Gịnị n`Ezie Ka Bible Na

Transcription

BIBLE NA-AKUZI
GIN
I n’Ezie
KA BIBLE
NA-AKUZI?
bh-IB
GỊNỊ n’Ezie
KA BIBLE
NA-AKỤZI?
AKWỤKWỌ A BỤ NKE
Ebe Ndị E Si Nweta Foto: Peeji nke 7: A natara ikike n’aka American Bible Society
Peeji nke 19: Ụwa: Foto nke NASA Peeji nke 24-25: Foto nke WHO bụ́ nke
Edouard Boubat sere Peeji nke 88-89: Bọmbụ gbawara agbawa: Foto
nke USAF; nwatakịrị: Foto nke WHO bụ́ nke W. Cutting sere
© 2005
Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
What Does the Bible Really Teach?
© 2005
Wachtturm Bibel- und Traktat-Gesellschaft der Zeugen Jehovas, e.V.
Selters/Taunus
Gịnị n’Ezie Ka Bible Na-akụzi?
Nke E Biri n’Ọnwa Septemba 2013
A naghị ere akwụkwọ a ere. O so n’ihe e ji arụ ọrụ ịkụziri ndị mmadụ Baịbụl n’ụwa dum.
E jikwa onyinye si ndị mmadụ n’obi akwado ọrụ a.
Ọ gwụlakwa ma e gosiri nsụgharị ọzọ, nsụgharị Bible e ji mee ihe maka Akwụkwọ Nsọ Grik
bụ Nsụgharị Ụwa Ọhụrụ nke Akwụkwọ Nsọ Grik nke Ndị Kraịst, nsụgharị e jikwa mee ihe maka
Akwụkwọ Nsọ Hibru bụ Bible Nsọ nke Union Version. E mewo ka nsụpe okwu nke nsụgharị abụọ ahụ
kwekọọ n’ụdị e ji eme ihe n’oge a. N’ebe e dere NW ka ọ na-eso nhota okwu, ọ na-egosi na nsụgharị
ahụ sitere na New World Translation of the Holy Scriptures—With References nke dị n’asụsụ Bekee.
What Does the Bible Really Teach?
Igbo (bh-IB)
Made in Germany
E Biri Ya na Jamanị
Druck und Verlag: Wachtturm-Gesellschaft, Selters/Taunus
IHE NDI DI N’IME YA
ISI NKE
PEEJI NKE
`
Nke A O Bu Ihe Chineke Zubere? 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 3
´
1. Olee Ihe Nd i Bu Eziokwu Banyere Chineke? 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 8
2. Bible—Akwukw
o Sitere n’Aka Chineke 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 18
9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 27
3. G in i Bu Nzube Chineke Maka Uwa?
`
4. Onye Bu Jizos
Kra ist? 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 37
5. Ihe Mgbaputa
Kas inu Chineke Nyere 9 9 9 9 47
Ahu—Onyinye
6. Ebee Ka Nd i Nwur
u Anwu Gara? 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 57
7. Ezigbo Olileanya nke D i ir i Nd i I Hur
u
n’Anya Nwur
u Anwu 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 66
8. G in i Bu Alaeze Chineke? 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 76
`
9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 86
9. Any i Na-ebi “n’Ub
och
i Ikpeazu”?
´
10. Nd i Mmu o E Kere Eke—Otu Ha Si Emetuta
Any i 9 9 9 9 9 9 9 96
11. N’ihi G in i Ka Chineke Ji Kwere Ka Nhujuanya
D ir i? 9 9 9 9 106
12. Ibi Ndu n’Uz
o Na-amas i Chineke 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 115
´
13. Ile Ndu Anya Otu Chineke Si Ele Ya 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 125
14. Uz
o Isi Mee Ka Ndu Ezinul
o G i Na-enye Obi Ut
o 9 9 9 9 9 9 134
15. Ofufe Chineke Na-anakwere 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 144
16. Guzosie Ike n’Ezi Ofufe 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 154
17. B iaruo Chineke Nso n’Ekpere 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 164
18. Baptizim na Mmekor
ita G i na Chineke 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 174
19. Nogide
n’ Ihunanya
Chineke 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 184
9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 194
Ihe Odide Ntukwasi
`
Nke A O Bu Ihe Chineke Zubere?
O BUR
U na i gu o akwukw
o akuk
o,
ma
o bu kirie televishon,
ma o bu gee re
dio, i ga-achop
na akuk
uta
o banyere
mpu,
egwu juputara
na
agha, na iyi oha
ha! Chegod i echiche banyere nsogbu nd i
nke i nwere. Ma elegh i anya, or
ia ma o
bu onw
u nke onye i hur
u n’anya na-egbu
g i mgbu n’obi. I pur
u inwe mmetuta
yiri
´
´ ´
nke ezi mmadu ahu bu Job, bu onye s ir i
na ‘ahuh
10:15.
u juru ya afo.’—Job
Ju o onwe g i, s i:
`
ˇ Nke a o bu ihe Chineke zubere
maka m nakwa maka ihe nile a kpo
ro mmadu?
ˇ Olee ebe m pur
u inweta enyemaka
iji nagide nsogbu m nile?
`
ˇ E nwere olileanya na o d i mgbe any i
ga-enwe udo n’uwa?
Bible na-aza ajuj
u
nd i a n’uz
o na-eju
afo.
4
BIBLE NA-AKUZI
NA
CHINEKE GA-EME KA E NWEE
MGBANWE ND I A N’UWA.
“O ga-ehichapukwa
anya mmiri o
bula
u agaghi adi oz
n’anya ha, onw
o,
iru
´
´
´ ´
uju ma o bu mkpu akwa ma o bu ihe mgbu
agaghikwa adi oz
21:4.
o.”—Mkpughe
“Onye ngwur
o
ga-amali di ka ele.”
—Aisaia 35:6
“A ga-emeghe
` `
anya ndi ısı.”
—Aisaia 35:5.
‘Ndi nile no n’ili ncheta
ga-aputa.’—J
on
5:28, 29
“Onye obibi ya
agaghi asi,
Ana m aria or
ia.”
—Aisaia 33:24.
“Ot
[ga-adi] n’ala.”
u oka
ut
—Abu Oma
72:16.
6
Gini n’Ezie Ka Bible Na-akuzi?
RITE URU N’IHE ND I BIBLE NA-AKUZI
Ad ila ngwa iwere ihe nd i d i na peeji
nd i bu uz
o d i ka nan i nro efu. Chineke ekwewo nkwa ime ihe nd i a, Bible
´
na-akowakwa
otu o ga-esi mee ha.
Ma Bible na-eme ihe kar ir i nke ahu.
O na-ekwu ihe ga-enyere g i aka
ibi ndu na-eju afo n’ezie ob
u
na ugbu a. Chetud
i banyere
nchegbu na nsogbu nd i i
nwere. Ha pur
nso u igunye
gbu ego, nsogbu ezinul
o,
´
ahu ad igh i ike, ma o bu
onw
u nke onye i hur
u
n’anya. Bible pur
u inyere g i aka inagide nsogbu
taa, o pukwara
iwetara g i
nkasi obi site n’ iza ajuj
u nd i d i
ka nd i a:
ˇ N’ihi g in i ka any i ji ata
ahuh
u?
´
ˇ Olee otu anyi pur
u isi nagide nchegbu nke ndu?
´
u isi mee ka ndu ezinul
o anyi bur
u nke
na-enye obi ut
o kar i?
ˇ Gini na-eme anyi mgbe anyi nwur
u?
`
ˇ Anyi ga-ahu ndi anyi hur
u n’anya nwur
u anwu oz
o?
´
u isi jide n’aka na Chineke ga-emezu
nkwa ya maka odinihu?
`
Nke A O Bu Ihe Chineke Zubere?
7
Og
ug
u i na-agu akwukw
o a gosiri na o ga-amas i g i imata ihe
Bible na-akuzi.
Akwukw
o a ga-enyere g i aka. I ga-ahu na paragraf nke o bula
nwere ajuj
u ya na ya kwekor
o n’ala ala peeji.
O mas iwo ot
ut
u nde mmadu iji ajuj
u na az iza eme ihe mgbe
` `
ha na Nd iama Jehova na-ekwur ita banyere Bible. Any i nwere
olileanya na o ga-amas ikwa g i. Ka Chineke gozie
g i ka i na
enwe ahumah
u na-akpali akpali ugbu a na nke na-enye afo
ojuju nke imuta
n’ezie!
ihe Bible na-akuzi
MARA BIBLE G I
O BU akwukw
Bible. Akwukw
o 66 mejuputara
o nd i a nwegas ir i isi na amaokwu d i iche iche maka ichota
ihe na ha ngwa
ngwa. Mgbe e zoro aka n’akuk
o Nso n’akwu u Akwukw
kwo a, nomba
nke mbu bu isi nke akwukw
o Bible, nke naesokwa ya bu amaokwu. D i ka ihe atu,
“2 Timoti 3:16” puta
ra akwukw
o ozi nke abu o e degaara Timoti, isi 3, amaokwu
nke 16.
I ga-ama Bible ngwa ngwa site n’ igu akuk
u Akwukw
o Nso
nd i e zoro aka na ha n’akwukw
g in i ma i malite
o a. Oz
okwa,
igu Bible kwa ub
och
i? Site n’ igu isiakwukw
o ato ruo ise n’otu
ub
Bible n’otu afo.
och
i, i pur
u igucha
ISI NKE MBU
´
Olee Ihe Ndi Bu Eziokwu
Banyere Chineke?
`
Chineke o na-eche banyere g i n’ezie?
`
Olee ud
i onye Chineke bu?
O nwere aha?
`
A pur
u ib iaru Chineke nso?
`
ebe um
na-aju ajuj
I HUT
ULA
uaka
u?
Ot
ut
u n’ime ha
na-amalite ij u ajuj
u ozugbo ha malitere ikwu okwu. Ha naelegide gi nno o anya ka ha na-aju ajuj
i mere
u ndi di ka: Gin
eluigwe
ji acha anun
i ka e ji mee kpakpando?
u anun
u?
Gin
`
Onye kuziiri
um
isi
u abu?
ike iza
ha,
u nnun
u ib
I pur
u igbal
aziza
ma o naghi adicha
mfe. Ob
kasi mma i nyere pur
u
una
´
ikpali
ha ij u gi ajuj
u?
ikwan
u oz
o,
bu:
N’ihi gin
2 O bughi nani umuaka na-aju ajuju. Ka
anyi na-etolite, anyi na-anogide
na-aju
ajuj
u.
Anyi na-eme nke a iji mata uz
o,
iji
mata ihe ize ndu ndi o di mkpa ka anyi
zere, ma o bu iji chop
uta
ihe. Ma o yiri
`
ka uf
od
u ndi ha na-akwus
i ij u ajuj
u,
ka´
ris
ia
ajuj
i ihe
u ndi kasi mkpa. Ma o digh
oz
o aziza.
i ich
o,
ha na-akwus
3 Cheedi banyere ajuju ahu di
n’ihu akwukw
o a, ajuj
u ndi a
jur
u n’okwu mmalite ya, ma o
´
bu ndi di na mmalite isiakwu
kwo a. Ha bu uf
od
u n’ime ajuj
u
1, 2. N’ihi g in i ka o ji ad ikar i mma iju ajuj
u?
3. N’ihi g in i ka ot
ut
u nd i ji akwus
i igbal i icho
ta az iza nke ajuj
u nd i kas i mkpa?
´
Olee Ihe Ndi Bu Eziokwu Banyere Chineke?
9
ndi kasi mkpa i pur
agbali
u ij u.
Ma, ot
ut
u ndi anaghizi
`
ich
ota
ha. N’ihi gin
i?
Bible o nwere aziza
ha? Uf
aziza
od
u naeche na aziza
Ndi oz
ndi o na-enye siri nno o ike nghota.
o
na-eche na ij u ajuj
u pur
u imenye ha ihere. Uf
od
u ndi na´
ekpebikwa na o kasi mma ihap
ur
u ndi ndu okpukpe na ndi
´
nkuzi
i ka i chere?
u ndi di otu ahu.
Gin
ajuj
4 Ma eleghi anya, o ga-amasi gi inweta aziza nke ajuju ndi
´
di mkpa na ndu.
adigh
u uka
i ya na mgbe uf
Ihe ir
od
u i na`
eche, si: ‘Gin
i bu nzube nke ndu?
Ndu nke a o bu nani ndu
din
u?
Olee ud
i onye Chineke bu n’ezie?’ O di mma ij u ajuj
u
´
ndi di otu ahu,
mkpa ka i ghara ikw
us
i ij u ha ruo
o dikwa
mgbe i chotara
aziza
ndi na-eju afo ma zie ezie. Onye ozizi
´
ahu a ma ama, bu Jizos
u na-ari o,
kwuru, si: “Nogiden
Kraist,
a ga-enyekwa unu; nogiden
u na-acho,
unu ga-achotakwa;
nogiden
u na-aku,
a ga-emeghekwara unu.”—Matiu 7:7.
5 O buru na i ‘nogide na-acho’ aziza nke ajuju ndi di
´
mkpa, i ga-achop
nno o
uta
na ime otu ahu na-akwughachi
ugw
gi,
o.
(Ilu 2:1-5) N’agbanyeghi ihe ndi oz
o pur
u igwawo
e nwere aziza,
ich
i pukwara
ota
ha esi ha—n’ime Bible. Aziza
´
ghi oke ike nghota.
Nke kakwari mma, ha na-eme ka e nwee
olileanya na obi ut
inyere gi aka ibi ndu na o.
Ha pukwara
eju afo ugbu a. Iji malite, ka anyi tulee
ajuj
u nke nyeworo
ot
ut
u ndi nsogbu.
`
CHINEKE O BU ONYE NA-ENWEGH I
MMETUTA
NKE OBI TARA MMIRI?
6 Otutu ndi na-eche na aziza nke ajuju ahu bu ee. ‘O buru
na Chineke na-eche banyere anyi,’
i n’uche,
ka ha na-atughar
´
‘uwa
o garaghi abu ebe di nno o iche?’ Ebe o bula
anyi lere
anya n’uwa,
ihe anyi na-ahu bu agha, ikp
oas
i, na nhuju
anya. Anyi nile kwa n’otu n’otu na-ada or
na-ata ahuh
ia,
u,
´
4, 5. G in i bu uf
od
u n’ime ajuj
u nd i kas i mkpa any i pur
u iju na ndu,
n’ihi g in ikwa ka any i kwes ir i iji cho o az iza ha?
nke um
ut
u nd i ji eche na nhujuanya
u mmadu ad igh i ewute Chineke?
10
ndi anyi hur
ukwa
anyi. N’ihi ya, ot
u n’anya na-anwunah
ut
u
ndi na-ekwu, si, ‘O bur
u na Chineke na-eche banyere anyi na
´
´
nsogbu anyi, o garaghi egbochi ihe ndi di otu ahu ime?’
7 Nke ka njo, ndi nkuzi okpukpe na-eme mgbe ufodu ka
ndi mmadu chewe na Chineke bu onye obi tara mmiri.
˙
N’uz
ha na-ekwu na o bu
o di anaa? Mgbe e nwere odachi,
´
uche Chineke. Di ka a pur
u isi kwuo ya, ndi nkuzi
di ` otu
ahu na-ata Chineke uta
maka ihe oj
o o ndi na-emenu.
O bu
´
otu ahu ka Chineke di n’ezie? Gin
i ka Bible na-akuzi
n’ezie?
Jems 1:13 na-aza, si: “N’oge onw
unwa,
ka onye o bula
ghara
is
i: ‘O bu Chineke na-anwa m.’ N’ihi na a pugh
o o
i iji ihe oj
nwaa Chineke, ya onwe ya adigh
anwa onye o bula.”
ikwa
N’ihi ya, o but
Chineke na-akpata ajo omume i na-ahu
ughi
gburugburu uwa.
(Job 34:10-12) N’eziokwu, o na-ekwe ka
ihe oj
di n’etiti
o o na-eme. Ma, e nwere nnukwute od
iiche
ikwe ka ihe mee na ikpata ihe.
8 Di ka ihe atu, chee banyere nna maara ihe, nke na-ahu
´
n’anya, bu onye nwere nwa nwoke toworo eto nke ya na
nne na nna ya ka bi. Mgbe nwa ya nwoke ahu malitere inupu isi ma kpebie ihap
u ul
i egbochi ya. Nwa
o,
nna ya adigh
´
ya nwoke` ahu ebiwe ud
i mma ma banye na
i ndu na-adigh
nsogbu. O bu nna ahu kpatara nsogbu nwa ya nwoke? Ee e.
(Luk 15:11-13) N’otu aka ahu,
i egbochi ndi
Chineke adigh
mmadu mgbe ha ho or
o ibi ndu oj
o o,
ma o bugh
i ya kpatara
nsogbu ndi siworo na ya puta.
Mgbe ahu,
o gaghi adi mma
n’ezie ita
Chineke uta
maka nsogbu nile ihe a kpor
o mmadu na-enwe.
9 O di ezi ihe ndi mere Chineke ji kwere ka ihe a kporo
mmadu na-agbaso uz
o oj
o o.
Di ka Onye Okike anyi di ike,
´
7. (a) Olee otu nd i nkuzi
okpukpe siworo mee ka ot
ut
u nd i chee na
obi kpor
o
Chineke
nku?
n’ezie banyere
(b) G in i ka Bible na-akuzi
onw
unwa
nd i pur
u ib iara any i?
´
8, 9. (a) Olee otu i pur
u isi mee ihe atu nke od
iiche d i n’etiti ikwe
ka ajo omume d ir i na ikpata ya? (b) N’ihi g in i ka o ga-eji bur
u ihe naekwes igh i ekwes i any i ikato mkpebi Chineke mere ikwe ka ihe a kpor
o
mmadu gbasoo uz
o oj
o o?
´
11
nke makwaara ihe, o bugh
i iwu na o ga-akor
o anyi ihe ndi
´
´
mere o ji mee otu ahu.
Chineke
unanya
Otu o di, n’ihi ih
nwere n’ebe anyi no,
o na-akor
o anyi. I ga-amatakwu banyere ihe ndi a n’Isi nke 11 nke akwukw
o a. Ma jide n’aka
na o bugh
i Chineke na-akpata nsogbu ndi anyi na-eche ihu.
Kama nke ahu,
o na-enye anyi olileanya e nwere nani ya
maka ihe ngwota!—A
isa
ia
33:2.
10 Ozokwa, Chineke di nso. (Aisaia 6:3) Nke a putara na o
di ocha.
O digh
i eme ajo omume. N’ihi ya, anyi pur
u it u
kwasi ya obi kpamkpam. Anyi apugh
i ikwu nke ahu banyere
´
um
i eme ihe n’eziokwu mgbe
u mmadu,
bu ndi na-adigh
uf
onye och
i kasi eme ihe n’eziokwu adigh
i
od
u.
Ob
una
ich
enwecha ike imezi ihe ndi oj
o o mebiri. Ma ike Chineke kari-
ri ike nile. O pur
u iwepu nsogbu nile ajo omume wetawooro
´
ihe a kpor
o mmadu,
o ga-emekwa otu ahu.
Mgbe Chineke
ga-eme ihe, o ga-eme ya n’uz
o ga-eme ka ihe oj
o o kwus
i ruo
mgbe ebighi ebi!—Abu Oma
37:9-11.
OLEE MMETUTA
CHINEKE NA-ENWE BANYERE IKPE
NA-EZIGH I EZI ND I ANY I NA-ECHE IHU?
11 Ka o digodi, olee mmetuta Chineke na-enwe banye
´
re ihe ndi na-eme n’uwa
nakwa na ndu gi?
Nke mbu,
Bible na-akuzi
na Chineke “na-ahu ezi ikpe n’anya.” (Abu
Oma
37:28) N’ihi ya, o na-enwe mmetuta
miri emi banyere ihe ziri ezi na ihe na-ezighi ezi. O kpor
o ikpe na-ezighi
ezi nile asi. Bible na-ekwu na Chineke nwere ‘mwute n’obi
Ya’ mgbe ihe oj
n’uwa
n’oge gara aga. (Jenesis 6:
o o juputara
5, 6) Chineke agbanwebeghi. (Malakai 3:6) Nhujuanya
a na
enwe n’uwa
nile ka na-ewute ya. Chineke adigh
i acho ih
u ka
ndi mmadu na-ata ahuh
u.
“O na-eche banyere unu,” ka Bible na-ekwu.—1 Pita 5:7.
10. N’ihi g in i ka any i ga-eji nwee ntukwas
i obi na Chineke ga-edozi
nsogbu nile ajo omume kpatara?
11. (a) Olee mmetuta
Chineke na-enwe banyere ikpe na-ezigh i ezi?
(b) Olee mmetuta
Chineke na-enwe banyere ahuh
u i na-ata?
12
´
Olee otu anyi pur
i acho
u isi jide n’aka na Chineke adigh
` `
ih
u ka a na-ata ahuh
u?
Lee ihe ama oz
o.
Bible na-akuzi
na
e mere mmadu n’onyinyo Chineke. (Jenesis 1:26) N’ihi ya,
`
`
anyi nwere agwa oma
n’ihi na Chineke nwere agwa oma.
Di
`
ka ihe atu,
na-ata
u ka ndi aka ha di ocha
o na-ewute gi ih
´
ahuh
u?
O bur
u na ikpe na-ezighi ezi ndi di otu ahu naewute gi, jide n’aka na ha na-ewute Chineke ob
kari.
una
13 Otu n’ime ihe ndi kasi mma mmadu nwere bu iki
`
`
ke nke ih
agwa Chineke. Bible
u n’anya. Nke ahu bukwa
na-akuzi
(1 Jon
unanya.”
na “Chineke bu ih
4:8) Anyi na`
ahu n’anya n’ihi na Chineke na-ahu n’anya. Ih
o
unanya
ga-akpali gi ikw
na ikpe na-ezighi ezi i na us
i nhujuanya
ahu n’uwa?
O bur
u na i nwere ikike
´
`
ime otu ahu,
ı ga-eme ya? Ee, i gaMgbe i chor
o
eme ya! Obi kwesikwara
isi gi ike na
ka mmadu mata
´
gi, ı dighi agwa ya
Chineke ga-eweta nhujuanya
na ikpe
´
aha gi? Chineke
na-ezighi ezi na njedebe. Nkwa ndi e
na-agwa anyi aha
kwuru banyere ha n’okwu mmalite
ya n’ime Bible
nke akwukw
o a abugh
i nro nkit i ma o
bu olileanya ndi a na-ejighi n’aka.
´
Nkwa Chineke ga-emezurir
i!
Otu o di,
´
´
iji nwee okwukwe na nkwa ndi di otu
ahu,
o di mkpa ka i matakwuo Chineke nke kwere ha.
12
CHINEKE CHOR
O KA I MARA
ONYE O BU
14 O buru na i choo ka mmadu mata
`
`
12, 13. (a) N’ihi g in i ka any i ji nwee agwa
´
oma
nd i d i ka ihunanya,
oleekwa otu ihu
´
nanya si emetuta
otu any i si ele uwa
anya?
(b) N’ihi g in i ka obi kwes ir i iji sie g i ike na
Chineke ga-eme ihe n’ezie banyere nsogbu
nd i e nwere n’uwa?
14. G in i bu aha Chineke, n’ihi g in ikwa ka
any i ji kwes i iji ya na-eme ihe?
Bible na-akuzi
na Jehova
bu Onye Okike nke eluigwe na
ala nke na-ahu n’anya
´
gi, gin
i ka i pur
Chi u ime? I gaghi agwa onye ahu aha gi?
`
neke o nwere aha? Ot
ut
u okpukpe na-ekwu na aha ya bu
“Chineke” ma o bu “Onyenwe anyi,”
ma aha ndi a abugh
i
ezigbo aha ya. Ha bu utu aha, di nno o ka “eze” na “onyeisi ala” bu utu aha. Bible na-akuzi
na Chineke nwere ot
ut
u
´
utu aha. “Chineke” na “Onyenwe anyi”
so na ha. Otu o di,
´
Bible na-akuzikwa
na e nwere ihe bu ezigbo aha Chineke: Je
hova. Abu Oma
83:18 na-ekwu, si: “Gi onwe gi, Onye aha Gi
bu Jehova, nani Gi, bu Onye kachasi ihe nile elu n’elu uwa
´
nile.” O bur
i Bible gi, i pur
i na nsughar
u na aha ahu adigh
u
iga
i di na peeji nke 195-197 n’akwu n’Ihe Odide Ntukwas
´
´
kwo a iji mata ihe mere o ji di otu ahu.
Nke bu eziokwu bu
14
na aha Chineke putara
ot
ut
u puku ugboro n’ihe odide oge
ochie nke Bible. N’ihi ya, Jehova chor
o ka i mata aha ya ma
jiri ya na-eme ihe. A pur
gi onwe ya
u ikwu na o na-akowara
n’ime Bible.
15 Chineke nyere onwe ya aha nwere ihe di ukwuu o puta
´
ra. Aha ya, bu Jehova, putara
na Chineke pur
u imezu nkwa
o bula
o kwere nakwa na o pur
u imezu ihe o bula
o zubere.1
Aha Chineke pur
u iche, o nweghi oyiri. O bu nani ya nwe
´
ya. N’ot
ut
u uz
o,
Jehova pur
u iche. Olee otu nke a si bur
u eziokwu?
´
1 E nwekwuru ihe om
banyere ihe aha Chineke putara
na otu e
uma
si akpo ya n’Ihe Odide Ntukwas
i d i na peeji nke 195-197.
´
15. G in i ka aha ahu bu Jehova putara?
nke
Ihunanya
ezigbo nna nwere
n’ebe um
u ya no
na-egosiputa
i hunanya
ka ukwuu
nke Nna anyi nke
eluigwe nwere
n’ebe anyi no
´
15
Anyi hur
83:18 kwuru banyere Jehova, si:
u na Abu Oma
‘Nani Gi, bu Onye kachasi ihe nile elu.’ N’otu aka ahu,
o bu
nani Jehova ka a na-akpo “Onye Pur
u Ime Ihe Nile.” Mkpughe 15:3 na-ekwu, si: “Or
u gi di ukwuu ma di ebube, Jehova
Chineke, Onye Pur
u Ime Ihe Nile. Uz
o gi bu nke ezi omu´
me na nke eziokwu, Eze mgbe ebighi ebi.” Utu aha ahu bu
“Onye Pur
u
Ime
Ihe
Nile”
na-ak
uziri
any
i
na
Jehova
b
u
onye
kasi ike. O digh
i onye ike ya na ya ha; ike ya kasi ike nile. Utu
´
aha bu “Eze mgbe ebighi ebi” na-echetakwara anyi na Jehova pur
adi mgbe
u iche n’uz
o oz
o.
Nani ya bu onye diworo
nile. Abu Oma
90:2 na-ekwu, si: “Ob
site na mgbe ebighi
una
ebi ruo mgbe ebighi ebi, Gi onwe gi bu Chineke.” Iche nke
´
ahu n’echiche na-emenye egwu, o bugh
i eziokwu?
17 Jehova pukwara iche n’udi na o bu nani ya bu Onye
Okike. Mkpughe 4:11 na-agu,
i ekwesi, Jehova,
si: “I kwesir
ob
Chineke anyi, inata
otuto na nsop
una
ur
u na ike, n’ihi
na i kere ihe nile, o bukwa
n’ihi och
o gi ka ha ji dir
i, ka
ich
´
e jikwa kee ha.” Ihe nile i pur
u iche n’echiche—site na ndi
´
´
bu mmu o a na-adigh
i ahu anya, bu ndi no n’eluigwe ruo na
kpakpando ndi na-ejuputa
n’igwe n’abali na mkpur
u osisi
´
ndi osisi na-amip
uta
nakwa azu ndi na-egwughari n’ime oke
osimiri—ha nile di adi n’ihi na Jehova bu Onye Okike!
`
I PUR
U INO JEHOVA NSO?
`
`
18 Igu banyere agw
a ndi di it unanya
nke Jehova na-eme
ka uf
od
u ndi tu o egwu. Ha na-atu egwu na Chineke di
nno o elu nke na ha apugh
ya nso ma o bu na o di-
iaru
i ib
´
ghi ihe o bula
ha bu n’anya Chineke nke di elu otu ahu.
`
Ma, echiche a o ziri ezi? Bible na-akuzi
nno o ihe megidere
nke ahu.
O na-ekwu banyere Jehova, si: “N’eziokwu, o nogh
i
n’ebe di anya n’ebe onye o bula
n’ime anyi no.”
(Or
u 17:27)
16
16, 17. G in i ka any i pur
u imuta
banyere Jehova site n’utu aha nd i naesonu:
(a) “Onye Pur
u Ime Ihe Nile”? (b) “Eze mgbe ebigh i ebi”?
(ch) “Onye Okike”?
18. N’ihi g in i ka uf
i ib iaru Chineke nso,
od
u nd i ji eche na ha apugh
ma g in i ka Bible na-akuzi?
16
Ob
Bible na-agba anyi ume, si: “Biaruon
u Chineke nso,
una
o ga-abiarukwa
unu nso.”—Jems 4:8.
19 Olee otu´ i puru isi biaruo Chineke nso? Nke mbu,
nogide
na-eme ihe i na-eme ugbu a—im
u banyere Chine
ke. Jizos
ndu ebighi ebi, ha inweta
kwuru, si: “Nke a putara
´
ihe om
banyere gi, bu nani ezi Chineke ahu,
uma
nakwa
´
banyere onye ahu i zitere, bu Jizos
(Jon
Kraist.”
17:3) Ee,
Bible na-akuzi
u banyere Jehova na Jizos
na im
na-eduga
´
na “ndu ebighi ebi”! Di ka e kwuworo, “Chineke bu ih
u
`
`
nanya.” (1 Jon
4:16) Jehova nwekwara ot
ut
u agwa ndi oz
o
´
magburu onwe ha, bu ndi na-ador
o mmasi. Di ka ihe atu,
Bible na-ekwu na Jehova bu “Chineke nke nwere obi ebere,
Onye na-eme amara, Onye na-adigh
i ewe iwe os
o os
o,
Onye
na-aba uba
n’ebere na eziokwu.” (Op
up
u 34:6) Chineke ‘di
mma, na-agbaghara mmehie.’ (Abu Oma
86:5) O nwere ndi
di. (2 Pita 3:9) O na-eguzosi ike n’ihe. (Mkpughe 15:4) Ka i
´
na-agukwu
Bible, i ga-ahu otu Jehova siworo gosi na ya nwe
`
`
`
`
re agwa ndi a na-ador
o mmasi na ot
ut
u agwa ndi oz
o.
20 N’eziokwu, i pughi ihu Chineke anya n’ihi na o bu
mmu o a na-apugh
u anya. (Jon
i ih
1:18; 4:24; 1 Timoti 1:17)
´
Otu o di, site n’im
ya
u banyere ya n’ime Bible, i pur
u imata
di ka onye. Di ka ob
u id
i ut
u abu ahu kwuru, i pur
u “ih
o Jehova.” (Abu Oma
27:4; Rom 1:20) Ka i na-amukwu
banyere
´
´
Jehova, otu ahu ka o ga-abuwanye
onye di ad i nye gi, otu
ahukwa
ka i ga-enwekwu ihe mere i ga-eji hu ya n’anya ma
biaruo
ya nso.
21 I ga-eji nke nta nke nta ghota ihe mere Bible ji na
akuziri
anyi iwere Jehova di ka Nna anyi. (Matiu 6:9) O
bugh
i nani na o bu ya nyere anyi ndu kamakwa o chor
o ka
´
19. (a) Olee otu any i pur
u isi malite ib iaru Chineke nso, uru d ikwa
˙
´
`
`
anaa ka ime otu ahu bara? (b) Olee agwa Chineke nd i kas i ador
o mmas i g i?
`
20-22. (a) Oh
i ihu Chineke anya o ga-egbochi any i
uh
u any i na-apugh
(b) G in i ka uf
ib iaru ya nso? Kowaa.
od
u nd i na-ebugh i ihe oj
o o o bula
n’obi ga-agba g i ume ka i mee, g in ikwa ka i kwes ir i ime?
´
17
anyi bie ndu kasi mma—di ka nna o bula
na-ahu n’anya gaacho ka um
36:9) Bible na-akuzikwa
na
u ya bie. (Abu Oma
um
o ndi enyi Jehova. (Jems 2:23) Leenu
u mmadu pur
u igh
—i pur
o enyi Onye Okike nke eluigwe na ala!
u igh
22 Ka i na-amutakwu ihe na Bible, i puru ichoputa na ndi
´
uf
od
u,
bu ndi na-ebughi ihe oj
o o o bula
n’obi, ga-agba gi
´
ume ka i kwus
i om
um
u ihe di otu ahu.
Ha pur
u inwe nchegbu na i ga-agbanwe nkwenkwe gi. Ma ekwela ka onye o
bula
gbochie gi imete enyi a na-enweghi atu.
23 Otu´ o di, a ga-enwe ihe ndi i na-agaghi aghota na´
mmalite. O pur
o gi iwedata onwe gi ala iji ri o maka
u ich
enyemaka, ma alala azu n’ihi ihere. Jizos
kwuru na o di mma
mmadu iwedata onwe ya ala, di ka nwatakir
i. (Matiu 18:2-4)
Di ka anyi makwaara, um
ir
i ajuj
i na-ajukar
untak
u.
Chineke chor
ha. Bible na-aja uf
o ka i chota
aziza
od
u ndi chosiri
ike im
uta
banyere Chineke mma. Ha ji nlezianya nyochaa
Akwukw
o Nso iji jide n’aka na ihe ha na-amuta
bu eziokwu.
—Or
u 17:11.
24 Uzo kasi mma isi muta banyere Jehova bu site n’inyo
˙
cha Bible. O di iche n’akwukw
o o bula
oz
o.
N’uz
o di anaa?
Isiakwukw
o na-esonu ga-atule
isiokwu ahu.
23, 24. (a) N’ihi g in i ka i ji kwes i inogide
na-aju ajuj
u banyere ihe i
na-amuta?
(b) G in i bu isiokwu nke isiakwukw
o na-esonu?
IHE ND I BIBLE NA-AKUZI
ˇ Chineke na-eche banyere gi.—1
Pita 5:7.
ˇ Ezigbo aha Chineke bu Jehova.
—Abu Oma
83:18.
ˇ Jehova na-akpo gi ka i biaruo
ya nso.
—Jems 4:8.
ˇ Jehova na-ahu n’anya, nweekwa obioma
na
obi ebere.—Op
up
u 34:6; 1 Jon
4:8,16.
ISI NKE ABU O
Bible—Akwukw
o
Sitere n’Aka Chineke
˙
N’uz
o nd i d i anaa ka Bible si d i iche
n’akwukw
o o bula
oz
o?
´
Olee otu Bible pur
u isi nyere g i aka inagide
nsogbu nd i i nwere?
N’ihi g in i ka i pur
i amuma
u iji tukwas
nd i e dekor
o na Bible obi?
`
I PUR
U icheta oge ezi enyi gi nyere gi onyinye pur
u iche? Ma
eleghi anya, o bugh
i gi kamakwa o
i nani na nke ahu masir
mere gi obi ut
o.
N’ezie, o di ihe onyinye e nyere gi na-egosi
banyere onye nyere gi ya—na o ji ob
gi na ya kpor
ub
uenyi
o
´
ihe. Ihe ir
u uka
i ya na i kelere enyi gi maka otu o si jiri
adigh
obi ya nile nye gi onyinye.
´
Bible bu onyinye sitere n’aka Chineke, bu nke any i pur
u
inwe ekele maka ya n’ezie. Akwukw
o a pur
u iche na-ekpughe
ihe nd i any i na-apugh
i ichota
ebe o bula
oz
o.
D i ka ihe atu,
´
o na-agwa any i banyere otu e si kee eluigwe nke juputara
na
kpakpando, uwa,
nakwa nwoke na nwany i mbu.
Bible nwe´
re ukp
ur
u nd i a pur
u idabere na ha, bu nd i ga-enyere any i
´
aka inagide nsogbu na nchegbu nd i a na-enwe na ndu.
O na´
akowa
otu Chineke ga-esi mezuo nzube ya ma weta on
od
u nd i
ka mma n’uwa.
Lee ka Bible si bur
u onyinye na-akpali mmas i!
3 Bible bukwa onyinye na-enye obi uto, n’ihi na o di ihe o
2
˙
1, 2. N’uz
o nd i d i anaa ka Bible si bur
u onyinye na-akpali mmas i nke
sitere n’aka Chineke?
3. G in i ka onyinye Jehova nyere any i Bible na-egosi any i banyere Jehova, n’ihi g in ikwa ka nke a ji bur
u ihe na-enye obi ut
o?
19
E nwere “New World Translation
of the Holy Scriptures” n’ot
u asus
u
ut
´
na-ekpughe banyere Onye nyere ya, bu Jehova Chineke. Ezi´
´
okwu ahu bu na o nyere akwukw
o di otu ahu bu ihe na-agba
akaebe na o chor
N’ezie, Bible
o ka anyi mara ya nke oma.
pur
Jehova nso.
iaru
u inyere gi aka ib
4 O buru na i nwere Bible, i bu otu n’ime otutu ndi nwere
ya. E biputawo
Bible n’ozuzu ya ma o bu n’akuk
u ya uf
od
u
n’ihe karir
i asus
i pasent 90 nke
u 2,300, n’ihi ya kwa, ihe karir
´
ndi bi n’uwa
pur
i
u inweta ya. Na nkezi, a na-ekesa ihe karir
otu nde Bible kwa izu! E biputawo
ot
ut
u ijeri Bible n’ozuzu
ya ma o bu n’akuk
i akwukw
u ya uf
od
u.
N’ezie, o digh
o oz
o
di ka Bible.
5 Ozokwa, Bible “sitere n’ike mmuo nso Chineke.” (2 Tim ˙
oti 3:16) N’uz
o di anaa? Bible n’onwe ya na-aza, si: “Ndi
mmadu sitere na Chineke kwuo okwu mgbe mmu o nso na´
edu ha.” (2 Pita 1:21) Iji maa atu:
Och
u nta ego pur
u igwa
odeakwukw
o ya ka o dee akwukw
o ozi. Ihe o ga-ede n’akwu
´
kwo ozi ahu bu echiche na ntuziaka
nke och
u nta ego ahu.
´
4. G in i mas ir i g i n’otu e si ekesa Bible?
˙
5. N’uz
o d i anaa ka Bible si bur
u ihe “sitere n’ike mmu o nso Chineke”?
20
´
N’ihi ya, o bu akwukw
u nta ego ahu n’ezie, o bu o ozi och
ghi nke odeakwukw
o ya. N’otu aka ahu,
Bible nwere ozi sitere
n’aka Chineke, o siteghi n’aka ndi mmadu dere ya. N’ezie, Bible dum bu “okwu Chineke.”—1 Ndi Tesalonaika
2:13.
O NWERE NKWEKO MA ZIE EZI
O were ihe karir
i afo 1,600 iji dee Bible. Ndi dere ya biri
ndu n’oge digas
n’on
i iche iche, nor
okwa
od
u di iche iche.
Uf
od
u n’ime ha bu ndi or
u ugbo, ndi ok
u azu,
na ndi oz
uz
u
´
atur
ndi ikpe, na ndi eze. Luk, bu
u.
Ndi oz
o bu ndi amuma,
onye so dee Ozioma
ahu,
N’agbanyeghi on
bu dok
ita.
od
u di-
´
gasi iche iche nke ndi dere ya, Bible nwere nkweko site na
´
mmalite ruo na ngwus
i ya.1
7 Akwukwo mbu nke Bible na-agwa anyi otu´ nsogbu nke
ihe a kpor
o mmadu si malite. Akwukw
o nke ikpeazu na-egosi
na uwa
dum ga-agho paradais,
ma o bu ubi a gbara ogige.
Akuk
u di iche iche nke Bible na-ekwu banyere ihe ndi mere
n’ot
ut
u puku afo,
ha na-enyekwa aka n’uz
o uf
od
u n’ime ka a
ghota
mmezu nke nzube Chineke. Akuk
u di iche iche nke Bible nwere nno o nkwekor
ma o bun
ita,
u ihe anyi ga-atu anya
ya n’akwukw
o sitere n’aka Chineke.
8 Bible ziri ezi n’ihe banyere nka` mmuta sayensi. O kuzi ri ihe ndi a chop
na ha bara uru ka ogologo oge gasir
i.
utara
Di ka ihe atu,
akwukw
o Levitikos
nwere iwu ndi e nyere Izrel
oge ochie banyere ikp
op
ud
uf
u onye na-aria
i or
ia
od
u iche na
idebe ihe ocha,
ebe mba ndi gbara ha gburugburu na-amaghi
´
ihe o bula
banyere ihe ndi di otu ahu.
N’oge mgbe a na-ekwu
6
1 O bu ezie na uf
od
u nd i na-ekwu na akuk
u uf
od
u nke Bible na´
emegide akuk
u ya nd i oz
o,
nzor
o nd i d i otu ahu enwegh i ihe ndabe´
´
o D i ir i Mmadu Nile, bu
re. Lee peeji nke 14-17 nke broshuo bu Akwukw
` `
nke Nd iama Jehova biputara.
6, 7. N’ihi g in i ka nkweko nke akuk
u d i iche iche nke Bible ji bur
u
ihe kwes ir i nno o ir iba ama?
8. Nye ihe atu nd i na-egosi na Bible ziri ezi ma a b ia n’ihe banyere
`
nka mmuta
sayens i.
Bible—Akwukw
o Sitere n’Aka Chineke
21
ihe ndi na-ezighi ezi banyere od
Bible zoro aka na
i nke uwa,
id
ya di ka ihe di gburugburu. (Aisa
ia
40:22) Bible kwuru n’uz
o
ziri ezi na uwa
‘na-ekokwasi n’ihe na-abugh
i ihe.’ (Job 26:7)
`
N’ezie, Bible abugh
i akwukw
o nka mmuta
sayensi. Ma, mgbe
`
o kwuru ihe metutara
nka mmuta
sayensi, o na-ezi ezi. Nke a
´
o bugh
i ihe anyi ga-atu anya ya n’akwukw
o sitere n’aka Chineke?
9 Bible ziri ezi n’ihe banyere akuko ihe mere eme, a pu kwara it ukwas
i ya obi. O kapir
i okwu on
u n’akuk
o ya. O
na-agunye
o bugh
i nani aha ndi mmadu kamakwa usoro
om
um
u ha.1 N’uz
o di iche n’ebe ndi ok
o akuk
o ihe mere
´
eme nke uwa
no,
i ekwukebe mmeri e meri
bu ndi na-adigh
ri ndi nke ha, ndi so dee Bible kwuru eziokwu, ob
deko o
una
mmejo nke ha onwe ha na mba ha. Di ka ihe atu,
n’akwu
´
´
kwo Bible bu On
u Og
ug
u,
onye dere ya, bu Mozis, kwetara na
´
´
ya mejor
o nno o ihe, bu nke mere ka a do o ya aka na nti n’uz
o
´
siri ike. (On
eziokwu otu
i ahucha
u Og
ug
u 20:2-12) A digh
ahu n’ihe ndeko akuk
o ihe mere eme ndi oz
o,
ma a na-ahu
ya n’ime Bible n’ihi na o bu akwukw
o sitere n’aka Chineke.
AKWUKW
O NA-EGOSIPUTA
AMAMIHE BARA URU
Ebe o bu na Bible sitere n’ike mmu o nso Chineke, o
´
‘bara uru maka izi ihe, maka id
o aka na nti, maka ime
ka ihe guzozie.’ (2 Timoti 3:16) Ee, Bible bu akwukw
o bara
uru. O na-egosiputa
od
i nke um
na o ghotara
id
u mmadu
nke oma.
Nke ahu abugh
i ihe ijuanya, n’ihi na Onye o sitere
´
´
n’aka ya, bu Jehova Chineke, bu Onye Okike! O ghotara
otu
anyi si eche echiche na mmetuta
anyi.
ndi anyi na-enwe karia
10
1 D i ka ihe atu,
n’uz
lee usoro om
um
u Jizos
nke e deputara
o zuru
ezu na Luk 3:23-38.
˙
9. (a) N’uz
o nd i d i anaa ka Bible si egosi na ya ziri ezi n’ihe banyere
´
akuk
i ya obi? (b) G in i ka otu
o ihe mere eme nakwa na a pur
u itukwas
nd i dere Bible si kwuo nno o eziokwu na ya na-agwa g i banyere Bible?
10. N’ihi g in i ka o na-ejigh i bur
o
u ihe ijuanya na Bible bu akwukw
bara uru?
´
Aizaia, bu onye
so dee Bible, buru
amuma
banyere
od
ida Babilon
Oz
Jehova maara ihe ga-eme ka anyi nwee obi ut
okwa,
o.
O
makwaara uz
i izere.
o ndu ndi anyi kwesir
11 Tulee okwu Jizos nke a kporo Ozizi Elu Ugwu, bu´ nke e
´
dekor
Ji
o na Matiu isi nke 5 ruo isi nke 7. N’ozizi a bu igba,
zos
uz
kwuru okwu banyere ot
ut
u ihe, gunyere
o isi nweta ezi
˙
11, 12. (a) Ihe nd i d i anaa ka Jizos
kwuru okwu banyere ha n’Ozizi
Elu Ugwu ya? (b) Olee ihe nd i oz
o Bible kwuru okwu banyere ha, n’ihi
g in ikwa ka ndum
od
u ya ji bur
u nke oge ya na-ad igh i agafe agafe?
Bible—Akwukw
23
obi ut
o,
uz
o isi dozie nsogbu, uz
o isi kpee ekpere, na uz
o isi
lee ihe onwunwe anya n’uz
o ziri ezi. Okwu Jizos
ka di ike ma
´
baa uru taa otu ahu ha di mgbe o kwuru ha.
`
`
12 Ufodu ukpuru Bible metutara ndu ezinulo, oru, agw
a,
na iso ndi oz
Ukp
o na-enwe mmekor
ita.
ur
u Bible na-emetuta
mmadu nile, ndum
ota od
u ya na-aba uru mgbe nile. A chik
ra amamihe di na Bible n’okwu Chineke kwuru site n’on
u
Aiza
“Mu onwe m bu Jehova, Chineke gi,
ia
onye amuma:
Onye na-ezi gi ime ihe na-aba uru.”—Aisa
ia
48:17.
AKWUKW
O AMUMA
´
Bible nwere ot
bu ndi ot
ut
u amuma,
ut
u n’ime ha mezu´
woro. Tulee
otu ihe atu.
bu
ia
onye amuma,
Site n’on
u Aiza
onye dir
i ndu na nari afo nke asato T.O.A., Jehova buru amu
ma na a ga-ebibi obodo Babilon.
ia
13:19; 14:22, 23) E
(Aisa
kwuru ihe di iche iche ga-ewere on
od
u iji gosi kpomkwem
´
otu a ga-esi merie obodo ahu. Usuu ndi agha nke ga-awakpo
Babilon
ga-eme ka mmiri di n’osimiri ya tako o ma jiri ukw
u
banye n’obodo ahu n’alugh
O bugh
i agha o bula.
i nani nke
ahu.
Aiza
kpor
ia
ob
Amuma
una
o aha eze ga-emeri Babilon
—Sair
isa
os.—A
ia
44:27–45:2.
14 Ihe di ka afo 200 mgbe nke ahu gasiri—n’abali nke Octo
ber 5/6, 539
T.O.A.—usuu
nd
i
agha
mara
ul
oikwuu
na nso
`
´
Babilon.
ha? Eze peshia aha ya bu Sair
os.
Onye bu och
iagha
´
O wee bur
u otu a ka e si kwadebe ala maka mmezu nke amu
`
ma di it unanya.
Ma usuu ndi agha Sair
os
ha ga-abanye na
Babil on
n’alugh
i agha o bula,
di ka e buru n’amuma?
15 Nd Bab on no na-eme ememe n’abal ahu ma chee na
i
il i
´
ha no na nchebe n’obodo ha nnukwu mgbidi gbara gburu`
gburu. N’oge ahu,
Sa iros
jiri nka chee osimiri ahu na-asofe
n’obodo ukwu ahu ihu n’ebe oz
o.
N’oge na-ad igh i anya
13
˙
13. Ihe nd i d i anaa ka Jehova mere ka A iza ia onye amuma
deko o ba
nyere Babilon?
´
14, 15. Olee otu ihe uf
banyere Babilon
od
u A iza ia buru n’amuma
si
mezuo?
24
´
mmiri ahu talatara otu nd i agha ya ga-enwe ike iji ukw
u gafe´
´
re na ya ma rute na mgbidi obodo ahu.
Ma olee otu nd i agha
´
Sa iros
N’ihi otu ihe ma o bu
ga-esi gafee na mgbidi Babilon?
ihe oz
o,
n’abal i ahu,
e chezor
o imechi on
u uz
o obodo ahu!
16 E buru amuma banyere Babilon, si: “O gaghi abu ebe
obibi oz
o ruo mgbe ebighi ebi; a gaghi ebikwa n’ime ya ruo
ogb
ya n’ebe
o nile: onye Arebia agaghi amakwa ul
oikwuu
ahu;
ndi oz
uz
u atur
u agaghi emekwa ka atur
u ha makpuo
n’ebe ahu.”
a ekwughi nani banyere
ia
13:20) Amuma
(Aisa
od
nke obodo. O na-egosi na Babilon
ida
ga-atogb
or
o n’efu
` `
ruo mgbe ebighi ebi. I pur
u ihe ama na-egosi na okwu
u ih
´
ndi a mezuru. Ebe Babilon
bu nke mmadu
oge ochie dibu,
na-ebighizi
na ya—nke di ihe di ka kilomita 80 n’ebe ndida
Baghdad, Iraq—bu ihe akaebe na-egosi na ihe Jehova kwuru
´
site n’on
ia
emezuwo: “M ga-ewerekwa aziza,
bu mkpo u Aiza
chapu,
ia
14:22, 23.1
zachapu ya.”—Aisa
1 Iji nwetakwuo ihe om
banyere amuma
Bible, lee peeji nke
uma
´
` `
´
o D i ir i Mmadu Nile, bu nke Nd iama Je27-29 nke broshuo bu Akwukw
hova biputara.
16. (a) G in i ka A iza ia buru n’amuma
ga-emes i dakwas i Babilon?
´
(b) Olee otu amuma
A iza ia banyere mbibi a ga-ebibi Babilon
si mezuo?
Bible—Akwukw
25
Imata
na Bible bu akwukw
a pur
o nwere amuma
u it u
´
kwasi obi na-ewusi okwukwe ike, o bugh
i ya? N’ezie, ebe o
bu na Jehova Chineke mezuru nkwa ndi o kwere n’oge ndi
gara aga, anyi nwere ihe mere anyi ga-eji nwee obi ike na o
ga-emezukwa nkwa o kwere maka uwa
paradais.
(On
u Og
ug
u
23:19) N’ezie, anyi nwere “olileanya ndu ebighi ebi nke Chi´
neke, onye na-apugh
ugha,
kwere na nkwa tupu mgbe
i igha
di anya gara aga.”—Tait os
1:2.1
17
“OKWU CHINEKE D I NDU”
Ihe nd i any i tuleworo
n’isiakwukw
o a emewo ka o doo
anya na Bible bu n’ezie akwukw
o pur
u iche. Ma, o bugh
i nan i
18
1 Mbibi nke Babilon
Bible mezuru
bu nan i otu ihe atu nke amuma
emezu. Ihe atu nd i oz
mbibi nke Ta ia na Ninive. (Ezikiel
o na-agunye
26:1-5; Zefana ia 2:13-15) Oz
amuma
Daniel kwuru na ot
okwa,
ut
u alaeze ukwu ga-esochi ibe ha mgbe e bibis ir i Babilon.
Mi Ha na-agunye
dia na Peshia nakwa Gris. (Daniel 8:5-7, 20-22) Lee Ihe Odide Ntukwa
s i, peeji nke 199-201, maka ntule
nke ot
nd i metutara
ut
u amuma
´
Meza ia bu nd i mezuru n’ebe Jizos
Kra ist no.
´
17. Olee otu mmezu nke amuma
Bible si bur
u ihe na-ewusi okwukwe
ike?
´
18. G in i bu okwu d i ike nke Onye Kra ist bu Pol
onyeozi kwuru banyere “okwu Chineke”?
Mkpomkp
o ebe nke Babilon
26
nkwekor
ita nke akuk
u ya d i iche iche, izi ezi ya n’ihe banye`
re nka mmuta
sayens i nakwa n’akuk
o ihe mere eme, amamihe
bara uru o na-egosiputa,
na amuma
ya nd i a pur
u idabere na
´
ha, mere o ji baa uru. Onye Kra ist bu Pol
onyeozi dere, s i: “Okwu
Chineke d i ndu ma na-akpa ike, d ikwa nko kar ia mma agha ihu
abu o o bula,
ruo n’ikewa mkpur
na-amapukwa amapu ob
una
u
obi na mmu o,
nakwa nkwonkwo na um
i ha, o nwekwara ike
ichop
uta
echiche na ebumnuche nke obi.”—Hibru 4:12.
19
Igu “okwu” Chineke ma o bu ozi ya nke d i n’ime Bible pur
u
igbanwe ndu any i. O pur
u inyere any i aka inyocha onwe any i
ugbu a kar ia mgbe o bula
oz
o.
Any i pur
u ikwu na any i hur
u
´
Chineke n’anya, ma otu any i si emeghachi omume n’ihe Okwu
´
ya e dere site n’ike mmu o nso,
ga-ekpughe
bu Bible, na-akuzi
´
ebumnuche nke obi.
ihe bu echiche any i n’ezie, ob
una
20 Bible bu n’ezie akwukwo sitere n’aka Chineke. O bu
´
akwukw
i ig
u,
u,
o e kwesir
im
na iji akpor
o oke ihe. Gosi na i
nwere ekele maka onyinye a sitere n’aka Chineke site n’in
o
´
gide na-atule
ihe ndi di n’ime ya. Ka i na-eme otu ahu,
i
ga-aghota
ihe Chineke na-ezube maka ihe a kpor
nke oma
o
´
mmadu.
ihe nzube ahu bu na otu o
A ga-atule
kpomkwem
ga-esi mezuo n’isiakwukw
o na-esonu.
´
19, 20. (a) Olee otu Bible pur
u isi nyere g i aka inyocha onwe g i?
´
´
(b) Olee otu i pur
u isi gosiputa
ekele i nwere maka Bible, bu onyinye
pur
u iche sitere n’aka Chineke?
ˇ Bible sitere n’ike mmu o nso Chineke, n’ihi
ya kwa o ziri ezi ma bur
i
u nke a pur
u it ukwas
obi.—2 Timoti 3:16.
ˇ Ihe om
di n’Okwu Chineke bara uru
uma
maka ndu a na-adi kwa ub
isa
ia
48:17.
och
i.—A
ˇ Nkwa Chineke ndi di na Bible ga-emezurir
i.
—On
u Og
ug
u 23:19.
ISI NKE ATO
Gin
i Bu Nzube Chineke
Maka Uwa?
G in i bu nzube Chineke maka ihe a kpor
o mmadu?
Olee uz
o e siworo maa Chineke aka?
˙
Ud
n’od
i ndu d i anaa ka a ga-ebi n’uwa
inihu?
magburu nno o onwe ya. JeNZUBE Chineke maka uwa
´
hova chor
o ka nd i nwere obi ut
o,
nd i ahu siri ike, juputa
n’uwa.
Bible na-ekwu na ‘Chineke kur
u ubi nke a gbara
ogige n’Iden’ nakwa na ‘o mere ka osisi nile o bula
puo,
´
bu nke a na-achosi
ike n’ile anya, nke d ikwa mma ihe
´
oriri.’ Mgbe Chineke kes ir i nwoke na nwany i mbu,
bu
Adam na Iv, O debere ha n’ebe obibi ahu mara mma
ma gwa ha, s i: “Mu on
juputa
u om
um
u,
baanu uba,
uwa,
buda ya n’okpuru onwe unu.” (Jenesis 1:28; 2:8, 9, 15)
N’ihi ya, o bu nzube Chineke ka um
u mmadu mu o um
u,
´ `
´
mee ka okeala nke ebe obibi ahu bu ubi gbasaruo uwa
nile, ma na-elekota
u.
um
u anuman
`
2 I chere na nzube Jehova Chineke bu´ ka umu mmadu
biri na parada is elu ala ga-emezu? “Ekwuwo m,” ka Chineke na-as i, “M ga-emekwa ya.” (A isa ia 46:9-11; 55:11)
Ee, ihe o bula
Chineke zubere, o ga-emer ir i ya! O naekwu na “o bugh
i ihe togb
or
o n’efu ka O kere [uwa]”
kama “o bu ka e wee biri n’ime ya ka O kpur
u ya.” (A isa ia
˙
45:18) Ud
i nd i d i anaa ka Chineke chor
o ka ha biri
1. G in i bu nzube Chineke maka uwa?
´
2. (a) Olee otu any i si mara na nzube Chineke maka uwa
ga-emezu?
(b) G in i ka Bible na-ekwu banyere um
u mmadu id i ndu ruo mgbe ebigh i ebi?
28
` ˙
n’uwa?
Ruokwa ogologo oge ha anaa ka o chor
o ka ha
biri n’ebe a? Bible na-aza, s i: “Ndi ezi omume ga-enweta
ala, birikwa n’elu ya ruo mgbe ebigh i ebi.”—Abu Oma
37:29; Mkpughe 21:3, 4.
3 O doro anya na nke a emebegh Ugbu a, nd mmai.
i
du na-ada or
anwu;
ha na-alu og
ia, na-anwukwa
ob
una
u
´
ma na-egbur ita ibe ha. Ihe agagh izi ka e si chee ya. Otu
´
o d i, n’ezie, Chineke ezubegh i na uwa
ga-ad i otu o d i taa!
´
Oleezi otu mmiri si baa n’opi ugb
og
ur
u?
G in i mere nzube Chineke emezubegh i? O d igh i akwukw
o akuk
o ihe
mere eme mmadu dere nke pur
u igwa any i, n’ihi na nsogbu ahu malitere n’eluigwe.
MMALITE NKE OTU ONYE IRO
Akwukw
o mbu nke Bible kwuru banyere onye na
´
emegide Chineke bu onye kparutere n’ogige Iden. A
kowara
ya d i ka “agwo,”
ma onye mmegide ahu abu
gh i anuman
u nk it i. Akwukw
o ikpeazu nke Bible na-eme
ka a mata ya d i ka “onye a na-akpo Ekwensu na Setan, onye na-eduhie uwa
nile mmadu bi.” A na-akpokwa
ya “agwo ochie ahu.”
(Jenesis 3:1; Mkpughe 12:9) Mmu o
ozi a nke d i ike, ma o bu mmu o a e kere eke nke a naad igh i ahu anya, jiri agwo mee ihe n’ igwa Iv okwu, d i
`
`
nno o ka onye nwere nka pur
u ime ka o yie ka o bu nwa
bebi nke d idebere ya na-ekwu ihe o bu ya onwe ya na´
ekwu. Ihe iru uka
ad igh i ya na onye ahu bu mmu o no ya
mgbe Chineke kwadebere uwa
maka um
u mmadu.—Job
38:4, 7.
`
5 Otu´ o d ebe o bu na ihe nile Jehova kere zuru oke,
i,
`
onye mere “Ekwensu” a, “Setan” a? N’ikwu ya n’uz
o d i
mfe, otu n’ime um
u ndi ikom di ike nke Chineke mere
4
˙
3. On
ugbu a, oleekwa
od
u nd i d i anaa d i mwute ka e nwere n’uwa
ajuj
a na-ewelite?
u nd i nke
`
´
4, 5. (a) Onye n’ezie jiri agwo mee ihe n’ igwa Iv okwu? (b) Olee otu
`
`
onye na-akpabu ezi agwa pur
u isi gho o onye ohi?
Gini Bu Nzube Chineke Maka Uwa?
29
´
onwe ya Ekwensu. Olee otu nke a pur
u isi mee? N’ezie,
`
`
taa, onye na-akpabu ezi agwa pur
u igho onye ohi. Olee
´
otu nke ahu si eme? Onye ahu pur
u ikwe ka och
icho naezigh i ezi sie ike n’obi ya. O bur
na-eche
u na o nogide
banyere ya, och
icho ahu na-ezigh i ezi pur
u isi nno o ike.
O bur
na o nwee ohere, o pur
uzie
u imezu och
icho oj
o o
ahu o bu n’obi kemgbe.—Jems 1:13-15.
6 Ihe a ka Setan bu´ Ekwensu mere. O doro anya na
o nur
u mgbe Chineke na-agwa Adam na Iv ka ha mu
` `
juputa
(Jenesis 1:27, 28) Ihe ama na-egosi na Setan
uwa.
chere, s i, ‘Um
u mmadu nile a pud
ir i ife m ofufe kama ife
Chineke!’ N’ihi ya, och
icho oj
o o batara ya n’obi. N’ikpeazu,
Iv site n’ igwa ya ihe
o mere ihe iji ghogbuo
na-abugh
i eziokwu banyere Chineke. (Jenesis 3:1-5) O si
´
otu ahu gho o “Ekwensu,” nke putara
“Onye Nkwuto.”
N’otu oge ahu,
“Onye Mme o ghor
o “Setan,” nke putara
gide.”
7 Site n’iji ugha na aghugho mee ihe, Setan bu´ Ekwe
nsu mere ka Adam na Iv nupur
u Chineke isi. (Jenesis 2:
17; 3:6) N’ihi ya, ha mes ir i nwu o,
d i ka Chineke kwuru
na ha ga-anwu ma o bur
u na ha enupu isi. (Jenesis 3:17`
19) Ebe o bu na Adam ghor
o onye na-ezugh i oke mgbe o
mehiere, um
u ya nile ketara mmehie site n’aka ya. (Nd i
Rom 5:12) A pur
u iji pan e ji eme bred mee ihe atu nke a.
´
O bur
u na o d i ebe pan ahu kukp
or
o akukp
o,
olee otu
ogbe bred nke o bula
e ji pan ahu mee ga-ad i? Ogbe bred
nke o bula
ga-enwe ebe bara ime. N’otu aka ahu,
mmadu
`
o bula
ketara “nkukp
o”
nke ezugh i oke site n’aka Adam.
´
O bu ya mere mmadu nile ji aka nka, na-anwukwa
anwu.
—Nd i Rom 3:23.
´
´
´
6. Olee otu otu nwa Chineke bu mmu o nke d i ike si gho o Setan bu
Ekwensu?
7. (a) N’ihi g in i ka Adam na Iv ji nwu o?
(b) N’ihi g in i ka um
u Adam
´
nile ji aka nka, na-anwukwa
anwu?
30
8 Mgbe Setan dubara Adam na Iv imehie megide Chineke, o na-akpali nnupuisi
n’ezie. O no na-ama uz
o
Jehova si ach i isi aka. D i ka a pur
u isi kwuo ya, Setan naekwu, s i: ‘Chineke amagh i ach i. O na-ekwu okwu ugha,
na-egbochikwa ihe oma
ib iara nd i o na-ach i. O d igh i nd i
˙
` `
8, 9. (a) Ihe ima aka d i anaa ka ihe ama na-egosi na Setan welitere?
(b) N’ihi g in i ka Chineke na-ejigh i gbuo nd i nnupuisi
ahu ozugbo?
`
Setan o gaara enye Jizos
alaeze nile nke uwa
ma a si na
ha abugh
i nke ya?
31
mmadu mkpa ka Chineke na-ach i ha. Ha pur
u ikpebi´
ri onwe ha ihe bu ezi ihe na ihe oj
o o.
Ihe ga-ad ir i
ha mma ma m ch iwa.’ Olee ihe Chineke ga-eme banyere
´
ima aka mkpar i d i otu ahu?
Uf
od
u na-eche na Chineke
`
gaara egbu nd i nnupuisi
ahu.
Ma nke
` ahu o gaara enye
az iza banyere ihe ima aka Setan? O gaara egosi na uz
o
Chineke si ach i ziri ezi?
9 Ebe Jehova bu onye na-ekpe ikpe ziri ezi n’uzo zuru
`
oke, o gbugh i nd i nnupuisi
ahu ozugbo. O kpebiri na
o ga-ad i mkpa ka oge uf
od
u gafee iji nye az iza banyere ihe ima aka Setan n’uz
o na-eju afo nakwa iji gosi na
Ekwensu bu onye ugha.
N’ihi ya, Chineke kpebiri na
ya ga-ekwe ka um
u mmadu ch ia onwe ha ruo oge uf
o
du n’okpuru nduzi Setan. N’Isi nke 11 nke akwukw
o a, a
´
ga-atule
ihe mere Jehova ji mee otu ahu na ihe mere o
jiworo kwe ka ogologo oge gafee tupu ya edozie ihe ise´
okwu nd i a. Otu o d i, o d i mma ugbu a ichebara nke a
`
echiche: Adam na Iv ha mere ihe ziri ezi n’ikwere ihe Se´
tan, b` u onye na-emetuberegh
o bula,
gwara
i ha ihe oma
´
ha? O ziri ezi ha ikwere na Jehova, bu onye nyere ha ihe
nile ha nwere, bu onye ugha
obi tara mmiri? G in i ka i
gaara eme?
10 O d mma ichebara ajuju nd a echiche n’ihi na onye
i
i
o bula
n’ime any i na-eche ihe iseokwu nd i yiri ha ihu
´
`
taa. Ee, i nwere ohere idunyere
Jehova ukwu n’inye az i
za banyere ihe ima aka Setan. I pur
u inakwere Jehova d i
ka Onye Och
ich i g i ma nye aka n’igosi na Setan bu onye
ugha.
(Abu Oma
73:28; Ilu 27:11) N’uz
o d i mwute, o bu
nan i mmadu ole na ole n’ime ot
ut
u ijeri nd i mmadu
´
n’uwa
a na-eme mkpebi d i otu ahu.
Nke a na-ewelite aju
`
ju d i mkpa, Bible o na-akuzi
n’ezie na Setan na-ach i
uwa
a?
´
´
`
10. Olee otu i pur
Jehova ukwu n’inye az iza banyere ihe
u isi dunyere
ima aka Setan?
32
`
ONYE NA-ACH I UWA
A?
11 O d
mgbe
Jiz
os
r
ur
u
uka
na
o
i Setan na igh i
bugh
ach i uwa.
O d i mgbe Setan ji uz
o or
u ebube gosi Jizos
“alaeze nile nke uwa
na ebube ha.” Mgbe nke ahu gas ir i,
Setan kwere Jizos
nkwa, s i: “Ihe nd i a nile ka m ga-enye
g i ma o bur
u na i daa n’ala kpo o isiala nye m.” (Matiu 4:
`
8, 9; Luk 4:5, 6) Cheed i banyere nke a. Nkwa ahu o gaara
abur
unwa
ma o bur
i Setan na u Jizos
onw
u na o bugh
ach i alaeze nd i a. Jizos
ekwugh i na och
ich i nd i a nile nke
´
uwa
abugh
i nke Setan. N’ezie, Jizos
gaara ekwu otu ahu
ma a s i na o bugh
i Setan na-enye ha ike.
12 N’ezie, Jehova bu Chineke puru ime ihe nile, Onye
Okike nke eluigwe na ala nke d i itunanya.
(Mkpughe 4:
