docTu - Bridge
download 
Report Transcription
Tu - Bridge
BRIDGE – Bridging the Digital Gap for Elders Program szkolenia dla nauczycieli (WP5 – szkolenie nauczycieli) © LUV, Amitie, GoingNova, KB5, STPKC, WSHE i IPAK (Partnerzy projektu), 2010 Ten projekt został zrealizowany przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej. Publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko ich autora i Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za jej treść, ani za sposób wykorzystania publikacji czy treści, które zawiera. 2 Spis treści: Wstęp ........................................................................................................ 5 Struktura programu szkolenia ................................................................ 7 Temat 1 – Wsparcie metodologiczne ..................................................... 8 Opis tematu i uzasadnienie ...................................................................................... 9 Rozdział 1 – Ułatwianie uczenia się ....................................................................................... 13 Rozdział 2 – Przygotowanie aktywnych zajęć .................................................................... 16 Rozdział 3 – Andragogika / Uczenie osób starszych ....................................................... 19 Rozdział 4 – Społeczne uczenie się ........................................................................................ 22 Rozdział 5 – Konstruktywiczny model nauczania ............................................................. 25 Rozdział 6 – Interakcjonizm / Wspólnota uczniów .......................................................... 26 Temat 2 – Wsparcie ICT ......................................................................... 29 Opis tematu i uzasadnienie .................................................................................... 30 Rozdział 7 – ICT dla osób starszych ....................................................................................... 32 Rozdział 8 – e-Usługi dla osób starszych ............................................................................ 34 Rozdział 9 – Informacje o witrynach internetowych dla osób starszych .................. 36 Rozdział 10 – Wsparcie technologiczne ICT ....................................................................... 39 Rozdział 11 – ICT Urządzenia / Technologie wspomagające ....................................... 41 Rozdział 12 – Telefony komórkowe i urządzenia sieciowe ........................................... 44 Temat 3 – ICT Urządzenia / Rozwiązania ............................................. 47 Opis tematu i uzasadnienie .................................................................................... 48 Rozdział 13 – Telefony komórkowe / SMS .......................................................................... 51 Rozdział 14 – iPADs i Czytniki .................................................................................................. 54 Rozdział 15 – PDAs, Smartfony i Apps.................................................................................. 56 Rozdział 16 – Skype / Pliki / Video / Remote ..................................................................... 58 Rozdział 17 – Wyszukiwarki / Google ................................................................................... 61 Rozdział 18 – Video i Zdjęcia / YouTube ............................................................................. 63 Uwagi ...................................................................................................... 65 PARTNERZY i INFORMACJE KONTAKTOWE ....................................... 66 3 ANEKSY ................................................................................................... 67 Annex 1 – Facilitation of Learning training materials ...................................................... 68 Annex 2 – Participative Learning Design training materials ......................................... 70 Annex 3 – Andragogy / Learning for Older People ......................................................... 71 Annex 4 – Social Learning ......................................................................................................... 74 Annex 5 – Constructivist Learning .......................................................................................... 75 Annex 6 – Interactionism / Community of Learners ........................................................ 78 Annex 7 – ICT for Older People ............................................................................................... 82 Annex 8 – eServices for Older People ................................................................................... 84 Annex 9 – Web Info Services for Older People.................................................................. 85 Annex 10 – ICT Technology Support ..................................................................................... 89 Annex 11 – ICT Devices / Assistive Technologies ............................................................. 92 Annex 12 – Mobile and Network Services .........................................................................106 Annex 14 – Pads & Readers....................................................................................................112 Annex 15 – PDAs & Apps ........................................................................................................118 Annex 16 – Skype Phone / File / Video / Remote ..........................................................119 Annex 17 – Search / Google ...................................................................................................122 Annex 18 – Video & Photo / Youtube ................................................................................123 4 Wstęp Dzisiejsze społeczeństwo informacyjne staje się coraz większe i coraz bardziej skomplikowane. Z drugiej strony informacja i technologie ułatwiające komunikacje (ICT) mogą w znacznym stopniu ułatwić tą sytuację – tym, którzy umieją się nimi posługiwać. Dzięki nim możemy robić zakupy lub zapisać się na wizytę do lekarza przez Internet – bez konieczności wychodzenia z domu i czekania w kolejce. Ułatwiają nam kontakt z rodziną i znajomymi mieszkającymi zagranicą; dzięki mailom czy zdjęciom w formacie elektronicznym. Pamiętajmy, że jest jeszcze dużo więcej możliwości. BRIDGE – Bridging the Digital Gap for Elders – to europejski projekt współfinansowany przez Komisję Europejską w ramach Programu Uczenie się przez całe życie. Celem projektu BRIDGE jest pomoc osobom starszym w wykorzystaniu nowych technologii w ich codziennym życiu i przedstawienie im możliwości jakie daje im społeczeństwo informacyjne. Niektóre z krajów europejskich, np. Szwecja czy Finlandia, mają duże doświadczenie w programach i szkoleniach z informatyki i ICT skierowanych do osób starszych. W Szwecji badania pokazują, że wiele osób starszych korzysta z Internetu i urządzeń ICT w życiu codziennym. Projekt opiera się na takich doświadczeniach i wykorzystuje je, by stworzyć takie programy dla innych krajów. Planuje również przygotować materiały edukacyjne i zorganizować kurs skierowany do osób starszych. Celem kursu będzie przedstawienie wybranych zagadnień w przyjaznej i miłej atmosferze. W projekcie BRIDGE współpracują organizacje z 6 krajów europejskich: Austrii, Polski, Słowenii, Szwecji, Wielkiej Brytanii i Włoch. Koordynatorem projektu jest Andragoški zavod Ljudska univerza Velenje ze Słowenii. Cele projektu to: • Zidentyfikowanie potrzeb osób starszych dotyczących wykorzystania ICT w życiu codziennym. • Stworzenie szczegółowej metodologii szkolenia, bazującej na doświadczeniu Szwecji, by sprostać wymaganiom osób starszych w tym temacie. • Stworzenie materiałów edukacyjnych dla osób starszych we wszystkich językach reprezentowanych przez partnerów projektu (angielskim, niemieckim, polskim, słoweńskim i włoskim); na potrzeby kursu i nauki we własnym zakresie. • Przeszkolenie nauczycieli, by jak najlepiej wykorzystywali przygotowane materiały. 5 • Zorganizowanie pilotażu szkolenia dla osób starszych w Austrii, Polsce, Słowenii i Szkocji. Ta publikacja – Program szkolenia dla nauczycieli – bazuje na doświadczeniu zdobytym podczas realizacji części WP2 (Analiza użytkowników i konkretne wymogi rozwoju) i WP3 (Opracowanie metodologii) projektu. W ich realizacji współpracowali wszyscy partnerzy projektu. Publikacja będzie wykorzystana do przeszkolenia nauczycieli w: Austrii, Polsce, Słowenii i Szkocji. Po ocenie wszystkich, przygotowanych materiałów, narzędzi i produktów będą one udostępnione wszystkim zainteresowanym pracującym z osobami starszymi i ICT. Program szkolenia składa sie z 18 rozdziałów, które podzielone są na trzy tematy i sześć podtematów (patrz następna strona: struktura program szkolenia). Program przeznaczony jest do szkoleń nauczycieli, którzy w późniejszym terminie będą prowadzić pilotażowe kursy ICT dla osób starszych. Zarówno kurs dla nauczycieli jaki i kurs dla osób starszych podlegać będzie ewaluacji, po analizie której materiały i wybrane narzędzia zostaną ulepszone jeśli takie będzie zalecenie oceniających. Każdy rozdział jest przygotowany w taki sposób, by mógł być wykorzystany indywidualnie, bez potrzeby przerobienia poprzednich czy późniejszych rozdziałów. Nauczyciele mogą wykorzystać tylko część dostępnych materiałów, którą uważają za najbardziej przydatną w poprowadzeniu konkretnych zajęć. W aneksach umieszczone zostały materiały i narzędzia; różne dla różnych krajów, tak by odzwierciedlały rzeczywistą sytuację w każdym z nich (poziom wykorzystania ICT, dostępność e-Usług, rodzaj sprzętu dostępnego na rynku) i potrzeby osób, które uczestniczą w szkoleniu. Aneksy są dostępne w języku angielskim. 6 Struktura programu szkolenia Temat 1 – Wsparcie metodologiczne Podtemat A – Przygotowanie Rozdział 1 – Jak ułatwid uczenie się Rozdział 2 – Przygotowanie aktywnych zajęd Rozdział 3 – Andragogika / Uczenie osób starszych Podtemat B – Sposoby nauczania Rozdział 4 – Społeczne uczenie się Rozdział 5 – Konstruktywiczny model nauczania Rozdział 6 – Interakcjonizm / Wspólnota uczniów Temat2 – Wsparcie ICT Podtemat A – Problemy / Obawy Rozdział 7 – ICT dla osób starszych Rozdział 8 – e-Usługi dla osób starszych Rozdział 9 – Informacje o witrynach internetowych dla osób starszych Podtemat B – ICT Rozwiązania Rozdział 10 - Wsparcie technologiczne ICT Rozdział 11 – Urządzenia ICT / Technologie wspomagające Rozdział 12 –Telefony komórkowe i usługi sieciowe Temat 3 – ICT Urządzenia / Rozwiązania Podtemat A – Wykorzystanie urządzeń ICT Rozdział 13 – Telefony komórkowe / SMS Rozdział 14 – iPADs i Czystniki Rozdział 15 – PDAs, Smartfony i Apps Podtemat B – Obsługa urządzeń ICT Rozdział 16 – Skype / Pliki / Video / Remote Rozdział 17 – Wyszukiwarki / Google Rozdział 18 – Video i Zdjęcia / YouTube 7 Temat 1 – Wsparcie metodologiczne 8 Opis tematu i uzasadnienie Wsparcie metodologiczne jest bardzo ważne w czasie nauki obsługi urządzeń ICT (sposoby nauki, narzędzia, urządzenia, rozwiązania) przeznaczonym dla osób starszych, ponieważ prowadzący go nauczyciele będę zobligowani do wykorzystania metod, których normalnie nie używają w swojej pracy. Z tego powodu, podczas prowadzenia tego szkolenia będą potrzebne: przygotowanie metodologiczne, rozwój umiejętności i większa uwaga poświęcona szczegółom. Prowadzący powinni zwrócić uwagę na problemy jakie mogą mieć osoby starsze podczas nauki wykorzystania nowych technologii i sposoby ich rozwiązania. W procesie tworzenia programu szkolenia należy pamiętać, by wziąć pod uwagę trzy czynniki, które mają wpływ na całość: materiały, proces uczenia się i interakcja uczestników. Materiały to wszystko to czego używamy podczas zajęć, by ułatwić proces przyswajania informacji, które słuchacze potrzebują w celu osiągnięcia zamierzonego celu. Mówiąc o procesie mamy na myśli zarówno definicje słuchaczy jak i nauczycieli, a interakcja uczestników to zarówno kontakty z innymi uczestnikami, jak również z nauczycielami. Każdy z tych czynników ma inną charakterystykę i wymaga innych metod nauczania. Ważnym jest, by nauczyciel zdawał sobie sprawę z tych różnic, dzięki temu unikniemy uproszczeń czy nadmiernego uogólnienia, które mogą prowadzić do nieporozumień. („diabeł tkwi w szczegółach‖ to powiedzenie, które przychodzi na myśl w tej sytuacji). Format realizowanych działań w zakresie kształcenia bazuje się na pewnym rodzaju teorii nauczania/instruktarzu bez względu czy jest ona jasno określona i nazwana, czy wyrażona poprzez przedstawiony materiał i zadania. W zależności od wybranej teorii nauczania różne będzie podejście do wyżej wspomnianych czynników. Nauczyciele, którzy opierają swoją pracę głównie na nowoczesnych teoriach, będę zwracać uwagę nie tylko na własne, sprawdzone metody, ale, jak przystało na profesjonalistów, będą również sięgać i próbować nowych sposobów nauczania. 9 Sposób wdrażania materiału szkoleniowego zależeć będzie również od tego czy kurs będzie przeprowadzony w warunkach stacjonarnych, czy wszystkie zajęcia będą prowadzone przez nauczycieli czy część materiału słuchacze będą musieli przyswoić sami. Nauczyciele prowadzący taki kurs muszą być w stanie zagwarantować wysoki poziom nauczania w różnych warunkach w jakich przyjdzie im pracować. Nauczyciele powinni mieć również na uwadze równowagę między teorią i praktyką; szczególnie ważne jest podawanie przykładów z życia codziennego. Kolejnym ważnym czynnikiem w procesie nauczania to upewnienie się, że słuchacze aktywnie uczestniczą, a nie tylko słuchają wykładów, ponieważ dzięki temu szybciej będą przyswajać przekazywaną wiedzę. Następnym ważnym tematem jest dostosowanie metod nauczania do złożoności zagadnień poruszanych podczas zajęć; niektóre metody 10 sprawdzają się w pewnych sytuacjach, podczas gdy inne są lepsze w innym kontekście (jak pokazuje to rysunek obok). Bardzo ważnym jest, by nauczyciele dobierali sposoby nauczania do tematu, który przerabiają na zajęciach, tak by jak najlepiej odpowiadały na potrzeby uczniów, a nie dostosowywali je do własnych preferencji. Z tego powodu nauczyciele powinni mieć doświadczenie w pracy z różnymi metodami, tak by brak wiedzy nie wpływał negatywnie na dobór metod nauczania, a co za tym idzie nie wystarczająco adresował wymagania słuchaczy. Jeśli chodzi o relacje uczeń – nauczyciel to mogliśmy zaobserwować w ostatnich latach wiele zmian. Relacje między nauczającymi i uczącymi się stają się coraz bardziej demokratyczne; mówi się wręcz o „podziale władzy‖ i odejściu od systemu hierarchicznego do bardziej równoległego. Osoby starsze mogą mieć problemy z odnalezieniem się w tych nowych warunkach i dlatego należy poświęcić im więcej uwagi, tak by bez problemów przystosowały się do nowych dla siebie relacji panujących między nauczycielem, a słuchaczami. Dzięki temu będą czuły się pewniej w nowej sytuacji i szybciej skoncentrują się na temacie szkolenia. Nauczyciele uczący osoby starsze muszą być świadomi, że kurs, który będą prowadzić bazuje na interaktywnych metodach nauczania, a nie tradycyjnym wykładzie, gdzie osoby starsze podczas szkolenia aktywnie uczestniczą w procesie zdobywania nowych umiejętności. Nowe metody wymagają od nauczycieli nowych kompetencji. W celu zagwarantowania dokładnego zrozumienia materiału przedstawionego w Temacie 1 rekomenduje się przygotowanie testu sprawdzającego (lub innej formy oceny) dla nauczycieli, którzy przerobili tę część materiału, tak by wszelkie wątpliwości mogły być wytłumaczone przed przejściem do dalszej części szkolenia. Dzięki temu będziemy mieć pewność, że w przyszłości nie będą oni mieli 11 najmniejszych problemów w prowadzeniu zajęć w taki sposób, by w pełni odpowiadały potrzebom słuchaczy. Kennet Lindquist, STPKC, Szwecja 12 Rozdział 1 – Ułatwianie uczenia się (Temat 1 – Wsparcie metodologiczne; Podtemat A – Przygotowanie) OPIS ROZDZIAŁU Tytuł rozdziału: Ułatwianie uczenia się Temat: Temat 1 – Metodologia Podtemat: Wsparcie metodologiczne Długość zajęć: 3 godziny Ilość godz. szkolenia: 64 godziny Streszczenie/Rozdział Rozdział proponuje rozwiązania ułatwiające nauczanie, zachęca do wykorzystania zaproponowanych rozwiązań, a jednocześnie podsumowanie: pokazuję możliwe trudności jakie mogą pojawić się podczas zajęć. Metody opisane w tym rozdziale bazują na równości w relacjach nauczyciel-uczeń, wspólnym podejmowaniu decyzji, dzieleniu się obowiązkami i odpowiedzialnością. Postawy, które wspierają ten rodzaj nauczania to szczerość i otwartość nauczyciela. Uzasadnienie: Rozdział „Ułatwianie uczenia się‖ został przygotowany w ramach projektu BRIDGE - Bridging the Digital Gap for Elders – który jest europejskim projektem współfinansowanym przez Komisję Europejską w ramach program Uczymy się przez całe życie (Lifelong Learning Program), a którego głównym celem jest przeszkolenie osób starszych w zakresie obsługi i wykorzystania technologii ICT, tak by stali się integralną częścią społeczeństwa informacyjnego. Jednym z celów tego projektu to zidentyfikowanie potrzeb związanych z wykorzystaniem urządzeń ICT u osób starszych; stworzenie metodologii, materiałów edukacyjnych i sposobów nauczania, które ułatwiłyby proces nauki obsługi urządzeń ICT osobom starszym. Po analizie potrzeb grupy docelowej, która trwała przez pierwsze 5 miesięcy projektu, okazało się, że osoby starsze nie korzystają z nowych technologii, ponieważ obecne na rynku kursy przygotowujące do pracy z tą technologią nie uwzględniają ich potrzeb. Rezultatem przeprowadzonej analizy jest ten program szkolenia dla nauczycieli, który ma ich przygotować do pracy z osobami starszymi, tak by potrzeby i wymagania tej grupy docelowej były uwzględnione. Ten rozdział jest jednym z sześciu w pierwszym Temacie – Metodologia. Program szkolenia dla nauczycieli składa się z 18 rozdziałów podzielonych na 3 tematy; na szkolenie przeznaczono 64 godziny. Wymagania Uczestnicy biorący udział w szkoleniu z tego rozdziału muszą spełniać następujące wymagania: kwalifikacyjne: ● Mieć podstawową wiedzę o ICT zdobytą podczas szkoleń itp.; i/lub ukończone studia na kierunku związanym z informatyką. 13 Cele: Rezultaty: Treść: ● Mieć wiedzę i doświadczenie w nauczaniu lub wspieraniu uczniów, szczególnie w szkołach. ● Posiadać umiejętności niezbędne do prowadzenia zajęć, które wspierają proces nauczania, jak np.: zbieranie informacji od słuchaczy i kolegów, ewaluacja i wdrażanie nowych sposobów nauczania w swojej codziennej pracy. ● Przedstawienie metody: możliwości jakie daje w sali lekcyjnej i sposobów jej wykorzystania. ● Zaprezentowanie nauczycielom jak mogą korzystać z tej metody, tak by wykorzystywali ją w swojej pracy. ● Pokazanie jak ta metoda może być wykorzystana w pracy z grupą docelową (osobami starszymi), wskazanie mocnych i słabych stron. ● Zaznaczenie jak ważny jest osobisty kontakt ze słuchaczami i zachęcenie nauczycieli do bardzo indywidualnego podejścia do każdego słuchacza. ● Zachęcenie nauczycieli do osobistego zaangażowania się w proces nauki osób starszych i zbudowanie więzi ze słuchaczami jako z osobami, a nie uczniami, tak by lepiej zrozumieć ich obawy, potrzeby i emocje związane z nauką obsługi urządzeń ICT. ● Rozwój strategii ewaluacyjnych, które ocenią przydatność tej metody w procesie nauczania osób starszych. Uczestnicy powinni: ● mieć świadomość różnicy między prezenterem, a nauczycielem. Powinni umieć nauczać; ● rozwijać swoje umiejętności związane z nauczaniem; ● poznać charakterystykę swoich uczniów, tak by lepiej odpowiadać na ich potrzeby i lepiej wspierać ich proces uczenia się; ● podczas zajęć stworzyć atmosferę, która ułatwia uczenie się; ● wybierać odpowiednie zadania dla każdej grupy docelowej; ●przyswoić techniki przydatne podczas nauczania i umieć przystosować je do wymagań każdej grupy docelowej. Treść zawiera: ● Analizę istniejących metod nauczania w celu wypunktowania wad i zalet. ● Porównanie tradycyjnych metod nauczania i metod ułatwiających uczenie się. ● Wsparcie nauczycieli w procesie rozwoju umiejętności, które ułatwiają im stawanie się lepszymi nauczycielami. ● Analizę metod ułatwiających uczenie się pod kątem potrzeb starszych. ● Plan zajęć z wykorzystaniem metod ułatwiających uczenie się skierowanych do osób starszych. ●Informacje ułatwiające lepsze zrozumienie potrzeb osób starszych, tak by metody ułatwiające uczenie były skuteczniejsze. ● Omówienie wykorzystania omawianej metody w dziedzinie ICT. ● Omówienie wykorzystania metody ułatwiającej uczenie się i innych 14 Strategie nauczania: Temat powiązany z: Ewaluacja: Dodatkowe środków w kursie przeznaczonym dla osób starszych. Podczas zajęć prowadzący: ● przeprowadzi wykład lub seminarium wraz z ćwiczeniami na temat wykorzystania metod ułatwiających uczenie się w kursach skierowanych do osób starszych związanych z tematyką ICT; ● umożliwi aktywną pracę nad umiejętnościami ułatwiającymi wykorzystanie metod ułatwiających uczenie się w kursach związanych z ICT przeznaczonych dla osób starszych. Poza zajęciami uczestnicy: ● powinni rozwijać umiejętności zdobyte w czasie zajęć. Rozdział nie jest powiązany z innymi rozdziałami; jest pierwszym z sześciu rozdziałów Tematu 1 – Metodologia, Podtematu A – Wsparcie metodologiczne. Po przeprowadzeniu zajęć związanych z tym rozdziałem słuchacze otrzymają formularze ewaluacyjne, dzięki którym będą mogli ocenić w jakim stopniu zostały spełnione ich oczekiwania związane z przerabianym tematem. Aneks 1 – Materiały szkoleniowe ułatwiające nauczanie materiały: Bibliografia: ● McCain, Donald V. and Deborah D. Tobey: Facilitation Basics. http://books.google.si/ ● Roger Harrison: Supporting Lifelong Learning: Perspectives on learning. http://books.google.si/ ● Hiemstra, Roger and Burt Sisco: Individualizing Instruction: Making Learning Personal, Empowering, and Successful. http://www-distance.syr.edu/iiindex.html ● Smith, R. M. (1982). Learning how to learn. Chicago: Follett Publishing Company. ● Aker, G. F. (1976). The Learning Facilitator. Dokument przedstawiony na Konferencji międzynarodowej: Edukacja i Rozwój, Dar Es Salaam, Tanzania. 15 Rozdział 2 – Przygotowanie aktywnych zajęć (Temat 1 – Wsparcie metodologiczne; Podtemat A – Przygotowanie) OPIS ROZDZIAŁU Tytuł rozdziału: Przygotowanie aktywnych zajęć Temat: Temat 1 – Metodologia Podtemat: Wsparcie metodologiczne Długość zajęć: Ilość godz. szkolenia: Streszczenie/Rozdział 3 godziny 64 godziny Ten rozdział omawia podstawowe zasady według, których przygotowuje się zajęcia interaktywne. Skuteczne i dobre uczenie to aktywne nauczanie. Nauczyciel powinien zawsze pamiętać o potrzebach swoich uczniów, a nie tylko o tym, by zajęcia były ciekawe. Istnieje wiele sposobów zaangażowania uczniów w proces zdobywania wiedzy, jednym z nich jest stworzenie warunków, w których uczniowie sami dochodzą do rozwiązania stawianych przed nimi problemów. Aktywne nauczanie wspiera zaangażowanie uczniów i korzysta z ich uwag podczas zajęć, tak by przyswoili jak najwięcej informacji podczas zajęć. Aktywne nauczanie to przede wszystkim lepsze zrozumienie materiału przez uczniów dzięki możliwości zadawania pytań, dzieleniu się uwagami i postrzeżeniami. Im trudniejszy materiał tym ważniejsze, by uczniowie mogli uczestniczyć w przyswajaniu wiedzy w sposób aktywny. podsumowanie: Uzasadnienie: Najlepsze rozwiązanie to takie, które bierze pod uwagę indywidualne potrzeby uczniów, ich oczekiwania i uwzględnia ich sposoby uczenia się. Uczenie się to proces społeczny, w którym praca w grupach i wsparcie ze strony kolegów są bardzo ważne, ponieważ odpowiadają na potrzeby ludzi jako jednostek żyjących w grupach. Aktywność: w celu przyswojenia wiedzy uczeń musi zinternalizować otrzymane informacje; robienie notatek czy słuchanie wykładu to za mało. Nauczanie wymaga aktywnego uczestnictwa słuchaczy w procesie uczenia się. Aktywność uczniów jest więc dużo ważniejsza niż długie okresy pasywnego słuchania i obserwowania. Aktywność to zaangażowanie psychiczne lub/i fizyczne, które ułatwi zrozumienie i zapamiętanie przerabianego materiału. Rozdział „Przygotowanie aktywnych zajęć‖ został przygotowany w ramach projektu BRIDGE - Bridging the Digital Gap for Elders – który jest europejskim projektem współfinansowanym przez Komisję Europejską w ramach program Uczymy się przez całe życie (Lifelong Learning Program), a którego głównym celem jest 16 przeszkolenie osób starszych w zakresie obsługi i wykorzystania technologii ICT, tak by stali się integralną częścią społeczeństwa informacyjnego. Ten rozdział jest jednym z sześciu w pierwszym Temacie – Metodologia. Program szkolenia dla nauczycieli składa się z 18 rozdziałów podzielonych na 3 tematy; na szkolenie przeznaczono 64 godziny. Wymagania kwalifikacyjne: Cele: Rezultaty: Ten rozdział umożliwi nauczycielom przygotować się i przeprowadzić zajęcia w sposób, który zaangażuje uczestników i zachęci ich do aktywnego udziału w lekcji. Uczestnicy biorący udział w szkoleniu z tego rozdziału muszą spełniać następujące wymagania: ● Mieć podstawową wiedzę o nowych technologiach; ● Mieć wiedzę i doświadczenie w nauczaniu osób starszych; ● Mieć wiedzę z zasad andragogiki. Nie ma innych wymagań formalnych. Celem tego rozdziału jest umożliwienie uczestnikom zapoznania się z podstawowymi wytycznymi procesu przygotowania interaktywnych zajęć, prowadzenia takich zajęć, a także technik, które ułatwiają taki rodzaj pracy, jak np.: dyskusja, rozwiązywanie problemów, praca w grupach. Uczestnicy: ● zdobywają wiedzę o podstawach potrzebnych do przygotowania aktywnych zajęć; ● rozumieją jak ważnym jest zaangażowanie uczniów w proces uczenia się, szczególnie jeśli są to osoby starsze; ● wiedzą jak wykorzystać zdobytą wiedzę o aktywnych zajęciach w praktyce podczas prowadzenie zajęć z uczniami; ● uczą się jak wykorzystać różne, dostępne metody/techniki w klasie (case studies, odgrywanie ról, dyskusje, pracę w grupach, rozwiązywanie problemów); ● tworzą własny konspekt lekcji interaktywnej związanej z tematyką ICT. Treść: ● podstawy potrzebne do przygotowania interaktywnych zajęć; ● uczenie się jako proces społeczny; ● różne formy interaktywne; ● indywidualizacja procesu uczenia się; ● uczenie się wymaga aktywności; ● przygotowanie do prowadzenia aktywnych lekcji dzięki przedstawieniu odpowiednich metod/technik; 17 ● przykłady metod i sposobów ich wykorzystania: study case, praca w grupach, rozwiązywanie problemów itp.; ● sposoby wykorzystania metod interaktywnych w kursach związanych z tematyką ICT skierowanych do osób starszych; Strategie nauczania: Temat powiązany z: Ewaluacja: Dodatkowe materiały: Bibliografia: Podczas zajęć prowadzący: ● wprowadza temat poprzez wykład, a następnie rozpoczyna dyskusję i ćwiczenia, w których uczestniczą wszyscy słuchacze i których celem jest zdobycie praktycznej wiedzy z wykorzystania interaktywnych metod prowadzenia lekcji, szczególnie związanych z tematyką ICT; Poza zajęciami uczestnicy: ● biorą czynny udział w dyskusji i dzielą się własnymi pomysłami dotyczącymi wykorzystania aktywnych metod nauczania tematów związanych z ICT w czasie przeznaczonym na pracę przy wykorzystaniu forum i innych narzędzi umożliwiających komunikację. rozdziałami: 1, 3, 4, 5 i 6. Po zakończeniu pracy nad rozdziałem 2 uczestnicy zostaną poproszeni o wypełnienie ankiet oceniających przydatność przedstawionego materiału w przyszłej pracy i do jakiego stopnia spełnione zostały oczekiwania uczestników. Aneks 2 – Przygotowanie aktywnych zajęć ● Wild, M. White Paper Blending Learning – what‘s in the mix?: http://www.ninelanterns.com.au/files/9L/pdf/BlendedLearning.pdf ● DeLacey, B.J. and Leonard, D.A. Designing Hybrid OnLine/In-Class Learning Programs for Adults http://www.hbs.edu/research/facpubs/workingpapers/papers2/ 0203/03-036.pdf ● Margolis, F. and Swan, B. Trainer‘s Handbook for Participative Learning, HRD Press, Amherst, 1999. ● Walklin, L. Teaching and Learning in Further and Adult Education, Nelson Thornes, Cheltenham, 2000, pp. 31-37. ● Norris, J. A. From Telling to Teaching: A Dialogue Approach to Adult Learning, Learning by Dialogue, 2003. 