertekende verklarihg kunt u
vdor i S april 2012 sturen aan:
Vereniging Sport en Gemeenten
Projectbureau Sport en Bewegen in de Buurt
ta.v. Andr6 de Jeu
PostbUs 103
6860 A G Oosterbeek
VNG Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tet 070-373 83 93 www.vng.ni
02/03
Prpces
Bij de daadwerl<oliJI<e toedeling van de middelen wordt in 2012 begonnen met de gemeenten die tot
nu nog niet deelnemen aan de Impuls niaarv\/el in aanmerking vvillen komen voor buurtsportcoaches,
Bij de verdeling van het resterende budget wordt de volgorde gebruikt zoals deze tussen 2008 en
2011 is gelianteerd. Dat wil zeggen, vvij zullen de volgorde vah de lijsten zoals opgesteld voor de
eerstetpt en metde vierde trahctie gerheenten uit de Inipuls brede scholen, sport en cultuur,
aanhouden. Indien het budget in 2012 niet toereikend Is om in te gaan op grote aantallen aanvragen
voor de nieuwe Impulsgelden zult u per 1 januari 2013 aan de beurt zljn om deel te nemen. De
middelen voor 2012 worden via de komende meicirculaire in het Gemeentefonds gestort, Ook de
middelen 2013 zyllen via de meicirculaire 2012 ten behoeve van 2013 in het Gemeentefonds worden
gestort. Vanaf 2013 kah 120% vOdr alle gemeenten gegarandeerd worden. De mogelijkheid om voor
een percentage van 140% in aanmerking te komen hangt af van het beschikbare rljksbudget, mede
ten opzichte van het aantal deelnemende gemeenten.
Ondersteuning
U kunt voOr meef informatie en andere vragen terecht bijde landelijke helpdesk
Sport en BewegSn Inile Buurt van de Vereniging Spott en Gemeenten:
telefoonnummer 0^6 - 3 3 9 64 11 of email [email protected].
Tot slot
Wij hopen u hiermee voldoende te hebben ingelicht over dlt naar onze mening voor gemeenten
belangwekkende programma en de nieuwe impulsgelden. W'J kijl<en uitnaar uw reactie en hopen
dat bok u als gemeente de meerwaarde inziet van de inzet van buurtsportcoaclies.
Hoogachtend,
Verehigings^
/•
i n K * R J . J . M . Pans
voorzitter directieraad
VNG Postixis 30435. 2500 GK Den Haag Tel 070-373 i93 93 www.Vno.ni
03/03
Verklaring deeiname Programma Sport en Bewegen in de Buurt/
'Brede impuls combinatiefuncties'
Het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente
Iiandelend ter uitvoering van artikel 160 Gemeentewet
gelezen hebbende
•
de Bestuurlijke afspraken Sport en Bewegen in de Buurt
(hierna: Bestuurlijke afspraken), overeengekomen op 13 februari 2012 tussen de minlstervan
Volksgezondheid, Welzijn en Sport, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, het Nederlands
Olympisch Comite en de Nederlandse Sportfederatie, het Verbond van Nederiandse Ondernemingen
en het Nederlands Christelijk Werkgeversverbond en de Koninklijke Vereniging iVlKB-Nederland,
•
•
•
het addendum op de bestaande afspraken Impuls brede scholen, sport en cultuur uit 2007,
de Beleidsbrief Sport 'Sport en bewegen in Olympisch perspectief van 19 mei 2011 en
de brief aan de Tweede Kamer 'Programma sport en bewegen in de buurt' van 14 november
2011.
overwegende dat
1. het structurele karakter en de doelstellingen van de huidige Impuls brede scholen, sport en cultuur,
en de daarbij behorende combinatiefuncties zoals venwoord in de Bestuurlijke afspraken Impuls brede
scholen, sport en cultuur van december 2007, inclusief de aanpassingen van oktober 2009 en Juni
2011, behouden blijven. Uitgezonderd aanpassingen zoals verwoord in het addendum.
2. gemeenten en rijk afspraken hebben gemaakt over het stimuleren van een meer vraaggericht
sporten beweegaanbod, waardoor er meer lokaal maatwerk komt, hetgeen bij uitstek vorm en Inhoud
krijgt door de inzet van extra buurtsportcoaches bovenop de bestaande combinatiefuncties.
3. het kabinet samen met gemeenten, de sportsector en het bedrijfsleven een structurele impuls wil
geven aan de realisering van In totaal 2900 fte combinatiefuncties in 2016 (de output).
en dat
1. de rijksmiddelen voor de buurtsportcoaches bovenop de reeds bestaande gelden voor
