Zobacz wstęp i indeksy e-booka Encyklopedii

encyklopedia
gdańska
Komitet honorowy Encyklopedii Gdańska
Przewodniczący Komitetu Honorowego Encyklopedii Gdańska
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej
Prawosławny Arcybiskup Białostocki i Gdański
Jakub (Kostiuczuk)
Biskup Diecezji Pomorsko-Wielkopolskiej
Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP
Ewa Kopacz
Marcin Hintz
Marszałek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej
Biskup Diecezji Wrocławsko-Gdańskiej Kościoła Greckokatolickiego
Bogdan Borusewicz
Włodzimierz Roman Juszczak, OSBM
Prezes Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej
Przewodniczący Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Gdańsku
Donald Tusk
Michał Samet
Imam Muzułmańskiej Gminy Wyznaniowej w Gdańsku
Hani Hraish
Prezes Zarządu Dyrektor Generalny Grupy LOTOS SA
Prezydent RP 1990–1995
Lech Wałęsa
Marszałek Województwa Pomorskiego
Mieczysław Struk
Prezydent Miasta Gdańska
Paweł Olechnowicz
Prezes Zarządu EDF Wybrzeże SA
Henryk Dworakowski
Prezes Zarządu ENERGA SA
Mirosław Bieliński
Paweł Adamowicz
Prezes Zarządu Gdańskiej Infrastruktury
Wodociągowo-Kanalizacyjnej Sp. z o.o.
Przewodniczący Rady Miasta Gdańska
Jacek Skarbek
Bogdan Oleszek
Arcybiskup Senior Archidiecezji Gdańskiej
Tadeusz Gocłowski
Prezes Zarządu Dyrektor Generalny
Saur Neptun Gdańsk SA
Serge Bosca
Szanowni Państwo,
mają Państwo przed sobą wyjątkową publikację, dotyczącą jednego z najbardziej niezwykłych miast
w historii Europy. Miasta, o którym Napoleon Bonaparte powiedział, że jest „kluczem do wszystkiego”.
To tutaj, w Gdańsku, na przestrzeni wieków rozgrywały się wydarzenia, które decydowały o biegu polskich
i europejskich dziejów.
Miasto Gdańsk, liczące ponad tysiąc lat, jest w pewnym sensie rówieśnikiem Polski. Przez stulecia
związane z Rzecząpospolitą, choć związki te były skomplikowane. To właśnie pod berłem polskich monarchów Gdańsk przeżył swój złoty wiek. Było to w xvi i xvii stuleciu, kiedy transporty zboża dla zachodniej
Europy wypływały właśnie z gdańskiego portu – a Gdańsk bogacił się i rozkwitał. W hanzeatyckim i z ducha
kosmopolitycznym mieście osiedlali się reprezentanci wielu nacji: Polacy, Niemcy, Holendrzy, Żydzi,
Anglicy i Szkoci, Skandynawowie i Włosi. Żyli razem, w poczuciu dumy ze swobód i szerokich perspektyw,
jakie dawało im bycie gdańszczanami.
Gdańsk doświadczył jednak nie tylko okresów świetności. Wiele razy stawał się areną walk i konfliktów. Tak było w czasach zmagań polsko-krzyżackich, wojny o sukcesję polską czy wojen napoleońskich.
Największych zniszczeń miasto doznało podczas ii wojny światowej, która rozpoczęła się właśnie tutaj, od
niemieckiej napaści na polską placówkę na Westerplatte.
Ale Gdańsk, niczym mityczny feniks, odrodził się. Po wojnie, jak nieraz w swych dziejach, przyjął pod
skrzydła licznych przybyszów. Nowych obywateli miasta szybko przeniknął jego niezależny duch, wpisany
w herb miasta dewizą: Ani tchórzliwie, ani zuchwale. Jak ich poprzednicy z ubiegłych stuleci pragnęli
pełną piersią oddychać wolnością. To nie przypadek, że właśnie tutaj narodził się wielki społeczny ruch
Solidarności, który ostatecznie pokonał komunizm, przynosząc wolność Rzeczypospolitej i krajom Europy
Wschodniej.
Przez te wszystkie wieki przez Gdańsk kroczył wspaniały korowód osobowości polityki, nauki i kultury.
Jan Heweliusz, Artur Schopenhauer, Günter Grass, Anna Walentynowicz czy Lech Wałęsa ukazują świetność tego miasta i doniosłość roli, jaką odegrało ono w dziejach Polski i Europy. To dobrze, że współcześni
Polacy będą mogli sięgać do tego wyjątkowego kompendium, jakim jest Encyklopedia Gdańska. Gratuluję
i dziękuję zespołowi naukowców za przygotowanie tej cennej publikacji, a wszystkim Czytelnikom życzę
pasjonującej lektury.
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
Bronisław Komorowski
Kdansk, Gdanzc, Dantzk, Dantzig, Dantzigk, Danzig, Dantiscum, Dantzick, Gduńsk i Gedanum. Różne
nazwy, ale to samo miasto: Gdańsk. Nasza mała Ojczyzna. Miasto dumne, piękne i stare. Pierwsza wzmianka o nim ukazała się w Żywocie świętego Wojciecha w roku 997, a więc jest Gdańsk jednym z najstarszych
miast Polski.
Miasto stojące handlem, bogate, należące od 1361 roku do Związku Miast Hanzeatyckich. Miasto, które
w roku 1557 stało się europejską stolicą tolerancji religijnej. A to za sprawą dekretu tolerancyjnego nadanego Gdańskowi przez króla Zygmunta Augusta. To był pierwszy taki akt prawny w Europie. Dzięki niemu
przybyło do Gdańska wielu cudzoziemców prześladowanych w swoich krajach. Ich wkład w budowanie
naszego miasta i jego tradycji jest niebagatelny.
Miasto, którego mieszkańcy zawsze byli wierni dewizie – Nec temere, nec timide (Ani tchórzliwie, ani
zuchwale).
Miasto symbol. To tu, we wrześniu 1939 roku, wybuchła najkrwawsza wojna w dziejach świata. W jej
wyniku Europa i świat zostały podzielone na strefy wpływów. Ale też tu, w sierpniu 1980, dzięki strajkowi
w Stoczni Gdańskiej im. Lenina ten podział zaczął się rozpadać.
