GRAAD 12-GESKIEDENIS KWARTAAL 1 KABV

Transcription

GRAAD 12-GESKIEDENIS
KWARTAAL 1
KABV-INHOUDSOPLEIDINGSWERKSWINKEL
8-9 JANUARIE 2014: CTLI
Onderwysershandleiding
0
GESKIEDENIS GRAAD 12
TABEL: VOORGESKREWE EN INHOUD WAT GEËKSAMINEER KAN WORD - VRAESTEL 1 EN 2
VOORGESKREWE
EKSAMINEERBARE INHOUD
SOORT VRAE
INHOUD
1. Onderwerp 1: Die
VRAESTEL 1
VRAESTEL 2
Koue Oorlog
Die ontstaan van die Koue
Brongebaseerde
Oorlog
vrae
Uitbreiding van die Koue
Opstelvrae
Oorlog – Viëtnam
2. Onderwerp 2:
Onafhanklike Afrika
3. Onderwerp 3: Die
opstande van die
burgerlike samelewing:
1950‟s tot 1970‟s
Vergelykende gevallestudies:
Kongo en Tanzanië
Afrika in die Koue Oorlog:
Gevallestudie – Angola
Oorsig oor opstande van die
burgerlike samelewing:
Vrouebevrydings- en
feministiese bewegings in
die 1960‟s en 1970‟s
Burgerlike-regtebewegings:
Gevallestudie:
Die VSA se burgerlikeregtebeweging
Swart Mag-beweging
Vergelykende
opstelvrae
Brongebaseerde
vrae
Brongebaseerde of
navorsingsopdrag
Brongebaseerde
en opstelvrae
4. Onderwerp 4:
Burgerlike weerstand in
Suid-Afrika
1970‟s tot 1980‟s
5. Onderwerp 5: Die
koms van demokrasie
en aanvaarding van die
verlede
6. Onderwerp 6: Die
einde van die Koue
Oorlog en ‟n nuwe
wêreldorde 1989 tot
vandag
Die uitdaging van
swartbewussyn vir die
apartheidstaat
Die krisis van apartheid in
die 1980‟s
Die onderhandelde
ooreenkoms en die Regering
van Nasionale Eenheid
Die Waarheids- en
Versoeningskommissie
Brongebaseerde
vrae
Die einde van die Koue
Oorlog: Die gebeure van
1989
‟n Nuwe wêreldorde
Opstelvrae
Opstelvrae
Opstelvrae
Brongebaseerde
vrae
Brongebaseerde
vrae
2014 School Calendar
January
Monday
Tuesday
Wednesday
Thursday
Friday
Saturday
Sunday
Monday
Tuesday
Wednesday
Thursday
Friday
Saturday
Sunday
Monday
Tuesday
Wednesday
Thursday
Friday
Saturday
Sunday
Monday
Tuesday
Wednesday
Thursday
Friday
Saturday
Sunday
Monday
Tuesday
Wednesday
Thursday
Friday
Saturday
Sunday
Monday
February
March
1
2
3
4
5
1
2
1
2
6
3
3
7
8
9
10
11
12
13 T1 Starts
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21 Pub Hol
22
23
24
25
26
27
28 T1 Ends
29
30
31
April
1
1
2
3
4
5
6
7 T2
Starts
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18 Pub Hol
19
20
21 Pub Hol
22
23
24
25
26
27
28 Pub Hol
29 Sch Hol
30 Sch Hol
May
June
July
August
September
1 Pub Hol
2 Sch Hol
3
4
1
1
1
2
3
4
5
6
1
1
2
3
1
2
3
4
5
6
7
5
2
7
4
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16 Pub Hol
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27 T2 Ends
28
29
30
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21 T3 Starts
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
0
October
November
December
1
2
3 T3 Ends
4
5
1
1
2
1
2
3
4
5
6
7
8
6
3
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24 Pub Hol
25
26
27
28
29
30
31
32
33
28
29
30
7
8
9
10
11
12
13 T4 Starts
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
9
10
11
12 T4 Ends
13
14
15
16 Pub Hol
17
18
19
20
21
22
23
24
25 Pub Hol
26 Pub Hol
27
28
29
30
31
INHOUD
BLADSY
1.
PROGRAM VAN ASSESSERING
2.
BEPLANNING
3.
KWARTAAL 1 – ENHOUD PPTs
3
8
Onderwerp 1: Die Koue Oorlog
- Gevallestudie: Uitbreiding van die Koue Oorlog – Viëtnam (Opstelvrae)
Onderwerp 2: Onafhanklike Afrika
- Afrika in die Koue Oorlog: Gevallestudie – Angola Brongebaseerde vrae
- Vergelykende gevallestudies: Kongo en Tanzanië (Opstelvrae)
4.1
KWARTAAL 1
4.1
28
TAAK 1: BRONGEBASEERDE OF OPSTELVRAE)
4.1.1 BRONGEBASEERDE VRAE EN NASIENRIGLYNE
4.1.2 OPSTELVRAE EN NASIENRIGLYNE
4.2
TAAK 2: NAVORSINGSTAAK
4.3
TAAK 3: GESTANDAARDISEERDE TOETS EN NASIENRIGLYNE
6.
RIGLYNE VIR DIE OPSTEL VAN BRONGEBASEERDE VRAE
72
7.
VOORSTELLE VIR DIE STEIERING VAN LEER TER
VOORBEREIDING VIR SKOOLGEBASEERDE ASSESSERING
STAKE.
78
2
DAG 1: Woensdag 8 Jan 2014
Inhoudsfokus: Onderwerp 1 – Koue Oorlog (Viëtnam)
07.45 - 08.30
Registrasie
08.30 - 09.15
Inleiding en Beplanning
09.15 - 10.15
Inhoudslesing - Viëtnam
10.15 - 10.45
Teepouse
10.45 - 12.00
Aktiwiteit 1:
11.45 - 12.45
Aktiwiteit 2:
12.45 - 13.30
Middagete
13.45 - 14.30
NAVORSINGSTAAK
14.30 - 15.30
Aktiwiteit 3:
15.30 – 16.00
Refleksie
3
DAG 2: Dinsdag 9 Jan 2014
Inhoudsfokus: Onderwerp 2 –
Onafhanklike Afrika
08.00 - 08.30
Registrasie
08.30 -09.15
Inhoudslesing: Angola
09.15 - 10.15
Aktiwiteit 4
10.15 - 10.45
Teepouse
10.45 - 11.45
Aktiwiteit 5
11.45 - 12.45
Inhoudslesing:Kongo en Tanzanië
12.45 - 13.30
Middagete
13.30 - 14.30
Aktiwiteit 6
14.30 - 15.30
TED TALK - Refleksie
15.30 - 16.00
Complete claim forms.
4
3.
BEPLANNING
Grade 12 Program van Assessering en gewigte van take
Kwartaal 1
3 Take
Brongebaseerde taak
(of opstel; leerders
moet een van elk
doen)
(50 punte / 5%)
Navorsingstaak (kan
ook in die tweede
kwartaal gedoen
word)
(100 punte / 20%)
Gestandaardiseerde
toets, wat „n
brongebaseerde
afdeling
en „n opstel insluit.
(ideaal om beide
afdelings tegelyk te
toets)
(100 punte / 10%)
Kwartaal 2
2 Takes
Opsteltaak (of
brongebaseerde
taak:
leerders moet
een van
elk doen)
(50 punte / 5%)
Halfjaarlikse
eksamen
(2 vraestelle van
2½
uur) (2
onderwerpe van
elke vraestel
moet in
Junie
geëksamineer
word; vier vrae in
elke
vraestel: 2
opstelle en 2
brongebaseerde
vrae;
leerders
beantwoord 2
vrae, 1 opstel en
1
brongebaseerde
vraag in elke
vraestel.)
(200 punte /
20%)
Kwartaal 3
2 Take
Gestandaardisee
rde toets
wat „n
brongebaseerde
afdeling en „n
opstel insluit.
(ideaal om beide
afdelings
tegelyk te toets.)
(100 punte /
10%)
Finale
eksterne
eksamen
Septembereksamen
(2 vraestelle)
(300 punte /
30%)
25% van totale jaarpunt = 100 punte
5
Kwartaal 4
75% van
totale
jaarpunt =
300 punte
GRAAD 12 GESKIEDENIS: Kwartaal 1
MONDAY
13
JANUARY
TUESDAY
14
WEDNESDAY
15
THURSDAY
FRIDAY
16
17
TERM 1 BEGINS
Learners return
Educators Return
20
21
22
23
24
27
28
29
30
31
4
5
6
7
10
11
12
13
14
17
18
19
20
21
24
25
26
27
28
4
5
6
7
10
11
12
13
14
17
18
19
20
21
3
3
FEBRUARY
MARCH
HUMAN RIGHTS DAY
24
25
26
27
28
END OF TERM 1
6
EXAMPLE OF A WEEKLY WORK PLANNER 2014
SUBJECT
HISTORY
CONTENT
GRADE
TERM
DATES
RESOURCES
Textbook
pages
TOPIC
TEACHING STRATEGIES
HISTORICAL
TERMS TO BE
DEFINED
OTHER
RESOURCES
SUB-THEME
SKILLS FOCUS
METHODS
ASSESSMENT
REFLECTION
FORMAL
TASKS (SBA)
WHAT HAS
WORKED WELL
THIS WEEK?
INFORMAL
TASKS
WHAT HAS
BEEN A
CHALLENGE
THIS WEEK?
7
IDENTIFY CONTENT AND SKILLS WHICH NEED TO BE REVISED
3.
INHOUD PPTs
Onderwerp 1: Die Koue Oorlong – Gevallestudie: Viëtnam
Gevallestudie: Viëtnam
___________________________________
Hoe het ‘n klein landjie soos Viëtnam
dit reggekry om die oorlog teen die
VSA te wen?
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Opstel
___________________________________
Hierdie afdeling sluit in:
Agtergrond
• 1957 tot 1965 – gevegte in Viëtnam tussen die SuidViëtnamese weermag en die kommunisties
opgeleide rebelle (Viëtkong)
• 1965 tot 1969 – Noord-Viëtnamese-VSA-stryd
• Die oorlog vanuit Viëtnamese en Amerikaanse
perspektief
• Die oorlog as wêreldkwessie
• 1969 tot 1975 – die VSA se onttrekking uit Viëtnam
• Slot: Hoe die oorlog vandag onthou word
(Verwys na KABV, bl. 26)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
2
___________________________________
Waar op die wêreldkaart is Viëtnam geleë?
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
VSA
Viëtnam
___________________________________
________________________________
8
___________________________________
Agtergrond
• In die 19e eeu het Frankryk ’n
groot gedeelte van SuidoosAsië gekoloniseer, insluitende
hedendaagse Viëtnam.
• 1941: Japan val Suidoos-Asië
binne en neem dit in besit.
• 1941: Twee kommuniste
(Viëtnamese nasionaliste), Ho
Chi Minh en Nguyen Vo Giap,
stig Viet Minh (die Liga vir die
onafhanklikheid van Viëtnam).
• Viet Minh word deur die VSA
befonds.
Post-oorlogsooreenkoms 1945-1954
• 1945: Japan word in WO II
verslaan; onttrek uit SuidoosAsië
• September 1945: Ho Chi Minh
kondig aan dat Viëtnam ’n
onafhanklike en demokratiese
republiek is.
• Die Franse poog om hulle ryk
te hervestig en neem beheer
oor die suide terug.
• Viet Minh hou aan met veg vir
volle onafhanklikheid en ’n
verenigde Viëtnam.
• 1954: Franse lê die wapen
neer
The Geneva Agreement
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
In May 1954, Britain, France, China, the
Soviet Union, the USA and Vietnam met in
Geneva to decide the future of Vietnam
1954-1965: stryd tussen Suid-Viëtnamese weermag
en kommunisties opgeleide rebelle (NFL / Viëtkong)
• 1955 Ngô Đình Diệm (wat
deur die VSA gesteun is)
word amptelik as president
van Suid-Viëtnam verkies in
beknoeide verkiesings.
• Diem was ’n diktator. Hy was
’n Katoliek en het die
Boeddhiste meerderheid
vervolg. Grond is by
kleinboere afgevat en aan
Diem se ondersteuners
gegee.
• Diem weier om verkiesings
toe te laat ten einde Noorden Suid-Viëtnam te
herverenig.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
9
___________________________________
Opposisie teen Diem se regering
Malcolm Brown who took this photograph
• 1959: Viet Minh se
ondersteuners in SuidViëtnam vorm die Nasionale
Bevrydingsfront (NFL). Diem
en die VSA noem hulle
Viëtkong (Viëtnamese
kommuniste).
• 1963: ’n Bejaarde monnik,
Thich Quang Duc, steek
homself aan die brand in
protes teen Diem se korrupte
heerskappy.
• 1963: ’n CIA-befondste
magsoorname in Suid-Viëtnam
werp Diem se mag omver en
hy sterf in ’n
sluipmoordaanval.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Waarom het Amerika by ’n oorlog
in Viëtnam betrokke geraak?
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Amerikaanse presidente gedurende die tydperk van
Amerikaanse betrokkenheid by Viëtnam:
Dwight D Eisenhower (Rep): 1953- 1961
John F. Kennedy (Dem): 1961-1963
Lyndon B Johnson (Dem): 1963-1969
Richard Nixon (Rep): 1969- 1974
___________________________________
___________________________________
Die ‘Domino-effek’
(strategiese betekenis van Viëtnam)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
In 1949 the Chinese Communist Party, led by Mao Zedong won their civil war
and established a communist government. USA feared that other countries in
the region would fall to communism unless the USA actively prevented it.
10
___________________________________
Die insident in die Golf van Tonkin
(sneller)
___________________________________
• Op 2 Augustus 1964 het drie Noord-Viëtnamese
patrolliebote in die Golf van Tonkin die VSAduikboot Maddox aangeval. Die Maddox was
besig om intelligensie-inligting te versamel. Twee
dae later was daar ’n tweede beweerde aanval.
Bewyse het sedertdien getoon dat dit nie
plaasgevind het nie. Lyndon Johnson,
Amerikaanse president, het hierdie aanvalle
gebruik om die Kongres te oortuig om die VSA se
betrokkenheid by Viëtnam te steun.
• 1965 – teen die einde van die jaar is 200 000
Amerikaanse gevegsoldate na Viëtnam gestuur.
1965-1969: Noord- Viëtnamese-VSA-stryd
VSA-Taktieke
Noord-Viëtnamese taktieke
• 7 Feb. 1965: Die VSA loods
‘Operation Rolling Thunder’:
• - Wydverspreide
lugbombardering wat
trosbomme en chemiese
wapens insluit,
word ingespan (‘Agent Orange’
en Napalm is gebruik).
• Soek en vernietig (het
lugvervoer gebruik om troepe te
verskuif)
• 16 Maart 1968: My Laimenseslagting vind plaas
• Verdediging van SuidViëtnamese regering teen
Noord-Viëtnamese uitbreiding
• Wen die harte en denke van
Suid-Viëtnamese
• Guerrilla-taktieke
• Fopmyne en landmyne
• Selfmoordbende veg hulle
weg na die VSA-ambassade
oop
• 31 Januarie 1968: Viëtkong
loods ’n aanval op meer as
100 dorpe en stede in die
Suide tydens die Nuwejaars(of Tet-) vakansie – (Keerpunt:
Die Amerikaanse publiek
besef dat die VSA NIE besig is
om die oorlog te wen nie!)
1969 tot 1975 – Die VSA onttrek uit Viëtnam
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
“Vanaf 1964-1972 het die rykste en magtigste
volk in die geskiedenis van die wêreld ’n
maksimale militêre poging aangewend, met
alles behalwe atoombomme, om ’n
nasionalistiese rewolusionêre beweging in ’n
klein kleinboerlandjie te verslaan – en misluk.”
(vertaling)
(H. Zinn, A People’s History of the USA, (New York, 1980. p460)
WAAROM?
11
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
A Soviet
cartoon
mocking the
large number
of US casualties
in Vietnam.
c. 1968
Ontbossing veroorsaak deur die VSA wat
Agent Orange (TCDD Dioxin) gespuit het
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Die Viëtnamese Rooi Kruis beraam dat
tot drie miljoen Viëtnamese
gesondheidskwale ontwikkel het as
gevolg van blootstelling aan Dioxin.
Van hulle is 150 000 kinders met
liggaamsgebreke by geboorte.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Ten year old Phan Thi Kim Phuc running naked
down a street having torn off her burning clothes
after an American Napalm attack.
12
___________________________________
___________________________________
The Massacre at
My Lai 16 March 1968
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
We huddled the villagers up.
Women and children shot dead by American soldiers lie
We made them squat down. I poured about four clips into the group.
the road
the village
of My Lai, 1968.
Theinmothers
were at
hugging
their children.
While we kept on firing .
(An extract from the evidence of Paul Meadlo who was a US soldier at My Lai.)
___________________________________
Opgekommandeerde soldate: ‘Cherries’
• Ongeveer twee-derdes
van die drie miljoen
Amerikaners wat by die
Viëtnam-oorlog betrokke
was, was
opgekommandeerde
soldate (‘Cherries’).
• Gemiddelde ouderdom
van hierdie soldate = 19
jaar
• 12 maande – diensplig
(tour of duty)
• Veldtog teen verpligte
diensplig in die VSA
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
A student burns his draft card during an
anti-war demonstration. Over 200,000
young men dodged the draft.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
13
___________________________________
Kent State Massacre (4 May 1970)
National Guardsmen opened fire
on student protestors in Ohio,
killing four. This picture shows one
of the dead students,
Jeffrey Miller.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Slagoffers van die oorlog
___________________________________
Category
Year Range
Low
estimates
Medium
estimates
High
estimates
North Vietnamese
civilian deaths from
bombing
1965-72
65,000
North Vietnamese
soldiers killed
1965-72
500,000
Viet Cong deaths
1960-75
172,000
251,000
329,000
Viet Cong and North
Vietnamese soldiers
deaths combined
1960-75
533,000
1,011,000
1,489,000
South Vietnamese
civilian deaths from
gunfire / bombing
1960-75
361,000
391,000
720,000
South Vietnamese
soldiers killed
1960-75
219,000
266,000
313,000
US military deaths
1960-73
46,000
47,000
58,000
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Source: Rudolph Rummel, Statistics of Vietnamese Democide: Estimates, Calculations and Sources, 1997.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
14
Waarom het die VSA die Viëtnam-oorlog
verloor?
• Die Amerikaanse weermag se militêre taktiek –
ondoeltreffend en ongewild
• Intensivering van die teen-oorlogbeweging in die VSA
• Mediadekking van die oorlog – 1e oorlog op TV
vertoon
• Ongewildheid van Suid-Viëtnamese regering
• Noord-Viëtnamese soldate se guerrilla-oorlogtaktieke
• Noord-Viëtnam en NLA veg ’n bevrydingsoorlog om
hulle land van buitelandse inmenging te bevry.
• Steun vir Noord-Viëtnamese vanuit China en die USSR
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Hoe is die Viëtnam-oorlog onthou?
___________________________________
___________________________________
• Gedenktekens in die VSA en Viëtnam
• Film (Hollywood het verskillende
perspektiewe op oorlog in verskillende eras
gebied)
• Musiek
• Persoonlike verhale/outobiografieë
• Akademiese optekening
• Toeristebesienswaardighede
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Impak van die Viëtnam-oorlog
___________________________________
• Vir Viëtnam – Skrikwekkend: Vyf miljoen
Viëtnamese boere ontwortel; groot getalle
doodgemaak of vermink. Groot stukke woud
word deur Amerikaanse chemiese stowwe
vernietig – langtermynimplikasies vir landbou.
• Vir Amerika – ’n Groot sielkundige asook militêre
neerlaag. Dit het waarskynlik die ‘domino-effek’
verhaas, naamlik talle ander lande in Asië het
‘rooi’ geword; d.w.s. het kommunisties geword. ’n
Propagandaramp (VSA-troepe is betrokke by
menseregteskendings, menseslagtings, die
gebruik van chemiese wapens)
15
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Aktiwiteit: Opstel beplanning - Viëtnam
Work in groups of 3 at your tables.
1.
Use the images and text from the powerpoint presentation and the ideas
conveyed in the You Tube footage to identify the main reasons why a small
country like Vietnam was able to defeat the powerful USA. Write these key
ideas in the first set of boxes on your Essay Planning Tool.
2.
For each „General Idea‟ identify a few „Specific Examples‟ which could be
used to substantiate the point you have made. Write these in the appropriate
boxes.
16
Gevallestudie: Angola
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Onderwerp: Onafhanklike Afrika
___________________________________
___________________________________
Graad 12
KABV Geskiedenis
___________________________________
1
Onderwerp 2: Onafhanklike Afrika (oorsig)
Hoe is onafhanklikheid in Afrika bereik in die
1960’s tot 1980’s?
• Vergelykende gevallestudies om die politieke,
ekonomiese, maatskaplike en kulturele
suksesse en uitdagings in onafhanklike Afrika
te illustreer (1960-1980). Die Kongo en
Tanzanië (opstelvraag)
• Afrika gedurende die Koue Oorlog:
Gevallestudie Angola (brongeba-seerde vraag)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
2
___________________________________
Wat was die impak van die
interne en eksterne faktore op
Afrika gedurende daardie
tydstip?
___________________________________
Afrika gedurende die Koue Oorlog
Gevallestudie: ANGOLA
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
3
17
Waar op die wêreldkaart lê Angola?
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
ANGOLA
___________________________________
___________________________________
Waar in Afrika is Angola geleë?
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Angola
___________________________________
___________________________________
CABINDA
___________________________________
Kaart van Angola
___________________________________
___________________________________
Ambriz
(FNLA)
___________________________________
Luanda
(MPLA)
___________________________________
___________________________________
Huambo
(Unita)
___________________________________
18
___________________________________
SLEUTELBEGRIPPE
Die volgende begrippe is van toepassing op hierdie gevallestudie:
1. Koue Oorlog – ’n ideologiese konflik tussen die VSA en die Sowjetunie na afloop van Wêreldoorlog II (was nie ’n direkte stryd tussen