combinatiefuncties vanaf 2012 voor de gemeenten structureel ter beschikking komen in het
gemeentefonds.
2. de gemeente vanaf 2012 de in de Bestuurlijke afspraken bepaalde 60 procent cofinanciering, vanuit
de gemeente organiseert.
3. het ondertekenen van een verklaring noodzakelijk is om als gemeente de rijksmiddelen te
ontvangen.
verklaart de gemeente dat zij
1. in de periode vanaf 2012 zal deelnemen aan de gemeente-impuls in het kader van de 'Brede impuls
combinatiefuncties' zoals beschreven in de Bestuurlijke afspraken.
2. mede gelet op de herkomst en het daadwerkelijk in de periode van 2012 tot en met 2016 ter
beschikking komen van de middelen aan de gemeenten in principe eind 2016 ten minste
•
* 140%
=
fte
I]
* 120%
=
fte
•
* 100%
=
fte
•
* 80%
=
fte
•
* 60%
=
fte
combinatiefuncties inclusief buurtsportcoaches gerealiseerd wil hebben.
3. ermee bekend is dat de mogelijkheid van 140% afhankelijk is van het beschikbare budget.
4. medewerking zal verlenen bij het leveren van gegevens die nodig zijn voor een landelijke
monitoring van de output, zoals jaariijks uitgevoerd door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten.
Plaats,
Datum,
Het College voornoemd,
de burgemeester,
•
e
•
de secretaris.
*N.B.:
Maak uw keuze door een vakje zwart te kleuren
De genoemde percentages zijn gebaseerd op de oorspronkelijke verdeelsleutel binnen de
huidige Impuls brede scholen, sport en cultuur. Vanwege de nieuwe impulsgelden is vanaf
2012 120% mogelijk, toedeling geschiedt echter in volgorde. 140% hangt afvan het budget.
Wat u moet doen als uw gemeente niet deel wenst te nemen aan de extra gemeente-impuls,
leest in bijgevoegde brief
NL sportland Is de ambitie van dit Kabinet Op alle niveaus. Bewegen,
verenlgingssport en topsport.
buurtsport,
Sport en Bewegen in de Buurt,
1.
Doelstelling programma
In Nederland zijn 5 miljoen mensen lid van 27.000 sportverenlgingen en heeft de
fitnessbranche 2 miljoen leden. In de sportsectop zijn 50.000 professionals en 1
miljoen vrljwilllgers werkzaam. Desondanks wordt niet iedere NedeHander bereikt met
een passend sporten beweegaanbod In de buurt. Voor sommige mensen zljn er te
hoge drempels om te gaan sporten en bewegen. Dorpen en sommige stadswijken
hebben vaak een beperkt sportaanbod waardoor er weinig te kiezen valt voor de
bewoners. Bovendien is een veilig sportkllmaat cruciaal voor structurele
sportbeoefenlng.
Dit kablnet heeft In de Beleidsbrief sport "Sporten en Bewegen In Olympisch
Perspectief" aangegeven dat zij eraan wll bijdragen dat het lokale sporten
beweegaanbod beter aansluit op de vraag en er meer lokaal maatwerk komt, zodat
mensen zelf kunnen beslissen aan welke sport of beweegactlvitelt ze willen deelnemen.
DIt met als doel het stimuleren van meer sportdeelname en een gezonde en actieve
leefstiji. Reden waarom In de landelijke nota gezondheidsbeleid "Gezondheid Dichtbij"
de nadruk wordt gelegd op sport en bewegen als vllegwiel voor een gezonde leefstiji.
Lokaal maatwerk Is een taak van vele partners. De gemeenten en de sporten
beweegaanbieders hebben een rol maar ook lokale ondernemers moeten de
mogelijkheid krijgen om hieraan mee te werken, evenals scholen, kinderopvang en
(commerciele) sporten beweegaanbieders.
Om de bovenstaande doelstelling te kunnen realiseren, is het belangrijk dat er lokaal
meer slimme en kansrijke verbindingen tussen de sporten beweegaanbieders,
scholen, zorgen welzijnsinstellingen en het bedrijfsleven tot stand komen. Deze
verbindingen kunnen nieuw zijn of voortborduren op bestaande vormen van
samenwerking.
Hierbij wll het kabinet stimuleren dat er lokaal zoveel mogelijk gebrulk kan worden
gemaakt van producten en werkwijzen die elders al succesvol zijn gebleken. In de
beleidsbrief "Programma Sport en Bewegen In de Buurt" heeft de Minister van VWS
aangegeven hoe zij hieraan bijdraagt.
Met dit programma draagt het kablnet bij aan de Olympische ambitie van Nederland.
2.