11) Ma, o d igh i ebe Bible kwuru na o bu Jehova Chineke ma o bu Jizos
a. N’eziokwu, Jizos
Kra ist na-ach i uwa
zoro aka kpomkwem
n’ebe Setan no d i ka “onye na-ach i
uwa
a.” (Jon
Bible zoro aka
12:31; 14:30; 16:11) Ob
una
´
n’ebe Setan bu Ekwensu no d i ka “chi nke usoro ihe a.”
(2 Nd i Korint
4:3, 4) Banyere onye mmegide a, ma o bu
´
Setan, Onye Kra ist bu Jon
dum d i
onyeozi dere, s i: “Uwa
n’ike aka nke ajo onye ahu.”—1
Jon
5:19.
´
OTU A GA-ESI EWEPU UWA
SETAN
13 Ka afo na-agafe, uwa na-ad
iwanye ize ndu.
O jupu
´
tara na nd i na-ebur ita agha, nd i ndor
o ndor
o och
ich i
´
na-ad igh i akwuwa
aka ot
o,
nd i ndu okpukpe ihu abu o,
na nd i omekome obi tara mmiri. Uwa
n’ozuzu ya enwe
kwagh i mmekwata. Bible na-ekpughe na o ruwela mgbe
Chineke ga-ekpochapu ajo uwa
a n’agha Amagedon.
A
ga-eji uwa
oh
ur
u ezi omume dochie ya.—Mkpughe 16:
14-16.
´
11, 12. (a) Olee otu onw
unwa
a nwara Jizos
si gosi na o bu Setan naach i uwa
a? (b) Olee ihe oz
a?
o na-egosi na o bu Setan na-ach i uwa
13. N’ihi g in i ka uwa
oh
ur
u ji d i mkpa?
33
14 Jehova Chineke hooro Jizos Kra
ist ibu Onye Och
ich i
nke Alaeze, ma o bu och
ich i, eluigwe Ya. Mgbe d i anya
gara aga, Bible buru amuma,
s i: “A muworo
any i otu
nwa, otu nwa nwoke ka e nyeworo any i; ibu onyeisi gaad ikwas ikwa n’ubu ya: a ga-akpokwa
aha ya . . . Onyeisi
Udo. O d igh i ogw
ugw
u o bula
nke ibu onyeisi Ya
iba uba
na udo Ya ga-agwu.”
(A isa ia 9:6, 7) Banyere och
ich i a, Jizos
um
kuziiri
uaz
u ya ikpe ekpere, s i: “Ka alaeze g i b ia.
Ka uche g i meekwa n’uwa,
d i ka o na-eme n’eluigwe.”
(Matiu 6:10) D i ka any i ga-ahu n’akwukw
o a, n’oge na
ad igh i anya Alaeze Chineke ga-ewepu och
ich i nile nke
uwa
a, a ga-ejikwa ya dochie ha nile. (Daniel 2:44) Mgbe
ahu,
Alaeze Chineke ga-eweta parada is n’elu ala.
UWA
OH
UR
U D I NSO!
Bible na-emesi any i obi ike, s i: “E nwere eluigwe
oh
oh
ur
u na uwa
ur
u nd i any i na-echere d i ka nkwa [Chineke] si d i, ezi omume gajekwa ibi n’ime ha.” (2 Pita 3:
13; A isa ia 65:17) Oge uf
od
u,
mgbe Bible na-ekwu banyere “uwa,”
o putara
nd i bi n’uwa.
(Jenesis 11:1) N’ihi ya,
“uwa
oh
um
ur
u”
ezi omume bu oha
u mmadu nwere ihu
oma
Chineke.
16 Jizos kwere nkwa na n’uwa ohuru ahu na-ab
ianu,
nd i nwere ihu oma
Chineke ga-enweta onyinye nke
“ndu ebigh i ebi.” (Mak 10:30) Biko sapeta Jon
3:16 na
17:3, ma gu o ihe Jizos
kwuru na any i aghagh i ime iji
nweta ndu ebigh i ebi. Ugbu a, jiri Bible tulee
ngozi
nd i
ahu ruru eru inata onyinye ahu magburu onwe ya nke
sitere n’aka Chineke ga-enweta na Parada is elu ala ahu
na-ab ianu.
15
`
14. Onye ka Chineke hor
ibu Onye Och
ich i nke Alaeze Ya, olee owooro
´
kwa otu e si buo nke a n’amuma?
15. G in i bu “uwa
oh
ur
u”
ahu?
´
16. G in i bu onyinye d i oke on
u ah ia Chineke ga-enye nd i nwere ihu
oma
ya, g in ikwa ka any i na-aghagh i ime iji nweta ya?
34
17 Mmebi iwu, agha, ime mpu, na ime ihe ike agaghi
zi adi. “Onye na-emebi iwu agagh i ad ikwa . . . Ma nd i d i
umeala n’obi ga-enweta ala.” (Abu Oma
37:10, 11) Udo
ga-ad i n’ihi na ‘Chineke ga-eme ka agha nile kwus
i ruo
nsot
(Abu Oma
46:9; A isa ia 2:4) Mgbe ahu ‘onye
u uwa.’
ezi omume ga-ama akwukw
o d i ka osisi ndu;
ot
ut
u udo
ga-ad ikwa ruo mgbe onwa
na-agagh i ad i’—nke ahu puta
kwara ruo mgbe ebigh i ebi!—Abu Oma
72:7.
18 Ndi na-efe Jehova, ga-ano na´ ntukwas obi. Ruo ogo
i
logo oge nd i Izrel nke oge Bible rubeere Chineke isi, ha
´
nor
o na nchebe. (Levitikos
25:18, 19) Lee ka o ga-esi ma´
´
gbuo onwe ya ino na nchebe otu ahu na Parada is!
—A isa ia 32:18; Ma ika 4:4.
19 A gaghi enwe uko nri. Obu abu ahu buru, s
i: “Ka
ot
d i n’ala n’elu ugwu nile.” (Abu Oma
72:16) Je ut
u oka
hova Chineke ga-agozi
nd i ya na-eme ezi omume, ‘ala
ga-emekwa ihe omume ya.’—Abu Oma
67:6.
20 Uwa nile ga-agho parada
is. A ga-ewu ebe obibi nd i
oh
ur
u ma nwee gburugburu ebe nd i mara mma n’ala
nke um
u mmadu na-eme mmehie mebiri na mbu.
(A isa ia 65:21-24; Mkpughe 11:18) Ka oge na-aga, akuk
u
uwa
nd i e budaworo n’okpuru ga na-agbasa ruo mgbe
uwa
nile ghor
ihe
o ebe mara mma, nke na-emeputakwa
d i ka ogige Iden. Chineke agagh i ahapu ma ol
i ‘ isaghe
aka Ya na iwere ihe d i ihe o bula
d i ndu ut
o mee ka afo ju
ya.’—Abu Oma
145:16.
21 Udo ga-adi n’etiti mmadu na anumanu. Anu oh
ia na
anu ul
obere nwatak ir i agagh i atu
o ga-atako nri. Ob
una
anuman
u nd i d i ize ndu ugbu a uj
isa ia 11:6-9; 65:25.
o.—A
´
´
17, 18. Olee otu any i ga-esi jide n’aka na a ga-enwe udo ma nor
o na
nchebe n’ebe nile n’uwa?
´
19. Olee otu any i si mara na ihe oriri ga-ejuputa
oh
n’uwa
ur
u nke Chineke?
20. N’ihi g in i ka any i ga-eji nwee obi ike na uwa
nile ga-agho parada is?
21. G in i na-egosi na udo ga-ad i n’etiti mmadu na anuman
u?
36
22 Or
ia agagh izi adi. D i ka Onye Och
ich i nke Ala
` ` `
eze eluigwe nke Chineke, Jizos
u d i
ga-agwo or
ia n’ot
ut
´
ukwuu kar ia otu o gwor
(Matiu 9:35;
o mgbe o no n’uwa.
Mak 1:40-42; Jon
5:5-9) Mgbe ahu “onye obibi ya agagh i
as i, Ana m ar ia or
ia.”—A isa ia 33:24; 35:5, 6.
23 A ga-eme ka ndi a huru n’anya nwuru anwu digha chi ndu ma nwee atumanya
nke anwughi
anwu ma oli.
A
´
´
ga-eme ka nd i nile no n’ura
u,
onw
bu nd i no na ncheta
Chineke, d ighachi ndu.
N’eziokwu, “a gaje inwe mbilite n’onw
u nke ma nd i ezi omume ma nd i ajo omume.”
—Or
u 24:15; Jon
5:28, 29.
24 Lee od
inihu magburu onwe ya na-echere nd i ho or
o
´
imuta
banyere Onye Okike Ukwu any i, bu Jehova Chineke, na ijere ya ozi! O bu Parada is elu ala nke na-ab ianu
ka Jizos
zoro aka na ya mgbe o kwere onye mmebi iwu
ahu nke nwur
u n’akuk
u ya nkwa, s i: “Mu na g i ga-ano
na Parada is.” (Luk 23:43) O d i mkpa ka any i mutakwuo
´
banyere Jizos
Kra ist, bu onye a ga-esite n’aka ya mee ka
ngozi
nd i a nile kwe omume.
22. G in i ga-eme or
ia?
˙
23. N’ihi g in i ka mbilite n’onw
u ga-eji mee ka any i nur
ia?
´
24. Olee otu atumanya
nke ibi na Parada is elu ala d i g i n’obi?
´
ˇ Nzube Chineke, bu ime ka uwa
gho o para
da is, ga-emezu.—A isa ia 45:18; 55:11.
ˇ O bu Setan na-ach i uwa
ugbu a.—Jon
12:31;
1 Jon
5:19.
ˇ N’uwa
oh
ur
u na-ab ianu,
Chineke ga´
awukwas
i ngozi
ya n’ahu ihe a kpor
o
mmadu.—Ab
u Oma
37:10, 11, 29.
ISI NKE ANO
`
Onye Bu Jizos
Kraist?
´ `
˙
Oke d i anaa pur
u iche ka Jizos
na-ekere?
Olee ebe o si b ia?
˙
Ud
i onye d i anaa ka o bu?
Uf
E NWERE ot
ut
u nd i a ma ama n’uwa.
od
u bu nd i a ma
´
`
´
nno o ama n’ogbe, n’obodo, ma o bu na mba ha. Nd i oz
o
´
abur
nile. Otu o d i, nan i ima aha
u nd i a ma ama n’uwa
onye a ma ama aputagh
i na i ma ya n’ezie. O putagh
i na i
´
maara ihe nile banyere otu e si zulite
ya na ud
i mmadu o
bu n’ezie.
2 Nd mmadu gburugburu uwa anutuwo banyere Jizos
i
Kra ist, o bu ezie na o biri n’uwa
ihe d i ka afo 2,000 gara
aga. Ma, ot
ut
u nd i na-enwe mgbagwoju anya banyere onye
Jizos
bu n’ezie. Uf
od
u nd i na-ekwu na o bu nan i ezi mmadu.
Nd i oz
o na-azor
o na o d igh i ihe oz
o o bu ma e wezuga
onye amuma.
Nd i oz
kweere
na
Jiz
os
b
u
Chineke
na
okwa
`
´
kwa na e kwes ir i ife ya ofufe. E kwes ir i ime otu ahu?
´
3 O d mkpa ka
mara
ihe
nd
b
u
eziokwu
banyere
Jii
i
i
zos.
N’ihi g in i? O bu n’ihi na Bible na-ekwu, s i: “Nke a
putara
ndu ebigh i ebi, ha inweta ihe om
banyere g i,
uma
´
bu nan i ezi Chineke ahu,
nakwa banyere onye ahu i zitere,
´
bu Jizos
Kraist.” (Jon
17:3) Ee, imara eziokwu banyere Je´
hova Chineke na banyere Jizos
Kra ist pur
u iduga na ndu
ebigh i ebi na parada is elu ala. (Jon
Jizos
14:6) Oz
okwa,
1, 2. (a) N’ihi g in i ka imara banyere onye a ma ama na-aputagh
i na
˙
i ma ya n’ezie? (b) Mgbagwoju anya d i anaa ka e nwere banyere Jizos?
´
3. N’ihi g in i ka o ji d i mkpa ka i mara ihe nd i bu eziokwu banyere Jizos?
set ipur
u ihe nlereanya kas i mma nke
uz
o isi na-ebi ndu na uz
o isi na-emeso
nd i oz
o.
(Jon
13:34, 35) N’isi nke mbu nke akwu
kwo a, any i tulere
eziokwu banyere Chineke. Ka any i
tulezie
ihe Bible na-akuzi
n’ezie banyere Jizos
Kra ist.
´
MEZA IA AHU E KWERE NA NKWA
4 Ogologo oge tupu a muo Jizos, Bible buru amuma
banyere ob
ib ia nke onye ahu Chineke ga-ezite d i ka Me´
za ia, ma o bu Kra ist. Utu aha ahu bu “Meza ia” (nke sitere
n’okwu Hibru) na “Kra ist” (nke sitere n’okwu Grik)
putachara
“Onye E Tere Mmanu.”
Onye a e kwere
´
na nkwa ga-abu onye e tere mmanu,
ya bu,
onye
´
4. G in i ka utu aha ahu bu “Meza ia” na “Kra ist” putara?
Mgbe e mere Jizos
baptizim, o
ghor
o Mezaia, ma o bu Kraist
`
Onye Bu Jizos
Kraist?
39
´
Chineke hop
ino n’okw
utara
a pur
u iche. N’isiakwukw
o
´ `
nd i na-esonu,
banyere oke d i mkpa
any i ga-amutakwu
Meza ia ahu na-ekere n’imezu nkwa Chineke. Any i gaamutakwa
ngozi
ugbu a.
nd i Jizos
pur
u iwetara any i ob
una
´
Otu o d i, tupu ` a mu o Jizos,
ad igh i ya na ot
ihe iru uka
ut
u
nd i chere, s i, ‘Onye ga-abu Meza ia ahu?’
5 Na nar afo mbu O.A., nd na-eso uzo Jizos onye Nazai i
ret kwenyesiri ike na o bu Meza ia ahu e buru n’amuma.
´
(Jon
1:41) Otu n’ime nd i na-eso uz
o ya, bu nwoke aha ya
bu Sa imon
Pita, gwara Jizos
hoo haa, s i: “ I bu Kra ist ahu.”
´
´
(Matiu 16:16) Otu o d i, olee otu nd i ahu na-eso uz
o—olee
´
kwa otu any i—pur
u isi jide n’aka na Jizos
bu n’ezie Meza ia
´
ahu e kwere na nkwa?
6 Nd amuma Chineke, bu´ nd d
i
i ir i ndu tupu Jizos
ab ia,
buru ot
banyere Meza ia ahu.
ut
u ihe n’amuma
Ihe nd i a ha
buru n’amuma
ga-enyere nd i oz
o aka imata ya. D i ka ihe
atu:
ma
Ka e were ya na a gwara g i ka i gaa n’od
u ugb
oala
´
`
o bu n’od
na u ugb
o okporo ıgwe ma o bu n’od
u ´ ugb
oelu
ekwo ekwo bute onye i na-ezutebegh i mbu.
O gagh i enye
aka ma o bur
uf
u na mmadu enye g i nkowa
od
u banyere onye ahu?
Bible,
N’otu aka ahu,
site n’on
u nd i amuma
Jehova nyere nkowa
zuru ezu banyere ihe Meza ia ga-eme
na ihe nd i ga-eme ya. Mmezu nke ot
nd i a
ut
u amuma
ga-enyere nd i kwes ir i ntukwas
i obi aka imata Meza ia nke
oma.
7 Tulee nan ihe atu abuo. Nke mbu, ihe kar
i
ir i afo 700
´
tupu a mu o onye ahu e kwere na nkwa, onye amu
´
ma bu Ma ika buru n’amuma
na a ga-amu ya na Betlehem,
´
bu obodo nta d i n’ala Judia. (Ma ika 5:2) Ebee n’ezie ka
a mur
n’obodo ahu!
u Jizos?
Kpomkwem,
(Matiu 2:1, 3-9)
5. G in i ka nd i na-eso uz
o Jizos
kwenyesiri ike banyere ya?
´
6. Nye ihe atu nke otu Jehova siworo nyere nd i kwes ir i ntukwas
i obi
aka imata Meza ia ahu.
7. Olee abu o n’ime amuma
nd i mezuru n’ebe Jizos
no?
40
Nke abu o,
ahu
ot
ut
u nar i afo tupu Meza ia ab ia, amuma
e dekor
o na Daniel 9:25 zoro aka n’afo ahu o gaje ipu
ta kpomkwem—29
nke O.A.1 Mmezu nke amuma
nd i a na
´
nd i oz
o na-egosi na Jizos
bu Meza ia ahu e kwere na nkwa.
` `
8 Ihe am
a oz
o na-egosi na Jizos
bu Meza ia ahu b iara doo
´
anya na ngwus
i nke afo 29 nke O.A. O bu n’afo ahu ka
Jizos
gakwuuru Jon
Onye Na-eme Baptizim ka e mee ya
baptizim n’Osimiri Jodan.
Jehova ekwewo nkwa inye Jon
` `
` `
ihe ama ga-eme ka o mata Meza ia ahu.
Jon
hur
u ihe ama
ahu mgbe e mere Jizos
baptizim. Lee ihe Bible na-ekwu
merenu:
“Mgbe e mes ir i ya baptizim, Jizos
siri na mmiri ahu puta
ozugbo; ma, lee! eluigwe meghere, o wee hu
ka mmu o Chineke na-efedata d i ka nduru na-ab iakwas i
ya. Lee! E nwekwara olu sitere n’eluigwe nke s ir i: ‘Nke a
bu Okpara
m, onye m hur
u n’anya, onye m nwaputawo
ro.’ ” (Matiu 3:16, 17) Mgbe o hur
u ma nu ihe ahu merenu,
Jon
enwegh i obi abu o o bula
na o bu Chineke zitere Jizos.
(Jon
ya mmu o Chineke, ma o bu
1:32-34) Mgbe a wusara
ike Ya no n’or
u,
n’ub
och
i ahu,
Jizos
ghor
o Meza ia, ma o bu
´
´
Kra ist, bu onye a hop
ibu Onye Ndu na Eze.—A isa ia
utara
55:4.
9 Mmezu nke amuma Bible na akaebe nke Jehova Chi
neke n’onwe ya, na-egosi n’uz
o doro anya na Jizos
bu
´
Meza ia ahu e kwere na nkwa. Ma, Bible na-aza ajuj
u abu o
oz
o d i mkpa banyere Jizos
Kra ist: Olee ebe o si b ia, ud
i
˙
onye d ikwa anaa ka o bu?
10
OLEE EBE JIZOS
SI B IA?
Bible na-akuzi
na Jizos
biri n’eluigwe tupu ya ab ia
1 Iji nwetakwuo nkowa
nke amuma
Daniel nke mezuru n’ebe Jizos
no,
i, peeji nke 197-199.
lee Ihe Odide Ntukwas
` `
˙
8, 9. Ihe ama d i anaa nke na-egosi na Jizos
bu Meza ia ahu b iara doo
anya mgbe e mere ya baptizim?
10. G in i ka Bible na-akuzi
banyere ndu Jizos
d ir i tupu ya ab ia n’uwa?
`
Onye Bu Jizos
Kraist?
41
n’uwa.
Ma ika buru n’amuma
na a ga-amu Meza ia ahu na
Betlehem, o kwukwara na o malitere “na mgbe ochie.”
(Ma ika 5:2) Ot
ut
u mgbe, Jizos
n’onwe ya kwuru na ya ebiwo n’eluigwe tupu a mu o ya d i ka mmadu.
(Jon
3:13; 6:
38, 62; 17:4, 5) D i ka mmu o e kere eke n’eluigwe, Jizos
sooro Jehova nwee mmekor
ita pur
u iche.
11 Jizos bu Okpara Jehova huru n’anya kar
is ia—e nwe
kwara ezi ihe kpatara ya. A kpor
o ya “onye e buru uz
o mu o
n’ime ihe nile e kere eke,” n’ihi na o bu ihe mbu Chineke kere.1 (Nd i Kol
a ji
osi
1:15) O d i ihe oz
o mere Okpara
pu o iche. O bu “okpara
[a] mur
u nan i ya.” (Jon
3:16) Nke a
putara
na o bu nan i Jizos
ka Chineke kere n’onwe ya. O
bukwa
nan i Jizos
ka Chineke ji mee ihe mgbe O kere ihe
nd i oz
Jizos
o nile. (Nd i Kol
osi
1:16) A kpokwara
“Okwu
ahu.”
(Jon
1:14) Nke a na-agwa any i na o kwuchiteere Chineke, ihe iru uka
ad igh i ya na o wegaara um
u nd i oz
o nke
Nna ahu,
ma nd i mmu o ozi ma nd i mmadu,
ozi na ntuzi
aka.
12 Okpara ahu e buru uzo muo na Chineke, ha ha`
nhata, d i ka uf
i ihe Bible na od
u kweere? Nke ahu abugh
akuzi.
D i ka any i hur
u na paragraf bu uz
o,
e kere Okpara
ahu eke. Mgbe ahu,
o doro anya na o nwere mmalite, ebe
Jehova Chineke na-enwegh i mmalite ma o bu ogw
u.
ugw
(Abu Oma
90:2) O d itubegh
ahu a mur
i mgbe Okpara
u
nan i ya chere echiche iha ka Nna ya. Bible na-akuzi
n’uz
o
doro anya na Nna ahu ka Okpara
ahu ukwuu. (Jon
14:28;
1 A na-akpo Jehova Nna n’ihi na o bu Onye Okike. (A isa ia 64:8) Ebe
o bu Chineke kere Jizos,
Chineke. N’otu aka
a na-akpo Jizos
Okpara
ahu kwa, a na-akpo mmu o nd i oz
nwoke ahu
o e kere eke nakwa ob
una
´
bu Adam um
u Chineke.—Job 1:6; Luk 3:38.
´
11. Olee otu Bible si gosi na Jizos
Jehova hur
bu Okpara
u n’anya kar is ia?
´
12. Olee otu any i si mara na Okpara
ahu e buru uz
o mu o na Chineke ahagh i nhata?
42
1 Nd i Korint
11:3) O bu nan i Jehova bu “Chineke Nke
pur
u ime ihe nile.” (Jenesis 17:1) N’ihi ya, o d igh i onye ya
`
na ya ha.1
13 Jehova na Okpara ya e buru uzo muo nwere mme
kor
oge tupu e
ita chiri anya ruo ot
ut
u ijeri afo—ogologo
kee eluigwe nke juputara
na kpakpando nakwa uwa.
O ga
abur
ir i na ha hur
u onwe ha n’anya nke ukwuu! (Jon
3:
35; 14:31) Okpara
a a hur
u n’anya d i nno o ka Nna ya. O
bu ya mere Bible ji na-ezo aka n’ebe Okpara
ahu no d i ka
“onyinyo nke Chineke a na-apugh
i ihu anya.” (Nd i Kol
osi
´
1:15) Ee, d i ka nwa nwoke bu mmadu pur
u nno o iyi nna ya
a nke sitere n’eluigwe gosin’uz
o d igas i iche iche, Okpara
`
`
putara
agwa na ud
i onye Nna ya bu.
14 Okpara Jehova muru nan ya kwetara
i
ihapu eluigwe
ma gbadata n’uwa
iji bie ndu d i ka mmadu.
Ma, i pur
u
´
iche, s i, ‘Olee otu o si kwe omume imu mmu o e kere eke d i
ka mmadu?’
Iji mezuo nke a, Jehova rur
u or
u ebube. O si
n’eluigwe bufee ndu Okpara
ya n’akpa nwa nke nwa agbo
´
´
gho Juu na-amagh i nwoke bu Meri. E jigh i nna bu mmadu
´
`
mee ihe. N’uz
o d i otu a, Meri mur
u nwa nwoke zuru oke
ma kpo o aha ya Jizos.—Luk
1:30-35.
˙
UD
I ONYE D I ANAA KA JIZOS
BU?
15 Ihe Jizos kwuru ma mee mgbe o no n’uwa na-enyere
any i aka imara ya nke oma.
O bugh
i nan i nke ahu,
site
n’aka Jizos,
kar i. N’ihi g in i
any i na-amata Jehova nke oma
´
ka o ji d i otu a? Cheta na Okpara
a na-eme nno o ka Nna
` `
1 Iji nwetakwuo ihe ama na-egosi na Okpara
ahu e buru uz
o mu o
na Chineke ahagh i nhata, lee Ihe Odide Ntukwas
13. G in i ka Bible na-ekwu mgbe o zoro aka n’ebe Okpara
ahu no d i
ka “onyinyo nke Chineke a na-apugh
i ihu anya”?
´
14. Olee otu e si mu o Okpara
Jehova mur
u nan i ya d i ka mmadu?
15. N’ihi g in i ka any i pur
u iji kwuo na o bu site n’aka Jizos
ka any i si
mara Jehova nke oma
kar i?
`
Onye Bu Jizos
Kraist?
43
ya. O bu ya mere Jizos
ji gwa otu n’ime nd i na-eso uz
o ya,
s i: “Onye hur
Nna m.” (Jon
u m ahuwokwa
14:9) Akwu
´
kwo ano nke Bible bu nd i a maara d i ka Ozioma
nd i ahu
—Matiu, Mak, Luk, na Jon—na-agwa
any i ot
ut
u ihe banye`
`
re ndu,
or
u,
na agwa Jizos
Kra ist.
16 A maara Jizos nke oma d ka “Onye Ozizi.” (Jon 1:
i
´
38; 13:13) G in i ka o kuziri?
N’uz
o bu isi, ozi ya bu “ozi
´
oma
alaeze ahu”—ya
bu,
Alaeze Chineke, och
ich i eluigwe
nke ga-ach i uwa
dum, nke ga-ewetakwara um
u mmad
` u naerube isi ngozi
na-ad igh i agwu agwu.
(Matiu 4:23) Onye ka
ozi a sitere n’aka ya? Jizos
n’onwe ya kwuru, s i: “Ihe m na´
ezi abugh
i nke m, kama o bu nke onye zitere m,” ya bu,
Jehova. (Jon
7:16) Jizos
maara na Nna ya chor
o ka um
u
mmadu nu ozi oma
nke Alaeze ahu.
N’Isi nke 8 nke akwu
kwo a, any i ga-amutakwu
banyere Alaeze Chineke na ihe
nd i o ga-aruzu.
˙
17 Ebe nd d
i igas i anaa ka Jizos
ziri ihe? N’ebe o bula
o hur
ime obodo nakwa n’obodo
u nd i mmadu—n’ime
ukwuu, n’obodo nta, n’oma
ah ia, nakwa n’ebe obibi ha. Ji
zos
i anya ka nd i mmadu b iakwute ya. O gakwuuru
atugh
ha. (Mak 6:56; Luk 19:5, 6) N’ihi g in i ka Jizos
ji tinye mgba´
l i na oge d i ukwuu otu ahu n’ime nkwusa nakwa n’izi
´
ihe? O bu n’ihi na Chineke zubere ka o mee otu ahu.
Jizos
mere uche Nna ya mgbe nile. (Jon
8:28, 29) Ma, o d i
´ `
`
ihe oz
o mere o ji mee nkwusa. O nwere om
iiko n’ahu ıgwe
´
mmadu ahu putara
ihu ya. (Matiu 9:35, 36) Nd i ndu okpu
´
kpe ha, bu nd i kwes ir i id i na-akuziri
ha eziokwu banyere
´ `
Chineke na nzube ya leghaara ha anya. Jizos
maara oke o
d iruru nd i ahu mkpa inu ozi Alaeze ahu.
18 Jizos bu nwoke nwere om
iiko na mmetuta
miri emi.
´
16. G in i bu ozi bu isi Jizos
ziri, oleekwa ebe ozizi ya sitere?
˙
17. Ebe nd i d igas i anaa ka Jizos
ziri ihe, oleekwa ihe mere o ji tinye
mgbal i d i ukwuu iji zie nd i oz
o ihe?
`
`
18. Olee agwa Jizos
nd i kas i amas i g i?
Jizos
o hur
u ndi mmadu
mere nkwusa n’ebe o bula
N’ihi ya, nd i oz
o hur
u ya d i ka onye a pur
u ijekwu´
ru na onye nwere obioma.
Ob
ahu ruru um
ala
una
uaka
mgbe ha na ya no.
(Mak 10:13-16) Jizos
ad igh i ele mmadu anya n’ihu. O kpor
na ikpe na-ezigh i ezi as i.
o arur
uala
(Matiu 21:12, 13) N’oge mgbe a na-ad ichagh i akwanyere
`
`
nd i inyom ugwu nakwa mgbe a na-ad igh i enye ha ohere
ime ihe uf
od
u,
o jiri nsop
ur
u mesoo ha. (Jon
4:9, 27) Jizos
´
d i obi umeala n’ezie. N’otu oge, o sara ukw
u nd iozi ya, bu
or
u ohu nk it i na-aru.
19 Jizos chebaara mkpa nke nd ozo echiche. Nke a pui ` `
tara ıhe mgbe o ji ike mmu o nso Chineke gwo o or
ia
n’uz
o or
u ebube. (Matiu 14:14) D i ka ihe atu,
otu nwoke nke na-ar ia ekpenta b iakwutere Jizos
ma kwuo, s i: “O
bur
Ihe
u nno o na i cho o,
i pur
u ime ka m d i ocha.”
´
mgbu na nhujuanya
nke nwoke ahu metur
u Jizos
n’ahu.
N’ ibu onye om
iiko kpaliri, Jizos
mat ir i aka ya bitu nwoke
˙
19. Ihe atu d i anaa na-egosi na Jizos
chebaara mkpa nke nd i oz
o echiche?
45
ahu,
Nwoke
wee s i: “Achor
o m. Ka e mee ka i d i ocha.”
´
ahu gbakekwara! (Mak 1:40-42) Chegod i otu obi ga-ad i
nwoke ahu.
O KWES IR I NTUKWAS
UGW
U
I OBI RUO OGW
Jizos
set ipur
u ihe nlereanya kas i mma nke iji iguzosi ike n’ihe na-erubere Chineke isi. O nogidere
na-ekwes i
ntukwas
i obi n’ebe Nna ya nke eluigwe no n’ud
i
on
od
u nile, n’agbanyegh ikwa ud
i mmegide na nhuju
anya nile. Jizos
unwa
Setan ike n’uz
guzogidesiri onw
o
gara nke oma.
(Matiu 4:1-11) N’otu oge, uf
od
u n’ime
nd i ikwu Jizos
i okwukwe n’ebe o no,
egosiputagh
ob
una
`
na-as i na “uche ezukwagh i ya oke.” (Mak 3:21) Ma Jizos
ekwegh i ka ha mee ka o nwee nkuda
mmu o,
o nogidere
na-aru or
u Chineke. N’agbanyegh i mkpar i na nkwuto,
na-enwe njide onwe onye, o d igh i
Jizos
nogidere
20
´
20, 21. Olee otu Jizos
si set ipu ihe nlereanya n’iji iguzosi ike n’ihe naerubere Chineke isi?
46
´
mgbe o gbal ir i imeru nd i na-emegide ya ahu.—1
Pita 2:
21-23.
21 Jizos nogidere na-ekwes
u
i ntukwas
i obi ruo onw
´
—onw
u ike na nke ahuh
u bu nke nd i iro ya kpatara. (Nd i
Filipa i 2:8) Tulee
ihe nd i o diri n’ub
och
i ikpeazu nke ndu
` `
ya d i ka mmadu.
boro ya ebubo,
E jidere ya, nd i ama ugha
`
`
nd i ikpe na-ad igh i ekpe ikpe ziri ezi mara ya ikpe, ıgwe naeme ihe ike mere ya akaje, nd i agha mekpokwara
ya on
u.
N’ ibu onye a kpogidere
n’osisi ita ahuh
u,
tupu ya ekubie
´
ume, o tiri mkpu, s i: “E mechawo ya!” (Jon
19:30) Otu
o d i, n’ub
och
i nke ato mgbe Jizos
nwus
ir i, Nna ya nke eluigwe kpolitere
ya igho mmu o.
(1 Pita 3:18) Izu ole na ole
mgbe nke ahu gas ir i, o laghachiri eluigwe. N’ebe ahu,
o
‘nod
ur
u ala n’aka nri Chineke’ ma na-echere ka o nata ikike ibu eze.—Nd i Hibru 10:12, 13.
´
22 G
na nnogide
o nogidere
na-ekwes i
in i ka Jizos
ruzuru
ntukwas
u?
u Jizos
i obi ruo onw
Onw
megheere any i ohere
´
´
n’ezie ibi ndu na parada is elu ala, bu nke kwekor
o na nzu´
be mbu nke Jehova. A ga-atule
u Jizos
otu onw
si mee ka
nke ahu kwe omume n’isiakwukw
o na-esonu.
22. G in i ka Jizos
site n’ inogide
na-ekwes i ntukwas
i obi ruo
ruzuru
onw
u?
ˇ Amuma
ndi mezurunu na akaebe nke Chi
neke gbara n’onwe ya, na-egosi na Jizos
bu
Mezaia
16:16.
ahu,
ma o bu Kraist.—Matiu
ˇ Jizos
biri n’eluigwe di ka mmu o e kere eke
ogologo oge tupu ya abia
on
n’uwa.—J
3:13.
ˇ Jizos
nwoke nwere om
bu onye nkuzi,
iiko,
bur
ihe nlereanya nke onye rubeere Chi ukwa
neke isi n’uz
o zuru ezu.—Matiu 9:35, 36.
ISI NKE ISE
Ihe Mgbaputa
Ahu
—Onyinye Kasin
u Chineke Nyere
G in i bu ihe mgbaputa
ahu?
´
Olee otu e si nye ya?
´
Olee otu o pur
u isi baara g i uru?
´
Olee otu i pur
u isi gosi na i nwere
ekele maka ya?
g i? O bugh
G IN I bu onyinye kas inu e nyetuworo
i iwu
na onyinye ga-ada on
u tupu ya abur
u nke bara uru.
A s i ka e kwuwe, e jigh i ego ole a zur
u onyinye amata uru o bara. Kama nke ahu,
mgbe onyinye wetaara g i
obi ut
o ma o bu gbooro g i mkpa, o baara g i uru nke
ukwuu.
2 N’ime otutu onyinye nd
i i pur
u itu anya inweta,
e nwere otu nke kas i pu o iche. O bu onyinye Chineke nyere ihe a kpor
o mmadu.
Jehova enyewo any i
` `
ot
any i bu aja
ut
u ihe, ma onyinye kas inu o nyetuworo
´
mgbaputa
ya, bu Jizos
nke Okpara
Kra ist. (Matiu 20:28)
D i ka any i ga-ahu n’isi akwukw
o a, ihe mgbapu
ta ahu bu onyinye kas i baa uru i pur
u inweta, n’ihi
na o pur
o d i ukwuu, o pukwara
u iwetara g i obi ut
igboro g i mkpa nd i kas inu.
ahu bu
Ihe mgbaputa
n’ezie ngosiputa
kas inu nke ihunanya
Jehova nwere
n’ebe i no.
1, 2. (a) Olee mgbe onyinye na-abara g i uru nke ukwuu? (b) N’ihi
g in i ka a pur
u iji kwuo na ihe mgbaputa
ahu bu onyinye kas i baa uru
i pur
u inweta?
48
G IN I BU IHE MGBAPUTA
AHU?
N’igbu ya nkenke, ihe mgbaputa
ahu bu ndokwa Jehova mere iji naputa
ihe a kpor
o mmadu n’aka mmehie
na onw
u.
(Nd i Efesos
1:7) Iji ghota
ihe ozizi a d i na Bible putara,
o d i mkpa ka any i chee echiche laa azu n’ihe
mere n’ogige Iden. O bu nan i mgbe any i ghotara
ihe
Adam tufuru
mgbe o mehiere ka any i ga-enwe ike ima
ta ihe mere ihe mgbaputa
ahu ji bur
u onyinye baara any i
uru nke ukwuu.
4 Mgbe Jehova kere Adam, o nyere ya ihe d oke´ onu
i
`
ah ia n’ezie—ndu mmadu nke zuru oke. Tulee
uru nke ahu
´
`
baara Adam. Ebe o bu na o nwere ahu na uche zuru oke
´
mgbe e kere ya, o d igh i mgbe o ga-ada or
ia, kaa nka, ma o
`
bu nwu o anwu.
D
ka
mmad
u
zuru
ok
e,
ya na Jehova nwei
re mmekor
ita pur
u iche. Bible na-ekwu na Adam bu “nwa
Chineke.” (Luk 3:38) N’ihi ya, Adam sooro Jehova Chineke nwee mmekor
ita chiri anya, ud
i ahu nwatak ir i na nna
´
ya nke hur
u ya n’anya na-enwe. Jehova so Adam, bu nwa
kwur ita okwu, o nyere ya or
ya no n’uwa
u na-enye afo
ojuju, meekwa ka o ghota
ihe nd i a na-atu anya ha n’aka
ya.—Jenesis 1:28-30; 2:16, 17.
5 E kere Adam “n’onyinyo Chineke.” (Jenesis 1:27) Nke
ahu aputagh
i na Adam yiri Chineke n’od
id i. D i ka any i
hur
o a, Jehova bu mmu o a na u n’Isi nke 1 nke akwukw
ad igh i ahu anya. (Jon
4:24) N’ihi ya, Jehova enwegh i anu
´
ahu nk it i na obara.
Ibu onye e kere n’onyinyo Chineke
`
`
putara
na e kenyere Adam agwa nd i yiri nke Chineke, nd i
gunyere
amamihe, ikpe ziri ezi, na ike. Adam
ihunanya,
´
yiri Nna ya n’uz
o oz
o d i mkpa nke bu na o nweere onwe
3
3. G in i bu ihe mgbaputa
ahu,
g in ikwa ka o d i any i mkpa ighota
iji
´ `
mata oke onyinye a baruru n’uru?
˙
`
4. Uru d i anaa ka ndu mmadu nke zuru oke baara Adam?
5. G in i ka Bible na-ekwu mgbe o s ir i na e kere Adam “n’onyinyo Chineke”?
Ihe Mgbaputa
Kasinu Chineke Nyere
ahu—Onyinye
49
´
`
ya ime nhor
o.
N’ihi ya, Adam ad igh i ka ıgwe or
u nke pur
u
iru nan i ihe e mere ya iru.
Kama nke ahu,
o pur
u ikpebiri
onwe ya ihe, o pukwara
ihor
o ezi ihe ma o bu ihe oj
o o.
A
s i na o ho or
o irubere Chineke isi, o gaara ad i ndu ebigh i
ebi na Parada is n’elu ala.
6 Ya mere, n’uzo doro anya, mgbe Adam nupuuru Chi neke isi, a maakwa ya ikpe onw
u,
o furu ya nnukwu ihe.
`
Mmehie ya mere ka ndu mmadu nke zuru oke nakwa
ngozi
nd i o na-eweta funahu ya. (Jenesis 3:17-19) N’uz
o
d i mwute, Adam tufuuru
ma onwe ya ma um
u nd i o
gaje imuta,
ndu a nke magburu onwe ya. Okwu Chineke
na-as i: “Mmehie sitere n’otu mmadu [Adam] bata n’uwa,
´
´
onw
u esitekwa na mmehie, onw
u ewee si otu ahu gbasaa
ruo mmadu nile n’ihi na ha nile emehiewo.” (Nd i Rom
5:12) Ee, any i nile eketawo mmehie site n’aka Adam. N’ihi
ya, Bible na-ekwu na o ‘rere’ onwe ya na um
u ya ibu ohu
nke mmehie na onw
u.
(Nd i Rom 7:14) O d igh i olileanya o
bula
d i ir i ma Adam ma Iv ebe o bu na ha kpachaara anya
hor
o inupur
u Chineke isi. Ma g in i banyere um
u ha nakwa
any i onwe any i?
7 Jehova gbataara ihe a kporo mmadu oso enyema ka site n’inye ihe mgbaputa
ahu.
G in i bu ihe mgbaputa?
´
Ihe mgbaputa
ihe abu o n’uz
putara
o bu isi. Nke mbu,
ihe
mgbaputa
bu ego a na-akwu iji gbaputa
ihe ma o bu iji
zutaghachi
ihe. A pur
ego a na-akwu iji gba
u iji ya tunyere
puta
n’agha. Nke abu o,
onye a nwudere
ihe mgbaputa
bu
ego e ji akwu ugw
o ihe. Ya na ego a na-akwu onye e mebiri ihe ya bu otu ihe. D i ka ihe atu,
o bur
u na mmadu
akpata ihe ogh
o ghagh i ikwu ego nke ya na ihe e me om,
`
biri ha nhata.
8 Olee otu´ o puru isi kwe omume
ikwu ugw
o mfu
´
6. Mgbe Adam nupu ur
oleekwa otu o
u Chineke isi, g in i ka o tufuru,
si metuta
um
u ya?
´
˙
7, 8. Ihe abu o d i anaa ka ihe mgbaputa
n’uz
putara
o bu isi?
50
d i ukwuu Adam kpataara any i nile nakwa igbaputa
any i
n’ ibu ohu nke mmehie na onw
u?
ihe mgba
Ka any i tulee
puta
ahu Jehova nyere nakwa uru o pur
u ibara any i.
´
OTU JEHOVA SI NYE IHE MGBAPUTA
AHU
`
9 Ebe o bu na ihe a tufuru bu ndu mmadu zuru oke,
a
`
pugh
ya. (Abu
i iji ndu mmadu na-ezugh i oke zutaghachi
Oma
49:7, 8) Ihe a chor
o bu ihe mgbaputa
nke ya na ihe a
`
tufuru
ha nhata. Nke a kwekor
o n’ukp
ur
u nke ikpe ziri ezi
´
a na-achota
n’Okwu Chineke, bu nke na-ekwu, s i: “Ndu
laara ndu.”
19:21) N’ihi ya, g in i ka a ga-eji
(Deuteron
omi
`
kwu o ugw
Ndu
o ndu mmadu zuru oke nke Adam tufuru?
`
mmadu oz
o zuru oke bu “ihe mgbaputa
kwekor
o ekweko”
Timoti 2:6.
a chor
o.—1
10 Olee otu´ Jehova si nye ihe mgbaputa ahu? O zite
´
`
Ma,
re otu n’ime um
u ya nd i bu mmu o zuru oke, n’uwa.
Jehova ezitegh i mmu o e kere eke o bula
o hur
u.
O zite´
re nke o hur
o mur
u n’anya kar is ia, bu Okpara
u nan i ya.
(1 Jon
a ji och
4:9, 10) Okpara
icho obi hapu ebe obibi ya
d i n’eluigwe. (Nd i Filipa i 2:7) D i ka any i hur
u n’isiakwu
kwo bu nke a uz
o,
Jehova rur
u or
u ebube mgbe o bufere
ndu nke Okpara
a n’akpa nwa Meri. Site n’ike mmu o nso
`
Chineke, a mur
ikwa
u Jizos
d i ka mmadu zuru oke, o nogh
n’okpuru om
ikpe nke mmehie.—Luk 1:35.
uma
11 Olee otu´ otu onye puru isi buru ihe mgbaputa maka
´
ot
ut
u nd i, n’ezie, ot
ut
u nde mmadu?
Olee otu ot
ut
u nde
mmadu sid i gho o nd i mmehie? Cheta na site n’ime mme`
´
hie, Adam tufuru
ndu mmadu zuru oke nke d i oke on
u
ah ia o nwere. N’ihi ya, o pugh
i inyefe ya um
u ya. Kama
´
nke ahu,
u.
o pur
u ibufe nan i mmehie na onw
Jizos,
bu
onye Bible na-akpo “Adam ikpeazu,”
nwere ndu mma˙
9. Ud
uta
i ihe mgbap
d i anaa ka a chor
o?
´
10. Olee otu Jehova si nye ihe mgbaputa
ahu?
´
11. Olee otu otu mmadu pur
u isi bur
u ihe mgbaputa
maka ot
ut
u nde
mmadu?
Ihe Mgbaputa
ahu—Onyinye
51
`
du zuru oke, o d igh ikwa mgbe o mehiere. (1 Nd i Korint
15:45) D i ka a pur
u isi kwuo ya, e jiri Jizos
dochie anya
`
` `
Adam iji zop
uta
any i. Site n’ ichu ndu ya zuru oke n’aja
´
na nrubeisi zuru ezu nye Chineke, Jizos
kwur
u ugw
o ahu
´
maka mmehie Adam. Jizos
si otu a mee ka um
u Adam
nwee olileanya.—Nd i Rom 5:19; 1 Nd i Korint
15:21, 22.
12 Bible na-enye nkowa zuru ezu banyere ahuhu Jizos
´
tara tupu ya anwu o.
A p iakas ir i ya ahu,
jiri obi ita mmiri kpogide
ya n’elu osisi, ya anwu okwa
onw
u ahuh
u n’elu
osisi ita ahuh
u.
(Jon
19:1, 16-18, 30; Ihe Odide Ntukwa
s i, peeji nke 204-206) N’ihi g in i ka o ji d i mkpa ka
´
Jizos
taa ahuh
u d i ukwuu otu ahu?
N’otu n’ime isiakwu
kwo nd i d i n’ihu, any i ga-ahu na Setan kwuru na o d igh i
´
ohu Jehova o bula
na-ekwes i
bu mmadu nke ga-anogide
ntukwas
unwa.
Site n’iji ikwes i ntukwas
i obi n’onw
i obi
tachie obi n’agbanyegh i nhujuanya,
Jizos
nyere az iza banyere ima aka Setan n’uz
o kas i mma. Jizos
gosiputara
`
na mmadu zuru oke nke nweere onwe ya ime nhor
o pur
u
`
na-eguzosi ike n’ezi ihe n’uz
inogide
o zuru oke nye Chineke n’agbanyegh i ihe o bula
Ekwensu ga-eme. O ghagh i
˙
˙
ibu na Jehova nur
ir i o nu nke ukwuu n’ihi ikwes i ntukwa
s i obi nke Okpara
ya o hur
u n’anya!—Ilu 27:11.
13 Olee otu´ e si kwuo ihe mgbaputa ahu? N’uboch nke
i
´
14 nke onwa
nd i Juu, bu Na isan, n’afo 33 O.A., Jehova kwe
`
re ka e gbuo Okpara
ya zuru oke, nke na-emegh i mmehie
´
` `
o bula.
N’uz
o d i otu a, Jizos
jiri ndu mmadu ya chu o aja
“nan i otu ugboro.” (Nd i Hibru 10:10) N’ub
och
i nke ato Jizos
ya igho mmu o.
nwus
ir i, Jehova kpolitere
N’eluigwe,
`
Jizos
chere n’ihu Chineke uru nke ndu mmadu ya zuru oke
` `
nke o ji chu o aja d i ka ihe mgbaputa
um
iji zutaghachi
u
` `
Adam. (Nd i Hibru 9:24) Jehova naara uru nke aja Jizos
d i
ka ihe mgbaputa
a chor
o iji naputa
ihe a kpor
o mmadu
n’ ibu ohu nke mmehie na onw
u.—Nd
i Rom 3:23, 24.
12. G in i ka ´ ahuh
u Jizos
tara gosiputara?
13. Olee otu e si kwu o ihe mgbaputa
ahu?
Jehova nyere Okpara
o
mur
u nani ya di ka ihe
mgbaputa
n’ihi anyi
Ihe Mgbaputa
ahu—Onyinye
53
´
OTU IHE MGBAPUTA
AHU PUR
U ISI BAARA G I URU
14 N’agbanyegh na any bu nd mmehie, any puru
i
i i
i inweta ngozi
na-enwegh i atu n’ihi ihe mgbaputa
ahu.
Ka
any i tulee
uru uf
od
u onyinye a kas inu Chineke nyere gaaba ugbu a nakwa n’od
inihu.
15 Mgbaghara mmehie. N’ihi ezugh oke` e ketara eketa,
i
o na-esiri any i ike ime ihe ziri ezi. Any i nile na-emehie
` `
n’okwu on
u ma o bu n’omume. Ma, site n’aja mgbapu
ta Jizos
Kra ist, any i pur
u inweta “mgbaghara nke mmehie
´
any i.” (Nd i Kol
osi
1:13, 14) Otu o d i, iji nweta mgbagha´
ra d i otu ahu,
any i aghagh i inwe ncheghar i n’ezie. Any i
aghagh ikwa iji id i umeala n’obi r io Jehova, na-ar io ka o
´
` `
gbaghara any i na ndabere nke okwukwe any i nwere n’aja
mgbaputa
ya.—1 Jon
nke Okpara
1:8, 9.
16 Inwe ako na uche di ocha n’ebe Chineke no. Obi ama
mikpe pur
u n’uz
o d i mfe ikpata enwegh i olileanya ma
´
´
mee ka any i chee na any i abagh i uru. Otu o d i, site na
mgbaghara mmehie nke a pur
u inweta n’ihi ihe mgbapu
ta ahu,
na-enyere any i aka iji ako na
Jehova ji obioma
`
uche d i ocha
na-efe ya n’agbanyegh i ezugh i oke any i.
(Nd i Hibru 9:13, 14) Nke a na-eme ka o kwe any i omume
inwe nkwuwa okwu n’ebe Jehova no.
N’ihi ya, any i pur
u
igakwuru ya n’ekpere mgbe o bula
any i chor
o.
(Nd i Hibru
4:14-16) Inogide
na-enwe ako na uche d i ocha
na-eme ka
`
`
e nwee udo nke uche, na-akwalite ugwu onwe onye, naesokwa eme ka e nwee obi ut
o.
17 Olileanya nke ndu ebighi ebi n’uwa paradais. Nd
i
Rom 6:23 na-ekwu, s i: “Ugw
o or
u nke mmehie na-akwu
bu onw
u.”
s i: “Ma
Otu amaokwu ahu na-agbakwunye,
14, 15. G in i ka any i na-aghagh i ime iji nweta “mgbaghara nke mmehie any i”?
16. G in i na-enyere any i aka iji ako na uche d i ocha
na-efe Chineke,
˙
´
uru d ikwa anaa ka ako na uche d i otu ahu bara?
˙
17. Ngozi
u Jizos
nd i d i anaa ka a pur
u inweta n’ihi onw
nwur
u maka
any i?
Imatakwu banyere
Jehova bu otu uz
o i
ga-esi gosi na i
nwere ekele maka
ihe mgbaputa
ahu o nyere
onyinye nke Chineke na-enye bu ndu ebigh i ebi site na
Kra ist Jizos
o a,
Onyenwe any i.” N’isi nke 3 nke akwukw
any i tulere
ngozi
nd i Parada is elu ala ahu na-ab ianu gaeweta. (Mkpughe 21:3, 4) Ngozi
nd i ahu nile a ga-enweta
´
`
n’od
ndu ebigh i ebi n’ahu ike zuru oke, ga inihu, gunyere
ekwe omume n’ihi onw
u Jizos
nwur
u maka any i. Iji nweta
ngozi
nd i ahu,
o d i any i mkpa igosi na any i nwere ekele
maka ihe mgbaputa
ahu e nyere.
´
OLEE OTU I PUR
EKELE?
U ISI GOSIPUTA
18 N’ihi g
in i ka any i kwes ir i iji nwee ekele miri emi
n’ebe Jehova no maka ihe mgbaputa
ahu?
Onyinye naabu nke e ji akpor
o ihe kar is ia mgbe mmadu tinyere
oge, mgbal i, ma o bu mefuo ihe iji nye ya. O na´
emetu any i n’ahu mgbe any i chop
na onyinye e
utara
nyere any i na-egosi ezi ihunanya
nke onye nyere ya nwe
re n’ebe any i no.
ahu bu onyinye kas i
Ihe mgbaputa
´
oke on
ebe o bu na Chineke chur
u ah ia e nyetuworo,
u
` `
aja kas inu iji nye ya. Jon
3:16 na-ekwu, s i: “Chineke hur
u
uwa
n’anya nke ukwuu nke na o nyere Okpara
o mur
u
` `
` `
nan i ya.” Ihe mgbaputa
ahu bu ihe ama kas i puta
ıhe
18. N’ihi g in i ka any i kwes ir i iji nwee ekele n’ebe Jehova no maka ihe
mgbaputa
o nyere?
Ihe Mgbaputa
ahu—Onyinye
55
nke ihunanya
Jehova nwere n’ebe any i no.
ihe
O bukwa
` `
ama na-egosi ihunanya
Jizos,
n’ihi na o jiri och
icho obi
nye ndu ya n’ihi any i. (Jon
15:13) N’ihi ya, ihe mgbapu
ta ahu e nyere kwes ir i ime ka any i kwenye na Jehova na
Okpara
ya hur
u any i n’anya n’otu n’otu.—Nd i Galeshia
2:20.
19 Oleezi otu´
i pur
u isi gosi na i nwere ekele maka ihe
mgbaputa
ahu Chineke nyere? Nke mbu,
matakwuo ba´
nyere Onye Ukwu Na-enye Ihe, bu Jehova. (Jon
17:3) Iji
akwukw
o a na-amu Bible ga-enyere g i aka ime nke ahu.
Ka i na-enwekwu ihe om
banyere Jehova, ihunanya
i
uma
nwere n’ebe o no ga-emikwu emi. Ihunanya
ahu ga-emezi
ka i cho o ime ihe na-amas i ya.—1 Jon
5:3.
` `
20 Gosiputa okwukwe n’aj
a
mgbap
uta
Jizos.
E kwuru banyere Jizos,
okwukwe n’Okpara
s i: “Onye na-egosiputa
´
ahu nwere ndu ebigh i ebi.” (Jon
3:36) Olee otu any i
pur
u isi gosiputa
okwukwe n’ebe Jizos
no?
A d igh i ego´
siputa
okwukwe d i otu ahu nan i n’okwu on
u.
Jems 2:26
na-ekwu, s i: “Okwukwe nke na-enwegh i or
u bu nke nwu
ru anwu.”
Ee, e ji “or
u,”
ya bu,
omume any i, egosiputa
ezi
okwukwe. Otu uz
o isi gosi na any i nwere okwukwe n’ebe
˙
Jizos
no bu site n’ime ike any i nile iji nomie ya, o bugh i nan i n’ihe any i na-ekwu, kamakwa n’ihe any i na-eme.
—Jon
13:15.
21 Na-ano ya n’Oge Nri Anyasi nke Onyenwe Anyi a na
eme kwa afo.
N’anyas i Na isan 14, 33 O.A., Jizos
malitere
otu ihe omume pur
u iche nke Bible na-akpo “nri anyas i
nke Onyenwe any i.” (1 Nd i Korint
11:20; Matiu 26:26-28)
A na-akpokwa
ihe omume a Ncheta nke onw
u Kra ist. Jizos
˙
19, 20. N’uz
o nd i d i anaa ka i pur
u isi gosi na i nwere ekele maka ihe
mgbaputa
ahu Chineke nyere?
21, 22. (a) N’ihi g in i ka any i kwes ir i iji na-ano ya n’oge Nri Anyas i
nke Onyenwe Any i nke a na-eme kwa afo?
n’isi (b) G in i ka a ga-akowa
akwukw
o na-esonu?
56
malitere ya iji nyere nd iozi ya na ezi Nd i Kra ist nile gaesochi ha aka inogide
na-echeta na ya nyere ndu ya d i
ka ihe mgbaputa
u nke o nwur
site n’onw
u d i ka mmadu
`
zuru oke. Banyere ihe omume a, Jizos
nyere iwu, s i: “No
gidenu na-eme nke a iji na-echeta m.” (Luk 22:19) Ino ya
n’oge Ncheta nke onw
u Jizos
na-echetara any i ihunanya
d i ukwuu nke ma Jehova ma Jizos
gosiri n’ihe banyere ihe
mgbaputa
ahu.
Any i pur
u igosi ekele maka ihe mgbaputa
ahu site n’ ino ya n’oge Ncheta nke onw
u Jizos
a na-eme
kwa afo.1
22 Ihe mgbaputa ahu Jehova nyere bu n’ezie onyinye
´
´
bara oke uru. (2 Nd i Korint
9:14, 15) Onyinye a d i oke on
u
ah ia pur
nd i nwuworo
anwu uru. Isi nke 6
u ibara ob
una
´
na nke 7 nke akwukw
o a ga-akowa
otu o ga-esi mee.
banyere ihe Nri Anyas i nke Onyenwe
uma
Any i putara,
ˇ Ihe mgbaputa
ahu bu ndokwa Jehova mere
iji naputa
ihe a kpor
o mmadu n’aka mmehie
na onw
u.—Nd
i Efesos
1:7.
ˇ Jehova nyere ihe mgbaputa
ahu site n’izite
Okpara
o mur
ka o nwu o
u nani ya n’uwa
n’ihi anyi.—1
Jon
4:9, 10.
ˇ Site n’ihe mgbaputa
ahu,
anyi na-enweta
mgbaghara mmehie, ako na uche di ocha,
na
olileanya nke ndu ebighi ebi.—1 Jon
1:8, 9.
ˇ Anyi na-egosi na anyi nwere ekele maka ihe
mgbaputa
banyere Jeho utakwu
ahu site n’im
` `
va, site n’igosiputa
okwukwe n’aja mgbaputa
Jizos,
o ya n’oge Nri Anyasi
nakwa site n’in
nke Onyenwe Anyi.—J
on
3:16.
ISI NKE ISII
Ebee Ka Ndi Nwur
u Anwu Gara?
G in i na-eme any i mgbe any i nwur
u?
N’ihi g in i ka any i ji anwu anwu?
´
N’ihi g in i ka imara ihe nd i bu eziokwu banyere
onw
u ji bur
u ihe na-akasi obi?
NDI mmadu echebaworo ajuj
u ndi a echiche ruo ot
ut
u puku
afo.
mkpa. N’agbanyeghi onye anyi bu
Ajuj
u ndi ahu dikwa
ma o bu ebe anyi bi, aziza
ha na-emetuta
onye o bula
n’ime
anyi.
` `
2 N’isiakwukwo bu nke a uzo, anyi tulere otu´ aj
a mgbapu ta Jizos
si meghee uz
Kraist
o maka inweta ndu ebighi ebi.
Anyi mutakwara
na Bible buru amuma
banyere mgbe ‘onw
u
na-agaghi adi oz
i, anyi nile
o.’
(Mkpughe 21:4) Ka o digod
na-anwu anwu.
Eze Solomon
maara ihe kwuru, si: “Ndi di
ndu maara na ha ga-anwu.”
i
(Eklisiastis 9:5) Anyi na-agbali id
ogologo ndu di ka o kwere mee. N’agbanyeghi nke ahu,
anyi
na-eche banyere ihe ga-eme any i mgbe anyi nwur
u.
´ ´
3 Mgbe ndi anyi huru n’anya nwuru, anyi na-eru uj
u. Anyi
˙
`
pukwara
ij u,
si: ‘On
od
u di anaa ` ka ha no na ya? Ha na-ata`
`
ahuh
u?
Ha na-eche anyi nche? Anyi pur
u inyere ha aka? O
di mgbe anyi ga-ahu ha oz
na o?’
Okpukpe ndi e nwere n’uwa
aza ajuj
i iche iche. Uf
u ndi a n’uz
o digas
od
u ndi na-akuzi
na
o bur
u na i bie ndu di mma, i ga-aga eluigwe, ma o bur
u na i
´
bie ndu oj
o o,
i ga-aga n’ebe a na-emekpa mmadu ahu n’ok
u.
Okpukpe ndi oz
o na-akuzi
na mgbe mmadu nwur
u,
o na-aga
n’ala mmu o iji nonyere
ndi nna nna ya. Okpukpe ndi oz
o
˙
1-3. Ajuj
u,
u nd i d i anaa ka nd i mmadu na-aju banyere onw
az iza nd i
˙
d ikwa anaa ka okpukpe d i iche iche na-enye?
58
kwa na-akuzi
na ndi nwur
u anwu na-aga n’ala mmu o ka e
kpee ha ikpe, e mesia,
ha alo uwa.
4 Ozizi ndi di otu´ ahu okpukpe di iche iche na-ezi na ´
arut
aka n’otu ihe—na o di ihe na-esi n’ahu anyi apu
ucha
mgbe anyi nwur
u.
E lewe ihe ihe for
o nke nta ka o bur
u okpukpe nile, ma ndi nke gara aga ma ndi nke e nwere ugbu a,
na-ekwu, anyi na-adigide
ndu n’uz
o uf
od
u ruo mgbe ebighi
ebi, nweekwa ikike ih
u uz
u ihe, na iche echiche. Ma,
o,
in
´
olee otu nke ahu pur
u isi kwe omume? O bu ub
ur
u naeme ka anyi nwee ike ih
u uz
u ihe, na iche echiche. Mgbe
o,
in
mmadu nwur
u or
u,
ub
ur
u ya na-akwus
i ir
u.
Ikike ncheta ya,
mmetuta
u uz
u ihe,
o na-enwe, na ikike ndi o nwere ih
o na in
adigh
na-arur
i anogide
u onwe ha or
u n’uz
o uf
od
u di omimi.
Ha adigh
na-aru or
i anogide
i.
u mgbe ub
ur
u anyi nwus
ir
G IN I NA-EME N’EZIE MGBE MMADU NWUR
U?
Ihe na-eme mgbe mmadu nwur
u
ab
ugh
i
ihe
omimi
´
´
nye Jehova, bu Onye kere ub
ur
u.
O maara ihe bu ezi´
okwu, n’Okwu ya kwa, bu Bible, o na-akowa
on
od
u ndi
nwur
u anwu no na ya. Ihe doro anya o na-akuzi
bu:
Mgbe
mmadu nwur
u bu on
u,
o na-akwusi
idi ndu.
Onw
od
u megidere ndu.
i
o,
ha adigh
Ndi nwur
u anwu ad ighi ahu uz
´
anu ihe ma o bu eche echiche. O digh
i akuk
u ahu anyi o
bula
i. Anyi enweghi mkpu na-adi ndu mgbe anyi nwus
ir
ru obi ma o bu mmu o na-adigh
i anwu anwu.1
6 Mgbe Solomon kwusiri na ndi di ndu maara na ha ga anwu,
o dere, si: ‘Ndi nwur
u anwu adighi ama ihe o bula.’
´
Mgbe nke ahu gasir
eziokwu ahu bu isi site
i, o kowakwuru
n’ikwu na ndi nwur
u mmadu n’anya ma o
u anwu apugh
i ih
bu kpo o mmadu asi nakwa na “o digh
i or
u,
ma o bu iche
5
´
banyere okwu bu “mkpur
u obi” na
uma
“mmu o,”
biko lee Ihe Odide Ntukwas
´
u?
4. Olee echiche bu isi ot
ut
u okpukpe nwere banyere onw
5, 6. G in i ka Bible na-akuzi
banyere on
od
u nd i nwur
u anwu?
Ebee Ka Ndi Nwur
u Anwu Gara?
echiche, ma o bu ihe om
ma o bu ama uma,
mihe, di [n’ili].” (Eklisiastis 9:5, 6, 10) N’otu
aka ahu,
146:4 na-ekwu na mgbe
Abu Oma
mmadu nwur
u,
“echiche ya nile alawo
n’iyi.” Anyi na-anwu anwu,
ikwa
anyi adigh
adi ndu ebe oz
i. Ndu
o mgbe anyi nwus
ir
anyi yiri ire ok
u kandul.
O bur
u na a funy
u o
ya, o digh
i aga ebe oz
o.
O nyur
u anyu.
IHE JIZOS
U
KWURU BANYERE ONW
7 Jizos Kraist kwuru okwu banyere onodu
ndi nwur
u anwu.
O kwuru okwu banyere
´
on
od
u Lazaros,
bu nwoke o maara nke oma
nke nwuwokwara
anwu.
Jizos
gwara ndi naeso uz
o ya, si: “Lazaros
enyi anyi agawo izu
ike.” Ndi na-eso uz
o Jizos
chere na o naOlee ebe ire
ekwu na Lazaros
no na-ehi ura
iji gbakee
ok
u a gara?
n’or
si: “Laz ya. Ha dara ya. Jizos
ia
kowara,
aros
(Jon
ama na
anwuwo.”
11:11-14) Riba
Jizos
u tunyere
izu ike na ura.
Lazaros
ji onw
agaghi
eluigwe ma o bu ok
u ala mmu o.
O gakwurughi ndi mmu o
ozi ma o bu ndi nna nna ya. Lazaros
anogh
i na-ejikere il o
`
uwa
di ka onye oz
u,
o.
O no na-ezu ike n’onw
di ka a ga-asi
´
na o no n’oke ura
n’arogh
i nro o bula.
Akuk
u Akwukw
o Nso
u tunyere
ura.
Di ka ihe atu,
ndi oz
mgbe e ji nku o ji onw
me tugbuo
Stivin onye na-eso uz
o,
Bible kwuru na o “dara
n’ura.”
(Or
u 7:60) N’otu aka ahu,
Pol
onyeozi dere banyere
´
onw
u.—1
Ndi Korint
uf
od
u ndi n’oge ya, bu ndi ‘dara n’ura’
15:6.
8 Chineke o` zubere na´ mmalite ka mmadu na-anwu anwu?
O digh
i ma ol
Jehova mere mmadu id
i ndu ruo mgbe ebi i!
ghi ebi n’uwa.
Di ka anyi muworo
n’akwukw
o a, Chineke
´
7. Olee otu Jizos
u d i ka ya?
si gosi ihe onw
´
8. Olee otu any i si mara na Chineke ezubegh i ka mmadu na-anwu
anwu?
60
debere di na nwunye mbu ahu na paradais
mara mma. O
´
nyere ha ezigbo` ahu ike. Nani ihe Jehova chor
o bu ihe gaadir
i ha mma. O di nna o bula
na-ahu n’anya nke ga-acho
´
ka um
u?
nka na onw
u ya nweta ihe mgbu nke ika
Ee e! Jehova hur
ka ha nwee obi ut
u um
u ya n’anya, o chokwara
o
na-adigh
Banyere um
i agwu agwu n’uwa.
u mmadu,
Bible naekwu, si: “Mgbe ebighi ebi ka [Jehova] tinyeworo n’obi ha.”
(Eklisiastis 3:11) Chineke kere anyi inwe och
o nke id
i ndu
ich
Jehova mere mmadu ka o di ndu
ruo mgbe ebighi ebi n’elu ala
Ebee Ka Ndi Nwur
u Anwu Gara?
61
ruo mgbe ebighi ebi. O mewokwa ndokwa iji hu na e mezuru och
o ahu.
ich
IHE MERE ND I MMADU JI ANWU ANWU
N’ihi gin
izi
ka mmadu ji na-anwu anwu?
Iji chota
aziza
ya, anyi aghaghi it ule
ihe mere mgbe e nwere nani otu nwo´
ke na otu nwanyi n’uwa.
Bible na-akowa,
si: “Jehova, bu
´
Chineke, wee mee ka osisi nile o bula
si n’ala puo, bu nke
a na-achosi
mma ihe oriri.” (Jene
ike n’ile anya, nke dikwa
´
sis 2:9) Otu o di, o di otu ihe o sir
i ka a ghara ime. Jehova
gwara Adam, si: “Mkpur
u nke sitere n’osisi nile o bula
nke
ubi a a gbara ogige ka i ga na-eri eri: ma mkpur
u nke sitere
n’osisi ima
ezi ihe na ihe oj
o o,
gi erila mkpur
u sitere na ya:
n’ihi na n’ub
u
och
i i ga-eri mkpur
u sitere na ya i ghaghi inw
anwu.”
(Jenesis 2:16, 17) Iwu a esighi ike ndebe. E nwere ot
u
tu mkpur
u osisi ndi oz
o Adam na Iv pur
u iri. Ma ha nwere
ohere magburu onwe ya ugbu a iji gosiputa
ekele ha nwere
n’ebe Onye ahu nke nyeworo ha ihe nile, gunyere
ndu zuru
`
oke, no.
u Irube isi na ya ga-egosikwa na ha na-akwanyere ib
`
`
isi nke Nna ha nke eluigwe ugwu nakwa na ha chor
o ka o jiri
ih
na-eduzi ha.
unanya
10 N’uzo di mwute, di na nwunye mbu ahu hooro inupuru
`
Jehova isi. N’iji agwo kwuo okwu, Setan jur
u,
Iv, si: “O ga-abu
ezie na Chineke sir
i, Unu erila mkpur
u sitere n’osisi o bula
nke ubi a a gbara ogige?” Iv ewee zaa, si: “Anyi na-eri mkpu
ru osisi nile nke ubi a a gbara ogige: ma mkpur
u nke osisi
ahu nke di n’etiti ubi a a gbara ogige, Chineke asiwo,
Unu eri
la mkpur
ya aka, ka unu wee
u sitere na ya, unu emetukwala
ghara inw
3:1-3.
u anwu.”—Jenesis
11 Setan kwuru, si: “O dighi onwu unu [ga-anwu].” “Chine ke maara na n’ub
och
i unu ga-eri mkpur
u sitere na ya, mgbe
9
9. Olee ihe Jehova s ir i Adam emela, n’ihi g in ikwa ka iwu a na-ejigh i
bur
u nke siri ike ndebe?
´
10, 11. (a) Olee otu di na nwunye mbu ahu si nupur
