4040 lat Instytutu Polskiego w Wiedniu 40 Jahre Polnisches Institut
Transcription
4040 lat Instytutu Polskiego w Wiedniu 40 Jahre Polnisches Institut
40 40 Jahre Polnisches Institut Wien 40 lat Instytutu Polskiego w Wiedniu 1974 1974 2014 1984 1984 1994 1994 2004 2004 2014 1974-2014 40 Jahre Polnisches Institut Wien 40 lat Instytutu Polskiego w Wiedniu © 2014 Polnisches Institut Wien ISBN 978-3-200-03624-6 Inhalt Spis treści 06 Grußworte 08 Vorwort 10 Ein Abriss der Geschichte des Hauses Am Gestade 7 18 Das Polnische Institut Wien – Gründung und Auftrag 24 Kalendarium 1974–2014 40 40 Jahre – ein Rückblick 54 Publikationen 56 Polnisches Design – ein neues Exportprodukt? 62 Freunde und Partner über das Polnische Institut Wien 84 Bibliothek 86 Veranstaltungssaal 88 Das Polnische Institut Wien online 90 Team 06 Słowo wstępne 08 Przedmowa 10 Zarys historii budynku przy Am Gestade 7 18 Instytut Polski w Wiedniu – powstanie i misja 4 24 Kalendarium 1974–2014 40 40 lat – impresje 54 Publikacje 56 Polskie wzornictwo – nowy produkt eksportowy? 62 Przyjaciele i partnerzy o Instytucie Polskim w Wiedniu 84 Biblioteka 86 Sala widowiskowa 88 Instytut Polski w Wiedniu online 90 Zespół 5 Grußworte Słowo wstępne Radosław Sikorski Minister für Auswärtige Angelegenheiten der Republik Polen Minister Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej 6 Sehr geehrte Damen und Herren, in diesem Jahr begehen wir das 40-Jahr-Jubiläum des Bestehens des Polnischen Instituts in Wien. Die Zeit, die seit dessen Gründung – also seit 1974 – vergangen ist, das ist fast eine ganze Epoche, sowohl in der Geschichte Polens, als auch im Bereich der polnisch-österreichischen Beziehungen. In unserem Land hat sich alles geändert – vor 25 Jahren fanden die ersten freien Wahlen statt, vor nunmehr 15 Jahren traten wir der NATO bei, und seit zehn Jahren ist Polen Mitglied der Europäischen Union. Heute sind Polen und Österreich Partner auf Augenhöhe in einem vereinten Europa, und unsere politischen, wirtschaftlichen und kulturellen Beziehungen können als vorbildlich gelten. Das Polnische Institut in Wien ist ein wichtiger Knotenpunkt im Netzwerk der Einrichtungen, welche die außenpolitischen Aufgaben der Republik Polen umsetzen. Vom Zeitpunkt seiner Gründung an spielt es eine wesentliche Rolle beim Aufbau der polnisch-österreichischen Beziehungen: Es unterstützt den Dialog der Gesellschaften und Kulturen, trägt bei zur Überwindung von Stereotypen sowie zur Vertiefung des Wissens über die Geschichte Polens und dessen nationales Erbe. Es ist die Stimme Polens und der polnischen Kultur in Österreich, eine Stimme, die gern gehört wird und oft präsent ist in der gesellschaftlich-kulturellen Landschaft Wiens. Herzlich gratuliere ich dem Institut zu diesem schönen Jubiläum. Ich danke den Generationen an MitarbeiterInnen für ihre Mühe und ihre Kreativität. Dem österreichischen Staat bin ich dankbar dafür, dass er gute Bedingungen für die Tätigkeit des Instituts schafft, und Ihnen für Ihre Teilnahme an den Initiativen, die es realisiert. Ich wünsche Ihnen viele Erfolge und Freude bei der Arbeit. Szanowni Państwo, w tym roku obchodzimy 40-lecie Instytutu Polskiego w Wiedniu. Czas, który upłynął od chwili utworzenia placówki, tzn. od 1974 roku, to niemal epoka, zarówno w historii Polski, jak i w dziedzinie stosunków polsko-austriackich. W naszym kraju zmieniło się wszystko – minęło 25 lat od pierwszych wolnych wyborów, już od 15 lat jesteśmy członkiem NATO, a od 10 – również Unii Europejskiej. Dziś Polska i Austria to równi partnerzy w zjednoczonej Europie, a nasze stosunki polityczne, gospodarcze i kulturalne można uznać za wzorowe. Instytut Polski w Wiedniu jest ważnym ogniwem w łańcuchu placówek realizujących założenia polityki zagranicznej RP. Od początku istnienia odgrywa istotną rolę w budowaniu polsko-austriackich relacji: wspiera dialog społeczeństw i kultur, przyczynia się do przełamywania stereotypów oraz do pogłębiania wiedzy o polskiej historii i dziedzictwie narodowym. Jest głosem Polski i polskiej kultury w Austrii, chętnie słuchanym i często obecnym w społeczno-kulturalnym pejzażu Wiednia. Serdecznie gratuluję Instytutowi tego pięknego jubileuszu. Dziękuję pokoleniom jego pracowników za ich wysiłek i kreatywność. Jestem wdzięczny władzom Austrii za przychylny klimat dla działań placówki, a wszystkim Państwu za uczestnictwo w realizowanych przez nią inicjatywach. Życzę Państwu wielu sukcesów i satysfakcji z pracy. Sebastian Kurz Bundesminister für Europa, Integration und Äußeres der Republik Österreich Minister ds. Europy, Integracji i Spraw Zagranicznych Republiki Austrii Europa wächst immer enger zusammen, auch die ganze Welt ist heute leichter denn je erreichbar und erfahrbar. Schnell erwächst der Eindruck, als sei alles nahe, in Reichweite des Bildschirms, den man vielleicht sogar unterwegs bei sich trägt. Doch gilt es mehr denn je, sich in Europa aktiv zu engagieren, Vorurteile abzubauen und gemeinsame Stärken zu entwickeln. Das Motto der Europäischen Union lautet „in Vielfalt geeint“, und es bezieht sich auf ein Europa der reichen Kulturen mit ihren Besonderheiten. Auslandskulturarbeit ist ein ausgezeichnetes Mittel, um ein Land, eine Kultur und Gesellschaft vor Ort erfahrbar zu machen. Sie trägt wesentlich zum europäischen Verständnis bei. Das Polnische Institut in Wien ist Botschafter Polens in der österreichischen Kulturlandschaft und wirkt effektiv, weit in die Gesellschaft hinein. Künstlerische Kooperationen in allen Sparten spiegeln nicht nur aktuelle gesellschaftliche Fragestellungen, sie ermöglichen auch ein wirkliches Kennenlernen und gegenseitige Annäherung. Das Polnische Institut in Wien arbeitet beständig daran, neuen Austausch zu initiieren, und dient als Plattform für den kulturellen Dialog innerhalb Europas. Die gute Zusammenarbeit mit dem Österreichischen Kulturforum in Warschau ermöglicht eine weitere Verdichtung. Beide Institutionen sind ausgezeichnete Multiplikatoren für die Zusammenarbeit in Kultur, Wissenschaft und im gesellschaftlichen Diskurs. Ich gratuliere herzlich zum 40-Jahr-Jubiläum des Polnischen Instituts Wien und freue mich auf viele weitere Jahre spannender Kulturarbeit. Europa jednoczy się coraz mocniej, tak jak cały świat, który jest dziś bardziej dostępny i przystępny niż kiedykolwiek dotąd. Łatwo odnieść wrażenie, że wszystko jest blisko, w zasięgu ekranu, który zresztą zapewne mamy przy sobie. Jednak to właśnie teraz należałoby tym aktywniej angażować się w Europę – pokonywać uprzedzenia i rozwijać wspólne mocne strony. Motto Unii Europejskiej brzmi: „Zjednoczeni w różnorodności”, odnosząc się do całego bogactwa i różnorodności kulturalnej Europy. Praca na rzecz kultury za granicą jest doskonałym instrumentem, żeby właśnie na miejscu pokazywać swój kraj, jego kulturę i społeczeństwo. W dużym stopniu przyczynia się ona również do lepszego zrozumienia się nawzajem. Instytut Polski w Wiedniu jest ambasadorem Polski w austriackim środowisku kulturalnym, działa skutecznie docierając do różnych środowisk. Współpraca artystyczna we wszystkich dziedzinach kultury nie tylko odzwierciedla aktualne społeczne zagadnienia, lecz także umożliwia prawdziwe poznanie i wzajemne zbliżenie się. Instytut Polski w Wiedniu wytrwale poszerza swoje kontakty i służy jako platforma dialogu kulturalnego w ramach Europy. Dobra współpraca z Austriackim Forum Kultury w Warszawie jeszcze rozszerza te możliwości. Obie instytucje świetnie służą upowszechnianiu współpracy w dziedzinie kultury i nauki oraz w dyskursie społecznym. Serdecznie gratuluję Instytutowi Polskiemu w Wiedniu z okazji jubileuszu 40-lecia i cieszę się na kolejne lata interesującej pracy kulturalnej. 7 Vorwort Przedmowa Justyna GoliŃska Direktorin des Polnischen Instituts Wien Dyrektor Instytutu Polskiego w Wiedniu 8 „Die Straßen Wiens sind mit Kultur gepflastert. Die Straßen anderer Städte mit Asphalt.“ Dieser Aphorismus von Karl Kraus kommt mir oft in den Sinn, wenn wir im Team des Polnischen Instituts Ideen sammeln und das Programm für den nächsten Monat, das nächste Quartal oder Jahr planen. Wie soll man in einem Land, das so reich an Kunst- und Meisterwerken aus verschiedenen Epochen ist und gleichzeitig die zeitgenössische Kunst so schätzt und fördert, dem Auftrag gerecht werden, die polnische Kultur in all ihren Facetten zu präsentieren und künstlerische Brücken zwischen den Kunstschaffenden, den Kulturmanagern und den Rezipienten in Österreich und Polen zu bauen? Jedes Direktionsteam stellte sich dieser Herausforderung auf unterschiedliche Weise, wie Sie in der vorliegenden Publikation sehen werden – die erste Abhandlung in Buchform, die sowohl die Geschichte als auch den Auftrag des Instituts abbildet. Im Laufe meiner vierjährigen Amtszeit bemühten wir uns u. a. darum, die Definition des Wortes „Kultur“ um moderne Kunstbereiche zu erweitern, in denen polnische Kunstschaffende bemerkenswerte Leistungen erbracht haben – in Design, Mode, Grafikdesign, Street Art, Videoinstallationen, Visual Arts und Fotokunst. Auch im Musikbereich, der in Österreich nicht fehlen darf, präsentierten wir nach 2010, dem offiziellen Chopin-Jahr, das wir traditionell gefeiert haben, viele neue und experimentelle Musikgattungen und -formen, die nicht selten im Zuge der Zusammenarbeit zwischen polnischen und österreichischen Musikern entstanden sind. So konnten wir auch dem zweiten Auftrag des Polnischen Instituts gerecht werden: die Kultur als ein Instrument der öffentlichen Diplomatie einzusetzen, ein Instrument, das es vermag, Nähe zu schaffen, offene Begegnungen zu ermöglichen, das hilft, einander besser kennenzulernen und das zur Zusammenarbeit und zu gemeinsamen Projekten führt. Beim Verfassen dieses Vorworts kam mir noch ein Zitat in den Sinn – diesmal der Ausspruch Zbigniew Herberts, des größten polnischen Poeten des 20. Jahrhunderts, erschienen in einem Selbstgespräch: „Die grundlegende Funktion der Kultur ist das Schaffen von Werten, nach denen es sich zu leben lohnt.“ Und eine solche, gut getroffene Wahl der Werte wünsche ich dem Polnischen Institut in Wien für die kommenden vierzig Jahre. Und darüber hinaus. „Ulice Wiednia są wyłożone kulturą. Ulice innych miast – asfaltem”. Ten aforyzm Karla Krausa często mi się przypomina, gdy wraz z zespołem Instytutu Polskiego zastanawiamy się i układamy program na następny miesiąc, kwartał, rok. Jak w kraju, tak bogatym w dzieła i arcydzieła kulturalne z różnych epok, a jednocześnie tak ceniącym i wspierającym sztukę współczesną, wypełniać misję, polegającą na prezentowaniu polskiej kultury we wszystkich jej aspektach i budowaniu artystycznych mostów między twórcami, organizatorami i publicznością z Austrii i Polski? Każdy dyrektorski team inaczej mierzył się z tym zadaniem, o czym mogą się Państwo przekonać czytając tę publikację – pierwsze książkowe opracowanie zarówno historii, jak i misji Instytutu. W czasie mojej czteroletniej kadencji staraliśmy się m.in. rozszerzyć definicję słowa „kultura” o nowoczesne dziedziny, w których polscy twórcy mogą się pochwalić ciekawymi osiągnięciami – design, projektowanie mody i projektowanie graficzne, street art, prace wideo, visual arts i fotografię artystyczną. Także w muzyce, której w Austrii nie może zabraknąć, po tradycyjnym Roku Chopina, prezentowaliśmy wiele nowych, eksperymentalnych gatunków i form, które nierzadko rodziły się w czasie współpracy polskich i austriackich muzyków. W ten sposób wypełnialiśmy też drugie zadanie Instytutu Polskiego – używania kultury jako narzędzia dyplomacji publicznej, które zbliża, otwiera na partnera, pomaga się lepiej poznać, prowadzi do wspólnych projektów i pracy. Pisząc ten wstęp miałam w głowie jeszcze jeden cytat – tym razem wypowiedziany przez największego polskiego poetę XX wieku, Zbigniewa Herberta, w rozmowie z samym sobą: „podstawową funkcją kultury jest budowanie wartości, dla których żyć warto”. I takiego, najlepszego wyboru wartości życzę Instytutowi Polskiemu w Wiedniu na następne czterdzieści lat. I jeszcze dłużej. 9 W Ein Abriss der Geschichte des Hauses Am Gestade 7 Armin Baumgartner Zarys historii budynku przy Am Gestade 7 ar es Zufall oder nicht, Polen hat sich im Jahre 1974 ein wahres Schmuckstück der Wiener Architekturgeschichte als Residenz seines Kulturinstituts auserwählt. Denn das Gebäudeensemble, das der Kirche Maria am Gestade mit den heutigen Adressen Am Gestade Nummer 1–7 zu Füßen liegt, zählt zu den wohl ältesten noch erhaltenen sogenannten Bürgerhäusern der Bundeshauptstadt. Die Geschichte hat es zudem gut gemeint mit dem Haus Nummer 7, so kann es heute durchaus als eines der ältesten, noch mehrheitlich im Originalzustand befindlichen Gebäude Wiens bezeichnet werden. Es steht seit 1940 unter Denkmalschutz. Freilich wurde auch Haus Nummer 7 im Laufe der Zeit mehrfachen Veränderungen unterzogen, sodass der Begriff Originalzustand hier relativiert werden muss. Die Entstehung des im Grundriss unregelmäßigen Kerns des Hauses, also seines unteren Teils mit den steingerahmten Fenstern, datiert aus der Frühneuzeit, also knapp nach der Herrschaft der Babenberger (13.–14. Jh.). Doch erst nach zwei massiven Umbauphasen sollte das Gebäude sein heutiges Erscheinungsbild erhalten. Die erste Veränderung erfolgte bereits in der Barockzeit. Die zweite wurde nach Plänen von Ernest Koch im Jahre 1803 vollzogen, einem in Wien ansässigen Architekten, der unter anderem auch die klassizistische Westfassade der Michaelerkirche in Wien, so wie wir Czy był to przypadek, czy nie, Polska w 1974 roku na siedzibę Wien, Am Gestade 7. Durchblick von der Ecke Concordiaplatz / Tiefer Graben (1900). Wiedeń, Am Gestade 7. Widok od strony Concordiaplatz / Tiefer Graben (1900). 10 swojego instytutu kultury w Wiedniu wybrała architektoniczny klejnot. Leżący u podnóży kościoła Maria am Gestade zespół budynków pod adresem Am Gestade 1–7 zalicza się do najstarszych, mieszczańskich kamienic stolicy Austrii. Historia na tyle łaskawie obeszła się z budynkiem nr 7, że można dziś uznać go za jeden z niewielu wiedeńskich obiektów zachowanych w dużej mierze w oryginale. Od 1940 roku kamienica znajduje się na liście zabytków chronionych. Oczywiście, z biegiem czasu i budynek numer 7 ulegał zmianom, tak, że wyrażenie „stan oryginalny” powinno zostać zrelatywizowane. Powstanie nieregularnej w zarysie formy tej budowli, a konkretnie jej dolnej części z oknami w kamiennej framudze, datowane jest na początek nowożytności, czyli na krótko po wygaśnięciu dynastii Babenbergów (XIII-XIV w.). Swój dzisiejszy wygląd budynek zawdzięcza jednak dwóm późniejszym przebudowom. Pierwszą przeprowadzono w baroku. Drugą w 1803 roku, według planów wiedeńskiego architekta Ernesta Kocha, który zaprojektował w Wiedniu m.in. klasycystyczną fasadę zachodniej strony Kościoła św. Michała. Kamienica nr 7 może ponadto zaskoczyć niektórymi elementami architektonicznymi. Na wysokości pierwszego piętra, od strony ulicy Tiefer Graben, znajduje się kamienna rzeźba Niepokalanej Matki Bożej, dato- sie heute kennen, entworfen hatte. Das Haus Nummer 7 kann jedoch auch mit ein paar interessanten bauhistorischen Details aufwarten. So befindet sich im ersten Stock an der Fassade zum Tiefen Graben eine bemerkenswerte Steinstatue der unbefleckten Mutter Gottes, der Maria Immaculata, deren Entstehung aus dem ersten Viertel des 18. Jahrhunderts datiert, die an den damaligen Bäckermeister Michael Götz erinnert, in dessen Eigentum das Haus einst stand. Im Innenhof des Gebäudes sind noch Reste der Babenberger’schen Stadtmauer ersichtlich, überdies finden der Steinbrunnen, die Pawlatschengänge, das Stichkappentonnengewölbe sowie die Wendeltreppe mit Spindel häufig Erwähnung in den Archiven und Reiseführern. „Und draußen Glanz: wehend/ regt sich hell am Kreuze/ herbstliches Gespinst“, schreibt Friederike Mayröcker in einem der Kirche Maria am Gestade gewidmeten Gedicht. Beinahe ist man geneigt, das Wehen des herbstlichen Gespinstes als leise Ahnung der Bedeutung dieses Ortes zu interpretieren, denn seine Geschichte ist wahrlich eine bewegte. Zu Beginn des fünften Jahrhunderts, also zu Zeiten der römischen Siedlung Vindobona, war der heutige Donaukanal noch ein Nebenarm der Donau, dessen Ufer am Salzgries lag, also sehr nahe an der damaligen Stadtgrenze. Nach dem Ende der Herrschaft der Römer ereignete sich hier eine Naturkatastrophe: Von der Corioliskraft ge- wana na pierwszą ćwierć XVIII w. Ufundowano ją na pamiątkę piekarza Michaela Götza, do którego budynek wówczas należał. Na dziedzińcu wewnętrznym widać z kolei zachowane resztki muru miejskiego z czasów Babenbergów. W wielu archiwach, a także współczesnych przewodnikach turystycznych, znaleźć można także informacje o zachowanej tu studni kamiennej, drewnianych gankach balkonowych, sklepieniach kolebkowych, kręconych schodach mocowanych na słupie. „A na zewnątrz aż się błyszczy/ porusza się w jasnościach wokół krzyża/ jesienna pajęczyna” – pisze Friederike Mayröcker w jednym ze swoich wierszy poświęconych kościołowi Maria am Gestade. Tę jesienną pajęczynę można by uznać za swego rodzaju podpowiedź znaczenia tego miejsca, którego historia jest doprawdy wielce burzliwa. Na początku V wieku, czyli za czasów istnienia obozu rzymskiego Vindobona, dzisiejszy Kanał Dunajski był jeszcze odnogą Dunaju, a jego brzeg znajdował się przy ulicy Salzgries, bardzo blisko ówczesnej granicy miasta. Po zakończeniu panowania rzymskiego miejsce to dotknęła klęska żywiołowa: odnoga Dunaju, wskutek tzw. efektu Coriolisa, podmyła grunt przed kościołem. Wywołane przez to obsunięcie ziemi nadało placowi Am Gestade obecny kształt. Wyraźnie widać tę różnicę poziomów dzięki schodom prowadzącym do dzisiejszej świątyni redemptorystów Maria am Gestade. 11 Wien, Maria am Gestade. Gesamtansicht von Westen mit Platz vor der Kirche (vor 1850). Wiedeń, Maria am Gestade. Panorama od strony zachodniej z placem przed kościołem (przed 1850). trieben, hatte der Donauarm offenbar den Boden vor der Kirche ausgewaschen. Der dadurch erfolgte gewaltige Erdrutsch verlieh dem Platz seine heutige Form. An den Stiegen hinauf zu der heutigen Redemptoristenkirche „Maria am Gestade“ lässt sich diese Rutschung deutlich ablesen. Es war um das Jahr 1200, als erstmals die Kirche Maria am Gestade ausdrücklich Erwähnung fand, die fortan als Kirche der Donauschiffer gelten sollte. Wien gehörte lange Zeit dem Bistum Passau an, und auch in der Kirche Maria am Gestade wirkten Passauer Pfarrer. Die Wiener jedoch trachteten alsbald danach, als eigenständiges Bistum zu gelten. Erst 1469 erwirkte Kaiser Friedrich II. von Papst Paul II. die Einrichtung der Bistümer Wien und Wiener Neustadt. Doch Wien sollte noch lange Jahre auf einen eigenen Bischof warten. Der Passauerhof, ein heute nicht mehr existentes Gebäude, damals etwa schräg gegenüber dem Polnischen Institut situiert, war lange Zeit nach der Ernennung des ersten eigenständigen Wiener Bischofs noch eine Enklave der Passauer, wie auch die Kirche „Zu unserer lieben Frau an der Gstetten“ bis 1802 im Eigentum des Stiftes Passau verblieb. Auf der anderen Seite von Haus Nummer 7, entlang des Tiefen Grabens, floss einst der Ottakringerbach beziehungsweise später auch der extra zugeleitete Alsbach, der beim jetzigen Concordiaplatz in den damaligen Donauarm, den heutigen Donau- kanal, mündete. Der Alsbach wurde 1456 abgeleitet, und man schüttete das Bachbett zu. Ab nun konnte man auch die gegenüberliegende Seite des ehemaligen Flusslaufes bebauen, und so wurde der Tiefe Graben zu einer Straße, beiderseits begrenzt von Häuserzeilen. Die gesamte Gegend rund um den Passauer Platz über das Salzgries bis zum Rotenturm-Tor war einst ein reges Handelszentrum. Hier verkauften Donauschiffer und Händler, Fischer sowie Obstfrächter als auch die Salzschiffer aus den verschiedensten Ländern ihre Waren „am Schanzl“, wie die Wiener die Ravelins genannten Befestigungsanlagen getauft hatten. Von der Vielfalt der Nationalitäten und der Sprachen, die in diesen frühen Tagen hier am Gestade allgegenwärtig waren, wusste Wolfgang Schmeltzl (1500/05–1564), ein aus der Oberpfalz stammender katholischer Pfarrer, Dichter und Komponist, zu berichten, der, nachdem seine Heimat protestantisch geworden war, nach Wien übersiedelt war, um am Schottenstift als Schulmeister zu wirken. Als begeisterter „Wienbeschreiber“ hat er der Nachwelt wertvolle schriftliche Zeugnisse hinterlassen. So notiert Schmeltzl: „An das Lugeck kam ich ohngefähr, da traten Kaufleut hin und her, all Nation in ihrer Kleidung, da wird gehört manch Sprach und Zung. Ich dacht, ich wär gen Babel gekommen, wo alle Sprach ein Anfang genommen, und hört ein seltsam Dräsch und Gschrei Kościół Maria am Gestade po raz pierwszy wspomniany został około 1200 roku, jako kościół szyprów pływających po Dunaju. Wiedeń przez długi czas należał do diecezji pasawskiej, również w kościele Maria am Gestade działali księża pasawscy. Wiedeńczycy dążyli jednak do tego, by otrzymać samodzielną diecezję. Dopiero w 1469 roku cesarz Fryderyk II uzyskał od papieża Pawła II zgodę na utworzenie dwóch diecezji: Wiedeń i Wiedeń Nowe Miasto. Wiedeń długo musiał czekać na własnego biskupa. Passauerhof, nieistniejący już dziś budynek naprzeciwko Instytutu Polskiego, był enklawą pasawczyków jeszcze długo po mianowaniu pierwszego biskupa Wiednia, tak jak kościół „Zu unserer lieben Frau an der Gstetten“ (pod wezwaniem Najświętszej Panienki na Urwisku) był do 1802 roku własnością Kapituły Pasawskiej. Po drugiej stronie budynku numer 7, wzdłuż dzisiejszej ulicy Tiefer Graben, płynął kiedyś strumień Ottakringerbach, a potem sztucznie doprowadzony strumyk Alsbach, który w miejscu dzisiejszego Concordiaplatz uchodził do ówczesnej odnogi Dunaju, a dziś Kanału Dunajskiego. Strumień Alsbach skierowano w 1456 roku w inną stronę, a jego koryto zasypano. Od tego czasu można było budować także po przeciwległej stronie jego dawnego biegu. W ten sposób Tiefer Graben (w dosłownym tłumaczeniu „głęboki rów”) stał się ulicą otoczoną z obu stron ciągiem domów. Cała okolica Passauerplatz – od ulicy Salzgries do bramy Roten- turm – była kiedyś tętniącym życiem ośrodkiem handlowym. Tutaj, na „Schanzlu”, jak wiedeńczycy ochrzcili raweliny fortyfikacji, szyprowie, handlarze, rybacy czy dostawcy owoców i soli z najróżniejszych krajów sprzedawali swoje towary. O różnorodności nacji i języków, wszechobecnej już od tak dawna na Am Gestade, pisał Wolfgang Schmeltzl (1500/05–1564). Pochodzący z Górnego Palatynatu ksiądz katolicki, poeta i kompozytor, który po tym, jak jego rodzinne strony stały się protestanckie, przeniósł się do Wiednia, by uczyć w Klasztorze Szkockim, jako zapalony kronikarz zostawił potomnym cenne świadectwo tamtych czasów. Tak m.in. opisywał to miejsce: „Na plac Lugeck przybyłem, kiedy to kupcy żwawo się krzątali. Ze wszelakich nacji pochodzili i stroje swoje mieli, niejedną mowę słychać było i język. Myślałem, żem w wieży Babel, skąd wszystkie języki się wzięły, słysząc przedziwny trajkot i krzyki w pięknych językach: hebrajskim, greckim i łacińskim, niemieckim, francuskim, tureckim, hiszpańskim, czeskim, słoweńskim, włoskim, węgierskim, dobrym niderlandzkim, oczywiście też syryjskim, retyckim, polskim i dialekcie aramejskim. Motłochu też było pełno, szybko uciekłem z tego tłoku”. Jego rymowane zapiski świadczą o tym, że Wiedeń (a w szczególności okolice ulicy Salzgries) zawsze był tyglem narodów. Dowodem na bardzo bliskie wówczas relacje pomiędzy Wiedniem Wien, Tiefer Graben 36. Gesamtaufnahme von links (vom Concordiaplatz). Durch Neubau nach 1911 ersetzt (1907). Wiedeń, Tiefer Graben 36. Panorama z lewej strony (od strony Concordiaplatz). Zastąpiono nowym budynkiem po 1911 roku (1907). Wien, Am Schanzl. Fischmarkt (um 1900). Wiedeń, Am Schanzl. Targ rybny (ok. 1900). 