18 Rozdział 3 – Andragogika / Uczenie osób starszych (Temat 1 – Wsparcie metodologiczne; Podtemat A – Przygotowanie) OPIS ROZDZIAŁU Tytuł rozdziału: Andragogika / Uczenie osób starszych Temat: Temat 1 – Metodologia Podtemat: Wsparcie metodologiczne Długość zajęć: 3 godziny Ilość godz. szkolenia: 64 godziny Streszczenie/Rozdział Andragogika to subdyscyplina pedagogiki, która zajmuje się kształceniem, samokształceniem i wychowaniem osób dorosłych. podsumowanie: Bada, opisuje i analizuje: cele, treści, systemy, formy i metody wyżej opisanych procesów, ich warunki społeczne, ekonomiczne, kulturowe, cywilizacyjne i biologiczne. Andragogika daje odpowiedź na pytanie: kim może stać się osoba dorosła, jeśli zostaną zagwarantowane optymalne warunki dla jej procesu kształcenia i jeśli z własnej woli się w ten proces zaangażuje. Rozwój i rozróżnienie wielu procesów androgogiki spowodowało jej podział, a jednocześnie powiązanie z innymi dziedzinami nauki. Jeden z proponowanych podziałów to (wg. Turos, 1999): historia kształcenia dorosłych, nauczanie dorosłych, androgogika szczegółowa, inne subdyscypliny (androgogika na uczelniach wyższych). Ten rozdział koncentruje się głównie na technikach przydatnych w nauczaniu osób starszych. Uczenie seniorów wymaga odpowiednich kwalifikacji i umiejętności związanych z przekazywaniem wiedzy osobom z tej grupy wiekowej. Szczególnie ważnym jest dobranie odpowiednich metod nauczania. Sposób pracy z dorosłymi zależy od przyjętych priorytetów. Najważniejsze zasady wynikające z teoretycznych podstaw wiedzy w tej dziedzinie odnoszą się do warunków i metod kształcenia, które zapewniają największą efektywność. Nauczyciel powinien wziąć pod uwagę świadomość studentów, odnieść się do ich doświadczenia i wykorzystać ich wiedzę w procesie nauczania. Kolejna z zasad przewodnich edukacji osób starszych to odejście od tego, co jest bliżej do tego co jest dalej, od tego, co jest łatwiejsze dla uczniów do tego co jest trudniejsze, od tego, co jest znane studentom do tego co nowe i nieznane. Nauczyciel powinien uwzględnić różnice w tempie pracy i stopniu zaawansowania w nauce poszczególnych studentów. Inne zasady to: systematyczności, aktywne uczestnictwo, rozwój umiejętności, łączenie teorii z praktyką, indywidualizacja i zbiorowość (w zależności od potrzeb) i zrównoważony rozwoju kształcenia. 19 Uzasadnienie: Wymagania kwalifikacyjne: Cele: Rezultaty: Treść: Strategie nauczania: Rozdział ten jest częścią podstaw metodologicznych, które służą do budowy szkolenia skierowanego do nauczycieli, którzy prowadzą kurs na temat nowych technologii dla osób starszych. W celu zapewnienia najwyższych standardów podczas zajęć dla seniorów, nauczyciele powinni najpierw zostać przeszkoleni z charakterystyki rozwoju osób starszych, metod i środków nauczania przydatnych w pracy z tego typu uczniami. Podstawowa znajomość andragogiki jest niezbędna, jak również wiedza z innych dziedzin związanych z kształceniem osób starszych. Uczestnicy biorący udział w szkoleniu z tego rozdziału muszą spełniać następujące wymagania: ● posiadać doświadczenie w nauczaniu osób dorosłych; ● mieć podstawową wiedzę i umiejętności z zakresu obsługi urządzeń ICT. Celami szkolenia w oparciu o ten moduł to nabycie wiedzy i umiejętności z zakresu: ● Wyboru metod nauczania w pracy z osobami starszymi; ● Stosowania podstawowych zasad planowania w kształceniu dorosłych; ● Planowania z grupą seniorów samodzielnej nauki; ● Rozwiązywania problemów w procesie nauczania w celu skutecznego przekazania nowego materiału osobom starszym; ● Wyrobienia systematyczności u osób starszych. ● Zrozumienie procesu rozwoju osób starszych; ● Zwrócenie uwagi na fakt, że zdolności poznawcze seniorów mogą być mniejsze w niektórych dziedzinach (na przykład krótszy okres koncentracji lub mniejsze możliwości zapamiętywania); ● Dostosowanie formy i treści do możliwości i poziomu seniorów (szczególnie należy brać pod uwagę jak szybko się męczą); ● Korzystanie z metodologii przystosowanej do potrzeb osób starszych; ● Dobieranie środków i metody nauczania w zależności od celu, tematu i potrzeb szkoleniowych uczestników; ● Przeprowadzenie skutecznego procesu nauczania w grupie seniorów. Psychologia rozwojowa w okresie późnej dorosłości - Podstawowe problemy; Zasady kształcenia dorosłych; Środki i metody nauczania w procesie kształcenia dorosłych; Specyfika nauczania seniorów; Trudności i problemy w procesie nauczania i sposoby ich rozwiązywania. ● Przeczytaj informacje na temat rozwoju seniorów przygotowane przez nauczyciela; ● Wynotuj najważniejsze problemy, jakie mogą wystąpić w procesie 20 Temat powiązany z: Ewaluacja: Dodatkowe materiały: Bibliografia: edukacji seniorów; ● Znajdź rozwiązania dla tych problemów opierając się o własne doświadczenia zawodowe i dostarczone materiały; ● Zaplanuj proces nauczania dla wybranej grupy na podany temat; ● Weź udział w dyskusji w grupie w celu opracowania materiałów przydatnych do przeprowadzenia lekcji. rozdziałami 1, 2, 4, 5 i 6. Po zakończeniu pracy nad rozdziałem uczestnicy zostaną poproszeni o wypełnienie ankiet oceniających: ● Przydatność materiałów w codziennej pracy ● Przydatność szkolenia w przyszłej pracy ● Kompetencje prowadzącego Aneks 3 ● Czerniawska O. (2007), Szkice z andragogiki i gerontologii,, wyd. WSHE w Łodzi . Turos A. (1999), Andragogika ogólna, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa. ● Allman P. (1983). The nature and process of adult development, chapter 2.5. In Education for Adults: Adult Learning and Education, Vol. 1. Malcolm Tight (Ed. London: Croom Helm & The Open University. 107-123. http://www.umsl.edu/~henschkej/henschke/the_nature_and_process_of_adult_development.pdf ● Cooper, M.K., Henschke J.A.(2004). New linkages for andragogy and human resources development. In Academy of Human Resource Development International Research Conference. Austin, TX. http://www.umsl.edu/~henschkej/henschke/new_linkages_for_andragogy_and_HRD.pdf ● Gehring, T. (2000). A compendium of material on the pedagogy-andragogy issue. Journal of Continuing Education, Vol. 51; Issue 1; March 2000. http://www.umsl.edu/~henschkej/articles/a_compendium_of_material_on_the%20andragogypedagogy_issue.pdf ● Reischmann, J. (2004), Andragogy. A Manuscript Prepared for Publication in an Encyclopedia. http://www.umsl.edu/~henschkej/henschke/more%20henschke_5_11_04/andragogy_ A_banner_for_identity.pdf 21 Rozdział 4 – Społeczne uczenie się (Temat 1 – Wsparcie metodologiczne; Podtemat B – Sposoby nauczania) OPIS RODZIAŁU Tytuł rozdziału: Społeczne uczenie się Temat: Wsparcie metodologiczne Podtemat: Sposoby nauczania Długość zajęć: Ilość godz. szkolenia: Streszczenie/Rozdział 3 godziny podsumowanie: Uzasadnienie: 64 godzin Klasyczna teoria uczenia się opiera się na uczeniu poprzez obserwację (modelowanie społeczne). Dzieje się to poprzez obserwowanie zachowań innych ludzi i konsekwencji wynikających z ich zachowania. Jest to podstawowa forma ludzkiej wiedzy – dzięki niej nabywają wiedzę na temat świata, wartości i norm, a także form zachowań typowych dla różnych sytuacji. W procesie nauki, zapamiętywania i przechowywania informacji, mamy doczynienia z zapamiętywaniem symbolicznych reprezentacji zachowań. Tylko najprostsze, występujące na początku rozwoju zachowania są dokładne zapamiętywane. Kolejne modelowania i rozwój to proces, który czasem wymaga pełnego zaangażowania człowieka; ma on często charakter działalności twórczej. Proces modelowania jest zindywidualizowany - różni ludzie podlegający tym samym procesom będą inaczej reagowali, inne elementy ich zachowań będą przekształcane w celu stworzenia własnych zachowań. W procesie tworzenia zachowań, nie tylko nagrody i kary, które ludzie otrzymują od innych są ważne, ale równie ważne są nagrody i kary, które sami sobie wymierzają. Reperkusja działań może być ważnym elementem procesów samoregulacji. Zwracając uwagę na procesy poznawcze jako pośrednika w podejmowaniu zachowań, Bandura (1977) zwrócił uwagę na rolę poczucia własnej skuteczności w spełnianiu swoich oczekiwań. Bandura wyróżnił wynik oczekiwania, które można zdefiniować jako pewne zachowanie prowadzące do konkretnych wyników, oczekiwanie dotyczące własnej skuteczności - przekonanie, że będzie się w stanie skutecznie przeprowadzić postępowanie, które doprowadzi do pożądanych rezultatów. Wiara we własną skuteczność ma kluczowe znaczenie dla uczenia się nowych zachowań. Wytyczne powinny zależeć od cech obserwatora i sposobu w jaki reaguje podczas procesu modelowania. W nauczaniu osób starszych, ważne jest, aby mieć świadomość, jak korzystać z procesów modelowania zachowań w nauczaniu nowego materiału. Ten rozdział jest częścią wsparcia metodologicznego, którego celem jest przygotowanie szkolenia skierowanego do nauczycieli, którzy następnie przeprowadzą kurs z zakresu nowych technologii dla osób 22 Wymagania kwalifikacyjne: Cele: Rezultaty: Treść: Strategie nauczania: starszych. W celu zapewnienia najwyższych standardów nauczania seniorów nauczyciele powinni być przeszkoleni z zakresu nauk społecznych, która jest ważnym elementem procesu nauczania. Podstawowa znajomość teorii społecznej jest wskazana, a także wiedza o innych aspektach związanych z kształceniem opisanych w innych rozdziałach pierwszej części. Uczestnicy biorący udział w szkoleniu z tego rozdziału muszą spełniać następujące wymagania: ● posiadać doświadczenie w nauczaniu osób dorosłych; ● mieć podstawową wiedzę i umiejętności z zakresu obsługi urządzeń ICT. Celami szkolenia w oparciu o ten rozdział to nabycie wiedzy i umiejętności z zakresu: ● Charakterystyki procesu uczenia się w oparciu o modelowanie ● Funkcji modelowania tak by wspierała proces uczenia się ● Rozwijania procesu społecznego uczenia się ● Metod sprzyjających uczeniu się ● Stymulowania u uczestników poczucia własnej skuteczności w procesie uczenia się nowych umiejętności ● Zrozumienie procesu społecznego uczenia się ● Sprawdzenie teorii na sobie. Szukanie odpowiedzi na pytanie: czy jestem wiarygodny? ● Stymulowanie procesu wzajemnego uczenia się ● Wykorzystanie metod prezentacji i ćwiczeń opierających się na społecznym uczeniu się ● Wspieranie procesu uczenia się poprzez pozytywne komentarze i informacje zwrotne ● Wspieranie wśród uczestników poczucia własnej skuteczności Rozdział zawiera następujące elementy: ● Specyfika procesu społecznego uczenia się ● Charakterystyka modelowania ● Poczucie własnej skuteczności w uczeniu się nowych umiejętności ● Przeczytanie materiałów na temat teorii społecznego uczenia się ● Opracowanie najważniejszych zagadnień teorii, które mogą być przydatne w edukacji seniorów ● Opracowanie sposobów wyrażających uznanie, które mogą być wykorzystywane w czasie lekcji ● Przykładowy plan lekcji w oparciu o zdobytą wiedzę ● Wypracowanie sposobów komunikacji w celu wzmocnienia skuteczności samooceny wśród uczniów ● Powtórzenie rozwiązań przedstawiających wykorzystanie zaprezentowanego materiału Temat powiązany z: rozdziałami 1, 2, 3, 5 i 6 Ewaluacja: Po zakończeniu pracy nad rozdziałem uczestnicy zostaną poproszeni o wypełnienie ankiet oceniających: ● Przydatność materiałów w codziennej pracy 23 ● Przydatność szkolenia w przyszłej pracy ● Kompetencje prowadzącegp Dodatkowe materiały: Aneks 4 Bibliografia: Bandura A. (1977), Social learning theory, New York: General Learning Press Charakterystyka teorii społecznego uczenia się http://www.learning-theories.com/social-learning-theory bandura.html Zentall T.R., Galef B.G. (1988) Social learning - psychological and biological perspectives http://books.google.pl/books?id=mR7JlPulfTQC&printsec=frontcove r&dq=social+learning+theory&hl=pl&ei=l7V2TLf1NsqNjAeq9ayhBg &sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=7&ved=0CEsQ6AEwBg# v=onepage&q=social%20learning%20theory&f=false 24 Rozdział 5 – Konstruktywiczny model nauczania (Temat 1 – Wsparcie metodologiczne; Podtemat B – Sposoby nauczania) OPIS RODZIAŁU Tytuł rozdziału: Konstruktywiczny model nauczania Temat: Wsparcie metodologiczne Podtemat: Sposoby nauczania Długość zajęć: 3 godziny Ilość godz. szkolenia: 64 godzin Streszczenie/Rozdział Rozdział prezentuje konstruktywiczny model nauczania, jego możliwości wykonania, wady i zalety. Kładzie nacisk na różnice z tradycyjnym podejściem i podsumowanie: podkreśla przydatność w pracy z wybraną grupą docelową (osoby starsze). Model konstruktywiczny angażuje słuchacza w proces uczenia się. Wiedza nie jest przenoszona z jednej osoby na drugą, ale jest budowana w czasie zajęć przez ucznia. Celem nauczyciela używającego tego modelu nauczania nie jest przerobienie programu nauczania, ale zachęcenie uczniów do aktywnego poszerzania własnej wiedzy i umiejętności. Nauczyciele dają studentom możliwość wykorzystania swojej wiedzy i wcześniejszych doświadczeń w procesie zdobywania nowych umiejętności. Uzasadnienie: Rozdział „Przygotowanie aktywnych zajęć‖ został przygotowany w ramach projektu BRIDGE - Bridging the Digital Gap for Elders – który jest europejskim projektem współfinansowanym przez Komisję Europejską w ramach programu Uczymy się przez całe życie (Lifelong Learning Program), a którego głównym celem jest przeszkolenie osób starszych w zakresie obsługi i wykorzystania ICT, tak by stali się integralną częścią społeczeństwa informacyjnego. Ten rozdział jest jednym z sześciu w pierwszym Temacie – Metodologia. Program szkolenia dla nauczycieli składa się z 18 rozdziałów podzielonych na 3 tematy; ilość na szkolenie przeznaczono 64 godziny. Wymagania Uczestnicy biorący udział w szkoleniu z tego rozdziału muszą spełniać następujące wymagania: kwalifikacyjne: ● Mieć podstawową wiedzę o nowych technologiach zdobytą podczas szkoleń itp.; .lub/i ukończone studia na kierunku związanym z informatyką. ● Mieć wiedzę i doświadczenie w nauczaniu lub wspieraniu uczniów, szczególnie w szkołach. ● Posiadać umiejętności niezbędne do prowadzenia zajęć, które wspierają proces nauczania, jak np.: zbieranie informacji od słuchaczy i kolegów, ewaluacja i wdrażanie nowych sposobów nauczania w swojej codziennej pracy. Cele: ● Przedstawienie konstruktywistycznego modelu nauczania, jego wad i zalet. ● Zachęcenie uczestników (nauczycieli) do wykorzystania tego modelu w ich codziennej pracy, jednocześnie przeanalizowanie ich wcześniejszych praktyk. 25 ● Zachęcenie uczestników (nauczycieli) do wspierania swoich uczniów kiedy ci dzielą się swoimi opiniami. ● Zachęcenie uczestników (nauczycieli) do stworzenia atmosfery, która daje studentom możliwość doświadczenia uczenia się jako procesu umożliwiającego im rozwiązywać problemy, np. poprzez wybranie odpowiednich zadań czy proponowanie strategii rozwiązywania problemów. Rezultaty: Treść: Strategie nauczania: Temat powiązany z: Ewaluacja: Dodatkowe ● Opracowanie strategii oceny skuteczności i adekwatności konstruktywistycznego modelu nauczania w nauczaniu osób starszych. • Uświadomienie sobie znaczenia konstruktywistycznego modelu nauczania; • Dostosowanie konstruktywistycznego podejścia do planowanych lekcji. Rozdział zawiera następujące elementy: Czym jest konstruktywiczny model nauczania Zarys konstruktywicznego modelu nauczania Planowanie lekcji zgodnie z modelem konstruktywicznym Podczas zajęć prowadzący: ● przeprowadzi wykład lub seminarium wraz z ćwiczeniami na temat wykorzystania metod ułatwiających uczenie się w kursach skierowanych do osób starszych związanych z tematyką ICT; ● umożliwi aktywną pracę nad umiejętnościami ułatwiającymi wykorzystanie metod ułatwiających uczenie się w kursach dla osób starszych związanych z ICT. Poza zajęciami uczestnicy: ● powinni rozwijać umiejętności zdobyte w czasie zajęć. Rozdział nie jest powiązany z innymi rozdziałami; jest piątym z sześciu rozdziałów Tematu 1 – Metodologia, Podtematu B – Sposoby nauczania. Po zakończeniu pracy nad rozdziałem uczestnicy zostaną poproszeni o wypełnienie ankiet oceniających przydatność przedstawionego materiału w przyszłej pracy i poziom spełnienia oczekiwań uczestników. Aneks 5 materiały: Bibliografia: ● Brent Gayle Wilson: Constructivist learning environments: case studies in instructional design. on http://books.google.si/ ● Ann Peru Knabe: Constructivist learning perspectives in the online public relations classroom. http://www.prismjournal.org/fileadmin/Praxis/Files/Journal_Files/Issue2/Knabe.pdf ● Characteristics of Constructivist Learning & Teaching. http://www.ucs.mun.ca/~emurphy/stemnet/cle3.html ● Dimitrios Thanasoulas: Constructivist Learning. http://www3.telus.net/linguisticsissues/constructivist.html ● George W. Gagnon, Jr. and Michelle Collay: Constructivist Learning Design Notes. http://www.prainbow.com/cld/cldn.html#Outline ● Constructivist learning on Wikipedia http://en.wikipedia.org/wiki/Constructivism_%28learning_theory%29 Rozdział 6 – Interakcjonizm / Wspólnota uczniów (Temat 1 – Wsparcie metodologiczne; Podtemat B – Sposoby nauczania) OPIS RODZIAŁU 26 Tytuł rozdziału: Interakcjonizm / Wspólnota uczniów Temat: Wsparcie metodologiczne Podtemat: Sposoby nauczania Długość zajęć: 3 godziny Ilość godz. szkolenia: 64 godzin Streszczenie/Rozdział Rozdział bazuje na podstawowym założeniu interakcjonizmu w procesie kształcenia dorosłych. Uczenie się jest aktywnym procesem podsumowanie: społecznym, w którym uczniowie powinni uczyć się, sami odkrywać zasady, pojęcia i fakty. Instruktor i uczniowie powinni być jednakowo zaangażowani w ten proces. Zadanie lub problem stanowi zatem łącznik między prowadzącym, a uczącym się. Stwarza to dynamiczną interakcję z zadaniem, nauczycielem i uczniami. Niektóre metody nauczania, które ułatwiają interaktywną naukę obejmują: wzajemne nauczanie się, współpracę, poznawcze praktyki oparte na problemach nauczania, zadania internetowe itp. Uzasadnienie: Rozdział „Interakcjonimz / Wspólnota uczniów‖ został przygotowany w ramach projektu BRIDGE - Bridging the Digital Gap for Elders – który jest europejskim projektem współfinansowanym przez Komisję Europejską w ramach program Uczymy się przez całe życie (Lifelong Learning Program), a którego głównym celem jest przeszkolenie osób starszych w zakresie obsługi i wykorzystania ICT, tak by stali się integralną częścią społeczeństwa informacyjnego. Wymagania kwalifikacyjne: Cele: Rezultaty: Ten rozdział jest jednym z sześciu w pierwszym Temacie – Metodologia. Program szkolenia dla nauczycieli składa się z 18 rozdziałów podzielonych na 3 tematy; na szkolenie przeznaczono 64 godziny. Ten rozdział umożliwi nauczycielom przygotować i przeprowadzić zajęcia w sposób, który zaangażuje uczestników i zachęci ich do aktywnego udziału. Uczestnicy biorący udział w szkoleniu z tego rozdziału muszą spełniać następujące wymagania: ● posiadać wiedzę na temat podstawowych zasad andragogiki, a także mieć doświadczenie w nauczaniu dorosłych ● przerobić wcześniej rozdziały 1-3 z Tematu 1 - Wsparcie metodologiczne, Podtemat – Przygotowanie. Zapoznanie uczestników z zasadami współdziałania, metodami i technikami budowania aktywnej społeczności uczących się, jak np.: okrągły stół, grupy dyskusyjne, zespołowe rozwiązywanie problemów, odgrywanie ról, współpraca w nauce, gry itp. Uczestnik: ● poznaje podstawowe zasady interakcjonizmu; ● rozumie znaczenie i rolę wspólnot uczniów w procesie uczenia się; ● zdobywa wiedzę na temat różnych sposobów nauczania dorosłych; ● ma możliwość zastosowania różnych istniejących metod / technik 27 Treść: Strategie nauczania: Temat powiązany z: Ewaluacja: Dodatkowe materiały: Bibliografia: w procesie nauczania: okrągły stół, grupy dyskusyjne, zespołowe rozwiązywanie problemów, odgrywanie ról, współpraca w uczeniu się, gry itp. Rozdział zawiera następujące elementy: Uczenie się jako aktywny, proces społeczny. Prowadzący jak i uczniowie są jednakowo zaangażowani w proces nauczenia; są gotowi uczyć się od siebie nawzajem. Zadanie lub problem stanowi zatem łącznik między nauczycielem i uczącym się. Stwarza to dynamiczną interakcję między instruktorem, a uczeniem. Niektóre metody nauczania, które wspierają aktywne uczenie się to: wzajemne nauczanie, współpraca, praktyki, zadania internetowe itp. Podczas zajęć prowadzący: ● wprowadza temat poprzez wykład, a następnie rozpoczyna dyskusję i ćwiczenia, w których uczestniczą wszyscy słuchacze i których celem jest zdobycie praktycznej wiedzy z wykorzystania interaktywnych metod prowadzenia lekcji, szczególnie związanych z tematyką ICT; Poza zajęciami uczestnicy: ● biorą czynny udział w dyskusji i dzielą się własnymi pomysłami dotyczącymi wykorzystania przedstawionych metod nauczania osób starszych w szkoleniach z dziedziny ICT; (plan lekcji i metody nauczania) wykorzystując założenia interakcjonizmu / wspólnot uczniowskich. rozdziałami: 1, 2, 3, 4 i 5 Po zakończeniu pracy nad rozdziałem uczestnicy zostaną poproszeni o wypełnienie ankiet oceniających przydatność przedstawionego materiału w przyszłej pracy i czy spełnione zostały ich oczekiwania. Aneks 6 ● Kształcenie osób dorosłych w praktyce http://roberta.tripod.com/adulted/methods.htm ● Vella, J. Learning to Listen, Learning to Teach: The Power of Dialogue in Educating Adults, Jossey-Bass Publishers, San Francisco, 1994. ● Imel, S. Inclusive Adult Learning Environments, ERIC Digest http://www.ericdigests.org/1996-2/adult.html ● Schugurensky, D. Questions and Answers on Adult Education http://fcis.oise.utoronto.ca/~daniel_schugurensky/faqs/qa14.ht ml 28 Temat 2 – Wsparcie ICT 29 Opis tematu i uzasadnienie Drugi 2 temat programu szkolenia BRIDGE ma na celu przedstawienie uczestnikom głównych zagadnień i problemów związanych z wykorzystaniem nowych technologii przez osoby starsze, a także zaproponowania dostępnych rozwiązań. Jest zbudowany w taki sposób, by pomóc osobom starszym rozwiać obawy i wątpliwości jakie mogą się pojawić w związku z nauką obsługi sprzętu ICT. Jednocześnie stawia sobie za cel pokazanie korzyści płynących z nauki korzystania z tych narzędzi i urządzeń. Temat 2 składa się z 2 Podtematów: A - Problemy / Obawy i B - ICT Rozwiązania. Podtemat A Podtemat A zapewnia nauczycielom przegląd głównych problemów i przeszkód, które utrudniają osobom starszym nabywanie umiejętności informatycznych i pokazuje, jak usługi online poprawiają życie ludzi starszych. Rozdział 7 „ICT dla osób starszych‖ umożliwia nauczycielom określenie wspólnych problemów i przeszkód, które utrudniają osobom starszym nabywanie umiejętności informatycznych, jednocześnie ułatwia dobór odpowiednich rozwiązań technicznych w celu ich przezwyciężenia. Rozdział opiera się o analizę potrzeb osób starszych przedstawioną w raporcie BRIDGE. Raport ten przedstawia wyniki badań przeprowadzonych w krajach partnerskich w celu skonkretyzowania potrzeb szkoleniowych osób starszych w dziedzinie ICT; w przygotowaniu raportu wykorzystano wywiady z nauczycielami ICT. Rozdział 8 „e-Usługi dla osób starszych‖ pokazuje jak osoby starsze mogą wykorzystać ICT w życiu codziennym: korzyści i zalety, tak by w ten sposób motywować ich do pokonywania trudności i sceptycyzmu wobec nowych technologii. Rozdział ten jest podzielony na 2 części: Część 1: koncentruje się na sposobach wspierania osób starszych w ich pierwszej próbie użycia narzędzi i/lub urządzeń ICT, a także na wytłumaczeniu w przystępny sposób jak z nich korzystać. Pomaga identyfikować odpowiednie usługi dostępne w Internecie dla osób starszych. Część 2 (Rozdział 9): wprowadza szereg usług online dla osób starszych w różnych krajach (Polsce, Słowenii, Szwecji, Wielkiej Brytanii, Włoszech) w celu ułatwieniu uczestnikom zbudowania własnej biblioteki. Podtemat B 30 Podtemat B przedstawia konkretne rozwiązania ICT dla osób starszych. Seniorzy mogą korzystać z szerokiej gamy urządzeń i narzędzi ICT, które są specjalnie dla nich zaprojektowane, tak aby poprawiały jakość ich życia ułatwiając działania, które inaczej mogłyby być trudne. Rozdział 10 – „Wsparcie technologiczne ICT‖ – stara się zilustrować niektóre urządzenia zaprojektowane specjalnie dla osób starszych, aby ułatwić im korzystanie z komputera, w tym: przyjazne dla użytkownika urządzenia komputerowe, graficzny interfejs użytkownika, oprogramowanie i sprzęt ... Przykład Eldy - oprogramowanie ułatwiające nawigację w Internecie. Rozdział 11 – „ICT Urządzenia / Technologie wspomagające‖ przedstawia uczestnikom zarys polityki europejskiej w zakresie e-integracji osób starszych, jak również sposoby wyjaśnienia osobom starszym znaczenia idei „;technologii wspomagających‖. Zapewnia również konkretne przykłady produktów i urządzeń ICT, które mogą pomóc osobom starszym w poprawie jakości ich życia, zachowaniu dobrego zdrowia, dłuższej niezależności i większej aktywności w pracy lub w ich społeczności. Rozdział 12 – „Telefony komórkowe i urządzenia sieciowe‖ – ma na celu wprowadzenie da szkoleniu koncepcji bezprzewodowej komunikacji mobilnej i odpowiedzi na pytania osób starszych: Co to jest? Jak to działa? Dlaczego jest przydatne? Jakie są zagrożenia? Jak można uniknąć dodatkowych kosztów? W jaki sposób mój komputer jest chroniony przed wirusami? W jaki sposób moje dane osobowe są chronione? itd. 31 Rozdział 7 – ICT dla osób starszych (Temat 2 – Wsparcie ICT; Podtemat A – Problemy / Obawy) OPIS ROZDZIAŁU Tytuł rozdziału: ICT dla osób starszych Temat: Wsparcie ICT Podtemat: Problemy / Obawy Długość zajęć: 3 godziny Ilość godz. szkolenia: 64 godzin Streszczenie/Rozdział Ten rozdział identyfikuje problemy ludzi starszych w zdobywaniu umiejętności związanych z ICT oraz wskazuje konkretne podsumowanie: rozwiązania tych problemów. Uzasadnienie: Rozdział powstał w oparciu o analizę potrzeb osób starszych przedstawioną w raporcie BRIDGE. Raport ten przedstawia wyniki badań przeprowadzonych w krajach partnerskich w celu skonkretyzowania potrzeb szkoleniowych osób starszych w dziedzinie ICT, w jego przygotowaniu wykorzystano wywiady z nauczycielami ICT. Wymagania kwalifikacyjne: Cele: Rezultaty: Treść: Strategie nauczania: Uczestnicy biorący udział w szkoleniu z tego rozdziału muszą spełniać następujące wymagania: ● Mieć podstawową wiedzę o technologii ICT; ● Mieć wiedzę i doświadczenie w nauczaniu osób starszych; ● Mieć wiedzę z zasad andragogiki Rozdział ma na celu umożliwienie nauczycielom określenia wspólnych problemów i przeszkód, które utrudniają osobom starszym nabywanie umiejętności informatycznych oraz określenie odpowiednich rozwiązań technicznych w celu ich przezwyciężenia. Uczestnik: • tworzy listę z co najmniej 10 najczęstszych problemów osób starszych związanych z ICT • rozwija każdy z wyżej wymienionych problemów; • znajduje rozwiązania techniczne dla opisanych wyżej przypadków. ● Użycie ICT w życiu codziennym ● Najczęstsze przeszkody i problemy osób starszych, które utrudniają im korzystanie z urządzeń ICT ● ICT i potrzeby osób starszych ● Jak zdobyć umiejętności w zakresie ICT Zadania: ● stworzenie listy z co najmniej 10 najczęstszymi problemami osób starszych z ICT 32 Temat powiązany z: Ewaluacja: Dodatkowe • rozwinięcie każdego z wyżej wymienionych problemów; • znalezienie rozwiązania technicznego dla opisanych wyżej przypadków. rozdziałami: 8 i 9, Po zakończeniu pracy nad rozdziałem uczestnicy zostaną poproszeni o wypełnienie ankiet oceniających przydatność przedstawionego materiału w przyszłej pracy i czy spełnione zostały oczekiwania uczestników. Aneks 7 materiały: Bibliografia: Analiza potrzeb użytkowników projektu BRIDGE. Kandydat będzie mógł budować własną bibliotekę związaną tematycznie z dyskutowanymi problemami, część zajęć będzie poświęcona na ocenę i dyskusję jakości źródeł. 