u Chineke isi?
(b) N’ihi g in i ka nnupuisi
nke Adam na Iv na-ejigh i bur
u obere okwu?
62
ahu ka a ga-emeghe anya unu, unu ewee di ka Chineke, naama ezi ihe na ihe oj
o o.”
(Jenesis 3:4, 5) Setan chor
o ka Iv
kwere na o ga-erite uru site n’iri mkpur
i ha
u osisi ahu a sir
´
erila. Di ka Setan si kwuo, Iv pur
u ikpebiri onwe ya ihe bu ezi
´
ihe na ihe bu ihe oj
o o;
Iv pur
u ime ihe o bula
o chor
o.
Setan
gwakwara ya na ihe Jehova sir
i ga-eme ya ma o rie mkpur
u
osisi ahu abugh
i eziokwu. Iv kweere ihe Setan kwuru. N’ihi
ya, o weere uf
i,
od
u n’ime mkpur
u osisi ahu rie. Ka e mesir
o nyere di ya uf
di ya eriekwa uf
od
u,
od
u n’ime ya. Ha sara
anya na mmiri mee ya. Ha ma na ha na-eme kpomkwem
ihe
Chineke gwara ha emela. Site n’iri mkpur
u osisi ahu,
ha kpachaara anya nupu isi n’iwu na-esighi ike, nke ezi uche dikwa
na ya. Ha lelir
i Nna ha nke eluigwe na ib
uisi
ya. Ha enweghi
´ ´
E si n’aja kpu o Adam,
´ ´
o laghachikwara n’aja
Ebee Ka Ndi Nwur
u Anwu Gara?
63
ihe ngop
ikwanyere
Onye Kere ha nke
u o bula
maka ighara
`
`
na-ahu n’anya ugwu!
12 Iji maa atu: Olee otu´ o ga-adi gi mgbe i zulitesiri nwa
nwoke ma o bu nwa nwanyi, ya amalite inupur
u gi isi n’uz
o
na-egosi na o nweghi nsop
n’ebe i
unanya
ur
u ma o bu ih
no?
Nke ahu ga-agbawa gi obi. Chezienu ud
i mwute Jehova na-aghaghi inwewo mgbe ma Adam ma Iv nupu ur
u ya
isi.
13 Jehova enweghi ihe mere o ga-eji debe Adam na Iv nu
pu ur
u ya isi ndu ruo mgbe ebighi ebi. Ha nwur
u,
di nno o ka
o kwuru na ha ga-anwu.
i id
i adi. Ha aga Adam na Iv kwus
ir
´
`
ghi n’ogbe ndi mmu o.
O bu ihe Jehova gwara Adam mgbe
o gbasir
i ya ajuj
u banyere nnupuisi
ya mere anyi ji mata banyere nke a. Chineke kwuru, si: “I ga-alota
n’ala; n’ihi na e
´ ´
´ ´
siri na ya weputa
aja ka i ga gi; n’ihi na aja ka i bu,
o bukwa
´ ´
alota.”
(Jenesis 3:19) Chineke sitere n’aja di n’ala kpu o Adam.
´
(Jenesis 2:7) Tupu ya emee otu ahu,
i adi. N’ihi
Adam adigh
´ ´
ya, mgbe Jehova kwuru na Adam ga-alaghachi n’aja, ihe O
bu n’uche bu na Adam ga-alaghachi n’on
i adi.
od
u nke adigh
´
´ ´
Adam ga-abu onye na-adigh
i ndu otu ahu aja e ji kpu o ya bu
ihe na-adigh
i ndu.
14 Adam na Iv gaara ano ndu taa, ma ha nwuru n’ihi na ha
´
ho or
o inupur
u Chineke isi ma si otu ahu mehie. Ihe mere
anyi ji anwu anwu bu na Adam bufere um
u ya nile mmehie
na onw
u.
si n’oba
(Ndi Rom 5:12) Mmehie ahu yiri ajo or
ia
´
ra bu nke o na-adigh
u ya. Onw
u
i onye o bula
pur
u igbanah
o na-akpata bu n’ihi on
u bu onye iro,
u a bur
u mmadu.
Onw
o bugh
15:26) Lee ka anyi si nwee ekele
i enyi. (1 Ndi Korint
na Jehova nyere ihe mgbaputa
ahu iji naputa
anyi n’aka onye
iro a di egwu!
´
12. G in i pur
u inyere any i aka ighota
otu obi d i Jehova mgbe Adam na
Iv nupu ur
u
ya
isi?
13. G in i ka Jehova kwuru ga-eme Adam mgbe o nwur
u,
g in ikwa ka o
putara?
14. N’ihi g in i ka any i ji anwu anwu?
64
O ´ BARA URU IMARA IHE
ND I BU EZIOKWU BANYERE ONW
U
15 Ihe Bible na-akuzi banyere onodu nd nwuru anwu no na
i
ya na-akasi obi. D i ka any i huworo,
nd i nwur
u anwu ad igh i
enwe ihe mgbu ma o bu obi mgbawa. O d igh i ihe mere a ga-eji
´
tuwa
ha egwu, n’ihi na ha apugh
i imeru any i ahu.
Enyemaka
any i ad igh i ha mkpa, ha apugh
ikwa inyere any i aka. Any i apu
gh i isoro ha kwur ita okwu, ha apugh
ikwa isoro any i kwur ita
´
okwu. Ot
ut
u nd i ndu okpukpe na-azor
o na ha pur
u inyere nd i
´
´
nwur
u anwu aka, nd i kwekwara na ihe nd i ndu d i otu ahu na´
ekwu bu eziokwu na-enye ha ego. Ma imata ihe nd i bu eziokwu
´
ga-eme ka nd i na-akuzi
d i otu ahu ghara ighogbu
any i.
ugha
`
16 Okpukpe gi o kweere n’ihe Bible na-akuzi banyere ndi
nwur
i?
N’ihi na Setan
u anwu?
Ot
ut
u ekweghi. N’ihi gin
agwagbuwo ozizi ha. O na-eji okpukpe ugha
eme ka ndi
´
mmadu kwere na mgbe ahu ha nwur
na u na ha na-anogide
´
`
adi ndu n’ogbe ndi mmu o.
Setan na-agwakota
Nke a bu ugha
ya na ugha
ndi oz
o iji mee ka ndi mmadu gbakuta
Jehova
˙
Chineke azu.
N’uz
o di anaa?
17 D ka e kwuru n’elu, ufodu okpukpe na-akuzi na o buru
i
na mmadu ebie ndu oj
o o,
mgbe o nwur
u,
o ga-aga ebe a na´
emekpa mmadu ahu n’ime ok
u ruo mgbe ebigh i ebi. Ozizi a
na-akpar i Chineke. Jehova bu Chineke ihunanya,
o d igh ikwa
´
mgbe o ga-eme ka nd i mmadu taa ahuh
u n’uz
o d i otu a. (1 Jon
´
4:8) Olee otu o ga-ad i g i ma i hu nwoke na-enye
nwatak
nuir
i
`
pur
u isi ahuh
u site n’itinye aka ya n’ok
u.
I ga-akwanyere nwoke
´
`
`
`
d i otu ahu ugwu? N’eziokwu, ı ga-achod
i ka e nwee ihe ga-ejiko
g i na ya? O d igh i ma ol
i! O yikar ir i ka i ga-eche na obi tara ya
mmiri. Ma, Setan chor
o ka any i kwenye na Jehova na-emekpa
´
nd i mmadu ahu n’ime ok
u ruo mgbe ebigh i ebi!
´
15. N’ihi g in i ka imata ihe nd i bu eziokwu banyere nd i nwur
u anwu
ji akasi
` obi?
˙
16. Onye gwagbuworo ozizi nke ot
ut
u okpukpe, n’uz
o d ikwa anaa?
´
17. N’ihi g in i ka ozizi nke imekpa mmadu ahu ruo mgbe ebigh i ebi ji
bur
u nke na-akpar i Jehova?
Ebee Ka Ndi Nwur
u Anwu Gara?
65
Setan na-ejikwa okpukpe uf
na
od
u eme ihe iji kuzie
´
mgbe mmadu nwur
u,
o na-agho mmu o bu nke ndi di ndu
`
`
na-aghaghi ikwanyere
ugwu ma na-asop
ur
u.
Di ka ozizi a si
di, mmu o nke ndi nwur
o ezigbo ndi enyi ma
u anwu pur
u igh
o bu ajo ndi iro. Ot
a. Ha na-atu ndi nwu ut
u ndi kweere ugha
ru anwu egwu ma na-asop
ur
u ha, na-efekwa ha ofufe. N’uz
o
di iche, Bible na-akuzi
na ndi nwur
u anwu na-ehi ura
nakwa
´
´
na anyi kwesir
i ife nani ezi Chineke ahu,
bu Jehova, bu Onye
Okike anyi na Onye Na-enye Ihe.—Mkpughe 4:11.
´
19
Imata ihe nd i bu eziokwu banyere nd i nwur
u anwu gaechebe g i pu o n’ ibu onye e ji ugha
d i iche iche nke okpukpe
duhie. O ga-enyekwara g i aka ighota
ozizi nd i oz
o nke Bible.
´
`
D i ka ihe atu,
na nd i mmadu ad igh i aga n’ogbe
mgbe i ghotara
nd i mmu o mgbe ha nwur
u,
i ga-ab ia lee nkwa nke ndu ebigh i
ebi n’ime parada is elu ala anya d i ka nke ga-abara g i uru n’ezie.
20 Ogologo oge gara aga, onye ezi omume ahu bu´ Job juru,
`
s` i: “O bur
u na mmadu anwu o,
o ga-adi ndu oz
o?”
(Job 14:14)
A pur
u di-
i ndu nke na-ehi ura
u ime ka onye na-adigh
onw
ghachi ndu?
Ihe Bible na-akuzi
banyere nke a na-akasi nno o
obi, di ka isiakwukw
o na-esonu ga-egosi.
18
18. Olee ugha
okpukpe nke ife nd i nwur
u anwu dabeere na ya?
´
u na-enyere any i aka igho19. Imata ihe nd i bu eziokwu banyere onw
˙
ta ozizi oz
o d i anaa nke Bible?
˙
20. Ajuj
o na-esonu?
u d i anaa ka any i ga-atule
n’isiakwukw
ˇ Ndi nwur
i ahu uz
u anwu adigh
o ma o bu
na-anu ihe ma o bu na-eche echiche.
—Eklisiastis 9:5.
ˇ Ndi nwur
i ata
u anwu na-ezu ike; ha adigh
ahuh
on
u.—J
11:11.
ˇ Anyi na-anwu anwu n’ihi na anyi ketara
mmehie site n’aka Adam.—Ndi Rom 5:12.
ISI NKE ASAA
Ezigbo Olileanya nke Di ir
i Ndi I
Hur
u n’Anya Nwur
u Anwu
´
Olee otu any i si mara na a ga-enwe mbilite
n’onw
u n’ezie?
´
Olee otu ikpolite
nd i nwur
u anwu na-ad i Jehova?
Ole nd i ka a ga-akpolite
n’onw
u?
KA E were ya na ajo onye iro na-achu gi os
o.
O ka gi nno o
ike, na-efekwa os
gi. I ma na o naghi emere mmadu
o karia
ebere n’ihi na i huwo
ka o gburu uf
od
u ndi enyi gi. N’agba´
nyeghi otu i si na-agbali igbanah
u ya, o na-achukwute
gi.
´
O yiri ka olileanya o bula
i. Otu o di, na mberede,
adigh
otu onye abia
uta
inap
gi. O ka onye iro gi ahu ike okpukpu
okpukpu, ya ekweekwa gi nkwa na ya ga-enyere gi aka. Lee
ka nke ahu na-aghaghi isiwo mee ka i kuda ume!
2 Di ka a puru isi kwuo ya, onye iro di otu´ ahu na-achu gi
os
anyi nile os
o.
O na-achukwa
o.
Di ka anyi hur
u n’isiakwu
kwo bu nke a uz
u onye iro. O digh
i onye
o,
Bible kpor
o onw
n’ime anyi pur
u ma o bu zere ya. Ihe ka ot
u igbanah
ut
u
n’ime anyi ahuwo
ka onye iro a gburu ndi anyi hur
u n’anya.
Ma Jehova ka onw
u ike okpukpu okpukpu. O bu ya bu Onye
Nnaputa
ahu nke gosiworori i na ya pur
u imeri onye iro a. O
´
kwewokwa nkwa ibibi onye iro a, bu onw
u,
kpamkpam. Bible na-akuzi,
u
si: “Di ka onye iro ikpeazu,
a gaje ime ka onw
`
ghara id
15:26) Nke ahu bu akuk
i ire.” (1 Ndi Korint
o oma!
3 Ka anyi tuletu mmetuta anyi na-enwe mgbe onye iro a
gburu onye anyi maara. Nke ahu ga-enyere anyi aka igh
ota
1-3. Olee onye iro na-achu any i nile os
o,
n’ihi g in ikwa ka itule
ihe Bible na-akuzi
ji akasi any i obi?
Ezigbo Olileanya nke Diir i Ndi I Hur
u n’Anya Nwur
u Anwu
67
otu ihe ga-eme ka anyi nwee obi ut
o.
Leenu,
Jehova na-ekwe
nkwa na ndi nwur
ia
26:19) A ga u anwu ga-adi ndu oz
o.
(Aisa
akpolite
ha n’onw
u.
u.
Nke ahu bu olileanya mbilite n’onw
MGBE ONYE I HUR
U N’ANYA NWUR
U
`
O nwewo onye i hur
u
n’anya
nw
unah
ur
Ihe
u gi?
´ ´
mgbu, iru uju, na nkuda
mmu o o na-akpata pur
u iyi ihe
´
a na-apugh
anagide. N’oge ndi di otu a, o ga-adi
i inagide
anyi mkpa inweta nkasi obi n’Okwu Chineke. (2 Ndi Korint
´
1:3, 4) Bible na-enyere anyi aka igh
u mma ota
otu onw
´
du na-adi Jehova na Jizos.
Jizos,
bu onye yiri nno o Nna
ya, enwetuwo
ihe mgbu nke ib
ur
u onye mmadu nwunah
u.
(Jon
no na Jeruselem, o na-adi aga na nke
14:9) Mgbe Jizos
´
´
Lazaros
ya ndi nwanyi, bu Meri na Mata, bu ndi
na um
unne
´
bi n’obodo di nso, bu Betani. Ha na ya ghor
o ezi ndi enyi. Bible na-ekwu, si: “Jizos
hur
u Mata na nwanne ya nwanyi na
´
Lazaros
n’anya.” (Jon
11:5) Otu o di, di ka anyi gur
u n’isiakwukw
o bu nke a uz
o,
Lazaros
nwur
u.
5 Olee otu´ o di Jizos mgbe enyi ya nwuru? Ihe ndeko ahu
na-agwa anyi na Jizos
ndi ikwu na ndi enyi Laz
biakwutere
´ ´
aros
u Lazaros.
ka ha na-eru uju onw
Mgbe Jizos
hur
u ha,
´
o metur
u ude n’ime mmu o
u ya n’ahu nke ukwuu. O “sur
ya, o nyekwara ya nsogbu.” Mgbe ahu,
ihe ndeko ah
na´ u
´
ekwu, si, “Anya mmiri gbara Jizos.”
(Jon
11:33, 35) Uju ahu
`
Jizos
i ma ol
ruru o gosiri na o nweghi olileanya? O digh
i.
N’eziokwu, Jizos
maara na ihe di ebube na-aga ime. (Jon
11:
3, 4) N’agbanyeghi nke ahu,
o nwere ihe mgbu na mwute
nke onw
u na-akpata.
´ ´
6 N’uzo ufodu, uj
u ahu Jizos
ruru bu ur
u anyi ihe agbamu´
me. O na-akuziri
anyi na Jizos
na Nna ya, bu Jehova, kpor
o
4
4. (a) G in i ka mmetuta
Jizos
nwere mgbe onye o hur
u n’anya nwur
u
na-akuziri
any i banyere mmetuta
d i
Jehova na-enwe? (b) Ob
ub
uenyi
˙
anaa pur
u iche ka Jizos
zulitere?
´
5, 6. (a) Olee otu Jizos
si meghachi omume mgbe o b iakwutere nd i
´
´ ´
ezinul
o na nd i enyi Lazaros,
bu nd i no na-eru uju? (b) N’ihi g in i ka
´ ´
uju Jizos
ruru ji bu ur
u any i ihe na-agba ume?
68
onw
u asi. Ma Jehova Chineke pur
u il uso
onye iro ahu og
u,
meriekwa ya! Ka anyi hu ihe Chineke mere ka Jizos
nwee ike
ime.
“LAZAROS,
PUTA!”
E liwori Lazaros
Jizos
n’ime ogba,
kwukwara ka e bupu
nkume e ji buchie on
u ili ahu.
Mata jur
u na a gaghi ebupu
ya n’ihi na o ruola abali ano Lazaros
u na
nwur
u,
o ghaghi ib
´ `
´
ozu ya amalitela isi ısı. (Jon
n’otu mmadu si ele
11:39) A bia
ihe anya, olileanya o bula
i.
adigh
8 E bupuru nkume ahu, Jizos jikwa olu dara uda kwuo, si:
“Lazaros,
Gin
anwu
i meziri? “Nwoke ahu nwuworo
puta!”
˙
putara.”
(Jon
11:43, 44) Chegodi ud
i o nu ndi no n’ebe
`
ahu na-aghaghi inwewo? Ma Lazaros
o bu nwanne ha, onye
ikwu ha, enyi ha, ma o bu onye agbata obi ha, ha maara na
o nwuwo.
Ma, lee ya—otu nwoke ahu ha hur
u n’anya—ka
o guzo n’etiti ha oz
o.
Nke ahu aghaghi iyiwo ihe na-apugh
i
ime eme. Ihe ir
u uka
i ya na ot
adigh
ut
u ndi ji obi ut
o maku o
´
Lazaros.
u!
E wee si otu ahu merie onw
9 Jizos ekwughi na ya ruru oru ebube a di itunanya n’ike
nke onwe ya. Mgbe o na-ekpe ekpere tupu ya akpo o Laza` `
ros
oku, o mere ka o doo anya na o bu Jehova ga-eme ka a
kpolite
Lazaros
u.
n’onw
(Jon
11:41, 42) O bugh
i nani n’oge
´
ahu ka Jehova jiri ike ya mee ihe n’uz
a
o di otu a. Mkpolite
kpolitere
Lazaros
u bu nno o otu n’ime mbilite n’onw
u
n’onw
itoolu e dekor
u na im
u banyere akuk
o n’Okwu Chineke.1 Ig
o
ndi a na-enye obi ut
anyi na Chineke adigh
i
o.
Ha na-akuziri
ele mmadu anya n’ihu, n’ihi na ndi a kpolitere
n’onw
u gunye
7
´
1 Akuk
o nd i oz
o d i na 1 Nd i Eze 17:17-24; 2 Nd i Eze 4:32-37; 13:
20, 21; Matiu 28:5-7; Luk 7:11-17; 8:40-56; Or
u 9:36-42; na 20:7-12.
7, 8. N’ihi g in i ka on
od
u Lazaros
pur
u ijiwo yie ihe olileanya naad igh i na ya n’anya nd i na-ekiri ihe na-emenu,
ma g in i ka Jizos
mere?
´
9, 10. (a) Olee otu Jizos
si mee ka a mara Onye nyere ya ike o ji kpo
lite Lazaros
u?
n’onw
(b) Olee uf
od
u uru nd i a na-enweta site n’ igu
akuk
u nd i e dekor
o banyere mbilite n’onw
o na Bible?
nwa nwoke nke
Ilaija kpolitere
otu nwanyi di ya nwur
u
—1 Ndi Eze 17:17-24
Pita onyeozi kpolitere
´
nwanyi bu Onye Kraist,
nke aha ya bu Dokas,
n’onw
u—
Or
u 9:36-42
Mkpolite
a kpolitere
Lazaros
´ ˙
n’onw
u kpatara oke o nu
—Jon
11:38-44
70
re um
ir i na ndi okenye, ndi ikom
na ndi inyom, um
untak
u
`
˙
Izrel na ndi na-abugh
ud
i um
u Izrel. I hukwara
i o nu akuk
u
Akwukw
utara?
Di ka ihe atu,
o Nso ndi ahu kowap
mgbe Jizos
kpolitere
otu nwatakir i nwanyi n’onw
u,
ndi mur
u ya ‘juputa
´
ra n’oke obi ut
o.’
(Mak 5:42) Ee, Jehova emewo ihe nyere ha
´
obi ut
o,
bu nke ha na-agaghi echefu echefu.
10 N’ezie, ndi ahu Jizos mere ka ha si n’onwu bilie me
`
sikwara
nwu o.
a kpolitere
ha
Nke a o na-egosi na mkpolite
n’onw
u enweghi isi? O digh
i ma ol
i. Akuk
o ndi a e dekor
o
na Bible na-akwado eziokwu ndi di mkpa ma na-eme ka anyi
nwee olileanya.
IHE N’AKUK
U
IMUTA
O BANYERE MBILITE N’ONW
Bible na-akuzi
i ama ihe o
na ndi nwur
u anwu “adigh
bula.”
Ha adigh
Akuk
i ndu n’ebe o bula.
o banyere Lazaros
`
na-akwado eziokwu a. Mgbe Lazaros
u,
bilitere n’onw
o ko o
ro ndi mmadu akuk
o ndi di ut
o banyere eluigwe ma o bu
ko or
o ha ihe ndi na-emenye egwu banyere ok
u ala mmu o?
´
Ee e. Bible ekwughi na Lazaros
kor
o akuk
o ndi di otu ahu.
N’ime ub
och
i ano ahu o nwur
u anwu,
o ‘maghi ihe o bula.’
(Eklisiastis 9:5) O bu nani ura
u ka Lazaros
onw
no na-ehi.
—Jon
11:11.
11
Akuk
any i na a kpo o banyere Lazaros
na-akuzikwara
litere ya n’onw
u n’ezie, o bugh
i akuk
o ifo. Jizos
kpolitere
`
`
´
Lazaros
u n’ihu ıgwe mmadu.
nd i ndu
n’onw
Ob
una
´
okpukpe, bu nd i kpor
i
o Jizos
as i, ekwugh i na o rugh
or
u ebube a. Kama nke ahu,
ha kwuru, s i: “G in i ka any i
ga-eme, n’ihi na nwoke a [Jizos]
na-eme ot
ut
u ihe ir iba
ama?” (Jon
11:47) Ot
ut
u nd i gara ihu nwoke ahu a kpoli
tere n’onw
u.
uf
N’ihi ya, ob
una
od
u n’ime ha b iara nwee
okwukwe n’ebe Jizos
na Lazaros
no.
Ha ghotara
bu ihe
12
´
11. Olee otu akuk
u Lazaros
si enye aka n’ ikwado eziokwu ahu e dekor
o n’Eklisiastis 9:5?
12. N’ihi g in i ka any i ga-eji jide n’aka na a kpolitere
Lazaros
u
n’onw
n’ezie?
u n’Anya Nwur
u Anwu
71
` `
ama a na-ahu anya na-egosi na o bu Chineke zitere Jizos.
` `
´
Ihe ama a gbara nno o okp
ur
ukp
u nke na uf
od
u nd i ndu
okpukpe nd i Juu obi tara mmiri gbara izu igbu ma Jizos
ma Lazaros.—J
on
11:53; 12:9-11.
`
13 O bu ihe ezi uche na-adighi na ya ikwere na a ga akpolite
ndi nwur
u anwu n’ezie? Ee e, n’ihi na Jizos
kuziri
na otu ub
“ndi nile no` n’ili ncheta.” (Jon
och
i, a ga-akpolite
5:28) O bu Jehova kere ihe nile di ndu.
i ib
u ihe siri
O kwesir
ike ikwere na o pur
ndu?
u ime ka mmadu dighachi
N’ezie,
`
o ga-adabere n’uz
o ka ukwuu n’ikike ncheta Jehova. O pur
u
icheta ndi anyi hur
u n’anya nwur
u anwu?
Ot
ut
u puku ijeri
kpakpando juputara
na mbara igwe, ma Chineke na-akpo
nke o bula
ia
40:26) Ya mere, Jehova Chineke
n’aha! (Aisa
pur
u icheta ihe nile banyere ndi anyi hur
u n’anya nwur
u
anwu,
njikere ime ka ha dighachi
ndu.
o dikwa
14 Otu´ o di, olee otu´ ikpolite ndi nwuru anwu na-adi Je hova? Bible na-akuzi
ndi
olite
na o na-anu ya ok
u n’obi ikp
nwur
i obi jur
i ntukwas
u anwu.
Nwoke ahu kwesir
u,
si: “O
`
bur
u na mmadu anwu o,
o ga-adi ndu oz
o?”
Job no na-ekwu
banyere in
o n’ili chere ruo mgbe Chineke ga-echeta ya. O
` `
gwara Jehova, si: “I ga-akpo oku, mu onwe m ga-azakwa Gi:
agu u or
14:13-15.
u aka Gi ga-agu Gi.”—Job
15 Chegodi echiche! O na-agusi Jehova aguu ike n’ezie ikpo
´
lite ndi nwur
na o na-adi
u anwu.
O bugh
i ihe obi ut
o imara
´
Jehova otu ahu?
u a a ga-enwe
i banyere mbilite n’onw
Ma, gin
n’od
Ole ndi ka a ga-akpolite
n’onw
u,
inihu?
n’ole ebe kwa?
16
“ND I NILE NO N’ILI NCHETA”
Akuk
u ndi e dekor
o na Bible
˙
13. Ihe ndabere d i anaa ka any i nwere maka ikwere na Jehova pur
u
n’ezie ikpolite
nd
nw
ur
i
u anwu?
´
14, 15. D i ka ihe Job kwuru na-egosi, olee otu ikpolite
nd i nwur
u
anwu na-ad i Jehova?
˙
16. N’ud
nd i nwur
i on
od
u nd i d i anaa ka a ga-akpolite
u anwu ibi
na ha?
72
na-akuziri
anyi ihe di ukwuu banyere mbilite n’onw
u ahu a
ga-enwe n’od
Ndi a kpolitere
n’onw
u n’uwa
ebe a so
inihu.
roghachiri ndi ha hur
u n’anya na-emeko ihe. Mbilite
n’onw
u a ga-enwe n’od
ga-adi ka ya—ma o ga-aka ya
inihu
nno o mma. Di ka anyi mur
u n’Isi nke 3 nke akwukw
o a,
nzube Chineke bu ka e mee ka uwa
nile gho o paradais.
N’ihi
ya, a gaghi akpolite
ndi nwur
nke
i ndu n’uwa
u anwu id
Ha ga-enwe ohere nke id
agha, ime mpu,
i
juputara.
na or
ia
ndu ruo mgbe ebighi ebi n’uwa
a n’udo nakwa n’obi ut
o.
17 Ole ndi ka a ga-akpolite n’onwu? Jizos kwuru na
“ndi nile no n’ili ncheta ga-anu olu [Jizos]
wee puta.”
(Jon
5:28, 29) N’otu aka ahu,
Mkpughe 20:13 na-ekwu,
´
si: “Oke osimiri hapukwara
ndi nwur
u anwu no n’ime ya,
onw
u na Hedis hapukwara
ndi nwur
u anwu no n’ime ha.”
“Hedis” na-ezo aka n’ili nke ihe a kpor
o mmadu.
(Lee Ihe
Odide Ntukwas
i, peeji nke 212-213.) Ili a nke ihe a kpor
o
mmadu ga-atogb
or
o chakoo. Ijeri mmadu ahu nile na-ezu
ike n’ebe ahu ga-adi ndu oz
o.
Pol
onyeozi kwuru, si: “A gaje
inwe mbilite n’onw
u nke ma ndi ezi omume ma ndi ajo
omume.” (Or
i ka nke ahu putara?
u 24:15) Gin
“Nd i ezi omume” na-agunye
ot
ut
u nd i any i na-agu
´
banyere ha n’ime Bible bu nd i d ir i ndu tupu Jizos
ab ia
n’uwa.
Nd i d i ka Noa, Ebreham, Sera, Mozis, Rut, Esta, na
´
ot
ut
u nd i oz
o pur
u igbata g i n’uche. Na Nd i Hibru isi 11,
e kwuru okwu banyere uf
od
u n’ime nd i ikom na nd i
inyom nd i a nwere okwukwe siri ike. Ma “nd i ezi omu´
me” na-agunyekwa
nd i ohu Jehova, bu nd i nwur
u n’oge
any i a. N’ihi olileanya nke mbilite n’onw
u,
any i pur
u
u.—Nd
ikwus
i Hibru 2:15.
i itu uj
o onw
19 Gini banyere ndi nile na-ejereghi Jehova ozi ma o bu ru 18
17. Oleecha nd i a ga-akpolite
n’onw
u?
´
18. Ole nd i so na “nd i ezi omume” ahu a ga-akpolite
n’onw
u,
olee´
kwa otu olileanya a pur
u isi metuta
g i onwe g i?
19. Ole nd i bu “nd i ajo omume,” g in ikwa ka Jehova ji obioma
na-enye
ha ohere ime?
u n’Anya Nwur
u Anwu
73
bere ya isi n’ihi na ha anugh
i banyere ya? A gaghi echezo
ot
ha n’onw
u
ut
u ijeri “ndi ajo omume” a. A ga-akpolitekwa
ma nye ha ohere im
uta
banyere ezi Chineke ahu na ijere ya
ozi. N’ime otu puku afo,
ndi nwur
a ga-akpolite
u anwu,
nyekwa ha ohere isoro um
i obi n’uwa
i ntukwas
u mmadu kwesir
na-ejere Jehova ozi. Oge ahu ga-amagbu onwe ya. Bible naakpo oge ahu Ub
och
i Ikpe.1
20 Nke a o` putara na a ga-akpolite ndi nile nwuru anwu?
Ee e. Bible na-ekwu na uf
od
u n’ime ndi nwur
u anwu no
´
na “Gehena.” (Luk 12:5) E nwetara aha ahu bu Gehena site
n’aha nke ebe a na-ekpofu ihe, nke di n’azu mgbidi Jeruselem oge ochie. O bu n’ebe ahu ka a na-akpo ozu na ihe
mkpofu ok
ozu ha n’ebe ahu
u.
Ndi Juu weere ndi a tunyere
di ka ndi a na-ekwesigh
i ili eli nakwa ndi a na-ekwesigh
i
ikp
n’onw
u.
olite
i ekwesi
N’ihi ya, Gehena bu ihe atu kwesir
` `
nke mbibi ebighi ebi. O bu ezie na Jizos
ga-ekere oke n’ikpe
ndi di ndu na ndi nwur
u anwu ikpe, o bu Jehova bu O kpechaa o bie. (Or
ndi o
i mgbe o ga-akpolite
u 10:42) O digh
mara ikpe na ndi na-achogh
i igbanwe.
“MBILITE N’ONW
U MBU”
´
Bible na-akowakwa
ud
u oz
i mbilite n’onw
o,
bu nke a
na-akpo “mbilite n’onw
u mbu.”
(Mkpughe 20:6) O bu nani
otu ihe atu nke ud
u a ka e dekor
i mbilite n’onw
o na Bible,
nke Jizos
Kraist.
22 Mgbe e gbusiri Jizos n’oge o bu mmadu, Jehova ahapu ghi Okpara
Ya kwesir
i obi ka o nogide
n’ili. (Abu
i ntukwas
Oma
16:10; Or
Jizos
u,
u 13:34, 35) Chineke kpolitere
n’onw
ma o bugh
na ‘e mere ka
i di ka mmadu.
Pita onyeozi kowara
21
banyere Ub
uma
och
i Ikpe nakwa ihe a gaadabere na ya kpee ikpe ahu,
i, peeji nke
biko lee Ihe Odide Ntukwas
213-215.
20. G in i bu Gehena, ole nd i kwa na-aga na ya? `
21, 22. (a) G in i bu “mbilite n’onw
u mbu”?
(b) Onye bu Onye mbu
a kpolitere
n’onw
u d i ka mmu o?
74
´
Kraist
nwu o n’anu ahu,
e mekwara ka o di ndu na mmu o.’
(1 Pita 3:18) Nke ahu bu n’ezie nnukwute or
u ebube. Jizos
dighachiri
ndu di ka mmu o di ike! (1 Ndi Korint
15:3-6) Ji
´
zos
n’onw
u.
bu onye mbu e si n’uz
o di ebube otu a kpolite
(Jon
3:13) Ma, o gaghi abu onye ikpeazu a ga-akpolite
´
n’onw
u otu ahu.
23 Ebe o maara na n’oge na-adighi anya na ya ga alaghachi eluigwe, Jizos
i
gwara um
uaz
u ya kwesir
ntukwas
i obi na ya ‘ga-akwadebere ha ebe.’ (Jon
14:2) Ji`
`
zos
kpor
o ndi ga-aga eluigwe “ıgwe atur
u nta.” (Luk 12:32)
`
`
Mmadu ole ga-emejuputa
ıgwe a di nta nke Ndi Kraist
kwesir
i obi? Di ka Mkpughe 14:1 na-egosi, Jon
i ntukwas
onyeozi na-ekwu, si: “M wee hu,
ma, lee! Nwa Atur
u ahu
ka o na-eguzo n’elu Ugwu Zai on,
ya na nari puku na iri
´
puku ano na ano,
i aha ya na aha Nna ya
bu nd i e dekwasir
n’egedege ihu ha.”
24 A na-akpolite Ndi Kraist ndi a di 144,000, nke gunye
´
kwara ndiozi
kwesir
i obi nke Jizos,
i ntukwas
gaa na ndu nke
eluigwe. Olee mgbe a ga-akpolite
ha n’onw
u?
Pol
onyeozi
dere na o bu n’oge on
15:23) Di ka
(1 Ndi Korint
un
o Kraist.
i ga-ahu n’Isi nke 9 nke akwukw
o a, anyi na-ebi n’oge ahu
ugbu a. N’ihi ya, a na-akpolite
mmadu ole na ole ahu fod
ur
u
´
´
n’ime 144,000, bu ndi na-anwu n’oge anyi a, gaa na ndu nke
´
eluigwe. (1 Ndi Korint
15:51-55) Otu o di, imerime mmadu
nwere atumanya
nke ib
n’onw
u n’od
u ndi a kpolitere
inihu
ibi na Paradais
n’elu ala.
25 N’ezie, Jehova ga-emeri onye iro anyi bu´ onwu, o ga ghikwa
adi oz
ia
25:8) Ma, i
o ruo mgbe ebighi ebi! (Aisa
´
pur
gaa na ndu eluigwe
i ka ndi ahu a kpolitere
u ij u,
si, ‘Gin
ga-eme ebe ahu?’
n’och
i Alaeze di ebube
Ha ga-eso chia
ich
n’eluigwe. Anyi ga-amukwu
banyere och
i ahu n’isiakwu
ich
kwo na-esonu.
`
`
23, 24. Ole nd i mejuputara
“ıgwe atur
u nta” Jizos,
ole kwa ka ha d i?
25. G in i ka a ga-atule
o na-esonu?
n’isiakwukw
u n’Anya Nwur
u Anwu
ˇ Akuk
u nke e dekor
o
na Bible na-eme ka anyi nwee olileanya e ji
n’aka.—Jon
11:39-44.
ˇ O na-agusi
ndi nwu olite
Jehova agu u ike ikp
ru anwu.—Job
14:13-15.
ˇ A ga-akpolite
ndi nile no n’ili nke ihe a kpor
o
mmadu.—J
on
5:28, 29.
Na Paradais, a ga-akpolite
ndi nwur
u anwu,
ha
ga-esoroghachikwa ndi ha hur
u n’anya na-emeko ihe
75
ISI NKE ASATO
Gin
i Bu Alaeze Chineke?
G in i ka Bible na-agwa any i banyere
Alaeze Chineke?
G in i ka Alaeze Chineke ga-eme?
Olee mgbe Alaeze ahu ga-emezu uche
Chineke n’uwa?
nile maara ekpere ahu ot
O TUT
U nde mmadu n’uwa
ut
u
nd i na-akpo Nna Any i nke Bi n’Eluigwe, ma o bu Ekpere
Onyenwe Any i. Okwu abu o nd i a na-ezo aka n’otu ekpere
a ma ama nke Jizos
d i ka ihe nlere Kra ist n’onwe ya kuziri
anya. O bu ekpere putara
ihe d i ukwuu, itulekwa
ar ir io ato
mbu nd i d i na ya ga-enyere g i aka imatakwu ihe Bible naakuzi
n’ezie.
2 Na´ mmalite nke ekpere ihe nlereanya a, Jizos kuzii
´
ri nd i na-ege ya nt i, s i: “Ya mere, kpeenu ekpere otu a:
‘Nna any i nke no n’eluigwe, ka e doo aha g i nso.
Ka alaeze
g i b ia. Ka uche g i meekwa n’uwa,
d i ka o na-eme n’elu
igwe.’ ” (Matiu 6:9-13) G in i ka ar ir io ato nd i ahu putara?
3 Any amutawor otutu ihe banyere aha Chineke, bu´ Jei
i ´ `
hova. Any i atulewokwa
uche Chineke ruo n’oke uf
od
u
—ihe o mewooro ihe a kpor
o mmadu na ihe nd i o ka ga´
emere ha. Otu o d i, g in i ka Jizos
na-ezo aka na ya mgbe o
gwara any i ka any i na-ekpe ekpere, s i: “Ka alaeze g i b ia”?
´
G in i bu Alaeze Chineke? Olee otu ob
ib ia ya ga-esi doo aha
1.
2.
re
3.
˙
Ekpere d i anaa, nke a ma ama, ka a ga-atule
ugbu a?
G in i bu ato n’ime ihe nd i Jizos
nd i na-eso uz
kuziiri
o ya ikpe ekpemaka ha?
Olee ihe o d i mkpa ka any i mata banyere Alaeze Chineke?
Gini Bu Alaeze Chineke?
77
Chineke nso?
Oleekwa ihe jikor
o ob
ib ia nke Alaeze ahu na
ime uche Chineke?
IHE ALAEZE CHINEKE BU
Alaeze Chineke bu och
ich i nke Jehova Chineke
` guzo´
bere, bu nke nwere Eze nke Chineke hop
Onye bu
utara.
Eze nke Alaeze Chineke? O bu Jizos
Kra ist. D i ka Eze, Jizos
´
ka nd i och
ya
ich i nile bu mmadu ukwuu, a na-akpokwa
“Eze nke nd i na-ach i ach i d i ka nd i eze na Onyenwenu nke
nd i na-ach i ach i d i ka nd i nwenu.”
(1 Timoti 6:15) O nwe´
re ikike nke ime ihe d i mma kar ia onye och
bu
ich i o bula
mmadu,
onye nke kas i mma n’ime ha.
ob
una
5 Ebee ka Alaeze Chineke ga-esi na-ach
i? O d i mma,
`
ebee ka Jizos
no?
O kwa i chetara na e gburu ya n’elu osisi
ya n’onw
u.
ita ahuh
u,
e mes iakwa kpolite
Nwa obere oge
ka nke ahu gas ir i, o r igooro n’eluigwe. (Or
u 2:33) N’ihi ya,
o bu ebe ahu ka Alaeze Chineke d i—n’eluigwe. O bu ya
mere Bible ji akpo ya “alaeze eluigwe.” (2 Timoti 4:18) O
bu ezie na Alaeze Chineke d i n’eluigwe, o ga na-ach i uwa.
—Mkpughe 11:15.
6 G
in i mere Jizos
ji bur
u Eze pur
u iche? Otu ihe mere
o ji bur
u Eze pur
u iche bu na o gagh i anwu anwu.
N’iji
´
Jizos
nd i eze bu mmadu,
tunyere
Bible na-akpo ya “onye
` `
nan i ya nwere anwugh
i anwu,
i
onye bi n’ıhe a na-apugh
iru nso.” (1 Timoti 6:16) Nke ahu putara
na ihe oma
nile
Jizos
na-eme ga-ad igide ad igide. O ga-emekwa ot
ut
u ihe
oma.
7 Tulee amuma a Bible buru banyere Jizos: “Mmuo nke
´
´
Jehova ga-enwekwa on
od
u Ya n’ahu ya, bu Mmu o nke
amamihe na nghota,
Mmu o nke ndum
od
u na id i ike,
Mmu o nke ihe om
na egwu Jehova; oz
uma
o,
ihe na-ato
4
`
4. G in i bu Alaeze Chineke, onyekwa bu Eze ya?
5. Ebee ka Alaeze Chineke ga-esi na-ach i, ebeekwa ka o ga na-ach i?
6, 7. G in i mere Jizos
ji bur
u Eze pur
u iche?
78
ya ut
ikwa d i ka anya ya abu o si
o bu egwu Jehova: o bugh
ahu ka o ga-ekpe ikpe, o bugh
ikwa d i ka nt i ya abu o si anu
ka o ga-aba mba: kama o ga-eji ezi omume kpee nd i naenwegh i ike ikpe, o ga-ejikwa izi ezi baa mba banyere nd i
d i umeala n’obi n’uwa.”
(A isa ia 11:2-4) Nke a na-egosi na
´
Jizos
nke nwere om
gaje ibu Eze ezi omume
iiko, bu onye
`
´
I ga-acho inwe onye och
ga-ach i nd i no n’uwa.
ich i d i otu
ahu?
8 O d ihe ozo bu´ eziokwu banyere Alaeze Chineke: Ji i
zos
agagh i ach i nan i ya. O d i nd i ha na ya ga-ach i. D i ka
ihe atu,
Pol
onyeozi gwara Timoti, s i: “O bur
u na any i ano
gide na-atachi obi, any i ga-ach ikokwa
ach i d i ka nd i eze.”
(2 Timoti 2:12) Ee, Pol,
Timoti, na nd i oz
o kwes ir i ntukwa
´
s i obi, bu nd i Chineke hop
ga-eso Jizos
utara,
ch ia n’Alaeze
`
`
eluigwe. Mmadu ole ga-enwe ihe ugwu ahu?
9 D ka a kowara n’Isi nke 7 nke akwukwo a, n’ohuu, Jon
i
onyeozi hur
u “nwa Atur
u ahu [Jizos
Kra ist] ka o na-eguzo
n’elu Ugwu Za ion
[on
od
u ya d i ka eze n’eluigwe], ya na
´
nar i puku na iri puku ano na ano,
bu nd i e dekwas ir i aha
ya na aha Nna ya n’egedege ihu ha.” Ole nd i bu 144,000
ahu?
Jon
n’onwe ya na-agwa any i, s i: “Nd i a bu nd i nogi
dere na-eso Nwa Atur
u ahu n’agbanyegh i ebe o na-eje. E
si n’etiti ihe a kpor
nd i a d i ka mkpur
o mmadu zuta
u
mbu nye Chineke nakwa nye Nwa Atur
u ahu.”
(Mkpughe
14:1, 4) Ee, ha bu um
i obi nke Jizos
uaz
u kwes ir i ntukwas
´
Kra ist, bu nd i a hop
n’uz
utara
o pur
u iche iso ya ch ia n’elu´
igwe. Mgbe a kpolites
u gaa na ndu eluigwe,
ir i ha n’onw
ha ga-esoro Jizos
d i ka nd i eze.’ (Mkpughe 5:10)
‘ch ia uwa
Kemgbe oge nd iozi, Chineke anowo
na-ahop
uta
Nd i Kra ist
kwes ir i ntukwas
i obi iji mee ka on
u og
ug
u ahu zuo 144,000.
8. Ole nd i ga-eso Jizos
ch ia?
9. Mmadu ole ga-eso Jizos
ch ia, oleekwa mgbe Chineke malitere iho
puta
ha?
79
10 Ime ndokwa ka Jizos na 144,000 ch
ia ihe a kpo
ro mmadu bu ihe na-egosiputa
Otu ihe
nno o ihunanya.
´
mere o ji d i otu ahu bu na Jizos
mmadu,
abut
uwo
taakwa
ahuh
i onye na-apugh
i imeta u.
Pol
kwuru na Jizos
‘abugh
ra any i ebere n’ad igh i ike any i, kama o bu onye a
nwaleworo n’uz
o nile d i ka any i onwe any i, ma o nwegh i
mmehie.’ (Nd i Hibru 4:15; 5:8) Nd i ha na ya ga-eso ach i
atawokwa ahuh
u ma tachie obi n’oge ha bu mmadu.
Tu
`
kwas i na nke ahu,
ezugh i oke og
ha alusowokwa
u ma
nagide ud
i or
ia d i iche iche. N’ezie, ha ga-aghota
nsogbu
nd i um
u mmadu na-eche ihu!
G IN I KA ALAEZE CHINEKE GA-EME?
Mgbe Jizos
kwuru na nd i na-eso uz
o ya kwes ir i ikpe
ekpere ka Alaeze Chineke b ia, o kwukwara na ha kwes ir i
ikpe ekpere ‘ka e mee uche Chineke n’uwa,
d i ka a na-eme
n’eluigwe.’ Chineke no n’eluigwe, nd i mmu o ozi kwes ir i
´
ntukwas
na-eme uche ya n’ebe ahu.
i obi anowokwa
Otu
o d i, n’Isi nke 3 nke akwukw
na otu ajo
o a, any i mutara
mmu o ozi kwus
ir i ime uche Chineke ma mee ka Adam na
Iv mehie. N’Isi nke 10, any i ga-amukwu
ihe Bible na-akuzi
´
banyere ajo mmu o ozi ahu,
bu onye any i maara d i ka Se´
tan bu Ekwensu. A hapur
u Setan na nd i mmu o ozi e kere
´
eke bu nd i kpebiri iso ya—nd i a na-akpo nd i mmu o oj
o o—
ka ha not
i nd i nile no n’elu u n’eluigwe. N’ihi ya, o bugh
igwe mgbe ahu na-eme uche Chineke. Nke ahu gbanwere
mgbe Alaeze Chineke malitere ich i. Onye ahu e chiri eze
´
oh
ur
u,
bu Jizos
Kra ist, busoro Setan agha.—Mkpughe 12:
7-9.
12 Okwu amuma nd na-esonu na-akowa ihe merenu:
i
11
10. N’ihi g in i ka ime ndokwa ka Jizos
na 144,000 ch ia ihe a kpor
o
mmadu ji bur
u ndokwa ihunanya?
11. G in i ka Jizos
kwuru na nd i na-eso uz
o ya kwes ir i ikpe ekpere maka
ya n’ihe banyere uche Chineke?
˙
´
12. Ihe abu o nd i d i anaa, d i mkpa, ka a kowara
na Mkpughe 12:10?
80
´
“M wee nu oke olu n’eluigwe ka o na-as i: ‘Nzop
uta
na ike
na alaeze nke Chineke any i na ikike nke Kra ist ya agho
wo ihe weere on
onye ahu
od
u ugbu a, n’ihi na a chudawo
´
nke na-ebo um
any i ebubo [Setan], bu onye na-ebo
unna
ha ebubo
` ehihie na abal i n’ihu Chineke any i!’ ” (Mkpughe
n’ama12:10) I hur
u ihe abu o nd i d i nno o mkpa a kowara
okwu Bible ahu?
Nke mbu,
Alaeze Chineke nke d i n’aka
Jizos
Kra ist malitere ich i. Nke abu o,
e si n’eluigwe chudata
Setan n’uwa.
13 G
Bain i siworo n’ihe abu o nd i ahu merenu puta?
nyere ihe mere n’eluigwe, any i na-agu,
s i: “N’ihi nke a
˙
˙
na-anur
inu o nu,
unu eluigwe nile na unu nd i bi n’ime
´
ha!” Ee, nd i mmu o ozi kwes ir i ntukwas
i obi, bu nd i no
˙
n’eluigwe, na-anur
i on
u n’ihi na, ebe o bu na Setan na nd i
mmu o oj
o o ya anogh
izi ebe ahu,
nd i nile no n’eluigwe
na-ekwes i ntukwas
i obi nye Jehova Chineke. N’ebe ahu,
e
nwere udo na id i n’otu zuru ezu, nke na-ad igide ad igide. A
na-emezi uche Chineke n’eluigwe.
14 Otu´ o d g
Bible na-ekwu, s i: “Ahuh
i, in i banyere uwa?
u
´
ga-ad ir i uwa,
d ikwara oke osimiri, n’ihi na Ekwensu ar ida
´
kwuruwo unu, na-ewe oke iwe, ebe o maara na o nwere
oge d i mkpirikpi.” (Mkpughe 12:12) Iwe ji Setan n’ihi
nchup
u a chup
ur
u ya n’eluigwe nakwa n’ihi oge d i mkpirikpi o nwere. N’iwe, o na-akpata nhujuanya,
ma o bu
“ahuh
Any i ga-amukwu
banyere “ahuh
u,”
n’uwa.
u”
ahu
n’isiakwukw
o na-esonu.
Ma, n’ihi on
od
u a e nwere, any i
´
pur
u iju,
s i, Olee otu Alaeze ahu ga-esi mezuo uche Chineke n’uwa?
15 O d mma, cheta ihe bu´ nzube Chineke maka uwa.
I
i
gur
u ya n’Isi nke 3 n’akwukw
o a. N’Iden, Chineke gosiri
na nzube ya bu ka uwa
a bur
u parada is nke agbur
u um
u
´
13. G in i siworo na nchup
u a chup
ur
u Setan n’eluigwe puta?
14. G in i ka nchuda
a chudatara
Setan n’uwa
na-akpata?
15. G in i bu nzube Chineke maka uwa?
81
´
mmadu bu nd i ezi omume, nd i na-agagh i anwu anwu,
juputara.
Setan mere ka Adam na Iv mehie, nke ahu mere ka
nzube Chineke maka uwa
ghara imezu ozugbo ma o me
gh i ka o gbanwee. Nzube Jehova ka bu na “nd i ezi omume
ga-enweta ala, birikwa n’elu ya ruo mgbe ebigh i ` ebi.” (Abu
Oma
37:29) Alaeze Chineke ga-emezu nke ahu.
O bu n’uz
o
˙
d i anaa?
16 Tulee amuma d na Daniel 2:44. N’ebe ahu, any nai
i
´
agu,
s i: “N’ub
och
i ha, bu eze nd i a, ka Chineke nke
eluigwe ga-eme ka otu alaeze bilie, nke a gagh i emebi
emebi ruo mgbe ebigh i ebi, o bukwa
ob
ya ka a na
ub
ueze
agagh i ahapur
u nd i oz
o;
o ga-etip ia alaeze nd i a nile mee
ka ha gwus
ia, ma ya onwe ya ga-eguzosi ike ruo mgbe ebigh i ebi.” G in i ka nke a na-agwa any i banyere Alaeze
Chineke?
17 Nke mbu, o na-agwa any na a gaje iguzobe Alaeze
i
´
Chineke “n’ub
och
i ha, bu eze nd i a,” ma o bu mgbe alaeze nd i oz
o ka na-ach i. Nke abu o,
o na-agwa any i na
Alaeze ahu ga-ad iru mgbe ebigh i ebi. O d igh i och
ich i oz
o
ga-emeri ma o bu nochie
ya. Nke ato,
any i hur
u na Alaeze Chineke na alaeze nd i d i n’uwa
a ga-alu agha. Alaeze
Chineke ga-emeri ha. N’ikpeazu,
o ga-abu nan i och
ich i gaach i ihe a kpor
o mmadu.
Mgbe ahu,
nd i mmadu ga-anu
ut
o och
ich i kas i mma.
18 Bible nwere otutu ihe ikwu banyere agha ikpeazu ahu
Alaeze Chineke na och
a ga ich i d i iche iche nke uwa
alu.
D i ka ihe atu,
o na-akuzi
na ka ogw
ugw
u na-eru nso,
nd i ajo mmu o ga-agbasa ugha
iji duhie “nd i eze nke elu
˙
uwa
dum mmadu bi.” Maka nzube d i anaa? “ Ich ikota
ha
´
[nd i eze ahu]
on
u gaa n’agha nke oke ub
och
i nke Chineke Onye Pur
u Ime Ihe Nile.” A ga-ach ikota
nd i eze nke elu
16, 17. G in i ka Daniel 2:44 na-agwa any i banyere Alaeze Chineke?
18. G in i ka a na-akpo agha ikpeazu ahu Alaeze Chineke na och
ich i nke
uwa
a ga-alu?
82
uwa
a on
u “n’ebe a na-akpo Ha-Magedon
n’asus
u Hibru.”
(Mkpughe 16:14, 16) N’ihi ihe e kwuru n’amaokwu abu o
nd i ahu,
a na-akpo agha ikpeazu och
ich i um
u mmadu na
Alaeze Chineke ga-alu agha Ha–Magedon,
ma o bu Amagedon.
19 G
site n’Amagedon?
in i ka Alaeze Chineke ga-aruzu
´
Cheed i oz
Jehova Chi o ihe bu nzube Chineke maka uwa.
´
`
neke zubere ka agbur
u um
u mmadu zuru oke, bu nd i ezi
omume, nd i na-ejere ya ozi na Parada is, juputa
G in i
uwa.
mere na nke ahu emezubegh i ugbu a? Nke mbu,
any i na´
eme mmehie, na-ada or
anwu.
ia, na-anwukwa
Otu o d i,
any i mur
u n’Isi nke 5 n’akwukw
o a na Jizos
nwur
u n’ihi
any i ka any i wee d i ndu ruo mgbe ebigh i ebi. Ma elegh i
anya, i na-echeta ihe e dere n’Ozioma
Jon:
“Chineke hur
u
uwa
n’anya nke ukwuu nke na o nyere Okpara
o mur
u
nan i ya, ka e wee ghara ibibi onye o bula
nke na-egosiputa
okwukwe na ya, kama ka o nwee ndu ebigh i ebi.”—Jon
3:16.
20 Nsogbu ozo e nwere bu na otutu nd na-eme ihe ojoo.
i
Ha na-agha ugha,
na-egwu wayo, na-emekwa omume rur
u
aru.
ime uche Chineke. A ga-ebibi nd i na-eme
Ha achoghi
´
ihe oj
37:10)
o o n’agha Chineke bu Amagedon.
(Abu Oma
Ihe oz
mere na a d igh i eme uche Chineke n’uwa
bu
okwa
na go oment
i d i iche iche ad igh i akpali nd i mmadu ime ya.
Ot
nd i na-ad igh i ike, nd i na-emekpo
i abuwo
ut
u go oment
nd i mmadu on
aka
u,
ma o bu nd i na-ad igh i akwuwa
´
ot
o.
Bible na-ekwu, hoo haa, s i: “Mmadu nwere ike n’ahu
mmadu ibe ya imejo ya.”—Eklisiastis 8:9.
21 Amagedon gas
ia, ihe a kpor
o mmadu ga-ano n’okpuru nan i otu och
ich i, Alaeze Chineke. Alaeze ahu ga-emezu
uche Chineke, o ga-ewetakwa ngozi
nd i magburu onwe
ha. D i ka ihe atu,
o ga-ewepu Setan na nd i mmu o oj
o o ya.
19, 20. G in i mere na a d igh i eme uche Chineke n’uwa
ugbu a?
´
21. Olee otu Alaeze ahu ga-esi mezuo uche Chineke n’uwa?
Nchup
u a chup
ur
u Setan na
ndi mmu o oj
o o ya n’eluigwe
kpatara ahuh
u n’uwa
´
Nsogbu ndi di otu ahu ga-akwus
i
n’oge na-adighi anya
84
` `
(Mkpughe 20:1-3) A ga-eji uru nke aja Jizos
mee ihe iji mee
ka um
i obi gharazie id i na u mmadu na-ekwes i ntukwas
ar ia or
ia na id i na-anwu anwu.
Kama nke ahu,
n’okpuru
och
ich i Alaeze ahu,
ha ga-enwe ike id i ndu ruo mgbe ebigh i ebi. (Mkpughe 22:1-3) A ga-eme ka uwa
gho o parada is.
N’ihi ya, Alaeze ahu ga-emezu uche Chineke n’uwa,
o ga
edokwa aha Chineke nso.
O putara
G in i ka nke a putara?
na n’ikpeazu,
mgbe Alaeze Chineke b iara, onye o bula
no
ndu ga-eto aha Jehova.
OLEE MGBE ALAEZE CHINEKE GA-EME IHE?
Mgbe Jizos
gwara um
uaz
u ya ka ha kpee ekpere, s i,
“Ka alaeze g `i b ia,” o doro anya na Alaeze ahu ab iabegh i
mgbe ahu.
O b iara mgbe Jizos
r igooro n’eluigwe? Ee e,
n’ihi na ma Pita ma Pol
i kwuchara na mgbe a kpolites
r i Jizos
u,
ahu d i n’Abu Oma
110:1 mezuru
n’onw
amuma
n’ebe o no:
“Ihe nke si n’on
u Jehova puta
na-as i onyenwe m, Nod
u ala n’aka nri m, ruo mgbe M ga-edo nd i iro
g i ka ihe mgbakwas i d ir i ukw
u g i abu o.”
(Or
u 2:32-35; Nd i
Hibru 10:12, 13) E nwere oge nchere.
`
˙
´
23 O ha` anaa
n’ogologo? Na ngwucha
nar i afo nke 19
´
nakwa na mmalite nar i afo nke 20, nd i ji ezi obi na-amu
Bible guk
oge ma kwubie na oge nchere ahu ga-eje otara
22
´
22. Olee otu any i si mara na Alaeze Chineke ab iagh i mgbe Jizos
no
n’uwa
ma o bu ozugbo a kpolites
u?
ir i ya n’onw
23. (a) Olee mgbe Alaeze Chineke malitere ich i? (b) G in i ka a ga-atu
le n’isiakwukw
o na-esonu?
N’okpuru och
a ga-eme uche
ichi Alaeze ahu,
Chineke n’uwa
dikwa ka n’eluigwe
85
ˇ Alaeze Chineke bu och
i eluigwe nke Jizos
ich
Kraist
ga-achi na ya di ka Eze, e sikwa n’etiti
ihe a kpor
o mmadu hota
144,000 iso ya chia.
—Mkpughe 14:1, 4.
ˇ Alaeze ahu malitere ich
i na 1914, o bukwa
mgbe ahu ka e si n’eluigwe chudata
Setan
n’uwa.—Mkpughe
12:9.
ˇ N’oge na-adigh
i anya Alaeze Chineke ga-ebibi
och
ga-aghokwa
para i um
ich
u mmadu,
uwa
dais.—Mkpughe
16:14, 16.
debe n’afo 1914. (Banyere afo a, lee Ihe Odide Ntukwa
s i, peeji nke 215-218.) Ihe nd i malitere ime n’uwa
n’afo
1914 gosiri na ihe nd i ahu ji ezi obi na-amu Bible ghotara
ziri ezi. Mmezu nke amuma
Bible na-egosi na n’afo 1914,
Kra ist ghor
o Eze, Alaeze eluigwe nke Chineke malitekwara ich i. N’ihi ya, any i na-ebi n’oge ahu “d i mkpirikpi” nke
fod
110:2) Any i pu u ur
u Setan. (Mkpughe 12:12; Abu Oma
kwara ikwu hoo haa na n’oge na-ad igh i anya, Alaeze
`
I hur
Chineke ga-eme ihe iji mezuo uche
Chineke n’uwa.
u
`
nke a d i ka akuk
o d i mma? I kwere na nke ahu bu eziokwu? Isiakwukw
o na-esonu ga-enyere g i aka ihu na Bible
na-akuzi
ihe nd i a n’ezie.
ISI NKE ITOOLU
`
Anyi Na-ebi
“n’Ub
i Ikpeazu”?
och
˙
Ihe nd i d i anaa na-eme n’oge any i ka e buru
n’amuma
n’ime Bible?
`
`
˙
Agwa nd i d i anaa ka Okwu Chineke s ir i na nd i
mmadu ga na-akpa “n’ub
och
i ikpeazu”?
˙
Ihe oma
nd i d i anaa ka Bible buru n’amuma
na a
ga-enwe “n’ub
och
i ikpeazu”?
`
akuk
na telivishon
I GETULA
o uwa
ma chee, s i, ‘G in i ka
uwa
a na-achod
na-eme nno o na
i igho agho?’
Odachi
mberede nakwa n’uz
i anya ya nke na
o a na-atugh
´
o d igh i onye pur
u ikwu ihe echi ga-abu.
(Jems 4:14) Otu
o d i, Jehova maara ihe nd i ga-eme n’od
inihu. (A isa ia
´
46:10) Mgbe d i anya gara aga, Okwu ya, bu Bible, buru
amuma
banyere, o bugh
i nan i ihe oj
o o nd i na-eme
n’ub
och
i any i kamakwa ihe nd i d i ebube ga-eme n’od
inihu d i nso.
´
2 Jizos Kra
ist kwuru okwu banyere Alaeze Chineke, bu
nke ga-akwus
gho o parada is.
i ajo omume ma mee ka uwa
(Luk 4:43) Nd i mmadu chor
o ima mgbe Alaeze ahu gaab ia. Ob
nd i na-eso uz
una
o Jizos
jur
u ya, s i: ‘G in i ga-abu
ihe ir iba ama nke on
un
o g i nakwa nke ngwus
i nke usoro
´
ihe a?’ (Matiu 24:3) Na nzaghachi, Jizos
gwara ha na o bu
nan i Jehova Chineke maara kpomkwem
mgbe ogw
ugw
u
nke usoro ihe a ga-ab ia. (Matiu 24:36) Ma Jizos
buru amu
ma banyere ihe nd i ga-eme n’uwa
nwa obere oge
1. Ebee ka any i pur
u imata ihe nd i ga-eme n’od
inihu?
˙
2, 3. Ajuj
u d i anaa ka nd i na-eso uz
o Jizos
jur
u ya, g in ikwa ka o zara ha?
`
Anyi Na-ebi “n’Ub
Ikpeazu”?
ochi
87
tupu Alaeze ahu ewetara ihe a kpor
o mmadu ezi udo na
´
na-emezu
ino na ntukwas
i obi. Ihe nd i o buru n’amuma
ugbu a!
` `
3 Tupu any enyochaa ihe am
a nd i na-egosi na any i
i
´
´
na-ebi “na ngwus
na mkpi i nke usoro ihe” a, ka any i tulee
`
rikpi banyere otu agha nke o na-eyigh i ka o d i mmadu o
bula
hur
u ya. A lur
u ya n’eluigwe, ihe nd i si na ya puta
naemetutakwa
any i.
AGHA A LUR
U N’ELUIGWE
Isiakwukw
na Jizos
o nke bu nke a uz
o kowara
Kra ist
ghor
o Eze n’eluigwe n’afo 1914. (Daniel 7:13, 14) N’oge naad igh i anya e chis ir i ya Eze, o mere ihe. Bible na-ekwu, s i:
“Agha wee daa n’eluigwe.” “Ma ikel [aha oz
o nke Jizos]
na
´
nd i mmu o ozi ya busoro dragon
ahu [Setan bu Ekwensu]
agha, dragon
ahu na nd i mmu o ozi ya bukwara agha.”1 E
meriri Setan na nd i mmu o oj
o o ya, e sikwa n’eluigwe chu
data ha n’uwa.
Um
i obi nke
u nd i ikom kwes ir i ntukwas
˙
˙
Chineke nur
Setan na nd i mmu o
ir i o nu na a chup
uwo
´
˙
oj
o o ya. Otu o d i, nd i mmadu agajegh i inwe ud
i o nu d i
´
otu ahu.
s i: “Ahuh
Kama nke ahu,
Bible buru amuma,
u
ga-ad ir i uwa
. . . n’ihi na Ekwensu ar idakwuruwo unu, na
´
ewe oke iwe, ebe o maara na o nwere oge d i mkpirikpi.”
—Mkpughe 12:7, 9, 12.
5 Nke a bu ihe ga-esi n’agha ahu a luru n’eluigwe puta.
N’iwe, Setan ga-eme ka ahuh
D i
u b iakwas i nd i no n’uwa.
ka i ga-ahu,
ugbu a, any i na-ebi n’oge ahuh
u ahu.
Ma,
o gagh i ad ite aka—nan i “oge d i mkpirikpi.” Ob
Setan
una
maara nke ahu.
Bible na-akpo oge ahu ‘ub
och
i ikpeazu.’
4
na-egosi na Ma ikel bu aha oz
uma
o nke Jizos
Kra ist, lee Ihe Odide Ntukwas
4, 5. (a) G in i mere n’eluigwe n’oge na-ad igh i anya e chis ir i Jizos
Eze?
(b) D i ka Mkpughe 12:12 si kwuo, g in i si n’agha ahu a lur
u n’eluigwe
puta?
88
(2 Timoti 3:1) Lee nno o ka obi si ato
any i ut
o na n’oge na-ad igh i anya, Chineke ga-eme ka Ekwensu kwus
i ikpa
ike n’uwa!
Ka any i tulee
uf
od
u n’ime
ihe nd i e buru n’amuma
na Bible,
´
bu nd i na-eme ugbu a. Ha na-egosi
na any i na-ebi n’ub
och
i ikpeazu nakwa na n’oge na-ad igh i anya, Alaeze
Chineke ga-ewetara nd i hur
u Jehova n’anya ngozi
ga-ad iru mgbe ebigh i
ebi. Nke mbu,
akuk
ka any i tulee
u
ano nke ihe ir iba ahu Jizos
kwuru
na o ga-aka oge any i na-ebi n’ime ya
akara.
´
IHE ND I BU ISI GA-EME
N’UB
I IKPEAZU
OCH
6 “Mba ga-ebili megide mba, alaeze ga-ebilikwa megide alaeze.” (Matiu
24:7) E gburu ot
ut
u nde mmadu
n’agha na nar i afo gara aga. Otu onye
´
Britain bu ok
o akuk
o ihe mere eme
dere, s i: “O bu nar i afo nke 20 ka a
kas i gbuo mmadu n’akuk
o ihe mere
eme nile. . . . O bu nar i afo nke o
for
o nke nta ka o bur
u na o d igh i
mgbe a kwus
ir i ilu agha na ya, nke
nwere nan i oge ole na ole nd i d i
mkpirikpi nke o na-ad igh i ebe a naalu agha.” Otu akuk
o sitere n’aka
´
ul
o or
u bu Worldwatch Institute naekwu, s i: “Nd i nwur
u n’agha na nar i
´
6, 7. Olee otu ihe nd i Jizos
kwuru banyere
agha na uk
o nri si na-emezu taa?
89
afo [nke 20] ji okpukpu ato kar ia
nd i nwur
u n’agha nile a lur
u site
na nar i afo mbu nke O.A ruo n’afo
1899.” Ihe kar ir i 100 nde mmadu
anwuwo
n’agha kemgbe afo 1914. O
bur
i na any i maara mwute mma ugod
du na-enwe mgbe otu onye o hur
u
n’anya nwur
i
u n’agha, any i apugh
ud
ighotacha
u
i obi mgbawa nke ot
´
tu nde mmadu,
bu nd i nd i ha hur
u
n’anya nwur
u n’agha, na-enwe.
7 “A ga-enwekwa uko nri.” (Matiu
24:7) Nd i nnyocha na-ekwu na ihe
oriri a na-emeputa
amubawo
nke
ukwuu n’ime afo 30 gara aga. N’agbanyegh i nke ahu,
a ka na-enwe uk
o nri
n’ihi na ot
ut
u nd i enwegh i ego zuru
ezu iji zur
u nri ma o bu ala ha ga-ako
ihe. Ag
u
u
ugbu
ot
ut
u nde mma` ` na-ag
´
du.
na-ekwu na
Otu Ahu Ike Uwa
nsogbu nd i na-esite n’erigh i ihe nd i
´
´
na-edozi ahu bu ihe bu isi na-egbu ihe
kar ir i nde um
ise kwa afo.
uaka
8 ‘A ga-enwe oke´ ala oma jijiji.’ (Luk
21:11) D i ka Ul
o Or
u Mba United
States Na-enyocha Od
id i Ime Ala si
kwuo, a na-atu anya na a ga na-enwe
´
ihe d i ka oke ala oma
jijiji iri na itoo
lu kwa afo.
jijiji nd i a ga-akpa
Ala oma
´ `
ike ruo n’oke nke ibibi ul
o na igba´
wa ala. Na nkezi, kwa afo,
a na-enwe
8, 9. G in i na-egosi na amuma
nd i Jizos
buru
banyere ala oma
jijiji na or
ia nd i na-efe efe
emezuwo?
90
´ `
ala oma
jijiji nd i na-akpa ike ruo n’oke
nke ibibi ul
o kpamkpam. A chop
u
tara na ala oma
jijiji nd i merela eme
egbuola ihe kar ir i nde mmadu abu o
kemgbe afo 1900. Otu akwukw
o kwu`
ru, si: “Oganihu
e nwere na nka na
uz
u mere nan i ka on
u og
ug
u mmadu
o na-egbu belatatu.”
9 “A ga-enwekwa . . . or
ia na-efe
efe.” (Luk 21:11) N’agbanyegh i
`
oganihu
nd i a na-enwe na nka mmu
´
ta ogw
u na ahu ike, or
ia nd i oh
ur
u
na nd i ochie na-emekpo nd i mmadu on
u.
Otu akuk
o na-ekwu na n’iri
afo nd i na-ad ibegh i anya, ot
ut
u nd i
mmadu r iara or
ia 20 a maara nke
oma—g
unyere
ukwara
nta, iba, nakwa
ogb
ugb
o
na
ony
uny
u—
o na-esiwanyekwa ike iji ogw
u agwo ud
i or
ia
uf
od
u.
N’eziokwu, o d ikar ia ala, e
nwewo or
ia oh
ur
u d i 30. Uf
od
u n’ime
ha enwegh i ogw
ugw
o,
ha na-egbukwa mmadu.