Doel van deze afspraken
Namens het kabinet wll de minister van VWS over het stimuleren van een breder sport en
beweegaanbod in de buurt afspraken maken met landelijke vertegenwoordigers: koepels
van gemeenten, de sportsector en het bedrijfsleven.
Doel van deze afspraken is Inzicht geven in bijdragen die partners (vanuit hun eigen
autonome rol) leveren en het vastleggen van de intentie om daarbij samen te werken
binnen het programma Sport en Bewegen In de Buurt.
Bestuurlijke afspraken programma Sport en bewegen in de buurt, 13 februan 2012
3.
Partijen
Partijen bij deze bestuurlljl<e afspral<en zijn:
e De Staat der Nederlanden, gevestigd t e ' s Gravenhage, te dezen vertegenwoordigd door de
minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Edith Schippers (hierna te noemen VWS)
•
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten gevestigd t e ' s Gravenhage, te dezen
vertegenwoordigd door Amo Brok (hlerna te noemen VNG)
e
Het Nederlands Olympisch Comite * Nederlandse Sportfederatle, gevestigd te Arnhem, te
dezen vertegenwoordigd door Andre Bolhuis (hlerna te noemen NOC*NSF)
9
VNO-NCW gevestigd t e ' s Gravenhage, te dezen vertegenwoordigd door Cees Oudshoorn
•
MKB-Nederland gevestigd t e ' s Gravenhage, te dezen vertegenwoordigd door Cees Oudshoorn
De ondertekenaars van deze overeenkomst scharen zlch achter de doelen zoals bovenstaand
verwoord. Ieder levert hiertoe zijn of haar bijdrage, vanuit eigen verantwoordelijkheid en
mogelijkheden.
4.
Afspraken
VWS, namens de Rijksoverheid
VWS stelt voor het realiseren van het programma Sport en Bewegen in de Buurt het volgende ter
beschikking:
•
Een rijksbijdrage voor het realiseren van buurtsportcoaches aan gemeenten. Aan de
huidige bestuurlijke afspraken over de Impuls brede scholen sport en cultuur wordt hiertoe
een addendum toegevoegd, waarin onder meer de mogelijkheden voor verbreding van de
inzet, uitbreiding van de aantallen en de verrulming van de cofinancieringsmogelljkheden
worden geregeld.
De rijksbijdrage wordt, net als bij de huidige Impuls, uitgekeerd via het gemeentefonds. De
(technische) verdere uitwerking hiervan Is In het addendum opgenomen.
•
Een rijksbijdrage voor de uitvoering van de sportlmpuls om ervoor te zorgen dat lokale
sporten beweegaanbieders kunnen bijdragen aan bovengenoemde doelstellingen.
•
Een rijksbijdrage aan NOC*NSF voor het realiseren van het actieplan 'Naar een veiliger
sportkllmaat'.
•
Financiering van de basis voor kennlsinfrastructuur. Onder meer de ontwikkeling van een
landelijke database voor effectieve (sporten beweeg)lnterventles, van waaruit kennis
gedeeld kan worden of nieuw kan worden aangedragen,
Daarnaast zorgt VWS ervoor dat relevante kennis die beschikbaar Is over sport en bewegen
en de relatie met maatschappelijke vraagstukken, zoals gezondheldsbevordering en
leefbaarheid, bij VWS gelieerde kennis- en onderzoekslnstituten verbonden wordt met de
uitvoering van dit programma.
® Een buurtscan die gemeenten kunnen inzetten ter ondersteuning van hun regierol.
Daarnaast draagt VWS bij aan het programma Sport en Bewegen In de Buurt door:
» nadere afspraken te maken met VNG, NOC*NSF, VNO-NCW, MKB-Nededand, Vereniging
Sport en Gemeenten en Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen over de invulling van
ondersteuning op landelijk en lokaal niveau;
o
ervoor zorg te dragen dat er met monitoring en evaluatie zowel een beeld Is van In
hoeverre de bovenstaande doelstellingen worden bereikt, als wat de bijdrage hieraan is van
de verschillende onderdelen van dit programma;
e
een taskforce In te stelien voor het wegnemen van belemmeringen, onder andere de
belemmeringen die worden veroorzaakt door regelgeving van de overheid.
« het Platform sport, bewegen en onderwijs 2.0 te ondersteunen om verbinding,
samenwerking en actie tussen partners te bevorderen, leidend tot een kwaliteitsslag in
sporten beweegbeleld op en rond de school.