33 Rozdział 8 – e-Usługi dla osób starszych (Temat 2 – Wsparcie ICT; Podtemat A – Problemy / Obawy) OPIS ROZDZIAŁU Tytuł rozdziału: e-Usługi dla osób starszych Temat: Wsparcie ICT Podtemat: Problemy / Obawy Długość zajęć: 3 godziny Ilość godz. szkolenia: 64 godzin Streszczenie/Rozdział Rozdział ten wprowadza szereg usług online dla osób starszych dostępnych w różnych krajach. podsumowanie: Uzasadnienie: Rozdział koncentruje się na sposobach wspierania osób starszych w ich pierwszej próbie użycia narzędzi i/lub urządzeń ICT, a także na wytłumaczeniu w przystępny sposób jak z nich korzystać. Pomaga identyfikować odpowiednie usługi dostępne w Internecie przeznaczone dla osób starszych. Wymagania Uczestnicy biorący udział w szkoleniu z tego rozdziału muszą spełniać następujące wymagania: ● Mieć podstawową wiedzę o nowych technologiach; ● Mieć wiedzę i doświadczenie w nauczaniu osób starszych; ● Mieć wiedzę z zasad andragogiki. Głównym celem rozdziału jest przekazanie nauczycielom / trenerom narzędzi, które uświadomią osobom starszym korzyści i zalety jakie daje im wykorzystania ICT w swoim codziennym życiu. Kolejnym celem jest zapoznanie ich z szeregiem różnych e-usług, tak by motywowały ich do przezwyciężania trudności i sceptycyzmu w stosunku do nowych technologii. ● lista z co najmniej 3 użytecznymi i dostępnymi usługami online dla osób starszych w ich własnym kraju; ● proste sposoby, które tłumaczą osobom starszym jak każda z powyższych usług pomaga seniorom w ich codziennym życiu; ● wsparcie udzielane osobom starszym przy obsłudze wyżej wymienionych usług. ● e-usług dla osób starszych ● zalety korzystania z różnych urządzeń i e-usług ICT ● e-usługi w życiu codziennym ● e-usługi w różnych krajach ● e-usługi oferujące wsparcie osobom starszym kwalifikacyjne: Cele: Rezultaty: Treść: 34 Strategie nauczania: Temat powiązany z: Ewaluacja: Dodatkowe Zadania: ● wykaz 3 użytecznych i dostępnych usług online dla osób starszych ● lista mocnych i słabych stron poszczególnych usług ● lista problemów w dostępie do każdej z usług, wraz z odpowiednimi rozwiązaniami ● skontaktowanie się z osobami zaangażowanymi w świadczenie każdej z usług i zbieranie informacji z pierwszej ręki na temat sposobu używania i dostępności danej usługi ● porównanie wykorzystania usług online z tradycyjnymi usługami ● krótkie pisemne wyjaśnienie sposobu dostępu dla każdego rodzaju usługi ● wyjaśnienie jak korzystać z każdej usługi ● sporządzenie wykazu 3 usług funkcjonujących w innych krajach, które mają potencjał rozwoju w kraju lub regionie, w którym mieszkają uczestnicy ● przygotowanie propozycji usługi, która nie jest jeszcze dostępna online, a która ułatwiałaby życie starszym osobom ● sporządzenie zarysu rozwiązań organizacyjnych, które musiałyby być zmierzające do rozwoju wyżej wymienionej usługi rozdziałem 9. Po zakończeniu pracy nad rozdziałem uczestnicy zostaną poproszeni o wypełnienie ankiet oceniających przydatność przedstawionego materiału w przyszłej pracy i poziom spełnienia własnych oczekiwań. Aneks 8 materiały: Bibliografia: Uczestnik będzie wykorzystywał własne materiały, część zajęć będzie poświęcona dyskusji o jakości źródeł. 35 Rozdział 9 – Informacje o witrynach internetowych dla osób starszych (Temat 2 – Wsparcie ICT; Podtemat A – Problemy / Obawy) OPIS ROZDZIAŁU Tytuł rozdziału: Informacje o witrynach internetowych dla osób starszych Temat: Wsparcie ICT Podtemat: Problemy / Obawy Długość zajęć: lość godz. szkolenia: 3 godziny Streszczenie/Rozdzi Bardzo ważnym jest, by uczestnicy kursu ICT, a zwłaszcza osoby starsze, umiały poruszać się po witrynach internetowych (World Wide Web), tak by byli w stanie korzystać z ogromu informacji dostępnych w Internecie. Ten rozdział umożliwia uczestnikom zbudowanie własnej biblioteki usług internetowych, by następnie przedstawić ją uczestnikom kursu. Część 2 przedstawia niektóre usługi internetowe w danym kraju: strony internetowe władz lokalnych, portale internetowe dla osób starszych i portale informacje, które mogą być interesujące dla uczestników kursu. Część 3 skupia się na innych usługach sieciowych, takich jak zakupy online, rezerwacja online, możliwości e-learningu, home banking, etc, ze szczególnym uwzględnieniem płatności online i bezpiecznych zakupów. Każdy temat jest wzbogacony o przykłady, a także porady i sugestie jak przygotować plan lekcji, by był jak najskuteczniejszy w pracy z osobami starszymi, które nie są zaznajomione z nawigacją w Internecie i wyszukiwaniem informacji. W załącznikach znajdują się wykazy przydatnych linków w danym kraju. Rozdział „Ułatwianie uczenia się‖ został przygotowany w ramach projektu BRIDGE - Bridging the Digital Gap for Elders – który jest europejskim projektem współfinansowanym przez Komisję Europejską w ramach program Uczymy się przez całe życie (Lifelong Learning Program), a którego głównym celem jest przeszkolenie osób starszych w zakresie obsługi i wykorzystania nowych technologii, tak by stali się integralną częścią społeczeństwa informacyjnego. Ten rozdział „e-Usługi dla osób starszych‖ został podzielony na 2 części (2 odrębne rozdziały): część 1 koncentruje się na sposobach ał podsumowanie: Uzasadnienie: 64 godzin wspierania osób starszych w ich pierwszej próbie użycia narzędzi i/lub urządzeń ICT, a także pomaga identyfikować odpowiednie usługi dla osób starszych dostępne w Internecie. Część 2 (Rozdział 9) wprowadza szereg usług online dla osób starszych dostępnych w różnych krajach (Polsce, Słowenii, Szwecji, Wielkiej Brytanii, Włoszech) w celu ułatwieniu uczestnikom zbudowania 36 własnej biblioteki. Wymagania kwalifikacyjne: Cele: Rezultaty: Treść: Strategie nauczania: Temat powiązany z: Ewaluacja: Dodatkowe Uczestnicy biorący udział w szkoleniu z tego rozdziału muszą spełniać następujące wymagania: ● Mieć podstawową wiedzę o ICT zdobytą podczas szkoleń itp.; i/lub ukończone studia na kierunku związanym z informatyką. ● Mieć wiedzę i doświadczenie w nauczaniu lub wspieraniu uczniów, szczególnie w szkołach. • Przerobić wcześniej rozdział ―e-Usługi dla osób starszych‖ – Część 1. Ten rozdział ma na celu: ● Zaznajomienie nauczycieli ICT z istniejącymi usługami internetowymi, informacjami ciekawymi dla seniorów w ich kraju; w tym listę przydatnych linków. ● Zasugerowanie zajęć i ćwiczeń, które przedstawią i zilustrują istniejące serwisy internetowe dla osób starszych. ● Zapewnienie uczestnikom listy istniejących usług internetowych, informacji ciekawych dla seniorów w ich kraju; w tym listę przydatnych linków. ● Plan zajęć i ćwiczenia, które ułatwią zaznajomienie osób starszych z wyszukiwaniem informacji i zakupami online ● Zapewnienie uczestnikom porad, jak dostosować listę usług internetowych na poziomie lokalnym i krajowym, by spełniała oczekiwania i potrzeby uczniów. Spis treści: 1. Witryny internetowe (World Wide Web) dla osób starszych, 2. Usług sieci Web - informacja, 2.1 Strony internetowe władz lokalnych, 2.2 Portale internetowe dla osób starszych, 2.3 Portale internetowe z ogólnymi informacjami, 3. Inne usługi w sieci, 3,1 Płatności online i bezpieczne zakupy. Podczas zajęć nauczyciel: ● Przeprowadza wykład i ćwiczenia związane z tym rozdziałem ● Przeznacza część zajęć na samodzielne stworzenie przez uczniów własnej biblioteki serwisów internetowych, portali i stron internetowych na poziomie krajowym. Poza zajęciami uczestnicy: ● biorą udziału w dyskusji na temat najważniejszych zagadnień wykładu. Rozdział ten stanowi drugą część Rozdziału 2-Tematu 2 / Podtematu B „e-Usługi dla osób starszych‖ i jest związany z pierwsza częścią tego samego rozdziału. Po zakończeniu pracy nad rozdziałem uczestnicy zostaną poproszeni o wypełnienie ankiet oceniających przydatność przedstawionego materiału w przyszłej pracy i czy spełnione zostały ich oczekiwania. Aneks 9 1. Lista przydatnych linków w Austrii 37 materiały: Bibliografia: 2. Lista przydatnych linków we Włoszech 3. Lista przydatnych linków w Polsce 3. Lista przydatnych linków w Słowenii 4. Lista przydatnych linków w Szwecji 5. Lista przydatnych linków w Wielkiej Brytanii http://www.ealing.gov.uk/services/social_services/services_for_older_pe ople/ http://www.highland.gov.uk/socialwork/olderpeopleservices/ 38 Rozdział 10 – Wsparcie technologiczne ICT (Temat 2 – Wsparcie ICT; Podtemat B – ICT Rozwiązania) OPIS RODZIAŁU Tytuł rozdziału: Wsparcie technologiczne ICT Temat: Wsparcie ICT Podtemat: ICT Rozwiązania Długość zajęć: 3 godziny 64 godzin Ilość godz. szkolenia: Streszczenie/Rozdział Odkąd Internet stał się nieodzowny w codziennym życiu i w zdobywaniu informacji umiejętności umożliwiające sprawne podsumowanie: poruszanie się w Internecie są ważne, by móc uczestniczyć w bieżących wydarzeniach i nie tracić kontaktu z młodym pokoleniem. Zawartość tego rozdziału ma pomóc osobom starszym w korzystaniu z nowych mediów w celu pozyskiwania aktualnych informacji. Doświadczeni użytkownicy będą szkolili nauczycieli w celu zapewnienia osobom starszym dostępu do Internetu. Tematy i działania powinny być związane z zainteresowaniami pokolenia 50+: podróże, zdrowie, kultura itp. Uzasadnienie: Rozdział „Wspiercie technologiczne ICT‖ został przygotowany w ramach projektu BRIDGE - Bridging the Digital Gap for Elders – który jest europejskim projektem współfinansowanym przez Komisję Europejską w ramach program Uczymy się przez całe życie (Lifelong Learning Program), a którego głównym celem jest przeszkolenie osób starszych w zakresie obsługi i wykorzystania ICT, tak by stali się integralną częścią społeczeństwa informacyjnego. Po analizie potrzeb grupy docelowej, która trwała przez pierwsze 5 miesięcy projektu, okazało się, że osoby starsze nie korzystają z nowych technologii, ponieważ obecne na rynku kursy przygotowujące do pracy z tą technologią nie uwzględniają ich potrzeb. Inną kwestią poruszaną w tym rozdziale jest uświadomienie nauczycielom specyficznych potrzeb osób 50+. Wymagania Uczestnicy muszą posiadać podstawową wiedzę zarówno z dostępnych technologii ICT, jak również wiedzieć jak rozwiązywać kwalifikacyjne: zagadnienia i problemy, przed którymi stają osoby starsze. Dlatego uczestnicy powinni mieć dwa lata doświadczenia w nauczaniu osób starszych nowych technologii. Cele: Dla wielu starszych osób świat online to zupełnie nowy obszar, który bardzo ich ciekawi. Celem jest przeszkolenie nauczyciel, tak by byli w stanie odpowiedzieć na pytania i rozwiać obawy przed nowymi technologiami u osób starszych. 39 Rezultaty: Treść: Strategie nauczania: Temat powiązany z: Ewaluacja: Dodatkowe Szkolenie nauczycieli którzy są w stanie przełamać strach starszych osób związany z nowymi technologiami oraz pokazać im możliwości zastosowania ich w życiu codziennym, a więc zainteresować ich ICT. Kurs stanowi przegląd możliwości nowych technologii ICT. Uczestnicy powinni: • być przygotowani do wykładu na temat szans i zagrożeń w zakresie wykorzystania ICT • umieć przekazać informacje, zalecenia i rady mądrego wykorzystania ICT • umieć przekazać praktyczne porady w wykorzystaniu ICT Zajęcia będą prowadzone w oparciu o tzw. „miękkie kompetencje‖. W ten sposób zalety tradycyjnych zajęć w klasie i e-learning są połączone w sposób idealny. W czasie kursu nauczyciel: • prowadzi wykład lub seminarium i szkolenie dotyczące zagadnień związanych z wykorzystaniem ICT, • daje możliwość poszerzenia wiedzy uczniów związanej z ICT; szczególnie e-learning, • daje możliwość powtórzenia głównych elementów wykładu, a także kontaktu, by uczniowie mogli kontaktować się jeśli będą mieli pytania. Rozdział jest w zasadzie niezależny, uczestnicy, którzy uczestniczyli w tym rozdziale, mogą również interesować dwa inne rozdziały: Urządzenia ICT / Wsparcie techniczne i Telefony komórkowe i usługi sieciowe. Po zakończeniu pracy nad rozdziałem uczestnicy zostaną poproszeni o wypełnienie ankiet oceniających przydatność przedstawionego materiału w przyszłej pracy i czy spełnione zostały ich oczekiwania. Aneks10; http://bridge.link.at materiały: Bibliografia: ● Kevin Cullen, Simon Robinson, Telecommunications for older people and disabled people in Europe: preparing for the information society, IOS Press, 1997. ● A. Helal W.C. Mann, Promoting Independence for Older Persons with Disabilities: Volume 18 Assistive Technology Research Series, IOS Press, 2006. 40 Rozdział 11 – ICT Urządzenia / Technologie wspomagające (Temat 2 – Wsparcie ICT; Podtemat B – ICT Rozwiązania) OPIS RODZIAŁU Tytuł rozdziału: ICT Urządzenia / Technologie wspomagające Temat: Wsparcie ICT Podtemat: ICT Rozwiązania Długość zajęć: 3 godziny 64 godzin Ilość godz. szkolenia: Streszczenie/Rozdział Część 1 przedstawia plan działania UE w ramach „komfortowego funkcjonowania osób starszych w społeczeństwie informacyjnym‖ i podsumowanie: Ambient Assistant Living (AAL) - programu badawczego dostarczającego przydatne linki i zasoby związane z zagadnieniem „nowych technologii dla osób starszych‖. Część 2 podaje definicję „technologii wspomagających‖, przedstawia główne wyniki europejskiego badania w dziedzinie ICT i starzenia się społeczeństwa: użytkownicy, rynki i technologie. Począwszy od wyników tego badania, wybór dobrych praktyk w krajach partnerskich (AT, IT, PL, SL, UK) jest opisana w części 3. Część 4 przedstawia Eldy - pierwsze oprogramowanie opracowane w celu pomocy osobom z pokolenia 55+ w korzystaniu z komputera. Eldy to aplikacją Java dla programu Windows i Linux; jest on oprogramowaniem bezpłatnym z wieczystą licencją i może wspierać nauczanie i uczenie się ICT przez osoby starsze. Na końcu znajdziesz kilka ćwiczeń i test samooceny. Uzasadnienie: ICT może pomóc osobom starszym w poprawie jakości ich życia, zachowaniu dobrego zdrowia, dłuższej niezależności i aktywności w pracy lub w ich społeczności. W wielu krajach UE, gdzie ponad połowa osób w wieku 65 + mieszkasz sama, takie technologie mogą znacznie wydłużyć czas, w którym osoby starsze są w stanie żyć samodzielnego we własnym domu, a jednocześnie przyczyniają się do uniknięcia kosztów hospitalizacji i stanowią podstawę dla dodatkowych rozwiązań w przyszłości (domy inteligentne, telemonitoring, robotyka, systemy wbudowane, biosensory itp.). Rozdział ten jest jednym z sześciu w Temacie 2 – Wsparcie ICT i koncentruje się na rozwiązaniach ICT dostępnych dla osób starszych. Wymagania Ten rozdział jest częścią programu MOST szkolenia nauczycieli i należy do tematu 2 Wsparcie ICT / Podtemat B - ICT Rozwiązania. kwalifikacyjne: Jeśli chodzi o wiedzę, uczestnicy są zobowiązani posiadać podstawową wiedzę z głównych zagadnień ICT dla osób starszych i ich obaw, dlatego zaleca się, aby przerobili następne rozdziały w Temacie 2 lub mieli 2 lata doświadczenia w nauczaniu osób starszych ICT. 41 Cele: Rezultaty: Treść: Strategie nauczania: Temat powiązany z: Pod koniec tego modułu uczestnicy będą znali i lepiej rozumieli europejską politykę dotyczącą e-integracji osób starszych, w szczególności będą się mogli odnieść się do najważniejszych dokumentów, zasobów i projektów na temat „Komfortowe funkcjonowanie osób starszych w społeczeństwie informacyjnym‖. Będą także w stanie stworzyć własną bibliotekę zasobów internetowych i przykładów, zarówno na poziomie europejskim, jak i krajowym. Ponadto będą w stanie wyjaśnić osobom starszym co oznacza termin „technologie wspomagające‖. Ideą tej koncepcji jest, dostarczenie przykładów dobrych praktyk w danym kraju. Będą także wiedzieli jak posługiwać się programem Eldy, pierwszym oprogramowaniem zaprojektowanym specjalnie w celu pomocy osobom starszym w korzystaniu z komputera, i będą mogli zaplanować lekcje z jego wykorzystaniem. ● wiedza z zakresu polityki UE w dziedzinie e-integracji ● wiedza z zakresu technologii pomocniczych i ich zastosowań ● znajomość i umiejętność posługiwania się programem Eldy i jego funkcjami Wstęp 1. Europejska polityka dotycząca e-integracji seniorów 1,1 Komfortowe funkcjonowanie osób starszych w społeczeństwie informacyjnym 1.2 Przydatne linki i zasoby 2. Technologie wspomagające 2.1 Definicja i przykłady 2.3 „ICT i starzenie się społeczeństwa - Użytkownicy, rynków i technologii‖ 3 Dobre praktyki i projekty 3.1. Austria 3.2 Włochy 3.3. Polska 3.4 Słowenia 3.5 Szwecja 3.6 Wielka Brytania (Szkocja) 4. Eldy: oprogramowanie zapewniające osobom starszym korzystanie z komputera Podczas zajęć nauczyciel: ● Przeprowadza wykład i ćwiczenia na temat tego rozdziału ● Daje uczestnikom czas ne stworzenia własnej biblioteki serwisów internetowych, portali i stron internetowych na poziomie krajowym. Poza zajęciami uczestnicy: ● biorą udział w dyskusji na temat najważniejszych zagadnień wykładu. rozdziałami: 7, 8, 9 i 11. 42 Ewaluacja: Dodatkowe Po zakończeniu pracy nad rozdziałem uczestnicy zostaną poproszeni o wypełnienie ankiet oceniających przydatność przedstawionego materiału w przyszłej pracy i czy spełnione zostały ich oczekiwania. Aneks 11 materiały: Bibliografia: ● http://ec.europa.eu/information_society/activities/ einclusion/research/aal/index_en.htm ●http://ec.europa.eu/information_society/activities/einclusion/index_en.htm ● http://en.wikipedia.org/wiki/Assistive_technology ● http://www.eldy.org/ 43 Rozdział 12 – Telefony komórkowe i urządzenia sieciowe (Temat 2 – Wsparcie ICT; Podtemat B – ICT Rozwiązania) OPIS RODZIAŁU Tytuł rozdziału: Telefony komórkowe i urządzenia sieciowe Temat: Wsparcie ICT Podtemat: ICT Rozwiązania Długość zajęć: 3 godziny 64 godzin Ilość godz. szkolenia: Streszczenie/Rozdział Od karty danych do sieci komórkowej: łączność bezprzewodowa telefonii komórkowej prowadzi do bardziej elastycznych aplikacji. podsumowanie: Nie ma potrzeby telefonu stacjonarnego lub połączenia z Internetem, w przeciwieństwie do telefonu stacjonarnego, czy połączenia internetowego na lokalnym komputerze, telefon komórkowy lub karty danych mogą być stosowane wszędzie. Mogą być wykorzystywane do zakupów online: biletów lotniczych, biletów parkingowych, książek, aparatów cyfrowych itp. Zakupy online są nie tylko wygodniejsze, ale często tańsze. Bezprzewodowy dostęp do Internetu w prawie każdym laptopie oraz w nowych, inteligentnych telefonach, z których można korzystać w domu lub w publicznych punktach. Smartfon to więcej niż telefon, a dla osób starszych może stać się wiernym towarzyszem. Telefony inteligentne to komputery, które wyglądają jak telefony komórkowe i łączą się z Internetem lub satelitami GPS. Dla wielu telefon komórkowy stał się już niezbędny, by móc kontaktować się z przyjaciółmi. Przez długi czas rozmowy telefoniczne i wiadomości SMS były najczęściej używanymi aplikacjami. Teraz telefony komórkowe z szybkim dostępem do Internetu, zintegrowane aparaty cyfrowe, Odbiornik GPS i odtwarzacz MP3 to standard. Uzasadnienie: Rozdział „Telefony komórkowe i urządzenia sieciowe‖ został przygotowany w ramach projektu BRIDGE - Bridging the Digital Gap for Elders – który jest europejskim projektem współfinansowanym przez Komisję Europejską w ramach program Uczymy się przez całe życie (Lifelong Learning Program), a którego głównym celem jest przeszkolenie osób starszych w zakresie obsługi i wykorzystania nowych technologii, tak by stali się integralną częścią społeczeństwa informacyjnego. Po analizie potrzeb grupy docelowej, która trwała przez pierwsze 5 miesięcy projektu, okazało się, że osoby starsze nie korzystają z ICT, ponieważ obecne na rynku kursy przygotowujące do pracy z tą technologią nie uwzględniają ich potrzeb. Rezultatem przeprowadzonej analizy jest ten program szkoleniowy dla nauczycieli, który ma ich przygotować do pracy z osobami starszymi, tak by potrzeby i wymagania tej grupy docelowej były 44 Wymagania kwalifikacyjne: Cele: Rezultaty: Treść: Strategie nauczania: Temat powiązany z: Ewaluacja: Dodatkowe uwzględnione. Uczestnicy muszą posiadać podstawową wiedzę zarówno z dostępnych nowych technologii, jak również znać rozwiązania zagadnień i problemów osób starszych. Dlatego wcześniejsza praca z rozdziałami w Temacie 2 jest zalecana lub/i dwuletnie doświadczenie w nauczaniu osób starszych ICT. Dla wielu starszych osób świat online to całkowicie nowy obszar, o którym niewiele wiedzą. Celem szkolenia nauczycieli jest przygotowanie ich do odpowiedzi na wiele pytań jakie mają seniorzy w związku z nowymi technologiami i rozwianie ich obaw w tym temacie. Przeszkolenie nauczycieli, którzy są w stanie przełamać strach osób starszych przed wykorzystanie ICT oraz umiejętnie przekazać możliwości zastosowania nowoczesnych technologii w życiu codziennym, a więc zainteresować seniorów ICT. Kurs dostarcza listę możliwości nowych technologii, zwłaszcza usług telefonii komórkowej. Uczestnicy powinni być w stanie: • przeprowadzić wykład na temat szans i zagrożeń w zakresie korzystania z usług telefonii komórkowej • zapewnić informacje i rady mądrego wykorzystania usług telefonii komórkowej • przekazać praktyczne porady dotyczących podłączenia i użytkowania sieci telefonii komórkowej. Zajęcia będą prowadzone w oparciu o tzw. „miękkie kompetencje‖. W ten sposób zalety tradycyjnych zajęć w klasie i e-learning są połączone w sposób idealny. W czasie kursu nauczyciel: • prowadzi wykład, seminarium lub szkolenie związane z wykorzystaniem bezprzewodowej komunikacji mobilnej • daje możliwość uczestnikom poszerzyć swoją wiedzę i lepiej zrozumieć wykorzystywanie e-usług. W czasie zajęć prowadzonych w systemie e-learningowym, uczestnicy powtarzają główne elementy wykładu i mają możliwość ponownego przedyskutowania pewnych elementów z nauczycielem. Rozdział jest w zasadzie niezależny, ale będzie pomocnym wcześniejsze przerobienie rozdziałów: 1 i 2 Podtematu B: Wsparcie ICT: Wsparcie dla technologii ICT oraz urządzeń ICT / technologie wspomagające. Ponadto, rozdział ten jest podstawą do pracy z 3 rozdziałem Temat 3, Podtematu B, Rozdział 16 (Skype /file/video/remote). Po zakończeniu pracy nad rozdziałem uczestnicy zostaną poproszeni o wypełnienie ankiet oceniających przydatność przedstawionego materiału w przyszłej pracy i czy spełnione zostały ich oczekiwania. Aneks 12; http://bridge.link.at materiały: 45 Bibliografia: ● rozwiązania ICT w celu zwiększenia mobilności osób starszych http://ec.europa.eu/information_society/activities/einclusion /docs/ageing/cip_2011_norgall.pdf ● Kevin Cullen, Simon Robinson, Telecommunications for older people and disabled people in Europe: preparing for the information society, IOS Press, 1997. ● A. Helal W.C. Mann, Promoting Independence for Older Persons with Disabilities: Volume 18 Assistive Technology Research Series, IOS Press, 2006. 46 Temat 3 – ICT Urządzenia / Rozwiązania 47 Opis tematu i uzasadnienie Temat 3 - ICT Urządzenia / Rozwiązania programu szkolenia dla nauczycieli osób starszych składa się z 6 rozdziałów, które omawiają różne urządzenia ICT i rozwiązania, które ułatwiają korzystanie z nowych technologii osobom starszym. Rysunek poniżej pokazuje tylko niektóre z możliwych sposobów wykorzystania urządzenia PDA (organizer). Podtemat A: „Wykorzystanie urządzeń ICT ‖ związany jest z wykorzystaniem urządzeń ICT i składa się z trzech modułów (Telefony komórkowe / SMS, Pads i Raders, także PDA i Apps). Podtemat B zatytułowany „Obsługa urządzeń ICT‖ zajmuje się funkcjonowaniem urządzeń ICT i składa się z trzech modułów (Skype / Pliki / Video / Remote, Wyszukiwarki / Google oraz Video i Zdjęcia / You tube). 48 Temat dotyczy bardzo ważnej dziedziny związanej z korzystaniem z urządzeń technologicznych i ma kluczowe znaczenie dla osób starszych. Dlatego ważnym jest, żeby nauczyciele / trenerzy byli dobrze zaznajomieni z różnych urządzeniami technologicznymi dostępnymi na rynku, a które osoby starsze mogą używać w swoim codziennym życiu. Wszystkie rozdziały mocno podkreślają potrzebę odrębnego podejścia w pracy z osobami starszymi. Nauczyciele / trenerzy zdobędą wiedzę na temat urządzeń ICT, które mogą w praktyce wpłynąć na poprawę codziennego życia osób starszych. Dowiedzą się też jakie usługi / aplikacje są odpowiednie dla osób starszych. Uczestnicy nauczą się korzystać z: telefonów komórkowych, aparatów cyfrowych, kamery wideo, komputerów i czytników tabletek (te ostatnie są coraz powszechniej stosowane i które są bardzo pomocne w życiu osób starszych). Nauczą się również wykorzystywania różnych operacji urządzeń ICT i usług (takich jak YouTube, blogi, wyszukiwarki itp.), które mogą pomóc starszym osobom w utrzymywaniu kontaktów z innymi ludźmi, gromadzeniu informacji i dzieleniu się swoimi doświadczeniami. Niektóre funkcje, usługi, systemy operacyjne, itd. różnią się w zależności od kraju i regionu, uczestnicy zapoznają się z ich podstawowym funkcjonowaniem oraz najczęściej występującymi zasadami działania, tak by w przyszłości być w stanie dostosować swoją wiedzę do warunków nauczania i materiałów dydaktycznych, a także indywidualnych potrzeb użytkowników końcowych. Strategia nauczania skupia się na interakcji między nauczycielem, a uczniem w celu podkreślenia możliwości wykorzystania nowych technologii w życiu codziennym. 49 50 Rozdział 13 – Telefony komórkowe / SMS (Temat 3 - ICT Urządzenia / Rozwiązania; Podtemat A – Wykorzystanie urządzeń ICT) OPIS RODZIAŁU Tytuł rozdziału: Telefony komórkowe / SMS Temat: ICT Urządzenia / Rozwiązania Podtemat: Wykorzystanie urządzeń ICT Długość zajęć: 3 godziny 64 godzin Ilość godz. szkolenia: Streszczenie/Rozdział Rozdział przedstawia podstawowe informacje dotyczące korzystania z telefonu komórkowego, jego funkcji, aplikacji, oprogramowania i innych usług. W podsumowanie: rozdziale korzyści jakie płyną z używania telefonów komórkowych przez osoby starsze są omawiane w sposób szczegółowy z punktu utrzymywania stosunków społecznych, zapewniających poczucie bezpieczeństwa i przynależności do grupy. Różne urządzenia są przedstawiane podkontem ciekawym z punktu widzenia seniorów. W świecie nowych technologii osoby w podeszłym wieku są często postrzegane jako niezainteresowane tą tematyką, mimo że nie ma dowodów, że odrzucają wykorzystanie nowych technologii w swoim życiu. Seniorzy, jak inni, akceptują i używają ICT, gdy te spełniają ich potrzeby i oczekiwania, jednakże prawdą jest, że mogą mieć inne podejście do nowych technologii niż np. młodzież. Ze względu na zmiany fizyczne i psychiczne spowodowane starzeniem się osoby starsze mogą potrzebować więcej czasu na naukę z powodu częstszego popełniania błędów i potrzeby większej ilości czasu do obsługi systemu. Uzasadnienie: Wymagania kwalifikacyjne: Ten rozdział przedstawia rozwiązania, które ułatwiają przedstawienie osobom starszym sposobów wykorzystania telefonu komórkowego, tak by mogli z niego korzystać w ich codziennym życiu. Rozdział „Telefony komórkowe / SMS‖ został przygotowany w ramach projektu BRIDGE - Bridging the Digital Gap for Elders – który jest europejskim projektem współfinansowanym przez Komisję Europejską w ramach program Uczymy się przez całe życie (Lifelong Learning Program), a którego głównym celem jest przeszkolenie osób starszych w zakresie obsługi i wykorzystania ICT, tak by stali się integralną częścią społeczeństwa informacyjnego. Ten rozdział jest jednym z sześciu rozdziałów Tematu 3 - Urządzenia ICT / Rozwiązania. Kurs dla nauczycieli składa się z 18 rozdziałów podzielonych na 3 tematy, czas trwania kursu wynosi 64 godzin. Uczestnicy biorący udział w szkoleniu z tego rozdziału muszą spełniać następujące wymagania: ● Posiadać wiedzę i doświadczenie w zakresie telefonów komórkowych; 51 Cele: Rezultaty: Treść Strategie nauczania: Temat powiązany z: Ewaluacja: Dodatkowe materiały: ● Posiadać wiedzę i doświadczenie w nauczaniu i wspomaganiu uczniów;. ● Mieć podstawową wiedzę z zakresu ICT zdobytą podczas: kompleksowego szkolenia z ICT, studiów informatycznych lub równoważne; ● Mieć wiedzę na temat trudności jakie mogą mieć osoby starsze z obsługą urządzeń ICT i sposobów ich przezwyciężania; znajomość metod nauczania przydatnych podczas nauczania osób starszych. ● Przedstawienie podstawowych funkcji, aplikacji, oprogramowania i usług telefonu komórkowego. ● Przedstawienie przyczyn z powodu, których osoby starsze korzystają z telefonów komórkowych w bardzo ograniczonym stopniu. ● Zachęcenie uczestników (nauczycieli) do opracowania listy sytuacji, w których korzystanie z telefonów komórkowych przez osoby starsze może mieć wpływ na poprawę ich codziennego życia; jakie usługi / aplikacje są odpowiednie dla osób starszych. ● Zachęcenie uczestników (nauczycieli) do korzystania z własnej wiedzy i rozszerzania jej w dziedzinie uczenia seniorów. Uczestnicy powinni: mieć świadomość jak ważnym dla osób starszych jest umiejętność korzystania z telefonów komórkowych; umieć opracować listę sytuacji, w których korzystanie z telefonów komórkowych przez osoby starsze może mieć wpływ na poprawę ich codziennego życia; jakie usługi / aplikacje są odpowiednie dla osób starszych; mieć wystarczającą wiedzę o telefonach komórkowych, by być w stanie przedstawiać ją osobom starszym w sposób przystępny; które funkcje telefonu komórkowego są dla nich ważne i jaki typ telefonu komórkowego jest dla nich odpowiedni; umieć wybrać odpowiednie metody nauczania dla osób starszych. • Telefony i osoby starsze; • Korzyści i wady z korzystania z telefonów komórkowych przez seniorów; • Telefon komórkowy – usługi; • Telefony komórkowe - podstawowe funkcje. Podczas zajęć nauczyciel: ● Przeprowadzi wykład i ćwiczenia na temat obsługi telefonów komórkowych przez osoby starsze; ● Zagwarantuje czas na dyskusję. Poza zajęciami uczestnicy: ● biorą udziału w dyskusji na temat najważniejszych zagadnień wykładu. Rozdział jest w zasadzie niezależny, jest pierwszym rozdziałem Tematu 3 - „ICT Urządzenia / Rozwiązania‖, Podtematu A – Wykorzystanie urządzeń ICT. Po zakończeniu pracy nad rozdziałem uczestnicy zostaną poproszeni o wypełnienie ankiet oceniających przydatność przedstawionego materiału w przyszłej pracy i czy spełnione zostały ich oczekiwania. Aneks 13 52 Bibliografia: Kurniawan, S., Nugroho, Y. and Murni Mahmud: A Study of the Use of Mobile Phonesby Older Persons. http://delivery.acm.org/10.1145/1130000/1125641/p989kurniawan.pdf?key1=1125641&key2=3037440711&coll=&dl= ACM&CFID=15151515&CFTOKEN=6184618 Conci, M., Pianesi F. and Massimo Zancanaro: Useful, Social and Enjoyable: Mobile Phone Adoption by Older People. http://i3.fbk.eu/en/system/files/INTERACT09_oldermobile.pdf Roberts, Simon: The Fictions, Facts and Future of Older People and Technology. http://ideasbazaar.typepad.com/Simon%20Roberts%20ILC.pdf Pattison, M and Alex Stedmon: Inclusive design and human factors: designing mobile phones for older users. http://www.psychnology.org/File/PNJ4%283%29/PSYCHNOLOGY_JOURNAL_4_ 3_PATTISON.pdf 53 Rozdział 14 – iPADs i Czytniki (Temat 3 - ICT Urządzenia / Rozwiązania; Podtemat A – Wykorzystanie urządzeń ICT) OPIS RODZIAŁU Tytuł rozdziału: iPADs i Czytniki Temat: ICT Urządzenia / Rozwiązania Podtemat: Wykorzystanie urządzeń ICT Długość zajęć: 3 godziny 64 godzin Ilość godz. szkolenia: Streszczenie/Rozdzi ał podsumowanie: Uzasadnienie: Wymagania kwalifikacyjne: Cele: Rezultaty: Co to jest IPAD, jak to wygląda, jak się go stosuje? Ile kosztuje? Dlaczego warto nauczyć się go używać? Takie pytania mogą sobie zadawać seniorzy, jak tylko poczują się pewniej obsługując urządzenia ICT i wykorzystując Internet w swoim codziennym życiu. Ten rozdział zapewni Ci podstawową wiedzę o internetowych zasobach potrzebną do znalezienia odpowiedzi na te pytania, a także ułatwi Ci znalezienie sposobu zaprezentowania osobom starszym głównych funkcji nowych urządzeń jak np.: iPAD czy czytników e-Booków. Rozdział „iPADs i Readers‖ został przygotowany w ramach projektu BRIDGE - Bridging the Digital Gap for Elders – który jest europejskim projektem współfinansowanym przez Komisję Europejską w ramach program Uczymy się przez całe życie (Lifelong Learning Program), a którego głównym celem jest przeszkolenie osób starszych w zakresie obsługi i wykorzystania ICT, tak by stali się integralną częścią społeczeństwa informacyjnego. Uczestnicy zobowiązani są posiadać podstawową wiedzę z głównych zagadnień ICT przydatnych z punktu widzenia osób starszych (szczególnie do rozwiania ich obawy) dlatego zaleca się, aby przerobili rozdziały z Tematu 2 lub mieli 2 lata doświadczenia w nauczaniu osób starszych nowych technologii. ● przedstawienie zastosowań iPADów i czytników w celu poszerzenia wiedzy nauczycieli i osób szkolących nauczycieli; ● poznanie wszystkich korzyści jakie niesie ze sobą korzystanie z iPADów i czytników elektronicznych, a także najczęstsze ograniczenia dla osób starszych w ich użytkowaniu; ● lepsza znajomość rynku ICT; ● przygotowanie do bardziej szczegółowej prezentacji zalet korzystania z iPADów i czytników (z podkreśleniem korzyści płynących dla osób starszych). Uczestnicy będą w stanie wyjaśnić osobom starszym czym są komputery typu Tablet (ich główne cechy, zastosowane itp.). Będą 54 Treść Strategie nauczania: Temat powiązany z: Ewaluacja: Dodatkowe oni również w stanie tworzyć własne biblioteki zasobów (w tym video), by móc je później wykorzystać podczas zajęć z seniorami, tak by zilustrować działanie iPAD i innych podobnych urządzeń. Będą także w stanie prowadzić dyskusję z osobami starszymi na temat zalet i wad z korzystania z tego typu urządzeń (ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb seniorów). 