docTY 2006 - Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w
download 
Report Transcription
TY 2006 - Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w
� ���� ������������ DOKTORATY 2006 Doktorat honoris causa profesora Krzysztofa Marchelka str. 6 Zobaczyć niewidzialne Stefan WEYNA • Wojciech WEYNA Galeria wizualizacji przepływu fal akustycznych w ośrodku źródeł rzeczywistych ISBN 83-60140-58-8, ISBN 978-83-601405-8-1, ZAPOL Szczecin 2006 r. Dystrybucja: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Szczecińskiej, [email protected] Czy przepływ fali akustycznej w powietrzu można „zobaczyć” w formach podobnych do przepływów aerodynamicznych lub hydrodynamicznych znanych z mechaniki płynów? Czy poza postrzeganiem dźwięku przez nasz zmysł słuchu, można jednocześnie „obserwować” strumień energii akustycznej lub kształt fali akustycznej jako zaburzenie występujące w czasie przepływu falowego na przeszkodach wprowadzonych w pole? Jest to już dzisiaj możliwe, jeżeli odejdziemy od tradycyjnych badań parametrów skalarnych w polu akustycznym i wykorzystamy nowe techniki rejestracji energii akustycznej w postaci przepływu strumienia natężenia dźwięku. Dzięki badaniom wektorowych efektów ruchu falowego, możemy odtąd wizualizować dynamiczne zjawiska zachodzące w akustycznym polu przepływowym w podobny sposób, jak to się robi w innych dziedzinach fizyki i techniki eksperymentalnej. Prezentowany album fotogramów opisany w wersji polsko-angielskiej ilustruje wyniki badań przestrzennego rozkładu wektorowych pól akustycznych utworzonych 26 śnie spełnić pewną rolę popularno naukową w innych środowiskach. Pomysł wydania albumu fotogramów z wynikami unikatowych badań eksperymentalnych akustycznych pól źródeł rzeczywistych jest interesujący z obu względów. Zamieszczone obok poszczególnych fotogramów opisy wnoszą podstawowe informacje o ilustrowanym zjawisku akustycznym i warunkach metrologicznych w jakich badania prowadzono. Na końcu albumu, dla zainteresowanych techniką natężenia dźwięku, dołączono dodatkowe informacje merytoryczne, a na płycie CD zatytułowanej „Kształty Dźwięku” pokazano animacje ruchu falowego opracowane na podstawie danych wziętych z pomiarów wykonanych na kilkunastu modelach źródeł rzeczywistych. Mamy nadzieję, że eksperymentalna wizualizacja efektów przepływów falowych źródeł rzeczywistych wywoła u akustyków interesujące skojarzenia z teorią pola akustycznego, a dla pozostałych Czytelników kolorowe obrazy i niezwykłe kształty rozkładu pól akustycznych skojarzą się z pewnymi wrażeniami estetycznymi. Three imaging forms of a sound intensity wave generated by mechanically excited plate: intensity streamlines for f=40 Hz, the shape of intensity wave for f=800 Hz and sound intensity isosurface 65 dB, 63 Hz Excitation in central area of plate, signal – pink noise, dimensions of plate 0,60 m x 1,43 m x 0,025 m, plate free hanged. Trzy formy obrazowania akustycznej fali natężeniowej wygenerowanej przez płytę wzbudzoną mechanicznie do drgań: strumienie natężenia dźwięku dla f=40 Hz, kształt fali natężeniowej f=800 Hz, izopowierzchnia 65 dB dla f=63 Hz Drgania wymuszone centralnie, sygnał - różowy szum, płyta o wymiarach 0,60 m x 1,43 m x 0,025 m, swobodnie podwieszona. Kopia jednej ze stron wnętrza albumu – wizualizacja różnych form fali akustycznej generowanej przez drgającą płytę przez źródła rzeczywiste. Graficzne sposoby prezentacji wyników pomiarów w postaci strumienia natężenia dźwięku, kształtów wędrującej fali oraz przestrzennych izopowierzchni natężenia umożliwiają pełną interpretację zjawisk w przepływowym polu akustycznym. Na fotogramach obrazowane są efekty wywołane przepływem fali gdy na jej drodze pojawią się przeszkody zaburzające ruch źródłowy. Odbicia i ruchy wsteczne, opływy krawędziowe, efekty wzajemnego oddziaływania fal (interferencje), kształty wirów i rotacji, rozproszenia, lokalne wzmocnienia i osłabienia fal, pokazują wszystko to, co w technice kojarzymy z opisem dynamiki przepływu energii akustycznej w ośrodkach sprężystych. Nie można uzyskać tych informacji z badań klasycznych wykonywanych za pomocą pomiaru ciśnienia akustycznego i dlatego efekty badań natężeniowych stanowią nową formę opisu ruchu falowego, nieznaną dotychczas akustykom z badań eksperymentalnych. Tak jak w innych przypadkach stosowania wizualizacji efektów badań naukowych, zaproponowane przez autorów graficzne formy wizualizacji przepływów falowych mają ułatwić ekspertom wyciąganie właściwych wniosków z badań, ale jednocze- O autorach Stefan WEYNA jest profesorem Politechniki Szczecińskiej, gdzie pracuje jako wykładowca na Wydziale Techniki Morskiej. Jest kierownikiem Zakładu Wibroakustyki Stosowanej. Zajmuje się akustyką użytkową, prowadząc badania w obszarze ochrony wibroakustycznej urządzeń przemysłowych, a w szczególności statków morskich. Wykorzystując technikę pomiaru natężenia dźwięku, prowadzi badania przepływów energii akustycznych w ośrodkach rzeczywistych. Jest uznanym specjalistą w dziedzinie eksperymentalnej analizy rozkładu wektorowych pól akustycznych. Jego syn Wojciech WEYNA jest z zawodu programistą, twórcą unikatowego programu pod nazwą SIWin, służącego do akwizycji i wizualizacji danych pomiarowych pochodzących z badań metodą natężeniową. SIWin jest aplikacją przeznaczoną do uruchamiania na platformach PC w systemie MS-Windows. Dzięki tej aplikacji wykonanie operacji pomiar – analiza – prezentacja jest znacznie ułatwione, a czas analiz skrócony do minimum. Szczególną cechą aplikacji jest niezwykle wysoka jakość prezentacji graficznych (Open-GL) i autorski program do animacji ruchu falowego. SPIS TREŚCI ◆ PRZEMÓWIENIE NOWOROCZNE .................................2 ◆ WARTO WIEDZIEĆ .................................................. 36 – 40 ◆ OBRADY SENATU ................................................................4 ◆ KALENDARIUM ...................................................................5 Warsztaty Open Access po raz pierwszy w Polsce! • Zgłoś się na eksperta do Komisji Europejskiej • The Lifelong Learning Programme • Biblioteka marzeń ◆ DOKTORAT HONORIS CAUSA .............................. 6 – 16 ◆ KULTURA ................................................................... 41 – 43 • Profesor Krzysztof Marchelek doktorem honoris causa Politechniki Poznańskiej • Wykład Klausa Wetziga • Słowo wstępne • Laudacja • Podziękowania • Wykład Krzysztofa Marchelka • Koncert 500 m pod ziemią • Rok wielkich planów • Koncert noworoczny w Studium Kultury Muzycznej ◆ LUDZIE POLITECHNIKI ........................................ 17 – 18 Habilitacja Andrzeja Bodnara ◆ Z ŻYCIA UCZELNI .................................................... 19 – 27 • Promocja doktorska 2006 • XXXVII Szczecińskie Dni Techniki • Promocja monografii Elektryka na Pomorzu Zachodnim • Absolwenci szukają pracy, pracodawcy szukają pracowników • INDUSTRIALACTION. Warsztaty studenckie • Spotkanie noworoczne • Spotkanie z temperamentem ◆ POZA UCZELNIĄ ..................................................... 28 – 29 Tablica pamiątkowa dla zasłużonych okrętowców ◆ KONFERENCJE, SEMINARIA ............................... 30 – 33 VII Niemiecko-Polskie Seminarium Doktorantów • Advanced Computer Systems • XXVII Sympozjum Siłowni Okrętowych • Ryzyko Przedsięwzięć Informatycznych ◆ NASI STUDENCI......................................................... 43 – 45 Sukces dyplomantów WI i WE • Nagrody Prezydenta Szczecina dla absolwentów PS • Dyplom uznania dla PS ◆ WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA ................ 46 – 49 Projekt International Master na WBiA • Świecimy przykładem • Praktyki budowlane w Finlandii • Wakacje w Londynie • Porozumienie o współpracy z Neubrandenburgiem • Japońskie wyróżnienia ◆ NASZE HOBBY........................................................... 50 – 51 Niebo nad głową – Rok Ognistej Świni ◆ WSPOMNIEŃ CZAR ................................................. 52 – 56 Mechanicy trzymają się mocno • Sześćdziesiąt lat minęło! ◆ ŻYLI WŚRÓD NAS ..............................................................56 Aleksander Tomaszewski ◆ WYSTAWY ................................................................... 34 – 36 VI Wystawa książek zagranicznych • Tekstografia • Otwarcie galerii przy IAP INŻYNIER • Pismo Politechniki Szczecińskiej • kwartalnik • Rok VII numer 4(27) • Styczeń 2007 Adres redakcji: Wydawnictwo Uczelniane, al. Piastów 50, 70-311 Szczecin, tel. 091 449 47 60, e-mail: [email protected], [email protected] Kolegium redakcyjne: prof. dr hab. inż. Mieczysław Wysiecki (redaktor naczelny), członkowie kolegium: dr inż. arch. Piotr Arlet, dr inż. Dorota Libront (WBiA), dr inż. Anna Barcz (WI), dr inż. Witold Mickiewicz (WE), dr hab. inż. Grzegorz Szwengier prof. nadzw. PS (WM), dr inż. Wojciech Zeńczak (WTM), dr hab. inż. Jacek A. Soroka prof. nadzw. PS (WTiICh), dr Feliks Stawarczyk (IEiZ), dr Barbara Glanc (IM), mgr Anna Grzelak-Rozenberg (BG), Stanisław Heropolitański (rzecznik PS), mgr Małgorzata Świerzko, Grażyna Ułaniak, mgr inż. Renata Kajrys i mgr inż. Małgorzata Mrożek (Wydawnictwo Uczelniane), Jerzy Undro Zespół redakcyjny: Mieczysław Wysiecki (redaktor naczelny), Grażyna Ułaniak, Małgorzata Mrożek, Renata Kajrys Wydawca: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Szczecińskiej Skład: Jacek Strzyżewski, PPH ZAPOL, Dmochowski, Sobczyk, Spółka Jawna Druk: Drukarnia ZAPOL Oddano do druku: styczeń 2007 r. Nakład 320 egz. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i opracowywania artykułów oraz zmiany ich tytułów. Poglądy prezentowane przez autorów nie odzwierciedlają stanowiska kierownictwa uczelni i zespołu redakcyjnego. Na okładce: Doktorat honoris causa profesora Krzysztofa Marchelka. Autor zdjęcia: Jarosław Szelągowski INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. 1 PRZEMÓWIENIE NOWOROCZNE PRZEMÓWIENIE NOWOROCZNE JM REKTORA POLITECHNIKI SZCZECIŃSKIEJ Wysoki Senacie, Szanowni Państwo! Tradycyjnie w ostatnim roboczym dniu mijającego roku spotykamy się w Sali Senatu naszej uczelni, aby złożyć sobie noworoczne życzenia oraz podzielić się refleksją nad tym, co już niebawem przejdzie do historii i tym, co w najbliższym czasie stanowić może dla nas nowe wyzwania. Mijający 2006 rok był dla nas wszystkich rokiem trudnym. Okresem wdrażania w życie Nowego Prawa o Szkolnictwie 2 Wyższym, ale i oczekiwania na nowe rozporządzenia wypełniające treść wielu artykułów nowej ustawy. Nowe Prawo o Szkolnictwie Wyższym stawia przed uczelniami nowe zadania. Zadania o charakterze społecznym – wdrażania nowych zasad kształcenia prowadzących do wzrostu mobilności absolwentów w podejmowaniu trudnych, nieraz szybko zmieniających się, wyzwań zawodowych oraz zadań naukowo-technicznych o charakterze gospodarczym – promujących postęp techniczny i wnoszenie nowych rozwiązań technologicznych. Dostosowanie się uczelni do nowych uregulowań prawnych oraz konieczne zaangażowanie w pozyskiwaniu środków finansowych, w ramach programów pomocowych Unii Europejskiej, stworzyło nowe priorytety naszych działań. Nowy okres finansowania w ramach budżetu Unii Europejskiej daje nam realne szanse dalszego, szybkiego rozwoju. Konieczna jest dalsza modernizacja naszego zaplecza dydaktycznego oraz naukowo-badawczego, a także podejmowanie nowych kierunków badań o znaczeniu utylitarnym, z myślą o wdrażaniu ich wyników do gospodarki. Pomimo wielu opóźnień legislacyjnych, podjęliśmy trud uporządkowania wewnętrznych aktów prawnych regulujących proces kształcenia studentów. W tym roku akademickim po raz pierwszy, zgodnie z nową ustawą o szkolnictwie wyższym – rozumiejąc intencje ustawodawcy, mimo braków wielu rozporządzeń na wszystkie kierunki i rodzaje studiów przeprowadziliśmy rekrutację na studia I i II stopnia. Wymagało to opracowania nowych programów studiów, zgodnych z ustalonymi już standardami nauczania, dających studiującej młodzieży wybór własnej ścieżki kształcenia. Na wszystkich kierunkach studiów wdrożyliśmy system punktów kredytowych. Uchwaliliśmy nowe regulaminy wszystkich rodzajów studiów prowadzonych w naszej uczelni. Wiele dyskusji i emocji budziły kolejne wersje „Strategii rozwoju uczelni” oraz nowego „Statutu uczelni”. Dzięki dużemu zaangażowaniu zespołów przygotowujących założenia do tych dokumentów oraz właściwemu rozumieniu dobra uczelni przez całą naszą społeczność akademicką Senat uchwalił je w przewidzianym ustawowo terminie. Chcę tutaj podziękować zespołom opracowującym te dokumenty – za trud włożonej INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. PRZEMÓWIENIE NOWOROCZNE pracy, a senatorom oraz związkom zawodowym – za rzeczową i merytoryczną dyskusję, która wpłynęła na ich ostateczną treść i jakość. Nie zakłóciło to normalnego trybu działania uczelni. Nasi pracownicy z właściwą sobie skutecznością zabiegali o nowe granty naukowe, aparaturowe i inwestycyjne. Podnosili swoje kwalifikacje, uzyskując kolejne stopnie naukowe i tytuły profesora. W 2006 r. 34 pracowników naszej uczelni uzyskało stopień naukowy doktora, trzech stopień naukowy doktora habilitowanego, a dwóch tytuł profesora. W okresie ostatnich dwóch lat włączyliśmy się aktywnie w pozyskiwanie środków z funduszy strukturalnych. Dzięki zaangażowaniu naszych naukowców oraz pracowników administracji na uczelni realizujemy projekty o łącznym budżecie ponad 20 mln złotych, w ramach: Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, Sektorowych Programów Operacyjnych oraz Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III. Uczelnia uzyskała pokaźne środki na unowocześnienie i rozbudowę bazy laboratoryjnej. Wymienię tylko niektóre inwestycje: Laboratorium bio- i nanotechnologii (ZCZT), Laboratorium badań właściwości mechanicznych i struktury materiałów (WM), Laboratorium zimnej plazmy (WE), Laboratorium fizyki budowli (WBiA) oraz nowe dydaktyczne Laboratorium fizyki (IF). Wysoka ranga naukowa naszej uczelni sprzyja powierzaniu nam poważnych zadań badawczych. Pracownicy naszej uczelni prowadzą obecnie 103 projekty badawcze Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego na łączną kwotę prawie 20 mln złotych, w tym 35 zadań, których realizację rozpoczęto w 2006 r. Jesteśmy również obecni i aktywni w europejskiej przestrzeni badawczej. Politechnika Szczecińska realizuje obecnie 13 projektów międzynarodowych finansowanych ze środków Komisji Europejskiej. W ostatnim roku wstąpiliśmy do międzynarodowych sieci naukowych prowadzących badania w zakresie: technologii plazmy, bioenergii oraz kontrolowanej syntezy termojądrowej. Myślę, że dołożyliśmy również starań do wykorzystania szansy jaką niesie nowy okres finansowania ze środków UE. Ze środków ministerstwa w 2006 r. wykupiliśmy w całości – bez dalszych zobowiązań ratalnych wobec sprzedającego obiekt dla Wydziału Informatyki przy ul. Żołnierskiej, opracowaliśmy projekt adaptacji tego budynku oraz rozpoczęliśmy w nim prace remontowe. Posiadamy pełną dokumentację projektową na przebudowę stołówki na potrzeby Biblioteki Głównej. Przejęliśmy bezpłatnie aktem notarialnym, z zasobów Skarbu Państwa, obiekt przy ul. Jagiellońskiej i jesteśmy w ostatniej fazie podpisania umowy na finansowanie – ze środków INTERREG III – prac projektowych jego przebudowy. Jedynie udokumentowane prawa własności oraz pełne opracowanie dokumentacji budowlanej stwarzają możliwości dalszego współfinansowania lub finansowania tych inwestycji ze środków UE. Już w przyszłym roku istnieje realna szansa poważnego zaawansowania robót budowlanych w budynku przeznaczonym dla potrzeb Wydziału Informatyki. Patrzymy na nowy rok z obawami, ale i nadzieją. Obawy wynikają z niejasnej zasady zadziałania nowego algorytmu rozdziału dotacji budżetowej na poszczególne uczelnie. Niewątpliwie na nowych zasadach podziału dotacji budżetowej skorzystają ośrodki silne naukowo – z wysoką kategorią, prowadzące szeroką współpracę naukową z innymi jednostkami zagranicznymi w ramach Programów Ramowych Unii Europejskiej oraz wdrażające wyniki badań do gospodarki. Istotnym zagrożeniem pozostaje nadal niż demograficzny, którego następstwa tak naprawdę dotkną uczelnie dopiero po 2007 r. Wobec przewidywanej liczby 1 950 000 studentów w roku akademickim 2006/2007 prognozuje się jej spadek do ok. 1 mln 550 tys., a więc o 400 tys. w roku akademickim 2015/2016. Jakkolwiek w bieżącym roku akademickim udało się nam utrzymać liczbę studentów na poziomie roku poprzedniego – ok. 10 500 osób, to demografia jest tutaj bezlitosna i stawia jasne prognozy. Stąd też idea konsolidacji środowiska akademickiego i utworzenia w Szczecinie silnego uniwersytetu o profilu technicznym, wydaje się być kusząca i budząca wyobraźnie – uzasadniona sytuacją demograficzną oraz postępującymi zmianami legislacyjnymi w szkolnictwie wyższym. Jakkolwiek ogólną sytuację finansową uczelni uznać należy za zadowalającą – wynik finansowy za 11 miesięcy mijającego roku wykazuje wyraźne saldo dodatnie, to nie można nie widzieć tutaj pewnych zagrożeń. To właśnie dzięki własnym środkom finansowym mogliśmy tak śmiało sięgać po dofinansowanie wielu inwestycji z programów pomocowych. W bieżącej realizacji projekty te zazwyczaj kredytuje uczelnia ze środków własnych, do chwili przyjęcia i rozliczenia kolejnego ich etapu przez jednostkę nadzorującą. Stąd też tak ważne jest oszczędne dysponowanie tym co mamy, aby móc dalej inwestować w niezbędny rozwój. Bez nowoczesnej bazy laboratoryjnej oraz dobrze wyposażonych sal wykładowych trudno będzie nam sprostać konkurencji innych uczelni oraz ośrodków naukowo-badawczych. Kolejne lata przyniosą okres przełomu, który obejmie również szkolnictwo wyższe. To w jakim stopniu będziemy w stanie nadążyć za zmieniającą się rzeczywistością zadecyduje o naszej przyszłości i pozycji wśród innych krajowych ośrodków naukowo-dydaktycznych. Wierzę, że przy zrozumieniu tego przez wszystkie grupy pracownicze, zdołamy wykorzystać daną nam szansę. Panie i Panowie, Szanowni Państwo! Wszystko to, co umocniło naszą uczelnię w mijającym roku, jest przede wszystkim sukcesem naszych pracowników i wynika ze zbiorowego wysiłku wszystkich nas, stanowiących społeczność akademicką Politechniki Szczecińskiej. Za zaangażowanie i całoroczny trud pracy serdecznie dziękuję prorektorom, dziekanom i prodziekanom wydziałów oraz kierownikom jednostek organizacyjnych, wszystkim pracownikom naukowo-dydaktycznym, technicznym i obsługi, a także administracji centralnej z kanclerzem i kwestorem uczelni na czele. Dziękuję tym wszystkim, którzy nie bacząc na trudności podjęli wysiłek najpierw opracowania, a później realizacji wielu wartościowych projektów przynoszących prestiż i wzbogacających bazę materialną naszej czelni. Niech nowy 2007 rok – kolejny rok jubileuszu 60-lecia Politechniki Szczecińskiej, będzie pełen sukcesów dla wszystkich jej pracowników, studentów i absolwentów. Niech przyniesie nam pomyślność, spełnienie wszystkich zamierzeń osobistych i zawodowych. Niech będzie kolejnym dobrym rokiem przynoszącym nam satysfakcję z pracy i rozwój naszej uczelni. INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. 3 OBRADY SENATU X SENAT W PAŹDZIERNIKU Na posiedzeniu Senatu 30 października 2006 roku rektor Włodzimierz Kiernożycki przedstawił senatorom treść Uchwały Prezydium KRASP z 18 września 2006 r. w sprawie potrzeby prorozwojowego finansowania szkolnictwa wyższego. W dalszej części Senat pozytywnie zaopiniował wniosek Wydziału Budownictwa i Architektury o mianowanie dr hab. inż. Haliny Garbalińskiej na stanowisko profesora nadzwyczajnego w Politechnice Szczecińskiej na czas określony. Senat przyjął do akceptującej wiadomości przedstawioną przez prorektora ds. nauczania Witolda Biedunkiewicza informację o wymianie międzynarodowej na naszej uczelni w roku akademickim 2005/2006. Senatorowie, przyjmując opinię opracowaną przez prof. zw. dr. hab. inż. Krzysztofa Marchelka, pozytywnie zaopiniowali wniosek Senatu Politechniki Rzeszowskiej o nadanie prof. dr. hab. inż. Eugeniuszowi Świtońskiemu tytułu doktora honoris causa tej uczelni. XI SENAT W LISTOPADZIE Na posiedzeniu Senatu 27 listopada 2006 roku rektor Włodzimierz Kiernożycki wręczył nominację dr hab. inż. Halinie Garbalińskiej na stanowisko profesora nadzwyczajnego w Politechnice Szczecińskiej na czas określony. Senatorowie pozytywnie zaopiniowali wnioski: • Wydziału Technologii i Inżynierii Chemicznej o mianowanie dr. hab. inż. Zbigniewa Czecha na stanowisko profesora nadzwyczajnego w Politechnice Szczecińskiej na czas określony, • Wydziału Technologii i Inżynierii Chemicznej o mianowanie dr hab. inż. Mirosławy El Fray na stanowisko profesora nadzwyczajnego w Politechnice Szczecińskiej na czas określony, XII SENAT W GRUDNIU Na posiedzeniu Senatu 18 grudnia 2006 roku rektor Włodzimierz Kiernożycki wręczył następujące nominacje na stanowisko profesora nadzwyczajnego w Politechnice Szczecińskiej na czas określony: • dr hab. inż. Mirosławie El Fray, • dr. hab. inż. Zbigniewowi Czechowi, • dr. hab. inż. Markowi Grycie, • dr. hab. inż. Bogdanowi Piekarskiemu. Następnie senatorowie pozytywnie zaopiniowali wniosek Wydziału Techniki Morskiej o mianowanie prof. dr. hab. inż. Tadeusza Szelangiewicza na stanowisko profesora zwyczajnego w Politechnice Szczecińskiej. W dalszej części obrad Senat zatwierdził kandydatów przedstawionych przez rektora do uzupełnienia składów Uczelnianej Komisji 4 Na koniec obrad Senat przyjął do realizacji przedstawiony przez rektora ramowy harmonogram tematyczny posiedzeń Senatu PS w roku akademickim 2006/2007. Na posiedzeniu 30 października 2006 r. Senat PS podjął następujące uchwały: • uchwała nr 44 w sprawie wyrażenia zgody na zawarcie porozumienia o współpracy z podmiotem zagranicznym (Odeski Narodowy Uniwersytet Morski, Ukraina), • uchwała nr 45 w sprawie wytycznych Senatu Politechniki Szczecińskiej dotyczących planów i programów kursów dokształcających, • uchwała nr 46 w sprawie poparcia wniosku o nadanie tytułu doktora honoris causa prof. dr. hab. inż. Eugeniuszowi Świtońskiemu, • uchwała nr 47 w sprawie wyrażenia zgody na zawarcie umowy o współpracy z podmiotem zagranicznym (Imperial College of Science, Technology and Medicine, Wielka Brytania). mroz/ires • Wydziału Technologii i Inżynierii Chemicznej o mianowanie dr. hab. inż. Marka Gryty na stanowisko profesora nadzwyczajnego w Politechnice Szczecińskiej na czas określony, • Wydziału Mechanicznego o mianowanie dr. hab. inż. Bogdana Piekarskiego na stanowisko profesora nadzwyczajnego w Politechnice Szczecińskiej na czas określony. Na koniec obrad Senat pozytywnie zaopiniował wniosek o powołanie prof. dr. hab. inż. Waldemara A. Morawskiego na przewodniczącego Senackiej Komisji Nauki na kadencję 2005 – 2008. Na posiedzeniu 27 listopada 2006 r. Senat PS podjął: • uchwałę nr 48 w sprawie zasad oraz trybu powierzania zajęć dydaktycznych w wymiarze przekraczającym liczbę godzin ponadwymiarowych. mroz/ires Dyscyplinarnej dla Studentów i Uczelnianej Komisji Odwoławczej dla Studentów. Na koniec senatorowie przyjęli do akceptującej wiadomości – przedstawioną przez prorektora ds. nauki Ryszarda Kaleńczuka – strategię uczelni dotyczącą 7. Programu Ramowego Badań, Rozwoju Technologicznego i Wdrożeń Wspólnoty Europejskiej (2007 – 2013). Na posiedzeniu 18 grudnia 2006 r. Senat PS podjął następujące uchwały: • uchwała nr 49 w sprawie zmiany uchwały nr 20 z 25 kwietnia 2005 r. w sprawie zasad zwiększania wynagrodzeń osobowych pracowników, • uchwała nr 50 w sprawie wyrażenia intencji współfinansowania i przeznaczenia środków na cele realizacji projektu UE zgłaszanego przez Politechnikę Szczecińską w ramach działań ujętych w programie SPO-WKP, • uchwała nr 51 w sprawie prowizorium planu rzeczowo-finansowego na 2007 rok, w tym budżetów jednostek. mroz/ires INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. KALENDARIUM KALENDARIUM REKTORÓW listopad – grudzień 2006 5 listopada Prorektor ds. organizacji i rozwoju uczelni Ryszard Getka wziął udział w uroczystościach z okazji 40. rocznicy szczecińskich obchodów Sacrum Milenium Poloniae. Mszy dziękczynnej, która była sprawowana w parafii pw. św. Jana Ewangelisty w Szczecinie, przewodził Jego Eminencja kardynał Józef Glemp prymas Polski. 15 listopada W wyjazdowym posiedzeniu Regionalnego Komitetu Sterującego w Cedyni uczestniczył prorektor Ryszard Getka. Było to ostatnie posiedzenie komitetu, na którym marszałek województwa prof. Zygmunt Meyer podsumował 3-letnią kadencję. Podejmowane w niej działania dotyczyły opiniowania i wyboru do realizacji projektów zgłaszanych w ramach Zintegrowanego Programu Rozwoju Regionalnego w województwie zachodniopomorskim w latach 2004 – 2006. W ramach ZPORR w tych latach Politechnika Szczecińska uzyskała dofinansowanie 11 projektów o wartości 5.728.123,70 zł. 15 listopada Na zaproszenie rektora Politechniki Łódzkiej, rektor Włodzimierz Kiernożycki oraz prorektor ds. nauki Ryszard Kaleńczuk wzięli udział w uroczystym posiedzeniu Senatu PŁ, na którym tytuł i godność doktora honoris causa otrzymali prof. Tadeusz Godycki-Ćwirko (wybitny uczony, autorytet w dziedzinie konstrukcji z betonu, profesor zwyczajny Politechniki Gdańskiej) oraz prof. Tadeusz Paryjczak (wybitny uczony, autorytet w zakresie katalizy, adsorpcji i fizykochemicznego wykorzystania chromatografii gazowej). 16 – 17 listopada Warszawa – udział prorektora Ryszarda Kaleńczuka w Konferencji Inaugurującej 7. Program Ramowy UE w Polsce, organizowanej przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE. Konferencja poświęcona była promocji 7. PR i przedstawieniu struktury, głównych elementów i zasad uczestnictwa w 7. PR. Kontaktowy Programów Ramowych UE Politechniki Koszalińskiej. 18 listopada 3 grudnia Prorektor Ryszard Getka uczestniczył w mszy świętej, będącej częścią Wieczoru Wspomnień zorganizowanego z okazji jubileuszu 54. rocznicy powstania Chóru Akademickiego Politechniki Szczecińskiej. Podczas uroczystości z okazji 30-lecia istnienia AKTT PS, rektor Włodzimierz Kiernożycki wręczył okolicznościowe dyplomy założycielom oraz członkom AKTT PS. 20 listopada Berlin-Adlershof – udział prorektora Ryszarda Kaleńczuka w spotkaniu członków Regionalnej Rady ds. Nauki, Techniki i Innowacji z przedstawicielami niemieckimi, na którym podjęto rozmowy na temat wymiany zarówno doświadczeń, jak i pracowników między zachodniopomorskimi a berlińskimi ośrodkami akademickimi, placówkami oraz instytutami naukowo-badawczymi. 23 listopada Rektor Włodzimierz Kiernożycki zainaugurował XXXVII Szczecińskie Dni Techniki. Odsłonięto tablicę pamiątkową poświeconą prof. J. Kępińskiemu. 24 listopada Udział prorektora Ryszarda Kaleńczuka w Dniu Informacyjnym pt. „Stypendia naukowe i konferencyjne, staże, granty z polskich i zagranicznych źródeł”, organizowanym przez Regionalne Centrum Informacji dla Naukowców przy Politechnice Szczecińskiej. 1 grudnia Prorektor Ryszard Kaleńczuk wziął udział w uroczystości nadania godności doktora honoris causa Uniwersytetu Szczecińskiego prof. zw. dr. hab. Andrzejowi Dubasowi z Akademii Rolniczej w Poznaniu oraz w 7. Międzynarodowej Konferencji z cyklu Strategia Lizbońska w regionach nt.: „Regiony – modelowe struktury strategicznego rozwoju” w Koszalinie, na której omawiano możliwości rozwoju Pomorza Zachodniego poprzez wykorzystanie wiedzy za pomocą Programów Unii Europejskiej 2007 – 2013. Organizatorem konferencji był Punkt INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. 15 grudnia Udział rektora Włodzimierza Kiernożyckiego w ceremonii przekazania dowództwa Międzynarodowego Korpusu Północny Wschód nowemu dowódcy gen. Zdzisławowi Góralowi. Uroczystość odbyła się w kwaterze korpusu przy ul. Łukasińskiego w Szczecinie. 15 grudnia Świąteczne Spotkanie Wigilijne organizowane przez Komisję Zakładową NSZZ „Solidarność” PS (sala Senatu). 15 grudnia Spotkanie wigilijne rektora Włodzimierza Kiernożyckiego z Samorządem Studenckim (Klub Pracowników Nauki). 17 grudnia Jego Ekscelencja Arcybiskup Metropolita Szczecińsko-Kamieński z okazji 50-lecia swojej posługi kapłańskiej zaprosił rektora Włodzimierza Kiernożyckiego na uroczystą mszę świętą w katedrze. 20 grudnia Spotkanie z kolędą zorganizowane przez Chór Akademicki Politechniki Szczecińskiej im. prof. Jana Szyrockiego. 29 grudnia Na zaproszenie rektora PS w sali Senatu odbyło się tradycyjne spotkanie noworoczne pracowników Politechniki Szczecińskiej. 