Kunstroute - Sint Lucas Andreas Ziekenhuis

Kunstroute
Een wandeling langs de mooiste
kunstwerken in het ziekenhuis
Kunstroute_06.indd 1
12-02-15 16:02
WANDELROUTE
De tekst in deze kaders wijst u de route. Op de route liggen enkele
groene voeten op de grond. Wanneer u deze tegenkomt, vindt u in de
folder een toelichting bij het corresponderende cijfer.
Veel loopplezier!
Kunstroute_06.indd 2
12-02-15 16:02
Kunstroute
Een kleine wandeling langs de mooiste kunstwerken in het ziekenhuis
Beste Loper,
In uw handen heeft u de folder van de kunstroute. Deze folder zal u de weg
wijzen langs de prachtige kunst die in ons ziekenhuis hangt. Een ziekenhuis
is altijd in beweging. Mensen komen en gaan, worden er geboren, geheeld
of nemen er afscheid. In zo’n omgeving, waar de cyclus van het menselijk
bestaan alle facetten doorloopt, leeft de behoefte aan een houvast.
Een moment van rust, of van inspiratie, afhankelijk van de situatie waarin
men zich bevindt. En daar komt de functie van kunst om de hoek kijken.
Het biedt een steuntje in de rug, of afleiding op het juiste moment.
Naast het genieten van de kunst heeft deze route nog een ander doel,
namelijk; het in beweging brengen van ons lichaam. Bewegen is goed
voor lichaam en geest. Vooral in periode van ziekte is beweging belangrijk.
Het zet aan tot herstel. Ook vermindert het verlies van conditie en spierkracht. Bewegen kan ons net dat zetje extra in de richting van herstel
geven. De route die u gaat lopen is 500 meter lang.
Let op! Als u tijdens het lopen buiten adem raakt, of vermoeid, neem dan
een korte rustpauze. Op de route zijn een aantal bankjes geplaatst waar u
even kunt zitten.
Kunstroute
Kunstroute_06.indd 1
1
12-02-15 16:02
Kunstroute_06.indd 2
12-02-15 16:02
Start kunstroute
De Kunstroute start vanaf de ‘grote liften’ op de 1e verdieping. Vanaf
dit punt loopt u in eerste instantie het Stiltecentrum in.
(Let op: soms is deze ruimte bezet i.v.m. bijeenkomsten. In dat geval kunt
u de ruimte niet betreden en kunt u doorlopen naar Voetstap 2)
Voetstap 1
Te midden van de bedrijvigheid, het rumoer, het hoge
tempo van alledag en de vele patiënten, artsen, bezoekers en verplegers is dit een plek waar de rust overheerst. In de kapel verstommen alle geluiden in het
blauw: de overheersende kleur van de drie indrukwekkende schilderijen van Lex Goes en de glas-in-betonramen van Joep Nicolas.
Lex Goes
Drieluik
1991 - Acryl op doek op paneel
Lex Goes’ grote abstracte schilderijen zijn niet
speciaal voor deze moderne kapel uitgekozen (in
eerste instantie hingen ze elders) maar ze passen
er uitstekend, alsof ze voor deze plek gemaakt
zijn.
Natuurlijk is het drieluik van oudsher een religieuze
kunstvorm, wat een direct verband legt tussen het werk
en de locatie. Maar er zijn ook andere, interessantere
overeenkomsten. Het ziekenhuis gaf deze ruimte
natuurlijk niet voor niets de neutrale benaming ‘stiltecentrum’: deze plek is niet per se aan religie verbonden.
In een onrustige omgeving is dit een algemeen punt
van bezinning en ontspanning. Met hun heldere
kleuren en woeste vormen benadrukken de werken van
Goes die tweedeling: buiten de chaos, binnen de rust.
