kleding romeinse

INHOUD
Voorwoord
ACHTERGRONDEN
Geografie
Het land
Rivieren en meren
Klimaat en landschap
Aardbevingen
Etna
Wat te doen in geval van een
aardbeving
Eolische eilanden
Ferdinandea
Pantelleria
Flora en fauna
Flora
Fauna
Geschiedenis
Mythische prehistorie
Romeinse overheersing
Bad in culturen
Normandiërs
Ruggero II
Cola Pesce
Hohenstaufen en het huis
van Anjou
Stupor Mundi
Spaans Sicilië
Alfonso II
Il Risorgimento, de
eenwording van Italië
Oorlog raast over Europa
Na de Tweede
Wereldoorlog
Tijdlijn
‘Hun Ding’, Maffia
Cosa Nostra
Botsing van culturen
De nieuwe wereld
Eerste maffiaoorlog
Corleone
WW Sicilie deel 01.indd 5
9
11
11
11
14
14
18
18
19
22
23
23
24
24
27
28
28
28
29
30
31
32
33
34
35
36
38
39
40
42
45
45
46
47
48
49
Ondernemingsdrang
De antimaffia-pool
Maxi-proces
Giovanni Falcone
De kus
Arrestatiegolf
Keuken
Koffie
Wijn
Nero d'Avola
Film
49
50
51
52
53
53
55
59
60
60
61
PRAKTISCHE INFORMATIE
Voor de reis
Nuttige adressen
Websites ter oriëntatie
Klimaat en beste reistijd
Hoe er te komen
Met het vliegtuig
Met de auto
Met de trein
Met de boot
Van A tot Z
Accommodatie
Ambassades en consulaten
Alarmnummer
Autoverhuur
Drank
Drugs
Elektriciteit
Eten en drinken
Feestdagen en
evenementen
Fietsen
Fooi
Fotografie en video
Gehandicapten
Gezegden in Siciliaans
dialect
Gezondheid
67
67
67
67
67
67
67
67
68
68
68
68
68
69
69
69
69
69
69
70
77
77
77
77
78
79
30-07-2008 14:30:45
SICILIË
6
Honden
Jeugdherbergen
Kleding
Klimaat
Kranten en tijdschriften
Literatuur
Nudisme
Ontbijt
Openingstijden
Parkeren
Post
Prostitutie
Roken
Souvenirs
Sport
Taal
Telefoneren
Veiligheid
Verkeer
Vervoer
Watersport
Wapen
79
79
79
80
81
81
83
83
83
83
83
83
85
85
85
85
92
92
92
93
93
93
BEZIENSWAARDIGHEDEN 95
West-Sicilië
95
Palermo
95
Quattro canti
95
Piazza Pretoria
99
Piazza Bellini
102
San Giovanni degli Eremiti 103
Porta Nuova
103
Palazzo dei Normanni
103
Kathedraal
104
Chiesa del Gesù en
Casa Professa
104
Vucciria
104
Teatro Massimo
105
Museo Archeologico
Regionale ‘Antonio Salinas’ 105
La Zisa
106
La Cuba
106
Santo Spirito del Vespro 106
San Giovanni dei Lebbrosi 106
San Domenico
107
Catacombe dei Cappuccini 107
Ucciardone
107
La Cala
108
WW Sicilie deel 01.indd 6
La Kalsa
Villa Igea
Santuario di Santa Rosalia
Mondello
Parco della Favorita
Isola delle Femmine
Carini en Terrasini
Cinisi
Monreale
Montelepre
Partiníco
Ústica
Bagheria
Solunto
Términi Imerese
Cáccamo
Mózia
Trapani
Egadische eilanden
Favignana
Lévanzo
Maréttimo
Erice
Marsala
Castelvétrano
Mazara del Vallo
Salemi
Santa Margherita di Belice
Castellammare del Golfo
Calatafimi
Álcamo
Segesta
Tempel van Artemis
Theater
Sciacca
Caltabellotta
Eraclea Minoa
Selinunte
Archeologisch park
Racalmuto
Mussomeli
Canicatti
Siculiana
Agrigento
De Westelijke tempels
De tempel van Herakles
De Concordiatempel
De tempel van Hera
108
109
109
110
110
110
111
112
112
113
115
116
116
118
119
120
120
121
125
125
127
127
128
130
132
133
136
137
138
139
139
141
142
143
144
145
146
147
147
149
150
150
150
150
151
154
154
157
30-07-2008 14:30:46