1. Komputery typu Tablet 2. iPAD 3. Czytniki 3.1 Czy e-czytniki ―dla osób starszych‖ jest urządzeniem przyjaznym dla użytkownika? 3.2 Jakich funkcji szukać w czytniku e-Booków? Podczas zajęć nauczyciel: ● Przeprowadzi wykład i ćwiczenia na temat poruszany w rozdziale; ● Zagwarantuje czas, by uczniowie mogli porównać własne doświadczenia związane z obsługą iPADs i czytników. Poza zajęciami uczestnicy: ● biorą udziału w dyskusji na temat najważniejszych zagadnień wykładu. rozdziałem 15 Po zakończeniu pracy nad rozdziałem uczestnicy zostaną poproszeni o wypełnienie ankiet oceniających przydatność przedstawionego materiału w przyszłej pracy i czy spełnione zostały ich oczekiwania. Aneks 14 materiały: Bibliografia: http://www.pcmag.com/encyclopedia_term/0,2542,t=tablet+computer&i=52520,00. asp http://www.ereaders.net/articles/ereader-or-netbook 55 Rozdział 15 – PDAs, Smartfony i Apps (Temat 3 - ICT Urządzenia / Rozwiązania; Podtemat A – Wykorzystanie urządzeń ICT) OPIS RODZIAŁU Tytuł rozdziału: PDAs, Smartphones i Apps Temat: ICT Urządzenia / Rozwiązania Podtemat: Wykorzystanie urządzeń ICT Długość zajęć: 3 godziny 64 godzin Ilość godz. szkolenia: Streszczenie/Rozdział Rozdział obejmuje korzystanie z funkcji podstawowej i zaawansowanej PDA i Smarfonów, jak również rozszerzenie ich podsumowanie: możliwości oferowane przez różne dodatkowe aplikacje opracowane przez osoby trzecie. Smartfony i PDA mogą poprawić jakości życia osób starszych, np.: interaktywna aplikacja przeznaczona dla osób starszych cierpiących na cukrzycę pomaga kontrolować ich chorobę, ponieważ ułatwia śledzenie harmonogramu przyjmowania leków; gry Brain Age poprawiają pamięci i inne zdolności poznawcze niezależnie od wieku użytkownika. Uzasadnienie: Smartfony lub inne urządzenia inteligentne maja duży potencjał dzięki różnym funkcjom co daje im możliwość wykonania wielu działań (poza umożliwieniem komunikacji) ważnych dla użytkownika, np.: planowanie dzięki funkcji budzika; poprawy zdolności umysłowych dzięki grom ćwiczącym pamięć. Innym aspektem takich urządzeń jest nieograniczony wzrost funkcjonalności poprzez dodawanie nowych aplikacji, które mogą mieć ogromne korzyści dla osób starszych. Wymagania Uczestnicy biorący udział w szkoleniu z tego rozdziału muszą spełniać następujące wymagania: kwalifikacyjne: ● posiadać wiedzę na temat podstawowych zasad andragogiki; ● mieć doświadczenie w nauczaniu dorosłych; ● posiadać podstawową wiedzę o ICT i ich zastosowań; ● umieć korzystać z własnej wiedzy i doświadczeń związanych z obsługą różnych typów PDA i/lub Smartfonów. Cele: ● Zapoznanie uczestników z fizycznym i operacyjnym środowiskiem pracy urządzeń ICT, takich jak: funkcja wejścia, czy nawigacji; ● Zaznajomienie uczestników z podstawowymi i zaawansowanymi funkcjami i możliwościami urządzeń i systemów operacyjnych, takich jak: e-mail, Internet, fotografowanie, kalendarz, planowanie spotkania, czy udostępnianie danych; ● Zapoznanie uczestników z rozszerzonymi możliwościami urządzeń poprzez zastosowanie dodatkowych aplikacji dostępnych w Internecie. Rezultaty: Trenerzy będą w stanie jasno przekazać uniwersalne funkcje urządzeń dzięki czemu zmniejszą uczucie strachu u użytkowania 56 Treść Strategie nauczania: Temat powiązany z: Ewaluacja: Dodatkowe materiały: Bibliografia: (osoby starszej). Będą oni również w stanie zaprezentować korzyści z posiadania takiego urządzenia, stosowania go w praktyce i korzystania z różnych aplikacji, które rozszerzają możliwości urządzenia i ułatwiają codzienne życie przez użytkownika. Istnieje wiele producentów inteligentnych urządzeń i kilka różnych systemów operacyjnych, które są używane do ich uruchamiania, np.: iPhone OS, Windows Mobile, Android, RIM, czy Symbian OS. Ich udział na rynku w dużej mierze zależy od regionu i/lub kraju. Mimo że wszystkie wyżej wymienione systemy operacyjne pochodzą od różnych producentów, wszystkie one mają wspólne zasady działania oraz zestawy funkcji. Ten rozdział służy do zapoznania uczestników z powszechnie spotykanymi funkcjami i zasadami działania urządzeń ICT. Znajomość wspólnych zasad obsługi wyżej wymienionych systemów pozwoli uczestnikom stać się kompetentnymi nauczycielami, a co za tym idzie do dalszej optymalizacji materiałów dydaktycznych, tak by odpowiadały na indywidualne potrzeby użytkowników końcowych. Praktyczne podejście poprzez demonstrację pokazuje nauczycielom typowe funkcje znajdujące się we wszystkich urządzeniach; podobieństwa i różnice między głównymi platformami OS; rynki aplikacji Symbian, Android, czy Apple, które poszerzają możliwości danych urządzeń. rozdziałem 14 Po zakończeniu pracy nad rozdziałem uczestnicy zostaną poproszeni o wypełnienie ankiet oceniających przydatność przedstawionego materiału w przyszłej pracy i czy spełnione zostały ich oczekiwania. Aneks 15 Dodatkowe informacje o Brain Age: http://www.brainage.com/launch/index.jsp About.com artykuł z obsługą aplikacji smartfony przez osoby starsze: http://cellphones.about.com/b/2008/04/08/smartphone-systemhelps-elderly-manage-medications.htm Artykuł o wykorzystaniu aplikacji smartfony w leczeniu cukrzycy: http://www.sciencedaily.com/releases/2009/10/091029162022. Dodatkowe informacje o sposobie użycia programu Mobile OS i statystyki: http://en.wikipedia.org/wiki/Mobile_operating_system 57 Rozdział 16 – Skype / Pliki / Video / Remote (Temat 3 - ICT Urządzenia / Rozwiązania; Podtemat B – Obsługa urządzeń ICT) OPIS RODZIAŁU Tytuł rozdziału: Skype / Pliki / Video / Remote Temat: ICT Urządzenia / Rozwiązania Podtemat: Obsługa urządzeń ICT Długość zajęć: 3 godziny 64 godzin Ilość godz. szkolenia: Streszczenie/Rozdział Połączenia telefoniczne przez Internet Masz córkę, wnuki lub inne osoby, które mieszkają zagranicą, z podsumowanie: którymi chcesz być w kontakcie telefonicznym? Rozmowy międzynarodowe mogą być drogie, chyba, że wykonujesz je za pomocą Internetu. Zakup odpowiedniego zestawu słuchawkowego i zainstalowanie odpowiedniego programu umożliwiającego rozmowy telefoniczne przez Internet, jak np. Skype, jest proste. Zadanie telefonu wykonuje oprogramowanie zainstalowane na komputerze, odbiornik to specjalne słuchawki i mikrofon (wszystko to kosztuje około 60 zł). Możesz również korzystać z bezprzewodowego mikrofonu i słuchawek Bluetooth. W wielu laptopach zainstalowana jest kamera, która pozwala na wykonywanie darmowych rozmów telefonicznych wraz z obrazem. Uzasadnienie: Plik / Video / Remote Access Wysyłanie wiadomości na czacie, przesyłanie plików, czat z kilkoma uczestnikami, czy telekonferencje to inne opcje jakie dają programy telefonii internetowej jak np. Skype. Rozdział „Skype / Pliki / Video / Remote‖ został przygotowany w ramach projektu BRIDGE - Bridging the Digital Gap for Elders – który jest europejskim projektem współfinansowanym przez Komisję Europejską w ramach program Uczymy się przez całe życie (Lifelong Learning Program), a którego celem jest przeszkolenie osób starszych w zakresie obsługi i wykorzystania nowych technologii. Jednym z celów tego projektu było zidentyfikowanie potrzeb związanych z wykorzystaniem urządzeń ICT u osób starszych; stworzenie metodologii, materiałów edukacyjnych i sposobów nauczania, które ułatwiłyby proces nauki obsługi urządzeń ICT osobom starszym. Po analizie potrzeb grupy docelowej, która trwała przez pierwsze 5 miesięcy projektu, okazało się, że osoby starsze nie korzystają z technologii ICT, ponieważ obecne na rynku kursy przygotowujące do pracy z tą technologią nie uwzględniają ich potrzeb. Rezultatem przeprowadzonej analizy jest ten program szkolenia dla nauczycieli, który ma ich przygotować do pracy z 58 Wymagania kwalifikacyjne: Cele: Rezultaty: Treść Strategie nauczania: Temat powiązany z: Ewaluacja: osobami starszymi, tak by potrzeby i wymagania tej grupy docelowej były uwzględnione. Uczestnicy muszą posiadać podstawową wiedzę związaną z nowymi technologiami, jak również znać potrzeby osób starszych w tej dziedzinie. Dlatego zalecane jest przerobienie rozdziałów Tematu 2 lub dwuletnie doświadczenia w nauczaniu osób starszych ICT. Dla wielu starszych osób świat online to zupełnie nowy obszar, który bardzo ich ciekawi. Celem jest przeszkolenie nauczycielom wiedzy, tak by byli w stanie odpowiedzieć na pytania i rozwiać obawy przed nową technologią u osób starszych. Szkolenie nauczycieli, którzy są w stanie pokonać strach osób starszych przed wykorzystaniem urządzeń ICT oraz jednoczesne pokazanie im możliwości jakie daję ich zastosowanie w życiu codziennym; zainteresowanie seniorów ICT. Kurs stanowi przegląd możliwości nowej technologii ICT, zwłaszcza Skype i podobnych rozwiązań ICT. Uczestnicy będą mogli zapewnić osobom starszym odpowiedzi na pytania oraz pokazać im jak łatwo można wykonać rozmowę telefoniczną przez Internet. (kliknij i dzwoń). Nauczyciele nauczą się jak można chronić prywatność przed wirusami, trojanami i programami backdoor. Bezpłatny, bezpieczny i łatwy w użyciu system operacyjny Ubuntu. W tym kursie nauczyciele pracują na najnowszej wersji Ubuntu Linux (wraz z Windows), który jest bezpłatnym i łatwym w użyciu systemem. Wersja „Ubuntu Netbook‖ jest idealnym punktem wyjścia do seniorów: telefonia internetowa, video konferencje, e-maile, surfowanie po Internecie i oglądanie filmów video, przesyłanie plików nie jest problemem w Ubuntu. Nawet denerwujące problemy jakimi są wirusy i Trojany w Windows nie są problemem w systemie Ubuntu. Pliki MS Office, zdjęcia z aparatów cyfrowych, muzyka z płyty CD lub pliki MP3 są łatwo edytowane w Ubuntu. Zajęcia będą prowadzone w oparciu o tzw. „miękkie kompetencje‖. W ten sposób zalety tradycyjnych zajęć w klasie i e-learning są połączone w sposób idealny. W czasie kursu nauczyciel: • prowadzi wykład lub seminarium i szkolenie dotyczące zagadnień związanych z komunikacją z wykorzystaniem ICT, • daje możliwość poszerzenia wiedzy uczniów związanej z ICT; szczególnie e-learning, Poza zajęciami nauczyciel: • daje możliwość powtórzenia głównych elementów wykładu, a także kontaktu, by uczniowie mogli kontaktować się z nim jeśli będą mieli pytania. Rozdział jest w zasadzie niezależny, jednak uczestnicy powinni posiadać doświadczenie w technologii ICT zwłaszcza Skype. Po zakończeniu pracy nad rozdziałem uczestnicy zostaną poproszeni o wypełnienie ankiet oceniających przydatność przedstawionego materiału w przyszłej pracy i czy spełnione zostały ich oczekiwania. 59 Dodatkowe Aneks 16; http://bridge.link.at materiały: Bibliografia: ● Harry Max, Taylor Ray, Skype(TM): The Definitive Guide, Que, 2006. 60 Rozdział 17 – Wyszukiwarki / Google (Temat 3 - ICT Urządzenia / Rozwiązania; Podtemat B – Obsługa urządzeń ICT) OPIS RODZIAŁU Tytuł rozdziału: Wyszukiwarki / Google Temat: ICT Urządzenia / Rozwiązania Podtemat: Obsługa urządzeń ICT Długość zajęć: 3 godziny 64 godzin Ilość godz. szkolenia: Streszczenie/Rozdział Ten rozdział przedstawia praktyczne wykorzystanie Google. Wyszukiwarka internetowa to program lub strona internetowa, podsumowanie: której celem jest pomoc użytkownikom znaleźć w sieci pożądane informacje. Wyszukiwarki są świetnym sposobem, aby znaleźć potrzebne informacje w Internecie. Po wprowadzeniu przez użytkownika zapytania, wybiera on następnie te linki stron, które uzna za najlepszą odpowiedź na jego zapytanie. Uzasadnienie: Wymagania kwalifikacyjne: Cele: Rezultaty: Najpopularniejszą wyszukiwarką jest Google, pozwala ona na przeszukiwanie stron internetowych: map, grafiki, video czy książek. Obecnie niemal każdy użytkownik Internetu korzysta z wyszukiwarek, dlatego ważną gałęzią marketingu internetowego stała się optymalizacja dla wyszukiwarek internetowych. Kurs związanych z nowymi technologiami dla osób starszych powinien obejmować możliwość korzystania z Internetu. Korzystanie z wyszukiwarek jest podstawą do dalszego kontaktu z Internetem. Opanowanie tej umiejętności nie jest trudne i zapewnia dostęp seniorom do potrzebnych informacji. Z tego powodu ta treść została uwzględniona w rozdziale „Wyszukiwarki / Google‖ programu szkolenia Bridge Project dla nauczycieli osób starszych. Uczestnik przerabiający ten rozdział powinien spełniać następujące kryteria: ● Mieć doświadczenie w szkoleniu dorosłych; ● Mieć podstawową wiedzę z zakresu kształcenia osób starszych; ● Umieć posługiwać się nowymi technologiami. Celem rozdziału jest dostarczenie uczestnikom wiedzy, jak korzystać z wyszukiwarek. W szczególności są to działania takie jak: • praca z Google i innymi wyszukiwarkami; • wyszukiwanie wiadomości (słowa klucze itp.); • wyszukiwanie materiałów na dany temat; • przygotowanie wyników wyszukiwania. Uczestnik szkolenia tego rozdziału będzie mógł uczyć seniorów: • Przeszukiwać strony internetowe; • Wyszukiwać map; 61 Treść Strategie nauczania: Temat powiązany z: Ewaluacja: Dodatkowe • Szukać grafiki; • Szukać książek; • Wyszukiwać wiadomości. W ramach tego rozdziału każdy uczestnik będzie dalej rozwijał posiadane już umiejętności pracując z wyszukiwarkami internetowymi. W programie zajęć będzie też przewidziany czas na pracę z Google. Aby zapoznać się z wiedzą i umiejętnościami uczestników kursu opracuj działania / czynności przydatne w korzystaniu z wyszukiwarek. Dobrym pomysłem jest też tworzenie scenariuszów lekcji dla seniorów związanych z Google i innymi wyszukiwarkami. Rozdział jest w zasadzie niezależny. Powiązany jest z wstępem rozdziału 18 i powinien być poszerzony o informację dostępną w Internecie. Jest także powiązany z rozdziałem 16. Po zakończeniu pracy nad rozdziałem uczestnicy zostaną poproszeni o wypełnienie ankiet oceniających: ● Przydatność materiałów w codziennej pracy ● Przydatność szkolenia w przyszłej pracy ● Kompetencje prowadzącego Aneks 17 materiały: Bibliografia: Uczestnik będzie wykorzystywać własne źródła wiedzy głównie w celu wspierania praktycznej strony rozdziału. 62 Rozdział 18 – Video i Zdjęcia / YouTube (Temat 3 - ICT Urządzenia / Rozwiązania; Podtemat B – Obsługa urządzeń ICT) OPIS RODZIAŁU Tytuł rozdziału: Video i Zdjęcia / YouTube Temat: ICT Urządzenia / Rozwiązania Podtemat: Obsługa urządzeń ICT Długość zajęć: 3 godziny 64 godzin Ilość godz. szkolenia: Streszczenie/Rozdział Ten rozdział jest praktycznym wprowadzeniem do obsługi systemów związanych z obróbką video i zdjęć cyfrowych, a także do podsumowanie: korzystania z YouTube. Uzasadnienie: Wymagania kwalifikacyjne: Cele: Rezultaty: Treść Nauczyciele / trenerzy będą uczyć się o różnych działaniach i dostępnych usługach dostępnych w Internecie (np.: YouTube, Flickr, blogi.) Zdobędą też praktyczne informacje jak przekazywać wiedzę osobom starszym z tej dziedziny, by była ona dla nich zrozumiała i łatwa do wprowadzenia w praktykę, tak by z niej korzystali. Uczestnicy muszą posiadać podstawową wiedzę zarówno z dziedziny dostępnych nowych technologii, jak również mieć świadomość potrzeb i obaw jakie mają osoby starsze kiedy korzystają z ICT. Dlatego zaleca się przerobienie rozdziałów w Temacie 2 lub posiadanie dwuletniego doświadczenia w nauczaniu osób starszych ICT. Celem rozdziału jest przygotowanie nauczycieli / trenerów do przeprowadzenia zajęć, podczas których wytłumaczą osobom starszym jak zrobić zdjęć i/lub nagrać video używając w tym celu urządzeń ICT, jednocześnie doradzając urządzenia, które są najodpowiedniejsze dla seniorów. Być w stanie: ●użyć kamery wideo; ●użyć aparatu cyfrowego; ●użyć kamery cyfrowej; ● użyć YouTube. Zadania: ● nagraj krótki film video; ● umieść go na komputerze; ● zrób proste zmiany (cięcia); ●zrób zdjęcia używając aparatu cyfrowego (wykorzystaj różne funkcje aparatu); ● umieść zdjęcia cyfrowe na komputerze; ● stwórz cyfrowy album dla swoich zdjęć; 63 Strategie nauczania: Temat powiązany z: Ewaluacja: Dodatkowe ● powiększ zdjęcia i zrób proste zmiany; ● umieść zdjęcia na stronie internetowej; ● umieść video na stronie YouTube; ● umieść komentarz na stronie YouTube. Podczas zajęć nauczyciel przedstawi podstawowe i najważniejsze funkcje urządzeń ICT: robienie zdjęć i tworzenie video. Pokaże też różne sposoby dzielenia się swoimi zdjęciami czy filmami, najczęściej jest to umieszczenie filmu na stronie YouTube. Po zajęciach uczestnik powinien wykonać zadania praktyczne, które są opisane w tym rozdziale, tak by dały mu możliwość znalezienia najlepszych sposobów przedstawienia tych operacji osobom starszym. rozdziałami: 16, 15 i 8. Po zakończeniu pracy nad rozdziałem uczestnicy zostaną poproszeni o wypełnienie ankiet oceniających przydatność przedstawionego materiału w przyszłej pracy i czy spełnione zostały ich oczekiwania. Aneks 18 materiały: Bibliografia: Uczestnik będzie wykorzystywać własne źródła wiedzy głównie w celu wspierania praktycznej strony rozdziału. 64 Uwagi Każdy rozdział jest przygotowany w taki sposób, by mógł być wykorzystany indywidualnie, bez potrzeby przerabiania poprzednich czy późniejszych rozdziałów. Nauczyciele mogą wykorzystać tylko część materiałów, którą uważają za najbardziej przydatną w poprowadzeniu konkretnych zajęć. W aneksach umieszczone zostały materiały i narzędzia; różne dla różnych krajów, tak by odzwierciedlały rzeczywistą sytuację w każdym z nich (poziom wykorzystania ICT, dostępność e-Usług, rodzaj sprzętu dostępnego na rynku) i potrzeby osób, które uczestniczą w szkoleniu. Rozdziały 1, 5 i 13 przygotowane przez AZ Ljudska univerza Velenje. Rozdziały 10, 12 i 16 przygotowane przez by KB5, Kirchbach. Rozdziały 2, 6 i 15 przygotowane przez IPAK institute, Velenje. Rozdziały 3, 4 i 17 przygotowane przez WSHE, Łódź. Rozdziały 7, 8 i 18 przygotowane przez GoingNova, Szkocja. Rozdziały 9, 11 i 14 przygotowane przez Amitié, Bolonia 65 PARTNERZY i INFORMACJE KONTAKTOWE W projekcie BRIDGE uczestniczą organizacje z 6 krajów europejskich: Austrii, Polski, Słowenii, Szwecji, Wielkiej Brytanii i Włoch. Dodatkowe informacje o projekcie można uzyskać od koordynatora projektu lub organizacji partnerskiej w danym kraju. Andragoški zavod Ljudska univerza Velenje, Słowenia (koordynator projektu) Titov trg 2, 3320 Velenje, Slovenija Tel.: ++386 3 898 54 56 Kontakt: Mihaela Orozel [email protected] Amitié, Włochy via val d'Aposa, 3 - 40123 Bologna (IT) Tel. ++ 39 051273173 Kontakt: Francesca Magrefi [email protected] Going Nova, Elgin, Szkocja, Wielka Brytania 1 Linksfield Court Elgin - Moray IV30 5JB Kontakt: Howie Firth, [email protected] IPAK, Inštitut za simbolno analizo in razvoj inf. tehnologij, Słowenia Koroška 18, 3320 Velenje, Slovenija Tel. ++ 386 3 891 9040 Kontakt: Mladen Blatnik, [email protected]; Vojko Strahovnik, [email protected] Swedish TelePedagogic Knowledge Center, Szwecja Magasinsgatan, 4 611 30 Nykoing (SWE) Tel. ++ 46155-214222 Kontakt: Kennet Lindquist [email protected] Verein KB5 Globale Dörfer, Austria Haus KB5 8082 Kirchbach (AT) Tel. ++ 433116205611 Kontakt: Hansjörg Matzer [email protected]; Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi, Polska Rewolucji 1905 r 90-222; Lodz (PL) Tel. ++ 48 42 2995 631 Kontakt: Magda Pawelczyk [email protected]; [email protected] 66 Magdalena Zadworna-Cieślak ANEKSY 67 Annex 1 – Facilitation of Learning training materials 1. What is facilitation of learning? Foundation for facilitation of learning is a belief in equality, shared-decision making, equal opportunity, power sharing and personal responsibility. The attitudes that appear effective in promoting learning are transparent realness of the facilitator, a willingness to be a person. When this realness of the facilitator includes a prizing, caring, a trust and respect for the learner, the climate for learning is enhanced. And when the trainer also develops the ability to understand the student‘s reactions from the inside, has a sensitive awareness of the way the process of education and learning seems to the student, then again the likelihood of significant learning is increased. 2. Facilitation of learning in adult education There are many ways to help adults learn effectively. One of the most effective approaches is facilitation of learning. The term facilitation refers to the process of helping learners achieve self-growth through self-evaluation and cooperation with others. Additional descriptors of facilitation include assisting, freeing, aiding, guiding, and empowering learners in the learning process. Put simply, facilitation is the process of helping adults learn. An educator of adult's primary role is to facilitate learning. Adults tend to prefer settings in which they have primary responsibility for directing their own learning. The following three skills are essential for effective facilitation: attending, responding, and understanding. Attending involves the development of a physical and psychological relationship where full attention is given to the learner. Responding refers to a showing of empathy, respect, genuineness, and concreteness for the learner and the learner's needs. The third skill, understanding, involves the sensitive use of confrontation, immediacy, and self-disclosure. Taken together, these skills suggest ways adult instructors can build a foundation upon which good and meaningful learning can occur. 3. Conditions for successful facilitation of learning According to Smith (1982), adults learn best when a facilitator can see that the following six conditions are met: They feel the need to learn and have input into what, why, and how they will learn. Learning's content and processes bear a perceived and meaningful relationship to past experience and experience is effectively utilized as a resource for learning. What is to be learned relates optimally to the individual's developmental changes and life tasks. The amount of autonomy exercised by the learner is congruent with that required by the mode or method utilized. 68 They learn in a climate that minimizes anxiety and encourages freedom to experiment. Their learning styles are taken into account Those six conditions demonstrate the essentiality of facilitation, since they emphasize responsiveness to individual needs and interests. 4. Becoming a successful facilitator Effective facilitation does not happen overnight. It requires commitment and practice on the part of the instructor or trainer. Aker (1976) studied effective facilitators in detail and believed they were individuals who exhibited the following characteristics: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. Have great empathy--i.e., try to see things as seen by their learners. Consistently use reward, seldom if ever use punishment, and never ridicule. Have a deep sense of their responsibility, enjoy their work, and like people. Feel secure in their own abilities, yet believe that they can do better. Have a profound respect for the dignity and worth of each individual and accept their fellow learners as they are without reservation. Have a keen sense of fairness and objectivity in relating to others. Are willing to accept or try out new things and ideas and avoid drawing premature conclusions. Have high levels of patience. Recognize the uniqueness and strengths of each individual and build upon such strengths. Are sensitive to the needs, fears, problems and goals of their fellow learners. Reflect on their experiences and attempt to analyze them in terms of success and failure. Are humble in regard to their role and avoid the use of power which is assumed by some educators. Do not pretend to have the answers and enjoy learning along with others. Are continuously expanding their range of interest. Are committed to and involved in their own lifelong learning (p. 3). Such characteristics can be studied and emulated as you adapt the individualizing process to your own teaching. 69 Annex 2 – Participative Learning Design training materials insert text (source: DeLacey, B.J. and Leonard, D.A. Designing Hybrid OnLine/In-Class Learning Programs for Adults, p. 13; available at: http://www.hbs.edu/research/facpubs/workingpapers/papers2/0203/03-036.pdf) 70 Annex 3 – Andragogy / Learning for Older People Andragogy consists of learning strategies focused on adults. It is often interpreted as the process of engaging adult learners with the structure of learning experience. The term ‗andragogy‘ has been used in different times and countries with various connotations. Nowadays there exist mainly three understandings: The term has been used by some to allow discussion of contrast between self-directed and 'taught' education. Knowles' theory of andragogy is an attempt to develop a theory specifically for adult learning. Knowles emphasizes that adults are self-directed and expect to take responsibility for decisions. Adult learning programs must accommodate this fundamental aspect. The two dimensions of andragogy as elaborated by Knowles are its assumptions about the characteristics of adult learners and the process elements of adult education that stem from these characteristics. He initially related four basic assumptions and added a fifth and sixth in later publications. 