Krioelende lijnen in prachtig bleekgeel en koningsblauw
Kunstroute
Kunstroute_06.indd 3
3
12-02-15 16:02
trekken trefzeker vanuit de onderste hoek van het eerste schilderij naar de bovenste hoek
van het laatste: een hoopvolle beweging voorwaarts. Goes’ streek laat levenzien, passie,
maar getuigt tegelijkertijd van beheersing. De tocht van linksonder naar rechtsboven is
een woelige, maar Goes weet waar hij heen gaat.
Joep Nicolas
1966 - Glas in beton
Stef Kreymborg
Troostmonument
Heel anders zijn de strakke vormen van Joep
Nicolas’ glas-in-beton, een in de architectuur
geïntegreerd kunstwerk.
Priegelige vakjes in paars, geel, rood en blauw vormen
samen lijnen, en sommige daarvan vormen samen weer
cirkels. Het zonlicht dat door de ramen valt, schaaft aan
de keurig rechte lijnen van de stukjes glas en maakt ze
zachter. Op het glanzend zwarte plafond weerkaatsen
de kleuren van het glas-in-beton. Vooral de blauwe
cirkels zijn mooi terug te zien; het is het koningsblauw
van Lex Goes.
In 2011 is een noemenswaardig werk toegevoegd
aan de werken die in het Stiltecentrum hangen;
het Troostmonument.
Uit alle hoeken van het land doneerden mensen hun
dierbare zakdoek. Gezamenlijk representeren ze in het
Troostmonument de mensheid in al zijn variatie,
verbonden met elkaar, een knooppunt van levens.
Door van één veel te maken en omgekeerd van veel
één, ‘wordt het droevige uitgangspunt getransformeerd
tot zijn positieve tegendeel.
2011
4
Sint Lucas Andreas Ziekenhuis
Kunstroute_06.indd 4
12-02-15 16:02
WANDELROUTE
Wandel het Stiltecentrum uit en sla rechts de gang in. Alwaar u tot het
einde van de galerij loopt. Op de galerij kunt u uitkijken over de
centrale hal en springt vooral Het Hart in het oog. Aan het eind van de
galerij hangt een groot aquarel van Jan van de Pavert, en heeft u mooi
uitzicht over de entree van het ziekenhuis.
U heeft nu 100 meter gewandeld.
Voetstap 2
Een brede trap leidt naar de ingang van het Sint Lucas
Andreas Ziekenhuis. Het is een imposante entree, die
rust uitstraalt. Rennen kan hier niet; je gaat in beheerste
gang de korte treden op, het gebouw in. Een ziekenhuismedewerker veegt de treden schoon, een bezoeker
kijkt even op zijn horloge, een jonge vrouw hupst op
krukken heen en weer voor de glazen draaideur.
Jan van de Pavert
Zonder titel
2002 – Lichtbalken
Kijk je naar boven, dan zie je witte lichten
bovenaan de betonnen kolommen waarop het
gebouw rust, onderdeel van het kunstwerk Een
gebouw op lampen gedragen van Willem Hoebink.
Maar links en rechts is er meer licht te zien in de
vorm van Jan van de Paverts titelloze
lichtbakken.
Net als Hoebink liet Van de Pavert zich door architectuur inspireren. Maar terwijl Hoebink zijn werk deel laat
uitmaken van het ziekenhuis, vertelt Van de Pavert iets
over het gebouw. Nog een verschil: Hoebinks lampen
zijn geïntegreerd in het gebouw zoals het nu is, terwijl
Van de Pavert terugblikt op het ziekenhuis zoals het
ooit was. Of feitelijk, op de twee ziekenhuizen waaruit
het huidige ziekenhuis bestaat.
Kunstroute
Kunstroute_06.indd 5
5
12-02-15 16:02
Links zie je het oude, inmiddels gesloopte Andreas Ziekenhuis, zoals geaquarelleerd door
Van de Pavert. Het was een strak, modern gebouw, door architect Marius Frans Duintjer
ontworpen naar Japans voorbeeld.