12 13 14 von schönen Sprachen mancherlei: hebräisch, griechisch, und lateinisch, teutsch, französisch, türkisch, spanisch, böheimisch, windisch, italienisch, hungarisch, gut niederländisch, natürlich syrisch, karabtisch, rätzisch, polnisch und chaldäisch. Des Volks auch war eine große Meng, ich macht mich bald aus dem Gedräng (...).“ Schmeltzls gereimte Beschreibungen zeugen davon, dass Wien, und im Besonderen die Gegend rund um das Salzgries, von jeher ein Schmelztiegel der Nationen war. Einen Hinweis auf die damals viel engeren Beziehungen zwischen Wien und den heutigen Staaten Mitteleuropas liefert Klemens Maria Hofbauer. Er kam als ein gebürtiger Mähre und Bäcker 1780 nach Wien, studierte Theologie und trat dem Redemptoristenkloster bei. Bereits 1787 ereilte Hofbauer der Ruf nach Warschau in die Pfarre St. Benno, wo er eine Schule für arme Kinder und auch ein Waisenhaus einrichten ließ. Lang wähnte sein Engagement in Polen, das ihm den Beinamen „Apostel von Warschau“ eingetragen hatte, allerdings nicht. Napoleon ließ 1808 die Redemptoristen aus Warschau vertreiben, und so kam Hofbauer wieder zurück nach Wien, wo er wegen seiner Predigten als „Apostel von Wien“ bekannt wurde. Die sterblichen Überreste des 1909 Heiliggesprochenen werden seit 1862 in der Kirche Maria am Gestade aufbewahrt. Eine Zeitlang galt das Gotteshaus demnach als böhmische Kirche. Der Zahn der Zeit nagte indes weiter. Zu Beginn des 19. Jahrhunderts wurde der Passauerhof abgerissen, und beinahe hätte man im Zuge dessen auch die Kirche dem Erdboden gleichgemacht. Allein es fand sich laut Aufzeichnungen aus dieser Zeit niemand, der den durch den Abriss entstehenden Bauschutt im Voraus gekauft hätte. So beließ man die Kirche, wo sie war, und uns Nachkommen blieb ein wahres Juwel der Gotik mit ihrem zweifellos ungewöhnlichen siebeneckigen Turm erhalten. Nun hatten die Wiener von der heutigen Neutorgasse aus wieder einen freien Blick auf die Kirche. Doch es sollten noch viele Jahre vergehen und massive Veränderungen im Gebäudebestand erfolgen, bis der Platz vor dem Polnischen Institut sein aktuelles Erscheinungsbild angenommen hatte. Auf einer Fotografie der Österreichischen Nationalbibliothek von August Stauda aus dem Jahre 1900 sieht man wiederum die dichte Verbauung und die enge verwinkelte Gasse, die als Verlängerung der Börsegasse vom Tiefen Graben aus parallel zu den Gebäuden Am Gestade Nr. 1–7 zu „Maria Stiegen“, wie die Kirche auch genannt wurde, führte. An beiden Hausecken am Tiefen Graben existierten damals im Erdgeschoß offensichtlich zwei Schlosserläden, nur durch die schmale Gasse voneinander getrennt. Vom Tiefen Graben aus konnte man damals die Kirche nicht betrachten. Erst die Demolierung der Häuser Tiefer Graben 36 und Am Gestade 8 im Jahre i dzisiejszymi krajami Europy Środkowej jest historia związanego z tym miejscem Klemensa Marii Hofbauera. Do Wiednia przybył w 1780 roku jako rodowity Morawianin i piekarz z zawodu. Studiował tu teologię i wstąpił do klasztoru redemptorystów. W 1787 roku udał się do Warszawy, gdzie wybudował sierociniec i szkołę dla biednych dzieci przy kościele św. Benona. Jego zaangażowanie w tym mieście, któremu zawdzięcza przydomek „Apostoł Warszawy”, nie trwało jednak długo. Napoleon w 1808 roku wypędził redemptorystów z Warszawy i Hofbauer wrócił do Wiednia, gdzie dzięki swoim słynnym kazaniom otrzymał przydomek „Apostoła Wiednia”. Doczesne szczątki kanonizowanego w 1909 roku świętego przechowywane są od 1862 roku w kościele Maria am Gestade. Z tego powodu świątynia przez długie lata uznawana była za kościół czeski. Tymczasem okolicę nadgryzał ząb czasu. Na początku XIX wieku zburzono Passauerhof i o mało nie zrównano z ziemią również kościoła Maria am Gestade. Według zapisków z tamtego okresu nie stało się tak jedynie dlatego, że nie znalazł się nikt chętny do zakupu ewentualnego gruzu. Kościół stoi więc tam, gdzie stał, a nam, potomnym, pozostał prawdziwy klejnot gotyku z niezwykłą, siedmiokątną wieżą. Od tego czasu nic już nie przesłania widoku na kościół od strony dzisiejszej Neutorgasse. Dużo czasu musiało jednak jeszcze upłynąć i wielu zmian musia- no jeszcze dokonać, zanim plac, przy którym znajduje się Instytut Polski, przybrał obecny wygląd. Na jednym ze znajdujących się w zbiorach Austriackiej Biblioteki Narodowej zdjęć autorstwa Augusta Stauda z 1900 roku widać gęstą zabudowę i wąską, krętą uliczkę. To przedłużenie ulicy Börsegasse od strony Tiefer Graben. Biegła ona równolegle do budynków przy Am Gestade 1-7 i prowadziła wprost do kościoła Maria am Gestade, nazywanego z powodu schodów wieńczących uliczkę również „Scho-dami Marii”. Na obu rogach Tiefer Graben, znajdowały się najprawdopodobniej dwa zakłady ślusarskie oddzielone od siebie tylko wąską uliczką. Wtedy jeszcze nie można było zobaczyć kościoła od strony Tiefer Graben. Dopiero zburzenie budynków przy Tiefer Graben 36 i Am Gestade 8 w roku 1938 umożliwiło swobodny widok na świątynię od strony ulicy Börsegasse. Wtedy też plac Am Gestade uzyskał nowy wygląd, nadany przez schody zbudowane wedle planów Huberta Matuschka. W 1937 roku odsłonięto fontannę Hannakenbrunnen zaprojektowaną przez rzeźbiarza Rudolfa Schmidta (1894–1980), członka wiedeńskiego stowarzyszenia artystów Künstlerhaus. Tą kamienną rzeźbą Schmidt chciał przypomnieć lekarza nazywanego „królem Hanaków”, Morawianina, który przyjmował na Passauerplatz. Plotka głosi, że celowo powodował nocami wypadki przechodniów, by później wzbogacać się na ich leczeniu. Wien, Tiefer Graben. Fassadennische mit Immaculata. Wiedeń, Tiefer Graben. Wnęka fasady z rzeźbą Niepokalanej Matki Bożej. Der historische Brunnen und die Babenbergerʼsche Stadtmauer im Hof des Gebäudes Am Gestade 7. Historyczna studnia oraz mur miejski pamiętający czasy Babenbergów na dziedzińcu budynku przy Am Gestade 7. 15 1935 ermöglichte den freien Blick auf die Kirche von der Börsegasse aus. Somit wurde auch der Platz vor der Kirche mit den Stiegen neu gestaltet, wofür Hubert Matuschek verantwortlich zeichnete. Bereits 1937 erfolgte die Enthüllung des Hannakenbrunnens von Bildhauer Rudolf Schmidt (1894–1980), ein Mitglied des Wiener Künstlerhauses. Schmidt wollte mit der Steinskulptur an den „Hannakenkönig“ genannten Bader erinnern, einen Mähren, der hier am Passauerplatz ordinierte und angeblich nachts perfiderweise Passanten absichtlich zu Sturz gebracht haben soll, um sich danach an deren Genesung ordentlich zu bereichern. Im Zweiten Weltkrieg waren massive Bombenschäden bei mehreren der angrenzenden Gebäude zu verzeichnen. In einer kurzen Verfolgungsszene im Filmklassiker „Der dritte Mann“ von Carol Reed sind die Häuserzeilen links und rechts der Treppe zur Kirche in ihrem noch zu Zeiten der Dreharbeiten, also 1949, de- solaten Zustand deutlich zu sehen. Man war somit gezwungen, Restaurationen vorzunehmen. Während man gegenüber dem Polnischen Institut nach dem Abriss des beschädigten, alten ein modernes Bürogebäude errichtete, dessen Erscheinungsbild gehörig die Gemüter erregte, war man mit der Häuserzeile, in dem das Polnische Institut Wien residiert, durch den Beschluss des Altstadt-Erhaltungsgesetzes 1972 mit mehr Bedacht vorgegangen. Die Renovierung der Kriegsschäden war 1973 abgeschlossen. Nun war Am Gestade geboren, wie wir den Platz heute kennen. Ein Jahr später hat sich die damalige Volksrepublik Polen mit dem Kulturinstitut hier an einem Ort niedergelassen, über den das von einer leisen Ahnung durchwobene „herbstliche Gespinst“ der Geschichte Wiens weht, einer Geschichte, die eben auch lange Zeit geprägt war von teilweise sehr engen kulturellen und wirtschaftlichen Banden zwischen Österreich und unter anderen auch Polen. Podczas II wojny światowej wiele budynków ucierpiało na skutek bombardowań. W filmie „Trzeci człowiek” Carola Reeda, w krótkiej scenie pościgu kręconej w 1949 roku, widać, że budynki po prawej i lewej stronie schodów prowadzących do kościoła znajdują się w okropnym stanie. Trzeba było dokonać restauracji budowli. Naprzeciwko Instytutu, w miejscu starego, wyburzonego budynku, wzniesiono nowoczesny biurowiec, który słusznie wzbudził kontrowersje. Natomiast budynki, w których mieści się dziś siedziba Instytutu Polskiego, zostały na szczęście oszczędzone dzięki uchwale z 1972 roku o zachowaniu pierwotnego wyglądu starego miasta. Renowacja szkód powojennych została ukończona w 1973 roku. I tak narodził się plac Am Gestade, jaki dziś znamy. Rok później ówczesna Polska Rzeczpospolita Ludowa otworzyła tam swój instytut kultury, spowity dziś delikatnie pajęczyną historii Wiednia. Historii, którą kształtowały też nierzadko bardzo ścisłe więzy kulturalno-gospodarcze między Austrią i innymi krajami, w tym Polską. Platz Am Gestade. Hannakenbrunnen von Rudolf Schmidt. Plac Am Gestade. Fontanna Hannakenbrunnen autorstwa Rudolfa Schmidta. 16 17 Die Gründungsgeschichte des Polnischen Instituts in Wien Das Polnische Institut Wien – Gründung und Auftrag Sylwia Golonka-Dzienisz Instytut Polski w Wiedniu – powstanie i misja Die feierliche Eröffung des Polnischen Instituts Wien am 5. Juni 1974. Uroczyste otwarcie Instytutu Polskiego w Wiedniu 5 czerwca 1974 roku. reicht in die späten 1950er-Jahre zurück. Innenpolitische Veränderungen in der Volksrepublik Polen in der zweiten Hälfte des Jahres 1956 sowie ein deutlicher Liberalisierungsprozess im politischen System (bedingt durch den Tod Josef Stalins 1953, den Arbeiteraufstand in Poznań im Juni 1956, die Übernahme der politischen Führung durch Władysław Gomułka) ermöglichten erste Schritte zur Verbesserung der Beziehungen zwischen Polen und den Staaten Westeuropas. Bereits Ende der 1950er-Jahre wurde vonseiten Polens der Wunsch an Österreich formuliert, die Zusammenarbeit auf kultureller und wissenschaftlicher Ebene in Form eines zwischenstaatlichen Abkommens zu regeln. Im Jahre 1959 wurde Bruno Kreisky, der eine Normalisierung der politischen Beziehungen zu Polen stark befürwortete, österreichischer Außenminister. Im März 1960 absolvierte Kreisky einen Auslandsbesuch in Polen. Während dieses für Österreich wichtigen Besuchs, zumal es die erste Visite eines österreichischen Außenministers in einem volksdemokratischen Staat war, wurden die Bestrebungen nach einer Weiterentwicklung der wirtschaftlichen Zusammenarbeit sowie nach einem kulturellen und wissenschaftlichen Austausch zwischen den beiden Ländern unterstrichen. Beim Gegenbesuch des polnischen Außenministers Adam Rapacki im März 1961 be- G eneza powstania Instytutu Polskiego w Wiedniu sięga późnych lat 50. Zmiana polityki wewnętrznej w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej w drugiej połowie 1956 roku, jak również wyraźna liberalizacja sytemu politycznego (śmierć Stalina w 1953 roku, wydarzenia w Poznaniu w czerwcu 1956 roku, dojście do władzy Władysława Gomułki), umożliwiła poprawę relacji z państwami Europy Zachodniej. Już pod koniec lat 50. strona polska zgłaszała stronie austriackiej chęć uregulowania współpracy kulturalnej i naukowej w formie umowy międzynarodowej. W 1959 roku ministrem spraw zagranicznych Austrii został Bruno Kreisky, który był zwolennikiem dążenia do normalizacji stosunków z Polską. W marcu 1960 roku Kreisky udał się z wizytą do Polski. Podczas tej wizyty (ważnej dla Austrii, gdyż była pierwszą wizytą austriackiego ministra spraw zagranicznych w państwie demokracji ludowej) podkreślano dążenie do rozwoju współpracy ekonomicznej, jak również wymiany kulturalnej i naukowej między obydwoma krajami. Również minister spraw zagranicznych Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, Adam Rapacki, w trakcie rewizyty w marcu 1961 roku, zaznaczył, że rozszerzenie relacji polsko-austriackich, w tym zwłaszcza w zakresie wymiany kulturalnej, spotka się w Polsce z pozytywnym odzewem. Relacje z Polską przybrały tym samym w Austrii charakter sto- 18 tonte dieser, dass die Erweiterung der polnisch-österreichischen Beziehungen, insbesondere im Bereich des kulturellen Austausches, in Polen auf positive Resonanz stieße. Die polnischösterreichischen Beziehungen nahmen auch in Österreich eine Sonderstellung im Vergleich zu den Beziehungen mit den übrigen Ländern des Ostblocks ein. Ein deutliches Zeichen einer vorsichtigen und langsamen Annäherung zwischen den beiden Ländern war 1961 die Gründung des „Polnischen Leseraums in Wien“, dessen Einrichtung der österreichischen Seite nur auf inoffiziellem Weg mitgeteilt wurde. Probleme in Zusammenhang mit dem Standort des Lesesaals in Wien ließen jedoch keine Erweiterung der kulturvermittelnden Tätigkeit zu. Dennoch wurde von österreichischer Seite wahrgenommen, dass die Aktivitäten des Polnischen Leseraums viel weiter reichten, als es der Name der Institution vermuten ließe, zumal dort zahlreiche Literaturabende und Diskussionsveranstaltungen stattfanden. Im Jahre 1965 eröffnete die österreichische Seite den „Österreichischen Leseraum in Warschau“, wobei diese Einrichtung von Beginn an in allen Dokumenten als „Österreichisches Kulturinstitut“ (heute: Österreichisches Kulturforum) bezeichnet wurde, was nicht ganz mit den Gepflogenheiten konform ging, wie die Volksrepublik Polen damals ihre bilaterale Kulturpolitik mit westlichen Staaten gestaltete. sunków specjalnych w porównaniu z pozostałymi krajami bloku wschodniego. Znakiem ostrożnego i powolnego zbliżenia pomiędzy obydwoma krajami było utworzenie w 1961 roku „Czytelni Polskiej w Wiedniu”. Jej powołanie zostało zgłoszone stronie austriackiej nieoficjalnie. Trudności lokalowe czytelni w Wiedniu nie pozwoliły jednak na szersze rozwinięcie działalności informacyjnokulturalnej. Mimo to strona austriacka odnotowała, że aktywność Czytelni Polskiej wykracza znacznie poza zakres działań, które sugeruje sama jej nazwa, choćby ze względu na odbywające się tam liczne wieczory literackie i dyskusje. W 1965 roku strona austriacka uruchomiła w Polsce swój odpowiednik, czyli „Austriacką Czytelnię w Warszawie”, przy czym we wszystkich dokumentach nazywała tę placówkę „Instytutem Kultury Austriackiej” (dziś: Austriackie Forum Kultury), co nie do końca odpowiadało prowadzonej przez PRL polityce w zakresie bilateralnych stosunków kulturalnych z państwami zachodnimi. Rzeczywista intensyfikacja stosunków polsko-austriackich nastąpiła dopiero w latach 70., czyli w dekadzie rządów Edwarda Gierka w Polsce. Polska polityka zagraniczna charakteryzowała się otwarciem na Zachód, co wiązało się również z panującą wówczas polityką odprężenia w stosunkach międzynarodowych. W Polsce był to okres przyspieszonego rozwoju gospodarczego 19 20 Zu einer tatsächlichen Intensivierung der polnisch-österreichischen Beziehungen kam es erst in den 1970er-Jahren nach der Amtsübernahme durch Edward Gierek. Die polnische Außenpolitik öffnete sich dem Westen, was zu einer Entspannung in den internationalen Beziehungen führte. Diese Phase war geprägt von wirtschaftlichem Aufschwung (dank der vom Westen gewährten Kredite), dem intensiven Ausbau des Industriesektors, einem Bauboom, gesteigerter Kaufkraft und einer relativen Verbesserung des Lebensstandards der polnischen Bevölkerung, der jedoch nicht auf Dauer aufrechterhalten werden konnte. In dieser Dekade kam es auch zur Intensivierung der Handelskontakte mit Westeuropa sowie zur Vertiefung der bilateralen Beziehungen zwischen Polen und Österreich. Ein Ausdruck dessen waren die offiziellen Treffen Bruno Kreiskys, der zu diesem Zeitpunkt bereits zum österreichischen Bundeskanzler aufgestiegen war, mit Vertretern der polnischen Regierung. Wichtig ist zudem zu erwähnen, dass es in den 70er-Jahren in Polen auch im Kulturbereich viele interessante Entwicklungen gab: das Kino der moralischen Unruhe, dessen Vertreter so berühmte Regisseure wie Andrzej Wajda, Krzysztof Zanussi und Krzysztof Kieślowski waren, im Bereich der Literatur der sogenannte „zweite Umlauf“, ein inoffizielles unabhängiges Verlagswesen, sowie im Bereich der Musik das Aufkommen des Jazzrock. Am 14. Juni 1972 wurde zwischen der Volksrepublik Polen und der Republik Österreich das „Abkommen über die Zusammenarbeit auf den Gebieten der Kultur und Wissenschaft“ unterzeichnet. Das Abkommen bezog sich auf bestimmte Bereiche der Zusammenarbeit in Wissenschaft und Forschung sowie Kultur und Kunst, aber auch auf andere Gebiete wie Schulwesen, Medizin, Umweltschutz, Sozialwesen und Sport. Artikel 16 des Abkommens besagt: „Jeder Vertragsstaat wird dem auf seinem Hoheitsgebiet bestehenden Kulturzentrum des anderen Vertragsstaates die für die Tätigkeit dieses Zentrums erforderliche Unterstützung gewähren.“ (GBl. 273, Nr. 29, Position 161) Das Abkommen, das am 26. Juli 1973 in Kraft getreten war, definierte die „Kulturinstitute“ als Instrumente der Entwicklung, Stärkung und Vertiefung der Zusammenarbeit zwischen den beiden Ländern. Vonseiten Polens wurde dabei festgehalten, dass in dieser neuen Situation die bereits seit zehn Jahren existierende Bezeichnung „Czytelnia Polska w Wiedniu“ – Polnischer Leseraum Wien – für Missverständnisse sorgen und den Zugang zu österreichischen Meinungsträgern erschweren könnte. Deshalb richtete das polnische Außenministerium eine Verbalnote an die österreichischen Amtskollegen mit dem Vorschlag, per 1. Jänner 1974 die polnische Einrichtung in Wien in „Instytut Polski w Wiedniu / Polnisches Institut in Wien“ umzubenennen und im Gegenzug die offizielle Bezeichnung „Czytelnia Austriacka w Warszawie / Österreichischer Leseraum in Warschau“ in „Instytut Kultury Austriackiej w Warszawie / Österreichisches Kulturinstitut in Warschau“ zu ändern (Verbalnote vom 27. Dezember 1973). Die österreichische Seite nahm den Vorschlag an, was in der Verbalnote vom 28. Mai 1974 bestätigt wurde. Polen erwarb 1974 einen Teil des Gebäudes Am Gestade 7, das bald darauf der Sitz des Polnischen Instituts in Wien werden sollte. Die offizielle Gründung erfolgte am 5. Juni 1974 kraft der Verfügung Nr. 16 des Außenministeriums vom 14. September 1974, die besagt, dass das Polnische Institut eine eigenständige Organisationseinheit darstellt, dessen Aktivitäten von der Abteilung für Information und Kulturelle Zusammenarbeit des polnischen Außenministeriums geleitet werden. Heuer wird das 40-jährige Bestehen des Polnischen Instituts in Wien gefeiert. In diesen Jahren hat sich so gut wie alles verändert: Die Volksrepublik Polen existiert nicht mehr, was durch die halbfreien Wahlen am 4. Juli 1989 besiegelt wurde (diese Wahlen bedeuteten den Anfang des Zerfalls des Kommunismus in Ostmitteleuropa). Polen ist bereits seit zehn Jahren Mitglied der Europäischen Union und seit 15 Jahren Mitglied der Nato. Die Polen haben die Freiheit erlangt zu reisen, zu studieren und in der gesamten Europäischen Union zu arbeiten. Im Land erinnert nichts mehr an das Polen vor vierzig Jahren. Ähnlich verhält es sich mit dem Polnischen Institut. Nur der Sitz des Instituts ist derselbe geblieben – es ist dasselbe Gebäude an derselben Adresse Am Gestade 7. Verändert haben sich hingegen die Aktivitäten des Polnischen Instituts, dessen Möglichkeiten, die verwendeten Mittel und die zu lösenden Aufgaben. Das Ziel ist jedoch immer dasselbe geblieben: die Stärkung und Intensivierung des kulturellen Austausches zwischen Polen und Österreich, das bessere gegenseitige Kennenlernen mithilfe der Kultur, das Entstehen eines gegenseitigen Verständnisses und einer Sympathie füreinander. So lässt sich der Auftrag des Polnischen Instituts auf folgende Weise zusammenfassen: Das Institut soll den Österreichern Kultur, Geschichte und allgemeines Wissen über das Polen von heute näherbringen und eine Art Brücke zwischen meinungsbildenden, künstlerischen und wissenschaftlichen Kreisen beider Länder sein. Bis 1989 war das Wirken der Polnischen Institute zentral gesteuert, was charakteristisch für den politischen Zentralismus der Volksrepublik Polen war. Nach dem Jahr 1989 kam es zu einer diametralen Veränderung, die sich unter anderem in einer deutlichen Flexibilisierung der Funktionsweise der Institute äu- (dzięki kredytom zaciągniętym na Zachodzie) – intensywnej industrializacji, boomu budowlanego, zwiększonej konsumpcji, a tym samym relatywnej poprawy stopy życiowej Polaków (co było oczywiście nie do utrzymania na dłuższą metę). To dekada intensyfikacji rozwoju kontaktów handlowych z Europą Zachodnią, ale również intensyfikacji relacji bilateralnych polsko-austriackich, czego przykładem mogą być coroczne, oficjalne spotkania Bruno Kreisky’ego, w tym czasie piastującego już stanowisko kanclerza Austrii, z przedstawicielami władz PRL. Warto pamiętać, że lata 70. były dobrym okresem dla polskiej kultury: kino moralnego niepokoju reprezentowali m.in. Andrzej Wajda, Krzysztof Zanussi czy Krzysztof Kieślowski, w literaturze pojawił się tzw. „drugi obieg” i „bibuła” (czyli nieoficjalna działalność wydawnicza), w muzyce rozkwitł jazz-rock . Podpisanie umowy między PRL a Republiką Austrii o współpracy kulturalnej i naukowej, nastąpiło w Wiedniu 14 czerwca 1972 roku. Umowa dotyczyła szczegółowych obszarów współpracy w zakresie nauki i badań oraz kultury i sztuki, a także takich dziedzin jak szkolnictwo, medycyna, ochrona środowiska, opieka społeczna czy sport. Artykuł 16. tejże umowy stanowi: „Każda z Umawiających się Stron udzielać będzie ośrodkowi kulturalnemu drugiej strony, istniejącemu na jej terytorium, poparcia niezbędnego dla działalności tego Ośrodka.” (Dz. U. 273, nr 29, poz. 161). Umowa weszła w życie 26 lipca 1973 roku wskazując jednocześnie „instytuty kultury” jako