twee supermoondhede nie)
2. Kommunisme – is ’n politieke en ekonomiese stelsel waardeur die
staat volle verantwoordelikheid vir sy burgers aanvaar. Sentraalbeheerde ekonomiese en politieke stelsel wat ’n alternatief vir
kapitalisme is.
3. Sosialisme – die betrokkenheid van die staat in die ekonomie. Die
staat neem gedeeltelike beheer van die produksiemiddele oor, maar
laat ’n mate van privaateienaarskap toe.
4. Demokrasie: ’n politieke stelsel waarin al die landsburgers vry is
om verteenwoordigers te kies ten einde ’n veelpartyregering saam te
stel.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Sleutelbegrippe (vervolg)
5. Neo-kolonialisme – (neo beteken ‘nuwe’ of ‘die opbloei van
kolonialisme’). Dis paradoksaal dat Afrika met sy ryk hulpbronne oorsese
magte in ’n eensydige verhouding (uitbuiting) verryk het wat die
voormalige koloniale magte bevoordeel het. Afrika-lande het politieke
onafhanklikheid verkry, maar nie ekonomiese vryheid nie.
6. Eenpartystaat – ’n regeringstelsel waar slegs een politieke party wettig
toegelaat word om te bestaan/funksioneer.
7. Diktatorskap – ’n individuele heerser wat totale beheer van al die staat
se mag oorneem. Dit loop dikwels daarop uit dat ’n persoonlikheidskultus
geskep word deur die aanwending van veiligheidsmagte om alle vorme van
opposisie te onderdruk.
8. Burgeroorlog – oorlog tussen burgers binne ’n land
9. Afrika-nasionalisme – ’n intense verbintenis om Afrikane van koloniale
oorheersing te bevry
10. Perestroika – die ekonomiese herstrukturering en Glasnost – politieke
openheid (Gorbatsjof stel dit bekend)
___________________________________
Hoe Afrika by die Koue Oorlog betrek is
___________________________________
• Afrika se dekolonisasie het gedurende die
Koue Oorlog plaasgevind.
• Die VSA en USSR het hulppakkette, tegniese
bystand en selfs militêre bystand aan
bevrydingsbewegings gebruik om Afrika-lande
by hulle invloedsfere te betrek.
• Angola is ryk aan minerale: olie, diamante,
goud, uraan, koper en ’n sterk visnywerheid –
’n baie begeerlike kolonie en bondgenoot.
19
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Angola: Kolonialisme en onafhanklikheid
___________________________________
• Portugese teenwoordigheid; dryf vanaf die 1940’s handel in
Angola
• Berlynse Konferensie van 1885: beheer word geformaliseer
• 1951: Portugal het Angola as ’n oorsese provinsie van Portugal
beskou: Assimilasiebeleid
• Portugal verwerp oproepe vir onafhanklikheid vanaf die 1950’s.
• Onafhanklikheidsoorlog (1961-1974)
• Magsoorname deur pro-demokrasie-weermagoffisiere in
Portugal (1974)
• Januarie 1975: Alvor-akkoorde: om vir oorname deur drie
bevrydingsbewegings voor te berei (is nie nagekom nie)
• Verkiesingsdatum bepaal vir 11 November 1975 (vind nie plaas
nie)
___________________________________
Angola: kolonialisme en onafhanklikheid
___________________________________
Resistance
Movement
Leader and support
base
Countries supporting
movement to gain
independence
Countries supporting
movement after
independence
MPLA
Popular Movement
for the Liberation of
Angola (1956)
Agostinho Neto
(from 1979: Jose
Eduardo dos Santos)
multi-ethnic: whites,
mesticos & Ambundu.
Soviet Union
Soviet Union and
Cuba
FNLA
National Front for the
Liberation of Angola
(1962)
Holden Roberto
China
UNITA
National Union for
the Total
Independence of
Angola (1966)
Jonas Savimbi
Ovimbundu ethnic
group.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
USA and South Africa
___________________________________
China
USA and South Africa
___________________________________
Burgeroorlog breek in 1975 uit.
___________________________________
• In 1974 het elkeen van die drie
bevrydingsbewegings hulleself vanuit hulle
onderskeie hoofstede as die amptelike regering
verklaar.
• MPLA: Luanda
• UNITA: Huambo
• FNLA: Amriz
• Angola se burgeroorlog het spoedig ’n proksie
geword waarbinne die Ooste en Weste hulle
Koue Oorlog- politieke agendas uitgespeel het.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
12
20
Redes vir internasionale betrokkenheid by Angola
___________________________________
• USSR: om bevryding van kolonialisme te steun; strategiese belang van
Angola; ’n kommunistiese basis in die streek; binne bereik om finansiële
en militêre steun aan SWAPO te verleen.
• VSA: Inperkingsbeleid – was bang dat kommunisme in die streek sou
uitbrei; stuur in die geheim wapens na FNLA en UNITA. Die VSA se Clark
Amendment ‘76 het gevra vir verminderde betrokkenheid by Angola –
herroep in 1985 en befondsing wat hervat is: NB: Angola het OLIE.
• Kuba: Castro wou die rewolusie versprei (VSA het dit sterk in SuidAmerika teengewerk); stuur militêre bystand vir die MPLA vanaf 1966;
die getal troepe wat ontplooi is, het gestyg tot ’n hoogtepunt van 50 000
in die laat 1980’s.
• China: is verbind tot anti-imperialistiese stryd en om te verhoed dat die
USSR se invloedsfeer uitbrei
• Suid-Afrika: NP se destabiliseringsbeleid in die streek om die uitbreiding
van kommunisme stop te sit; om SWAPO-basisse te vernietig.
___________________________________
Impak op streekstabiliteit
___________________________________
Pro-Weste = UNITA en FNLA vs Pro-Ooste = MPLA
• Die Kongo (Zaïre) het ’n basis vir FNLA geword, en
troepe en voertuie verskaf.
• Namibië: 1966 VN Veiligheidsraadsbesluit 435; SA
ondersteun UNITA deur SWA; vernietig klein
dorpies; Angolese vlugtelinge
• Zambië: Ontvang hulp van die VSA; UNITA val
Zambië aan om hulpbronne te plunder; Angolese
vlugtelinge; Benguela-spoorweglyn gesluit –
belemmer uitvoere
Belangrikheid van Cuito Cuanavale (1987-1988)
• SANW wat deur UNITA en FNLA gehelp word, probeer
beheer oor Cuito Cuarnivale (klein dorpie van strategiese
belang) oorneem. Wie het gewen? (Multi-perspektief)
Standpunt 1
• Angolese weermag (Fapla) deur UNITA + SA verslaan
• USSR en Kuba word gedwing om uit Angola te onttrek.
Standpunt 2
• SA (SANW) word deur die Angolese weermag (Fapla) en
Kubaanse magte verslaan, en word gedwing om te
onttrek.
• Bevryding van SWA (Namibië)
21
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Veranderende aard van internasionale
verhoudinge
___________________________________
• 1988: New York-verdrag het Namibië se onafhanklikheid
onderhandel
• Onttrekking van buitelandse magte uit Angola
• 1989: Gbadolite-akkoord (beroemde bladskud – Dos Santos en
Savimbi)
• 1991 (31 Mei): Bicesse-vredesooreenkomste
• 1992 (September): VN moet toesig hou oor verkiesing
• UNITA weier om die MPLA-oorwinning te aanvaar – oorlog
hervat.
• 1994 (November): Lusaka-protokol (internasionale druk)
• 1998 (Desember): Die vierde MPLA-kongres
• 2002 (22 Februarie): Savimbi sterf in skermutseling
• 2002 (4 April): Luena-samewerkingsooreenkoms
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Aktiwiteit: Stel ‟n brongebaseerde toets oor Angola op
Instruksies
Werk in groepe om die onderstaande te voltooi. Indien jy ‟n skootrekenaar het,
tik jou vrae. Indien nie, skryf dit op die koerantpapier wat beskikbaar is.
1.
Keuse van bronne
Bestudeer die bronne oor Angola wat in die opleidingshandleiding verskaf
word.
Kies vier (4) bronne waarmee jy ‟n toets van 50 punte kan opstel.
Formuleer ‟n sleutelvraag wat verband hou met die gekose bronne.
2.
Stel die vrae
Stel ‟n formele brongebaseerde toets op (50 punte).
Verwys na die voorbeeld van die soort vrae wat op die verskillende
kognitiewe vlakke gestel kan word (sien bl. in die opleidingshandleiding).
Maak seker jou vrae dra die regte gewig volgens die kognitiewe vlakke in
Graad 12 (bl. 33 KABV).
3.
Voltooi die nasienriglyn
Voorsien ‟n nasienriglyn vir die gestelde taak. Jy moet die vaardigheid/
vaardighede wat getoets word vir elke antwoord aandui (bv. L1-onttrek bewys
uit bronne).
4.
Verifieer voldoening aan die KABV
Voltooi die roosteranalise (bl. in die opleidingshandleiding) om te verseker
dat jou toets aan die gewigstoekenning van kognitiewe vlakke (bl. 33 KABV)
voldoen en die volle reeks vaardighede dek (bl. 9 KABV).
5.
Teruvoering en bespreking
22
Vergelykende Gevallestudies: Die Kongo en Tanzanië
___________________________________
___________________________________
Onderwerp 2: Onafhanklike
Afrika
___________________________________
___________________________________
Hoe is onafhanklikheid in Afrika in die
1960’s en 1980’s bereik?
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
DIE KONGO EN TANZANIË
___________________________________
• Vergelykende gevallestudies as
voorbeelde om die politieke,
ekonomiese, maatskaplike en
kulturele suksesse en uitdagings in
onafhanklike Afrika te illustreer
(1960 tot 1980)
(Vergelykende opstelvraag)
___________________________________
Waar op die wêreldkaart is die Kongo en
Tanzanië geleë?
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
23
Waar in Afrika is die Kongo en Tanzanië geleë?
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Tanzania
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Congo
___________________________________
4
___________________________________
Die leierskap
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Julius Nyerere
Mobutu Sese Seko
Idees wat die onafhanklike state beïnvloed het
___________________________________
___________________________________
• Afrika-sosialisme: Nyerere het geredeneer dat daar geen
klassestrukture in die tradisionele Afrika-samelewing bestaan
nie. Afrika-sosialisme het die gemeenskap en
gemeenskapsontwikkeling vooropgestel eerder as die
Europese gedagte aan ’n werkersklasrewolusie.
• Kapitalisme: Dit is ’n ekonomiese stelsel wat berus op
privaateienaarskap van die produksiemiddele, en die gebruik
van arbeid en hulpbronne om wins te maak.
• Demokrasie: ’n Regeringstelsel deur die hele bevolking of al
die geskikte lede van ’n staat, tipies deur verkose
verteenwoordigers.
• Eenpartystaat: ’n Politieke stelsel waarin daar slegs een party
in ’n land toegelaat word. Geen opposisie word toegelaat nie
en alle opposisiepartye word verbied.
6
24
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Watter aspekte van ’n land behoort in ’n
vergelykende studie vergelyk te word?
___________________________________
___________________________________
• Politiek: wat verband hou met die regering of ’n land
se openbare aangeleenthede
• Ekonomie: die keuses wat gemaak word oor wie kan
skep, voordeel trek, en toegang hê tot ’n land se
hulpbronne en rykdom
• Maatskaplik: die verskillende maniere waarop mense
hulself groepeer en kollektief in groepe woon, en die
verhoudinge wat na vore tree (bv. ’n klassestelsel).
• Kultureel: die kenmerke van ’n spesifieke groep
mense wat bepaal word deur alles vanaf taal,
godsdiens en kos tot sosiale gewoontes, kleredrag of
musiek
___________________________________
Watter soort staat het na vore getree?
___________________________________
DIE KONGO: GESTEUN DEUR DIE VSA
• 1960: Verkry onafhanklikheid
van België (Kasavubu President, Lumumba - Eerste
Minister) – veelpartydemokrasie
• Mineraalryke streek, Katanga,
skei af (Moise Tshombe)
• 1961 en 1965: militêre
staatsgreep (gesteun deur die
VSA/CIA) – Mobutu vestig ’n
militêre diktatorskap.
• 1967: Skaf opposisiepartye af
• Authenticité (egtheid) of
‘Zaïrisasie’
• Mobutu se Zaïre word
gekenmerk deur korrupsie,
kleptokrasie en elitisme.
DIE KONGO/ZAÏRE
•
•
•
•
Patrice Lumumba – 1960: Die eerste
Eerste Minister van die onafhanklike
Kongo (DRK). Leier van die
Mouvement National Kongolais
(MNK) – ’n pan-/ multi-etniese
politieke party om alle Kongolese in
een enkele volk te verenig
Glo aan ‘positiewe neutralisme’.
Wou die DRK bevry van buitelandse
inmenging; aanvanklik onverbonde,
maar draai na die USSR vir steun toe
Katanga afskei.
1961: Hy word met VSA-/Belgiesesteun gearresteer en tereggestel.
Joseph Mobutu – 1961 en 1965:
neem die mag oor d.m.v. ’n militêre
staatsgreep (gesteun deur die
Weste)
Heers as wrede diktator tot sy dood
in 1997.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
TANZANIË: ONVERBONDE
• 1961: Verkry onafhanklikheid van
Brittanje – veelpartydemokrasie
• 1962: Nyerere word president
• 1963: Nyerere skaf alle ander
politieke partye af. TANU word die
enigste wettige party.
• 1964: Tanzanië en Zanzibar tree na
vore om die Verenige Republiek
van Tanzanië te vorm.
• 1967: Arusha-verklaring – het sy
verbintenis tot Afrika-sosialisme
uitgespel – stel die
‘Leierskapskode’ en Ujaama
bekend.
• Poog om polities onverbonde te
bly en ekonomiese neokolonialisme te vermy.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
8
___________________________________
Watter soort leiers tree na vore?
•
___________________________________
___________________________________
TANZANIË
• Julius Nyerere – 1961: Die
eerste Eerste Minister van die
onafhanklike Tanganjika; word
president in 1962.
• Leier van Tanganyican African
National Union (TANU).
• Staan bekend as ‘Mwalimu’
(onderwyser) – hy word onthou
vir sy persoonlike integriteit.
• Gglo aan pan-Afrikanisme en
billikheid. Hy verwerp
stamgebondenheid en staan
neo-kolonialisme teen.
• Hy poog om Tanzanië
onverbonde te laat bly tydens
die Koue Oorlog.
• Hy tree vrywillig af in 1985.
25
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Ekonomiese nalatenskap van
kolonialisme
___________________________________
• Albei lande is deur Europese magte gekoloniseer: die
Kongo deur België en Tanzanië deur Duitsland en toe
Brittanje wat hulle natuurlike hulpbronne ontgin het.
• Met hulle onafhanklikheid het albei lande
onderontwikkelde ekonomieë gehad – hulle het hulle
rykdom uit landbou en die verkoop van onverwerkte
minerale verdien. Nie een van die twee lande was
geïndustrialiseerd nie en het ook nie ’n
vervaardigingsektor ontwikkel nie.
• Die koloniale magte het infrastruktuur gebou slegs om
die uitvoer van grondstowwe te bevorder en nie
binnelandse handel nie.
___________________________________
Ooreenkomste tussen die Kongo en
Tanzanië se ekonomieë
___________________________________
• Die meerderheid mense in albei lande was
kleinskaalboere.
• Ná onafhanklikheid sukkel albei lande om ’n
vervaardigingsektor tot stand te bring.
• In albei lande word grond en nywerhede
genasionaliseer. Mobutu nasionaliseer die meeste
myne (‘Zaïrisasie’ blyk ’n totale mislukking te wees en
hy moes die meeste myne herprivatiseer). Tanzanië
nasionaliseer ook sy grond en nywerhede, maar word
gedwing om dit in die 1980’s te privatiseer in ruil vir
skuldverligting vanaf die Wêreldbank en die IMF.
• Gedurende die tydperk 1960 tot 1980 leef die
meerderheid mense in albei lande in armoede en albei
lande staar ’n ekonomiese krisis in die gesig.
• Albei lande maak staat op die uitvoer van primêre
produkte. Die Kongo is baie ryk aan waardevolle
minerale: koper, nywerheidsdiamante, kobalt, goud en
sink. Tanzanië se ekonomie berus weer op die
produksie van kontantoeste soos koffie en tee. Die land
het ook ’n seldsame edelsteen gemyn, naamlik
tansaniet.
• Albei lande word negatief geraak deur die
prysverlaging van grondstowwe in die 1970’s.
26
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
• Nie een van die twee lande het oliereserwes
gehad nie. Hulle word dus in die 1970’s negatief
geraak deur groot olieprysstygings (olie is nodig
vir industrialisasie en vervoer).
• Albei lande ervaar baie ernstige ekonomiese
probleme in die jare na onafhanklikheid en teen
die 1980’s maak hulle staat op lenings uit
oorsese lande (Kongo – VSA) en instellings
(Tanzanië - IMF en Wêreldbank) om nie bankrot
verklaar te word nie.
• Aanvaar ’n kapitalistiese
ekonomiese model (na
aanvanklike pogings om te
nasionaliseer/‘Zaïrisasie’)
• Steun sterk op buitelandse
belegging, en ontvang steun
van die VSA en die Weste
• Mobutu wou industrialiseer, sy
eie grondstowwe verwerk en
’n nywerheidsbasis ontwikkel.
• Onder Mobutu tree ’n baie
welgestelde elite na vore.
Korrupsie en nepotisme lei tot
groter klasseverskille.
•
•
•
•
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
TANZANIA
•
___________________________________
___________________________________
Verskille tussen die Kongo en
DIE KONGO/ZAÏRE
___________________________________
Nyerere aanvaar ’n sosialistiese
ekonomiese model, alhoewel hy dit
in die 1980’s moes laat vaar.
Hy poog om ekonomies onafhanklik
te bly en neo-kolonialisme te
vermy.
Nyerere glo dit was ’n fout om te
probeer industrialiseer . Hy stel
Ujaama, ’n beleid om gehuggies of
klein dorpies te vestig, bekend wat
daarop gemik is om die land
selfversorgend te maak ten opsigte
van voedselproduksie.
Nyerere poog om te verhoed dat ’n
nuwe elite na vore tree deur sy
‘Leierskapskode’ bekend te stel.
Maatskaplike en kulturele
suksesse en uitdagings
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Maatskaplike en kulturele suksesse en uitdagings
DIE KONGO
TANZANIË
• Kleredrag: word deur
‘Maoïstiese’ kleredrag
geïnspireer
• Stel ‘Abakos’ uit A bas le
costumes in wat letterlik
beteken ‘Trek die pak uit! ’
• Alle Afrikane word
aangemoedig om ontslae te
raak van hulle ‘Europese’ name.
• Staatsbeheerde skole word ná
onafhanklikheid gevestig, maar
Mobutu kanaliseer nie
genoegsame befondsing na
onderwys nie en die Kongo
ondervind het ’n tekort aan
gekwalifiseerde onderwysers.
• Kleredrag: word deur ‘Maoïstiese’
kleredrag geïnspireer
• Taal: Afrikataaldepartemente en navorsingsentra word in
nuutgestigte universiteite geskep.
• Bevordering van Kiswahili as ’n
verenigende taal
• Gebruik onderwys om ’n
nasionale etos, ideologie en
filosofie, en beginsels van ’n
nuwe samelewing wat ’n konsep
van sosiale geregtigheid omarm,
te bevorder
• Vestiging van dorpies
(villagisation): kollektiewe
gehuggies/klein dorpies word
gevestig (bestuur deur plaaslike
inwoners – onervare)
27
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
AKTIWITEIT: Hoe om ‟n vergelykende opstelvraag te beantwoord
Gebruik die inligting van die PowerPoint-aanbieding en julle handboeke om die
volgende vraag te beantwoord:
Daar was meer ooreenkomste tussen Mobutu se bewind in Zaïre en Nyerere se
bewind in Tanzanië as wat daar verskille was.
Bespreek hierdie stelling krities met verwysing na die 1960‟s tot 1980‟s.
1.
Gebruik die vergelyk-en-kontrasteer-kaart om jou gedagtes te rangskik.
2.
Stel ‟n nasienriglyn met ‟n sinopsis en hoofaspekte saam as antwoord op die
vraag.
28
4.
KWARTAAL 1: VOORBEELD VAN TAKE VIR
SKOOLGEBASEERDE ASSESSERING (SBA)
3 TAKE
Brongebaseerde taak (of opstel; leerders moet een van elk doen)*
(50 punte / 5%)
TAAK 1
Navorsingstaak (kan ook in die tweede kwartaal gedoen word)
(100 punte / 20%)
TAAK 2
TAAK 3
Gestandaardiseerde toets, wat n Brongebaseerde afdeling en n
opstel insluit (ideaal om beide afdelings tegelyk te toets)
(100 punte / 2 uur / 10%)
* Indien leerders n Brongebaseerde taak in Kwartaal 1 skryf, moet hulle n