Mam wielki honor przekazać Państwu książkę niezwykłą – Encyklopedię Gdańska. Swoistą summę wiedzy o naszym mieście, o jego dziejach i mieszkańcach. To książka, która powinna być w każdym gdańskim
domu. Bez względu na to, czy dom ten jest w Gdańsku, czy gdzieś w świecie. To dowód naszej wielkiej
dumy z Gdańska, jego dokonań, jego historii i teraźniejszości.
Encyklopedia trafi bezpłatnie do wszystkich bibliotek szkolnych w Gdańsku i ważniejszych placówek
biblioteczno-oświatowych Gdańskiego Obszaru Metropolitalnego i województwa pomorskiego.
Ta publikacja jest wynikiem żmudnej pracy bardzo wielu ludzi, autorów koncepcji, autorów haseł,
redaktorów. Wszystkim im w imieniu gdańszczan bardzo dziękuję. Dziękuję też serdecznie darczyńcom
i sponsorom za finansowe wsparcie tego dzieła.
Prezydent Miasta Gdańska
Paweł Adamowicz
W 1667 roku Gdańsk otrzymał od Reinholda Curickego wielki dar: Opis historii miasta Gdańska. Było to
największe, bogato ilustrowane opracowanie historii Gdańska, wydane w czasach złotego wieku miasta,
u szczytu jego rozkwitu i potęgi. Z kolei w 1751 roku świat otrzymał pierwszy tom Wielkiej encyklopedii
francuskiej, dzieła ponadepokowego, które nie tylko zapoczątkowało przełom światopoglądowy, ale dało
nowoczesne narzędzia do rozwoju wiedzy naukowej i do ugruntowania jej niezbywalnej roli w rozumieniu
i opisywaniu świata.
Te dwa doniosłe wydarzenia wyznaczały zasadnicze ramy aspiracji, jakie przyświecały całokształtowi
prac nad Encyklopedią Gdańska.
Wyzwaniem była jak najlepiej pojmowana lokalność, pokazująca historię, wzloty i upadki oraz różne
odcienie losu naszego miasta. Uświadamialiśmy sobie rolę, jaką odegrali encyklopedyści francuscy: tworząc
wielkie trzydziestopięciotomowe dzieło, które pozwoliło zrozumieć i racjonalnie opisać – na podstawie
reguł naukowych – współczesny im świat. I właśnie współczesność Gdańska okazała się największym
wyzwaniem naszego przedsięwzięcia.
Prace nad Encyklopedią Gdańska prowadziła Fundacja Gdańska, która w 2009 roku nabyła prawa od
Oficyny Pomorskiej. Do podjęcia tego wysiłku zachęcił nas prezydent Gdańska Paweł Adamowicz. Bez
jego pomocy i bez wsparcia hojnych sponsorów nie udałoby się przygotować i opublikować tak obszernego wydawnictwa. Uzyskaliśmy również nieocenioną pomoc wielu osób i instytucji: muzeów, archiwów,
które umożliwiły dostęp do rzadkich gedaników i ich reprodukcję. Składam wyrazy najwyższego uznania
i podziwu dla encyklopedystów gdańskich za ich pracę i wiarę, że gdańszczanom uda się wydać pierwszą
encyklopedię w historii ich miasta. Dziękuję całemu liczącemu ponad dwieście osób gronu encyklopedystów: autorów haseł, recenzentów i konsultantów, grafików i korektorów, których owoc żmudnej pracy
trzymacie Państwo w dłoniach.
Pracami kierował zespół w składzie: redaktor naukowy prof. dr hab. Błażej Śliwiński, konsultant naukowy dr Mirosław Gliński, redaktor prowadzący i pomysłodawca wydania Encyklopedii Gdańska Jarosław
Mykowski, dyrektor artystyczny odpowiedzialny za opracowanie graficzne i wybór ikonografii prof. Janusz
Górski, kierująca zespołem korektorskim Małgorzata Ogonowska oraz wydawca Cezary Windorbski.
Wieloletnia praca zespołu tworzącego to ambitne wydawnictwo limitowana była objętością encyklopedii. Względy ekonomiczne nie pozwalały przekroczyć liczby 1176 stron. To ograniczenie wyostrzało od
początku naszych prac zasadniczy dylemat: co przy ograniczonej objętości wybierać – historię z natury
swej bezpieczniejszą czy współczesność, która budzi zawsze więcej kontrowersji?
Nasi wielcy francuscy poprzednicy przypominali nam, że encyklopedia jest manifestem prymatu
wiedzy i metody naukowej, która służy zrozumieniu i opisaniu otaczającej nas rzeczywistości nie tylko
w jej historycznym ujęciu, ale przede wszystkim w jej współczesnym wymiarze. Pragnęliśmy zatem ukazać
współczesny gdański mikrokosmos w całym bogactwie i we wszystkich jego wymiarach. To zadanie okazało się
nie do wykonania, a przynajmniej nie w pełni. Encyklopedia Gdańska, która trafia dziś do Waszych rąk, jest
więc zaczątkiem – mamy taką nadzieję – naszego wspólnego, znacznie większego dzieła.
Jesteśmy dziś na początku drogi, która powinna nas doprowadzić do stworzenia Wielkiej Encyklopedii
Gdańska, i mamy świadomość, że to, co zdołaliśmy zapoczątkować, jest w istocie pracą obliczoną na
pokolenia.
Wielka danina naszego miasta, jaką jest przekazanie pierwszej w historii Encyklopedii Gdańska jego
mieszkańcom, jest także wyzwaniem dla wszystkich tych, dla których przeszłość, teraźniejszość i przyszłość
Gdańska nie jest sprawą obojętną.
Bez wiedzy, pasji i miłości do naszego miasta nie powstanie Wielka Encyklopedia Gdańska, która
z czasem stać się może oczekiwanym manifestem potęgi umysłu i ducha współczesnych gdańszczan. Toteż
uruchamiamy dla Was, gdańszczanie i sympatycy Gdańska, równolegle z ukazaniem się encyklopedii
drukowanej portal internetowy www.encyklopediagdanska.pl. Zapraszamy do tworzenia nowych haseł,
uzupełniania i korygowania już zamieszczonych.
Gdańscy encyklopedyści zapraszają do swojego grona i czekają na wszystkich, którzy akceptują i szanują
zasady tworzenia encyklopedii. Wspólnie twórzmy gedanopedię – Wielką Encyklopedię Gdańska.
Do rychłego spotkania na www.encyklopediagdanska.pl.