ND I BI N’UB
I IKPEAZU
OCH
E wezuga
uf
ikowa
od
u ihe nd i
ga-eme n’uwa,
Bible bukwara amuma
na a ga-eji mgbanwe a ga-enwe n’etiti oha
mmadu mara ub
och
i ikpeazu.
`
`
Pol
agwa nd i mma onyeozi kowara
du n’ozuzu ha ga-enwe. Na 2 Timoti
10
`
`
˙
10. Agwa nd i d i anaa e buru n’amuma
na
2 Timoti 3:1-5 ka i na-ahu nd i mmadu naakpa taa?
91
3:1-5, any i na-agu,
s i: “N’ub
och
i ikpeazu,
oge pur
u iche nke siri ike obibi
gaje id i.” Ihe uf
od
u Pol
kwuru bu na
nd i mmadu ga-abu
ˇ ndi hur
u onwe ha n’anya
ˇ ndi hur
u ego n’anya
ˇ ndi na-enupur
u ndi mur
u ha isi
ˇ ndi na-adighi eguzosi ike n’ihe
ˇ ndi na-enweghi obi mmadu
ˇ ndi na-enweghi njide onwe onye
ˇ ndi na-eme ihe ike ike
ˇ ndi hur
u ihe ut
o n’anya kama
ibu ndi hur
u Chineke n’anya
ˇ ndi na-enwe odidi
nke nsop
u
ur
Chineke ma na-agonar
i ike ya
`
`
11 Nd mmadu ha` nwere agw
a nd i a
i
n’ebe i bi? Ihe iru uka
ad igh i ya
na ha nwere ha. N’ebe nile, a na-ahu
`
`
nd i na-akpa agwa nd i jogburu
onwe
ha. Nke a na-egosi na n’oge na-ad igh i
anya, Chineke ga-eme ihe, n’ihi na Bible na-ekwu, s i: “Mgbe nd i na-emebi
iwu na-ama akwukw
o d i ka ihe ok
u
ku,
mgbe
nd
nile
nke
na-ar
u
aj
o
i
ihe
na-awakwa okooko osisi; o bu ka e
wee kpochapu ha ruo mgbe nile ebigh i ebi.”—Abu Oma
92:7.
´
11. Olee otu Abu Oma
92:7 si kowaa
ihe ga
eme nd i ajo omume?
92
´
IHE ND I D I MMA BU ND I NA-EMENU!
12 N’ezie, ahuhu juputara n’uboch ikpeazu a, d nnoo
i
i
´
´
ka Bible buru n’amuma.
Otu o d i, n’uwa
a no na nsogbu,
e nwere ihe nd i d i mma na-eme n’etiti nd i na-efe Jehova.
13 ‘Ezi ihe omuma ga-aba uba,’ ka akwukwo Bible bu´
Daniel buru n’amuma.
Olee mgbe nke ahu ga-eme? O bu
na “mgbe ogw
ugw
u ihe nd i a.” (Daniel 12:4) Kar is ia kemgbe afo 1914, Jehova enyeworo nd i chor
o n’ezie ijere ya
ozi aka ighotakwu
Bible. Ha aghotakwuwo
eziokwu nd i d i
´
` `
oke on
aha na nzube Chineke, aja mgba u ah ia metutara
puta
Jizos
Kra ist, on
od
u nd i nwur
u anwu,
na mbilite
´
n’onw
u.
nd i na-efe Jehova amutawo
otu ha ga
Oz
okwa,
esi na-ebi ndu n’uz
o ga-abara ha uru ma wetara Chineke
´ `
otuto. Ha aghotakwuwokwa
oke Alaeze Chineke na-ekere
´
nakwa otu o ga-esi dozie on
G in i ka ha na-eji
od
u uwa.
ihe om
a eme? Ajuj
oz
uma
u ahu na-eweta any i n’amuma
o
nke na-emezu n’ub
och
i ikpeazu nd i a.
14 “A ga-ekwusakwa ozi oma nke a nke alaeze n’elu uwa
dum mmadu bi,” ka Jizos
o buru
Kra ist kwuru n’amuma
banyere “ngwus
i nke usoro ihe a.” (Matiu 24:3, 14) N’uwa
nile, a na-ekwusa ozi oma
nke Alaeze ahu—ihe
Alaeze ahu
´
bu,
ihe o ga-eme, na otu any i pur
u isi nweta ngozi
ya—
n’ihe kar ir i ala 230 nakwa n’ihe kar ir i asus
u 400. Ot
u
` `
tu nde Nd iama Jehova na-eji inu ok
u n’obi na-ekwusa ozi
´
oma
nke Alaeze ahu.
Ha sitere “na mba na ebo na nd i na
` `
asus
u nile.” (Mkpughe 7:9) Nd iama na-eduziri ot
ut
u nde
nd i chor
o ima ihe Bible na-akuzi
n’ezie om
um
u Bible ebe
obibi n’efu. Lee nno o uz
a si na o d i ir iba ama amuma
emezu, kar is ia ebe o bu na Jizos
na ezi Nd i
buru amuma
Kra ist ga-abu nd i ‘mmadu nile ga-akpo as i’!—Luk 21:17.
´
12, 13. Olee otu ‘ezi ihe om
siworo baa uba
na “mgbe ogw
ugw
u
uma’
ihe nd i a”?
14. N’ala ole ka a na-ekwusa ozi oma
nke Alaeze ahu taa, ole nd i kwa
na-ekwusa ya?
“A ga-ekwusakwa ozi oma
nke a nke alaeze n’elu
uwa
dum mmadu bi.”
—Matiu 24:14
94
G IN I KA I GA-EME?
´
Ebe o bu na ot
Bible na-emezu taa, ı kwe ut
u amuma
gh i na any i na-ebi n’ub
och
i ikpeazu?
Mgbe e kwusas ir i
´
ozioma
ahu otu o d i Jehova mma, “ogw
ugw
u”
aghagh i
ugw
ib ia. (Matiu 24:14) “Ogw
u”
ahu bu oge Chineke gaekpochapu mmebi iwu n’uwa.
Jehova ga-eji Jizos
na nd i
mmu o ozi d i ike bibie nd i nile kpachaara anya naenupur
u Ya isi. (2 Nd i Tesalona ika 1:6-9) Setan na nd i
mmu o oj
o o ya agagh izi eduhie mba nile. Mgbe nke ahu
´
gas ir i, Alaeze Chineke ga-awusa
ngozi
ya n’ahu nd i nile
doro onwe ha n’okpuru och
ich i ezi omume ya.—Mkpughe
20:1-3; 21:3-5.
16 Ebe o bu na ogwugwu nke usoro ihe Setan d nso, o d
i
i
mkpa ka any i ju o onwe any i, s i, ‘G in i ka m kwes ir i id i naeme?’ O bu ihe amamihe d i na ya inogide
na-amu banyere
Jehova na ihe nd i o na-acho n’aka any i. (Jon
17:3) Na´
`
`
amusi
Bible ike. Mee ka o bur
u agwa g i iso nd i oz
o bu nd i
na-acho ime uche Jehova na-akpakor
ita mgbe nile. (Nd i
Hibru 10:24, 25) Nweta ihe om
bara uba
nke Jehova
uma
Chineke na-enye nd i mmadu gburugburu uwa,
meekwa
´
mgbanwe nd i d i mkpa na ndu g i ka i wee nweta ihu oma
Chineke.—Jems 4:8.
17 Jizos buru amuma na ihe ka otutu na´ nd mmadu
i
` `
ga-eleghara ihe ama nd i na-egosi na any i na-ebi n’ub
och
i
ikpeazu anya. Mbibi a ga-ebibi nd i ajo omume ga-ab ia na
mberede nakwa n’uz
i anya ya. D i ka onye ohi
o a na-atugh
´
ji abal i aga, o ga-ab iakwute ihe ka ot
ut
u na nd i mmadu
´
na mberede. (1 Nd i Tesalona ika 5:2) Jizos
dor
o aka na nt i,
´
s i: “D i nno o ka ub
och
i Noa d ir i, otu ahu ka on
un
o Nwa
15
`
15. (a) I kwere na any i na-ebi n’ub
och
i ikpeazu,
n’ihi g in ikwa?
(b) G in i ka “ogw
ugw
u”
ahu ga-ewetara nd i na-enupur
u Jehova isi nakwa nd i na-edo onwe ha n’okpuru ich iisi nke Alaeze Chineke?
16. Olee ihe amamihe d i na ya nke i kwes ir i ime?
17. N’ihi g in i ka mbibi nke nd i ajo omume ga-eji b iakwute ihe ka ot
u
´
tu na nd i mmadu na mberede?
`
Anyi Na-ebi “n’Ub
Ikpeazu”?
ochi
95
nke mmadu ga-ad i. N’ihi na d i ka ha no n’ub
och
i nd i bu
˙
˙ ˙
iju mmiri ahu uz
o,
na-eri ihe ma na-anu ihe o nu nu,
nd i
ikom ana-alu nwunye, a na-enyekwa nd i inyom n’ol
ul
u di,
ruo ub
och
i Noa banyere n’ugb
o ahu;
ha amagh ikwa ruo
´
mgbe iju mmiri ahu b iara wee kpochapu ha nile, otu ahu
ka on
un
o Nwa nke mmadu ga-ad i.”—Matiu 24:37-39.
18 N’ihi ya, Jizos gwara nd na-ege ya nt
i
i, s i: “Lezie
´ `
nu onwe unu anya ka a ghara inwe mgbe iribiga ihe oke
˙
´
na inu oke mmanya na nchegbu nke ndu ga-any igbu obi
unu, ub
och
i ahu ewee b iakwas i unu na mberede n’otu
`
ntabi anya d i ka ony
a. N’ihi na o ga-ab iakwas i nd i nile
bi n’elu uwa
nile. Ya mere, mur
u
un
u anya, na-ar iosikwan
ar ir io ike mgbe nile ka unu wee nwee ihe iga nke oma
n’ igbanahu ihe nd i a nile a kara aka na ha ga-ewere on
od
u,
nakwa n’iguzo n’ihu Nwa nke mmadu.”
(Luk 21:34-36) O
bu ihe amamihe d i na ya iji okwu Jizos
kpor
o ihe. N’ihi
g in i? N’ihi na nd i nwere ihu oma
Jehova Chineke na
´
“Nwa nke mmadu,”
nke
bu Jizos
Kra ist, nwere atumanya
ilanar i ngwus
i nke usoro ihe Setan nakwa nke id i ndu ruo
mgbe ebigh i ebi n’uwa
oh
ur
u ahu d i ebube nke d i nno o
nso!—Jon
3:16; 2 Pita 3:13.
18. Olee ndum
od
u Jizos
nke any i kwes ir i iji kpor
o ihe?
ˇ E ji agha, uk
jijiji, na or
na-efe
o nri, ala oma
ia
efe mara ub
24:7;
och
i ikpeazu.—Matiu
Luk 21:11.
ˇ N’ub
och
i ikpeazu,
ot
ut
u ndi na-ahu onwe ha,
ego, na ihe ut
i ahu
o,
n’anya ma ha adigh
Chineke n’anya.—2 Timoti 3:1-5.
ˇ N’ub
och
i ikpeazu ndi a, a na-ekwusa ozi oma
nke Alaeze ahu n’uwa
nile.—Matiu 24:14.
ISI NKE IRI
Ndi Mmu o E Kere Eke
´
—Otu Ha Si Emetuta
Anyi
`
Nd i mmu o ozi ha na-enyere mmadu aka?
´
Olee otu nd i ajo mmu o siworo
metuta
nd i mmadu?
`
Any i kwes ir i itu nd i ajo mmu o egwu?
i imata
banyere ezinul
o ya.
IMATA mmadu na-agunyekar
N’otu aka ahu,
Jehova Chineke na-agunye
imatakwu
imata
banyere ezinul
Bible na o ya nke ndi mmu o ozi mejuputara.
` `
akpo ndi mmu o ozi “um
ya, oke
u Chineke.” (Job 38:7) N’ihi
`
˙
di anaa ka ha na-ekere n’imezu nzube Chineke? O diwo
mgbe
` `
`
ha keere oke n’ihe omume nke mmadu?
Ndi mmu o ozi ha
´
`
˙
na-emetuta
Ya bur
ndu gi?
u otu ahu,
o bu n’uz
o di anaa?
2 Bible zoro aka n’ebe ndi mmuo ozi no otutu nari ugbo
ro. Ka anyi tulee
ole na ole n’ime ebe ndi ahu e zoro aka na
´
ha iji mutakwuo
banyere ndi mmu o ozi. Olee otu ndi mmu o
ozi si malite? Ndi Kol
osi
1:16 na-ekwu, si: “E sitere n’aka ya
[Jizos
kee ihe ndi oz
Kraist]
o nile n’eluigwe na n’elu uwa.”
N’ihi ya, Jehova Chineke sitere n’aka Okpara
ya kee nke o
´
´
bula
n’ime ndi nile bu mmu o,
bu ndi a na-akpo ndi mmu o
ozi. Ole ka ndi mmu o ozi di?
Bible na-egosi na e kere ot
u
tu nari nde ndi mmu o ozi, ha nile dichakwa
ike.—Abu Oma
103:20.1
´
1 Mkpughe 5:11 na-ekwu banyere nd i mmu o ozi, bu nd i ezi omume, s i: “On
u og
ug
u ha d ikwa ot
ut
u iri puku uz
o ot
ut
u iri puku.” N’ihi
ya, Bible na-egosi na e kere ot
ut
u nar i nde nd i mmu o ozi eke.
1. N’ihi g in i ka any i kwes ir i iji cho o imuta
banyere nd i mmu o ozi?
´
2. Olee otu nd i mmu o ozi si malite, ole ka ha d ikwa?
´
Ndi Mmu o E Kere Eke—Otu Ha Si Emetuta
Anyi
97
´
Okwu Chineke, bu Bible, na-agwa anyi na mgbe a tor
o
˙
ntoala
uwa,
‘um
u Chineke nile tisiri mkpu o nu ike.’ (Job
38:4-7) N’ihi ya, ndi mmu o ozi adiwala
adi ogologo oge
tupu e kee mmadu,
tupu e kee uwa.
Akuk
ob
una
u Bible a
na-egosikwa na ndi mmu o ozi na-enwe mmetuta,
n’ihi na o
˙
kwuru na ha ‘na-etiko mkpu o nu.’
Riba
ama na ‘um
u Chi˙
˙
neke nile’ nur
ikor
o o nu.
N’oge ahu,
ndi mmu o ozi nile so
n’ezinul
o di n’otu nke na-ejere Jehova Chineke ozi.
3
NKWADO NA NCHEBE NKE ND I
MMU O OZI NA-ENYE
4 Kemgbe ahu ha husiri ka e kere mmadu abuo mbu ahu,
ndi mmu o e kere eke na-ekwesi ntukwas
i obi egosiwo nno o
mmasi n’ebe ezinul
amuba
no na o mmadu nke na-amuba
´
kwa na mmezu nke nzube Chineke. (Ilu 8:30, 31; 1 Pita 1:
´
11, 12) Otu o di, ka oge na-aga, ndi mmu o ozi ahu hur
u na
ihe ka ot
i ijere Onye kere ha
ut
u n’ezinul
o mmadu kwus
ir
nke na-ahu n’anya ozi. Ihe ir
u uka
i ya na nke ahu wu adigh
tere ndi mmu o ozi ahu na-ekwesi ntukwas
i obi. N’aka nke
oz
otu onye laghachikwutere Jehova,
o,
mgbe o bula
ob
una
˙
“o nu na-adi n’etiti ndi mmu o ozi.” (Luk 15:10) Ebe o bu na
´
ndi mmu o ozi nwere nchegbu miri emi otu ahu maka od
i-
mma nke ndi na-ejere Chineke ozi, o bugh
i ihe ijuanya na
Jehova ezigawo ndi mmu o ozi ugboro ugboro ichebe ndi
ohu ya na-ekwesi ntukwas
i obi no n’uwa,
nakwa iwusi ha
ike. (Ndi Hibru 1:7, 14) Tulee
ihe atu uf
od
u.
5 Ndi mmuo ozi abuo nyeere nwoke ezi omume ahu bu´
Lot
i mbibi nke ajo obodo
na um
u ya ndi nwanyi aka ilanar
´
ndi ahu bu Sod
om
na Gom
ora
site n’isi ebe ahu duputa
ha.
(Jenesis 19:15, 16) Ka ot
Daniel
i, a tubara
ut
u nari afo gasir
onye amuma
n’olulu od
ma ok
um,
o akogh
i ya, o kwukwara,
3. G in i ka Job 38:4-7 na-agwa any i banyere nd i mmu o ozi?
´
4. Olee otu Bible si gosi na nd i mmu o ozi na-ekwes i ntukwas
i obi nwe
re mmas i n’ihe nd i um
u mmadu na-eme?
´
5. Olee ihe atu nd i d i na Bible bu nd i na-egosi mgbe nd i mmu o ozi
kwadoro nd i ohu Chineke?
98
si: “Chineke m ezitewo mmu o ozi Ya, wee kpuchite on
u
od
um
ndi a.” (Daniel 6:22) Na nari afo mbu nke O.A., otu
mmu o ozi tohap
ur
u Pita onyeozi n’ul
o mkpor
o.
(Or
u 12:
´
6-11) Oz
ndi mmu o ozi wusiri Jizos
okwa,
ike na mmalite
nke ozi elu ala ya. (Mak 1:13) Nwa obere oge kwa tupu Jizos
anwu o,
ya ma “mee ka o di ike.”
otu mmu o ozi biakwutere
(Luk 22:43) Lee ihe na-akasi obi o na-aghaghi ib
Jizos
uworo
´
´
n’oge ndi ahu di oke mkpa na ndu ya!
6 Taa, ndi mmuo ozi adighizi abiakwute ndi Chineke no
n’uwa
n’uz
o a na-ahu anya. N’agbanyeghi na mmadu apugh
i
´
ih
u ha, ndi mmu o ozi Chineke, bu ndi di ike, ka na-echebe
´
ndi ya, karis
ia
pu o n’ihe o bula
pur
u imeru ha ahu n’uz
o ime
mmu o.
Bible na-ekwu, si: “Mmu o ozi nke Jehova na-ama ul
o
ikwuu ya gburugburu ndi na-atu egwu Ya, o wee dop
uta
ha.”
(Abu Oma
34:7) N’ihi gin
i ka okwu ahu kwesir
i iji mee ka
anyi kuda nno o ume? O bu n’ihi na e nwere ndi mmu o e kere
´
eke di ize ndu bu ndi na-acho ibibi anyi!
Ole ndi ka ha bu?
´
˙
Olee otu ha si malite? N’uz
o di anaa ka ha si agbali imeru
´
´
anyi ahu?
na mkpirikpi ihe
ha, ka anyi tulee
Iji nweta aziza
´
mere na mmalite akuk
o ihe mere eme nke mmadu.
´
ND I MMU O E KERE EKE ND I BU ND I IRO ANY I
7 Di ka anyi huworo n’Isi nke 3 n’akwukwo a, otu n’ime
´
ndi mmu o ozi zulitere
och
o ich
i ndi oz
ich
o ma si otu ahu
nupur
i, mmu o ozi a ghor
u Chineke isi. Ka e mesir
o onye
´
a maara di ka Setan bu Ekwensu. (Mkpughe 12:9) Ka o naerula na nari afo nke 16, mgbe Setan duhiesir
i Iv, Setan
nwere ihe iga
n’ime ka ihe for
nke oma
o nke nta ka o bur
u
mmadu nile gbakuta
Chineke azu,
e wezuga
mmadu ole na
i obi, ndi di ka Ebel, In
ole kwesir
ok,
i ntukwas
na Noa.—Ndi
Hibru 11:4, 5, 7.
´
6. (a) Olee otu nd i mmu o ozi si echebe nd i Chineke taa? (b) Ajuj
u
˙
nd i d i anaa ka any i ga-atule
ugbu a?
´ ` ` ˙
7. Ruo oke ha anaa ka Setan nwere ihe iga nke oma
n’ime ka nd i mma
du gbakuta
Chineke azu?
´
Anyi
99
N’oge Noa, ndi mmu o ozi ndi oz
o nupu ur
u Jehova isi.
Ha hapur
u ebe ha no n’ezinul
o eluigwe nke Chineke, gbada´
ta n’uwa,
ma nwoghara ahu mmadu.
i?
Anyi na-agu
N’ihi gin
na Jenesis 6:2, si: “Um
u ndi ikom nke Chineke hur
u um
u ndi
inyom nke mmadu na ha mara mma; ha wee lutara
onwe ha
´
ndi inyom site na ndi nile ha hop
Ma Jehova Chine utara.”
ke ekweghi ka omume ndi mmu o ozi a nakwa arur
nke
uala
n’aka ha, digide.
O wetara iju
ihe a kpor
o mmadu mutara
mmiri zuru uwa
on
u ma kpochapu ndi ajo omume nile, o
chebekwara nani ndi ohu ya kwesir
i obi. (Jenesis
i ntukwas
8
´
8. (a) Olee otu uf
od
u nd i mmu o ozi si gho o nd i mmu o oj
o o?
(b) Iji
lanar i Iju Mmiri nke oge Noa, g in i ka nd i mmu o oj
o o ahu mere?
“Chineke m ezitewo mmu o ozi Ya,
wee kpuchite on
ndi a.”
u od
um
—Daniel 6:22
100
7:17, 23) N’ihi ya, a manyere ndi mmu o ozi ahu nupur
u isi,
´
ma o bu ndi mmu o oj
u anu ahu ha ma laghachi
o o,
igbahap
n’eluigwe di ka ndi mmu o e kere eke. Ha dunyeere
Ekwensu
´
`
ukwu, nke mere ka o gho o “onye na-achi ndi mmu o oj
o o.”
—Matiu 9:34.
9 Mgbe ndi mmuo ozi ahu nupuru isi laghachiri eluigwe,
e mesoro ha di ka ndi a jur
u aju,
di nno o ka e mesoro onye
´
na-achi ha, bu Setan. (2 Pita 2:4) O bu ezie na ha apugh
izi
´
inwoghara ahu mmadu,
ha ka na-akpa ike n’ebe um
u mmadu
no.
N’eziokwu, site n’enyemaka nke ndi mmu o oj
o o a, Setan
“na-eduhie uwa
dum mmadu bi.” (Mkpughe 12:9; 1 Jon
5:19)
˙
´
N’uz
o ndi
o di anaa? N’uz
o bu isi, ndi mmu o oj
o o na-eji uz
ha chere ga-agara ha nke oma
eme ihe iji duhie ndi mmadu.
(2 Ndi Korint
2:11) Ka anyi tulee
uf
od
u n’ime uz
o ndi a.
´
OTU ND I MMU O OJ
O O NA-ESI EDUHIE ND I MMADU
10 Ndi mmuo ojoo na-eji mgbaasi eme ihe iji duhie ndi
mmadu.
Mgbaasi bu iso ndi mmu o oj
o o na-emeko ihe
kpomkwem
ma o bukwan
u iso ha na-emeko ihe site n’aka
ndi na-aju mmu o ase. Bible na-akato mgbaasi ma na-ado
´
anyi aka na nti isepu aka n’ihe o bula
gbasara ya. (Ndi Gale`
shia 5:19-21) Mgbaasi na-emere ndi mmu o oj
o o ihe ihe ur
a
`
´ `
`
`
´ `
na-emere onye ok
Onye ok
u azu na-eji ihe ur
a di iche
u azu.
`
iche eme ihe iji gbute ud
i azu di iche iche. N’otu aka ahu,
ndi ajo mmu o na-eji ud
i mgbaasi di iche iche eme ihe iji naachikwa
ud
i mmadu di iche iche.
11 Otu n’ime ihe ura` ndi ndi mmuo ojoo na-eji eme ihe bu
igba
afa. Gin
afa? O bu inwa
imata
banyere od
i bu igba
inihu ma o bu banyere ihe a na-amaghi ama. Ud
i uf
od
u nke
igba
afa bu ig
u kpakpando, ig
u akara aka, ime anwansi, ize
nro.
afa adigh
i eme O bu ezie na ot
ut
u ndi na-eche na igba
9. (a) G in i mere nd i mmu o oj
o o ahu mgbe ha laghachiri n’eluigwe?
(b) G in i ka any i ga-atule
banyere nd i mmu o oj
o o?
10. G in i bu mgbaas i?
11. G in i bu igba afa, n’ihi g in ikwa ka any i kwes ir i iji zere ya?
Ndi mmu o oj
o di iche iche eme ihe iji
o o na-eji uz
duhie ndi mmadu
´
ru ahu,
afa na ndi ajo mmu o
Bible na-egosi na ndi dibia
na-aruk
o or
u.
Di ka ihe atu,
Or
u Ndi Ozi 16:16-18 kwuru ba´
nyere “mmu o oj
o o nke a na-ajuta
ase,” bu nke nyeere otu
´
nwa agbogh
Ma, o pugh
o od
ime otu ahu
o aka “ik
inihu.”
izi
mgbe a chup
ur
u mmu o oj
o o n’ime ya.
12 Uzo ozo ndi mmuo ojoo na-esi eduhie ndi mmadu bu
site n’igba
ha ume ij u ndi nwur
u anwu ihe. A na-ejikari
echiche na-ezighi ezi banyere ndi nwur
u anwu eduhie ndi
´ ´
na-eru uju ndi ha hur
afa
u n’anya nwur
u anwu.
Dibia
pur
pur
u inye ihe om
uma
u iche ma o bu jiri olu yiri nke
onye ahu nwur
u anwu kwuo okwu. N’ihi ya, ot
ut
u ndi
na-ekwenyesi ike na ndi nwur
u anwu di ndu n’ezie nakwa na ij u ha ihe ga-enyere ndi di ndu aka inagide
mwute
´
ha na-enwe. Ma “nkasi obi” o bula
e si otu ahu nweta abu
ghi ezigbo ya, o dikwa
ize ndu.
i?
O bu n’ihi na
N’ihi gin
˙
ndi mmu o oj
o o pur
u inomi olu onye nwur
u anwu ma
nye dibia
banyere onye ahu nwur
afa ihe om
uma
u anwu.
12. N’ihi g in i ka o ji d i ize ndu igbal i iju nd i nwur
u anwu ihe?
UZ
O ISI GUZOGIDE
ND I AJO MMU O
ˇ Bibis ia ihe nd i metutara
mgbaas i
ˇ Na-amu Bible
ˇ Na-ekpegakwara
Chineke ekpere
´
Anyi
103
(1 Samuel 28:3-19) Oz
di ka anyi hur
okwa,
u n’Isi nke 6
n’akwukw
o a, ndi nwur
id
i adi. (Abu
u anwu akwus
iwo
Oma
115:17) N’ihi ya, “onye na-aju ndi nwur
u anwu ihe”
bu onye ndi ajo mmu o duhieworo, o na-emekwa ihe megidere uche Chineke. (Deuteron
18:10, 11; Aisa
ia
8:19)
omi
`
N’ihi ya, mur
u anya ka i wee nwee ike ij u ihe ur
a a di ize
ndu nke ndi mmu o oj
o o na-eji eme ihe.
13 O bughi nani na ndi ajo mmuo na-eduhie ndi mmadu
kamakwa ha na-emenye ha egwu. Taa, Setan na ndi mmu o
oj
o o ya maara na o fod
ur
u nani “oge di mkpirikpi” ka a
kwus
ike, ha dikwa
obi oj
mgbe o
i ha ikpa
o o ugbu a karia
bula
oz
o.
(Mkpughe 12:12, 17) N’agbanyeghi nke ahu,
ot
u
´
tu puku ndi na-atubu
ndi ajo mmu o di otu ahu egwu kwa
´
ub
i
och
i enwerewo onwe ha. Olee otu ha si mee nke ahu?
Gin
´
ka mmadu pur
ma o bur
u ime ob
una
u na o tinyewori aka na
mgbaasi?
UZ
O ISI NA-EGUZOGIDE ND I AJO MMU O
´
Bible na-agwa anyi otu anyi pur
u isi guzogide ndi ajo
´
mmu o nakwa otu anyi pur
u isi nwere onwe anyi pu o n’aka
´
ha. Tulee
ihe atu nke Ndi Kraist
nke nari afo mbu bu ndi no
n’obodo Efesos.
Uf
od
u n’ime ha na-eme mgbaasi tupu ha
agho o Ndi Kraist.
Mgbe ha kpebiri ikw
us
i ka
i mgbaasi, gin
ha mere? Bible na-ekwu, si: “On
u og
ug
u dit u ukwuu nke ndi
na-eme majik chik
akwukw
otara
o ha ma kpo o ha ok
u n’ihu
mmadu nile.” (Or
u 19:19) Site n’ibibi akwukw
o majik ha,
ndi ahu ghor
oh
u ur
o Ndi Kraist
ur
u setip
u ndi chor
o iguzogide ndi ajo mmu o taa ihe nlereanya. O di mkpa ka ndi chor
o
ijere Jehova ozi bibie ihe nile metutara
mgbaasi. Nke ahu
na-agunye
akwukw
okwa,
o,
magazin, vidio, akwukw
o ima
´
´
na egwu ndi e tinyere na teepu, bu ndi na-akwado mgbaasi ma na-eme ka o yie ihe di mma ma na-akpali mmasi. Ha
14
´
nd i mmu o oj
13. G in i ka ot
o o egwu meworo?
ut
u nd i bu nd i na-atubu
´
14. D i ka Nd i Kra ist nke nar i afo mbu no n’Efesos,
olee otu any i pur
u
isi nwere onwe any i pu o n’aka nd i ajo mmu o?
104
ga-ebibikwa ot
um
okp
o ma o bu ihe ndi oz
o ha ji echebe
onwe ha.—1 Ndi Korint
10:21.
15 Afo ole na ole mgbe Ndi Kraist no n’Efesos bibisiri akwu
kwo majik ha, Pol
onyeozi deere ha akwukw
o,
si: “Anyi nwere
`
`
mgba . . . megide ıgwe ndi mmu o oj
o o.”
(Ndi Efesos
6:12)
Ndi mmu o oj
o o ahu ezughi ike. Ha ka no na-anwa inwe
mmeri. N’ihi ya, olee ihe oz
ahu
o di mkpa ka Ndi Kraist
´
mee? “Karis
ia
ihe nile,” ka Pol
kwuru, “burunu ota
ukwu bu
´
´
okwukwe, bu nke unu ga-eji nwee ike imenyu aku uta
nile
na-ere ok
u nke ajo onye ahu [Setan].” (Ndi Efesos
6:16) Ka
´
ota
nke okwukwe anyi na-esiwanye ike, otu ahu ka anyi ga`
`
enwekwu ike iguzogidesi ıgwe ndi mmu o oj
o o ike.—Matiu
17:20.
16 Oleezi otu´ anyi puru isi mee ka okwukwe anyi siwa nye ike? O bu site n’im
u Bible. Mgbidi na-esi ike ma o bur
u
na ntoala
ya siri ike. N’otu aka ahu,
u nke
okwukwe anyi ib
´
´
siri ike na-adabere n’uz
ya, bu ezi ihe
o di ukwu n’otu ntoala
´
om
uma
nke
Okwu
Chineke,
b
u
Bible,
siruru
ike.
O
b
ur
u na
anyi na-agu ma na-amu Bible kwa ub
och
i, okwukwe anyi ga´
esi ike. Di ka mgbidi siri ike, okwukwe di otu ahu ga-echebe
Jon
anyi pu o n’aka ndi ajo mmu o.—1
5:5.
17 Olee ihe ozo o di mkpa ka Ndi Kraist ahu no n’Efe
sos
mee? O di mkpa ka ha nwetakwuo nchebe ebe o bu na
ha bi n’obodo nke ofufe ndi mmu o oj
N’ihi ya,
o o juputara.
Pol
i osi
gwara ha, si: ‘Jirinu ud
i o bula
nke ikpe ekpere na ir
arir
n’ekpere n’oge nile n’ime mmu o nso.’
i o ike na-anogide
(Ndi Efesos
6:18) Ebe o bu na anyi onwe anyi kwa bi n’uwa
ikpegara Jehova ekpere
nke ofufe ndi mmu o oj
o o juputara,
´
n’uz
o siri ike maka nchebe ya di oke mkpa iji guzogide ndi
ajo mmu o.
N’ezie, o di mkpa ka anyi jiri aha Jehova na-eme
ihe n’ekpere anyi. (Ilu 18:10) N’ihi ya, anyi kwesir
i in
ogide
na-ari o Chineke n’ekpere ka o “gbaputa
anyi n’aka ajo onye
15. Iji guzogide nd i ajo mmu o,
olee ihe o d i mkpa ka any i mee?
´
16. Olee otu any i pur
u isi mee ka okwukwe any i siwanye ike?
17. G in i ka e kwes ir i ime iji guzogide nd i ajo mmu o?
´
Anyi
105
´
ahu,”
bu Setan Ekwensu. (Matiu 6:13) Jehova ga-aza ekpere
´
ndi di otu ahu e kpesiri ike.—Abu Oma
145:19.
18 Ndi ajo mmuo di ize ndu, ma anyi ekwesighi itu ha egwu
ma o bur
Chi
u na anyi na-eguzogide Ekwensu ma na-abiaru
neke nso site n’ime uche Ya. (Jems 4:7, 8) A kpara ike nke ndi
´ `
ajo mmu o oke. E nyere ha ahuh
u n’oge Noa, a ga-ekpekwa ha
ikpe nke ikpeazu n’od
(Jud 6) Chetakwa na ndi mmu o
inihu.
´
ozi Jehova, bu ndi di ike, na-echebe anyi. (2 Ndi Eze 6:15-17)
Ndi mmu o ozi a nwere nno o mmasi ih
u ka anyi nwere ihe
iga
n’iguzogide ndi ajo mmu o.
nke oma
Di ka a pur
u isi
kwuo ya, ndi mmu o ozi ezi omume a na-aja anyi ike. N’ihi
ya, ka anyi nor
o Jehova na ezinul
o ya nke ndi mmu o e kere
eke na-ekwesi ntukwas
i obi nso. Ka anyi zerekwa ud
i nile nke
mgbaasi, na-etinyekwa ndum
od
u nke Okwu Chineke n’or
u
mgbe nile. (1 Pita 5:6, 7; 2 Pita 2:9) Mgbe ahu,
anyi ga-ejide
n’aka na anyi ga-emeri n’og
u anyi na-aluso
ndi ajo mmu o.
19 Ma n’ihi gini ka Chineke jiworo kwe ka ndi ajo mmuo
´
´
na mmebi iwu, bu ndi kpatawooro ndi mmadu oke nhuju
anya, digide?
A ga-aza ajuj
u ahu n’isiakwukw
o na-esonu.
18, 19. (a) N’ihi g in i ka any i ga-eji jide n’aka na any i ga-enwe mme˙
ri n’og
nd i ajo mmu o?
u any i na-aluso
(b) Ajuj
u d i anaa ka a ga-aza
n’isiakwukw
o na-esonu?
ˇ Ndi mmu o ozi na-ekwesi ntukwas
i obi na
enyere ndi na-ejere Jehova ozi aka.
—Ndi Hibru 1:7, 14.
ˇ Setan na ndi mmu o oj
o o ya na-eduhie ndi
mmadu ma na-eme ka ha gbakuta
Chineke
azu.—Mkpughe
12:9.
ˇ O bur
u na i mee uche Chineke ma guzogide
Ekwensu, Setan ga-agbapukwa
n’ebe i no.
—Jems 4:7, 8.
ISI NKE IRI NA OTU
N’ihi Gin
i Ka Chineke Ji Kwere
Ka Nhujuanya
Dir
i?
`
O bu Chineke kpatara nhujuanya
e nwere n’uwa?
˙
Ihe iseokwu nd i d i anaa bilitere n’ogige Iden?
´
Olee otu Chineke ga-esi dozie nsogbu nd i
´
na-esite na nhujuanya
um
u mmadu?
MGBE a lus
i otu agha kpu ok
ir
u n’on
u n’otu ala nke agha tisasir
ir
i, e liri ot
i na-abugh
ut
u puku ndi inyom na um
untak
i
´
ndi agha, bu ndi e gburu n’agha ahu,
n’otu nnukwu ili a manyegasir
e dere ajuj
i obe gburugburu ya. N’obe nke o bula,
u
´
bu:
i?”
Mgbe uf
“Maka gin
od
u,
nke ahu bu ajuj
u kasi agbawa
obi ij u.
Ndi mmadu na-eji mwute aju ya mgbe agha, odachi,
or
ma o bu mpu gburu ndi ha hur
u n’anya, mgbe o bibi ia,
´
ri ebe obibi ha, ma o bu kpatara ha oke nhujuanya
n’uz
o ndi
´
oz
ihe mere odachi
ndi di otu ahu ji da
o.
Ha na-acho imata
kwasi ha.
2 N’ihi gini ka Chineke ji kwere ka nhujuanya diri? O buru
na Jehova Chineke bu onye kachasi ihe nile ike, onye na-ahu
n’anya, onye nwere amamihe, nakwa onye na-ekpe ikpe ziri
ezi,
i ka ikp
oas
i na ikpe na-ezighi ezi ji juputa
n’uwa?
` n’ihi gin
I chetuwo
echiche banyere ihe ndi a n’onwe gi?
`
3 O di njo iju ihe mere Chineke ji kwere ka nhujuanya diri?
´
`
Uf
od
u na-eche na ij u ajuj
u di otu ahu ga-eme ka o yie ka o
bu na ha enweghi okwukwe siri ike ma o bu na ha adigh
i
˙
1, 2. Ud
d i anaa ka nd i mmadu na-enwe taa, oleekwa aju i nhujuanya
ju nd i o na-akpali ot
ut
u nd i iju?
3, 4. (a) G in i na-egosi na o d igh i njo iju ihe mere Chineke ji kwere
´
ka nhujuanya
d ir i? (b) Olee otu mmebi iwu na nhujuanya
na-ad i Je
hova?
107
Jehova ga-akwus
nile
i nhujuanya
`
`
´
akwanyere Chineke ugwu. Otu o di, mgbe i na-agu Bible, i
´
ga-achop
i obi, bu ndi na-atu egwu
i ntukwas
uta
na ndi kwesir
Chineke, jur
u ajuj
u ndi yiri ya. Di ka ihe atu,
Habakok
onye
amuma
jur
i ka I na-eme ka m hu ajo
u Jehova, si: “N’ihi gin
ihe? N’ihi gin
mmadu
i ka I na-elegide mmegbu? ma ip
unara
ihe ma ihe ike di n’ihu m: il u og
u wee di, esemokwu naebulikwa onwe ya.”—Habakuk 1:3.
4 Jehova o` baara onye amuma ahu kwesiri ntukwasi obi,
´
´
bu Habakok,
mba maka ij u ajuj
u di otu ahu?
Ee e. Kama nke
´
ahu,
Chineke tinyere okwu ahu sitere n’obi, bu nke Habakok
kwuru, n’ihe ndeko Bible. Chineke nyekwaara ya aka igh
o
takwu ihe inwekwu okwukwe. Jehova chor
o imere gi otu
ihe ahu.
Cheta na Bible na-akuzi
na ‘o na-eche banyere gi.’
(1 Pita 5:7) Chineke kpor
nke
o mmebi iwu na nhujuanya
´
mmebi iwu na-akpata asi karia
otu mmadu o bula
kpor
o ihe
´
ndi ahu asi. (Aisa
izi
mere e ji enwe oke nhuju ia
55:8, 9) Gin
anya n’uwa?
´
N’IHI G IN I KA E JI ENWE OKE NHUJUANYA?
5 Ndi no n’okpukpe di iche iche agakwuruwo ndi ndu´
5. G in i ka a na-ekwu mgbe uf
od
u na o bu ya mere nd i mmadu ji ahu
ju anya, ma g in i ka Bible na-akuzi?
108
´
okpukpe na ndi uk
ha iji ju o ihe mere e ji enwe oke
ochukwu
nhujuanya.
Ihe a na-agwakari ha bu na o bu uche Chine
ke ka mmadu na-ata ahuh
anya o kpebiri
u nakwa na o diwo
ihe nile ga-emenu,
odachi.
A na-agwa ot
gunyere
ut
u ndi na
uz
o ndi Chineke si eme ihe di omimi ma o bu na Chineke na-egbu ndi mmadu—
um
ha na ya wee
ob
una
uaka—ka
´
nwee ike in
Jehova
or
o n’eluigwe. Otu o di, di ka i huworo,
Chineke adigh
i akpata ihe oj
o o.
Bible na-ekwu, si: “Ya bur
u
´
Chineke ihe aru,
Onye pur
bu imebi iwu; ya bur
ukwa
u ime
´
ihe nile ihe aru,
bu ime ajo omume!”—Job 34:10.
`
6 I ma ihe mere ndi mmadu ji ehie uzo n’ita Chineke uta
maka nhujuanya
nile e nwere n’uwa?
N’ot
ut
u on
od
u,
ha naata Chineke Pur
u Ime Ihe Nile uta
n’ihi na ha chere na o bu
ya na-achi uwa
a n’ezie. Ha amaghi otu eziokwu di mfe, nke
´
dikwa
mkpa, bu nke Bible na-akuzi.
I mutara
eziokwu ahu
n’Isi nke 3 nke akwukw
a n’ezie bu Se o a. Onye na-achi uwa
tan Ekwensu.
7 Bible na-ekwu n’uzo doro anya, si: “Uwa dum di n’ike aka
nke ajo onye ahu.”
(1 Jon
5:19) Mgbe i chebaara nke a echi´
che, o daghi ka ihe ezi uche di na ya? Uwa
a na-egosiputa
`
`
´
´
agwa nke onye bu mmu o a na-adigh
i ahu anya, bu onye
“na-eduhie uwa
dum mmadu bi.” (Mkpughe 12:9) Setan bu
onye mkpor
i, onye aghugh
omas
o,
na onye obi oj
o o.
N’ihi ya,
uwa
nke o na-achikwa
juputara
n’ikp
oas
i, n’aghugh
o,
nakwa
´
n’obi oj
o o.
Nke ahu bu otu ihe mere e ji enwe oke nhujuanya.
8 Ihe nke abuo mere e ji enwe oke´ nhujuanya bu na, di ka
e kwuru n’Isi nke 3 n’akwukw
o a, ihe a kpor
o mmadu ano
`
wo na-abu ndi na-ezughi oke na ndi mmehie kemgbe ahu
´
e nupur
u isi n’ogige Iden. Um
u mmadu,
bu ndi na-emehie
emehie, na-azokar
i onye ga-achi ibe ya, nke a na-akpatakwa
ut
u nd i ji ehie uz
o n’ ita Chineke uta
maka nhuju
anya d i n’uwa?
´
`
`
7, 8. (a) Olee otu uwa
si egosiputa
agwa nke onye na-ach i ya? (b) Olee
´
`
otu ezugh i oke mmadu nakwa “mgbe na ihe ndaputa”
siworo soro na
akpata nhujuanya?
N’ihi Gini Ka Chineke Ji Kwere Ka Nhujuanya
Dir i?
109
agha, mmegbu, na nhujuanya.
(Eklisiastis 4:1; 8:9) Ihe nke
ato mere e ji enwe nhujuanya
bu “mgbe na ihe ndapu
ta.” (Eklisiastis 9:11) N’uwa
nke a nke o na-abugh
i Jehova
na-achi, ndi mmadu pur
uju
o n’ebe na u ih
anya n’ihi in
ekwesigh
i ekwesi n’oge na-ekwesigh
i ekwesi.
9 O bu ihe na-akasi obi anyi imata na Chineke adighi akpa ta nhujuanya.
O bugh
i ya na-akpata agha, mpu,
mmegbu,
´
ma o bu ob
odachi
ndi na-emere onwe ha, bu ndi na-eme
una
ka ndi mmadu hujuo
anya. Ma, anyi ga-acho imata,
N’ihi
gin
a nile dir
i ka Jehova ji kwere ka nhujuanya
i?
O bur
u na
o bu Onye Pur
us
u Ime Ihe Nile, o nwere ike nke ikw
i ya. Gi-
´
nizi
mere na o mebeghi otu ahu?
O ghaghi ibu na Chineke
´
nke na-ahu n’anya, bu onye anyi maara, nwere ezi ihe mere
´
o ji o mebeghi otu ahu.—1
Jon
4:8.
OTU IHE ISEOKWU D I MKPA EBILITE
Iji chop
dir
i,
uta
ihe mere Chineke ji kwere ka nhujuanya
o di mkpa ka anyi chee echiche laa azu mgbe nhujuanya
ma
litere. Mgbe Setan dubara Adam na Iv n’inupur
u Jehova isi,
otu ihe iseokwu di mkpa bilitere. Setan arugh
i uka
na Jehova
´ `
nwere ike. Ob
Setan maara na a kparaghi ike Jehova oke.
una
`
Kama nke ahu,
ma o ruuru Jehova ichi achi.
Setan rur
u uka
Site n’ikp
nke na-egbochi ihe oma
ib
o Chineke onye ugha
ia
ra ndi o na-achi, Setan boro Jehova ebubo na o maghi achi.
(Jenesis 3:2-5) Setan nyere echiche na ihe ga-adir
i ihe a kpo
ro mmadu mma ma o bur
i
u na ha anogh
i n’okpuru och
ich
´
Chineke. Nke a bu ima
ob
Jehova, bu oruru o ruuru
ueze
ub
ya ich
i achi, aka.
11 Adam na Iv nupuuru Jehova isi. Di ka a puru isi kwuo ya,
ha kwuru, si: ‘Anyi achogh
anyi. Anyi pur
i ka Jehova chiwa
u
´
ikpebiri onwe anyi ihe oma
na ihe oj
o o.’
Olee otu Jehova
10
9. N’ihi g in i ka any i pur
u iji jide n’aka na Jehova nwere ezi ihe mere
o ji kwere ka nhujuanya
d igide?
`
˙
n’uz
10. G in i ka Setan rur
banyere ya, o bukwa
o d i anaa?
u uka
11. G in i mere Jehova egbugh i nd i nnupuisi
ahu ozugbo ahu n’Iden?
`
Nwa akwukw
o a o maara ihe karia onye nkuzi
ya?
´
pur
u isi dozie ihe iseokwu ahu?
Olee otu o pur
u isi gosi ihe
nile e kere eke nwere og
ug
u
isi
na
ihe
nd
i
nnupuisi
ahu mere
ezighi ezi nakwa na uz
o ya kasi mma n’ezie? Mmadu pur
u
ikwu na Chineke gaara ebibi ndi nnupuisi
ahu ma bido n’isi.
´
Ma Jehova ekwuputawo
nzube ya nke bu ime ka um
u Adam
na Iv juputa
o chokwara
ka ha biri na paradais
elu ala.
uwa,
(Jenesis 1:28) Jehova na-emezu nzube ya mgbe nile. (Aisa
ia
55:10, 11) E wezuga
nke ahu,
igbu ndi nnupuisi
ahu n’Iden
´
`
agaraghi aza ajuj
i
u ahu e welitere bu ma o ruuru Jehova ich
achi.
12 Ka anyi tulee otu ihe atu. Ka e were ya na otu onye nkuzi
´
´ ´
na-agwa um
u akwukw
o ya otu e si aru og
u.
Otu nwa akwu
´
kwo nke ub
ur
u na-agho nko,
nke na-enupu isi, ekwuo na otu
´ ´
´
onye nkuzi
ha si ru o og
u ahu abugh
i otu e si aru ya. N’inye
´
echiche bu na onye nkuzi
ha amaghi akuzi
ihe, nwa nnupu
isi a esie onw
u na ya maara uz
o ka mma isi ruta
ya. Uf
od
u
um
u akwukw
o echee na ihe o kwuru bu eziokwu, ha amalitekwa inupu isi. Gin
i ka onye nkuzi
i ime? O bur
ahu kwesir
u
12, 13. Nye ihe atu nke ihe mere Jehova jiworo kwe ka Setan ch iwa
uwa
a na ihe mere Chineke jiworo kwere ka um
u mmadu na-ach i
onwe ha.
Dir i?
111
na o chup
i ka um
u ndi nnup
ahu na klas, gin
u akwukw
o
` uisi
ndi oz
o ga-eche? O bu na ha agaghi ekwere na ihe nwa akwu
kwo ibe ha ahu na ndi sonyeere ya kwuru bu eziokwu? Um
u
akwukw
i
o ndi oz
o nile no na klas ahu nwere ike gharazie id
`
`
na-akwanyere onye nkuzi
ahu ugwu, na-eche na uj
o na-atu
´ ´
ya na a ga-anwaputa
na o maghi aru og
u.
Ma, ka e were ya
´
na onye nkuzi
ah
u
kwere
ka
onye
nnup
uisi
ahu gosi klas otu
´ ´
o ga-esi ru o og
u ahu.
13 Jehova emewo ihe yiri ihe onye nkuzi ahu mere. Cheta
na o bugh
i nani ndi nnupuisi
ahu no n’Iden ka ihe iseokwu
ahu gbasara. Ot
ut
u nde ndi mmu o ozi no na-ekiri ihe naemenu.
(Job 38:7; Daniel 7:10) Ihe Jehova ga-eme banyere
nnupuisi
ahu ga-emetuta
ndi mmu o ahu nile nakwa n’ikpeazu ndi nile e kere eke nwere og
i ka
ug
u isi. N’ihi ya, gin
´
Jehova meworo? O kwewo ka Setan gosi otu o ga-esi chia
ihe
a kpor
o mmadu.
Chineke ekwewokwa ka um
u mmadu chi-
wa onwe ha n’okpuru nduzi nke Setan.
14 Onye nkuzi ahu e kwuru banyere ya n’ihe atu anyi ji
` `
mee ihe maara na ihe onye nnupuisi
ahu na ndi otu ya kwuru abugh
i eziokwu. Ma, o makwa na o ga-abara klas ahu
dum uru ma o bur
u na e nye ndi nnupuisi
ahu ohere inwa
`
igosi ma ihe ha na-ekwu o bu eziokwu. Mgbe ndi nnupu
´
isi ahu na-emelighi ya, um
u akwukw
o nile, bu ndi nwere
ezi obi, ga-ahu na o bu nani onye nkuzi
uzi ahu ruru eru ik
ri klas ahu ihe. Mgbe nke ahu gasir
i, ha ga-aghota
ihe mere
onye nkuzi
u onye o bula
nupur
u isi na klas.
ahu ga-eji chup
N’otu aka ahu,
Jehova maara na mmadu nile na ndi mmu o
ozi nile nwere obi eziokwu ga-erite uru site n’ih
u na Setan
na ndi so ya nupu isi akuwo
afo n’ala nakwa na um
u mmadu
apugh
i onwe ha. Di ka Jeremaia
oge ochie, ha ga-amuta
i ich
eziokwu a di mkpa: “Jehova, amawo m na o bugh
i n’aka ya
onwe ya ka uz
o mmadu di: o bugh
i onye o bula
nke na-eje
ije nwe ime ka nzo ukw
u ya guzosie ike.”—Jeremaia
10:23.
˙
14. Uru d i anaa ka mkpebi Jehova mere ikwe ka um
u mmadu ch iwa
onwe ha ga-aba?
112
N’IHI G IN I KA O JIWORO D ITEE AKA?
´
Otu o di, n’ihi gin
di-
i ka Jehova ji kwere ka nhujuanya
gide ruo ogologo oge? N’ihi gin
ka o na-ejighi egbochi
ikwa
ihe oj
ihe abu o ndi onye nkuzi
o o ime? O di mma, tulee
ahu
e kwuru okwu ya n’ihe atu ahu anyi ji mee ihe na-agaghi
eme. Nke mbu,
o gaghi akwus
i nwa akwukw
o nnupuisi
ahu
´ ´
ir
u og
u ahu.
Nke abu o,
onye nkuzi
ahu agaghi enyere onye
nnupuisi
ihe abu o Jehova kpe ahu aka. N’otu aka ahu,
tulee
bisiworo ike ighara ime. Nke mbu,
i Setan na ndi
o kwus
ibegh
` `
otu ya inwa
igosi na ihe ha kwuru ziri ezi. N’ihi ya, o diwo
mkpa ka e chere ka oge gafee. N’ime ot
ut
u puku afo mmadu diwara
adi, ihe a kpor
o mmadu anwalewo uz
o di iche
iche nke isi chia
onwe ha. Ihe a kpor
o mmadu enwewo oga
`
nihu na nka mmuta
sayensi nakwa n’ihe ndi oz
o,
ma ikpe
na-ezighi ezi, mpu,
na agha akawo njo.
O dowo nno o anya na
och
afo n’ala.
i um
ich
u mmadu akuwo
16 Nke abuo, Jehova enyebereghi Setan aka ichi uwa a. Di
´
ka ihe atu,
o bur
u na Chineke egbochie ajo mpu,
o gaghi egosi na o na-akwado ndi nnupuisi
ahu,
di ka a pur
u isi kwuo ya?
´
Nke ahu o bugh
i Chineke ime ka ndi mmadu chewa na ikekwe mmadu pur
u ich
i onwe ya n’enweghi nsogbu ndi di njo?
´
O bur
u na Jehova emee otu ahu,
o ga-aputa
na o na-akwado
´
ugha.
Otu o di, ‘Chineke apugh
ugha.’—Nd
i Hibru 6:18.
i igha
´
17 Otu o di, gini banyere ihe ndi e mebiworo n’ime ogologo
oge a a noworo
na-enupur
i icheta
u Chineke isi? Anyi kwesir
na Jehova bu onye pur
u ime ihe nile. N’ihi ya, o ga-edozili
´
nsogbu ndi na-esite na nhujuanya
nke ihe a kpor
o mmadu,
´
o ga-emekwa otu ahu.
i, a ga-emezi ihe
Di ka anyi muworor
ndi e mebiri na mbara uwa
anyi a site n’ime ka uwa
gho o
` `
Paradais.
N’ihi okwukwe e nwere n’aja mgbaputa
nke Jizos,
a
15
15, 16. (a) N’ihi g in i ka Jehova jiworo kwere ka nhujuanya
d igide ruo
ogologo oge? (b) N’ihi g in i ka Jehova na-ejigh i gbochie ihe nd i d i ka
mpu nd i jogburu
onwe ha?
17, 18. G in i ka Jehova ga-eme banyere ihe oj
o o nile sitere n’och
ich i
um
u mmadu nakwa n’aka or
u Setan?
Dir i?
113
ga-edozi nsogbu ndi mmehie na-akpata, a ga-ejikwa mbilite
´
n’onw
u dozie nsogbu ndi onw
u na-akpata. N’uz
o di otu a,
Chineke ga-eji Jizos
ia
or
mee ihe “iji tipias
u Ekwensu.” (1 Jon
3:8) Jehova ga-emezu ihe ndi a nile kpomkwem
n’oge kwesi-
ri ekwesi. Obi kwesir
i id
i anyi ut
o na Chineke emebeghi ihe
tupu ugbu a, n’ihi na ntachi obi ya enyewo anyi ohere im
u
ta eziokwu na ijere ya ozi. (2 Pita 3:9, 10) Ka o digod
i, Chineke
anowo
na-acho nno o ndi ga-eji obi eziokwu fee ya, o nowo
´
kwa na-enyere ha aka itachi
obi na nhujuanya
o bula
ha pur
u
´
inwe n’uwa
a no na nsogbu.—Jon
10:13.
4:23; 1 Ndi Korint
`
18 Ufodu puru iche, si, A gaara ezere nhujuanya a nile ma
a si na Chineke kere Adam na Iv n’uz
o ga-eme ka ha ghara
inupur
u ya isi? Iji zaa ajuj
u ahu,
o di mkpa ka i cheta otu
´
onyinye di oke on
Jehova nyeworo gi.
u ahia
´
OLEE OTU I GA-ESI JIRI ONYINYE SITERE
N’AKA CHINEKE MEE IHE?
19 Di ka e kwuru n’Isi nke 5 n’akwukwo a, e kere umu
`
mmadu ka ha nwere onwe ha ime nhor
na nke
o.
I ghotara
´
ahu bu onyinye di oke on
Chineke ekewo ot
u ahia?
ut
u anu
manu,
amamihe ebumputa
na-achikwa
ha.
o bukwa
uwa
´
`
(Ilu 30:24) Um
ıgwe or
u mmadu emeputawo
u robot
ndi a pur
u ime ka ha na-eme ihe o bula
a chor
o
`
ka ha mee. Obi o ga-adi anyi ut
o ma a si na Chi´
neke kere anyi otu ahu?
Ee e, obi di anyi ut
o
inwere onwe anyi ime nhor
o n’ihe banyere
ud
i mmadu anyi ga-abu,
ud
i ndu anyi ga-ebi,
ud
i ndi anyi ga-emeta enyi, na ihe ndi oz
o.
O
˙
´
19. Onyinye d i anaa d i oke on
u ah ia
ka Jehova nyeworo any i, n’ihi
g in ikwa ka any i ji kwes i iji ya
kpor
o ihe?
Chineke ga-enyere gi aka
i tachi obi n’ahuh
u
114
´
na-amasi anyi inwere onwe anyi ime ihe uf
otu
od
u,
o bukwa
ahu ka Chineke chor
i anyi.
o ka o dir
20 Ozi e jere na´ mmanye adighi amasi Jehova. (2 Ndi
Korint
9:7) Iji maa atu:
Olee ihe ga-aka amasi nne ma o bu
`
nna ka nwatakir
i mee mgbe e nyere ya ihe—o bu iji obi ya
`
´
si “I meela,” ka o bu ikwu otu ahu mgbe a gwara ya agwa?
´
Ajuj
Olee otu i ga-esi jiri nnwere onwe ime nho u abur
uzie,
ro nke Jehova nyeworo gi mee ihe? Setan, Adam, na Iv zot
or
o
nnwere onwe ime nhor
i Jeho o nke e nyere ha n’ala. Ha lelir
va Chineke. Olee ihe gi onwe gi ga-eme?
21 I nwere ohere iji nnwere onwe ime nhoro, nke magbu ´
ru onwe ya, bu nke e nyere gi, mee ihe n’uz
o kasi baa uru.
´
Jehova.
I pur
u isonyere ot
ut
u nde mmadu,
bu ndi dinyeere
˙
` `
Ha na-eme ka obi Chineke nur
n’ihi na ha na-ekere oke di
ia
ukwuu n’igosiputa
nakwa na och
i
na Setan bu onye ugha
ich
´
edotud
i ya anya. (Ilu 27:11) Gi onwe gi kwa pur
igh
u ime otu
ahu site n’ih
nke a n’isiakwu or
o uz
o ndu ziri ezi. A ga-akowa
kwo na-esonu.
´
20, 21. Olee otu any i pur
u isi jiri nnwere onwe ime nhor
o nke e nyeworo any i mee ihe n’uz
o kas i baa uru, n’ihi g in ikwa ka any i ji kwes i
´
ime otu ahu?
ˇ O bugh
i Chineke na-akpata on
od
u oj
o o ndi a
na-enwe n’uwa
taa.—Job 34:10.
ˇ Site n’ikp
nakwa ikwu
o Chineke onye ugha
na O na-egbochi ihe oma
ib
ndi O na iara
´
achi, Setan nyere echiche bu na o rughir
i
Jehova ich
3:2-5.
i achi.—Jenesis
´
ˇ Jehova ga-eji Okpara
ya, bu Onye och
i nke
ich
Alaeze Mezaia
ahu,
mee ihe iji kwus
i nhuju
anya nile nke um
u mmadu nakwa iji dozie
nsogbu ndi nhujuanya
na-akpata.—1 Jon
3:8.
ISI NKE IRI NA ABU O
Ibi Ndu n’Uz
o Na-amasi
Chineke
´
Olee otu i pur
u isi bur
u enyi Chineke?
˙
N’uz
o d i anaa ka aka Setan mara
Jehova si gbasa g i?
Olee omume nd i na-ad igh i amas i Jehova?
´
Olee otu i pur
u isi bie ndu n’uz
o
na-amas i Chineke?
`
OLEE ud
O yikarir i ka o bu
i onye i ga-acho ka o bur
u enyi gi?
´
onye na-eche echiche otu i si eche, onye ihe na-amasi gi naamasi, nakwa onye ukp
onye
ur
u gi na ya bu otu. O bukwa
`
`
nwere agwa oma,
ndi di ka ikwu eziokwu na obioma,
ka i ga
enwe mmasi ka o na-akpa gi nso.
2 Kemgbe uwa, Chineke anowo na-ahoro mmadu ufodu ka
ha bur
u ezi ndi enyi ya. Di ka ihe atu,
Jehova kpor
o Ebreham
enyi ya. (Aisa
ia
41:8; Jems 2:23) Chineke zoro aka n’ebe Devid
no di ka “nwoke kwekor
o n’obi m” n’ihi na o bu ud
i onye Jehova hur
u n’anya. (Or
u 13:22) Jehova lekwara Daniel onye
amuma
anya di ka “ihe a na-achosi
ike nke ukwuu.”—Daniel
9:23.
3 N’ihi gini ka Jehova ji were Ebreham, Devid, na Daniel
di ka ndi enyi ya? O gwara Ebreham, si: “I gewo nti
n’olu m.” (Jenesis 22:18) N’ihi ya, Jehova na-abiaru
ndi ji umeala n’obi na-eme ihe o gwara ha nso. “Geenu
nti n’olu m,” ka o gwara um
unu
u Izrel, “M ga-abukwara
Chineke, unu onwe unu ga-abukwara
m otu ndi.”
(Jeremaia
1, 2. Nye ihe atu nke uf
od
u nd i Jehova lere anya d i ka nd i enyi ya.
3. N’ihi g in i ka Jehova na-eji ahor
o uf
od
u nd i mmadu ibu nd i enyi ya?
116
7:23) O bur
u
u na i rubere Jehova isi, gi onwe gi kwa pur
u ib
enyi ya!
JEHOVA NA-EWUSI ND I ENYI YA IKE
Chegodi uru ib
u enyi Chineke ga-abara gi. Bible na-ekwu
na Jehova na-acho ohere iji ‘gosi Onwe ya onye di ike n’aku
`
ku ndi obi ha zuru oke n’ebe O no.’
(2 Ihe E Mere 16:9) Olee
´
otu Jehova pur
E
u isi gosi onwe ya onye di ike n’akuk
u gi?
mere ka otu uz
32:8,
o o si eme nke ahu doo anya n’Abu Oma
´
bu ebe anyi na-agu,
si: “M [Jehova] ga-eme ka i nwee uche, M
ga-ezikwa gi ihe n’uz
o nke i ga-eje ije n’ime ya: M ga-adu gi
´
od
ikwa
gi n’ahu.”
u,
anya m ga-adikwas
´
5 Lee okwu na-emetu n’ahu nke ahu bu, bu´ nke na-egosi na
Jehova na-eche banyere anyi! O ga-enye gi nduzi di mkpa ma
na-eche gi nche ka i na-agbaso nduzi ya. Chineke chor
o inyere gi aka inagide
onw
unwa
na ule ndi na-abiara
gi. (Abu Oma
`
55:22) N’ihi ya, o bur
u na i jiri obi zuru oke na-ejere Jehova
´
ozi, i ga-enwe obi ike di ka ob
u abu ahu,
bu onye sir i: “Edowo m Jehova n’ihu m mgbe nile: n’ihi na O no n’aka nri m,
a gaghi ewezuga
16:8; 63:8) Ee, Je m n’on
od
u m.” (Abu Oma
hova pur
u inyere gi aka ibi ndu n’uz
o na-amasi ya. Ma di ka i
maara, o di onye iro Chineke nke ga-acho igbochi gi ime nke
ahu.
4
IHE IMA AKA SETAN
´
´
Isi nke 11 nke akwukw
otu Setan bu Ekwensu
o a kowara
si maa ob
Chineke aka. Setan boro Chineke ebubo na
ub
ueze
´
o ghara ugha
ma nye echiche bu na Jehova emezighi emezi
n’ighara
ikwe ka Adam na Iv kpebiere onwe ha ihe oma
na ihe
oj
o o.
Ka Adam na Iv mehiesir i, um
u ha amalitekwa ijuputa
uwa,
Setan kwuru na um
u mmadu ejighi ezi obi na-efe Jehova. “Ndi mmadu adigh
i ejere Chineke ozi n’ihi na ha hur
u
ya n’anya,” ka Setan kwuru. “E nye m ohere, aga m emeli ka
6
´
4, 5. Olee otu Jehova si egosi ike ya n’akuk
u nd i ya?
6. G in i ka Setan kwuru banyere um
u mmadu?
Ibi Ndu n’Uz
o Na-amasi Chineke
117
mmadu nile gbakuta
uk
Chineke azu.”Ak
o banyere nwoke` ahu
aha ya bu Job na-egosi na nke ahu bu ihe Setan kweere. Onye
´
bu Job, oleekwa otu ebubo Setan boro Chineke si gbasa ya?
7 Job diri ndu ihe di ka afo 3,600 gara aga. O bu ezigbo
mmadu,
i onye di ka ya
n’ihi na Jehova kwuru, si: “O digh
`
n’uwa,
o bu nwoke zuru oke, ziekwa ezi, nke na-atu egwu Chi
neke, na-esikwa n’ihe oj
o o wezuga
onwe ya.” (Job 1:8) Job biri
ndu n’uz
o mere Chineke obi ut
o.
8 Setan nyere echiche bu´ na Job ejighi ezi obi na-efe Chine
´
ke. Ekwensu gwara Jehova, si: “O bugh
i Gi onwe gi gbaworo
ya [Job], gbaakwara ul
o ya, gbaakwara ihe nile o nwere, ogige gburugburu? I goziwo
or
u aka ya abu o,
ihe nnweta ya
´
agbasawokwa n’ala. Ma otu o di, biko, setip
u aka Gi, metu ihe
nile o nwere, o ghaghikwa
igbak
uta
1:
Gi azu n’ihu Gi.”—Job
10, 11.
9 Setan si otu´ a zoro na Job na-efe Chineke n’ihi uru o
na-erite. Ekwensu kwukwara na o bur
u na a nwaa Job, o gaagbakuta
Chineke azu.
Olee ihe Jehova mere banyere aka Setan
mara? Ebe o bu na ihe iseokwu ahu bu banyere ebumnobi Job,
´
` `
Jehova kwere ka Setan nwaa Job. N’uz
o d i otu a, o ga-aputa
ıhe
`
ma Job o hur
u Chineke n’anya ma o bu na o hugh
i ya.
A NWAA JOB
N’oge na-adigh
i anya, Setan nwara Job n’uz
o di iche iche.
E zuuru uf
u Job, gbuokwa ndi oz
od
u n’ime anuman
o.
E gburu on
u og
ug
u ka ukwuu n’ime ndi na-ejere ya ozi. Nke a
`
kpataara Job ihe isi ike aku na uba.
Ebelebe oz
o gburu mgbe
´
´
oke ifufe gburu um
u ya iri. Otu o di, n’agbanyeghi ihe ndi a
jogburu
onwe ha dakwasir i ya, “Job emehieghi, o sigh
na
ikwa
Chineke mere ihe nzuzu.”—Job 1:22.
10
7, 8. (a) G in i mere ka Job bur
u onye pur
´ u iche n’etiti nd i biri n’oge
´
ya? (b) Olee otu Setan si nye echiche bu na Job ejigh i ezi obi na-efe
Chineke?
9. Olee ihe Jehova mere banyere aka Setan mara, n’ihi g in ikwa?
˙
´
10. Onw
unwa
nd i d i anaa dakwas ir i Job, oleekwa otu o si meghachi
omume?
A kwughachiri
Job ugw
o maka
ikwesi ntukwas
i obi ya
Ibi Ndu n’Uz
o Na-amasi Chineke
119
Setan ezughi ike. O ghaghi ib
u na o chere na Job gaagbakuta
n’agbanyeghi na o diwo
Chineke azu ma o daa or
ia
mfu nke ihe onwunwe ya, onw
u nke ndi na-ejere ya ozi na nke
um
na-aso oyi ma
u ya. Jehova kwere ka Setan tie Job ajo or
ia
na-egbu mgbu. Ma, ob
nke a emeghi ka Job kwus
una
i inwe
okwukwe n’ebe Chineke no.
Kama nke ahu,
o kwusiri ike, si:
“Ruo mgbe m kubiri ume m gaghi esi n’ebe m no wezuga
izu
`
oke m!”—Job 27:5.
12 Job amaghi na o bu Setan kpatara nsogbu ya. Ebe o bu
na Job amaghi banyere aka Ekwensu mara ob
Jeho ub
ueze
va, o chere na o bu Chineke kpatara nsogbu ya. (Job 6:4; 16:
11-14) N’agbanyeghi nke ahu,
na-eguzosi ike n’ezi
o nogidere
ihe nye Jehova. Nnogide
Job nogidere
na-ekwesi ntukwas
i obi
mere ka nzor
o Setan zo or
o na Job na-efe Chineke n’ihi ihe ndi
o na-erite n’aka ya, gho o okpookpo ugha!
13 Ikwesi ntukwasi obi Job mere ka onu sie Jehova ike n’iza ghachi aka Setan mara ya n’uz
o mkpari. Job bu n’ezie enyi
Jehova, Chineke kwur
i obi.
u ya ugw
o maka ikwesi ntukwas
—Job 42:12-17.
´
OTU O SI GBASA G I
14 Ihe iseokwu ahu nke metutara iguzosi ike n’ezi ihe nye
´
Chineke, bu nke Setan welitere, abugh
i nani Job ka o gbasara. O gbasakwara gi. E gosiputara
nke a n’uz
o doro anya n’Ilu
´
27:11, bu ebe Okwu Jehova na-asi: “Mara ihe, nwa m, wee
˙
mee ka obi m nur