instrumenty rozwijania, umacniania i pogłębiania współpracy między obydwoma krajami. W tej nowej sytuacji strona polska stwierdziła, że nazwa istniejącej już od ponad dziesięciu lat „Czytelni Polskiej w Wiedniu” może budzić nieporozumienie oraz utrudniać dotarcie do opiniotwórczych środowisk austriackich. Dlatego też polskie ministerstwo spraw zagranicznych wystosowało do swego austriackiego odpowiednika notę dyplomatyczną z propozycją, aby od 1 stycznia 1974 roku zmienić nazewnictwo polskiej placówki w Austrii na „Instytut Polski w Wiedniu” oraz, na zasadach wzajemności, nadać „Czytelni Austriackiej w Warszawie” oficjalną nazwę „Instytut Kultury Austriackiej w Warszawie” (nota dyplomatyczna z dnia 27 grudnia 1973 roku). Strona austriacka odniosła się pozytywnie do polskiej propozycji. Zostało to potwierdzone notą dyplomatyczną z 28 maja 1974 roku. Strona polska nabyła w 1974 roku część budynku przy Am Gestade 7, który już niedługo miał stać się siedzibą Instytutu Polskiego w Wiedniu. Oficjalnie został on utworzony 5 czerwca 1974 roku, na mocy Zarządzenia Nr 16 Ministra Spraw Zagranicznych, z dnia 14 września 1974 roku, które mówi, że Instytut Polski stanowi samodzielną jednostkę organizacyjną, a jego działalnością kieruje Departament Informacji i Współpracy Kulturalnej Ministerstwa Spraw Zagranicznych (MSZ). W tym roku mija 40 lat od powołania Instytutu Polskiego w Wiedniu. W tym czasie zmieniło się wszystko: PRL przestała istnieć, co przypieczętowały częściowo wolne wybory 4 czerwca 1989 roku (wybory, które zapoczątkowały rozpad komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej). Polska już od 10 lat jest członkiem Unii Europejskiej, a od 15 lat członkiem NATO. Polacy mogą swobodnie podróżować, studiować, pracować w Unii Europejskiej. Współczesna Polska niczym już nie przypomina Polski sprzed 40 lat. Podobnie jest z Instytutem. Nie zmieniła się jedynie siedziba – to wciąż ten sam budynek i ten sam adres: Am Gestade 7. Zmieniła się natomiast forma działalności Instytutu Polskiego, jego możliwości, instrumenty, zadania. Cel pozostał ten sam: wzmacnianie i intensyfikowanie wymiany kulturalnej pomiędzy Polską a Austrią, lepsze, wzajemne poznanie się poprzez kulturę, a tym samym zrozumienie się i polubienie. Tak w skrócie można przedstawić misję Instytutu Polskiego: przybliżanie Austriakom kultury, historii oraz wiedzy o Polsce współczesnej, bycie swego rodzaju mostem łączącym środowiska opiniotwórcze, artystyczne i naukowe obydwu krajów. Do 1989 roku działalność Instytutów Polskich była scentralizowana, co było charakterystyczne dla całej, scentralizowa- nej polityki PRL-u. Po 1989 roku nastąpiła diametralna zmiana wyrażająca się m.in. w uelastycznieniu formuły ich funkcjonowania. Postawiono na autorski program dyrektora wyłonionego w konkursie otwartym, który kieruje się zadaniami określanymi przez MSZ, ale sam wybiera partnerów miejscowych, a także instrumenty, jakimi chce realizować dane zadanie. Całość programu zaś dostosowuje do realiów państwa, w którym działa dany Instytut. Począwszy od lat 90. zwiększa się liczba Instytutów Polskich na świecie. Wzrastają środki finansowe przeznaczane na działalność Instytutów, polepszeniu ulega infrastruktura, w kraju stworzono zaplecze merytoryczne dla Instytutów Polskich i innych placówek zagranicznych (ambasady, konsulaty generalne), które często dysponują również oddzielnymi stanowiskami ds. kultury. Obecnie Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP utrzymuje na świecie 23 Instytuty Polskie, które poprzez upowszechnianie polskiej kultury, wiedzy o historii oraz dziedzictwie narodowym, a także poprzez promocję współpracy w dziedzinie kultury, edukacji, nauki oraz życia społecznego, zapewniają obecność Polski w różnych zakątkach świata. Główne zadania tych placówek to wprowadzanie polskiej kultury do najważniejszych ośrodków w krajach ich funkcjonowania oraz dbałość o zapewnienie 21 ßerte. Die in einem offenen Bewerbungsverfahren ausgewählten Direktoren und Direktorinnen können das Profil der Institute aktiv mitgestalten. Sie müssen sich zwar an Vorgaben des Außenministeriums halten, können aber die lokalen Partner und die Methoden für die Umsetzung der Vorgaben selbst auswählen und die Gesamtkonzipierung des Programms an die Gegebenheiten des Landes, in dem das Institut angesiedelt ist, anpassen. Seit den frühen 1990er-Jahren ist die Anzahl der Polnischen Institute weltweit gestiegen, die finanziellen Möglichkeiten und die Infrastruktur der Institute wurden kontinuierlich verbessert. Es gibt zudem in Polen fachlich kompetente Ansprechpartner für die Polnischen Institute und für andere Institutionen (Botschaften, Generalkonsulate), die häufig ebenfalls mit Kulturagenden betraut sind. Gegenwärtig betreibt das polnische Außenministerium weltweit 23 Polnische Institute, die den Menschen die polnische Kultur, Kenntnisse über die Geschichte Polens und das nationale Erbe zugänglich machen und die Zusammenarbeit in den Bereichen der Kultur, Bildung, Wissenschaft und Gesellschaft fördern und somit Polen ins Bewusstsein der Menschen rücken. Die Hauptaufgabe der Institute besteht darin, die polnische Kultur in den wichtigsten Einrichtungen des jeweiligen Landes einzubringen und auch dafür zu sorgen, dass Polen in internationalen Projekten eine wichtige Rolle spielt. Es sollen zudem dauerhafte Kontakte zwischen polnischen und ausländischen Partnern geknüpft werden, die sich gemeinsam für einen internationalen Kulturaustausch einsetzen. Das Wirken des Instituts wendet sich stets an die Einwohner des jeweiligen Landes – an die lokalen künstlerischen, wissenschaftlichen und meinungsbildenden Kreise. Die Polnischen Institute sind tagtäglich bemüht, weltweit ein positives Image Polens nach außen zu tragen. obecności Polski w przedsięwzięciach międzynarodowych, a także działanie na rzecz nawiązywania trwałych kontaktów między polskimi i zagranicznymi partnerami, aktywnymi w sferze międzynarodowej wymiany kulturalnej. Działalność Insty- tutów zawsze kierowana jest do mieszkańców krajów, w których funkcjonują – do miejscowych środowisk artystycznych, eksperckich i opiniotwórczych. Instytuty Polskie każdego dnia dbają o budowę pozytywnego wizerunku Polski na świecie. Direktoren / Stellvertretende Direktoren / Einladung zur feierlichen Eröffung des Polnischen Instituts Wien. Dyrektorzy zastĘPCY dyrektorÓW Mieczysław Kłos (1974–1974) Stefan Piwowar (1974–1976) Jerzy Passendorfer (1974–1979) Krzysztof Winiarek (1977–1978) Jerzy Solecki (1979–1982) Eugeniusz Fulczyński (1979–1983) Włodzimierz Gierłowski (1982–1986) Andrzej Juraszczyk (1985–1987) Bolesław Faron (1986–1990) Andrzej Placzyński (1989–1990) Marian Bizan (1990–1995) Cezary Kruk (2000–2004) Ewa Lipska (1995–1997) Maria Anna Ossolińska (2006–2010) Jacek Buras (1997–2004) Sylwia Golonka-Dzienisz (2010–2014) Zaproszenie na uroczyste otwarcie Instytutu Polskiego w Wiedniu Cezary Kruk (2004–2005) Małgorzata Grudzińska (2005–2010) Abkommen über die Zusammenarbeit zwischen der Volksrepublik Polen und der Republik Österreich (1973). Justyna Golińska (2010–2014) Umowa o współpracy między Polską Rzeczpospolitą Ludową i Republiką Austrii (1973). 22 23 1977 Kalendarium 1974–2014 1.–14. April / 1–14 kwietnia Ausstellung „Raumentwürfe – Theaterinszenierungen“ des Schauspielers und Theaterleiters Józef Szajna in der Galerie des Polnischen Instituts. Wystawa „Projekty przestrzenne – inscenizacje teatralne“ aktora i reżysera teatralnego Józefa Szajny w galerii Instytutu Polskiego. 40 Jahre – ausgewählte Programme und Veranstaltungen des Polnischen Instituts Wien. 1979 40 lat – wybrane programy i projekty Instytutu Polskiego w Wiedniu. 18.–26. Jänner / 18–26 stycznia „Posener Tage in Wien“ – ein interdisziplinäres Projekt mit Ausstellungen, Konzerten, Diskussion und Vorträgen. „Dni Poznania w Wiedniu“ – projekt interdyscyplinarny składający się z wystaw, koncertów, dyskusji i wykładów. 23. Oktober / 23 października Filme „Ohne Betäubung“ und „Die Fräulein von Wilko“ von Andrzej Wajda im Rahmen der Viennale ’79. Filmy „Bez znieczulenia“ i „Panny z Wilka“ w reż. Andrzeja Wajdy w ramach Viennale ‘79. 1977 1979 1979 7.–12. Dezember / 7–12 grudnia Polnische Filmwoche „Filmland Polen“ in der Wiener Urania. Auf dem Programm u. a. „Der Filmamateur“ von Krzysztof Kieślowski, „Spirale“ von Krzysztof Zanussi und „Der Tod des Präsidenten“ von Jerzy Kawalerowicz. 1980 1980 1981 Jänner / styczeń Ausstellungen von Jerzy Nowosielski und Edward Dwurnik in der Galerie des Polnischen Instituts. Wystawy prac Jerzego Nowosielskiego i Edwarda Dwurnika w galerii Instytutu Polskiego. 4.–10. Mai / 4–10 maja Polnisches Filmfestival in Bregenz. Gezeigt wurden u. a. „Gespenster“ von Wojciech Marczewski, „Die Hochzeit” und „Der Mann aus Marmor“ von Andrzej Wajda. Festiwal Filmu Polskiego w Bregencji. W programie m.in. „Zmory” Wojciecha Marczewskiego oraz „Wesele“ i „Człowiek z marmuru“ Andrzeja Wajdy. 4. März / 4 marca Konzert des Wiener Jeunesse-Chors, des ORF-Chors und Symphonieorchesters unter der Leitung von Krzysztof Penderecki im Wiener Konzerthaus. Mit Jadwiga Gadulanka (Sopran), Ewa Podleś (Mezzosopran), Wiesław Ochmann (Tenor) und Andrzej Hiolski (Bariton). Koncert wiedeńskiego chóru Jeunesse oraz Chóru i Orkiestry Symfonicznej Austriackiego Radia ORF pod batutą Krzysztofa Pendereckiego w sali wiedeńskiego Konzerthausu. Z udziałem Jadwigi Gadulanki (sopran), Ewy Podleś (mezzosopran), Wiesława Ochmanna (tenor) i Andrzeja Hiolskiego (baryton). Tydzień Filmu Polskiego „Filmland Polen“ w kinie Urania w Wiedniu. W programie m.in. „Amator“ Krzysztofa Kieślowskiego, „Spirala“ Krzysztofa Zanussiego, „Śmierć Prezydenta“ Jerzego Kawalerowicza. 7.–13. Dezember / 7–13 grudnia Polnische Filmwoche im Flotten-Kino in Wien. Gezeigt wurden u. a. „Das gelobte Land“ von Andrzej Wajda, „Austeria“ von Jerzy Kawalerowicz, „Der Schrei“ von Barbara Sass. 10.–29. März / 10–29 marca „Wrocław grüßt Wien“ – breit angelegte Präsentation der Stadt Wrocław in Wien. Tydzień Filmu Polskiego w wiedeńskim Flotten Kino. W programie pokazy m.in. „Ziemii Obiecanej” Andrzeja Wajdy, „Austerii” Jerzego Kawalerowicza i „Krzyku” Barbary Sass. „Wrocław pozdrawia Wiedeń“ – szeroko zakrojona prezentacja Miasta Wrocławia w Wiedniu. 1980 24 1982 1983 1984 25 1985 Juli–August / lipiec–sierpień Ausstellung polnischer Malerei, Grafik, Skulpturen und Tapisserien in der Galerie des Polnischen Instituts. 1991 Wystawa polskiego malarstwa, grafiki, rzeźby i gobelinów w galerii Instytutu Polskiego. 1986 1985 1986 1987 10.–30. Jänner / 10–30 stycznia Ausstellung „Polnische Porträts der Gegenwart“ im Niederösterreichischen Dokumentationszentrum für Moderne Kunst in St. Pölten. 1987 1989 1990 1990 1989 18. Mai / 18 maja Galaabend zum 15-jährigen Bestehen des Polnischen Instituts Wien. Auf dem Programm ein Konzert von Jolanta Wrożyna und des Wilanów-Quartetts. Wieczór galowy z okazji 15-lecia Instytutu Polskiego. W programie koncert Jolanty Wrożyny i Kwartetu Wilanów. 1990 1991 26 1992 1993 1992 1994 6. April – 28. Oktober / 6 kwietnia – 28 października „Sigmund III., Sobieski, Stanislaus. Goldene Freiheit – Die Zeit der Wahlkönige in Polen“ – Ausstellung im Prinz-Eugen-Schloss in Schloßhof (NÖ). 17. März / 17 marca Filmabend mit dem polnischen Schauspieler Jerzy Stuhr im Polnischen Institut. Wieczór filmowy z aktorem Jerzym Stuhrem w Instytucie Polskim. 1992 16.–29. März / 16–29 marca „Polnischer Frühling“ im Palais Palffy in Wien mit den Ausstellungen „Phantasie, Methapher, Geometrie“ und „Zeitgenössiche Polnische Literatur“, Symposium und Klavierkonzert. „Polska Wiosna“ w Pałacu Palffy w Wiedniu. W programie wystawy „Fantazja, metafora, geometria“ i „Współczesna literatura polska“, sympozjum oraz koncert fortepianowy. 1989 Wystawa prac Jerzego Nowosielskiego w galerii Instytutu Polskiego. 1988 Wystawa „Polskie portrety współczesne“ w Centrum Dokumentacji Sztuki Współczesnej Dolnej Austrii w St. Pölten. 24. Februar – 18. März / 24 luty – 18 marca Ausstellung von Jerzy Nowosielski in der Galerie des Polnischen Instituts. 7. April / 7 kwietnia Treffen mit Kardinal Dr. Franz König zum Thema „Meine Begegnungen mit Kardinal Wyszyński“ im Rahmen der Vortragsreihe „Polen: Land und Leute von Österreichern gesehen“. Rozmowa z Kardynałem dr. Franzem Königiem na temat „Moje spotkania z Kardynałem Wyszyńskim“ w ramach cyklu wykładów „Polska – kraj i jego mieszkańcy oczami Austriaków“. 1994 Jänner–Dezember / styczeń–grudzień Diskussionsabende mit Gästen aus Polen: Adam Michnik (Essayist, Publizist, Ex-Chefredakteur der polnischen Tageszeitung „Gazeta Wyborcza“) Leszek Balcerowicz (Wirtschaftswissenschaftler, Politiker, ehemaliger Finanzminister), Hanna Suchocka (Politikerin, von 1992 bis 1993 die erste weibliche Ministerpräsidentin Polens) im Polnischen Institut. Cykl dyskusji z gośćmi z Polski: Adamem Michnikiem (eseistą, publicystą, byłym redaktorem naczelnym dziennika „Gazety Wyborczej”), Leszkiem Balcerowiczem (ekonomistą, politykiem, byłym ministrem finansów), Hanną Suchocką (politykiem, pierwszą kobietą premierem w Polsce w latach 1992–1993) w Instytucie Polskim. „Zygmunt III., Sobieski, Stanisław. Złota Wolność – czas królów elekcyjnych w Polsce“ – wystawa w Zamku Eugeniusza Sabaudzkiego w Schloßhof (Dolna Austria). 27 1995 8. Mai / 8 maja Autorenabend mit der Lyrikerin und Nobelpreisträgerin Wisława Szymborska im Polnischen Institut. 1999 Wieczór autorski z Wisławą Szymborską, poetką i laureatką Literackiej Nagrody Nobla w Instytucie Polskim. 1997 1995 1996 1997 1997 Jänner–Dezember / styczeń–grudzień Zu Gast im Polnischen Institut: Krystian Lupa (Theaterregisseur und Bühnenbildner), Sławomir Mrożek (Schriftsteller und Dramatiker), Dr. Irena Lipowicz (Rechtswissenschaftlerin und Diplomatin). Tydzień Filmu Polskiego w kinie Metro w Wiedniu zorganizowany we współpracy z Austriackim Archiwum Filmowym. 2000 5. Mai – 21. Juni / 5 maja – 21 czerwca Festival polnischer Kultur „!Quo vadis Polen!“ in Innsbruck mit umfangreichem Literaturprogramm, Theateraufführungen, Gastspiel des Theaters Łaźnia aus Krakau, Ausstellung junger polnischer Künstler und Filmschau. 5. September / 5 września Treffen mit dem weltbekannten Film- und Theaterregisseur Roman Polański, der zu dieser Zeit „Tanz der Vampire“ am Raimund-Theater in Wien inszenierte. Festiwal polskiej kultury „!Quo vadis Polsko!“ w Innsbrucku z obszernym programem literackim, spektaklami teatralnymi, występem Teatru Łaźnia z Krakowa, wystawą sztuki młodych polskich artystów i przeglądem filmowym. Spotkanie ze znanym reżyserem filmowym i teatralnym Romanem Polańskim, który w tym czasie reżyserował „Taniec wampirów” w Raimund Theater w Wiedniu. Am Gestade 7, 1010 Wien 2000 Polnisches Institut Wien Am Gestade 7, 1010 Wien 2001 2000 Polnisches Institut Wien Am Gestade 7, 1010 Wien 2001 1998 15.–30. Oktober / 15–30 października Ausstellung von Werken der Scherenschnittkünstlerin Marta Gołąb im Jüdischen Museum Wien. Wystawa wycinanek żydowskich w wykonaniu Marty Gołąb w Muzeum Żydowskim w Wiedniu. september bis dezember 2001 1999 april bis juni 2001 jänner bis märz 2001 september bis dezember 2000 Polnisches Institut Wien 28 1999 1999 Polnisches Institut Wien Am Gestade 7, 1010 Wien 2001 5. Mai / 5 maja Konzert von High Bred Jazz Trio mit Wojciech Karolak, Piotr Baron und Zbigniew Lewandowski im Bösendorfer-Saal in Wien. Koncert High Bred Jazz Trio z udziałem Wojciecha Karolaka, Piotra Barona i Zbigniewa Lewandowskiego w sali Bösendorfera w Wiedniu. 3. November / 3 listopada Jazzkonzerte von Leszek Możdżer und Adam Pierończyk in Wien und Rudersdorf (Burgenland). Koncerty jazzowe Leszka Możdżera i Adama Pierończyka w Wiedniu i Rudersdorf (Burgenland). W Instytutucie Polskim gościli: Krystian Lupa (reżyser teatralny i scenograf), Sławomir Mrożek (pisarz i dramatopisarz) i dr Irena Lipowicz (prawnik i dyplomata). 1998 4.–12. November / 4–12 listopada Polnische Filmwoche im Metro-Kino Wien in Zusammenarbeit mit dem Filmarchiv Austria. 2001 4. Mai / 4 maja Konzert des Orchesters der Sudetischen Philharmonie Wałbrzych und des Wiener Oberkantors Shmuel Barzilai im ORF-Radiokulturhaus in Wien. Koncert Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Sudeckiej z Wałbrzycha i Naczelnego Kantora Wiednia Shmuela Barzileia w ORF-Radiokulturhaus w Wiedniu. 22. November / 22 listopada „Literatur aus Polen“ – Leseabend aus der Reihe „Europa erlesen“ im Camineum der Österreichischen Nationalbibliothek in Wien. „Literatura z Polski“ – wieczór literacki z cyklu „Przeczytać Europę” w Sali Camineum Austriackiej Biblioteki Narodowej w Wiedniu. 29 Polnisches Jahr in Österreich 2002—2003 Von April 2002 bis März 2003 wurden Beispiele polnischer Kunst und Kultur in renommierten Museen, Galerien, Konzertsälen und Theatern in Wien, Linz, Graz, Salzburg und Innsbruck präsentiert. „Das Polnische Jahr in Österreich 2002—2003“ war mit mehr als 150 Kulturveranstaltungen die bis jetzt größte Präsentation polnischer Kultur in Österreich. Rok Polski w Austrii 2002—2003 Od kwietnia 2002 do marca 2003 roku polska kultura i sztuka gościły w renomowanych muzeach, galeriach, salach koncertowych i teatrach Wiednia, Linzu, Grazu, Salzburga i Innsbrucku. „Rok Polski w Austrii 2002–2003“, na który złożyło się ponad 150 imprez kulturalnych, był największą do tej pory prezentacją polskiej kultury w Austrii. www.polen2002.at POLNISCHES JAHR IN ÖSTERREICH 2002 unter Schirmherrschaft der Staatspräsidenten Österreichs und Polens 2002 ERÖFFNUNGSKONZERT Nationales Sinfonieorchester des Polnischen Rundfunks aus Katowice Dirigent Antoni Wit Solist Piotr Paleczny (Piano) Donnerstag, den 18. April 2002 um 19.30 Uhr 18. April / 18 kwietnia Eröffnung des Polnischen Jahres in Österreich im Musikverein Wien. Galakonzert mit dem Nationalen Symphonieorchester des Polnischen Rundfunks. Uroczyste otwarcie Roku Polskiego w Austrii w Musikverein w Wiedniu. Koncert galowy z udziałem Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia. Großer Saal des Wiener Musikvereins Bösendorferstraße 12, 1010 Wien Veranstalter Kulturministerium der Republik Polen Ministerium für auswärtige Angelegenheiten der Republik Polen Kartenbestellung im Konzertbüro an der Tageskassa: Gesellschaft der Musikfreunde in Wien, 1010 Wien, Karlsplatz 6, Mo. bis Fr. 9 - 19.30 Uhr, Sa. 9 - 17 Uhr oder Tel. 505 81 90, per Fax 505 81 90/94 sowie per E-mail & Internet: [email protected], www. musikverein.at Mai–Juni / maj–czerwiec Ausstellung „Dobrze in Ordnung. Junge Kunst aus Polen“ im Kunstbüro Wien und im Kulturzentrum bei den Minoriten in Graz. Wystawa „Dobrze w porządku. Młoda Sztuka z Polski“ w Kunstbüro w Wiedniu i Centrum Kultury Minorytów w Grazu. 23. Mai – 15. September / 23 maja – 15 września Ausstellung „Faras – Kathedrale aus dem Wüstensand. Christliche Fresken aus Nubien“ im Kunsthistorischen Museum Wien. Wystawa „Faras – Katedra z piasku pustyni. Chrześcijańskie freski z Nubii” w Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu. 30 2002 25.–27. Juni / 25–27 czerwca Jazzkonzerte mit dem Tomasz Stańko Quartett, den Zbigniew Namysłowski All Stars und Kuba Stankiewiczs „Sound Pictures“ im Rahmen des Jazz Fest Wien im Porgy & Bess. Koncerty jazzowe z udziałem Tomasz Stańko Quartett, Zbigniew Namysłowski All Stars i „Sound Pictures“ Kuby Stankiewicza podczas festiwalu Jazz Fest Wien w Porgy & Bess. 21.–23. Mai / 21–23 maja „Das Fest“ von Thomas Vinterberg in der Regie von Grzegorz Jarzyna bei den Wiener Festwochen. „Uroczystość“ Thomasa Vinterberga w reżyserii Grzegorza Jarzyny na festiwalu teatralnym Wiener Festwochen. 17. April – 16. Mai / 17 kwietnia – 16 maja Retrospektive der Filme von Andrzej Wajda im Metro-Kino in Wien. Retrospektywa filmów Andrzeja Wajdy w kinie Metro w Wiedniu. 31 Der Katalog zur Ausstellung „Der neue Staat – Polnische Kunst zwischen Experiment und Repräsentation von 1918 bis1939“ im Leopold Museum in Wien. Jetzt geht´s umpolen! Katalog do wystawy „Nowe Państwo. Sztuka polska między eksperymentem a reprezentacją 1918-1939” w Muzeum Leopolda w Wiedniu. 2002 7. November – 7. Dezember / 7 listopada – 7 grudnia Ausstellungen zeitgenössischer polnischer Fotokunst im Rupertinum und in der Galerie Fotohof in Salzburg. © Werbestudio Frackiewicz Wystawy polskiej fotografii współczesnej w Rupertinum i galerii Fotohof w Salzburgu. 30. November – 7. Dezember / 30 listopada – 7 grudnia Jazzfestival „stepp across the border: Poland“ mit Urszula Dudziak, Jarosław Śmietana, Piotr Wojtasik, Piotr Baron, Tomasz Stańko und Jacek Kochan im Porgy & Bess in Wien. www.polen2002.at Festiwal jazzowy „stepp across the border: Poland“ z udziałem Urszuli Dudziak, Jarosława Śmietany, Piotra Wojtasika, Piotra Barona, Tomasza Stańki i Jacka Kochana w Porgy & Bess w Wiedniu. Ihre Exzellenz, die Botschafterin der Republik Polen in Österreich, ao. Univ. Prof. Irena Lipowicz Ausstellung und im Niederösterreichischen Landhaus im Regierungsviertel von St. Pölten der Direktor des Schönbrunner Tiergartens Dr. Helmut Pechlaner laden im Rahmen des „Polnischen Jahres in Österreich 2002“ zur „Nationalparks in Polen“ FEIERLICHEN ÜBERGABE von zwei Jungwisenten 2002 aus dem Nationalpark Bia∏owie˝a in Polen an den Tiergarten Schönbrunn am 6. November 2002 um 16 Uhr bei der Wisentanlage Begrüßung: Dr. Helmut Pechlaner, Direktor des Tiergartens Schönbrunn Dr. W∏odzimierz Cimoszewicz, Außenminister der Republik Polen Dr. Benita Ferrero-Waldner, Außenministerin der Republik Österreich 7. bis 30. Oktober 2002 Zugang: Haupteingang Hietzing (U 4 Station Kennedybrücke/Schönbrunner Tiergarten) 32 Diese Einladung gilt ab 12.00 Uhr als Eintrittskarte für 2 Personen in den Tiergarten Bitte beachten: SCHLOSSPARK-Sperre ist um 17.30 Uhr! © Werbestudio Frackiewicz Einladung Die Übergabe findet auch bei schlechtem Wetter statt. November / listopad „Freie Tage im November“ – Präsentation der polnischen Gegenwartsliteratur mit Lesungen von u. a. Olga Tokarczuk, Ewa Kuryluk, Ewa Lipska, Paweł Huelle, Andrzej Stasiuk, Adam Zagajewski, Piotr Sommer, Hanna Krall oder Ryszard Krynicki in Wien, Innsbruck, Graz, Krems und Neusiedl am See. „Wolne dni listopada“ – prezentacja polskiej literatury współczesnej. W programie czytanie fragmentów książek m.in. Olgi Tokarczuk, Ewy Kuryluk, Ewy Lipskiej, Pawła Huelle, Andrzeja Stasiuka, Adama Zagajewskiego, Piotra Sommera, Hanny Krall, Ryszarda Krynickiego w Wiedniu, Innsbrucku, Grazu, Krems i Neusiedl am See. 2. Dezember – 2. März / 2 grudnia – 2 marca Ausstellung „Thesauri Poloniae – Schatzkammer Polen. Zur Geschichte der polnischen Sammlungen“ im Kunsthistorischen Museum Wien. Wystawa „Thesauri Poloniae – Skarbiec Polski. Z historii polskich zbiorów” w Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu. 2003 25. Jänner – 31. März / 25 stycznia – 31 marca Ausstellung „Der neue Staat – Polnische Kunst zwischen Experiment und Repräsentation von 1918 bis 1939“ im Leopold Museum in Wien. Wystawa „Nowe Państwo. Sztuka polska między eksperymentem a reprezentacją 1918–1939” w Muzeum Leopolda w Wiedniu. 