Wydawca Encyklopedii Gdańska
Prezes Zarządu Fundacji Gdańskiej
Cezary Windorbski
Dziękujemy za wsparcie
Bursztynowemu Sponsorowi Grupie lotos sa z Prezesem Zarządu Dyrektorem Generalnym
Pawłem Olechnowiczem Platynowym Sponsorom edf Wybrzeże sa z Prezesem Zarządu Henrykiem
Dworakowskim • energa sa z Prezesem Zarządu Mirosławem Bielińskim Złotym Sponsorom
Gdańskiej Infrastrukturze Wodociągowo-Kanalizacyjnej Sp. z o.o. z Prezesem Zarządu Jackiem Skarbkiem
• Saur Neptun Gdańsk sa z Prezesem Zarządu Serge’em Bosca Donatorom Korporacji Budowlanej
doraco Sp. z o.o. z Prezesem Zarządu Andżeliką Cieślowską • Multi Development Poland Sp. z o.o.
• Portowi Lotniczemu Gdańsk im. Lecha Wałęsy Sp. z o.o. z Prezesem Zarządu Tomaszem Kloskowskim
• stbu Brokerzy Ubezpieczeniowi Sp. z o.o. z Prezesem Zarządu Zbigniewem Foltyńskim • Willis Polska sa
z Prezesem Zarządu Jackiem Cichym • Zakładowi Komunikacji Miejskiej w Gdańsku Sp. z o.o. z Prezesem
Zarządu Jerzym Zgliczyńskim Partnerowi Technologicznemu Sprint sa z Wiceprezesem Zarządu
Markiem Kamińskim Partnerom Wspierającym Miastu Sopot z Prezydentem Miasta Sopotu Jackiem
Karnowskim • Zarządowi Morskiego Portu Gdańsk sa z Prezesem Zarządu Ryszardem Strzyżewiczem
Partnerom Bilfinger Berger Budownictwo sa z Prezesem Zarządu Piotrem Kledzikiem • chipolbrok Chińsko-Polskiemu Towarzystwu Okrętowemu sa w Szanghaju Oddział w Gdyni z Dyrektorem
Zarządzającym Andrzejem Karnabalem • Gdańskiej Agencji Rozwoju Gospodarczego Sp. z o.o.
z Prezesem Zarządu Alanem Aleksandrowiczem • Gdańskim Melioracjom Sp. z o.o. z Dyrektorem
Andrzejem Chudziakiem • Hotelowi Gdańsk reprezentowanemu przez Prezesa Romualda Kindę
• Międzynarodowym Targom Gdańskim sa z Prezesem Zarządu Andrzejem Kasprzakiem • Olivia
Business Centre Sp. z o.o. z Prezesem Zarządu Maciejem Grabskim • Piekarni-Cukierni „Pellowski”
Grzegorz Pellowski z Prezesem Zarządu Grzegorzem Pellowskim • Piekarni-Cukierni Andrzej Szydłowski
z Prezesem Zarządu Andrzejem Szydłowskim • Robyg sa z Prezesem Zarządu Zbigniewem Wojciechem
Okońskim • sevenet sa z Prezesem Zarządu Rafałem Chomiczem • Zakładowi Utylizacyjnemu Sp. z o.o.
z Prezesem Zarządu Wojciechem Głuszczakiem Wspierającym Galerii Przymorze z Prezesem Zarządu
Frederikiem de Guitarre • Gdańskiemu Wydawnictwu Oświatowemu z Prezesem Zarządu Małgorzatą
Dobrowolską • Lonza-Nata S.J. z Prezesem Zarządu Janem Zarębskim • Misiewicz, Mosek i Partnerzy
Kancelarii Radców Prawnych z Partnerami Jerzym Moskiem i Władysławem Misiewiczem • Parkowi
Handlowemu Matarnia • Pomorskiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej Sp. z o.o. z Prezesem Zarządu Teresą
Kamińską • Zakładom Mięsnym nowak z Prezesem Zarządu Zbigniewem Nowakiem • Magdalenie
i Pawłowi Adamowiczom • Agacie i Jackowi Bendykowskim • Iwonie i Zbigniewowi Canowieckim
• Małgorzacie i Cezaremu Windorbskim Wspomożycielom Kancelarii Notarialnej Skłucki & Prorok
z notariuszami Arkadiuszem Skłuckim i Piotrem Prorokiem • Kancelarii Nowosielski Gotkowicz
i Partnerzy – Adwokaci i Radcy Prawni z mec. Romanem Nowosielskim • p.h.u. zdanowicz Sp. z o.o.
z Prezesem Zarządu Mirosławem Zdanowiczem • pkp Szybkiej Kolei Miejskiej w Trójmieście Sp. z o.o.
z Prezesem Zarządu Maciejem Lignowskim • Przedsiębiorstwu Cemet Ltd. Sp. z o.o. z Prezesem
Zarządu Kazimierzem Lewandowskim • Restauracji Kubicki z Właścicielem Grzegorzem Zaleskim
• Wiesławowi Walendziakowi
Szczególne podziękowania za pomoc przy pracy nad Encyklopedią Gdańska zechcą przyjąć recenzenci i osoby współpracujące: Paweł Adamowicz, Piotr Adamowicz, Marek Andrzejewski, Jacek Bendykowski,
Wiesław Bielawski, Ewa Błachnio, Wojciech Bonisławski, Józef Borzyszkowski, Jan Ciechowicz, Stefan Chwin,
Anna Czekanowicz-Drążewska, Maciej Dajnowski, Janusz Dargacz, Jan Drwal , Grzegorz Fortuna, Abelard
Giza, Hugo Giza, Marek Głuchowski, Grażyna Goszczyńska, Szymon Jachimek, Danuta Janczarek, Michał
Juszczakiewicz, Marek Kamiński, Adam Koperkiewicz, Sławomir Kościelak, Edmund Kotarski, Henryka
Krzywonos, Mateusz Kusznierewicz, Jerzy Litwin, Henryk Majewski, Dariusz Michalczewski, Leszek
Możdżer, Lech Parell, Antoni Pawlak, Krzysztof Skiba, Timothy Snyder, Grzegorz Szczuka, Marcin Sztucki,
Paweł Szutowicz, Wojciech Tremiszewski, Zofia Tylewska-Ostrowska, Andrzej Wajda, Danuta Wałęsa,
Lech Wałęsa, Tomasz Wołek, Iwona Ziętkiewicz, Wojciech Zmorzyński, Jan Zarębski, a także instytucje:
Centralne Muzeum Morskie w Gdańsku, Muzeum Historyczne Miasta Gdańska, Muzeum Narodowe
w Gdańsku, pan Biblioteka Gdańska, Sprint sa.