5 DOKTORAT HONORIS CAUSA PROFESOR KRZYSZTOF MARCHELEK DOKTOREM HONORIS CAUSA POLITECHNIKI POZNAŃSKIEJ 10 stycznia 2007 roku, w Centrum Wykładowo-Konferencyjnym Politechniki Poznańskiej, odbyła się uroczystość nadania tytułu i godności doktora honoris causa Politechniki Poznańskiej prof. zw. dr. hab. inż. Krzysztofowi Stanisławowi Marchelkowi z Politechniki Szczecińskiej. Akt ten uhonorował dotychcza- 6 sowe, wielkie osiągnięcia naukowe Profesora w dziedzinie inżynierii mechanicznej, zwłaszcza z obszaru dynamiki maszyn, rezultaty Jego znakomitej działalności dydaktycznej, związanej z rozwojem kadry naukowej, a także nieprzeciętnej aktywności w obszarze organizacji nauki. Promocja Profesora Marchelka na godność doktora honoris causa wiązała się także z faktem wieloletniej, bardzo owocnej współpracy Beneficjanta z Politechniką Poznańską. W uroczystości wzięły udział władze Politechniki Poznańskiej pod przewodnictwem rektora tej uczelni Adama Hamrola, Senat oraz Rada Wydziału Budowy Maszyn i Zarządzania, z jego dziekanem Janem Żurkiem. Na promocję przybył wojewoda poznański, przedstawiciel Urzędu Marszałkowskiego w Poznaniu, wysłannik Metropolity poznańskiego, delegaci Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, szefowie branżowych agend PAN, rektorzy wielu uczelni technicznych, a także niezwykle liczna grupa czołowych mechaników i technologów budowy maszyn z większości krajowych uczelni i ośrodków badawczo-rozwojowych przemysłu maszynowego. W uroczystości uczestniczyli przedstawiciele władz Politechniki Szczecińskiej, z rektorem Włodzimierzem Kiernożyckim, prorektorem ds. nauki Ryszardem Kaleńczukiem, dziekanem Wydziału Mechanicznego Mieczysławem Wysieckim, kanclerzem Franciszkiem Kamolą, kwestorem Edwardem Zawadzkim. Wielką grupę ob- INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. DOKTORAT HONORIS CAUSA serwatorów uroczystej honorowej promocji doktorskiej Profesora Marchelka stanowili Jego najbliżsi współpracownicy, koledzy, przyjaciele oraz wychowankowie z macierzystego Wydziału Mechanicznego i Instytutu Technologii Mechanicznej, a także pracownicy innych jednostek naszej uczelni. Realizując scenariusz uroczystości, słowo wstępne wygłosił rektor Politechniki Poznańskiej Adam Hamrol. Po serdecznym powitaniu Beneficjanta i Jego rodziny, członków Senatu oraz Rady Wydziału Budowy Maszyn i Zarządzania PP, pracowników tej uczelni oraz przybyłych gości, przypomniał, że wniosek Senatu Akademickiego Politechniki Poznańskiej o nadanie tego zaszczytnego tytułu poparły Senaty: Akademii Górniczo-Hutniczej (AGH), Politechniki Koszalińskiej (PK) oraz Politechniki Śląskiej (PŚl). Recenzentami dorobku Doktora Honorowego byli: prof. dr hab. inż. Tadeusz Uhl z AGH, prof. dr hab. inż. Wojciech Kacalak z PK i prof. dr hab. inż. Eugeniusz Świtoński z PŚl. Po wystąpieniu rektora, laudację, przedstawiającą najważniejsze osiągnięcia naukowe, dydaktyczne i organizacyjne Profesora Marchelka, wygłosił promotor Jego przewodu – prof. dr hab. inż. Jan Żurek, pełniący funkcję dziekana Wydziału Budowy Maszyn i Zarządzania PP. również najbliższym współpracownikom za uczestnictwo w zmaganiach z nauką i osiągnięcie dotychczasowych rezultatów. Wyraził także wdzięczność wszystkim tym, którzy przyczynili się organizacyjnie do godnej oprawy uroczystości Jego doktoratu honoris causa. Potem, nowo promowany Doktor Honorowy PP wygłosił bardzo interesujący – syntetyzujący główne osiągnięcia naukowe Laureata – wykład pt. „Projektowanie systemu obrabiarka – proces skrawania odpornego na drgania samowzbudne”. Na zakończenie uroczystości Profesor Marchelek otrzymał liczne gratulacje, w tym ciepłe słowa od rektora naszej uczelni Włodzimierza Kiernożyckiego, a także od prof. dr. hab. inż. dr. h.c. Stefana Berczyńskiego – jako przedstawiciela rzeszy swoich wychowanków i współpracowników. Uroczystość uświetnił występ Chóru Akademickiego Politechniki Poznańskiej. Grzegorz Szwengier Następnie rektor PP – z udziałem promotora przewodu prof. J. Żurka – dokonał uroczystej promocji i przyjęcia prof. Krzysztofa Marchelka w poczet doktorów honoris causa Politechniki Poznańskiej. Poproszony o wystąpienie prof. Krzysztof Marchelek podziękował za przyznanie Mu tytułu i godności doktora honoris causa Politechniki Poznańskiej. Słowa wdzięczności skierował do osób, które zabiegały o zrealizowanie tej promocji. Wyraził podziękowania swoim wychowawcom i inspiratorom kierunków drogi zawodowej oraz działalności naukowo-badawczej, profesorom: Jerzemu Dmochowskiemu i Wiesławowi Olszakowi. Podziękował INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. 7 DOKTORAT HONORIS CAUSA SŁOWO WSTĘPNE prof. dr. hab. inż. ADAMA HAMROLA, REKTORA POLITECHNIKI POZNAŃSKIEJ Mądry człowiek więcej możliwości tworzy niż znajduje – Henry Ford Społeczność akademicka, kierując się potrzebą uhonorowania ludzi wybitnych, ustanowiła wspaniałą tradycję przyznawania tytułu doktora honoris causa. W ten wyjątkowy sposób dajemy wyraz naszego uznania, szacunku i wdzięczności dla Osoby, która jest niekwestionowanym autorytetem naukowym i moralnym. Tradycję tę przejęła także Politechnika Poznańska. Swój dwudziesty siódmy tytuł doktora honoris causa przyznała profesorowi Krzysztofowi Marchelkowi, wybitnemu naukowcowi, światowej sławy specjaliście w dziedzinie budowy obrabiarek i procesów obróbki skrawaniem. Profesor Krzysztof Marchelek stworzył znakomitą, znaną w kraju i na świecie, polską szkołę naukową dynamiki obrabiarek. Ogromny wysiłek i poświęcenie sprawiły, iż Laureat stał się mentorem wielopokoleniowej grupy naukowców rozwijających dziedzinę zainteresowań naukowych Profesora. Nasza uczelnia jest zaszczycona faktem, iż może korzystać z wiedzy, doświadczenia i życzliwości Profesora, który od wielu już lat ściśle współpracuje z kadrą naukową Wydziału Budowy Maszyn i Zarządzania. Wniosek Senatu Akademickiego Politechniki Poznańskiej o nadanie tego zaszczytnego tytułu poparły Senaty: Akademii Górniczo-Hutniczej, Politechniki Koszalińskiej oraz Politechniki Śląskiej. W imieniu całej społeczności akademickiej Politechniki Poznańskiej wyrażam radość, że naukowiec tak wielkiego formatu przechodzi do panteonu osób szczególnie zasłużonych dla naszej Alma Mater. LAUDACJA Magnificencjo Rektorze! Wysoki Senacie! Czcigodny Doktorze Honorowy! Wysoka Rado Wydziału Budowy Maszyn i Zarządzania! Szanowni Goście! Na posiedzeniu Komisji powołanej przez Radę Wydziału Budowy Maszyn i Zarządzania, po przedstawieniu faktów z naukowego życiorysu prof. zw. dr. hab. inż. Krzysztofa Marchelka stwierdzono: „...wybitny twórca nauki z zakresu dynamiki obrabiarek i obróbki skrawaniem, ceniony w świecie specjalista, którego opracowania z zakresu badań dynamiki maszyn wniosły istotny postęp w świecie...”. Dzisiaj mam przyjemność, a nie ukrywam, że jest to dla mnie wielki zaszczyt, pełnić rolę promotora w uroczystości nadania godności doktora honoris causa Politechniki Poznańskiej Panu Profesorowi – wybitnemu mechanikowi, przyjacielowi naszego wydziału. Prof. zw. dr hab. inż. Krzysztof Marchelek w 1960 roku ukończył z wyróżnieniem studia na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Szczecińskiej i bezpośrednio po nich podjął pracę jako asystent u profesorów Jerzego Dmochowskiego i Wiesława Olszaka w Katedrze Obrabiarek, Obróbki Skrawaniem i Technologii Budowy Maszyn. W 1964 r. uzyskał stopień naukowy doktora nauk technicznych, w 1976 r. jako pierwszy wychowanek Politechniki Szczecińskiej otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1989 r. tytuł naukowy profesora zwyczajnego. Losy zawodowe Profesora Krzysztofa Marchelka od 46 lat związane są z Wydziałem Mechanicznym Politechniki Szczecińskiej. Jego działalność naukowa jest niezwykle aktywna, a głównym nurtem zainteresowań naukowych Profesora, które określają obszar prowadzonych przez Niego prac badawczych, jest szeroko pojmowana problematyka dynamiki obrabiarek i procesów obróbki skrawaniem. Do szczególnie ważnych osiągnięć należy zaliczyć: 8 INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. DOKTORAT HONORIS CAUSA - opracowanie jednolitej, spójnej metodyki modelowania i obliczeń właściwości dynamicznych systemu obrabiarka – procesy robocze w konwencji metody elementów skończonych, - opracowanie metodyki kształtowania właściwości dynamicznych systemu obrabiarka – procesy robocze z wykorzystaniem metody wrażliwości, - opracowanie doświadczalnej metody estymacji dynamicznych charakterystyk procesu skrawania, - opracowanie doświadczalnej metody identyfikacji współczynników względnego rozproszenia energii drgań w połączeniach prowadnicowych obrabiarek, - opracowanie metodyki doświadczalnego wyznaczania charakterystyk częstotliwościowych układów masowo-dysypacyjno-sprężystych obrabiarek, - opracowanie metodyki i algorytmu kształtowania wibrostabilności systemu obrabiarka – procesy robocze z wykorzystaniem metod sztucznej inteligencji. Prace te zawierają wiele nowych, oryginalnych koncepcji oraz rozwiązań teoretycznych z zakresu modelowania i analiz obliczeniowych, a również badań doświadczalnych rozważanych systemów i procesów. Zawierają także, służące inżynierskiemu projektowaniu, algorytmy proponowanych metod, zweryfikowane praktycznie i poparte konkretnymi aplikacjami. Opracowania te, kompleksowe i kompletne tematycznie, wnoszą istotny postęp do problematyki badań w zakresie dynamiki maszyn oraz mają pionierski, światowy wymiar. Wyniki swoich badań prof. Krzysztof Marchelek przedstawił w 2 monografiach, w ponad 200 artykułach oraz referatach opublikowanych w renomowanych czasopismach i materiałach międzynarodowych oraz krajowych kongresów i konferencji naukowych. Spośród czasopism, w których ukazały się publikacje Profesora, warto wymienić: Transaction of the ASME, Journal of Vibration and Control, Machine Tools and Manufacturing, Advances in Manufacturing Science and Technology, Archives of Mechanical Technology and Automation, Theoretical and Applied Mechanics. Prof. Krzysztof Marchelek jest autorem książki „Dynamika obrabiarek” (WNT Warszawa, wyd. I – 1974 r. oraz wyd. II całkowicie zmienione – 1991 r.), uznanej za jedną z najlepszych z tej problematyki w literaturze światowej. Dorobek Profesora obejmuje także ponad 60 niepublikowanych prac naukowo-badawczych, wykonanych w ramach problemów centralnie koordynowanych (CPBR, CPBP) oraz na zamówienia przemysłu. Przedmiotem wdrożeń w biurach konstrukcyjnych oraz w fabrykach przemysłu obrabiarkowego (m.in. w CBKO w Pruszkowie, OBK KOPROTECH w Warszawie, JAFO w Jarocinie, FO RAFAMET w Kuźni Raciborskiej) były stworzone metodyki oraz procedury badań dynamiki obrabiarek i procesów obróbkowych. Ponadto Profesor aktywnie uczestniczył w 15 projektach badawczych finansowanych przez Komitet Badań Naukowych oraz brał udział, wspólnie z Uniwersytetem Technicznym w Hanowerze, w międzynarodowym grancie fundacji firmy „Volkswagen” (Volkswagen Stiftung), dotyczącym modelowania zjawisk dynamiki nieliniowej w maszynach technologicznych. Dotychczasowe osiągnięcia naukowo-badawcze ugruntowały pozycję Profesora jako wybitnego specjalisty oraz przyniosły wysokie uznanie krajowych i zagranicznych instytucji naukowo-badawczych, instytucji i firm przemysłowych, zajmujących się rozwiązywaniem zagadnień dynamiki systemów wytwórczych oraz wdrażaniem tych rozwiązań do praktyki inżynierskiej. Miarą autorytetu naukowego prof. Krzysztofa Marchelka jest stałe powoływanie Go do licznych gremiów i towarzystw naukowych, rad programowych czasopism, komitetów renomowanych konferencji krajowych i zagranicznych. Profesor jest między innymi wieloletnim, aktywnym członkiem Komitetu Budowy Maszyn Polskiej Akademii Nauk, Sekcji Podstaw Technologii KBM PAN, Polskiego Komitetu Teorii Maszyn i Mechanizmów, Sekcji Dynamiki Układów Komitetu Mechaniki PAN, Komisji Budowy Maszyn Oddział PAN w Poznaniu, Polskiego Towarzystwa Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej, Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego. Do 2004 r. działał także w opiniodawczych gremiach Komitetu Badań Na- INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. 9 DOKTORAT HONORIS CAUSA ukowych, w roku 2004 został wybrany w skład Komitetu Badań Naukowych, który w roku 2005, na mocy Ustawy przekształcono w Radę Nauki przy Ministrze Nauki i Informatyzacji, a obecnie Ministrze Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Profesor zw. dr hab. inż. K. Marchelek jest członkiem Komisji Badań na Rzecz Rozwoju Gospodarki. Uczestniczy w pracach zespołów wydawniczych czasopism krajowych i zagranicznych, m.in.: Journal of Vibration and Control (USA) – członek zespołu wydawniczego, Machine Dynamics Problems (Warszawa) – Komitet Naukowy, miesięcznika Mechanik (Warszawa) – Rada Programowa oraz jest stałym recenzentem prac wydawanych w renomowanych czasopismach zagranicznych, m.in.: Journal of Vibration and Control (USA), Transactions of the ASME, Journal of Engineering for Industry (USA), Mechanical Systems and Signal Processing, Machine Tools and Manufacturing, International Journal of Mechanical Sciences (Wielka Brytania). Współpracuje aktywnie z zagranicznymi uczelniami i ośrodkami badawczymi (m.in. Virginia Politechnic and State University (USA), TU Hannover, TU Chemnitz, TH Bielefeld, Politechnikami w Rydze, Pradze, Sofii i Atenach, Instytuty STANKIN i ENIMS w Moskwie). Prof. Krzysztof Marchelek aktywnie współpracuje z wieloma ośrodkami naukowymi w kraju: Akademią Górniczo-Hutniczą w Krakowie, Politechniką Gdańską, Politechniką Koszalińską, Politechniką Rzeszowską, Politechniką Śląską w Gliwicach, Politechniką Warszawską, Politechniką Wrocławską i naszą Politechniką Poznańską. Owocną współpracę naukową z Politechniką Poznańską prof. Krzysztof Marchelek nawiązał już w drugiej połowie lat 60. dwudziestego wieku w dwóch obszarach tematycznych: dynamiki maszyn, ze szczególnym uwzględnieniem obrabiarek i procesów obróbkowych, oraz konstrukcji i badania obrabiarek skrawających. W zakresie dynamiki maszyn współpracuje z zespołem prof. zw. dr. hab. Czesława Cempla. Do dzisiaj kontynuowana jest także współpraca w zakresie konstrukcji i badania obrabiarek z zespołami profesorów Ryszarda Grajdka, Andrzeja Ławniczaka i mojej 10 skromnej osoby. Współpraca ta koncentruje się nie tylko na zagadnieniach ściśle naukowych, lecz także na wspólnie prowadzonych pracach badawczo-rozwojowych związanych z nowymi konstrukcjami obrabiarek. Opracowaną przez oba zespoły, wspólnie z Jarocińską Fabryką Obrabiarek, nową rodzinę frezarek FS wdrożono do produkcji. Frezarka z tej rodziny została odznaczona złotym medalem Międzynarodowych Targów Poznańskich w 2001 r. oraz była prezentowana na Międzynarodowych Targach Obrabiarkowych EMO w Hanowerze. Obecnie prowadzone są intensywne prace badawczo-rozwojowe związane z przygotowaniem do wdrożenia nowej rodziny frezarek narzędziowych, które będą produkowane przez JAFO Jarocin. Prof. Krzysztof Marchelek równie aktywnie działa na rzecz rozwoju kadry naukowej Wydziału Budowy Maszyn i Zarządzania Politechniki Poznańskiej. Udział Pana Profesora w tym zakresie przejawiał się nie tylko w recenzowaniu rozpraw doktorskich i habilitacyjnych oraz wniosków profesorskich, lecz także w konsultowaniu i inspirowaniu nowych kierunków poszukiwań naukowych. Profesor Krzysztof Marchelek uważany jest za twórcę, znanej w kraju i na świecie, polskiej szkoły naukowej dynamiki obrabiarek. Dzięki konsekwentnym wysiłkom wychował i skupił wokół siebie liczną, wielopokoleniową grupę aktywnych naukowców, rozwijających dziedzinę Jego zainteresowań. Promował 7 doktorów nauk technicznych, z których 5 uzyskało stopnie doktora habilitowanego, a 3 jest profesorami. Dopełnieniem tego jest 31 recenzji rozpraw doktorskich, 19 opinii o dorobku w przewodach habilitacyjnych, 18 recenzji wniosków profesorskich, 8 recenzji książek oraz bardzo liczne oceny, jak już wspomniałem, artykułów naukowych i referatów konferencyjnych. Profesor jest cenionym i szanowanym przez studentów oraz współpracowników nauczycielem akademickim. Tematyka Jego zajęć dydaktycznych pokrywa się w przybliżeniu z obszarami tematycznymi prac naukowo-badawczych. Dochodzą do tego przekazy wiedzy ogólnej o konstrukcjach obrabiarek i maszyn technologicznych oraz o komputerowym wspomaganiu ich projektowania. Jest INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. DOKTORAT HONORIS CAUSA to dydaktyka na wysokim poziomie merytorycznym, atrakcyjna w formach przekazu, o stale aktualizowanych treściach. Profesor Krzysztof Marchelek jest autorem wielu opracowań i pomocy dydaktycznych (skrypty, instrukcje do ćwiczeń laboratoryjnych, stanowiska laboratoryjne, plany i programy studiów), ale szczególnym osiągnięciem jest prowadzenie studiów według programów indywidualnych z wybitnie uzdolnionymi studentami. Absolwenci tych form kształcenia stanowią obecnie trzon szkoły naukowej Profesora. Na koniec laudacji, nie sposób pominąć walorów osobowościowych Doktora Honorowego naszej uczelni. Profesor Krzysztof Marchelek wśród grona naukowego postrzegany jest jako nauczyciel i uczony o wielkiej pracowitości, prawości i życzliwości. To wszystko sprawiło, że społeczność akademicka Politechniki Poznańskiej na czele z Wysokim Senatem i Radą Wydziału Budowy Maszyn i Zarządzania ofiaruje dzisiaj Profesorowi to, co ma najcenniejsze, a mianowicie godność doktora honoris causa naszej uczelni. Promotor: prof. dr hab. inż. Jan Żurek PODZIĘKOWANIE PROFESORA Magnificencjo Rektorze! Wysoki Senacie! Wielce Szanowni Panie i Panowie! Dzień dzisiejszy jest dla mnie dniem szczególnym, bowiem tytuł i godność doktora honoris causa renomowanej uczelni, jaką jest Politechnika Poznańska, to wielki zaszczyt i satysfakcja, to wielki honor. To wszystko stało się moim udziałem. Bardzo serdecznie pragnę podziękować Jego Magnificencji Rektorowi profesorowi Adamowi Hamrolowi i Wysokiemu Senatowi Akademickiemu Politechniki Poznańskiej za uznanie, że wyniki mojej działalności naukowej zasługują na tę najwyższą godność akademicką, jaką jest tytuł doktora honoris causa Politechniki Poznańskiej. Słowa mojego podziękowania kieruję do inicjatorów postępowania, które wieńczy dzisiejsza uroczystość: Dziekana Wydziału Budowy Maszyn i Zarządzania, a zarazem promotora mojego przewodu doktorskiego profesora Jana Żurka oraz Dyrektorów i Profesorów Instytutu Technologii Mechanicznej, a także wszystkich członków Rady Wydziału Budowy Maszyn i Zarządzania. To wasze przekonanie, że moja twórczość godna jest tak wysokiego wyróżnienia akademickiego sprawiło, że mogłem dzisiaj odebrać z rąk JM Rektora ten wspaniały dyplom. Szczególne słowa wdzięczności kieruję do Profesorów Czesława Cempla i Jana Węglarza, członków Polskiej Akademii Nauk, którzy, w co nie wątpię, wspierali moją kandydaturę przez cały czas prowadzonego postępowania promocyjnego. Obaj wybitni uczeni są doktorami honoris causa mojej macierzystej uczelni Politechniki Szczecińskiej, z czego jesteśmy niezwykle dumni, a ja szczególnie, bowiem miałem wielki honor i zaszczyt być promotorem w Ich przewodach doktorskich. Serdecznie dziękuję Rektorom i Wysokim Senatom Akademickim Politechniki Śląskiej w Gliwicach, Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, Politechniki Koszalińskiej, a szczególnie powołanym przez Senaty tych uczelni recenzentom – wybitnym uczonym; Profesorowi Eugeniuszowi Świtońskiemu, Profesorowi Tadeuszowi Uhlowi i Profeso- rowi Wojciechowi Kacalakowi. Senaty tych uczelni, po wysłuchaniu opinii przygotowanych przez recenzentów mojego dorobku naukowego, dydaktycznego i organizacyjnego bardzo pozytywnie odniosły się do wniosku Politechniki Poznańskiej. Szczególne podziękowania winien jestem moim wychowawcom: nieodżałowanej pamięci Profesorowi Jerzemu Dmochowskiemu z Politechniki Warszawskiej i Profesorowi Wiesławowi Olszakowi z Politechniki Szczecińskiej. Z Ich inspiracji podjąłem badania naukowe w obszarze dynamiki maszyn, koncentrując się przede wszystkim na dynamice maszyn technologicznych i procesów obróbkowych. Chciałem także serdecznie podziękować wszystkim moim kolegom z Instytutu Technologii Mechanicznej Politechniki Szczecińskiej, a głównie Profesorom Stefanowi Berczyńskiemu, Tadeuszowi Iglantowiczowi, Grzegorzowi Szwengierowi, Doktorom Andrzejowi Bodnarowi, Mirosławowi Pajorowi, Bartoszowi Powałce za wieloletnią, owocną współpracę, bez której nie byłoby mojego sukcesu. Znakomite przygotowanie uroczystej ceremonii nadania i wręczenia dyplomu Doktora Honorowego nie byłoby możliwe bez wielkiego zaangażowania dwóch osób – mgr Krystyny Długosz, Kierownika Biura Rektora, i dr. hab. Romana Stańka z Wydziału Budowy Maszyn i Zarządzania. Bardzo gorąco za to dziękuję. Chciałbym także skierować słowa szczególnie serdecznego podziękowania do moich najbliższych, do mojej Małżonki Ingeborgi, do moich Dzieci Małgorzaty i Pawła oraz Ich najbliższych, za cierpliwość i wyrozumiałość dla mojej, nierzadko egoistycznej izolacji od Was. Za okazywaną mi pomoc i czynione przez Was wyrzeczenia dziękuję z całego serca. Moim przyjaciołom oraz wszystkim, którzy poświęcili swój drogi czas i swoją obecnością uświetniają tę dla mnie niezwykle ważną uroczystość, serdecznie dziękuję. Zdjęcia z wręczenia doktoratu honoris causa: Renata Kajrys, Jarosław Szelągowski INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. 11 DOKTORAT HONORIS CAUSA Projektowanie systemu obrabiarka – proces skrawania odpornego na drgania samowzbudne WYKŁAD KRZYSZTOFA MARCHELKA Wprowadzenie Rozwój systemów obróbkowych jest stymulowany wzrostem wymagań dotyczących dokładności, niezawodności, trwałości, energochłonności itp. Dąży się do podnoszenia produktywności systemu, co związane jest ze wzrostem wydajności przy równoczesnym zapewnieniu wzrostu dokładności obróbki realizowanej w systemie. Postulat wzrostu wydajności osiąga się głównie przez zwiększanie szybkości skrawania, co jest możliwe dzięki coraz doskonalszym materiałom narzędziowym i narzędziom. Wzrost dokładności osiąga się m.in. przez doskonalenie rozwiązań układów konstrukcyjnych obrabiarek oraz wzrost dokładności wykonania i montażu elementów korpusowych tworzących układy konstrukcyjne, a także dzięki możliwości korygowania trajektorii ruchu narzędzia względem przedmiotu obrabianego. Tak ukierunkowany rozwój systemów obróbkowych nierozerwalnie związany jest ze wzrostem znaczenia dynamiki złożonych procesów fizycznych w nich zachodzących, w tym przede wszystkim dynamiki procesu skrawania. Zmienna dynamiczna składowa siły skrawania, oddziałując na strukturę masowo-sprężystą układu konstrukcyjnego obrabiarki, może wywołać niepożądane drgania o znacznej intensywności, szkodliwie wpływające na efekty obróbki. Drgania te można podzielić na trzy kategorie (rodzaje) – wymuszone, przejściowe (zanikające) i samowzbudne. Natura drgań wymuszonych i przejściowych nie jest skomplikowana, wobec czego mogą być one stosunkowo łatwo okiełznane. Znacznie bardziej skomplikowana jest natura drgań samowzbudnych, które mogą powstawać i rozwijać się w systemach obrabiarka-proces skrawania. Schemat blokowy (w postaci bardzo uproszczonej) systemu Obrabiarka-Proces Skrawania (O-PS) pokazano na rys. 1. Rys. 1. Schemat blokowy systemu Obrabiarka-Proces Skrawania (O-PS) 12 System O-PS w takim ujęciu tworzą: układ Masowo-Dysypacyjno-Sprężysty (MDS) i Proces Skrawania (PS), które na siebie wzajemnie oddziałują przez sprzężenie zwrotne, będące niezbędnym warunkiem „samowzbudności” systemu. Ponadto układ MDS i proces skrawania PS są słabiej lub silniej nieliniowe, chociaż w przypadku systemu O-PS nieliniowości obu jego składników – MDS i PS nie są warunkiem bezwzględnie koniecznym jego samowzbudności, bowiem występuje w nim dodatkowo bardzo silny mechanizm samowzbudzenia „obróbka po śladzie”. Szkodliwy wpływ drgań samowzbudnych na stan geometryczny (chropowatość) powierzchni obrobionej ilustruje rys. 2. Rys. 2. Ślady drgań samowzbudnych na powierzchni przedmiotów po obróbce Z fotogramów tych wynika, że drgań samowzbudnych w systemie O-PS należy unikać za wszelką cenę i dążyć do projektowania i wytwarzania obrabiarek odpornych na nie, charakteryzujących się odpowiednio dużą wibrostabilnością. Odporność systemu O-PS na drgania samowzbudne związana jest z granicą stabilności, oddzielającą obszar wibrostabilnej pracy od obszaru niestabilnej pracy. Kierując się względami technologicznymi przyjęto jako miarę wibrostabilności systemu O-PS graniczną szerokość warstwy skrawanej bo lim po przekroczeniu której w systemie pojawiają się i rozwijają drgania samowzbudne. Przykładowy wykres zależności bo lim w funkcji prędkości obrotowej ( bo lim � f (n)) (pokazano na rys. 3). Charakterystyczna workowa postać tego wykresu wynika z działania silnego mechanizmu samowzbudzenia, jakim jest „obróbka po śladzie”. Minima krzywych workowych generują zależność bo lim min � f �n � , która jest absolutną granicą stabilności na płaszczyźnie parametrów b0, n. Podwyższenie wibrostabilności (odporności na drgania samowzbudne) systemu O-PS jest zatem równoznaczne ze zwiększeniem wartości minimalnej granicznej szerokości warstwy skrawanej. Odporność systemu O-PS na drgania samowzbudne zależy od właściwości dynamicznych układu MDS, które są zdeterminowane przez jego strukturę i parametry ją opisujące, od właściwości dynamicznych procesu skrawania, reprezentowanych przede wszystkim INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. DOKTORAT HONORIS CAUSA Rys. 3. Wpływ szerokości warstwy skrawanej i prędkości obrotowej wrzeciona na stabilność obróbki – krzywe workowe przez zależność siły skrawania od parametrów technologicznych oraz od parametrów względnego ruchu narzędzia i przedmiotu obrabianego, a także od sterowania umożliwiającego oddziaływanie on-line na parametry układu MDS, procesu skrawania PS, parametry technologiczne zadawane (nominalne). W dzisiejszym wykładzie chciałbym przedstawić, opracowaną z moim udziałem w Instytucie Technologii Mechanicznej Politechniki Szczecińskiej, metodę projektowania (kształtowania) wibrostabilności systemu obrabiarka-proces skrawania, zainspirowaną przez projektantów i konstruktorów pracujących w krajowym przemyśle obrabiarkowym, z którymi współpracowaliśmy w zakresie dynamiki obrabiarek. Inspiracja sprowadzała się do krótkiego pytania – „Jak postępować w procesie projektowo-konstrukcyjnym obrabiarki aby osiągnąć pożądaną (wysoką) wibrostabilność”. Podjęliśmy próbę udzielenia odpowiedzi na to pytanie, opracowując oryginalny algorytm projektowania (kształtowania) wibrostabilności systemu O-PS, który ma walory aplikacyjne i może być z powodzeniem stosowany w procesie projektowo-konstrukcyjnym nowo projektowanych bądź modyfikowanych obrabiarek. Schemat algorytmu, w ujęciu ogólnym przedstawiony jest na rys. 4. Wyodrębniono w nim 5 części: studium projektowanego systemu O-PS, modelowanie i obliczenia granicy stabilności, wrażliwość granicy stabilności – parametry decyzyjne, wyznaczenie zbioru parametrów kompromisowych, wskazanie zmian konstrukcyjnych. W części pierwszej, która powiązana jest z etapem projektowania koncepcyjnego oraz etapem projektowania wstępnego, dokonuje się wnikliwego studium projektowanego systemu O-PS w celu określenia warunków tworzenia zbioru modeli obliczeniowych i ich kategorii, a także opracowuje się plan eksperymentu numerycznego. W części drugiej, na podstawie wniosków wynikających ze studium projektowanego systemu O-PS, opracowuje się zbiory modeli układu MDS oraz modeli wariantów procesu skrawania PS. W tej prezentacji przyjęto najprostszą kategorię bryłowego modelu układu MDS obrabiarki, utworzonego ze sztywnych elementów korpusowych połączonych ze sobą więzami sprężysto-tłumiącymi, ulokowanymi na stykach tych elementów. Na obrabiarce, szczególnie uniwersalnej, mogą być realizowane różnorodne procesy obróbkowe, charakteryzujące się dużą rozmaitością wykonywanych operacji i zabiegów, stosowanych narzędzi i materiałów obrabianych. Wspomniane uprzednio operacje i zabiegi mogą być realizowane w przestrzeni obróbkowej przy różnych wzajemnych ustawieniach (konfiguracjach) zespołów posuwowych układu MDS, skutkiem czego struktura modelu obliczeniowego jest zmienna i zależy od wspomnianej konfiguracji (położenia punktu pracy N-PO w przestrzeni roboczej), jak również od wariantu obróbki, rodzaju operacji, zastosowanego narzędzia itd. Spośród wszystkich możliwych konfiguracji zespołów posuwowych układu MDS wybiera się charakterystyczne z których tworzy się zbiór reprezentatywnych konfiguracji. Najczęściej bierze się pod uwagę skrajne położenia zespołów posuwowych wyznaczające granice przestrzeni roboczej oraz położenia środkowe tych zespołów (rys. 5a). Algorytm projektowania wibrostabilności systemu obrabiarka – proces skrawania Rys. 5. Przestrzeń robocza frezarki wspornikowej (a) i jej wyróżnione punkty (b) Rys. 4. Algorytm kształtowania wibrostabilności systemu obrabiarka-proces skrawania Każdemu wyróżnionemu w ten sposób punktowi przestrzeni roboczej może odpowiadać inna struktura modelu układu MDS, wynikająca przede wszystkim ze zmiany wzajemnego położenia środków masy elementów korpusowych zespołów posuwowych oraz zmiany struktury obciążenia układów prowadnicowych łączących zespoły posuwowe. W wyniku tak przeprowadzonego postępowania uzyskuje się zbiór zawierający u charakterystycznych konfiguracji zespołów posuwowych. Przy ustalaniu zbioru w reprezentatywnych wariantów skrawania analizuje się typowe dla projektowanej obrabiarki operacje i zabiegi. Przykładowo dla operacji frezowania czołowego i walcowo-czołowego schematycznie pokazano na rys. 6 warianty różniące się wzajemnym położeniem narzędzia i przedmiotu obrabianego, zwrotem wektora posuwu i kierunkiem obrotu narzędzia. Otrzymano w ten sposób różne kierunki rzutu wypadkowej siły skrawania na płaszczyznę stołu, co ma wpływ na zróżnicowanie pod względem strukturalnym oraz pod względem parametrów opisują- INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. 