1. Self-concept: As people mature, they move being a dependent personality toward being more self-directed 2. Experience: As people mature, they amass a growing set of experiences that provide a fertile resource for learning 3. Readiness to learn: As people mature, they are more interested in learning subjects that have immediate relevance to their jobs or personal lives 4. Orientation to learning: As people mature, their time perspective changes from gathering knowledge for future use to immediate application of knowledge. As such, adult learners become more problem-centered rather than subject-centered (Knowles, 1980) 5. Motivation to learn: As people mature, they become more motivated by various internal incentives, such as need for self-esteem, curiosity, desire to achieve, and satisfaction of accomplishment 6. Relevance: As people mature, they need to know why they need to learn something (Knowles, 1984). Furthermore, because adults manage other aspects of their lives, they are capable of directing or, at least, assisting in the planning and implementation of their own learning. 71 Knowles’ Andragogical Assumptions Concept of the Learner During the process of maturation, a person moves from dependency toward increasing selfdirectedness, but at different rates for different people and in different dimensions of life. Teachers have a responsibility to encourage and nurture this movement. Adults have a deep psychological need to be generally self-directing, but they may be dependent in certain temporary situations. Role of the Learner's Experience As people grow and develop they accumulate an increasing reservoir of experience that becomes and increasingly rich resource for learning—for themselves and for others. Furthermore, people attach more meaning to learning they gain from experience than those they acquire passively. Accordingly, the primary techniques in education are experiential ones—laboratory experiments, discussion, problem-solving cases, field experiences, etc. Readiness to Learn People become ready to learn something when they experience a need to learn it in order to cope more satisfyingly with real-life tasks and problems. The educator has a responsibility to create conditions and provide tools and procedures for helping learners discover their "needs to know." Learning programs should be organized around life-application categories and sequenced according to the learners' readiness to learn. Orientation to Learning Learners see education as a process of developing increased competence to achieve their full potential in life. They want to be able to apply whatever knowledge and skill they gain today to living more effectively tomorrow. Accordingly, learning experiences should be organized around competency-development categories. People are performance-centered in their orientation to learning. In practical terms, andragogy means that instruction for adults needs to focus more on the process and less on the content being taught. Strategies such as case studies, role playing, simulations, and self-evaluation are most useful. Instructors adopt a role of facilitator or resource rather than lecturer or grader. 72 Scope/Application: Andragogy applies to any form of adult learning and has been used extensively in the design of organizational training programs (especially for "soft skill" domains such as management development). Example Knowles provides an example of applying andragogy principles to the design of personal computer training: 1. There is a need to explain why specific things are being taught (e.g., certain commands, functions, operations, etc.) 2. Instruction should be task-oriented instead of memorization -- learning activities should be in the context of common tasks to be performed. 3. Instruction should take into account the wide range of different backgrounds of learners; learning materials and activities should allow for different levels/types of previous experience with computers. 4. Since adults are self-directed, instruction should allow learners to discover things for themselves, providing guidance and help when mistakes are made. 73 Annex 4 – Social Learning The social learning theory proposed by Albert Bandura has become perhaps the most influential theory of learning and development. While rooted in many of the basic concepts of traditional learning theory, Bandura believed that direct reinforcement could not account for all types of learning. His theory added a social element, arguing that people can learn new information and behaviours by watching other people. Known as observational learning (or modelling), this type of learning can be used to explain a wide variety of behaviours. Basic Social Learning Concepts There are three core concepts at the heart of social learning theory. First is the idea that people can learn through observation. Next is the idea that internal mental states are an essential part of this process. Finally, this theory recognizes that just because something has been learned, it does not mean that it will result in a change in behaviour. Let's explore each of these concepts in greater depth. 1. People can learn through observation. Observational Learning In his famous "Bobo doll" studies, Bandura demonstrated that children learn and imitate behaviours they have observed in other people. The children in Bandura‘s studies observed an adult acting violently toward a Bobo doll. When the children were later allowed to play in a room with the Bobo doll, they began to imitate the aggressive actions they had previously observed. Bandura identified three basic models of observational learning: 1. A live model, which involves an actual individual demonstrating or acting out behaviour. 2. A verbal instructional model, which involves descriptions and explanations of a behaviour. 3. A symbolic model, which involves real or fictional characters displaying behaviours in books, films, television programs, or online media. 2. Mental states are important to learning. Intrinsic Reinforcement Bandura noted that external, environmental reinforcement was not the only factor to influence learning and behaviour. He described intrinsic reinforcement as a form of internal reward, such as pride, satisfaction, and a sense of accomplishment. This emphasis on internal thoughts and cognitions helps connect learning theories to cognitive developmental 74 theories. While many textbooks place social learning theory with behavioural theories, Bandura himself describes his approach as a 'social cognitive theory.' 3. Learning does not necessarily lead to a change in behaviour. While behaviourists believed that learning led to a permanent change in behaviour, observational learning demonstrates that people can learn new information without demonstrating new behaviours. The Modelling Process Not all observed behaviours are effectively learned. Factors involving both the model and the learner can play a role in whether social learning is successful. Certain requirements and steps must also be followed. The following steps are involved in the observational learning and modelling process: Attention: In order to learn, you need to be paying attention. Anything that detracts your attention is going to have a negative effect on observational learning. If the model interesting or there is a novel aspect to the situation, you are far more likely to dedicate your full attention to learning. Retention: The ability to store information is also an important part of the learning process. Retention can be affected by a number of factors, but the ability to pull up information later and act on it is vital to observational learning. Reproduction: Once you have paid attention to the model and retained the information, it is time to actually perform the behaviour you observed. Further practice of the learned behaviour leads to improvement and skill advancement. Motivation: Finally, in order for observational learning to be successful, you have to be motivated to imitate the behaviour that has been modelled. Reinforcement and punishment play an important role in motivation. While experiencing these motivators can be highly effective, so can observing other experience some type of reinforcement or punishment? For example, if you see another student rewarded with extra credit for being to class on time, you might start to show up a few minutes early each day. Final Thoughts In addition to influencing other psychologists, Bandura's social learning theory has had important implication in the field of education. Today, both teachers and parents recognize the importance of modelling appropriate behaviours. Other classroom strategies such as encouraging children and building self-efficacy are also rooted in social learning theory. Annex 5 – Constructivist Learning 75 According to the User Analysis report some older people are not using ICT because it is not presented to them in the right way. It is not the content that causes the difficulties it is the approach. Older people need different approach from younger generation, the subject matter needs to be presented in such way that they will feel comfortable using an ICT device on their own in their everyday life. One of such ―new‖ approaches is also constructivist learning approach. 1. What is constructivism? Constructivist learning is viewed as constructed by the learner through a learning process. The knowledge is not transmitted from one person to another but has to be constructed by the individual. The goals of a constructivist teacher are not to cover the curriculum, but instead to engage students as active learners constructing their own knowledge and beliefs within a content domain. The constructivist teachers give the learners the opportunity to link their previous knowledge and their previous experiences with the matter to be newly learned. Formalization of the theory of constructivism is generally attributed to Jean Piaget, who articulated mechanisms by which knowledge is internalized by learners. He suggested that through processes of accommodation and assimilation, individuals construct new knowledge from their experiences. When individuals assimilate, they incorporate the new experience into an already existing framework without changing that framework. According to the theory, accommodation is the process of reframing one's mental representation of the external world to fit new experiences. Accommodation can be understood as the mechanism by which failure leads to learning: when we act on the expectation that the world operates in one way and it violates our expectations, we often fail, but by accommodating this new experience and reframing our model of the way the world works, we learn from the experience of failure, or others' failure. 2. Constructivist learning environment Many educators and cognitive psychologists have applied constructivism to the development of learning environments. Following list of design principles results from those applications: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Create real-world environments that employ the context in which learning is relevant; Focus on realistic approaches to solving real-world problems; The instructor is a coach and analyzer of the strategies used to solve these problems; Stress conceptual interrelatedness, providing multiple representations or perspectives on the content; Instructional goals and objectives should be negotiated and not imposed; Evaluation should serve as a self-analysis tool; Provide tools and environments that help learners interpret the multiple perspectives of the world; Learning should be internally controlled and mediated by the learner. 3. How to prepare a study lesson according to the constructivist approach? 1. Situation: you are going to arrange for learners to explain. 76 Title and describe this situation as a process of solving problems, answering questions, creating metaphors, making decisions, drawing conclusions, or setting goals. What do you expect the learners to do? How will learners make their own meaning? 2. Groupings: of learners and materials. Groupings of learners as either whole class, individuals, or in collaborative learning teams of two, three, four, five, or more. B. Groupings of materials that learners are going to need to explain the situation by physically modelling, graphically representing, numerically describing, or reflectively writing their individual and collective experience. 3. Bridge: between what your learners already know and what they might learn by explaining the situation. Solve a simple problem. Have a group discussion. Play a game or simulation. Brainstorm a list. 4. Questions: to introduce the situation and to keep thinking going. What question will set up a bridge to the situation? What questions will set up the situation for learners to explain? What questions do you expect learners to ask, and how will you respond to encourage them to continue thinking for themselves? 5. Exhibit: learners make for others of how they recorded their explanation. Write a description on cards and give a verbal presentation. Draw out a graph, a chart, or a visual representation. Act out or role play their impressions. Construct a physical representation with models. Video tape, photographs, or audio tape for display. 6. Reflections: on what learners were thinking while explaining the situation. What did learners remember from their thought process about: - Feelings in their spirit; - Images in their imagination; and - Languages in their internal dialogue. What attitudes, skills, and concepts did learners take out the door? What did they know before; what did they want to know; and what did they learn? What did they learn today that they won't forget tomorrow? 77 Annex 6 – Interactionism / Community of Learners (source: Cultural Competence and Instructional Design; http://it.coe.uga.edu/itforum/paper96/Rogers_ITForumPaperHTML.html ) Collaborative Strategies Collaborative or cooperative learning is an interactive teaching strategy that stimulates critical thinking, fosters a feeling of community within the group, and promotes individual responsibility for learning through group process technique. Group work helps students develop communication skills to build consensus, to disagree with others with divergent ideas while maintaining respect for one another, encouraging and including others in discussion, and resolving conflict. Research has shown that cooperative learning methods not only produce greater academic achievement than do traditional methods of instruction but also improve student self esteem, promote positive attitudes about school, and encourage interactions among diverse student populations (Ulrich & Glendon, 1999). Group Characteristics Groups of four to six members Groups can formed by random choice, self-selection, or teacher decision. Deliberately formed groups that are heterogeneous seem to work best. References: Ulrich, D. & Glendon, K. (1999). Interactive group learning. NY: Springer Publishing. 78 Versatile group-learning structure that presents information on a variety of related concepts. Jigsaw encourages students to study nursing content, as well as develop critical thinking skills of analysis, reflection, synthesis, and reconstruction (Ulrich & Glendon.1999). Jigsaw Steps in Jigsaw 1. Individual students are assigned specific content on a subject matter. For example, students number from 1 to 4 and each number is assigned a specific topic, ie nursing theorists, nursing care delivery systems, types of diabetes. After researching their topics, students group and interact with other students who were assigned the same topic. The focus of the group assignment is to become "experts," which requires them to answer several questions and explore a variety of concepts regarding the topic. These questions are formulated by the instructor and based on facts essential to grasp the topic being studied. 2. Once students have become experts in their topic, they are regrouped so that there is one expert per topic in the new groups. Each group member then explains their topic to the new group so all group members become knowlegeable about the topic. 3. Using the knowledge gained through step 2, the group develops a new dimension related to the topic--a new theory, a new nursing delivery system, or a comparison chart related to didactic content. 4. Each groups presents to the class--depends on the outcome desired. Example: Management Class (Ulrich & Glendon, 1999). 1. Groups become experts on team nursing, primary care, and case management. 2. New groups explore the advantages and disadvantages to quality care, cost, patient outcomes, patient - nurse ratio, and health care worker mix. 3. Groups design a new creative approach to care giving. 79 4. Group presents it new approach to the group Think-Pair-Share is simple, quick, and easy to implement in any class, of 12 or 100 students. The professor poses a problem or question. Students are given 60 seconds of "think" time, then they share their ideas or thoughts about the answers to the question or problem with a peer. Each pair may report the solution to the entire class or selected pairs may be called on randomly to share solutions. Advantages: Everyone is involved; no one is permitted to be passive. Sharing with another student gets both positive reinforcement and support for their answer, which increases selfconfidence before presenting thoughts to entire class. Enhances communication skills. Increased depth of learning as students explain their ideas of solutions to another student. Requires students to analyze their thinking processes thoroughly, an important aspect of critical thinking and reflecting. During process, instructors have chance to correct misconceptions and assess the student's depth of comprehension. Can be modified to include writing to give students practice in communicating. Students would "think" and then put their thoughts on paper or "write," and then "pair" and "share" (Ulrich & Glendon, 1999). 80 Roundtable is a classic cooperative-learning strategy used primarily for brainstorming. Students are assigned to a group and sit in a circular fashion; paper is passed from one student to the next. Each student verbalizes and records a possible response to a problem or question posed by the instructor, then passes the paper to the next student. One person is called on to report for the entire group. It is important that students respond in turn and verbalize their thoughts. Roundtable Advantages: Prevents one or two students from dominating the other group members. By responding verbally, students hear each others ideas and can become stimulated by those ideas. Students recognize importance of coming to class prepared because they will be required to participate. Encourages communication in teams. Helps students to begin to work in teams. Students learn communication and social skills, such as how to include others in discussion and the value of hearing everyone's ideas, and respect for others (Ulrich & Glendon, 1999). (Source: http://cord.org/txcollabnursing/onsite_collaboration.htm) 81 Annex 7 – ICT for Older People As the share of older people increases, there is a need to improve their well-being and possibilities for integration in the knowledge society. In ageing societies, learning plays a key role in addressing challenges such as increasing social and health costs, re-skilling for employment and participation, and intergenerational sharing of experience and knowledge. It is important to recognize older people as a heterogeneous group, in terms of self-confidence for learning, learning skills and interests, health and social connections, among others. In general, older people's learning motivation is related to improving their everyday lives, to keeping themselves active, to sharing their knowledge with others and to connecting with other learners. ICT can help in providing new and flexible learning opportunities, which connect older people with each other and with younger generations. For older people, learning usually takes place in informal settings rather than in formal education and it is driven by their own interests and needs rather than by formal requirements. It is important to carefully develop both the content and conditions of the learning opportunities for older people. There is evidence that older people want to learn, but meaningful and real opportunities for this desired learning are scarce at the moment. More attention needs to be paid to developing relevant and accessible learning opportunities and more user-friendly tools adapted to older people. Supporting learner-centred opportunities and personal learning skills is becoming part of lifelong learning for everybody in the knowledge society, where older people make up one group of learners and mentors, interacting and integrating with others. The whole role of learning is changing, together with the availability of a new wave of promising ICT applications and research is needed to determine how learning can best be supported and provided in an ageing society. The “top ten” strategies for creating an effective learning experience for older learners Older learners engaged in ICT learning: · are more likely to undertake short non-award vocational courses - aim is to gain skills rather than qualifications · increasingly turn to community training providers for vocational and personal training · prefer learning in an informal learning environment, in small classes or groups · need slower paced, low intensity training and often prefer self-paced learning · take increasing responsibility for their training and learning and for sourcing learning which meets their needs, constraints and learning-style preferences · are often independent learners - self-directed and with a clear idea of their own purpose for undertaking training · highly value peer support, mentoring and tutoring · value and respond to supportive and responsive teachers, tutors and volunteers · want clear and explicit instructions, with print and web-based resources designed to accommodate age-affected sight and hearing · generally feel more comfortable learning with a similar aged cohort Potential barriers to learning 82 Older learners can be discouraged from ICT learning by: · lack of basic computer skills, lack of knowledge of computer terminology · fear of computer technology · the ‗digital divide‘ – not growing up with the technology · skills level of many formal training courses – if too high learners can feel disempowered · formal training environments – may not always suit self-directed, independent learners · lack of recognition of prior experience – self-esteem may be affected 83 Annex 8 – eServices for Older People This module introduces a range of online services for older people in different countries. The aim of it is to produce 3 outcomes. After this you should be able to: list at least 3 useful and accessible online services for older people in their own community explain in simple terms to an older person how each of these services helps users assist an older person to access each service The way in which is done is by carrying out a series of exercises. There is more work here than can be carried out within the 3-hour framework that is being used for these modules, so the aim is to do as much as can be done in the time and come back at further opportunities. Basic exercise: Search on the web for 3 useful and accessible online services for older people List the strengths and weakness of each service Draw up a list of common problems in accessing each service, together with appropriate solutions Compare the uptake of the online service with the traditional access Write a short explanation of how to access each service Explain to an older person how to make use of each service (3 hours) This covers all the time allocated for any of these modules, but if desired, there are two more advanced exercises that can be carried out in addition. Advanced exercise 1: Contact one person involved in the delivery of each of the 3 identified services and gather background information at first hand about usage and accessibility. (3 hours) Advanced exercise 2: Draw up a list of 3 services operating in other countries which have potential for developing in the candidate‘s own country or region (1 hour) Advanced exercise 3: Identify one further service not yet available online that would be advantageous to older people if it were available Give an outline of the organisational steps that would have to be taken to develop it. 84 Annex 9 – Web Info Services for Older People 1. WORLD WIDE WEB AND OLDER PEOPLE Once older people are familiar with ICT, and namely with the internet navigation, they can benefit from a wide range of web sites and web services especially designed for them. May web sites exist that aim to maximise the independence and improve the quality of life of older people by providing access to free information about the services and facilities available to them at a local and regional level. Additionally to know that there are web sites and services they can benefit of, might be really motivating for older persons to learn how to use the PC and navigate on the web. Of course the age of a person does not represent a limit to access the immense amount of information potentially offered by the web. But it is a matter of fact that many older persons (and not only) can be scared and get lost by the immense amount of information available on internet, as for example by the huge list of results of a Google survey. In the end, they can give up with the internet surfing when they realise how difficult it is to find what they were looking for. As soon as your course participants will be able to navigate on the internet you should plan some practical lessons to illustrate them web sites and services that can be of their interest and that are easy enough to start with. It's of a great important that your course participants learn to orientate themselves on the World Wide Web. 2. WEB INFORMATION SERVICES Internet is an immense source of information. Or better: it could be, if one knows how to search for information. Web information portals and services can be of different kind and, as an ICT teacher for older persons, you should know what are the existing services in your country and in particular at local and 85 regional level. See the Annexes to this module for a list of useful links at national level. 2.1 Local authorities web sites Some local and regional authorities run interesting and useful web sites and online services for older people. Many web sites of local authorities can be navigated on the basis of the users‘ profile. (Some examples: (INCLUDE EXAMPLES IN YOUR COUNTRY) + 1 screenshot Plan your lesson Preparatory work Find and explore the web sites of the local authorities in the area where your course participants live, in order to find out what information for older people is available. In class work Practical lesson where participants explore the web site of the main local authorities, look for the information that can be of interest for them, take note of the URLs and specific links to remember. 2.2 Web portals for older people Web portals exist in your national language that are specifically designed to offer seniors and older people useful information on different topics. Some of them also offer web 2.0 tools and facilities to communicate with other people and to build a virtual community. (Some examples: (INCLUDE EXAMPLES IN YOUR COUNTRY) + 1 screenshot Plan your lesson Preparatory work Find and list the web sites and portals for older people in your national language. In class work Present the web sites and portals for seniors to your course participants and foresee a practical lesson where participants explore them, take note of those they consider more interesting and learn how to find the information they consider most useful. 