ka m wee zaghachi onye na-ata m uta
ia,
´
okwu.” Okwu ndi a, bu ndi e dere ot
ut
u afo ka Job nwus
ir i,
na-egosi na Setan ka na-ata Chineke uta
ma na-ebo ndi ohu
11
´
11. (a) G in i bu ihe nke abu o Setan kwuru banyere Job, oleekwa otu
´
Jehova si meghachi omume? (b) Olee otu Job si meghachi omume banyere or
ia ya na-egbu mgbu?
´
12. Olee otu omume Job si gosi na ihe Ekwensu zo or
o banyere ya bu
ugha?
13. G in i ka ikwes i ntukwas
i obi Job n’ebe Chineke no rup
utara?
14, 15. N’ihi g in i ka any i pur
u iji kwuo na ihe ima aka Setan welitere banyere Job gbasara mmadu nile?
120
Ya ebubo. Mgbe anyi na-ebi ndu n’uz
o na-amasi Jehova, anyi
na-enye aka n’ezie n’inye aziza
Setan, anyi
maka ebubo ugha
´
˙
´
na-esikwa ot´ u ahu eme ka obi Chineke nur
Olee otu nke
ia.
ahu di gi?
O gaghi abu ihe magburu onwe ya iso nye aziza
maka ebubo Ekwensu, ob
ma o bur
una
u na o di mkpa na i
´
ghaghi ime mgbanwe uf
od
u na ndu gi?
15 Riba ama na Setan kwuru, si: “Ihe nile nke mmadu nwere
ka o ga-enye n’on
i “mmadu,”
od
u ndu ya.” (Job 2:4) Site n’is
Setan mere ka o doo anya na ebubo ya agbasaghi nani Job
kama o gbasara mmadu nile. Nke ahu abugh
i obere okwu. Setan enyewo echiche na i jighi ezi obi na-eguzosi ike n’ezi ihe
nye Chineke. O ga-amasi Ekwensu ih
u ka i nupu ur
u Chineke
isi ma hapu uz
o nke ezi omume mgbe i malitere inwe ihe isi
´
ike. Olee otu Setan pur
imezu nke a?
u isi gbalia
16 Di ka a tulere n’Isi nke 10 n’akwukwo a, Setan na-eji uzo
digas
i iche iche eme ka ndi mmadu gbakuta
Chineke azu.
N’otu akuk
u,
o na-awakpo mmadu “di ka od
um
na-ebigbo
ebigbo,
(1 Pita 5:8) N’ihi ya, a
na-acho onye o ga-eripia.”
pur
u aka or
u ih
u Setan mgbe ndi enyi, ndi ikwu, ma o bu
ndi oz
u Bible na itinye
o na-emegide mgbali i na-eme im
ihe ndi i na-amuta
n’or
u.1
(Jon
15:19, 20) N’aka nke oz
o,
Setan ‘na-anogide
na-enwogha onwe ya ib
u mmu o ozi nke
` `
ıhe.’ (2 Ndi Korint
11:14) Ekwensu pur
u iji uz
o aghugh
o duhie gi ma mee ka i kwus
i ibi ndu n’uz
o na-amasi Chineke. O
pukwara
iji nkuda
mmu o mee ihe, ikekwe na-eme ka i chee
na i rughi eru ime ihe na-amasi Chineke. (Ilu 24:10) Ma Se`
`
tan o na-eme ka “od
na-ebigbo ebigbo”
um
ma o na-eme
` `
onwe ya “mmu o ozi nke ıhe,” ihe o kwuru agbanwebeghi:
1 Nke a aputagh
na-edunye nd i nai na o bu Setan kpomkwem
emegide g i. Ma Setan bu chi nke usoro ihe a, uwa
dum d ikwa n’ike
aka ya. (2 Nd i Korint
4:4; 1 Jon
5:19) Ya mere, any i pur
u itu anya na
ibi ndu n’uz
o na-amas i Chineke agagh i amas i ot
ut
u nd i, uf
od
u nd i gaemegidekwa g i.
˙
16. (a) Uz
si na-agbal i ime ka nd i mmadu gba o nd i d i anaa ka Setan
´
kuta
Chineke azu?
(b) Olee otu Ekwensu pur
u isi jiri uz
o nd i a mee
ihe n’ebe i no?
Ibi Ndu n’Uz
o Na-amasi Chineke
121
O na-ekwu na o bur
unwa
abiara
gi, i ga
u na ule na onw
´
akwus
maka
i ijere Chineke ozi. Olee otu i pur
u isi nye aziza
ihe ima
aka a ma guzosie ike n’ezi ihe nye Chineke, di ka Job
mere?
IRUBE ISI N’IHE ND I JEHOVA NYERE N’IWU
I pur
aka Setan site n’ibi ndu
maka ihe ima
u inye aziza
n’uz
Bible na i ka nke a na-agunye?
o na-amasi Chineke. Gin
aza, si: “I ga-ewerekwa obi gi nile, werekwa mkpur
u obi gi
´
nile, werekwa ike gi nile, hu Jehova, bu Chineke gi, n’anya.”
(Deuteron
6:5) Ka i na-enwewanye ih
n’ebe Chi unanya
omi
neke no,
i ga na-achosi
nno o ike ime ihe ndi o chor
o ka i
mee. “Nke a bu ihe ih
ka Jon
u Chineke n’anya putara,”
onyeozi dere, “ka anyi debe ihe ndi o nyere n’iwu.” O bur
u na i
hur
uta
na “ihe
u Jehova n’anya site n’obi gi dum, i ga-achop
ndi o nyere n’iwu adigh
aro.”—1
Jon
ikwa
5:3.
18 Olee ihe ndi Jehova nyere n’iwu? Ufodu n’ime ha gunye
re omume ndi anyi na-aghaghi izere. Di ka ihe atu,
lee igbe di
na peeji nke 122, nke isiokwu ya bu “Zere Ihe Ndi Jehova Kpo
´
ro Asi.”
bu ndi
N’ebe ahu,
i ga-ahu omume ndi e deputara,
` `
Bible kator
ıhe. I lee ha anya na nke mbu ya,
o n’uz
o putara
`
omume uf
n’ebe ahu pur
i
od
u e deputara
u iyi ka ha adichagh
njo.
is
ir i uche n’akuk
o Nso ndi a
Ma mgbe i tughar
u Akwukw
`
kpot
ur
u uche, o yikarir i ka ı ga-ahu amamihe di n’iwu Jehova. Ime mgbanwe n’omume gi pur
aka kasin
u ihe ima
u i
u ib
nwetuworo.
N’agbanyeghi nke ahu,
ibi ndu n’uz
o na-amasi
Chineke na-eweta afo ojuju na obi ut
ia
48:
o di ukwuu. (Aisa
´
17, 18) I ga-emelikwa ya. Olee otu anyi si mara?
19 Jehova adighi acho ka anyi mee ihe anyi na-agaghi eme li. (Deuteron
30:11-14) O maara ihe ndi anyi pur
omi
u ime na
17
17. G in i bu isi ihe mere any i ga-eji rube isi n’ihe nd i Jehova nyere
n’iwu?
18, 19. (a) Olee ihe uf
od
u Jehova nyere n’iwu? (Lee igbe d i na peeji
´
nke 122.) (b) Olee otu any i si mara na Chineke ad igh i acho ka any i
mee ihe any i na-agagh i emeli?
122
ihe ndi anyi na-apugh
ka anyi maara. (Abu Oma
i ime karia
103:14) Oz
Jehova pur
okwa,
u inye anyi ume iji rubere ya isi.
Pol
i obi, o ga onyeozi dere, si: “Chineke na-ekwesi ntukwas
ghikwa
ekwe ka a nwaa unu gabiga ihe unu pur
u inagide,
kama mgbe onw
unwa
ahu biara
o ga-emekwa uz
o mgbapu
ka unu wee nwee ike idi ya.” (1 Ndi Korint
10:13) Iji nyere gi
aka itachi
obi, Jehova pur
inye gi “ike karir i ike nkit i.”
u ob
una
unwa,
o
(2 Ndi Korint
4:7) Mgbe Pol
ut
u onw
tachisir i obi n’ot
kwuru, si: “Maka ihe nile enwere m ume site n’onye ahu nke
na-enye m ike.”—Ndi Filipai 4:13.
ZERE IHE ND I JEHOVA KPOR
O AS I
Igbu mmadu.
up
u 20:13;
—Op
21:22, 23.
22:24, 25; Malaka i 2:16;
Nd i Galeshia 5:20, 21.
Mmekoah
u rur
u aru.
—Leviti-
Okwu na-ad igh i mma.
kos
20:10, 13, 15, 16; Nd i Rom 1:
24, 26, 27, 32; 1 Nd i Korint
6:9, 10.
—Levitikos
19:16; Nd i Efesos
5:4;
Nd i Kol
osi
3:8.
Mgbaas i.—Deuteron
18:
omi
Iji obara
eme ihe n’uz
o
na-ezigh i ezi.—Jenesis 9:4;
9-13; 1 Nd i Korint
10:21, 22; Nd i
Galeshia 5:20, 21.
Or
u 15:20, 28, 29.
Ikpere arus
i.
Mmadu iju igboro nd i
ezinul
o ya mkpa ha.
—1 Nd i Korint
10:14.
—1 Timoti 5:8.
˙
Anur
—1 Nd i Korint
5:11.
uma.
` `
Ikere oke n’agha ma o bu
n’esemokwu ndor
o ndor
o
och
a.
ich i nke uwa
Izu ohi.—Levitikos
6:2, 4;
Nd i Efesos
4:28.
—Ilu 6:16, 19;
Igha ugha.
Nd i Kol
osi
3:9; Mkpughe 22:15.
Anyaukwu.—1 Nd i Korint
5:11.
Ime ihe ike.—Abu Oma
11:5; Ilu
—A isa ia 2:4; Jon
6:15; 17:16.
ise
Ikpo ma o bu ira utaba,
siga, ma o bu iji ihe nd i a s i
na ha bu ogw
u nd i e ji atu
ru ndu eme ihe.—Mak 15:23;
2 Nd i Korint
7:1.
Ibi Ndu n’Uz
o Na-amasi Chineke
123
`
`
AGWA ND I NA-AMAS I CHINEKE
IZULITE
20 N’ezie, ime ihe na-amasi Jehova gunyere ihe kar
ir i izere ihe
ndi o kpor
mkpa
ka
ihe
ndi
na-amasi
ya
na-amasi
o asi. O dikwa
`
g i. (Ndi Rom 12:9) O bu na o dighi amasi g i ka ndi na-eche echi´
che otu i si eche, ndi ihe na-amasi g i na-amasi, nakwa ndi ukp
ur
u
g i na ha bu otu bur
u ndi enyi g i. O na-amasikwa Jehova ka nd i
´
di otu ahu bur
u ndi enyi ya. N’ihi ya, muta
inwe mmasi n’ihe
ndi na-amasi Jehova. A kowara
uf
15:
od
u n’ime ha n’Abu Oma
`
`
˙
20. Agwa nd i d i anaa na-amas i Chineke ka i kwes ir i izulite,
n’ihi g i
n ikwa ka ha ji d i mkpa?
124
´
1-5, bu ebe any i na-agu banyere ndi Chineke lere anya di ka ndi
enyi ya. Ndi enyi Jehova na-am iputa
ihe Bible na-akpo “mkpu
`
`
˙
ru nke mmu o nso.”
agwa ndi di ka “ ihunanya,
o nu,
O gunyere
udo, ogologo ntachi obi, obioma,
idi mma, okwukwe, idi nwa
yo o,
njide onwe onye.”—Ndi Galeshia 5:22, 23.
`
`
21 Igu na imu Bible mgbe nile ga-enyere gi aka izulite agw
a
ndi na-amasi Chineke. Im
uta
ihe Chineke na-acho n’aka gi gaenyere gi aka ime ka echiche gi kweko o n’echiche Chineke.
(Aisa
n’ebe Jehova
ia
30:20, 21) Ka i na-enwewanye ih
unanya
´
no,
o i nwere ibi ndu n’uz
otu ahu ka och
ich
o na-amasi Chineke ga-esiwanye ike.
22 A choro mgbali iji bie ndu n’uzo na-amasi Jehova. Bible
ji igbanwe
uz
iyipu ud
o ndu gi tunyere
i mmadu ochie ma yikwasi nke oh
ur
u.
(Ndi Kol
osi
3:9, 10) Ma n’ihe banyere ihe
ndi Jehova nyere n’iwu, ob
u abu ahu dere, si: “N’idebe ha ka
okp
(Abu Oma
19:11) Gi onwe gi
ukp
u or
u hiri nne na-aputa.”
kwa ga-achop
uta
na ibi ndu n’uz
o na-amasi Chineke nwere
´
ugw
banye o or
u di ukwuu. Site n’ime otu ahu,
i ga-enye aziza
˙
re ihe ima
aka Setan ma mee ka Jehova nur
ia!
`
`
21. G in i ga-enyere g i aka izulite
agwa nd i na-amas i Chineke?
22. G in i ka i ga-aruzu
ma o bur
u na i bie ndu n’uz
o na-amas i Chineke?
ˇ I pur
o enyi Chineke site n’irubere ya isi.
u igh
—Jems 2:23.
ˇ Setan ekwuwo na o bugh
i ezi obi ka um
u
mmadu ji eguzosi ike n’ezi ihe.—Job 1:8,
10, 11; 2:4; Ilu 27:11.
`
`
ˇ Anyi aghaghi izere agwa ndi na-adigh
i amasi
Chineke.—1 Ndi Korint
6:9, 10.
ˇ Anyi pur
u ime ihe na-amasi Jehova site
n’ikp
o ihe ndi na-adigh
i amasi ya asi na inwe
mmasi n’ihe ndi na-amasi ya.—Ndi Rom 12:9.
ISI NKE IRI NA ATO
´
Ile Ndu Anya Otu Chineke
Si Ele Ya
´
Olee otu Chineke si ele ndu anya?
´
Olee otu Chineke si ele ite ime anya?
´
Olee otu any i kwes ir i isi na-akwanyere
`
`
ndu ugwu?
onye amuma
“JEHOVA bu Chineke n’eziokwu,” ka Jeremaia
kwuru. “Ya onwe ya bu Chineke di ndu.”
10:10)
(Jeremaia
Oz
o bu Jehova Chineke kere ihe nile di ndu.
okwa,
Ndi e
kere eke no n’eluigwe gwara ya, si: “I kere ihe nile, o bukwa
n’ihi och
o gi ka ha ji dir
i, ka e jikwa kee ha.” (Mkpughe
ich
4:11) Mgbe o na-abuku
Chineke abu otuto, Eze Devid kwu
ru, si: “N’ebe I no ka isi iyi ndu di.”
36:9) N’ezie,
(Abu Oma
ndu bu onyinye sitere n’aka Chineke.
2 Jehova na-enyekwara anyi aka idigide ndu. (Oru 17:28)
˙ ˙
O na-enye anyi ihe oriri, mmiri o nu nu,
na ikuku anyi naekuru, o nyekwara anyi ala anyi bi na ya. (Or
u 14:15-17)
Jehova emewo nke a n’uz
o na-eme ka ndu na-ato anyi ut
o.
Ma, iji nu ut
o ndu n’uz
o zuru ezu, o di mkpa ka anyi mata
ihe ndi Chineke nyere n’iwu ma na-erube isi na ha.—Aisa
ia
48:17, 18.
`
`
IKWANYERE NDU UGWU
3 Chineke choro ka anyi na-akwanyere ndu—nke anyi na
`
`
kwa nke ndi oz
o—
ugwu. Di ka ihe atu,
laa azu n’oge Adam
´
na Iv, nwa ha bu Ken wesoro nwanne ya nwoke nke o tor
o,
`
1. Onye kere ihe nile d i ndu?
˙
2. Uz
o d i anaa ka Chineke si enyere any i aka id igide ndu?
´
3. Olee otu Chineke si lee ogbugbu e gburu Ebel anya?
`
`
ANY I NA-AKWANYERE NDU UGWU
ˇ site n’ ighara igbu
nwa e bu n’afo
ˇ site n’ ikwus
i
omume nd i
na-ad igh i ocha
ˇ site n’ ighara
ikpo mmadu
ibe any i as i
´
Ile Ndu Anya Otu Chineke Si Ele Ya
127
´
´
bu Ebel, iwe ok
u.
Jehova dor
o Ken aka na nti na iwe ya pur
u
´
´
ime ka o mehie n’uz
o aka na nti
o di oke njo.
Ken leghaara id
´
ahu anya. O “biliri imegide Ebel, bu nwanne ya, wee gbuo
ya.” (Jenesis 4:3-8) Jehova nyere Ken ahuh
u maka igbu nwanne ya.—Jenesis 4:9-11.
4 Ka otutu puku afo gasiri, Jehova nyere umu Izrel iwu ndi
ga-enyere ha aka ijere ya ozi n’uz
o o na-anakwere. Mgbe uf
o
du,
a na-akpo iwu a Iwu Mozis n’ihi na e nyere ya site n’aka
Mozis. Otu ihe e kwuru n’Iwu Mozis ahu bu:
“Gi egbula
mmadu.”
5:17) Nke a gosiri um
(Deuteron
omi
u Izrel na Chineke ji ndu mmadu kpor
i
o ihe nakwa na ndi mmadu kwesir
iji ndu ndi oz
o kpor
o ihe.
5 Ginikwanu banyere ndu nke nwa e bu n’afo? Di ka Iwu
Mozis si kwuo, igbu nwa no n’afo nne ya di njo.
N’ezie, ob
u
´
´
na ndu di otu ahu di oke on
n’anya Jehova. (Op
u ahia
up
u
21:22, 23; Abu Oma
127:3) Nke a putara
na ite ime di njo.
`
`
6 Ikwanyere ndu ugw
u na-agunye
inwe echiche ziri ezi ba
nyere mmadu ibe anyi. Bible na-ekwu, si: “Onye o bula
nke
kpor
o nwanna ya asi bu ogbu mmadu,
unu makwaara na
o digh
n’ime
i ogbu mmadu nke ndu ebighi ebi na-adigide
ya.” (1 Jon
i ndu ebighi ebi,
3:15) O bur
u na anyi chor
o id
anyi ekwesigh
i ikp
o mmadu ibe anyi asi n’ihi na ikp
oas
i bu
isi ihe na-akpata ihe ka ot
ut
u n’ihe ike ndi mmadu na-eme.
(1 Jon
u ibe anyi n’anya.
3:11, 12) O di mkpa ka anyi muta
ih
`
`
7 Oleekwanu banyere ikwanyere ndu nke anyi ugw
u? O
digh
i onye i ga-asi ka o nwu o ya ekwe, ma uf
od
u na-etinye
ndu ha n’ihe ize ndu maka ihe ut
o.
Di ka ihe atu,
ot
ut
u ndi
˙
na-akpo ma o bu na-ara utaba,
na-ese siga, na-anu igbo, ma
´
o bu na-eji ogw
u oj
o o ndi oz
o eme ihe. Ihe ndi di otu ahu
´
na-emebi ahu,
ndi na-eji ha eme ihe.
ha na-egbukarikwa
´
4. N’Iwu Mozis, olee otu Chineke si mee ka uz
o e kwes ir i isi na-ele
` `
ndu anya puta
ıh
e?
´
5. Olee otu any i kwes ir i isi na-ele ite ime anya?
6. G in i mere na any i ekwes igh i ikpo mmadu ibe any i as i?
`
`
7. Olee omume uf
od
u nd i na-egosi akwanyeregh i ndu ugwu?
128
Onye o bula
i ewere ndu
nke na-eji ihe ndi a eme ihe adigh
di ka ihe di nso.
n’anya Chine i ocha
Omume ndi a adigh
ke. (Ndi Rom 6:19; 12:1; 2 Ndi Korint
7:1) Iji jeere Chineke
ozi n’uz
u omume ndi di
o o na-anakwere, anyi aghaghi ihap
´
´
otu ahu.
O bu ezie na ime otu ahu pur
u isi nno o ike, Jehova
´
pur
u inye anyi nkwado di mkpa. O na-enwekwa obi ut
o na
mgbali anyi na-etinye iji ndu anyi na-eme ihe di ka onyinye
´
di oke on
sitere n’aka ya.
u ahia
`
`
8 O buru na anyi na-akwanyere ndu ugw
u, anyi ga-eburu
n’uche mkpa o di id
i na-akpachapu anya. Anyi ekwesigh
i
id
eji ndu anyi
i na-eme ihe n’elezighi anya, anyi agaghikwa
na-egwuri egwu maka ihe ut
o ugb
o.
Anyi ga-ezere ikw
oala
ara ara ma o bu igwu egwuregwu ike ma o bu egwuregwu
ndi di ize ndu.
11:5) Iwu Chineke nyere Izrel
(Abu Oma
oge ochie kwuru, si: “Mgbe i na-ewu ul
o oh
ur
u [nke elu ya
di mbadamba], i ga-emekwara elu ul
o gi ihe mgbochi gburugburu [ma o bu mgbidi di ala], ka i ghara ime ka obara
di n’ul
o gi, mgbe mmadu ga-esi na ya daa.” (Deuteron
omi
22:8) Iji mee ihe kwekor
o n’ukp
ur
u di n’iwu ahu,
hu na ihe
ndi di ka steepu ul
o gi no n’on
od
u di mma ka mmadu gha´
ra iz
ukw
u ma daa meru o ezigbo ahu.
ohie
O bur
u na i nwere
ugb
hu na o digh
Ekwela ka ebe obibi
i ize ndu ony
oala,
inya.
gi ma o bu ugb
gi bur
oala
u ihe ize ndu nye gi onwe gi ma o
bu ndi oz
o.
9 Ginikwanu banyere ndu anumanu? Onye Okike na elekwa ya anya di ka ihe di nso.
Chineke kwere ka a na-egbu
um
u maka oriri na iji nweta ihe e ji akwa uwe ma
u anuman
o bu iji chebe ndi mmadu pu o n’ihe ize ndu.
(Jenesis 3:21;
´
9:3; Op
u arur
usa
up
u 21:28) Otu o di, ir
um
u anuman
uala
ma o bu igbu ha nani maka egwuregwu adigh
i mma, o naegosikwa ajo nleli maka id
12:10.
i nso nke ndu.—Ilu
8. N’ihi g in i ka any i kwes ir i iji buru n’uche mkpa o d i id i naakpachapu anya?
`
`
´
9. O bur
u na any i na-akwanyere ndu ugwu, olee otu any i ga-esi naemeso um
u?
u anuman
´
129
`
`
UGWU
IKWANYERE OBARA
10 Mgbe Ken gbusiri nwanne ya bu´ Ebel, Jehova gwara
Ken, si: “Olu obara
nwanne gi na-etiku m site n’ala.” (Jene
sis 4:10) Mgbe Chineke kwuru okwu banyere obara
Ebel, ihe
o na-ekwu banyere ya bu ndu Ebel. Ken egbuwo Ebel, ugbu a
`
kwa, a ghaghi inye Ken ahuh
u.
O di ka a ga-asi na obara
ma o bu ndu Ebel na-etiku Jehova ka o kpee ikpe ziri ezi.
E gosighachikwara ihe jikor
mgbe Iju Mmi o ndu na obara
ri nke ub
i. Tupu Iju Mmiri ahu,
och
i Noa gasir
um
u mmadu
´ ´
na-eri nani mkpur
u osisi, akwukw
o nri, mkpur
u akuk
u,
na
ud
i, Jehova gwa i aki di iche iche. Mgbe Iju Mmiri ahu gasir
ra Noa na um
u ya, si: “Ihe nile o bula
nke na-akpu akpu,
nke
di ndu,
ga-abur
u unu ihe oriri; di ka akwukw
o ihe ok
uk
u ka
´
M nyeworo unu ha nile.” Otu o di, Chineke nyere ha iwu a:
´
´
“Nani anu ahu nke ndu ya, bu obara
ya, di n’ime ya ka unu
na-agaghi eri.” (Jenesis 1:29; 9:3, 4) N’uz
o doro anya, Jehova na-ele ndu na obara
nke ihe o kere eke anya di ka otu ihe.
`
`
11 Anyi na-akwanyere obara ugw
u site n’ighara
iri ya.
N’Iwu Jehova nyere um
u Izrel, o kwuru, si: “Nwoke o bula
. . . nke na-achu nta ihe, ma o bu anu oh
ma o bu anu
ia
´ ´
ufe, nke a na-eri eri; o ga-awus
obara
ya, were aja kpu
ikwa
´
chie ya. . . . M wee si um
anu ahu o
u Izrel, Unu erila obara
bula.”
(Levitikos
17:13, 14) Iwu Chineke nyere ka a ghara iri
´
obara
anuman
u,
bu nke o buru uz
o nye Noa ihe di ka afo
`
800 tupu o nye ya um
u Izrel, ka di ire. Echiche Jehova doro
anya n’okwu a: Ndi ohu ya pur
u iri anu ma ha agaghi eri
obara
ya. Ha kwesir
ya n’ala—inyeghachi Chi i iw
us
i obara
neke ndu nke ihe ahu e kere eke, di ka a pur
u isi kwuo ya.
12 E nyekwara Ndi Kraist iwu yiri nke ahu. Ndiozi na ndi
´
10. Olee otu Chineke siworo gosi na ya na-ele ndu na obara
anya d i
ka otu ihe?
11. G in i ka Chineke kwuru ka a ghara iji obara
na-eme kemgbe oge
Noa?
´
`
˙
nke ka d i ire taa, ka mmu o
12. Iwu d i anaa nke metutara
obara,
bukwa
nso nyere na nar i afo mbu?
130
´
´
ikom ndi oz
o bu ndi na-edu ndu n’etiti um
uaz
u Jizos
na nari
afo mbu zukor
o iji kpebie iwu ndi onye o bula
no n’ogba
´
ko Ndi Kraist
na-aghaghi irube isi na ha. Ha ruru na nkwubi
okwu a: “Mmu o nso na anyi onwe anyi akwadowo ighara
it ukwas
ikwuru
unu ibu aro,
ma e wezuga
ihe ndi a di mkpa,
´
` `
bu in
na-ezere ihe ndi a chur
ogide
u n’aja nye arus
i, nakwa
obara
na anu ndi a nyagburu anyagbu [anu ndi a hapur
u
obara
n’ime ha] na ikwa
iko.” (Or
u 15:28, 29; 21:25) N’ihi
ya, anyi aghaghi ‘in
na-ezere obara.’
N’anya Chineke,
ogide
o di mkpa ka anyi mee nke ahu dikwa
ka o di mkpa ka anyi
zere ikpere arus
i na mmekoah
u rur
u aru.
13 Iwu banyere izere obara o` gunyere mminye obara? Ee.
˙
Iji maa atu:
gwara gi ka i ghara i nu ihe
Ka e were ya na dok
ita
`
˙
˙ ˙
o nu nu na-aba n’anya. Nke ahu o putara
na i kwesigh
i i nu
mmanya na-aba n’anya kama na i pur
ya n’akwa
u igbanye
ra? O digh
putara
ighara
i ma ol
N’otu aka ahu,
i!
izere obara
´
ime ka o banye anyi n’ahu n’uz
Ya mere, iwu ahu
o o bula.
´
bu ka e zere obara
putara
na anyi agaghi ekwe ka onye o bula
minye
anyi obara.
14 O burukwanu na Onye Kraist emeruo ezigbo ahu´ ma o
´
bu ya adi mkpa ka a waa ya ahu di ize ndu?
u na
Ya bur
ukwan
dok
ya obara
na o
ekwuo na o bur
ita
u na o ju ka a minye
ga-anwu.
i
ahu agaghi acho inw
u.
N’ezie, Onye Kraist
N’igbal
´
ichebe ndu di oke on
Chineke nyere ya, o ga-anara ud
u ahia
i
ogw
iji obara
eme ihe n’uz
ugw
o ndi oz
o na-agaghi agunye
o
na-ezighi ezi. N’ihi ya, o ga-acho ka a gwo o ya ma o bur
u na o
kwe mee, o ga-anarakwa ogw
u ndi a na-eji edochi anya obara.
15 Onye Kraist o` ga-emebi iwu Chineke nani iji gbatikwuo
ndu ya n’usoro ihe a? Jizos
kwuru, si: “Onye o bula
nke cho
ro iz
ya; ma
op
uta
mkpur
u obi [ma o bu ndu]
ya ga-atufu
onye o bula
mkpur
nke tufuru
u obi ya n’ihi m ga-achota
13. Nye ihe atu nke na-egosi na iwu ahu e nyere ka e zere obara
gu
nyere mm inye obara.
14, 15. O bur
u na dok
ita ekwuo na Onye Kra ist aghagh i inara mm inye obara,
g in i ka o ga-eme, n’ihi g in ikwa?
´
ya.” (Matiu 16:25) Anyi achogh
u.
i inw
Ma, o bur
op
u na anyi anwaa iz
uta
ndu
anyi di ugbu a site n’imebi Iwu Chineke, anyi ga-ano n’ihe ize ndu nke ib
u
ndi na-agaghi enweta ndu ebighi ebi.
Mgbe ahu,
o ga-abu ihe amamihe di na
ya inwe obi ike na iwu Chineke ziri ezi,
na-enwe obi ike zuru ezu na o bur
u na
anyi anwu o n’ihi otu ihe ma o bu ihe
oz
o,
Onye nyere anyi ndu ga-echeta
´
anyi na mbilite n’onw
u ma nyeghachi
´
anyi ndu ahu di oke on
nke o
u ahia
nyeworo anyi.—J
on
5:28, 29; Ndi Hibru
11:6.
16 Taa, ndi ohu Chineke na-ekwesi
ntukwas
i obi na-ekpebisi ike igba
so ntuziaka
o nyere banyere obara.
Ha
agaghi eri ya n’ud
Ha aga i o bula.
ghikwa
anara obara
iji gwo o or
ia.1
Ha kwenyesiri ike na Onye kere oba `
ra maara ihe ga-akasi mma maka ha. I
kwere na o maara?
O bur
u na dok
ita gi
agwa gi ka i ghara
˙
˙ ˙
i nu ihe o nu nu na-aba
`
n’anya, ı ga-agbanye
ya n’akwara gi?
OTU IHE KWES IR I EKWES I
E JI OBARA
MEE
17 Iwu Mozis mere ka otu ihe kwesiri ekwesi e ji obara
` `
mee puta
ıhe. Banyere ofufe a chor
o ka Izrel oge ochie na´
efe, Jehova nyere iwu, si: “Ndu nke anu ahu,
ka o di:
n’obara
` `
Mu onwe m enyewokwa unu ya n’elu ebe ich
u aja ikpuchiri
banyere ogw
u nd i e ji edochi anya mm i uma
´
nye obara,
lee Teta! nke January 8, 2000, peeji nke 7-11, bu nke Nd i
` `
ama Jehova biputara.
16. G in i ka nd i ohu Chineke na-ekpebisi ike ime banyere obara?
´
17. N’Izrel oge ochie, olee otu ihe e ji obara
mee bu nke Jehova Chi
neke nabatara?
132
mkpur
ka o bu nke
u obi unu mmehie ha: n’ihi na obara
na-ekpuchi mmehie.” (Levitikos
17:11) O bur
u na um
u Izrel
emee mmehie, a pur
ha ma o bur
u igbaghara
u na ha ejiri
` `
` `
anuman
u chu o aja ma fesa obara
ya uf
u aja nke
od
u n’ebe ich
´
di n’ul
(ma o bu nke di n’ul
oikwuu
o nso Chineke bu nke e
jizi na-eme ihe ka oge na-aga). Nani ihe kwesir
i ekwesi e ji
` `
obara
mee bu aja ndi ahu e ji ya chu o.
18 Ezi Ndi Kraist anoghi n’okpuru Iwu Mozis, n’ihi ya kwa,
` `
ha adigh
u achu aja ma na-efesa obara
anuma i eji anuman
` `
´
nu n’ebe ich
u aja. (Ndi Hibru 10:1) Otu o di, ojiji e jiri obara
` `
` `
mee ihe n’ebe ich
u aja n’Izrel oge ochie sere onyinyo aja di
´
´
oke on
Chineke, bu Jizos
nke a ga-eji Okpara
u ahia
Kraist
chu o.
Di ka anyi mur
o a, mgbe
o bu mmadu,
Jizos
nyere ndu ya n’ihi anyi site n’ikwe ka
˙
´
18. Uru na ngozi
nd i d i anaa ka any i pur
u inweta site na mwus
i a wu
s ir i obara
Jizos?
´
Olee otu i pur
akpor
u isi gosi na i ji ndu na obara
o ihe?
´
133
´
` `
a wus
ya otu ahu e si achu aja. Mgbe nke ahu ga obara
ia
sir
n’eluigwe ma, nani otu ugboro, nye Chineke
i, o rigooro
uru nke obara
ya a wus
i. (Ndi Hibru 9:11, 12) Nke ahu
ir
ghor
anyi mmehie, o mekwa
o ihe ndabere maka igbaghara
ra ka anyi nwee ohere nke id
i ndu ebighi ebi. (Matiu 20:28;
´
Jon
mee ihe otu ahu si
3:16) Lee nno o ka ojiji e jiri obara
´
bur
u nke bara oke uru! (1 Pita 1:18, 19) O bu nani site n’inwe
okwukwe n’uru nke obara
Jizos
i ka any i ga-enweta
a wus
ir
nzop
uta.
19 Anyi kwesiri inwe nnoo ekele n’ebe Jehova Chineke no
´
maka ndu o ji ih
nye anyi!
unanya
Nke ahu o kwesigh
i ikpali
anyi igwa
ndi oz
o banyere ohere ha nwere inweta ndu ebi` `
ghi ebi ma o bur
u na ha enwee okwukwe n’aja Jizos?
Ile ndu
´
mmadu ibe anyi anya otu Chineke si ele ya ga-akpali anyi iji
in
u ok
i uchu na-eme nke a. (Ezikiel 3:17-21) O
u n’obi na id
bur
i uchu mezuo nke a, anyi ga-enwe ike
u na anyi ejiri id
n’ebe obara
ikwu di ka Pol
onyeozi kwuru, si: “Adi m ocha
mmadu nile di, n’ihi na alabeghi m azu n’igwa
unu nzube
nile nke Chineke.” (Or
ndi mmadu banye
u 20:26, 27) Igwa
re Chineke na nzube ya bu uz
o di mma isi gosi na anyi ji ndu
na obara
akpor
o ihe nke ukwuu.
19. G in i ka any i na-aghagh i ime iji d i “ocha
n’ebe obara
mmadu nile
d i”?
ˇ Ndu bu onyinye sitere n’aka Chineke
—Abu Oma
36:9; Mkpughe 4:11.
ˇ Ite ime di njo,
i
ebe o bu na ndu nke nwatakir
´
e bu n’afo di oke on
n’anya Chineke.
u ahia
—Op
127:3.
up
u 21:22, 23; Abu Oma
`
`
ˇ Anyi na-akwanyere ndu ugwu site n’ighara
iti
nye ya n’ihe ize ndu nakwa site n’ighara
iri
obara.—Deuter
on
5:17; Or
omi
u 15:28, 29.
ISI NKE IRI NA ANO
Uz
o Isi Mee Ka Ndu
Ezinul
o Gi Na-enye Obi Ut
o
G in i d i mkpa iji bur
u ezigbo di?
`
˙
Nwany i o pur
u isi anaa bur
u ezi nwunye?
Olee ihe ibu ezigbo nne ma o bu
ezigbo nna gunyere?
´
Olee otu um
pur
uaka
u isi nye aka ime
ka ndu ezinul
o na-enye obi ut
o?
JEHOVA CHINEKE chor
o ka ndu ezinul
o gi na-enye obi ut
o.
´
Okwu ya, bu Bible, na-enye onye o bula
no n’ezinul
o ndu
mod
or
u,
na-akowakwa
u Chineke chor
o ka onye nke o bula
` `
na-aru.
O bur
u na ndi no n’ezinul
o emee oke ha n’uz
o kwekor
o na ndum
od
u Chineke, o ga-ewetara ha afo ojuju. Jizos,
sir i: “Obi ut
o na-adir i ndi na-anu okwu Chineke ma na-edebe
ya!”—Luk 11:28.
2 Isi ihe ga-eme ka ezinulo anyi na-enwe obi uto bu anyi
´
igh
ota
mali na o bu Jehova, bu onye Jizos
kpor
o “Nna Anyi,”
tere ezinul
o.
(Matiu 6:9) Ihe mere e ji nwee ezinul
o di iche iche
n’uwa
bu na Nna anyi nke eluigwe chor
o makwa
o ka ha dir i—
n’ezie ihe na-eme ka ezinul
o na-enwe obi ut
o.
(Ndi Efesos
3:
14, 15) N’ihi ya, gin
i ka Bible na-akuzi
banyere or
u di ir i onye
nke o bula
no n’ezinul
o?
3
O BU CHINEKE MALITERE EZINUL
O
´
Jehova kere mmadu abu o mbu,
bu Adam na Iv, ma jikota
1. G in i bu isi ihe na-eme ka ndu ezinul
o na-enye obi ut
o?
2. Iji mee ka ezinul
o any i na-enwe obi ut
o,
g in i ka any i kwes ir i ighota?
˙
´
3. Nkowa
d i anaa ka Bible nyere banyere otu ezinul
o mmadu si mali´
te, oleekwa otu any i si mara na ihe o kwuru bu eziokwu?
Uz
o Gi Na-enye Obi Ut
o
135
´
ha on
u di na nwunye. O tinyere ha n’ebe obibi bu paradais
u ib
elu ala, nke mara mma—ogige Iden—ma gwa ha ka ha mu o
um
juputa
ka Jehova
u.
“Mu on
u om
um
u,
baanu uba,
uwa,”
kwuru. (Jenesis 1:26-28; 2:18, 21-24) Nke a abugh
i nno o aku
´
ko ifo, n’ihi na Jizos
gosiri na ihe Jenesis na-ekwu banyere otu
ezinul
o si malite bu eziokwu. (Matiu 19:4, 5) O bu ezie na anyi
´
na-eche ot
otu Chineke zube ikwa
ut
u nsogbu ihu, ndu adigh
re ya, ka anyi hu ihe mere inwe obi ut
o n’ezinul
o ga-eji kwe
omume.
4 Onye o bula no n’ezinulo puru inye aka mee ka ndu ezinu ˙
lo na-enye obi ut
unanya.
o site n’inomi Chineke n’igosiputa
ih
´
´
˙
(Ndi Efesos
5:1, 2) Otu o di, olee otu anyi pur
u isi nomie Chineke, ebe o bu na anyi apugh
i
ih
u
ya
anya?
Any
i
p
ur
u imata
´
otu Jehova si eme ihe n’ihi na o si n’eluigwe zite Okpara
ya
´
n’uwa.
(Jon
Okpara
a, bu Jizos
1:14, 18) Mgbe o no n’uwa,
˙
Kraist,
nke na ih
nomiri Nna ya nke eluigwe nke oma
u Jizos
na ige ya nti di nno o ka iso Jehova nor
o na ige Ya nti. (Jon
14:9)
N’ihi ya, site n’im
Jizos
nakwa
u banyere ih
unanya
gosiputara
n’igbaso
ihe nlereanya ya, onye o bula
n’ime anyi pur
u inye
aka mee ka ndu ezinul
o na-enye obi ut
o kari.
´
IHE NLEREANYA NKE ND I BU DI GA-AGBASO
5 Bible na-ekwu na ndi bu´ di kwesiri idi na-emeso nwunye
´
ha otu ahu Jisos
ntuziaka
a
si emeso ndi na-eso uz
o ya. Tulee
´
Bible nyere: “Ndi bu di, nogiden
u na-ahu nwunye unu n’anya,
di nno o ka Kraist ahu hukwara
ogbak
o ahu n’anya ma nyefee
´
´
onwe ya maka ya . . . N’uz
i na o di otu a, ndi bu di kwesir i id
´
ahu nwunye ha n’anya di ka ahu nke ha. Onye hur
u nwunye
ya n’anya hur
i nwoke kpo u onwe ya n’anya, n’ihi na o digh
´
tuworo
anu ahu nke ya asi; kama o na-azu ma na-elezi ya anya,
´
4. (a) Olee otu onye o bula
no n’ezinul
o pur
u isi nyere ezinul
o ya aka
inwe obi ut
o?
(b)
N’ihi g in i ka imu banyere ndu Jizos
ji d i nno o mkpa
maka obi ut
o ezinul
o?
´
5, 6. (a) Olee otu uz
o si bur
o Jizos
si emeso ogbak
u ihe nlereanya nye
´
nd i bu di? (b) Olee ihe mmadu na-aghagh i ime iji nweta mgbaghara
mmehie?
136
di ka Kraist ahu na-emekwara ogbak
o ahu.”—Nd
i Efesos
5:23,
25-29.
6 Ihunanya Jizos gosiri ogbako nke ndi na-eso uzo ya buu ´
`
ru ndi bu di ihe nlereanya zuru oke. Jizos
“hur
u ha n’anya
` `
ruo ogw
ugw
u,”
chu o ndu ya n’aja n’ihi ha n’agbanyeghi na
`
ha ezughi oke. (Jon
13:1; 15:13) N’otu aka ahu,
a na-agba ndi
´
bu di ume, si: “Nogiden
u na-ahu nwunye unu n’anya, unu adi-
kwala na-eweso ha iwe n’uz
i
o di ilu.” (Ndi Kol
osi
3:19) Gin
´
´
ga-enyere onye bu di aka itinye ndum
od
u di otu ahu n’or
u,
karis
ia
ma o bur
i eji ezi uche eme ihe mgbe
u na nwunye ya adigh
uf
od
u?
O kwesir i icheta na ya onwe ya na-emehie ihe, chetakwa ihe ndi o na-aghaghi ime iji nweta mgbaghara Chineke.
Gin
ndi mejor
i ka o na-aghaghi ime? O ghaghi igbaghara
o ya,
nke ahu gunyekwara
nwunye ya. N’ezie,
nwunye
ya
kwes
ikwa
`
´
ra ime otu ahu.
(Matiu 6:12, 14, 15) I hula
ihe mere uf
od
u ndi
ji kwuo na alumdi
na nwunye na-aga nke oma
bu njiko nke
mmadu abu o na-eme nke oma
n’igbaghara
mmejo?
7 Ndi bu´ di kwesiri iburu n’uche na Jizos na-echebara ndi
na-eso uz
na ha nwere adi-
o ya echiche mgbe nile. O ghotara
´
ghi ike na mkpa anu ahu.
Di ka ihe atu,
mgbe ike gwur
u ha, o
kwuru, si: “Unu onwe unu, bian
u nani unu n’ebe ndi mmadu
na-adigh
i ma zurutu ike.” (Mak 6:30-32) E kwesikwa i anokar
´
ra ichebara ndi bu nwunye echiche. Bible kowara
ha di ka “ihe
´
´
ka bur
u nke na-esighi ike,” bu ndi e nyere ndi bu di iwu ka ha
na-ekenye “nsop
i?
O bu n’ihi na di na nwunye
ur
u.”
N’ihi gin
nwechara “ihu oma
na-erughir i mmadu nke ndu.”
(1 Pita 3:7)
´
Ndi bu di kwesir i icheta na o bu ikwesi ntukwas
i obi na-eme
ka mmadu bur
u onye Chineke hur
u n’anya, o bugh
i ma onye
`
ahu o bu nwoke ma o bu nwanyi.—Ab
u Oma
101:6.
8 Bible na-ekwu na di nke “huru nwunye ya n’anya huru
7. G in i ka Jizos
banyere nd i na-eso uz
ghotara
o ya, ihe nlereanya d i´
˙
kwa anaa ka o set ipu ur
u nd i bu di?
´
8. (a) Olee otu o si bur
u na di nke “hur
u nwunye ya n’anya hur
u
´
nye di nakwa
onwe ya n’anya”? (b) G in i ka ibu ‘otu anu ahu’
putara
nwunye ya?
Uz
o Gi Na-enye Obi Ut
o
137
onwe ya n’anya.” Nke a bu n’ihi na, di ka Jizos
nwoke
kowara,
´
na nwunye ya “abukwagh
i anu ahu abu o,
kama otu.” (Matiu
19:6) N’ihi ya, ha ekwesigh
i inwe mmasi iso onye oz
o nwee
´
mmekoah
u.
(Ilu 5:15-21; Ndi Hibru 13:4) Ha agaghi eme otu
ahu ma o bur
u na ha ejiri ezi obi na-egbo mkpa ibe ha. (1 Ndi
Korint
7:3-5) Ihe ncheta a kwesir i ir iba
ama: “O digh
i nwoke
´
kpot
anu ahu nke ya asi; kama o na-azu ma na-elezi ya
uworo
anya.” Di kwesir i ih
u nwunye ya n’anya di ka o hur
u onwe ya
´
´
n’anya, na-echeta na ya ga-aza onye bu isi ya, bu Jizos
Kraist,
ajuj
i Efesos
11:3.
u.—Nd
5:29; 1 Ndi Korint
9 Pol onyeozi kwuru banyere ‘mmetuta di nro nke Kraist Ji
zos
nwere.’ (Ndi Filipai 1:8) Mmetuta
di nro Jizos
nwere bu
`
`
´
mmaagwa na-eme ka ahu ruo ndi oz
o ala, nke dokwaara
si ndi inyom ghor
o ndi na-eso uz
o ya. (Jon
20:1, 11-13, 16)
´
O na-agusikwa
ndi bu nwunye agu u ike ka di ha na-egosi ha
mmetuta
di nro.
´
IHE NLEREANYA NKE D I IR I ND I BU NWUNYE
` `
10 Ezinulo bu ot
onyeisi iji na-aga nke oma.
u, o chokwara
Ob
Jizos
una
nwere Onye o na-edo onwe ya n’okpuru ya d i ka
Isi ya. “Isi nke Kra ist ahu bu Chineke,” d ikwa ka “isi nke nwany i bu nwoke.” (1 Nd i Korint
11:3) Odido Jizos
doro onwe ya
n’okpuru ich iisi Chineke bu ezi ihe nlereanya n’ihi na any i nile
nwere onyeisi nke any i na-aghagh i ido onwe any i n’okpuru ya.
11 Ndi ikom na-ezughi oke` na-emehie ihe, otutu mgbe kwa
ha adigh
i nno o eru ihe a chor
o n’aka ud
i ndi isi ezinul
o a tur
u
anya ka ha bur
i ka nwunye kwesir i ime? O kwe u.
N’ihi ya, gin
sigh
i ileli ihe di ya na-eme ma o bu gbalia
iweghara on
od
u
´
ib
uisi
n’otu Chineke si ele
ya. Nwunye kwesir i icheta na a bia
´
ihe anya, mmu o di ju u na nke di nwayo o bara oke uru. (1 Pita
`
`
´
9. Olee agwa Jizos
i Filipa i 1:8,
nke´ e kwuru okwu banyere ya n` a Nd
`
agw
a a n’ebe nwun’ihi g in ikwa ka nd i bu di ji kwes i id i na-egosiputa
nye ha no?
´
´
10. Olee otu Jizos
si set ipur
u nd i bu nwunye ihe nlereanya?
´
`
`
11. Olee otu nwunye kwes ir i isi na-akpaso di ya agwa, mmetuta
d ikwa
˙
`
`
anaa ka agwa ya pur
u inwe n’ebe di ya no?
138
´
3:4) Site n’igosiputa
mmu o di otu ahu,
o ga-adir i ya mfe ido
onwe ya n’okpuru di ka Chineke si cho o,
mgbe e nwe ob
una
re on
Bible na-ekwu, si: “Nwunye
od
u ndi tara akpu.
Oz
okwa,
`
`
kwesir i inwe nkwanye ugwu miri emi maka di ya.” (Ndi Efesos
5:33) Ma gin
i ma o bur
di ka Isi
u na di ya anakwereghi Kraist
´
ya? Bible na-agba ndi bu nwunye ume, si: “Na-edonu onwe
unu n’okpuru di nke aka unu, ka, o bur
u na o nwere ndi naadigh
i erubere okwu ahu isi, e wee rite ha n’uru n’ekwughi
okwu o bula
u ndi jiwo site n’omume nke nwunye ha, n’ihi ib
`
`
ro anya ha hu omume unu nke di ocha,
ya na nkwanye ugwu
miri emi.”—1 Pita 3:1, 2.
12 Ma di ya o` bu onye kwere ekwe ibe ya ma o bu na o bu `
`
`
ghi, o gaghi abu enweghi nkwanye ugwu ma nwanyi jiri nka
kwuputa
echiche
d
i
iche
na
nke
di
ya.
Echiche
ya
p
ur
u
izi
ezi,
ezinul
irite uru ma o bur
o ahu dum pukwara
u na di ya egee ya
´
nti. O bu ezie na Ebreham jur
u aju mgbe nwunye ya, bu Sera,
tur
u aro maka otu ihe bara uru ha ga-eme iji dozie otu nsogbu
ha nwere n’ezinul
o ha, Chineke gwara ya, si: “Gee nti n’olu
ya.” (Jenesis 21:9-12) N’ezie, mgbe di mere mkpebi n’ikpeazu
´
bu nke na-emebighi iwu Chineke, nwunye ya ga-edo onwe ya
n’okpuru site n’ikwado
ya.—Or
u 5:29; Ndi Efesos
5:24.
` `
13 Iji mezuo ok
e nke ya, nwunye pur
u ilekota
ezinul
o ya
n’ot
ut
u uz
o.
Di ka ihe atu,
Bible na-egosi na ndi lur
u di kwesir i
`
“ih
u di ha n’anya, ih
u um
i
u ha n’anya, inwe uche zuru oke, id
ocha,
ib
u ndi na-aru or
u n’ul
o,
ndi ezi mmadu,
na-edo onwe
ha n’okpuru di nke aka ha.” (Tait os
2:4, 5) Nwunye na nne nke
´
na-eme omume otu a ga-abu onye ezinul
na o ya ga-anogide
`
`
´
ahu n’anya ma na-akwanyere ugwu. (Ilu 31:10, 28) Otu o di,
ebe o bu na alumdi
na nwunye bu nkeko nke mmadu abu o
`
´ `
na-ezughi oke, on
nkewa
od
u ndi sibigara ike oke pur
u ikpata
ma o bu igba
alukwagh
im.
Bible kwuru na di na nwunye pur
u
`
`
12. G in i mere na o d igh i njo nwany i iji nkwanye ugwu kwuputa
echiche ya?
13. (a) G in i ka Ta itos
2:4, 5 na-agba nd i lur
u di ume ime? (b) G in i ka
Bible na-ekwu banyere nkewa na igba alukwagh
im?
˙
´
Ezi ihe nlereanya di anaa ka Sera setipu ur
u ndi bu nwunye?
ikewa n’ihi ihe uf
od
u.
Ma, nkewa abugh
i obere okwu, n’ihi na
Bible na-adu od
u di ya; . . . di
i ihap
u,
si: “Nwunye ekwesigh
ekwesigh
ihap
u nwunye ya.” (1 Ndi Korint
7:10, 11) Nani
ikwa
ihe Akwukw
o Nso kwuru na a pur
u iji maka ya gbaa alukwa
ghim
iko nke di ma o bu nwunye.—Matiu 19:9.
bu ikwa
`
IHE NLEREANYA ZURU OKE NKE
D I IR I ND I NNE NA NNA
14 Jizos setipuuru ndi nne na nna ihe nlereanya zuru oke`
n’uz
Mgbe ndi oz
o o si mesoo um
uaka.
o gbalir i igbochi obere um
ib
Jizos,
ir i
iakwute
uaka
o kwuru, si: “Kwenu ka um
untak
biakwute
m; unu anwala igbochi ha.” Bible kwuru na mgbe
ahu,
ahu n’aka ya wee malite ig
ozi
o “kukwaara um
uaka
ha,
na-ebikwasi ha aka n’isi.” (Mak 10:13-16) Ebe o bu na Jizos
we´
putara
oge soro obere um
nok
i imere um
uaka
o o,
ı kwesigh
u
gi otu ihe ahu?
Ihe ha chor
o abugh
i ka gi na ha na-anot
u nwa
obere oge nwa obere oge kama ka i na-eweputa
oge di ukwuu
iji soro ha nor
ha ihe,
O di mkpa ka i weputa
ia.
oge iji kuziere
n’ihi na nke ahu bu ihe Jehova nyere ndi nne na nna ntuziaka
ime.—Deuteron
6:4-9.
omi
´
14. Olee otu Jizos
oleekwa ihe o d i mkpa ka nd i
si mesoo um
uaka,
mur
u um
u na-emere um
u ha?
140
Ka uwa
a na-ajowanye
njo,
chor
um
uaka
o ndi nne na nna
´
ga na-echebe ha pu o n’aka ndi na-acho imeru ha ahu,
di ka
´
ndi na-edina um
Tulee
otu Jizos
uaka.
si chebe ndi na-eso uz
o
´
ya, bu ndi o ji ih
kpo o “um
ir i.”
unanya
Mgbe e jidere ya,
untak
gajekwa igbu ya, Jizos
mere ka ndi na-eso uz
o ya nwee ohere
igbalaga.
(Jon
13:33; 18:7-9) Di ka nne ma o bu nna, o di mkpa
ka i mur
u anya iji chop
uta
mgbali ndi Ekwensu na-eme ime´
´
ru um
u gi ahu.
O di mkpa ka i buru uz
o do o ha aka na nti tupu
´
ha abanye na nsogbu.1 (1 Pita 5:8) Ha no nno o n’ihe ize ndu
15
1 Ihe enyemaka maka ichebe um
d i n’Isi nke 32 nke akwukw
o
uaka
´
` `
´
Ihe Site n’Aka Onye Ozizi Ukwu Ahu,
bu Muta
bu nke Nd iama Jehova
biputara.
15. G in i ka nd i nne na nna pur
u ime iji chebe um
u ha?
Gini ka ndi mur
u um
u pur
u i muta
site
´
n’otu Jizos
uaka?
si mesoo um
Uz
o Gi Na-enye Obi Ut
o
141
´
ugbu a n’uz
o anu ahu,
n’uz
o ime mmu o,
nakwa n’omume karia
mgbe o bula
oz
o.
16 N’abali botara ubochi Jizos nwuru, ndi na-eso uzo ya ruru
uka
banyere onye ka ukwuu n’ime ha. Kama iwere ha iwe, Jizos
nogide
na-agbazi ha site n’okwu on
unanya
ji ih
u nakwa
n’omume. (Luk 22:24-27; Jon
13:3-8) O bur
u na i bu nne ma
`
´
o bu nna, ı hula
otu i pur
u isi gbasoo ihe nlereanya Jizos
n’uz
o
´
i si agbazi um
N’eziokwu, e kwesir i id
o ha aka na nti, ma
u gi?
´ `
iwe. I kwesi-
a ga-eme ya n’uz
o na-agabighi oke, n’ejighikwa
ghi ikwu okwu n’echeghi eche “di ka ndupu
nke mma agha.”
´
(Jeremaia
30:11; Ilu 12:18) I kwesir i id
o nwa gi aka na nti n’uz
o
o ga-emesi chop
i Efesos
uta
na o kwesir i ekwesi.—Nd
6:4; Ndi
Hibru 12:9-11.
IHE NLEREANYA NKE D I IR I UM
UAKA
`
Um
ha pur
uta
uaka
u im
ihe n’aka Jizos?
Ee, ha pur
u!
Site
´
n’ihe nlereanya nke ya, Jizos
kwesir i isi
gosiri otu um
uaka
na-erubere ndi mur
u ha isi. “Di nno o ka Nna m ziri m,” ka
´
o kwuru, “otu a ka m na-ekwu.” O gbakwunyere,
si: “M na
eme ihe di ya mma mgbe nile.” (Jon
8:28, 29) Jizos
rubeere
Nna ya nke eluigwe isi, Bible na-agwakwa um
ka ha na uaka
erubere nne na nna ha isi. (Ndi Efesos
6:1-3) O bu ezie na Jizos
`
´
bu nwa zuru oke, o rubeere nne na nna ya, bu Josef na Meri,
´
`
bu ndi na-ezughi oke, isi. N’ezie, nke ahu mere ka onye o bula
2:4, 5, 51, 52.
no n’ezinul
o Jizos
nwee obi ut
o!—Luk
˙
18 Umuaka ha` puru
ihu uz
o nd i ha pur
u isi nomie Jizos
ma
mee ka nd i mur
u ha nwee obi ut
o?
N’eziokwu, mgbe uf
od
u,
o
pur
u isiri nd i na-eto eto ike irubere nd i mur
u ha isi, ma nke ahu
bu ihe Chineke chor
na-eme. (Ilu 1:8; 6:20) Jizos
o ka um
uaka
na-erubere Nna ya nke eluigwe isi mgbe nile, ob
n’on
una
od
u
17
16. G in i ka nd i nne na nna pur
u imuta
n’ihe Jizos
mere banyere ezu`
gh i oke nke nd i na-eso uz
o ya?
˙
17. N’uz
ihe nlereanya zuru
o nd i d i anaa ka Jizos
si set ipur
u um
uaka
`
oke?
18. N’ihi g in i ka Jizos
ji na-erubere Nna ya isi mgbe nile, oleekwa onye
na-enwe obi ut
rubeere nd i mur
o mgbe um
uaka
u ha isi?
142
nd i tara akpu.
N’otu oge, mgbe o bu uche Chineke ka Jizos
mee
otu ihe tara nno o akpu,
Jizos
kwuru, s i: “Wepu iko a [otu ihe a
´
chor
o ka o mee] n’ebe m no.”
Otu o d i, Jizos
mere ihe Chineke
kwuru, n’ihi na o ghotara
na Nna ya maara ihe kas i mma. (Luk
22:42) Site n’irube isi, um
ga-eme ka nd i mur
uaka
u ha na Nna
ha nke eluigwe nwee nno o obi ut
23:22-25.
o.1—Ilu
19 Ekwensu nwara Jizos, any pukwara ijide n’aka na o gai ´
anwakwa nd i na-eto eto ime ihe oj
o o.
(Matiu 4:1-10) Setan bu
´
Ekwensu na-eji nrugide
nd i ogb
o eme ihe, bu nke na-ad igh i
ad i mfe iguzogide. Ya mere, lee nno o ka o si d i mkpa ka um
u
aka ghara iso nd i na-eme ihe oj
o o na-akpakor
ita! (1 Nd i Korint
´
15:33) Nwa nwany i Jekob
bu Da ina sooro nd i na-ad igh i efe Jehova na-akpakor
ita, nke ahu kpatakwara nnukwu nsogbu. (Jenesis
´
34:1, 2) Chegod i otu o ga-esi wute ezinul
o ma o bur
u na otu
onye no na ya enwee mmekoah
17:21, 25.
u rur
u aru!—Ilu
20
ISI IHE NA-AKPATA OBI UT
O EZINUL
O
O na-adi mfe inagide
nsogbu ndi e nwere n’ezinul
o ma o
1 Nan i mgbe o ga-ezi ezi ka nwatak ir i nupur
u nd i mur
u ya isi bu
ma ha gwa ya ka o mee ihe megidere
iwu Chineke.—Or
u 5:29.
´
19. (a) Olee otu Setan si anwa
um
d i
ir i? (b) Mmetuta
untak
˙
`
`
anaa ka agwa oj
o o nke um
u
aka pur
u inwe n’ebe nd i mur
u
ha no?
20. Iji nwee ndu ezinul
o naenye obi ut
o,
g in i ka onye nke
o bula
no n’ezinul
o na-aghagh i
ime?
Gini ka ndi na-eto
eto kwesiri iche
banyere ya mgbe
a nwara ha
onw
unwa?
Uz
o Gi Na-enye Obi Ut
o
143
bur
u na e tinye ukp
ur
u Bible n’or
u.
N’ezie, itinye ndum
od
u
´
di otu ahu n’or
u bu isi ihe na-akpata obi ut
o ezinul
o.
N’ihi
´
ya, ndi bu di, hun
u nwunye unu n’anya, na-emesokwanu ha
´
´
otu ahu Jizos
o ya. Ndi bu nwunye, na-edonu
si emeso ogbak
onwe unu n’okpuru di unu, na-agbasokwanu ihe nlereanya
´
nke nwanyi na-ejide onwe ya nke oma,
bu onye a kowara
n’Ilu
31:10-31. Ndi mur
u um
u,
na-enyenu um
u unu oz
uz
u.
(Ilu
´
22:6) Ndi bu nna, ‘na-elekotan
u ezinul
o unu n’uz
o di mma.’
(1 Timoti 3:4, 5; 5:8) Um
u,
na-erubekwaranu ndi mur
u unu
`
isi. (Ndi Kol
i onye zuru oke n’ezinul
osi
3:20) O digh
o,
n’ihi na
mmadu nile na-emehie ihe. N’ihi ya, na-adin
u umeala n’obi,
na-ari okwan
u ibe unu mgbaghara.
21 N’ezie, Bible nwere otutu ndumodu na ntuziaka ndi bara
´
uru, bu ndi metutara
ezinul
o na-akuziri
anyi ba
o.
Oz
okwa,
nyere uwa
oh
elu ala nke ndi
ur
u Chineke nakwa paradais
´
nwere obi ut
o,
bu ndi na-efe Jehova, ga-ejuputa
na ya. (Mkpughe 21:3, 4) Lee nno o atumanya
magburu onwe ya nke ahu
bu!
i ugbu a, anyi pur
Ob
unad
u inwe ndu ezinul
o na-enye obi
ut
ndi Chineke nyere
o ma o bur
u na anyi agbasoo ntuziaka
´
n’Okwu ya, bu Bible.
˙
21. Ihe nd i d i anaa magburu onwe ha ka a na-atu anya ha, oleekwa
´
otu any i pur
u isi nwee ndu ezinul
o na-enye obi ut
o ugbu a?
´
ˇ O di mkpa ka ndi bu di hu nwunye ha n’anya
´
di ka ahu nke onwe ha.—Ndi Efesos
5:25-29.
´
ˇ Ndi bu nwunye kwesir
i ih
u ezinul
o ha n’anya
`
`
ma na-akwanyere di ha ugwu.—Tait os
2:4, 5.
ˇ O di mkpa ka ndi mur
u um
u na-ahu um
u
ha n’anya, na-akuziri
ha ihe, ma na-echebe
ha.—Deuteron
6:4-9.
omi
ˇ O di mkpa ka um
na-erubere ndi mur
uaka
u
ha isi.—Ndi Efesos
6:1-3.
ISI NKE IRI NA ISE
Ofufe Chineke Na-anakwere
`
O bu okpukpe nile na-amas i Chineke?
´
Olee otu any i pur
u isi mata ezi okpukpe ahu?
Ole nd i na-efe Chineke ezi ofufe n’uwa
taa?
JEHOVA CHINEKE na-eche nno o banyere anyi, o chokwa
´
ra ka anyi na-erite uru na nduzi ih
ya. O bur
unanya
u na
anyi efee ya n’uz
o ziri ezi, anyi ga-enwe obi ut
o ma zere
´
ot
anyi
ut
u nsogbu ndi a na-enwe na ndu.
O ga-agozikwa
´
ma nyere anyi aka. (Aisa
ia
48:17) Otu o di, e nwere ot
ut
u
nari okpukpe ndi na-azor
eziokwu
o na ha na-akuzi
banyere Chineke. Ma ha na-akuzi
ihe digas
i iche iche
banyere onye Chineke bu na ihe o na-atu anya ya n’aka
anyi.
2 Olee otu´ i ga-esi mara uzo ziri ezi isi fee Jehova? O di
ghi mkpa ka i mu o banyere ozizi nke okpukpe nile ma jiri
ozizi nke otu okpukpe tunyere
ibe ya. Nani ihe di mkpa ka
i mee bu im
u ihe Bible na-akuzi
n’ezie banyere ezi ofufe.
Iji maa atu:
N’ot
ut
u ala, a na-enwe ego kanta. O bur
u na e
´
´
nye gi or
` op
u ich
uta
ego oj
o o ndi di otu ahu,
olee otu i gaesi ru o ya? O ga-abu site n’iburu od
i nke ud
id
i ego kanta o
bula
n’isi? Ee e. O ga-aka aba uru ma o bur
u na i mu o ba´
nyere ezigbo ego. Mgbe i matasir
i otu ezigbo ego na-adi, i
ga-enwezi ike ik
ota
ego kanta. N’otu aka ahu,
o bur
u na anyi
´
achop
uta
otu e si amata ezi okpukpe, anyi ga-enwe ike ima´
ta ndi nke bu okpukpe ugha.
˙
1. Uru d i anaa ka any i ga-erite ma o bur
u na any i efee Chineke n’uz
o
ziri ezi?
´
2. Olee otu any i ga-esi mata uz
o ziri ezi isi fee Jehova, ihe atu d ikwa
˙
anaa na-enyere any i aka ighota
nke a?
145
O di mkpa ka anyi fee Jehova n’uz
o o na-anakwere. Ot
u
tu ndi kweere na okpukpe nile na-amasi Chineke, ma Bible
adigh
i akuzi
or
nke ahu.
Mmadu iz
o na ya bu Onye Kraist
abugh
i ebe okwu biri. Jizos
id
kwuru, si: “O bugh
i onye o
bula
ga-aba
nke na-asi m, ‘Onyenwe anyi, Onyenwe anyi,’
n’alaeze nke eluigwe, kama o bu onye na-eme uche Nna m
nke no n’eluigwe ga-aba.” N’ihi ya, iji bur
u ndi Chineke naanakwere, anyi aghaghi imata
ihe Chineke chor
o ka anyi
na-eme ma na-eme ya. Jizos
i eme uche
kpor
o ndi na-adigh
Chineke “ndi or
u mmebi iwu.” (Matiu 7:21-23) Okpukpe
´
ugha
abaghi uru o bula
otu ahu ego kanta na-abaghi uru o
´
bula.
Nke kadi njo bu na okpukpe di otu ahu na-ebibi ihe
n’ezie.
4 Jehova na-enye onye o bula no n’uwa ohere nke idi ndu
´
ebighi ebi. Otu o di, iji di ndu ebighi ebi na Paradais,
anyi
aghaghi ife Chineke n’uz
i ekwesi ma na-ebi ndu
o kwesir
ugbu a n’uz
o o na-anakwere. O di mwute na ot
ut
u ndi adi-
´
ghi eme otu ahu.
O bu ya mere Jizos
ji kwuo, si: “Sinu n’on
u
´ ´
uz
o ama di warara banye; n’ihi na okporo uz
o nke na-eduba
´
na mbibi sara mbara ma di obosara, ndi na-esikwa na ya
´ ´
´
abanye di ot
ut
u;
ma on
u uz
o ama nke na-eduba na ndu di
warara, okporo uz
mkpagide, ndi na-achota
o ya dikwa
ya di-
´
kwa ole na ole.” (Matiu 7:13, 14) Ezi okpukpe na-eduba na
´
ndu ebighi ebi. Okpukpe ugha
na-eduba na mbibi. Jehova
achogh
o bukwa
ya mere o ji na i ka e bibie mmadu o bula,
enye ndi mmadu n’ebe nile ohere ka ha mata banyere Ya.
´
(2 Pita 3:9) Ya mere, otu anyi si efe Chineke pur
u iwetara
u.
anyi ndu ma o bu onw
´
OTU E SI AMATA EZI OKPUKPE AHU
5 Olee otu´ a puru isi chota ‘uzo na-eduba na´ ndu’? Jizos
3
3. D i ka Jizos
si kwuo, g in i ka any i na-aghagh i ime ma o bur
u na any i
chor
o ibu nd i Chineke na-anakwere?
4. G in i ka ihe Jizos
ebeekwa ka
kwuru banyere uz
o abu o ahu putara,
uz
o nke o bula
na-eduga?
´
u isi mata nd i na-ekpe ezi okpukpe?
146
` ` ´
kwuru na ezi okpukpe ga-aputa
ıhe na ndu nke ndi na-ekpe
´
ya. “Unu ga-amata ha site na mkpur
u ha,” ka o kwuru. “Osisi oma
o bula
na-ami ezi mkpur
u.”
(Matiu 7:16, 17) N’ikwu
ya n’uz
o oz
o,
a ga-amata ndi na-ekpe ezi okpukpe site na
`
`
`
nkwenkwe nakwa n’agwa ha. O bu ezie na ha ezughi oke
`
`
ma na-emehie ihe, di ka otu ıgwe, ndi na-efe ezi ofufe naagbali ime uche Chineke. Ka anyi tulee
ihe isii e ji amata ndi
na-ekpe ezi okpukpe.
6 Ozizi ndi ohu Chineke na-adabere na Bible. Bible n’onwe
ya na-ekwu, si: “Akwukw
o Nso dum sitere n’ike mmu o nso
´
Chineke, baakwa uru maka izi ihe, maka id
o aka na nti,
maka ime ka ihe guzozie, maka inye oz
uz
u n’ezi omume, ka
onye nke Chineke wee ruo eru n’uz
o zuru ezu, bur
u onye a
kwadebere n’uz
(2 Timoti 3:
o zuru ezu maka ezi or
u o bula.”
16, 17) Pol
ibe ya akwukw
onyeozi degaara Ndi Kraist
o,