opstelvraag in Kwartaal 2 skryf (en omgekeerd).
Opvoeders sal in Kwartaal 1 waarskynlik inhoud van Onderwerp 1-3, Taak 1 moet
dus vraag uit die volgende lys bevat.
Brongebaseerde vrae
Onderwerp 1:
Die oorsprong van die Koue Oorlog
Onderwerp 2: Gevallestudie: Angola
Onderwerp 3: Swartmagbeweging of
Burgerregtebeweging**
Opstelvrae
Onderwerp 1:
Gevallestudie: China of Viëtnam*
Onderwerp 2: Vergelykende
gevallestudie: Kongo en Tanzanië
Onderwerp 3: Burgerregtebeweging of
Swartmagbeweging**
*Verwys na die KABV-dokument, bl. 45.
Opvoeders moet aan die begin van 2014 met hul Kurrikulumadviseur bevestig
watter gevallestudie in die eindeksamen geëksamineer sal word.
**In Onderwerp 3 moet leerders NIE n opstelvraag en n Brongebaseerde vraag oor
dieselfde gevallestudie beantwoord nie.
(Met ander woorde, as hulle n opstel oor die Burgerregtebeweging skryf, moet hul
Brongebaseerde vraag oor die Swartmagbeweging geskryf word en omgekeerd.
4.1
BRONGEBASEERDE VRAE EN NASIENRIGLYNE
Hierdie afdeling bevat een voorbeelde van Brongebaseerde vrae en nasienriglyne vir
onderwerpe wat in Kwartaal 1 gedek kan word.
Onderwerp 1: Die Koue Oorlog (USSR en VSA en die vorming van
belangesfere)
En
Een voorbeelde van opstelvrae en nasienriglyne vir onderwerpe wat in Kwartaal 1
gedek kan word. Dit sluit in:
Onderwerp 1: Die Koue Oorlog (Gevallestudie: Viëtnam)
29
4.1.1 BRONGEBASEERDE VRAE EN NASIENRIGLYNE
ONDERWERP 1:
DIE KOUE OORLOG
WAT WAS DIE VERSKILLENDE REAKSIES OP DIE UITBREIDING VAN DIE
KOMMUNISTIESE INVLOED IN OOS-EUROPA NA 1945?
1.1
Verwys na Bron 1A
1.1.1 Volgens Churchill in Bron 1A, watter land was aan die einde van
die Tweede Wêreldoorlog in 1945 die magtigste in die wêreld?
(1 x 1) (1)
1.1.2 Watter inligting in Bron 1A help verduidelik waarom Winston
Churchill “sterk bewondering” en “agting” vir die Russiese volk
gevoel het?
(1 x 2) (2)
1.1.3 Verduidelik wat Churchill bedoel met die woord “ystergordyn”
in die konteks van na-oorlogse Europa.
(2 x 2) (4)
1.1.4 Waarom het Churchill geglo dat die “ystergordyn” in Europa
‟n bedreiging vir wêreldvrede ingehou het?
(2 x 2) (4)
1.1.5 Wat, volgens Churchill, wou die Sowjet-Unie na die Tweede
Wêreldoorlog met hulle buitelandse beleid bereik?
(2 x 1) (2)
1.2
Raadpleeg Bron 1B
1.2.1 Verduidelik in jou eie woorde die vergelyking wat Stalin in
Bron 1B tussen Hitler en Churchill se “rassistiese teorie” maak.
(1 x 3) (3)
1.2.2 Kies TWEE stukke inligting uit Bron 1B wat help verduidelik
waarom Churchill sê dat die Britse mense “diepe simpatie” vir die
Russiese volk aan die einde van die Tweede Wêreldoorlog voel.
(2 x 1) (2)
1.2.3 Hoe het Stalin die verlies van Sowjet-lewens in die Tweede
Wêreldoorlog gebruik om die uitbreiding van hul invloedsfeer
in Oos-Europa te regverdig?
(1 x 3) (3)
1.2.4 Gee enige TWEE redes waarom, volgens Stalin, die invloed van
kommunisme tydens die oorlogsjare in Oos-Europa gegroei het.
(2 x 2) (4)
30
1.3
Bestudeer Bron 1A en 1B
1.3.1 Skryf ‟n paragraaf van ongeveer 60 woorde waarin jy verduidelik
waarom ‟n historikus dit nuttig sal vind om sowel Bron 1A as Bron 1B
te bestudeer wanneer die uitbreiding van die kommunistiese invloed
na 1945 in Oos-Europa ondersoek word.
1.4
(6)
Lees Bron 1C
1.4.1 Wat was Truman se mening oor die uitbreiding van die
kommunistiese invloed in lande soos Pole, Roemenië en
Bulgarye?
(2 x 2) (4)
1.4.2 Watter politieke stelsel word in die beklemtoonde gedeelte
van Bron 1C beskryf?
(1 x 2) (2)
1.4.3 Onttrek DRIE eienskappe van ‟n totalitêre staat wat in Bron 1C
geïdentifiseer word.
(3 x 1) (3)
1.5
Raadpleeg Bron 1B en 1C
1.5.1 Vergelyk Truman se verduideliking van die uitbreiding van die
kommunistiese invloed in Oos-Europa (Bron 1C) met Stalin se
verduideliking van dieselfde proses (Bron 1B).
1.6
(2 x 2) (4)
Bestudeer Bron 1D
1.6.1 Skryf ‟n paragraaf van ongeveer 60 woorde waarin jy bespreek of die
spotprent in Bron 1D ‟n betroubare verduideliking is van die uitbreiding
van kommunistiese invloed in Oos-Europa na die Tweede Wêreldoorlog.
(6)
[50]
31
BRON 1A
Hierdie is ‟n uittreksel uit die toespraak deur Winston Churchill (Britse premier tydens
die oorlog) op 5 Maart 1946 by Westminster College in Fulton, Missouri, VSA. Dit
was die eerste keer dat die begrip “ystergordyn” gebruik is om die skeiding tussen
die Westerse magte en die gebied wat deur die Sowjet Unie beheer is, te beskryf.
Die Verenigde State staan op hierdie tydstip aan die toppunt van wêreldmag. Dit is ‟n
plegtige oomblik vir die Amerikaanse demokrasie... Dit is nodig dat standvastigheid
van gees, bestendigheid van doel en die pure eenvoud van besluitneming die
gedrag van die Engelssprekende volkere in die vredestyd sal beheer en lei, soos wat
die geval in die oorlogtyd was. Ons moet, en ek glo ons sal, bewys dat ons aan
hierdie ernstige vereistes kan voldoen.
Ek het ‟n sterk bewondering en agting vir die dapper Russiese volk en vir my
oorlogskameraad, Maarskalk Stalin. Daar is diepe simpatie en welwillendheid in
Brittanje... teenoor die mense van al die Ruslande en ‟n voorneme om deur baie
verskille en teenslae vir die vestiging van blywende vriendskappe te volhard. Dit is
egter my plig om sekere feite oor die huidige situasie in Europa aan julle oor te dra.
Vanaf Stettin in die Baltiese See tot Triëst in die Adriatiese See het ‟n ystergordyn
oor die kontinent neergesak. Agter daardie lyn lê die hoofstede van die oeroue state
van Sentraal- en Oos-Europa. Warskou, Berlyn, Praag, Wene, Boedapest, Belgrado,
Boekarest en Sofia; al hierdie beroemde stede en die bevolkings rondom hulle lê in
wat ek die Sowjet-sfeer moet noem. Hulle is almal tot een of ander mate nie slegs
aan Sowjet-invloed onderworpe nie, maar ook tot ‟n baie hoë en in sommige gevalle,
toenemende mate aan beheer uit Moskou onderworpe. Die veiligheid van die wêreld,
dames en here, vereis eenvormigheid in Europa en geen nasie moet ‟n permanente
uitgeworpene daarvan wees nie. Dit is uit die getwis tussen die sterk stamrasse in
Europa dat die wêreldoorloë wat ons gesien het, of wat in vroeër jare plaasgevind
het, ontstaan het...
Ek glo nie dat Sowjet-Rusland oorlog wil hê nie. Wat hulle wil hê, is die vrugte van
die oorlog en die onbepaalde uitbreiding van hul mag en leerstellings. Wat ons egter
vandag hier moet oorweeg terwyl die tyd dit toelaat, is die permanente voorkoming
van oorlog en die vestiging van voorwaardes vir vryheid en demokrasie so vinnig as
moontlik in alle lande...
[Uit die Internet-webtuiste:http://www.fordham.edu/halsall/mod/churchill-iron.asp. Toegang verkry op 10 September
2013]
32
BRON 1B
Hierdie is ‟n uittreksel uit “Stalin se antwoord aan Churchill” (geneem uit ‟n
onderhoud met die amptelike Sowjet-koerant Pravda), gepubliseer in die New York
Times op 14 Maart 1946.
Die Duitse rassistiese teorie het Hitler en sy vriende tot die gevolgtrekking laat kom
dat die Duitsers, as die enigste ten volle waardevolle nasie, oor ander nasies moet
heers. Die Engelse rassistiese teorie laat mnr. Churchill en sy vriende tot die
gevolgtrekking kom dat nasies wat die Engelse taal praat, synde die enigste ten volle
waardevolle nasies, oor die res van die nasies van die wêreld moet heers....
As gevolg van die Duitse inval, het die Sowjet-Unie onherroeplik in gevegte met die
Duitsers verloor, asook tydens die Duitse besetting en deur die uitsetting van Sowjetburgers na Duitse slawe-arbeidskampe, sowat 7,000,000 mense. Met ander woorde,
die Sowjet-Unie het baie meer mans verloor as wat Brittanje en die Verenigde State
saam verloor het.
Dit mag wees dat sommige kringe probeer om hierdie opofferings van die Sowjetmense, wat die bevryding van Europa uit die juk van Hitler verseker het, in die
vergetelheid te stoot.
Maar die Sowjet-Unie kan hulle nie vergeet nie. ‟n Mens kan dus vra, wat is vreemd
oor die feit dat die Sowjet-Unie, in ‟n poging om sy veiligheid vir die toekoms te
verseker, probeer poog dat hierdie lande se regerings lojale verhoudings met die
Sowjet-Unie moet hê? Hoe kan ‟n mens, sonder dat jy jou verstand kwytgeraak het,
hierdie vreedsame aspirasies van die Sowjet-Unie as “ekspansionistiese neigings”
van ons regering kwalifiseer? . .
Mnr. Churchill verdraai die waarheid wanneer hy praat oor die groei van die invloed
van die kommunistiese partye in Oos-Europa.... Die groei van die invloed van
kommunisme kan nie as toevallig beskou word nie. Dit is ‟n normale funksie. Die
invloed van die kommuniste het gegroei, want gedurende die moeilike jare van die
bemeestering van fascisme in Europa, het kommuniste hulself as betroubare,
onverskrokke [brawe} en selfopofferende vegters teen fascistiese regimes vir die
vryheid van mense bewys.
[Uit die Internet-webtuiste: http://www.fordham.edu/halsall/mod/1946stalin.html Toegang verkry op 10 September
2013]
33
BRON 1C
Hierdie is ‟n uittreksel uit die Amerikaanse president, Harry S. Truman, se toespraak
voor ‟n gesamentlike sessie van die Kongres op 12 Maart 1947
Die mense van ‟n aantal lande van die wêreld het onlangs totalitêre regimes teen
hulle wil op hulle laat afdwing. Die regering van die Verenigde State het gereeld
protes aangeteken teen dwang en intimidasie, in skending van die Yaltaooreenkoms, in Pole, Roemenië en Bulgarye...
Byna elke nasie moet op hierdie tydstip van wêreldgeskiedenis tussen alternatiewe
leefwyses kies. Die keuse is te dikwels nie ‟n vrye een nie.
Een leefwyse is gegrond op die wil van die meerderheid en word gekenmerk
deur vrye instellings, verteenwoordigende regering, vrye verkiesings,
waarborge van individuele vryheid, vryheid van spraak en godsdiens en
vryheid teen politieke onderdrukking.
Die tweede leefwyse is gegrond op die wil van ‟n minderheid wat op die meerderheid
afgedwing word. Dit berus op terreur en verdrukking, ‟n gekontroleerde pers en
radio; voorafbepaalde verkiesings en die onderdrukking van persoonlike vryhede.
Ek glo dat dit die beleid van die Verenigde State moet wees om ondersteuning te
gee aan vry mense wat hulle teen gepoogde onderwerping deur gewapende
minderhede of deur druk van buite verset.
Ek glo dat ons vry mense moet help om hul eie lot op hul eie manier te bepaal.
Ek glo dat ons hulp hoofsaaklik deur ekonomiese en finansiële bystand moet wees
wat noodsaaklik vir ekonomiese stabiliteit en ordelike politieke prosesse is...
Die saad van totalitêre regimes word deur ellende en gebrek gevoed. Dit versprei en
groei in die bose grond van armoede en onenigheid. Dit is volgroei wanneer ‟n volk
se hoop vir ‟n beter lewe gesterf het. Ons moet daardie hoop aan die lewe hou.
Die vry volkere van die wêreld kyk na ons vir ondersteuning om hul vryheid te
handhaaf.
As ons in ons leierskap wankel, kan ons die vrede van die wêreld in gevaar stel – en
ons sal sekerlik die welsyn van ons eie land in gevaar stel.
[Uit die Internet-webtuiste: http://avalon.law.yale.edu/20th_century/trudoc.asp Toegang verkry op 10 September 2013]
34
BRON 1D
Hierdie spotprent was in 1948 deur die Britse spotprenttekenaar David Low geskets.
Dit was in „n Britse koerant gepubliseer twee weke nadat kommuniste deur middle
van „n staatsgreep beheer oor Tseggo-Slowakye oorgeneem het. Die man wat lanks
Stalin staan is Molotov, die Sowjet minister van buitelandsesake. Die lande wat al
klaar „bevvry‟ is is Tseggo-Slowakye, Roemenië, Pole, Juggo-Slawye, Bulgarye,
Finland en Albanië. Die foto op die lessenaar is die van die Vereenigde-State se
Generaal Marshall wie se ekonomiese plan deaur Stalin van die hand gewyse is en
Oos-Europa toegang tot die plan geweir is. Stalin vra vir Molotov, „Wie is die
volgende on bevvry te word van vryheid kameraad?‟.
[Uit die Internet-webtuiste: http://bobhistory.wikispaces.com/file/view/c1_s4.jpg/76709419/446x325/c1_s4.jpg
Toegang verkry op 10 September 2013]
35
NASIENRIGLYN
1.1
1.1.1 [Onttrekking van bewyse uit Bron 1A – V1]
Verenigde State/VSA
(1 x 1) (1)
1.1.2 [Onttrekking van bewyse uit Bronne – V1]
(enige 1 x 2) (2)
Brittanje en die USSR was bondgenote tydens die
Tweede Wêreldoorlog
Die USSR het aan die kant van bondgenote teen NaziDuitsland geveg
Enige ander toepaslike antwoord.
1.1.3 [Verduidelik historiese konsepte – V2]
(enige 2 x 2) (4)
Die verdeling van Europa in die Sowjet-invloedsfeer (oos)
en westerse invloedsfeer (wes)
Die groei van kommunistiese regerings of regerings wat deur
kommunisme beïnvloed is Oos-Europa, terwyl Wes-Europa
kapitalisties en demokraties gebly het.
Die skepping van satellietstate in Oos-Europa, lojaal aan die
Sowjet-Unie.
1.1.4 [Eenvoudige interpretasie van Bron 1A – V2]
(enige 2 x 2) (4)
Churchill argumenteer dat sowel die Eerste
Wêreldoorlog as die Tweede Wêreldoorlog as gevolg
van verdeeldheid in Europa begin het. Die ystergordyn het ‟n
verdeelde Europa geskep.
Die verdeling van Europa in Oos en Wes het spanning veroorsaak
en die eenheid verhoed wat nodig was om wêreldvrede te handhaaf.
Churchill het geglo dat die veiligheid van die wêreld eenheid in Europa
vereis.
(enige 2 x 1) (2)
Die Sowjet-Unie het die vrugte van die oorlog begeer
Die Sowjet-Unie was daarop gemik om sy mag uit te brei
Die Sowjet-Unie wou sy leerstellings/ideologie/kommunisme
versprei
1.2.
1.2.1 [Interpreteer inligting in Bron 1B – V2]
(1 x 3) (3)
Stalin gee te kenne dat sowel Hitler as Churchill geglo
het dat hulle taal/kultuur beter as die res van die wêreld s‟n was.
Stalin gee te kenne dat sowel Hitler (Duits) as Churchill
(Engels) geglo het dat hulle “ras”/taalgroep oor die wêreld moet heers.
36
(enige 2 x 1) (1)
Ongeveer 7 miljoen Russe het in die Tweede Wêreldoorlog gesterf
Sowjet-burgers is na Duitse slawe-arbeidskampe gestuur
Duitsland het Rusland binnegeval
Rusland is deur Duitsers beset
Rusland het baie meer manne as Brittanje of die VSA verloor
1.2.3 [Interpreteer inligting in Bron 1B – V2]
Stalin regverdig sy uitbreiding van Sowjet-invloed na OosEuropa deur te sê dat die USSR “sy veiligheid moet verseker”
Aangesien die USSR sulke swaar verliese in die Tweede
Wêreldoorlog gely het, wou Stalin seker maak dat hulle bure
lojaal is om toekomstige invalle te verhoed.
(1 x 3) (3)
(2 x 2) (2)
Die Sowjet-Unie het gehelp om Oos-Europa van fascisme te bevry
Die Sowjet-troepe was betroubare, onverskrokke [brawe] en
selfopofferende vegters
1.3
1.3.1 [Vra vrae oor bruikbaarheid 1C – V3]
(6)
Leerders moet die volgende punte by hul antwoord insluit:
Dis nuttig vir ‟n historikus om die chronologie van die toesprake te sien,
wat Churchill gesê het en hoe Stalin daarop geantwoord het.
Dis nuttig om te sien dat die propaganda-oorlog wat so ‟n belangrike deel
van die strategie van die Koue Oorlog sou word, reeds so vroeg as 1946
duidelik was: Churchill wat aanvoer dat kommunisme ‟n bedreiging vir die
“Christelike beskawing” is en die Engelssprekende, demokratiese VSA as
die voog van “vryheid en demokrasie” posisioneer; Stalin wat aanvoer dat
die weste nie minder “fascisties” as Hitler met hulle arrogante “rassistiese
teorie” is nie, wat veronderstel het dat Engelssprekendes die wêreld moet
regeer.
Dis nuttig vir ‟n historikus om te oorweeg of die VSA, met die publisering
van Stalin se antwoord aan Churchill in ‟n Amerikaanse koerant, doelgerig
gewys het dat sy media vry en demokraties is, in teenstelling met die
staatsbeheerde Sowjet Pravda.
Die toesprake illustreer duidelik die twee politici se amptelike posisie met
betrekking tot die uitbreiding van kommunisme na Oos-Europa – Churchill
beskou dit as ‟n daad van politieke mag en ekspansionisme; Stalin
verdedig dit as ‟n daad van selfverdediging, gegewe die Sowjet-Unie se
onlangse verliese in die Tweede Wêreldoorlog.
Enige ander toepaslike antwoord wat goed verduidelik waarom die twee
Bronne nuttig is wanneer dit saam gelees word.
37
Gebruik die volgende rubriek om punte toe te ken:
VLAK 1
VLAK 2
VLAK 3
Gebruik bewyse op ‟n elementêre wyse, bv. toon
min of geen begrip van waarom ‟n historikus dit
nuttig sal vind om sowel Bron 1A as 1B te bestudeer
om die uitbreiding van die kommunistiese invloed na
1945 in Oos-Europa na te vors nie.
Gebruik bewyse gedeeltelik om oor ‟n onderwerp
verslag te lewer of kan nie oor ‟n onderwerp verslag
lewer nie.
Bewyse is meestal toepaslik en hou tot ‟n groot mate
verband met die onderwerp, bv. toon ‟n begrip van
waarom ‟n historikus dit nuttig sal vind om sowel
Bron 1A as 1B te bestudeer om die uitbreiding van
die kommunistiese invloed na 1945 in Oos-Europa
na te vors.
Gebruik bewyse op ‟n basiese wyse.
Gebruik toepaslike bewyse, bv. demonstreer ‟n
deeglike begrip van waarom ‟n historikus dit nuttig
sal vind om sowel Bron 1A as 1B te bestudeer om
die uitbreiding van die kommunistiese invloed na
1945 in Oos-Europa na te vors.
Bewyse hou goed met die onderwerp verband.
Gebruik
bewyse
baie
doeltreffend
in
‟n
georganiseerde paragraaf wat ‟n begrip van die
onderwerp aantoon.
Punte: 0 - 2
Punte: 3 - 4
Punte: 5 – 6
1.4.
1.4.1 [Wat word deur skrywer van Bron 1C – V2] gesê?
(enige 2 x 2) (4)
Truman het geglo dat totalitêre regerings teen hulle wil
op hulle afgedwing is
Truman het geglo dat Oos-Europese mense geïntimideer en
gedwing is om vir kommunistiese regerings te stem
Truman het geïmpliseer dat die Sowjet-Unie die Yalta-ooreenkoms
oortree het (wat bepaal dat vry en regverdige verkiesings regoor
Oos-Europa gehou sal word)
1.4.2 [Verduidelik historiese konsepte in Bron 1C – V2]
Demokrasie
1.4.3 [Onttrek bewyse uit Bron 1C – V1]
Terreur
Onderdrukking/oppressie
Beheerde pers en radio
Voorafbepaalde verkiesings
Suppressie/onderdrukking van persoonlike vryhede
38
(1 x 2) (2)
(enige 3 x 1) (3)
1.5
1.5.1 [Vergelyk interpretasies van gebeure in Bron 1B en 1C – V3]
(2 x 2) (4)
Truman argumenteer dat kommunisme (wat hy as totalitarisme beskryf) in
die konteks van die oorlog se “ellende en gebrek” gegroei het. Hy is van
mening dat kommunisme slegs in Oos-Europa versprei het omdat mense
in die konteks van oorlog desperaat was (het “armoede en gebrek”
ervaar); Churchill bied kommunisme as ‟n positiewe en aktiewe keuse
aan, omdat die kommuniste rolmodelle van kommunisme was, d.w.s.
hulle was “betroubaar”, “onverskrokke”, “selfopofferend”
LET WEL: Leerders moet ‟n duidelike vergelyking met behulp van beide Bronne
voorsien ten einde die volle 4 punte te ontvang. Geen punte moet toegeken word as
daar geen vergelyking is nie.
1.6
1.6.1 [Vra vrae oor betroubaarheid in Bron 1D – V3]
(6)
Die betroubaarheid van die strokiesprent kan dalk bevraagteken word omdat:
die spotprent deur ‟n Britse spotprenttekenaar geskets is en Brittanje het
homself as ‟n bondgenoot van die VSA beskou en was krities oor die
Sowjet-invloed in Oos-Europa (soos gesien in Churchill se toespraak in
Bron 1A)
politieke spotprente gewoonlik net die een kant van ‟n storie voorstel. Dit
is gewoonlik nie goed gebalanseerd nie. Hierdie spotprent beeld Stalin en