13 DOKTORAT HONORIS CAUSA Rys. 6. Rozpatrywane konfiguracje wzajemnego położenia elementów korpusowych frezarki FWD 32J (a) oraz warianty skrawania frezem walcowo-czołowym (b) cych u modeli układu MDS. W tej prezentacji przyjęto najprostszą kategorię modelu procesu skrawania – model mechanistyczny. Kojarząc u-elementowy zbiór {α} reprezentatywnych konfiguracji korpusów zespołów posuwowych układu MDS z w-elementowym zbiorem {β} reprezentatywnych wariantów skrawania uzyska się υ=uxw elementowy zbiór {τ} reprezentatywnych modeli projektowanego systemu O-PS dla którego z kolei opracowuje się fizyczne i matematyczne modele układu MDS obrabiarki i procesu skrawania PS oraz wyznacza się wartości opisujących je parametrów. Dla poszczególnych elementów utworzonego w ten sposób zbioru {τ} modeli systemu O-PS wykonuje się, korzystając z kryterium Nyquiste’a, obliczenia granicy stabilności, której determinantami są: wartość granicznej szerokości warstwy skrawanej bo lim , częstotliwość drgań samowzbudnych na granicy stabilności lim ij oraz wartość kąta przesunięcia fazowego między falą nacinaną i usuwaną lim ij . Funkcjonowanie pokazanego na rys. 4 algorytmu projektowania wibrostabilności systemu O-PS zilustrowano obliczeniami wykonanymi dla frezarki FWD 32J, której model utworzono ze sztywnych elementów skończonych (rys. 5). Do obliczeń przyjęto 3 konfiguracje zespołów posuwowych oraz 4 warianty skrawania (rys. 6). Wyniki obliczeń granicznej szerokości warstwy skrawanej bo lim i częstotliwości drgań samowzbudnych f o lim dla wybranych ze zbioru {τ} modeli rozpatrywanej frezarki FWD 32J przedstawiono w tabeli 1. Frezarka ta charakteryzuje się największą wibrostabilnością dla konfiguracji I przy realizacji wariantu skrawania L-P oraz najmniejszą wibrostabilnością dla I i L-L. Największa wibrostabilność przewyższa najmniejszą o ok. 210%. Duża nierównomierność wibrostabilności w przestrzeni roboczej obrabiarki nie jest korzystną właściwością dynamiczną obrabiarki. W wyniku realizacji pierwszych dwóch części algorytmu pokazanego na rys. 4 jest oszacowanie spodziewanej wibrostabilności systemu O-PS na podstawie wartości granicznych szerokości warstwy skrawanej bo lim w całej przestrzeni roboczej dla wytypowanych reprezentatywnych wariantów skrawania. Wyniki obliczeń granicy wibrostabilności systemu O-PS frezarki FWD 32J Konfiguracja I Wariant bo lim f lim � lim Konfiguracja II Konfiguracja III bo lim f lim � lim [mm] [Hz] [ o ] [mm] [Hz] [ o ] Wariant P-P(β=1) Wariant L-L(β=2) Wariant P-L(β=3) Wariant L-P(β=4) 14 � lim [mm] f lim [Hz] [ o] bo lim 4.2 48 269 4.4 46 272 4.8 48 271 3.4 43 269 4.1 47 272 3.9 48 271 5.2 46 269 5.5 45 272 5.6 48 271 7.1 49 271 6.2 46 272 6.5 47 271 Oceniając uzyskany na tym etapie obliczeń wynik jako niezadowalający powstaje pytanie, jakie należy wprowadzić zmiany, modyfikacje w rozwiązaniu konstrukcyjnym układu MDS projektowanej obrabiarki aby uzyskać pożądane podwyższenie granicy stabilności, czyli jakie powinny być wartości parametrów strukturalnych przyjętych struktur modeli bądź czy konieczne jest także dokonanie zmiany struktury modeli, np. przez dołączenie układu dodatkowego, jak eliminator bądź tłumik drgań. Aby efektywnie rozwiązać tak postawione zadanie można zastosować metodę wrażliwości w celu ustalenia podzbioru parametrów decyzyjnych, których określona zmiana będzie miała największy wpływ na zmianę (wzrost) granicy stabilności bądź na zmniejszenie nierównomierności wibrostabilności w całej przestrzeni roboczej. To zadanie jest realizowane w trzeciej części algorytmu. Nie wdając się w ścisłość opisu matematycznego oraz zawiłości przekształceń matematycznych można zależność granicznej szerokości warstwy skrawanej bo lim ji parametrów strukturalnych pi matematycznego modelu j ze zbioru {τ} przedstawić w postaci funkcji uwikłanej G j � f j �bo lim p1 , p2 ,.... pi ... pk � ���lim j (1) gdzie: bo lim j – graniczna szerokość warstwy skrawanej, � lim j – graniczny kąt przesunięcia fazowego, pi – dowolny parametr strukturalny matematycznego modelu układu MDS; mogą to być współczynniki tłumienia i sztywności elementów sprężysto-tłumiących wiążących bryły modelu lub współczynniki bezwładności brył modelu, �lim j � 2�f lim j – graniczna częstotliwość kołowa drgań samowzbudnych Aby uzyskać zmianę granicznej szerokości warstwy skrawanej o wartość �boi przez zmianę parametru pi o wartość �pi mu s i być, zgodnie z teorią wrażliwości pierwszego rzędu, spełnione równanie �G j �G j �� �pi �pi � ij ��ij �G j �G j �boij � � �boj �boj i � 1� k (2) j � 1 � v � �uxw� Czynnik �boj �pi �G j �� �pi �G j (3) �bo jest współczynnikiem wrażliwości granicznej szerokości warstwy skrawanej na zmianę �pi wartości parametru strukturalnego. Znak tego czynnika pokazuje czy należy zwiększyć czy też zmniejszyć wartość parametru pi, aby uzyskać wzrost granicznej szerokości warstwy skrawanej bo lim . Względny przyrost granicznej szerokości warstwy skrawanej spowodowany przyrostem �pi wij � �boij bo lim j (4) jest bezwymiarowym wskaźnikiem wzrostu wibrostabilności modelu j systemu O-PS. Na rys. 7 przedstawiono przykładowy histogram bezwymiarowych wskaźników wrażliwości wij granicznej szerokości warstwy skrawanej na 1% zmianę parametrów sztywnościowych modelu systemu O-PS frezarki FWD 32J dla konfiguracji I i wariantu skrawania P-P. Histogramy takie są wykonywane dla wszystkich INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. DOKTORAT HONORIS CAUSA czynników wagi gj wykorzystanie teorii zbiorów rozmytych, posługującej się pojęciami wieloznacznymi, nieostrymi. Na rys. 8 przedstawiono funkcje przynależności do pięciu klas zbiorów rozmytych: bardzo niski (bn), niski (n), średni (s), wysoki (w), bardzo wysoki (bw), dla następujących atrybutów: „częstość występowania operacji” (CWO), „wartość granicy stabilności (WGS), i „wartość współczynnika wagi” (WW). Relacje rozmyte określane są wg następującego sposobu Rys. 7. Bezwymiarowe wskaźniki wrażliwości wij granicznej szerokości warstwy skrawanej na 1% zmianę parametrów sztywnościowych modelu systemu O-PS frezarki FWD 32J kombinacji modeli systemu O-PS. Na ich podstawie można wskazać te parametry pi, które wywierają największy wpływ na graniczną szerokość warstwy skrawanej, czyli mogą być wstępnie uznane jako parametry decyzyjne. Histogramy poszczególnych modeli ze zbioru {τ} mogą wskazać różne parametry pi, przy czym kierunek wpływu tych parametrów może być przeciwstawny, tzn. dla jednego modelu należałoby zwiększyć wartość pi, a dla innego zmniejszyć (ujemne wartości wskaźnika wij – patrz rys. 7) aby uzyskać wzrost granicy stabilności. Praktyczna realizacja takiego postulatu nie jest możliwa. W tej sytuacji konieczne jest określenie tzw. globalnych wskaźników wrażliwości w postaci wgl ,i � 1 � � � wij g j j �1 (5) gdzie: gj – współczynnik wagi. W czwartej części algorytmu tworzy się zbiór kompromisowych parametrów decyzyjnych na podstawie wartości względnych globalnych wskaźników wrażliwości – wzór (5). Zadanie to rozwiązano przy zastosowaniu teorii zbiorów rozmytych do wyznaczania współczynników wagi gj występujących we wzorze (5). Ponieważ częstość występowania poszczególnych wariantów skrawania tworzących zbiór {β} może być bardzo zróżnicowana to jest uzasadnione uwzględnienie tego faktu przez wprowadzenie współczynników wagi. W ten sposób najczęściej stosowany wariant skrawania będzie miał większy wpływ niż wariant stosowany rzadko na wartość globalnego wskaźnika wrażliwości, a w konsekwencji na kształtowanie wibrostabilności systemu O-PS. Drugim czynnikiem, który należy uwzględnić przy wyznaczaniu współczynników wagi gj; jest wartość granicznej szerokości warstwy skrawanej. Modele systemu O-PS charakteryzujące się niską granicą wibrostabilności powinny mieć większy wpływ na wartość współczynnika wagi niż modele o wysokiej granicy stabilności. Rys. 8. Wykresy funkcji przynależności zastosowanych przy wyznaczaniu współczynników wagi gj Ponieważ oba uprzednio wymienione czynniki – „częstość występowania operacji” oraz „wartość granicy stabilności” trudno jest określić jednoznacznie, zaproponowano do wyznaczenia współ- If CWO bw and WGS bn then WW bw (6) Kompletny zbiór zastosowanych reguł wnioskowania podano w tabl. 2 Tabl.2 Wartość granicy stabilności WGS Częstość występowania operacji CWO bn n s w bw bn s n n n bn n s s n n bn s w w s n n w bw w w s n bw bw bw w s n Oceny rozmytej dokonano tzw. metodą maximin. Przejście od zmiennych rozmytych do nie rozmytej wielkości wyjściowej (defuzzyfikacja) współczynnika wagi gj dokonuje się metodą środka ciężkości. Histogram globalnych wskaźników wrażliwości wgl,i szerokości warstwy skrawanej na 1% zmianę parametrów sztywnościowych dla rozpatrywanego zbioru modeli systemu O-PS frezarki FWD 32J pokazano na rys. 9. Podobne histogramy tworzy się dla pozostałych parametrów strukturalnych – bezwładnościowych, dysypacyjnych – opisujących modele systemu O-PS. Rys. 9. Globalne bezwymiarowe wskaźniki wrażliwości wgl,i granicznej szerokości warstwy skrawanej na 1% zmianę parametrów sztywnościowych modelu systemu O-PS frezarki FWD 32J Na podstawie histogramów globalnych wskaźników wrażliwości tworzy się zbiór parametrów decyzyjnych, którego elementy poddaje się modyfikacji, uwzględniając kierunek i zakres zmian wartości poszczególnych parametrów. W rozpatrywanym przykładzie frezarki FWD 32J, na podstawie histogramu pokazanego na rys. 9 stwierdzono, że jej układ MDS jest najbardziej wrażliwy na zmianę parametrów opisujących EST łączce SES nr 6 z SES nr 7, czyli na zmianę parametrów połączenia prowadnicowego stołu z saniami. Po wprowadzeniu zmian w wartościach parametrów decyzyjnych oblicza się wartość absolutnej granicznej szerokości warstwy skrawanej bomod lim, min dla wszystkich w zmodyfikowanych modeli systemu O-PS i ocenia się czy osiągnięto zadowalający wzrost granicy wibrostabilności oraz zadowalające zwiększenie równomierności wibrostabilności w całej przestrzeni roboczej. W tabl. 3 przedstawiono wyniki obliczeń granicy wibrostabilności zbioru modeli rozpatrywanej frezarki FWD 32J po ich modyfikacji. Jak widać z danych zamieszczonych w tablicy, uzyskano wzrost granicy wibrostabilności. Procedurę modyfikacyjną można prowadzić iteracyjnie aż do „wyczerpania” możliwości poprawy wibrostabilności rozpatrywanego systemu O-PS. INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. 15 DOKTORAT HONORIS CAUSA Wynik obliczeń granicy wibrostabilności przed i po modyfikacji zbioru matematycznych modeli systemu O-PS frezarki FWD 32J Graniczna szerokość warstwy skrawanej bo lim[mm] Wariant skrawania Konfiguracja I Konfiguracja II Konfiguracja III Przed Po Po Przed Po � Przed � � modyf. modyf. � modyf. modyf. � modyf. modyf. � P-P 4.2 5.7 36 4.4. 5.8 32 4.8 5.3 10 L-L 3.4 4.7 38 4.1 5.4 32 3.9 5.4 38 P-L 5.2 5.8 12 5.5 6.9 25 5.6 5.9 5 L-P 7.1 12.2 72 6.2 8.4 35 6.5 7.2 11 � b � bo lim � �� � 100% �� � �� � bo lim � mod o lim W piątej części algorytmu opracowuje się wytyczne zmian konstrukcyjnych, czyli dokonuje się odwzorowania zbioru zmodyfikowanych parametrów strukturalnych modeli układu MDS obrabiarki w odpowiadający im zbiór parametrów konstrukcyjnych (najczęściej geometrycznych), opisujących elementy układu konstrukcyjnego obrabiarki. Procedura odwzorowania podlega rygorom ograniczeń, które nakłada konstruktor na zakresy możliwych zmian parametrów geometrycznych, od których zależą strukturalne parametry decyzyjne opisujące model matematyczny rozpatrywanego systemu O-PS. Dla określonego w ten sposób zbioru modyfikowanych parametrów geometrycznych w obszarze wytyczonym przez ograniczenia poszukuje się optymalnej kombinacji ich wartości. W tym celu przeprowadza się eksperyment Rys. 10 Podstawowe wymiary połączenia stół – sanie frezarki FWD 32J numeryczny, w którym oblicza się absolutne graniczne wartości szerokości warstwy skrawanej (granice wibrostabilności) i porównuje z wartościami wyznaczonymi w czwartej części algorytmu. Najmniejsza różnica porównywanych wartości wyznacza optymalny wariant konstrukcyjny. Jeśli uzyskany wynik jest zadowalający, wówczas obliczenia wg przedstawionego algorytmu są zakończone. Jeśli wynik jest niezadowalający, wówczas dokonuje się modyfikacji wytycznych zmian konstrukcyjnych i przedziałów zmienności parametrów geometrycznych i obliczenia kontynuuje się iteracyjnie. Jak uprzednio wspomniano, w rozpatrywanym przykładzie frezarki FWD 32J modyfikacji poddano połączenie prowadnicowe stołu frezarki i sań. Parametry geometryczne (konstrukcyjne) tego połączenia pokazano na rys. 10. Zdecydowano, że optymalnych wartości poszukiwać się będzie dla długości l prowadnicy i szerokości a2 jako, że zmiana ich wartości jest najłatwiejsza w istniejącym rozwiązaniu konstrukcyjnym układu nośnego frezarki FWD 32J. Wygenerowano 10-punktowy plan eksperymentu numerycznego, w którym długość l zmieniono w zakresie 760-810 mm zaś szerokość a2 powierzchni głównej w zakresie 46.5-52 mm. Największą poprawę wibrostabilności uzyskano dla punktu planu eksperymentu określonego przez wymiary l = 810 mm i a2 = 50,17 mm. Podsumowanie Przedstawiony uprzednio algorytm projektowania wibrostabilności systemu O-PS ujmuje to zagadnienie kompleksowo, bowiem obliczenia wykonywane są dla zbioru modeli odwzorowujących system w całej przestrzeni roboczej obrabiarki. Dokładność prognozy obliczeniowej uzyskanej w wyniku zastosowania algorytmu zależy bardzo mocno od stopnia zgodności użytych modeli z obiektami i procesami rzeczywistymi. Należy zatem spodziewać się, że dokładność modyfikacji właściwości dynamicznych fizycznie istniejącej obrabiarki będzie większa niż nowo projektowanej, ponieważ można obliczenia przeprowadzić przy użyciu zidentyfikowanych modeli. Zastosowane w algorytmie: metoda wrażliwości, teoria zbiorów rozmytych i metody ekstremalnego planowania eksperymentu korzystnie wpłynęły na jego skuteczność i obiektywizm w wyborze rozwiązań optymalnych. Przedstawiony algorytm był z powodzeniem stosowany w praktyce projektowej wielu obrabiarek w krajowym przemyśle obrabiarkowym. Ostatnio stosowany był przy projektowaniu wibrostabilności dwóch rodzin frezarek FS i FNU produkowanych przez Jarocińską Fabrykę Obrabiarek JAFO. Frezarki te były opracowywane przy współpracy trzech podmiotów: JAFO, Instytutu Technologii Mechanicznej Politechniki Poznańskiej i Instytutu Technologii Mechanicznej Politechniki Szczecińskiej. Frezarka z rodziny FS uzyskała Złoty Medal Targów Poznańskich w 2001 r., zaś frezarka z rodziny FNU również Złoty Medal Targów Poznańskich w 2006 r. Z OSTATNIEJ CHWILI �G j �G j �� ij �� ij �pi �pi � �G j � � �boij �G j �boj �boj �li mj 16 � 2� flim i � 1� k � �uxw� j � 1�v j NOMINACJA DLA PROFESORA MARCHELKA Profesor Krzysztof Marchelek został wybrany w skład Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów w kadencji 2007 – 2010. Pierwsze plenarne posiedzenie komisji odbędzie się 14 lutego 2007 r., a jego przedmiotem będzie przyjęcie nowego statutu oraz wybór kandydatów na funkcje przewodniczącego, zastępców przewodniczącego i sekretarza. Serdecznie gratulejemy! INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. LUDZIE POLITECHNIKI HABILITACJA ANDRZEJA BODNARA Andrzej Bodnar urodził się w 1943 roku we Lwowie. Jest absolwentem Liceum Ogólnokształcącego nr 2 im. Mieszka I w Szczecinie. Ma rozległe zainteresowania naukowe. Studiował na Wydziale Elektrycznym Politechniki Szczecińskiej w zakresie specjalności miernictwo elektryczne. W 1966 r. obronił pracę dyplomową pt. „Kompensograf Keinatha” realizowaną pod kierunkiem prof. Artura Metala. W styczniu 1967 r. rozpoczął pracę jako asystent stażysta na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Szczecińskiej w Zakładzie Obrabiarek, kierowanym przez prof. Władysława Marzymskiego. Na wybór drogi życiowej w pewnym stopniu wpłynęło zaangażowanie w działalność badawczą w czasie ostatnich trzech lat studiów oraz praktyki zawodowe, które odbywał w zakładach mechanicznych (Stocznia Szczecińska oraz ZNTK Stargard). Jego zainteresowania naukowe były od samego początku pracy w uczelni związane z zagadnieniami dynamiki maszyn – w szczególności obrabiarek. Problematyka pomiarów dynamicznych, jako absolwentowi Wydziału Elektrycznego o specjalności miernictwo elektryczne, była mu bliska – choćby poprzez analogie elektromechaniczne zjawisk rezonansu w układach mechanicznych i obwodach elektrycznych. Jego pierwsze prace naukowe związane były też z budową stanowiska do badań właściwości dynamicznych napędów obrabiarek z wykorzystaniem analogu RLC, doświadczalnymi badaniami napędów i mechanicznej struktury obrabiarek, przetwarzaniem sygnałów, a także z tłumieniem drgań. Były to prace znaczące dla rozwoju badań dynamiki obrabiarek. Badania te rozwinęły się w zagadnienie rozwiązywane w jego pracy doktorskiej pt. „Optymalizacja dynamiki układów dyskretnych z wykorzystaniem tłumików i eliminatorów drgań (na przykładzie napędu głównego obrabiarki)”. Pracę tę obronił w 1976 r. na Wydziale Elektrycznym Politechniki Szczecińskiej (promotor prof. Adam Żuchowski). Budowę odpowiednich narzędzi badań teoretycznych oraz umiejętności praktycznych, niezbędnych w pracy naukowo-badawczej, ułatwiły mu studia matematyczne na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Poznańskiego (ukończone w 1971 r. – specjalność analiza matematyczna) oraz staż naukowy. Zainteresowanie zagadnieniami dynamiki obrabiarek oraz dobra znajomość języka angielskiego pozwoliły mu bowiem skorzystać w 1974 r. z półrocznego stażu zagranicznego w prestiżowym, znanym w świecie z badań dynamiki obrabiarek i procesu skrawania ośrodku badawczym prof. S.A. Tobiasa na uniwersytecie w Birmingham, w Anglii. Po doktoracie i stażu zagranicznym obszar jego zainteresowań badawczych uległ dalszemu rozszerzeniu i pogłębieniu. Pojawiły się zagadnienia właściwej realizacji doświadczalnych badań dy- namiki obrabiarek – głównie badań impulsowych oraz kwestie korygowania charakterystyk dynamicznych skażonych wpływem siłownika. Zagadnienie to było wówczas (a często i dzisiaj) prawie całkowicie lekceważone przez wielu badaczy. Jego rozwiązanie istotnie poprawiło jakość prowadzonych w ITM pomiarów dynamicznych charakterystyk obrabiarek. Problemy badań doświadczalnych obrabiarek w dalszym ciągu leżą w kręgu jego głównych zainteresowań badawczych. Podobnie jak zagadnienia minimalizacji szkodliwego wpływu drgań, prace z tego zakresu przewijają się przez wszystkie lata jego pracy w ITM PS. W dziedzinie badań napędów jego zainteresowania objęły zagadnienia modelowania, obliczania i modelowania błędów pozycjonowania zespołów posuwowych obrabiarek, modelowania dynamicznych zachowań napędów zawierających sprzęgła cierne, a od lat 80. również kwestie modelowania i badania serwonapędów obrabiarek sterowanych numerycznie. Lata 80. to okres, w którym jego zainteresowania badawcze kierują się po raz pierwszy w stronę zagadnień optymalizacji oraz diagnostyki w systemach wytwarzania. W latach 1985 i 1988 opublikował, ważne z punktu widzenia ukierunkowania swoich dalszych badań, prace na temat nadzorowania stabilności drganiowej w procesie frezowania. Sformułował w nich podstawowe założenia i nakreślił główne koncepcje rozwijanych później metod badawczych. W tym czasie interesował się także problemami diagnostyki serwonapędów i nadzorowaniem narzędzi skrawających. Opublikował szereg prac związanych z tymi zagadnieniami. W 1990 r. w Instytucie Technologii Mechanicznej zbudowano pod kierunkiem Andrzeja Bodnara pierwszą dojrzałą wersję układu nadzorowania drgań obrabiarek. Jest to oryginalny system komputerowy wyposażony w odpowiednie rozwiązania sprzętowe i autorskie oprogramowanie. W tym okresie współpracował też przy tworzeniu koncepcji i budowie prototypu testera serwonapędów. W obydwu przypadkach prace nad tymi urządzeniami diagnostyki i nadzoru zakończyły się wdrożeniami – testera w fabryce HYDROMA w Szczecinie, a układu nadzorowania drgań w fabryce obrabiarek JAFO, w Jarocinie. Do udanych wdrożeń zaliczyć można także opracowany w zespole układ do pomiaru sił wciskania łożysk w FMS POLMO w Szczecinie. Z początkiem lat 90., obok prac związanych z problemami pomiarów i przetwarzania sygnałów diagnostycznych, publikował wraz z zespołem liczne prace na temat poszukiwania w obrabiarkach słabych ogniw, odpowiedzialnych za powstawanie niestabilności w systemie obrabiarka – proces skrawania oraz samodzielnie, na temat obliczeniowej diagnostyki drgań samowzbudnych (w procesie projektowania obrabiarki). Prace te w sposób systematyczny przedstawiają rozwinięte koncepcje badawcze sformułowane w połowie lat 80., a obecnie zaakceptowane jako pewien standard w badaniach prowadzonych w ITM. W swoich opracowaniach analizował także zagadnienia modelowania i badań procesu skrawania oraz wyznaczania granicy stabilności. Powróciły również zagadnienia dynamiki napędów oraz układów korpusowych obrabiarek, w tym problemy badania właściwości połączeń stykowych. Są to kluczowe zagadnienia, decydujące o jakości modelowania i identyfikacji modeli dynamicznych maszyn. Wraz z realizacją w latach 1998 – 2002 grantu międzynarodowego – Prozeß- und Strukturanalyse dynamisch nichtlinearer Feinbearbeitungs–systeme. Teilprojekt: „Numerische und experimentelle Bestimmung selbsterregter Reibschwingungen bei INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. 17 LUDZIE POLITECHNIKI gleitgeführten Baugruppen“, finansowanego przez Volkswagen Stiftung jego zainteresowania skierowały się w stronę modelowania i badań doświadczalnych dynamiki szlifierek i procesu szlifowania oraz symulacji błędów szlifowania. Kierując pracami zespołu wykonawców tej pracy w ITM, prowadził badania doświadczalne szlifierki oraz współuczestniczył w budowie systemu wykrywania drgań, opracowując wysoce efektywną metodę falkową oceny stanu procesu, brał też aktywny udział w tworzeniu zredukowanych modeli układu mechanicznego szlifierki. Poszukiwał jednocześnie nowoczesnych metod oceny stanu obrabiarek, (np. metod logiki rozmytej), nowych sposobów definiowania symptomów diagnostycznych (poprzez dyskretne transformaty falkowe i falkowe transformaty pakietowe). Wyniki tych działań znalazły swe odbicie w pracach publikowanych po 2000 r. Jest to także czas poświęcony intensywnym badaniom problemów efektywnej detekcji niestabilności w dynamicznym systemie obrabiarka – proces skrawania. Prace te podsumowuje monografia „Diagnostyka drgań samowzbudnych w systemie obrabiarka – proces skrawania”, przedstawiona jako rozprawa habilitacyjna. Podsumowuje ona wieloletni trud budowy metod postępowania pozwalających na wczesne wykrywanie niebezpieczeństw związanych z możliwością pojawienia się w czasie obróbki drgań samowzbudnych. Przedstawia ona po raz pierwszy kryteria i wyniki porównania różnorodnych sposobów przetwarzania różnych sygnałów diagnostycznych celem wczesnego wykrywania drgań samowzbudnych obrabiarek (szczególnie frezarek). Głębokie zaangażowanie w badania z zakresu diagnostyki i nadzorowania obrabiarek było nie tylko wynikiem osobistych zainteresowań, ale wiązało się również z pracą w zespole „dynamików” realizujących pod kierunkiem prof. Krzysztofa Marchelka swoje zainteresowania badawcze w ITM, a także realizacją kilku kolejnych, kierowanych przez Andrzeja Bodnara, indywidualnych projektów, finansowanych przez KBN: – Rozwój metod diagnostyki i modyfikacji właściwości dynamicznych obrabiarek (lata realizacji 1994 – 1997), – Diagnostyka dynamiczna i nadzór drganiowy obrabiarek z uwzględnieniem nieliniowości i niestacjonarności obiektu i procesów” (lata realizacji 1999 – 2002), – Diagnostyka stanów dynamicznych systemu obrabiarka – proces skrawania z wykorzystaniem klasyfikacji wzorców i modelowania sygnałów (lata realizacji 2003 – 2007). Prace te oraz równoległe uczestnictwo w grantach, wiążących się ściśle z realizowaną przez niego tematyką badawczą, pozwoliły mu istotnie rozwinąć metody badawcze i zrealizować wiele nowych badań doświadczalnych (szczególnie frezarek). Metody te opisane są we wspomnianej monografii. Jest autorem bądź współautorem 2 książek, 34 artykułów w czasopismach krajowych i zagranicznych, 35 publikacji w materiałach konferencyjnych oraz 59 prac niepublikowanych, realizowanych na rzecz przemysłu i centralnych programów badawczych. W pracy dydaktycznej Andrzej Bodnar związany jest – z racji swojego wykształcenia i zainteresowań – przede wszystkim z prowadzeniem przedmiotów wiążących się z elektrycznością, dynamiką układów i sterowaniem (obrabiarki i urządzenia technologiczne, sterowanie obrabiarek, sterowanie w systemach wytwarzania, sterowniki programowalne, automatyzacja i sterowanie systemów obróbkowych, podstawy automatyki, napędy elektryczne, miernictwo, obróbka erozyjna, drgania mechaniczne, dynamika obrabiarek, komputerowe metody identyfikacji właściwości konstrukcji, podstawy informatyki, techniki wytwarzania, diagnostyka maszyn). Problemy dydaktyki znajdowały się zawsze w obszarze jego głównych zainteresowań – jest autorem bądź współautorem 3 18 skryptów oraz książki zalecanej kiedyś przez MEN do stosowania przy nauczaniu informatyki w szkołach średnich. Jest współautorem referatu na temat podwyższania skuteczności kształcenia. W latach 1987 – 1988 oraz 1989 – 1990 pełnił funkcję kierownika Studium Podyplomowego „Technologiczne przygotowanie procesów obróbki skrawaniem”. Kierował licznymi praktykami studenckimi w Polsce i za granicą (ČKD w Pradze). Był opiekunem grup studenckich. Aktywnie uczestniczył w wielu akcjach rekrutacyjnych. Przez okres kilku lat pracował dodatkowo jako nauczyciel w Technikum Mechanicznym w Szczecinie (elektrotechnika oraz automatyka), w Policealnym Studium Zawodowym ZM „Adamus” w Szczecinie (technologia obróbki erozyjnej) oraz jako instruktor na kursach obsługi komputerów (dla dzieci oraz dorosłych – głównie dla pracowników administracji Urzędu Wojewódzkiego i szpitali) oraz na kursach BHP. Zawsze chętnie angażuje się w ważne przedsięwzięcia organizacyjne. W trzech kadencjach był członkiem Senatu Politechniki Szczecińskiej. Aktywnie uczestniczył w tym czasie w pracach komisji rektorskich i senackich (nauki, budżetowej, statutowej, antykryzysowej, uczelnianej komisji wyborczej, współpracy z zagranicą). Działał jako członek Uczelnianej Komisji Dyscyplinarnej dla Studentów, a następnie zastępca rzecznika dyscyplinarnego. W kilku kadencjach był też członkiem Rady Wydziału Mechanicznego PS. Aktywnie uczestniczył w pracach Wydziałowej Komisji Programowej. Od 1993 r. pełnił nieprzerwanie funkcję zastępcy dyrektora ds. badań naukowych w Instytucie Technologii Mechanicznej – aż do roku 2005, kiedy objął w tym instytucie funkcję dyrektora. Od 1976 r. jest aktywnym członkiem Polskiego Towarzystwa Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej. W 2003 r. został powołany na członka Sekcji Dynamiki Układów Komitetu Mechaniki PAN. W latach 80. pełnił funkcję przewodniczącego Koła NSZZ „Solidarność” przy Wydziale Mechanicznym. W okresie zatrudnienia na Politechnice Szczecińskiej otrzymał łącznie 21 nagród rektora za szczególne osiągnięcia w pracy naukowo-badawczej oraz 7 nagród za działalność dydaktyczną, Nagrodę III stopnia Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki za osiągnięcia w dziedzinie badań naukowych, Złoty Krzyż Zasługi, Medal Komisji Edukacji Narodowej. Jest żonaty i ma syna (lat 35, absolwent Wydziału Elektrycznego PS). Od 1946 r. mieszka w Szczecinie. Interesuje się muzyką poważną. Jego hobby to także elektronika użytkowa, techniki informatyczne i nauka języków obcych. Lubi uprawiać turystykę pieszą i rowerową. Nie należał i nie należy do żadnych partii politycznych. Zdjęcie: Andrzej Witek PROFESORSKA NOMINACJA Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński, 30 listopada 2006 roku, wręczył tytuł naukowy profesora nauk technicznych dr. hab. inż. Zdzisławowi Jaworskiemu z Instytutu Inżynierii Chemicznej i Procesów Ochrony Środowiska Wydziału Technologii i Inżynierii Chemicznej Politechniki Szczecińskiej. W kolejnym numerze Inżyniera przedstawimy sylwetkę Profesora. Serdecznie gratulujemy! Redakcja INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. Z ŻYCIA UCZELNI PROMOCJA DOKTORSKA 2006 27 października 2006 roku w auli budynku „starej chemii” przy ul. Pułaskiego 10 w obecności rektora PS Włodzimierza Kiernożyckiego, prorektorów, dziekanów i zaproszonych gości odbyła się kolejna promocja doktorska w Politechnice Szczecińskiej. Uroczystość uświetnił występ Chóru Akademickiego Politechniki Szczecińskiej im. Jana Szyrockiego, dyrygentem był Szymon Wyrzykowski. HABILITOWANI WYDZIAŁ MECHANICZNY Bogusław Borowiecki – Instytut Inżynierii Materiałowej DOKTORZY z PS WYDZIAŁ BUDOWNICTWA i ARCHITEKTURY Stanisław Majer – Katedra Dróg, Mostów i Materiałów Budowlanych Tomasz Rudnicki – Katedra Dróg, Mostów i Materiałów Budowlanych Tomasz Wróblewski – Katedra Teorii Konstrukcji WYDZIAŁ ELEKTRYCZNY Piotr Baniukiewicz – Katedra Elektrotechniki Teoretycznej i Informatyki Mateusz Kugler – Katedra Elektrotechniki Teoretycznej i Informatyki Piotr Paplicki – Instytut Elektrotechniki WYDZIAŁ INFORMATYKI Przemysław Korytkowski – Instytut Systemów Informatycznych Robert Krupiński – Katedra Przetwarzania Sygnałów i Inżynierii Multimedialnej Anna Barcz – Instytut Sztucznej Inteligencji i Metod Matematycznych Krzysztof Makles – Instytut Sztucznej Inteligencji i Metod Matematycznych Tomasz Mąka – Instytut Architektury Komputerów i Telekomunikacji Krzysztof Michalak – Instytut Systemów Informatycznych Remigiusz Olejnik – Instytut Architektury Komputerów i Telekomunikacji Piotr Piela – Instytut Sztucznej Inteligencji i Metod Matematycznych Michał Twardochleb – Katedra Organizacji i Zarządzania Tomasz Wierciński – Katedra Technik Programowania WYDZIAŁ MECHANICZNY Marcin Chodźko – Instytut Technologii Mechanicznej Małgorzata Garbiak – Instytut Inżynierii Materiałowej INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. 