Op Van de Paverts aquarel zien we de patiënten het pand verlaten, op weg naar een
nieuw onderkomen aan de Jan Tooropstraat: het gefuseerde Sint Lucas Andreas Ziekenhuis. De aquarel aan de rechterzijde van de trap is zelfs in zijn geheel aan architectuur
gewijd. Hier heeft Van de Pavert alle gebouwen uit verleden en heden bij elkaar gevoegd.
Het huidige, pas verbouwde pand, ligt er naast het originele Sint Lucas Ziekenhuis, een
ontwerp van architect Frits Peutz. En ook Duintjers mooie, eenvoudige Andreas Ziekenhuis
maakt deel uit van dit dorp.
De aquarellen zijn gescand, uitvergroot en vervolgens in lichtbakken geplaatst. Het ouderwetse karakter van een aquareltekening vormt op die manier een mooi contrast met de
moderne uitstraling van een lichtbak. En dat licht sluit dan weer mooi aan bij het werk
van Hoebink. Samen vormen de werken de lichtjes die je het ziekenhuis binnenleiden.
WANDELROUTE
Volg nu de gang terug, maar sla aan het einde van de gang rechtsaf.
Aan uw rechterhand hangt een collectie van Jan Cremer. Aan uw
linkerhand kijkt u uit over de andere helft van de centrale hal op de
begane grond en het personeelsrestaurant op de 1e verdieping. Het
glaswerk dat het restaurant afscheidt van de centrale hal zal niet
direct opvallen als kunstwerk, maar gaat u eens halverwege de gang
stilstaan en laat de fotosheets in het glas op u inwerken.
U heeft nu 200 meter gewandeld.
6
Voetstap 3
Sint Lucas Andreas Ziekenhuis
Kunstroute_06.indd 6
12-02-15 16:02
Jan Cremer
Umbria 2004 - Zeefdruk
Of je het nu wil of niet. De werken van Jan Cremer
aan uw rechterhand trekken uw aandacht. Het
zijn prachtige, ogenschijnlijk eenvoudige afbeeldingen in primaire kleuren waar je werkelijk vrolijk
van wordt. Je waant je in Italië tussen de
cipressen.
Het zal u dan ook niet verbazen dat de kunstenaar een
groot deel van het jaar in Toscane werkt. Italië en ook
Zuid-Frankrijk zijn voor hem dan ook permanente
inspiratiebronnen.
Jan Cremer is geboren in 1940 in Enschede en geniet
bij het grote publiek vooral bekendheid door zijn boek:
‘Ik, Jan Cremer’ dat toentertijd veel stof deed opwaaien.
Hij werd destijds het enfant terrible van de Nederlandse
beeldende kunst en literatuur genoemd. Als een enfant
terrible zulke mooie dingen maakt, mag hij enfant
terrible blijven. Bekijk ze rustig en laat de sfeer op u
inwerken, u zult zien dat u er blij van wordt.
Of je er nu een computer voor gebruikt of een rolletje
tape; een collage maak je door te plakken. Misschien
wordt er eerst geknipt, gescheurd, gesloopt en
verwoest; uiteindelijk wordt de boel weer aan elkaar
gelijmd. Er ontstaat een nieuw geheel. Als twee ziekenhuizen fuseren, dan moet dat gevierd worden. En het
kan haast niet toepasselijker dan dat te vieren met een
collage.
Annabel Howland
West
2003 - Fotosheets in glas
De Brits-Nederlandse kunstenaar Annabel
Howland kreeg de opdracht om een werk te
creëren voor de centrale hal van het pas
verbouwde Sint Lucas Andreas Ziekenhuis.
De collage symboliseert niet alleen de samen­
voeging van de ziekenhuizen, maar ook alle
mensen – de medewerkers, patiënten en hun
bezoekers - die in het ziekenhuis aan elkaar
verbonden zijn.
Kunstroute
Kunstroute_06.indd 7
7
12-02-15 16:02
WANDELROUTE
U loopt de gang door tot aan het kruispunt en slaat rechtsaf de galerij
op. Al bij het oplopen van de galerij zal uw aandacht direct getrokken
worden door de fotocollectie aan uw linkerhand.