si:
´
“Mgbe unu natara okwu Chineke, bu nke unu nur
u n’on
u
anyi, unu nakweere ya, o bugh
i di ka okwu um
u mmadu,
kama, d i nno o ka o bu n’eziokwu, di ka okwu Chineke.”
(1 Ndi Tesalonaika
2:13) N’ihi ya, nkwenkwe na ihe omume
nke ezi okpukpe adigh
i adabere n’echiche ma o bu n’omenala mmadu.
Ha na-adabere n’Okwu Chineke e dere n’ike
´
mmu o nso,
bu Bible.
7 Jizos Kraist setipuru ezi ihe nlereanya site n’ime ka ozi
zi ya dabere n’Okwu Chineke. Mgbe o na-ekpegara Nna
ya nke eluigwe ekpere, o sir
i: “Okwu gi bu eziokwu.” (Jon
17:17) Jizos
kwe kwere n’Okwu Chineke, ihe nile o kuziri
kokwara
n’Akwukw
o Nso.
Jizos
na-ekwukari, si: “E dere, si.”
(Matiu 4:4, 7, 10) Jizos
nke ahu ya ehota otu akuk
kwusia
u
Akwukw
i akuzi
o Nso.
N’otu aka ahu,
ndi Chineke taa adigh
echiche nke onwe ha. Ha kweere na Bible bu Okwu Chineke, ha na-emekwa ka ozizi ha na-adabere nno o n’ihe o
kwuru.
´
´
6, 7. Olee otu nd i na-efe Chineke si ele Bible anya, oleekwa otu Jizos
si set ipu ihe nlereanya na nke a?
ND I NA-EFE EZI CHINEKE AHU
ˇ
ˇ
ˇ
ˇ
ˇ
ˇ
na-ezi ihe nd i sitere na Bible
na-efe nan i Jehova, na-emekwa ka a mara aha ya
na-enwe ezi ihunanya
n’ebe ibe ha no
na-anakwere Jizos
d i ka onye Chineke ji azop
uta
any i
abugh
i akuk
u nke uwa
na-ekwusa Alaeze Chineke d i ka nan i olileanya d i ir i
um
u mmadu
148
Ndi na-ekpe ezi okpukpe ahu na-efe nani Jehova, ha naemekwa ka a mara aha ya. Jizos
kwuru, si: “O bu Jehova
´
bu Chineke gi ka i na-aghaghi ife ofufe, o bukwa
nani ya
ka i na-aghaghi ijere ozi di nso.”
(Matiu 4:10) N’ihi ya, o di-
ghi onye oz
o ndi ohu Chineke na-efe ma o bugh
i Jehova.
Ofufe a na-agunye
ime ka ndi mmadu mara aha ezi Chi
neke ahu nakwa ud
83:18 na-ekwu,
i onye o bu.
Abu Oma
si: “Gi onwe gi, Onye aha Gi bu Jehova, nani Gi, bu Onye
nile.” Jizos
kachasi ihe nile elu n’elu uwa
ur
setip
u ihe nlereanya n’inyere ndi oz
Chineke, di ka o kwuru
o aka imata
` `
n’ekpere, si: “Emewo m ka aha gi puta
ıhe nye ndi i sitere
n’uwa
nye m.” (Jon
17:6) N’otu aka ahu,
ndi na-efe ezi ofufe taa na-akuziri
ndi oz
o banyere aha Chineke, nzube ya, na
`
`
agwa ya.
9 Ndi Chineke na-egosiputa ezi
sitere n’obi n’ebe
ihunanya
ibe ha no.
Jizos
kwuru, si: “Mmadu nile ga-eji nke a mara
na unu bu ndi na-eso uz
o m, ma o bur
u na unu enwee
ih
n’etiti onwe unu.” (Jon
unanya
oge
13:35) Ndi Kraist
´
mbu nwere ih
di otu ahu n’ebe ibe ha no.
unanya
ita
Ndir
´
iche nke agbur
i egbochi ud
una u,
okw
a, na mba, adigh
i ih
nya Chineke na-acho,
o na-emekwa ka um
u mmadu gho o
` `
ezi otu um
a na-apugh
unna
i ikewa ekewa. (Ndi Kol
osi
3:14)
` `
´
Ndi na-ekpe okpukpe ugha
enweghi otu um
di otu ahu
unna
´
na-ahu n’anya. Olee otu anyi si mara? Ha na-egburita
ibe ha
n’ihi esemokwu mba na mba ma o bu nke agbur
u na agbu
´
ru.
ha
adigh
i ebuli ngwa agha igbu um
Ezi Ndi Kraist
unna
ma o bu ndi o bula
oz
o.
Bible na-ekwu, si: “Um
u Chine` `
ıhe site n’eziokwu a: Onye o
ke na um
u Ekwensu putara
bula
na-eme ezi omume esiteghi na
i anogide
nke na-adigh
´
Chineke, otu ahu ka o dikwa
onye na-adigh
i ahu nwanna ya
n’anya. . . . Anyi kwesir
maka ibe anyi; o bu i inwe ih
unanya
ghi di ka Ken, onye sitere n’ajo onye ahu ma gbuo nwanne
ya.”—1 Jon
3:10-12; 4:20, 21.
8
˙
8. Ihe nd i d i anaa ka ife Jehova gunyere?
˙
9, 10. N’uz
o nd i d i anaa ka Nd i Kra ist na-esi egosi ibe ha ihunanya?
149
N’ezie, inwe ezi ih
aputagh
i nani ighara
igbu
unanya
mmadu.
na-eji ezi obi etinye oge ha, ume ha,
Ezi Ndi Kraist
na ego ha n’inyere ibe ha aka nakwa n’igba
ha ume. (Ndi
Hibru 10:24, 25) Ha na-enyeritara
ibe ha aka n’oge nso
gbu, ha na-akwuwakwa
aka ha ot
o mgbe ha na ndi oz
o
na-emeko ihe. N’eziokwu, ha na-erube isi na ndum
od
u Bi´
ble bu ‘ime ihe oma
n’ebe mmadu nile no.’—Nd
i Galeshia
6:10.
11 Ezi Ndi Kraist na-anakwere Jizos Kraist di ka onye Chine
ke na-esi n’aka ya azop
anyi. Bible na-ekwu, si: “Nzop
uta
uta
adigh
i n’onye o bula
i n’okpu oz
o,
n’ihi na aha oz
o adigh
´
ru eluigwe nke e nyeworo n’etiti um
u mmadu bu nke a
na-aghaghi isi na ya zop
uta
any
i.”
(
Or
u
4:12)
D
i
ka
anyi
hur
u n’Isi nke 5 n’akwukw
o a, Jizos
nyere ndu ya di ka ihe
mgbaputa
maka um
u mmadu na-erube isi. (Matiu 20:28)
Oz
Jizos
n’Alaeze eluigwe
okwa,
bu Eze Chineke hop
utara
nke ga-achi uwa
dum. Chineke chokwara
ka anyi na
erubere Jizos
n’or
isi ma na-etinye ihe ndi o kuziri
u ma
o bur
u na anyi chor
o ndu ebighi ebi. O bu ya mere Bible
ji na-ekwu, si: “Onye na-egosiputa
ahu
okwukwe n’Okpara
nwere ndu ebighi ebi; onye na-enupur
ahu isi aga u Okpara
ghi ahu ndu.”—J
on
3:36.
12 Ndi na-efe ezi ofufe abughi akuku nke uwa. Mgbe
´
a na-ekpe ya ikpe n’ihu onye och
Ji i Rom bu Pailet,
ich
zos
a.” (Jon
kwuru, si: “Alaeze m abugh
i akuk
u nke uwa
18:36) N’agbanyeghi mba ha bi na ya, ezi um
uaz
u Jizos
bu
ndi Alaeze eluigwe na-achi, n’ihi ya kwa, ha adigh
i etinye
aka n’uz
Ha adigh
i uwa.
i
o o bula
na ndor
o ndor
o och
ich
´
esonye n’esemokwu ya. Otu o di, ndi na-efe Jehova adi-
ghi egbochi ndi oz
o ime ihe ha chor
o ime n’ihe banyere
` `
´
iso n’otu ndor
a och
i, iz
o okw
i, ma o bu
o ndor
o och
ich
ich
it u vootu. N’agbanyeghi na ezi ndi na-efe Chineke ofufe
10
11. N’ihi g in i ka o ji d i mkpa inakwere Jizos
Kra ist d i ka onye Chineke na-esi n’aka ya azop
uta
any i?
12. G in i ka abugh
gunyere?
i akuk
u nke uwa
150
na-anop
i, ha na u iche n’ihe banyere ndor
o ndor
o och
ich
erube isi n’iwu. N’ihi gin
i?
O bu n’ihi na Okwu Chineke
nyere ha iwu ka ha ‘doo onwe ha n’okpuru’ “ikike ndi ka
elu” nke och
i. (Ndi Rom 13:1) O bur
i
ich
u na ihe och
ich
chor
o emegide ihe Chineke chor
o,
ndi na-efe ezi ofufe na´
agbaso ihe nlereanya nke ndiozi,
bu ndi sir
i: “Anyi aghaghi
irubere Chineke isi di ka onye na-achi achi karia
mmadu.”
—Or
u 5:29; Mak 12:17.
Site n’iso ndi Jehova na-efe ya,
i ga-enweta ihe kariri ihe o bula
pur
u ifunahu gi
151
Ezi um
uaz
u Jizos
na-ekwusa na Alaeze Chineke bu nani
olileanya diir i ihe a kpor
si:
Jizos
o mmadu.
buru amuma,
“A ga-ekwusakwa ozi oma
nke a nke alaeze n’elu uwa
dum
` `
mmadu bi ka o bur
ka
u ama nye mba nile; mgbe ahukwa
ogw
u ga-abia.”
(Matiu 24:14) Ezi um
ugw
uaz
u Jizos
Kraist
na-akposa
Alaeze eluigwe Chineke di ka nani olileanya di i-
ri ihe a kpor
ndi mmadu ume ilegara
o mmadu kama igba
´
ndi och
i bu mmadu anya maka igbo mkpa ha. (Abu
ich
Oma
146:3) Jizos
anyi ikpe ekpere maka och
i ahu
kuziiri
ich
`
zuru oke mgbe o sir
i: “Ka alaeze gi bia.
Ka uche gi meekwa n’uwa,
di ka o na-eme n’eluigwe.” (Matiu 6:10) Okwu
Chineke buru amuma
na Alaeze eluigwe a “ga-etipia
alaeze
ndi a nile [di ugbu a] mee ka ha gwus
ma ya onwe ya ga ia,
eguzosi ike ruo mgbe ebighi ebi.”—Daniel 2:44.
14 N’ihi ihe ndi anyi tuleworo ugbu a, juo onwe gi, si:
‘Olee okpukpe nke ozizi ya nile sitere na Bible, nke na` `
emekwa ka a mara aha Jehova? Olee otu nke na-egosiputa
ud
Jehova chor
unanya
i ih
o,
nke nwere okwukwe na Jizos,
nke na-abugh
na nke na-ekwusa na Ala i akuk
u nke uwa,
eze Chineke bu nani ezi olileanya di ir
i ihe a kpor
o mmadu?
` `
N’ime otu okpukpe nile di n’uwa,
olee nke na-eme ihe ndi a
nile?’ Ihe ndi mere eme na-egosi n’uz
o doro anya na o bu
` `
Ndi ama Jehova.—Aisa
ia
43:10-12.
13
G IN I KA I GA-EME?
Nani ikwere na Chineke aputagh
i na mmadu na-eme
ihe Chineke na-acho.
E kwuweri i, Bible na-ekwu na ob
una
ndi mmu o oj
o o kweere na Chineke di. (Jems 2:19) N’ezie,
o doro anya na ha adigh
i eme uche Chineke nakwa
na ha abugh
i ndi o na-anakwere. Iji bur
u ndi Chineke naanakwere, o bugh
i nani na anyi ga-ekwere na o di adi
15
´
13. Olee otu ezi um
uaz
u Jizos
si ele Alaeze Chineke anya, n’ihi ya kwa,
g in i ka ha na-eme banyere ya?
` `
14. Olee otu okpukpe nke i chere na-emezu ihe nd i a chor
o maka ezi
ofufe?
15. Olee ihe oz
ikwere na o d i?
o Chineke na-acho,
e wezuga
152
kamakwa anyi aghaghi ime uche ya. Anyi aghaghikwa
ike
wapu onwe anyi n’okpukpe ugha
ma nakwere ezi ofufe.
` `
16 Pol onyeozi gosiri na anyi ekwesighi ikere ok
e n’ofufe
ugha.
O dere, si: “ ‘Ya mere sinu n’etiti ha pu o,
kewapu
kwanu onwe unu,’ ka Jehova na-asi, ‘kwus
u ibitu ihe
ikwan
na-adigh
aka’; ‘m ga-anabatakwa unu.’ ” (2 Ndi Korint
i ocha
6:17; Aisa
ia
52:11) Ya mere, ezi Ndi Kraist
na-ezere ihe o bula
metutara
ofufe ugha.
17 Bible na-egosi na udi okpukpe ugha nile bu akuku nke
“Babilon
(Mkpughe 17:5) Aha ahu na-echetara
Ukwu ahu.”1
´
´
anyi obodo ochie bu Babilon,
malitere
bu ebe okpukpe ugha
mgbe Iju Mmiri nke ub
och
i Noa gasir i. Ot
ut
u ozizi nke okpukpe ugha
nakwa ememe ndi ha na-emekari ugbu a malitere
ogologo oge gara aga na Babilon.
Di ka ihe atu,
ndi Babilon
´
fere chi ato n’ime otu. Taa, ozizi bu isi nke ot
ut
u okpukpe
bu Ato n’Ime Otu. Ma Bible na-akuzi
n’uz
o doro anya na e
´
nwere nani otu ezi Chineke, bu Jehova, nakwa na Jizos
Kraist
bu Okpara
ya. (Jon
17:3) Ndi Babilon
kwekwaara na mmadu
´
nwere mkpur
i anwu anwu,
u obi na-adigh
bu nke na-adigide
ndu mgbe mmadu nwus
ita
ahuh
ir i, nke pukwara
u n’ebe a
´
na-emekpa mmadu ahu.
Taa, ihe ka n’ot
ut
u okpukpe na´
akuzi
i
nkwenkwe bu na a pur
u imekpa mkpur
u obi na-adigh
´
anwu anwu,
ma o bu mmu o,
ahu n’ok
u ala mmu o.
18 Ebe o bu na ofufe Babilon oge ochie gbasaruru uwa
nile, o dabara adaba ikp
o Babilon
Ukwu nke oge a alaeze uwa
nke okpukpe ugha.
Chineke ebuwokwa amuma
na
´
alaeze uwa
nke okpukpe
ugha
a
ga-ab
ia
n
a
njedebe
na
mbe
`
´
rede. (Mkpughe 18:8) I huwo
ihe mere o ji di oke mkpa ka i
´
banyere otu Babilon
uma
Ukwu ahu si no
chie anya alaeze uwa
nke okpukpe ugha,
i, pee
ji nke 219-220.
` `
16. G in i ka any i kwes ir i ime n’ihe banyere ikere oke n’okpukpe ugha?
´
17, 18. G in i bu “Babilon
Ukwu ahu,”
n’ihi g in ikwa ka o ji d i oke mkpa
ka i ‘si na ya puta’?
153
kewapu onwe gi n’akuk
u o bula
nke Babilon
Ukwu ahu?
Jehova Chineke chor
ugbu a
o ka i mee ngwa ‘si na ya puta’
oge ka di.—Mkpughe
18:4.
19 N’ihi mkpebi i mere isi n’okpukpe ugha puta, ufodu ndi
´
pur
us
Otu o di, site n’iso ndi Je u ikw
i iso gi na-akpakor
ita.
hova na-ejere ya ozi, uru ndi i ga-erita ga-akari ihe ndi pur
u
´
ifunahu gi. Di ka ndi soro uz
o Jizos
n’oge mbu,
bu ndi hapu
ru ihe ndi oz
ndi
o iji soro ya, i ga-emesi nwee ot
ut
u um
unne
nwoke na ndi nwanyi n’uz
o ime mmu o.
I ga-abu akuk
u nke
ezinul
on
o buru ibu, zuru uwa
u,
nke ot
ut
u nde ezi Ndi Kraist,
´
bu ndi nwere ezi ih
n’ebe i no,
I ga unanya
mejuputara.
enwekwa olileanya magburu onwe ya nke id
i ndu ebighi ebi
“n’usoro ihe na-abian
u.”
(Mak 10:28-30) Ikekwe, ka oge naaga, ndi ahu gbahapur
u gi n’ihi nkwenkwe gi ga-eleba anya
n’ihe Bible na-akuzi
ma gho o ndi na-efe Jehova.
20 Bible na-akuzi na n’oge na-adighi anya, Chineke ga ´
eweta ajo usoro ihe a na njedebe, o ga-ejikwa uwa
oh
ur
u
nke ezi omume nke di n’okpuru och
i Alaeze ya do ich
chie anya ya. (2 Pita 3:9, 13) Lee nno o uwa
magburu onwe
ya nke ahu ga-abu!
ahu,
N’usoro ihe oh
ur
u ezi omume
a
´
ga-enwe nani otu okpukpe, otu ud
i ezi ofufe. O bugh
i ihe
´
amamihe di na ya bu gi onwe gi ime ihe ndi kwesir
i ekwesi
iji soro ndi na-efe ezi ofufe na-akpakor
ugbu a?
ita
˙
19. Uru d i anaa ka i ga-erite site n’ijere Jehova ozi?
20. G in i ka od
inihu ga-abur
u nd i na-ekpe ezi okpukpe ahu?
ˇ E nwere nani otu ezi okpukpe.—Matiu
7:13, 14.
ˇ A na-amata ezi okpukpe ahu site n’ozizi nakwa ihe ndi a na-eme na ya.—Matiu 7:16, 17.
` `
ˇ Ndi ama Jehova na-ekpe okpukpe Chineke naanakwere.—Aisa
ia
43:10.
ISI NKE IRI NA ISII
Guzosie Ike n’Ezi Ofufe
G in i ka Bible na-akuzi
banyere iji ihe oyiyi efe
ofufe nakwa ife nd i nna ochie?
´
Olee otu Nd i Kra ist si ele ememe
okpukpe anya?
´
Olee otu i pur
nd i oz
u isi kowaara
o nkwenkwe
g i n’akpasugh i ha iwe?
´
`
na e metowo
ogbe unu. MmaKA E were ya na i chop
utara
´
`
du anowo
na-ezoro ezoro ekpofu ihe na-egbu egbu n’ogbe
ahu,
ugbu a kwa, nke ahu etinyewo ndu ot
ut
u nd i n’ihe ize
ndu.
ad igh i ya na i ga-akwaga
G in i ka i ga-eme? Ihe iru uka
´
ebe oz
o ma o bur
u na i ga-enwe ike ime otu ahu.
` Ma, mgbe
i mes ir i nke ahu,
i ka nwere ike ino na-eche s i: ‘Ekuruwo m
ihe ga-akpatara m or
ia?’
2 E nwere onodu yiri ya n’ihe metutara okpukpe ugha.
Bible na-akuzi
na e jiwo ozizi nakwa ememe nd i na-ad igh i
´
ocha
meto o ofufe d i otu ahu.
6:17) O bu ya
(2 Nd i Korint
´
mere o ji d i mkpa ka i si na “Babilon
Ukwu ahu,”
bu` alaeze
uwa
nke okpukpe ugha,
puta.
(Mkpughe 18:2, 4) I mewo
´
nke ahu?
Ya bur
u otu ahu,
e kwes ir i ija g i mma. Ma, ikewapu onwe g i n’okpukpe ugha
ma o bu idegara ha akwukw
o
` `
biri.
Mgbe
i
na i bugh
i ebe okwu
izi onye otu ha abugh
`
mes ir i nke ahu,
ghagh
u
onwe
g
s
‘
O
d
ihe
o
b
ula
i ij i, i: i
i
metutara
okpukpe ugha
m na-ahapubegh
ihe atu
i?’ Tulee
uf
od
u.
˙
1, 2. Ajuj
u d i anaa ka i na-aghagh i iju onwe g i mgbe i hapus
ir i okpukpe ugha,
oleekwa ihe mere i ji chee na nke a d i mkpa?
155
IHE OYIYI NA IFE ND I NNA OCHIE OFUFE
Uf
ihe oyiyi ma o bu ihu arus
od
u enwewo
i n’ul
o ha ruo
`
´
ot
ut
u afo.
O d i nke i nwere? Ya bur
u otu ahu,
i pur
u iche
na o kwes igh i ekwes i ma o bu na o d i njo ikpegara Chine´
ke ekpere n’ejigh i ihe nd i d i otu ahu a na-ahu anya. I pur
u
ob
inwe mmas i d i ukwuu n’uf
una
od
u n’ime ihe nd i a. Ma,
´
o bu Chineke ga-ekwu otu e kwes ir i isi fee ya, Bible naakuzikwa
na o chogh
i ka any i jiri ihe oyiyi na-eme ihe.
(Op
115:4-8; A isa ia 42:8; 1 Jon
up
u 20:4, 5; Abu Oma
5:21)
N’ihi ya, i pur
u iguzosi ike n’ezi ofufe site n’ibibi ihe o bula
´
i nwere, bu nke e ji eme ihe n’ofufe ugha.
Gbal ia ile ha anya
´
otu Jehova si ele ha—d i ka “ihe aru.”—Deuter
on
27:15.
omi
4 N’otutu okpukpe ugha kwa, a na-efekar nd nna ochie
i
i
ofufe. Tupu uf
od
u anata eziokwu Bible, ha kweere na nd i
nwur
u anwu d i ndu n’ala mmu o nakwa na ha pur
u inyere
3
3. (a) G in i ka Bible kwuru banyere iji ihe oyiyi eme ihe, n’ihi g in ikwa
ka o pur
u iji siere uf
od
u nd i ike inakwere echiche Chineke? (b) G in i
´
ka i kwes ir i ime ihe o bula
i nwere, bu nke e ji eme ihe n’ofufe ugha?
´
4. (a) Olee otu any i si mara na ife nd i nna ochie abagh i uru? (b) N’ihi
g in i ka Jehova ji machibido nd i ya itinye aka n’ud
i mgbaas i o bula?
156
´
nd i d i ndu aka ma o bu meru o ha ahu.
Ikekwe, i naetinyebu mgbal i d i ukwuu iji mee ka obi jur
u nd i nna nna
g i nwur
n’Isi nke 6 nke akwu u anwu.
Ma d i ka i mutara
kwo a, nd i nwur
N’ihi ya,
u anwu ad igh i ndu n’ebe o bula.
`
igbal i iso ha kwur ita okwu abagh i uru. Ozi o bula
yiri ka o
sitere n’aka onye any i hur
u n’anya nwur
u anwu sitere n’aka
nd i mmu o oj
o o n’ezie. N’ihi ya, Jehova machibidoro um
u
Izrel igbal i iso nd i nwur
u anwu kwur ita okwu ma o bu ike` `
re oke n’ud
on
18:10-12.
i mgbaas i o bula
oz
o.—Deuter
omi
5 G
in i ka i pur
u ime ma o bur
u na i na-ejibu ihe oyiyi
efe ofufe ma o bu na-efebu nd i nna ochie ofufe? Gu o ma
´
tughar
ia uche n’akuk
u Bible nd i na-egosi otu Chineke si
ele ihe nd i a anya. Na-ekpegara Jehova ekpere kwa ub
och
i
banyere mmas i i nwere iguzosi ike n’ezi ofufe, na-ar iokwa
´
ya ka o nyere g i aka iche echiche otu o si eche.—A isa ia
55:9.
ND I KRA IST OGE MBU AGBAGH I KRISMAS
Okpukpe ugha
pur
u iji ememe okpukpe nd i na-ewu
ewu meto o ofufe mmadu na-efe. D i ka ihe atu,
ihe ba tulee
nyere Krismas. A s ir i na Krismas bu ememe ncheta om
um
u
´
Jizos
nke nta ka o bur
Kra ist, ihe fokwara
u okpukpe nile, bu
nd i na-azor
o na ha bu Nd i Kra ist, na-agba ya. Ma, o d igh i
` `
ihe ama o bula
na-egosi na nd i na-eso uz
o Jizos
na nar i afo
´
´
mbu mere ememe d i otu ahu.
Akwukw
o bu Sacred Origins
of Profound Things (Mmalite D i Nso nke Ihe Nd i D i Omimi) na-ekwu, s i: “Ruo nar i afo abu o mgbe a mus
ir i Kra ist,
o d igh i onye maara kpomkwem
mgbe a mur
u ya, o bukwa
mmadu ole na ole chod
ir i ima.”
6
5. G in i ka i pur
u ime ma o bur
u na i na-ejibu ihe oyiyi efe ofufe ma
o bu na-efebu nd i nna ochie ofufe?
6, 7. (a) G in i ka a s ir i na a na-eji ememe Krismas echeta, um
uaz
u Ji`
zos
ha na
nke nar i afo mbu ha gbara ya? (b) Olee ihe nd i e jikotara
ememe ub
och
i om
um
u mgbe nd i na-eso uz
o Jizos
n’oge mbu no
n’uwa?
157
7 O burugod na nd na-eso uzo Jizos maara kpomkwem
i
i
ub
och
i a mur
u ya, ha agaragh i eme ememe banyere ub
o
´
ch i ahu.
N’ihi g in i? O bu n’ihi na, d i ka akwukw
o bu The
World Book Encyclopedia si kwuo, Nd i Kra ist oge mbu “lere
ime ememe ub
och
i om
um
u mmadu anya d i ka omenala
nd i og
o mmu o.”
Nan i ememe ub
och
i om
um
u nd i a kpot
u
ru aha na Bible bu nke nd i och
ich i abu o na-efegh i Jehova.
(Jenesis 40:20; Mak 6:21) E mekwaara arus
i d i iche iche
ememe ub
och
i om
um
u.
D i ka ihe atu,
na May 24 nd i Rom
´
na-eme ememe ub
och
i om
um
u nke chi nwany i bu Da iana.
N’ub
och
i na-eso ya, ha na-eme ememe ub
och
i om
um
u chi
´
anyanwu ha, bu Apolo. N’ihi ya, e jikotara
ememe ub
och
i
om
i Iso Uz
um
u na ikpere arus
i, o bugh
o Kra ist.
8 E nwekwara ihe ozo mere Nd Kra
i
ist nar i afo mbu na agaragh i eji mee ememe ub
och
i om
um
u Jizos.
O yikar ir i
`
ka nd i na-eso uz
o ya ha maara na o d i ihe jikor
o ememe
ub
D i ka ihe atu,
och
i om
um
u na nkwenkwe ugha.
ot
u
tu nd i Gris na nd i Rom oge ochie kweere na o d i mmu o
na-ab ia mgbe o bula
a mur
u mmadu ma na-echebe onye
ahu n’oge ndu ya nile. “Mmu o a sooro chi a mur
u onye
ahu n’ub
och
i om
um
u ya nwee mmekor
ita n’uz
o uf
od
u
´
d i omimi,” ka akwukw
o bu The Lore of Birthdays (Nkuzi
Omenala Banyere Ub
och
i Om
um
u)
na-ekwu. N’ezie, ememe o bula
ga-ejikota
Jizos
agagh i
na nkwenkwe ugha
´
amas i Jehova. (A isa ia 65:11, 12) N’ihi ya, oleezi otu ot
ut
u
nd i si malite igba Krismas?
´
OTU KRISMAS SI MALITE
9 O bu mgbe otutu nar afo gas
i ir i kemgbe Jizos
bis ir i
n’uwa
ka nd i mmadu malitere ime ememe ncheta om
um
u
ya na December 25. Ma o bughi
n’ub
och
i ahu ka a mur
u
8. Kowaa
ihe jikor
o ememe ub
och
i om
um
u na nkwenkwe ugha.
´
9. Olee otu e si b ia hor
o December 25 d i ka ub
och
i a ga na-eme ememe om
um
u Jizos?
158
` `
Jizos,
n’ihi na ihe ama na-egosi na a mur
u ya n’October.1
G in izi mere e ji hor
o December 25? O yiri ka uf
od
u nd i me`
s ir i zor
o na ha bu Nd i Kra ist ha b iara “cho o ka ub
och
i ahu
dabaa n’ub
och
i ememe nd i Rom na-ekpere arus
i ji echeta
‘ub
och
i om
um
u nke anyanwu a na-emerigh i emeri.’ ” (The
´
New Encyclopædia Britannica) N’oge oyi, bu mgbe o yiri ka
anyanwu ad igh i nno o achasi ike, nd i og
o mmu o na-eme
ememe iji mee ka ihe a nke na-enye okpomok
u,
nke na` `
enyekwa ıhe si n’ebe d i anya o gara lota.
E chere na o bu
na December 25 ka anyanwu ahu lotawara.
Iji nwaa itogha
´
ta nd i og
o mmu o,
nd i ndu okpukpe nabatara ememe a ma
gbal ia ime ka o yie “nke Nd i Kra ist.”2
10 O d
na Krismas sitere n’ememe
iwo anya a chop
utara
nd i og
o mmu o.
Ebe o bu na o sitere n’ememe Akwukw
o
Nso na-akwadogh i, a machibidoro Krismas iwu n’England
nakwa n’uf
od
u mba nd i oz
o America
`
I ga-aracha
ch ir i na nar i afo nke 17. Ob
a na una
swiit a tut
utara
eri onye o bula
ghara or
u n’ub
och
i
na gota?
´
´
Krismas nha. Otu o d i, n’oge na-ad igh i
anya, omenala ochie nd i ahu logha
chiri, a gbakwunyekwara
uf
od
u nd i
oh
nnukwu
ur
u.
Krismas ghoghachiri
´
ememe, o ka d ikwa otu ahu n’ot
ut
u
ala. Ma ebe o bu na o d i ihe jikor
o
Krismas na okpukpe ugha,
nd i chor
o
1 Lee Ihe Odide Ntukwas
i, peeji nke
221-222.
2 Ememe Saturnalia sokwa n’ihe nd i mere
e ji hor
o December 25. A na-eme ememe a
nke a na-emere chi or
u ubi nke nd i Rom na
December 17-24. A na-enwe oriri na nkwari,
na-enyer itakwa onyinye n’oge ememe Saturnalia.
10. N’oge gara aga, g in i mere na uf
od
u nd i
agbagh i Krismas?
159
ime ihe na-amas i Chineke ad igh i agba Krismas ma o bu
ememe o bula
oz
o nke malitere n’ikpere arus
i.1
`
MMADU O KWES´ IR I ICHEGBU ONWE YA
BANYERE OTU EMEME SI MALITE?
11 Ufodu kweere na ememe nd d ka Krismas sitere
i i
n’ememe nd i og
o mmu o ma ha ka na-eche na o d igh i njo
igba ha. A s i kwuwe, ihe ka n’ot
ut
u nd i ad igh i eche banyere ofufe ugha
mgbe ha na-eme ememe okpukpe.
Oge nd i a
`
´
na-enyekwa ezinul
o ohere ib iakota
on
u.
O bu otu i si ele ya
´
anya? Ya bur
maka nd i ezinul
u otu ahu,
o bu ihunanya
o
maka okpukpe ugha,
na-eme ka igug i, o bugh
i ihunanya
zosi ike n’ezi ofufe yie ihe tara akpu.
Jide n’aka na Jehova,
´
´
bu onye malitere ezinul
o,
chor
o ka g i na nd i ikwu g i d ir i na
mma. (Nd i Efesos
3:14, 15) Ma, i pur
u isi n’uz
o nd i d i Chi´
neke mma mee ka nkeko d i otu ahu siwanye ike. Banyere
ihe any i kwes ir i iwere d i ka ihe kas i mkpa, Pol
onyeozi dere,
s i: “Nogiden
u na-ejide n’aka ihe Onyenwe any i na-anara
nke oma.”—Nd
i Efesos
5:10.
´
12 Elegh anya,
i
i na-eche na o d igh i ihe jikor
o otu eme´
me d i iche iche si malite na otu e si eme ha taa. Mmadu
`
´
o kwes ir i ichegbu onwe ya banyere otu ememe si malite?
Ee!
Ka e were ya na i hur
u swiit togb
o na gota.
` Iji maa atu:
I ga-atut
ur
u ya rachaa? Mbanu!
Swiit ahu eruola unyi. D i
ka swiit ahu,
ememe okpukpe pur
u iyi ihe na-ato ut
o,
ma a
tut
ha n’ebe ruru unyi. Iji guzosie ike n’ezi ofufe, o d i
utara
´
mkpa ka any i na-ele ihe anya d i ka A iza ia onye amuma,
bu
onye gwara nd i na-efe ezi ofufe, s i: “Unu emetula
ihe rur
u
aru”
aka.—A isa ia 52:11.
´
1 Iji nweta nkowa
banyere otu Nd i Kra ist na-esi ele ememe nd i na
ewu ewu anya, lee Ihe Odide Ntukwas
11. N’ihi g in i ka uf
od
u nd i ji eme ememe okpukpe, ma olee ihe any i
kwes ir i ile anya d i ka ihe kas i mkpa?
12. Nye ihe atu nke ihe mere any i kwes ir i iji zere omenala na ememe
nd i sitere n’ebe nd i ruru unyi.
160
JIRI EZI UCHE NA-EMESO ND I OZ
O IHE
Ihe ima aka pur
u
ibilite
ma
o
b
ur
u
na
i chogh
i iso mee
ememe. D i ka ihe atu,
nd i or
u ibe g i pur
u id i na-eche ihe
mere na i d igh i eme ememe uf
or
od
u n’ebe
u g i. O bur
u
`
kwanu na e nye g i onyinye Krismas? O ga-ad i njo inara ya?
O bur
u na di ma o bu nwunye g i na-ekpe okpukpe
ukwan
oz
u g i ghara iche na o
o?
G in i ka i pur
u ime iji mee ka um
d i ihe na-efunahu ha n’ihi emegh i ememe okpukpe?
14 O d mkpa iji ezi uche na-eme ihe iji ghota ihe e kwes
i i
´
r i ime n’on
od
u nke o bula.
O bur
u na mmadu ekelee g i otu
e si ekele n’oge ememe, i pur
u nan i is i ya ndeewo. Ma, ka
e were ya na onye ahu bu onye i na-ahu mgbe nile ma o
´
bu onye g i na ya na-aruk
o or
u mgbe nile. Ya bur
u otu ahu,
`
i pur
u icho igwakwu ya ihe uf
od
u.
N’on
od
u nile, jiri nka
mee ihe. Bible na-adu od
u,
s i: “Kwenu ka okwu unu d ir i
n’amara mgbe nile, bur
u ihe e ji nnu mee ka o d i ut
o,
ka
´
unu wee mara otu unu kwes ir i isi azaghachi onye o bula.”
(Nd i Kol
osi
4:6) Lezie anya ka i ghara ime ihe na-egosi
`
`
`
enwegh i nkwanye ugwu. Kama nke ahu,
ihe i
jiri nka kowaa
kweere. Mee ka o doo anya na ihe i na-ekwu abugh
i na inye
onyinye nakwa inwe mgbakota
d i njo kama na o ga-akara g i
mma ime ihe nd i a n’oge d i iche.
15 Oleekwanu ma o buru na mmadu achoo inye g onyii
nye? O bu on
od
u e nwere ga-ekpebi ihe i ga-eme. Onye
ahu pur
u ikwu, s i: “Ama m na unu ad igh i eme ememe a.
Ma achor
o m inye g i ihe a.” I pur
u ikpebi na inara onyi` `
nye ahu n’on
i ikere oke n’ememe ahu.
od
u nd i ahu abugh
´
Otu o d i, o bur
u na onye ahu amagh i banyere nkwenkwe
g i, i pur
Nke a pur
u
u igwa ya na i d igh i eme ememe ahu.
inye aka kowaa
ihe mere i ji na-anara onyinye ahu ma gha
13
˙
13. Ihe ima aka nd i d i anaa pur
u ibilite ma o bur
u na i d igh i eso eme
ememe okpukpe?
´
14, 15. G in i ka i pur
u ime ma o bur
u na mmadu ekelee g i otu e si
ekele n’oge ememe ma o bukwan
u o bur
u na mmadu acho o inye g i
onyinye?
161
ra inye mmadu onyinye n’oge ahu.
N’aka nke oz
o,
o ga-abu
ihe amamihe d i na ya ighara inara onyinye ma o bur
u na
o doro anya na nzube e ji enye g i ya bu iji gosi na i d igh i
akwusi
u na i ga-eme ihe
ike n’ihe nd i i kwere ma o bukwan
nd i megidere nkwenkwe g i iji nweta onyinye.
OLEEKWANU BANYERE ND I EZINUL
O G I?
Oleekwanu ma o bur
u na nd i ezinul
o g i ekwegh i n’ihe
`
nd i i kweere? Na nke a kwa, jiri nka mee ihe. O bagh i
uru ikpa isiokwu banyere omenala ma o bu ememe o bula
nd i ikwu g i ho or
o ime. Kama nke ahu,
ghota
na ha nweere onwe ha ikwere ihe mas ir i ha, d i nno o ka i ga-acho ka
ha ghota
na i nweere onwe g i ikwere ihe nd i mas ir i g i. (Matiu 7:12) Zere ime ihe o bula
ga-eme ka o yie ka i na-ekere
´ `
oke n’ememe ahu.
Na-ejikwa ezi uche eme ihe mgbe a b ia` `
n’ememe ahu.
ra n’ihe nd i na-abugh
i ikere oke kpomkwem
N’ezie, i kwes ir i id i na-eme omume n’uz
o ga-eme ka i nwee
ezi ako na uche.—1 Timoti 1:18, 19.
17 G
in i ka i pur
u ime iji mee ka um
u g i ghara iche na
o d i ihe na-efunahu ha n’ihi emegh i ememe nd i Akwukw
o
Nso na-akwadogh i? Ihe i na-emere ha n’oge nd i oz
o n’afo
´
ga-eme ka ha ghara iche otu ahu.
Nd i nne na nna uf
od
u
na-enwe oge nd i ha na-enye um
u ha onyinye. Otu n’ime
onyinye nd i kas i mma i pur
u inye um
u g i bu oge g i na nlebara anya ihunanya.
16
NA-EFE EZI OFUFE
Iji mee ihe na-amas i Chineke, i ghagh i iju ofufe ugha
ma guzosie ike n’ezi ofufe. G in i ka nke ahu na-agunye?
Bi
ble na-ekwu, s i: “Ka any i na-echebakwara ibe any i echiche
18
´
`
16. Olee otu i pur
eme u isi jiri nka na-eme ihe n’okwu nd i metutara
me okpukpe?
´
17. Olee otu i pur
u isi nyere um
u g i aka ighara iche na o d i ihe naefunahu ha mgbe ha hur
u na nd i oz
o na-eme ememe?
´
18. Olee otu iga nzuko Nd i Kra ist pur
u isi nyere g i aka iguzosi ike n’ezi
ofufe?
162
iji kpalie inwe ihunanya
na iru ezi or
u,
ghara id i na-ahapu
nzuko nke any i onwe any i, d i ka o bu omenala uf
od
u nd i,
´
kama ka any i na-agbar ita ibe any i ume, na-emekwa otu ahu
kar i ka unu na-ahu ub
och
i ahu ka o na-eru nso.” (Nd i Hibru 10:24, 25) Nzuko Nd i Kra ist bu oge obi ut
o,
nke i
kwes ir i iji fee Chineke n’uz
o o na-anakwere. (Abu Oma
´
´
22:22; 122:1) Na nzuko nd i d i otu ahu,
Nd i Kra ist kwes ir i
ntukwas
i obi ‘na-agbar ita ibe ha ume.’—Nd i Rom 1:12.
19 Uzo ozo puru isi guzosie ike n’ezi ofufe bu site n’
igwa
i ` `
nd i oz
site n’iso Nd iama Jeho o banyere ihe nd i i mutaworo
va na-amu Bible. N’ezie, ot
ut
u nd i “na-eze ume, na-asukwa
ude” n’ihi ihe oj
taa. (Ezikiel 9:4)
o o nd i a na-eme n’uwa
´
Ikekwe, i ma uf
od
u nd i na-eme otu ahu.
Gwa ha banyere
´
olileanya dabeere na Bible bu nke i nwere maka od
inihu.
Ka i na-eso ezi Nd i Kra ist na-akpakor
ita ma na-agwa nd i oz
o
´
banyere eziokwu d i ebube sitere na Bible, bu nke i mutawo
ro, i ga-achop
uta
na mmas i i ka pur
u id i na-enwe n’ememe
ofufe ugha
ga-eji nke nta nke nta kwus
i. Jide n’aka na i gaenwe nno o obi ut
o,
i ga-enwetakwa ot
ut
u ngozi
ma o bur
u
na i guzosie ike n’ezi ofufe.—Malaka i 3:10.
19. N’ihi g in i ka o ji d i mkpa ka i na-agwa nd i oz
o banyere ihe nd i i
na-amuta
na Bible?
ˇ Ihe oyiyi nakwa ife ndi nna ochie ofufe
ekwesigh
n’ezi ofufe.—Op
i ibata
up
u 20:4, 5;
Deuteron
18:10-12.
omi
`
` `
ˇ O di njo ikere oke n’ememe ndi malitere
n’aka ndi og
i Efesos
o mmu o.—Nd
5:10.
`
ˇ Ezi Ndi Kraist
kwesir
i iji nka na-eme ihe
mgbe ha na-akowara
ndi oz
o nkwenkwe ha.
—Ndi Kol
osi
4:6.
Ife ezi ofufe na-eweta ezi
obi ut
o
ISI NKE IRI NA ASAA
Biaruo
Chineke Nso
n’Ekpere
N’ihi g in i ka any i ji kwes i id i na-ekpegara
Chineke ekpere?
Olee ihe any i na-aghagh i ime ka Chineke
wee nu ekpere any i?
´
Olee otu Chineke si aza ekpere any i?
mbara igwe.
U WA pere nno o mpe ma e jiri ya tunyere
´
N’eziokwu, n’anya Jehova, bu “onye meworo eluigwe na
uwa,”
mba nile di ka otu ntu mmiri na-atup
u n’ite mmiri. (Abu Oma
115:15; Aisa
ia
40:15) N’agbanyeghi nke ahu,
Bible na-ekwu, si: “Jehova di nso ndi nile na-akpoku
´
Ya, bu ndi nile na-akpoku
Ya n’eziokwu. Ihe di ndi na-atu
egwu Ya ut
ntiku ha ka O
o ka O ga-eme; o bukwa
ga-anu.”
145:18, 19) Chegodi ihe nke ahu puta (Abu Oma
ra! Onye Okike nke pur
u ime ihe nile no anyi nso, o
Ya
ga-anukwa
ekpere anyi ma o bur
u na anyi ‘akpokuo
`
`
n’eziokwu.’ Lee nno o ihe ugwu anyi nwere ikpegara Chineke ekpere!
2 Otu´ o di, o buru na anyi achoo ka Jehova nu ekpere anyi,
anyi aghaghi ikpegara ya ekpere n’uz
o o na-anakwere. Anyi
`
apugh
ihe Bible na i ime nke a o gwula
ma anyi ghotara
akuzi
banyere ekpere. O di mkpa ka anyi mara ihe Akwukw
o
Nso na-ekwu banyere nke a, ebe o bu na ekpere na-enyere
anyi aka ib
Jehova nso.
iarukwu
1, 2. N’ihi g in i ka any i ji kwes i ile ekpere anya d i ka nnukwu ihe
`
`
ugwu, n’ihi g in ikwa ka o ji d i mkpa ka any i mata ihe Bible na-akuzi
banyere ya?
165
“Onye Meworo eluigwe
na ala” di njikere i nu
ekpere anyi
N’IHI G IN I KA A GA-EJI
NA-EKPEGARA JEHOVA EKPERE?
3 Otu ihe di mkpa mere anyi ji kwesi idi na-ekpegara Je
´
hova ekpere bu na o na-agba anyi ume ime otu ahu.
Okwu
ya na-agba anyi ume, si: “Unu enwela nchegbu banyere ihe
o bula,
kama n’ihe nile site n’ekpere na ir
i osi
i o ike ya
arir
na inye ekele, meenu ka Chineke mara ihe unu na-ari o;
udo
nke Chineke nke karir
i echiche nile ga-echekwa obi unu na
ike iche echiche unu nche site na Kraist
(Ndi Filipai 4:
Jizos.”
´
6, 7) N’ezie, anyi ekwesigh
i ileghara ndokwa di otu a anya,
´
bu nke Onye Och
i Kasin
u nke eluigwe na ala ji obioma
ich
meere anyi!
4 Ihe ozo mere anyi ji kwesi idi na-ekpe ekpere bu na
ikpegara Jehova ekpere mgbe nile bu otu uz
o nke isi naewusikwu mmekor
anyi na ya ike. Ezi ndi enyi adigh
i
ita
ekwurita
okwu nani mgbe ihe di ha mkpa. Kama nke
ahu,
ha
ha na-enwe mmasi n’ebe ibe ha no,
ob
ub
uenyi
3. G in i bu otu ihe d i mkpa mere any i ji kwes i id i na-ekpegara Jehova
ekpere?
´
4. Olee otu ikpegara Jehova ekpere mgbe nile si eme ka mmekor
ita
any i na ya sikwuo ike?
166
na-esiwanyekwa ike ka ha na-agwarita
ibe ha ihe di ha n’obi,
nchegbu ha, na mmetuta
ndi ha na-enwe, n’enweghi ihe
mgbochi. N’uz
o uf
od
u,
e nwere on
od
u yiri nke ahu ma a bia
´
na mmekor
anyi na Jehova Chineke. Site n’akwukw
ita
o a, i
mutawo
ot
ut
u ihe banyere ihe ndi Bible na-akuzi
banyere Je`
`
hova, agwa ya, na nzube ya. I matawo ya di ka onye di adi.
Ekpere na-eme ka i nwee ohere igwa
Nna gi nke eluigwe ihe
´
di gi n’obi. Ka i na-eme otu ahu,
Jehova nso.
i ga-abiarukwu
—Jems 4:8.
OLEE IHE ND I ANY I NA-AGHAGH I IME?
`
Jehova o na-anu ekpere nile? Tulee
ihe o gwara um
u Izrel na-enupu isi n’oge Aiza
“Ob
mgbe
ia
onye amuma:
una
unu na-ekpe ot
ut
u ekpere, M gaghi adi na-anu:
aka unu juputara
n’obara.”
(Aisa
ia
1:15) Ya mere, omume uf
od
u pur
u
ime ka Chineke ghara in
u ekpere anyi. N’ihi ya, ka Chineke
´
wee za ekpere anyi, anyi aghaghi ime ihe uf
od
u bu isi o cho
ro anyi n’aka.
6 Ihe bu´ isi o choro anyi n’aka bu inwe okwukwe. (Mak
11:24) Pol
i o gaghi
onyeozi dere, si: “Ma okwukwe adigh
ekwe omume ime ihe di [Chineke] ezi mma, n’ihi na onye
na-abiaru
Chineke nso aghaghi ikwere na o di adi, nakwa na
o bu onye na-akwughachi
ndi na-achosi
ya ike ugw
o or
u.”
(Ndi Hibru 11:6) Inwe ezi okwukwe abugh
na
i nani imata
Chineke di nakwa na o na-anu ma na-aza ekpere anyi. Omu`
me anyi ga-egosi ma anyi nwere okwukwe. Anyi aghaghi
` `
inye ihe ama doro anya na anyi nwere okwukwe site n’uz
o
anyi si ebi ndu kwa ub
2:26.
och
i.—Jems
7 Jehova chokwara ka ndi na-ekpegara ya ekpere jiri obi
5
5. G in i na-egosi na Jehova ad igh i anu ekpere nile?
´
6. Ka Chineke wee nu ekpere any i, olee ihe bu isi a chor
o any i n’aka,
´
oleekwa otu any i pur
u
isi
mee
ya?
`
`
7. (a) N’ihi g in i ka any i ji kwes i igosi nkwanye ugwu mgbe any i
na-agwa Jehova okwu n’ekpere? (b) Mgbe any i na-ekpegara Chineke
´
ekpere, olee otu any i pur
u isi gosi na any i d i umeala n’obi nakwa na
ihe any i na-ekwu si any i n’obi?
Biaruo Chineke Nso n’Ekpere
167
`
´
umeala na obi ocha
na-eme otu ahu.
i
O bu na anyi ekwesigh
id
i umeala n’obi mgbe anyi na-agwa Jehova okwu? Mgbe
ndi mmadu nwere ohere igwa
eze ma o bu onyeisi ala okwu,
´
´
ha na-ejikar` i nsop
ur
u eme otu ahu,
wee na-akwanyere okw
a
`
`
`
`
ya ugwu. O buzi
Jehova ka anyi na-agaghi akwanyere ugwu
mgbe anyi na-ekpegara ya ekpere? (Abu Oma
138:6) E kwu
weri i, o bu “Chineke Nke pur
u ime ihe nile.” (Jenesis 17:1)
´
Mgbe anyi na-ekpegara Chineke ekpere, otu anyi si eme ya
kwesir
i igosi na anyi ji obi umeala ghota
na o ka anyi elu.
´
Obi umeala di otu ahu kwesir
anyi iji obi anyi dum
i ikpali
na-ekpe ekpere, na-ezere ikpe ekpere n’otu uz
o,
ma o bu
ikwughachi otu ihe ugboro ugboro.—Matiu 6:7, 8.
8 Ihe ozo a choro n’aka anyi nke ga-eme ka Chineke nu
ekpere anyi bu na anyi ga na-eme ihe kwekor
o n’ekpere
anyi. Jehova na-atu anya ka anyi na-agbalisi
ike id
i na-eme
di ka ekpere anyi si di. Di ka ihe atu,
o bur
u na anyi ekpee
ekpere, si: “Nye anyi nri taa maka ub
och
i taa,” anyi aghaghi igbasi
mbo ike n’or
u o bula
anyi na-aru.
(Matiu 6:11;
2 Ndi Tesalona
3:10) O bur
ika
u na anyi ari o maka enyema´
ka iji merie otu adigh
u
i ike anu ahu,
anyi aghaghi ikpachap
anya iji zere on
unwa.
(Ndi
od
u ndi pur
u iduba anyi n’onw
´
Kol
i n’ihe ndi a bu isi a chor
osi
3:5) Tukwas
o,
e nwekwara
´
ajuj
u ndi a na-aju banyere ekpere bu ndi o di anyi mkpa ka a
zaa.
IZA AJUJ
U UF
OD
U BANYERE EKPERE
`
Onye ka anyi kwesir i ikpegara ekpere? Jizos
um
kuziiri
u
azu ya ikpegara “Nna anyi nke no n’eluigwe” ekpere. (Matiu
6:9) N’ihi ya, anyi kwesir
i ikpegara nani Jehova Chineke
´
´
ekpere. Otu o di, Jehova na-acho ka anyi kwanyere okw
a nke
´
`
`
Okpara
o mur
ugwu. Di ka anyi
u nani ya, bu Jizos
Kraist,
hur
di ka
o a, e zitere Jizos
n’uwa
´
onye mgbaputa
u.
iji gbaputa
anyi na mmehie na onw
(Jon
9
´
8. Olee
otu any i pur
u isi mee ihe kwekor
o n’ekpere any i?
`
`
`
site n’aha onye?
9. Onye ka any i kwes ir i ikpegara ekpere, o bukwa
168
` `
3:16; Ndi Rom 5:12) O bu ya bu Nnukwu Onye Nchu aja na
Onyeikpe a hop
ahop
(Jon
utara
uta.
5:22; Ndi Hibru 6:20)
N’ihi ya, Akwukw
o Nso na-agwa anyi ka anyi na-ekpe ekpere site n’aha Jizos.
Jizos
n’onwe ya kwuru, si: “Abu m uz
o na
´
eziokwu na ndu.
Nna m ma o
i onye na-abiakwute
O digh
bugh
i site na mu.”
(Jon
14:6) Ka e wee nu ekpere anyi, anyi
aghaghi ikpegara nani Jehova ekpere site n’aha Okpara
ya.
`
10 O bu iwu na a ga-enwe otu´ puru iche anyi na-aghaghi isi
nor
o mgbe anyi na-ekpe ekpere? Ee e. Jehova ekwughi na o di
otu uz
o anyi na-aghaghi isi nor
o ma o bu debe aka. Bible naakuzi
na e nwere uz
o ndi kwesir i ekwesi a pur
u isi nor
o kpee
ekpere. Ha na-agunye
in
od
u ala, ihulata isi, igbu ikpere n’ala,
na iguzo ot
8:6; Daniel 6:10;
o.
(1 Ihe E Mere 17:16; Nehemaia
´
Mak 11:25) Ihe di mkpa n’ezie abugh
i otu pur
u iche a pur
u isi
´
nor
u anya, kama o bu on
o bu nke ndi oz
o pur
u ih
od
u obi ziri
ezi. N’ezie, mgbe anyi na-eme ihe ndi anyi na-eme kwa ub
o
chi ma o bu chee on
od
u chor
o ime ihe ngwa ngwa ihu, anyi
pur
o ebe o bula
u in
anyi no kpee ekpere n’obi anyi. Jehova
´
na-anu ekpere ndi di otu ahu n’agbanyeghi na e nwere ike ndi
oz
i ama na anyi kpere ekpere.—Nehe o no anyi nso agatud
igh
maia
2:1-6.
11 Olee ihe ndi anyi puru ikpe ekpere maka ha? Bible na akowa,
si: “N’agbanyeghi ihe o bu nke anyi na-ari o di ka
uche ya si di, o [Jehova] na-anu olu anyi.”
(1 Jon
5:14) N’ihi
ya, anyi pur
` u ikpe ekpere maka ihe o bula
kwekor
o n’uche
Chineke. O bu uche ya ka anyi na-ekpe ekpere banyere
ihe ndi na-enye anyi nsogbu n’obi? Eenu!
Ikpegara Jehova ekpere di nno o ka igwa
ezi enyi okwu. Anyi pur
u igwa
Chineke obi anyi, ‘na-awus
i obi anyi n’ihu Ya di ka mmiri.’ (Abu Oma
62:8) Anyi kwesir
i ir
i o maka mmu o nso,
n’ihi
na o ga-enyere anyi aka ime ihe ziri ezi. (Luk 11:13) Anyi
10. N’ihi g in i ka o na-ejigh i bur
u iwu na a ga-enwe otu uz
o any i naaghagh i isi nor
o mgbe any i na-ekpe ekpere?
´
11. Olee mkpa any i uf
od
u bu nd i any i kwes ir i itinye n’ekpere?
169
pukwara
ir
i o maka nduzi n’ime mkpebi ndi ezi uche di na
ha nakwa maka ume iji nagide ihe isi ike. (Jems 1:5) O bur
u
na anyi emee mmehie, anyi kwesir
i ir
i o maka mgbaghara
` `
mmehie dabere n’aja mgbaputa
(Ndi Efesos
Kraist.
1:3, 7)
N’ezie, o bugh
anyi ka anyi kwesi-
i nani ihe ndi metutara
ri itinye n’ekpere. Anyi kwesir
i itinye ndi oz
o n’ekpere anyi
` `
—ndi otu ezinul
o anyi nakwa ndi anyi na ha na-efeko ofufe.
—Or
u 12:5; Ndi Kol
osi
4:12.
12 Anyi kwesiri ibute ihe ndi metutara Jehova Chineke uzo
n’ekpere anyi. N’ezie, anyi nwere ihe mere anyi ga-eji naenye ya otuto na ekele sitere n’obi maka id
i mma ya nile.
(1 Ihe E Mere 29:10-13) Jizos
ekpere nlereanya ahu,
kuziri
´
nke e dekor
o na Matiu 6:9-13, bu nke o ji zi anyi ikpe ekpere
ka e doo aha Chineke nso.
Ihe oz
o o kwukwara bu ka Alaeze Chineke bia
di ka a
nakwa ka e mee uche ya n’uwa
na-eme ya n’eluigwe. O bu mgbe Jizos
i ihe ndi a di
kwusir
mkpa metutara
Jehova ka o kwuru okwu banyere ihe ndi na
akpa anyi. N’otu aka ahukwa,
mgbe anyi butere Chineke uz
o
n’ekpere anyi, anyi na-egosi na anyi adigh
i acho nani od
i-
mma onwe anyi.
13 Olee otu´ ekpere anyi kwesir itoru ogologo? Bible ekwughi
i
´
otu ekpere mmadu na-ekpe nani ya ma o bu n’ihu oha
kwesi-
ri itoru ogologo. Ha pur
u ekpere di mkpirikpi e kpere tupu
u ib
e riwe nri ma o bu ogologo ekpere onwe onye anyi nke anyi
´
no na ya awus
ir i Jehova obi anyi. (1 Samuel 1:12, 15) Otu o di,
´
´
Jizos
kator
o ndi bu ndi ezi omume n’anya onwe ha, bu ndi
na-ekpe ogologo ekpere ma na-ekpe ya n’uz
o ga-adota
mma´
si ndi oz
i amasi
o.
(Luk 20:46, 47) Ekpere ndi di otu ahu adigh
Jehova. Ihe di mkpa bu ka anyi jiri obi anyi dum kpee ekpere.
´
N’ihi ya, otu ekpere a na-anakwere kwesir i itoru ogologo pur
u
id
igas
i iche di ka mkpa na on
od
u e nwere si di.
´
Nna any i nke elu u isi bute ihe nd i metutara
igwe uz
o n’ekpere any i?
´
13. G in i ka Akwukw
o Nso na-egosi banyere otu ekpere a na-anakwere
ga-etoru ogologo?
170
Ugboro ole ka anyi kwesir i idi na-ekpe ekpere n’ub
ochi?
Bible na-agba anyi ume ‘ikpe ekpere mgbe nile,’ ‘in
ogide
si ike n’ekpere,’ na ‘ikpe ekpere n’akwus
i akwus
(Matiu
igh
i.’
´
26:41; Ndi Rom 12:12; 1 Ndi Tesalona
5:17) Otu o di,
ika
okwu ndi a aputagh
i na anyi ga-anor
i na-ekpegara Jehova
ir
ekpere n’oge o bula
n’ub
och
i. Kama nke ahu,
Bible na-agba
anyi ume ikpe ekpere mgbe mgbe, in
na-ekele Jeho ogide
va maka ihe oma
ndi o na-emere any
i
nakwa
ilegara
ya anya
´
maka nduzi, nkasi obi, na ume. O bugh
i ihe na-akasi obi
´
na Jehova ekwughi otu ekpere anyi ga-etoru ogologo
imara
ma o bu ugboro ole anyi pur
ya okwu n’ekpere n’ub
u igwa
o
`
`
chi?
O bur
u n’ezie na anyi nwere ekele maka ihe ugwu nke
ikpe ekpere, anyi agaghi acho ohere ikpegara Nna anyi nke
eluigwe ekpere acho.
15 N’ihi g
ini ka anyi ji kwesi isi ‘Amen’ mgbe e kpesir i ekpe´
´
re? Okwu bu “amen” putara
“ka o di otu ahu.”
Ihe atu ndi e
nwere n’Akwukw
i ekwesi mmadu
o Nso na-egosi na o kwesir
is
i “Amen” mgbe o kpesir
i ekpere onwe onye ma o bu mgbe
e kpesir
(1 Ihe E Mere 16:36; Abu Oma
i ekpere n’ihu oha.
´
41:13) Site n’is
i “Amen” na ngwus
i nke ekpere anyi, anyi naegosi na ihe ndi anyi kwuru si anyi n’obi. Mgbe anyi kwuru
mma“Amen”—n’ime obi anyi ma o bu n’olu dara uda—ka
du kpesir
anyi na-egosi na anyi kwenyere
i ekpere ihu oha,
n’ihe o kwuru.—1 Ndi Korint
14:16.
14
UZ
O ND I CHINEKE SI AZA EKPERE ANY I
`
Jehova o na-aza ekpere n’ezie? Eenu!
Anyi nwere ezi ihe
mere anyi ga-eji nwee obi ike na “Onye na-anu ekpere” naaza ekpere ot
ut
u nde mmadu ji ezi obi na-ekpe. (Abu Oma
65:2) Uz
igas
i iche iche.
o Jehova si aza ekpere anyi pur
u id
16
14. G in i ka Bible na-ekwu mgbe o na-agba any i ume ‘ikpe ekpere mgbe
´
nile,’ oleekwa otu nke a si bur
u ihe na-akasi obi?
15. N’ihi g in i ka any i ji kwes i is i “Amen” mgbe any i kpes ir i ekpere
onwe onye ma o bu mgbe e kpes ir i ekpere ihu oha?
˙
16. Obi ike d i anaa ka any i pur
u inwe banyere ekpere?
171
Jehova na-eji ndi mmu o ozi ya na ndi ohu ya no n’uwa
aza ekpere. (Ndi Hibru 1:13, 14) E nwewo ahumah
u nke
ot
ut
u ndi ri or
o Chineke n’ekpere maka enyemaka iji ghota
Bible, n’oge na-adigh
anya ha kpesir
ikwa
i ya, ha abur
u ndi
´
otu n’ime ndi ohu Jehova letara. Ahumah
u ndi di otu ahu
na-agba akaebe na o bu ndi mmu o ozi na-eduzi or
u nkwusa Alaeze ahu.
(Mkpughe 14:6) Iji zaa ekpere ndi anyi kpere
´
Onye Kraist
n’oge anyi no nno o na mkpa, Jehova pur
u ikpali
17
17. N’ihi g in i ka a pur
u iji kwuo na Chineke na-eji nd i mmu o ozi ya
na nd i ohu ya no n’uwa
aza ekpere?
A pur
u i nu ekpere gi
n’oge o bula
Iji zaa ekpere anyi, Jehova
pur
u i kpali Onye Kraist
i gbatara anyi os
o enyemaka
igbatara
anyi os
o enyemaka.—Ilu 12:25; Jems
2:16.
18 Jehova Chineke naejikwa mmu o nso ya na
´
Okwu ya, bu Bible, aza
ekpere ndi ohu ya. O
pur
ekpere anyi na u iza
ekpe maka enyemaka iji
nagide onw
unwa
site
n’isi na mmu o nso ya naenye anyi nduzi na ume. (2 Ndi Korint
4:7) Ot
ut
u mgbe,
anyi na-achota
nke ekpere anyi na-ekpe maka enye aziza
´
maka n’ime Bible, bu ebe Jehova na-enyere anyi aka ime
mkpebi ndi amamihe di na ha. Anyi pur
u akuk
u ih
u Akwu
kwo Nso ndi na-enye aka mgbe anyi na-enwe om
um
u Bible
onwe onye nakwa ka anyi na-agu akwukw
ndi di
o Ndi Kraist
´
ka akwukw
ma o bu ihe
o a. Ihe e kwuru na nzuko Ndi Kraist
´
okenye nke on
od
u anyi metur
u n’ahu kwuru pur
u ichetara
´
anyi isi ihe uf
od
u sitere n’Akwukw
o Nso bu ndi di mkpa ka
anyi tulee.—Nd
i Galeshia 6:1.
19 O buru na o yie ka Jehova o` na-egbu oge n’iza ekpere
anyi, o but
ugh
i n’ihi na o gaghi azali ha. Kama nke ahu,
anyi
aghaghi icheta na Jehova na-aza ekpere di ka uche ya si di na´
kwa n’oge nke ya. O maara ihe ndi na-akpa anyi nakwa otu a
ga-esi gboo ha karia
ka anyi maara. Ot
ut
u mgbe, o na-ahapu
anyi ka anyi ‘nogide
na-ari o,
na-acho,
na
nogide
ma nogide
´
18. Olee otu Jehova si eji mmu o nso ya na Okwu ya aza ekpere nd i
ohu ya?
19. G in i ka any i kwes ir i iburu n’uche ma o bur
u na o yie ka a zagh i
ekpere any i mgbe uf
od
u?
173
´
aku.’
ike di otu ahu
(Luk 11:5-10) Nnogidesi
na-egosi Chineke na och
o anyi siri ike
ich
nakwa na okwukwe anyi bu ezigbo ya. Oz
o
kwa, Jehova pur
ekpere anyi n’uz
u iza
o anyi
na-apugh
u anya. Di ka ihe atu,
i ih
o pur
u
iza
u ekpere anyi na-ekpe banyere otu onw
nwa, o bugh
i site n’iwepu ihe isi ike ahu,
kama site n’inye anyi ume iji tachie obi na
ya.—Ndi Filipai 4:13.
20 Lee nnoo ka anyi kwesiri isi nwee eke
le na Onye Okike nke eluigwe na ala a sara
mbara no ndi nile na-akpoku
ya n’ekpere
n’uz
i ekwesi, nso! (Abu Oma
o kwesir
`
`
´
145:18) Ka anyi jiri ihe ugwu di oke on
u
ahia
anyi nwere ikpe ekpere na-eme ihe
´
n’uz
o zuru ezu. O bur
u na anyi emee otu
ahu,
nno o Je iaru
anyi ga-enwe ohere na-enye obi ut
o nke ib
´
hova, bu Onye na-anu ekpere, nso.
`
`
´
20. N’ihi g in i ka any i ji kwes i iji ihe ugwu d i oke on
u ah ia nke ikpe
ekpere na-eme ihe n’uz
o zuru ezu?
ˇ Ikpegara Jehova ekpere mgbe nile na-enyere
anyi aka ib
ya nso.—Jems 4:8.
iaru
ˇ Ka ekpere anyi wee bur
u nke Chineke ga-anu,
anyi aghaghi iji okwukwe na id
i umeala n’obi
na ezi obi na-ekpe ya.—Mak 11:24.
ˇ Anyi aghaghi ikpegara nani Jehova ekpere site
n’aha Okpara
ya.—Matiu 6:9; Jon
14:6.
´
ˇ Jehova, bu “Onye na-anu ekpere,” na-eji ndi
mmu o ozi ya, ndi ohu ya no n’uwa,
mmu o
nso ya, na Okwu ya aza ekpere.—Abu Oma
65:2.
ISI NKE IRI NA ASATO
Baptizim na
Mmekor
Gi na Chineke
ita
´
Olee otu Nd i Kra ist si eme baptizim?
Olee ihe nd i o ga-ad i mkpa ka i mee iji ruo eru
maka baptizim?
´
Olee otu mmadu si arara onwe ya nye Chineke?
´
Olee nzube bu isi e ji eme baptizim?
“LEE! Mmiri; g in i na-egbochi ime m baptizim?” O bu
´
onye Etiopia na-aru n’obı eze jur
u ajuj
u ahu na nar i
afo mbu.
Onye Kra ist aha ya bu Filip emewo ka o doo
´
ya anya na Jizos
bu Meza ia ahu e kwere na nkwa. N’ ibu
1. N’ihi g in i ka otu onye Etiopia na-aru
´
n’obı eze ji kwuo ka e mee ya baptizim?
Baptizim na Mmekor
ita Gi na Chineke
175
onye ihe o mutara
n’Akwukw
o Nso kpaliri, nwoke Etio
pia ahu mere ihe. O gosiputara
na ya chor
o ka e mee ya
baptizim!—Or
u 8:26-36.
` `
2 O buru na i sorowo Nd am
o
i a Jehova mu o isiakwukw
nd i bu uz
o a nke oma,
i pur
o n’akwukw
u icho iju,
s i:
‘G in i na-egbochi ime m baptizim?’ Ka o na-erula ugbu a,
i matawor i nkwa Bible kwere maka ndu ebigh i ebi n’ime
Parada is. (Luk 23:43; Mkpughe 21:3, 4) I mutawokwa
´
banyere ihe bu n’ezie on
od
u nd i nwur
u anwu nakwa banyere olileanya mbilite n’onw
u.
(Eklisiastis 9:5; Jon
5:
` `
28, 29) Ma elegh i anya, i sowo Nd iama Jehova na-aga
nzuko ogbak
o ha, i huwokwa
n’onwe g i na ha na-ekpe
ezi okpukpe. (Jon