33 PROGRAMM Juli bis September 2005 Jänner bis März 2005 Am Gestade 7, 1010 Wien Polnisches Institut Wien Am Gestade 7, 1010 Wien 2005 Polnisches Institut Wien Am Gestade 7, 1010 Wien 2005 2005 2007 10.–18. Juni / 10–18 czerwca Polen als Gastland bei der „art position 2005“ in der Ottakringer-Brauerei. Auf dem Programm u. a. Ausstellung mit Werken von Zuzanna Janin und Robert Rumas, Lesungen, Filmvorführungen und Konzerte. 2008 2007 2009 15.–16. Februar / 15–16 luty „Die besten aus dem Osten: Polen zu Gast im Volkstheater Hundsturm“ – Präsentation der polnischen Theaterszene mit einem Gastspiel des SzaniawskiTheater aus Wałbrzych, szenischen Lesungen, Diskussionen und Musik. „Najlepsi ze Wschodu: Polska gościem w Volkstheater Hundsturm” – prezentacja polskiej sceny teatralnej z występem gościnnym Teatru im. Szaniawskiego z Wałbrzycha, czytaniami scenicznymi, dyskusjami i muzyką. 2008 7.–9. Mai / 7–9 maja „Europa der Muttersprachen 2008: Polen“ im Literaturhaus Salzburg mit Stefan Chwin, Wojciech Kuczok, Jacek Dehnel, Michał Witkowski, Michał Żurawiecki u. a. „Europa języków ojczystych 2008: Polska“ w Domu Literatury w Salzburgu z udziałem m.in. Stefana Chwina, Wojciecha Kuczoka, Jacka Dehnela, Michała Witkowskiego, Michała Żurawieckiego. 8. Juli – 30. Oktober / 8 lipca – 30 października Ausstellung „Das unmögliche Theater: Performativität im Werk von Paweł Althamer, Tadeusz Kantor, Katarzyna Kozyra, Robert Kuśmirowski und Artur Żmijewski“ in der Kunsthalle Wien. 2007 2008 2007 Polska gościem specjalnym „art position 2005“ w Ottakringer Brauerei. W programie m.in. wystawa prac Zuzanny Janin i Roberta Rumasa, czytanie literatury, pokazy filmów i koncerty. Am Gestade 7, 1010 Wien 2006 18.–20. April / 18–20 kwietnia Jazzfestival „Porgy & Bess goes Poland“ mit Jacek Kochan, Urszula Dudziak, Project East, Piotr Wojtasik Quartett und Contemporary Quartett. Festiwal jazzowy „Porgy & Bess goes Poland“ z udziałem Jacka Kochana, Urszuli Dudziak, Project East, Piotr Wojtasik Quartett i Contemporary Quartett. Am Gestade 7, 1010 Wien Januar bis Februar 2007 September bis Oktober 2006 PROGRAMM Polnisches Institut Wien 2004 2004 PROGRAMM Am Gestade 7, 1010 Wien PROGRAMM Oktober bis Dezember 2004 PROGRAMM Jänner bis März 2004 Polnisches Institut Wien 2004 Wystawa „Teatr niemożliwy: Performatywność w sztuce Pawła Althamera, Tadeusza Kantora, Katarzyny Kozyry, Roberta Kuśmirowskiego i Artura Żmijewskiego” w Kunsthalle Wien. Juni / czerwiec EURO 2008 – Alternativprogramm für alle NichtFußball-Begeisterte: Konzerte von Karimski Club, Yeshe und Pompon Music in Wien, Big Fat Mama in Salzburg, Kunstprojekt „Polish Art Bus KR 736 EJ“ in Wien, Salzburg, Linz und Klagenfurt sowie Kunstmeile „lend/spiel“ in Klagenfurt. 19. April – 28. Mai / 19 kwietnia – 28 maja „Achtung Umpolen“: Polen-Schwerpunkt im MuseumsQuartier Wien mit umfangreichem Kulturprogramm von Theater über Musik bis hin zu Literatur und Sonderprogramm für Kinder. EURO 2008 – alternatywny program dla nie-fanów piłki nożnej: koncerty grup Karimski Club, Yeshe i Pompon Music w Wiedniu, Big Fat Mama w Salzburgu, projekt artystyczny „Polish Art Bus KR 736EJ“ w Wiedniu, Salzburgu, Linzu i Klagenfurcie oraz Ulica Sztuki „lend/spiel“ w Klagenfurcie. „Achtung Umpolen“: Polska w kompleksie muzealnym MuseumsQuartier w Wiedniu z obszernym programem kulturalnym obejmującym teatr, muzykę, literaturę i program dla dzieci. 2009 6.–8. April / 6–8 kwietnia Dreitägiges „Tomasz-Stańko-Porträt“ im Porgy & Bess in Wien. Trzydniowy portret muzyczny Tomasza Stańki w Porgy & Bess w Wiedniu. 2008 34 2009 35 2009 2009 2010 Juni / czerwiec „Es begann in Polen“ – Themenzyklus zum 20. Jahrestag des Zerfalls des Kommunismus. Auf dem Programm die Ausstellungen „Das Jahrzehnt der Solidarność 1979—1989“ und „1989—2009 / 20 years after“, Diskussion „Der runde Tisch und die halbfreien Wahlen 1989“, Happening „Orange Alternative“ u. v. m. 2011 „Polska Flash“ - impreza plenerowa w MuseumsQuartier w Wiedniu z okazji przejęcia przez Polskę prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. W programie performance muzyczno-taneczny „Zdarzenia“ oraz sztuka „Ślepcy” teatru KTO z Krakowa. „Zaczęło się w Polsce“ – cykl tematyczny poświęcony 20. rocznicy upadku komunizmu. W programie m.in. wystawy „Dziesięciolecie Solidarności 1979–1989” i „1989–2009 / 20 years after“, dyskusja „Okrągły Stół i częściowo wolne wybory 1989”, happening „Pomarańczowej Alternatywy”. 2010 2010 2010 15. September / 15 września Maldoror, Agata Wojtkiewicz und Natalia Jaroszewska Polnische Designer zum ersten Mal auf MQ Vienna Fashion Week. 23. April / 23 kwietnia CD-Premiere „Chopin in Wien“ – Briefe, gelesen von Nicholas Ofczarek mit Musik des Komponisten. Maldoror, Agata Wojtkiewicz i Natalia Jaroszewska — polscy projektanci mody po raz pierwszy na MQ Vienna Fashion Week. Premiera płyty „Chopin w Wiedniu“ – listy Chopina czytane przez Nicholasa Ofczarka z muzyką kompozytora. 2011 2011 2011 Międzynarodowy festiwal „Round About Chopin“ z okazji Roku Chopina 2010. Interpretacja muzyki wielkiego polskiego kompozytora Fryderyka Chopina przez formacje muzyczne z 15 krajów. 36 2012 2012 Polska gościem specjalnym Vienna Design Week. Prezentacja tendencji polskiej sceny wzorniczej: pokaz prac Oskara Zięty, Tomka Rygalika, Bezy Projekt oraz wystawa „Just a thing“ kuratorowana przez Agnieszkę Jacobson-Cielecką. „Bitwa pod Grunwaldem 1410” - wystawa z okazji 600-lecia Bitwy pod Grunwaldem w Zbrojowni Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu. 23.–26. September / 23–26 września Internationales Festival „Round About Chopin“ anlässlich des Chopin-Jahres 2010. Musikformationen aus 15 Ländern interpretieren Musik des großen polnischen Komponisten Fryderyk Chopin. 2011 30. September – 9. Oktober / 30 września – 9 października Polen als Gastland bei der Vienna Design Week. Präsentation der Tendenzen in der polnischen Designszene mit Arbeiten von Oskar Zięta, Tomek Rygalik, Beza Projekt und die Ausstellung „Just a thing“ kuratiert von Agnieszka Jacobson-Cielecka. 18. Juni – 10. Oktober / 18 czerwca – 10 października „Die Schlacht von Tannenberg 1410“ — Ausstellung anlässlich des 600-Jahr-Jubiläums der Schlacht bei Grunwald/Tannenberg in der Hofjagd- und Rüstkammer des Kunsthistorischen Museums Wien. 2011 16. Juli / 16 lipca „Polska Flash“ — ein Open-Air-Spektakel zum Auftakt der polnischen EU-Ratspräsidentschaft im MuseumsQuartier in Wien. Auf dem Programm die Musik- und Tanzperformance „Vorfälle“ und das Freilufttheater „Die Blinden“ des Theaters KTO aus Krakau. 2012 28. Mai – 3. Juni / 28 maja – 3 czerwca Die erste Edition des LET’S CEE Film Festivals mit vielen polnischen Filmproduktionen. Pierwsza edycja festiwalu filmów z Europy Środkowej i Wschodniej LET’S CEE Film Festival z obszerną prezentacją polskich filmów. 2012 37 Kulturkalender Sommer 2012 Kulturkalender September–Oktober 2012 Kulturkalender Jänner–Februar 2013 1 2012 2012 2012 2013 Kulturkalender September–Oktober 2013 Kulturkalender November–Dezember 2013 2013 März–April Kulturkalender 2013 2013 Kulturkalender Jänner–Februar 2014 2014 2013 März–April 2013 Kulturkalender 2014 2014 Mai–August Poste In stiturt 2014 2013 2014 Oktober / październik Zum 70. Jahrestag des Aufstandes im Warschauer Ghetto: „Die Karwoche“ von Andrzej Wajda und „Chronik des Aufstandes im Warschauer Ghetto” von Joanna Dylewska im Rahmen des Jüdischen Filmfestivals Wien sowie die Buchpräsentation „Die Liebe im Ghetto“ von Marek Edelman und Paula Sawicka im Polnischen Institut. Z okazji 70. Rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim: pokazy filmów „Wielki Tydzień” Andrzeja Wajdy i „Kronika powstania w Getcie Warszawskim” Joanny Dylewskiej w ramach Festiwalu Filmów Żydowskich w Wiedniu oraz prezentacja książki „I była miłość w getcie” Marka Edelmana i Pauli Sawickiej w Instytucie Polskim. Melomaniac Corner Deluxe Edition – koncert galowy podsumowujący 12 edycji cyklu „Melomaniac Corner w Strenge Kammer“ w Porgy & Bess w Wiedniu, zainicjowanego przez Instytut Polski i służącego wymianie muzycznej między polskimi i austriackimi muzykami improwizacyjnymi. 23.–28. April / 23–28 kwietnia „Tribute to Przemysław Wojcieszek” – Porträt des polnischen Regisseurs im Rahmen der zehnten Ausgabe des Filmfestivals Crossing Europe in Linz. 10.–13. Oktober / 10–13 października Sonderaustellung „Vienna Duet: Kunst aus Polen und Georgien“ – Präsentation der Tendenzen in der zeitgenössischen Kunst Polens und Georgiens auf der Viennafair. Wystawa specjalna „Vienna Duet: Sztuka z Polski i Gruzji” – prezentacja tendencji we współczesnej sztuce Polski i Gruzji podczas targów sztuki Viennafair. 16. Jänner / 16 stycznia Melomaniac Corner Deluxe Edition – Galakonzert nach zwölf Ausgaben der durch das Polnische Institut initiierten Konzertreihe „Melomaniac Corner in der Strengen Kammer“ im Porgy & Bess in Wien, die den musikalischen Austausch zwischen polnischen und österreichischen Improvisationsmusikern fördern soll. 2014 12. Februar – 3. März / 12 luty – 3 marca Ausstellung „Zum Beispiel. Das neue polnische Haus“ im Architekturzentrum Wien. Präsentation der Entwicklung in der polnischen Einfamilienhausarchitektur. „Tribute to Przemysław Wojcieszek” – portret polskiego reżysera w ramach 10. edycji festiwalu filmowego Crossing Europe w Linzu. Wystawa „Na przykład. Nowy dom polski” w Centrum Architektury w Wiedniu. Prezentacja tendencji w polskiej architekturze domów jednorodzinnych. 23. Mai – 2. Juni / 23 maja – 2 czerwca Präsentation der Ausstellung „UNPolished – Young Design From Poland“ im Rahmen des Designmonats in Graz. 13. Juni / 13 czerwca Open-Air-Kulturfest zum 40-jährigen Bestehen des Polnischen Instituts Wien. Auf dem Programm: Kunstinstallation von Nespoon, Tanzperfomance, Konzerte von Cheap Tobacco und Duo Accosphere, Gehsteigdisco. Prezentacja wystawy „UNPolished – Young Design From Poland“ podczas Miesiąca Designu w Grazu. 38 2013 Wystawa „Recommended by… Aktualne tendencje w polskiej fotografii i sztuce wideo” w ramach „Eyes On — Miesiąc Fotografii w Wiedniu” w Fotogalerie w Wiedniu. titelfoto: A. Posnansky (aus der Sammlung von Javier Nuñez de Arco) 2012 12. November – 7. Dezember / 12 listopada – 7 grudnia Ausstellung „Recommended by … Aktuelle Tendenzen in der polnischen Foto- und Videoszene“ im Rahmen des „Eyes On — Monat der Fotografie in Wien“ in der Fotogalerie Wien. Impreza plenerowa z okazji 40. rocznicy istnienia Instytutu Polskiego w Wiedniu. W programie: instalacja artystyczna Nespoon, performance, koncerty Cheap Tobacco i Duo Accosphere, silent disco. 39 40 Jahre – ein Rückblick 40 lat – impresje Ausgewählte Plakate und Fotos von den durch das Polnische Institut Wien organisierten Veranstaltungen. Wybrane plakaty oraz zdjęcia z wydarzeń organizowanych przez Instytut Polski w Wiedniu. TAG DER OFFENEN TÜR 20 JAHRE SOLIDARNOÂå Eine Fotoausstellung des Zentrums „Karta“, Warschau Aula des Universitätshauptgebäudes, Dr.-Karl-Lueger-Ring 1, 1010 Wien Donnerstag, 25.05.2000, ab 14 Uhr Polnisches Institut Wien Am Gestade 7, 1010 Wien 40 Eröffnung: 13. November 2000, um ca. 17.00 Uhr Ausstellungsdauer bis 24.November 2000 Polnisches Institut Wien 41 Sacrum et profanum Faszinationen der naiven Kunst aus Polen 7. April – 18. Mai 2001 TAG DER OFFENEN TÜR Polnisches Institut Wien, Galerie Am Gestade 7, 1010 Wien KraKauer WeihnachtsKrippen POLNISCHE KÜNSTLER IN ÖSTERREICH eine ausstellung des historischen Museums der stadt Krakau Ausstellung im Rahmen des Polnischen Jahres in Österreich 2002 21. bis 27. Oktober 2002 Heuer öffnen wir die Tür nach WROCLAW (dt. Breslau) ADAm ADAmczyk VIctORIA kEN mIREk BARANSkI mAREk lAczyNSkI AlExANDER FRAckIEwIcz kRyStyNA mIllER-GAwRzyNSkA JOANNA GlEIcH BEAtA tAScHNER kRzySztOF JElENSkI lESzEk wISNIEwSkI EwA kAJA mAGDAlENA zySzkOwSkA Ausstellungskuratorin Ewa Frackiewicz, e-mail: [email protected] der Hauptstadt Niederschlesiens Freitag, den 8.06.2001, von 14 bis 22 Uhr Polnisches Institut, 1., Am Gestade 7 Im Programm: Jazz Nestor Band, Damenstreichquartett „Vier Jahreszeiten“, Pantomimentheater, Soloauftritt eines 11-jährigen Gitarrenspielers, Fotoausstellung, Bläserensemble der Wiener Universität für Musik, Theater Tanto mit Jan Tabaka Die Ausstellung ist in den Bürostunden zu besichtigen einLaDunG LINZER KONGRESSGESELSCHAFT Wirtschafts- und Handelsabteilung der Botschaft der Republik Polen RATHÄUSER IN POLEN Plakat Fix 21.2.2002 14:04 Page 1 42 PAINTING PERFORMANCE UNSER EUROPA EIN GEMEINSCHAFTSWERK DER WIENER INTERNATIONALEN KÜNSTLER IM POLNISCHEN INSTITUT WIEN Galerie Am Gestade 7, 1010 Wien, Tel. (01) 533 89 61, 533 89 62 [email protected], www.polnischekultur.at Eine Fotoausstellung in der Wiener Planungswerkstatt 1., Friedrich-Schmidt-Platz 9 von 29.06. bis 19.07.2001 Montag-Freitag 9-16 Uhr Donnerstag 9-19 Uhr www.wien.gv.at/ma18 [email protected] Ausstellung „Thesauri Poloniae – Schatzkammer Polen“ im Rahmen des Polnischen Jahres in Österreich 2002–2003 im Kunsthistorischen Museum Wien. Wystawa „Thesauri Poloniae – Skarbiec Polski“ w ramach Roku Polskiego w Austrii 2002–2003 w Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu. 43 ITSIK SHPITSIK, GOT MIT DIR Workshops und Happening „Abendland in Zwergenhand“ von der politisch-künstlerischen Bewegung „Orangene Alternative“ (2009). André Ochodlo singt Lieder von Itzig Manger Warsztaty i happening „Zachód w rękach krasnoludków” ruchu polityczno-artystycznego „Pomarańczowa Alternatywa” (2009). 2010 – that’s my year Fryderyk Chopin Follow the steps of Chopin in Warsaw www.e-warsaw.pl/chopin2010 Chopin Year in Vienna www.chopin2010.at 44 45 Präsentation der Grafiken der jungen Nachwuchskünstlerin Peperski (Agata Pierzchanowska) (2010). „Polska Flash“ – Open-Air-Spektakel zum Auftakt der polnischen EU-Ratspräsidentschaft im MuseumsQuartier (2011). „Polska Flash“ – impreza plenerowa w MuseumsQuartier z okazji przejęcia przez Polskę prezydencji w Radzie UE (2011). Prezentacja grafik młodej artystki Peperski (Agata Pierzchanowska) (2010). Polnische Literatur Ausstellung anlässlich des 600-JahrJubiläums der Schlacht bei Grunwald/ Tannenberg 1410 in der Hofjagd- und Rüstkammer des KHM (2010). 10.-13.11.2011 Stand des Polnischen Instituts Messe Wien, Stand Nr. 217 KUNST | LITERATUR | FILM | MUSIK | TANZ | THEATER | GESCHICHTE | WISSEN Polnisches Institut Wien Am Gestade 7 | 1010 Wien | www.polnisches-institut.at Sa., 12.11.2011, 14.15 Uhr Lesung und Gespräch mit Mariusz Szczygieł, dem großen Star der polnischen Reportage Messe Wien, Bühne Forum Wystawa z okazji 600-lecia Bitwy pod Grunwaldem 1410 w Zbrojowni Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu (2010). hinter jeDeM Grossen GeMäLDe VerbirGt sich eine noch GrÖssere Geschichte Einladung_3_final.indd 1-2 FILMMONTAG isches kino im visier zeitgenössisches poln 09.02.2012 15:36:20 Uhr DIE MÜHLE UND DAS KREUZ REgIE | Lech Majewski BUCh | Lech Majewski, MichaeL Francis Gibson 6 Im Jahr 1564 erhält Pieter Bruegel von dem reichen Antwerpener Kaufmann und Kunstsammler Nicolas Jonghelinck den Auftrag, die Kreuztragung Christi zu malen. Er nimmt den Auftrag an, doch will er nicht eine weitere von unzähligen Versionen der Passionsgeschichte liefern, sondern etwas Besonderes schaffen: Ein Bild, das eine Vielzahl von Geschichten erzählt und das groß genug ist, hunderte von Menschen aufzunehmen. Aber vor allem soll die Kreuzigungsgeschichte nicht im Heiligen Land, sondern in seiner flämischen Heimat spielen. Also geht Bruegel zu den Menschen auf den Höfen, Feldern und Märkten, um nach diesen Geschichten in einem Land zu suchen, das unter spanischer Herrschaft steht und in dem die Inquisitoren erbarmungslos wüten. Er hält alles in seinen Skizzen fest und beginnt auf diese Weise, die Schicksale von unzähligen Menschen virtuos miteinander zu verflechten... Polnische Filme 10. 1. - 6. 6. 2011 Polnisches Institut Wien Am Gestade 7, 1010 Wien Stock Veranstaltungssaal 1. 89 61 Eintritt frei, Info: 533 Messe Wien Halle D (U2 Station Krieau) Trabrennstraße, 1020 Wien ÖStERREIChISChER KINOStARt Einladung_3_final.indd 3-4 46 MIt | rutGer hauer, charLotte raMpLinG, MichaeL Francis Gibson, MichaeL York u.a. | 2. März Die Mühle und das Kreuz ist eine intelligente und betörend schöne Adaption des weltberühmten Gemäldes „Die Kreuztragung Christi“ (dessen Original im Wiener Kunsthistorischen Museum hängt), der es im buchstäblichen Sinne gelingt, das Bild zum Leben zu erwecken und uns seine komplexe Bildsprache und versteckten Bedeutungen zu enthüllen. Von den großartigen Hauptdarstellern Charlotte Rampling, Rutger Hauer und Michael York getragen, wirkt jede einzelne Szene mit ihrer detailgenauen Ausstattung und kunstvollen Komposition aus Licht und Farbe wie ein weiteres von Bruegel geschaffenes Gemälde. Ein Filmkunstwerk. SE/PL 2011, 92 Min., OmU Polnisches Institut Wien Am Gestaade 7, 1010 Wien www.polnisches-institut.at Das Polnische Institut Wien und Polyfilm Verleih in kooperation mit dem Kunsthistorischen Museum und film.at laden sie herzlich zur Österreichpremiere des Films „Die Mühle und das Kreuz“ in anwesenheit des regisseurs Lech Majewski und zum anschließenden empfang ein. EINLADUNG zur ÖsterreichpreMiere Des FiLMes Die MÜhLe unD Das kreuz ORt zEIt Filmcasino, Magaretenstraße 78, 1050 wien Mittwoch, 29. Februar 2012, 20 uhr Die einladung gilt für 1 person. es wird ersucht, die einladung bei abholung der karten vorzuweisen. um anmeldung wird gebeten bis spätestens 22.2.2012. tel. 01/533 89 61, e-Mail: [email protected] 09.02.2012 15:36:20 Uhr 47 ETAM Cru Mallerei Illustration Graffiti Do., 6. Septmber 2012 19 Uhr (Vernissage) INOPERAbLE Gallery 7., Burggasse 24 Zu sehen bis 20.10.2012 www.inoperable.at ßen rs Stra nde al a einm i l’sk her asc éM Caf er sse in d nga iste Pian www.polnisches-institut.at Herr Nie Da / Visuals Cezary Kwapisz / Piano Jacek Obstarczyk / Piano Krzysztof Kokoszewski / Geige Freitag, 15. Juni 2012, 15-20 Uhr orfer herst rl Pe t& © Ar k: Ka Grafi Cafè Mascherl, Piaristengasse 15, 1080 Wien Eintritt frei Artwork: ETAM Cru „The journey“ (2012) Etam Cru Plakat.indd 1 2012-08-09 15:19:08 Jan Karpiel-Bułecka & Ensemble beim Schrammel.Klang.Festival in Litschau (2012). Jan Karpiel-Bułecka & Zespół na Schrammel.Klang.Festival w Litschau (2012). 48 49 Tribute to Przemysław Wojcieszek im Rahmen des Filmfestivals Crossing Europe in Linz (2013). Paula & Karol Band beim Waves Vienna Festival (2012). Paula & Karol Band na Waves Vienna Festival (2012). „Tribute to Przemysław Wojcieszek” w ramach festiwalu filmowego Crossing Europe w Linzu (2013). RECOMMENDED BY ... Aktuelle Tendenzen in der polnischen Foto- und Videoszene Vernissage: 12.11.2012 um 19 Uhr Ausstellungsdauer: 13.11.-8.12.2012 Fotogalerie Wien, 9. Währinger Straße 59 / WUK Hybrid Figures © Dorota Buczkowska/Przemysław Dzienis Ausstellung „Jerzy Lewczyński – INFORMÉMENT. Krzysztof Pijarski – JL-PK“ im Fotohof in Salzburg (2013). Wystawa „Jerzy Lewczyński – INFORMÉMENT. Krzysztof Pijarski – JL-PK“ w galerii Fotohof w Salzburgu (2013). 50 Adam Bałdych Imaginary Quartet im Porgy & Bess in Wien (2013). Adam Bałdych Imaginary Quartet w Porgy & Bess w Wiedniu (2013). 51 www.polnisches-institut.at Stummfilm mit Live-Musik anlässlich des Tages für Menschenrechte Di., 10. Dezember 2013, 19 Uhr Polnisches Institut Wien Am Gestade 7, 1010 Wien Eintritt frei, Anmeldung: 01/533 89 61 Veranstalter: Polnisches Institut Wien, Wiener-Krakauer Kultur-Gesellschaft, Partner: Wien Kultur jojko+nawrocki architekci Fot. Juliusz Sokołowski www.mqviennafashionweek.com Auf den Pfaden der Schande © Narodowe Archiwum Cyfrowe Info und Tickets: MQ Point | Haupteingang MQ www.oeticket.com MONIKA BŁAŻUSIAK / KAMILA GAWROŃSKA KASPERSKA / MARA GIBBUCCI AT MQ VIENNA FASHION WEEK .13 Artwork & Graphic © Karl Peherstorfer Sa., 14. September 2013, 18 Uhr MuseumsQuartier | Fashion-Zelt Museumsplatz 1, 1070 Wien FrauenFilmTage 2014 LOVING (OmeU, PL 2013, 105 Min.) Di., 11. März 2014, 19 Uhr Filmhaus Kino am Spittelberg, 7. Spittelberggasse 3 Zum Beispiel. Das neue polnische haus 13. Februar - 3. märz 2014 eröffnung: mi., 12. Februar 2014, 19 uhr architekturzentrum Wien, halle F3 museumsplatz 1, 1070 Wien eintritt frei 52 Jubiläumsplakat von Lech Majewski / plakat jubileuszowy autorstwa Lecha Majewskiego. 53 Publikationen CD „Wiener Schmäh auf Polnisch“ mit Kompositionen von Beer, Friedman, Godowsky, Leschetizky, Petersburski, Szymanowski, Sieczyński (2013). CD „Wiener Schmäh auf Polnisch“ z kompozycjami Beera, Friedmana, Godowsky’ego, Leschetizky’ego, Petersburskiego, Szymanowskiego i Sieczyńskiego (2013). Publikacje Literaturjournal „aufgeblättert“. Mit zahlreichen Buchempfehlungen, Essays und Interviews (Ausgaben 2012 und 2013). Hörbuch „Witold Gombrowicz: Ich/Ich/Ich/Ich“. Auszüge aus Tagebüchern 1953—1969 liest Hans Dieter Knebel. Musik: Mario Schott-Zierotin (2005). Magazyn literacki „aufgeblättert“ prezentujący nowości i ciekawostki literackie, eseje, wywiady (wydania 2012 i 2013). Audiobook „Witold Gombrowicz: Ich/Ich/Ich/Ich“. Fragmenty dzienników z lat 1953—1969 czyta Hans Dieter Knebel. Muzyka: Mario Schott-Zierotin (2005). CD „Polish Jazz at Porgy & Bess“. Ausgewählte Konzertausschnitte aus drei polnischen Jazzfestivals im Porgy & Bess 2002–2004 (2005). CD „Polish Jazz at Porgy & Bess“. Wybrane fragmenty koncertów z trzech polskich festiwali jazzowych w Porgy & Bess w latach 2002–2004 (2005). Katalog „PLakAT. Kunst mit Wirkung”. Die besten Plakate des Wettbewerbs um das Imageplakat für das Polnische Institut Wien (2012). Katalog „PLakAT. Kunst mit Wirkung”. Wybrane plakaty z konkursu na plakat promocyjny Instytutu Polskiego w Wiedniu (2012). CD „Chopin in Wien“. Briefe von Fryderyk Chopin, gelesen von Nicholas Ofczarek. Mit Musik Fryderyk Chopin (2010). CD „Chopin w Wiedniu“. Listy Fryderyka Chopina czytane przez Nicholasa Ofczarka. Z muzyką Fryderyka Chopina (2010). 