Molotov duidelik op ‟n negatiewe manier uit – hulle spin ‟n aardbol en sit
na willekeur ‟n skakelaar aan om lande na kommunisme oor te skakel,
wat dui op ‟n outoritêre benadering tot buitelandse beleid.
die spotprent verskaf nie enige kontekstuele inligting waarmee die
gebeure in die geïdentifiseerde lande geëvalueer kan word nie. Die USSR
word as almagtig en die enigste akteurs uitgebeeld. Ons weet nie hoe die
mense van daardie lande oor kommunisme gevoel het nie.
Die strokiesprent kan as betroubaar beskou word omdat:
die spotprent kort ná die Tsjeggo-Slowakiese staatsgreep, wat die
kommunistiese party met die USSR se ondersteuning aan die bewind
gebring het, gepubliseer is. Die Tsjeggiese opposisieleiers het onder
raaiselagtige omstandighede verdwyn en daar word voorgestel dat die
USSR ‟n rol daarin gespeel het.
die lande wat “bevry” is, teen 1947 kommunistiese regerings of regerings
onder die invloed van kommunisme gehad het.
vrye spraak en vryheid van beweging reeds teen 1947 ingekort is, wat
daarop dui dat hulle vryheid inderdaad besig was om “bevry”, m.a.w.
verwyder te word.
39
VLAK 1
VLAK 2
VLAK 3
Gebruik bewyse op ‟n elementêre wyse, bv. toon
min of geen begrip van of die spotprent in Bron 1D
‟n betroubare verduideliking verskaf van die
uitbreiding van die kommunistiese invloed in OosEuropa na die Tweede Wêreldoorlog nie.
lewer nie.
Bewyse is meestal toepaslik en hou tot ‟n groot mate
verband met die onderwerp, bv. toon ‟n begrip van
of die spotprent in Bron 1D ‟n betroubare
verduideliking verskaf van die uitbreiding van die
kommunistiese invloed in Oos-Europa na die
Tweede Wêreldoorlog.
Gebruik bewyse op ‟n basiese manier.
Gebruik toepaslike bewyse, bv. demonstreer 'n
deeglike begrip van of die spotprent in Bron 1D ‟n
betroubare verduideliking verskaf van die uitbreiding
van die kommunistiese invloed in Oos-Europa na die
Tweede Wêreldoorlog.
Gebruik
bewyse
baie
doeltreffend
in
‟n
onderwerp aantoon.
Punte: 0 - 2
Punte: 3 - 4
Punte: 5 – 6
[50]
40
ONTWERPRUITENET: Kognitiewe vlakke vir Graad 12- Brongebaseerde vrae:
KABV (bl.
33)
Vraag 1
1.1.1
1.1.2
1.1.3
1.1.4
1.1.5
1.2.1
1.2.2
1.2.3
1.2.4
1.3.1
1.4.1
1.4.2
1.4.3
1.5.1
1.6.1
TOTAAL
Vlak 1
Vlak 2
Onttrek inligting uit
Bronne
Verduidelik historiese
begrippe; eenvoudige
interpretasie; verstaan
Bron en skrywer se
mening; eenvoudige
vergelyking
30% (15 punte)
40% (20 punte)
Vlak 3
Interpreteer en
evalueer; vra vrae oor
vooroordeel,
betroubaarheid,
bruikbaarheid,
vergelyk en
kontrasteer
interpretasies
30% (15 punte)
(1 x 1 ) (1)
(1 x 2) (2)
(2 x 2) (4)
(2 x 2) (4)
(2x 1) (2)
(1 x 3) (3)
(2 x 1) (2)
(1 x 3) (3)
(2 x 2) (4)
(6)
(2 x 2) (4)
(1 x 2) (2)
(3 x 1) (3)
14 punte (28%)
20 punte (40%)
41
(2 x 2) (4)
(6)
16 punte (32%)
4.1.2 OPSTELVRAE EN NASIENRIGLYNE
ONDERWERP 1:
DIE KOUE OORLOG (Gevallestudie: Viëtnam)
“Die Viëtnamese Oorlog is in die woonkamers van Amerika verloor – nie op die
slagvelde van Viëtnam nie.”
Met verwysing na die stelling, tot watter mate stem jy saam dat die media teen
1973 ‟n beduidende rol in die VSA se nederlaag in die Viëtnamese Oorlog
gespeel het?
[50]
BONDIGE NASIENRIGLYN
SINOPSIS
Die Viëtnamese Oorlog was die eerste en waarskynlik die laaste oorlog waar
joernaliste vrye toegang tot die troepe en slagvelde gegee is en toegelaat is om die
oorlog soos hulle dit gesien het, sonder sensuur, te dek en verslag oor te gee.
Sommige historici het aangevoer dat ongesensorde verslaggewing van die
oorlogsfront ‟n sleutelrol gespeel het in die groei van ‟n anti-oorlogbeweging in
Amerika. Kandidate moet die rol van die media verduidelik, maar moet ook die ander
faktore identifiseer wat ‟n rol in die VSA se nederlaag gespeel het. Hierdie faktore
sluit die VSA se taktiek en opleiding; die krag van Viëtnamese nasionalisme en die
USSR en China se ondersteuning vir Viëtnam in.
HOOFASPEKTE
Kandidate moet die volgende aspekte by hul antwoord insluit:
Inleiding: Kandidate moet die vraag (wie, wat, waar, wanneer) kontekstualiseer
en baie kortliks ‟n oorsig van die hooflyn van die argument gee.
UITBREIDING
Onafhanklike rol van die media
Die media se rol in die groei van ‟n anti-oorlogbeweging
Die VSA se militêre taktiek
China en USSR se ondersteuning van die Viëtkong
Ongewildheid van Suid-Viëtnamese regime
Die vasberadenheid en vaardigheid van die Viëtkong in vergelyking met
Amerikaanse dienspligtiges.
Enige ander toepaslike punt
Slot: Kandidate moet hulle argument met ‟n toepaslike slot saamvat.
42
OMVATTENDE NASIENRIGLYN
Die doel van hierdie omvattende nasienriglyn is om aan te toon hoe elke belangrike
aspek in die volgende opstel uitgebrei kan word.
Alhoewel dit ‟n meer omvattende nasienriglyn is, let asseblief op die volgende:
Addisionele of alternatiewe voorbeelde kan in al die volgende paragrawe
gebruik word om die belangrikste punt wat gemaak word, te staaf.
Leerders moet altyd krediet ontvang vir die insluiting van enige ander
toepaslike inligting wat hul argument ondersteun.
SINOPSIS
Die Viëtnamese Oorlog was die eerste en waarskynlik die laaste oorlog waar
joernaliste vrye toegang tot die troepe en slagvelde gegee is en toegelaat is om die
oorlog soos hulle dit gesien het, sonder sensuur, te dek en verslag oor te gee. Die
gevolg van hierdie onafhanklikheid was dat skokkende en ontstellende beelde van
die oorlog hul weg na koerante en deur middel van die grafiese foto‟s op televisie na
gewone Amerikaners se woonkamers gevind het – waarvan baie familie en vriende
gehad het wat in Viëtnam veg. Dit was ‟n openbare betrekkinge-ramp vir die
Amerikaanse regering. Sommige historici het aangevoer dat ongesensorde
verslaggewing van die oorlogsfront ‟n sleutelrol gespeel het in die groei van ‟n antioorlogbeweging in Amerika. Hierdie beweging het die VSA se betrokkenheid by die
oorlog en die weermag se metodes gekritiseer. ‟n Verlies aan moraal en
ondersteuning vir die oorlog was ‟n bydraende faktor tot die VSA se nederlaag.
Kandidate moet die rol van die media verduidelik, maar moet ook die ander faktore
identifiseer wat ‟n rol in die VSA se nederlaag gespeel het. Hierdie faktore sluit die
VSA se taktiek en opleiding; die krag van Viëtnamese nasionalisme en die USSR en
China se ondersteuning vir Viëtnam in.
HOOFASPEKTE
Inleiding: Kandidate moet die vraag (wie, wat, waar, wanneer) kontekstualiseer
en baie kortliks ‟n oorsig van die hooflyn van die argument gee.
UITBREIDING
Onafhanklike rol van die media (hoofpunt van paragraaf)
- (Verduideliking van die hoofpunt) Die media (TV, radio, koerante) het nie altyd
onkrities oor die Amerikaanse oorlogspoging of die VSA se militêre optrede in
Viëtnam berig gelewer nie. Hulle het die skending van menseregte blootgestel,
43
militêre mislukkings aan die lig gebring en het nie toegelaat dat Amerikaners die
impak van die oorlog op die gewone Viëtnamese burgers sien nie.
- (Kies voorbeelde om hoofpunt te illustreer / staaf)
 In Januarie 1963, toe joernaliste berig het oor die nederlaag van die SuidViëtnamese weermag by die Slag van Ap Bac, was dit in skerp kontras
met die amptelike Amerikaanse regering en weermag se verslae dat die
stryd ‟n oorwinning was.
 In Junie 1963 het foto‟s van ‟n Boeddhistiese monnik, wat homself dood
verbrand het in protes teen die VSA-gesteunde Suid-Viëtnamese
regering, op voorblaaie van koerante in Amerika verskyn.
 Tydens die Tet-offensief van 1968, wat deur die Amerikaanse militêre
diens as ‟n taktiese oorwinning beskou is, het die prominente
Amerikaanse joernalis Walter Cronkite tydens ‟n nasionale televisieuitsending gesê dat dit nie lyk asof Amerika die oorlog kan wen nie.
 In Junie 1969 het die pro-regering Life-tydskrif 242 foto‟s gepubliseer van
Amerikaanse soldate wat in een week in Viëtnam gesterf het. Die byskrif
was “een week se swaar verliese”. Op 5 Desember het Life-tydskrif
skokkende foto‟s gepubliseer van Viëtnamese vroue en kinders wat deur
die Amerikaanse soldate by My Lai vermoor is; Op 15 Mei 1970 was die
voorbladopskrif van Life-tydskrif: “Tragedie by Kent” met ‟n foto van ‟n
gewonde student nadat die polisie vier studente op Kent Universiteit se
kampus doodgeskiet het.
 Foto‟s van die gevolge van “agent orange” (geboortedefekte, ontbossing)
en napalm (burgerlikes met verskriklike brandwonde) is in tydskrifte en
koerante gepubliseer en beeldmateriaal van “soek en vernietig”-missies,
waar die Amerikaanse soldate Viëtnamese dorpe tot die grond afgebrand
het, het op Amerikaanse televisie verskyn.
 Enige ander toepaslike voorbeelde
- (Skakel terug na opstelvraag) As gevolg van die media-onafhanklikheid en
gebrek aan sensuur, was daar groeiende kritiek binne die VSA oor die militêre
taktiek, ‟n verlies aan vertroue in die vermoë van die weermag om die oorlog
te wen en ‟n verlies aan moraal.
Die media se rol in die groei van ‟n anti-oorlogbeweging (hoofpunt van
paragraaf)
- (Verduideliking van die hoofpunt) Die media het ‟n belangrike rol gespeel in die
bekendmaking en verspreiding van die idees van die anti-oorlogbeweging
deur middel van koerantberigte en uitsaaiing van demonstrasies.
- (Kies voorbeelde om die hoofpunt te illustreer/staaf)
 ‟n Groeiende aantal mense (veral jong studente op VSA-kampusse) was
teen die VSA se betrokkenheid in Viëtnam gekant en het geweier om
diensplig in die weermag te doen. Die media het studente wat hul
dienspligkaarte verbrand, uitgebeeld.
 Saamtrekke, demonstrasies en optogte is regoor die VSA gehou en deur
plaaslike en nasionale televisiestasies gedek.
 Mediadekking van die vernietiging van Viëtnamese dorpe en die moord op
burgerlikes, wat in die naam van “demokrasie” plaasgevind het, het
44
openbare mening in Amerika teen die ondersteuning van die oorlog
gedraai.
 Enige ander toepaslike voorbeelde
- (Skakel terug na Opstelvraag) Die media het ‟n rol gespeel in die blootstelling
van die gruwels van die oorlog, wat daartoe gelei het dat groeiende getalle
Amerikaners by die anti-oorlogbeweging aangesluit het. ‟n Gallup-peiling het
hul bevindinge gepubliseer dat Amerikaanse openbare steun vir Amerikaanse
betrokkenheid in die Viëtnam Oorlog van 61% in 1965 tot ‟n laagtepunt van
28% in 1971 gedaal het.
- (Skakel na tweede deel van die opstel) Anti-oorlogsentiment by die huis was
egter nie die enigste rede waarom die VSA die oorlog in Viëtnam verloor het
nie.
Die VSA se militêre taktiek (hoofpunt van paragraaf)
- (Verduideliking) Die VSA was swak toegerus en opgelei om ‟n guerrilla-oorlog in
Viëtnam te voer. Hulle het teen die meer ervare Viëtkong verloor, wat die
woude geken en die ondersteuning van die plaaslike mense gehad het.
 Die Amerikaanse taktiek van lugaanvalle was nie doeltreffend teen die
Viëtkong se guerrillataktiek nie. Amerikaanse soldate was swak toegerus en
opgelei om ‟n grondoorlog te veg en het verloor teen die meer ervare
Viëtkong, wat die woude geken en die ondersteuning van die plaaslike mense
gehad het.
 Die VSA het toevlug tot die “soek en vernietig”-taktiek geneem, waar hele
dorpe vol mense vernietig is en hulle nie die ondersteuning van die SuidViëtnamese mense kon wen nie.
 Die gebruik van die lugaanvalle, chemiese wapens om die oerwoud te ontbos
en napalm het die Viëtnamese mense geïntimideer en doodgemaak, maar dit
het nie hul “harte en denke” gewen nie.
 Hierdie taktiek het daartoe gelei dat die VSA baie ondersteuning onder die
Viëtnamese mense verloor het en het die anti-oorloggevoel in die VSA
aangevuur.
 Enige ander toepaslike punt
China en USSR se ondersteuning van die Viëtkong (hoofpunt van
paragraaf)
- (Verduideliking) Alhoewel die Viëtkong nie die chemiese en gesofistikeerde wapens
gehad het wat deur die VSA gebruik is nie, het hulle wapens, hulp en ondersteuning
van die USSR en China ontvang.
- (Kies voorbeelde om die hoofpunt te illustreer/staaf)
 Ondersteuning van China en die USSR het dit baie moeilik vir die VSA troepe
gemaak om die guerrillas te ontwapen.
Ongewildheid van Suid-Viëtnamese regime (hoofpunt van paragraaf)
45
- (Verduideliking) Die VSA het probeer om ‟n ongewilde regime, wat baie van die
Suid-Viëtnamese mense nie ondersteun het nie, op te hef.
 Baie Suid-Viëtnamese, hoofsaaklik boere en landelik gebaseerd, het die
Noord-Viëtnamese ondersteun. Hulle wou nie hê dat die VSA hulle van die
kommunistiese bedreiging moet “bevry” nie.
 Die Suid-Viëtnamese regering was in wese ‟n militêre diktatuur wat deur die
ryk elite ondersteun is – dit is deur die meerderheid van die boerestand
teengestaan.
Die vasberadenheid en vaardigheid van die Viëtkong in vergelyking met
Amerikaanse dienspligtiges.
- (Verduideliking) Die Viëtkong was hoogs gedissiplineerde en toegewyde
guerrillasoldate wat geveg het om hul land te bevry (Viëtnamese het dit as ‟n oorlog
van bevryding gesien).
 Hulle het ook die steun van die meerderheid van die Viëtnamese mense
gehad.
 In teenstelling het die Amerikaanse weermag hoofsaaklik uit baie jong,
onervare, opgekommandeerde soldate bestaan wat slegs een jaar se
diensplig moes voltooi.
Enige ander toepaslike punt
Slot: Kandidate moet hulle argument met ‟n toepaslike slot saamvat.
 Byvoorbeeld: Die ongesensorde mediadekking van die Viëtnamese
Oorlog was ‟n belangrike faktor in die Amerikaanse nederlaag in die
Viëtnamese Oorlog, maar soos hierdie opstel aandui, was daar
verskeie ander redes wat tot die Amerikaanse onttrekking uit Viëtnam
in 1973 bygedra het.
46
4.2
TAAK 2: NAVORSINGSTAAK
RIGLYNE OOR HOE OM ‟N NAVORSINGSTAAK UIT TE VOER: GRAAD 12
Inleiding
Die navorsingstaak in Graad 12 maak 20% van die totale skoolgebaseerde
assessering (SBA) uit. Dit is dus noodsaaklik dat dit ‟n betekenisvolle stuk werk is.
Hierdie taak bied aan leerders die geleentheid om hul vaardighede, kennis en begrip
van Geskiedenis wat hulle gedurende die loop van die VOO-fase opgedoen het, te
demonstreer.
Die navorsingstaak kan oor enige afdeling van die Graad 12-kurrikulum
geskryf word. Daar is egter twee afdelings in die kurrikulum wat nie formeel in die
Graad 12-eindeksamen geëksamineer word nie:
Onderwerp 3: n Oorsig van burgerlike samelewingsproteste
Onderwerp 5: Onthou die verlede: gedenk dit
Een van hierdie onderwerpe kan deegliker deur middel van die navorsingstaak
ondersoek word.
‟n Paar punte om te oorweeg wanneer n navorsingstaak beplan word.
Die keuse van die navorsingsonderwerp moet gemaak word met inagneming
van die konteks van u skool en die beskikbare hulpBronne waartoe leerders
toegang het.
Hierdie opdrag gee leerders n geleentheid om met n proses van historiese
ondersoek te begin. Die uitvoer van oorspronklike navorsing behels die
versameling, ontleding, organisering en evaluering van inligting en die bou van
kennis.
Duidelike, skriftelike instruksies met sperdatums en die assesseringskriteria
moet aan die begin van die skooljaar aan leerders gegee word om voldoende tyd
vir die voorbereiding en voltooiing van die taak toe te laat.
Die vordering van leerders met betrekking tot die navorsingstaak moet op n
deurlopende grondslag gemonitor word.
Dit is noodsaaklik dat leerders hul oorspronklike werk doen. Ten einde die
waarskynlikheid van plagiaat te verminder, moet die sleutelvraag of
navorsingsonderwerp elke jaar verander word.
47
Daar word van leerders verwag om in hul navorsingstaak aan die volgende
vereistes te voldoen.
Ontleed en beantwoord die sleutelvraag.
Identifiseer n verskeidenheid toepaslike Bronmateriaal om die sleutelvraag te
help beantwoord.
Kies toepaslike voorbeelde uit die Bronmateriaal wat gebruik kan word om die
argument te staaf.
Organiseer toepaslike inligting om n samehangende en logiese antwoord op die
sleutelvraag te gee.
Skryf n oorspronklike stuk werk deur hul eie woorde te gebruik.
Kontekstualiseer alle Bronne, insluitend illustrasies en kaarte wat ingesluit is, op
die korrekte manier.
Besin oor die proses van navorsing en dink na oor wat geleer is.
Sluit n lys van verwysings (bibliografie) in van al die hulpBronne wat in die loop
van die navorsing en die skryf van die taak geraadpleeg is.
‟n Paar voorstelle van wat met die navorsingstake gedoen kan word wanneer
dit voltooi is.
Die navorsingstake moet in u skool, gemeenskapsaal of plaaslike biblioteek
vertoon word. Dit is baie belangrik om die leerders se werk uit te stal. Dit gee
leerders n gevoel van doelgerigtheid en wys hulle dat hulle idees en pogings
van waarde vir hul skool en die gemeenskap is.
Leerders kan n mondelinge aanbieding van hul navorsingsprojekte aan die klas,
graad, skool of plaaslike gemeenskap gee. Dit gee leerders die geleentheid om
oor hul navorsing te praat en hul nuutgevonde kennis te deel.
Reël n klasdebat oor die sleutelvraag.
Hou n Geskiedenis-aand of -naweekoggend waartydens leerders die
geleentheid gegee word om hul werk aan vriende, familie en lede van die
gemeenskap bekend te stel. Hierdie geleentheid kan gebruik word om die werk
van die Departement Geskiedenis ten toon te stel en te help om die vak te
bevorder.
48
TABEL WAT VIR LEERDERS AANDUI HOE OM NAVORSING TE STRUKTUREER EN UIT TE VOER
Sleutelvraag:
STRUKTUUR VAN ‟N
NAVORSINGSTAAK
Wenk 1:
Voordat jy jou
navorsingstaak begin
skryf
Wenk 2:
Tydens die
navorsingsproses
VOORSTELLE OOR HOE OM NAVORSING TE DOEN
 Ontleed die sleutelvraag en maak seker dat jy dit wat gevra word en enige
historiese terme wat in die vraag gebruik word, ten volle verstaan.
 Identifiseer moontlike Bronne van inligting wat sal help om die sleutelvraag te
beantwoord. Dit kan by jou skool, plaaslike of mobiele biblioteek, aanlyn of in die
gemeenskap gevind word.
 Begin deur die sleutelvraag te lees en inligting daaroor te versamel
 Maak seker dat jy n plan het sodat jou tyd doeltreffend gebruik word sperdatums
na te kom.
 Gebruik die templaat om jou te help om jou aantekeninge te struktureer. [Bylae
C]
 Hou te alle tye die sleutelvraag in gedagte. Vra jouself gedurig af of die inligting
wat jy versamel, van toepassing op die vraag is.
OPSKRYF VAN DIE
NAVORSING
Dekblaaie
 Gebruik die Dekblad vir n Navorsingtaak en Moniteringslys [Bylae A en Bylae
B]
Inleiding
 Verduidelik die benadering wat in jou navorsingstaak gevolg sal word
(Skryf ongeveer ½-1 bladsy)  Dui die argument aan wat gebruik sal word om die sleutelvraag te beantwoord.
Agtergrond
 Verduidelik die historiese konteks van die vraag.
(Skryf ongeveer 1-2 bladsye)  Gee genoeg agtergrondinligting om die leser te help verstaan waarom die
sleutelvraag wat jy beantwoord, toepaslik en betekenisvol is.
Liggaam van opstel
 In hierdie gedeelte moet jy jou argument aanbied en motiveer.
(Skryf ongeveer 2-3 bladsye)  Kies bewyse uit jou leeswerk wat gebruik kan word om jou antwoord op die
sleutelvraag te staaf (ondersteun).
 Wees selektief met die gebruik van aanhalings. As jy direk uit enige Bron: n
boek, n mondelingse onderhoud, n artikel op die Internet aanhaal, moet dit in
49