19 Z ŻYCIA UCZELNI Agnieszka Kochmańska – Instytut Inżynierii Materiałowej Sławomir Kopeć – Katedra Mechaniki i Podstaw Konstrukcji Maszyn Konrad Kwiatkowski – Instytut Inżynierii Materiałowej Małgorzata Mrozik – Katedra Eksploatacji Pojazdów Samochodowych Mariusz Sosnowski – Instytut Technologii Mechanicznej Krzysztof Talaga – Katedra Eksploatacji Pojazdów Samochodowych WYDZIAŁ TECHNIKI MORSKIEJ Sebastian Bielski – Katedra Maszyn Cieplnych i Siłowni Okrętowych Michał Czyński – Katedra Maszyn i Systemów Transportowych Krzysztof Mech – Katedra Technicznego Zabezpieczenia Okrętów Remigiusz Iwańkowicz – Zakład Technologii Okrętów Mariusz Matejski – Katedra Maszyn Cieplnych i Siłowni Okrętowych Adam Owsicki – Zakład Chłodnictwa Radosław Rutkowski – Zakład Technologii Okrętów Krzysztof Sychta – Katedra Technicznego Zabezpieczenia Okrętów Katarzyna Żelazny – Katedra Oceanotechniki i Projektowania Systemów Morskich WYDZIAŁ TECHNOLOGII I INŻYNIERII CHEMICZNEJ Paulina Pianko-Oprych – Instytut Inżynierii Chemicznej i Procesów Ochrony Środowiska Anna Kiełbus-Rąpała – Instytut Inżynierii Chemicznej i Procesów Ochrony Środowiska Marian Kordas – Instytut Inżynierii Chemicznej i Procesów Ochrony Środowiska Krzysztof Lubkowski – Instytut Technologii Chemicznej Nieorganicznej i Inżynierii Środowiska 20 Filip Moskal Marta Piątek Sławomir Westerlich Konrad Witkiewicz – Instytut Inżynierii Chemicznej i Procesów Ochrony Środowiska – Instytut Polimerów – Instytut Chemii i Podstaw Ochrony Środowiska – Instytut Inżynierii Chemicznej i Procesów Ochrony Środowiska INSTYTUT FIZYKI Lidia Kubera-Nowakowska DOKTORZY spoza PS Paweł Banaś – Anna Bembnowska – Paweł Biały – Iwona Bielka – Monika Bortnowska – Marcin Brosławski – Agata Ciarka – Jacek Czerniak – Mariusz Dramski – Jarosław Duda – Michał Figurski – Jerzy Giersz – Gohar Khachatryan – Olga Kopczyńska – Waldemar Krasowski – Lidia Krzemińska – Sylwia Kwiatkowska-Marks – Paweł Majda – Monika Rzepkowska – Hubert Zarzycki – Marcin Ziółkowski – INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. Szczecin Białogard Szczecin Radom Szczecin Goleniów Kołobrzeg Bydgoszcz Świnoujście Szczecin Szczecin Szczecin Skawina Szczecin Ścienko Kraków Bydgoszcz Szczecin Łobez Ostrowiec Świętokrzyski Trzebież WI WTiICh WE WTiICh WTM WTiICh WTiICh WI WI WI WTiICh WI WTiICh WBiA WTiICh WTiICh WTiICh WM WTiICh WI WE Zdjęcia: Jerzy Undro Z ŻYCIA UCZELNI XXXVII SZCZECIŃSKIE DNI TECHNIKI 23 – 25 listopada 2006 XXXVII Szczecińskie Dni Techniki, organizowane w ramach obchodów jubileuszu 60-lecia Politechniki Szczecińskiej, zostały zorganizowane pod hasłem „Młodzież i technika szansą rozwoju miasta i regionu”. Głównymi organizatorami byli: Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT w Szczecinie, Oddział Szczeciński SEP, Politechnika Szczecińska, a także Stowarzyszenie Absolwentów Politechniki Szczecińskiej. Wśród zaproszonych gości przybyli do Szczecina m.in.: prezes ZG FSNT NOT Wojciech Ratyński, prezes Stowarzyszenia Elektryków Polskich Jerzy Barglik czy też autor książek z dziedziny elektrotechniki, wychowanek wielu pokoleń studentów profesor Stanisław Bolkowski. Za cel XXXVII Szczecińskich Dni Techniki postawiono nie tylko uczczenie jubileuszu 60-lecia Politechniki Szczecińskiej (1 grudnia 1946 r.), najstarszej uczelni technicznej Pomorza Zachodniego, ale również pięciu stowarzyszeń naukowo-technicznych działających w naszym mieście: Stowarzyszenia Elektryków Polskich (24 kwietnia 1946 r.), Stowarzyszenia Geodetów Polskich (4 czerwca 1946 r.), Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Mechaników Polskich (28 czerwca 1946 r.), Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Wodnych i Melioracji (wrzesień 1946 r.), Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji (22 listopada 1946 r.) oraz Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT w Szczecinie (listopad 1946 r.). Hasło tegorocznych SDT „Młodzież i technika szansą rozwoju miasta i regionu” nie zostało wybrane przypadkowo. Jest ono adresowane do młodego pokolenia, a jednocześnie stanowi odpowiedź na sytuację, jaka wytworzyła się w ciągu ostatnich lat w naszym kraju. Statystyki pokazują, że w ostatnich latach studia o profilu technicznym rozpoczęło zaledwie 13% maturzystów i wynik ten zdecydowanie odbiega od średniej panującej w Europie Zachodniej. Zgodnie z hasłem przewodnim całe obchody Dni Techniki były nastawione na młode pokolenie, mające w przyszłości stanowić kompetentną kadrę inżyniersko-menedżerską, zdolną do odpowiedzi na istniejące wyzwania oraz zapewniającą pomyślny rozwój naszego miasta i regionu. XXXVII Szczecińskie Dni Techniki zainaugurowano 23 listopada 2006 r. w auli Wydziału Technologii i Inżynierii Chemicznej przy ulicy Pułaskiego 10. Podczas inauguracji przemówienia wygłosili: rektor PS Włodzimierz Kiernożycki, prezes FSNT NOT w Szczecinie Antoni Warzecha, prezesi SNT obchodzący swoje jubileusze. Do miłych akcentów uroczystości zaliczyć należy także wręczenie medali 60-lecia Politechniki Szczecińskiej, wręczenie odznaczeń oraz wyróżnień FSNT NOT i SEP, wpisy do Księgi Zasłużonych dla Ruchu Stowarzyszeniowego na Pomorzu Zachodnim, wręczenie stypendiów im. Michała Doliwo-Dobrowolskiego dla uczniów, studentów i doktorantów, uroczyste przekazanie obrazu „Portret Michała Doliwo-Dobrowolskiego” artysty malarza Ryszarda Kiełtyki dla Oddziału Szczecińskiego SEP. Inaugurację zakończył interesujący wykład profesora Marka Bartosika pt. „Nowoczesna elektryka rewolucjonizuje gospodarkę. Potrzeby + Pomysły + Pieniądze = Rozwój”. Zdjęcie: Tomasz Pieńkowski Wręczenie Medali Zasłużony dla Politechniki Szczecińskiej. Od lewej stoją: prof. dr inż. Stanisław Bolkowski, prof. dr hab. inż. Eugeniusz Koziej, mgr inż. Kazimierz Gawąd, dr inż. Barbara Bolkowska, dr inż. Alicja Paderewska, prof. zw. dr hab. Antoni Warzecha, doc. dr inż. Marek Pawłowski, dr inż. Ryszard Nowicki, rektor PS Włodzimierz Kiernożycki INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. 21 Z ŻYCIA UCZELNI XXXVII SZCZECIŃSKIE DNI TECHNIKI Młodzież i technika szansą rozwoju miasta i regionu 23 – 25 listopada 2006 23 listopada 2006 r. (czwartek) Inauguracja XXXVII SDT w auli Wydziału Technologii i Inżynierii Chemicznej przy ul. Pułaskiego 10 • Wystąpienie rektora PS Włodzimierza Kiernożyckiego: „Politechnika Szczecińska w roku jubileuszu 60-lecia”, • Wystąpienie prezesa FSNT NOT w Szczecinie prof. Antoniego Warzechy, • Wystąpienia prezesów SNT obchodzących jubileusze 60-lecia, • Wręczenie medali 60-lecia Politechniki Szczecińskiej, • Wręczenie odznaczeń oraz medali i wyróżnień FSNT NOT i SEP, • Wpisy do Księgi Zasłużonych dla ruchu stowarzyszeniowego na Pomorzu Zachodnim, • Wręczenie stypendiów im. Michała Doliwo-Dobrowolskiego dla uczniów, studentów i doktorantów, • Wręczenie nagród książkowych laureatom XXXII Ogólnopolskiej Olimpiady Wiedzy Technicznej, • Uroczyste przekazanie oddziałowi szczecińskiego SEP obrazu „Portret Michała Doliwo-Dobrowolskiego” pędzla artysty-malarza Ryszarda Kiełtyki, • Wykład prof. Marka Bartosika: „Nowoczesna elektryka rewolucjonizuje gospodarkę. Potrzeby + Pomysły + Pieniądze = Rozwój”. 1. Odsłonięcie tablicy pamiątkowej poświęconej prof. J. Kępińskiemu w holu gmachu WTiICh, ul. Pułaskiego 10, 3. Kiermasz Książki Technicznej w budynku WTiICh, „nowa chemia” 4. Konferencja nt. „Potrzeby nowoczesnej gospodarki – wyzwania rynku pracy” 2. 2. Targi Pracy w budynku WTiICh, „nowa chemia”, pod patronatem: Henryki Bochniarz z Konfederacji Pracodawców Prywatnych „Lewiatan”, Hanny Tylickiej – redaktor naczelnej CONTROL ENGINEERING POLSKA, radia RMF FM MAXXX oraz portalu internetowego kariera.pl, pracuj.pl 22 24 listopada 2006 r. (piątek) 1. Warsztaty dla młodzieży: „Professional Engineering Education” zorganizowane przez firmę „head-hunterską” i Wojewódzki Urząd Pracy, oferty stowarzyszeń adresowane do młodzieży, prezentacje i szkolenia (uprawnienia budowlane i elektryczne, CISCO, Microsoft, FEANI), 2. Uroczyste posiedzenie Zarządu Oddziału Szczecińskiego SEP z okazji 60-lecia powstania, 3. Promocja monografii „Elektryka na Pomorzu Zachodnim”, 4. Uroczysty koncert Chóru Akademickiego Politechniki Szczecińskiej im prof. Jana Szyrockiego w kościele Arcybiskupiego Wyższego Seminarium Duchownego, tytuł konceru: „Jubileuszowy bukiet muzyczny”, kierownik artystyczny i dyrygent – Szymon Wyrzykowski. 25 listopada 2006 r. (sobota) 1. Zwiedzanie Szczecina i zabytkowych obiektów elektrotechniki w Regionie „Pomerania”. Zdjęcia: Małgorzata Mrożek, Jacek Soroka INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. Z ŻYCIA UCZELNI Promocja monografii ELEKTRYKA NA POMORZU ZACHODNIM W Czytelni Sztuki Książnicy Pomorskiej im. Stanisława Staszica przy ul. Podgórnej w Szczecinie spotkali się nie tylko przyszli czytelnicy, ale również autorzy książki, na którą środowisko elektryków czekało bez mała 10 lat. Tyle czasu zajęło bowiem poszukiwanie i zbieranie materiałów, dokumentów, wspomnień, zdjęć, ich weryfikacja oraz zebranie w spójną całość. Efekt końcowy – jak podkreślił Piotr Szymczak, gospodarz spotkania – zawdzięczamy determinacji kolegium redakcyjnego z profesor Turek-Kwiatkowską, która mu przewodniczyła oraz gronu sprzymierzeńców. W kolegium redakcyjnym pracowali również: Witold Jasieniecki, Wojciech Kramarz, Bogusław Montwiłł, Romuald Nowakowski, Piotr Szymczak (sekretarz). W trakcie spotkania „sprawcy” monografii opowiedzieli nie tylko o trudzie w jakim tworzyli, ale przede wszystkim o satysfakcji jaką daje im świadomość zachowania od zapomnienia naprawdę fascynujących dziejów ludzi, wynalazków, zakładów przemysłowych. Swoje miejsce znalazły we wspomnieniach początki elektryki przed i po roku 1945, wytwarzanie energii elektrycznej i jej rozdział, przemysł elektrotechniczny, telekomunikacja i informatyka, przygotowanie kadr dla elektryki czy informacje o działalności stowarzyszeniowej elektryków. Jak napisał w słowie wstępnym Stanisław Bolkowski, wieloletni prezes Stowarzyszenia Elektryków Polskich i zastępca przewodniczącego Komitetu Elektrotechniki Polskiej Akademii Nauk: „Walorem książki jest sposób prezentacji problematyki w niej zawartej – przez pryzmat trzech środowisk: nauki i szkolnictwa, przemysłu oraz stowarzyszeń naukowo-technicznych”. Profesor Turek-Kwiatkowska powiedziała: „Odważyłam się pomóc w opracowaniu wydawnictwa, które miało być historią elektryki na Pomorzu. Była to Proszę Państwa ogromna odpowiedzialność redagować tę książkę z punktu widzenia historyka. Minione pięćdziesiąt, a w końcu sześćdziesiąt lat elektryki, trzeba było umiejscowić na Pomorzu jak i zachować chronologię wydarzeń. Nie ukrywam, że była to trudna praca. Zarówno całe kolegium redakcyjne, jak i autorzy poszczególnych działów przeszli trudną szkołę pisania. Dla niektórych napisać tekst o jakimś zakładzie było równoznaczne z przekazaniem „sprawozdania za rok” pełnego liczb i tabelek. Dopiero wspólna praca wielu ludzi pozwoliła zdobyte materiały usystematyzować i ujednolicić. Chciałabym podziękować całemu kolegium redakcyjnemu monografii i panu Romualdowi Nowakowskiemu, który mnie bardzo wspierał. Powstała książka nie tylko jubileuszowa, ale i historyczna pokazująca nasze dokonania i dowodząca, iż wnieśliśmy do elektryki polskiej i światowej znaczący wkład. Wspominamy nie tylko o urządzeniach, elektrowniach, przede wszystkim chcieliśmy uczcić pamięć ludzi, którzy tak szybko odchodzą. Nie zawsze pamiętamy, że byli pionierami w naprawdę trudnych czasach i swoim następcom pokazali drogę rozwoju”. Romuald Nowakowski: „Praca nad monografią dała mi dużo zadowolenia. Maczałem palce w kilku rozdziałach, najwięcej czasu poświęciłem jednak elektryce na Pomorzu jeszcze przed 1945 rokiem. Było to zresztą zgodne z moimi zainteresowaniami. Zdarzało się przed laty, że przy różnych okazjach na marginesie wykładów przemycałem informacje o różnych postaciach – ich sylwetki, osiągnięcia i różne przygody życiowe. Wiedzę tę zdobywałem m.in. dzięki publikacjom „Przeglądu Elektrotechnicznego”. O zrecenzowanie książki poproszeni zostali profesor Edward Włodarczyk z Uniwersytetu Szczecińskiego, profesor Jan Purczyński z Politechniki Szczecińskiej oraz Kazimierz Gawąd z Komisji Historycznej ZG SEP. Na zakończenie zacytujmy za monografią: „Przedstawiając listę dwudziestu najważniejszych osiągnięć techniki w XX wieku, Amerykańska Akademia Techniki wymieniła na pierwszym miejscu elektryfikację gospodarki i życia codziennego”. Dlatego też oddawana właśnie w ręce czytelników „Elektryka na Pomorzu Zachodnim” zaciekawi zapewne nie tylko ludzi profesjonalnie związanych z tą dziedziną. Tekst: Renata Kajrys Zdjęcia: Tomasz Pieńkowski INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. 23 Z ŻYCIA UCZELNI ABSOLWENCI SZUKAJĄ PRACY PRACODAWCY SZUKAJĄ PRACOWNIKÓW Program Targów Pracy 2006, nad którymi patronat objęła Henryka Bochniarz i Konfederacja Pracodawców Prywatnych „Lewiatan” oraz Północna Izba Gospodarcza, był bardzo bogaty. Złożyły się nań konferencja nt. „Potrzeby nowoczesnej gospodarki”, giełda ofert pracy, kiermasz książki technicznej czy warsztaty dla młodzieży pt. „Professional Engineering Education”. Porównując wstępne założenia z końcowym wynikiem, to z całą pewnością Targi Pracy PS 2006 można uznać za wyjątkowo udane. Dopisali zarówno wystawcy (blisko 30 firm), jak i szczecińscy studenci. Ideą targów było skonfrontowanie młodych ludzi z rynkiem pracy, jego wymaganiami, pokazanie, na co jest zapotrzebowanie. Jednak oprócz możliwości porozmawiania i wymiany doświadczeń, na imprezie nie zabrakło konkretnych ofert. Z takimi do studentów wyszły np. szwedzka firma Thule, produkująca urządzenia do transportu sprzętu sportowego czy T.M.C. Telefon Marketing Center Poland, aktywnie poszukująca pracowników do szczecińskiego Call Center. Po zakończeniu targów ubiegłoroczna absolwentka naszej uczelni Małgorzata Lubczyńska powiedziała: „Firmy, z których przedstawicielami rozmawiałam, proponowały przede wszystkim odbycie staży zawodowych, natomiast dwie z nich Thule oraz huta szkła z okolic Krzyża Wielkopolskiego oferowały etat, a nawet pomoc w zakwaterowaniu, jestem po wstępnych rozmowach i mam nadzieję na zatrudnienie”. Warsztaty dla młodzieży pt. „Professional Engineering Education” miały charakter wykładów. Prelegentka z Centrum Informacji i Planowania Kariery Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie skupiła się na przekazaniu technicznych informacji jakie wymagania należy spełnić szukając pracy w Irlandii. I tak po przyjeździe należy uzyskać indywidualny numer PPS – uzyskuje się go w lokalnej agendzie Ministerstwa Spraw Społecznych i Rodziny, zgłosić się do urzędu skarbowego, wypełniając formularz 12A oraz otworzyć konto bankowe. Ubezpieczenie społeczne pobiera sam pracodawca z pensji pracownika, natomiast po powrocie z pracy w Irlandii istnieje możliwość uzyskania zasiłku dla bezrobotnych – konieczny jest formularz E 301. Wiele informacji o zatrudnieniu w Unii Europejskiej można znaleźć w sieci EURES, tj. systemie pośrednictwa pracy, którego założeniem jest wspomaganie osób chcących wyjechać do pracy w Europie. System daje możliwość umieszczenia swojego cv w trybie on-line, zawiera bazę danych o ofertach i warunkach pracy w dwóch wariantach: dla pracodawców i dla osób poszukujących pracy. Przydatny adres to www.europa.eu.int/eures lub www.wup.pl/eure. Natomiast druga z osób prowadząca warsztaty – z firmy doradztwa personalnego InterCadr skupiła się na prezentacji w jaki sposób efektywnie poszukiwać pracy w kraju. Podała nawet konkretne miejscowości i firmy, które w najbliższym czasie będą rekrutować pracowników, m.in. Lucky Union Foods, CD Opical Disc Servis, Avion Medical. Osoby chcące zamieścić swoje dane w systemie firmy i korzystać z pośrednictwa InterCadr w poszukiwaniu pracy mogą zarejestrować się na ich stronie internetowej www.intercadr. pl Zainteresowani mogli również skorzystać z konkretnych porad jak pisać cv czy list motywacyjny. Najlepiej przygotowywać ofertę pod konkretnego pracodawcę – błędem jest wysyłanie tych samych, bardzo ogólnikowych kopii do wielu pracodawców, należy podawać dokładny opis posiadanych kwalifikacji i umiejętności czy uprawnień – pod konkretne stanowisko, o które się staramy. Popierać suche fakty konkretami z życia zawodowego czy chociażby wykorzystać pracę w kole naukowym w trakcie studiów. Po prostu zainteresować sobą pracodawcę! Relacje z targów ukazały się w prasie – Gazecie Wyborczej, Kurierze Szczecińskim, Głosie Szczecińskim, na antenie radia Eska, RMF Maxxx, VOX FM, PR Szczecin oraz Internecie (m.in. www.infoludek.pl, www.szczecin.pl). (rk) Zdjęcia: Renata Kajrys, Małgorzata Mrożek INDUSTRIALACTION WARSZTATY STUDENCKIE NA ARCHITEKTURZE Od 4 do 9 lipca 2006 roku w budynku kierunku architektura Wydziału Budownictwa i Architektury PS przy ul. Żołnierskiej odbywały się warsztaty studenckie pod nazwą INDUSTRIALACTION. Organizatorami warsztatów było Koło Naukowe SPECTRUM, Instytut Architektury i Planowania Przestrzennego PS. Opiekę i ogólne kierownictwo sprawowała dr arch. Agnieszka Zimnicka. Przedsięwzięcie sponso- 24 INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. Profesor Bolkowski udziela wywiadu, który zamieścimy w następnym numerze Inżyniera Stypendia im. Michała Doliwo-Dobrowolskiego otrzymali doktoranci Wydziału Elektrycznego Bartek Stankiewicz i Marcin Wardach Zdjęcia: Tomasz Pieńkowski, Jan Surudo Wręczenie stypendiów im. Michała Doliwo-Dobrowolskiego studentom PS. Stoją od lewej: dziekan Wydziału Elektrycznego Andrzej Brykalski, Tomasz Pieńkowski, Piotr Rutkowski, Łukasz Kasprowicz, rektor PS Włodzimierz Kiernożycki Goście inauguracji XXXVII SDT Goście posiedzenia ZO SEP.Od lewej: prodziekan Wydziału Elektrycznego Stefan Domek, Kazimierz Gawąd, prezes SEP Jerzy Barglik, prof. dr inż. Stanisław Bolkowski, dyrektor Książnicy Pomorskiej Lucjan Bąbolewski Wręczenie Medali Zasłużony dla Politechniki Szczecińskiej Profesor Stanisław Bolkowski wręcza medale im. prof. Mieczysława Pożaryskiego: Jackowi Piechocie, Karolowi Pawłowskiemu i Mieczysławowi Wysieckiemu Promocja monografii „Elektryka na Pomorzu Zachodnim” Kolegium redakcyjne monografii. Od lewej: Witold Jasieniecki, Romuald Nowakowski, Bogusław Montwiłł, Piotr Szymczak, Bogusław Dmochowski, Lucyna Turek-Kwiatkowska, Wojciech Kramarz Uroczystego posiedzenie Zarządu Oddziału Szczecińskiego SEP z okazji 60-lecia. W prezydium zasiedli kolejni prezesi, od lewej: Jan Graczyk, Bogusław Montwiłł, Piotr Szymczak, Stefan Szczerba, Wojciech Kramarz Prezentacja portretu Michała Doliwo-Dobrowolskiego pędzla artysty-malarza Ryszarda Kiełtyki. Stoją od lewej: dziekan Wydziału Elektrycznego Andrzej Brykalski, prof. PS, prof. dr inż. Stanisław Bolkowski, dr inż. Barbara Bolkowska, prezes Oddziału Szczecińskiego SEP Piotr Szymczak Sala obrad podczas inauguracji XXXVII SDT Dyrektor biura NOT Jadwiga Degórska wręcza list potwierdzający wpis do Księgi Zasłużonych dla Ruchu Stowarzyszeniowego Wykład inauguracyjny dr. hab. inż. Marka Bartosika, prof. PŁ pt. „Nowoczesna elektryka rewolucjonizuje gospodarkę. Potrzeby + Pomysły + Pieniądze = Rozwój” Dyrektor biura NOT Jadwiga Degórska wręcza list potwierdzający wpis do Księgi Zasłużonych dla Ruchu Stowarzyszeniowego Laureaci Stypendium im. Michała Doliwo-Dobrowolskiego, uczniowie szczecińskich szkół średnich List gratulacyjny Stowarzyszenia Elektryków Polskich z okazji 60-lecia Politechniki Szczecińskiej i Wydziału Elektrycznego odbiera rektor Włodzimierz Kiernożycki i dziekan WE Andrzej Brykalski Prezes Jerzy Barglik wręcza medale im Janusza Groszkowskiego Janowi Graczykowi i Piotrowi Szymczakowi Odsłonięcie tablicy pamiątkowej poświęconej rektorowi Politechniki Szczecińskiej i prezesowi FSNT NOT prof. dr inż. Józefowi Kępińskiemu Trzy pokolenia elektryków na Targach Pracy i Kiermaszu Książki Technicznej. Od lewej: Kazimierz Gawąd, Jerzy Barglik, Stanisław Bolkowski, Piotr Szymczak, Tomasz Pieńkowski Profesor Bolkowski udziela wywiadu, który zamieścimy w następnym numerze Inżyniera Stypendia im. Michała Doliwo-Dobrowolskiego otrzymali doktoranci Wydziału Elektrycznego Bartek Stankiewicz i Marcin Wardach Zdjęcia: Tomasz Pieńkowski, Jan Surudo Wręczenie stypendiów im. Michała Doliwo-Dobrowolskiego studentom PS. Stoją od lewej: dziekan Wydziału Elektrycznego Andrzej Brykalski, Tomasz Pieńkowski, Piotr Rutkowski, Łukasz Kasprowicz, rektor PS Włodzimierz Kiernożycki Goście inauguracji XXXVII SDT Goście posiedzenia ZO SEP.Od lewej: prodziekan Wydziału Elektrycznego Stefan Domek, Kazimierz Gawąd, prezes SEP Jerzy Barglik, prof. dr inż. Stanisław Bolkowski, dyrektor Książnicy Pomorskiej Lucjan Bąbolewski Wręczenie Medali Zasłużony dla Politechniki Szczecińskiej Profesor Stanisław Bolkowski wręcza medale im. prof. Mieczysława Pożaryskiego: Jackowi Piechocie, Karolowi Pawłowskiemu i Mieczysławowi Wysieckiemu Promocja monografii „Elektryka na Pomorzu Zachodnim” Kolegium redakcyjne monografii. Od lewej: Witold Jasieniecki, Romuald Nowakowski, Bogusław Montwiłł, Piotr Szymczak, Bogusław Dmochowski, Lucyna Turek-Kwiatkowska, Wojciech Kramarz Uroczystego posiedzenie Zarządu Oddziału Szczecińskiego SEP z okazji 60-lecia. W prezydium zasiedli kolejni prezesi, od lewej: Jan Graczyk, Bogusław Montwiłł, Piotr Szymczak, Stefan Szczerba, Wojciech Kramarz Z ŻYCIA UCZELNI rowały Zakłady Chemiczne Police, gmina Police oraz kilka innych podmiotów. Uczestnicy podjęli temat zagospodarowania terenu i obiektów poprzemysłowych po dawnej fabryce benzyny syntetycznej w Policach. W warsztatach, oprócz adeptów architektury z Politechniki Szczecińskiej, brali udział studenci z kilku krajowych ośrodków akademickich i goście z zagranicy (Włochy, Islandia). Podzieleni na pięć grup pracowali pod kierunkiem naszych pracowników naukowo-dydaktycznych – dr arch. Olgi Sietnickiej, dr. arch Jarosława Bondara, dr. arch. Piotra Fiuka, dr. arch. Leszka Świątka i mgr. arch. Arkadiusza Polewki – w każdym zespole obierając nieco inny kierunek rozważań. Rezultaty pracy w grupach zostały pokazane w formie plansz, makiet, a także w postaci instalacji przestrzennej. Finałem była prezentacja prac przed licznie zgromadzoną publiczno- ścią. W tym miejscu pokazujemy próbkę najciekawszych rozwiazań. Szerzej z dokumentacją można zapoznać się na stronie internetowej http;//www.spectrum.ps.pl/workshop06/. Od 18 grudnia ub.r. prace studenckie można oglądać na powarsztatowej wystawie w Galerii Architektury w piwnicach budynku przy ul. Żołnierskiej. Serdecznie zapraszamy. Piotr Arlet Zdjęcie: z archiwum koła naukowego Spectrum NOWOROCZNE SPOTKANIE Serdeczna atmosfera panowała na tradycyjnym spotkaniu noworocznym, na które rektor Włodzimierz Kiernożycki zaprosił 29 grudnia 2006 roku pracowników Politechniki Szczecińskiej. Foto- graficzne impresje z sali Senatu przedstawiamy w krótkim fotoreportażu z tej uroczystości. INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. 25 Z ŻYCIA UCZELNI Zdjęcia: Jerzy Undro SPOTKANIE Z TEMPERAMENTEM Sala byłej stołówki PS dawno nie widziała tylu gości. Pięciuset byłych pracowników naszej uczelni wypełniło ją po brzegi. Na początku stycznia, jak każdego roku, nasi emeryci i renciści zebrali się w tym miejscu na świąteczno-noworocznym spotkaniu. Przywiodła ich nostalgia, chęć porozmawiania ze znajomymi sprzed lat, ale też wysłuchania najnowszych informacji przekazanych przez rektora PS. Oczywiście przy takiej okazji nie zabrakło chwil poruszających, jak wówczas, gdy przewodniczącemu Koła Seniora dr. inż. Januszowi Lorkiewiczowi ze wzruszenia głos uwiązł w gardle, co zebrani skwitowali brawami. Klub Seniora PS to jedna z większych tego typu organizacji w Szczecinie. Liczy grubo ponad 26 tysiąc członków. Świąteczny charakter spotkania podkreśliły przepięknie kolędy, wykonane przez Chór Akademicki PS pod batutą Szymona Wyrzykowskiego. W mocno rozrywkowym i budzącym żywe reakcje publiczności repertuarze wystąpił kabaret „Dwudziestolatek”, zdobywca wielu nagród w ogólnopolskich przeglądach, ze Stowarzyszenia Uniwersytet Trzeciego Wieku. O sympatyczną, a jednocześnie użyteczną oprawę spotkania zadbał Dział Socjalny PS. Rozstaliśmy się życzeniami spotkania za rok. Zdjęcia upamiętniające gorącą atmosferę uroczystości zamieszczamy na sąsiedniej stronie. INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. Z ŻYCIA UCZELNI Zdjęcia: Marian Jasiński INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. 27 POZA UCZELNIĄ TABLICA PAMIĄTKOWA DLA ZASŁUŻONYCH OKRĘTOWCÓW 2 grudnia 2006 roku na budynku przy ul. Jarowita 5 w Szczecinie odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą twórcom przemysłu okrętowego na Pomorzu Zachodnim – Lesławowi Górniewiczowi, Mikołajowi Thierry’emu i Mieczysławowi Wesołowskiemu. Tworzyli Oni także i rozwijali myśl naukową w dziedzinie oceanotechniki i okrętownictwa. Tablicę ufundowało Stowarzyszenie Inżynierów Mechaników Polskich w 60. rocznicę powstania oddziału w Szczecinie, którego członkami byli Ci wybitni inżynierowie okrętowcy. Wybór miejsca powieszenia tablicy nie był przypadkowy. Wszyscy trzej, kiedy zostali pracownikami Stoczni Szczecińskiej, zamieszkali właśnie w tym budynku. Po okresie pracy w stoczni, związanym z tworzeniem jej struktur jak i pierwszych projektów statków przenieśli się do pracy na uczelni, gdzie mogli, wykorzystując swoje doświadczenie zawodowe, uczyć następne pokolenia okrętowców. Lesław Górniewicz został docentem w Wyższej Szkole Morskiej, zaś Mikołaj Thierry i Mieczysław Wesołowski zostali docentami na Politechnice Szczecińskiej. Z racji wieloletniej pracy na naszej uczelni warto choć w skrócie przypomnieć ich sylwetki. Mikołaj Thierry ukończył studia na Wydziale Budowy Okrętów Politechniki Gdańskiej, pracując jednocześnie od 1949 r. na stanowisku młodszego asystenta w Katedrze Teorii Okrętu. Dyplom magistra inżyniera uzyskał w 1951 r., a w 1953 r. objął stanowisko głównego projektanta w Katedrze Projektowania Okrętów. 