54 55 B Polnisches Design ― ein neues Exportprodukt? Czesława Frejlich* Polskie wzornictwo ― nowy produkt eksportowy? is vor kurzem zählte Polen in der öffentlichen Wahrnehmung nicht gerade zu jenen Ländern, in denen die Designerbranche speziell entwickelt gewesen wäre. Die Polen selbst mussten sich eingestehen, dass dies nicht unbedingt zu den stärksten Seiten ihrer Wirtschaft gehörte. Um dieses Phänomen besser verstehen zu können, müssen wir zumindest einen kurzen Blick auf die Wirtschaftsgeschichte Polens der Nachkriegszeit werfen. Die 50er-Jahre des vergangenen Jahrhunderts standen im Zeichen des Wiederaufbaus der infolge des Weltkriegs in Trümmern liegenden Industrie, vornehmlich der Bergbau- und Schwerindustrie. In der darauffolgenden Dekade wurde die Konsumgüterindustrie wiederaufgebaut. Dies war die Geburtsstunde der heimischen nachkriegszeitlichen Produktgestaltung, hauptsächlich war dies dem Institut für Industriedesign und den neugegründeten Schulen zu verdanken, aber auch einzelnen Designern, die trotz der Lebensumstände hinter dem Eisernen Vorhang erfolgreich tätig waren. Dieser Zeitabschnitt währte jedoch nicht lang. Es mangelte an Konkurrenz auf dem Markt, zudem wurden in den 1970er-Jahren zahlreiche Lizenzen auf Technologien aus dem Westen einschließlich des Produktdesigns erworben, was die Aktivitäten der polnischen Designer sehr einschränkte. In den Jahren, in denen in Polen das Kriegsrecht herrschte, kam die Designerbranche fast gänzlich zum Erliegen. Nach der Wende D „Zum Beispiel. Das neue polnische Haus” – die schönsten Einfamilienhäuser im Architekturzentrum Wien (2014). „Na przykład. Nowy dom polski“ – najpiękniejsze domy jednorodzinne w Centrum Architektury w Wiedniu (2014). 56 o niedawna Polska nie była postrzegana jako kraj, w którym wzornictwo jest szczególnie rozwinięte. Sami Polacy również przyznawali, że nie jest to mocna strona ich gospodarki. Aby lepiej zrozumieć to zjawisko należy choć pobieżnie popatrzeć na powojenną historię gospodarczą Polski. Lata 50. to odbudowywanie z wojennych zgliszcz przemysłu, głównie ciężkiego i wydobywczego. Kolejna dekada nastawiona była na odbudowę przemysłu konsumpcyjnego. W tym czasie narodziło się rodzime powojenne wzornictwo, głównie za sprawą Instytutu Wzornictwa Przemysłowego i nowo powstałych szkół, ale również działających i odnoszących sukcesy, mimo życia za „żelazną kurtyną”, projektantów. Ten czas nie trwał jednak zbyt długo. Zarówno brak konkurencji na rynku, jak i zakup zachodnich licencji na nowe technologie, włącznie z wzorami produktów w latach 70., ograniczyły aktywność polskich projektantów, która w czasie stanu wojennego prawie całkowicie zamarła. Po roku 1989 w nowej Polsce nie od razu dostrzeżono wzornictwo. Uczyliśmy się nowych reguł gospodarczych poczynając od handlu. Widoczne zmiany zaszły dopiero po roku 2000, kiedy z małych, rodzinnych inicjatyw wyrosły duże firmy, znajdujące swoje miejsce na rynku krajowym wypierając tanie produkty sprowadzane z zagranicy. Wprowadzono nowoczesne technologie, w wielu wypadkach za sprawą świadczenia im Jahr 1989 standen Fragen des Designs noch nicht im Vordergrund. Man musste zunächst die Regeln einer neuen Wirtschaftsordnung lernen, was beim Handel begonnen hatte. Zu einer deutlichen Veränderung kam es erst nach dem Jahr 2000, als sich kleine Familienunternehmen zu großen Firmen entwickelten, die sich auf dem heimischen Markt etablieren und aus dem Ausland importierte Billigprodukte verdrängen konnten. Es wurden neue Technologien eingeführt; in vielen Fällen wurden dabei Subunternehmerleistungen für westliche Firmen erbracht. Man erwarb Kenntnisse in Management, Marketing und Verkauf. In relativ kurzer Zeit entstanden auf diese Weise große Betriebe wie die Möbelproduzenten Balma, Vox, Profim, Comforty (Statistiken der Uno zufolge belegte Polen 2011 den weltweit vierten Platz im Export von Möbeln), der Autobushersteller Solaris und die Schienenfahrzeugproduktionsfirmen Pesa und Newag, die sich allesamt immer mutiger der Konkurrenz auf den internationalen Märkten stellten. Die Produzenten, die sich bis dahin mit niedrigen Preisen um die Gunst der Abnehmer bemüht hatten, erkannten, dass sie die Preise nicht noch stärker herabsetzen konnten. Sie machten sich also auf der Suche nach anderen Strategien, wobei es für einige naheliegend war, den Absatz durch gutes Design anzukurbeln. Die Hersteller suchen also zunehmend nach neuen, eigenen Modellen. Bis vor nicht allzu usług podwykonawczych dla firm zachodnich. Nauczono się zarządzania, promowania i sprzedaży. W stosunkowo krótkim czasie wyrosły tak duże firmy, jak meblowe Balma, Vox, Profiem, Comforty (według danych ONZ z roku 2011 Polska plasuje się na 4. miejscu na świecie w eksporcie mebli), autobusowa Solaris czy kolejowe Pesa i Newag, które coraz odważniej konkurują na rynkach międzynarodowych. Producenci, do tej pory rywalizujący niską ceną, zrozumieli, że bardziej nie da się jej obniżać. Szukają więc innych sposobów i dla niektórych najbardziej oczywistym środkiem pobudzania sprzedaży jest wzornictwo. Wytwórcy zaczynają poszukiwać nowych, własnych wzorów. Jeszcze do niedawna kopiowanie dobrego produktu zachodniego, w formie nieco zmienionej dla uniknięcia problemów prawnych, uznawano za skuteczny sposób konkurowania. Teraz tego typu praktyki ocenia się nie tylko jako nieetyczne, ale również jako krótkowzroczne i nieopłacalne. Widać to było wyraźnie w czasie ostatnich dwóch lat, kiedy w przemyśle wprowadzono znacznie więcej dobrze opracowanych wzorniczo wyrobów. W ślad za tym odnotowano sukcesy polskiego designu w konkursach, również międzynarodowych, jak np. niemieckie Red Dot-y czy iF. W ostatnim czasie wzornictwo skutecznie wspierają też organy rządowe. Dziedzina ta została wpisana do narodowej strategii rozwoju na lata 2007–2013 jako wymagająca pomocy finan- 57 Gewinner des Red Dot Design Award 2012: Blow Sofa vom Designerduo Malafor auf dem Designmonat Graz 2013. Zwycięzca Red Dot Design Award 2012: Blow Sofa duetu Malafor podczas Miesiąca Designu w Grazu 2013. Mode von Agata Wojtkiewicz auf der MQ Vienna Fashion Week (2011). Projekty Agaty Wojtkiewicz na MQ Vienna Fashion Week (2011). Die berühmten Plopp-Hocker von Oskar Zięta auf der Vienna Design Week 2011. Słynne stołki Plopp autorstwa Oskara Zięty na Vienna Design Week 2011. 58 langer Zeit galt das Kopieren eines guten westlichen Produkts, wobei das Design ein wenig modifiziert wurde, um rechtlichen Problemen vorzubeugen, als eine effiziente Art, in den Wettbewerb zu treten. Solche Praktiken werden heutzutage nicht mehr nur als unethisch, sondern auch als kurzsichtig und unrentabel bewertet. Dies trat besonders in den vergangenen zwei Jahren zutage, als deutlich mehr gut designte Produkte auf den Markt kamen. Nachfolgend konnte das Design aus Polen bei vielen, auch internationalen Wettbewerben wie dem deutschen Red Dot Award und dem iF Design Award große Erfolge verzeichnen. In letzter Zeit wird die Designerbranche auch auf Regierungsebene unterstützt. Diese Sparte wurde in der nationalen Entwicklungs- sowej. Efektem był rozwój szkolnictwa – głównie zwiększenie liczby placówek i polepszenie ich infrastruktury, wdrożenie wielu działań promujących wzornictwo zarówno w kraju, jak i zagranicą, oraz rozwój usług szkoleniowych i doradczych w tym zakresie, jak budowa sieci centrów projektowych. Niektóre z zaplanowanych działań nie powiodły się w skali takiej, jakiej chcieli prawodawcy, ale szczęśliwie przedsiębiorcy poradzili z tym sobie sami. Dzięki unijnym funduszom powstały Centrum Designu Gdynia, Concordia Design w Poznaniu, Design Centrum Kielce, Centrum Promocji Mody i Centrum Nauki i Sztuki w Łodzi. Powołano do życia prywatne szkoły wzornictwa, m.in. w Kielcach, Łodzi, Poznaniu, Szczecinie oraz otworzono nowe strategie für die Jahre 2007 bis 2013 als Bereich eingestuft, der einer finanziellen Unterstützung bedarf. Dies hatte positive Auswirkungen auf die Entwicklung des Bildungssektors – es wurden mehr Standorte eröffnet und die Infrastruktur der Ausbildungsstätten verbessert. Zudem wurden verschiedene Initiativen lanciert, um die Designerbranche sowohl im In- als auch im Ausland zu promoten, außerdem schuf man verschiedene Schulungs- und Beratungsangebote, wozu die Errichtung zahlreicher Projektzentren gehört. Einige der geplanten Maßnahmen zeigten nicht den Erfolg, wie ihn sich die Arbeitgeber gewünscht hätten, zum Glück aber kamen die Unternehmer damit gut zurecht. Mithilfe der EU-Fördergelder entstanden das Designcenter Gdynia, das Concordia Design in Poznań, das Designcenter Kielce, das Zentrum für Modeförderung und das Zentrum für Wissenschaft und Kunst in Łódź. Es wurden zudem einige private Ausbildungsstätten für Design eröffnet, unter anderem in Kielce, Łódź, Poznań und Szczecin, und auch in staatlichen Bildungseinrichtungen neue Studienzweige mit dem Schwerpunkt Design ins Leben gerufen. Die Öffentlichkeitsarbeit in Sachen Design besteht unter anderem in der Organisation von Ausstellungen, Konferenzen und Diskussionen, wie sie in den vergangenen Jahren zahlreich stattgefunden haben. Zu den wohl interessantesten jährlich organisierten Veranstaltungen zählen das im Okto- ber über die Bühne gehende Łódź Design Festival (heuer bereits in der achten Auflage), die im März stattfindende Arena Design in Poznań (heuer zum sechsten Mal) und die im Juli abgehaltenen Gdynia Design Days (ebenfalls zum sechsten Mal). Ich möchte nicht näher auf die zahlreichen Präsentationen in Galerien oder Schauen eingehen, die im Rahmen von kommerziellen Veranstaltungen organisiert werden. Um die Präsentation polnischen Designs im Ausland bemühen sich vor allem das Adam-Mickiewicz-Institut und das Außenministerium mit den zahlreichen Polnischen Instituten in der ganzen Welt. Polnisches Design wurde u. a. bei der Fachmesse in Mailand und im Jahr 2013 beim DMY International Design Festival in Berlin, bei der Paris Design Week und bei der 100% Design in London gezeigt. All diese Aktivitäten wurden erst durch einen Generationenwechsel möglich. Bis vor kurzem zählten zum Adressatenkreis guten Designs nur wohlhabende Personen, die sich Waren mit einer höheren Qualität leisten wollten – meistens griffen sie dann auf ausländische Produkte zurück, da sie den polnischen Produzenten misstrauten. Der ärmere Teil der Bevölkerung war nicht bereit, für neue Erzeugnisse mehr auszugeben, und kaufte billigere Produkte, die qualitativ minderwertiger waren, was auch für das Design galt. Diese Situation begann sich zu ändern, als der Lebensstandard in Polen bereits gestiegen war. So erfolg- kierunki nauczania ze specjalnością wzorniczą na uczelniach państwowych. Promocja designu w Polsce widoczna jest za sprawą licznych wystaw, konferencji i debat. Do najciekawszych imprez cyklicznych zaliczyć można październikowy festiwal Łódź Design (w tym roku odbędzie się ósma edycja), marcową Arenę Designu w Poznaniu (sześć edycji) i lipcową Gdynia Design Days (sześć edycji). Pomijam tu liczne prezentacje w galeriach czy organizowane pokazy przy okazji imprez komercyjnych. O promocję wzornictwa zagranicą dbają przede wszystkim Instytut Adama Mickiewicza oraz Ministerstwo Spraw Zagranicznych z licznymi, rozsianymi po świecie Instytutami Polskimi. Polskie wzornictwo było widoczne m.in. na targach w Mediolanie, w 2013 roku na festiwalu DMY w Berlinie, Design Week w Paryżu i 100% Design w Londynie. Wszystkie te działania mogły zaistnieć dzięki zmianie pokoleniowej. Do niedawna odbiorcami designu byli ludzie zamożni, którzy kupowali produkty wyższej jakości, głównie zagraniczne, nie dowierzając polskim producentom. Uboższa część społeczeństwa nie była skłonna płacić więcej za nowy wyrób i kupowała produkty tańsze, nawet gorszej jakości, również wzorniczej. Sytuacja uległa zmianie za sprawą podnoszącego się standardu życia. Świadczy to o zmianie świadomości społecznej, być może jeszcze nie powszechnej, ale już odczuwalnej. Jednej z przyczyn można upatrywać w tym, że wiele młodych osób, w czasie studiów lub niedługo po ich ukończeniu, kontynuuje naukę przebywając na stażach lub pracując za granicą i mimowolnie wchłania wyższe standardy życia zwracając uwagę również na wzornictwo. Kiedy wracają do kraju, w sposób naturalny poszukują lepszych produktów, potrafią o designie mówić, czytają poświęconą mu literaturę i prasę. Na fali tych zmian Polacy zaczęli interesować się historią wzornictwa własnego kraju. Pojawiają się opracowania naukowe i popularnonaukowe, na aukcjach kolekcjonerskich notowane są wysokie ceny. Młode pokolenie docenia przedmioty, głównie z lat 50. i 60. Są one kupowane, odkrywane w rodzinnych rupieciach, ponownie trafiają do użytku. Ta nostalgia uwidacznia się również w niektórych współczesnych projektach, czy to jako inspiracja, czy jako cytat, albo wręcz w ponownym wdrażaniu starych wzorów do produkcji. O skali tego zainteresowania niech świadczą zwiedzający w liczbie 35 tysięcy, którzy odwiedzili zorganizowaną w roku 2012 wystawę „Chcemy być nowocześni. Polski design z lat 1955–1968 z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie”. * Czesława Frejlich Redaktor naczelna kwartalnika „2+3 D grafika plus produkt“ 59 Polnisches Design in der Bibliothek des Polnischen Instituts: Holzhocker von Malafor, Sofa Mula von Piotr Kuchciński, Garderobenständer Tense von Aze Design, Bücherbank von Paweł Grobelny. Polskie wzornictwo w Bibliotece Instytutu Polskiego w Wiedniu: pieńki studia Malafor, sofa Mula projektu Piotra Kuchcińskiego, wieszak Tense Aze Design, ławka Circle autorstwa Pawła Grobelnego. Polnisches Institut Wien wirbt für Design aus Polen Das Polnische Institut Wien erkannte das Potenzial der jungen polnischen Designszene und setzte sich zum Ziel, das beste Design aus Polen nach Österreich zu bringen. So waren interessantesten Arbeiten polnischer Spitzendesigner u. a. auf der Vienna Design Week 2011 zu sehen. Im Rahmen der Ausstellung „Just a Thing“ wurden die neuesten Arbeiten von zehn etablierten polnischen Designern, Designerinnen und Design- studios gezeigt. Ihre mehrmals ausgezeichneten Objekte präsentierten auch andere talentierte Designer wie Oskar Zięta, Tomek Rygalik und Beza Projekt. Im Designmonat Graz 2013 im Rahmen der Ausstellung „UNPolished – Young Design From Poland“ zeigte das Polnische Institut Wien die Arbeiten von 15 polnischen Designschaffenden, darunter Objekte aus Glas und Porzellan von Bogdan Kosak, Karina Marusińska und Monika Patuszyńska, die mehrmals ausgezeichneten Sofas des Künstlerduos Malafor sowie die einzigartigen Teppiche der Künstlerinnen Czop & Rusin. Dank der Unterstützung des Polnischen Instituts konnten in Wien auch viele Modedesigner ihr Können präsentieren. Bei der MQ Vienna Fashion Week 2011, 2012 und 2013 haben sowohl bereits etablierte polnische Modedesigner als auch Newcomer ihre Projekte vorgestellt, darunter Natalia Jaroszewska, Agata Wojtkiewicz, Maldoror, Kamilla Gawrońska-Kasperska, Łucja Wojtala, Monika Błażusiak, Damian Konieczny sowie Studio B3. Im Architekturzentrum Wien im Februar 2014 zeigte die Schau „Zum Beispiel. Das neue polnische Haus“ die neuen Errungenschaften der modernen polnischen Architektur. Die Ausstellung umfasste neun ausgewählte Entwürfe polnischer Einfamilienhäuser und wurde durch die Stiftung Centrum Architektury aus Warschau konzipiert, die u. a. die Aufgabe hat, zeitgenössische polnische Architektur im Ausland zu präsentieren. Das Polnische Institut bewirbt Design aus Polen auch in seinen eigenen Räumlichkeiten: Der modern und transparent gestaltete Raum der hauseigenen Bibliothek wurde von Paweł Grobelny, einem der führenden polnischen Designer, entworfen und stellt ein überzeugendes Beispiel für zeitgemäßes und funktionales Design aus Polen dar. wielokrotnie nagradzane prace pokazali także tacy utalentowani projektanci jak Oskar Zięta, Tomek Rygalik czy Beza Projekt. Podczas Miesiąca Designu w Grazu w 2013 roku Instytut zaprezentował wystawę „UNPolished – Young Design From Poland“, na której pokazano prace 15 polskich projektantów, w tym obiekty ze szkła i porcelany Bogdana Kosaka, Kariny Marusińskiej i Moniki Patuszyńskiej, wyróżnione nagrodą „Red Dot” sofy Malafora czy unikalne dywany duetu Czop/Rusin. Dzięki wsparciu Instytutu swoje umiejętności mogli pokazać także polscy projektanci mody. Podczas trzech edycji MQ Vienna Fashion Week w latach 2011, 2012 i 2013 zaprezentowali się zarówno uznani już, jak i początkujący projektanci: Natalia Jaroszewska, Agata Wojtkiewicz, Maldoror, Kamilla Gawrońska- Kasperska, Łucja Wojtala, Monika Błażusiak, Damian Konieczny, Studio B3. Podczas wystawy „Na przykład. Nowy dom polski” w Centrum Architektury w Wiedniu w lutym 2014 roku obejrzeć było można z kolei najnowsze osiągnięcia współczesnej architektury. Ekspozycja obejmowała dziewięć wybranych projektów domów jednorodzinnych i została przygotowana przez Fundację Centrum Architektury w Warszawie, zajmującą się m.in. propagowaniem polskiej architektury współczesnej za granicą. Instytut Polski w Wiedniu promuje polskie wzornictwo również w swoich wnętrzach. Nowoczesna i przejrzysta przestrzeń biblioteki Instytutu, zaprojektowana przez Pawła Grobelnego, jednego z najlepszych polskich projektantów, pokazuje przykłady nowoczesnego i funkcjonalnego wzornictwa przemysłowego z Polski. tisch nach besseren Produkten, tauschen sich über Design aus und lesen Fachliteratur und Zeitschriften zu dem Thema. Im Zuge dieser Veränderungen beginnen sich die Polen für die Geschichte des Designs im eigenen Land zu interessieren. Es erscheinen wissenschaftliche und populärwissenschaftliche Publikationen, und auf Auktionen werden hohe Preise erzielt. Die junge Generation schätzt vor allem Objekte aus den 1950erund 1960er-Jahren. Sie werden gekauft oder auf Dachböden und in den Kellern des eigenen Elternhauses aufgestöbert und gelangen erneut in den alltäglichen Gebrauch. Dieser Hang zur Nostalgie tritt auch in einigen gegenwärtigen Projekten zutage – einmal als Inspiration, ein andermal als Zitat oder sogar als Wiederauflage eines Produkts, das nach alten Designvorlagen wieder hergestellt wird. Dieses Interesse für Design schlug sich besonders in der Tatsache nieder, dass im Jahr 2012 mehr als 35.000 Besucher die Ausstellung über polnisches Design der Jahre 1955–1968 aus dem Bestand des Nationalmuseums in Warschau besichtigten. * Czesława Frejlich Chefredakteurin des Quartalsschrift „2+3 D grafika plus produkt” 60 te im öffentlichen Bewusstsein ein Wandel, der vielleicht noch nicht alle erreicht hat, aber bereits spürbar ist. Eine Erklärung dafür könnte sein, dass viele junge Menschen im Laufe ihrer Studienzeit oder kurz nach dem Studienabschluss ins Ausland gehen, um dort ihre Ausbildung fortzusetzen, ein Praktikum zu machen oder zu arbeiten, und sich dort unbewusst an einen höheren Lebensstandard gewöhnen, wobei sie vermehrt auf gutes Design achten. Wenn sie nach Hause zurückkehren, suchen sie automa- Instytut Polski w Wiedniu promuje polski design Instytut Polski w Wiedniu docenił potencjał młodej polskiej sceny designu i postawił sobie za cel pokazanie w Austrii najlepszych projektów polskiego wzornictwa. Najciekawsze prace polskich projektantów można było oglądać na przykład podczas przeglądu Vienna Design Week w 2011 roku. We wspólnej ekspozycji „Just a thing“ dzieła zaprezentowało 10 renomowanych projektantów i studiów projektowych. Swoje 61 Freunde und Partner über das Polnische Institut Wien Przyjaciele i partnerzy o Instytucie Polskim w Wiedniu Erhard Busek Vorsitzender des Instituts für den Donauraum und Mitteleuropa Erhard Busek przewodniczący Instytutu Obszaru Dunaju i Europy Środkowej 62 Zum Glückwunsch für das 40-jährige Bestehen des Polnischen Instituts Wien möchte ich meine Dankbarkeit ausdrücken. Für uns ist Polen ein wichtiger Bestandteil Mitteleuropas, wo wir nicht nur ein gehöriges Ausmaß an Geschichte teilen, sondern auch große Interessen auf den politischen, kulturellen, wirtschaftlichen und sozialen Gebieten haben. Das Polnische Institut war in den vergangenen Jahren ein Ort, der hervorragend darauf Rücksicht genommen hat. Das IDM und ich konnten dort Veranstaltungen mitgestalten, aber auch daran teilnehmen, die vom großen Verständnis für Europa und unsere Region getragen waren. Persönlich bin ich Polen innerlich verbunden, weil ich glaube, dass die Vorgänge vor und während 1989 die heutige Gestalt Europas wesentlich bestimmten, ja ermöglicht haben. Auch dafür gehört ein besonderer Dank ausgesprochen. Dem Institut selbst mit seiner Aufgabe, aber auch unseren Freunden in Polen sei ein herzliches Dankeschön gesagt und viel Glück für die Zukunft gewünscht. Do gratulacji z okazji 40-lecia Instytutu Polskiego w Wiedniu chciałbym dołączyć także serdeczne wyrazy podziękowania i głębokiej wdzięczności. Polska jest dla nas ważną częścią Europy Środkowej, z którą nie tylko dzielimy dużą część historii, ale także wspólne interesy w dziedzinie kultury, gospodarki i życia społecznego. Instytut Polski w Wiedniu był w minionych latach miejscem, dla którego zawsze było to bardzo istotne. Instytut Obszaru Dunaju i Europy Środkowej i ja mogliśmy tam współorganizować, jak również brać udział w wydarzeniach, które były ważne dla zrozumienia Europy i naszego regionu. Jestem z Polską bardzo związany osobiście. Myślę, że wydarzenia zarówno sprzed, jak i z okresu przełomu 1989 roku, w znacznym stopniu wpłynęły na kształt dzisiejszej Europy, a wręcz umożliwiły jej powstanie. Także za to należą się wielkie podziękowania. Instytutowi, jego planom, jak również naszym przyjaciołom w Polsce dziękuję i życzę dużo szczęścia na przyszłość. Andreas Mailath-Pokorny Stadtrat für Kultur und Wissenschaft in Wien Andreas Mailath-Pokorny radny Miasta Wiednia ds. kultury i nauki Gegenwärtig rücken Kontinente, Staaten, Regionen im Geschehen der Globalisierung immer enger zusammen. Die sehr positive Seite dieser Entwicklung ist, dass die Verwirklichung des Traumes einer weltbürgerlichen Gesellschaft näher erscheint denn je. Europa wurde – wie nie zuvor in seiner Geschichte – zu einem Friedenskontinent. Geschichte wird nicht mehr nationalstaatlich, sondern dialogisch erinnert. Das Gemeinsame und nicht das Trennende steht jetzt im Vordergrund. Der Erfolg dieses Projekts ist mit der Arbeit von Forschungs-, Bildungs- und Kulturinstitutionen untrennbar verbunden. Das Polnische Institut Wien hat in den 40 Jahren seines Bestehens die Entwicklung des bilateralen und multilateralen kulturellen Austausches gleichermaßen fruchtbar und kreativ gefördert. Dafür möchte ich heute dem Institut und seinen ProtagonistInnen aus Vergangenheit und Gegenwart sehr herzlich danken. Proces globalizacji powoduje, że kontynenty, kraje i regiony coraz bardziej się do siebie zbliżają. Szczególnie pozytywnym aspektem tego rozwoju jest fakt, że marzenie o kosmopolitycznym społeczeństwie staje się coraz bardziej rzeczywiste. Europa – jak nigdy w swojej dotychczasowej historii – stała się kontynentem, na którym panuje pokój. Historię rozpatruje się już nie w kontekście państw narodowych, lecz dialogu. Na pierwszym planie stoi dziś to, co łączy, a nie to, co dzieli. Sukces tego projektu jest ściśle związany z pracą instytucji naukowych, badawczych i kulturalnych. Instytut Polski w Wiedniu przez 40 lat swojego istnienia skutecznie i kreatywnie wspiera rozwój bilateralnej i multilateralnej wymiany kulturalnej. Za to chciałbym dziś serdecznie podziękować Instytutowi oraz jego byłym i obecnym pracownikom. 