13:35) Nke kakwar i mkpa, o yiri ka i
malitewo iso Jehova Chineke na-enwe mmekor
ita.
3 Olee otu´
i pur
u isi gosi na i chor
o ijere Chineke ozi?
Jizos
gwara um
uaz
u ya, s i: “Gaanu mee nd i nke mba
nile ka ha bur
u nd i na-eso uz
o m, na-eme ha baptizim.”
(Matiu 28:19) Jizos
n’onwe ya set ipur
u ihe nlereanya
na nke a site n’ ibu onye e mere baptizim n’ime mmiri.
E fesagh i ya mmiri efesa, a wusagh
ikwa ya mmiri n’isi.
´
(Matiu 3:16) Okwu ahu bu “mee baptizim” sitere n’okwu
Grik a sughar
ir i ibu “mikpuo.” N’ihi ya, baptizim Nd i
Kra ist putara
ibu onye e mikpuru n’ime mmiri kpam
kpam.
4 A choro ka nd nile choro iso Jehova Chineke nai
enwe mmekor
ita bur
u nd i e mere baptizim n’ime mmiri.
Baptizim na-egosiputa
na i chor
n’ihu oha
o ijere Chineke
ozi. O na-egosi na ime uche Jehova na-ato g i ut
o.
(Abu
´
Oma
40:7, 8) Otu o d i, iji ruo eru maka baptizim, o d i ihe
uf
od
u i na-aghagh i ime.
2. N’ihi g in i ka i ji kwes i ichesi echiche ike banyere baptizim?
˙
´
3. (a) Iwu d i anaa ka Jizos
nyere um
uaz
u ya? (b) Olee otu e si eme
baptizim ime mmiri?
4. G in i ka ibu onye e mere baptizim n’ime mmiri na-egosiputa?
176
IHE OM
NA OKWUKWE D I MKPA
UMA
I malitewor i ime ihe mbu i kwes ir i ime. N’uz
o
˙
d i anaa? O bu site n’inweta ihe om
banyere Jeho
uma
va Chineke na Jizos
Bible
Kra ist, ikekwe site n’ imuchi
anya. (Jon
17:3) Ma, a ka nwere ihe nd i oz
o o d i mkpa
ka i muta.
Nd i Kra ist kwes ir i ibu nd i ‘juputara
n’ezi ihe
om
nke uche [Chineke].’ (Nd i Kol
uma
osi
1:9) Iga nzuko
` `
ogbak
o Nd iama Jehova ga-enyere g i nno o aka n’akuk
u a.
´
O d i mkpa ka i na-aga nzuko nd i d i otu ahu.
(Nd i Hibru
10:24, 25) Igachi nzuko anya ga-enyere g i aka inwetakwu
ihe om
banyere Chineke.
uma
6 Otu´ o d
i, o d igh i mkpa na i ga-amata ihe nile d i
n’ime Bible iji ruo eru maka baptizim. Onye Etiopia ahu
´
na-aru n’obı eze nwere ihe om
uf
od
u banyere Akwu uma
kwo Nso,
akuk
ma o chor
o enyemaka iji ghota
u ya
uf
od
u.
(Or
u 8:30, 31) N’otu aka ahu,
i ka nwere ot
ut
u
ihe i ga-amuta.
N’eziokwu, i ga-anogide
na-amu banyere
´
Chineke n’akwus
igh i akwus
i. (Eklisiastis 3:11) Otu o d i,
tupu e mee g i baptizim, o d i mkpa ka i mata ma nakwere
´
ma o d igh i ihe oz
o ozizi nd i bu isi nke Bible. (Nd i Hibru
´
´
5:12) Ozizi nd i d i otu ahu na-agunye
ihe nd i bu eziokwu
banyere on
od
u nd i nwur
u anwu na mkpa aha Chineke
na Alaeze ya d i.
7 Otu´ o d
n’ihi
i, o bigh i nan i n’inwe ihe om
uma
na “ma okwukwe ad igh i o gagh i ekwe omume ime ihe
d i [Chineke] ezi mma.” (Nd i Hibru 11:6) Bible na-agwa
´
any i na mgbe uf
od
u nd i no n’obodo oge ochie bu Ko
rint nur
u ozi Nd i Kra ist, ha “malitere ikwere nakwa ibu
nd i e mere baptizim.” (Or
u 18:8) N’otu aka ahu,
imu Bi5
5. (a) Olee ihe mbu i ga-eme iji ruo eru maka baptizim? (b) N’ihi g in i
ka nzuko Nd i Kra ist ji d i mkpa?
` ˙
6. Ihe om
ha anaa nke Bible ka i na-aghagh i inweta iji ruo eru
uma
maka baptizim?
´
˙
7. Mmetuta
d i anaa ka imu Bible kwes ir i inwe n’ahu g i?
Baptizim na Mmekor
ita Gi na Chineke
177
ble kwes ir i ime ka i nwee okwukwe siri ike na o bu Okwu
Chineke nke e dere site n’ike mmu o nso.
Om
um
u Bible
´
kwes ir i inyere g i aka inwe okwukwe na nkwa Chine` `
ke, o kwes ikwara inyere g i aka ikwenyesi ike na aja Jizos
pur
23:14; Or
u izop
uta
ndu.—Joshua
u 4:12; 2 Timoti 3:
16, 17.
ND I OZ
IKUZIRI
O EZIOKWU BIBLE
Ka okwukwe g i na-esiwanye ike, obi agagh i ekwe g i
(Jerema ia 20:9) I
ihapu igwa nd i oz
o ihe nd i i mutaworo.
ga-enwe nno o och
icho siri ike ikor
o nd i oz
o banyere Chineke na nzube ya.—2 Nd i Korint
4:13.
9
I pur
u imalite ikor
o nd i oz
o eziokwu Bible site n’iji
`
nka na-agwa nd i ikwu g i, nd i enyi g i, nd i agbata obi g i,
na nd i or
u ibe g i banyere ya. Ka oge na-aga, i ga-acho ike` `
` `
re oke n’or
u nkwusa a haziri ahazi nke Nd iama Jehova
´
na-aru.
Mgbe i nwere och
icho d i otu ahu,
alala azu isoro
` `
Onyeama na-akuziri
g i Bible kwur ita nke ahu.
O bur
u na
`
` `
o yie ka ı ruru eru ikere oke n’or
u nkwusa, a ga-eme ndokwa ka g i na onye na-eduziri g i om
um
u Bible soro nd i
okenye abu o nke ogbak
o zuko o.
10 Nke a ga-eme ka i nwee ike
imatakwu uf
od
u nd i
´
`
`
okenye ogbak
o,
bu nd i na-azu ıgwe atur
u Chineke.
(Or
u 20:28; 1 Pita 5:2, 3) O bur
u na nd i okenye ahu
´
achop
na i ghotara
ozizi nd i bu isi nke Bible ma
uta
kwenye na ha, na i na-ebi ndu kwekor
o n’ukp
ur
u Chi` `
neke, nakwa na i chor
o n’ezie ibu otu n’ime Nd iama
` `
Jehova, ha ga-agwa g i na i ruru eru ikere oke n’or
u nkwu´
sa d i ka onye nkwusa ozi oma,
bu onye a na-emebegh i
baptizim.
8
8. G in i ga-akpali g i ikor
o nd i oz
o ihe nd i i mutaworo?
9, 10. (a) Ole nd i ka i pur
u imalite ikor
o eziokwu Bible? (b) G in i ka
` `
i ga-eme ma o bur
u na i chor
o ikere oke n’or
u nkwusa a haziri ahazi
` `
nke Nd iama Jehova na-aru?
178
11 N’aka nke ozo, o puru
id i mkpa ka i mee mgba`
`
nwe uf
od
u n’uz
o i si ebi ndu nakwa n’agwa g i iji ruo
eru ikwusa ozi oma.
Nke a pur
ikwus
u igunye
i ihe uf
o
du i na-ezo ezo eme. N’ihi ya, tupu i kwuo na i chor
o
igho onye nkwusa a na-emebegh i baptizim, o d i mkpa ka
´
i kwus
i ime mmehie nd i d i oke njo,
nd i d i ka mmekoah
u
˙
˙
na inu ogw
u oj
Nd i Korint
6:
rur
anur
uma,
o o.—1
u aru,
9, 10; Nd i Galeshia 5:19-21.
NCHEGHAR I NA NCHIGHAR I
O d i ihe nd i oz
o i ga-emer ir i tupu i ruo eru maka
baptizim. Pita onyeozi kwuru, s i: “Cheghar ianu,
chighar iakwanu ka e wee hichapu mmehie unu.” (Or
u 3:19)
Icheghar i bu igosiputa
ezi mwute maka ihe i mere. Ncheghar i d i nno o mkpa ma o bur
u na mmadu ebiwo ndu
rur
ma o bur
u aru,
ma o d ikwa mkpa ob
una
u na
mmadu ebiwo ndu d itu ocha.
N’ihi g in i? O bu n’ihi na
mmadu nile bu nd i mmehie, mgbaghara Chineke d ikwa
ha mkpa. (Nd i Rom 3:23; 5:12) Tupu i malite imu Bible,
´
´
i magh i ihe bu uche Chineke. Ya mere, o nwegh i otu o
ga-esi bur
u na i biwo ndu kwekor
o nno o n’uche ya. N’ihi
ya, ncheghar i d i g i mkpa.
13 Nchighar aghagh isochi ‘ncheghar
i
i
i.’ I ga-emer ir i
ihe kar ir i ikwa uta.
O d i mkpa ka i kwus
i ud
i ndu i naebibu ma kpebisie ike na i ga-eme ihe ziri ezi site ugbu a
gawa. I ghagh i igosiputa
ncheghar i ma chighar ia tupu e
mee g i baptizim.
12
I RARA ONWE G I NYE
O d i ihe oz
o d i mkpa i ga-eme tupu e mee g i baptizim. I ghagh i irara onwe g i nye Jehova Chineke.
14
˙
11. Mgbanwe nd i d i anaa ka uf
od
u na-aghagh i ime tupu ha eruo eru
ikwusa ozi oma?
12. N’ihi g in i ka ncheghar i ji d i mkpa?
13. G in i bu nchighar i?
14. Olee ihe d i mkpa i ga-emer ir i tupu e mee g i baptizim?
Baptizim na Mmekor
ita Gi na Chineke
179
15 Mgbe na-arara onwe g nye Jehova Chineke n’ekpei
i
re siri ike, i na-ekwe ya nkwa ife nan i ya ofufe ruo mgbe
´
ebigh i ebi. (Deuteron
6:15) Otu o d i, n’ihi g in i ka
omi
´
mmadu ga-eji cho o ime otu ahu?
O d i mma, ka e were
ya na nwa okorob ia nwere nwa agbogh
o o na-elenyere
`
`
anya. Ka o na-amatakwu ya ma hu na o nwere agwa oma,
´
otu ahu ka o ga na-enwewanye mmas i n’ebe o no.
Ka
oge na-aga, o ga-enwe mkpali igwa ya na ya chor
o ilu ya.
N’eziokwu, ilu nwany i nwekwara ibu nke ya. Ma ihuna
nya ga-akpali ya iwere nzo ukw
u ahu d i mkpa.
16 O buru na mata Jehova ma hu ya n’anya, ga-enwe
i
i
mkpali iji obi g i dum jeere ya ozi n’ekwegh i ka ihe o bula
dolaa
g i azu n’ofufe i na-efe ya. Onye o bula
nke cho
´
ro iso Okpara
Chineke, bu Jizos
Kra ist, aghagh i “ iju onwe
ya.” (Mak 8:34) Any i na-aju onwe any i site n’ ihu na och
icho na ihe mgbaru os
o onwe onye ad igh i egbochi any i
irubere Chineke isi n’uz
o zuru ezu. Ya mere, tupu e mee
g i baptizim, ime uche Jehova Chineke aghagh i ibu nzu´
´
be g i bu isi na ndu.—1
Pita 4:2.
IMERI UJ
O OD
IDA
Obi ad igh i aka uf
od
u nd i irara onwe ha nye Jehova n’ihi na ha na-atu uj
u ahu d i mkpa.
o iwere nzo ukw
Ha pur
u itu uj
o na ha ga-aza ajuj
u n’ihu Chineke d i ka
Nd i Kra ist raara onwe ha nye. N’ihi itu uj
o na ha pur
u ida
ma o bu mechuo Jehova ihu, ha na-eche na o kas i mma
ighara irara onwe ha nye ya.
18 Ka
i na-amuta
ihu Jehova n’anya, i ga-enwe mkpa
li irara onwe g i nye ya na ime ihe nile i nwere ike
´
ime iji bie ndu n’uz
o kwekor
o na nraranye ahu.
(Eklisiastis 5:4) Mgbe i mes ir i nraranye, i ga-acho n’ezie ‘ije
17
15, 16. G in i ka irara onwe g i nye Chineke putara,
g in ikwa na-akpali
mmadu ime nke a?
17. G in i mere obi ad igh i aka uf
od
u nd i irara onwe ha nye Chineke?
18. G in i pur
u ikpali g i irara onwe g i nye Jehova?
Inweta ezi ihe om
uma
nke Okwu Chineke bu ihe di
mkpa a ga-eme iji ruo eru
maka baptizim
Okwukwe kwesiri i kpali
gi i kor
o ndi oz
o ihe ndi i
kweere
ije n’uz
o kwes ir i Jehova iji
bur
u onye na-eme ihe naamas i ya n’uz
o zuru ezu.’
(Nd i Kol
i nwere n’ebe Chine osi
1:10) N’ihi ihunanya
´ `
ke no,
i gagh i eche na ime uche ya sibigara ike oke.
´
Ihe iru uka
ad igh i ya na i ga-ekwenyere Jon
onyeozi, bu
onye dere, s i: “Nke a bu ihe ihu Chineke n’anya putara,
ka any i debe ihe nd i o nyere n’iwu; ma ihe nd i o nyere
n’iwu ad igh ikwa aro.”—1
Jon
5:3.
19 O bugh iwu na ga-ezu oke` tupu rara onwe g nye
i
i
i
i
Chineke. Jehova maara ad igh i ike g i, o d igh ikwa mgbe o
´ `
ga-atu anya ka i mee kar ia oke i nwere ike ime. (Abu Oma
103:14) O chor
o ga-akwado
o ka i nwee ihe iga nke oma,
19. N’ihi g in i ka i na-ekwes igh i itu egwu irara onwe g i nye Chineke?
Baptizim na Mmekor
ita Gi na Chineke
181
ma nyere g i aka. (A isa ia 41:10) I kwes ir i ijide n’aka na o
bur
i Jehova obi g i nile, o “ga-emekwa ka
u na i tukwas
okporo uz
o g i nile zie ezie.”—Ilu 3:5, 6.
IGOSIPUTA
NRARANYE G I SITE N’ IBU
ONYE E MERE BAPTIZIM
20
ugbu a pur
Itughar
i uche n’ihe nd i a any i tulere
u
inyere g i aka irara onwe g i nye Jehova n’ekpere. Onye o
bula
nke hur
u Chineke n’anya aghagh i ‘ime nkwuputa
20. N’ihi g in i ka mmadu ga-eji mee ka oha
mara banyere nrara o raa
ra onwe ya nye Jehova?
`
I rarawo onwe gi nye
Chineke n’ekpere?
Baptizim putara
i nwu n’uz
o ndu anyi mbu
na i dighachi ndu iji mee
uche Chineke
182
´
ihu oha
maka nzop
(Nd i Rom 10:10) Olee otu i ga
uta.’
esi mee nke ahu?
` `
21 Mee ka onye na-ahaziri ot
u nd i okenye nke ogbak
o
g i or
u mara na i chor
o ka e mee g i baptizim. O ga-eme
ndokwa ka uf
ot
od
u nd i okenye soro g i tulee
ut
u ajuj
u
´
nd i metutara
ozizi nd i bu isi nke Bible. O bur
u na nd i
okenye a ekweta na i ruru eru, ha ga-agwa g i na a pur
u
´
ime g i baptizim na mgbako na-ab ianu.1
A na-ekwukar i
okwu na-atuleghachi
ihe baptizim putara
n’oge nd i d i
´
`
otu ahu.
Ok
a okwu na-agwazi nd i nile a na-aga ime baptizim ka ha zaa ajuj
u abu o d i mfe d i ka uz
o isi jiri on
u
mee “nkwuputa
banyere okwukwe ha.
ihu oha”
22 O bu baptizim ahu n’onwe ya na-eme ka a mata g
i
n’ihu oha
d i ka onye rarawooro onwe ya nye Chineke,
` `
nke bukwa
otu n’ime Nd iama Jehova ugbu a. A na
emikpu nd i a na-eme baptizim n’ime mmiri iji gosiputa
n’ihu oha
na ha ararawo onwe ha nye Jehova.
IHE BAPTIZIM G I PUTARA
Jizos
kwuru
na
a
ga-eme
nd
na-eso
uz
i
o ya baptizim
“n’aha nke Nna na nke Okpara
na nke mmu o nso.”
(Matiu 28:19) Nke a putara
na onye a na-aga ime baptizim
nakweere ibuisi
Jehova Chineke na nke Jizos
Kra ist. (Abu
´ `
Oma
83:18; Matiu 28:18) O ghotakwara
oke mmu o nso
Chineke ma o bu ike ya no n’or
u na-ekere.—Nd i Galeshia
5:22, 23; 2 Pita 1:21.
´
24 Otu´ o d
i, baptizim abugh
i isa ahu nk it i. O na
23
´
1 Baptizim na-eso n’ihe nd i a na-emekar i na mgbako ukwu na nke
` `
nta nke Nd iama Jehova na-enwe kwa afo.
´
21, 22. Olee otu i pur
banyere okwu u isi mee “nkwuputa
ihu oha”
kwe g i?
23. G in i ka ibu onye e mere baptizim “n’aha nke Nna na nke Okpara
na nke mmu o nso”
putara?
24, 25. (a) G in i ka baptizim na-egosiputa?
(b) Olee ajuj
u d i mkpa ka
a zaa?
Baptizim na Mmekor
ita Gi na Chineke
183
egosiputa
otu ihe d i nno o mkpa. Ibu onye e mikpu
ru n’ime mmiri na-egosiputa
n’uz
na i nwuwo
o ndu g i
mbu.
Ibu onye e si n’ime mmiri kulite na-egosi na i d i
ndu ugbu a ime uche Chineke. Chetakwa na o bu Jehova
Chineke n’onwe ya ka i raara onwe g i nye, o bugh
i otu
` `
or
u,
ihe omume, mmadu nd i oz
o,
ma o bu otu otu. Nrara i raara onwe g i nye na ibu onye e mere baptizim bu
mmalite nke ezi ob
g i na Chineke—ezi mmekor
ub
uenyi
ita nke g i na ya.—Abu Oma
25:14.
25 O putagh na e mehaala g Baptizim nzoputa abui
i
rula
u jiri egwu na
nke g i. Pol
onyeozi dere, s i: “Nogiden
ima jijiji na-arup
uta
nzop
uta
nke onwe unu.” (Nd i Filipa i
´
2:12) Baptizim bu nan i mmalite. Ajuj
u abur
u,
Olee otu
n’ ihunanya
Chineke? Isiakwukw
o nke
i pur
u isi nogide
ikpeazu ga-aza ajuj
u a.
ˇ Baptizim Ndi Kraist
imikpu mma na-agunye
du n’ime mmiri kpamkpam, o bugh
i ifesa ya
mmiri.—Matiu 3:16.
ˇ Ihe ndi mbu na-eduga n’ib
u onye e mere
baptizim bu inweta ihe om
na igosiputa
uma
okwukwe, ihe ndi na-esochi ha bu ncheghari,
nchighari, na irara
onwe onye nye Chineke.
—Jon
17:3; Or
u 3:19; 18:8.
ˇ Iji rara onwe gi nye Jehova, i ghaghi ij u onwe
gi, ob
di ka ndi mmadu na-aju onwe ha iji
una
soro Jizos.—Mak
8:34.
ˇ Baptizim na-egosiputa
u n’uz
mmadu inw
o
ndu ya mbu na id
ndu iji mee uche
ighachi
Chineke.—1 Pita 4:2.
ISI NKE IRI NA ITOOLU
Nogide
n’Ih
Chineke
unanya
G in i ka ihu Chineke n’anya putara?
´
Olee otu any i pur
n’ ihunanya
u isi nogide
Chineke?
G in i ka Jehova ga-eji kwu o nd i nogidere
n’ ihunanya
ya ugw
o?
`
I ga-eme
Jehova ebe
mgbaba gi
n’oge ogba
aghara
ndi a?
KA E were ya na i na-aga n’okporo uz
o
´
n’
ub
och
i
ok
e
ifufe
na-efe.
Ihu
igwe
agbajie.
` ` `
´ `
Amum
a ana-egbu, egbe eluigwe ana-agba, ka
a na-ekwu, mmiri adobiri
zowe. I gasiwe ike,
na-acho nno o ebe i ga-agbaba. Ka a na-eme,
lekwa ebe mgbaba di n’akuk
u uz
o ahu.
E wusiri ya ike, o di kor
o kor
o,
ma di mma on
un
o.
Lee nno o ud
i ekele i ga-enwe maka ebe ahu di
nchebe!
Any i na-ebi n’oge ogba
aghara. On
od
u uwa
na-ajowanye
njo.
Ma, e nwere ebe mgbaba nke
´
pur
u ime ka any i ghara inwe mmeru ahu naad igide ad igide. G in i ka o bu?
R iba ama ihe
Bible na-akuzi:
“M ga-as i Jehova, I bu ebe mgbaba m na ebe m e wusiri ike; I bu Chineke m,
Onye m na-atukwas
91:2.
i obi.”—Abu Oma
3 Cheedi banyere nke ahu! Jehova, bu´ Onye
Okike na Eze eluigwe na ala, bu ebe anyi pur
u
igbaba
ma nweta nchebe. O pur
u ichebe anyi,
2
1, 2. Olee ebe any i pur
u igbaba ma nweta nchebe
taa?
´
u isi mee Jehova ebe mgbaba
any i?
Nogide
n’ Ihunanya
Chineke
185
n’ihi na o ka nno o onye o bula
ma o bu ihe o bula
pur
u ime´
´
ru anyi ahu ike. O bur
i na e meru o anyi ahu,
ugod
Jehova pur
u
´
idozi nsogbu nile a kpataara anyi. Olee otu anyi pur
u isi mee
Jehova ebe mgbaba anyi?
i ya obi.
O di mkpa ka anyi tukwas
Oz
Okwu Chineke na-agba anyi ume, si: “Debenu onwe
okwa,
unu n’ih
Chineke.” (Jud 21) Ee, o di mkpa ka anyi no unanya
gide n’ ihunanya
Chineke, na-eme ka anyi na Nna anyi nke
eluigwe nogide
na-enwe nkeko ih
Nke ahu ga-eme ka
unanya.
´
anyi nwee obi ike na o bu ebe mgbaba anyi. Ma, olee otu anyi
´
na ya pur
u isi nwee nkeko di otu ahu?
NABATA MA GOSI EKELE MAKA IHUNANYA
CHINEKE
4 Iji nogide n’ihunanya Chineke, o di mkpa ka anyi mata
´
otu Jehova siworo gosiputa
ya n’ebe anyi no.
unanya
ih
Cheedi
´
banyere ozizi uf
n’akwu od
u nke Bible bu ndi i mutaworo
kwo a. Di ka Onye Okike, Jehova enyewo anyi uwa
ib
u ebe
`
obibi anyi mara mma. O mewo ka ihe oriri na mmiri, aku ndi
sitere n’okike, anuman
u ndi na-ador
o mmasi, na ebe ndi mara
mma, juputa
Bible, Chineke eme na ya. Di ka onye cheputara
`
`
wo ka anyi mata aha na agwa ya. Oz
Okwu ya na-eme ka
okwa,
anyi mata na o zitere Okpara
ya o hur
wee kwe
u n’anya n’uwa,
˙
ka Jizos
taa ahuh
u ma nwu o n’ihi anyi. (Jon
3:16) Uru di anaa
ka onyinye ahu baara anyi?
O na-eme ka anyi nwee olileanya
maka od
magburu onwe ya.
inihu
5 Olileanya anyi nwere maka odinihu na-adaberekwa n’ihe
´
oz
i eluigwe, bu
o Chineke meworo. Jehova eguzobewo och
ich
Alaeze Mezaia.
N’oge na-adigh
i anya, o ga-eme ka nhujuanya
nile kwus
gho o Paradais.
Chegodi ba i, o ga-emekwa ka uwa
nyere nke ahu!
Anyi ga-ebi n’ime ya n’udo nakwa n’obi ut
o
ruo mgbe ebighi ebi. (Abu Oma
37:29) Ka o digod
i, Chineke
egosiwo anyi uz
o kasi mma isi bie ndu ugbu a. O nyewokwa
`
`
´
anyi ihe ugwu nke ikpe ekpere, bu nke ga-eme ka anyi na-agwa
ya okwu n’enweghi ihe mgbochi. Ndi a bu nani uz
o ole na
4, 5. Olee uz
ya n’ebe
ihunanya
o uf
od
u Jehova siworo gosiputa
any i no?
ole Jehova siworo gosiputa
u ih
nanya ya n’ebe ihe nile a kpor
o
mmadu nakwa gi onwe gi no.
6 Ajuju d mkpa
i ga-atule
i
bu:
´
Olee otu m ga-esi gosi ekele maka
Jehova? Ot
ihunanya
ut
u nd i gaas
“Ihe
m
ga-eme
b
u
i,
ihu Jehova
`
´
n’anya d i ka o hur
u m.” O bu otu ahu ka i si ele ya anya? Jizos
kwuru na iwu a bu iwu kachas i iwu nile: “ I ghagh i iji obi g i dum,
´
jirikwa mkpur
u obi g i dum, jirikwa uche g i dum hu Jehova bu
Chineke g i n’anya.” (Matiu 22:37) N’ezie, i nwere ot
ut
u
ihe
mere
na i nwei ga-eji hu Jehova Chineke n’anya. Ma inwe mmetuta
`
´
re ihunanya
d i otu ahu o bu nan i ihe na-egosi na i ji obi g i dum,
uche g i dum, mkpur
u obi g i dum, hu Jehova n’anya?
7 D ka a kowara na Bible,
i
ihu Chineke n’anya ebigh i nan i
n’inwe mmetuta.
O bu ezie na inwe mmetuta
n’ebe
ihunanya
´
´
Jehova no d i oke mkpa, mmetuta
d i otu ahu bu nan i mmalite nke inwe ezi ihunanya
n’ebe o no.
Mkpur
u apul
d i mkpa iji
´
`
nwee osisi apul.
Otu o d i, o bur
u na i chor
o ita apul,
ı ga-enwe afo
ojuju ma o bur
u apul?
Mbanu!
u na mmadu enye g i nan i mkpur
N’otu aka ahu,
n’ebe Jehova Chineke
inwe mmetuta
ihunanya
no bu nan i mmalite nke inwe ezi ihunanya
n’ebe o no.
Bible
na-akuzi,
ka any i
s i: “Nke a bu ihe ihu Chineke n’anya putara,
debe ihe nd i o nyere n’iwu; ma ihe nd i o nyere n’iwu ad igh ikwa aro.”
mmadu nwere n’ebe Chineke
(1 Jon
5:3) Ihunanya
no aghagh i im iputa
ezi mkpur
u tupu a mara na o bu nke ezigbo ya. A ghagh i igosiputa
ya n’omume.—Matiu 7:16-20.
8 Anyi na-egosiputa ihunanya anyi nwere n’ebe Chineke no
mgbe anyi debere ihe ndi o nyere n’iwu ma gbasoo ukp
ur
u
´ `
ya. Ime nke ahu esibigaghi ike oke. Kama ib
u ibu aro,
e mere
´
iwu Jehova otu o ga-enyere anyi aka ibi ndu di mma, nke na´
6. Olee
otu i pur
Jehova gosiworo g i?
u isi nabata ihunanya
`
ma e wezuga
inwe mme7. O d i ihe oz
o ihu Chineke n’anya gunyere
tuta?
Kowaa.
´
8, 9. Olee otu any i pur
na ekele any i nwere
ihunanya
u isi gosiputa
n’ebe Chineke no?
Nogide
n’ Ihunanya
Chineke
187
enye obi ut
ia
48:17, 18) Site n’ibi ndu n’uz
o na afo ojuju. (Aisa
o
´
kwekor
o na nduzi Jehova, anyi na-egosi Nna anyi nke eluigwe
na anyi nwere ekele n’ezie maka ihe nile o mewooro anyi. O
dikwa
mwute na o bu mmadu ole na ole n’uwa
taa na-egosi
´
ekele di otu ahu.
i ib
u ndi na-enweghi ekele, di
Anyi ekwesigh
ka uf
Jizos
od
u ndi dir i ndu mgbe Jizos
no n’uwa.
gwor
o ndi
ekpenta iri, ma o bu nani otu laghachiri wee kelee ya. (Luk 17:
12-17) N’ezie, anyi kwesir i id
i ka otu ahu nke nwere ekele, o
bugh
i di ka mmadu itoolu ahu na-enweghi ekele!
9 Ginikwanu bu ihe ndi Jehova nyere n’iwu, bu´ ndi anyi
kwesir i idebe? Anyi atulewo
ot
ut
u n’ime ha n’akwukw
o a, ma
ka anyi tuleghachi
ole na ole n’ime ha. Idebe ihe ndi Chineke
nyere n’iwu ga-enyere anyi aka in
n’ih
Chineke.
ogide
unanya
NA-AB IARU NNO O JEHOVA NSO
´
Imata banyere Jehova bu otu ihe d i oke mkpa a ga-eme iji
b iaruo ya nso. O bu ihe e kwes ir i inogide
na-eme. O bur
u na i
´ `
`
no n’ezı na-anya ok
u n’abal i oyi na-atusi
ike, ı
10
10. Kowaa
ihe mere o ji d i mkpa inogide
na-enweta
ihe om
banyere Jehova Chineke.
uma
Di nno o ka ok
i nwere
i hunanya
u,
n’ebe Jehova no chor
o ihe ga-eme
ka o nogide
na-enwu
188
ga-ekwe ka ok
na-akwanye ya nku
u ahu nyu o?
Ee e. I ga-anogide
ka ok
na-enwu. Nke ahu pur
u ahu nogide
u nno o ibu ihe ga´
edebe g i ndu!
na-enwu, otu
D i ka nku na-eme ka ok
u nogide
ahu ka “ihe om
Chineke” na-eme ka ihunanya
any i nwere
uma
n’ebe Jehova no na-esiwanye ike.—Ilu 2:1-5.
11 Jizos choro ka umuazu ya nogide na-enwe nnoo ihuna
nya n’ebe Jehova no,
na-enwekwa nno o mmasi n’Okwu ya
´
´
di oke on
eziokwu. Mgbe a kpolites
ir i Jizos
nke bukwa
u ahia,
n’onw
u,
mmadu abu o n’ime ndi na-eso uz
o kuziiri
o ya ba´
nyere uf
ndi di n’Akwukw
od
u n’ime amuma
o Nso Hibru, bu
˙
´
ndi mezuru n’ebe o no.
Mmetuta
di anaa
` ka o nwere n’ahu ha?
Mgbe nke ahu gasir i, ha kwuru, si: “O bu na obi ekporoghi
anyi ok
u ka o no na-agwa anyi okwu n’okporo uz
o,
ka o no
na-emepere anyi Akwukw
24:32.
o Nso nke oma?”—Luk
12 Mgbe mbu mutara ihe nd Bible na-akuzi n’ezie, ı` chopui
i tara na i malitere inwe obi ut
o,
inu ok
u n’obi, nakwa ihunanya
´
n’ebe Chineke no?
Ihe iru uka
ad igh i ya na i mere otu ahu.
Ot
u
´
´
tu nd i emewokwa otu ahu.
Ihe bu isiokwu ugbu a bu inogide
na-enwe ihunanya
siri ike nakwa ighara ikwe ka o ju o oyi. Any i
˙
ekwes igh i inomi omume nke uwa
d i ugbu a. Jizos
buru amuma,
s i: “ Ihunanya
nke nd i ka n’on
oyi.” (Matiu
u og
ug
u ga-ajukwa
´
24:12) Olee otu i pur
i nwere n’ebe Jeho u isi mee ka ihunanya
va no na mmas i i nwere n’eziokwu nke Bible ghara iju oyi?
13 Nogide na-enweta ihe omuma banyere Jehova Chineke
na Jizos
i uche, ma o bu na (Jon
Kraist.
17:3) Na-atughar
echebara ihe ndi i na-amuta
n’Okwu Chineke echiche, ma ju o
onwe gi, si: ‘Gin
m banyere Jehova Chine i ka nke a na-akuziri
ke? Olee ihe oz
o o na-agwa m nke mere m ga-eji jiri obi m
dum, uche m dum, mkpur
u obi m dum, hu Jehova n’anya?’
´
(1 Timoti 4:15) Ntughar
i uche di otu ahu ga-eme ka i nogide
n’ebe Jehova no.
na-enwe nno o ih
unanya
´
˙
11. Mmetuta
uaz
u ya?
d i anaa ka ozizi Jizos
nwere n’ahu um
12, 13. (a) G in i na-eme ihunanya
nke ihe ka ot
ut
u n’ihe a kpor
o
mmadu taa nwere n’ebe Chineke no nakwa mmas i ha nwere n’ebe Bi´
ble d i? (b) Olee otu any i pur
any i ghara iju oyi?
u isi mee ka ihunanya
Nogide
n’ Ihunanya
Chineke
189
Uz
i nwere n’ebe Jeho unanya
o oz
o i ga-esi mee ka ih
va no digide
bu site n’id
i na-ekpe ekpere mgbe nile. (1 Ndi
Tesalonaika
5:17) N’Isi nke 17 nke akwukw
o a, anyi mutara
´
na ekpere bu onyinye di oke on
nke sitere n’aka Chi u ahia
neke. Di nno o ka mmadu na ibe ya na-enwe mmekor
chiri
ita
anya ma o bur
okwu mgbe nile
u na ha na-enwe nkwurita
´
n’enweghi ihe mgbochi, otu ahu ka mmekor
anyi na Jeho ita
va ga-anogide
na-echi anya ma o bur
u na anyi na-ekpegara ya
ekpere mgbe nile. O d i mkpa ka anyi ghara ikwe ka ekpere anyi
´
gho o ihe e bu n’isi—okwu ndi anyi na-ekwukari, bu ndi anyi
´
na-agu ka egwu, ndi na-esighi anyi n’ala ala obi. Anyi kwesir i
id
i na-agwa Jehova okwu di ka nwatakir i na-esi agwa nna ya o
´
hur
u n’anya okwu. Otu o di, anyi kwesir i imepe obi anyi ma
`
`
jiri nkwanye ugwu na-agwa ya okwu n’enweghi ihe mgbochi
o bula.
62:8) Ee, om
(Abu Oma
um
u Bible onwe onye na ekpe´
re sitere n’ala ala obi bu akuk
u ndi di oke mkpa nke ofufe anyi,
ha na-enyekwara anyi aka in
n’ih
Chineke.
ogide
unanya
14
NWETA OBI UT
O N’OFUFE I NA-EFE JEHOVA
Om
um
u Bible onwe onye na ekpere bu ofufe anyi pur
u
´
inye ob
mgbe anyi no nani anyi. Otu o di, ka anyi tulee
una
´
otu akuk
n’ihu oha:
igwa
ndi
u nke ofufe, bu nke anyi na-enye
`
oz
ndi oz
uziri
o banyere ihe ndi anyi kweere. I malitewo ik
o
´
`
`
eziokwu Bible? Ya bur
u otu ahu,
i nwere ihe ugwu magburu
´
onwe ya. (Luk 1:74) Mgbe anyi na-akuziri
ndi oz
o ihe ndi bu
banyere Jehova Chineke, anyi na-aru otu
eziokwu anyi mutara
´
or
nile—ikwusa ozioma
u di oke mkpa e nyere ezi Ndi Kraist
nke Alaeze Chineke.—Matiu 24:14; 28:19, 20.
16 Pol onyeozi lere ozi ya anya di ka ihe di oke´ onu ahia, o
`
kpokwara
ya aku.
4:7) Igwa
ndi mmadu banye
(2 Ndi Korint
re Jehova Chineke na nzube ya bu or
u kasi mma i pur
u ir u.
O
bu ozi anyi na-ejere Onyenwenu kasin
u,
o na-ewetakwa ugw
o
15
´
14. Olee otu ekpere pur
na-ahu Jehova
u isi nyere any i aka inogide
n’anya?
15, 16. N’ihi g in i ka any i pur
u iji zie ezi ile or
u nkwusa Alaeze ahu
`
`
`
anya d i ka ihe ugwu na aku?
190
` `
or
u.
u kasin
Site n’ikere oke n’or
u a, i na-enyere ndi nwere obi
eziokwu aka ib
Nna anyi nke eluigwe
nso na ibata
n’uz
iaru
o
`
´
ahu na-eduga na ndu ebighi ebi! O di or
u pur
u inye afo ojuju
` `
karia
igba
ama banyere Jehova na Okwu ya na ya? Oz
okwa,
eme ka okwukwe na ih
i nwere n’ebe o no sikwuo ike.
unanya
Jehova chor
“ndu ahu
o ka i nweta
`
´
nke bu ndu n’ezie.” I ga-enweta ya?
Nogide
n’ Ihunanya
Chineke
191
Jehova na-enwekwa ekele maka mgbali ndi i na-eme. (Ndi Hi´
bru 6:10) Iji id
i uchu na-aru or
u di otu ahu ga-enyere gi aka
in
n’ih
Chineke.—1 Ndi Korint
15:58.
ogide
unanya
17 O di mkpa ka anyi cheta na oru nkwusa Alaeze ahu di oke´
mkpa. Bible na-ekwu, si: “Kwusaa okwu ahu,
ike na
nogidesie
´
ya.” (2 Timoti 4:2) N’ihi gin
i ka ime nke a ji di oke mkpa taa?
´
Okwu Chineke na-agwa anyi, si: “Oke ub
och
i Jehova di nso, o
di nso, o na-emekwa ngwa nke ukwuu.” (Zefanaia
1:14) Ee, oge
´
eruwela mgbe Jehova ga-eweta usoro ihe a nile na njedebe. O
´
di mkpa ka a do o ndi mmadu aka na nti! O di mkpa ka ha
mata na ugbu a bu oge ha ga-ahor
u o Jehova di ka Eze ha. Ogw
2:3.
gwu ‘agaghi ano od
u.’—Habakuk
18 Jehova choro ka anyi soro ezi Ndi Kraist na-efe ya ofufe
n’ihu oha.
O bu ya mere Okwu ya ji si: “Ka anyi na
echebakwara ibe anyi echiche iji kpalie inwe ih
na ir u
unanya
ezi or
i na-ahapu nzuko nke anyi onwe anyi, di ka
u,
ghara id
o bu omenala uf
ibe anyi
od
u ndi, kama ka anyi na-agbarita
´
ume, na-emekwa otu ahu kari ka unu na-ahu ub
och
i ahu ka
o na-eru nso.” (Ndi Hibru 10:24, 25) Mgbe anyi sooro ndi kwe´
re ekwe ibe anyi nok
o na-abu ohere
o o na nzuko Ndi Kraist,
magburu onwe ya ito na ife Chineke anyi hur
u n’anya. Anyi
na-ewulikwa ibe anyi elu ma na-agba ibe anyi ume.
19 Ka any na-eso nd ozo na-efe Jehova na-akpakor
i
i ita, any i
na-ewusi nkeko nke ihunanya
na ob
d i n’ogbak
o ike. O
ub
uenyi
d i mkpa ka any i na-ahu ebe ibe any i na-eme nke oma,
d i ka Je
hova na-ahu ebe any i onwe any i na-eme nke oma.
Atula
anya na
nd i kwere ekwe ibe g i ga-emetacha ihe nile. Cheta na any i nile
` ` `
na-eto n’ot
o ime mmu o nakwa na onye
u d igas i iche iche n’uz
ut
o bula
n’ime any i na-emehie ihe. (Nd i Kol
osi
3:13) Na-agbal i
isoro nd i hur
u nno o Jehova n’anya na-akpakor
ita n’uz
o chiri
´
17. N’ihi g in i ka ozi Nd i Kra ist ji d i oke mkpa taa?
18. N’ihi g in i ka any i ji kwes i isoro ezi Nd i Kra ist na-efe Jehova n’ihu
oha?
´
d i n’ogbak
o Nd i
u isi mee ka nkeko ihunanya
Kra ist sikwuo ike?
192
anya, i ga-ahukwa
na i ga na-eto eto n’uz
o ime mmu o.
Ee, isoro
um
nwoke na um
nwany i ime mmu o g i na-efe Jeho unna
unna
´
va ofufe ga-enyere g i aka inogide
n’ ihunanya
Chineke. Olee otu
Jehova na-esi agozi
i obi na-efe ya ofufe ma
nd i ji ikwes i ntukwas
´
si otu ahu nogide
n’ ihunanya
ya?
´
GBAL IA INWETA “NDU AHU NKE BU NDU N’EZIE”
20 Jehova ga-eji ndu kwuo ndi ohu ya na-ekwesi ntukwasi
obi ugw
o,
ma olee ud
i ndu o bu?
O di mma, ndu i di ugbu a
`
o bu ndu n’ezie? Ihe ka ot
i na aziza
ya
ut
u n’ime anyi pur
u is
˙
doro anya. A si kwuwe, anyi na-eku ume, na-eri nri, na-anu ihe
˙ ˙
o nu nu.
N’ezie, anyi di ndu.
Mgbe o bula
anyi nwere obi ut
o,
´
anyi pur
ikwu, si: “Nke a bu ezi ndu!”
u ob
una
Otu o di, Bible
na-egosi na o digh
i mmadu o bula
taa di ezi ndu ma e si n’otu
uz
o di mkpa lee ya anya.
21 Okwu Chineke na-agba any ume ‘ijidesi aka ike na´ ndu ahu
i
´
nke bu ndu n’ezie.’ (1 Timoti 6:19) Okwu nd i ahu na-egosi na
´
“ndu ahu nke bu ndu n’ezie” bu ihe any i na-atu anya inweta
`
n’od
inihu. Ee, mgbe any i zuru oke, any i ga-ad i ndu n’uz
o kwekor
n’ihi na any i ga-ad i ndu d i
o nno o n’ihe okwu ahu putara,
ka Chineke zubere ka any i d ir i na mbu.
Mgbe any i ga-ebi na pa´
`
rada is elu ala n’ahu ike zuru oke, n’udo, nakwa n’obi ut
o,
“ndu
´
ahu nke bu ndu n’ezie”—ndu ebigh i ebi—ga-abuzi
nke any i.
´
(1 Timoti 6:12) Nke ahu o bugh
i olileanya magburu onwe ya?
22 Olee otu´ anyi puru isi “jidesie aka ike na´ ndu ahu nke bu´
ndu n’ezie”? Ka Pol
na-ekwu okwu n’otu isiokwu ahu,
o gbara Ndi Kraist
na ‘iba
n’ezi or
ume, “ir u or
ogaranya
u oma”
u.’
(1 Timoti 6:18) Ya mere, n’uz
o doro anya, o dabeere n’uz
o di
´
ukwuu n’otu anyi si etinye eziokwu ndi anyi mutaworo
n’ime
`
Bible n’or
“ndu ahu nke
u.
Ma Pol
o na-ekwu na anyi na-aruta
´
´
bu ndu n’ezie” n’or
Ee e, n’ihi na atumanya
di otu ahu
u oma?
magburu onwe ya dabeere nno o na Chineke igosi anyi ‘obi´
20, 21. G in i bu “ndu ahu nke bu ndu n’ezie,” n’ihi g in ikwa ka o ji
bur
u olileanya magburu onwe ya?
´
´
´
22. Olee otu i pur
u isi “jidesie aka ike na ndu ahu nke bu ndu n’ezie”?
Nogide
n’ Ihunanya
Chineke
193
´
oma
na-erughir i mmadu.’
(Ndi Rom 5:15) Otu o di, Jehova naenwe obi ut
i obi na-ejere ya ozi
u ndi ji ikwesi ntukwas
o ikw
´
ugw
u ka i na-ebi “ndu ahu nke bu ndu n’ezie.”
o.
O chor
o ih
Ndi nogidere
n’ih
Chineke ga-enweta ndu ebighi ebi di
unanya
´
´
otu ahu,
nke na-eme ka e nwee obi ut
o na ahu iru ala.
23 Onye o bula n’ime anyi ga-eme nke oma iju onwe ya,
`
si, ‘Ana m efe Chineke n’uz
o o kwuru na Bible?’ O bur
u na
anyi agbalisie
na-abu ee kwa ub
ike ih
u na aziza
ya nogidere
o
chi, mgbe ahu anyi na-eme ihe anyi kwesir i ime. Anyi pur
u
inwe obi ike na Jehova bu ebe mgbaba anyi. O ga-echebe ndi
ya na-ekwesi ntukwas
i obi gabiga ub
och
i ikpeazu nke usoro
ihe ochie a. Jehova ga-akpobatakwa
anyi n’usoro ihe oh
ur
u di
ebube nke di nso ugbu a. Lee ka anyi ga-esi nwee obi ut
o
o in
ya mgbe oge ahu ga-abia!
Lee ka anyi ga-esi nwee obi ut
o na
anyi mere nhor
o ziri ezi n’ub
och
i ikpeazu ndi a! O bur
u na i
´
mee nhor
o ndi di otu ahu ugbu a, i ga-enweta “ndu ahu nke
´
´
´
bu ndu n’ezie,” bu ndu nke di otu Jehova Chineke zubere ka
o di, ruo mgbe nile ebighi ebi!
23. N’ihi g in i ka o ji d i mkpa inogide
n’ ihunanya
Chineke?
ˇ Anyi na-egosiputa
anyi nwere
unanya
ezi ih
n’ebe Chineke no site n’idebe ihe ndi o nyere
n’iwu na igbaso
ukp
ur
u ya.—1 Jon
5:3.
ˇ Im
u Okwu Chineke, iji obi anyi dum
na-ekpegara Jehova ekpere, ik
ndi oz
uziri
o ba´
nyere ya, na ife ya ofufe na nzuko Ndi Kraist,
ga-enyere anyi aka in
n’ih
Chine ogide
unanya
ke.—Matiu 24:14; 28:19, 20; Jon
17:3; 1 Ndi
Tesalonaika
5:17; Ndi Hibru 10:24, 25.
ˇ Ndi na-anogide
n’ih
Chineke nwere
unanya
´
olileanya nke inweta “ndu ahu nke bu ndu
n’ezie.”—1 Timoti 6:12, 19; Jud 21.
IHE ODIDE NT UKWAS
I
ISIOKWU
PEEJI
´
Aha Chineke—Otu E Si Eji Ya Eme Ihe na Ihe O Putara
9 9 9 9 9 195
´
Otu Amuma
Daniel Si Gosi Mgbe Meza ia Ga-ab ia 9 9 9 9 9 9 9 9 197
´
Jizos
Kra ist—Meza ia ahu E Kwere na Nkwa 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 199
´
Ihe Nd i Bu Eziokwu Banyere Nna ahu,
Okpara
ahu,
na Mmu o Nso 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 201
Ihe Mere Ezi Nd i Kra ist Ad igh i Eji Obe Efe Ofufe 9 9 9 9 9 9 9 9 9 204
Nri Anyas i nke Onyenwe Any i—Ihe Omume nke
Na-ewetara Chineke Nsop
ur
u 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 206
“Mkpur
u Obi” na “Mmu o”
—G in i n’Ezie Ka Okwu Nd i A Putara?
9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 208
G in i Bu Shiol na Hedis? 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 212
Ub
och
i Ikpe—G in i Ka O Bu?
9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 213
1914—Afo D i Ir iba Ama n’Amuma
Bible 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 215
`
Onye Bu Ma ikel Onyeisi Nd i Mmu o Ozi? 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 218
Imata Ihe “Babilon
Ukwu ahu”
Bu 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 219
`
A Mur
u Jizos
Na December? 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 221
`
Any i Kwes ir i Ime Ememe Okpukpe? 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 222
195
´
Aha Chineke—Otu E Si
Eji Ya Eme Ihe na Ihe O Putara
´
83:18? Na New
NA BIBLE g i, olee otu e si sughar
ia Abu Oma
´
World Translation of the Holy Scriptures, e si otu a sughar
ia ama
okwu a: “Ka nd i mmadu wee mara na g i, onye aha g i bu Jehova,
nan i g i bu Onye Kas i Elu n’uwa
dum.” N’ot
ut
u Bible nd i oz
o,
a
´
sughar
ir i ya n’uz
i nd i
o yiri nke ahu.
Otu o d i, n’ot
ut
u nsughar
´
oz
o,
e jigh i aha ahu bu Jehova mee ihe, e ji utu aha nd i d i ka
“Onyenwe any i” ma o bu “Onye Na-ad i Ndu Ruo Mgbe Ebigh i
Ebi,” dochie ya. G in i ka e kwes ir i iji mee ihe n’amaokwu a? Utu
`
´
aha ka o bu aha ahu bu Jehova?
Amaokwu a na-ekwu banyere otu aha.
N’asus
u Hibru mbu,
nke e ji dee akuk
u ka
ukwuu nke Bible, e jiri ahaaka nke pur
u
iche mee ihe n’amaokwu ahu.
A na-asupe
´
ya ibu ˘˙˘˝ (YHWH) na mkpur
u akwu
Aha Chineke
´
kwo Hibru. N’Igbo, ihe a na-asughar
ikar i
na mkpur
u
`
aha ahu bu “Jehova.” Aha ahu,
o putara
akwukw
o Hibru
nan i n’otu amaokwu Bible? Ee e. O puta
ra ihe for
o nke nta ka o bur
u ugboro 7,000 n’ihe odide mbu nke
Akwukw
o Nso Hibru!
´
´
Olee otu aha Chineke d iruru na mkpa? Tulee
ekpere ihe nle
´
reanya ahu Jizos
O si otu a malite: “Nna any i nke
Kra ist kuziri.
no n’eluigwe, ka e doo aha g i nso.”
(Matiu 6:9) Ka e mes ir i, Jizos
kpegaara Chineke ekpere, s i: “Nna, mee ka aha g i d i ebube.”
´
Na nzaghachi, Chineke si n’eluigwe kwuo, s i: “Emewo m ka o
d i ebube, m ga-emekwa ka o d i ebube oz
o.”
(Jon
12:28) O doro
anya na aha Chineke d i nno o mkpa. G in izi mere uf
od
u nd i nsu
ghar i ji wepu aha a n’ime Bible nd i ha sughar
ir i ma jiri utu aha
dochie ya?
`
´
O yiri ka e nwere ihe abu o bu isi kpatara ya. Nke mbu,
ot
u
tu nd i na-ekwu na e kwes igh i iji aha ahu na-eme ihe n’ihi na
´
taa o d igh i onye maara otu e sibu kpo o aha ahu.
A d igh i eti´
nye udaume
na mkpur
u okwu Hibru oge ochie. N’ihi ya, o d igh i
´
onye pur
otu nd i d ir i ndu n’oge Bible si kpo o
u ikwu kpomkwem
˘˙˘˝
196
´
`
YHWH. Otu o d i, nke a o kwes ir i igbochi any i iji aha Chineke
´
na-eme ihe? N’oge Bible, o pur
u ibu na ihe a kpor
o aha ahu bu
Jizos
u ma elegh i anya Yehoshua—o d i bu Yeshua ma o bukwan
gh i onye pur
N’agbanyegh i nke ahu,
u ikwu kpomkwem.
taa, nd i
´
mmadu n’uwa
nile na-eji ud
i d i iche iche nke aha ahu bu Jizos
eme ihe, ha na-akpokwa
ya n’uz
o e si akpo ya n’asus
u ha. Ha ad i´
gh i ala azu iji aha ahu eme ihe nan i n’ihi na ha amagh i otu e si
kpo o ya na nar i afo mbu.
N’otu aka ahu,
o bur
u na i gaa mba
´
oz
o,
i pur
u ichop
uta
na otu e si akpo aha g i n’asus
u oz
o d i nno o
´
iche. N’ihi ya, na a magh i otu e si kpo o aha Chineke n’oge ochie
abugh
i ihe mere a ga-eji ghara iji ya na-eme ihe.
Ihe nke abu o a na-ekwukar i na o bu ya mere e ji wepu aha Chineke n’ime Bible bu omenala okp
ut
u
ut
or
okp
u nke nd i Juu. Ot
` `
n’ime ha kweere na e kwes itugh
i ikpo aha Chineke. Ihe ama na
´
egosi na nkwenkwe a dabeere na nghotahie
ha ghotahiere
iwu
´
Bible nke na-ekwu, s i: “G i eburula aha Jehova, bu Chineke g i,
ime ihe efu; n’ihi na Jehova agagh i agu onye na-eburu aha Ya
ime ihe efu n’onye ikpe na-amagh i.”—Op
up
u 20:7.
Iwu a megidere iji aha Chineke eme ihe n’uz
o na-ezigh i ezi.
`
`
`
Ma, o megidere iji aha ya eme ihe n’uz
o d i ugwu? O d igh i ma
ol
nd i ikom kwes i i. Nd i dere Bible Hibru (“Agba Ochie”) bucha
r i ntukwas
i obi, nd i biri ndu n’uz
o kwekor
o n’Iwu ahu Chineke
nyere Izrel oge ochie. Ma, ha jiri aha Chineke mee ihe mgbe nile.
`
`
D i ka ihe atu,
nd i ıgwe nd i na ha tinyere ya n’ot
ut
u abu oma
efe ofufe ji olu dara uda
bu o.
Jehova Chineke gwara nd i
Ob
una
na-efe ya ofufe ka ha kpokuo
aha ya, nd i kwes ir i ntukwas
i obi
rubekwara isi. (Joel 2:32; Or
u 2:21) N’ihi ya, Nd i Kra ist taa ad i`
`
gh i ala azu n’iji aha Chineke eme ihe n’uz
o d i ugwu, d i nno o ka
Jizos
mere.—Jon
17:26.
Nd i sughar
ir i Bible hiere nno o uz
o n’iji utu aha dochie aha
`
Chineke. Ha mere ka o yie ka o bu na Chineke abugh
i onye na
kwa na a pugh
u na Bible na-agba
i ib iaru ya nso, ebe o bukwan
nd i mmadu ume iso Jehova “na-enwe mmekor
ita chiri anya.”
(Abu Oma
25:14, NW ) Cheed i banyere otu ezigbo enyi g i. Olee
´
d i otu unu ga-esi nwee mmekor
ita chiri anya ma o bur
u na i
magh i aha enyi g i? N’otu aka ahu,
o bur
u na nd i mmadu ama´
´
gh i aha Chineke, bu Jehova, olee otu ha pur
u isi b iaruo Chineke
Ihe Odide Ntukwasi
197
nso n’ezie? Oz
o bur
okwa,
u na nd i mmadu ad igh i eji aha Chineke eme ihe, ha agagh ikwa ama ihe d i ebube aha ahu putara.
G in i ka aha Chineke putara?
´
Chineke n’onwe ya kowaara
ohu ya kwes ir i ntukwas
i obi, bu
Mozis, ihe aha ya putara.
Mgbe Mozis jur
u Chineke aha ya, Jehova zara ya, s i: “M ga-abu ihe m chor
o ibu.”
(Op
up
u 3:14, NW )
´
´
Na nsughar
i Rotherham, e si otu a sughar
ia okwu nd i a: “M Ga
agho ihe o bula
mas ir i m.” N’ihi ya, Jehova pur
u igho ihe o bula
d i mkpa iji mezuo nzube ya.
Ka e were ya na i ga-enwe ike igho ihe o bula
i chor
o igho.
G in i ka i ga-emere nd i enyi g i? O bur
u na otu n’ime ha adaa ezigbo or
ia, i nwere ike igho dok
ita maara nke a na-ako ma gwo o
ya. O bur
u na onye nke oz
o enwee mfu ego, i pur
u igho ome´
pur
u onye o d i ir i ma gbatara ya os
o enyemaka. Otu o d i, nke
´
´ `
bu eziokwu bu na a kpaara ihe i nwere ike igho oke. A kpaara
´ `
ihe any i nile nwere ike igho oke. Ka i na-amu Bible, o ga-eju g i
´
anya ihu otu Jehova si agho ihe o bula
d i mkpa iji mezuo nkwa
ya. O na-amas ikwa ya iji ike ya na-eme ihe maka nd i hur
u ya
n’anya. (2 Ihe E Mere 16:9) Nd i na-amagh i aha Jehova ad igh i
`
`
aghota
akuk
u a magburu onwe ya nke agwa ya.
´
N’uz
o doro anya, aha ahu bu Jehova kwes ir i id i n’ime Bible.
na iji ya na-eme ihe mgbe nile n’ofufe any i,
Imata ihe o putara
´
ga-enyere any i nno o aka ib iaru Nna any i nke eluigwe, bu Jehova, nso.1
banyere aha Chineke, ihe o putara,
na ihe
uma
´
nd i mere e ji kwes i iji ya na-eme ihe n’ofufe, lee broshuo bu Aha Nso Ahu
´
` `
Nke Ga-ad iru Ebigh i Ebi, bu nke Nd iama Jehova biputara.
´
Otu Amuma
Daniel Si Gosi Mgbe
Mezaia
Ga-abia
biri ndu ihe kar ir i afo 500 tupu a mu o
DANIEL onye amuma
´
Jizos.
Otu o d i, Jehova kpugheere Daniel ihe nd i ga-eme ka
e nwee ike imata kpomkwem
mgbe Jizos
ga-agho onye e tere
mmanu,
d i ka Meza ia, ma o bu
ma o bu onye a hop
utara,
198
Kra ist. A gwara Daniel, s i: “Mara, werekwa uche mata, na site
´
na mputa
okwu ahu iwughachi na iwuzi Jeruselem ruo mgbe
´
´
onye e tere mmanu,
bu onye ndu, ga-ad i izu asaa: na [izu iri isii
na abu o].”—Daniel
9:25.
Iji mata mgbe Meza ia ahu ga-ab ia, o d i mkpa ka any i buru
uz
oge ga-eduga any i n’ob
o mata mgbe a ga-amalite guwa
i´
b ia nke Meza ia ahu.
ahu si kwuo, o bu “site na
D i ka amuma
mputa
okwu ahu iwughachi na iwuzi Jeruselem.” Olee mgbe
“mputa
nke okwu ahu”
weere on
od
u?
D i ka onye so dee Bible
´
bu Nehema ia, si kwuo, e nyere iwu ka e wughachi mgbidi Jeru-
“IZU IRI ASAA”
Afo 490
Izu 7
Izu 62
1 izu
(Afo 49)
(Afo 434)
(Afo 7)
455
406
“Mputa
okwu
ahu iwughachi
. . . Jeruselem
E wughachi
Jerusalem
& T.O.A. O.A. )
29
33
36
Mezaia
abiarute
‘E bipu’
Mezaia
Ngwus
i
nke “Izu
iri asaa”
Ihe Odide Ntukwasi
199
´
selem “n’afo nke [iri abu o]
nke Ataksaksis, bu eze.” (Nehema ia
2:1, 5-8) Nd i na-ako akuk
o ihe mere eme gbara akaebe na afo
474 T.O.A bu afo mbu zuru ezu Ataksaksis ch ir i d i ka eze. N’ihi
ya, afo nke 20 nke o ch ir i d i ka eze bu n’afo 455 T.O.A. Ugbu a,
any i amatala mgbe a ga-amalite guwa
oge ga-eduga any i n’ob
ib ia nke Meza ia ahu Daniel buru amuma
banyere ya, ya bu,
n’afo 455 T.O.A.
´
Daniel gosiri otu oge ahu ga-eduga n’ob
ib ia nke “onye e tere
´
´
mmanu,
ahu kwu bu onye ndu” ga-aharu n’ogologo. Amuma
ru na o bu “izu asaa, na [izu iri isii na abu o]”—ng
uk
ota
nke
´
`
izu 69. Olee otu oge a ha n’ogologo? Ot
i Bible na ut
u nsughar
ekwu na izu nd i ahu abugh
i izu nke ub
och
i asaa, kama ha bu
izu nke afo.
anya afo asaa. Nd i
Ya bu,
izu nke o bula
na-anochi
Juu nke oge ochie maara banyere izu nke afo,
ma o bu izu nd i
bu afo asaa, afo asaa. D i ka ihe atu,
ha na-enwe afo Izu Ike kwa
afo asaa o bula.
(Op
up
u 23:10, 11) Ya mere, izu 69 ahu e buru
n’amuma
d i afo asaa uz
o 69, ma o bu nguk
ota
nke afo 483.
Ugbu a, ka any i gbako o ya. O bur
u na any i esi na 455 T.O.A
gur
u b iawa, afo 483 ga-edurute any i n’afo 29 nke O.A. O bu
afo ahu kpomkwem
ka e mere Jizos
Me
baptizim ya agho okwa
´
za ia!1 (Luk 3:1, 2, 21, 22) Nke ahu o bugh
i mmezu d i ir iba ama
nke amuma
Bible?
1 Site na 455 T.O.A. ruo 1 T.O.A. d i afo 454. Site na 1 T.O.A. ruo 1 nke O.A.
d i otu afo.
Sitekwa na 1 nke O.A. ruo 29 nke O.A. d i afo 28. O bur
u na any i
agbakota
on
u og
ug
u ato nd i a, any i ga-enweta afo 483. ‘E bipur
u’
Jizos
site
n’igbu ya n’afo ˙ 33 nke O.A., n’ime izu nke 70 nke afo.
(Daniel 9:24, 26) Lee
´
Daniel! isi nke 11, na Ul
akwukw
o bu Naa Nt i n’Amuma
o Nche nke Octo
` `
ber 1, 1992, peeji nke 11. O bu Nd iama Jehova biputachara
ha.
Jizos
Kraist
´
—Mezaia
ahu E Kwere na Nkwa
IJI nyere any i aka imata onye bu Meza ia ahu,
Jehova Chineke kpaliri ot
nke Bible ikwu ihe uf
ut
u nd i amuma
od
u banyere
´
om
u nke Onye Nnaputa
um
u,
ozi, na onw
a e kwere na nkwa.
Amuma
nd i a nile nke Bible mezuru n’ebe Jizos
Kra ist no.
Ha
200
AMUMA
ND I E BURU BANYERE MEZA IA AHU
IHE MERENU
AMUMA
MMEZU YA
A mur
u ya n’ebo Juda
Jenesis 49:10
Luk 3:23-33
Nwa agbogh
o na-amagh i nwoke mur
u ya
A isa ia 7:14
Matiu 1:18-25
O sitere n’eriri Eze Devid
A isa ia 9:7
Matiu 1:1, 6-17
Jehova kwuru na o bu Okpara
ya
Abu Oma
2:7
Matiu 3:17
Ot
ut
u nd i ekwegh i na ya
A isa ia 53:1
Jon
12:37, 38
O ji iny inya ibu banye na Jeruselem
Zekara ia 9:9
Matiu 21:1-9
Ezigbo enyi ya raara ya nye
Abu Oma
41:9
Jon
13:18, 21-30
A raara ya nye n’on
30
u ego ola
ocha
Zekara ia 11:12
Matiu 26:14-16
O gbara nk it i n’ihu nd i na-ebo ya ebubo
A isa ia 53:7
Matiu 27:11-14
` `
E fere nza maka uwe ya
Abu Oma
22:18
Matiu 27:35
A kwara ya emo mgbe o no n’elu osisi
Abu Oma
22:7, 8
Matiu 27:39-43
O d igh i okp
ukp
u ya o bula
a gbajiri
Abu Oma
34:20
Jon
19:33, 36
E liri ya n’etiti nd i ogaranya
A isa ia 53:9
Matiu 27:57-60
A kpolitere
ya tupu o ree ure
Abu Oma
16:10
Or
u 2:24, 27
E buliri ya elu gaa n’aka nri nke Chineke
Abu Oma
110:1
Or
u 7:56
na-enye nno o ihe om
zuru ezu ma zie ezi. Iji maa atu,
uma
ka
any i tulee
amuma
ole na ole nd i kwuru banyere ihe nd i ga-eme
n’oge om
um
u nke Meza ia ahu nakwa n’oge o bu nwata.
A iza ia onye amuma
buru amuma
na Meza ia ahu ga-esite
n’eriri Eze Devid. (A isa ia 9:7) N’ezie, Jizos
si n’usoro om
um
u
Devid.—Matiu 1:1, 6-17.
Ihe Odide Ntukwasi
201
´
Ma ika, bu onye amuma
oz
na
o nke Chineke, buru amuma
nwa a ga-emes i gho o onye och
ich i nakwa na a ga-amu ya na
“Betlehem Efrata.” (Ma ika 5:2) N’oge a mur
u Jizos,
e nwere
obodo abu o a na-akpo Betlehem. Otu d i nso na Nazaret n’aku
ku ebe ugwu nke mba ahu,
nke oz
o d idebekwara Jeruselem nke
d i na Juda. Ihe a na-akpobu
Betlehem nke d idebere Jeruselem
bu Efrata. A mur
d i ka amuma
u Jizos
n’obodo ahu,
kpomkwem
ahu si kwuo!—Matiu 2:1.
Amuma
oz
Chi
o nke Bible kwuru na ‘a ga-akpop
uta
Okpara
´
neke n’Ijipt.’ A kpo or
ya
o nwa ahu bu Jizos
gaa Ijipt. A kpolatara
´
mgbe Herod
ahu.—Ho nwus
ir i, wee si otu ahu mezuo amuma
sea 11:1; Matiu 2:15.
Na chaat i d i na peeji nke 200, akuk
o Nso nd i e
u Akwukw
´
deputara
n’okpuru okwu bu “Amuma,”
na-enye ihe om
uma
banyere Meza ia ahu.
o Nso nd i a tu Biko jiri akuk
u Akwukw
´
nyere akuk
o Nso nd i e deputara
n’okpuru okwu bu
u Akwukw
´
“Mmezu Ya.” Ime otu ahu ga-eme ka i kwenyesikwuo ike na
Okwu Chineke bu eziokwu.
Ka i na-agu akuk
o Nso nd i a, buru n’uche na e de u Akwukw
´
turu uf
ot
od
u n’ime ha nd i bu amuma
ut
u nar i afo tupu a mu o
Jizos.
Jizos
kwuru, s i: “Ihe nile e dere n’iwu Mozis na n’akwu
kwo nd i amuma
na Abu Oma
banyere m aghagh i imezu.” (Luk
24:44) D i ka Bible na-egosi n’uz
o doro anya, ha mezuru n’ezie
—n’uz
o zuru ezu!
´
Ihe Ndi Bu Eziokwu Banyere Nna ahu,
Okpara
ahu,
na Mmu o Nso
ND I kweere n’ozizi Ato n’Ime Otu na-ekwu na Chineke d i ato
`
bur
na Mmu o Nso.
u otu—Nna, Okpara,
A s ir i na ha ato ha nhata,
na ha ato pur
u ime ihe nile, nakwa na ha ato enwegh i mmalite.
Ya mere, d i ka ozizi Ato n’Ime Otu si d i, Nna ahu bu Chineke,
Okpara
ahu bu Chineke, Mmu o Nso bukwa
Chineke, ma ha ato
abur
u nan i otu Chineke.
202
Ot
ut
u nd i kweere n’Ato n’Ime Otu na-ekweta na ha agagh i ako
wali ozizi a. Ma ha pur
u iche na o d i n’ime Bible. O kwes ir i ka a
´
r iba ama na okwu ahu bu “Ato n’Ime Otu” ad igh i n’ime Bible.
`