28 Pracę w przemyśle rozpoczął w 1956 r. w Biurze Konstrukcji Taboru Morskiego w Gdańsku, a od 1957 r. do 1969 r. pracował jako główny konstruktor statków – początkowo w Stoczni Szczecińskiej, a po jej reorganizacji w Oddziale Centralnego Biura Konstrukcji Okrętowych nr 1 w Szczecinie (CBKO1). Dorobek projektowy z tego okresu obejmuje projekty statków pasażersko-towarowych, projekty koncepcyjne statków pasażerskich, drobnicowców i węglowców oraz projekt statku oceanograficznego, według którego zbudowano w Stoczni Szczecińskiej dużą serię statków. Mgr inż. Mikołaj Thierry już w latach 1955 – 1957 prowadził wykłady pt. Statki rybackie na Wydziale Rybactwa WSR w Olsztynie, a od 1965 r. rozpoczął pracę w Politechnice Szczecińskiej, wykładając podstawy budowy okrętów. W 1968 r. został mianowany na stanowisko docenta w Instytucie Okrętowym PS i powierzono mu funkcję kierownika Zakładu Teorii i Projektowania Okrętów. Jego zainteresowania nowymi trendami w światowym budownictwie okrętowym spowodowały, iż ZTiPO już od początku lat 70. prowadził prace badawcze dotyczące różnych obiektów oceanotechnicznych, np. platform i statków wiertniczych, statków do badań geofizycznych czy jednostek wydobywczych. Z inicjatywy Mikołaja Thierry w 1977 r. zakład ten przekształcono w Zakład Oceanotechniki i Projektowania Okrętów. Profil badawczy ZOiPO spowodował wprowadzenie oceanotechniki do procesu kształcenia w IO PS. W latach 1987 – 1989 kierował zespołem naukowców i specjalistów opracowującym studium pro- INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. POZA UCZELNIĄ jektowe systemu do poszukiwania, wydobywania, transportu i przeróbki konkrecji polimetalicznych. W latach 1975 – 1976 wraz z innymi polskimi specjalistami wyjeżdżał do Wietnamu, biorąc udział w opracowaniu studium rozwojowego zespołu portowego Hai Phong, zaś w okresie 1983 – 1986 był profesorem na Uniwersytecie w Port Harcourt w Nigerii, pełniąc tam także funkcję dziekana Wydziału Budowy Okrętów. Specyficzna wielodyscyplinarność dziedziny oceanotechnika wymagała nawiązania współpracy z naukowcami i specjalistami różnych kierunków – geologami, górnikami, hydrotechnikami itp. W związku z tym nawiązał kontakty m.in. z Komitetem Badań Morza PAN, z Instytutem Geologicznym w Warszawie i w Sopocie, z AGH w Krakowie i z Politechniką Wrocławską. Ta współpraca zaowocowała powstaniem międzynarodowej Wspólnej Organizacji INTER-OCEANMETAL z siedzibą w Szczecinie. Środowisko okrętowców zna Mikołaja Thierry także z jego działalności w Sekcji Okrętowców SIMP oraz TOP „KORAB” (Towarzystwo Okrętowców Polskich). Od 1981 roku był członkiem zwyczajnym w Szczecińskim Towarzystwie Naukowym. Był także członkiem Towarzystwa Polskich Konsultantów oraz członkiem zagranicznych towarzystw okrętowych. Efektem wieloletniego zainteresowania twórczością Josepha Conrada, którego wszystkie dzieła czytał w oryginale, oraz studiów wielu rozpraw dotyczących morskiej służby Conrada oraz zainteresowania historią okrętownictwa jest oryginalna monografia pt. „Joseph Conrad Korzeniowski – his ships, his Indonesia” – wydana w 1997 r. Od 1995 r. docent Thierry był członkiem Polskiego Towarzystwa Conradowskiego. Mieczysław Wesołowski studia wyższe rozpoczął w roku 1938 na Wydziale Mechanicznym Politechniki Warszawskiej. Okres okupacji niemieckiej uniemożliwił jednak ich kontynuację, aż do 1945 r. Studia magisterskie ukończył na Wydziale Budowy Okrętów Politechniki Gdańskiej w 1952 r. Studiując pracował w Zakładzie Wytrzymałości Materiałów Politechniki Gdańskiej pod kierunkiem profesorów Maksymiliana Tytusa Hubera i Jarosława Naleszkiewicza. Po uzyskaniu dyplomu magistra inżyniera budowy maszyn okrętowych podjął pracę w Zakładzie Siłowni Okrętowych Politechniki Gdańskiej, kierowanym przez profesora J. Stalińskiego i profesora H. Sipowicza. W tym czasie, tj. do 1958 r., wykonał szereg projektów, m.in. projekt przebudowy pogłębiarki kadłubowej portowo-redowej „Odra I”, projekt przebudowy pogłębiarki ssąco-refulującej rzecznej „Artemida”, projekt koncepcyjny siłowni turbinowej zbiornikowca o nośności 18000 ton, projekt motorówki holowniczej „Bern” czy projekt odbudowy specjalnego statku kesonowego I „Smok”. Zdobyte doświadczenie wykorzystał także jako konsultant w zakresie napędu i instalacji w Biurze Projektów i Studiów Taboru Rzecznego we Wrocławiu, do którego przeniósł się w listopadzie 1958 r. w celu m.in. zorganizowania III Pracowni w Gdańsku. Pracownią tą kierował do września 1959 r. Pod jego kierownictwem został w tym czasie wykonany pierwszy w kraju projekt zdalnie sterowanej i izolowanej akustycznie siłowni motorowej z silnikiem na fundamencie elastycznym. Rozwiązanie to weszło w fazę produkcji seryjnej na ponad 20 rzecznych statkach pasażerskich. We wrześniu 1959 r. Mieczysław Wesołowski podjął się zorganizowania Działu Siłowni w szczecińskim Oddziale CBKO 1, kierował nim do 1968 r. W tym czasie powstał, szereg nowatorskich projektów statków i siłowni motorowych. Rok 1963 był początkiem jego działalności dydaktycznej i organizacyjnej w Politechnice Szczecińskiej. Docent Mieczysław Wesołowski był współorganizatorem okrętowego kierunku studiów na Wydziale Budowy Maszyn naszej uczelni i w 1965 r. został pierwszym kierownikiem utworzonego na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Szczecińskiej Zakładu Siłowni Okrętowych. Z początkiem roku akademickiego 1970/ 1971, po czteroletnich staraniach ówczesnego prodziekana Wydziału Budowy Maszyn i Okrętów Eugeniusza Skrzymowskiego oraz przy istotnym udziale docenta Wesołowskiego, powołano Instytut Okrętowy. Mieczysław Wesołowski pełnił w nim w latach 1970 – 1976, 1978 – 1981, 1987 – 1990 funkcję zastępcy dyrektora. Od września 1984 do września 1987 był dyrektorem Instytutu Okrętowego. Od roku 1976 Mieczysław Wesołowski był członkiem nadzwyczajnym, a od 1981 członkiem zwyczajnym Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego. Po przejściu na emeryturę (1991) był nadal bardzo czynny i zaangażowany w pracę wydziałowych i uczelnianych ciał kolegialnych. Przewodniczył Radzie Klubu Seniora Politechniki Szczecińskiej. Jego nazwisko zostało w 1989 r. wpisane do Księgi Zasłużonych Naczelnej Organizacji Technicznej. Wśród wielu odznaczeń posiadał także Srebrną i Złotą Odznakę Honorową SIMP. Należał także do TOP „KORAB”. Był wychowawcą i nauczycielem wielu pokoleń inżynierów, człowiekiem wielkich zasług dla rozwoju przemysłu okrętowego, regionu i szkolnictwa wyższego na Pomorzu Zachodnim. Uroczyste odsłonięcie tablicy poprzedzone zostało okolicznościowym przemówieniem prezesa Oddziału SIMP w Szczecinie Zbigniewa Neumana. Do samego aktu odsłonięcia tablicy poproszeni zostali m.in. dziekan WTM PS Bogusław Zakrzewski, dziekan WN Akademii Morskiej Stefan Trzeciak, córka docenta Wesołowskiego Marzena oraz przedstawiciele kolejnych pokoleń okrętowców. Po akcie odsłonięcia tablicy głos zabrali dziekani oraz nestor szczecińskich okrętowców prof. Skrzymowski. Na zakończenie uroczystości córka docenta Wesołowskiego dokonała symbolicznego chrztu tablicy pamiątkowej butelką szampana, jak na chrzcie statku. Wszyscy uczestnicy uroczystości mieli okazję wpisać się do wyłożonej księgi pamiątkowej szczecińskiego Oddziału SIMP. INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. Tekst i zdjęcia: Wojciech Zeńczak 29 KONFERENCJE, SEMINARIA VII NIEMIECKO-POLSKIE SEMINARIUM DOKTORANTÓW VII Seminarium Doktorantów z Niemiec i Polski odbyło się w Szklarskiej Porębie w dniach od 29 do 31 maja 2006 roku. Spotkania te stopniowo stają się tradycją Institut für Festkörperanalytik und Strukturforschung będącego częścią Leibniz-Institut für Festkörper- und Werkstoffforschung z Drezna oraz Instytutu Technologii Chemicznej Nieorganicznej i Inżynierii Środowiska Politechniki Szczecińskiej. Była to już siódma okazja do wymiany doświadczeń i zawarcia nowych kontaktów. Od początku patronat naukowy nad seminarium objęli z ramienia Politechniki Szczecińskiej prof. Walerian Arabczyk oraz ze strony niemieckiej prof. Klaus Wetzig, który w maju br. został uhonorowany tytułem doktora honoris causa naszej uczelni. W seminarium wzięło udział 50 młodych naukowców z Instytutu im. Leibniza oraz z Politechniki Łódzkiej i Politechniki Szczecińskiej. W trakcie sesji plenarnych oraz posterowych prezentowane były wyniki badań z zakresu fizykochemii powierzchni ciał stałych, nanotechnologii i katalizy. Wystąpienia trwały 30 minut, po nich następowała 15-minutowa dyskusja. Zorganizowana była także godzinna sesja posterowa. Nie samą nauką człowiek żyje, dlatego po wysiłku intelektualnym następowała część rozrywkowa. Uczestnicy miło spędzali wieczory przy muzyce w sali bankietowej pensjonatu „Radość” lub na łonie natury, delek- 30 tując się pięknem krajobrazu i smakiem dań z rusztu. Niezapomnianych wrażeń dostarczyła wycieczka do sztolni „Kowary”, w której jeszcze nie tak dawno wydobywano rudę uranową. Obecnie można tam odbyć kurację w jedynej w kraju inhalatorni radonowej. Finałem trzydniowego pobytu był uroczysty bankiet, na którym dokonano podsumowania seminarium. Doskonała organizacja imprezy była dziełem dr. S. Oswalda oraz dr. inż. D. Moszyńskiego. Spędzone w Szklarskiej Porębie dni napełniły nas optymizmem i pozwalają wierzyć, że nie jest to ostatnia impreza tego typu. Z niecierpliwością oczekujemy następnych spotkań w kolejnych latach. INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. Tekst: Ewa Ekiert, Rafał Pelka, Marcin Podsiadły Zdjęcia: Dariusz Moszyński KONFERENCJE, SEMINARIA ADVANCED COMPUTER SYSTEMS Międzyzdroje 18 – 20 października 2006 XIII Konferencja Advanced Computer Systems pt. Zaawansowane Systemy Komputerowe w tym roku obejmowała również dwie podkonferencje: I Konferencję AIBITS – Artificial Intelligence, Biometrics and Information Technology Security oraz V Konferencję CISIM – Computer Information Systems and Industrial Management Applications. Już od wielu lat konferencja ta stwarza możliwość spotkania się i dyskusji znakomitym naukowcom i inżynierom z wielu krajów, m.in. Polski, Francji, Białorusi, Grecji, Włoch, Ukrainy, Rosji i Japonii. Podstawowymi obszarami zainteresowań uczestników spotkania były telekomunikacja i teletransmisja, sztuczna inteligencja, wizualizacja procesów i przetwarzania obrazów, metody biometryczne, ochrona transmisji danych. Konferencja jak zawsze stanowiła międzynarodowe forum wymiany informacji i doświadczeń naukowych w zakresie nauk informatycznych. Obrady prowadzone były w formie dziewięciu sesji, na których referaty wygłosili znani w Polsce i na świecie prelegenci, oraz czterech sesji plenarnych, podczas których nowości z dziedzin obejmujących metody szeroko pojętej informatyki przedstawili uczestnikom specjalnie zaproszeni goście. Sesje były podzielone na grupy tematyczne, podczas których wysłuchano około 70 referatów obejmujących cztery wątki tematyczne: Artificial Intelligence; Computer Security and Safety; Image Analysis, Graphics and Biometrics; Computer Simulation and Data Analysis. Podczas czterech sesji plenarne wykłady wygłosili zaproszeni goście: • Prof. Giselli Facchinetti (Włochy): „A fuzzy way to „measure” quality of work in a multidimensional perspective”, • Prof. Alexandra Dorogova (Rosja): „Methods of designinig and system analysis of fast neural networks and linear tunable transformations”, • Prof. Anna Bartkowiak (Polska): „Personal authentication from palm scans: an introduction”, • Prof. Akira Imady (Białoruś): „When a family of Iris Flower is normal, then are others abnormal?”, • Prof. Toru Yamaguchi (Japonia): „Humatronics and RT-Middleware”. • Prof. Shin-Ya Kobayashi (Japonia): „Development of concealing the purpose of processing for programs in a distributed computing environment”. Dzięki atrakcjom turystycznym Międzyzdrojów i ich okolic oraz sprzyjającej aurze, uczestnicy konferencji ACS 2006 mieli możliwość nie tylko wysłuchania kilkudziesięciu niezwykle interesujących wykładów, ale również zrelaksowania się w bardzo miłym otoczeniu nadmorskiej przyrody. Ponadto po obradach, wieczorem Komitet Organizacyjny ACS 2006 (dr inż. Jerzy Pejaś, dr inż. Imed El Fray i mgr Sylwia Hardej) zorganizował zawody kręglarskie, w których uczestniczyli i ostro rywalizowali wszyscy goście. Niestety, wygrać mogła tylko 1 z 4 drużyn, ale nawet przegrani otrzymali nagrody pocieszenia. Materiały konferencyjne wydawane są przez wydawnictwo INFORMA Politechniki Szczecińskiej, a najbardziej wartościowe merytorycznie referaty po przejściu wielu recenzji publikowane są w wydawnictwie Springer. Z roku na rok ranga konferencji ACS wzrasta, dzięki poziomowi naukowemu, jakości konferencji i materiałów konferencyjnych, a także dzięki wyjątkowym osobowościom świata nauki, które na nią przyjeżdżają. Ponadto Komitet Organizacyjny czyni starania, aby materiały konferencyjne publikować w wydawnictwie Springer Verlag w serii Lecture Notes in Computer Science. Powinno to jeszcze bardziej podnieść wartość publikowanych artykułów oraz znacząco zwiększyć zainteresowanie uczestnictwem w konferencji. Sylwia Hardej Zdjęcia: z archiwum organizatorów Konferencji ACS INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. 31 KONFERENCJE, SEMINARIA XXVII SYMPOZJUM SIŁOWNI OKRĘTOWYCH SYMSO 2006 XXVII Sympozjum Siłowni Okrętowych odbyło się w Szczecinie w dniach 16 – 17 listopada 2006 roku. Jego organizatorem był Zakład Silników i Siłowni Okrętowych Katedry Maszyn Cieplnych i Siłowni Okrętowych Wydziału Techniki Morskiej Politechniki Szczecińskiej. Patronat naukowy nad sympozjum objęły Zespół Techniki Morskiej Sekcji Technicznych Środków Transportu Komitetu Transportu PAN oraz Zachodniopomorski Zespół Środowiskowy Sekcji Podstaw Eksploatacji Komitetu Budowy Maszyn PAN. Organizacja XXVII Sympozjum Siłowni Okrętowych wpisana została w program obchodów 15-lecia Wydziału Techniki Morskiej oraz 60-lecia Politechniki Szczecińskiej, rozpoczętych w roku 2006. Sympozjum organizowane jest corocznie przez zakłady, katedry oraz instytuty kształcące w zakresie projektowania, budowy i eksploatacji siłowni okrętowych: Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni, Politechniki Gdańskiej, Akademii Morskiej w Gdyni, Akademii Morskiej w Szczecinie oraz Politechniki Szczecińskiej. Celem XXVII Sympozjum Siłowni Okrętowych było współtworzenie forum wymiany informacji i doświadczeń naukowo-technicznych przez pracowników nauki oraz przedsiębiorstw i instytucji gospodarki morskiej w zakresie projektowania, wytwarzania i eksploatacji siłowni okrętowych oraz ich urządzeń, jak również ochrony środowiska morskiego, a ponadto umacnianie związków nauki z praktyką. Organizatorzy mieli zaszczyt gościć, obok przedstawicieli wymienionych szkół wyższych, także specjalistów z przemysłu i gospodarki morskiej. Byli nimi przedstawiciele Zakładów H. Cegielski-Poznań S.A., MAN Diesel A/S, Wartsila Polska Sp. z o.o., Alfa-Laval Polska Sp. z o.o., PBP Enamor, Bosch Rexroth Sp. z o.o. oraz Stoczni Szczecińskiej Nowa Sp. z o.o. 32 Należy także odnotować fakt dużego zainteresowania obradami sympozjum ze strony studentów Wydziału Techniki Morskiej PS, a także Wydziału Mechanicznego Akademii Morskiej w Szczecinie. Łącznie w obradach sympozjum uczestniczyło ponad 80 osób. W ciągu dwóch dni obrad na VII sesjach wygłoszono 20 referatów, a następne 20 zaprezentowano w sesji plakatowej. Wszystkie referaty zostały opublikowane w książce pt. „Wybrane problemy projektowania i eksploatacji siłowni okrętowych” pod redakcją Ryszarda Michalskiego, Wojciecha Zeńczaka i Stefana Żmudzkiego, wydanej przez Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Szczecińskiej. Książka została podzielona na trzy części: Projektowanie, Diagnostyka i Eksploatacja oraz Ochrona Środowiska i Bezpieczeństwo. Każdy referat stanowi odrębny rozdział w książce i zachowuje odrębność stylu i sposobu ujęcia przedstawianych problemów właściwy dla jego autora. Udział poszczególnych ośrodków w liczbie opublikowanych rozdziałów w książce jest następujący: Akademia Marynarki Wojennej 8, Politechnika Gdańska 9, Politechnika Szczecińska 5, Akademia Morska w Gdyni 5, Akademia Morska w Szczecinie 12, Polski Rejestr Statków 1. Sympozjum mogło się odbyć dzięki przychylności sponsorów, wśród których należy wymienić: Alfa-Laval Polska Sp. z o. o., Bosch Rexroth Sp. z o. o., HOLDING-ZREMB Gorzów S.A., MAN-B&W Diesel A/S, PBP ENAMOR Sp. z o. o., S.C. ASCAR, Wartsila Polska Sp. z o.o. Kolejne XXVIII Sympozjum Siłowni Okrętowych odbędzie się w listopadzie 2007 r. Jego organizatorem będzie Akademia Morska w Gdyni. INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. Tekst: Wojciech Zeńczak Zdjęcia: Łukasz Kuźnicki KONFERENCJE, SEMINARIA RYZYKO PRZEDSIĘWZIĘĆ INFORMATYCZNYCH Druga edycja ogólnopolskiej konferencji naukowej „Ryzyko Przedsięwzięć Informatycznych” odbyła się w dniach 16 – 17 listopada 2006 roku na Wydziale Informatyki Politechniki Szczecińskiej. Jej organizatorzy to Wydział Informatyki PS oraz Zachodniopomorska Szkoła Biznesu w Szczecinie. Głównym celem postawionym przed konferencją RPI’2006 było stworzenie forum do wymiany myśli o sukcesach odnoszonych na polu zarządzania ryzykiem przedsięwzięć informatycznych. Zarówno cel, jak i tematyka poruszana podczas obrad podyktowana została nieustającym postępem technologii informacyjnych, sprzyjającym implementacji nowych rozwiązań oraz transferowi wiedzy z sektora naukowego do informatyki stosowanej. W trakcie dwudniowych obrad, podzielonych na cztery panele tematyczne, poruszona została następująca problematyka: • I panel – Projekt, którego myślą przewodnią było zwrócenie szczególnej uwagi na istotę otoczenia projektu informatycznego sprzyjającego powodzeniu przedsięwzięcia, poddano analizie porównawczej najpopularniejsze komputerowe narzędzia wspomagania procesu zarządzania ryzykiem. Konkluzją dokonanego porównania było zwrócenie uwagi, iż przy podejmowaniu decyzji o wyborze narzędzia wspomagającego zarządzanie ryzykiem, należy kierować się nie tylko jego funkcjonalnością, lecz przede wszystkim specyfiką wymagań projektowych, wielkością budżetu oraz obranymi metodami realizacji projektu. Kolejne rozważania ukierunkowane były na podkreślenie istoty błędów w projektach informatycznych, ukazując błędy w kontekście czynników ryzyka projektów informatycznych, z jednej strony akcentując ich potencjalne zagrożenie dla sukcesu projektu, natomiast z drugiej, ukazując rozwiązania informatyczne chroniące projekty przed błędami. Swoistym podsumowaniem niniejszego panelu był referat poruszający zagadnienia testowania na podstawie ryzyka jako sposobu zarządzania ryzykiem w projekcie. • II panel – Finanse, poświęcono roli oraz istocie pieniądza w projektach informatycznych, przedstawiono między innymi możliwości i ograniczenia związane z wdrażaniem systemów wczesnego ostrzegania przed sytuacją kryzysową przedsiębiorstwa. Zwrócono szczególną uwagę na podstawowe przyczyny niepowodzeń dotyczące wdrażania systemów wspomagających decyzje w przedsiębiorstwie. Wskazano na cechy systemów wspomagania decyzji, które mogą przyczynić się do zwiększania szans na udaną implementację, a co za tym idzie na zwiększenie efektywności inwestycji informatycznych. Następnie zaprezentowano techniki finansowania projektów informatycznych, wskazując najciekawsze rozwiązania w zakresie możliwości zakupu platformy sprzętowej, oprogramowania lub korzystania z usług zewnętrznych firm przy realizacji projektów informatycznych. Zakończenie rozważań na temat finansów w przedsięwzięciach informatycznych dotyczyły projektu pozostającego pod presją czasu. Szczególnym zainteresowaniem uczestników konferencji cieszył się przypadek dotyczący planowania oraz realizacji procesu zdalnego nauczania w uczelni wyższej. • III panel – Ludzie, zaprezentowano w nim autorskie rozwiązanie wspomagające procesy administracyjne w środowisku uczelni wyższej ze szczególnym zaakcentowaniem specyficznej struktury organizacyjnej zespołu projektowego. Specyfika ta polega na doborze kadry złożonej z pracowników naukowo-dydaktycznych oraz ze studentów uczelni wyższej, w której realizowane jest przedsięwzięcie. Przykład ten pokazał możliwości doboru członków zespołów projektowych, których celem jest nie tylko stworzenie produktu, ale również podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Ukazał również rolę człowieka w unikaniu zagrożeń towarzyszących innowacjom. Swoistą kontynuację roli człowieka w przedsięwzięciach informatycznych stanowiła kolejna prezentacja poświęcona skuteczności projektu informatycznego w aspekcie: ludzie, konflikty, relacje. • IV panel – Casu Study, ukazane zostały w nim najlepsze praktyki zarządzania przedsięwzięciami informatycznymi, wśród których najciekawszymi rozwiązaniami była propozycja telepracy jako szansy na zwalczanie nierówności i dyskryminacji na rynku pracy poprzez wspieranie zdolności przystosowawczych przedsiębiorstw i pracowników do zmian strukturalnych w gospodarce oraz wykorzystanie technologii informatycznych. Następnie przedstawiono trzy interesujące rozwiązania, a mianowicie model systemu DSS do zarządzania zasobami ludzkimi w projektach informatycznych, system zarządzania ryzykiem w projekcie wdrożenia ZSI w Zakładzie Energetycznym, efektem którego jest pomyślnie wdrożona nowoczesna platforma informatyczna oraz System Analizy Ryzyka Grup Informacji. Gośćmi konferencji byli przedstawiciele środowisk naukowych oraz biznesowych z Gdańska, Łodzi, Szczecina, Wrocławia i Warszawy. Zwieńczeniem dwudniowych obrad są materiały konferencyjne wydane pod recenzją naukową dr. hab. Wojciecha Olejniczaka, prof. PS. Organizatorzy konferencji mają nadzieję, iż udało im się stworzyć miejsce, w którym teoria mogła spotkać się z praktyką, gdzie myśl została poparta działaniem, natomiast działanie wykorzystało możliwości, jakie daje nauka. Uczestnicy konferencji i jej organizatorzy zgodnie stwierdzili, iż tematyka konferencji RPI’2006, jakże istotna z punktu widzenia rozwoju nauki, technologii, gospodarki, wypełniła istniejącą dotychczas lukę w polskiej ofercie konferencyjnej. Zdjęcie: z archiwum organizatorów konferencji INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. 33 WYSTAWY VI WYSTAWA KSIĄŻEK ZAGRANICZNYCH Kupić dobrą książkę to jest wyzwanie. Wydawcy przysyłają nam tradycyjne katalogi wydawnicze, czytamy o nowych wydawnictwach w czasopismach, dostajemy informacje drogą elektroniczną. Wiemy jakie tytuły opublikowano, ile kosztują, jakie okładki mają książki, jakie są grube, ale ich zawartość – to bardzo często wielka niewiadoma. cowników i studentów naszej uczelni: budownictwo, architektura, nauki o ziemi, matematyka, fizyka, chemia, informatyka i szeroko pojęte nauki techniczne. Z bogatej oferty IPS zaprezentowano tylko część – 359 tytułów, które mogłyby zainteresować pracowników i studentów PS. Wystawa była połączona z możliwością zakupienia książek. Niestety, permanentny brak pieniędzy spowodował, że zakupiono tylko 26 tytułów na kwotę około 10 tys. złotych. Wszyscy doceniają prezentacje umożliwiające zapoznanie się z książką przed jej zakupem, podkreślano trafny dobór tytułów. Brak funduszy na zakupy spowodował, że długa lista tytułów wytypowana przez pracowników będzie realizowana w następnym roku. Wysoką przeszkodą były też ceny. Podsuwano nam nieetyczne sposoby ominięcia tej barykady – kopiowanie, przegrywanie dyskietek, ale potraktowałyśmy to jako żart. Dowodzi to jednak, że zapotrzebowanie na najnowsze publikacje jest ogromne i należy takie wystawy organizować – zapewniając bibliotece fundusze umożliwiające zakupy wskazanych książek. Tekst: Wiesława Łapuć Zdjęcia: Danuta Kotula-Krajewska Chcąc ułatwić naszym użytkownikom dostęp do najnowszych wydawnictw, Biblioteka Główna organizuje wystawy książek. Współpracujemy z firmami zajmującymi się dystrybucją książek zagranicznych, organizując wspólne prezentacje najnowszej produkcji wydawniczej. W dniach 25 – 27 października 2006 roku w bibliotece Wydziału Budownictwa i Architektury odbyła się kolejna wystawa książek, której współorganizatorem była firma International Publishing Service. Zaprezentowano książki znanych firm wydawniczych, np. Elsevier, John Wiley and Sons, Springer Verlag. Odwiedzający wystawę mieli możliwość zapoznania się z książkami wydanymi w latach 2005 – 2006. Prezentowano książki z dziedzin, które interesują pra- TEKSTOGRAFIA Jak to się zaczęło: W Gazecie Wyborczej w 2005 roku ukazywały się w cotygodniowym cyklu opowiadania Krzysztofa Bizio, ich autor zaproponował Waldemarowi Marzęckiemu zrobienie zdjęć ilustrujących każde z nich. Tak powstała wystawa „Opowiadania szczecińskie”. 12 października 2006 r. w Muzeum Narodowym w Szczecinie wystawę otworzyli dyrektor Muzeum Narodowego Lech Karwowski oraz prezes Oddziału Szczecińskiego Związku Polskich Artystów Fotografików Ewa Łyczywek. Wystawione zostały na niej zdjęcia z towarzyszącymi im opowiadaniami. Zwiedzający mogli skonfrontować, czy według nich zdjęcia i tekst tworzą jedną całość. Waldemar Marzęcki, autor zdjęć, tak mówi o swoich zamierzeniach, które uwieńczone zostały wspólną wystawą: „Postawiłem sobie za cel stworzenie fotografii, które będą interpretowały treść opowiadań. Często językiem fotograficznym starałem się nadawać opowiadaniom mój własny osobisty stosunek do tekstu”. 34 INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. Recenzja TEKSTOGRAFII WYSTAWY Przynajmniej część osób zwiedzających zastanowiło się nad przedstawieniem powiązania ze sobą tekstu i fotografii. Nad powstałymi najpierw słowami Na zdjęciu od prawej, współautor wystawy Waldemar Marzęcki. Szkoda, że na otwarciu nie mógł być drugi współautor Krzysztof Bizio, ale miał w tym czasie umówione wcześniej spotkanie z Wajdą. OTWARCIE GALERII PRZY INSTYTUCIE ARCHITEKTURY I PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO W Instytucie Architektury i Planowania Przestrzennego WBiA Politechniki Szczecińskiej 18 grudnia 2006 roku odbyło się uroczyste otwarcie galerii pod patronatem Muzeum Narodowego w Szczecinie, powiązane z wystawą studentów koła naukowego SPEKTRUM. Początek uroczystości to oficjalne powitanie wszystkich przybyłych przez Waldemara Marzęckiego, a następnie podpisanie umowy pomiędzy przedstawicielami Muzeum Narodowego Szczecinie, Politechniki Szczecińskiej, Wydziału Budownictwa i Architektury oraz Instytutu Architektury i Planowania Przestrzennego o objęcie nowo powstałej galerii patronatem przez Muzeum. Rozmowy o takim patronacie trwały już od kilku lat. Głównym inicjatorem tej Główny inicjator stworzenia przy Instytucie Architektury i Urbanistyki galerii – Waldemar Marzęcki Fragment wystawy studentów koła naukowego SPEKTRUM, która towarzyszy uroczystemu otwarciu galerii INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. 