Wenk 3:
Tydens die
navorsingsproses



Slot

(Skryf ongeveer ½ -1 bladsy)
Besinning

(Skryf ongeveer ½ -1

bladsy)
Bibliografie
Wenk 4:
Voordat jy jou
navorsingstaak begin
skryf



o
o
o
o
o
o
o

aanhalingstekens geskryf word en n volledige verwysing moet aangedui word.
Moenie wag tot n paar dae voor die sperdatum voordat jy die taak opskryf nie.
Maak seker dat jy jou tyd doeltreffend beplan om die sperdatums na te kom en
dat jy genoeg tyd vir hersiening en proeflees toegelaat het.
Skryf altyd in vol sinne en organiseer die liggaam van jou navorsingstaak in
paragrawe.
Hou te alle tye die sleutelvraag in gedagte.
Soos jy vorder, maak n lys van die verwysings wat jy gebruik (as jy byvoorbeeld
uit n boek aanhaal of n beeld insluit, skryf die besonderhede neer van waar jy dit
gekry het voordat jy vergeet).
In hierdie paragraaf moet jy die argument opsom wat in die liggaam van jou
navorsingstaak volgehou en ontwikkel is.
In hierdie afdeling moet jy bespreek wat jy uit hierdie navorsingstaak geleer het.
Verduidelik watter insigte, vaardighede en kennis jy opgedoen het in die
uitvoering van hierdie navorsing, identifiseer enige uitdagings waarvoor jy tydens
die navorsingsproses te staan gekom het en hoe jy dit oorkom het.
Lys ALLE hulpBronne wat jy gedurende die voorbereiding van jou navorsingstaak
gebruik het.
n Voorbeeld van die korrekte formaat van n bibliografie word ingesluit. [Bylae D]
Maak seker dat jy die volgende vereistes nagekom het:
Voorblad
Inleiding
Agtergrond
Bewysmateriaal
Slot
Besinning
Bibliografie
Proeflees jou werk deeglik om samehang, spelling en taalfoute na te gaan.
50
VOORGESTELDE RUBRIEK OM ‟N NAVORSINGSTAAK TE ASSESSEER
VLAKBESKRYWERS
Kriterium 1
Beplanning (10)
KRITERIA
Kriterium 2
Identifiseer en verkry
toegang tot ‟n
verskeidenheid
inligtingsBronne (20)
Kriterium 3
Kennis en begrip van
die periode (10)
Kriterium 4
Historiese
ondersoek,
vertolking en
kommunikasie
(opstel) (30)
Kriterium 5
Aanbieding (10)
Kriterium 6
Evaluering en
refleksie (10)
Kriterium 7
Erkenning van
Bronne (10)
VLAK 4
VLAK 3
VLAK 2
VLAK 1
8 – 10
Toon deeglike/
uitstekende begrip van
beplanning (duidelike
navorsingskedule is
voorsien)
16 – 20
Toon deeglike/
identifisering en
verkryging van toegang
tot inligtingsBronne
5-7
Toon voldoende
begrip van
beplanning
3–4
Toon effens bewys van
beplanning
0–2
Toon min of geen
bewys van beplanning
10 - 15
Toon voldoende
begrip van
identifisering en
verkryging van
toegang tot
inligtingsBronne
5–9
Toon effens begrip van
identifisering en
verkryging van toegang
tot inligtingsBronne
0–4
Toon min of geen
begrip van
identifisering en
verkryging van
toegang tot
inligtingsBronne
8 – 10
Toon deeglike/
uitstekende kennis en
begrip van die periode
5–7
Toon voldoende
kennis en begrip van
die periode
3–4
Toon effens kennis en
begrip van die periode
0–2
Toon min of geen
kennis en begrip van
die periode
24 – 30
Toon deeglike/
hoe om ‟n
samehangende
argument vanuit die
versamelde bewyse te
skryf
14 – 23
Toon voldoende
begrip van hoe om ‟n
samehangende
argument vanuit die
versamelde bewyse
te skryf
7 – 13
Toon effens begrip van
hoe om ‟n
samehangende
argument vanuit die
skryf
0–6
Toon min of geen
begrip van hoe om ‟n
samehangende
argument vanuit die
skryf
8 – 10
Toon deeglike/
uitstekende bewys van
hoe om nagevorste
inligting op ‟n
gestruktureerde wyse
aan te bied (bv. dekblad,
inhoudsopgawe,
navorsingsonderwerp,
ens.)
8 – 10
Toon deeglike/
hoe om die
navorsingsopdragproses
te evalueer en daaroor te
reflekteer (bv. wat ‟n
leerder geleer het deur
die navorsing te
onderneem)
8 – 10
Toon deeglike/
erkenning van Bronne
(bv. voetnotas,
verwysings, plagiaat)
5–7
Toon voldoende
bewys van hoe om
nagevorste inligting
op ‟n gestruktureerde
wyse aan te bied (bv.
dekblad,
inhoudsopgawe,
navorsingsonderwerp
, ens.)
5-7
Toon voldoende
bewys van hoe om
die navorsingsopdragproses te
evalueer en daaroor
te reflekteer (bv. wat
‟n leerder geleer het
deur die navorsing te
onderneem)
5-7
Toon voldoende
begrip van erkenning
van Bronne (bv.
voetnotas,
3–4
hoe om nagevorste
inligting op ‟n
gestruktureerde wyse
aan te bied (bv.
dekblad,
inhoudsopgawe,
ens.)
3–4
hoe om die navorsingsopdragproses te
evalueer en daaroor te
reflekteer (bv. wat ‟n
leerder geleer het deur
die navorsing te
onderneem)
0–2
Toon min of geen
bewys van hoe om
nagevorste inligting op
‟n gestruktureerde
wyse aan te bied (bv.
dekblad,
inhoudsopgawe,
ens.)
0–2
Toon min of geen
bewys van hoe om die
navorsingsopdragproses te evalueer en
daaroor te reflekteer
(bv. wat ‟n leerder
geleer het deur die
navorsing te
onderneem)
0–2
Toon min of geen
bewys van erkenning
van Bronne (bv.
voetnotas, verwysings,
plagiaat)
3–4
erkenning van Bronne
(bv. voetnotas,
TOTAAL =
51
/ 100
BYLAE A: VOORBEELD VAN ‟N DEKBLAD VIR ‟N NAVORSINGSTAAK
GRAAD 12 NAVORSINGSTAAK: GESKIEDENIS
NAAM VAN SKOOL
NAAM VAN LEERDER
VAK
NAVORSINGSONDERWERP
SLEUTELVRAAG
VERKLARING VAN EGTHEID
Ek verklaar hiermee dat ALLE stukke skryfwerk wat in hierdie navorsingstaak
vervat is, my eie oorspronklike werk is en dat ek behoorlike erkenning gegee
het aan enige Bron wat ek benut het.
LEERDER SE
HANDTEKENING:___________________________________________
DATUM:_________________________________________________
52
BYLAE B: ‟N VOORBEELD VAN ‟N MONITERINGSLYS
DATUM
AKTIWITEIT
Die instruksies, riglyne en
sleutelvrae vir die navorsingstaak
is aan leerders verskaf.
KOMMENTAAR
EERSTE KONSEP:
Leerders moet bewys lewer dat hulle
die onderwerp ontleed het en die
fokus van die sleutelvraag verstaan.
n Voorlopige bibliografie moet
ingedien word.
TWEEDE KONSEP:
Leerders moet bewys lewer dat hulle
hul navorsingstaak beplan het.
Aantekeninge uit die Bronne wat
geraadpleeg is, moet beskikbaar
gestel word.
n Samevatting van die
hoofargument moet aangebied word.
Sperdatum vir finale weergawe
Terugvoering
Opvoeder se naam:_________________________
Opvoeder se handtekening:__________________
Leerder senaam en handtekening:____________________
SKOOLSTEMPEL
53
BYLAE C: VOORBEELD VAN ‟N TEMPLAAT VIR AANTEKENINGE MAAK TYDENS NAVORSING
VOLLEDIGE VERWYSING VAN
BRON
BEWYS (Dit kan gebruik word om jou argument te ondersteun)
54
BYLAE D: RIGLYNE OOR HOE OM ‟N BIBLIOGRAFIE TE SKRYF
Vir n boek:
Skrywer (van, voorletters). Titel van boek (Uitgewer, datum van publikasie).
Voorbeeld:
Dahl, R. The BFG. (Farrar, Straus and Giroux, 1982).
Vir n ensiklopedie:
Ensiklopedie se titel, Datum van uitgawe. Volumenommer, Artikel se titel ,
bladsynommers.
Voorbeeld:
Encyclopaedia Britannica. 1997. Volume 7, Gorillas , bl. 50-51.
Vir n tydskrif:
Skrywer (van eerste), Artikel se titel . Naam van tydskrif. Volumenommer, (datum):
bladsynommers.
Voorbeeld:
Jordan, Jennifer, Filming at the Top of the World . Museum of Science Magazine.
Volume 47, Nr. 1, (Winter 1998): bl. 11.
Vir n koerant:
Skrywer (van eerste), Artikel se titel . Naam van koerant. Stad, Provinsie. (Datum):
uitgawe indien beskikbaar, afdeling, bladsynommer(s).
Voorbeeld:
Powers, Ann, New Tune for the Material Girl . The New York Times. New York, NY.
(3/1/98): Atlantic Region, afdeling 2, bl. 34.
Vir n persoon:
Volle naam (van eerste). Beroep, datum van onderhoud.
Voorbeeld:
Smeckleburg, Sweets. Busbestuurder. April 1, 1996.
Vir n rolprent:
Titel, direkteur, distribusie, jaar.
Voorbeeld:
Braveheart, Direkteur Mel Gibson, Icon Productions, 1995.
55
4.3
TAAK 3: GESTANDAARDISEERDE TOETS EN
NASIENRIGLYNE
In Graad 12 moet die gestandaardiseerde toetse n Brongebaseerde vraag (50 punte)
en n opstelvraag (50 punte) insluit. Leerders moet albei vrae beantwoord.
Opvoeders sal in Kwartaal 1 waarskynlik inhoud van Onderwerp 1-3 onderrig Die
gestandaardiseerde toets moet dus een opstelvraag en een Brongebaseerde vraag uit
die volgende lys bevat.
Brongebaseerde vrae
Onderwerp 1:
Die oorsprong van die Koue Oorlog
Onderwerp 2:
Gevallestudie: Angola
Onderwerp 3:
Gevallestudie:Swartmagbeweging
of Burgerregtebeweging**
Opstelvrae
Onderwerp 1:
Gevallestudie: China of Viëtnam*
Onderwerp 2:
Vergelykende gevallestudie: Kongo
en Tanzanië
Onderwerp 3:
Gevallestudie:Burgerregtebeweging
of Swartmagbeweging**
*Verwys na die KABV-dokument, bl. 45.
Opvoeders moet aan die begin van 2014 met hul Kurrikulumadviseur bevestig
watter gevallestudie in die eindeksamen geëksamineer sal word.
**In Onderwerp 3 moet leerders NIE n opstelvraag en n Brongebaseerde vraag oor
dieselfde gevallestudie beantwoord nie.
(Met ander woorde, as hulle n opstel oor die Burgerregtebeweging skryf, moet hul
Brongebaseerde vraag oor die Swartmagbeweging geskryf word en omgekeerd.
Bladsy X-X bevat ‟n voorbeeld van ‟n Kwartaal 1 gestandaardiseerde toets
Section A: Brongebaseerde vrae: Onderwerp 3
Gevallestudie: Burgerregtebeweging (Gevallestudie: Skooldesegregasie - Little Rock,
Arkansas);
Section B: Opstelvrae Onderwerp 3
Gevallestudie: Swartmagbeweging
56
Naam van skool
Kwartaal 1 – 2014
Gestandaardiseerde Toets 1
Graad 12: Geskiedenis
VRAESTEL
Tyd: 2 uur
Punte: 100 punte
Eksaminator:
Interne moderator:
Instruksies:
Hierdie gestandaardiseerde toets word in twee afdelings verdeel. Elke
afdeling bevat een vraag:
Afdeling A: Brongebaseerde vraag (50 punte)
Afdeling B: Opstelvraag (50 punte)
Kandidate moet albei vrae beantwoord
57
AFDELING A: BRONGEBASEERDE VRAAG
WAT WAS DIE VERSKILLENDE REAKSIES OP DIE RASSE-INTEGRASIE BY
CENTRAL HIGH SCHOOL, LITTLE ROCK, ARKANSAS IN 1957?
Bestudeer Bron 3A, 3B, 3C, 3D en 3E in die bylae hieronder om die volgende vrae te
beantwoord:
3.1
Raadpleeg Bron 3A.
3.1.1 Wie was Elizabeth Eckford?
(1 x 2) (2)
3.1.2 Wat is jou begrip van die woord “integrasie” in die konteks
van Bron 3A?
(1 x 2) (2)
3.1.3 Om watter rede het Eckford geglo dat die goewerneur die
Arkansas Nasionale Garde opgeroep het?
(1 x 2) (2)
3.1.4 Wat gee die inligting in Bron 3A te kenne was die werklike
rede waarom die wagte by die skool geplaas is? Ondersteun jou
antwoord met verwysing na enige insident wat in die Bron
genoem word.
(2 + 2) (4)
3.1.5 Volgens Bron 3A, hoe het Eckford gereageer toe sy nie die
skool kon binnegaan nie?
(1 x 2) (2)
3.2
Verwys na Bron 3A, 3B en 3C.
3.2.1 Identifiseer twee maniere waarop die foto‟s in Bron 3B
Elizabeth Eckford se weergawe in Bron 3A staaf (ondersteun).
(2 x 2) (4)
3.2.2 Identifiseer twee maniere waarop die foto‟s in Bron 3C
Elizabeth Eckford se weergawe in Bron 3A staaf (ondersteun).
(2 x 2) (4)
3.2.3 3.2.3 Verduidelik waarom die foto‟s in Bron 3B en 3C bruikbaar is vir
‟n historikus wat die desegregasie (integrasie) van skole in die
VSA bestudeer.
(1 x 3) (3)
3.3
3.3
Bestudeer Bron 3D.
3.3.1 Elizabeth Eckford het vyandigheid en vriendelikheid deur die
skare ervaar. Kies inligting uit die Bron wat hierdie twee
verskillende reaksies op Eckford se poging om Central High
School binne te gaan, illustreer.
58
(2 x 2) (4)
3.3.2 Watter inligting in Bron 3D stel voor dat die Arkansas
Nasionale Garde nie daar was om AL die leerders te beskerm en
die vrede te bewaar nie?
3.3.3 Evalueer die betroubaarheid van Bron 3D as ‟n weergawe van
die gebeure by Central High op 3 September 1957.
3.4
(2 x 2) (4)
(4)
Verwys na Bron 3E.
3.4.1 Verduidelik waarom Craig Rains, ‟n student by Central High in
1957, teen die rasse-integrasie van die skool gekant was.
(2 x 2) (4)
3.4.2 Wat het veroorsaak dat Craig Rains sy houding teenoor
integrasie verander het?
(2 x 2) (4)
3.5
Gebruik die inligting uit die toepaslike Bronne en jou kennis om ‟n
paragraaf van omtrent 8 lyne (ongeveer 80 woorde) te skryf
waarin jy die verskillende reaksies op die rasse-integrasie by
Central High School, Little Rock, Arkansas in 1957 verduidelik.
(8)
[50]
SECTION B: ESSAY QUESTION
Verduidelik waarom die Swartmagbeweging in die middel-1960s as ‟n vorm
van swart protes in die Verenigde State na vore gekom het.
[50]
/100/
59
Naam van skool
Kwartaal 1 – 2014
ADDENDUM
Tyd: 2 uur
Punte: 100 punte
Eksaminator:
Interne moderator:
Instruksies:
60
WAT WAS DIE VERSKILLENDE REAKSIES OP DIE RASSE-INTEGRASIE BY
CENTRAL HIGH SCHOOL, LITTLE ROCK, ARKANSAS IN 1957?
BRON 3A
In hierdie uittreksel van haar outobiografie, beskryf Elizabeth Eckford wat gebeur het toe
sy aan die begin van die 1957-skooljaar by Central High, Little Rock opgedaag het.
Eckford was een van die eerste swart leerders om by Central High toegelaat te word.
Die vorige aand, toe die goewerneur op televisie was en aangekondig het dat hy die
Arkansas Nasionale Garde opgeroep het, het ek gedink hy doen dit om die beskerming
van alle studente te verseker. Ons het nie ‟n telefoon gehad het. Dit was dus
onvermydelik dat ek nie gekontak is om my te laat weet dat Daisy Bates van die NAACP
gereël het dat ‟n paar predikante die studente in ‟n groep begelei nie. So het ek toe
alleen daar aangekom ...
Ek het uit die bus geklim ... ek onthou dat ek die geruis van ‟n skare gehoor het. Maar toe
ek by die hoek kom waar die skool was, is ek gerusgestel om te sien dat daar soldate
rondom die skoolterrein was. En ek het studente gesien wat op pad skool toe was. Ek
het gesien hoe die wagte uit gelid tree toe studente die sypaadjie nader sodat hulle kon
deurgaan na die skool toe.
En toe ek die wagte op die hoek nader, soos ek gesien het die ander studente doen, het
hulle in gelid getree ... toe loop ek maar verder by die lyn wagte af waar daar nog ‟n
sypaadjie was om daar te probeer deurgaan. Maar toe ek nader tree, het hulle hul
gewere gekruis ... dit was eers toe dat ek besef dat hulle my blokkeer sodat ek nie die
skool binne kan gaan nie ...
Ek het in die teenoorgestelde rigting geloop waar daar nog ‟n bushalte was. Veiligheid
het vir my beteken dat ek by die bushalte moes uitkom. Ek dink ek het lank daar gesit
voordat ‟n bus gekom het. In die tussentyd het mense agter my geskree. Wat ek
voorheen as ‟n skare sou beskryf, het vir my ore soos ‟n menigte geklink.
[Uit: FHAO, Eyes on the Prize: A Study Guide (Blackslide, 2006) bl. 30-31]
61
BRON 3B
Hierdie foto wys hoe ‟n jong vrou, Hazel Bryan, vir Elizabeth Eckford met beledigende
woorde uitjou. Op die agtergrond is ouers, studente en die Nasionale Garde wat toekyk.
Vyf jaar later, in 1962, het Bryan vir Ekford om verskoning gevra vir haar optrede en
gesê: “Ek het nie vir myself gedink nie...”
[Uit die Internet-webtuiste: http://ethicsbob.files.wordpress.com/2011/12/little_rock_desegregation_1957.jpg Toegang
verkry op 15 September 2013]
62
BRON 3C
In hierdie foto word Elizabeth Eckford toegang tot die skool geweier deur ‟n lid van die
Alabama Nasionale Garde. Eckford word na ‟n ander ingang gestuur, maar die soldate
laat toe dat ‟n wit student deurloop na die skool toe.
[Uit die Internet-webtuiste
: http://lrchmemory.org/wordpress/wp-content/uploads/2010/05/PageDocumentsEckford_points.jpg Toegang verkry op
15 September 2013]
63
BRON 3D
Dr. Benjamin Fine was die onderwys-redakteur van die The New York Times wat gestuur
is om die desegregasie van Central High, Little Rock te dek. In hierdie uittreksel beskryf
hy die gebeure op 3 September toe Elizabeth Eckford probeer het om die skool binne te
gaan.
... Ek het ‟n oulike meisie, ongeveer vyftien jaar oud, alleen sien loop. Sy het verskeie
kere probeer om deur die lyn wagte te kom. Met haar laaste poging, het hulle hul
bajonette voor haar opgehou. Toe hulle dit doen, het sy paniekerig geraak. Sy het vir ‟n
oomblik daar gestaan en bewe. Sy het kalm geword en na die bushalte begin loop, met
die skare wat op haar hakke soos ‟n trop honde skree. Die vrouens het geskree, “Kry