Słowa wdzięczności za pomoc w kompletowaniu ilustracji kierujemy do kolekcjonerów: Krzysztofa
Gryndera, Wojciecha Lizaka, Hanny i Andrzeja Osełków, Jerzego Wiśniewskiego. Pomocy udzieliły także:
Archiwum Państwowe w Gdańsku, caf, Centralne Muzeum Morskie, Europejskie Centrum Solidarności,
Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Muzeum
Historyczne Miasta Gdańska, Muzeum Narodowe w Gdańsku, pan Biblioteka Gdańska, Politechnika
Gdańska, Teatr Wybrzeże, Urząd Miejski w Gdańsku, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna
im. Josepha Conrada Korzeniowskiego, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Gdańsku, Desa Unicum
w Warszawie, Muzeum Narodowe w Warszawie. Wszystkim serdecznie dziękujemy.
Dziękujemy Romanowi Daszczyńskiemu za pomysł nadania internetowej wersji Encyklopedii Gdańska
nazwy GEDANOPEDIA.
Główne założenia i struktura treści
Encyklopedii Gdańska
W Encyklopedii Gdańska musieliśmy pomieścić tysiąc lat historii, co łatwe nie było. Zespół wyszedł
z założenia, że encyklopedia nie ma być miejscem, w którym tylko zostaną zebrane informacje dotychczas rozproszone w różnych źródłach i opracowaniach. Dlatego oprócz haseł ściśle naukowych pojawiają
się oddające klimat wydarzeń (np. „czekoladki gdańskie”, „Pomożecie?”). Hasła Encyklopedii Gdańska
w sensie technicznym można podzielić na:
– przekrojowe (opisują całościowo konkretny temat w ciągu wieków, np. teatr);
– problemowe (poświęcone zagadnieniu lub obiektowi);
– osobowe.
Przy ich doborze zespół redakcyjny kierował się następującymi zasadami:
1) Unikanie ocen ludzi i faktów, koncentrowanie się na tym, co wywarło lub wywiera wpływ na miasto,
jego mieszkańców, było lub jest z nim kojarzone.
2) Uaktywnienie dysponujących wiedzą merytoryczną środowisk, którym w trakcie prac przewodziły
autorytety naukowe.
3) Sygnowanie wszystkich haseł skrótem imienia i nazwiska autora.
4) Jeśli pozyskanie autora okazało się niemożliwe, opracowanie haseł przez redakcję.
5) Stosowanie reguły odwróconego trójkąta przy komponowaniu proporcji haseł historycznych
i współczesnych.
6) Tam, gdzie było to uzasadnione, prezentowanie informacji w tabelach.
7) Podawanie nazw własnych, nazwisk itp. w wersji oryginalnej, w przypadkach uzasadnionych stosowanie jednocześnie nazw polskich i niemieckich.
8) Traktowanie utrwalonego zwyczaju jako nadrzędnego wobec normy w wypadku pisowni wielką lub
małą literą (np. Park Uphagena, Park Oliwski). Natomiast w wypadku skrótów SA, sp. z o.o. itp. dawanie
pierwszeństwa normie przed różnorakimi wariantami zapisów pojawiającymi się w nazwach.
9) Większa liczba elementów ikonograficznych niż w tradycyjnych wydaniach encyklopedycznych.
Nad Encyklopedią Gdańska pracowało około dwustu autorów, z jeszcze większą liczbą nawiązywaliśmy
kontakty, zachęcając do udziału w przedsięwzięciu lub prosząc o pomoc w najprzeróżniejszych sprawach.
Staraliśmy się tworzyć tzw. centra wiedzy kreowane wokół autorytetów różnych dziedzin tematycznych.
Na przykład: teatr – prof. Jan Ciechowicz, geografia – św. pamięci prof. Jan Drwal, gospodarka morska
– dr Jerzy Litwin, sztuka – dr hab. Elżbieta Kal, religia – dr Sławomir Kościelak, służba zdrowia – dr hab.
Adam Szarszewski, przedsiębiorcy i mieszczanie xix wieku – dr Mirosław Gliński. Hasła niepodpisane
opracowano redakcyjne, miało to miejsce zazwyczaj, gdy był kłopot ze znalezieniem odpowiedniego autora.
Przygotowanie encyklopedii trwało lata. Autorzy w tym czasie prowadzili własne badania i do gotowych
już haseł dopisywali uzupełnienia. Pojawiały się także smutne konieczności, gdy któryś z bohaterów zmarł
i trzeba było uwzględnić to w jego biogramie. Z drugiej strony hasła zyskały na aktualności co podwyższa
ich wartość merytoryczną. Nie było intencją redakcji uprawianie publicystyki ani tym bardziej polityki
historycznej. Jeśli zdarzało się, że wokół interpretacji faktów istnieje poważny spór wśród specjalistów,
to informujemy o odmienności poglądów. Nie ma komentarzy do zdarzeń bieżących, z czasem bowiem
pojawiają się nowe fakty i interpretacje.
Wiele tabel z udokumentowanymi danymi zostało przeniesionych do wydania elektronicznego (odsyła
do nich symbol z). Dotyczy to np. bardzo obszernych wykazów aptekarzy, drukarzy, zakładów przemysłowych, kin, ulic, linii tramwajowych i autobusowych, floty gdańskiej itp. Podobnie stało się z niektórymi hasłami, jak opisujące telefonizację i telekomunikację Gdańska, niektóre poświęcone kupcom
i przedsiębiorcom, dawnym szkołom i szpitalom. Mamy świadomość braku całościowego opisu sceny
muzycznej i sportowej. Nie zdecydowaliśmy się na opisy wszystkich ulic, w encyklopedii znalazły się natomiast najbardziej istotne z punktu widzenia historii i funkcjonowania miasta. Podobnie z pomnikami
– nie wymieniamy wszystkich, ale te najbardziej znaczące dla wizerunku Gdańska. Tak samo z niektórymi
Towarzystwami (np. Towarzystwo Miłośników Gdańska, Towarzystwo Upiększania i Popierania Wrzeszcza,
Towarzystwo Przyjaciół Sztuki, Towarzystwo Biblijne). Nie udało się opisać wszystkich powodzi i kataklizmów. Liczymy, że wersja elektroniczna stanie się domeną odkrywców historii i dopełni luki z konieczności
obecne w wydaniu drukowanym.