Bestuurlijke afspraken programma Sport en bewegen in de buurt, 13 februari 2012
2
VNG namens de deelnemende gemeenten
Op basis van haar maatschappelijl<e betrol<l<enheld ontwil<kelt een gemeente sport en
beweegbeleid om diverse doelstellingen te berelken, zoals vergroting van de leefbaarheid en
gezondheid.
Gemeenten geven lokaal invulling aan het sporten beweegbeleld, leggen waar mogelijk relatles
met aanpalende beleldsterrelnen zoals het lokale gezondhelds- welzijns- en onderwijsbeleld en
benoemen prioriteiten. Hiertoe hebben zlj Inzicht in waar de kansen liggen voor het vergroten van
het bereik en de Inzet van sport en bewegen voor maatschappelijke opgaven zoals
gezondheldsbevordering en leefbaarheid. Ook voert de gemeente de regie op optimaal gebruik
van ruimte en accommodaties.
De VNG stimuleert :
gemeenten om een sporten beweegbeleld te ontwikkelen waarmee vanuit de sport een
koppeling wordt gemaakt met andere beleldsterrelnen of doelstellingen;
dat gemeenten In kaart brengen waar kansen liggen om deze Integrale beleldsvorming
op te pakken;
dat gemeenten op basis van bovenstaande ook de samenwerking zoeken met sporten beweegaanbieders. Hierblj wordt In de uitvoering ook aanslulting gezocht met de
sportlmpuls (zie Inzet NOC*NSF );
dat gemeenten, daar waar gewenst, gebrulk maken van de buurtscan die door VWS ter
beschikking wordt gesteld.
gemeenten om, indien gewenst, ook gebruik te maken van de uitgebreide en bredere
Inzet van de combinatiefuncties zoals verwoord In het addendum op Bestuurlijke afspraken
Impuls brede scholen, sport en cultuur.
Gemeenten kunnen ondersteund worden In het bereiken van bovenstaande doelstellingen.
Over de inrichtmg van deze ondersteuning worden nog nadere afspraken gemaakt
(zie paragraaf 6).
NOC*NSF namens de sport
De sport In brede zin speelt een belangrijke rol bij het realiseren van sporten beweegaanbod
in de buurt. Met haar bereik, veelzijdlgheid, kwaliteit en sociale Infrastructuur Is de sport in staat
om voor mensen in eike levensfase een structureel en passend sporten beweegaanbod te bieden.
De georganiseerde sport met 1 miljoen vrljwilllgers en 5 miljoen leden van 27.000
sportverenlgingen speelt hierblj een belangrijke rol. Daarnaast spelen ook de fitnessbranche
met ruim 2 miljoen leden en de talrijke overige sporten beweegaanbieders (zoals Johan Cruljffen Richard Krajlcek Foundation, sportscholen, dansscholen en aanbieders van Interventies zoals
Scoren voor gezondheid, Jump-In, Beweegkriebels en Big Move) een belangrijke rol.
NOC*NSF, de sportbonden en andere landelijke vertegenwoordigers van sporten
beweegaanbieders steilen in overleg met VWS en VNG de kaders voor de sportlmpuls op.
In de beoordeling van aanvragen speelt NOC*NSF een medebepalende rol. Via de sportlmpuls
worden lokale sporten beweegaanbieders gestimuleerd en ondersteund om gezamenlijk een
aanbod te realiseren dat zo goed mogelijk aansluit bij de lokale vraag, conform lokale afspraken
die hierover (onder regie van de gemeente) zijn gemaakt. Dit stelt lokale sporten
beweegaanbieders beter in staat om:
» als lokale partner mee te werken aan het vergroten van het bereik en beschikbaarheid
van het lokale sporten beweegaanbod;
» hun maatschappelijke rol te vergroten door het benutten van kansen op het gebied
van onder meer gezondheldsbevordering en leefbaarheid;
o
samen te werken met relevante lokale partners.
NOC*NSF zorgt er verder voor dat:
» vanuit de sport een bijdrage wordt geleverd aan de kwaliteitsontwikkeling van de
buurtsportcoaches;
o
de voor haar beschikbare lokale Informatie over sportpartlclpatle ter beschikking wordt
gesteld aan gemeenten;
a
er een koppeling Is met de sportagenda 2013-2016.
3
VNO-NCW en MKB-Nederland namens het bedrijfsleven
De positie van het bedrijfsleven verschilt van de andere partners die betrokken zijn bij deze
afspraken aangezien het bedrijfsleven geen directe maatschappelijke verantwoordelijkheid