35 WYSTAWY Umowę pomiędzy Narodowym Muzeum w Szczecinie a Politechniką Szczecińską podpisują: od prawej, dziekan Wydziału Budownictwa i Architektury Władysław Szaflik, rektor Politechniki Szczecińskiej Włodzimierz Kiernożycki, dyrektor Narodowego Muzeum w Szczecinie Lech Karwowski. Czyżby dyrektor Instytutu zastanawiał się czy podpisać umowę? Ciekawe były przemówienia, ale wystawa też budziła duże zainteresowanie Wszystkie osoby podpisujące umowę o współpracy, jak i obecne na uroczystości, były zadowolone, że po kilku latach rozmów doczekaliśmy się ich uwieńczenia sukcesem współpracy był dyrektor IAiPP Waldemar Marzęcki, który w porozumieniu z dyrektorem muzeum Lechem Karwowskim i władzami wydziału i uczelni doprowadził do uwieńczenia starań sukcesem. Na uroczystość przybyło wielu gości zarówno z uczelni (pracownicy i studenci), jak i spoza niej – w szczególności architekci. Otwarciu galerii towarzyszyło przedstawienie powarsztatowej wystawy pt. IndustriaIACTION, przygotowanej przez studentów koła naukowego SPEKTRUM, działającego przy Instytucie Architektury i Planowania Przestrzennego. Studenci, oprócz wystawy, zaprezentowali film o letnich warsztatach. Pokazywał on jak można świetnie się bawić i jednocześnie tworzyć. Efektem tej letniej przygody była nie tylko wystawa, ale również ukaże się wydanie specjalne przestrzeni i FORMY, opisujące działalność naszych aktywnych studentów z koła naukowego SPEKTRUM. Przemówienie dziekana wydziału Władysława Szaflika Elżbieta Czekiel-Świtalska WARSZTATY OPEN ACCESS PO RAZ PIERWSZY W POLSCE! Warsztaty poświęcone najważniejszym problemom funkcjonowania ruchu Open Access odbyły się 21 września 2006 roku w Poznaniu. Zorganizowała je Poznańska Fundacja Bibliotek Naukowych, która zaprosiła wielu znamienitych światowych przedstawicieli tego ruchu oraz reprezentantów środowiska polskich bibliotek akademickich. Zagraniczni moderatorzy wywodzili się z bibliotek znanych europejskich uczelni, które aktywnie uczestniczą w inicjatywie Open Access, i chcą dzielić się swoimi doświadczeniami. Warsztaty oraz dyskusja odbywały się w języku angielskim. Open Access to inicjatywa środowisk akademickich w USA, które w początku lat 90. ubiegłego wieku zaprotestowały przeciwko ograniczeniom w dostępie do informacji naukowych i dóbr kultury, ale też dostrzegły i wykorzystały możliwości, jakie niesie rozwój Internetu. Głównym celem Open Access Initiative,(OAI) jest zmiana modelu publikowania i udostępniania prac naukowych w formie elektronicznej, przyspieszenie i roz36 szerzenie dostępu do informacji poprzez udostępnianie literatury naukowej bezpłatnie w Internecie. Ruch OA działa poprzez tworzenie otwartych repozytoriów dla nauki, utrzymywanych przez uczelnie, centra naukowe (a nawet pojedynczych twórców) oraz udostępnianie czasopism naukowych bezpłatnie przez wydawców (OpenAccess Journals). Wielkim wsparciem dla ruchu OA jest Open Society Institute, prywatna instytucja założona przez Georga Sorosa, która program Open Access uczyniła jednym ze swoich celów. Przedstawicielka tego instytutu – Melissa Hagemann omówiła historię ruchu OA ze szczególnym uwzględnieniem kluczowego spotkania w Budapeszcie w 2001 roku. Określono na nim strategię ruchu – tworzenie otwartych, dostępnych dla wszystkich czasopism naukowych oraz tworzenie instytucjonalych/dziedzinowych repozytoriów zasobów wiedzy. Strategia ta przyniosła już wymierne efekty; powstało wiele INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. WARTO WIEDZIEĆ repozytoriów (archiwów) głównie uczelnianych, ukazujących dorobek intelektualny danej społeczności akademickiej, a ponad 2300 tytułów czasopism jest bezpłatnie dostępnych w Internecie. Pod wpływem tego ruchu wydawcy łagodzą umowy wydawnicze restrykcyjnie do tej pory chroniące ich copyright, np. firma Springer dopuszcza opcję Open Choice; Blackwell – Online Open , Elsevier – hybrydowe modele publikacji dla 6 czasopism z fizyki. Wiele instytucji naukowych finansowanych ze źródeł publicznych udostępnia bezpłatnie swoje czasopisma, np. Narodowa Akademia Zdrowia w USA – Proceedings of the National Academy of Sciences. Peter Millington (SHERPA/University of Nottingham) w swoich wystąpieniach (OpenDoar i Romeo/Juliet) zaprezentował adresy, rodzaje i sposób funkcjonowania repozytoriów. Pod adresem internetowym http://opendoar.org znajduje się wykaz wszystkich światowych repozytoriów (wraz z linkami do nich) tworzonych przez instytucje naukowe. Na dzień dzisiejszy jest ich 765, tworzonych przez 583 organizacje; 78% to repozytoria instytucjonalne, 12% to dziedzinowe, pozostałe 10% tzw. inne. Przedstawił również doświadczenia swojej uczelni w tworzeniu repozytorium w prezentacji zatytułowanej bardzo romantycznie: SHERPA/ROMEO&JULIET. ROMEO okazał się bazą danych http://www.sherpa.ac.uk/romeo.php, w której gromadzi się informacje nt. polityki różnych wydawców, ze szczególnym uwzględnieniem praw autorów do archiwizacji własnych publikacji. Można w niej znaleźć dane 170 wydawców, w tym wszystkich uprawiających politykę wolnego dostępu do publikacji. Z analizy statystycznej wynika, że 79% wydawców formalnie zezwala na archiwizację publikacji przez autorów w postaci preprintów bądź postprintów. JULIET – to baza sponsorów finansujących wydawnictwa Open Access oraz określająca dozwolony sposób i czas archiwizacji publikacji przez twórców; w bazie jest 11 organizacji, głównie brytyjskich. Adres internetowy www.sherpa.ac.uk/juliet Przedsięwzięcia powyższe mają nieocenioną rolę, gdyż ułatwiają autorom z rodzimej uczelni, wielu twórcom i organizacjom na całym świecie prezentację własnego dorobku naukowego w sposób publiczny i nieograniczony. Susan Ashworth z Glasgow University: Role of librarians in development of institutional repository omówiła rolę bibliotekarzy w ruchu Open Access, a zwłaszcza w powstawaniu i rozwoju repozytoriów. Zaprezentowała własną uczelnie, na której studiuje ok. 25 000 studentów i zatrudnionych jest 2500 osób. Repozytorium uczelniane powstaje od 2002 roku i jego zawartość tworzą teksty prac doktorskich, preprintów recenzowanych publikacji, tzw. szara literatura oraz materiały robocze różnych agend uczelni. Do prowadzenia repozytorium (opisy bibliograficzne, archiwizacja tekstów, czuwanie nad informatyczną stroną przedsięwzięcia, lobbing) wydzielono w bibliotece oddzielny personel. Z dotychczasowych doświadczeń wynika, że naukowcy chętnie udostępniają treść swoich publikacji, ale niechętnie sami je archiwizują, tak więc działania biblioteki trafiają w ich potrzeby. Wsparcie uczelni musi być bardzo silne, aby repozytorium powstało i rozwijało się. Władze University of Glasgow wydały specjalne zalecenia i zachęty dla autorów publikacji, wydzieliły zespół wspomagający tworzenie i utrzymywanie repozytorium oraz wspierały akcję biblioteki, zezwalając na lobbing na różnych komisjach i w różnych działach uczelni. Raport Komisji Europejskiej: European Commission study of scientific publication markets in Europe, analizujący rynek publikacji naukowych w Europie przedstawiła Francoise Van- dooren uczestnicząca jako bibliotekarz z Uniwersytetu w Brukseli w opracowywaniu wyników badań. Rynek czasopism jest specyficzny – funkcjonuje wielu wydawców, ale jednocześnie widać koncentrację sprzedaży w pewnych wybranych dziedzinach; można raczej mówić o oligopolu. Niektórzy wydawcy w ostatnich latach bardzo zwiększyli swój udział w rynku poprzez fuzje, przejmowanie tytułów od towarzystw naukowych czy też przez edycje nowych tytułów. Obecnie rynek przedstawia się następująco: 28% rynku zajmuje firma Elsevier, następny jest Springer (łącznie z Kluwerem 14%), potem firma Thomson 9%; J.Wiley, ACS, Blackwell i Taylor & Francis mają 4% udział w rynku czasopism naukowych. W latach 1975 – 1995 subskrypcja czasopism kupowanych przez biblioteki bazowała na modelu drukowanym, ale ceny czasopism wzrosły w tym okresie o 300% (powyżej inflacji). Aby zaoszczędzić, biblioteki zaczęły stopniowo przechodzić na e-journals kupowane poprzez konsorcja, gdzie jednak trzeba zachować wartość prenumeraty i ponosić różne dodatkowe opłaty. Nowy model to czasopisma dostępne bezpłatnie dzięki uczestnictwu wydawców w ruchu Open Access i opłatom autorskim. Generalnie można mówić o dwóch grupach wydawców: for-profits i non for-profits. Dokonana analiza 2700 tytułów z tzw. listy filadelfijskiej wykazała, że czasopisma for-profit z danej dziedziny są do 3 razy droższe niż tytuły non-for-profit (NFP), te ostatnie są ponadto częściej cytowane. W cenach czasopism występują wielkie różnice w zależności od dziedziny, której tytuły dotyczą, dowodzą one siły rynku. Czasopisma Open Access to dzisiaj ponad 2300 tytułów dostępnych powszechnie w Internecie i wydawanych dzięki współfinansowaniu przez autorów, wpływom z subskrypcji drukowanej czy też funduszom publicznym przyznawanym instytucjom naukowym, np. Akademii Nauk. Są też czasopisma hybrydowe, wydawane przez komercyjnych wydawców, ale udostępniane bezpłatnie lub częściowo bezpłatnie – dzięki innemu modelowi finansowania, głównie przez autorów (Springer’s Open Choice, Blackwell’s Online Open) lub dzięki dobrej woli wydawcy. Nowa polityka finansowania badań opiera się na założeniu, że publikacje finansowane z funduszy sponsorowanych są powszechnie dostępne w ciągu 6 – 12 miesięcy od publikacji poprzez depozyt w archiwach elektronicznych (repozytoriach) lub publikowane w czasopismach Open Access. Niektóre naukowe instytucje państwowe, np. National Institutes of Health w USA, Research Councils and Wellcome Trust w Wielkiej Brytanii, CERN w Szwajcarii, DFG i MPG w Niemczech udostępniają publikacje swoich autorów bezpłatnie; wydawcy komercyjni na ogół zalecają embargo do 1 roku. Technologia informacyjna stwarza sposobność rozwoju nowego systemu komunikacji naukowej, ale to instytucje finansujące badania i uniwersytety powinny określić jego kierunek poprzez: – wymaganie dostępności wyników badań w archiwach Open Access, – promowanie nowych metod finansowania wydawnictw, – wprowadzanie rankingu czasopism opartego na społecznej odpowiedzialności, tzn. ocenie, w jaki sposób propagują dobre praktyki w upowszechnianiu wyników badań, – wymaganie, aby wyniki badań finansowanych z pieniędzy publicznych były dostępne bezpłatnie zaraz po ukazaniu się publikacji. Alek Tarkowski z organizacji Commons Poland przedstawił główne cele i osiągnięcia ruchu Creative Commons. Jest to ruch INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. 37 WARTO WIEDZIEĆ autorów na rzecz złagodzenia copyright w otoczeniu sieciowym Creative Commons (dobro publiczne). Oferuje twórcom licencje pozwalające zachować własne prawa, a jednocześnie dzielić się z innymi swoją twórczością na zasadzie „pewne prawa zastrzeżone”, tzn. autor sam określa swoje prawa. CC jest ruchem propagującym wolną kulturę, w tym akces do wiedzy poprzez Open Access, Wikipedię, Open Business itp. Licencje CC są tłumaczone już w 33 krajach. Więcej o ruchu można znaleźć na stronie http://creativecommons.pl Wojciech Sylwestrzak z Interdyscyplinarnego Centrum Modelowania Matematycznego (ICM) Uniwersytetu Warszawskiego omówił projekt DRIVER – Digital Repository Infrastructure Division for Europe. Głównym celem projektu jest stworzenie platformy wyszukiwawczej, zarządzającej dostępem do rozproszonych fizycznie repozytoriów. W projekcie uczestniczy 10 partnerów (głównie instytucje akademickie) z Belgii, Francji, Niemiec, Grecji, Włoch, Holandii, Polski (ICM) i Wielkiej Brytanii. W dalszej części wystąpienia omówione zostały techniczne elementy serwisu. W sumie spotkanie było bardzo pożyteczne dla polskich uczestników, prelegenci w sposób bardzo przystępny i otwarty podzielili się swoimi doświadczeniami w tworzeniu repozytoriów i promowaniu ruchu Open Access. Anna Łozowska ZGŁOŚ SIĘ NA EKSPERTA DO KOMISJI EUROPEJSKIEJ! Wraz z rozpoczęciem kolejnego Siódmego Programu Ramowego Badań i Rozwoju Technicznego Unii Europejskiej, Komisja Europejska rozpoczęła nabór na ekspertów oceniających wnioski w nowym programie. Rejestracji w bazach Komisji Europejskiej dokonać można zarówno indywidualnie, jak i instytucjonalnie (instytucja wyznacza listę swoich pracowników, potwierdzając tym samym ich wiedzę i doświadczenie). Jedną z największych korzyści dla ekspertów oceniających wnioski projektowe jest możliwość zaznajomienia się z mechanizmami, kryteriami oceny oraz poziomem nadsyłanych wniosków. Rola eksperta pozwala również zapoznać się z dobrymi praktykami w zakresie przygotowywania wniosków. Uczestnictwo w panelach eksperckich daje ponadto możliwość nawiązania nowych kontaktów, a także wsparcia wniosków projektowych składanych przez polskich koordynatorów. Wymierną korzyścią roli eksperta jest dzienne wynagrodzenie rzędu 450 euro oraz refundacja kosztów zakwaterowania i wyżywienia podczas sesji eksperckiej. Gorąco zachęcamy i zapraszamy do skorzystania z tej doskonałej okazji, dzięki której będą mogli Państwo poznać osobiście schemat oceny wniosków w Komisji Europejskiej. Doświadczenie to pozwoli na aktywne włączanie się w konsorcja projektowe, a być może również podjęcie się w przyszłości roli koordynatora całego konsorcjum. Zachęcamy do rejestracji zarówno ekspertów z uczelni i jednostek naukowych, jak również przedstawicieli przemysłu. Rejestracja dostępna jest za pośrednictwem strony internetowej https://cordis.europa.eu/emmfp7. Nabór na ekspertów jest ciągły, oznacza to, iż konkurs otwarty jest przez cały okres trwania programu, tj. do 2013 roku. Katarzyna Łazarz-Brzezińska THE LIFELONG LEARNING PROGRAMME Zaproszenie do składania wniosków 15 listopada 2006 roku Parlament Europejski i Rada UE podpisały Decyzję 1720/2006/WE o powołaniu mechanizmu finansującego inicjatywy edukacyjne – programu „Uczenie się przez całe życie” (The Lifelong Learning Programme), który wdrażany będzie w latach 2007 – 2013. Nowy program skupia w sobie kilka odrębnych dotąd programów edukacyjnych, wprowadzając również nieznaczne zmiany w zakresie działań objętych każdym z nich. Program „Uczenie się przez całe życie” tworzą: 38 1. Szczegółowe programy sektorowe: - Comenius, dotyczący potrzeb dydaktycznych osób korzystających z edukacji na poziomie przedszkolnym i szkolnym do końca szkoły średniej, - Erasmus, dotyczący potrzeb dydaktycznych osób korzystających z edukacji na poziomie studiów wyższych oraz szkolenia i kształcenia zawodowego na poziomie studiów wyższych (w tym studia doktoranckie), INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. WARTO WIEDZIEĆ - Leonardo da Vinci, dotyczący potrzeb dydaktycznych osób korzystających ze szkolenia i kształcenia zawodowego, poza szkoleniem i kształceniem zawodowym na poziomie studiów wyższych, - Grundtvig, dotyczący potrzeb dydaktycznych osób korzystających z wszelkich form kształcenia dorosłych. 2. Program międzysektorowy, obejmujący cztery kluczowe działania: - współpracę strategiczną i innowacje w dziedzinie uczenia się przez całe życie, - propagowanie nauki języków obcych, - rozwijanie innowacyjnych treści, usług, metodologii uczenia i praktyk opartych na TIK (technologiach informacyjnych i komunikacyjnych) na potrzeby uczenia się przez całe życie, - upowszechnianie i wykorzystywanie wyników działań wspieranych w ramach programu oraz poprzednich programów związanych z tą dziedziną. 3. Program Jean Monet, wspierający instytucje i działania w dziedzinie integracji europejskiej. Orientacyjna koperta finansowa na wdrożenie Decyzji nr 1720/2006/WE na okres 7 lat, określona została na 6 970 000 000 EUR, a wyznacznikami skutecznego realizowania programu przez instytucje będą: - w programie Comenius – udział co najmniej 3 milionów uczniów w działaniach programu w latach 2007 – 2013, - w programie Erasmus – udział w wyjazdach stypendialnych co najmniej 3 milionów studentów do roku 2012, - w programie Leonardo da Vinci – wzrost liczby praktyk w przedsiębiorstwach do 80 000 rocznie do roku 2013, - w programie Grundtvig – udzielenie wsparcia 7000 osób dorosłych zaangażowanych w kształcenie ustawiczne do roku 2013. 20 grudnia ub.r. Komisja Europejska ogłosiła zaproszenie do składania wniosków w programie „Uczenie się przez całe życie”, określając nieprzekraczalne terminy przedłożenia wniosków projektowych na: - 28 lutego 2007 r. – wnioski o Uczelnianą Kartę Erasmusa, - 15 marca 2007 r. – projekty Programu Jean Monnet, - 30 marca 2007 r. – projekty w ramach komponentów Comenius, Erasmus, Leonardo da Vinci i Grundtvig, - 30 kwietnia 2007 r. – projekty programu międzysektorowego oraz środki towarzyszące. Zarówno tekst Decyzji nr 1720/2006/WE jak i treść zaproszenia do składania wniosków oraz formularze i przewodnik dostępne są na stronie Komisji Europejskiej pod adresem: www.ec.europa.eu/education/programmes/newprog/index_en.html. Joanna Niemcewicz Biuro Programów Międzynarodowych PS BIBLIOTEKA MARZEŃ W 2005 roku Biblioteka Główna Politechniki Szczecińskiej nawiązała współpracę z Centrum NUKAT (Narodowy Uniwersalny Katalog Centralny). Jej celem jest przede wszystkim zapewnienie dostępu do informacji o zasobach polskich bibliotek naukowych, bowiem z Centrum NUKAT współpracują już niemalże wszystkie biblioteki uczelniane i naukowe. O samej współpracy i korzyściach z niej płynących napiszę przy innej okazji, dzisiaj chciałabym skupić się na czymś innym. Mianowicie na Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego, a właściwie na jej nowym gmachu, w którym Centrum NUKAT ma siedzibę, i gdzie w związku z nawiązaną współpracą byłam na tygodniowym szkoleniu. Na początek o samej bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego. Biblioteka istnieje od 1817 r. Jej zbiory to jeden z trzech największych księgozbiorów naukowych i uczelnianych w Polsce – ponad 2.800 tys. jednostek inwentarzowych. Praca i korzystanie z biblioteki i jej zbiorów są oczywiście podobne jak w wielu tego typu obiektach, choć jest tu wiele nowinek i udogodnień wynikających z nowoczesności samego budynku i wymogów współczesności. Wielkim udogodnieniem dla czytelników jest „wolny dostęp” do zbiorów znajdujących się w otwartym magazynie. Czytelnik może korzystać z nich w każdym miejscu biblioteki, a po wykorzystaniu odstawia je nie na półki, ale specjalne wózki. Obok tradycyjnych katalogów kartkowych, książek i czasopism, funkcjonuje także katalog komputerowy, też już coraz powszechniejszy w dzisiejszych bibliotekach. Obok Wypożyczalni Miejscowej, Międzybibliotecznej, Czytelni, Informacji Naukowej i Pracowni Reprograficznej znajduje się tu Gabinet Zbiorów Specjalnych (Gabinet Starych Druków, Rękopisów, Rycin, Zbiorów Muzycznych, Zbiorów Kartograficznych, Dokumentów Życia Społecznego, Zbiorów XIX w.). Ciekawostką jest Biblioteka Austriacka działająca pod opieką Austriackiego Forum Kultury. W bibliotece znajdują się stanowiska komputerowe z dostępem do katalogu BUW, zasobów internetowych, kilkudziesięciu baz danych, ok. 20 tys. czasopism elektronicznych, programów z pakietu MS Office. Istnieje także bezpłatny bezprzewodowy dostęp do Internetu na własnych przenośnych komputerach czytelników. Czytelnicy korzystają z samoobsługowych kserokopiarek, mają możliwość otrzymania wydruku z komputera, a pracownicy naukowi mają do dyspozycji kabiny pracy indywidualnej z dostępem do komputera. Biblioteka uniwersytecka jest również przystosowana do obsługi osób niepełnosprawnych. Wszystkie windy, toalety i stanowiska pracy są dostępne dla osób poruszających się na wózkach. Dla osób niewidomych i niedowidzących utworzono stanowiska komputerowe, powiększalniki do tekstu i studia nagrań książek mówionych. Pierwszy budynek biblioteki został zbudowany w 1894 r. z przeznaczeniem na ok. 75 0000 woluminów. W latach trzydziestych XX w. jego pojemność została rozszerzona, jednak z roku na rok zaczynało brakować miejsca. Starania władz Uniwersytetu Warszawskiego o budowę nowej siedziby biblioteki długo nie przynosiły rezultatu. Dopiero w 1990 r. rząd Tadeusza Mazowieckiego podjął decyzję i zapewnił środki na budowę nowego gmachu. W 1993 r. rozpisano konkurs architektoniczny na nowy projekt. Jednym z postawionych warunków konkursu był postulat wolnego dostępu do części zbiorów – najistotniejsze założenie ideowe i funkcjonalne nowej siedziby. Konkurs INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. 39 WARTO WIEDZIEĆ wygrał projekt architektów Marka Budzyńskiego i Zbigniewa Badowskiego. Biblioteka w nowym i nowoczesnym gmachu otworzyła swe podwoje dla czytelników 15 grudnia 1999 r. Zlokalizowana jest na rogu ulic Dobrej i Lipowej, na Powiślu, poniżej skarpy uniwersyteckiej – 10 minut drogi od budynków Uniwersytetu Warszawskiego przy Krakowskim Przedmieściu. Obiekt ma powierzchnię 60 000 m², z czego na działalność biblioteczną przeznaczone jest 40 000 m² z przewidzianą liczbą 1000 miejsc pracy dla czytelników. Biblioteka składa się z dwóch budynków: frontowego (tzw. rogala) i głównego. Obie części połączone są pasażem, tzw. uliczką z przeszklonym dachem, o ścianach z galeriami pokrytymi oryginalnymi roślinami pnącymi. W części frontowej i w kondygnacji podziemnej pomieszczenia wynajmują firmy komercyjne (księgarnie, bary, restauracje, kręgielnia, kawiarenki). Właściwy budynek, którego wejście zwieńczone jest ogromną, rozwartą księgą z napisem HINC OMNIA (Stąd wszystko), składa się z czterech kondygnacji. Na parterze obok szatni, sali wystawowej i restauracji znajdują się pomieszczenia niedostępne dla czytelników – magazyny i oddziały wewnętrzne biblioteki. Na pierwszym i drugim piętrze rozmieszczone są katalogi biblioteczne (komputerowe i kartkowe), zbiory podzielone na szerokie dziedziny w wolnym dostępie, a także wypożyczalnia, czytelnie, pracownie, oddziały, Centrum NUKAT i administracja. Trzecie piętro zajmują gabinety zbiorów specjalnych oraz Biblioteka Austriacka. Jedną z atrakcji biblioteki jest znajdujący się na drugim poziomie japoński tradycyjny pawilon herbaciany „Chashitsu”, którym opiekuje się Zakład Japonistyki Instytutu Orientalistycznego. W pawilonie organizowane są pokazy ceremonii parzenia herbaty. Materiały, których użyto przy budowie gmachu i jego wnętrza, to głównie beton, metal i szkło. Na ściany i kolumny zastosowano surowy beton architektoniczny, który nie otynkowany i wygładzony wygląda bardzo dekoracyjnie, a w połączeniu z metalowymi podciągami i kratownicami podtrzymującymi ogromny, szklany dach, tworzy wspaniałą spójną kompozycję. Uzupełnieniem wnętrz są metalowe kręcone schodki łączące poszczególne poziomy, metalowe regały i inne elementy wyposażenia. Wbrew pozorom użycie tych, wydawałoby się „zimnych” materiałów, nie powoduje uczucia chłodu czy braku przytulności, tak charakterystycznej dla wielu pomieszczeń bibliotecznych. Owszem, jest w tym pewna surowość, ale kolorystyczny spokój, przeszklony dach, ogromna 40 przestrzeń, żywa zieleń i cisza, sprawiają, że klimat stworzony w bibliotece jest bardzo przyjazny dla czytelnika, wręcz kojąco-relaksujący. Przebywanie tam sprawia – w moim odczuciu – autentyczną przyjemność. Bardzo atrakcyjnie prezentuje się także fasada budynku, gdzie pod napisem Biblioteka Uniwersytecka umieszczono osiem tablic z patynowanej miedzi (4 x 7 m). Na sześciu tablicach są cytaty dotyczące wiedzy, pamięci i piśmiennictwa z dzieł pochodzących z różnych obszarów językowych i kulturowych (tekst sanskrycki, hebrajski, arabski, grecki, staroruski i staropolski), na dwóch innych – zapis nutowy oraz matematyczno-fizyczno-chemiczny. U szczytu schodów prowadzących na pierwszy poziom biblioteki stoją cztery monumentalne kolumny z posągami dłuta Adama Myjaka przedstawiające wybitnych polskich filozofów szkoły lwowsko-warszawskiej: Kazimierza Twardowskiego, Jana Łukaszewicza, Alfreda Tarskiego i Stanisława Leśniewskiego. Jedną z wielkich atrakcji i pięknym elementem gmachu biblioteki jest zieleń. Elewacje, dach i teren wokół gmachu wypełnia ogród, zaprojektowany przez architekta krajobrazu Ireną Bajerską. Ogród dachowy biblioteki jest jednym z największych i najpiękniejszych w Europie. Rozciąga się na powierzchni ponad 1 ha. Ogrody składają się z dwóch części: górnej i dolnej, połączonych strumieniem z kaskadowo spływającą wodą. W górnym (na dachu) rosną rośliny różniące się formą, kolorem, zapachem i nastrojem i tworzą jakby odrębne ogrody: złoty, srebrny, karminowy, zielony – „zmieniające” kolory w zależności od pory roku. Stąd przez przeszklone kopuły i okna, które są elementem dachu, można zajrzeć do wnętrza biblioteki, co stanowi dodatkową atrakcję i ciekawostkę. Ozdobą ogrodów są również granitowe rzeźby Ryszarda Stryjeckiego (cykl „Szkic sytuacyjny” nawiązujący do motywów kosmologicznych). Ogrody są ogólnie dostępne dla studentów i pracowników uniwersytetu, a także dla mieszkańców Warszawy i turystów. Kompleks budynków i ogrodów wzbudza zachwyt i podziw nie tylko bezpośrednich użytkowników, ale także zwiedzających, a niejeden architekt zazdrości twórcom tego dzieła pomysłu i jego realizacji. Mam nadzieję, że udało mi się zachęcić – nie tylko bibliotekarzy – do odwiedzenia Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego. Naprawdę warto! Dorota Byczkowska Biblioteka Główna PS Zdjęcia: Maciej Bronarski INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. KULTURA KONCERT 500 m POD ZIEMIĄ Listopad, choć znany ze smutku i szarości, beznadziejnej melancholii, dostarczył jednak chórzystom Collegium Maiorum niemało ciekawych wrażeń. Był to bardzo pracowity dla nas miesiąc. Wiele prób i koncertów z różnymi utworami, od krótkich, typowo chóralnych a cappella, po wielkie formy z orkiestrą. 11 listopada 2006 roku braliśmy udział, obok wielu innych chórów, w obchodach jubileuszu 60-lecia Polskiego Związku Chórów i Orkiestr na Pomorzu Zachodnim. Obchody odbyły się w sali Bogusława Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie. 18 listopada, wspólnie z Chórem Akademickim Politechniki Szczecińskiej, podczas uroczystej mszy św. w kościele przy ul. Królowej Korony Polskiej, uczciliśmy 54. rocznicę powstania chóru oraz pamięć jego twórcy i wieloletniego dyrygenta – Jana Szyrockiego. Chórem CM dyrygował Paweł Osuchowski, CHAPS-em – Szymon Wyrzykowski. Zarządy obydwu chórów postanowiły przenieść uroczystości związane z datą śmierci Jana Szyrockiego z 9 kwietnia i połączyć je z jubileuszem utworzenia chóru, czyli datą 19 listopada 1952 r. W ten sposób stworzona nowa obyczajowość nie będzie kolidowała z występami naszych chórów podczas kwietniowych uroczystości związanych z rocznicą śmierci papieża Jana Pawła II. 19 listopada odbył się w Filharmonii Szczecińskiej uroczysty koncert z okazji zakończenia wieloletniej pracy dyrektor Filharmonii – pani Jadwigi Igiel-Sak. Trzy chóry prezentowały się w utworach z towarzyszeniem Orkiestry Filharmonii Szczecińskiej. We wszystkich były osoby, które niegdyś śpiewały pod batutą Jana Szyrockiego. Zatem i jego duchowa obecność dodawała splendoru występom, za co pani dyrektor w pięknych słowach dziękowała na zakończenie uroczystości. Chór Camerata Nova pod dyrekcją Eugeniusza Kusa wykonał Alleluja Haendla, CHAPS pod dyrekcją Szymona Wyrzykowskiego – Mazura ze Strasznego Dworu Moniuszki, a Chór Collegium Maiorum – pieśń Va pensiero z Nabucco Verdiego. Na zakończenie, pod dyrekcją Zygmunta Rycherta, połączone chóry wykonały wymowny w swej treści fragment z kantaty scenicznej Carla Orffa Carmina Burana – O Fortuna. stolikach. Bilet wstępu kosztował 115 euro. Po uroczystej kolacji odbył się z naszym udziałem koncert, którego głównym punktem była IX Symfonia Ludwiga van Beethovena. Odbiór muzyki i śpiewu chóralnego wzmocniony był efektowną choreografią baletową oraz pokazami laserowych instalacji utrzymanych w symbolice związanej z krajami Unii Europejskiej. Wielkie wrażenie zrobiła na nas potężna, wykuta w soli hala, w której znajdowały się: olbrzymia widownia, niewiele mniejsza scena i jej zaplecze z wszelkimi urządzeniami oświetleniowo-nagłaśniającymi, z komputerowym sterowaniem, namiotami dla wykonawców, stołami z bufetem szwedzkim i stolikami dla wykonawców. Wspaniała akustyka, oprzyrządowanie techniczne i niepowtarzalna atmosfera tworzą nieograniczone możliwości wykorzystania tego miejsca. Odbywają się tam seminaria, prezentacje, koncerty muzyczne (od jazzu, muzyki klasycznej, chóralnej po pop) i inne imprezy. Hala była tak potężna, że mimo braku jakiejkolwiek przegrody (nie licząc kilku płóciennych parawanów), z ledwością docierał do nas gwar od strony widowni, tak że i my nie krępowaliśmy się wymianą poglądów podczas naszej kolacji. A mieliśmy o czym rozprawiać po szaleńczym dojeździe do tej właśnie hali. Z poziomu powierzchni ziemi, po nałożeniu na głowy białych kasków, dokładnym policzeniu nas, zjechaliśmy windami 500 m w dół. Kilku osobom wyrwało się powiedzonko: „widzę ciemność”, gdy w windzie zgasło światło i zapanowały „egipskie ciemności”. Potem wsiedliśmy, w grupach po około 25 osób, do dwóch olbrzymich, odkrytych, żółtych mercedesów. Nikt z nas nie spodziewał się takiej jazdy. Trwała około 5 minut. Kierowcy ruszyli z kopyta i bardzo długimi, wąskimi, szaroburymi, Najwięcej jednak wrażeń dostarczyła nam krótka podróż do Niemiec podczas weekendu 24 – 25 listopada. Niemal nagle znaleźliśmy się w zupełnie innym, jakby nierealnym świecie, w kopalni soli w Merkers. 500 m pod ziemią, w potężnej pieczarze, braliśmy udział w imprezie charytatywnej na rzecz hospicjów dziecięcych. Na widowni liczącej około 800 osób goście siedzieli przy ośmioosobowych, pięknie zastawionych INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. 41 KULTURA gdzie niegdzie oświetlonymi korytarzami, spadającymi w dół lub wznoszącymi się w górę, pędzili z nami gdzieś w niebyt. Wiatr świszczał w uszach. Kaski chroniły tylko czubek głowy i trzeba było je przytrzymywać, żeby nie spadały. Przed zakrętami kierowcy lekko zwalniali, ale potem zakręcali tak gwałtownie, że nas wciskało w siedzenia. Nie wiem z jaką naprawdę prędkością nasze wehikuły pędziły i czy to tylko wąskie, długie korytarze potęgowały wrażenie prędkości, w każdym razie im bardziej przerażone koleżanki piszczały, tym bardziej kierowcy radośnie dodawali gazu. Przypomniało mi to szaleńczy zjazd sprzed wielu laty kolejką w budapeszteńskim Vidam Parku. Prawie te same piski i emocje, choć lata już nie te. W kopalni soli Merkers taka jazda powtórzyła się czterokrotnie (na próbę i z powrotem oraz w strojach na koncert i z powrotem). Panowie kierowcy wyraźnie polubili nas, bo ostatnia jazda to było istne solne safari. Długo jeszcze potem prześladował nas świst w uszach. Dzień pełen wrażeń zakończyliśmy noclegiem w sympatycznym uzdrowisku Bad Salzungen. Wracając do domu nie omieszkaliśmy wstąpić na kilka godzin do Drezna, by podziwiać jego uroki ... i panią kanclerz Angelę Merkel, która właśnie zawitała do tego miasta. Po powrocie do Szczecina, po kilku próbach, wystąpiliśmy dwukrotnie z Requiem Mozarta w koncertach kończących Rok Mozartowski: 2 grudnia – w Bazylice Archikatedralnej wspólnie z Schweriner Singakademie i Zespołem Wokalistów i Instrumentalistów Camerata Nova pod dyrekcją Eugeniusza Kusa oraz 3 grudnia – w Słupsku, w kościele św. Jacka z towarzyszeniem Orkiestry Polskiej Filharmonii Sinfonia Baltica pod dyrekcją Bohdana Jarmołowicza. 