63 Das Polnische Institut wird 40? Martin Meisel Direktor des Österreichischen Kulturforums Warschau 64 Das Polnische Institut Wien ist gerade in den letzten Jahren zu einem hervorragenden Beispiel für erfolgreiche Auslandskulturarbeit geworden. Ob mit Performance, Design oder Grafik und Plakatkunst – hier versteht es ein Institut, kulturelle Stärken zu unterstreichen und sich selbstbewusst und interessant zu präsentieren. Ein kleines Team hat über die Jahre gekonnt Künstlerinnen und Künstler vernetzt, grenzüberschreitende Projekte ermöglicht und in die Wege geleitet. Ein Schlüssel zu dieser erfolgreichen Arbeit liegt auch in der Offenheit, in mehrere Richtungen zu denken, zu kooperieren und über die Projektarbeit hinaus auch polnischen kulturellen Interessen in Österreich unterstützend zur Seite zu stehen, österreichische Kulturschaffenden nach Polen einzuladen und mit europäischen Partnern im Rahmen von EUNIC präsent zu sein. Ob JournalistInnen, MuseumsdirektorInnen, MusikerInnen – die Gästeschar, die im Polnischen Institut unterkommt, kann als intellektuelle Visitenkarte Polens dienen. Polen hat nicht nur großartige Komponisten wie Górecki, Lutosławski und Penderecki – mit Kooperationen von Theater Brett bis Burg, von den Bregenzer Festspielen bis zum MQ ist es in Österreichs Kulturszene sehr gut verankert. Das Polnische Institut Wien vermittelt einen Eindruck von den künstlerischen Anliegen und der kulturellen Vielfalt des Landes. Vor allem ist es ein anschauliches Beispiel, wie inhaltliche Kulturarbeit als integraler Bestandteil der „public diplomacy“ langfristig Erfolge bringen kann. Das Österreichische Kulturforum Warschau freut sich, mit dem Polnischen Institut Wien einen engagierten und hochqualitativen Partner zu haben. Auf viele weitere Jahre der guten Zusammenarbeit – sto lat! Martin Meisel dyrektor Austriackiego Forum Kultury w Warszawie Instytutowi Polskiemu stuknie czterdziestka? Instytut Polski w Wiedniu stał się w ostatnich latach najlepszym przykładem skutecznej polityki kulturalnej. Czy to performance, wzornictwo, grafika czy sztuka plakatu – Instytut potrafi świetnie zaakcentować te mocne strony polskiej oferty kulturalnej, jak również dobrze i interesująco zaprezentować sam siebie. Niewielki zespół przez lata umiejętnie łączył artystów, inicjował i umożliwiał transgraniczne projekty. Kluczem do tej owocnej działalności jest zarówno otwartość myślenia w różnych kierunkach, umiejętność kooperacji, jak i – poza pracą nad projektami – wspieranie i dążenie do realizacji polskich interesów kulturalnych w Austrii, zapraszanie austriackich promotorów kultury do Polski oraz współdziałanie z europejskimi partnerami w ramach sieci EUNIC. Czy to dziennikarze, dyrektorzy muzeów czy muzycy – tłumy gości Instytutu mogą służyć jako intelektualna wizytówka Polski. Polska może się pochwalić nie tylko wybitnymi kompozytorami takimi jak Górecki, Lutosławski czy Penderecki. Dzięki współpracy z różnorodnymi instytucjami – od teatru Brett po Burgtheater, od festiwalu muzycznego w Bregencji po kompleks kulturalny MuseumsQuartier w Wiedniu – Polska jest dobrze widoczna na austriackiej scenie kulturalnej. Przez swoją działalność Instytut pośredniczy w tym artystycznym przekazie, prezentując różnorodność kulturalną swojego kraju. A przede wszystkim jest świetnym przykładem tego, jak merytoryczna praca na rzecz kultury, będąca integralną częścią dyplomacji publicznej, prowadzi do trwałych sukcesów. Austriackie Forum Kultury w Warszawie cieszy się mając w Instytucie Polskim w Wiedniu tak zaangażowanego i kompetentnego partnera. Za wiele następnych lat dobrej współpracy! Sto lat! 65 Martin Pollack Publizist, Autor, Übersetzer Martin Pollack publicysta, autor, tłumacz 66 Ich kann mich nicht mehr erinnern, wann ich zum ersten Mal ins Polnische Institut gekommen bin, es ist lange her. Zu meinem Schrecken muss ich feststellen, dass es in meiner Studienzeit in Wien das Institut noch gar nicht gab. Eine bedrückende Erkenntnis: So alt bin ich! Es sei mir also verziehen, dass ich mich an den ersten Besuch nicht mehr erinnern kann. Ich weiß nur so viel, dass er angenehm war. Später war ich dann oft zu Gast, als Autor, Übersetzer, Moderator oder einfach als Zuhörer. Es war immer spannend. Und immer schön. Vor vielen Jahren haben wir gemeinsam eine größere Veranstaltung zur polnischen Literatur organisiert, ich glaube, damals war der großartige Übersetzer Jacek Buras Direktor. Später kam Małgorzata Grudzińska, mit der ich schon in Warschau zusammengearbeitet hatte. Irgendwie hatte ich stets das Gefühl, das Polnische Institut mit der wunderbar klingenden Adresse Am Gestade sei, so wie die Polnische Buchhandlung in Wien, ein wichtiger Teil meines „polnischen Lebens“ – ich habe, wie eine Katze, mehrere Leben, unter anderem auch ein „ukrainisches“, das mit dem „polnischen“ eng zusammenhängt. Seit vierzig Jahren besteht das Institut? Das ist eine lange Zeitspanne. Aber dafür hat sich das Institut gut gehalten, es wirkt noch jugendlich und frisch, ja, man ist fast versucht zu sagen: fesch und resch. Ich hatte in all den Jahren eine stille, aber innige Liebesbeziehung zum Institut, von der ich hoffe, dass sie noch lang anhalten möge. Nie mogę sobie przypomnieć, kiedy po raz pierwszy odwiedziłem Instytut Polski. To było dawno temu. Ku mojemu przerażeniu stwierdziłem, że w czasie moich studiów Instytut jeszcze nie istniał. Przygnębiająca myśl: jestem już tak stary! Proszę mi więc wybaczyć, że nie pamiętam mojej pierwszej wizyty w Instytucie. Wiem tylko tyle, że było miło. Później byłem tam częstym gościem: jako autor, tłumacz, moderator czy po prostu słuchacz. Zawsze było interesująco. I zawsze przyjemnie. Przed laty wspólnie zorganizowaliśmy imprezę promującą literaturę polską, dyrektorem był wtedy chyba Jacek Buras, wspaniały tłumacz. Później przyszła Małgorzata Grudzińska, z którą pracowałem jeszcze w Warszawie. Ciągle miałem jakoś wrażenie, że Instytut, z pięknie brzmiącym adresem Am Gestade, jest, podobnie jak Księgarnia Polska w Wiedniu, ważną częścią mojego „polskiego życia” – mam, jak koty, kilka żyć, między innymi też ukraińskie, które jest z polskim ściśle związane. Instytut istnieje już od 40 lat? To długo. Instytut dobrze się trzyma, ciągle jest młody i świeży, tak, można by wręcz powiedzieć: elegancki i żwawy zarazem. Od wielu lat łączy mnie z Instytutem cichy, ale głęboki romans, który, mam nadzieję, jeszcze długo potrwa. Guillaume Rousson Direktor Institut Français de Vienne Vorsitzender EUNIC Austria Guillaume Rousson dyrektor Institut Français de Vienne przewodniczący EUNIC Austria Das Französische Kulturinstitut in Wien wünscht seinem polnischen Partner alles Gute zum Jahrestag! Das Polnische Institut, das bemerkenswert gut in einem der traditionellen Gebäude in der Innenstadt untergebracht ist, wird von einem femininen, dynamischen Team geführt, das ausgezeichnete Arbeit leistet. Zudem ist die Situation Polens in Wien durch die historischen und kulturellen Beziehungen zwischen Österreich und Polen wirklich außergewöhnlich, was auch das besondere Interesse des Wiener Publikums erklärt. Das französische und das polnische Kulturinstitut treffen sich regelmäßig: So sind beide aktive Mitglieder des Netzwerks der nationalen Kulturinstitute der Europäischen Union EUNIC-Cluster Wien (Frankreich hat die Präsidentschaft inne und Polen bis vor kurzem die Vizepräsidentschaft). Und immer wieder präsentieren beide gemeinsame Projekte, z. B. anlässlich des „Tages des Kaffees” 2012, wo Polen und Frankreich im Café Weimar Patrick Modiano und Krystyna Uniechowska vorgestellt haben, oder bei einem Konzert im Französischen Kulturinstitut in Wien im Dezember 2013, das gemeinsam von den beiden Kulturinstituten organisiert worden ist, um Musiker zu hören, die mit den beiden Ländern in Verbindung standen wie Miłosz Magin, Julian Fontana, Julius Zarebski und natürlich Fryderyk Chopin. Nochmals unsere herzlichen Glückwünsche an das Polnische Kulturinstitut! Francuski Instytut Kultury w Wiedniu życzy swojemu polskiemu partnerowi wszystkiego najlepszego z okazji jubileuszu! Instytut Polski, mający swoją siedzibę w zabytkowym budynku w samym centrum miasta i prowadzony przez duet dynamicznych kobiet, wykonuje wspaniałą pracę. Poza tym, pozycja Polski w Wiedniu jest poprzez jej historyczne i kulturalne powiązania z Austrią rzeczywiscie wyjątkowa, czego dowodem jest szczególne zainteresowanie Polską ze strony wiedeńskiej publiczności. Oba instytuty, francuski i polski, spotykają się regularnie jako członkowie wiedeńskiego oddziału sieci narodowych instytutów kultury krajów Unii Europejskiej EUNIC (Francja sprawuje obecnie przewodnictwo, a Polska jeszcze do niedawna była krajem wiceprzewodniczącym). Regularnie prezentują też wspólne projekty. Na przykład podczas „Dnia Kawy” w 2012 roku, w Café Weimar miało miejsce czytanie tekstów francuskiego pisarza Patricka Modiano i polskiej autorki Krystyny Uniechowskiej, a w 2013 roku w grudniu w Instytucie Francuskim odbył się koncert zorganizowany wspólnie przez oba instytuty i prezentujący muzykę kompozytorów związanych z Polską i Francją: Miłosza Magina, Juliana Fontany, Juliusza Zarębskiego i oczywiście Fryderyka Chopina. Jeszcze raz serdeczne gratulacje dla Instytutu Polskiego! 67 Friedl Preisl Leiter KlezMORE Festival und Akkordeonfestival Friedl Preisl dyrektor KlezMORE Festival i Akkordeonfestival 68 Zum 40-jährigen Bestehen des Polnischen Instituts Wien gratuliere ich als Veranstalter des Akkordeonfestivals und des KlezMORE Festivals, die ihrerseits unlängst Jubiläen feiern durften – das KlezMORE im November 2013 sein zehntes, das Akkordeonfestival im Februar/März 2014 sein 15. – von Herzen und sehr gerne! Seit 2011 genießen Publikum und KünstlerInnen dieser Festivals die Früchte einer Zusammenarbeit mit dem Polnischen Institut Wien, die sich so unkompliziert und effizient gestaltet, dass man als Veranstalter versucht ist, vor Glück zu jauchzen. Nie mangelt es dabei an Herz, Seele und Sachkenntnis für und über die polnische Kultur und Musik, die durch den Input und die Arbeit des Instituts so einem Wiener Publikum nachhaltig nähergebracht werden können. Konzerte der Global Shtetl Band (2011), Samech (2012) und Kroke (2013) – allesamt beim KlezMORE Festival, das Bester Quartet (2011), Dikanda, Uwaga! (beide 2012), Motion Trio und Sarakina (beide 2013) beim Akkordeonfestival waren umjubelte Highlights der jeweiligen Programme und vermittelten dem Publikum einen konkreten, sinnlichen und intellektuellen Begriff von Reichtum und Vielfalt der polnischen Musiklandschaft. Noch ganz frisch nachklingend in der Erinnerung ist das Zusammentreffen des israelisch-englischen Musikers Koby Israelite mit dem Krakauer Quartett Samech im März 2014, beispielhaft für die vielfältigen künstlerischen (und anderweitigen!) Dialoge, die eine Einrichtung wie das Polnische Institut Wien fördert und ermöglicht – dafür ein herzliches Dankeschön! Z okazji jubileuszu 40-lecia Instytutu składam serdeczne i gorące gratulacje – jako organizator festiwali KlezMORE i Akkordeonfestival, które również świętowały niedawno swoje jubilusze. KlezMORE w listopadzie 2013 roku obchodził 10-lecie, a Akkordeonfestival na przełomie lutego i marca 2014 roku 15-lecie. Od 2011 roku publiczność i artyści mogą cieszyć się z owoców współpracy obu festiwali z Instytutem Polskim. Przebiega ona zawsze tak nieskomplikowanie i produktywnie, że jako organizator mogę płakać ze szczęścia. Nigdy nie brak przy tym serca, poświęcenia oraz znajomości polskiej kultury i muzyki, które dzięki inicjatywie i pracy Instytutu prezentowane są długofalowo wiedeńskiej publiczności. Koncerty Global Shtetl Band (2011), Samechu (2012) i Kroke (2013) podczas KlezMORE Festival oraz Bester Quartet (2011), Dikandy, Uwaga! (obydwa 2012), Motion Trio i Sarakiny (obydwa 2013) w ramach Akkordeonfestival, były głośno oklaskiwanymi atrakcjami poszczególnych edycji i jednocześnie przekazywały publiczności konkretne – słyszalne i intelektualne – wyobrażenie o bogactwie i różnorodności polskiej sceny muzycznej. Jeszcze świeżo w pamięci mamy spotkanie izraelsko-brytyjskiego muzyka Koby Israelite z krakowskim kwartetem Samech w marcu tego roku. Był to wzorcowy przykład dialogu artystycznego i muzycznego (ale nie tylko!), jaki wspierają i umożliwiają instytucje takie jak Instytut Polski w Wiedniu. I za to serdecznie dziękuję! Christoph Huber Künstlerischer Leiter Porgy & Bess Christoph Huber dyrektor artystyczny Porgy & Bess Das Porgy & Bess wurde 2013 zwanzig, das Polnische Institut ist demnach fast exakt doppelt so alt (oder jung, je nach Perspektive), und seit mehr als zehn Jahren arbeiten beide Institutionen zusammen. So viel zu den runden Zahlen! 2002 war ein zentrales Jahr in Bezug auf die polnisch-austriakische Beziehung, vor allem auf dem Gebiet der Kultur. Da rief nämlich der damalige EU-Beitrittskandidat Polen das polnische Kulturjahr in Österreich aus. Im Porgy & Bess fand zum Beispiel das Festival „Step across the border: POLAND“ statt mit Musikern wie Tomasz Stańko, Urszula Dudziak, Piotr Wojtasik, Jacek Kochan und vielen mehr – und das alles mit vorbildlicher finanzieller und administrativer Unterstützung des Polnischen Instituts Wien. Kurz danach wurde Polen dann tatsächlich in die Europäische Union aufgenommen – das Investment hat sich also rentiert! Seit diesem Festival hat sich die Zusammenarbeit mit dem Polnischen Institut intensiviert. Unterschiedliche polnische Musiker und Bands wurden engagiert, es gab „kleinere“ Schwerpunkte wie „P&B goes Warsaw“, der oben erwähnte Trompeter Tomasz Stańko wurde an drei Abenden „porträtiert“, ein aufwändiges Festival anlässlich des 200. Geburtstags von Fryderyk Chopin wurde gemeinsam realisiert, und seit der Eröffnung der sogenannten „Strengen Kammer“, eines kleinen und feinen experimentellen Raums im P&B, unterstützt das Institut die Serie „Melomaniac Corner“, in der es vor allem um die Zusammenarbeit polnischer Musiker mit ihren österreichischen Kollegen geht. Der kreative Output einer Szene hat auch mit dem Stellenwert zu tun, den die Musiker außerhalb des eigenen Landes haben. Und da erfüllt das Polnische Institut Wien eine unschätzbar wichtige Aufgabe – indem es ihre Jazzmusiker wertschätzt und größtmöglich unterstützt. Hoffentlich noch mindestens weitere vierzig Jahre. Gratulacje! W 2013 roku klub muzyczny Porgy & Bess świętował swoje 20-lecie. To oznacza, że Instytut Polski w Wiedniu jest dokładnie o połowę starszy (lub młodszy, zależy jak na to spojrzeć), a od przeszło 10 lat trwa współpraca obu naszych instytucji. To tyle odnośnie okrągłych liczb! 2002 był przełomowym rokiem, jeśli chodzi o stosunki polsko-austriackie, przede wszystkim w dziedzinie kultury. W tym czasie Polska, jeszcze jako kraj kandydujący na członka UE, ogłosiła w Austrii Rok Polski. W jego ramach w Porgy & Bess odbył się m.in. festiwal „Step across the border: POLAND“ z udziałem Tomasza Stańki, Urszuli Dudziak, Piotra Wojtasika, Jacka Kochana i wielu innych – to wszystko przy wzorcowym wsparciu finansowym i organizacyjnym Instytutu Polskiego. I rzeczywiście, w jakiś czas później Polska została przyjęta do Unii Europejskiej – inwestycja się więc opłaciła! Od tego momentu zacieśniła się nasza współpraca z Instytutem. Na scenę zaprosiliśmy wielu polskich muzyków i zespołów, odbyło się też kilka projektów specjalnych takich jak „P&B goes Warsaw“, portret muzyczny Tomasza Stańki, szeroko zakrojony festiwal z okazji 200. rocznicy urodzin Fryderyka Chopina, a od otwarcia „Strenge Kammer”, niewielkiej, ale wyrafinowanej sceny eksperymentalnej w P&B, Instytut wspiera kolejne edycje cyklu „Melomaniac Corner“, którego celem jest przede wszystkim współpraca polskich muzyków z ich austriackimi kolegami. Kreatywny dorobek takiej sceny zyskuje na znaczeniu, gdyż wpływa na jeszcze większe uznanie muzyków poza własnym krajem. W tej kwestii Instytut Polski pełni nieocenioną rolę doceniając i wspierając swoich muzyków jazzowych. Miejmy nadzieję, że również przez kolejne 40 lat. Gratulacje! 69 Rainer Iglar Kurator Fotohof Salzburg Michael Mauracher Kurator Fotohof Salzburg 70 Kulturinstitutionen, die wie der Fotohof international arbeiten, brauchen dafür auch immer wieder kompetente und interessierte Partner, die Projekte durch ihre Unterstützung (mit)ermöglichen. Unser Interesse für Fotografie aus Polen mündete im Jahr 2002 in die erste Ausstellung – eine von uns nach umfangreichen Recherchen mit zahlreichen Atelierbesuchen selbst kuratierte Gruppenausstellung mit dem Titel „Aktuelle Fotokunst aus Polen – Zofia Kulik, Monika Mamzeta, Katarzyna Górna, Raster Gallery, Monika Wiechowska, Tomasz Zerek, Artur Żmijewski“. Monika Wiechowska folgte 2003 mit einer Soloshow. Im selben Jahr präsentierte der Fotohof die Gruppenausstellung „Rethinking Photography“ (Kuratorin: Ruth Horak) im Österreichischen Kulturforum in Warschau. 2006 erwuchs aus dem intensiven Arbeitskontakt mit Karolina Lewandowska, zu der Zeit Kuratorin für Fotografie in der Zachęta-Galerie, die bereits die Salzburger Gruppenausstellung 2002 unterstützt hatte, eine Ausstellung österreichischer Fotografie zum Thema Porträt (siehe auch den Katalog Karolina Lewandowska: „Kim jest inny? / Who is the other?“, Zachęta-Galerie, Warschau 2006). 2011 lud das Polnische Kulturinstitut zu einer Recherchereise nach Warschau, Łódź und Krakau ein. Ein umfangreiches Programm ermöglichte es, viele Akteure der polnischen Fotografieszene persönlich kennenzulernen. Ein direktes Ergebnis dieser Reise war die Ausstellung „Jerzy Lewczyński – INFORMÉMENT / Krzysztof Pijarski – JL-KP“ 2013 im neuen Fotohof am Inge-Morath-Platz. Als Kuratorin konnten wir Karolina Lewandowska (Archeologia Fotografii, Warszawa) gewinnen. Eine Folge dieses Projekts war das jüngst erschienene Buch von Krzysztof Pijarski „Lives of the Unholy“. Die Zusammenarbeit mit dem Polnischen Kulturinstitut in Wien war für die Vorbereitung und das Gelingen der meisten dieser Projekte sehr wichtig. Neben finanziellen Beiträgen haben wir aber immer die Kompetenz, das Engagement, die Offenheit und Herzlichkeit unserer Partner schätzen gelernt – so sind nicht nur Projekte gelungen, sondern auch nachhaltige Kontakte und Freundschaften entstanden. Rainer Iglar kurator Fotohof Salzburg Michael Mauracher kurator Fotohof Salzburg Instytucje kulturalne, które tak jak Fotohof działają na scenie międzynarodowej, potrzebują do realizacji swoich projektów kompetentnych partnerów. Nasze zainteresowanie polską fotografią sięga 2002 roku. Po długich poszukiwaniach i wielu wizytach w polskich pracowniach fotograficznych nasi kuratorzy przygotowali wystawę grupową „Aktualna sztuka fotograficzna z Polski – Zofia Kulik, Monika Mamzeta, Katarzyna Górna, Raster Gallery, Monika Wiechowska, Tomasz Zerek, Artur Żmijewski“. Rok później zaprezentowaliśmy indywidualną wystawę Moniki Wiechowskiej. W tym samym roku Fotohof zaprezentował też wystawę grupową „Rethinking Photography“ (kuratorka Ruth Horak) w Austriackim Forum Kultury w Warszawie. Z intensywnych kontaktów z Karoliną Lewandowską, wtedy kuratorką sztuki fotograficznej w Zachęcie, która też wspierała salzburską wystawę grupową w roku 2002, zrodziła się w 2006 roku wystawa fotografii austriackiej, której tematem był portret (zob. katalog Karoliny Lewandowskiej „Kim jest inny? / Who is the other?”, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 2006). W roku 2011 Instytut Polski w Wiedniu zaprosił nas na wizytę studyjną do Warszawy, Łodzi i Krakowa. Bogaty program wizyty pozwolił nam osobiście poznać wielu przedstawicieli polskiej sceny fotograficznej. Bezpośrednim efektem tej podróży była wystawa „Jerzy Lewczyński – INFORMÉMENT / Krzysztof Pijarski – JL-KP” w nowej siedzibie Fotohofu na Inge-Morath-Platz w 2013 roku. Jako kuratorkę udało nam się pozyskać Karolinę Lewandowską (Archeologia Fotografii, Warszawa). W związku z tym projektem powstała wydana właśnie książka Krzysztofa Pijarskiego „Lives of the Unholy”. Współpraca z Instytutem Polskim w Wiedniu była bardzo ważna zarówno przy przygotowaniu, jak i powstawaniu wyżej wymienionych projektów. Obok finansowego wsparcia ze strony Instytutu doświadczyliśmy również kompetencji, zaangażowania, otwarcia i serdeczności, w rezultacie czego powstały nie tylko udane projekty, lecz także długotrwałe kontakty i przyjaźnie. 