INHOUD
Museo Archeológico
Regionale
Casa Pirandello
Vulcanetti di Macalupe
Palma di Montechiaro
Lercara Friddi
Piana degli Albanesi
San Giuseppe Jato
Borgo Schirò
Castello di Maranfusa
Heiligdom van de Madonna
del Rosario of Tagliavia
Ficuzza
Corleone
Prizzi
Cammarata
Autotochten in West-Sicilië
Ten westen van Palermo
Het platteland; de
graanschuur van Palermo
Overnachtingsadressen
Oost-Sicilië
Messina
Museo Regionale
Milazzo
Roccavaldina
Eolische eilanden
Vulcano
Lipari
Salina
Panarea
Stromboli
Filicudi
Alicudi
Ganzirri
Castoreale Terme
Tindari
Capo Orlando
Santo Stefano di Camastra
Cefalù
Santuario Gibilmanna
Petralia Sottana/ Soprana
Troina
Nicosia
Sperlinga
Gangi
Agira
WW Sicilie deel 01.indd 7
157
158
159
159
160
161
163
164
164
164
165
165
168
168
169
169
171
172
177
177
181
185
185
186
186
187
189
190
190
191
191
192
193
193
195
195
196
199
200
200
201
201
201
202
7
Patti
202
Sant’Agata di Millitello en
San Fratello
202
Taormina
203
Theater
206
Isola Bella
207
Castello
207
Forza d’Agrò
207
Castelmola
208
Giardini-Naxos
209
Acireale
209
Aci Castello en Aci Trezza
210
Etna
212
Zafferana Etnea
214
Motta Sant’Anastasia
214
Mascalucia
215
Nicolosi
215
Linguaglossa
215
Bronte
216
Randazzo
216
Adrano
216
Regalbuto
217
Centúripe
217
Paternò
218
Catania
218
Via Etnea
218
Piazza del Duomo
219
Romeins theater
222
Casa Giovanni Verga
224
Castello Ursino
225
San Nicolò l'Arena
225
Autotochten in Oost-Sicilië 226
De Madonie
226
Rond de Etna
226
Overnachtingsadressen
228
Zuid-Sicilië
Lentini
Megara hyblea
Thapsos
Castello Eurialo
Palazzolo Acreide, Akrai
Necrópoli Pantálica
Syracuse
Archeologisch museum
‘Paolo Orsi’ in Neapolis
Parco Archeologico
Altaar van Hieron II
231
231
231
231
234
234
235
236
236
239
239
30-07-2008 14:30:46
SICILIË
8
Grieks theater
Romeins amfitheater
Orecchio di Dionysios
Tombe van Archimedes
De tempel van Apollo
De Dom
Fonte Aretusa
Santa Lucia
Catacomben
Bron van Cyane
Avola
Noto
Capo Pássero
Módica
Scicli
Pozzallo
Íspica
Ragusa
Ragusa Superiore
Ragusa Ibla
Vittória
Cómiso
239
240
240
241
241
241
242
243
244
246
247
247
250
250
253
253
253
254
258
258
258
259
OPGENOMEN KAARTEN
Sicilië, ligging
10
Sicilië, algemeen
12-13
Sicilië, fysisch
16-17
De Etna
20-21
West-Sicilië
96-97
Palermo
98
Palermo, centrum
100-101
Trapani
122-123
Erice
128
Marsala
131
Mazara del Vallo
134
Segesta
142-143
Selinunte
146-147
Agrigento en omgeving 152-153
Agrigento, centrum
155
Het hart van de maffia
162
Oost-Sicilië
178-179
WW Sicilie deel 01.indd 8
Vizzini
260
Grammichele
261
Caltagirone
262
Aidone Morgantina
262
Piazza Armerina
263
Villa Casale
263
Caltanissetta
264
Calascibetta
266
Enna
266
Gela
269
Licata
269
Pantelleria
269
Pelagische eilanden
270
Autotochten in Zuid-Sicilië 271
Siciliaanse prehistorie en
barok
271
De binnenlanden
272
Overnachtingsadressen
273
Over de auteur
276
Register
277
Messina
De Eolische eilanden
Tindari
Cefalù
Taormina
De Etna en omgeving
Catania
Zuid-Sicilië
Syracuse
Syracuse, archeologisch
park
Noto
Ragusa
Caltanissetta
Enna