11 grudnia w Operze na Zamku odbyło się uroczyste spotkanie wszystkich artystów, organizatorów i sponsorów zeszłorocznego wielkiego wydarzenia w hali K-1 Stoczni Szczecińskiej Nowa – koncertu: Requiem Polskie Krzysztofa Pendereckiego, koncert pod dyrekcją kompozytora odbył się 10 grudnia 2005 r. z okazji 35. rocznicy wydarzeń grudniowych w Szczecinie. Przyjemnie nam było słyszeć, będąc w gronie wykonawców ówczesnego koncertu, że w rankingu czytelników Gazety Wyborczej otrzymaliśmy Nagrodę Szczupaka za najbardziej spektakularne wydarzenie roku 2005. Atrakcją wieczoru był seans filmowy złożony z rejestracji koncertu oraz filmu dokumentalnego w reżyserii Ireny Groblewskiej K1 – wygrać historię. Filmy zrealizowała Telewizja Polska w Warszawie. Każdy z uczestników koncertu otrzymał pamiątkowy pakiet składający się z kopii filmu oraz serwisu prasowego i fotograficznego. Prezentowane filmy przywróciły atmosferę przygotowań wspaniałego koncertu i jego odbioru, co po raz kolejny utwierdziło nas w potrzebie pielęgnowania naszego hobby, dającego radość nam i słuchaczom. Tekst: Anna Gonczaruk Zdjęcie: Szymon Piotrowski ROK WIELKICH PLANÓW Dla Chóru Akademickiego Politechniki Szczecińskiej im. prof. Jana Szyrockiego rozpoczęty niedawno 2007 rok będzie okresem szczególnym. Nie zabraknie w nim wielu ważnych koncertów a cappella jak i filharmonicznych. Od kilku miesięcy chór pracuje z nowym dyrygentem Szymonem Wyrzykowskim. Na podkreślenie zasługuje również fakt, że w bieżącym roku chór obchodzić będzie jubileusz 55-lecia swojego istnienia. Rok rozpoczęliśmy pod koniec stycznia koncertem Misterium Kolędowe w Bazylice Katedralnej w Szczecinie. Pod koniec lutego chór wraz z Neubrandenburg Philharmonic Orchestra wykona IX Symfonię Ludwika van Bethovena właśnie w mieście Neubrandenburg w Niemczech. W marcu planujemy wykonanie kilku koncertów a cappella zarówno w Szczecinie, jak i w innych miastach. Najważniejsze będą jednak wydarzenia zaplanowane z okazji 60. rocznicy pierwszej inauguracji roku akademickiego Politechniki Szczecińskiej. W ramach obchodów 60-lecia Politechniki Szczecińskiej 8 marca br. nastąpi długo oczekiwane odsłonięcie tablicy pamiątkowej prof. Jana Szyrockiego w Bazylice Katedralnej p.w. św. Jakuba Apostoła w Szczecinie, a następnie uroczysty koncert, który poprowadzi uczeń Jana Szyrockiego i nowy dyrygent chóru Szymon Wyrzykowski. Autorem tablicy jest były chórzysta, pracownik naukowy Politechniki Szczecińskiej Henryk Karpisz. Bardzo pracowicie zapowiadają się następne miesiące, ponieważ chór został zaproszony do współuczestnictwa w niezwykłym wydarzeniu muzycznym, którym będzie wykonanie Credo Krzysztofa Pendereckiego na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie. Koncert dedykowany „Tym, którzy nie powrócili z morza” odbędzie się 17 czerwca. Oprócz Chóru Akademickiego Politechniki Szczecińskiej im. prof. Jana Szyrockiego, 42 w koncercie weźmie udział Chór Politechniki Szczecińskiej „Collegium Maiorum”, Chór i Orkiestra Opery na Zamku oraz Orkiestra Filharmonii Szczecińskiej. Całością zadyryguje sam autor dzieła Krzysztof Penderecki. Natomiast 25 czerwca chór tradycyjnie wykona inauguracyjny koncert Międzynarodowego Festiwalu Pieśni Chóralnej w Międzyzdrojach. W sierpniu br. zaplanowano w Szczecinie wielki zlot żaglowców „The Tall Ships’ Races 2007”. CHAPS aktywnie włączył się w program artystyczny tej imprezy. Wraz Chórem i Orkiestrą Opery na Zamku oraz Orkiestrą Filharmonii Szczecińskiej CHAPS weźmie udział w dwóch koncertach opery Holender Tułacz Richarda Wagnera, które odbędą się w Teatrze Letnim w Szczecinie. Plenerowe wykonanie opery wzbogacone efektami specjalnymi i barwną scenografią będzie z pewnością ogromnym wydarzeniem. Przed spektaklami chórzystów czeka ciężka praca kilku tygodni codziennych prób! Całością spektaklu dyrygować będzie Jacek Kraszewski. Kolejny koncert chór zaplanował już na 14 września, a odbędzie się on z okazji zjazdu absolwentów Politechniki Szczecińskiej. Będzie to jeden z kulminacyjnych momentów obchodów jubileuszu 60-lecia szczecińskiej uczelni technicznej. Chór poprowadzi Szymon Wyrzykowski. Na 23 listopada zaplanowano uroczysty koncert z okazji 55-lecia Chóru Akademickiego Politechniki Szczecińskiej. W koncercie, pod batutą Szymona Wyrzykowskiego, wezmą udział chóry Politechniki Szczecińskiej (CHAPS i „Collegium Maiorum”) oraz Orkiestra Filharmonii Szczecińskiej. Pierwsza próba zespołu odbyła się dokładnie 19 listopada 1952 r. w auli budynku „starej chemii”. Z okazji tak wspaniałego jubileuszu zaplanowano szereg koncertów i wydarzeń o różnym charakterze tak, aby zaprezentować różnorodną muzykę dla różnych grup odbiorców. Zaplanowano więc koncer- INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. NASI STUDENCI ty muzyki poważnej, ale również koncerty z orkiestrą jazzową i koncerty z wykonawcami muzyki rozrywkowej. Jak widać plany są bardzo ambitne, a rok 2007 dla chórzystów zapowiada się pracowicie. Przygotowania do koncertów jubileuszowych 60-lecia uczelni i 55-lecia chóru, udział w du- żych widowiskach artystycznych oraz szereg innych koncertów stawiają bardzo wysoko poprzeczkę dla dyrygenta oraz zespołu. Czy sprostamy temu wyzwaniu, ocenią Państwo sami, przychodząc na nasze koncerty. Do zobaczenia! Paweł Żebrowski KONCERT NOWOROCZNY W STUDIUM KULTURY MUZYCZNEJ W dość nietypowy sposób Studium Kultury Muzycznej rozpoczęło swą działalność z początkiem nowego 2007 roku. Kierownictwu SKM zawsze zależało na tym, aby jedyna tego typu jednostka organizacyjna w kraju, istniejąca przy uczelni technicznej, nie tylko pracowała na rzecz studentów Politechniki, rozbudzając ich potrzeby kulturalne i doznania estetyczne, ale aby przez swoje wszechstronne działania była jeszcze jednym stałym i ważnym punktem na mapie kulturalnej Szczecina. W myśl owych postanowień poprzez wprowadzenie cyklu koncertów kameralnych chcemy promować m.in. młode talenty muzyczne u progu kariery artystycznej. Takim właśnie koncertem stał się występ Wiktorii Szyrockiej, byłej chórzystki Chóru Dziecięcego Politechniki Szczecinskiej „Don-Diri-Don”, a obecnie studentki V roku Wydziału Wokalno-Aktorskiego gdańskiej Akademii Muzycznej im. St. Moniuszki. Recital był pożegnaniem Roku Mozartowskiego, stąd w programie znalazły się głównie utwory tego genialnego kompozytora, ale także Donizettiego i Haendla oraz nieco lżejszy repertuar operetkowy. Obok Wiktorii Szyrockiej (sopran liryczny) w koncercie wzięli udział przyjaciele młodej śpiewaczki z uczelni – Krzysztof Bobrzecki (baryton) i Ewa Lalka (sopran). Młodym wykonawcom akompaniowała znakomita pianistka Mirosława Białas. Całość ujęła w ramy słowne i ciekawie poprowadziła aktorka Teatru „Pleciuga” – Marta Łągiewka (notabene również była chórzystka chóru „Don-Diri-Don”). Licznie zgromadzona publiczność owacyjnie przyjęła występ młodych śpiewaków, a Wiktoria Szyrocka zachwyciła pięknem dźwięku, świeżością wykonywanych arii i doskonałą grą aktorską. Pragniemy dodać, że było to możliwe dzięki opiece władz Politechniki Szczecińskiej, które przeznaczyły pokaźne środki na odremontowanie budynku SKM, dzięki czemu m.in. główna sala wykładowa zyskała nowy wystrój oraz dobre warunki akustyczne. Iwona Charkiewicz Studium Kultury Muzycznej Zdjęcie: z archiwum SKM SUKCES DYPLOMANTÓW WI I WE W KONKURSIE FIRMY ASTOR W ramach działań wspierających edukację, krakowska firma ASTOR ogłasza co roku konkurs na najlepszą pracę dyplomową wykonaną w oparciu o oferowane przez firmę produkty. W tym roku, po raz pierwszy, w jury konkursu, oprócz przedstawiciela firmy ASTOR, zasiedli reprezentanci zakładów przemysłowych. Miało to na celu bardziej obiektywną ocenę możliwości wykorzystania proponowanych rozwiązań oraz stopień ich innowacyjności. ASTOR Sp. z o.o. to dystrybutor automatyki, systemów sterowania, oprogramowania, przemysłowych urządzeń transmisji danych oraz robotów przemysłowych. Tematyka prac zakwalifikowanych do konkursu mogła zatem być związana z systemami sterowania linią produkcyjną, monitoringiem i wizualizacją pracy procesów przemysłowych, automatyzacją procesów produkcyjnych, stanowiskami zrobotyzowanymi itp. Po wnikliwej analizie nadesłanych prac jury w składzie: Stanisław Mostowicz – Energomedia Sp. z o.o., Jan Filo – Zakłady Górniczo-Hutnicze Bolesław S.A. i Michał Januszek – ASTOR (przedstawiciel organizatora konkursu) wyłoniło zwycięzców. Uroczysty finału konkursu odbył się 28 listopada 2006 r. w Krakowie. I miejsce i nagrodę w postaci 3-miesięcznego, płatnego stażu w firmie ASTOR zdobył Marcin Łukasik z Wydziału Informatyki Politechniki Szczecińskiej za pracę „Stanowisko do testowania oprogramowania sterującego INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. 43 NASI STUDENCI przeznaczonego dla sterowników programowalnych PLC”. Promotorem pracy był dr inż. Sławomir Jaszczak. II miejsce, nagrodzone voucherem na dowolnie wybrane szkolenie w firmie ASTOR i zestawem podręczników firmy ASTOR, zdobył Adrian Herberg, absolwent kierunku automatyka i robotyka na Wydziale Elektrycznym Politechniki Szczecińskiej, za pracę pod tytułem „Automatyka wybranego węzła cieplnego na sterownikach PLC”. Promotorem pracy był dr inż. Jan Skórski. Głównym celem pracy stworzonej przez Adriana Herberga, laureata II nagrody w konkursie ASTORa, pt. „Automatyka wybranego węzła cieplnego na sterownika PLC” było stworzenie systemu automatyki i wizualizacji dla węzła cieplnego znajdującego się w budynku Wydziału Budownictwa i Architektury Politechniki Szczecińskiej. Dodatkowo zrealizowana została także symulacja pracy takiego węzła. System automatyki zaprojektowany został z myślą o kompleksowej obsłudze węzła cieplnego, natomiast projekt wizualizacji stworzony został dla zbudowanego wcześniej systemu automatyki, aby umożliwić aktualny podgląd pracy całego układu. Oba te systemy w znaczący sposób unowocześnią i ulepszą pracę istniejącego węzła. Ważnym aspektem pracy było zaprojektowanie tych systemów, w taki sposób aby po ich odłączeniu węzeł mógł pracować nadal wykorzystując w swym działaniu dotychczasowe urządzenia. wody użytkowej) oraz C.O. (centralnego ogrzewania), która podzielona jest na „gałęzie” ogrzewające dwa oddzielne segmenty budynku. Regulacja polega na uzależnieniu stopnia otwarcia zaworu po stronie sieci od temperatury wody wyjściowej z wymiennika. Gdy temperatura wyjściowa jest wyższa, tym otwarcie zaworu mniejsze i na odwrót. Regulacja taka możliwa jest dzięki czujnikom umieszczonym w węźle, które odczytują bieżące wartości. System wizualizacji natomiast przygotowany został z myślą o podłączeniu go do gotowego systemu automatyki i zaprojektowany w taki sposób, by mógł jak najdokładniej przedstawiać operatorowi pracę węzła cieplnego. Dzięki niemu operator ma pełną kontrolę nad węzłem, może między innymi uruchamiać pracę ręczną i automatyczną regulacji, nastawiać wartości zadane, włączać i wyłączać instalacje C.O. lub C.W.U., śledzić alarmy bieżące, jak również monitorować aktualnie wybrane wartości. System ten wykonany został za pomocą programu InTouch 9.0. Schemat węzła cieplnego z dobranymi urządzeniami automatyki Węzeł cieplny w budynku Wydziału Budownictwa i Architektury PS Realizując ten cel, dyplomant przedstawił ogólną charakterystykę węzłów cieplnych z wyszczególnieniem wad i zalet poszczególnych rozwiązań, skupiając się na problematyce automatycznej regulacji temperatury wody grzewczej. Nie trzeba chyba nikogo przekonywać, jak problematyka ta jest ważna dla każdego z nas, którzy szczególnie zimą chcą mieszkać i pracować w pomieszczeniach o komfortowej temperaturze, i co nie mniej ważne, płacić za ten komfort tylko tyle, ile to konieczne. System automatyki i wizualizacji System automatyki wykorzystuje w swoim działaniu sterownik PLC, który ma za zadanie wyregulować ilość przepływającego czynnika grzejnego, w taki sposób, aby utrzymać temperaturę zadaną w instalacjach C.W.U. (centralnej 44 Symulacja pracy węzła cieplnego Symulacja pracy węzła cieplnego jest próbą odzwierciedlenia prawdziwego funkcjonowania węzła cieplnego. Jest ona częścią całego systemu wizualizacji i może być wykorzystywana zarówno do demonstracji procesów zachodzących w węźle cieplnym, jak również celów obrazujących działanie całego systemu automatyki po połączeniu z obiektem rzeczywistym. Do budowy symulatora wykorzystane zostały algorytmy i wzory oparte o prawa fizyki, dzięki którym możliwe stało się jak najdokładniejsze odzwierciedlenie działania takie- Okno symulacji pracy węzła cieplnego INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. NASI STUDENCI go układu. Symulowany jest np. regulator PI, który reguluje pracę wszystkich zaworów, rozkłady ciśnień i temperatur w poszczególnych częściach węzła, ilość przepływającego czynnika grzejnego przez poszczególne instalacje, jak również liczniki ciepła. Do symulacji podłączone są okna wizualizacji, które umożliwiają podgląd bardziej szczegółowych funkcji układu. Są to między innymi okno alarmów, wykresów wybranych wartości fizycznych, a także okno historiogramów. Podsumowanie Głównym osiągnięciem, podkreślanym również przez jury konkursu, był praktyczny aspekt wykonanej pracy – projekt układu automatyki rzeczywiście istniejącego obiektu z wykorzystaniem najnowszych technologii. Dodatkowo cenne, z punktu widzenia dydaktycznego, są wykonane programy symulujące pracę warstwy HMI (Human Machine Interface) interfejs człowiek-maszyna) oraz symulacja pracy całego układu. Tekst: Sławomir Jaszczak, Witold Mickiewicz Zdjęcia: z archiwum firmy Astor sp. z.o.o. oraz Adriana Herberga NAGRODY PREZYDENTA SZCZECINA DLA ABSOLWENTÓW PS 20 grudnia 2006 r. prezydent Szczecina Piotr Krzystek wręczył nagrody i wyróżnienia studentom Politechniki Szczecińskiej i Akademii Rolniczej za wykonane przez nich prace dyplomowe. Przyznawanie nagród i wyróżnień absolwentom Wydziału Budownictwa i Architektury Politechniki Szczecińskiej za najlepsze prace dyplomowe dotyczące problematyki Szczecina stało się już wieloletnią tradycją. Po raz drugi przyznano także nagrody i wyróżnienia absolwentom Wydziału Kształtowania Środowiska i Rolnictwa, kierunku architektura krajobrazu Akademii Rolniczej w Szczecinie. Nadesłane do Urzędu Miasta prace dyplomowe, których tematem było zagospodarowanie przestrzenne wybranych fragmentów Szczecina, zostały ocenione przez komisję, w skład której wchodzili architekt miasta oraz kierownictwo Wydziału Urbanistyki i Administracji Budowlanej UM. Jurorzy przyznali trzy nagrody główne i osiem wyróżnień. Otrzymali je: 1. Bernadeta Róg – za pracę „Instytut Pamięci Jana Pawła II w Szczecinie”, promotor: dr inż. arch. Jan Tarczyński, prof. PS, 2. Karolina Grabowska – za pracę „Projekt Ośrodka Sportów Wodnych pod Szczecinem – Adaptacja Zespołu Spichlerzy na Centrum Sportów Wodnych w Dąbiu”, promotor: dr inż. arch. Krzysztof Bizio. 3. Filip Czernik – za pracę „Centrum Sportów Wodnych i Rekreacji w Szczecinie”, promotor: dr inż. arch. Jerzy Byrecki, 4. Tomasz Grochowski – za pracę „Park Wodny w Szczecinie na terenie Gontynki”, promotor: dr inż. arch. Jan Tarczyński, prof. PS. DYPLOM UZNANIA DLA POLITECHNIKI SZCZECIŃSKIEJ 8 grudnia 2006 r. podczas uroczystej gali w Teatrze Polskim, rektor PS Włodzimierz Kiernożycki odebrał dyplom „Przyjaciela Banku Zachodniego WBK SA”. Serdecznie gratulujemy. Wyróżnienia: 1. Szymon Lech – za pracę „Usługowo-mieszkaniowa zabudowa uliczki Karpiej na rewitalizowanym obszarze Starych Podjuch nad Regalicą”, promotor: dr inż. arch. Karol Krzątała, 2. Joanna Brodniewicz – za pracę „Adaptacja budynku TVP w Szczecinie”, promotor: dr inż. arch. Krzysztof Bizio, INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. 45 WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA PROJEKT INTERNATIONAL MASTER NA WBIA 17 – 18 LISTOPADA 2006 Na Wydziale Budownictwa i Architektury gościliśmy przedstawicieli trzech partnerskich uczelni z Hiszpanii, Szkocji i Finlandii. Pierwszego dnia w obradach uczestniczyli: prorektor ds. nauczania PS Witold Biedunkiewicz i dziekan WBiA Władysław Szaflik. Przedyskutowano możliwości rozszerzenia współpracy o pozostałe wydziały PS. Głównym celem wizyty było opracowanie propozycji międzynarodowego programu studiów II stopnia dla kierunku budownictwo, realizowanego w całości lub w części w języku angielskim. Idea utworzenia międzynarodowych studiów magisterskich powstała z chęci umożliwienia kontynuacji wykształcenia dla studentów ECEM (European Civil Engineering Management). Obecnie program ECEM jest realizowany przy współpracy 13 uczelni europejskich (w tym Politechniki Szczecińskiej jako jednej z 4 uczelni, które zainicjowały ten program). Proces realizacji Deklaracji Bolońskiej sprzyja powstawaniu takich inicjatyw. Podczas corocznego spotkania sieci uczelni ECEM, w kwietniu 2006 r. podjęto decyzję o rozpoczęciu prac nad programem „Master”. Ustalono, że pierwsze spotkanie robocze przedstawicieli uczelni zainteresowanych nowym programem odbędzie się jesienią w Szczecinie. Powstała grupa robocza: Universidad Politecnica de Valencia (Hiszpania), Uniwersytet Abertay Dundee (Szkocja), Politechnika w Tampere (Finlandia), Politechnika Szczecińska. Zadaniem grupy roboczej było przygotowanie projektu utworzenia międzynarodowego programu „Master” i wypracowanie ramowych założeń realizacji tego projektu z wykorzystaniem środków unijnych. inżynierskie 1. stopnia) z innych uczelni (poza siecią ECEM, która skupia po jednym przedstawicielu z każdego kraju). Celowo, spośród 13 uczelni partnerskich wybrano do grupy roboczej projektu uczelnie z tak odległych geograficznie krajów, aby zwiększyć szanse mobilności studentów i wykorzystać różnorodność kulturową oraz specyfikę każdej uczelni, co zwiększy szansę na wzbogacenie sylwetki absolwenta i zwiększy jego szansę na rynku pracy. Zwrócono uwagę, że projekt będzie bardziej konkurencyjny, jeśli do opracowania treści kształcenia włączą się firmy budowlane, a po ukończeniu studiów absolwenci zostaną przyjęci przez te firmy na staże zawodowe. Kluczem do sukcesu ma być mobilność studentów i nauczycieli. Problemem może być tzw. krótkie okno wyjazdowe ze względu na ograniczenia bolońskie (w przypadku PS studia 2 cyklu na budownictwie będą trwały 3 semestry). Ustalono, że pewnym wyjściem byłby modułowy system kształcenia oraz zwiększenie mobilności nauczycieli, a także wykorzystanie metody ‘e-learning’ z materiałami wykładowymi dostępnymi w trybie on-line z serwera uczelni. Uczestnicy spotkania postanowili, że przy współpracy z uczelnianymi biurami programów międzynarodowych przeanalizują możliwości pozyskania środków do realizacji projektu. W kwietniu 2007 r. na corocznym spotkaniu sieci ECEM projekt zostanie zaprezentowany pozostałym uczelniom sieci. Postanowiono, że grupa robocza, do której włączy się Galway Mayo Institute of Technology (Irlandia) opracuje do kwietnia 2007 r. strukturę programu studiów ze wskazaniem treści przedmiotów (zagadnień), które w każdej uczelni partnerskiej mogą być realizowane w języku angielskim oraz treści, które w zakresie nauczania powinny być zawarte, ale mogą być realizowane przy pomocy wykładowców z zagranicy. Głównymi beneficjentami programu IMCM (taki akronim programu wybrano wstępnie, International Master in Construction Management) będą absolwenci studiów pierwszego cyklu z uczelni partnerskich sieci ECEM. Zrezygnowano z pierwotnej nazwy „European” na rzecz „International”, spodziewając się udziału w programie studentów spoza Unii Europejskiej. Obecny, globalny rynek pracy wymaga przygotowania absolwentów (inżynierów budownictwa) do realizacji inwestycji poza Europą przez firmy europejskie. Studia będą również otwarte dla absolwentów kierunku budownictwo (studia 46 INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. Tekst: Andrzej Pozlewicz Zdjęcia: Witold Paczkowski WYSTAWY ŚWIECIMY PRZYKŁADEM POLITECHNIKA SZCZECIŃSKA – EXAMPLE OF GOOD PRACTICE Tworzenie Europejskiego Obszaru Edukacji, zgodnie z założeniami Deklaracji Bolońskiej, nie okazało się w praktyce ani łatwe, ani wystarczająco szybkie. Wspólny, europejski obszar szkolnictwa wyższego miał w założeniu zniwelować istniejące różnice kulturowe, pokonać bariery narodowe i umożliwić swobodny przepływ studentów i nauczycieli w tym obszarze. Celem nadrzędnym było, oczywiście, uczynienie z Europy obszaru skutecznie konkurującego z najlepszymi uniwersytetami światowymi, głównie amerykańskimi. Tworzenie Europejskiego Obszaru Edukacji miało być uzupełnieniem tzw. Strategii Lizbońskiej i prowadzić w rezultacie do zwiększenia konkurencyjności gospodarki europejskiej. Proces przepływu studentów między uczelniami europejskimi był przedmiotem badań przeprowadzonych w roku akademickim 2005/2006 przez ośrodek INCHER (International Centre for Higher Education Research) z Uniwersytetu Kassel we współpracy z Association for Empirical Studies (GES) na zlecenie DAAD (Deutscher Akademischer Austausch Dienst) oraz Federalnego Ministerstwa Edukacji i Badań Naukowych RFN. Wyniki badań przedstawiono w raporcie pod tytułem „International Study on Transnational Mobility in Bachelor and Master Programmes” i rozesłano w 1000 egzemplarzach do ośrodków uniwersyteckich, ministerstw edukacji i szkolnictwa wyższego oraz agend Komisji Europejskiej. Ponadto, raport był kluczowym dokumentem do dyskusji na forum konferencji międzynarodowej, która odbyła się w Berlinie 29 i 30 maja 2006 r. Badaniami objęto 11 krajów (spośród 45 krajów sygnatariuszy Deklaracji Bolońskiej). Głównym celem badań było zidentyfikowanie barier ograniczających mobilność studentów, zwłaszcza w okresie implementacji wytycznych Deklaracji Bolońskiej, identyfikacja przeszkód we wprowadzaniu stopniowości wykształcenia, wskazanie sposobów na zwiększenie tej wymiany oraz przedstawienie najlepszych przykładów realizacji idei swobodnego przepływu studentów w ramach unijnych programów edukacyjnych. Procedurę wyłaniania najlepszych przykładów praktycznej realizacji idei międzynarodowych programów studiów na poziomie 1 cyklu (Bachelor) i na poziomie 2 cyklu (Master) opracowano za pomocą metody wielopoziomowej i wielowymiarowej. Z Polski wybrano 100 uczelni reprezentatywnych, w których realizowane są programy 1 lub 2 cyklu studiów. Celem było wyłonienie w każdym z 11 krajów (Austria, Francja, Niemcy, Węgry, Włochy, Polska, Norwegia, Holandia, Hiszpania, Szwajcaria i Wielka Brytania) po jednym przykładzie dobrej praktyki (‘Example of Good Practice’) na poziomie studiów 1. stopnia i 2. stopnia. W pierwszym kroku w Polsce poproszono Narodową Agencję programu Socrates/Erasmus o wskazanie 4 lub 5 uczelni (spośród 100 uczelni reprezentatywnych) spełniających wymagania organizacyjne i mobilności studentów. W kroku drugim koordynator uczelniany Erasmusa musiał wskazać 1 lub 2 programy studiów spełniające postawione wymagania, dostarczyć szczegółowych danych na temat wybranych programów studiów oraz podać nazwiska i adresy osób odpowiedzialnych za realizację tych programów. Następnie poproszono Państwową Komisję Akredytacyjną o opinię na temat zgłoszonych programów studiów (kierunek studiów musiał uzyskać pozytywną opinię PKA, aby został włączony do dalszej procedury). Uczelnie (kierunki studiów) musiały wypełnić szczegółowe ankiety dotyczące realizacji wybranego programu studiów realizowanego we współpracy z partnerami zagranicznymi. Dane były weryfikowane poprzez dodatkowe rozmowy telefoniczne (od 20 do 70 minut) oraz analizowano dokumentację studiów. Dodatkowe dane sprawdzano i uzupełniano przez Internet. W przypadku Politechniki Szczecińskiej korzystano głównie z informacji podanych na stronie http:// www.socrates.ps.pl/guide/ – „Guide for International Students”. Tą drogą wyselekcjonowano 21 programów studiów (po 2 na kraj, w Austrii 1 program). Jako „Example of Good Practice” podano dla Polski dwa programy studiów: na poziomie magisterskim kierunek prawo międzynarodowe realizowany na Uniwersytecie Wrocławskim, na poziomie studiów 1. stopnia kierunek budownictwo, specjalność organizacja i zarządzanie w budownictwie – inżynier europejski” (ECEM), realizowany we współpracy z 12 uczelniami partnerskimi z zagranicy na Wydziale Budownictwa i Architektury Politechniki Szczecińskiej. W raporcie pojawiła się krótka wzmianka o historii i organizacji Politechniki Szczecińskiej, jako przykład dobrej praktyki opisano kryteria wyboru naszego kierunku, wymieniono partnerów zagranicznych, z którymi realizowany jest program studiów. Ponadto, szczegółowo opisano przebieg studiów z podziałem na poszczególne semestry, doceniono możliwość uzyskania dyplomu zagranicznej uczelni partnerskiej, wskazano na znaczący udział studentów wyjeżdżających za granicę oraz na możliwość odbycia praktyki zawodowej za granicą. Fakt zakwalifikowania Inżyniera Europejskiego w poczet przykładów dobrych praktyk na poziomie europejskim jest dużym wyróżnieniem i świadczy o tym, że warto rozwijać w Politechnice nowe ambitne inicjatywy edukacyjne. Tym bardziej, że już niedługo na tego typu przedsięwzięcia będzie można pozyskać wsparcie z Komisji Europejskiej w ramach ustanowionego w połowie listopada „Programu działań w zakresie uczenia się przez całe życie” (Lifelong Learning Programme, LLP 2007 – 2013). INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. Andrzej Pozlewicz, Małgorzata Świerzko 47 WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA PRAKTYKI BUDOWLANE W FINLANDII Absolwenci kierunków technicznych polskich wyższych uczelni w coraz większym stopniu konkurują ze swoimi kolegami z krajów Unii Europejskiej. W Polsce następuje istotny przełom w zainteresowaniu firm przyjmowaniem studentów na staże i praktyki. Firmy działające na rynku UE chętnie przyjmują polskich inżynierów do pracy. Kilkuletnie doświadczenie z realizacji w Politechnice Szczecińskiej programu Leonardo da Vinci dowodzi, że wielu naszych absolwentów znajduje ciekawą pracę dzięki udziałowi w stażu zagranicznym. Bez wątpienia atutem w poszukiwaniu pracy jest doświadczenie praktyczne, nabyte podczas praktyk zawodowych i staży absolwenckich. Jest szansa, że dla studentów WBiA otworzymy jeszcze jeden kierunek zdobywania doświadczeń zawodowych. W dniach 7 oraz 14 –17 listopada ub.r. przedstawiciele dwóch uczelni fińskich Tampere Polytechnic i Häme Polytechnic spotkali się z władzami WBiA w celu rozszerzenia dotychczasowej współpracy dydaktycznej w ramach programu Sokrates/Erasmus o praktyki i staże zawodowe. Przedstawili też nowy projekt realizowany w Unii Europejskiej pod nazwą „InnoSteel – Steel Construction Development”. Konsorcjum biorące udział w projekcie składa się z wyższych uczelni i przedsiębiorstw budowlanych specjalizujących się w konstrukcjach stalowych. Jednym z zadań projektu jest działanie na rzecz zwiększenia możliwości kształcenia studentów i inżynierów budownictwa z wykorzystaniem nowoczesnych laboratoriów i technologii dostępnych w najlepszych ośrodkach europejskich. Staże i praktyki dla naszych studentów będą trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy. Andrzej Pozlewicz WAKACJE W LONDYNIE Biorąc pod uwagę liczbę osób wyjeżdżających do Wielkiej Brytanii w okresie wakacyjnym, myślę, że nie ma nic oryginalnego w stwierdzeniu: wakacje spędziłam w Londynie. Jednak w moim przypadku nie był to wyjazd zarobkowy, lecz stypendialny. 