Jednym z problemów jest konflikt nazw potocznych z nazwami własnymi. Otóż, jeśli ktoś będzie chciał
odnaleźć w Encyklopedii Gdańska hasło traktujące o moście wantowym na Wiśle, musi zajrzeć do hasła
„Most iii Tysiąclecia im. Jana Pawła ii”, ciekawy wiedzy o bazylice mariackiej – do hasła „kościół Wniebowzięcia
Najświętszej Marii Panny”, nazwa własna Lotosu brzmi Grupa Lotos. Zdając sobie sprawę z tych komplikacji,
staraliśmy się nasycić encyklopedię odsyłaczami ułatwiającymi poruszanie po stronicach.
Historiografia gdańska długo skrywała kłopotliwą kwestię pisania imion gdańszczan niemieckiego
pochodzenia, tłumaczenie ich na język polski i zasiedlanie dawnego Gdańska różnymi Jerzymi Bogumiłami
(Georg Gottlieb). Po 1989 roku powoli zaczęto od tego odchodzić. Z reguły imiona w hasłach osobowych
podajemy w wersji oryginalnej, np. osób nacji niemieckiej – po niemiecku. Z konieczności stosowane są
wyjątki, np. dla głów koronowanych, których imiona spolszczamy, no i dla Jana Heweliusza. W wypadku
ulic dla okresu do 1945 roku używane są nazwy: niemiecka i polska. Mimo to i ten system ma wady: przed
1945 rokiem nazwy ulic ulegały zmianom, łączyły się z sobą etc. Tu trzeba było pójść na kompromis.
Przyjęliśmy zasadę, że aby trafić do Encyklopedii, bohaterzy biogramów nie musieli rodzić się i umierać
w Gdańsku. Jeśli poprzez działalność wywarli istotny wpływ na miasto, na losy mieszkańców, powinno
to zostać odnotowane. Redakcja starała się ważyć jak najszerszą perspektywę historyczną z zastosowaniem metody odwróconego trójkąta: im bliżej współczesności, tym dla biogramów osobowych więcej
miejsca. Za rzecz oczywistą uznano, że w miarę możliwości należy uwzględnić ludzi mających największy
wpływ na polityczne losy miasta (burmistrzowie, nadburmistrzowie, senatorowie, prezydenci, w czasach
prl-u i sekretarze kw pzpr), naukowo-kulturowe (myśliciele, architekci, wynalazcy etc.), w bliskich nam
czasach wybitni sportowcy. Nie mogło zabraknąć armatorów, udziałowców w spółkach związanych z morzem.
Czytelnik dostrzeże rozbieżności w hasłach dotyczących czy dotykających tej samej problematyki,
różnice np. w datach. Redakcja możliwie najdelikatniej w nie ingerowała, uznając, że każdemu autorowi
przysługuje własny punkt widzenia. Dążyliśmy do tego, by nie powtarzać w różnych hasłach tych samych faktów. Dlatego czytelnik często może znaleźć dodatkowe informacje po przejściu do hasła, które
w akurat czytanym zostało oznaczone odnośnikiem, np. w biogramie Jerzego W. Doerffera podano, że
„kierował Wydziałem Budowy Okrętów q Stoczni Gd.”, przechodząc więc do hasła opatrzonego odsyłaczem czytelnik znajdzie dodatkowe szczegóły dotyczące Stoczni Gdańskiej. Przygotowywana wersja
internetowa encyklopedii nie ma takowych ograniczeń. Obszerniej będą tam prezentowane statystyki,
tabele, również liczba ilustracji – zdjęć, map i grafik – w Sieci znacznie wzrośnie. Zapraszamy na stronę
www.encyklopediagdanska.pl .
Błażej Śliwiński
Jarosław Mykowski
Kilka zdań o ilustracjach
Autor zy haseł
AB
ABF
AD
W wydaniu książkowym Encyklopedii Gdańska zaproponowałem nową koncepcję ilustrowania publikacji
o charakterze encyklopedycznym. Przyjąłem założenie, że wydanie książkowe Encyklopedii nie będzie ani
jedynym, ani najważniejszym źródłem informacji o Gdańsku – w epoce mediów elektronicznych stanie się
nim wersja internetowa. Będzie dostępna bez opłat, będzie pełniejsza, bo poszerzona o setki haseł, aneks
z tabelami i ponad tysiąc ilustracji. Będzie także dokładniejsza, ponieważ wydawcy będą w następnych
latach kontynuowali prace redakcyjne – dodawali ilustracje, opracowywali kolejne hasła, a w hasłach
istniejących poprawiali błędy i niedokładności. Wydawcy spodziewają się także bardzo wielu uwag krytycznych, uzupełnień i poprawek od użytkowników Encyklopedii. Liczą szczególnie na ogromną wiedzę
tak licznych w Gdańsku pasjonatów, kolekcjonerów i miłośników historii. Wszystkie korekty, uzupełnienia
i uaktualnienia będą wprowadzane w wersji internetowej Encyklopedii.
Wydaniu książkowemu może dzięki temu przypaść zupełnie nowa rola. Może stać się opowieścią
o Gdańsku, książką, którą w zimowy wieczór bierzemy do ręki i zanurzamy się w niej na całe godziny.
Chciałbym, żeby pomogły w tym ilustracje, chociaż nie jest ich wcale więcej niż w innych encyklopediach.
Ale w Encyklopedii Gdańska zostały bardzo starannie wybrane, a niezwykle ważnym kryterium wyboru
była ich uroda. Mają pokazać, jak bogata, niezwykła i dramatyczna była historia naszego miasta oraz jak
ładny jest Gdańsk dzisiaj. Dlatego barokowa rycina przedstawiająca któregoś z gdańskich burmistrzów
zajmuje pół kolumny – żeby czytelnik mógł docenić zarówno wyrafinowanie i bogactwo stroju miejskiego
notabla, jak i mistrzostwo rytownika. Dlatego każda z najważniejszych gdańskich budowli przedstawiona
jest na kilku ilustracjach. I tak sąsiadują ze sobą siedemnastowieczna ręcznie kolorowana rycina z dzieła
Curickego, czarno-biała fotografia z przełomu xix i xx wieku, sepiowana przedwojenna pocztówka,
reporterskie zdjęcie Zbigniewa Kosycarza z lat pięćdziesiątych i kolorowa fotografia współczesna. Możemy
obserwować, z jednej strony, jak z biegiem stuleci zmieniało się miasto i jego mieszkańcy, ale z drugiej –
jak niezmiennie trwały w nim gotyckie i renesansowe budowle. I tylko, niekiedy, ich historię dramatycznie
przerywa zdjęcie z 1945 roku, na którym nie ma nic oprócz ruin. Niektóre ilustracje publikowane są po raz
pierwszy, na przykład zdjęcia wykonane przez warszawskiego fotografika Karola Beyera w 1855 roku, inne
można było dotąd znaleźć tylko w niskonakładowych książkach naukowych.