Autotocht door de
binnenlanden
180
186
195
197
204-205
213
220-221
232-233
237
240
248
256-257
265
267
272
30-07-2008 14:30:47
ACHTERGRONDE N
20
�
noord
Monte Etna
(Mongibello) 3223 m
Monti Erei
Adrano
Paternò
4
7
1
5
E4
Catania
Aci Castello
Riv
iera
dei
Zafferana
Etnea
Nicolosi
Gravina
5-A
2
3
18
C
Acireale
Ci clo pi
Pozzillo
Calatabiano
Giarre
5. Slagerstoren
6. Bontwerkerstoren
7. Bontwerkerstoren
Klokkentoren
Leerbewerkerstoren
Tingieterstoren
Touwslagerstoren
naar Randazzo
Grotta
del Burò
Ionische Zee
Monte Spagnolo
1547 m
�
�
Monte Pizzillo
Monte Frumento Netto
� 2299 m
� M. Dagalotto M. Zappinazzo
�
1905 m � �
2623 m
Punta Lucia
2934 m �
Monte Nunziata
�
1803
Monte Ruvolo
�
1410 m
�
�
�
� I Due Monti
1662 m
Grotta
dei ladroni
Casa �
Pietracannone
�
2845 m
h
Casa Battiati
�
Botanische
Tuin
Á
Citelli
Lavatunnels
3223 m
Monte (3250 m)
Frumento Supino �
1295 m
�
�
� Rifugio
�
Monte Etna �
Monte Turchio
Monte Corruccio
�
1361 m
Piano
� Provenzana
� 2414 m
Rifugio
Monte Scavo
Á�
Grotta
della Neve
� Monte Colarandaz
967 m
Monte Rosso
Monte Nero �1756 m
�
2049 m
Lave
cordate
�
�
Grotta del gelo
Bronte
Forza d
GiardiniNaxos Taormina
Monte Santa Maria
1632 m
Grotta dei Lamponi
�
SS 284
Maletto
�
schematische
doorsnede
Pedara
Riposto
N
�
R
6
Misterbianco
1.
2.
3.
4.
Mont
lava
(3250 m)
¿
�
Rifugio
Sapienza �Á �
� l Bove
de
Valle
Ex Rifugio
Menza
� Á �
�
Zaffera
Etnea
¿
naar
Adrano
�
y
naar Nicolosi
en Grotta delle Palombe
WW Sicilie deel 01.indd 20
�M
�
30-07-2008 14:31:21
GEOGRAFIE
21
N
�
Monti Nebrodi
Platentektoniek
Randazzo
7
6
a
Euraziatische
plaat
lor
ita
ni
Alcantar
matische
snede
Vesuvius
Pe
�
on
Etna
M
iano
Grieks-Turkse
plaat
�
�
ti
Castiglione
di Sicilia
Forza d'Agro
mina
E45-A18
Santa teresa
di Riva
e
Afrikaanse plaat
� Monte Colarandazzo
967 m
naar Linguaglossa
en Taormina
onte Corruccio
�
1361 m
rook en gassen
aswolk
adventiefkrater
(zijkrater)
krater
lava
I Due Monti
1662 m
Grotta
ei ladroni
vulkanische as
vulkaankegel
Ionische Zee
�
gio Citelli
Casa �
etracannone
ove
�
� Milo
Zafferana
Etnea
naar Acireale, Riposto, Giarre
afwisselende lagen van as en lava
(vroegere uitbarstingen)
els
aardkorst
diatrema
(kraterpijp)
aardmantel
�
Stratovulkaan:
Schematische doorsnede
magmakamer
DE ETNA
WW Sicilie deel 01.indd 21
30-07-2008 14:31:25
67
PRAKTISCHE INFORMATIE
VOOR DE REIS
Nuttige adressen
Nederland
ENIT – Italiaans bureau voor toerisme
Stadhouderskade 2
1054 ES Amsterdam
9020-616 8246, j 020-618 8515
[email protected]
www.enit.it
België
Italiaanse nationale dienst voor Toerisme
Louizalaan 176
1050 Brussel
902-6471154, j 02-640 5603
[email protected]
www.enit.it
www.sicilian.net
www.bestofsicily.com
Klimaat en beste reistijd
Alleen in januari en februari kan er op
Sicilië sprake zijn van enigszins winterse
taferelen, maar de zomers kunnen zo
uitbundig zijn dat het voor Noord-Europeanen wat te heftig wordt; het voor- en
najaar zijn dus het meest geschikt om
het eiland aan te doen. In november is
het vaak nog mogelijk zonder kippenvel
een bad in zee te nemen.