haar! Lynch haar!” ... ek het langs haar gaan sit en gesê: “Ek is ‟n verslaggewer van die
New York Times. Wat jou naam?” Sy het net daar gesit, met haar kop gebuig. Trane het
by haar wange vanonder haar sonbril afgerol ...
... teen daardie tyd het daar omtrent vyf honderd mense om ons gestaan. Ek onthou
vaagweg dat iemand geskree het, “Kry ‟n tou en sleep haar na hierdie boom toe”. Ek het
skielik ‟n dame met wit hare en ‟n gawe gesig gesien wat haar pad deur die skare
oopveg. Sy het na Elizabeth gekyk en toe vir die skare geskree, “Los die kind uit!
Waarom treiter julle haar? Ses maande van nou af sal julle jul koppe in skaamte hang.”
... die ironie hiervan is dat die Nasionale Garde gedurende hierdie tyd geen pogings
aangewend het om Elizabeth te beskerm of my te help nie. In plaas daarvan, het hulle
gedreig om my in hegtenis te neem vir die opstoking (aanhitsing) van ‟n oproer.
[Uit: D.Bates, The Long Shadow of Liittle Rock: Memoir (David Company, Inc, 1962) bl .69-71]
64
BRON 3E
Craig Rains was ‟n wit student by Central High School, Little Rock, ‟n senior en ‟n lid van
die studenteraad in 1957.
Ek kan nie presies onthou wanneer ek die eerste keer besef het dat die skool
geïntegreer gaan word nie, maar ek onthou wel dat ons gesê is om iets te doen wat ons
dalk wou of nie wou doen nie ... my eerste gedagte was dus nie dat ons saam met
swartes sal moet skoolgaan nie, dit het my nie gepla nie, maar dat ons deur die federale
regering aangesê word om iets te doen en dat ons geen seggenskap daaroor het nie.
Een van my take as ‟n lid van die studenteraad was om die vlae buite te hys. Dit het my
‟n geleentheid gegee om te sien wat buite die skool aangaan, om die woede te sien .. dit
was ‟n lelike gesindheid. Veral toe Elizabeth Eckford probeer het om die skool binne te
kom. Soos sy geloop het, het die skare haar begin uittart en op haar geskree. Ek was
heeltemal verstom ... wel, ek kon nie glo dat mense regtig so met ander mense kon wees
nie. Ek het begin verander van iemand wat matig is na iemand wat, as ek my sin kon kry,
sou gesê het, “moenie dat ons integreer nie, want dis die staat se reg om te besluit.” Na
iemand wat ‟n ware sin van medelye vir hierdie studente gevoel het. Ek het ook ‟n
werklike afkeer ontwikkel vir die mense wat daar buite die probleme veroorsaak het.
[Uit: H. Hampton and S.Fayer, Voices of Freedom, An Oral History of the Civil Rights Movement ]
65
Naam van skool
Kwartaal 1 – 2014
NASIENRIGLYN
Tyd: 2 uur
Punte: 100 punte
Eksaminator:
Interne moderator:
Instruksies:
66
AFDELING A: BRONGEBASEERDE VRAAG
WAT WAS DIE VERSKILLENDE REAKSIES OP DIE RASSEINTEGRASIE BY CENTRAL HIGH SCHOOL, LITTLE ROCK,
ARKANSAS IN 1957?
3.1
3.1.1 [Onttrekking van bewyse – V1]
‟n Vyftienjarige student/leerder
Een van nege swart leerders wat gekies is om die
voorheen slegs-blanke Central High, Little Rock by te
woon
(enige 1 x 2) (2)
3.1.2 [Verduideliking van historiese konsepte – V2]
“Integrasie” in hierdie konteks beteken om swart
leerders toe te laat om die voorheen slegs-blanke
Central High, Little Rock by te woon
(1 x 2) (2)
Eckford het geglo dat die Nasionale Garde opgeroep
is om al die studente teen moontlike geweld te
beskerm
(1 x 2) (2)
3.1.4 [Eenvoudige interpretasie – V2]
Om te verhoed dat swart studente die skool
binnegaan
(1 x 2) (2)
Die wagte het uit gelid getree om sommige studente
deur te laat, maar het “in gelid getree” om te verhoed
dat Eckford deurgaan / die wagte het Eckford se
toegang tot die skool “belet”.
(enige 1 x 2) (2)
Eckford het in die teenoorgestelde rigting van die
skool gestap
Eckford het die veiligheid van die bushalte bereik
Eckford het kalm en rasioneel gereageer
(enige 1 x 2) (2)
3.2
3.2.1 [Vergelyking van inligting in Bronne – V2]
In Bron 3A sê Eckford dat sy alleen by die skool
opgedaag het; in Bron 3B sien ons haar alleen loop.
In Bron 3A beskryf Eckford die mense wat agter haar
skreeu; in Bron 3B kan ons duidelik sien hoe ‟n vrou
op Eckford skreeu.
In Bron 3A beskryf Eckford ‟n skare wat vir haar soos
‟n menigte geklink het; in Bron 3B kan ons sien hoe sy
deur ‟n skare mense omring is wat vyandig en
bedreigend lyk.
67
Enige ander toepaslike en gestaafde vergelyking.
(enige 2 x 2) (4)
3.2.2 [Vergelyking van inligting in Bronne – V2]
In Bron 3A beskryf Eckford hoe die wagte uit gelid
getree het om sommige studente deur te laat; in Bron
3C sien ons hoe ‟n wit student deurgelaat word.
In Bron 3A beskryf Eckford hoe die wagte nie uit gelid
getree het nie en haar belet het om deur te gaan; in
Bron 3C sien ons hoe die wagte verhoed dat Eckford
deurgaan en haar weg van die skool se ingang
beduie.
In Bron 3A sê Eckford dat sy alleen by die skool
opgedaag het; in Bron 3B sien ons haar alleen loop.
Enige ander toepaslike en gestaafde vergelyking.
(enige 2 x 2) (4)
3.2.3 [Vra vrae oor bruikbaarheid – V3]
Die leerder moet beskryf WAAROM hierdie foto‟s bruikbaar is.
Die foto‟s kan gebruik word om die geskrewe
weergawes van die gebeurtenis te staaf (ondersteun).
Deur liggaamstaal en gesigsuitdrukkings waar te
neem, gee die foto‟s vir ‟n historikus ‟n insig oor die
atmosfeer en emosies van die skare, die wagte en die
leerders.
Enige ander toepaslike, duidelik gestaafde antwoord.
(1 x 3) (3)
3.3
Sommige mense in die skare het gedreig om geweld
te gebruik of selfs vir Eckford dood te maak: “Kry haar!
Lynch haar!”, “Kry ‟n tou en sleep haar na hierdie
boom toe!”
‟n “Dame met wit hare” het dit gewaag om teen die
skare op te tree en met hulle geraas omdat hulle vir
Eckford martel.
Enige ander toepaslike, duidelik gestaafde antwoord.
(2 x 2) (4)
Die wagte het geen poging aangewend om Eckford
teen die skare te beskerm nie.
Die wagte het gedreig om die joernalis wat langs
Eckford gesit en haar probeer troos het, in hegtenis te
neem.
(2 x 2) (4)
3.3.3 [Vra vrae oor betroubaarheid – V3]
•
Die inligting in Bron 3D word tot ‟n hoë mate gestaaf (ondersteun) deur die
inligting in die ander Bronne (byvoorbeeld: die skreeuende skare, die wagte
68
wat weier om Eckford toegang tot die skool te gee, die feit dat Eckford
alleen was). Dit gee te kenne dat die Bron ‟n betroubare weergawe is.
•
Die Bron word deur ‟n joernalis geskryf wat die storie meer opwindend wil
maak deur die gebeure te oordryf of dramatiseer (bv. die dreigemente van
die skare) of hy kon sy eie rol oordryf het (bv. in Bron 2A noem Eckford dat
sy by die bushalte gesit het, maar maak nie melding van ‟n joernalis wat
langsaan haar sit nie). Dit kan die betroubaarheid van hierdie Bron
bevraagteken.
Vlak 1
Vlak 2
Vlak 3
Demonstreer min of geen begrip van die konsep
van betroubaarheid nie.
Is nie in staat om bewyse uit die Bron te
identifiseer om die betroubaarheid van die Bron
te evalueer nie.
Demonstreer ‟n effense begrip van die konsep
van betroubaarheid.
Gebruik bewyse op ‟n basiese manier om die
betroubaarheid van die Bron te evalueer.
Demonstreer ‟n deeglike begrip van die konsep
van betroubaarheid.
Is nie in staat om bewyse op ‟n bekwame manier
te identifiseer en gebruik om die betroubaarheid
van die Bron te evalueer nie.
3.4.
3.4.1 [Eenvoudige interpretasie – V2]
Rains wou nie hê dat die federale regering hom vertel
wat om te doen nie.
Rains het gevoel dat die individuele state self moes
besluit of hulle hul skole wil integreer of nie.
.4.2
3.5
[Eenvoudige interpretasie van Bronne – V2]
Rains was “verstom” (sprakeloos, ontsteld) oor die
manier waarop Eckford behandel is.
Rains het hom oor die swart studente ontferm omdat
hulle so swak behandel is.
Hy het ‟n sterk afkeer ontwikkel vir die manier waarop
die mense opgetree het en vir die mense wat die
moeilikheid veroorsaak het (die skare, die menigte).
1 punt
2-3 punte
4 punte
(enige 1 x 3)
(3)
(enige 2 x 2)
(4)
[Interpreteer, ontleed en evalueer inligting uit Bronne 3A-E – V3]
• Die staatsgoewerneur se reaksie was om die gardes (wagte/soldate) te
stuur en voor te gee dat hulle gestuur is om geweld te verhoed en die
vrede te bewaar (eie kennis).
69
• Die wagte het gereageer deur wit leerders tot die skool toe te laat en die
swart leerders te belet om die skool binne te gaan (3A, 3B, 3C, 3D).
• Die meeste van die skare (wit ouers en leerders op die foto in 3B
uitgebeeld) het beledigings toegeskree en die swart leerders bedreig
(3A, 3B, 3D, 3E).
• ‟n Paar mense het probeer om die swart leerders te beskerm, bv. Daisy
Bates, NAACP, sommige predikante (3A), dr. Fine en ‟n “dame met wit
hare” (3D).
• Ten minste een van die wit studente het hom oor die swart leerders
ontferm (3E).
• Eckford het baie kalm gereageer, sien haar gesigsuitdrukking (3B en 3C)
en het probeer om haarself tot veiligheid te bring. Kandidate kan ook
vrees, woede of frustrasie uit Eckford se trane (3D) aflei.
• Enige ander toepaslike antwoord.
VLAK 1
VLAK 2
VLAK 3
Gebruik bewyse op ‟n elementêre manier, bv. toon
geen of min begrip van die verskillende reaksies
op rasse-integrasie by Central High School, Little
Rock, Arkansas in 1957.
lewer nie.
Bewese is meestal toepaslik en hou tot ‟n groot mate
verband met die onderwerp, bv. toon begrip van die
verskillende reaksies op rasse-integrasie by
Central High School, Little Rock, Arkansas in
1957.
Gebruik bewyse op ‟n basiese manier.
Gebruik toepaslike bewyse, bv. demonstreer ‟n
deeglike begrip van die verskillende reaksies op
rasse-integrasie by Central High School, Little
Rock, Arkansas in 1957.
Gebruik
bewyse
baie
doeltreffend
in
‟n
onderwerp aantoon.
70
Punte: 0 – 2
Punte: 3 – 6
Punte: 7 – 8
Vlak 1
KABV
(bl. 33)
Bronne
30% (15 punte)
Vraag 3
3.1.1
3.1.2
3.1.3
3.1.4
3.1.5
3.2.1
3.2.2
3.2.3
3.3.1
3.3.2
3.3.3
3.4.1
3.4.2
3.5
TOTAAL
(1 x 2) (2)
Vlak 2
Bron en skrywer se
mening; eenvoudige
vergelyking
40% (20 punte)
Vlak 3
Interpreteer en evalueer;
vra vrae oor vooroordeel,
betroubaarheid,
bruikbaarheid, vergelyk
en kontrasteer
interpretasies
30% (15 punte)
(1 x 2) (2)
(1 x 2) (2)
(2 + 2) (4)
(1 x 2) (2)
(2 x 2) (4)
(2 x 2) (4)
(1 x 3) (3)
(2 x 2) (4)
(2 x 2) (4)
(4)
(1 x 3) (3)
(2 x 2) (4)
(8)
14 punte (28%)
21 punte (42%)
71
15 punte (20%)
AFDELING B: OPSTELVRAAG
Verduidelik waarom die Swartmagbeweging in die middel-1960s as ‟n vorm van
swart protes in die Verenigde State na vore gekom het.
SINOPSIS
Op die presiese stadium dat die Burgerregtebeweging aanspraak gemaak op oorwinning
met die aanneming van die Wet op Burgerregte (1964) en die Wet op Stemreg (1965),
het die Swartmagbeweging as ‟n nuwe vorm van swart protes tot stand gekom. Baie van
die ondersteuners was jong Afro-Amerikaners wat by die Burgerregtebeweging betrokke
was, maar wat ontevrede met die stadige pas van verandering geword het. Dit was veral
in die stedelike ghetto‟s van noordelike stede, waar swart mense armoede, swak
behuisingstoestande, beperkte werkgeleenthede en voortdurende teistering deur die
polisie in die gesig gestaar het, dat die Swartmagbeweging wortel geskiet het. Kandidate
moet die verskillende sosio-ekonomiese en kulturele faktore wat die opkoms van hierdie
nuwe vorm van protes gestimuleer het, identifiseer en verduidelik.
HOOFASPEKTE
Inleiding: Kandidate moet die vraag in konteks plaas (wanneer, waar, wie, wat) en hul
argument kortliks uiteensit.
UITBREIDING
Die Swartmagbeweging het die sosio-ekonomiese gelykheid tussen swart en
wit Amerikaners uitgedaag
- Die aanneming van die Wet op Burgerregte (1964) en die Wet op Stemreg (1965)
was oorwinnings vir die Burgerregtebeweging, maar die meerderheid van die swart
mense was armer, minder opgevoed, in laer betaalde poste, in meer behoeftige
behuising en van minder geleenthede as hul wit eweknieë voorsien.
- Na ‟n vlaag van stedelike onluste in die noordelike stede in die middel-1960s, het
President Johnson ‟n kommissie aangestel om die oorsaak van die geweld te
ondersoek. Die belangrikste bevinding was dat die land, op grond van ras en sosioekonomiese lyne, in twee samelewings verdeel was: in 1967 het 35% swart mense
onder die broodlyn gelewe, in vergelyking met 10% blankes; die sterftesyfer van
swart babas was twee keer so hoog as dié van wit babas. Die kommissie het gesê
dat “chroniese armoede die teler van chroniese chaos is”.
Die swart gemeenskap se frustrasie met aanhoudende teistering deur die
polisie
- Jongmense in die besonder was gefrustreerd met voortdurende geweld, intimidasie
en arbitrêre inhegtenisnemings
- Stokely Carmichael, wat vir die eerste keer in 1966 die slagspreuk Swartmag
gebruik het, was ‟n vooraanstaande lid van die Studente Niegewelddadige
Koördinerende Komitee (Student Non-violent Coordinating Committee – SNCC). Hy
is 27 keer tydens niegewelddadige burgerregtebetogings in hegtenis geneem. Hy het
‟n beroep op ‟n verandering in taktiek gedoen.
72
- Huey Newton en Bobbly Searle het ondersteuning vir hul nuutgestigte Black Panther
Party gekry, want hulle het gewapende patrollies in die strate van Oakland, Kalifornië
georganiseer om swart burgers teen teistering deur die polisie te beskerm.
Die Swartmagbeweging het mense geïnspireer om selfrespek te hê en trots op
hulle swart vel te wees
- Die verwerping van rasse-integrasie en assimilasie was ‟n kenmerk van die
Burgerregtebeweging
- Die Swartmag het beklemtoon dat swart mense dinge vir hulself moes doen: hulle
moes die politici en politiek in hul eie gemeenskappe beheer
- Selfverdediging en terugveg, indien nodig, was ‟n belangrike aspek van die
Swartmag – ondersteuners het gevoel dat die Burgerregtebeweging as gevolg van
hulle niegeweld uitgebuit is
- Bewusmaking gedurende die 1960s (van “neger” tot “swart” tot “Afro-Amerikaner”)
het eise vir meer as politieke regte en assimilasie aangevuur.
- Afro-Amerikaners het toenemend ‟n onafhanklike en unieke kulturele identiteit op
grond van gedeelde afkoms en ervaring as slawe voorgestel
- Die viering van Afro-Amerikaanse geskiedenis, musiek en letterkunde het in die laat
1960s en 1970s gefloreer.
 Slot: Kandidate moet hulle argument met ‟n toepaslike slot saamvat.
Totaal vier Gestandaardiseerde Toets /100/
73
5.
RIGLYNE VIR DIE STEL VAN BRONGEBASEERDE VRAE
5.1
Met watter doel word Brongebaseerde vrae gevra?
Geskiedenis is ‟n proses van ondersoek. Die studie van Geskiedenis vereis
dus van leerders om vrae oor die verlede te vra en beantwoord met behulp van
inligting wat in verskillende historiese Bronne vervat is.
Die doel van historiese Bronmateriaal is om leerders in staat te stel om
- inligting uit ‟n aantal Bronne te onttrek en interpreteer
- die inligting wat in elke Bron verskaf word, te evalueer en ontleed
- te verstaan en verduidelik waarom daar gewoonlik meer as een perspektief
van ‟n historiese gebeurtenis of proses bestaan
- die inligting in die Bronmateriaal as bewyse te organiseer, wat gebruik kan
word om vrae oor die verlede te beantwoord, ‟n argument te staaf en ‟n
oorspronklike artikel oor die geskiedenis te skryf.
Wanneer daar met historiese Bronmateriaal gewerk word, word leerders gevra
om hul historiese kennis en vaardighede te gebruik om krities te dink oor die
inligting (historiese bewyse) wat in die Bronne vervat is. Ons noem hierdie
proses “historiese denke” of “om soos ‟n historikus te dink”.
In die volgende uittreksel verduidelik Sam Wineburg, professor in geskiedenis-onderwys
by Stanford Universiteit in die VSA, waarom hy glo dis belangrik vir leerders om met
historiese Bronmateriaal te werk en bespreek die waarde daarvan om leerders te
onderrig om histories te dink.
Die studente moet geleer word om “soos historici te dink”, nie omdat hulle professionele