2.3 General Information web portals 86 There are many web portals that offer information that are not specific for older people but can be of great interest for them, for example: wheather forecast, train timetables and tickets, cultural events information (theatre, music, cinema programmes, etc.), etc. (Some examples: (INCLUDE EXAMPLES IN YOUR COUNTRY) + 1 screenshot Plan your lesson Preparatory work Ask participants of your course what they are interested in. Make a search on your own on the basis of their answers, and list the results for the next lesson. In class work Present the web sites and portals you've find and foresee a practical lesson where participants explore them, take note of those they consider more interesting and learn how to find the information they consider most useful. 3. OTHER WEB SERVICES Internet is not only a source of information. There are many other things people can get on the internet, i.e. services. Many existing web services, even if they are not specifically designed for seniors, can be of great interest and really useful for older people. Let's list some of them: Online shopping services which are available from the web site of many big stores and supermarkets (Some examples: (INCLUDE EXAMPLES IN YOUR COUNTRY) Home banking services: these kind of services are for those seniors who are already expert and confident with ICT and internet. Usually it is better to start with non-transactional services which allow users to see bank statements online but not to move (i.e. spend) money. (Some examples: (INCLUDE EXAMPLES IN YOUR COUNTRY) Online travel information and reservation: some web sites offer specific information for older people holidays and travels. But train, flight, bus tickets and hotel reservation can be bought easily online from the official railway and flight companies web sites. You just have to know the web site URLS and ... go. (Some examples: (INCLUDE EXAMPLES IN YOUR COUNTRY) + 1 screenshot 87 Medical appointment online booking: this service is not implemented in all countries at local level, but when it is, it's really useful (not only for older people) to avoid long queuing. In some countries there are pilot projects in this area that can be worth to mention to your course participants. (Some examples: (INCLUDE EXAMPLES IN YOUR COUNTRY) Theatre, cinema and other online booking services: online you can book theatre, music, cinema, sport tickets, directly on the web site of the organisation that hosts the event (e.g. theatre, cinema, ...) or on web portals that are specific for the online tickets sales. (Some examples: (INCLUDE EXAMPLES IN YOUR COUNTRY) eLearning: on the internet there are many distance learning opportunities in different subjects and areas. Participants to your course can decide to take some English or other language lessons freely available online, or on other subjects of their interest: cooking, etc. (Some examples: (INCLUDE EXAMPLES IN YOUR COUNTRY) To benefit of many of these useful services users have to register. Thus it's really important to plan for practical lessons and exercises on the following topics: - how to register to an online service - how to login to an online service once you are registered. 88 3.1 Online payment and secure shopping To benefit from some of the above mentioned online services, users have to know how to pay online. This is a big step, not always easy even for young people. As ICT teacher, you should explain to your course participants what are the different online payment systems and their main characteristics, starting with credit cards, prepaid cards, collection of delivery?? and going on with other available systems of payment. eYouGuide of the European Commission http://ec.europa.eu/information_society/eyouguide/navigation/index_it.htm offers a complete set of information for the secure online shopping and payment in all languages. The European Commission founded a European Consumers Centre (ECC) in nearly every member state in order to assist consumers with cross-border problems http://ec.europa.eu/consumers/ecc/index_en.htm. Some of the centres offer assistance and guidance also for the e-commerce and online shopping, such as in UK http://www.ukecc.net/sub.asp?id=209 where Howard, the shopping assistant, has been created to support costumers in finding information on the web sites, rights, etc. Annex 10 – ICT Technology Support 89 Modern technology opens great opportunities for participation and improved quality of life for elderly and persons with disabilities. However, many persons in these groups do not use the technology to its full potential; some of them do not use it at all. Studies have shown that the user‘s problems are not primarily to get hold of ICT equipment. Instead, the user‘s needs are to have access to good advice and support to configure and use the devices the way he or she wants. According to elderly, the following things are important regarding ICT support: On the one hand, they would like to see ICT that enhance the quality of life. For instance, ICT may support the social relationships of elderly and help them fight loneliness; ICT also may ameliorate their physical condition and help them live independently; offer them the possibilities to stay mobile, to relax, to learn, and to work, in other words: to fully participate in society (The Techno Power scenario). On the other hand, elderly strongly plead for the maintenance of non-mediated communication (face-to-face-contacts), and for nontechnological alternatives in the future. They still want to talk to their doctor in person, have the possibility to go to the bank or to a grocery shop, take courses in a classroom situation, receive information about their community life through traditional information channels, and enjoy nature. Their home environment too should be a cozy place, instead of a cold technological one. (This drive towards authenticity was a key characteristic of the Flower Power II – scenario.) Thus, elderly are proponents of technological advancement, which may have interesting advantages for them, but not at any price. They do not want that face-to-face contacts and non-technological alternatives disappear because of the introduction of new ICT. They prefer an and-and-situation, which gives them the power to choose and decide for themselves. Furthermore, elderly pose two important conditions. First, new technologies must be easily accessible to them, which requires that future ICT (and their developers) keep the typical physical limitations of elderly in mind, and their lack of ICT-related knowledge and skills. Elderly also plead for information and education that takes their special needs into account (e.g. courses taught in their mother tongue and not exclusively in English). In addition, accessibility implies that ICT is affordable for elderly with lower incomes. All these measurements should make it possible for elderly (and by extension also for other social groups, such as people with a lower income or education level) to fully participate in society. In other words: they must prevent exclusion and a digital divide. The gap between different generations (between young and old), but also within generations (such as between the group healthy wealthy elderly and the group less healthy, lower educated, and poorer elderly) was described in the Little Brother and the Beatles versus Stones II scenario. These theatre plays evoked strongly negative feelings among the elderly. A second important demand with regard to future ICT applications, is that they are reliable and safe, and do not impose a threat to the privacy of elderly. Elderly fear the abuse of personal information. They demand that their medical files are only available to doctors (and not to third parties, such as insurance companies), hold a plea for safe e-commerce and egovernment applications, and fear ‗big brother‘ conditions in their homes. 90 According to the experts, arrangements should be made to ensure that the elderly of 2030 would have satisfactory access to needed technologies. This necessitates technologies that are economically within reach, cognitively clear, and physically manageable for all sub-groups within the elder population. The building of a widespread network with a strong capacity that reaches the homes of the elderly through interfaces controllable for the visually, motorially, and audibly impaired most likely will be an important factor in this. Further, the cost of the access should be monitored and, if necessary, artificially brought down with advertising, sponsoring, or government subsidy. The experts proposed that tuition fees for ICT courses would be adapted to the learner‘s income; technological applications that have become outmoded for professional users would have to be put on for sale in a network of low-priced second-hand shops. Such measures should prevent ICT from producing a gap between the young and the old, or between the healthy and wealthy elderly and the less well-off elderly. In addition, the elderly should be encouraged as users, for example, by making them aware of ICT‘s extensive abilities, providing good training, and reinforcing positive attitudes. Positive feelings about ICT can be supported, for instance, by incorporating ICT-related storylines in television series that are popular in the elderly population. Television shows that represent older characters talking about technologies and using them in a self-confident way, such as Jessica Fletcher in "Murder, she wrote" and some characters in Eastenders (a British soap opera), have been shown to enhance older viewers‘ positive attitudes towards ICT. Furthermore, by analogy with Tupperware parties, the experts suggested to develop a network of "Tupper"-software-parties, i.e. relaxed gatherings of people who know each other and during which ICT applications are demonstrated in an easy, leisurely atmosphere. One important advantage of this suggestion is that it may attract people who tend to be put off by schoolish courses. An alternative idea was to involve the elderly‘s grandchildren: in some regions, the local government successfully has experimented with ICT classes that were attended by pairs of a grandparent and his/her grandchild. The interaction between both appeared to expedite the learning process of both the elderly and the child. Furthermore, manufacturers of ICT should be pushed to focus on specific characteristics of the elderly as technology users and to explore whether ICT can contribute to the improvement of the quality of their lives. The pension and care claim could be lowered, for instance, when innovative technologies allow the elderly longer to live on their own and longer to be an active member of the labor force. In this respect, the experts emphasized not to view ICT as a goal, but as a means to an end. The outcome of this process should be a supply of affordable custom-made technologies. 91 Annex 11 – ICT Devices / Assistive Technologies Assistive Technologies: an outline 1. The European Policy on e-Inclusion for seniors 1.1 Ageing Well in the Information Society Digital Agenda Commissioner Neelie Kroes said: "Information and communication technologies have immense potential to improve the quality of life and health of older people and other vulnerable members of society in very practical ways. Such applications are an important part of the Digital Agenda for Europe. I therefore encourage users, researchers and businesses to let us know how we can best improve the Ambient Assisted Living joint programme." The Ambient Assisted Living joint programme, which involves both the European Commission and EU Member States, aims to ensure that ICTs permit a more independent and dignified life for older people who are socially isolated, frail, suffer from chronic conditions or have disabilities, and inter alia develops new solutions to deal with such problems as preventing falls and supporting sufferers of dementia. Such applications improve older and vulnerable people's quality of life, keep down the cost of social and health care and open new market opportunities for Europe's industry and service providers. The Commission's participation in the Ambient Assisted Living programme results from a 2007 action plan on "Ageing Well in the Information Society" (see IP/07/831). Its goal is to strengthen research cooperation between Member States through matching EU funds. This Action Plan aims at: overcoming technical and regulatory barriers to market development, through market assessments and by facilitating the exchange of best practice between Member States; raising awareness, and building consensus via stakeholder cooperation in 2007 and the establishment of a best practice internet portal; accelerating take-up through, for example, a set of pilot projects and a European award scheme for smart homes and independent living applications; boosting research and innovation by immediately supporting a joint public-private research programme dedicated to "ambient assisted living". It aims to foster the emergence of innovative, ICT-based products, services and systems for Europe's ageing population. TIP! Show participants of your course the animation Ageing Well in the Information Society http://ec.europa.eu/information_society/activities/einclusion/research/aal/index_en.htm As part of the EU action plan, a new joint European research programme has been established where the Community will participate under article 169 of the Treaty, known as Ambient Assisted Living (AAL). Visit the AAL web site: http://www.aaleurope.eu. The programme aims to: 92 Provide the necessary legal and organisational framework for large-scale European research cooperation with Member States in this area; Create critical mass thanks to shared European research strategies that will also create a favourable environment for small and medium-sized enterprise participation; Foster the emergence of new innovative ICT-based products and services for ageing well; Enable commercial exploitation and market development by provide a coherent European approach for industry that also addresses the need for localisation and adaptation to varying social preferences and regulations nationally or regionally. The EU contribution will be €25 million per year between 2008 and 2013 in response to similar minimum contributions from Member States. In addition the private sector will provide matching 50% of the overall funding. The total research investment is expected to reach more than €600m during that period1. Example of ALL already in action: Smart homes for older people in Scotland2 In West Lothian county in Scotland, more than 2100 elderly people have been using home safety services which support tele-monitoring of health data and safety and security over a three year period. An in-depth assessment has reported the positive impact of the smart technology on a large group of elderly people and their carers, prolonging their independence and quality of life. In addition, the associated costs analysis suggested that significant savings of up to 25% could be achieved from the new services, when compared to the cost of an institutional care place. http://www.ageconcernscotland.org.uk/publications/books.asp?p=102 1.2 Useful links and resources You can find more information, useful resources and documents on the European policy on the e-inclusion for seniors on the Information Society web site of the European Commission: http://ec.europa.eu/information_society under ICT and Society theme http://ec.europa.eu/information_society/nav/nav_ict/index_en.htm and precisely on the e-Inclusion section: http://ec.europa.eu/information_society/activities/einclusion/index_en.htm. 1 http://ec.europa.eu/information_society/activities/einclusion/research/docs/press_memo_aal_for_spok e.pdf 2 Altri esempi da esplorare: http://www.mobilalarm-eu.org/; http://www.viedome.nl/ 93 Among the e-Inclusion policies and activities, you‘ll find the Ageing page http://ec.europa.eu/information_society/activities/einclusion/policy/ageing/index_en.htm , which is dedicated to the ―Ageing well action plan‖. The right side box in this page makes available important documents and links on this matter: such as Overview on EU funded projects, Overview on European strategy in ICT on Ageing Well; the Action Plan ―Ageing Well in the Information society‖; the European i2010 Initiative on einclusion, etc. The Ambient Assistant Living (AAL) Joint Programme is described under the Research section of the e-Inclusion web site http://ec.europa.eu/information_society/activities/einclusion/research/aal/index_en.htm and more into details in the dedicated web site: http://www.aal-europe.eu. Many information are also included in the http://www.aalforum.eu/ web site of the AAL forum organised last 15-17 September in Denmark to serve as an information and discussion platform for stakeholders, scientists and users in Europe. 94 A consultation inviting citizens, businesses and researchers to share ideas on how best to use information and communications technologies to help older Europeans live more independently, and more generally to establish new ways to put ICTs at the service of the most vulnerable members of society, has been launched in summer 2010 by a high-level panel established to advise the European Commission on the functioning of the Ambient Assisted Living joint programme (AAL JP). Results of the consultation are being taken into account in the report of the interim evaluation to be made public by the end of 2010: http://ec.europa.eu/information_society/activities/einclusion/research/aal/interim_review /index_en.htm 2. Assistive Technology 2.1 Definition and examples In Wikipedia you can find the following definition and example: “Assistive technology (AT) is a generic term that includes assistive, adaptive, and rehabilitative devices for people with disabilities and includes the process used in selecting, locating, and using them. (….) AT promotes greater independence by enabling people to perform tasks that they were formerly unable to accomplish, or had great difficulty accomplishing, by providing enhancements to or changed methods of interacting with the technology needed to accomplish such tasks‖.3 “Personal Emergency Response Systems (PERS), or Telecare (UK term), are a particular sort of assistive technology that use electronic sensors connected to an alarm system to help caregivers manage risk and help vulnerable people stay independent at home longer. An example would be the systems being put in place for senior people such as fall detectors, thermometers (for hypothermia risk), flooding and unlit gas sensors (for people with mild dementia). Notably, these alerts can be customized to the particular person's risks. When the alert is triggered, a message is sent to a caregiver or contact center who can respond appropriately. Technology similar to PERS can also be used to act within a person's home 3 Quotation from Wikipedia: http://en.wikipedia.org/wiki/Assistive_technology 95 rather than just to respond to a detected crisis. Using one of the examples above, gas sensors for people with dementia can be used to trigger a device that turns off the gas and tells someone what has happened‖ The Knowledge Base of National Center on Accessible Information Technology in Education of the University of Washington refers to Assistive Technology as follows: ―Assistive technology is technology used by individuals with disabilities in order to perform functions that might otherwise be difficult or impossible Assistive technology is technology used by individuals with disabilities in order to perform functions that might otherwise be difficult or impossible. Assistive technology can include mobility devices such as walkers and wheelchairs, as well as hardware, software, and peripherals that assist people with disabilities in accessing computers or other information technologies. For example, people with limited hand function may use a keyboard with large keys or a special mouse to operate a computer, people who are blind may use software that reads text on the screen in a computer-generated voice, people with low vision may use software that enlarges screen content, people who are deaf may use a TTY (text telephone), or people with speech impairments may use a device that speaks out loud as they enter text via a keyboard‖. Point of reference of these definitions is the definition included in the US Assistive Technology Act of 1998 during the One Hundred Fifth Congress of the United States of America, where it is said that: ―The term `assistive technology' means technology designed to be utilized in an assistive technology device or assistive technology service. ― ―The term `assistive technology device' means any item, piece of equipment, or product system, whether acquired commercially, modified, or customized, that is used to increase, maintain, or improve functional capabilities of individuals with disabilities.‖ 2.3 The ―ICT & Ageing - Users, Markets and Technologies‖ Study The ICT & Ageing – Users, Markets and Technologies study was funded by the European Commission with the aim ―to identify existing market barriers that hinder uptake of technologies for independent living and identify recommendations for action in order to address older peoples‘ needs and market potentials‖. The study was carried out by the following organisations: empirica Gesellschaft für Kommunikations- und Technologieforschung mbH, Germany - web site: www.empirica.com Work Research Centre, Ireland - web site: www.wrc-research.ie Institute “Integrated Study”, Vienna University of Technology (TUW), Austria web site: www.fortec.tuwien.ac.at The study includes 3 different strands of works: A core strand focused on analysing the ‗ICT and Ageing‘ market situation across 14 selected Member States and two key comparison countries outside the EU (USA and Japan). On the basis of the analyses undertaken, policy recommendations were developed on the possible mitigation of identified market barrier and good practices cases that address the market barriers were described and analysed in different countries. Another core strand of work focused on analysing ethical issues associated with ICT based solutions that are relevant to independent living of older people, providing an 96 overview of relevant issues and identifying good practice and policy recommendations. Finally, the study provided support to the clustering of ongoing RTD projects funded under relevant European framework programmes as far as these address ICT and Ageing matters. This included the setting up and maintenance of an online platform enabling interaction of relevant projects as well as annual clustering workshops. On the ICT &Ageing web site http://www.ict-ageing.eu/ you can find and download: the country profiles of the 14 selected Member States (plus USA and Japan), including the BRIDGE project partner countries: Slovenia, Poland, Italy, Sweden, UK. Unfortunately Austria is not included in the list of countries. the list of Good Practices cases addressing market barriers in the independent living domain. the final study report ICT & Ageing ICT & Ageing – European Study on Users, Markets and Technologies. Read your national country report at http://www.ict-ageing.eu/?page_id=279 (UK) and discover the state of advancement of your country in terms of ICT-based support directed towards older people and in particular what kind of project, services and products are available for improving seniors life! The ICT & Ageing Report groups the wide range of existing and emerging ICT-based products into 3 core technology domains or core service domains: Telecare; Telehealth and smart Homes, as illustrated in the exhibit here below. These domains have been defined as follows: Social alarm: this term describes ―a service (and associated equipment) that enables help to be called by an older person when needed. The service typically involves a special telephone or portable alarm device that can be used to make a call to an alarm centre in the event of a need arising (e.g. a fall). Social alarms have frequently been called ‘first generation telecare’. Often, but not always, more advanced telecare services are developed as add-ons to the basic social alarm services and are implemented over the social alarm infrastructure. 97 Telecare: this term describes ―a range of enhancements to the basic social alarm service concept. For our purposes, telecare is concerned with the provision of social care (i.e. non medical services) to the home. Typical examples include the provision of various sensors in the home (e.g. fall detectors, bed/chair occupancy sensors, smoke, gas and flood detectors, and so on) that alert social care services in the event of a problem arising in the home. In addition, videophone-based or other remote social care to the home can also be considered to be forms of telecare. Such applications have frequently been called ‘second generation telecare’, whereas the term ‘third generation telecare’ has been used to describe ICT-based solutions of more preventative nature such as extensive sensoring in the home for the purposes of ‘lifestyle monitoring’”. Telehealth: this terms is used ―to refer to the use of ICTs in the delivery of medically-oriented care services to older people in their homes. It can include a variety of somewhat different services or applications, including telemonitoring (e.g. blood pressure, blood glucose, ECG, etc.), teleconsultation (e.g. online, by videophone, by telephone) and telerehabilitation (e.g. by videophone), as well as self-care devices to be used by people in their own homes to help them monitor and manage their health themselves. They are often, but not always, developed and implemented independent of telecare solutions, in part because of the traditionally separate organisation of and demarcation lines between medical care and social care‖. Smart homes: it is now commonly used to describe ―a range of environmental control, home automation and home network systems that can help older people to remain living independently in their own homes. In addition to such ’systems’, there are also a variety of more standalone ICT-based assistive technologies that can help older people to remain independent, including computer-based or other electronic communication aids, object locators, reminder systems and so on”. Some of the wide range of technologies that fall within these various domains includes service-based applications (e.g. active and passive telecare systems, home telehealth), standalone items (e.g. medication dispensers, cognitive aids, object locators and so on), and consumer products with relevant functionality (e.g. WII). Some have a more traditional feel whereas others (e.g. surrogate pets) may seem, at least for now, more controversial or farfetched. Exhibit 4 here below illustrates this wide range of products by category. 