Ma e nwere ihe na-akwado Ato n’Ime Otu n’ime Bible? Iji zaa aju
ju a, ka any i tulee
otu akuk
o Nso nke nd i kweere n’Ato
u Akwukw
n’Ime Otu na-ehotakar i iji kwadoo ozizi ahu.
“OKWU AHU BUR
CHINEKE”
UKWA
Jon
1:1 na-ekwu, s i: “Na mbu ka Okwu ahu d ir i, Okwu ahu na
Chineke d ikwara, Okwu ahu bur
Chineke.” (Union Version)
ukwa
´
Na mgbada nke isiakwukw
o ahu,
Jon
onyeozi gosiri n’uz
o doro
´
anya na “Okwu ahu”
bu Jizos.
(Jon
1:14) Otu o d i, ebe o bu na a
kpor
ahu
o Okwu ahu Chineke, uf
od
u nd i na-ekwubi na Okpara
na Nna ahu aghagh i ibu akuk
u nke otu Chineke ahu.
Chetakwa na e deburu akuk
u Bible a n’asus
u Grik. Ka e mes ir i, nd i nsughar
i sughar
ir i okwu Grik ahu gaa n’asus
u nd i oz
o.
´
Ma ot
i Bible ejigh i nkebi ah` ir iokwu ahu bu
ut
u nd i nsughar
“Okwu ahu bur
Chineke” mee ihe. O bu n’ihi g in i?
ukwa
N’ihi ihe om
ha nwere banyere asus
uma
u Grik nke e ji dee
Bible, nd i nsughar
i ahu kwubiri na e kwes ir i isughar
i nke
´
bi ah ir` iokwu ahu bu,
Chineke,” n’uz
“Okwu ahu bur
ukwa
o d i
˙
iche. O bu n’uz
o d i anaa? Nd i a bu ihe atu ole na ole: “Logos
[Okwu] ahu d i n’ud
i nke chi.” (A New Translation of the Bible)
“Okwu ahu bu chi.” (The New Testament in an Improved Version)
“Okwu ahu na Chineke nor
o,
o nwekwara od
id i nke Chineke.”
(The Translator’s New Testament) D i ka nsughar
i nd i a na-ego
si, Okwu ahu abugh
i Chineke n’onwe ya.1 Kama nke ahu,
n’ihi
ibu onye no n’on
od
u d i elu kar ia ihe nd i oz
o Jehova kere,
´
a kpor
o Okwu ahu “chi.” N’ebe a, okwu ahu bu “chi” putara
“dike.”
NWETAKWUO IHE OM
UMA
´
Ihe ka ot
ut
u na nd i mmadu amagh i asus
u Grik nke e ji dee Bi´
ble. N’ihi ya, olee otu i pur
u isi mara ihe Jon
onyeozi bu n’uche?
Cheed i banyere ihe atu a: Otu onye nkuzi
um
na-akowara
u akwu
kwo ya otu isiokwu. Ka e mes ir i, um
o ahu ghotara
u akwukw
1 Iji nwetakwuo nkowa
banyere Jon
1:1, gu o Ul
o Nche nke November 1,
´
` `
2008, peeji nke 24-25, bu nke Nd iama Jehova biputara.
Ihe Odide Ntukwasi
203
´
nkowa
ahu n’uz
o ahu
o d igas i iche iche. Olee otu um
u akwukw
pur
u isi dozie nsogbu ahu?
Ha pur
u ir io onye nkuzi
ahu ka o
nyekwuo ha ihe om
Ihe iru uka
uma.
ad igh i ya na inwetakwu ihe
om
ga-enyere ha aka ighota
kar i. N’otu
uma
isiokwu ahu nke oma
aka ahu,
Jon
i pur
iji ghota
ihe Jon
1:1 putara,
u itule
Ozioma
iji
´
nwetakwuo ihe om
banyere okw
a Jizos.
uma
Ihe iru uka
ad igh i ya
na inwetakwu ihe om
banyere isiokwu a ga-enyere g i aka iru
uma
´
na nkwubi okwu ziri ezi.
D i ka ihe atu,
ihe Jon
tulee
dekwuru n’isi nke 1, amaokwu
nke 18: “O d igh i onye huworo
Chineke [nke Pur
u Ime Ihe Nile]
´
´
n’oge o bula.”
Otu o d i, nd i mmadu ahuwo
Jizos,
bu Okpara
ahu,
n’ihi na Jon
kwuru, s i: “Okwu ahu [Jizos]
wee gho o anu
´
´
ahu,
o wee biri n’etiti any i, any i kirikwara otuto ya.”
bu mmadu,
´
(Jon
ahu ga-esi bur
1:14, Union Version) Oleezi otu Okpara
u aku
ku nke Chineke nke Pur
u Ime Ihe Nile? Jon
kwukwara na Okwu
´
ahu “na Chineke nokwa.”
Ma, olee otu mmadu pur
u isi soro onye
oz
o
n
or
o
ma
b
ur
ukwa
onye
ah
u?
(J
on
nke ahu,
1:34) E wezuga
d i ka e dekor
o na Jon
17:3, Jizos
gosiri od
iiche doro anya nke d i
n’etiti ya onwe ya na Nna ya nke eluigwe. O kpor
o Nna ya “nan i
´
ezi Chineke ahu.”
ya, Jon
ihe
Na ngwus
i nke Ozioma
ch ikotara
nile site n’ikwu, s i: “E detuwo ihe nd i a ka unu wee kwere na Jizos
Chineke.” (Jon
bu Kra ist ahu,
Okpara
20:31) R iba ama na a
kpor
Chineke, a kpogh
a
i ya Chineke. Ihe om
o Jizos
Okpara
uma
´
e nyekwuru n’Ozioma
Jon
na-egosi otu e kwes ir i isi ghota
Jon
´
´
1:1. Jizos,
bu Okwu ahu,
bu “chi” n’echiche bu na o no n’on
o
du d i elu, ma o bugh
i otu on
od
u ahu Chineke nke Pur
u Ime Ihe
Nile no.
´
CHOP
IHE ND I BU EZIOKWU
UTA
Chebara ihe atu ahu e nyere banyere onye nkuzi
na um
u akwu
kwo ya echiche oz
o.
Ka e were ya na uf
od
u n’ime ha ka nwere obi
abu o,
mgbe ha nus
onye nkuzi
ob
una
ir i nkowa
ahu nyekwuru.
G in i ka ha pur
u ime? Ha pur
u igakwuru onye nkuzi
oz
o ka o nyekwuo ha ihe om
banyere isiokwu ahu.
uma
O bur
u na onye nkuzi
´
nke oz
ahu onye nkuzi
o ahu ekwuo ihe kwekor
o na nkowa
nke
mbu ahu nyere, ihe ka ot
o ahu puziri
ikwu ut
u n’um
u akwukw
s i inwe obi abu o.
N’otu aka ahu,
o bur
u na ihe Jon
onye so dee
Bible kwuru banyere ihe jikor
o Jizos
na Chineke nke Pur
u Ime
204
Ihe Nile edogh i g i anya, i pur
u itule
ihe onye oz
o so dee Bible
kwuru iji nwetakwuo ihe om
D i ka ihe atu,
ihe Matiu
uma.
tulee
dere. Banyere ogw
ugw
u nke usoro ihe a, o s ir i na Jizos
kwuru, s i:
“O d igh i onye maara banyere ub
och
i na awa ahu,
nd i mmu o ozi
nke eluigwe amagh i, Okpara
ahu amagh ikwa, kama nan i Nna m
´
´
maara.” (Matiu 24:36) Olee otu okwu nd i a si akwado echiche bu
na Jizos
i Chineke nke Pur
abugh
u Ime Ihe Nile?
´
Jizos
ahu.
kwuru na Nna ahu maara ihe kar ia Okpara
Otu o d i,
o bur
Chineke nke Pur
u na Jizos
bukwa
u Ime Ihe Nile, o ga-ama
ihe Nna ya ma. Ya mere, Okpara
ahu na Nna ahu apugh
i iha nha
ta. Ma, uf
od
u nd i pur
u ikwu, s i: ‘O nwere mgbe Jizos
bu mmadu,
nweekwa mgbe o bu chi. N’ebe a, o kwuru okwu d i ka mmadu nk it i.’ O bur
i na echiche ahu ziri ezi, g in ikwanu banyere
ugod
mmu o nso?
O bur
u na o bu akuk
u nke otu Chineke ahu d i ka
Nna ahu,
n’ihi g in i ka Jizos
na-ejigh i kwuo na mmu o nso ma ihe
Nna ahu ma?
Ka i na-amu Bible na-aga, i ga-amatakwu ot
ut
u akuk
u Bible nd i
´
na-akowa
isiokwu a. Ha na-akwado ihe nd i bu eziokwu banyere
Nna ahu , Okpara
ahu,
u Oma
90:2; Or
na mmu o nso.—Ab
u 7:55;
Nd i Kol
osi
1:15.
Ihe Mere Ezi Ndi Kraist
Adigh
i
Eji Obe Efe Ofufe
O TUT
U nde nd i mmadu na-asop
ur
u ma na-akwanyere obe
`
`
´
ugwu. Akwukw
o bu The Encyclopædia Britannica kpor
o obe
´
´
“ihe oyiyi bu isi e ji eme ihe n’okpukpe Nd i Kra ist.” Otu o d i,
ezi Nd i Kra ist ad igh i eji obe efe ofufe. N’ihi g in i?
´
Otu ezigbo ihe mere na ha ad igh i eme otu ahu bu na Jizos
i n’elu obe. Okwu Grik a na-asughar
ikar i
Kra ist anwugh
´
“osisi kwu ot
ibu “obe” bu stau·ros1. N’uz
o.”
o bu isi, o putara
The Companion Bible na-akowa,
s i: “[Stau·ros1] aputat
i osisi
ugh
abu o nke e ji otu n’ime ha tubichie
nke oz
o . . . O d igh i ihe o
bula
d i n’asus
u Grik ahu e ji dee [Agba Oh
ur
u]
nke na-egosid i
na o bu osisi abu o.”
Ihe Odide Ntukwasi
205
N’ot
o Nso,
ut
u akuk
u Akwukw
nd i so dee Bible jiri okwu oz
o
´
mee ihe maka ihe e ji kpogbuo
Jizos.
O bu okwu Grik bu xy1lon.
(Or
u 5:30; 10:39; 13:29; Nd i Galeshia 3:13; 1 Pita 2:24) Okwu a
putara
nan i “ogwe osisi” ma o bu “okpiri.”
N’ ikowa
ihe mere e ji akpogbukar
i nd i mmadu n’otu osi
´
si kwu ot
o bu Das Kreuz und die Kreuzigung (Obe
o,
akwukw
na Mkpogide
n’Obe), nke Hermann Fulda dere, na-ekwu, s i:
“A d igh i enwetakebe osisi n’ebe nd i ahu a ho or
o ino egbu nd i
mmadu n’ihu oha.
N’ihi ya, a na-egwunye otu ogwe osisi n’ala.
A na-ach ili nd i omekome aka elu ma kegide ma o bu kpogide
ha n’osisi a.”
´
` `
Otu o d i, o bu n’Okwu Chineke ka a na-enweta ihe ama kas i
doo anya. Pol
onyeozi kwuru, s i: “Kra ist, site n’ izur
u any i, to
hapur
u any i n’ob
ub
u on
u nke Iwu ahu site n’ igho ob
ub
u on
u
n’on
od
u any i, n’ihi na e dere, s i: ‘Onye a bur
u on
u ka onye o
bula
n’osisi bu.’
a kwubara
” (Nd i Galeshia 3:13) N’ebe a, Pol
´
na-ehota Deuteron
21:22, 23, bu nke na-ezo aka n’uz
omi
o doro
´
anya n’ebe osisi d i, o bugh
i obe. Ebe o bu na ihe d i otu ahu e ji
akpogbu
mmad
u
na-eme
ka
mmad
u
b
ur
u
“
ob
ub
u
on
u,”
o gagh i ekwes i ekwes i Nd i Kra ist iji onyinyo nke Kra ist a kpogburu
akpogbu
cho o ul
o ha mma.
` `
E nwegh i ihe ama o bula
na-egosi na n’ime afo 300 mbu gaferenu mgbe Kra ist nwus
ir i, na nd i na-azor
o na ha bu Nd i Kra ist
´
jiri obe mee ihe mgbe ha na-efe ofufe. Otu o d i, na nar i afo
´
nke ano,
Eze Ukwu na-ekpere arus
i bu Constantine ghor
o onye
` `
otu nke Iso Uz
o Kra ist nke na-ad igh izi agbaso ukp
ur
u Kra ist,
o kwalitekwara iji obe eme ihe na ya. Ihe o sokwara
ya bur
u
ebumnobi Constantine, o d igh i ihe jikor
Kra ist na obe.
o Jizos
N’eziokwu, obe sitere n’aka nd i og
o mmu o.
New Catholic Encyclopedia na-ekweta, s i: “Nd i d ir i ndu tupu oge Nd i Kra ist nakwa
nd i na-abugh
o nd i
i Nd i Kra ist jichara obe mee ihe.” Akwukw
oz
obe na ife ihe nd i e kere eke ofufe nakwa ememe
o jikokwara
mmekoah
u nke nd i og
o mmu o.
G in izi mere e ji anabata iji ihe oyiyi a nke nd i og
o mmu o eme
ihe? Ma elegh i anya, o bu iji mee ka o d ir i nd i og
o mmu o mfe
´
inakwere “Iso Uz
o Kra ist.” Otu o d i, Bible kator
o n’uz
o doro
anya ife ihe oyiyi o bula
nke nd i og
o mmu o ofufe. (2 Nd i Korint
206
6:14-18) Akwukw
o Nso machibidokwara ud
i ikpere arus
i nile.
(Op
10:14) N’ihi ya, e nwere ezigbo ihe
up
u 20:4, 5; 1 Nd i Korint
mere na ezi Nd i Kra ist ad igh i eji obe eme ihe mgbe ha na-efe
ofufe.1
1 Iji nwetakwuo ihe
obe, lee Ul
uma
o Nche nke November 15,
´ om
` banyere
`
1992, peeji nke 7, bu nke Nd iama Jehova biputara.
Nri Anyasi nke Onyenwe Anyi—Ihe
Omume nke Na-ewetara Chineke Nsop
ur
u
u Kra ist. A na-akpokwa
ihe
E NYERE Nd i Kra ist iwu icheta onw
omume a “nri anyas i nke Onyenwe any i.” (1 Nd i Korint
11:20)
G in i mere o ji bur
u nno o ihe omume d i mkpa? Olee mgbe e
´
kwes ir i ime ya, oleekwa otu e kwes ir i isi mee ya?
Jizos
Kra ist malitere ihe omume a n’abal i Ememe Ngabiga nke
nd i Juu n’afo 33 O.A. Ememe Ngabiga bu ememe a na-eme nan i
´
otu ugbo n’afo,
nd i Juu bu Na isan.
n’ub
och
i nke 14 nke onwa
` `
Iji gbakota
ub
och
i ahu,
ihe ama na-egosi na nd i Juu na-echere
` `
ruo ub
och
i a ga-enwe ihe d i ka awa 12 nke ıhe na awa
12 nke och
n’oge
opupu
ihe
ubi.
A
na-eji
onwa
ich ir i
´
oh
ur
u mbu a pur
u ihu anya, bu nke na-aputa
nwa
obere oge tupu ub
och
i a, amata mmalite nke Na isan. Ememe Ngabiga na-ewere on
od
u n’ub
och
i nke
14 ka e mes ir i, mgbe anyanwu das ir i.
Jizos
na nd iozi ya mere Ememe Ngabiga, ya enye
Judas Iskar iot
ohere ipu,
wee malitezie Nri Anyas i
nke Onyenwe Any i. E ji Nri a dochie anya Ememe Ngabiga nd i Juu, n’ihi ya kwa, e kwes ir i id i na-eme ya nan i otu
ugbo n’afo.
Ozioma
Matiu na-ako,
s i: “Jizos
weere otu ogbe ach icha,
mgbe o gozis
iworo ya, o
nyawara ya, ka o na-enye ya
nd i na-eso uz
o ya, o s ikwara: ‘Na´
ranu,
ahu m.’ Oz
rie. Nke a putara
o,
o
Ihe Odide Ntukwasi
207
buuru
iko, mgbe o nyes iworo ekele, o bunyekwara ha ya, na-as i:
˙
‘Nu on
“obara
m nke ogb
u,
unu nile; n’ihi na nke a putara
ugba
´
ndu ahu,”
bu nke a gaje iwup
u n’ihi ot
ut
u mmadu maka mgbaghara mmehie.’ ”—Matiu 26:26-28.
Uf
od
u nd i kweere na Jizos
mere ka ach icha ahu gho o anu
´
´
ahu ya nakwa na o mere ka mmanya ahu gho o obara
ya. Otu
´
´
o d i, anu ahu Jizos
d ikwa otu o d i mgbe o nyere ha ach icha a.
`
´
˙
ya n’uz
Nd iozi Jizos
ha riri anu ahu ya ma nu o obara
o nk it i?
Ee e, n’ihi na nke ahu gaara abu iri anu mmadu nakwa imebi
iwu Chineke. (Jenesis 9:3, 4; Levitikos
17:10) D i ka Luk 22:20
na-egosi, Jizos
ogb
ndu oh
kwuru, s i: “Iko a putara
ugba
ur
u ahu
´
nke na-adabere n’obara
m, bu nke a gaje iwup
u n’ihi unu.” Iko
`
ahu o ghor
ndu oh
o “ogb
ugba
ur
u”
n’uz
o nk it i? Nke ahu agagh i ekwe omume, ebe o bu na ogb
ndu bu nkwekor
ugba
ita, o
bugh
i ihe a na-ahu anya.
N’ihi ya, ach icha na mmanya ahu bucha
nan i ihe nnochi
´
`
anya. Ach icha ahu na-anochi
anya ahu zuru oke nke Kra ist.
Jizos
jiri ogbe ach icha fod
ur
u mgbe e ris ir i Oriri Ngabiga ahu
mee ihe. E tinyegh i ogbe ach icha ahu ihe na-eko ach icha, ma o
bu yist. (Op
up
u 12:8) Bible na-ejikar i ihe na-eko ach icha mee
anya mmehie ma o bu mmeru.
ihe d i ka ihe na-anochi
Ya mere,
´
`
` `
ach icha ahu na-anochi
anya ahu zuru oke nke Jizos
chur
u n’aja.
O nwegh i mmehie.—Matiu 16:11, 12; 1 Nd i Korint
5:6, 7; 1 Pita
2:22; 1 Jon
2:1, 2.
Mmanya ahu na-acha obara
obara
na-anochi
anya obara
Ji
zos.
ahu mere ka ogb
ndu oh
Obara
ugba
ur
u ahu malite id i
`
ire. Jizos
ya “maka mgbaghara mmehie.”
s ir i na a wus
ir i obara
n’anya Chineke, ha pukwaN’ihi ya, nd i mmadu pur
u id i ocha
ra iso Jehova banye n’ogb
ndu oh
ugba
ur
u.
(Nd i Hibru 9:14; 10:
16, 17) Ogb
ndu a, ma o bu nkwekor
ugba
ita a, mere ka Nd i
Kra ist na-ekwes i ntukwas
i obi d i 144,000 nwee ike iga eluigwe.
` `
Ha ga-eje ozi n’ebe ahu d i ka nd i eze na nd i nchu aja iji gozie
ihe
a kpor
22:18; Jerema ia 31:31-33; 1 Pita 2:9;
o mmadu.—Jenesis
Mkpughe 5:9, 10; 14:1-3.
Ole nd i kwes ir i iri achicha ahu na inu mmanya ahu e ji eme
ihe n’icheta onw
u Jizos?
o ezi uche d i na ya, o bu nan i
N’uz
nd i no n’ogb
ndu oh
bu,
ugba
ur
u ahu—ya
nd i nwere olileanya
208
˙
iga eluigwe—kwes ir i iri ach icha ahu nakwa inu mmanya ahu.
´
Mmu o nso Chineke na-eme ka nd i d i otu ahu kwenye na a
hor
ha ibu nd i eze n’eluigwe. (Nd i Rom 8:16) Ha na Jizos
owo
banyekwara n’ogb
ndu Alaeze.—Luk 22:29.
ugba
G in ikwanu banyere nd i nwere olileanya nke ibi na Parada is elu
ala ruo mgbe ebigh i ebi? Ha na-erube isi n’iwu Jizos
ma na-ano
ya n’oge Nri Anyas i nke Onyenwe Any i, ma ha na-aga d i ka nd i
`
`
ji nkwanye ugwu na-ekiri ihe a na-eme, o bugh
i d i ka nd i na
˙
eri ma na-anu ihe nnochianya
nd i ahu.
Otu ugbo n’afo,
mgbe
` `
anyanwu das ir i na Na isan 14, Nd iama Jehova na-ezuko maka Nri
Anyas i nke Onyenwe Any i. O bu ezie na gburugburu uwa,
o bu
nan i puku mmadu ole na ole n’ime ha na-ekwu na ha nwere olileanya iga eluigwe, Nd i Kra ist nile na-eji ihe omume a akpor
o
na-enwegh i
ihe. O bu oge mmadu nile pur
u iji chebara ihunanya
atu nke Jehova Chineke na nke Jizos
Kra ist echiche.—Jon
3:16.
“Mkpur
u Obi” na “Mmu o”
—Gin
i n’Ezie Ka Okwu Ndi A Putara?
´
MGBE i nur
u okwu bu “mkpur
u obi” nakwa “mmu o,”
g in i
na-agbata g i n’uche? Ot
ut
u nd i kweere na okwu nd i a naegosi ihe a na-ad igh i ahu anya nakwa nke na-ad igh i anwu
anwu nke na-ad i n’ime any i. Ha na-eche na o bur
u na mma´
´
du anwu o,
akuk
u ahu a, nke a na-ad igh i ahu anya, na-esi n’ahu
pu o ma d ir i ndu na-aga. Ebe o bu na nkwenkwe a zuru nno o
ebe nile, o na-eju ot
i ihe Bi ut
u nd i anya ichop
uta
na o but
ugh
ble na-akuzi.
Ya mere, g in i bu mkpur
u obi? G in ikwa bu ihe ahu
Okwu Chineke kpor
o mmu o?
“MKPUR
U OBI” D I KA E SI JIRI YA MEE IHE N’IME BIBLE
Nke mbu,
banyere mkpur
tulee
u obi. I pur
u icheta na asu
´
su nd i mbu bu isi e ji dee Bible bu Hibru na Grik. Mgbe nd i
´
dere Bible na-ede banyere mkpur
u obi, ha jiri okwu Hibru bu
´
ne1phesh ma o bu okwu Grik bu psy·khe1 mee ihe. Okwu abu o
nd i a putara
ihe kar ir i ugboro 800 n’Akwukw
o Nso,
n’ebe nile
Ihe Odide Ntukwasi
209
ha putakwara,
New World Translation sughar
ir i ha ibu “mkpu
´
ru obi.” O bur
u na i nyochaa otu e si jiri “mkpur
u obi” mee ihe
´
n’ime Bible, o ga-edo g i anya na okwu a na-ezo aka n’uz
o bu isi
(1) n’ebe nd i mmadu no,
u no,
(2) n’ebe um
u anuman
ma o bu
(3) n’ebe ndu mmadu ma o bu nke anuman
u d i. Ka any i tulee
akuk
o Nso uf
u Akwukw
od
u nd i na-enye echiche ato nd i a.
Ndi mmadu.
‘N’ub
och
i Noa, e buuru mmadu ole na ole, ya
bu,
mkpur
u obi asato,
gabiga na mmiri ahu n’enwegh i mmeru
´
´
ahu.’
(1 Pita 3:20) N’ebe a, o doro anya na okwu bu “mkpur
u
obi” na-anochi
anya nd i mmadu—Noa,
nwunye ya, um
u ya nd i
ikom ato,
na nd i nwunye ha. Ilu 14:25 kwuru banyere inapu
ta mkpur
u obi. O na-ekwu s i: “Onye na-anaputa
mkpur
u obi
` `
d i iche iche ka onye ama nke na-ekwu eziokwu bu.”
N’ebe a,
mkpur
u obi d i iche iche na-ezo aka n’ebe nd i mmadu no.
Uf
o
du ebe nd i oz
o Bible jiri “mkpur
u obi” mee ihe maka mmadu
ma o bu nd i mmadu bu Jenesis 46:18; Ilu 27:7; Or
u 27:37; na
Nd i Rom 13:1.
´ `
´
Um
u.
u anuman
Mgbe nd i Izrel bos
ir i ob
o n’ahu nd i Midia, Jehova gwara Mozis banyere itu ut
u,
s i: “Unu ga-anarakwa
´
n’aka nd i agha ahu,
usuu nd i agha ahu,
bu nd i na-apukwuru
ut
u obi [nar i
u ibuliri Jehova: otu mkpur
u obi n’ime mkpur
`
`
ise], n’ime mmadu,
na n’ime ıgwe ehi, na n’ime iny inya ibu,
`
`
na n’ime ıgwe ewu na atur
(On
u.”
u Og
ug
u 31:28) N’aku
ku Akwukw
o Nso a, e zoro aka n’ebe um
u no d i ka
u anuman
“mkpur
u obi.”
´
Ndu Mmadu.
Mgbe uf
od
u,
okwu bu “mkpur
u obi” na-aputa
ndu mmadu.
Devid gwara Jehova, s i: “B iaruo mkpur
u obi m
69:18)
nso, gbaputa
m.” (Abu Oma
ya: n’ihi nd i iro m gbaputa
G in i ka Devid gwara Jehova ka o gbaputa?
O gwara Jehova ka
o gbaputa
ndu ya. Tupu mgbe ahu,
ka Rechel na-amu nwa ya
´
nwoke, bu Benjamin, ‘mkpur
u obi ya pur
u (n’ihi na o nwur
u).’
(Jenesis 35:16-19) N’oge ahu,
ndu ya. Tuleekwa
Rechel tufuru
ihe Jizos
onye oz
kwuru: “Abu m onye oz
uz
u atur
u oma;
uz
u
atur
ahu na-atogb
u oma
o mkpur
u obi ya maka atur
u.”
(Jon
10:11) Jizos
nyere mkpur
u obi ya, ma o bu ndu ya, n’ihi ihe a
kpor
o mmadu.
N’akuk
u nd i a nke Bible, o doro anya na okwu
´
´
bu “mkpur
u obi” na-ezo aka na ndu mmadu.
I ga-achotakwu
210
´
ihe atu nke ebe nd i e zoro aka na “mkpur
u obi” d i ka ndu
´
mmadu na 1 Nd i Eze 17:17-23; Matiu 10:39; Jon
15:13; na Or
u
20:10.
Okwu Chineke ga-egosi g i na o d igh i ebe o bula
Imukwu
´
n’ime Bible nke e ji okwu nd i bu “na-ad igh i anwu anwu”
ma o
´
bu “na-ad i ndu ruo mgbe ebigh i ebi” kowaa
okwu bu “mkpu
ru obi.” Kama nke ahu,
o Nso na-ekwu na mkpur
Akwukw
u obi
na-anwu anwu.—Ezikiel
18:4, 20.
A MATA IHE “MMU O”
AHU BU
´
´
Ugbu a, ka any i tulee
otu Bible si jiri okwu ahu bu “mmu o”
mee ihe. Uf
od
u nd i na-eche nno o na “mmu o”
bu okwu oz
o e
´
ji eme ihe maka “mkpur
i
u obi.” Otu o d i, nke ahu abugh
eziokwu. Bible na-eme ka o doo anya na “mmu o”
na “mkpu
ru obi” na-ezo aka n’ihe abu o d i iche. Olee ihe d i iche na ha
abu o?
´
Nd i dere Bible jiri okwu Hibru bu ru1ach ma o bu okwu Grik
´
bu pneu1ma mee ihe mgbe ha na-ede banyere “mmu o.”
Akwukwo Nso n’onwe ya na-egosi ihe okwu nd i ahu putara.
D i ka
ihe atu,
104:29 na-ekwu, s i: “ I [Jehova] na-ach ikota
Abu Oma
´ ´
mmu o [ru1ach] ha, ha ekubie ume, wee laghachi n’aja ha.”
´
Jems 2:26 kwa na-ekwu na “ahu nke na-enwegh i mmu o
[pneu1ma] bu nke nwur
u anwu.”
Ya mere, n’amaokwu nd i a,
´
´
“mmu o”
na-ezo aka n’ihe nke na-enye ahu ndu.
O bur
u na ahu
enwegh i mmu o,
i
N’ihi ya, n’ime Bible, o bugh
o nwur
u anwu.
´
nan i “mmu o”
ia okwu ahu bu ru1ach kama e ji ka e ji sughar
kwa “ike” ma o bu ike ndu sughar
ia ya. D i ka ihe atu,
Chineke
kwuru banyere Iju Mmiri nke ub
och
i Noa, s i: “Ana m eme ka
´
iju mmiri b iakwas i uwa,
ibibi anu ahu nile, nke ume [ru1ach]
nke ndu d i n’ime ya, ka o pu o n’okpuru eluigwe.” (Jenesis 6:17;
7:15, 22) N’ihi ya, “mmu o”
na-ezo aka n’ike a na-ad igh i ahu
´
anya (ihe ji ndu)
nke na-eme ka ihe nile e kere eke, bu nd i d i
ndu,
u.
na-aru or
´
Mkpur
i otu ihe. Mmu o d i ahu mkpa
u obi na mmu o abugh
d ikwa ka eletrik d i redio mkpa—iji na-ar u or
u.
N’ igakwu n’ihu
n’ihe atu a, cheed i banyere obere redio. O bur
u na i tinye batr i
n’ime obere redio ma gbanye ya, ikike eletrik d i na batr i ahu
Ihe Odide Ntukwasi
211
´
ga-eme ka redio ahu malite iru or
u.
Otu o d i, o bur
u na batr i
´
ad igh i na redio, redio ahu agagh i aru or
ka ud
u.
Otu ahukwa
i
redio oz
o na-akwus
i iru or
u mgbe a kwup
ur
u ya n’ok
u eletrik.
´
N’otu aka ahu,
mmu o bu ike nke na-eme ka ahu any i na-aru
or
d i ka eletrik, mmu o ad igh i enwe mmetuta,
o pu u.
Oz
okwa,
gh ikwa iche echiche. O bu ikike na-abugh
i onye. Ma, o bur
u
´
na ahu any i enwegh i mmu o ahu,
ma o bu ike ndu,
o ‘ga-anwu,
´ ´
wee laghachi n’aja,’ d i ka ob
u abu ahu kwuru.
´ ´
Banyere onw
u mmadu,
Eklisiastis 12:7 na-ekwu, s i: “Aja [nke
´
ahu ya] ewee laghachi n’ala d i ka o si d ir i, mmu o alaghachikwurukwa Chineke Onye nyere ya.” Mgbe mmu o,
ma o bu ike ndu,
´
´
si n’ahu pu o,
ahu na-anwu ma laghachi n’ebe o sitere—ala. N’uz
o
yiri nke ahu,
ike ndu na-alaghachikwuru onye o sitere n’aka ya—
Chineke. (Job 34:14, 15; Abu Oma
36:9) Nke a aputagh
i na ike
ndu na-aga eluigwe. Kama, ihe o putara
bu na olileanya nke onye
nwur
u anwu nwere id i ndu n’od
inihu dabeere n’ebe Jehova Chineke no.
Ndu ya d i n’aka Chineke, d i ka a pur
u isi kwuo ya. O
bu nan i site n’ike Chineke ka a pur
u inyeghachi mmadu mmu o,
ma o bu ike ndu,
ka o wee nwee ike id i ndu oz
o.
Lee nno o ihe nkasi obi o bu imata na nke a bu kpomkwem
ihe Chineke ga-emere nd i nile na-ezu ike “n’ili ncheta”! (Jon
5:
28, 29) N’oge a ga-akpolite
nd i nwur
u anwu,
Jehova ga-emere
´
´
onye no n’ura
u ahu oh
onw
ur
u,
ma mee ka ahu ahu d i ndu site
n’itinye mmu o,
ma o bu ike ndu n’ime ya. Nke ahu ga-abu nno o
oge obi ut
o!
´
O bur
banyere otu e si jiri okwu
u na i ga-acho imutakwu
´
bu “mkpur
u obi” na “mmu o”
mee ihe n’ime Bible, i ga´
achota
bara oke
ihe om
uma
´
uru na broshuo bu G ini Naeme Any i Mgbe Any i Nwur
u?
nakwa n’Ul
o Nche nke April 1,
1999, peeji nke 14-17, o bu
` `
Nd iama Jehova biputacha
ra ha.
212
Gin
i Bu Shiol na Hedis?
´
N’ASUS
U nd i mbu e jiri dee Bible, e ji okwu Hibru bu sheohl
´
na okwu Grik ya na ya kwekor
o bu haides mee ihe ihe kar i´
r i ugboro 70. O d i ihe jikotara
okwu abu o ahu na onw
u.
Na
nsughar
i uf
ir i ha ibu “ala mmu o.”
od
u nke Bible, a sughar
Nke
´
a abugh
i nsughar
i ziri ezi. Otu o d i, n’ihe ka n’ot
ut
u asus
u,
e nwegh i okwu nd i na-enye kpomkwem
echiche okwu Hibru
na Grik nd i a na-enye. N’ihi ya, New World Translation jiri
´
okwu nd i ahu bu “Shiol” na “Hedis” mee ihe. G in i ka okwu
´
nd i a putara
n’ezie? Ka any i r iba ama otu e si jiri ha mee ihe
n’akuk
u d i iche iche nke Bible.
Eklisiastis 9:10 na-ekwu, s i: “O d igh i or
u,
ma o bu iche echiche, ma o bu ihe om
ma o bu amamihe, d i [na Shiol],
uma,
`
na Shiol na-ezo aka
ebe g i onwe g i na-ala.” Nke a o putara
´
n’otu ili kpomkwem,
bu ebe o pur
u ibu na any i liri onye any i
hur
u n’anya? Ee e. Mgbe Bible na-ezo aka n’otu ebe kpom
kwem e liri mmadu,
ma o bu n’ili, o na-eji okwu Hibru na
Grik nd i oz
i sheohl na haides. (Jenesis 23:
o eme ihe, o bugh
´
7-9; Matiu 28:1) Bible ejigh ikwa okwu ahu bu “Shiol” mee ihe
maka ili e liri ot
ut
u mmadu na ya, d i ka ili ezinul
o.—Jenesis
49:30, 31.
Oleezi ud
i ebe “Shiol” na-ezo aka na ya? Okwu Chineke
na-egosi na “Shiol,” ma o bu “Hedis,” na-ezo aka n’ihe kar ir i
nno o ili e liri ot
ut
u mmadu na ya. D i ka ihe atu,
A isa ia 5:14
na-ekwu na “[Shiol] emewo ka och
icho mkpur
u obi ya saa
´ `
mbara, o saghebigawokwa on
u ya oke.” O bu ezie na Shiol
elowor i ot
ut
u nd i nwur
u anwu,
d i ka a pur
u isi kwuo ya, o
`
na-eyikar i ka o na-achokwu
nd i oz
o o ga-elo. (Ilu 30:15, 16)
´
N’ad igh i ka ebe nk it i a na-eli mmadu,
bu nke a pur
u ili ozu
ole na ole na ya, “afo ad igh i eju [Shiol].” (Ilu 27:20) O putara
na Shiol ad igh i eju eju. Afo ad igh i eju ya. Ya mere, Shiol, ma
o bu Hedis, abugh
i ebe a pur
u ihu anya. Kama, o bu ili nke ihe
´
a kpor
o mmadu,
ebe ihe atu,
bu ebe ihe ka ot
ut
u n’ihe a kpo
ro mmadu na-ehi ura
u.
onw
Ihe Bible kuziri
banyere mbilite n’onw
u na-enyere any i aka
ihe “Shiol” na “Hedis” putara.
Okwu Chineke naighotakwu
Ihe Odide Ntukwasi
213
eji Hedis eme ihe maka ud
u a ga-enwe mbilite n’onw
u
i onw
na ya.1 (Or
u 2:31) Okwu Chineke na-egosikwa na nd i no na
Hedis, na-agunye,
o bugh
i nan i nd i jewooro Jehova ozi, kama
kwa ot
ut
u nd i na-ejeregh i ya ozi. (Mkpughe 20:13) N’ihi ya,
Bible na-akuzi
u nke ma nd i ezi
na a ga-enwe “mbilite n’onw
omume ma nd i ajo omume.”—Or
u 24:15.
´
1 N’uz
o d i iche, e kwuru na nd i nwur
u anwu,
bu nd i a na-agagh i akpolite n’onw
u no,
o bugh
i na Shiol, ma o bu Hedis, kama “na Gehena.” (Matiu 5:30; 10:28; 23:33) D i ka Shiol na Hedis, Gehena abugh
i ebe a na-ahu
anya.
Ub
i Ka O Bu?
i Ikpe—Gin
och
OLEE ihe na-agbata g i n’uche ma i nu banyere Ub
och
i Ikpe?
Ot
ut
u nd i na-eche na ot
ut
u ijeri mmadu ga-ab ia otu otu n’ihu
ocheeze Chineke. Ha rute n’ebe ahu,
e kpee onye nke o bula
ikpe. A ga-eji ndu eluigwe d i ut
o,
o kwu o uf
od
u nd i ugw
a ga´
amakwa nd i oz
o ikpe ita ahuh
u ebigh i ebi. Otu o d i, ihe Bible
na-akowa
banyere oge ahu d i nno o iche. Okwu Chineke na
akowa
ya d i ka oge olileanya na nke mweghachi, o bugh
i d i ka
oge na-emenye egwu.
´
´
Na Mkpughe 20:11, 12, any i na-agu otu Jon
onyeozi si kowaa
Ub
na onye
och
i Ikpe: “M wee hu otu nnukwu ocheeze ocha
na-anokwas
i na ya. Eluigwe na ala gbapur
u n’ihu ya, o d igh ikwa ebe a hur
u maka ha. M wee hu nd i nwur
u anwu,
nd i ukwu
na nd i nta, ka ha na-eguzo n’ihu ocheeze ahu,
e meghekwara
akwukw
o mp iakota
o mp ia
d i iche iche. Ma e meghere akwukw
kota
o mp iakota
E kpekwara nd i
oz
o;
o bu akwukw
nke ndu.
nwur
o mp iako u anwu ikpe site n’ihe nd i ahu ` e dere n’akwukw
ta nd i ahu d i ka omume ha si d i.” Onye bu onyeikpe a kowara
n’ebe a?
Jehova Chineke bu Onyeikpe kas inu nke ihe a kpor
o mma´
du.
Otu o d i, a b ia n’or
u ikpe ahu n’onwe ya, o nyefere ya
onye oz
o.
D i ka Or
u Nd i Ozi 17:31 si kwuo, Pol
onyeozi kwuru na Chineke ‘eset ipuwo
otu ub
och
i nke o na-ezube ikpe elu
214
uwa
mmadu bi ikpe n’ezi omume site n’aka otu nwoke onye o
hop
Onyeikpe a a hop
bu Jizos
utaworo.’
utara
Kra ist. (Jon
5:22)
´
`
Otu o d i, olee mgbe Ub
och
i Ikpe ga-amalite? Ogologo oge ha
˙
anaa ka o ga-ewe?
Akwukw
o Mkpughe na-egosi na Ub
och
i Ikpe ga-amalite
´
mgbe agha Amagedon
gas ir i, bu mgbe a ga-ebibi usoro ihe nke
Setan nwere n’uwa.1
(Mkpughe 16:14, 16; 19:19–20:3) Mgbe
Amagedon
gas ir i, a ga-atu Setan na nd i mmu o oj
o o ya mkpor
o
´
n’ime abis ruo otu puku afo.
N’oge ahu,
144,000 ahu,
bu nd i
ha na Kra ist ga-eketako ihe n’eluigwe, ga-abu nd i ikpe, ha gaesorokwa “Kra ist ahu ch ia d i ka nd i eze ruo otu puku afo.”
(Mkpughe 14:1-3; 20:1-4; Nd i Rom 8:17) Ub
och
i Ikpe ahu abu
gh i ihe omume a ga-eme ok
u ok
u nke ga-ewe nan i awa 24. O
ga-ewe otu puku afo.
N’ime otu puku afo ahu,
Jizos
Kra ist ‘ga-ekpe nd i d i ndu na
´
nd i nwur
u anwu ikpe.’ (2 Timoti 4:1) “Nd i d i ndu”
ga-abu “oke
`
`
ıgwe mmadu”
nd i ga-alanar i Amagedon.
(Mkpughe 7:9-17) Jon
onyeozi hukwara
“nd i nwur
u anwu . . . ka ha na-eguzo n’ihu
´
ocheeze” nke ikpe. D i ka Jizos
kwere na nkwa, ‘nd i no n’ili
ncheta ga-anu olu [Kra ist] wee puta’
site n’ibilite n’onw
u.
(Jon
5:28, 29; Or
u 24:15) Ma g in i ka a ga-adabere na ya kpee mmadu nile ikpe?
D i ka oh
u u Jon
onyeozi hur
u na-egosi, ‘e meghere akwu
kwo mp iakota
d i iche iche, kpeekwa nd i nwur
u anwu ikpe site
n’ihe nd i ahu e dere n’akwukw
o mp iakota
nd i ahu d i ka omu`
me ha si d i.’ Akwukw
o mp iakota
nd i a ha bu ihe ndeko nke ihe
nd i mmadu mere n’oge gara aga? Ee e, ikpe ahu agagh i adabere
´
n’ihe nd i mmadu mere tupu ha anwu o.
Olee otu any i si mara?
´
Bible na-ekwu, s i: “A tohap
uwo
onye nwuworo
anwu na mme
hie ya.” (Nd i Rom 6:7) N’ihi ya, nd i a kpolitere
n’onw
u agagh i
enwe ntup
o,
d i ka a pur
u isi kwuo ya. Ya mere, o ghagh i ibu na
anya ihe nd i Chineke
akwukw
o mp iakota
nd i ahu na-anochi
chokwuru
n’aka um
u mmadu.
Iji d i ndu ruo mgbe ebigh i ebi,
nd i lanar ir i Amagedon
n’onw
u aghagh i
nakwa nd i a kpolitere
1 Banyere Amagedon,
biko lee Ul
o Nche nke May 15, 1990, peeji nke 3-7,
´
nakwa isi nke 20 nke akwukw
o bu Fee Onye Nan i Ya Bu Ezi Chineke ahu
` `
Ofufe, o bu Nd iama Jehova biputachara
ha.
Ihe Odide Ntukwasi
215
irube isi n’iwu Chineke, gunyere
ihe oh
ur
u o bula
Jehova ga´
acho n’aka nd i mmadu,
bu ihe nd i o pur
u ime ka a mata n’otu
puku afo ahu.
N’ihi ya, a ga-ekpe nd i mmadu ikpe n’otu n’otu
dabere n’ihe ha mere n’ime Ub
och
i Ikpe ahu.
N’Ub
och
i Ikpe ahu,
ot
ut
u ijeri mmadu ga-enwe ohere na nke
mbu ya imata banyere uche Chineke na ibi ndu n’uz
o kwekor
o
na ya. Nke a putara
na a ga-enwe or
u izi ihe d i ukwuu. N’ezie,
‘ezi omume ka nd i bi n’elu uwa
dum mmadu bi ga-amuta.’
´
(A isa ia 26:9) Otu o d i, o bugh
i mmadu nile ga-ad i njikere ibi
ndu n’uz
o kwekor
o n’uche Chineke. A isa ia 26:10 na-ekwu, s i:
“A s i na e meere onye na-emebi iwu amara, o gagh i amuta
ezi
omume; n’ala nke izi ezi nile o ga-eme ajo omume, ma o gagh i
ahu id i elu nke Jehova.” N’Ub
och
i Ikpe ahu,
a ga-egbu nd i ajo
omume a, ha agagh i enwekwa olileanya mbilite n’onw
u.—A
i
sa ia 65:20.
Ka o na-erule n’ogw
ugw
u nke Ub
och
i Ikpe ahu,
nd i lanar i`
r inu ‘ga-ab iawor i d ir i ndu’
n’uz
o zuru ezu d i ka nd i zuru oke.
(Mkpughe 20:5) N’ihi ya, n’Ub
och
Ikpe
ah
u,
a
ga-eme
ka
ihe
a
i
`
kpor
o mmadu zughachi oke d i ka ha zuru na mbu.
(1 Nd i
Korint
15:24-28) Ule ikpeazu ga-ewerezi on
u
od
u.
A ga-atohap
Setan na mkpor
o ma hapu ya ka o gbal ia iduhie ihe a kpor
o
mmadu na nke ikpeazu ya. (Mkpughe 20:3, 7-10) Nd i guzogi´
dere ya ga-ahu mmezu zuru ezu nke nkwa Bible bu:
“Nd i ezi
omume ga-enweta ala, birikwa n’elu ya ruo mgbe ebigh i ebi.”
(Abu Oma
37:29) Ee, Ub
och
i Ikpe ga-ewetara ihe nile a kpor
o
mmadu na-ekwes i ntukwas
i obi ngozi!
1914—Afo Di Ir
Ama
iba
n’Amuma
Bible
na ihe
O TUT
U iri afo tupu afo 1914, nd i mmuta
Bible kposara
nd i d i ir iba ama ga-eme n’afo ahu.
G in i bu ihe omume nd i a,
˙
´
ihe nd i d ikwa anaa na-egosi na 1914 bu afo d i mkpa otu ahu?
D i ka e dekor
o na Luk 21:24, Jizos
kwuru, s i: “Nd i mba oz
o
ga-azo Jeruselem ukw
u,
ruo mgbe oge a kara aka nke nd i mba
216
oz
o [“oge nd i Jenta il,” King James Version] ga-ezu.” Tupu mgbe
ahu,
Jeruselem bu isi obodo mba nd i Juu—ebe nd i eze sitere
´
n’eriri Eze Devid si na-ach i. (Abu Oma
48:1, 2) Otu o d i, nd i
´
eze nd i a pur
u iche n’ebe nd i ndu nke mba d i iche iche no.
Ha nokwas
Chineir i “n’ocheeze Jehova” d i ka nd i nnochianya
´
ke n’onwe ya. (1 Ihe E Mere 29:23) Jeruselem si otu a bur
u ihe
nnochianya
nke och
ich i Jehova.
´
`
˙
Otu o d i, o bu n’uz
o d i anaa ka ‘nd i mba oz
o si malite izo
´
och
u,’
ich i Chineke ukw
oleekwa mgbe ha mere otu ahu?
Nke a
mere n’afo 607 T.O.A. mgbe nd i Babilon
meriri Jeruselem. O
nwegh izi onye no ‘n’ocheeze Jehova,’ a kwus
inwe nd i
itukwara
`
eze sitere n’eriri Devid. (2 Nd i Eze 25:1-26) ‘ Izo ukw
u’
a o gaad iru mgbe ebigh i ebi? Ee e, n’ihi na amuma
Ezikiel kwuru
´
banyere eze ikpeazu nke Jeruselem, bu Zedeka ia, s i: “Wezuga
´
`
akwa nkuku isi ahu,
bupu okpueze ahu:
. . . o gagh i ad i ruo
´
mgbe o ga-ab ia, bu onye o ruru aka; M ga-ewerekwa ya nye
“OGE ASAA”
Afo 2,520
Afo 606 1/4
Afo 1,913 3/4
October 607 T.O.A. ruo
December 31, 1 T.O.A.
January 1, 1 nke O.A. ruo
October 1914
607
“Ndi mba oz
o
ga-azo Jeruselem
ukw
u”
& T.O.A. O.A. )
1914
´
“O ga-abia, bu onye
o ruru aka”
Ihe Odide Ntukwasi
217
ya.” (Ezikiel 21:26, 27) Onye okpueze Devid “ruru aka” bu Jizos
Kra ist. (Luk 1:32, 33) N’ihi ya, ‘ izo ukw
u’
ahu ga-akwus
i mgbe
Jizos
ghor
o Eze.
Olee mgbe ihe ahu d i ir iba ama ga-eme? Jizos
gosiri na nd i
Jenta il ga-ach i ruo oge a kap ir i on
u.
Ihe e dekor
o na Daniel isi
nke 4 nwere ihe nd i na-enye aka iguk
o ogologo oge nke ahu gaewe. O na-ako banyere nro amuma
nke Eze Nebukadneza´ nke
`
Babilon
ror
o.
O hur
u nnukwute osisi e gbuturu egbutu. Ukwu
´
`
ya enwegh i ike ito n’ihi na e ji ıgwe na ola
kee ya agbu.
Otu
mmu o ozi kwuru, s i: ‘Ka oge asaa gabigakwa ya n’isi.’—Daniel
4:10-16.
N’ime Bible, mgbe uf
od
u a na-eji osisi edochi anya och
ich i.
(Ezikiel 17:22-24; 31:2-5) N’ihi ya, mgbutu e gbuturu osisi ihe
´
´
atu ahu na-egosi otu a ga-esi kwus
itu ich iisi Chineke, bu nke
´
nd i eze no na Jeruselem nochiri
anya ya. Otu o d i, oh
u u ahu
gosiri na ‘ukw
u a a ga-azo Jeruselem’ agagh i ad ite aka—“oge
´
`
asaa.” Olee otu oge ahu ha n’ogologo?
`
Mkpughe 12:6, 14 na-egosi na oge ato na okara
ha ka “otu
puku ub
och
i na nar i ub
och
i abu o na iri isii.” Ya mere, “oge
asaa” ga-aka nke ahu okpukpu abu o,
ma o bu o ga-eru ub
o
ch i 2,520. Ma nd i Jenta il akwus
u
igh i ‘ izo’
ich iisi Chineke ukw
nan i n’ub
och
i 2,520 nk it i ka Jeruselem das ir i. N’ihi ya, o doro
anya na amuma
a na-ekwu banyere oge ka nno o nke ahu ogo
logo. Dabere n’ihe e dere n’On
u Og
ug
u 14:34 nakwa n’Ezikiel
´
4:6, bu nd i na-ekwu banyere “otu ub
“oge asaa”
och
i otu afo,”
ahu ga-eru afo 2,520.
Afo 2,520 malitere n’October 607 T.O.A., mgbe nd i Babilon
meriri Jeruselem, e wepukwara
eze sitere n’eriri Devid n’oche
eze ya. Oge ahu kwus
ir i n’October 1914. N’oge ahu,
“oge a kara
´
aka nke nd i mba oz
o”
b iara na njedebe, e chikwara Jizos
Kra ist
echichi d i ka Eze eluigwe nke Chineke.1—Abu Oma
2:1-6; Da
niel 7:13, 14.
1 Site n’October 607 T.O.A. ruo n’October 1 T.O.A. d i afo 606. Site n’October 1 T.O.A. ruo n’October 1914 nke O.A. d i afo 1,914. O bur
u na any i
agbakota
afo 606 na afo 1,914, any i ga-enweta afo 2,520. Iji nweta ihe˙ om
u
´
ma banyere od
o bu Naa Nt i
ida Jeruselem dara na 607 T.O.A., lee akwukw
` `
n’Amuma
Daniel! peeji nke 94-97, nke Nd iama Jehova biputara.
218
D i ka Jizos
“on
buru n’amuma,
un
o”
ya d i ka Eze eluigwe abuwo
nke ihe nd i d i ir iba ama na-eme n’uwa
kara akara
—agha, uk
jijiji, na or
o nri, ala oma
ia na-efe efe. (Matiu 24:3-8;
´
Luk 21:11) Ihe omume nd i d i otu ahu na-agba nno o akaebe na
afo 1914 bu oge a mur
u Alaeze eluigwe nke Chineke n’ezie, o
bukwa
oge ‘ub
och
i ikpeazu’
nke ajo usoro ihe d i ugbu a malitere.—2 Timoti 3:1-5.
`
Onye Bu Maikel
Onyeisi
Ndi Mmu o Ozi?
´
A KPOT
I mmu o ahu e kere eke, bu Ma ikel, aha ot
UGH
u
´
tu ugboro n’ime Bible. Otu o d i, n’ebe nd i a kpot
ur
u ya aha,
o no nno o n’or
o Daniel, Ma ikel na-aluso
nd i ajo
u.
N’akwukw
mmu o ozi og
o ozi Jud, ya na Setan na-ese okwu;
u;
n’akwukw
´
na Mkpughe kwa, o na-aluso
Ekwensu na nd i mmu o oj
o o ya
agha. Site n’ igbachitere och
nd i iro Chine ich i Jehova na iluso
ke og
` u,
Ma ikel na-ebi ndu n’uz
o kwekor
o n’ihe aha ya putara
`
—“Onye D i Ka Chineke?” Ma, onye bu Ma ikel?
Mgbe uf
od
u,
a na-eji ihe kar ir i otu aha ama mmadu.
D i ka
´
ihe atu,
aha oz
o a na-akpo nna ochie ahu bu Jekob
bu Izrel, aha
oz
Pita onyeozi bu Sa imon.
o a na-akpokwa
(Jenesis 49:1, 2; Matiu 10:2) N’otu aka ahu,
Bible na-egosi na Ma ikel bu aha oz
o
a na-akpo Jizos
Ka any i
Kra ist, tupu na mgbe o b ias ir i n’uwa.
´
tulee
ihe nd i Akwukw
o Nso kwuru mere any i ji ruo na nkwubi
okwu ahu.
Onye Isi Ndi Mmu o Ozi. Okwu Chineke kwuru banyere Ma ikel “onyeisi nd i mmu o ozi.” (Jud 9) R iba ama na a kpor
o
´
Ma ikel onyeisi nd i mmu o ozi. Nke a na-enye echiche bu na e
´
nwere nan i otu mmu o ozi d i otu ahu.
N’ezie, n’ebe o bula
okwu ahu putara
n’ime Bible, o na-aputa
n’ud
i na-egosi otu
´
onye, bu “onyeisi nd i mmu o ozi,” o bugh
i n’ud
i na-egosi ot
u
tu nd i. Oz
a na-ezo aka n’ebe Jizos
okwa,
no d i ka onyeisi
nd i mmu o ozi. Banyere Onyenwe any i Jizos
Kra ist a kpolite
Ihe Odide Ntukwasi
219
re n’onw
u,
1 Nd i Tesalona ika 4:16 na-ekwu, s i: “Onyenwe any i
` `
n’onwe ya ga-esite n’eluigwe r idata na-eji okp
ukp
o oku na´
ada uda,
na-eji olu onyeisi nd i mmu o ozi.” N’uz
o d i otu a, a
kowara
olu Jizos
d i ka nke onyeisi nd i mmu o ozi. Ya mere, aku
´
ku Akwukw
o Nso a na-enye echiche bu na Jizos
n’onwe ya bu
´
onyeisi nd i mmu o ozi ahu,
bu Ma ikel.
Onyeisi Usuu Ndi Agha. Bible na-ekwu na ‘Ma ikel na nd i
mmu o ozi ya busoro dragon
ahu na nd i mmu o ozi ya agha.’
´
(Mkpughe 12:7) N’ihi ya, Ma ikel bu Onye Ndu nke usuu nd i
mmu o ozi na-ekwes i ntukwas
i obi. Mkpughe na-akowakwa
´
Jizos
d i ka Onye Ndu nke usuu nd i mmu o ozi na-ekwes i ntu
kwas i obi. (Mkpughe 19:14-16) Pol
onyeozi kwukwara okwu
kpomkwem
banyere “Onyenwe any i Jizos”
na “nd i mmu o ozi
ya d i ike.” (2 Nd i Tesalona ika 1:7) Ya mere, Bible kwuru okwu
banyere Ma ikel na “nd i mmu o ozi ya” nakwa Jizos
na “nd i
mmu o ozi ya.” (Matiu 13:41; 16:27; 24:31; 1 Pita 3:22) Ebe o bu
na o d igh i ebe o bula
e kwuru n’ime Bible na e nwere usuu nd i
mmu o ozi abu o na-ekwes i ntukwas
i obi n’eluigwe—otu nke
Ma ikel bu onyeisi ya na oz
o nke Jizos
bu onyeisi ya—o bu ihe
ezi uche d i na ya ikwubi na Ma ikel abugh
i onye oz
o ma e wezuga
Jizos
Kra ist ka o no n’or
u n’eluigwe.1
1 I ga-enwetakwu ihe om
na-egosi na Ma ikel bu aha Okpara
Chine uma
ke n’Ul
o Nche nke February 1, 1991, peeji nke 17, paragraf nke 9 na nke 10,
´
` `
bu nke Nd iama Jehova biputara.
Imata
Ihe “Babilon
Ukwu ahu”
Bu
N’AKWUKW
O Mkpughe, e nwere okwu nd i a na-agagh i aghota
n’uz
o nk it i. (Mkpughe 1:1) D i ka ihe atu,
o kwuru okwu ba´
nyere otu nwany i nke e dere aha bu “Babilon
Ukwu ahu”
`
`
n’egedege ihu ya. E kwuru na nwany i a no od
u n’elu ‘ıgwe
mmadu na mba d i iche iche.’ (Mkpughe 17:1, 5, 15) Ebe o bu
na o d igh i nwany i nk it i pur
u ime nke a, Babilon
Ukwu ahu
aghagh i ibu ihe atu.
ihe atu a
Ya mere, g in i ka nwany i akwuna
na-anochi
anya ya?
220
´
Na Mkpughe 17:18, a kowara
nwany i ihe atu a d i ka “obodo
ukwu ahu nke nwere alaeze na-ach i nd i eze nke uwa.”
Okwu
´
`
`
bu “obodo” na-enye echiche nke ıgwe mmadu a haziri ahazi.
Ebe o bu na “obodo ukwu” a na-ach i “nd i eze nke uwa,”
nwa
` `
ny i ahu a kpor
o Babilon
Ukwu ahu aghagh i ibu otu na-akpa ike
n’uwa
nile. N’uz
Ud
o ziri ezi, a pur
u ikpo ya alaeze uwa.
i alaeze
˙
´
d i anaa ka o bu?
O bu nke okpukpe. R iba ama otu akuk
u uf
od
u
´
nke akwukw
o Mkpughe, bu nd i na-ekwu banyere ya, si enyere
´
any i aka iru na nkwubi okwu a.
Alaeze pur
ia, ma o bu nke
u ibu nke och
ich i, nke azumah
okpukpe. Nwany i ahu a na-akpo Babilon
i ala Ukwu ahu abugh
eze nke och
ich i n’ihi na Okwu Chineke kwuru na ya na “nd i
eze nke uwa,”
ma o bu nd i och
a, “kwara iko.”
ich i nke uwa
´
Ikwa iko ya na-ezo aka na njiko nke d i n’etiti ya na nd i och
ich i
´
uwa
a, o na-egosikwa ihe mere e ji kpo o ya “oke nwany i akwu
na.”—Mkpughe 17:1, 2; Jems 4:4.
Babilon
i ibu alaeze nke azumah
ia n’ihi na
Ukwu ahu apugh
´
` `
“nd i ah ia nke uwa,”
bu nd i na-anochi
anya otu azumah
ia, ga
´ ´
eruru ya uju mgbe e bibiri ya. N’eziokwu, a kowara
ma nd i eze
ma nd i azumah
ia d i ka nd i no “n’ebe d i anya” na-ekiri Babilon
Ukwu ahu.
(Mkpughe 18:3, 9, 10, 15-17) N’ihi ya, o bu ihe ezi
uche d i na ya ikwubi na Babilon
i alaeze nke
Ukwu ahu abugh
och
ia, kama o bu nke okpukpe.
ich i ma o bu nke azumah
Ihe oz
o na-egosi na Babilon
Ukwu ahu bu okpukpe bu okwu
´
´
ahu bu na o sitere na “mgbaas i” ya na-eduhie mba nile. (Mkpughe 18:23) Ebe o bu na ud
i mgbaas i nile gbasara okpukpe, sikwa
n’aka nd i mmu o oj
i ihe ijuanya na Bible na-akpo
o o,
o bugh
Babilon
Ukwu ahu “ebe obibi nke nd i mmu o oj
o o.”
(Mkpughe 18:2; Deuteron
18:10-12) A kowakwara
alaeze a d i ka
omi
nke na-emegide nno o ezi okpukpe, na-akpagbu “nd i amuma”
na “nd i nso.”
(Mkpughe 18:24) N’eziokwu, Babilon
Ukwu ahu
` `
kpor
o nno o ezi okpukpe as i nke na o na-akpagbu “nd i ama Jizos”
na-egbu ha. (Mkpughe 17:6)
n’uz
o kpu ok
u n’on
u,
ob
una
N’ihi ya, n’uz
o doro anya, nwany i a a kpor
o Babilon
Ukwu ahu
´
na-anochi
anya alaeze uwa
nke okpukpe ugha,
bu nke na-agu
nye okpukpe nile na-emegide Jehova Chineke.
221
`
A Mur
u Jizos
Na December?
´
BIBLE agwagh i any i mgbe a mur
u Jizos.
Otu o d i, o na-enye
any i ihe om
gbara okp
uma
ur
ukp
u mere any i ga-eji kwubie na
a mugh
i ya na December.
´
Chee banyere otu ihu igwe na-ad i n’oge ahu n’afo n’obodo
´
´
Betlehem, bu ebe a mur
nd i Juu bu Chislev (nke
u Jizos.
Onwa
kwekor
oge oyi na udu
o na November/December) bu onwa
mmiri. Onwa
na-esochi ya bu Tebeth (December/January). O
´
bu oge oyi kas i atu n’afo,
bu mgbe a na-enwe snow n’ebe nd i
´
´
bu ugwu. Ka any i lee ihe Bible na-agwa any i banyere otu ihu
´
`
igwe na-ad i ogbe ahu.
´
Ezra, bu onye so dee Bible, na-egosi na onwa
Chislev bu
n’ezie onwa
e ji oge oyi na udu mmiri mara. Mgbe o kwus i
`
`
r i na ıgwe mmadu gbakor
nke itoolu
o na Jeruselem ‘n’onwa
[Chislev], n’ub
ahu,’
och
i nke [iri abu o]
n’onwa
Ezra kor
o na
´
nd i mmadu no “na-ama jijiji . . . site n’oke mmiri ozuzo nile.”
Banyere on
od
u ihu igwe e nwere n’oge ahu n’afo,
nd i ahu
´
gbakotaran
u kwuputara
n’onwe ha, s i: ‘O bu mgbe oke mmiri
Mgbe a mur
u Jizos,
`
`
ndi oz
u atur
u na ıgwe atur
u
uz
ha no n’oh
ia n’abali
222
` ´
ozuzo, ike ad igh ikwa any i iguzo n’ezı.’ (Ezra 10:9, 13; Jerema ia
36:22) Ka a s ikwa ihe mere nd i oz
uz
u atur
u biri n’akuk
u uwa
`
`
` ´
ahu ji ahu na ha na ıgwe atur
i n’ezı n’abal i n’onwa
u ha anogh
December!
´
Otu o d i, Bible kwuru na nd i oz
uz
u atur
u no n’oh
ia na`
`
elekota
ıgwe atur
u ha n’abal i ahu a mur
u Jizos.
N’eziokwu,
´
Luk, bu onye so dee Bible, kwuru na n’oge ahu,
nd i oz
uz
u
`
`
atur
u “bi ebi n’oh
ia, na-echekwa ıgwe atur
u ha nche n’abal i.”
(Luk 2:8-12) R iba ama na nd i oz
uz
u atu ahu bi ebi n’oh
ia, o bu
`
`
gh i na ha no nan i na-agaghar i agaghar i n’ehihie. Ha na ıgwe
´
´
atur
d i otu ahu e nyere nke bu
u ha no n’oh
ia n’abal i. Nkowa
`
´
na ha bi n’oh
ia o ga-ekwe omume n’oge oke oyi na mmiri ozuzo a na-enwe na Betlehem na December? Mbanu,
o gagh i ekwe
omume. N’ihi ya, on
od
u nd i e nwere n’oge a mur
u Jizos
naegosi na a mugh
i ya na December.1
Okwu Chineke gwara any i kpomkwem
oge Jizos
nwur
u,
ma
o nyere ihe om
d i nta banyere oge a mur
uma
u ya. Nke a naechetara any i ihe Eze Solomon
kwuru: “Ezi aha d i mma kar ia
´ `
ezi mmanu otite na-esi ısı ut
u mmadu d i
o;
oz
o,
ub
och
i onw
mma kar ia ub
och
i a mur
u ya.” (Eklisiastis 7:1) Ya mere, o bu
gh i ihe ijuanya na Bible na-enye ihe om
d i ukwuu banyere
uma
ozi na onw
u Jizos
d i nta banyere oge a
ma na-enye ihe om
uma
mur
u ya.
lee Ul
uma,
o Nche nke December 15, 2000, pee´
` `
ji nke 3-7, bu nke Nd iama Jehova biputara.
`
Anyi Kwesir
i Ime Ememe Okpukpe?
´
EMEME okpukpe na ememe nd i oz
o na-ewu ewu bu nd i a naeme n’ot
esitegh i na Bible. Oleezi ebe ememe
ut
u ebe n’uwa
´
´ ´
nd i d i otu ahu sitere? O bur
u na i nwere ike iga n’ob
a akwu
kwo mee nchop
o d i iche iche
i ga-ahu nno o ihe akwukw
uta,
na-ekwu banyere ememe nd i na-ewu ewu n’ebe i bi. Tulee
ihe
atu ole na ole.
Ihe Odide Ntukwasi
223
Ista. “O d igh i ihe o bula
d i n’Agba Oh
ur
u nke na-egosi
na e mere ememe Ista,” ka The Encyclopædia Britannica na´
ekwu. Oleezi otu Ista si malite? O sitere n’aka nd i og
o mmu o.
N’agbanyegh i na a na-azor
o na e ji ememe a echeta mbilite n’onw
u Jizos,
i nke
omenala nd i a na-eme n’oge Ista abugh
Nd i Kra ist.
Ememe Afo Oh
u.
Mba d i iche iche nwegas ir i ub
i ha
ur
och
´
na-eme ememe Afo Oh
ur
u nakwa otu ha na-esi eme ya.
´
Akwukw
o bu The World Book Encyclopedia na-ekwu banyere
´
mmalite nke ememe a, s i: “Onye och
ich i Rom bu Julius Cae
sar weputara
January 1 d i ka Ub
i Afo Oh
och
ur
u na 46
´
nke O.A. Nd i Rom raara ub
i a nye Janus, bu chi nke on
och
u
´ ´
uz
o ama, nke on
u uz
o ul
o,
nakwa nke mmalite ihe. E si na
´
Janus, bu nke ihu ya d i abu o—otu
na-ele n’ihu nke oz
o na´
ele n’azu—nweta
aha onwa
ahu bu January.” N’ihi ya, ememe
Afo Oh
ur
u sitere n’ememe nd i og
o mmu o.
Ememe Halloween. Banyere ememe a nke yiri ememe
a na-eme maka nd i nwur
u anwu,
The Encyclopedia Americana
na-ekwu, s i: “Ihe nd i a na-eme n’ememe Halloween site´
re n’ememe nd i Druid [nd i ndu okpukpe nd i Celt oge
ochie] nke a na-eme tupu oge Nd i Kra ist. Nd i Celt nwere eme´
me a na-emere chi abu o nd i bu isi—chi anyanwu na chi nd i
´
nwur
u anwu (nke a na-akpo Samhain), bu nke a na-emere
´
ememe na November 1, bu mmalite nke Afo Oh
ur
u nke nd i
Celt. E ji nke nta nke nta webata ememe ahu a na-emere nd i
nwur
u anwu n’ememe Nd i Kra ist.”
Ememe Ndi Oz
ememe
o.
Any i agagh i enwe ike itulecha
´
nile a na-eme gburugburu uwa.
Otu o d i, Jehova ad igh i ana
` `
kwere ememe nd i e ji ebuli nd i mmadu ma o bu otu
d i iche iche nke mmadu elu. (Jerema ia 17:5-7; Or
u 10:25, 26)
´
Burukwa n’uche na otu ememe okpukpe si malite na-ekpebi
`
ma o ga-amas i Chineke ma o bu na o gagh i amas i ya. (A isa ia
52:11; Mkpughe 18:4) Ukp
ur
u Bible nd i a kpot
ur
u uche n’Isi
´
nke 16 nke akwukw
o a ga-enyere g i aka ikpebi otu Chineke
` `
si ele ikere oke n’ememe nd i oz
i nd i nke okpukpe
o na-abugh
anya.
`
I chor
banyere Baib
utakwu
ul?
o im
` `
I nwere ike kpot
ur
u Nd iama Jehova n’ebe ha
´
na-edebe ihe n’ Intanet bu www.jw.org.
BIBLE NA-AKỤZI
Gwa Ndịàmà Jehova ka gị na ha mụwa Baịbụl.
Ha agaghị ana gị ego.
bh-IB
bh-IB
131127
GỊNỊ n’Ezie
KA BIBLE
NA-AKỤZI?

Gịnị n`Ezie Ka Bible Na

Transcription

Similar documents

Page 1 SanDiskº Dash Cam 2 Channels Full HD USER MANUAL

SUVA LAUTOKA

HUilIDSPORT - Rasta Hunden

l*":: ."" o\ :rrlMr - The First Aid Zone

Ore Buddles at Snake Mine, Hopton and at Bonsall Leys

$did d.c3

as a PDF

Zeiss - Microscopy from the very beginning - Science

1947 Delawarean

State College News 1961-12-18

H1 2011 for Translation_Igbo.indb

юяЁ