HOE ER TE KOMEN
Met het vliegtuig
Italië
Regione Siciliana
Assessorato Turismo, Comunicazioni e
Transporti
Dipartimento Turismo, Sport e
Spettacolo
Via Emanuele Notarbartolo 9
90141 Palermo
90039-091 7078201
Van mei tot oktober zijn Palermo en
Catania uitstekend bereikbaar met goedkope charters uit Nederland en België.
Lijnvluchten gaan het hele jaar door,
maar zijn vaak onwaarschijnlijk duur.
Vanaf London Stansted vliegt Ryan Air
ook het hele jaar door op Palermo, maar
dat scheelt algauw een dag reistijd.
Websites ter oriëntatie
Met de auto
www.regione.sicilia.it
www.sicilia.info
www.intosicily.com
www.italyweb.net
www.agriturismo.it
www.landenweb.net/sicilie
www.stedentipsvoortrips.nl/italie/
sicilieinfo.htm
http://sicilie.startbladzijde.nl
http://www.intosicily.com
De lange, dure reis met de auto is alleen
de moeite waard als je de tijd hebt onderweg nog het een en ander te bekijken;
heel Italië is prachtig, dus er is een ruim
scala aan tussenstops te verzinnen. De
veerboten van Villa San Giovanni naar
Messina gaan 24 uur per dag, maar ook
vanuit Genua, Livoro, Rome en Napels
zijn er mogelijkheden.
WW Sicilie deel 02.indd 67
30-07-2008 14:35:27
BEZIENSWAARDIGHE D E N
236
SYRACUSE
De stad Syracuse heeft een overweldigend rijke geschiedenis. Oorspronkelijk was het een Griekse kolonie, in 734 voor Christus gesticht
door boeren uit Korinthe, die Syrako heette: moeras. Na verloop van
tijd werd het de belangrijkste Griekse stad op Sicilië en begon ook zelf
kolonies op het eiland te stichten. De tiran Gelon veroverde in het jaar
485 voor Christus de macht in de stad en maakte van Syracuse een rijk
dat het merendeel van het eiland omvatte. Op het hoogtepunt van haar
macht was de stad rivaal van zowel Athene als Carthago en kon zich
ook wat inwonertal betreft met deze steden meten. In 415 voor Christus
probeerde Athene tevergeefs met een groot expeditieleger de stad in
te nemen, het leger verloor veel manschappen in verschillende veldslagen rond het zwaar verdedigde Syracuse (er waren robuuste stadsmuren aangelegd) en duizenden Atheners werden gevangengenomen
en als slaven te werk gesteld in de steengroeves. Door de grote handelsvloot ging het de stad economisch voor de wind en stroomde er
geld binnen vanuit de hele mediterrane wereld. Zelf was Syracuse een
belangrijke exporteur van graan, vooral naar andere steden in Magna
Grecia en noordelijker Italië, waaronder het nog kleine Rome, waardoor
de rijke elite de stad kon verfraaien met allerlei openbare gebouwen en
tempels. In de periode van 300 tot 200 voor Christus was Syracuse een
van de meest indrukwekkende steden van de Middellandse Zee en werd
pas minder belangrijk toen de stad na de dood van Hiero II in de tweede
Punische oorlog de kant van Carthago koos, in plaats van die van haar