98 At present, the most mature market in the field of ICTs and ageing concerns social alarms. This form of telecare can be considered to be mainstreamed in the majority of the countries covered in the study, in the sense that social alarms are available across the country and are provided/used on a regular basis. However, estimated levels of take-up vary considerably, from below 1% to more than 15% of older people. For more advanced (second generation) telecare, involving provision of additional sensors to enhance basic social alarm services, only in the UK is the situation approaching anything close to mainstreaming as of yet. For the most advanced (third generation) telecare, involving extensive activity monitoring, data gathering and lifestyle analysis, implementation to date has mostly been in pilots/trials, although a few examples of mainstreamed services can already be identified. Home telehealth is less mainstreamed than telecare at present, at least in comparison to basic first generation telecare. No country has ‗full‘ mainstreaming in the sense that the relevant healthcare providers, in all parts of the country, include such services within their repertoire. Overall, the US and Japan appear to show most development, with the US Veterans Health Administration‘s extensive home telehealth services for older clients being the most noteworthy example. There has been some large-scale trial activity in Europe and some countries also have localized examples of mainstreaming, although generally not focusing on older people, per se, even if many of those served are in fact older people. The field of 'domotics' covers a broad spectrum of technologies and applications, from standalone devices that address particular needs (such as augmentative communication devices), through various types of environmental control system to fully integrated smart homes. Available evidence suggests that the extent of provision and take-up of ICT-based assistive technologies for purposes of independent living varies considerably across countries, with the Nordic countries generally seen as being more advanced in this regard. At the smart home end of the spectrum, the evidence from the 16 countries suggests that there are a lot of RTD projects, trials and demonstrators but no well-advanced mainstreaming in most countries to date. See the full Report at: http://www.ict-ageing.eu/ict-ageing-website/wp-content/uploads/2010/D18_final_report.pdf 99 3 National Good practices and projects 3.1. Austria PLEASE INCLUDE 1 or 2 PROJECTS / EXAMPLES OF SOCIAL ALARM / TELECARE / TELEHEALTH / SMART HOMES IN YOUR COUNTRY! 3.2 Italy The following two initiatives have been identified by the ICT & Ageing study as good practices addressing market barrier in the independent living domain. E- Care E-Care provides an example of an initiative operating on a regional basis that aims to connect various actors – public, voluntary and private – to deliver co-ordinated ICTsupported health and social care services to older people. The project integrates activities between the different service providers at regional and municipal levels and will ultimately integrate telecare and telehealth projects that are currently at pilot stage. E-Care has been in operation since 2005, with initial funding provided by the ‗Fund for Non-Self-Sufficiency‘ of the Emilia-Romagna Region. It is co-ordinated by CUP 2000, a regional semi-state company that specialises in eHealth and which manages the largest call centre in Italy. The main aim of the E-Care project is to guarantee independent living for older people at home through customised care plans designed according to the needs of each user. The service covers the municipality of Bologna and the surrounding Province, and the municipality of Ferrara has also joined the E-Care network. The target group for the E-Care project is older people aged over 75 living at home who are physically frail or socially isolated. The E-Care network offers to older persons aged over 75 living at home and physically frail or socially isolated a telecare service that provides social care, social connection and social alarm services along with medical care when necessary. Health and social care information is also provided, as well as a facility for booking medical appointments. The call centre also acts as an intermediary between the client and service providers. Each client has a unique electronic file stored in the call centre that contains basic contact information and a medical history. The Telehealth aspect of the E-Care network is based on two other Telehealth pilot projects, ECare Lode and the OLDES project, both of which will be integrated into the E-Care project in the future. http://www.cup2000.it/e-care/html/speciale.asp Non Più Soli – Mainstreamed combination of social alarm and telehealth services This initiative has been identified by the ICT & Ageing Report, as a good practices, which represents a mainstreamed combination of social alarm and telehealth services. Non Più Soli is a service which is in operation in the Municipality of Rome since 2002 and is intended for older people aged over 65. Clients can apply directly to the Municipality to access the service, or they may be referred to by their family, primary care services or social services, or via FARMACAP, the organisation that runs the call centre. In the social alarm service, new clients are assessed and a specific plan is drawn up, detailing their medical history and a schedule for regular weekly calls to be made by the call centre to the client. During these calls, the service operator checks that the client has taken their medication, provides information on relevant services and gives social and psychological support. 100 The Telehealth service is based on remote vital signs monitoring. Clients are equipped with a local peripheral unit connected to their telephone line. The user also receives a ―Health Watch‖ bracelet. Through the bracelet, users can send alerts via a push button, or, if vital signs readings are outside set limits, alerts can be automatically sent via the local peripheral unit to the call centre. Centre operators can reach the client 24 hours a day via direct voice connection. If they cannot reach the client directly, they can use a list of numbers to call nominated contacts, or, if necessary, emergency services. This service is still active, even if the ―health watch bracelets‖ have not been distributed in the recent years and the service is now more focused on social inclusion and psychological assistance for lonely older persons. 24h free listening service and help by calling the phone number: 06 57 08 87. Further information: http://www.comunicatoripubblici.it/index.html?id=165&n_art=75 http://www.comune.roma.it/was/wps/portal/!ut/p/_s.7_0_A/7_0_21L?menuPage=/Area_ di_navigazione/Sezioni_del_portale/Dipartimenti_e_altri_uffici/Dipartimento_promozion e_dei_servizi_sociali/Terza_et-13-/Teleassistenza_e_telesoccorso/ 3.3. Poland PLEASE INCLUDE 1 or 2 PROJECTS / EXAMPLES OF SOCIAL ALARM / TELECARE / TELEHEALTH / SMART HOMES IN YOUR COUNTRY! 3.4 Slovenja PLEASE INCLUDE 1 or 2 PROJECTS / EXAMPLES OF SOCIAL ALARM / TELECARE / TELEHEALTH / SMART HOMES IN YOUR COUNTRY! 3.5 Sweden PLEASE INCLUDE 1 or 2 PROJECTS / EXAMPLES OF SOCIAL ALARM / TELECARE / TELEHEALTH / SMART HOMES IN YOUR COUNTRY! 3.6 United Kingdom (Scotland) „Just Checking‟ – Supporting Independent Living for people with Dementia Just Checking is a commercially available system that monitors a person with dementia in their home and provides, via the Internet, a chart of activity to carers. This information is provided to carers and care professionals to help in the planning and delivery of care. The aim is to help maintain the person‘s independence and ensure that interventions provided are appropriate. Small, wireless sensors are installed in the key rooms of the house and are triggered as a person moves around their home. Data from the sensors are gathered by the controller, a small box, and sent via an integral mobile phone to the Just Checking web-server. Family members and professionals can log on to the password protected Just Checking website to view the chart of the activity. For carers on the move, the website can be accessed via a ―smart‖ mobile phone. By viewing the presented data, carers can see when a person got up and went to bed, and whether he/she had a disturbed night; visited the kitchen to prepare meals or drinks; left the dwelling and for how long; whether there were visitors and how long they stayed; and how they are responding to care that has been put in place. Several evaluations of the Just Checking system have been conducted by the UK Department 101 of Health, the NHS and others, and two are presented briefly here. Leeds Partnership NHS Foundation Trust conducted a 12-month evaluation which was completed in June, 2009. The systems (55 in total) were installed to assist in assessment and care planning and were removed once a sufficient understanding of the service user‘s daily activities had been achieved. Apart from the care professionals involved, family members that were closely involved could also view the relevant data. The evaluation concluded that the improved and objective information from the Just Checking system saved significant time in piecing together and evaluating information from third parties such as neighbours and family members. The information also enabled the occupational therapists to be sure that the care plans and interventions that they put into place were well-based and could therefore be more confident about the best approach to adopt. For the service users, the interventions were found to promote independence as risks were noted and managed and the interventions were more client-centred. Family carers were reassured by the charts and the service user‘s response to the interventions; they were able to target their own input to best effect, and manage the demands of their caring role. http://www.justchecking.co.uk/index.asp?nav=mn MANY GOOD PRACTICES ARE MENTIONED IN THE REPORT FOR UK AND SCOTLAND, see document annexed to chose one more initiative or to change the above one with a new one. 4. ELDY: a software to bring older people to use the computer Eldy is the first software dedicated to the older people. It has been designed with the aim to bring + 55 to use the computer by an Italian non-profit organization, the Eldy Association. It is freely available from the official web site, http://www.eldy.org/ and http://www.eldy.eu, in English, Italian, French and Dutch. Eldy is a Java Application for Windows and Linux; it is freeware with perpetual free-ofcharge license. In 2008 Eldy had 150.000 users and it has been awarded a prize by the European Union in the frame of the e-inclusion program during the ―E-inclusion Ministerial Conference & Expo‖. In Eldy letters and buttons are bigger than usual, an evident colours contrast between text and background has been adopted and unnecessary buttons removed, consequently providing facilitations to ease the fruition of the interface. 102 From the SQUARE users can use their own email (MAIL); browse the internet (SURF THE WEB), create and edit their profile (MY PROFILE); chat with friends and relatives (CHAT), watch videos (Eldy TV); write documents, watch pictures, know the weather forecasts and use SKYPE (USEFUL TOOLS), access to the HELP area where it is possible to change the personal settings and to do easy exercises to learn to use the mouse as well as read the user guide (TUTORIAL). In Italy, Eldy has been localized and customized for different regions and municipalities: it allows users to write directly to Public Administration offices, or Hospitals with an easy interface, even without knowing the URL, to access Public Administration websites, without using Google, to use Public Administration Smart Cards, that are key in the health sector, e.g. to book a visit or to digitally sign a document. Eldy also allows to integrate public services into an easy interface (e.g. Public administration email, doctor visit booking). 103 Eldy is easy to be installed and used. It can be used to teach and learn how to use the computer to older persons, as this BBC video explains http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/8352606.stm. 5. Exercises 5.1 Exercise 1 What are the products available on the market in your country that can make easier the life of older people? Find at least 1 product for each of the following categories: Easy to use mobile phones Tele and distance alarms Easy to use keyboards and mouse Special amplified and photo telephone Sensors and detectors for home Other? 5.2 Exercise 2 Install Eldy on your PC and explore it carefully, including the tutorial on the help area. List here below what are from your point of view the strongest points of Eldy. 1. ….. … …. 2. .….. … …. 3. ….. … …. 4. ….. … …. 5. ….. … …. 6. ….. … …. 7. ….. … …. 8. ….. … …. 9. ….. … …. 10. ………….. Make a survey on the web and try to find more information on Eldy: is it known and used in your country? By whom? 104 6. Self-evaluation test Please answer to the following questions. 1) What is the name of the Action Plan launched by the European Commission in 2007 to foster the e-inclusion for seniors? And what is the name of the Joint Research Programme launched in 2008? 2) What does the term ―Assistive technology‖ mean? Please illustrate the answer with a concrete example. 3) What is the difference between ―telecare‖ and ―telehealth‖? 4) Could you please give an example of assistive technology in your country? It could be a project or a product available on the market. 5) What is Eldy? What does it include? 6.1 Correct answers 1a) Ageing Well in the Information Society and Ambient Assisted Living joint programme 2a) ―Assistive technology is technology used by individuals with disabilities in order to perform functions that might otherwise be difficult or impossible‖. An example can be a ―special telephone or portable alarm device that can be used to make a call to an alarm centre in the event of a need arising (e.g. a fall)‖. 3a) Telecare is defined as ―a range of enhancements to the basic social alarm service concept. For our purposes, telecare is concerned with the provision of social care (i.e. non medical services) to the home. Typical examples include the provision of various sensors in the home (e.g. fall detectors, bed/chair occupancy sensors, smoke, gas and flood detectors, and so on) that alert social care services in the event of a problem arising in the home” – while ―Telehealth‖ is used ―to refer to the use of ICTs in the delivery of medically-oriented care services to older people in their homes. It can include a variety of somewhat different services or applications, including telemonitoring (e.g. blood pressure, blood glucose, ECG, etc.), teleconsultation (e.g. online, by videophone, by telephone) and telerehabilitation (e.g. by videophone), as well as selfcare devices to be used by people in their own homes to help them monitor and manage their health themselves. 4a) answer to be costumised at national level (see chapter 3). 5a) Eldy is the first software dedicated to the older people. It has been designed with the aim to bring + 55 to use the computer by an Italian non-profit organization, the Eldy Association. It is freely available from the official web site in English, Italian, French and Dutch. Eldy letters and buttons are bigger than usual, an evident colours contrast between text and background has been adopted and unnecessary buttons removed, consequently providing facilitations to ease the fruition of the interface. From the SQUARE users can use their own email (MAIL); browse the internet (SURF THE WEB), create and edit their profile (MY PROFILE); chat with friends and relatives (CHAT), watch videos (Eldy TV); write documents, watch pictures, know the weather forecasts and use SKYPE (USEFUL TOOLS), access to the HELP area where it‘s possible to change the personal settings and to do easy exercises to learn to use the mouse as well as read the user guide (TUTORIAL). 105 Annex 12 – Mobile and Network Services It is unnecessary to mention the enormous social change that the development of mobile telephony has supposed for many people. The possibility of establishing communications from anywhere and at anytime, without the need of being linked to a fix telephone, opened a great variety of new possibilities for personal communication, information and also for employment. This is even truer for the people that have particular physical or cognitive limitations due to ageing. Many older people have seen enhanced the possibilities of carrying out an independent life, just if they can carry and use a mobile telephone. This paper analyses the diverse uses of mobile telephony to urge the incorporation of older people's needs in the design process from the initial stages and the use of the ―design for all‖ approach. This is made from the conviction that the mentioned possibilities will become real only if they are are taken into account in the design of both equipment and services provided through mobile communication networks. What older users expect from mobile communications is not very different from what the generic user expects from these services: mostly, fully reliable personal communications and services to improve, as much as possible, safety and quality of life. Where are the differences? Mainly in the greater user dependence on this services and in the specific interface requirements. In most cases, if all user needs are considered in the design phase, equipment and services will be usable by most people. The requirements that mobile communication systems for older people should meet can be classified under the following categories: Personal communication: One of the most important needs of people with restricted movement is personal communication. People with motor restrictions can experiment serious difficulties to use wired telephones. These difficulties are mainly due to the need of reaching its position in a limited period of time to be able receive a call, and the frequent inadequate location that can make wired telephones hard to use. Thus, for these users mobile technology enhances their chances of personal communication avoiding the previous restrictions to some places and some times in the day. Security: many older people experiment motor restrictions that can lead them to potentially risky situations that increase when they try to carry on an independent way of life. Situations of illness, home accidents, and so on, require a quick communication channel to obtain urgent help. Social integration: In the last years wired telephones have contributed to social inclusion and autonomy of many older users. But, in very isolated regions, where standard telephones are not available, mobile telephones are the only way to reach services that contribute to socialisation. Even if the access to these services does not need structural modifications, the prices charged to people using them should especially be considered and subsided, to promote their social integration and to avoid the discrimination of people living in these disfavoured regions. Autonomy: As it has been mentioned in the previous paragraphs, the combination of personal communication, security and access to integrative services gives to older people more opportunities to carry out an independent way of life. 106 The accessibility to mobile telephony is also conditioned by the ergonomic limitations of the handsets. Sometimes, mobile handsets are very difficult to handle and include an enormous number of functions, very seldom used, that makes the operation very complicated. Many of these user requirements can be fulfilled if the needs of all the possible users are taken into account when a new service or device is planned. The patching of standard devices to adapt them to the special needs of determined users is being substituted by a new design philosophy that tries to consider the requirements of all the possible users. This design philosophy is usually called design for all and has proved to be very valuable not only to include more people in the use of the designed equipment, but also to enormously enhance its usability for everyone. Devices designed for all are easier to handle, learn, understand and use for all the users. Nevertheless, it is very important to consider that sectors of the population that are not able to use the systems designed for all will possibly remain. So, it is essential that products and services are designed in such a way that, when necessary, they are open to possible adaptation for specific user needs. Moreover, for those users that cannot use these adaptations, specific services and equipment should be provided. Risks of mobile communication for older people The provision of services through mobile telephony can also led to social and ethical risks for older users2. Let us summarise the most critical of them: · · · · Social isolation: The provision of personal communication and security help through mobile systems is frequently accompanied by a reduction of direct human relations with relatives, friends and care personnel. For this reason some users may feel that the technology they are provided impedes the human relations they previously had and, consequently, they reject this technology. Loss of personal autonomy: Some services that monitor the health status or the location of the user for their security, may also incur in invasion of their capacity of taking decisions. Loss of privacy: The tendency to establish communication in open places (an increasingly frequent habit that many users do not even realise) makes private communications being heard by estranges. In many cases, older users can not chose the place where they use this service or may not be conscious about the openness of their communications. Economical barriers: even if mobile services were fully accessible, there is still another important barrier: the economical one. Many of the special requirements that older users have using mobile telecommunications imply slower communication and longer use, resulting in higher prices for the same service. Mobile communications technology has a great potential to change the lives of older people. The industry is starting to take in account this collective as a potential market, mainly due to three reasons: the rising proportion of older people in occidental societies, the possibility of governmental subsidised prices for older people and the potential introduction of some of these devices into the main -stream market. But the advantages offered to older people can only be useful if the design is made taking into account their real needs and requirements. The benefits that older people can obtain from mobile access to some services are accompanied by some risks that have to be evaluated and avoided. In this way, the authors propose the inclusion of an ethical and social impact study in every project related to mobile 107 equipment and remote services older users, in which possible dangers are pointed out and compensatory actions are described. 108 Annex 13 – Mobile Phones / SMS 1. Mobile phones and older people Mobile phones are becoming common personal items for people of all ages, however studies suggests that people over the age of 60 use mobile phones for very limited purposes, such as for calling or texting in emergency situations. They avoid using more complex functions. The major causes are displays that are too small and difficult to see, buttons and characters that are too small causing them to push wrong numbers frequently, too many functions, nonuserfriendly menu arrangement, unclear instruction on how to find and use a certain function and services that are too expensive. If the problems related to the use of mobile phones can be solved, mobile phones can potentially play an important role in helping older people in many ways, especially with the increasing range of telephone-based services (e.g., telephone banking and shopping). They provide a sense of security for older people as they can be reached practically anytime and anywhere. Although most people see elderly as ―non technological‖ person, there is no evidence that older people reject technology more that others; they accept it and adopt it when the latter meets their needs. But they can be expected to have a different approach to technology from younger people. Because of sensory, motor, and cognitive changes due to ageing, older people might need more time to learn, be more error-prone, and need more steps to operate the system. What we need to do is present them with the possibilities the use of mobile phone offers and how their everyday life can be enriched by using it. We need to remind them that there are many different types of mobiles available and that they simply have to choose the appropriate one according their needs. It is of a great importance to explain the use in such way that they will feel comfortable and not overloaded with many possibilities mobile phones these days offer. 109 2. Benefits and drawbacks of the mobile phone use in relation to the older people To be able to teach older people how to use various mobile phone applications we need to know why they have decided to use a phone in a first place. We need to understand their needs and their motivation. According to the user analysis the main reason is to be in touch with the family members and friends. But this however is not the only reason. Main reasons for mobile phone purchase are: -to be in touch with family and friends -to feel more confident going out by themselves -to be able to call somebody if they are in trouble -to feel safer being alone -interest in new technology -other people have it Various studies show that despite the rapid development of mobile phones, older people are still mostly interested in the basic functions, such as calls and SMS. Other useful functions are alarm clock and phone book. Surprisingly majority finds camera function rather disturbing, since they do not want to be photographed at all occasions. To teach older people how to use mobile phone in their everyday life, we must present them with functions they find useful and are willing to learn and use. Other issue that we need to be aware of is that older people may feel overloaded with possibilities mobile phones offer and that some feel uncomfortable having it, due to the fact that they may come across as rude and impolite when they are not able to return a call or to reply to the received SMS. 110 Mobile phones with small buttons are not suitable for older people, since they may press the wrong button or cannot see the characters and are so unable to type SMS. 3. Mobile phones: services Due to the abundance of offers available older people often feel overloaded with possibilities. It is hard to compare and choose the right solution even for younger people and the older the costumers the most likely they will choose the first ad the most ―attractive‖ offer available. However this is not often the appropriate one and their needs are not always considered. It is important to advise them to take time, to compare and to ask someone they know for advice, and to advise them to present their needs and competences before the purchase or before making a contract. Plan your lesson: Preparatory work: Create a list of mobile service providers at national level In the class: Compare the different possibilities (prepaid or contract) at national level Compare various types of phones with regard to older people‘s needs. 