ADR
AF
AFL
AG
AGK
AJ
AK
AKI
AH
AKK
AL
ALB
ALP
AM
AMK
AMS
AR
AO
AP
ArKa
ARS
AS
ASZ
ASW
AZ
BC
BD
BG
BH
BM
AW
BOR
BPW
BŚ
BV
COB
CR
CzB
Janusz Górski
DP
DK
DOS
DS
DSZ
EB
EBR
EBSZ
ED
EEG
EG
EH
EK
EF
EKA
EN
ESZ
EW
EWŁ
GB
GBU
GG
GM
GP
GF
Agata Brzóska
Anna Baranowska-Fietkiewicz
Andrzej Drzycimski
Aleksander Drygas
Andrzej Fac
Anna Flisikowska
Aleksander Gosk
Agnieszka Kobus
Adam Hlebowicz
Andrzej Januszajtis
Adam Kromer
Artur Kiełbasiński
Adam Koperkiewicz
Anna Mallek
Andrzej Liberadzki
Aleksander Piwek
Alicja Mańkowska
Anna Machnikowska
Adam Mauks
Andrzej Osiński
Anna Paner
Andrzej Radomski
Arkadiusz Kazański
Anna Ratkiewicz-Syrek
Arkadiusz Sikora
Adam Szarszewski
Anna Sobecka
Andrzej Woziński
Andrzej Zawilski
Bogdan Chrzanowski
Barbara Długońska
Bartłomiej Garba
Bolesław Hajduk
Beata Możejko
Bogdan Radys
Bartłomiej P. Wróblewski
Błażej Śliwiński
Beniamin Vogel
Cezary Obracht-Prondzyński
Czesław Romanowski
Czesława Betlejewska
Dariusz Kaczor
Danuta Popinigis
Dorota Sobieniecka
Danuta Szlagowska
Dariusz Szreter
Ewa Bojaruniec
Edward Breza
Ewa Barylewska-Szymańska
Ewelina Damps
Ewa Elster-Granatowicz
Elżbieta Frołowicz
Elżbieta Grot
Edward Hadaś
Edmund Kotarski
Elżbieta Kal
Eugeniusz Nowak
Eliza Szymańska
Ewa Wożniak
Ewa Łączyńska
Grzegorz Berendt
Grzegorz Bukal
Grzegorz Fortuna
Grzegorz Goryński
Gabriela Majewska
Grażyna Pilarczyk
Wiesław Gruszkowski
Grzegorz Sulikowski
GSZ
Grzegorz Szychliński
GŻ
Grzegorz Żabiński
HD
Hanna Dyktyńska
HP
Henryk Paner
IH
Igor Hałagida
JAC
Janusz Ciemnołoński
JAK
Jarosław Kurek
JASZ
Jakub Szczepański
JAZ
Jagoda Załęska
JB
Jan Bogusławski
JBP
Jolanta Barton-Piórkowska
JC
Jan Ciechowicz
JD
Jarosław Dutkowski
JDan
Jan Daniluk
JerMo Jerzy Mosek
JG
Justyna Grzesiek
JH
Jan Hlebowicz
JK
Jerzy Kukliński
JL
Jerzy Litwin
JOL
Jolanta Laskowska
JLI
Jacek Lindner
JM
Joanna Matuszewska
JMB
Józef Borzyszkowski
JMM
Jerzy Marian Michalak
JMY
Jarosław Mykowski
JP
Janusz Pałubicki
JRB
Jerzy Boczoń
JRD
Jerzy Model
JS
Janusz Stella
JSAN
Jerzy Snakowski
JŚM
Joanna Śnieżko-Misterek
JSZ Jerzy Szukalski
JT
Janusz Trupinda
JW
Jolanta Woźniak
JWL
Joanna Labenz
JWas
Jarosław Wasielewski
JZ
Joachim Zdrenka
JaWo
Jarosław Włodarczyk
KJ
Krzysztof Jachimowicz
KJK
Katarzyna Jereczek-
-Korzeniewska
KK
Katarzyna Kulikowska
KM
Konrad Mielnik
KP
Katarzyna Piotrowska
KR
Katarzyna Rozmarynowska
KRK
Krzysztof Kornacki
KS
Krzysztof Słapski
KŻ
Katarzyna Żurawska
LM
Lech Mokrzecki
LESM
Lesław Michałowski
LP
Lidia Pszczółkowska
LPS
Lidia Potykanowicz-Suda
LR
Lucyna Rokitiańska
LRB
Leszek Rybicki
MA
Marek Andrzejewski
MAA
Małgorzata Abramowicz
MAD
Marek Adamkowicz
MAJ
Małgorzata Jarmułowicz
MaBa
Maciej Babnis
MAB
Maria Babnis
MB
Maciej Bakun
MBŁ
Marek Błuś
MBU
Marek Bukowski
MC
Mateusz Ciechanowski
GR
GS
Maciej Dajnowski
Marcin Grulkowski
MGA
Marcin Gałek
MGK
Marek Górlikowski
MGS
Małgorzata Smyl
MJ
Magdalena Janke
MJB
Monika Jankiewicz-
-Brzostowska
MK
Maciej Kazienko
MKL
Marek Klat
ML
Magdalena Lemańczyk
MOW
Monika Wójcik
MrGl
Mirosław Gliński
MM
Mirosława Malinowska
MP
Maria Pelczar
MS
Marek Stażewski
MST
Marcin Sztucki
MW
Marcin Westphal
MWA
Mieczysław Abramowicz
MWK
Maciej Wośko
MWS
Marek Wesołowski
MZM
Maciej Michalczonek
PAD
Paweł Adamowicz
PB
Piotr Brzeziński
PCH
Piotr Chomicki
PK
Piotr Kąkol
PKOC
Piotr Kociumbas
PKR
Piotr Kurpiewski
PL
Piotr Leszczyński
PM
Piotr Mazurek
PMN
Paul McNamara
POL
Peter Oliver Loew
PP
Piotr Paluchowski
PS
Piotr Samól
PŚ
Patrycja Śliwińska
RB Robert Bogdanowicz
RC
Roman Cieśliński
RJ
Rafał Jasko
ROP
Robert Pytlos
RP
Radosław Paternoga
SB
Sylwia Bykowska
SK
Sławomir Kościelak
SeKo
Seweryna Konieczna
SM
Stanisław Mikołajski
TD
Tomasz Duchnowski
TOR
Tomasz Rozwadowski
WAG
Wojciech Gajewski
WAW
Wiesława Anczykowska-
-Wysocka
WD
Wiesław Długokęcki
WDAN Waldemar Danielewicz
WG
Wiesław Gierłowski
WH
Witold Hazuka
WK
Waldemar Kowalski
WKA
Wojciech Kania
WS
Wojciech Szymański
WSZ
Włodzimierz Szymański
WT
Wojciech Tylmann
ZB
Zdzisław Balewski
ZK
Zbigniew Kamiński
ZdK
Zdzisław Kościelak
ZFM
Zofia Maciakowska
ZM
Zbigniew Machaliński
ZMA
Zbigniew Maksymiuk
ZW
Zofia Watrak
MD
MG
Skróty
abparcybiskup
adm.