71 Magdalena Żelasko Festivalleitung LET’S CEE Film Festival Wolfgang P. Schwelle Festivalleitung LET’S CEE Film Festival 72 Das Polnische Institut Wien hat das LET’S CEE Film Festival dankeswerterweise von der ersten Stunde an erfolgreich unterstützt: Dass wir im Gründungsjahr 2012 mit dem Oscar-nominierten Meisterwerk „In Darkness – Eine wahre Geschichte“ in Anwesenheit der international renommierten Regisseurin Agnieszka Holland und zahlreicher hochkarätiger Festivalgäste eröffnen konnten, war dabei das erste sichtbare Ergebnis dieser Kooperation. Seit damals liefen auf unserem Festival, das sich österreichweit als einzige Veranstaltung auf die Präsentation großen Kinos aus Zentral- und Osteuropa spezialisiert hat, insgesamt mittlerweile schon rund zwei Dutzend hervorragender und preisgekrönter polnischer Produktionen, darunter die Dokumentation „Argentinian Lesson“ von Wojciech Staroń, das Roadmovie „Tomorrow Will Be Better“ von Dorota Kędzierzawska oder der Klassiker „Escape from the Liberty Cinema“ von Wojciech Marczewski. Aber nicht nur viele Filme konnten wir in Zusammenarbeit und dank der Unterstützung des Polnischen Instituts Wien in die Bundeshauptstadt bringen, sondern auch einige ihrer Macher. Genau genommen war es ein Dutzend Filmschaffender und anderer Künstler aus Polen, die bisher das LET’S CEE Film Festival besucht haben und hier einem interessierten Publikum Rede und Antwort gestanden sind. Neben den bereits erwähnten Regisseuren zählten dazu beispielsweise die Produzenten Arthur Reinhart („Tomorrow Will Be Better“) und Mikołaj Pokromski („Fuck for Forest“), die Kostümdesignerin Wiesława Starska und der Bestsellerautor Marcin Szczygielski. Der bekannteste Filmkritiker des Landes, Tomasz Raczek, zählt von Anfang an sogar zu unserem Kernteam und unterstützt das Festival sowohl als Kurator als auch als Präsentator des Spielfilm-Wettbewerbs. Nicht unerwähnt soll an dieser Stelle ein ganz besonderer Höhepunkt der Zusammenarbeit bleiben, nämlich ein Publikumsgespräch mit dem renommierten Produktionsdesigner und Oscar-Preisträger Allan Starski und dem Mitbegründer der Wajda-Schule, Wojciech Marczewski, das im September 2013 in den Räumlichkeiten des Polnischen Instituts Wien stattgefunden hat. Von der großen Erfahrung und dem einzigartigen Wissen der beiden haben übrigens auch eine Reihe von jungen Filmemachern profitieren können, nämlich die, die sich zeitgerecht für eine Master Class mit den Branchengrößen angemeldet haben. Fest steht: Ohne das großartige persönliche Engagement der MitarbeiterInnen des Polnischen Instituts Wien und ohne dessen finanzielle Hilfe wären viele unserer Programmpunkte nicht so erfolgreich beziehungsweise gar nicht zu realisieren gewesen. Dass es bereits erste Gespräche hinsichtlich einer Verlängerung dieser erfolgreichen Zusammenarbeit für das Jahr 2014 gegeben hat, freut uns und die Freunde des polnischen Films in Österreich daher ganz besonders. Womit uns, last, but not least, nur mehr eines bleibt, nämlich einem unserer treuesten Förderer an dieser Stelle ein sehr herzliches Dankeschön auszusprechen: Serdecznie dziękujemy! Magdalena Żelasko dyrektor LET’S CEE Film Festival Wolfgang P. Schwelle dyrektor LET’S CEE Film Festival Instytut Polski w Wiedniu z powodzeniem wspiera Festiwal Filmowy LET‘S CEE od momentu jego powstania. Pierwszym widocznym rezultatem naszej współpracy była prezentacja nominowanego do Oscara filmu „W ciemności” z udziałem Agnieszki Holland – reżyserki o międzynarodowej sławie, i wielu innych wybitnych gości festiwalowych w roku 2012, czyli w roku powstania festiwalu. Od tamtego czasu LET‘S CEE, jako jedyny festiwal na terenie Austrii poświęcony kinematografii Europy Środkowej i Wschodniej, zaprezentował już kilkanaście wspaniałych i nagradzanych polskich produkcji, m.in. „Argentyńską lekcję” Wojciecha Staronia, film drogi „Jutro będzie lepiej” Doroty Kędzierzawskiej, czy należący już do klasyki film „Ucieczka z kina wolność” Wojciecha Marczewskiego. Dzięki wsparciu Instytutu Polskiego w Wiedniu udało nam się nie tylko pokazać polskie filmy w stolicy Austrii, ale również zaprosić ich twórców. Na festiwalu filmowym LET’S CEE gościli polscy filmowcy – reżyserzy, aktorzy i inni artyści filmu, którzy brali udział w spotkaniach z publicznością. Obok wyżej wymienionych byli to np. producenci filmowi Arthur Reinhart („Jutro będzie lepiej”) i Mikołaj Pokromski („Fuck for Forest”), kostiumograf Wiesława Starska i pisarz Marcin Szczygielski. Tomasz Raczek – najbardziej znany polski krytyk filmowy, od samego początku należy do ścisłego grona naszego zespołu wspierając festiwal zarówno jako kurator, jak również prezenter konkursu filmowego. Wart przypomnienia jest także szczególny punkt na mapie naszej współpracy, a mianowicie spotkanie z Allanem Starskim, wybitnym scenografem i zdobywcą Oscara, oraz z Wojciechem Marczewskim, współzałożycielem Szkoły Wajdy, w siedzibie Instytutu we wrześniu 2013 roku. Z ich ogromnego doświadczenia i wyjątkowej wiedzy mogli skorzystać młodzi filmowcy, którzy zgłosili swój udział w warsztatach filmowych prowadzonych przez tych wybitnych specjalistów sztuki filmowej. Jedno jest pewne: gdyby nie ogromne, osobiste zaangażowanie pracowników Instytutu oraz jego finansowe wsparcie, wiele punktów naszego programu nie odniosłoby sukcesu lub w ogóle nie zostałoby zrealizowanych. Nas i wszystkich fanów polskiego kina w Austrii bardzo cieszy fakt, że odbyły się już wstępne rozmowy w związku z przedłużeniem tej owocnej współpracy w roku 2014. Pragniemy jeszcze raz gorąco podziękować jednemu z naszych najwierniejszych mecenasów: serdecznie dziękujemy! 73 Jerzy Skolimowski | Paweł Łoziński | Wojciech Smarzowski | Piotr Szczepański Sławomir Fabicki | Mirosław Dembiński | Dariusz Kowalski | Janusz Kondratiuk Julia Kowalska | Magda Wystub | Przemysław Adamski | Ewa Borysewicz Anka & Wilhelm Sasnal | Przemysław Wojcieszek | Paweł Pawlikowski Christine Dollhofer Festivalleitung Crossing Europe Christine Dollhofer dyrektor festiwalu Crossing Europe Das Filmland Polen hat eine beeindruckende Geschichte vorzuweisen und nahm großen Einfluss auf das Weltkino mit seinen herausragenden FilmautorInnen. Das Crossing Europe Filmfestival Linz hat sich dem zeitgenössischen europäischen AutorInnenkino verschrieben, und erfreulicherweise konnten in den zehn Jahren seines Bestehens zahlreiche Filmbeiträge der jungen polnischen Regiegeneration vorgestellt werden. Eine adäquate Präsentation von Filmen auf Filmfestivals ist nur mithilfe von kompetenten Partnern möglich – so wie das Polnische Institut Wien einer ist. Aus diesem Grund möchten wir uns an dieser Stelle für die gute Zusammenarbeit in den vergangenen Jahren bedanken und gratulieren herzlich zum Jubiläum. Wir freuen uns schon jetzt auf zukünftige Kooperationen rund um das polnische Filmschaffen! Jerzy Skolimowski | Paweł Łoziński | Wojciech Smarzowski | Piotr Szczepański Sławomir Fabicki | Mirosław Dembiński | Dariusz Kowalski | Janusz Kondratiuk Julia Kowalska | Magda Wystub | Przemysław Adamski | Ewa Borysewicz Anka & Wilhelm Sasnalowie | Przemysław Wojcieszek | Paweł Pawlikowski Gabi Frimberger Festivalleiterin der FrauenFilmTage Gabi Frimberger dyrektor festiwalu FrauenFilmTage Seit 2009 ist ein Fixpunkt der FrauenFilmTage die Zusammenarbeit mit dem Polnischen Institut Wien. In Kooperation zeigten wir Österreichpremieren bekannter polnischer Regisseurinnen und Regisseure, wie z. B. 2009 „Pora umierać“ („Time to die“) von Dorota Kędzierzawska, „33 sceny z życia“ („33 Szenen aus dem Leben“) von Małgośka Szumowska und zuletzt 2014 „Miłość“ („Loving“) von Sławomir Fabicki. Wir freuen uns über diese Zusammenarbeit, die uns die Möglichkeit gibt, die Vielfalt des polnischen Filmschaffens zu zeigen. Wir wünschen dem Team des Polnischen Instituts Wien ein rauschendes Jubiläum und erfolgreiche Veranstaltungen mit vielen Kunstinteressierten. Od 2009 roku współpraca z Instytutem Polskim w Wiedniu jest stałym punktem pracy festiwalu FrauenFilmTage. W czasie naszej kooperacji pokazaliśmy austriackie premiery filmów polskich reżyserów, jak na przykład „Pora umierać“ Doroty Kędzierzawskiej w 2009 roku, „33 sceny z życia“ Małgośki Szumowskiej czy ostatnio w 2014 roku „Miłość“ Sławomira Fabickiego. Bardzo cieszymy się z możliwości pokazania bogactwa polskiej sceny filmowej, jaką daje nam współpraca z Instytutem. Zespołowi Instytutu Polskiego życzymy fantastycznego jubileuszu, udanych imprez kulturalnych i zainteresowanej sztuką publiczności. Polskie kino może poszczycić się imponującą historią i dzięki swoim wybitnym twórcom wywarło znaczący wpływ na kino światowe. Festiwal Filmowy Crossing Europe w Linzu poświęcił się całkowicie współczesnemu filmowi autorskiemu i podczas dziesięciu lat swojego istnienia prezentował także liczne produkcje młodej generacji polskich reżyserów. Właściwa prezentacja filmów na festiwalach filmowych możliwa jest jedynie w kooperacji z kompetentnymi partnerami, takimi jak Instytut Polski w Wiedniu. W tym miejscu chcemy serdecznie podziękować za dobrą współpracę i pogratulować Instytutowi z okazji jubileuszu. Już teraz cieszymy się na dalszą współpracę i na polską twórczość filmową! 74 75 Lilli Hollein Dirketorin VIENNA DESIGN WEEK Lilli Hollein dyrektor VIENNA DESIGN WEEK 76 Als Justyna Golińska und Sylwia Golonka-Dzienisz im Jahr 2011 mit dem Vorschlag, Polen zum Gastland der damaligen Ausgabe der VIENNA DESIGN WEEK zu machen, an meine Kollegin Tulga Beyerle und mich herantraten, stießen sie bei uns von Beginn an auf große Begeisterung. Die CEE-Länder im Rahmen dieses Festivals stärker in den Vordergrund zu rücken ist eines unserer Anliegen, und einen gewissen Einblick in die Szene hatten wir schon. Aber was wir im Verlauf der kommenden Monate – durch die wertvolle und großartige Unterstützung durch das Polnische Institut Wien – an Potenzial entdecken konnten, hat uns nachhaltig begeistert und beeindruckt und das Festival beflügelt. Polen ist ein Designwunderland! Ein Kulturinstitut macht sich zur Aufgabe, auf das künstlerische und kreative Potenzial seines Heimatlandes aufmerksam zu machen. Kunst und Kultur kennt vielfältige Ausprägungen, in jedem Land. Diese Vielfalt zwischen Hochkultur und Underground nach außen zu tragen ist keine einfache Aufgabe. Das Polnische Institut Wien meistert dies bravourös und hat sich in Österreich Kooperationspartner gesucht, die ein ebenso weites Feld abdecken. Was alle eint, ist der Umstand, dass man um die qualitätsvolle Vermittlung kultureller Inhalte und die Wertschätzung von Kunst- und in unserem Fall Designschaffenden bemüht ist. Das Polnische Institut Wien lebt aber auch von den Menschen, die es vertreten. An dieser Stelle möchte ich mich persönlich bei Justyna Golińska und Sylwia Golonka-Dzienisz bedanken. Die Zusammenarbeit war zu jedem Zeitpunkt eine Freude und Bereicherung. Kiedy w 2011 roku Justyna Golińska i Sylwia Golonka-Dzienisz zwróciły się do mnie i Tulgi Beyerle z propozycją mianowania Polski gościem specjalnym ówczesnej edycji VIENNA DESIGN WEEK, od razu wzbudziły nasz entuzjazm. Bliższa prezentacja designu z krajów Europy Środkowej i Wschodniej jest jednym z naszych priorytetów i miałyśmy już na ten temat trochę wiedzy. Ale potencjał, który mogłyśmy odkryć dzięki cennemu wsparciu Instytutu podczas kilku następnych miesięcy, zrobił na nas ogromne wrażenie, zachwycił na długi czas i uświetnił nasz festiwal. Polska jest krajem wspaniałego designu! Instytut kultury ma za zadanie promować artystyczny i kreatywny potencjał swojego kraju. Sztuka i kultura w każdym kraju mają wiele twarzy. Prezentacja różnorodności między kulturą wysoką a undergroundem nie jest prosta. Instytut Polski w Wiedniu robi to świetnie i wyszukuje sobie partnerów, którzy również działają na szerokiej płaszczyźnie. Co nas wszystkich łączy, to dążenie do wymiany wysokiej jakości wartości kulturalnych i uznania sztuki – w naszym przypadku sztuki wzorniczej. Instytut Polski egzystuje również dzięki ludziom, którzy go reprezentują, dlatego chciałabym osobiście podziękować Justynie Golińskiej i Sylwii Golonce-Dzienisz. Ta współpraca sprawiała nam zawsze radość i poszerzała horyzonty. Ein heiteres Epigramm für das Polnische Institut Wien Rita Czapka Dramaturgie Burgtheater Rita Czapka dramaturg Burgtheater Liebes Institut, „40 lat minęło, a gdy cię czas pogania, przodem puszczaj drania!“, lautete der Text zu der Titelmelodie einer beliebten polnischen Fernsehserie der 70er-Jahre, was so viel bedeutet wie: „40 Jahre sind vergangen, und wenn dich die Zeit wie ein Gauner verfolgt, dann lass dem Schurken ruhig seinen Vorsprung und Spott!“ 40 Jahre sind vergangen – ein wunderbarer Anlass, dir aufs Herzlichste zu gratulieren und dir viele weitere erfolgreiche Jahre zu wünschen! Du warst stets ein guter Partner und engagierter Vermittler zwischen Sprachen, Gedichten, Theaterschlachten, Rhythmen und Filmen. Ich erinnere mich an unsere gemeinsam gemeisterten Herausforderungen anlässlich des Polnischen Jahres in Österreich, an die polnische Prosa und Poesie, die auf den Brettern des Burgtheaters erklangen, an die Gombrowicz und Kapuściński gewidmeten Abende, die nach mehr verlangen …, deshalb denke ich vor mich hin und wünsche uns: Machen wir wieder etwas gemeinsam! Und allen äußerst liebenswürdigen Mitarbeiterinnen und Mitarbeitern des Instituts möchte ich für die Unterstützung und Zusammenarbeit herzlich danken, die Zuversicht in unsere Zukunft möge niemals wanken! Fraszka-igraszka dla Instytutu Polskiego w Wiedniu Drogi Instytucie, „40 lat minęło, a gdy cię czas pogania, przodem puszczaj drania”! 40 lat minęło… piękna to okazja, aby Ci serdecznie pogratulować i życzyć kolejnych twórczych lat! Zawsze byłeś dobrym partnerem i zaangażowanym pośrednikiem pomiędzy językami, wierszami, teatralnymi bitwami, rytmami i filmami. Pamiętam nasze wspólne zmagania z okazji Roku Polskiego w Austrii, polską prozę i poezję na deskach Burgtheater, godziny Gombrowicza i Kapuścińskiego, i tak sobie myślę i wszystkim nam życzę: zróbmy znowu coś razem! A wszystkim przemiłym pracownikom Instytutu bardzo dziękuję za pomoc i współpracę, nadziei na naszą przyszłość nie tracę! 77 Johannes Meissl Künstlerischer Leiter isa – Internationale Sommerakademie der mdw Johannes Meissl dyrektor artystyczny isa – Międzynarodowej Akademii Letniej Uniwersytetu Muzycznego i Teatralnego 78 Für die isa – Internationale Sommerakademie der mdw/Universität für Musik und darstellende Kunst Wien – ist seit ihren Anfängen die möglichst enge und fruchtbare Kooperation mit den Vertretungen und Kulturinstituten jener Länder, mit deren Hochschulen eine Partnerschaft besteht, ein großes Anliegen. Mit dem Polnischen Kulturinstitut konnten wir in den vergangenen Jahren einige besonders schöne Projekte realisieren. Hervorheben möchte ich natürlich dabei als Höhepunkt die Projekte im Chopin-Jahr, als Polen bei der isa als Schwerpunktland ganz besonders im Fokus gestanden ist. Nicht nur führende polnische Künstler und Künstlerinnen, sondern einige der begabtesten Nachwuchsmusiker und -musikerinnen aus Polen tragen jedes Jahr zum kreativen Austausch der isa wesentlich bei, und vielen von ihnen sind wir auch durch ihr Studium an der mdw eng verbunden! Das polnische Repertoire nimmt in der künstlerischen Arbeit der isa einen wichtigen Platz ein: Neben Chopin und Wieniawski gehören nun auch schon Szymanowski, Lutosławski und Penderecki zum Kernrepertoire der isa. Ihre Werke werden alljährlich in den Kursen neu interpretiert und im Festival gespielt. Und es ist sehr zu hoffen, dass sich auch weitere in unseren Breiten noch nicht so präsente Komponisten wie Andrzej Panufnik einen Platz im Repertoire erobern können. Wir bedanken uns für die ausgezeichnete Zusammenarbeit, freuen uns auf viele weitere Jahre der Kooperation und wünschen dem Polnischen Kulturinstitut und seiner Leitung zum 40. Geburtstag alles erdenklich Gute! Jednym z najważniejszych celów od początku istnienia isa - Międzynarodowej Akademii Letniej Uniwersytetu Muzycznego i Teatralnego w Wiedniu, jest ścisła i owocna kooperacja z przedstawicielstwami oraz instytutami kulturalnymi państw, których szkoły wyższe są naszymi partnerami. We współpracy z Instytutem Polskim udało nam się zrealizować w minionych latach wiele wspaniałych projektów. Pragnę tu odwołać się do projektów związanych z Rokiem Chopina, kiedy to Polska w sposób szczególny pozostawała w centrum tejże edycji. Każdego roku nie tylko czołowi artyści polscy, ale również cała rzesza utalentowanych młodych muzyków przyczynia się do kreatywnej wymiany w ramach Akademii, a poprzez studia na Wiedeńskim Uniwersytecie Muzycznym i Teatralnym jesteśmy z wieloma z nich blisko związani! Polski repertuar zajmuje w działaniach artystycznych isa bardzo ważne miejsce: obok kompozycji Chopina i Wieniawskiego, do ścisłego repertuaru należą również dzieła Szymanowskiego, Lutosławskiego i Pendereckiego. Podczas odbywających się każdego roku kursów mistrzowskich, muzycy pracują nad utworami wybranych kompozytorów, a następnie prezentują je publiczności podczas koncertów festiwalowych. Mamy nadzieję, że także inni, mniej wykonywani u nas kompozytorzy jak np. Andrzej Panufnik, uzyskają stałe miejsce w naszym repertuarze. Dziękujemy za dotychczasową wspaniałą współpracę i cieszymy się na długoletnią kooperację w przyszłości. Z okazji jubileuszu 40-lecia życzymy Instytutowi Polskiemu i jego Dyrekcji wszystkiego najlepszego! Márton Méhes Direktor Balassi Institut – Collegium Hungaricum Wien Márton Méhes dyrektor Balassi Institut – Collegium Hungaricum w Wiedniu Auf diesem Foto stehe ich auf dem Dach meines Instituts, des Collegiums Hungaricum Wien. Von hier aus kann man einige Institutionen in der Stadt Wien sehen, mit denen das Collegium Hungaricum Wien gern kooperiert. Auch das Polnische Institut an der Kirche Maria am Gestade ist von hier oben greifbar nah. Und die beiden Institute stehen einander in jeder Hinsicht nah. Die Kontakte lassen sich bei weitem nicht nur auf den häufig und liebevoll zitierten Spruch „Polak, Węgier, dwa bratanki” für die Beziehung zwischen Polen und Ungarn reduzieren: In den vergangenen Jahren erfolgten die meisten internationalen Kooperationsprojekte des Collegiums Hungaricum mit dem Polnischen Institut gemeinsam – ob bilateral, als Teil einer EUNIC-Aktivität oder als Visegrád-Gruppe. Stets gut besuchte Konzerte, Ausstellungen, Podiumsdiskussionen und Stadtführungen waren das Ergebnis unserer gemeinsamen Programme, die auch die Anerkennung der Wiener Partnerinstitutionen genießen durften. So haben wir über die Jahre den „dwa bratanki”-Spruch mit neuem Inhalt gefüllt. Für diese große Freundschaft und die besonders angenehme Zusammenarbeit möchte ich mich beim gesamten Team des Polnischen Instituts Wien aufs Herzlichste bedanken! Na tym zdjeciu stoję na dachu mojego Instytutu, Collegium Hungaricum w Wiedniu. Widać stąd kilka wiedeńskich instytucji, z którymi Collegium Hungaricum chętnie współpracuje. Również Instytut Polski z siedzibą u podnóży kościoła Maria am Gestade, jest całkiem niedaleko. Oba Instytuty są sobie bardzo bliskie pod każdym względem. Naszych kontaktów nie da się jednak zredukować tylko do tak często i czule cytowanego powiedzenia „Polak, Węgier, dwa bratanki”. W minionych latach Collegium Hungaricum zrealizowało wspólnie z Instytutem Polskim większość swoich międzynarodowych projektów – zarówno bilateralnych, wynikających z działalności EUNIC-u, jak i w ramach Grupy Wyszehradzkiej. Efektem naszych wspólnych koncertów, wystaw, paneli dyskusyjnych i tras turystycznych, była zawsze duża frekwencja i uznanie ze strony wiedeńskich instytucji partnerskich. W ten sposób nadaliśmy wyrażeniu „dwa bratanki” nowy wymiar. Za tę ogromną przyjaźń i szczególnie miłą współpracę składam całemu zespołowi Instytutu Polskiego w Wiedniu najserdeczniejsze podziękowania! 79 Zofia Beklen Präsidentin der Wiener-Krakauer Kultur-Gesellschaft 80 Anlässlich des bedeutsamen 40-Jahr-Jubiläums des Bestehens des Polnischen Instituts Wien möchte ich meine herzlichsten Glückwünsche aussprechen und alles Gute für viele weitere Arbeitsjahre wünschen, in denen die äußerst fruchtbaren Bemühungen um die Präsentation Polens und die kulturellen Errungenschaften dieses Landes in Österreich eine erfolgreiche Fortsetzung finden. Das in den 70er-Jahren des vergangenen Jahrhunderts entstandene Polnische Institut Wien war zweifelsohne sowohl für die Wiener als auch für die damals noch kleine Gruppe der Auslandspolen ein wichtiger neuer Ort der Begegnung, der von großer politischer, kultureller und gesellschaftlicher Bedeutung war. Durch das Wirken des Instituts konnten damals hinter dem Eisernen Vorhang verborgene Geheimnisse enthüllt werden. In den 80er-Jahren setzte sich das Institut mit seinen Veranstaltungen für das Wiedererlangen des Rechts auf Kunst- und Meinungsfreiheit ein. Es präsentierte die ganze Vielfalt des im Westen damals noch unbekannten Kunstschaffens und stellte unter Beweis, dass wir zu Europa gehören, was nicht immer allen Österreichern so klar war. Nach dem Jahr 1989 freuten wir uns gemeinsam über das nun freie Polen. Mit diesen Erinnerungen verfolge ich mit Anerkennung und Bewunderung das Wirken der MitarbeiterInnen des Instituts, die maßgeblich dazu beitragen, dass Polen in Österreich auf positive Weise präsentiert und wahrgenommen wird. Durch die langjährige partnerschaftliche Zusammenarbeit der Wiener-Krakauer Kultur-Gesellschaft mit dem Polnischen Institut sind viele persönliche und freundschaftliche Kontakte mit den jeweiligen Leitungspersonen und MitarbeiterInnen entstanden. Im Namen der Wiener-Krakauer Kultur-Gesellschaft möchte ich dem Jubilar aufs Herzlichste gratulieren und gleichzeitig für die erfolgreiche Zusammenarbeit danken – für die zahlreichen gemeinsamen Unterfangen und für die Hilfe und Unterstützung bei der Bewerbung und Präsentation kultureller Veranstaltungen im Rahmen verschiedener Initiativen wie zum Beispiel den Polnischen Kulturtagen, die seit über zwanzig Jahren regelmäßig österreichweit organisiert werden. Die Wiener-Krakauer Kultur-Gesellschaft schätzt die Zusammenarbeit mit dem Polnischen Institut hoch, das mit weitreichender fachlicher Kompetenz und Professionalität tätig ist. Ich bin der Überzeugung, dass unser erfolgreiches gemeinsames Wirken in Zukunft noch breitere Kreise ziehen wird und wir noch viele interessante Projekte realisieren werden. Zofia Beklen prezes Wiener-Krakauer Kultur-Gesellschaft Z okazji doniosłego jubileuszu 40-lecia istnienia Instytutu Polskiego w Wiedniu proszę przyjąć moje serdeczne życzenia wszelkiej pomyślności oraz wielu kolejnych lat pracy, które pozwolą na kontynuowanie jakże owocnych osiągnięć w dziedzinie promocji Polski i jej osiągnięć kulturalnych na terenie Austrii. Powstały w latach 70. ubiegłego wieku Instytut Polski w Wiedniu stanowił dla Wiedeńczyków i nielicznej wówczas Polonii z pewnością ważne miejsce, mające ogromne znaczenie natury politycznej, kulturowej i towarzyskiej. Poprzez działalność Instytutu uchylano wówczas rąbka tajemnicy zza „żelaznej kurtyny”. W latach 80. Instytut inicjował imprezy związane z odzyskaniem prawa do wolności słowa i sztuki. Wówczas prezentowano całą gamę polskiej, nieznanej na Zachodzie twórczości, udowadniając, że należymy do Europy, co nie zawsze i nie dla wszystkich Austriaków było oczywiste. Po roku 1989 radowaliśmy się wspólnie wolną Polską. Z perspektywy czasu, z uznaniem i podziwem obserwuję działalność pracowników Instytutu, którzy przyczyniają się w istotny sposób do pełnej sukcesu prezentacji Polski i jej wizerunku na obszarze Austrii. Na bazie wieloletniego partnerstwa Wiener-Krakauer Kultur-Gesellschaft z Instytutem Polskim zawiązały się osobiste przyjaźnie z kolejnymi dyrekcjami i pracownikami. Serdeczne gratulacje składam Jubilatowi w imieniu Wiener-Krakauer KulturGesellschaft dziękując równocześnie za owocną współpracę, za bardzo wiele wspólnych przedsięwzięć i po prostu za pomoc oraz wsparcie w promocji i prezentacji wydarzeń kulturalnych powstałych w ramach różnych polonijnych inicjatyw, takich jak na przykład Dni Kultury Polskiej organizowanych od ponad 20-tu lat na terenie Austrii. Wiener-Krakauer Kultur-Gesellschaft wysoko ceni sobie współpracę z Instytutem, który w swojej dziedzinie jest gwarantem merytorycznych i godnie reprezentowanych kompetencji. Jestem też przekonana, że produktywność naszego współdziałania osiągnie w przyszłości jeszcze szerszy zasięg, wyrażający się realizacją wielu interesujących projektów. 