eerdere bondgenoot Rome. In 212 voor Christus veroverden de Romeinen de stad, waarbij ze werd verwoest en Archimedes, min of meer per
ongeluk werd gedood (zie bladzijde 245). Daarna werd het gedurende
enige tijd een rustige stad van weinig betekenis. Omdat de Apostelen
Petrus en Paulus in gevangenschap in Syracuse hebben gepreekt en in
de catacomben onder de stad het christendom allang enthousiast werd
bedreven, kreeg de stad in de christelijke periode van het Romeinse Rijk
een aartsbisschoppelijke zetel toegewezen, waardoor het aanzien van
de stad weer wat steeg. De Arabieren verwoestten Syracuse gedeeltelijk
in de 9e eeuw en toen ze Palermo tot de belangrijkste stad van Sicilië
maakten werd Syracuse blijvend gereduceerd tot een provinciestad. Het
centrum van de stad is altijd het eiland Ortigia geweest, dat door de
Ponte Nuovo met het modernere Neapolis is verbonden. Ortigia (oorspronkelijk Ortygia) betekent ‘kwartelland’, een naam die de eerste Griekse
kolonisten in de 8e eeuw voor Christus gaven aan het voornamelijk door
vogels bewoonde kalksteeneilandje.
Archeologisch museum ‘Paolo Orsi’ in Neapolis
Samen met het regionaal archeologisch museum van Palermo is het
aan de Via Teocrito (tussen de Madona delle Lacrime en de Villa Landolina) gevestigde museum van Syracuse het belangrijkste van Sicilië.
Het moderne, driehoekige gebouw is gebouwd door Franco Minnisi en
bevat vondsten uit de prehistorie en de Griekse en Romeinse tijd die
WW Sicilie deel 03.indd 236
30-07-2008 16:13:19
ZUID-SICILIË
�
Neapoli
Santa Maria
5
di Gesù
Villa
Landolina Viale Teocrito
S. Mad. d. Lacrime
)
nde (R
iviera
Isola
di Ortigia
ste
Trie
so U
mb
erto
Malt
I
a
a
Vi
oia
Sav
Largo
XXV Luglio
V.
ne
Vé
Ω
to
tteo
Ma
�
Lungomare
Levante
12
Via
D
ar
bre
se
na
Via
Ω
Piazza
Pancali
nto
%
Tre
ta
heri
Marg
eg.
0
rso
Co
Pontile
San Antonio
Dionis
io
Por t o
Picc o l o
8
�
Porto Grande
le
na
se
Ar
d.
Cor
Via
Santa Lucia
Via
i
bell
Cara
Via
R
�
6
Piazza
Lépanto
i
gnam
ppa
Borgo
S. Lorenzo
V
Ionische
Zee
te Gra
Via
on
Via M
a
Vi
iaz
.D
� Vle. A ante
Sacrario ia D
di Caddi
Ple.
Marconi
rina
ani
Via Tráp
Piazza
Euripide
i
Via Flo
a
rin
Flo
o
sc
Mo
a
Cadorn
nte
oleo
isp
o Tim
Cr
sa
Via Ragu
Bi
Via
�
Cap. d.
Sepolcro
Piazza
Sta. Lucia
Santa Lucia
Cors
e
naar Noto
Via
�
13
Via
Via Gorízia
Viale L.
lon
Ge
1
ate
Stadion
rrata
tafe
Tes
Via
le
ta
a
Di N
Via
Piazza di
Repubblica
o
orin
�
Ë
Acradina
Viale Ermocr
�
tti
Italico
Piazza
Duomo
14 �
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
Station
Stadhuis
Dom
Castello Maniace
Meseo Archeologico ‘Paolo
Orsi’
Museo Bellomo
Bron van Arethusa
Postkantoor
Toeristische informatie
Archeologisch park
Catacomben van San
Giovanni
Tempel van Apollo
Hotel Bel-sit
Hotel et des Etrangers
Hotel Roma
7
�
3
�
Via
Giudecca
6
llo
ste
C a ce
Via ania
M
1.