2-miesięczne stypendium, umożliwiające realizację badań w Imperial College w Londynie przyznano mi w ramach Polsko-Brytyjskiego Programu dla Młodych Naukowców. Dzięki typendium, przyznawanym na zasadach konkursowych przez British Council, miałam możliwość prowadzić badania naukowe związane z tematem mojej pracy doktorskiej „Synteza i właściwości nanostrukturalnych układów polimerowych dla inżynierii tkankowej”, wykonywaną pod kierunkiem prof. Mirosławy El Fray w Zakładzie Biomateriałów i Technologii Mikrobiologicznych. Prace swoje prowadziłam pod kierunkiem dr. Aldo Boccaccinniego, z którym nasz zespół reali- 48 zuje projekt „Nanostructured polyester/titania hybrid materials for biomedical applications”. Wyjazd, chociaż stosunkowo krótki, wspominam z wielką przyjemnością. Przede wszystkim dał mi możliwość poznania osób, które zajmują się w projekcie badaniami biologicznymi, tj. prowadzą testy komórkowe z zastosowaniem podłoży polimerowych w postaci zsyntezowanych przeze mnie w szczecińskim laboratorium materiałach. Poza badaniami prowadzonymi w laboratorium biologicznym, miałam m.in. możliwość wykonywania prac na transmisyjnym mikroskopie elektronowym, dzięki czemu mogłam zwizualizować nanocząstki wprowadzone do matrycy polimerowej. Był to bardzo istotny punkt moich prac w Imperial College of London. Czas spędzony w Londynie nie upłynąłby mi tak prędko, gdyby nie poznani tam ludzie. Ze względu na okres wakacji na uczelni przebywali praktycznie jedynie stypendyści z różnych krajów – w zespole, do którego miałam przyjemność należeć, były osoby z Francji, Chin, Brazylii, Niemiec, Irlandii, Hiszpanii oraz Australii. Zarówno różnorodność kulturowa, jak i tematyka badawcza powodowały, że nie brakowało nam tematów do rozmów oraz okazji do wielu spotkań towarzyskich i wymiany poglądów. Od momentu przyznania stypendium otrzymywałam dużą pomoc ze strony partnera z Anglii zarówno w kwestii zarezerwowania akademika, jak i wypłaty stypendium. Ciepłe przyjęcie oraz miła atmosfera panująca w zespole spowodowały, że nie czułam się tam obco, a moja znajomość języka angielskiego okazała się lepsza niż przypuszczałam. Przeprowadzone w Imperial College badania wytyczyły dalsze kierunki moich prac nad nanostrukturalnymi układami polimerowymi, a otrzymane wyniki opublikowane zostaną w jednym z czasopism polimerowych. Współpraca pomiędzy Politechniką Szczecińską, a Imperial College of London z pewnością będzie nadal kontynuowana, mam nadzieję, że równie owocnie jak dotychczas. Tak więc, jeśli ktoś z Czytelników chciałby spędzić wakacje na jednej z angielskich uczelni, dodatkowo poznać uroki tego królewskiego państwa, gorąco zachęcam do składania wniosków w ramach Polsko-Brytyjskiego Programu dla Młodych Naukowców. Agnieszka Piegat Zdjęcie: z archiwum autorki INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA POROZUMIENIE O WSPÓŁPRACY Z NEUBRANDENBURGIEM Na Wydziale Budownictwa i Architektury PS, w Katedrze Dróg, Mostów i Materiałów Budowlanych podpisano 27 października 2006 roku porozumienie o współpracy z niemiecką uczelnią – Wyższą Szkołą Zawodową w Neubrandenburgu. Dzięki nawiązanej dwa lata temu współpracy pozyskano środki z unijnego programu INTERREG na wyposażenie trzech laboratoriów i pracowni komputerowej. Dzięki nim możliwe będzie m.in. prowadzenie wspólnych badań strukturalnych materiałów kompozytowych. Porozumienie obejmuje także: wymianę studentów, prowadzenie wspólnych badań, zaproszenia do udziału w konferencjach, seminariach, wystawach i sympozjach naukowych, wspólne opracowywanie monografii i prac naukowych, udział w międzynarodowych konferencjach ze wspólnymi odczytami, wspólny udział w programach i projektach, organizowanie staży naukowych dla młodych naukowców, wymianę monografii, prac naukowych, współpracę profesorów i doktorów w zakresie recenzowania prac doktorskich oraz współpracę w dziedzinie kultury i sportu. Polscy i niemieccy studenci oraz pracownicy uczelni uczestniczyli już we wspólnych letnich szkołach, gdzie mieli okazję wymieniać się doświadczeniami i wspólnie pracować. Jednym z efektów współpracy jest publikacja zawierająca referaty na temat inżynierii ruchu, fizyki budowli, inżynierii materiałowej wygłoszone w trakcie dwudniowego seminarium, w którym uczestniczyli naukowcy z obu uczelni. Wyższa Szkoła Zawodowa w Neubrandenburgu powstała 15 lat temu. Na pięciu wydziałach i 15 kierunkach takich jak np. geoinformatyka, nauki medyczne oraz Bioproduct Technology studiuje ponad 2200 studentów. Prace badawcze koncentrują się m.in. na rozwoju nowych procesów pomiarowych i analitycznych, technologii żywienia i procesów transformacyjnych na obszarach wiejskich oraz na zapewnieniu jakości w pracy socjalnej i naukach medycznych związanych z pielęgnacją i zdrowiem. JAPOŃSKIE WYRÓŻNIENIE DLA BADACZY Podczas dorocznego posiedzenia Japońskiego Towarzystwa Węglowego (Carbon Society of Japan) 7 grudnia 2006 roku w Sapporo przyznano nagrodę za najlepszy artykuł naukowy publikowany w japońskim czasopiśmie TANSO w poprzednim roku. Miło nam donieść, że międzynarodowy zespół z Politechniki Szczecińskiej, Aichi Institute of Technology (Toyota, Japonia), Oita University (Oita, Japonia) oraz NARD Institiute Co., Ltd., (Nashinagusa, Amagasaki, Japonia) w składzie: M. Toyoda, B. Tryba, F. Kojin, S. Mozia, T. Tsumura, E. Itoh, Y. Amao, M. Inagaki uzyskał wyróżnienie w 2006 r. za artykuł „Preparation and characterization of carbon-coated TiO2 photocatalysts – Hybridization of photocatalytic activity and adsorptivity for purification of water”. Publikacja ta finansowana była w projekcie „Research Project ofEnvironmental Technology Development Fund” z Ministerstwa Środowiska rządu Japonii oraz wspólnych polsko-japońskich badań kierowanych z polskiej strony przez prof. A.W. Morawskiego z Instytutu Technologii Chemicznej Nieorganicznej i Inżynierii Środowiska PS. Badania były prowadzone również w ramach dwóch międzynarodowych umów zawartych przez Politechnikę Szczecińską: – „Coupling of photocatalysis and membrane processes for water purification” z Oita University; – „Carbon-anatase hybride photocatalyst for water purification” z Aichi University of Technology; oraz trzeciego, aktualnie realizowanego projektu badawczego pt. „Frontier Research Project „Materials for 21st Century – Materials Development and Environment, Energy and Infomation”, ustanowionego przez Japan Ministry of Education, Culture, Sports, Science and Technology. W projekcie tym, oprócz grup badawczych z Japonii, uczestniczy 12 zaproszonych zespołów z różnych krajów świata. Jedną z nominacji do tego projektu uzyskał zespół prof. Antoniego W. Morawskiego z Instytutu Technologii Chemicznej Nieorganicznej i In- żynierii Środowiska PS. Ze strony Polski w skład zespołu realizującego wymienione projekty wchodzili młodzi naukowcy z Politechniki: dr inż. Beata Tryba, dr inż. Jacek Przepiórski, dr inż. Sylwia Mozia i doktoranci mgr inż. Magdalena Janus i mgr inż. Beata Wawrzyniak. Podczas realizacji obecnych i wcześniejszych projektów członkowie zespołu (B. Tryba, J. Przepiórski, S. Mozia) uzyskiwali długoterminowe staże naukowe w Japonii, umożliwiające im zaawansowanie prac habilitacyjnych. W projektach wykonywane są badania nad uzyskaniem nowych materiałów dla ochrony środowiska i pozyskiwania nowych źródeł energii. Zespół z Politechniki Szczecińskiej zajmuje się materiałami i metodami do oczyszczania wody i ścieków. Badano nowe fotokatalizatory do rozkładu zanieczyszczeń organicznych wody z udziałem promieniowania słonecznego oraz sposobami oddzielania fotokatalizatorów ze ścieku po reakcji z zastosowaniem procesów membranowych. Fotokatalizatory oparte są na bazie kompozycji węgiel-dwutlenek tytanu. Warto podkreślić, że surowcem do otrzymywania kompozytowych fotokatalizatorów C-TiO2 aktywnych w promieniowaniu widzialnym były m.in. materiały wyprodukowane w ZCh Police SA. W latach 2002 – 2006, oprócz stażów naukowych dla młodych badaczy z PS, pokrywanych ze środków projektów, efektem współpracy było opublikowanie ponad 20 wspólnych polsko-japońskich artykułów w renomowanych czasopismach światowych o wysokim Impact Factor: Applied Catalysis B, Environmental, Chemosphere, Journal of Photochemistry and Photobiology A, Chemistry, Carbon, Desalination, Journal of Hazardous Materials, International Journal on Photoenergy, Journal of Advanced Oxidation Technology i inne. Dodatkowo, prace polsko-japońskie z lat 2002 – 2006 prezentowane były na 26 konferencjach zagranicznych. Za cykl publikacji wykonanych we współpracy polsko-japońskiej dr inż. Beata Tryba uzyskała Zachodniopomorskiego Nobla w 2005 roku. Na zdjęciu: Kopia przyznanego wyróżnienia Japońskiego Towarzystwa Węglowego. INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. 49 NASZE HOBBY NIEBO NAD GŁOWĄ ROK OGNISTEJ ŚWINI Chińskie znaki ogień i świnia Tradycyjny kalendarz chiński ( nónglì) jest kalendarzem lunasolarnym, tzn. takim, który oparty jest zarówno na fazach Księżyca, jak i porach roku (położeniu Słońca na niebie). Legenda przypisuje stworzenie tego kalendarza cesarzowi Huang Di (Żółtemu Cesarzowi, 2698 – 2599 p.n.e), w 61 roku jego panowania. Nasz rok 2007 będzie więc w kalendarzu chińskim rokiem 4644 (lub 4704 według innych źródeł, które początek chińskiego kalendarza przesuwają jeszcze o 60 lat). Miesiące są związane z fazami Księżyca, a ponieważ miesiąc księżycowy trwa 29,5 dnia, to taki 12-miesięczny rok liczyłby jedynie 354 dni, zamiast rzeczywistych 365 ¼ dnia. Dlatego co dwa, trzy lata w chińskim kalendarzu pojawi się dodatkowy miesiąc, będący odpowiednikiem miesiąca przestępnego w kalendarzu gregoriańskim. Obecnie kalendarz chiński ma znaczenie jedynie kulturowe i służy do wyznaczania dat ważnych dla Chińczyków świąt, np. Chiński Nowy Rok, Festiwal Środka Jesieni itp. oraz do wybierania „szczęśliwych dni” dla ślubów, pogrzebów, umów handlowych itd. Chiński kalendarz budowany jest z sześćdziesięcioletnich cykli, które stanowią kombinację dwunastu Ziemskich 50 Konarów (12 zwierząt – w następującej kolejności: Szczur, Bawół, Tygrys, Zając, Smok, Wąż, Koń, Kozioł, Małpa, Kura, Pies, Świnia) i pięciu Niebiańskich Pni (5 żywiołów – w kolejności: Drewno, Ogień, Ziemia, Metal, Woda). Początek chińskiego roku przypada na drugi nów księżycowy po zimowym przesileniu Słońca (w 2006 przesilenie było 22 grudnia o godzinie 1.22). Każdy kolejny rok kalendarza przypisany jest kolejnemu zwierzęciu, natomiast każdy z żywiołów panuje dwa lata, po czym zastępowany jest przez następny. W naszym kalendarzowym roku 2007 pierwszym dniem nowego chińskiego roku będzie 18 lutego 2007. Ten rok chiński będzie trwał do 6 lutego 2008 i związany jest z żywiołem Ogień i zwierzęciem Świnia. Poprzedni rok 2006 był rokiem Ognistego Psa, rok 2008 będzie rokiem Ziemnego Szczura. Uroczystości Chińskiego Nowego Roku zwane są także Festiwalem Wiosny. Trwają one tradycyjnie 15 dni, a na kończący je piętnasty dzień przypada tzw. Święto Lampionów. INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. NASZE HOBBY Chińczycy grupowali widoczne na niebie gwiazdy w gwiazdozbiory, jednakże uczynili to zupełnie inaczej niż starożytni Grecy, których podział używany jest w Europie do dziś. Starożytni Chińczycy podzielili całe niebo na 31 obszarów: 3 Zagrody ( san yuán), obejmujące północne obszary okołobiegunowe, dlatego zawsze widoczne i 28 Domów ( , er shi ba xiù), znajdujących się w pasie równika niebieskiego, odpowiadających naszym znakom zodiaku. 3 Zagrody i 28 Domów podzielone jest na 285 asteryzmów (charakterystycznych grupek gwiazd). Każda widoczna gwiazda jest przypisana do jakiegoś asteryzmu, czasami tworzy asteryzm sama. Gwiazdę identyfikuje się podając nazwę asteryzmu i przypisany jej numer w asteryzmie. Np. Altair, najjaśniejsza gwiazda w gwiazdozbiorze Orła, ma nazwę , czyli druga ( ) gwiazda w asteryzmie . Na mapach obok przedstawiono niebo w obszarze Domów 1 – 14 (góra) i 15 – 28 (dół). Linia w kształcie łuku przedstawia ekliptykę (drogę Słońca na tle gwiazd). Janusz Typek Chiński znak „wiosna” mistrza kaligrafii Zhao Mengfu (1254 – 1322) Tańczące żurawie mają przywołać wiosnę INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. 51 WSPOMNIEŃ CZAR MECHANICY TRZYMAJĄ SIĘ MOCNO Wykombinowałem, że może by zjazd zrobić – wspomina Zbigniew Gniewoszewski, absolwent Politechniki Szczecińskiej z 1956 roku. Właściwie wszystko rozpoczęło się od nakazu pracy, który otrzymałem w 1951 roku po ukończeniu Liceum Komunikacyjnego w Olsztynie z dyplomem technika mechanika... Zostałem nauczycielem w tej samej szkole, ale szybko doszedłem do wniosku, że trzeba coś zrobić ze swoim życiem. Chciałem rozpocząć studia na Politechnice Gdańskiej, wybrałem, oczywiście, mechanikę. Wiedziałem Zbigniew Gniewoszewski Dobrzyckim. Imienia już, niestety, nie pamiętam. W tym samym dniu wylądowałem w Szczecinie, wtedy jeszcze było połączenie lotnicze między Szczecinem i Gdańskiem, i jakoś tak przed południem stanąłem przed obliczem dziekana Wydziału Budowy Maszyn mgr. inż. prof. Ordęgi, który niepomiernie się zdziwił, że jestem taki szybki. „A, bo mnie się bardzo śpieszy” – odparłem. I w ten sposób zostałem studentem. Szachiści Z profesury zawzięcie grali w szachy tylko Kamil Wendeker i Piotr Otton Laure. Zawsze oczekiwaliśmy na takie spotkania, z uwagi na nietuzinkowe rozmowy, prowadzone przez grających. - To jest debiut, panie Piotrze? Wiejska dziewica by lepiej zadebiutowała. - A, to jest posunięcie, panie Kamilu? Niech pan zapyta którąś ze swoich studentek, jak należy posuwać się. - Koń, powiada pan. Mam wrażenie, że w kawalerii to pan nie służył. - Goniec? Myślałem, że pan awansował.* foto: Kurier Szczeciński Kierunek budowa maszyn prowadzony był wówczas w budynku „starej chemii” przy ul. Pułaskiego. Najpierw był czteroletni kurs inżynierski. Już na czwartym roku zostałem asystentem w Katedrze Mechaniki Teoretycznej u prof. Mierzejewskiego. Uczyłem się i dzieliłem się swoją wiedzą z innymi. Dyplom inżyniera mechanika otrzymałem w 1956 roku. Pozostałem na uczelni w charakterze asystenta w Katedrze Mechaniki i Wytrzymałości i przystąpiłem do rocznego kursu magisterskiego. Nakaz pracy – „przydział dla Obywatela Gniewoszewski Zbigniew” jednak, że mogą być problemy związane z moim życiorysem. Jakiś czas przebywałem na Syberii, a ojciec walczył w armii Andersa. To wówczas wystarczyło, aby mieć kłopoty. Asekurowałem się więc, zdając jednocześnie do wieczorowej szkoły inżynierskiej w Białymstoku. I tam zostałem przyjęty. Na Politechnice Gdańskiej zabrakło miejsc, ale dziekan z którym rozmawiałem, odbierając dokumenty, wyraził zrozumienie dla mojej sytuacji i przeprowadził telefoniczną rozmowę z ówczesnym prorektorem Szkoły Inżynierskiej w Szczecinie, panem 52 Widmo Lidka Rączka była bardzo szczupła i złośliwi nazywali ją „widmem”. Kiedy wróciła z praktyki wakacyjnej, Profesor długo jej się przyglądał, by wreszcie zapytać: A pani to gdzie była na praktyce? I nie czekając na odpowiedź stwierdził: „Na pewno w Hucie Bobrek, bo tylko tam mają zgniatacz !” Pierwszy w historii uczelni kurs magisterski trwał rok. Nie było łatwo się dostać. Mogło w nim uczestniczyć tylko 25 najlepszych, głównie asystentów z dyplomami inżynierskimi. Kurs stanowił uzupełnienie o elementy, których nie było na kursie inżynierskim. Jak już wspomniałem, byłem asystentem i w tej roli wytrwałem cztery lata, ale ponieważ pensja asystenta wy- INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. WSPOMNIEŃ CZAR nosiła 800 złotych, zaś młode życie miało swoje prawa, postanowiłem, zresztą nie sam jeden, odejść do przemysłu. Podjąłem prace w Hydromie przy ul. Santockiej, gdzie produkowane były rozmaite urządzenia i maszyny hydrauliczne; dźwigi, pompy itp. Ale fakt, że wielu z nas rozpoczęło pracę w różnych zakładach przemysłowych, najpierw Szczecina, później kraju, nie osłabił naszych więzi. w Oleśnicy w Technicznej Oficerskiej Szkole Wojsk Lotniczych. Zajęcia prowadzili wykładowcy z Wojskowej Akademii Technicznej. Siedząc któregoś dnia w bibliotece, zauważyłem zanurzonego w słownikach wykładowcę. Tłumaczył z rosyjskiego jakieś teksty techniczne i najwyraźniej mu nie szło. Ponieważ język ten nie miał dla mnie tajemnic zaproponowałem pomoc. Siedliśmy razem i podyktowałem mu tekst z rosyjskiego oryginału. Następnego wieczora udzielałem „konsultacji” trzem kolejnym wykładowcom. Po powrocie ze szkolenia wydawnictwa techniczne zasypały mnie ofertami tłumaczeń, głównie z dziedziny hydrauliki, którą się zajmowałem. Marian, tylko inny Jak brakowało już gorzały, wtedy klękał i mówił: Boziu spraw, żeby mi się chociaż raz odbiło! foto: Kurier Szczeciński Saloon Aby oddzielić tzw. dziekanice od tłumu natarczywych studentów, przegrodzono sekretariat dziekanatu płaską barierą. Wpadł tam kiedyś głośny Adam Orzechowski i natychmiast wypalił: - O, jaki fajny szynkwas! Poproszę dwa piwa! Z tamtego okresu utkwił mi w pamięci epizod, który wywarł duży wpływ na moje dalsze życie. Przebywaliśmy na ćwiczeniach wojskowych Spotykaliśmy się z koleżankami i kolegami z roku. To ja zorganizowałem pierwszy zjazd na budowie maszyn, za co doczekałem się nawet dziękczynnego pisma od rady wydziału. Byłem jeszcze wtedy asystentem, a zgody udzielił i w organizacji dopomógł dziekan Ordęga. Zjazd wypadł okazale. Może dlatego, że w programie był bal, przygrywała orkiestra, rozdawano nagrody – bo były to czasy, kiedy Politechnika stała nieźle finansowo. Ale to nie jedyna forma ukazania pewnej więzi, która nas, mimo upływu lat, łączy. Doczekaliśmy się dwóch własnych wydawnictw, w których zawarliśmy nasze zdjęcia, noty biograficzne i przede wszystkim wspaniałe wspomnienia. Ile razy je czytam spadam z łóżka ze śmiechu. Takie się działy historie! Częstotliwość Prof. K. Miściuk miał zwyczaj (podczas egzaminu) stukać ołówkiem o blat stołu. Jak egzaminowany mówił dobrze, częstotliwość uderzeń wynosiła około 60 Hz. Kiedy zaczynał błądzić, częstotliwość rosła do 12 Hz, a jak mówił głupstwa, była znacznie wyższa i trzeba było wycofać się na przeciwległe bieguny, a potwierdzeniem złapania właściwego toru była obniżka częstotliwości do 60 Hz. Ostatnio nasze spotkania stały się bardziej intensywne – spotykamy się co roku. Stanisław Heropolitański * zacytowane fragmenty pochodzą z książki „Kamraci” pod red. Mieczysława Walków, Szczecin, 2004. SZEŚĆDZIESIĄT LAT MINĘŁO! Jubileuszowe wydawnictwo Nie jest łatwo na kilkudziesięciu stronach albumu pokazać kawałek historii powstania szkoły wyższej – jak trudne to zadanie przekonali się autorzy przystępując do opracowania tego rocznicowego wydawnictwa. Do wielu osób pamiętających czasy tworzenia się naszej Alma Mater udało się dotrzeć, wielu nie odnaleźliśmy i niestety bardzo wielu nie zdążyliśmy już o nic zapytać. Swoimi wspomnieniami podzielili się pionierzy uczelni: Antonina Orłowska, dr inż. Rudolf Miętus, prof. dr hab. inż. Henryk Mikosza, dr inż. Witold Jasieniecki, dr hab. Tadeusz Rewaj, prof. dr hab. inż. Jerzy Boczar. W albumie znalazło się miejsce dla historii i dla dnia dzisiejszego – jest kalendarium, kopie dokumentów, zdjęcia zarówno stare, jak i te najnowsze, są wymienieni doktorzy honoris causa, poczet rektorów, opisane historie tworzenia poszczególnych wydziałów, badania naukowe i współpraca z zagranicą, architektura uczelnianych budynków itd. Na trop niektórych dokumentów czy zdjęć wpadliśmy przypadkowo, inne odnalazły się w Archiwum Państwowym, wiele przynieśli byli i obecni pracownicy uczelni. Wybór był trudny, gdyż każde zaświadczenie, indeks, protokół, zdjęcie niosły ze sobą czyjąś historię nierozerwalnie połączoną z pierwszymi latami Szkoły Inżynierskiej, a później Politechniki. Tylko niewielka część materiału ikonograficznego znalazła się w albumie. Obok prezentujemy fotokopie kilku dokumentów, których INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. 53 WSPOMNIEŃ CZAR nie zamieściliśmy – dla wielu zwłaszcza młodych ludzi mogą być zaskoczeniem, jak np. prośba Bratniej Pomocy z 15 lutego 1947 roku do Rady Polonii Amerykańskiej o wsparcie w zaopatrzeniu studentów w niezbędne wyposażenie oraz zobowiązanie się do spłaty wszelkich przedmiotów w ciągu 10 lat od ich otrzymania. W wykazie znalazły się m.in. przyrządy do lekkoatletyki, nosze ratownicze, mikrofony, kije hokejowe, jesionki męskie i damskie, suwaki logarytmiczne, ekierki duże, okulary spawalnicze. Ciekawa jest korespondencja między Ministerstwami Rolnictwa 54 i Reform Rolnych oraz Oświaty a Komitetem Organizacyjnym Politechniki Szczecińskiej o powołaniu szkoły. A elektryzujące doniesienie Kuriera Szczecińskiego z 19 września 1946 r.: „Politechnika Szczecińska otrzyma bogate wyposażenie techniczne z Ameryki” czy zagadkowe ogłoszenie o zapisach do Szczecińskiej Akademii Inżynierii, która to w najbliższym czasie przekształci się w Politechnikę? Czyż nie są interesujące i warte utrwalenia, chociażby na łamach Inżyniera? INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. WSPOMNIEŃ CZAR INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. 55 ŻYLI WŚRÓD NAS Album w cenie 60,00 zł jest dostępny w Punkcie Sprzedaży na „starej chemii” przy ul. Pułaskiego 10. Zapraszamy. Renata Kajrys ALEKSANDER TOMASZEWSKI Z głębokim smutkiem Instytut Technologii Mechanicznej i Wydział Mechaniczny pożegnał Aleksandra Tomaszewskiego. Odszedł od nas niespodziewanie 1 listopada 2006 roku. Zmarł tragicznie w wieku 59 lat, po 36 latach pracy w Politechnice i macierzystym Instytucie. Zatrudniając się w 1970 roku w Instytucie Technologii Mechanicznej, został pracownikiem naukowo-technicznym do obsługi dydaktyki. Początkowo pracował jako starszy technik, a następnie jako starszy mistrz w Pracowni Mechanicznej. Do Jego podstawowych obowiązków należało przygotowywanie i obsługa techniczna dydaktycznych stanowisk laboratoryjnych, w laboratoriach: technik wytwarzania, obróbki skrawaniem, obrabiarek oraz technologii maszyn. Uczestniczył również czynnie w prowadzeniu zajęć ze studentami w ramach tych laboratoriów. Nadto, powierzono Mu koordynowanie – w zespole którym kierował – całości prac ślusarskich wykonywanych w Pracowni Mechanicznej oraz nadzór nad ich właściwą realizacją. Wykorzystując swoje bardzo wysokie kwalifikacje operatora wielu rodzajów obrabiarek i urządzeń technologicznych, wykonywał najbardziej odpowiedzialne zadania z zakresu obróbki skrawaniem, ślusarstwa i montażu, a także obróbki plastycznej. Brał udział w projektowaniu i wykonywaniu wielu specjalistycznych, unikatowych stanowisk badawczych i dydaktycznych. Uczestniczył też w prowadzeniu badań doświadczalnych na tych stanowiskach. Trudno znaleźć taki obszar działalności Pracowni Mechanicznej, który byłby Mu obcy. Do swojej pracy Pan Olek lub po prostu Olek (jak nazywali Go wszyscy) podchodził z wielką pasją i zaangażowaniem. Żył tą pracą, wykonując ją najlepiej jak potrafił. A potrafił wiele. Hala Technologiczna Wydziału Mechanicznego była Jego drugim domem. Wykorzystując 56 swe doświadczenie oraz rozległą wiedzę teoretyczną i praktyczną, a także umiejętności fachowe – atrakcyjnie potrafił przedstawiać studentom tajniki technologii mechanicznej. Wiedzą chętnie dzielił się również z młodszymi kolegami, adeptami zawodu mechanika. Aktywnie włączał się także w dyskusje nad rozwiązaniami konstrukcyjnymi i metodami wytwórstwa nowych stanowisk dydaktycznych i badawczych. Jego opinie w tych dyskusjach – jako praktyka i osoby otwartej na nowości – chociaż nieraz kontrowersyjne, zawsze były ważne. Wielce ceniliśmy Pana Olka za Jego postawę pracownika i człowieka. W wykonywaną pracę zawsze wkładał wiele energii. Przy tym był sumienny, rzetelny i odpowiedzialny. Szanowaliśmy Go za to. Lubiliśmy Go jako człowieka uczynnego i koleżeńskiego, który w potrzebie nigdy nie odmawiał porady lub pomocy. Zapamiętamy Go też jako wesołego kolegę i przyjaciela, który swoim nieco rubasznym i ludycznym dowcipem potrafił „przełamywać lody” i szybko docierać do „sedna prawdy”. Tym nas często wzburzał, ale i ujmował. Za działalność pro publico bono został uhonorowany w 1999 r. Brązowym Krzyżem Zasługi. Mimo zbliżania się do wieku emerytalnego miał wiele pomysłów, zamierzeń i marzeń. Wszystko to zostało przekreślone zrządzeniem okrutnego losu. Drogi Olku, dziękujemy Ci za wszystko co było Twoim udziałem wśród nas. Dziękujemy Ci za Twoją pracę, wiedzę i przyjaźń. Bez Ciebie ten świat stał się uboższy, zwłaszcza dla nas – kolegów i przyjaciół z Instytutu Technologii Mechanicznej. Cześć Twojej Pamięci. INŻYNIER nr 4 (27) styczeń 2007 r. Grzegorz Szwengier Zobaczyć niewidzialne Stefan WEYNA • Wojciech WEYNA Galeria wizualizacji przepływu fal akustycznych w ośrodku źródeł rzeczywistych ISBN 83-60140-58-8, ISBN 978-83-601405-8-1, ZAPOL Szczecin 2006 r. Dystrybucja: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Szczecińskiej, [email protected] Czy przepływ fali akustycznej w powietrzu można „zobaczyć” w formach podobnych do przepływów aerodynamicznych lub hydrodynamicznych znanych z mechaniki płynów? Czy poza postrzeganiem dźwięku przez nasz zmysł słuchu, można jednocześnie „obserwować” strumień energii akustycznej lub kształt fali akustycznej jako zaburzenie występujące w czasie przepływu falowego na przeszkodach wprowadzonych w pole? Jest to już dzisiaj możliwe, jeżeli odejdziemy od tradycyjnych badań parametrów skalarnych w polu akustycznym i wykorzystamy nowe techniki rejestracji energii akustycznej w postaci przepływu strumienia natężenia dźwięku. Dzięki badaniom wektorowych efektów ruchu falowego, możemy odtąd wizualizować dynamiczne zjawiska zachodzące w akustycznym polu przepływowym w podobny sposób, jak to się robi w innych dziedzinach fizyki i techniki eksperymentalnej. Prezentowany album fotogramów opisany w wersji polsko-angielskiej ilustruje wyniki badań przestrzennego rozkładu wektorowych pól akustycznych utworzonych 26 śnie spełnić pewną rolę popularno naukową w innych środowiskach. Pomysł wydania albumu fotogramów z wynikami unikatowych badań eksperymentalnych akustycznych pól źródeł rzeczywistych jest interesujący z obu względów. Zamieszczone obok poszczególnych fotogramów opisy wnoszą podstawowe informacje o ilustrowanym zjawisku akustycznym i warunkach metrologicznych w jakich badania prowadzono. Na końcu albumu, dla zainteresowanych techniką natężenia dźwięku, dołączono dodatkowe informacje merytoryczne, a na płycie CD zatytułowanej „Kształty Dźwięku” pokazano animacje ruchu falowego opracowane na podstawie danych wziętych z pomiarów wykonanych na kilkunastu modelach źródeł rzeczywistych. Mamy nadzieję, że eksperymentalna wizualizacja efektów przepływów falowych źródeł rzeczywistych wywoła u akustyków interesujące skojarzenia z teorią pola akustycznego, a dla pozostałych Czytelników kolorowe obrazy i niezwykłe kształty rozkładu pól akustycznych skojarzą się z pewnymi wrażeniami estetycznymi. Three imaging forms of a sound intensity wave generated by mechanically excited plate: intensity streamlines for f=40 Hz, the shape of intensity wave for f=800 Hz and sound intensity isosurface 65 dB, 63 Hz Excitation in central area of plate, signal – pink noise, dimensions of plate 0,60 m x 1,43 m x 0,025 m, plate free hanged. Trzy formy obrazowania akustycznej fali natężeniowej wygenerowanej przez płytę wzbudzoną mechanicznie do drgań: strumienie natężenia dźwięku dla f=40 Hz, kształt fali natężeniowej f=800 Hz, izopowierzchnia 65 dB dla f=63 Hz Drgania wymuszone centralnie, sygnał - różowy szum, płyta o wymiarach 0,60 m x 1,43 m x 0,025 m, swobodnie podwieszona. Kopia jednej ze stron wnętrza albumu – wizualizacja różnych form fali akustycznej generowanej przez drgającą płytę przez źródła rzeczywiste. Graficzne sposoby prezentacji wyników pomiarów w postaci strumienia natężenia dźwięku, kształtów wędrującej fali oraz przestrzennych izopowierzchni natężenia umożliwiają pełną interpretację zjawisk w przepływowym polu akustycznym. Na fotogramach obrazowane są efekty wywołane przepływem fali gdy na jej drodze pojawią się przeszkody zaburzające ruch źródłowy. Odbicia i ruchy wsteczne, opływy krawędziowe, efekty wzajemnego oddziaływania fal (interferencje), kształty wirów i rotacji, rozproszenia, lokalne wzmocnienia i osłabienia fal, pokazują wszystko to, co w technice kojarzymy z opisem dynamiki przepływu energii akustycznej w ośrodkach sprężystych. Nie można uzyskać tych informacji z badań klasycznych wykonywanych za pomocą pomiaru ciśnienia akustycznego i dlatego efekty badań natężeniowych stanowią nową formę opisu ruchu falowego, nieznaną dotychczas akustykom z badań eksperymentalnych. Tak jak w innych przypadkach stosowania wizualizacji efektów badań naukowych, zaproponowane przez autorów graficzne formy wizualizacji przepływów falowych mają ułatwić ekspertom wyciąganie właściwych wniosków z badań, ale jednocze- O autorach Stefan WEYNA jest profesorem Politechniki Szczecińskiej, gdzie pracuje jako wykładowca na Wydziale Techniki Morskiej. Jest kierownikiem Zakładu Wibroakustyki Stosowanej. Zajmuje się akustyką użytkową, prowadząc badania w obszarze ochrony wibroakustycznej urządzeń przemysłowych, a w szczególności statków morskich. Wykorzystując technikę pomiaru natężenia dźwięku, prowadzi badania przepływów energii akustycznych w ośrodkach rzeczywistych. Jest uznanym specjalistą w dziedzinie eksperymentalnej analizy rozkładu wektorowych pól akustycznych. Jego syn Wojciech WEYNA jest z zawodu programistą, twórcą unikatowego programu pod nazwą SIWin, służącego do akwizycji i wizualizacji danych pomiarowych pochodzących z badań metodą natężeniową. SIWin jest aplikacją przeznaczoną do uruchamiania na platformach PC w systemie MS-Windows. Dzięki tej aplikacji wykonanie operacji pomiar – analiza – prezentacja jest znacznie ułatwione, a czas analiz skrócony do minimum. Szczególną cechą aplikacji jest niezwykle wysoka jakość prezentacji graficznych (Open-GL) i autorski program do animacji ruchu falowego. � ���� ������������ DOKTORATY 2006 Doktorat honoris causa profesora Krzysztofa Marchelka str. 6
Similar documents
Wybory 2010 - Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w
• uchwałę w sprawie ustalenia składu liczbowego senatu i podziału mandatów na jednostki, grupy pracownicze i grupy wyborcze
na kadencję 2010–2012,
• uchwałę w sprawie zmiany składu osobowego komi...