historici gaan word nie, maar presies omdat die meeste van hulle dit nie gaan word nie.
Die oogmerke van geskiedenis op skool is nie beroepsgerig nie, maar om studente voor
te berei om kompleksiteit te verdra, by nuwe situasies aan te pas en om die eerste
antwoord wat in hul gedagtes opkom, te weerstaan.
Wanneer ‟n video wat vanaf ‟n selfoon in Tehran oorgedra word, binne ‟n halwe sekonde
na San Francisco versend kan word, herinner geskiedenis ons om met die basiese vrae
te begin: Wie het dit gestuur? Kan dit vertrou word? Wat het die hoek van die kamera
gemis? Daar is geen tekort aan magte wat studente vertel wat om te dink nie. Met die
hedendaagse oorvloed van inligting, het studente meer as ooit ‟n behoefte daaraan om
sin uit alles te maak ...
As daar nie gedink word nie, is geskiedenis betekenisloos. Maar as mens denke byvoeg,
veral die spesifieke vaardigheid van “historiese denke”, word die verlede ‟n werklikheid.
Uiteindelik is dit waaroor lees en dink – en ek sou onderrig byvoeg – soos ‟n historikus
eintlik alles gaan.
[Van: S. Wineburg, “Thinking Like a Historian”, Teaching with Primary Sources, Library of Congress.
http://www.loc.gov/teachers/tps/quarterly/historical_thinking/article.html, op 27.08.13 nagegaan]
74
5.2
Die keuse van Bronne vir skoolgebaseerde assesseringstake (SBA)
Kies Bronne wat geloofwaardig is.
- Ideaalgesproke moet dit primêre Bronne wees. In die geval van ‟n SBAtaak, sal dit dokumente of visuele beelde wees wat geskep of
geproduseer is gedurende die tyd wat bestudeer word. Byvoorbeeld:
briewe, dokumente, toesprake, liedere, gedigte, koerantartikels, foto‟s,
spotprente, tabelle, grafieke.
- Historikus se weergawe van die verlede kan ook gebruik word.
- Vermy die gebruik van teks in ‟n handboek of ensiklopedie.
Kies vier of vyf afsonderlike Bronne wat met ‟n onderwerp in die KABVdokumente verband hou, ‟n tema deel en gebruik kan word om ‟n sleutelvraag
te beantwoord.
Byvoorbeeld: Die Bronne wat vir Vraag 3 (bl. ) gebruik word, is almal van
toepassing op Onderwerp 3: Burgerlike samelewingsproteste 1950‟s tot
1970‟s. Dit handel alles oor desegregasie in skole en fokus op die
gevallestudie: Little Rock, Arkansas. Dit bevat alles inligting wat die
leerder help om die sleutelvraag te beantwoord: Hoe het verskillende
mense die eerste skooldag op 3 September 1957 by Central High, Little
Rock ervaar?
Die taal van die Bronmateriaal wat gekies word, moet op ‟n geskikte vlak vir ‟n
Graad 12-leerder wees om te lees en begryp.
- Waar nodig, voeg sinonieme [alternatiewe woorde om ‟n ander woord te
verduidelik] by die teks in. Dit moet in ‟n vierkantige hakie [ ] geplaas word.
Byvoorbeeld: “Ek onthou vaagweg dat iemand luidkeels [hardop] gelag het
...”
Bronne moet ongeveer 200 – 300 woorde lank wees.
Daar moet voldoende inligting in die Bron en die kontekstualisering
daarvan wees om ‟n reeks vrae op al drie kognitiewe vlakke te vra. Daar
moet egter nie van die leerder verwag word om deur groot gedeeltes
ontoepaslike teks te lees nie.
Visuele Bronne moet versigtig gekies word om te verseker dat dit duidelik
gereproduseer kan word. Leerders moet enige bewoording op die beeld kan
lees. Onduidelike bewoording moet in ‟n teksraam oorgetik of by die
kontekstualisering ingesluit word.
5.3
Hoe om Bronmateriaal te kontekstualiseer
Alle Bronmateriaal wat in SBA-take gebruik word, moet korrek
gekontekstualiseer word en die volgende insluit:
Die naam van die persoon/organisasie, ens. wat die Bron geskep het
Die datum waarop die Bron geskep is
Die plek waar die Bron oorspronklik gesien/gepubliseer/oorgedra is
Die oorspronklike doel waarvoor die Bron geskep is
As dit ‟n visuele beeld is, identifiseer die mense in die foto/spotprent.
75
Verwys na die DBO se Geskiedenis-eksamenvraestelle vir ‟n duidelike
voorbeeld van hoe om Bronmateriaal te kontekstualiseer en daarna te verwys.
Leerders moet gemaklik wees met die kontekstualisering van Bronmateriaal
ten einde vrae oor betroubaarheid, bruikbaarheid en moontlike vooroordeel te
kan beantwoord.
5.4
Hom op Brongebaseerde vrae op te stel
‟n Stel Brongebaseerde vrae behoort leerders deur ‟n proses te lei waar hulle
die inligting in die Bronmateriaal kan onttrek, verduidelik, interpreteer,
evalueer, ontleed en vergelyk ten einde ‟n artikel oor die geskiedenis te skryf,
gewoonlik in die vorm van ‟n paragraaf wat in antwoord op die sleutelvraag
geskryf word.
Die KABV-dokument vereis dat vrae op ‟n verskeidenheid kognitiewe vlakke
gestel word. Die persentasie vrae wat op elke kognitiewe vlak gestel moet
word, word bepaal deur die Graad waarvoor die taak gestel word.
Onderstaande tabel toon die gewigstoekenning van die kognitiewe vlakke oor die
verskillende grade en die ooreenstemmende puntetoekenning in ‟n taak van 50 punte.
Kognitiewe
Brongebaseerde assesseringsvrae en -take
G10 G11 G12
vlak
VLAK 1
40% 30% 30%
Onttrek inligting uit Bronne
(20) (15) (15)
VLAK 2
Verduidelik historiese begrippe
Eenvoudige interpretasie van die Bronne
Wat word deur die skrywer of skepper van
40% 50% 40%
die Bron gesê? Wat is die menings of
(20) (25) (20)
opinies oor ‟n kwessie wat in die Bron
uitgedruk word?
Vergelyk inligting in die Bronne
VLAK 3
Interpreteer en evalueer inligting en data uit
Bronne
Vra vrae oor vooroordeel, betroubaarheid
20% 20% 30%
en bruikbaarheid van Bronne
(10) (10) (15)
Vergelyk en kontrasteer interpretasies en
perspektiewe in die Bronne en deur die
skrywers van Bronne
[Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring: Geskiedenis, bl. 33]
76
Wanneer Brongebaseerde vrae op verskillende kognitiewe vlakke gestel word,
moet die volgende puntetoekenning in ag geneem word:
 Vlak 1-vrae moet nie 2 punte oorskry nie.
Byvoorbeeld: (2 x 1) (2); (1 x 2) (2), (4 x 1) (4)
 Vlak 2-vrae moet ‟n maksimum van 4 tot 6 punte dra.
Byvoorbeeld: (1 x 3) (3) (2 x 2) (4); (3 x 2) (6); (2 x 3) (6)
 Vlak 3-vrae moet ‟n maksimum van 6 tot 10 punte dra.
Byvoorbeeld: (1 x 3) (3) (6); (8); (10)
Gebruik ‟n ontwerpruitenet om na te gaan dat u Brongebaseerde taak reg
gebalanseer is ten opsigte van die kognitiewe gewigstoekenning van die vrae en
die puntetoekenning. ‟n Voorbeeld van ‟n eenvoudige ontwerpruitenet is op bladsy
14 te vinde.
Vlak 1
KABV
(bl. 33)
Bronne
30% (15 punte)
VRAE 1
1.1.1
1.1.2
1.1.3
1.1.4
1.1.5
1.2.1
1.2.2
1.2.3
1.2.4
1.3.1
1.4.1
1.4.2
1.4.3
1.5.1
1.6.1
TOTAL
Vlak 2
Bron en skrywer se
mening; eenvoudige
vergelyking
40% (20 punte)
Vlak 3
Interpreteer en evalueer;
vra vrae oor vooroordeel,
betroubaarheid,
bruikbaarheid, vergelyk
en kontrasteer
interpretasies
30% (15 punte)
(1 x 1 ) (1)
(1 x 2) (2)
(2 x 2) (4)
(2 x 2) (4)
(2x 1) (2)
(1 x 3) (3)
(2 x 1) (2)
(1 x 3) (3)
(2 x 2) (4)
(6)
(2 x 2) (4)
(1 x 2) (2)
(3 x 1) (3)
14 marks (28%)
20 marks (40%)
77
(2 x 2) (4)
(6)
16 marks (32%)
VOORBEELDE VAN TIPIESE VRAE WAT OP ELKE KOGNITIEWE VLAK
GESTEL KAN WORD
VLAK
BESKRYWING VAN
KOGNITIEWE VLAKKE
1
10: 40% = 20
11 : 30% = 15
12: 30% = 15
Onttrek bewyse uit bronne
begrippe
Eenvoudige interpretasies
van bronne
2
10: 40% = 20
11 : 50% = 25
12: 40% = 20
Wat sê/vertel die skrywer
of skepper van die bron?
Wat is die opvattings of
menings oor „n kwessie
wat deur die bron
weergegee word?
Vergelyk inligting in bronne
Interpreeer en evalueer
inligting en data in bronne
3
Vra vrae oor vooroordeel,
betroubaarheid en
bruikbaarheid van bronne
10: 20% = 10
11: 20% = 10
12: 40% = 15
Vergelyk en kontrasteer
interpretasies en
perspektiewe in bronne en
van skrywers van bronne
3
10, 11 & 12:
100% = 50
Gebruik inligting om „n
oorspronklike
gedagterigting te konstrueer
Hou vol en verdedig „n
samehangende en
gebalanseerde
gedagterigting
TIPES VRAE VOLGENS KOGNITIEWE VLAKKE
Watter inligting in die bronne help ons om die … te verstaan?
Watter inligting in die bronne vertel ons omtrent …?
Gee vier redes hoekom Viëtnam „n brandpunt in die Koue Oorlog
geword het.
Wat verstaan jy onder die begrip neo-kolonialisme?
Hoekom sal die verduidelikings van apartheid deur die ANC en die
Apartheidsregering verskil?
Hoekom sal die verklaring van die Berlynse Blokkade deur die USSR en
die VSA verskil?
Wat vertel die inligting in hierdie bron/ne ons omtrent die postonafhanklike verhouding tussen Frankryk en haar vorige kolonie?
In watter mate toon die spotprentekenaar dat …? Verduidelik jou
antwoord.
Kyk deeglik na Bron 1C. Wat is die boodskap van die spotprenttekenaar
oor …?
Wat het die fotograaf in die foto vasgevang?
Wat vertel die grafiek ons omtrent die invoere en uitvoere rakende
Angola?
Verwys na Bronne 1A en 1B. Wat vertel hierdie bronne ons omtrent .…?
Wat is die sieninge van die USSR omtrent die Berlynse Blokkade in Bron
1D?
Vergelyk die perspektiewe in die twee bronne. Waaraan sal jy die
verskille in die standpunte van die skrywers oor die gebeurtenis
toeskryf?
In watter mate toon die inligting in hierdie bron die invloed van die
Swartbewussynsbeweging op studentepolitiek in 1976?
Waarom het die fotograaf hierdie foto geneem?
Hoe help die statistiek ons om die ekonomiese uitdagings van Kongo ná
onafhanklikheid te verstaan?
In die lig daarvan dat die onderhoude oor die leefwyse in Oos-Duitsland
deur „n VSA-agentskap gedoen is, hoe bruikbaar dink jy is die inligting
om „n gebalanseerde siening van Oos-Duitsland voor 1989 te kry?
Hoe betroubaar is Bron 3A as „n beskouing van Stalinisme?
Ontleed die tabel wat inligting weergee van sterftes in aanhouding
gedurende apartheid en die oorsake daarvan. Tot watter slotsom kan jy
kom oor die betroubaarheid van statistiek wat, byvoorbeeld, toon dat
baie aangehoudenes dood is nadat hulle in die stort gegly het?
Hoe effektief dra Bron 2A die boodskap oor?
Verduidelik hoekom die bronne toepaslik is om die aard van weerstand
gedurende apartheid te verstaan?
Hoekom het verhoudings tussen die USSR en die VSA na 1989
verander?
Op watter wyse verskil die twee weergawes in die twee bronne van
mekaar?
Hoekom sal ons, vanuit „n moderne gesigspunt, die aksies van die
apartheidstaat as „n misdaad teen die mensdom beskou?
Vergelyk die perspektiewe in die twee bronne. Waaraan sal jy die
verskille in die standpunte van die skrywers oor die gebeurtenis
toeskryf?
„n Radikaal verdeelde industriële arbeidsmag is in Suid-Afrika na 1910
geskep. Verduidelik in watter mate jy saamstem of verskil met die
stelling.
Verduidelik in watter mate „n radikaal verdeelde industriële arbeidsmag
na 1910 in Suid-Afrika geskep is.
78
6
VOORSTELLE VIR DIE STEIERING VAN LEER TER
VOORBEREIDING VIR SKOOLGEBASEERDE ASSESSERING
STAKE.
Die volgende afdeling bevat ‟n reeks reproduseerbare grafiese organiseerders en
template wat gebruik kan word om leerders te help om die historiese inligting wat hulle
insamel deur hulle handboeke en historiese Bronmateriaal te lees, te struktureer.
Grafiese organiseerders is visuele hulpmiddels wat leerders help om sin te maak uit
gebeure, idees, begrippe en die verwantskappe tussen hulle. Dit kan gebruik word om
inligting in te samel, probleme op te los, nuwe kennis aan vorige kennis te koppel,
vergelykings te tref, ooreenkomste en verskille te identifiseer, leer te konsolideer en ‟n
stuk geskrewe werk te beplan.
Die grafiese organiseerders in hierdie afdeling is ingesamel en aangepas uit ‟n reeks
Bronne, insluitend:
Judi Kurgan, WCED FET Literacy Across the Curriculum Sessions, 2013
Stanford History Education Group: http://sheg.stanford.edu/
Thinking Like a Historian: http://www.wisconsinhistory.org/ThinkingLikeaHistorian/
http://www.educationoasis.com/curriculum/graphic_organizers.htm
Denton, C.A, Effective Instruction for Middle School Students (Baltimore, 2012)
Frank, B.B, applications of Reading Strategies within the Classroom (Boston, 2006)
79
HOE OM ‟N HANDBOEK IN ‟N GESKIEDENISKLAS TE GEBRUIK
Kitswenke vir onderwysers om die beste gebruik van die handboek te maak
1. Neem leerders op ‟n begeleide toer deur hulle handboek
Maak seker die leerders weet waar om die volgende te vind
en hoe om dit te gebruik:
-
Die inhoudsblad
Die inhoudsopgawe
Die woordelys met sleutelwoorde
Die tydlyne vir elke onderwerp
Die oorsig oor en opsomming van hoofstukke
2. Leer die leerders hoe om opskrifte te benut
Voordat jy met enige nuwe onderwerp begin, lees die hoofopskrif, sleutelvraag en
onderopskrifte saam met die leerders deur.
Bespreek die opskrifte met die leerders ten einde hulle te help voorspel waarvan hulle in
‟n onderwerp gaan leer.
3. Skep ‟n woordelys met nuwe woorde
Soos die leerders deur elke onderwerp werk, behoort hulle:
-
Nuwe woorde te identifiseer;
Enige nuwe woorde se betekenis in die woordelys of ‟n woordeboek na te slaan; en
Nuwe woorde se betekenis in hulle werkboeke neer te skryf.
4. Vra vrae
Moedig leerders aan om „hardop te dink‟ en hulle eie vrae oor die onderwerp te ontwikkel
terwyl hulle elke bladsy in die handboek lees.
Leerders kan hulle vrae oor ‟n onderwerp in hulle notaboeke neerskryf.
Gebruik die leerders se vrae as grondslag vir die klasbesprekings en kort informele
skryfstukke.
5. Gebruik die aktiwiteite in die handboek
Elke les behoort ‟n skryfoefening in te sluit.
Maak dus ‟n gewoonte daarvan om die aktiwiteite in die handboek te benut.
Die portuurgroep kan die informele assesserings nasien (verdeel die klas in groepe van
vier leerders elk en ruil klaswerkboeke uit).
Neem gereeld elke week ‟n aantal van die leerders se klaswerkboeke in om hulle
vordering te moniteer en te kontroleer.
6. Vra nog vrae
Nadat leerders ‟n onderwerp bestudeer het, vra hulle om die handboekweergawe te
herlees en enige vrae oor die onderwerp neer te skryf wat hulle dink nie voldoende
beantwoord is nie.
Hierdie onbeantwoorde vrae kan moontlik die grondslag vir verdere navorsing vorm
(byvoorbeeld, die Geskiedenis-navorsingsprojek wat teen Junie in Gr 10-12 voltooi moet
wees).
80
7. Span Grafiese organiseerders in om betekenis aan die inhoud
in die handboek te verleen
Gebruik ‟n Grafiese organiseerders , geheuekaart of skryfraamwerk om leerders te help
om die inligting in die handboek op te som en te rangskik.
Hulle kan byvoorbeeld handboekinligting rangskik deur die volgende begrippe te gebruik:
- Oorsaak en gevolg
- ‟n Vergelyking tussen twee weergawes van gebeurtenisse
- Veelvoudige perspektiewe.
8. Teken, debatteer of voer die gebeure op
Party leerders vind dit makliker om nuwe inhoude te onthou en te verstaan, indien hulle
aktief daarby betrokke is (eerder as om dit neer te skryf).
Leerders kan ‟n gebeurtenis of proses uit hulle handboeke opvoer.
Sommige leerders vind dit nuttig om eerder notas deur middel van prentjies te maak as
met woorde.
Hou debatte om ‟n argumentslyn te ontwikkel en vol te hou.
9. Swaai die klas om
Gee die leerders ‟n gedeelte van die handboek om tuis te gaan lees en bestudeer.
Die volgende dag
- Gee ‟n vinnige vasvra oor die leeswerk (hou rekord van punte om te bepaal wie met
begripslees sukkel).
- Gee die leerders aktiwiteite wat hulle agtergrondskennis (basiese begrip) betrek, maar
hulle ook in staat stel om die hoërorde-denkvaardighede van interpretasie en analise te
ontwikkel.
Onthou!
Daar word van onderwysers verwag om toegang tot ‟n verskeidenheid handboeke te hê
om hulle begrip van die inhoud en metodologie te verryk.
Moedig leerders aan om handboekinligting met ‟n verskeidenheid ander hulpBronne aan
te vul.
81
HOE OM ‟N DOKUMENTGEBASEERDE GESKIEDENISLES OP TE STEL
Stap 1: Bepaal relevante agtergrondkennis en stel die sleutelvraag
Om agtergrondkennis te bepaal is die eerste stap in die ondersoekproses. Jy kan