administracyjny akad.
akademia, akademicki al.aleja
amer.
amerykański ang.angielski
anonim.
anonimowy arch.archiwalny
archeol.archeologiczny
archit.architektoniczny
art.artykuł
artyst.
artystyczny astr.astronomiczny
atmosf.atmosferyczny
augsbur.augsburski
austr.austriacki
b.były
bałt.bałtycki
barok.barokowy
bibl.biblioteka
bibliogr.bibliograficzny
biochem.
biochemiczny biograf.biograficzny
biol.
biologiczny bł.błogosławiony
bp
biskup brandenb.brandenburski
bryt.brytyjski
centr.centralny
chem.chemiczny
chrześc.chrześcijański
cment.
cmentarz
cz.część
czes.
czeski czł.członek
dł.długość
doc.
docent dr h.c.
doktor honoris causa
ds.
do spraw duń.
duński dyr.dyrektor
dyw.dywizja
egz.
egzemplarz ekon.ekonomiczny
ew.
ewentualnie ewang.
ewangelicki farm.
farmaceutyczny filol.filologiczny
filoz.filozoficzny
finans.finansowy
fiz.fizyczny
fizjol.
fizjologiczny flam.
flamandzki fr.
francuski gat.gatunek
Gd.
Gdańsk gd.gdański
gen.generał
geogr.geograficzny
gim.gimnazjum
gł.
główny, głównie głęb.
głębokość gosp.
gospodarczy got.gotycki
gr.grecki
handl.
handlowy Skróty
hebr.hebrajski
hist.
historyczny hiszp.hiszpański
hitl.
hitlerowski hm.harcmistrz
hol.holenderski
humanist.humanistyczny
hydrotech.hydrotechniczny
Inst.Instytut
inż.
inżynier jęz.
język jr
junior jw.
jak wyżej
k.
koło kadm.kontradmirał
kanaliz.kanalizacyjny
kard.kardynał
kier.
kierownik klas.klasyczny
klasycyst.klasycystyczny
klaszt.klasztorny
kmdrkomandor
kmdt
komendant komun.komunalny
komunik.komunikacyjny
komunist.
komunistyczny konst.konstytucyjny
kośc.kościół
kpt.kapitan
Kr.Kraków
krzyż.krzyżacki
ks.ksiądz
kult.kulturalny
lit.
literacki litew.
litewski lud.ludowy
luter.luterański
Lw.Lwów
łac.
łaciński M.Morze
maks.maksymalny
mat.matematyczny
m.b.
metr bieżący
mech.mechaniczny
med.medyczny
milit.
militarny m.in.
między innymi
min.minimalny
minist.ministerstwo
mitol.mitologiczny
mjrmajor
mł.
młody, młodszy modern.modernistyczny
muz.
muzyczny muzułm.muzułmański
n.
nad nacz.naczelny
nar.
narodowy nast.
następny, następnie
nauk.
naukowy niderl.niderlandzki
niem.
niemiecki nw.
niżej wymieniony
ob.
obecnie, obecny
obj.objętość
oddz.oddział
ogólnopol.ogólnopolski
o.
ojciec oo.ojcowie
okręg.okręgowy
oprac.opracowany
os.osiedle
oświat.oświatowy
państw.
państwowy paraf.parafialny
paramilit.
paramilitarny pedag.
pedagogiczny phm.podharcmistrz
plast.plastyczny
plot.przeciwlotniczy
płd.
południe, południowy
płkpułkownik
p.n.
pod nazwą
płn.
północ, północny p.o.
pełniący obowiązki
pocz.
początek, początkowo poewang.poewangelicki
poj.pojemność
pol.
polski polit.polityczny
politech.politechnika
politechn.politechniczny
polonist.polonistyczny
poł.
połowa pomor.pomorski
por.porucznik
pow.powiat
pow.powierzchnia
późn.późniejszy
późnobarok.późnobarokowy
ppłkpodpułkownik
ppor.
podporucznik ppoż.przeciwpożarowy
proj.projekt
prem.premiera
prof.
profesor protest.
protestancki prus.
pruski pryw.
prywatny przedsięb.przedsiębiorstwo
przeł.
przełom przem.przemysłowy
przew.przewodniczący
przyr.
przyrodniczy pseud.pseudonim
publicyst.publicystyczny
pw.
pod wezwaniem radz.radziecki
red.redaktor
rel.religijny
renes.renesansowy
reż.
reżyseria, reżyser
rkps.rękopis
ros.rosyjski
rum.rumuński
ryc.
rycina rz.
rzeka rzem.rzemieślniczy
rzeźb.rzeźbiarski
rzym.
rzymski rzym.-kat.rzymskokatolicki
scen.scenariusz
scenogr.scenografia
sekr.sekretarz
sen.senior
słow.słowacki
socjalist.
socjalistyczny socjaldemokr.socjaldemokratyczny
socjol.
socjologiczny sp.
spółka sp. akc.
spółka akcyjna
sp. j.
spółka jawna
sp. z o.o.
spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością społ.społeczny
sport.sportowy
spoż.spożywczy
st.
stary, starszy
staroż.starożytny
stoczn.
stoczniowy stow.
stowarzyszenie szer.
szerokość szw.szwedzki
szwajc.szwajcarski
śrdw.średniowieczny
św.