2.
3.
4.
5.
�15
Niz
2
Via
500 m
Foro
0
za
y9
rso
le P
Via
�
Romeins
Amfitheater
Orsi
aolo
Via
Ponti
S. Giovanni
Co
V
Ri iale
zz
o
ina
T
Via
�
�
crad
Catacombe di
Vigna Cassia
Viale Teocrito
10
h
Stadion
sa A
Tiche
11
Via
Sett
em
Latomia del
Paradiso
Bas
XX
zie detailkaart !
Grieks Theater
Viale Teracati
o
zz
Ri
Viale
N
�
Latomie
Cappuccini
Via
il Gra
�
naar
Catánia
naar Castello Euríalo
en Catánia
Via
237
Ionische
Zee
4
9
�
Castello Maniace
SYRACUSE
WW Sicilie deel 03.indd 237
30-07-2008 16:13:20
BEZIENSWAARDIGHE D E N
238
Paolo Orsi
Paolo Orsi kwam uit Rovereto in Noord Italië (Trentino Alto-Adige) maar
weidde, na in Wenen, Padua en Rome archeologie en paleontologie te
hebben gestudeerd, zijn leven aan de Griekse schatten uit de Oudheid
die de Zuid-Italiaanse grond herbergde. In 1890 werd hij als inspecteur
van opgravingen naar Syracuse gestuurd, waar hij zich verdiepte in de
steden Thapsos en Megara Hyblea, in de Monti Iblei en het dal dat naar
zee voert, waarin hij tempels, necropolissen, stadsmuren, gebouwen en
munten vond en bovendien de stad Casmene ontdekte. Na ook op het
vaste land, in Calabrië, verschillende ontdekkingen te hebben gedaan
in onder andere Locri en Rosarno en te hebben bijgedragen aan het
museum Magna Grecia in Reggio Calabria, keerde hij in 1924 terug in
Siracusa waar hij ook na zijn pensioen bleef werken voor het museum
dat inmiddels zijn naam draagt.
Museo Archeologico Regionale ‘Paolo Orsi’, elke dag geopend maar
met wisselende openingstijden. Toegang gratis voor inwoners van de
Europese Unie jonger dan 18 of ouder dan 60 jaar.
zijn gedaan op Oost-Sicilië. De befaamde archeooog Paolo Orsi gaf zelf
meer dan dertig jaar leiding aan dit museum, maar het gebouw dateert
uit 1988. Het topstuk van de collectie is de Venus Andiomene (ook wel
Landolina genoemd, naar de archeoloog die
haar in 1804 vond). Andiomene betekent zoiets
als ‘die uit het water komt’ en verwijst naar haar
schijnbaar kuise pose. Eens bedekte ze met
haar inmiddels (net als haar hoofd) verdwenen
rechterarm haar borsten, terwijl ze met haar
linkerhand een doek optrekt voor haar edele
delen, maar deze houding is juist uitgesproken
sexy te noemen, wordt vaak als ‘schaamteloos
bescheiden’ beschreven en is het toonbeeld
van opkomende decadentie. Waarschijnlijk is
het beeld een Romeinse kopie van een Grieks
origineel. Een beeld dat de vrouw niet als
lustobject maar juist als moeder verbeeldt, is
de archaïsche Kourótrophos die haar tweeling
zoogt. Het symbool van Catania is een olifantje, omdat in de prehistorie op Sicilië dwergolifantjes voorkwamen. Op de paleontologische
afdeling van het museum staan enkele skeletten van deze diertjes. Er wordt vermoed dat de
schedels met een groot gat in het midden voor
de slurf de oorsprong zijn van de mythische,
De Venus Andiomene
eenogige cycloop Polyfemus.
WW Sicilie deel 03.indd 238
30-07-2008 16:13:24