4. Mobile phones: basic functions Making and receiving the call Missed calls option Phone book, adding new contacts Receiving SMS Writing SMS Alarm clock, reminder Camera option, MMS Calculator Customizing the mobile phone, shortcuts, ringtones, etc. 111 Annex 14 – Pads & Readers 1. TABLET COMPUTERS iPad is the most famous tablet computer available on the market, designed and developed by Apple. But what is exactly a tablet computer? In PC Mag you can find the following definition of tablet computer: http://www.pcmag.com/encyclopedia_term/0,2542,t=tablet+computer&i=52520,00.asp. A complete computer contained in a touch screen. Tablet computers can be specialized for Internet use only or be full-blown, general-purpose PCs. The distinguishing characteristic is the use of the screen as an input device using a stylus or finger. To this definition also refers the Wikipedia definition http://en.wikipedia.org/wiki/Tablet_computer. "Tablet computer", or simply "tablet", is a complete computer contained entirely in a flat touch screen that uses a stylus, digital pen, or fingertip as an input device instead of a keyboard or mouse. Tablet computers are not the same as Tablet PCs, even if they are very similar. In fact tablet computers ―do not run a generic version of a Microsoft Windows, Linux or Apple Mac OS operating system designed for desktop PCs, but rather an operating system dedicated to the device4‖. A tablet PC prototype was developed by Microsoft in 2001 as a full Window Computer with the ―simplicity of a pen and paper‖. In fact the handwriting recognition allows users to write on the screen as on a sheet of paper. http://www.microsoft.com/presspass/features/2000/nov00/1113tabletpc.mspx 2. iPAD iPad was announced last 27 of January 2010, after months of rumours, and 3 millions of them have been sold in the 80 days after the introduction in the US market. The reactions of experts were various: from the enthusiastic to the sceptical ones. See on the Guardian the reaction of a panel of commentators in a range of industries http://www.guardian.co.uk/technology/2010/jan/27/apple-ipad-tablet-reactions. The large (25 cm) touch screen liquid crystal display makes iPad particularly suitable for enjoying eBooks, videos, photos, as well as to access internet and email applications. The screen works in any orientation and it is fingerprint-resistant and scratch-resistant glass. With a weight of about 700 g it has been considered something in between a laptop and a mobile phone. Built-in applications have been designed specifically for the multi-touch screen and advanced capability of iPad and make the use of this sophisticated device really easy and intuitive. 4 http://en.wikipedia.org/wiki/Tablet_computer 112 The Safari web browser on iPad allows users to view whole web pages in portrait or landscape on the large screen with easier readable text size and to surf the internet using fingers as ―pointing devices‖. With simple and easy fingers gestures users can open and scroll web pages, enlarge texts and photos, rotate the screen on portrait or landscape modality and see web pages expanding to fit the display. The Mail application on iPad gives users a natural new way to see their email. In landscape modality both an opened email and the messages in your inbox are shown, while in the portrait modality the message automatically rotates to fill the screen, so you can concentrate on its contents. When you‘re ready to compose a new message, a single tap reveals a large onscreen keyboard with keys that are practically the same size as a notebook‘s. The iPad Photos application allows users to see and touch their photos in intuitive new ways. Photo albums appear as tidy little stacks that can be pinched to preview. Taping a stack, and the whole album opens up. The iBooks application can be downloaded free from the App Store. iBooks is a sort of amazing place to browse and shop for books whenever you want. Tap the iBooks icon to make the bookshelf appearing. Tap the Store button and the bookshelf flips around like a secret passageway to reveal the iBookstore, where you can browse and read tens of thousands of books — many of them free. 113 Watch the videos on the APPLE YouTube Channel and get a complete Guided Tour on the iPad and the different applications: http://www.youtube.com/user/Apple#grid/user/E1D0767193E25F5D iPad comes with thousands of applications that make available maps, calendars, magazines, comics, music…. See the list of available applications for iPad on the APPLE web site: http://www.apple.com/ipad/apps-for-ipad/. iPad is available on the market starting from 499 Euros. 3. eBOOK READERS One of the most interesting applications of iPad is the iBook for downloading and reading eBooks. But of course iPad is not the only device available on the market that allows the reading of digital books and magazines. Other eBook readers – i.e. handheld devices specialized for reading electronic books‖5 - have been developed and produced in these years by different manufacturers. Netbook or eReader? Someone could ask himself: Why should I buy an eReader if I can have a mini laptop or mini notebook? The answer is simple: buy an eReader if you want to read eBooks whenever and wherever you want. It is well explained in the this article on eReaders.net http://www.ereaders.net/articles/ereader-or-netbook 3.1 Are eReaders “Older People” friendly devices? Tony is a blogger 67 years old who is keen of ebooks and eReaders and regularly reviews, comments and writes about them on his blog titled eBookanoid - Reviewing eReaders, eBooks, eBook web sites and all things related to eBooks and eReaders at www.ebookanoid.com. Tony clearly explains why eReaders are older people friendly devices in this post http://www.ebookanoid.com/2010/03/03/ereaders-for-the-elderly-a-useful-gadget-forolder-people/ - reproduced in the grey box here below: There are a number of obvious advantages to older people that an eReader can offer: Scalable font size – this is an obvious one, to be able to increase and decrease the size of the font according to one‘s eye sight and the light level is a real benefit for us older people. Lightness – also a great benefit, not to have to hump a hefty great paper book around with one is wonderful! Last read page – Now this is a real bonus for us oldies, as I always forget where I was in a book, and whilst I have no problem with dog-earing the last page I was reading in my own books, one can‘t really do this with borrowed books (libraries and friends), and when I have used bookmarks, the damn things are always falling out in 5 PC Mag definition on http://www.pcmag.com/encyclopedia_term/0,2542,t=E+Ink&i=58853,00.asp 114 my rug-sack when I take the books out with me. Apart from these specific advantages for us, all the other advantages of eReaders over paper books that we all enjoy apply equally to us too, of course. eReaders and libraries As I mentioned earlier in this post, an increasing number of libraries around the world are acquiring eReaders (and a good stock of lendable eBooks) specially for their older clients. These eBooks delete themselves after a couple of weeks, and apparently can‘t be copied, so they function exactly as do paper library books. As far as I can gather from forum chat this is a development that many older clients appreciate very much, as well as the option to have text to voice, so when they are tired or simply can‘t be bothered to actually read, the book reads itself to them. Unlike audio books (also a very good thing) eReaders can function as both audio books and ordinary books, thus meeting the changing needs of older readers very well. Reading in bed Like a lot of people – I suspect – I do a lot of my reading in bed before going to sleep, and I find the ease of holding an eReader in bed is far greater than a paper book, not least the fact that once I am in position, I don‘t have to keep changing my position as I move from the left hand page to the right hand page, if you see what I mean. This is a serious advantage for those older people who have little strength in their arms and wrists. Once comfortably established, no further moving is required, just push the advance page button as you read… Lightness and travelling I know I mentioned the benefit of the lightness of eReaders above, but as an additional factor for the elderly (and to a lesser degree, the younger) readers, when travelling, having a good stock of books with one without the horrible weight of paper books is very beneficial. Since I acquired my Sony, my Take on Bag when flying has finally become manageable. No longer that standing at the check in counter with about 20 kilos of books in my bag over my shoulder, attempting to look as if the bag is as light as a feather to avoid problems with over weight………… A true blessing! 3.2 What to Look for in an eBook Reader What are the factors that should be taken into consideration to effectively compare the electronic books readers available in the market? The eReaders web site6 gives some clues on this matter, helping users to identify what are the most important elements to consider before buying an eReader. Design From touchscreens to LED backlights to the Read to Me feature on the Kindle 2, there are a lot of features that will help your reader disappear so it‘s just you and the text. Features like the touchscreen, screen size and type and the wireless capabilities were given more weight. Content Some of the eReaders have hundreds of thousands of titles available from a dedicated service while others can support a few files found on the internet. We rated the number of content available for the device and how many different types of book files each device can support. 6 http://www.ereaders.net/articles/best-ereader 115 Memory/Battery Life The life of your eReader is crucial. Nobody wants their reading device to run out of power before the climax of their novel. The number of pages that can be turned on a single charge and the amount of memory available for storing books makes the eReader experience more enjoyable. Additional Features There is always room for features while enjoying to a book. Some of these include the number of grayscale levels, audio formats, image formats, text-to-speech feature and so much more. The best eBook readers will have a good combination of each of these features and will disappear as you read, just like a normal book would The most known eReaders available on the market are: Kindle: this is the eReaders developed by Amazon.com. You can find all information about Kindle on http://www.amazon.com/gp/product/B0015T963C/ref=sv_kinh_0 and on the Kindle – Ready web site http://www.kindle-ready.com Sony eReader: the eReader produced by Sony can be pocket or touch edition. More info, videos, and guided tours on the Sony Web site http://www.sony.co.uk/hub/reader-ebook Nook Reader: Nook has been developed by Barne & Nobles – a top booksellers company in US – and it is available also for EU readers. More, info, including manuals and guides at http://www.sony.co.uk/hub/reader-ebook A list of available devices and a comparison table with the main characteristics is available on Wikipedia at http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_e-book_readers. 4. EXERCISES 4.1 Exercise 1 In the table here below list the pros and cons of electronic books versus printed books. Pros eBook Cons eBook Pros Printed Book 116 Cons Printed Book 5. SELF-EVALUATION Please answer the following questions: 1) What is an iPad and what are its main characteristics? 2) Please explain the main benefit of using an eReader for older people. 3) What are the main factors to be taken into consideration when buying an eReader? 4) What are the 3 most known eReaders available on the market ? 5.1 Correct answers 1) The large (25 cm) touch screen liquid crystal display makes iPad particularly suitable for enjoying eBooks, videos, photos, as well as to access internet and email applications. The screen works in any orientation and it is fingerprint-resistant and scratch-resistant glass. With a weight of about 700 g it has been considered something in between a laptop and a mobile phone. Built-in applications have been designed specifically for the multi-touch screen and advanced capability of iPad and make the use of this sophisticated device really easy and intuitive. 2) Scalable font size – this is an obvious one, to be able to increase and decrease the size of the font according to one‘s eye sight and the light level is a real benefit for us older people. Lightness – also a great benefit, not to have to hump a hefty great paper book around with one is wonderful! Last read page – Now this is a real bonus for us oldies, as I always forget where I was in a book, and whilst I have no problem with dog-earing the last page I was reading in my own books, one can‘t really do this with borrowed books (libraries and friends), and when I have used bookmarks, the damn things are always falling out in my rug-sack when I take the books out with me. 3) Design; Content; Memory/Battery Life; Additional Features (see page 6/7) 4) Kindle: this is the eReader developed by Amazon.com; Sony eReader: the eReader produced by Sony; Nook Reader: developed by Barne & Nobles. 117 Annex 15 – PDAs & Apps PDA is short for personal digital assistant, a handheld device that combines computing, telephone/fax, Internet and networking features. A typical PDA can function as a cellular phone, fax sender, Web browser and personal organizer. Unlike portable computers, most PDAs began as pen-based, using a stylus rather than a keyboard for input. This means that they also incorporated handwriting recognition features. Some PDAs can also react to voice input by using voice recognition technologies. PDAs of today are available in either a stylus or keyboard version. Mobile applications, also called mobile apps, are software applications, usually designed to run on smart phones and tablet computers. They are available through application distribution platforms which are typically operated by the owner of the mobile operating system, such as the Apple App Store, Android Market, and BlackBerry App World. Some apps are free, and others have a price. Usually they are downloaded from the platform to a target device such as an iPhone, BlackBerry, or Android phone, but sometimes they can be downloaded to less mobile computers such as a laptops or desktops. For apps with a price, generally a percentage, 20-30%, goes to the distribution provider (such as iTunes), and the rest goes to the producer of the app. Mobile apps were originally intended for productivity: email, calendar and contact databases, but public demand caused rapid expansion into other areas such as mobile games, factory automation, GPS and location-based services, banking, order-tracking, and ticket purchases. This in turn created a large subculture of different online magazines to review these new mobile applications.[3] This was due to the large amount of apps in the apps store which made internal navigation more difficult. Ecercise: Describe PDAs and Apps with simple terms and explain its features to elderly. Present its benefits for target user. Are PDAs and smart phones useful for seniors? What kind of Applications could be useful to the target group? Search for applications relevant to the target group in your country. 118 Annex 16 – Skype Phone / File / Video / Remote The rise of Skype is one of the internet‘s biggest success stories and one of the most radical breakthroughs in bringing ICT to the wider community. In eight years it has grown into the world‘s largest phone company for international voice calls, with well over 600 million users. By bringing in video along with voice it effectively created a video telephone, in a system which is particularly suitable for older people. Through Skype video and older person can speak directly to children and grandchildren on the other side of the world – free. For frail elderly people whose fingers may not be able to hold a conventional telephone up to their ear for a long period, the Skype system is ideal. The older person can sit in bed, with a laptop on a small side-table that reaches over the bed, and they can sit back and chat for as long as they like without having to worry about either their comfort or the cost of the call. In older residential homes where individual rooms do not have a telephone, installing conventional lines would be complex and expensive. Instead, a single installation of a wireless network round the building makes it possible for anyone anywhere in the building to set up a laptop and open up a Skype contact. The Skype system is so easy to use that many older people have taken it up, whether or not they have had any previous experience of computers. In fact it‘s often seen by users as a modern development of the traditional telephone rather than as something associated with learning about computers. There are three particular aspects that are opened up in this module. (1) How to encourage older people to use Skype? (2) How to maximise the benefits for them? (3) How to lead from the more straightforward phone calls to other uses? 1. Encouraging older people to use Skype The encouragement is taking place naturally, as older people spread the word to each other, and as their children and grandchildren show them how easy it is to use and help them install it. It seems in general that about half of those who start to use computers do so through the help of friends and family, rather than anything more formal, and Skype seems to be a key motivation and a frequent starting-point. 119 News of anything that is beneficial to older people, whether a free bus pass or winter fuel allowance, tends to spread efficiently, and Skype is seen in that way, as something that really makes a difference. All that is needed is first, for them to see it in action, and second to have help if necessary with installation, including wireless broadband. Exercise: How many practical ways can you think of to spread the word further about Skype? (20 minutes) Exercise: For an older person who might want to have wireless broadband installed, are there any problems that you can foresee in the process, or any situations that might be less straightforward? (20 minutes) 2. Maximising the benefits from Skype Suppose the grandchildren in Australia have persuaded their grandparent in Scotland to install Skype and the contact sessions are going well. There will always be much to speak about and to show, with the Skype link making it possible for several grandchildren to appear at one end of the link and show what they‘ve been doing at school or wherever. That in itself is a very fulfilling use of Skype, and it can be added to in various simple ways. For instance, the grandchildren can encourage other members of the family to contact the grandparent. These could be younger or older ones, who may be scattered over the world or who may not normally manage more than an annual Christmas card. But it is easier and more natural for them to be in contact through a direct link from their home computer screen where they often sit. So a network of family and friends can gradually be built up. Ideas for building up the network can develop at an early stage, so that family or friends can start to think about what they might like to talk about or show, or to plan the first call for a special occasion. Exercise: Think of an older person you know who is not yet on Skype, and the various people who they know – friends or family – who they might like to hear from. If there are any special times, or particular topics of interest, mention these as well. 3. Leading on to further uses of Skype Skype provides further services in addition to the core facility of video and voice links that are free between users. It offers the opportunity to send messages and also to share files. For a small monthly payment, users can upgrade to Skype Premium which allows them to speak to up to three other Skype contacts at the same time. This provides the opportunities for family gatherings. 120 File sharing adds a dimension, making it possible to send family photos or recorded music. Sending a message has many advantages. For instance a family member on a visit, running late, can send a message which can appear on a screen, thereby avoiding the disturbance of a phone call during an afternoon rest. The potential of messaging really comes into its own with the progress of developments in linking computers with television screens. Panasonic have led the way with this, developing Viera Cast, a feature on the TV set which enables users to access online content directly from the living room without using a computer. Panasonic have now gone a stage further, making it possible for Skype-to-Skype calls to be made from their large screen high-definition TV. The company have also produced a high-performance high-definition communication camera which include a 4 unidirectional microphone system that can pick up sound from the distance of the sofa. So several family members can sit on a sofa and speak to friends and family on the other side of the world, and see them in high definition on their TV. The use of the system could extend beyond family members. For people with interests in music, the Skype system makes it possible to have a newer and fresher type of television. Whatever the interest, whether music or gardening or sport, the Skype link can beam it in. This is a major trend – the gradual convergence of the varied electronic systems onto a single screen and thereby a more user-friendly unit. The home computer is thus on the way to being seen not so much as a specialist piece of equipment but more as an extension of two familiar home systems, the television and the telephone. In the one role it provides a remarkably rich source of programme material. In the other role, it takes the telephone up to a new level. A second pattern is the freedom that is opening up to us all to make our own choices and share them. So for instance from YouTube alone it is possible to produce a varied list of selections tailor-made to any individual. For an older person, all kinds of longunavailable music can be sought out and sent. Exercise: Think of three older people who you know, and for each one a situation in which you would feel it better to send them a message to a screen rather than phone. (15 minutes) 121 Annex 17 – Search / Google The Internet offers an amazing wealth of information but sometimes older people miss out on that because they don't understand the technology. With a little time and patience older people can be taught to surf the Internet like anybody else. Here are some suggestions for teaching older person how to expand their horizons, keep in touch with friends and family online, and enjoy the Internet. 1. Explain the browser. A good analogy for explaining an Internet browser to older people is to liken the Internet to a road and the browser to the car you choose to drive as you explore that road. While older people may feel more comfortable sticking with Internet Explorer simply because it's the default browser, it's never a bad idea to introduce them to the Firefox or Google Chrome. They just might like the way they handle the open road of the Internet. 2. Explain the threats. Help them choose, download and install anti-spyware and anti-virus programs. 3. Search a term on the Internet to show them how it's done. How and where a search is done on the Internet is the difference between a satisfying browsing experience and a world of frustration. Make sure they know where to find what they're searching for on the Internet. Google is the obvious choice due to ease of use and accessibility, but present country specific search engine. 4. Present e-mail by helping an older Internet user set up an e-mail account. If Microsoft Outlook proves too difficult, you might want to consider helping them set up an email account with one of the many free e-mail providers on the Internet. Yahoo! and Hotmail are two free e-mail classics, but for maximum ease of use I would suggest setting older folks up with a simple Gmail account. 5. Show them how to shop safely online. Older people will appreciate these reasons to shop online: no tiresome running from store to store, no standing in lines, abounding great values and more. However, inexperience with online shopping and the occasional shady online merchant can make shopping online dangerous for the elderly if they aren't told what to watch out for. Presents trusted shopping sites relevant for them and have them bookmark them for later use. 6. Introduce them to social networking. There's a wealth of social networking sites online, older people may appreciate social networking sites like Facebook. 122 Annex 18 – Video & Photo / Youtube There are two kinds of background from which to approach this module. Many of those who read it will be skilled in ICT, used to training others in the various techniques referred to here. Also there will be a host of photographers, who have developed great skills in the use of digital or video cameras. In the UK, there is a digital camera in 4 households out of every five. For video there are full-scale video cameras, camcorders, pocket camcorders, and smartphones. Many of these people will have moved into digital photography from traditional photography, looking primarily at the digital camera as another kind of camera, rather than as an aspect of computers and ICT. The two issues that are raised in this module are not therefore to do with the practical use of digital photographic equipment. They relate to how the many people with such expertise can put their skills to work to help older people. There are two general ways in which this can be done. First, by assisting older people to use the camera themselves. Second, by using the resources of digital photography and YouTube to enrich an older person‘s life. Exercise: Make sure that you can do the following tasks, which are in three groups. If you are not expert with any of them, ask a friend for help. Regardless of how skilled you are, look at each group to think how such activity could be used to enrich the life of an older person. (Practical time: depends on your existing skills. Thinking time: 30 minutes) take a sequence of video footage download it onto a camera do simple edits take photographs with a digital camera, using its main features download digital photographs onto a computer arrange photographs in a digital album resize a photographs and carry out other simple edits upload photographs onto a website upload a video onto YouTube post a comment on YouTube Older people are used to using digital cameras. Of the more than 5 million over-50s in the UK who take a package holiday each year, there must be very few who do not have a camera with them. For the few that don‘t, they can still get drawn in to assisting by holding the camera and pressing a button to take a group picture. 123 The really interesting challenge with digital photography is to find as many ways as possible to use it to help those frail elderly people who are not able to take photos themselves but can enjoy so much the pleasure of seeing pictures of familiar faces and places. For instance, old family photographs might be scanned and loaded into a sequence on a digital photoframe. Or a digital photoframe linked to the internet might be sent new photographs of the grandchildren, wherever in the world they might be. Or a video might be taken of waves breaking on the shore or a river flowing, and sent to a digital photoframe. Or a video could be made of a favourite piece of local music, whether from a pipe band or a church choir. Music is particularly interesting, as there is evidence that it reach us at a deeper level, even when much else fades away. Sometimes an Alzheimer‘s patient, who can no longer speak or apparently take in much of what it happening round about, will respond to music. For instance, you may see a hand gently moving in time to the music. Further, research has shown that Alzheimer‘s patients will take in words better if there is music with them. For further details see www.emaxhealth.com/1020/music-enhanceslearning-alzheimer%E2%80%99s-patients.html So music seems to touch us at a deeper, almost universal, level. This means that for various very frail elderly people for whom we may feel there is so little that we can do, music can be a way of making a difference. So to find more ways to make music available to elderly people, particularly those in residential care, is something well worth doing. And a huge reservoir of music is available in digital form, particularly though the internet. The challenge is to find way of accessing it and packaging it in an appropriate way for particular individuals and environments. Exercise: Think about YouTube, and how you might use some of the music videos there, to provide entertainment for elderly people in a residential home, whether as background music or a request programme or in any other way that seems interesting. 124 Ten projekt został zrealizowany przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej. Publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko ich autora i Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie za jej treść, ani za sposób wykorzystania publikacji czy treści, które zawiera. 125