agtergrondkennis op ‟n verskeidenheid maniere aanbied. Die metode wat jy kies, sal
afhang van die hulpBronne wat in jou skool beskikbaar is.
Skryf die sleutelvraag op jou skryfbord Terwyl jy jou les oor die agtergrond
aanbied, moet jy opskrifte, belangrike datums en besonderhede oor die
onderwerp op die bord neerskryf sodat die leerders dit in hulle klaswerkboeke kan
afskryf. Jy kan visuele beelde soos vloeidiagramme, Venn-diagramme of
geheuekaarte gebruik om die inhoud te rangskik en die historiese uit te lig.
Gebruik ‟n PowerPoint-aanbieding om leerders ‟n oorsig oor die onderwerp te
bied.
Indien jy toegang tot IKT het, kan jy vir die leerders ‟n kort relevante filmuittreksel
wys ten einde die sleutelvraag se historiese konteks te bepaal.
Vra die leerders om die betrokke gedeelte in hulle handboeke na te lees en begin
die les met vrae, antwoorde en ‟n bespreking.
Gee die leerders ‟n tydlyn en laat hulle hul eie vrae opstel.
Hierdie agtergrondkennis dien as raamwerk vir die sleutelvraag en moedig leerders
aan om vrae te stel wat ‟n groter mate van begrip oor die onderwerp verg. Leerders
sal dan bereid wees om die Bronne na te slaan wat met die les gepaardgaan ten
einde die antwoorde op hulle vrae te kry.
Stap 2: Leerders lees Bronne, beantwoord leidende vrae of voltooi ‟n
grafiese organiseerder
Selekteer Bronne wat met die sleutelvraag verband hou.
Bou jou les om hierdie drie of vier Bronne vanuit ‟n veelvoud perspektiewe; relase
van „voor‟ en „na‟ ‟n gebeurtenis; Bronne wat kontinuïteit en verandering ens.
aandui.
Elke les moet die een of ander vorm van geskrewe oefening insluit wat leerders
toelaat om kennis te konstrueer (‟n paragraaf of opstel). Dit kan dalk nodig wees
om die geskrewe taak as huiswerk te voltooi.
Afhangende van die lesplan, sal leerders aan verskillende aktiwiteite deelneem
terwyl hulle die dokumente lees en interpreteer. The Reading Like a Historian1kurrikulum is saamgestel op grond van vier basiese lesstrukture:
1
‘Reading Like a Historian’ (RLH) is die naam van die Geskiedenis-onderrigmetode en meegaande lesplanne wat
deur die Stanford History Educators Group aan die Stanford Universiteit in die VSA geskep is. Vir verdere
besonderhede van hulle program en hoe om voorbeelde van hulle lesplanne af te laai, besoek hulle webruimte:
http://sheg.stanford.edu/rlh. Hierdie notas is vanuit hulle tuisblad saamgestel.
82
a) Maak die handboek oop: In hierdie lesse bestudeer leerders twee dokumente:
die handboek en ‟n geskiedkundige dokument wat die handboekweergawe
uitdaag of daarop uitbrei.
b) Kognitiewe vakleerlingskap: Hierdie lesse berus op die gedagte dat maniere
van dink sigbaar gemaak moet word sodat leerders dit kan aanleer. In lesse wat in
hierdie formaat opgestel is, modelleer onderwysers eers ‟n Geskiedenisleesvaardigheid, kry leerders dan by begeleide oefeninge betrokke en lei hulle
uiteindelik na onafhanklike oefeninge.
c) Ondersoek: Alle lesse in die kurrikulum sluit elemente van geskiedkundige
ondersoek in waar leerders geskiedkundige vrae ondersoek, bewyse evalueer en
geskiedkundige aansprake konstrueer. Sommige word egter óm ‟n eksplisiete
ondersoekproses ontwerp waarin leerders hipoteses ontwikkel deur stelle
dokumente te ontleed. Sulke ondersoeke is die geskikste vir blok- of ‟n veelvoud
klasperiodes.
d) Gestruktureerde akademiese kontroversie (GAK): Vir hierdie lesse werk
leerders in pare en dan in spanne terwyl hulle geskiedkundige vrae verken. Nadat
hulle opponerende stellings oor ‟n vraag ingeneem het, werk hulle saam om
konsensus te bereik of om ten minste hulle verskille te verduidelik. Hierdie lesse is
baie geskik vir blok- of ‟n veelvoud klasperiodes. Die lesse werk die beste nadat
leerders ervaring opgedoen het van hoe om met primêre dokumente te werk te
gaan.
Stap 3: Geheelklasbespreking oor ‟n sentrale geskiedkundige vraag
Die finale segment van die dokumentgebaseerde geskiedenisles is die belangrikste. Dit
word alte dikwels agterweë gelaat as gevolg van beperkte tyd. Indien lestyd min word, is
dit dalk beter om een van die dokumente weg te laat as om ‟n waardevolle geleentheid te
laat verbygaan om geskiedkundige denkvaardighede in te oefen, aansprake te verwoord
en dit met bewyse uit die dokumente te ondersteun. Leerders kan slegs tydens
geheelklasbesprekings agterkom dat die geskiedenis oop is om op velerlei wyses vertolk
te word en dat dieselfde bewysstuk teenstellende aansprake kan ondersteun. Hierdie
aktiwiteit is aanvanklik dikwels vir leerders vreemd en ongemaklik om uit te voer, maar
met inoefening begin hulle hul rol as skeppers van kennis in die Geskiedenisklas
verstaan.
83
TOT WATTER MATE STEM JY SAAM MET ‟N STELLING?
Kwessie/onderwerp
Stelling/sleutelvraag
Bewyse om stelling te staaf
Bewyse teen die stelling
Gebruik die bewyse hierbo om ‟n paragraaf te skryf: Tot watter mate stem jy
saam met ‟n stelling?
Ek stem tot ‟n sekere/ groot/ geringe/ gedeeltelike mate saam met die stelling,
omdat
Die stelling is egter nie heeltemal akkuraat nie, want
84
Vertel die gebeure in chronologiese (datum) volgorde
Onderwerp/titel
Stel die gebeurtenis/onderwerp bekend wat in chronologiese (datum) volgorde
verduidelik sal word
Eerste
Toe
Daarna
Uiteindelik
Ter afsluiting
aanvanklik
nou
eerste
tweede
wanneer
OORGANGSWOORDE
na
derde
totdat
toe
in die
vir
tussentyd
(tydsduur)
later
na afloop
volgende
op (datum)
sodra
voorafgaande
vandag
85
totdat
onmiddellik
uiteindelik
daarna
nie lank
daarna nie
wanneer
gedurende
TEMPLAAT VIR DIE SAMESTELLING VAN ‟N “OORSAAK EN GEVOLG”PARAGRAAF
OORSAAK 1
OORSAAK 2
OORSAAK 3
GEVOLG
Stel ‟n paragraaf uit die aantekeninge hierbo saam.
Die volgende oorsake …………………………………….. , …………………………….
en ……………………………….. het tot gevolg dat ……………………………………
…..………………………………………………………………………………………………
As gevolg daarvan, het ...…………………………………………………….……… en
…………………………………………...............….. gebeur. Dit verduidelik waarom
..…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
Oorgangswoorde:
As gevolg van
Vanweë
Begin met
Gevolglik
Indien ... dan
Ten einde
Word
veroorsaak deur
Lei tot/het gelei Kan wees as
tot
gevolg van
Sodat
daardeur/ op
dié manier
derhalwe/ dus
aldus
86
Gevolge van
Wanneer ...
dan
‟N STRATEGIE OM POLITIEKE STROKIESPRENTE TE ONTLEED
Dit is een moontlike strategie wat jy met jou leerders kan gebruik om politieke
strokiesprente te ontleed. Deel hierdie stuk uit om leerders te herinner aan wat hulle by
elke stap moet doen. Laat jou leerders die stappe hieronder voltooi en bespreek. Laat
hulle dan ‟n kort paragraaf skryf waarin hulle verduidelik wat die strokiesprent se
betekenis is. Hulle moet hulle antwoord met bewyse uit die visuele beeld motiveer.
A.A.S.I.K. – Dit is ‟n nuttige metode om politieke strokiesprente te ontleed.
Agtergrond – Uit watter era dateer die strokiesprent? Wat het op daardie tydstip
gebeur? Dink spesifiek na oor watter historiese agtergrond ons moet ken ten einde te
kan verstaan wat in die politieke strokiesprent uitgebeeld word.
Argument – Watter aanspraak of argument probeer die skrywer maak? Wat is die
strokiesprent se geheelboodskap of tema?
Simbolisme – Watter simbole word gebruik? Wat verteenwoordig elke simbool?
Onthou dat dit ook belangrik is om sleutelfigure of mense en dit wat hulle in die
strokiesprent voorstel, te identifiseer.
Ironie – Wat is ironies (of humoristies) aan hierdie strokiesprent? Hoe gebruik die
spotprenttekenaar ironie om sy argument te stel?
Karikatuur – Watter dele van die strokiesprent of mense word oordryf? Waarom word
hierdie dele beklemtoon of oordryf? Hoe gebruik die kunstenaar oordrywing om sy punt
te maak?
87
SOAPS: ‟N STRATEGIE OM PRIMÊRE BRONNE TE ONTLEED
SOAPS
S (Vak [Subject]) =
Som die onderwerp
van die dokument
kortliks op.
Dokument 1
Dokument 2
O (Okkasie) =
Wanneer is hierdie
dokument geskryf?
A (Outeur [Author]) =
Wie is die outeur?
P (Perspektief) = Wat
is die outeur(s) se
perspektief/standpunt?
S (Betekenis
[Significance]) =
Waarom is hierdie
dokument
betekenisvol/
belangrik?
88
APPARTTS: ‟N STRATEGIE OM PRIMÊRE BRONNE TE ONTLEED
APPARTTS
Dokument 1
Dokument 2
Outeur (Author)
Wie het die Bron geskep? Wat
weet jy omtrent die outeur? Wat
is die outeur se perspektief/
standpunt?
Plek en tyd
Wanneer en waar is die Bron
geproduseer? Hoe kan dit die
betekenis van die Bron moontlik
beïnvloed?
Voorkennis (Prior knowledge)
Behalwe inligting oor die outeur
en die konteks van sy skepping,
wat weet jy nog wat jou sal help
om die primêre Bron selfs beter
te verstaan?
Gehoor (Audience)
Vir wie is die Bron geskep en
hoe kan dit moontlik die
betroubaarheid van die Bron
beïnvloed?
Rede
Waarom is die Bron
geproduseer toe dit geskep is?
Hoofgedagte (The Main Idea)
Watter idee probeer die Bron
oordra?
Toon
Watter onderliggende emosie
word gekommunikeer?
Betekenis (Significance)
Waarom is hierdie Bron
belangrik? Watter
gevolgtrekkings kan jy uit
hierdie dokument maak? Vra
jou af: “En wat daarvan?” ten
opsigte van die vraag wat gevra
word.
89
SKRYFRAAMWERK VIR GESKIEDENIS-OPSTEL
Vraag (Skryf die opstelvraag in die ruimte hieronder neer.)
Onderstreep die belangrike aksiewerkwoorde.
Is daar enige terme/ name/ datums wat verduidelik moet word?
Inleiding (Skryf jou inleiding hieronder neer.)
Jou inleiding moet die vraag kontekstualiseer (Wie? Wat? Waar? Wanneer?) en die
opstelvraag direk aanspreek of beantwoord.
PARAGRAAF 1
(A) Eerste sin van die eerste paragraaf
(Kontroleer: Het jy jou sleutelgedagte neergeskryf? JA/ NEE)
(B) Ontwikkeling/ verduideliking van gedagte
(C) Bewyse om jou argument te staaf
1.
2.
3.
(D) Kontroleer: Het jy terugverwys na die vraag/ die gedagte eksplisiet aan die vraag
gekoppel? JA/ NEE
(E) Skakeling met die volgende paragraaf/ gedagte
90
PARAGRAAF 2
(A) Eerste sin van die tweede paragraaf
(Kontroleer: Het jy jou sleutelgedagte neergeskryf? JA/ NEE)
(B) Ontwikkeling/ verduideliking van gedagte
(C) Bewyse om jou argument te staaf
1.
2.
3.
(D) Kontroleer: Het jy terugverwys na die vraag/ die gedagte eksplisiet aan die vraag
gekoppel? JA/NEE
(E) Skakeling met die volgende paragraaf/ gedagte
Herhaal stap (A) - (E) vir elke paragraaf in jou opstel.
GEVOLGTREKKING
Hierdie skryfraamwerk vir opstelle kan gebruik word om enige Geskiedenis-opstel te
struktureer.
Gebruik dit saam met die raamwerk om paragrawe te struktureer (PEEL (Point > Explain
>Example >Link) in Engels), en die riglyne om inleidings en gevolgtrekkings te kan skryf.
Leerders kan hierdie raamwerk aanpas om soveel paragrawe in te sluit as wat hulle nodig
het.
91
BEPLANNINGSINSTRUMENT VIR ‟N OPSTEL
Opstelvraag
Algemene gedagtes (dit sal die „punt‟ aan die begin van elke paragraaf wees)
Spesifieke voorbeelde (motivering of bewyse)
92
THIRTEEN CLASSROOM ACTIVITIES TO DEVELOP HISTORICAL THINKING
1. Write a Letter.
You were at an „historic‟ event. Write a 1-2 page letter home that describes what
happened. In the final paragraph, make a judgement and explain why you support
that view of the events.
2. Give a Speech.
Give a speech to your classmates that uses the historical event as its starting point,
but goes on to defend a more general proposition. For example, you might explain
Rosa Park‟s refusal to give up her seat on a Montgomery bus, and then go on to
explain why civil disobedience is or is not justifiable.
3. Draft a Political Flyer.
You were a witness to a significant event in history, for example the Sharpeville
massacre, or the events of Soweto 76. Afterwards you and some friends decide to
call a mass meeting or demonstration. Prepare a one-page handout that describes
the event, takes a stand in support of a position concerning it, and call for some
action to be taken. Be sure to include the reasons why you adopt the views you do.
4. Write a Newspaper Editorial.
You were at a TRC hearing, as a local newspaper editor who must report on and
then propose a reaction to the events. Write a 1-2 page editorial in which you briefly
outline the case, explain the conditions laid done in law as to when amnesty can be
granted and predict whether or not the commissioners will grant amnesty. Clearly
explain your reasons.
5. Perform a Dramatic Dialogue.
Write a dialogue between two of the people involved in an incident. For example, on
the question of releasing political prisoners write and/ or perform a conversation
between FW de Klerk and Andries Treunicht in which they try to convince one
another of their own viewpoint.
6. Make a Map.
Draw a map that follows a traveller or diary writer, such as the freedom riders during
the civil rights movement. Indicate on the map places where important events in the
text occurred.
7. Make a Poster.
You and some friends decide to call a mass meeting or demonstration for example to
demand independence from colonial rule. Design a large poster that would be
pasted to walls that graphically argues for some specific action, and briefly explains
in words why that action is the right one.
8. Draw a Comic Book.
You are the public relations person for an organization involved in one of these
events, such as the Cultural Revolution, to reach people who do not read well, you
decide to make a comic book that explains the issues and urges readers to take a
stand.
2
9. Write a Song.
Write the lyrics and perform a song that expresses the viewpoint of one of the key
people involved in the historical event. Any musical style -- blues, folk song, rap, rock
ballad, etc. -- is appropriate.
10. Shoot a Video.
You were there and have to shoot a TV news story about an event, such as the fall
of the Berlin Wall. Restate or re-enact what happened, and conclude with an on-air
editorial that proposes and defends some specific action in response to the events.
11. Conduct a Debate.
For example: Is globalisation having a positive influence of South Africa in the 21st
century? Teachers: have students work in pairs to map the argument in a text, and
then join with another pair that mapped it the same way. Ask these foursomes to
take a stand that either agrees or disagrees with the conclusion. Separate them into
three groups: one that argues for the claim, one that argues against it, and the rest of
the class, who will apply these evaluation criteria to each side.
12. Stage a Re-enactment.
Re-enact an event, with students taking different parts, for example: CODESA 1 or 2.
Students should research and then re-enact the positions taken and demands made
by the different political parties and the events which disrupted these negotiations.
13. Hold a Mock Trial.
Teachers assign students to play the roles of key participants in the text and hold a
trial. For example put Chairman Mao on trial for crimes against humanity during the
Cultural Revolution. The Prosecutors, defendants, and attorneys for the defence
must restate the events from their point of view and recommend a course of action.
The rest of class serves as jury.
(Adapted from the Thinking Like a Historian Website. Accessed on 20 June 2013:
http://www.wisconsinhistory.org/teachers/search.asp?id=13
3

GRAAD 12-GESKIEDENIS KWARTAAL 1 KABV

Transcription

Similar documents

- Pretorium Trust

grapevine - Karsten Group

Nov 2013

GEAGTE OUERS

Hier kom `n ding!

Graad 1

Beweging word verkry deur die herhalende gebruik van `n .... `

Zwarrie W`s 2/2015 - Hoërskool Zwartkop

NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT GRAAD 12 GRAAD 12

hier - Kyknet

RIGLYNE OM EKSAMENVRAESTELLE OP TE STEL