81 Alois Woldan Professor für Slawische Literaturen Institut für Slawistik Universität Wien 82 Mehr als 30 Jahre lang konnte ich die erfolgreiche Tätigkeit des Polnischen Instituts Wien beobachten und darf dazu vielleicht auch einen kleinen Beitrag leisten. Das geschah zunächst außerhalb von Wien, in Salzburg, wo ich an der dortigen Universität Assistent am Institut für Slawistik war. Als 1983 Tadeusz Różewicz den Österreichischen Staatspreis für Europäische Literatur erhielt, veranstaltete das Polnische Institut nicht nur Lesungen in Wien, sondern auch in Salzburg, es kam zur ersten Dichterlesung an unserer jungen polonistischen Abteilung. Dass daraus auch eine Bekanntschaft über Jahrzehnte entstehen würde, ahnte ich damals noch nicht. Meine Zusammenarbeit mit dem Institut nahm in der Zeit unmittelbar vor und nach der Wende in Polen zu. Der damalige Direktor, Prof. Bolesław Faron, intensivierte die Tätigkeit des Instituts außerhalb von Wien – und wieder war Salzburg ein Hauptansprechpartner. Zwei Ausstellungen polnischer Plakatkunst fanden in den Räumen des Salzburger Instituts für Slawistik statt. 1989, im Jahr der historischen Wende, war Andrzej Kuśniewicz in Wien – sozusagen auf den Spuren seiner Kindheit – und auch in Salzburg, wo er aus seinen Texten las und aus seinen Erinnerungen erzählte. Die Wende machte sich auch im Polnischen Institut bemerkbar – jetzt gingen hier Gäste aus und ein, die zuvor das Institut als eine Organisation der PRL gemieden hatten. Von diesen „neuen“ Gästen war Ewa Lipska die erste, die den Weg von Wien auch nach Salzburg nahm (es sollte nicht bei diesem ersten Besuch 1990 bleiben); sie brachte damals auch einen fertigen, aber noch nicht gedruckten Lyrikband mit, der noch im selben Jahr in meiner Übersetzung in einem Salzburger Verlag erschien. Wenig später wurde Ewa Lipska Direktorin des Polnischen Instituts. 1991 wurde im Rahmen der Wiener Festwochen Tadeusz Rożewiczs Stück „Pułapka“ zum ersten Mal in Österreich aufgeführt, 1992 Stanisław Wyspiańskis „Wesele“ bei den Salzburger Festspielen. Das Polnische Institut hatte bei beiden Produktionen wertvolle Öffentlichkeitsarbeit geleistet, leider blieb der große Erfolg in beiden Fällen aus. In den 1990er-Jahren war es für mich immer ein großes Erlebnis, am Polnischen Institut in Wien auftreten zu dürfen, sei es mit eigenen Vorträgen, als Teilnehmer an Podiumsdiskussionen oder als Moderator von Dichterlesungen. Unvergesslich ist mir in diesem Zusammenhang der erste und einzige Besuch von Wisława Szymborska in Wien im Jahr 1997, ein Jahr nach der Verleihung des Nobelpreises an diese große polnische Dichterin. Ich durfte bei dieser Gelegenheit nicht nur einführende Worte sprechen, sondern auch eigene Übersetzungen von Gedichten der Nobelpreisträgerin lesen. Auch in den Jahren nach 2000 denke ich gern an Veranstaltungen zurück, die ich in Zusammenarbeit mit dem Polnischen Institut durchführen durfte, sei es die Präsentation der jungen Lyriker Marcin Barań und Adam Wiedemann in Salzburg 2002 oder ein Abend in memoriam Andrzej Kuśniewicz 2008 sowie die Begegnung mit dem letzten Juden von Drohobycz, Alfred Schreyer, im Jahr 2013. Ich wünsche dem Polnischen Institut viel Erfolg für die nächsten Jahre seines Bestehens und freue mich auf eine weitere Zusammenarbeit! Alois Woldan profesor Literatury Słowiańskiej Instytut Slawistyki Uniwersytet Wiedeński Ponad trzydzieści lat śledzę pełną sukcesów działalność Instytutu Polskiego w Wiedniu i pozwolę sobie na krótkie podsumowanie. Moja współpraca z Instytutem zaczęła się poza Wiedniem, w Salzburgu, kiedy byłem asystentem w Instytucie Slawistyki tamtejszego Uniwersytetu. W 1983 roku, kiedy Tadeusz Różewicz został laureatem Austriackiej Nagrody dla Literatury Europejskiej, Instytut Polski zorganizował wieczory literackie nie tylko w Wiedniu, ale również w Salzburgu. Było to pierwsze czytanie jego poezji na naszym młodym wydziale polonistyki. Nie przypuszczałem wtedy, że zrodzi się z tego znajomość, która przetrwa dziesiątki lat. Moja współpraca z Instytutem zacieśniła się w okresie sprzed i zaraz po przełomie w Polsce. Ówczesny dyrektor, profesor Bolesław Faron, zintensyfikował działalność Instytutu poza Wiedniem i Salzburg stał się znowu głównym partnerem. W Instytucie Slawistyki zaprezentowane zostały dwie wystawy polskiego plakatu. W 1989 roku, roku historycznych przemian, gościł w Wiedniu Andrzej Kuśniewicz, który podążając śladami dzieciństwa przybył również do Salzburga, gdzie czytał swoje utwory dzieląc się też swoimi wspomnieniami. Przełom był wyraźnie odczuwalny również w Instytucie Polskim – nagle w Instytucie zaczęli pojawiać się goście, którzy wcześniej omijali Instytut postrzegając go jako peerelowską organizację. Jednym z pierwszych „nowych” gości była Ewa Lipska, która również wybrała się z Wiednia do Salzburga (wizyta w 1990 roku nie była jej ostatnią). Przywiozła wtedy ze sobą już gotowy, ale jeszcze nie wydrukowany tomik poezji w moim tłumaczeniu, który jeszcze w tym samym roku wydany został w jednym z salzburskich wydawnictw. Krótko po tym Ewa Lipska została dyrektorką Instytutu Polskiego. W 1991 roku w ramach festiwalu teatralnego Wiener Festwochen, po raz pierwszy w Austrii, została wystawiona sztuka Tadeusza Różewicza „Pułapka”, a w 1992 roku, podczas Salzburger Festspiele, sztuka Stanisława Wyspiańskiego „Wesele”. Instytut Polski wykonał ogromną pracę przy promocji obu przedstawień, niestety bez większego sukcesu. Udział w wydarzeniach Instytutu, czy to z okazji prowadzenia wykładów, udziału w dyskusjach, czy też w roli moderatora podczas wieczorów poetyckich w Instytucie Polskim w Wiedniu w latach 90., były dla mnie zawsze ogromnym przeżyciem. Nie zapomnę pierwszej i jedynej wizyty Wisławy Szymborskiej w Wiedniu w roku 1997, czyli rok po przyznaniu wielkiej polskiej poetce Literackiej Nagrody Nobla. Przy tej okazji miałem zaszczyt nie tylko wygłosić wprowadzenie, ale również czytać wiersze noblistki we własnym tłumaczeniu. Równie chętnie wspominam okres po roku dwutysięcznym, kiedy we współpracy z Instytutem Polskim realizowałem projekty takie jak prezentacja młodych poetów Marcina Barana i Adama Wiedemanna w Salzburgu w 2002 roku, wieczór poświęcony Andrzejowi Kuśniewiczowi w 2008 roku, czy też spotkanie z ostatnim Żydem z Drohobycza, Alfredem Schreyerem, w roku 2013. Życzę Instytutowi Polskiemu wielu sukcesów w nadchodzących latach i cieszę się na dalszą współpracę! 83 Bibliothek Biblioteka Das Polnische Institut Wien verfügt über eine öffentliche Bibliothek mit mehr als 14.000 Büchern. Die Sammlung besteht aus belletristischen Werken polnischer Autoren, Sachbüchern, Kinderbüchern, Bildbänden, Hörbüchern, Nachschlagewerken sowie Fachbüchern aus den Bereichen Kunst, Kultur, Geschichte und Landeskunde (in Originalsprache und deutscher Übersetzung). Außerdem bietet die Bibliothek eine große Auswahl an polnischen Zeitschriften, Musik sowie Spiel- und Dokumentarfilmen. Instytut Polski w Wiedniu posiada bibliotekę publiczną obejmującą ok. 14 tysięcy pozycji. Księgozbiór obejmuje literaturę piękną, literaturę faktu, książki dla dzieci, albumy, audiobooki, leksykony oraz książki specjalistyczne z obszaru kultury, sztuki, historii i kulturoznawstwa (księgozbiór w języku polskim i tłumaczeniu niemieckim). W bibliotece dostępne są także czasopisma z Polski, płyty z muzyką i wybór polskich filmów fabularnych i dokumentalnych. 84 85 Veranstaltungssaal Sala widowiskowa Der Veranstaltungssaal befindet sich im ersten Stock des Hauses Am Gestade 7. Diese repräsentative Räumlichkeit mit circa 120 m� Nutzfläche bietet mehr als 80 Sitzplätze und wird für Konzerte, Filmabende, Diskussionen, Vorträge und Empfänge genutzt. Sala widowiskowa znajduje się na pierwszym piętrze budynku przy Am Gestade 7. Ta reprezentacyjna przestrzeń Instytutu oferuje na ok. 120 m2 miejsca siedzące dla ponad 80 osób. Odbywają się tutaj m.in. koncerty, wieczory filmowe, dyskusje, wykłady i przyjęcia. Konzerte, Diskussionen, Empfänge – dank der fast intimen Atmosphäre ist der Veranstaltungssaal ein besonderer Schauplatz vieler Kulturveranstaltungen. Koncerty, dyskusje, przyjęcia – dzięki kameralnej wręcz atmosferze sala widowiskowa jest wyjątkowym miejscem wielu imprez kulturalnych. 86 87 Das Polnische Institut Wien online Instytut Polski w Wiedniu online www.polnisches-institut.at Die Website des Polnischen Instituts Wien verzeichnete 2013 mehr als 100.000 Pageviews und bietet neben dem aktuellen Veranstaltungsprogramm auch zusätzliche Informationen über die polnische Kultur und die Arbeit des Instituts. Der regelmäßig versendete Newsletter hält das Publikum des Instituts auf dem Laufenden und informiert über Neuigkeiten und Programmhinweise. Strona internetowa Instytutu Polskiego w Wiedniu zarejestrowała w 2013 roku ponad 100.000 odsłon. Oprócz aktualnego programu znaleźć tu można dodatkowe informacje o kulturze polskiej i pracy Instytutu. Regularnie wysyłany newsletter informuje na bieżąco o nowościach i nadchodzących imprezach kulturalnych. Flickr.com/photos/polnischesinstitutwien Das Polnische Institut dokumentiert seine Arbeit auch auf Flickr, wo Fotos von Veranstaltungen, die bereits stattgefunden haben, veröffentlicht werden. Instytut Polski w Wiedniu dokumentuje swoją pracę także na platformie flickr, gdzie umieszcza zdjęcia z organizowanych imprez. 88 Facebook.com/PolnischesInstitutWien Die Facebook-Fanpage des Polnischen Instituts hat mittlerweile mehr als 2.000 Nutzer (Juni 2014) und bildet eine Austauschplattform und Informationsquelle für alle, die sich für polnische Kultur interessieren. Fanpage Instytutu Polskiego liczy obecnie ponad 2.000 użytkowników (czerwiec 2014) i stanowi platformę oraz źródło wymiany informacji dla wszystkich zainteresowanych kulturą polską. Twitter.com/PLInst_Wien Mehr als 300 Follower lesen die Nachrichten des Polnischen Instituts auf Twitter (Juni 2014). Ponad 300 osób śledzi wiadomości Instytutu Polskiego na twitterze (czerwiec 2014). 89 Absolventin der Germanistik und Anglistik an der Comenius-Universität in Bratislava, der Europastudien am Zentrum für Europäische Integrationsforschung der Universität Bonn wie auch des KulturmanagementAufbaustudiums an der Wirtschaftsschule Warschau. Seit 2004 im diplomatischen Dienst beim Außenministerium der Republik Polen, vorwiegend im Kulturbereich. Seit 2010 stellvertretende Direktorin des Polnischen Instituts Wien. Team 2014 Zespół Sylwia Golonka-Dzienisz Stellvertretende Direktorin zastępca dyrektora Justyna Golińska Direktorin dyrektor Absolventin der Staatlichen Schauspiel-Hochschule in Warschau sowie der Ohio University (Theaterwissenschaften). Sie studierte zudem Italienische Philologie, Kunstgeschichte und Klassische Philologie an der Warschauer Universität. In den Jahren 1995 bis 2009 war Golińska für die monatlich erscheinende polnische Theaterzeitschrift „Dialog“ tätig, zunächst als Redakteurin, dann als Auslandsressortleiterin und in den Jahren 2003 bis 2009 als stellvertretende Chefredakteurin. Mitbegründerin und Direktorin der Stiftung „Medientandem“ (2004 bis 2010), die sich der Zusammenarbeit zwischen polnischen und deutschsprachigen Journalisten sowie der Präsentation Polens im Ausland widmet. In den Jahren 2009 bis 2010 Stipendiatin des Programms „Europäische Journalisten-Fellowships“ an der Freien Universität Berlin. Seit Oktober 2010 Direktorin des Polnischen Instituts Wien. Beeidigte Übersetzerin für Polnisch und Deutsch. Studium der Germanistik an der Adam-Mickiewicz-Universität in Poznań. Seit 2006 am Institut verantwortlich für Terminkoordination, Datenbank, Korrespondenz und Fachübersetzungen. Mit ihrer Kreativität und ihrem Organisationssinn sorgt sie für das Ambiente und das Wohlergehen der Gäste im Institut und während hauseigener Veranstaltungen. Barbara Schmidt Sekretariat, Direktionsassistentin sekretariat, asystentka dyrekcji Absolwentka Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie oraz Ohio University (teatrologia). Studiowała również italianistykę, historię sztuki i filologię klasyczną na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 1995–2009 związana z miesięcznikiem teatralnym „Dialog”, najpierw jako redaktor, następnie szef działu zagranicznego, a w latach 2003– 2009 jako zastępca redaktora naczelnego. Współzałożycielka i dyrektor Fundacji „Medientandem” (2004-2010) działającej na rzecz współpracy między polskimi i niemieckojęzycznymi dziennikarzami oraz na rzecz promocji Polski za granicą. 2009-2010 stypendystka European Journalism Fellowships na Freie Universität w Berlinie. Od października 2010 roku dyrektor Instytutu Polskiego w Wiedniu. Tłumacz przysięgły języka niemieckiego i polskiego. Studiowała germanistykę na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu. Od 2006 roku w Instytucie, odpowiedzialna za koordynację terminów, bazę danych, korespondencję i tłumaczenia specjalistyczne. Dzięki swojej kreatywności i umiejętnościom organizacyjnym dba o wystrój, atmosferę i dobry nastrój gości Instytutu i publiczności podczas organizowanych w Instytucie imprez kulturalnych. Absolventin der Geisteswissenschaften der Universität Wien. Am Polnischen Institut seit 2003. Zuständig hauptsächlich für Film und Literatur, präsentiert sie auch interessehalber die neusten Tendenzen aus den Bereichen der Design- und Kunstszene, Mode, Fotografie und Grafikdesign. Die Bandbreite ihrer Aufgaben umfasst auch Konzeption und Produktion verschiedener Publikationen des Instituts. Magdalena Bielecka Projektmanagerin (Film, Literatur, Design) menedżer projektów (film, literatura, design) 90 Absolwentka germanistyki i anglistyki na Uniwersytecie Komeńskiego w Bratysławie, europeistyki w Centrum Studiów Integracji Europejskiej Uniwersytetu w Bonn, ukończyła również studia podyplomowe dla menadżerów kultury w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. Od 2004 pracuje w służbie dyplomatycznej Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczpospolitej Polskiej, głównie w zakresie kultury. Od 2010 roku jest zastępcą dyrektora Instytutu Polskiego w Wiedniu. Absolwentka Wydziału Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Wiedeńskiego. W Instytucie Polskim od 2003 roku. Odpowiedzialna za promocję filmu i literatury, choć ze względu na szeroki wachlarz zainteresowań prezentuje również najnowsze tendencje z zakresu wzornictwa, sztuki, mody, fotografii i grafiki. Spektrum jej zadań obejmuje tekże projektowanie i produkcję publikacji Instytutu. 91 Sie ist eine leidenschaftlich agierende Kulturmanagerin aus Fleisch und Blut. Am Polnischen Institut seit 2005. Zuständig für verschiedenste Musikgattungen (außer Klassik), Tanz-, Performance- und Multimediabereiche, alternative Kunst sowie „Work in Progress“-Projekte. Produktionsleiterin bei Großveranstaltungen und Open-Air-Events. Marzena Anna Moser Projektmanagerin (U-Musik, Tanz, Performance, Multimedia) Działająca z pasją menedżer kultury z krwi i kości. W Instytucie Polskim pracuje od 2005 roku. Odpowiedzialna za promocję różnorodnych gatunków muzycznych (poza muzyką klasyczną), projektów z zakresu tańca, performance‘u, multimediów, sztuki alternatywnej oraz działań „work in progress”. Kierownik produkcji wielkoformatowych imprez i wydarzeń plenerowych. Kunsthistorikerin, Redakteurin. Absolventin des Instituts für Kunstgeschichte und des Instituts für Journalismus und Politikwissenschaften der Universität Warschau. Am Polnischen Institut Wien befristet angestellt. Zuständig für die Bewerbung der polnischen Sprache, Redaktion der Texte und Betreuung des Bibliotheksbestands von Kinder- und Jugendliteratur. Ihr Interesse gilt dem Free und Nu Jazz, der Verbreitung der Lesekultur, Kinderliteratur, Buchillustrationen sowie der polnischen Plakatkunst. Monika Janusz-Lorkowska Projektmanagerin (Polnisch als Fremdsprache) menedżer projektów (język polski jako obcy) menedżer projektów (muzyka popularna, taniec, performance, multimedia) Alina Mazur Projektmanagerin (klassische Musik, Theater, Bibliothek) menedżer projektów (muzyka klasyczna, teatr, biblioteka) Historyk sztuki, redaktor. Absolwentka Historii Sztuki oraz Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. W Instytucie Polskim zatrudniona czasowo. Odpowiedzialna za promocję języka polskiego, redagowanie tekstów oraz biblioteczny zbiór dla dzieci i młodzieży. Interesuje się free jazzem i nu jazzem oraz popularyzacją idei czytania, literaturą dziecięcą, ilustracją książkową, polską szkołą plakatu. Musikwissenschaftlerin, Sängerin (Mezzosopran). Abschluss des Studiums der Musikwissenschaften am Institut für Geschichte an der AdamMickiewicz-Universität in Poznań und der Studienrichtung Sologesang in der Abteilung für Gesang und Schauspiel an der I.-J.-Paderewski-Musikakademie in Poznań. Am Polnischen Institut ist sie seit März 2013 tätig. Sie realisiert Projekte in den Bereichen klassische Musik und Theater, zudem leitet sie die Bibliothek des Instituts. Absolvent des Fachkollegs für Automechanik in Warschau. Am Institut seit 2008. Zuständig für Administration, Technik, Handwerk, Einkauf, Hausverwaltung und Transport. Sorgt auch für Wirtschaftlichkeit und Qualität der Haushaltsführung sowie Sicherheit am Arbeitsplatz. Ein wichtiges Bindeglied zwischen dem Institut und der Polnischen Botschaft in Wien. Muzykolog, śpiewaczka (mezzosopran). Ukończyła muzykologię na Wydziale Historycznym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz śpiew solowy na Wydziale Wokalno-Aktorskim Akademii Muzycznej im. I. J. Paderewskiego w Poznaniu. W Instytucie Polskim pracuje od marca 2013 roku. Zajmuje się projektami związanymi z muzyką klasyczną i teatrem. Prowadzi także bibliotekę Instytutu. Absolwent pomaturalnego Studium Samochodowego w Warszawie. Od 2008 roku zajmuje się w Instytucie administracją, funkcjonowaniem sprzętu technicznego, naprawami, zakupami i transportem. Dba o gospodarność, przestrzeganie budżetu, jak również o porządek i bezpieczeństwo w miejscu pracy. Niezwykle ważny łącznik między Instytutem a Ambasadą Polską w Wiedniu. Marek Kozłowski Verwaltung administracja Nach dem Studium der Soziologie, Geschichte sowie Slawistik an der Universität Heidelberg folgte die Anstellung als Kollegiat an der Universität Wien in den Jahren 2009 bis 2012. Seit Februar 2013 am Polnischen Institut zuständig u. a. für die Redaktion des Printund Onlineprogramms, Pressearbeit und Social Media, zudem für die Koordination von Projekten und Kooperationen im Bereich Geschichte und Wissenschaft. Filip Zieliński Presse- und Öffentlichkeitsarbeit Projektmanager (Geschichte und Wissenschaft) ekspert ds. PR, menedżer projektów (historia, nauka) 92 Po ukończeniu studiów socjologii, historii oraz slawistyki na Uniwersytecie w Heidelbergu był pracownikiem naukowym Uniwersytetu Wiedeńskiego (2009–2012). W Instytucie Polskim od 2013 roku zajmuje się m.in. redakcją programu drukowanego, stroną internetową, public relations i mediami społecznościowymi, a także projektami i kooperacjami z zakresu historii i nauki. 93 Fotonachweis / Indeks zdjęć Archiv des Polnischen Instituts Wien: S./s. 18, 43, 45, 46 (unten / u dołu), 47 Batty Adrian: S./s. 79 Bauchinger Anne: S./s. 50 (unten / u dołu) Bernard Marcel: S./s. 58 (rechts / po prawej) Dubiel Krzysztof / Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP: S./s. 6 Dzidt Katarzyna / Paul Zsolnay Verlag Wien: S./s. 66 Felicitas Matern / feelimage.at: S./s. 7 Gaber Isabel: S./s. 46 (oben / u góry) GAMUEKL: S./s. 68 Gossow Katharina: S./s. 76 Hauswirth Sabine: S./s. 4, 8, 9, 15 (unten / u dołu), 90, 91, 92, 93 (unten / u dołu) Institut Français de Vienne: S./s. 67 Juvan Manca: S./s. 62 LET‘S CEE Film Festival: S./s. 72 Madzigon Jana: S./s. 75 ÖNB/Stauda: S./s. 10, 12 (oben rechts und unten / u góry po prawej i u dołu) ÖNB: S./s. 12 (oben links / u góry po lewej) Osaka Sascha: S./s. 50 (oben / u góry) Österreichisches Kulturforum: S./s. 64 Peherstorfer Karl: S./s. 15 (oben / u góry), 16, 17, 47, 49, 51 (oben / u góry), 60, 84, 85, 86, 87, 93 (oben / u góry) Polzer Stephan: S./s. 78 Porgy & Bess: S./s. 69 Privatarchiv: S./s. 70, 80 Rigaud Peter: S./s. 63 Sasaran Andreea: S./s. 74 Varga Christoph: S./s. 51 (unten / u dołu), 56, 87 (oben / u góry) Vienna Design Week: S./s. 58 (links / po lewej) Werner Reinhard / Burgtheater: S./s. 77 Zieliński Filip: S./s. 82 Das Polnische Institut Wien hat sich bemüht, alle Fotorechte zu recherchieren und anzugeben. Für den Fall, dass Angaben unvollständig oder fehlerhaft sind, ersuchen wir Sie, mit dem Polnischen Institut Kontakt aufzunehmen. Instytut Polski w Wiedniu dołożył wszelkich starań, by uzyskać i podać wszelkie prawa autorskie do wykorzystanych w publikacji zdjęć. W przypadku, jeżeli dana informacja została podana nieprawidłowo, prosimy o kontakt z Instytutem Polskim. Impressum Herausgeber Polnisches Institut Wien, Am Gestade 7, 1010 Wien T: +43 (1) 533 89 61, F: +43 (1) 532 45 91 [email protected], www.polnisches-institut.at Konzept, Redaktion und Projektkoordination Magdalena Bielecka Grafische Gestaltung Karl Peherstorfer Übersetzung Polnisch-Deutsch: Anna Isabella Zurek Deutsch-Polnisch: Magdalena Bielecka, Barbara Schmidt Lektorat Deutsch: Armin Baumgartner Druck Drukarnia Archidiecezjalna, ul. Wita Stwosza 11, 40-042 Katowice Aus Gründen der besseren Lesbarkeit wurden im gesamten Text alle akademischen Titel weggelassen. © 2014 Polnisches Institut Wien Alle Rechte vorbehalten. Abdruck (auch auszugsweise) nur nach ausdrücklicher Genehmigung durch den Herausgeber. ISBN 978-3-200-03624-6 Stopka redakcyjna Wydawca Instytut Polski w Wiedniu, Am Gestade 7, 1010 Wiedeń T: +43 (1) 533 89 61, F: +43 (1) 532 45 91 [email protected], www.polnisches-institut.at Koncept, redakcja i koordynacja projektu Magdalena Bielecka Projekt graficzny Karl Peherstorfer Tłumaczenie z języka polskiego: Anna Isabella Zurek z języka niemieckiego: Magdalena Bielecka, Barbara Schmidt Korekta język niemiecki: Armin Baumgartner Druk Drukarnia Archidiecezjalna, ul. Wita Stwosza 11, 40-042 Katowice Ze względu na czytelność tekstu, w całej publikacji zrezygnowano z używania tytułów naukowych. © 2014 Instytut Polski w Wiedniu Wszystkie prawa zastrzeżone. Przedruk (również fragmentów) tylko za zgodą wydawcy. ISBN 978-3-200-03624-6 Polnisches Institut Wien Am Gestade 7, 1010 Wien T: +43 (1) 533 89 61, F: +43 (1) 532 45 91 [email protected] www.polnisches-institut.at