heeft als het gaat om het realiseren van sporten beweegaanbod In de buurt,
Het bedrijfsleven onderkent evenwel het bredere belang van de uitvoering van het programma
'Sport en Bewegen In de Buurt'. Het stimuleren van een gezonde en actieve(re) levensstijl draagt
in algemene zin bij aan de volksgezondheid en daarmee ook aan de vitaliteit en de duurzame
inzetbaarheid van werknemers. Gelet hierop spreken VNO-NCW en MKB-Nederland, als
vertegenwoordigende organisaties van het bedrijfsleven, hun steun ult voor dit programma.
VNO-NCW en MKB-Nederland zullen In dit kader de volgende bijdragen leveren:.
•
•
•
8
•
5.
Identificeren en Informeren van de relevante branches en regionale verenigingen van
VNO-NCW en MKB-Nederland over dit programma.
Verkennen waar zij kunnen fungeren als bruggenbouwer door VWS, gemeenten en
de sport gericht in contact te brengen met die delen van het aangesloten bedrijfsleven
waar sport en bewegen tot de kern van de bedrijfsactiviteiten behoort.
Organiseren van bedrijfssport via het loket 'Sport & Zaken'.
Informeren van bedrijven over succesvolle voorbeelden van bedrijfssport via het loket
'Sport & Zaken'.
Via hun betrokkenheid bij de organisatie Innosport NL bijdragen aan innovatie voor
sport en bewegen door het bedrijfsleven.
Monitoring en evaluatie
VWS zorgt voor monitoring en evaluatie van het totale programma. Deze monitoring is zowel
gericht op de vraag in hoeverre de doelstellingen worden bereikt als wat de bijdrage hieraan
Is van de verschillende onderdelen van dit programma, namelijk de buurtsportcoaches en de
sportlmpuls. Over de uitvoering van de monitor, het genereren en delen van gegevens, maakt
zij afspraken met VNG, NOC*NSF, VNO-NCW en MKB-Nederland.
De VNG draagt bij aan de monitoring van de buurtsportcoaches waarbij de bestaande monitor
combinatiefuncties In Ieder geval nog doodoopt tot en met 2012.
VNG onderzoekt voor de monitoring de haalbaarheid van een benchmark.
De monitoring van de verschillende onderdelen van het programma gebeurt op basis van een
beperkt aantal Indicatoren. Zowel bij de monitoring als de evaluatie wordt zoveel mogelijk gebruik
gemaakt van beschikbare data en worden de administratieve lasten zoveel mogelijk beperkt.
6.
Ondersteuning
Partijen maken nog nadere afspraken over welke ondersteuning nodig is om de doelstellingen van
het programma te realiseren, wie daarbij verantwoordelljk Is en over de financienng. VNG en
NOC*NSF zullen hierover nadere afspraken maken met VWS.
Ondertekenaars zullen vervolgens hun achterban optimaal en eenduidig informeren over de
beschikbare ondersteuning.
7.
Uitvoering
De ondertekenaars voeren periodiek (bestuurlijk) overleg over de uitvoering van het programma
Sport en Bewegen In de Buurt.
8.
LOOBUM
De looptijd van dit programma is van 1 januari 2012 t/m 31 december 2016.
4
9.
Ondertekening
Aldus overeengekomen en ondertekend te Rotterdam, 13 februari 2012
De minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
drs .E.I. Schippers
De Veren'i^ng van Nederlan
/Gfixmente
te dezen vertegenwoerdtgia^ Dr drs. A.A.M. Brok,
Voorzitter van de commissi Onderwijs, Cultuur en Sport
Het Nederlands Olympisch Comite * Nederlandse Sportfederatle,
geves^tga^e Arnhem, te dezen vertegenwoordigd door dr. J.H.A. Bolhuis, voorzitter
VNO-NCW gevestlgd t e ' s Gravenhage en MKB-Nederland gevestlgd t e ' s Gravenhage,
te dezen vertegenwoordigd door drs. C. Oudshoorn, directeur beleid

Raadsvoorstel 1/ 2013 met bijlagen

Transcription

Similar documents

Folder Ruimte voor de Waal

Peterse, K. 2002

januari 2008 - Bewonersvereniging EVA

wijkblad van `t Cranevelt en Alteveer jaargang 41, nr 3

Wijkkrant Klarendal nummer 2

Nieuwe Bewegwijzering Autosnelwegen

Buurtkrant februari 2014

wijknieuws - Presikhaaf

`De Hogeweyk`.

Handleiding Buurtsportvereniging - vrijwillige inzet voor en door

CURRICULUM VITAE

Somalische mannen in beeld - Man 2.0

Staat van de Gezondheidszorg - Inspectie voor de Gezondheidszorg