święty teatr.teatralny
tech.
techniczny temp.
temperatura teol.teologiczny
teoret.teoretyczny
t.r.
tegoż roku
turyst.turystyczny
ukr.
ukraiński uniw.uniwersytet
ur.
urodzony warsz.warszawski
węg.węgierski
wiceprzew.
wiceprzewodniczący wielkopol.wielkopolski
wł.
włoski wł. pr.
własność prywatna
właśc.właściwie
wodoc.wodociągowy
wodoc.-kanaliz. wodociągowo-kanalizacyjny
woj.województwo
wojew.
wojewódzki
wojsk.wojskowy
Wr.Wrocław
wsch.
wschód, wschodni współzał.współzałożyciel
w. świat.
wojna światowa
ww.
wyżej wymieniony
wych.wychowawczy
wyd.wydanie
wydz.
wydział wys.
wysokość zach.
zachodni zak. krzyż.
zakon krzyżacki zał.
założony, założyciel
zast.zastępca
z d.
z domu zm.
zmarły zob.zobacz
zw.
zwany; zwyczajny (prof.)
zwł.zwłaszcza
żegl.żeglarski
żyd.żydowski
Skrótowce
ABW
AGH
AK
AL
ALG
AM
AMG
AMuz
ASP
ATK
AWFis
AWS
AZS
BWA
DKF
GL
IBL
IO
IPN
KBN
KBW
KC
KLD
KP
KPP
KS
KUL
KOR
KM
KW
LN
LO
LOK
ME
MEN
MKS
MN
MO
MRN
MSW
MSWia
MSZ
MŚ
MW
NBP
NIK
NMP
NOT
NSDAP
NSZZ
NZS
OOP
OPZZ
PAN
PAU
PCK
PGR
PiS
PKO
PKP
PKS
PKWN
PLO
PO
POP
PR
Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego
Akademia Górniczo-Hutnicza
Armia Krajowa
Armia Ludowa
Akademia Lekarska w Gdańsku
Akademia Medyczna
Akademia Medyczna w Gdańsku
Akademia Muzyczna
Akademia Sztuk Pięknych
Akademia Teologii Katolickiej
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu
Akcja Wyborcza Solidarność
Akademicki Związek Sportowy
Biuro Wystaw Artystycznych
Dyskusyjny Klub Filmowy
Gwardia Ludowa
Instytut Badań Literackich
Igrzyska Olimpijskie
Instytut Pamięci Narodowej
Komitet Badań Naukowych
Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego
Komitet Centralny
Kongres Liberalno-Demokratyczny
Komitet Powiatowy
Komunistyczna Partia Polski
Klub Sportowy
Katolicki Uniwersytet Lubelski
Komitet Obrony Robotników
Komitet Miejski
Komitet Wojewódzki
Liga Narodów
Liceum Ogólnokształcące
Liga Obrony Kraju
Mistrzostwa Europy
Ministerstwo Edukacji Narodowej
Międzyzakładowy Komitet Strajkowy
Muzeum Narodowe
Milicja Obywatelska
Miejska Rada Narodowa
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji
Ministerstwo Spraw Zagranicznych
Mistrzostwa Świata
Marynarka Wojenna
Narodowy Bank Polski
Najwyższa Izba Kontroli
Najświętszej Marii Panny
Naczelna Organizacja Techniczna
Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotnicza
Niezależny Samorządny Związek Zawodowy
Niezależne Zrzeszenie Studentów
Order Odrodzenia Polski
Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych
Polska Akademia Nauk
Polska Akademia Umiejętności
Polski Czerwony Krzyż
Państwowe Gospodarstwo Rolne
Prawo i Sprawiedliwość
Polski Komitet Olimpijski
Polskie Koleje Państwowe
Państwowa Komunikacja Samochodowa
Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego
Polskie Linie Oceaniczne
Platforma Obywatelska
Podstawowa Organizacja Partyjna
Polskie Radio
PPR
PPS
PRL
PTTK
PSL
PSW
PWSFTVit
PWSM
PWSSP
PWST
PWSTif
PZH
PZITB
PZKS
PZLA
PZPR
PŻM
RFN
RN
ROPCio
RP
RSW
SARP
SB
SD
sdRP
SGH
SGPis
SKL
SL
SLD
SP
SP
SPD
SSP
THD
UAM
UB
UChs
UD
UE
UJ
UŁ
UMK
UMCS
UOP
UW
WKZ
WP
WSM
WSP
WSWF
ZBowid
ZHP
ZHR
ZKP
ZLP
ZMP
ZMS
ZPAP
ZSL
ZSP
ZUS
ZWM
ZWZ
ZSZ
Polska Partia Robotnicza
Polska Partia Socjalistyczna
Polska Rzeczpospolita Ludowa
Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze
Polskie Stronnictwo Ludowe
Państwowa Szkoła Wyższa
Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna
Państwowa Wyższa Szkoła Muzyczna
Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych
Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna
Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna i Filmowa
Państwowy Zakład Higieny
Polski Związek Inżynierów i Techników Budownictwa
Polski Związek Katolicko-Społeczny
Polski Związek Lekkiej Atletyki
Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Polska Żegluga Morska
Republika Federalna Niemiec
Rada Narodowa
Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela
Rzeczpospolita Polska
Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza
Stowarzyszenie Architektów Polskich
Służba Bezpieczeństwa
Stronnictwo Demokratyczne
Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej
Szkoła Głowna Handlowa
Szkoła Główna Planowania i Statystyki
Stronnictwo Konserwatywno-Ludowe
Stronnictwo Ludowe
Sojusz Lewicy Demokratycznej
Szkoła Podstawowa
Stronnictwo Pracy
Socjalistyczna Partia Niemiec
Szkoła Sztuk Pięknych
Technische Hochschule Danzig
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza
Urząd Bezpieczeństwa
Unia Chrześcijańsko-Społeczna
Unia Demokratyczna
Unia Europejska
Uniwersytet Jagielloński
Uniwersytet Łódzki
Uniwersytet Mikołaja Kopernika
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
Urząd Ochrony Państwa
Uniwersytet Warszawski
Wojewódzki Konserwator Zabytków
Wojsko Polskie
Wyższa Szkoła Morska
Wyższa Szkoła Pedagogiczna
Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego
Związek Bojowników o Wolność i Demokrację
Związek Harcerstwa Polskiego
Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej
Związek Kompozytorów Polskich
Związek Literatów Polskich
Związek Młodzieży Polskiej
Związek Młodzieży Socjalistycznej
Związek Polskich Artystów Plastyków
Zjednoczone Stronnictwo Ludowe
Zrzeszenie Studentów Polskich
Zakład Ubezpieczeń Społecznych
Związek Walki Młodych
Związek Walki Zbrojnej
Zespół Szkół Zawodowych