Voetstap 4
Jimmy Nelson was negentien toen hij, na een
jarenlange opleiding aan een Jezuïetenkostschool, in zijn eentje een voetreis maakte door
Tibet. Het moet een bevrijding voor de jonge
Nelson zijn geweest, na het keurslijf van een
strenge school. Maar ook op een ander gebied
veranderde de tocht voorgoed zijn leven: het
maakte een fotograaf van hem.
Jimmy Nelson
Ganden Monks
2006 - Fotografie
8
Het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis kocht een serie van
acht foto’s van Jimmy Nelson aan. In de beelden neemt
de fotograaf je mee langs exotische plaatsen: Thailand,
Peru, Birma. Maar die locaties zijn slechts achtergrond,
want Nelsons foto’s gaan over mensen: over Thai,
Peruanen, Birmezen. Gehuld in uitheemse gewaden of
bezig met onbekende rituelen, zouden de volkeren die
Nelson portretteert je vreemd moeten aandoen, maar
niets is minder waar. Boeddhistische monniken, Masaï,
een Chinees tienermeisje: Nelson laat ze foto na foto in
zijn lens kijken met blikken vol ontwapenende
onschuld. Zijn modellen zijn nieuwsgierig, zelfbewust.
En tussen hun gezichten verschijnt plotseling je eigen
gelaat, weerspiegeld in de kunststof print. Sta je ineens
zelf met een speer in je hand, tussen de Masaï. ‘Zie je
wel, aan de andere kant van de aardbol zijn ze net als
jij en ik.’
Sint Lucas Andreas Ziekenhuis
Kunstroute_06.indd 8
12-02-15 16:02
De monumentale fotoreeks valt op, dat is zeker. Toch is het werk bescheiden, met zijn
zachte kleuren en lachende modellen. Het is ongetwijfeld dit vriendelijke, positieve
karakter dat de serie tot zo’n populair kunstwerk maakt in het ziekenhuis, hooggewaardeerd door zowel patiënten en bezoekers als personeel.
WANDELROUTE
Aan het einde van de gang staat een bankje waar u even kunt
uitrusten. Wanneer u op het bankje zit zal het tweede aquarel van
Jan van de Pavert u niet ontgaan. Voor meer informatie over het
aquarel kunt u het stuk van Voetstap 2 teruglezen.
U heeft nu 275 meter gewandeld.
WANDELROUTE
Om de route te vervolgen loopt u terug over de galerij, maar gaat nu
rechtdoor naar de liften. Hier kunt u de trap of de lift naar de begane
grond nemen. Op de begane grond slaat u rechtsaf de centrale hal in.
Wanneer u direct rechts om de hoek kijkt ziet u een groot fotopaneel
aan de muur. Neem afstand om het paneel goed te kunnen bekijken.
Overal om u heen staan tafels en stoelen, dus ga gerust even zitten en
geniet van de kunst en bedrijvigheid om u heen.
U heeft nu 350 meter gewandeld.
Voetstap 5
Kunstroute
Kunstroute_06.indd 9
9
12-02-15 16:02
Annabel Howland
Perspectives
2004 – Fotopanelen
Voor Perspectives, een fotocollage op panelen
van plexiglas, nam Howland een plattegrond van
het gebied rondom het ziekenhuis. Ze verwijderde
net zolang elementen uit de kaart totdat alleen
de wegen en markeringen overbleven.
Vervolgens voegde ze hieraan luchtfoto’s van het
gebied toe, waardoor een nieuw perspectief ontstaat
op de omgeving van het gebouw. Grafische lijnen
worden afgewisseld met foto’s van weelderig groen,
witte vlakken grijpen in rode daken. Het is een monumentaal werk, ook vanwege zijn grootte van 5 bij 5.40
meter, waarin je, als in een echte stad, eindeloos kunt
dwalen.
Een verdieping hoger krijgt Perspectives een
vervolg. In opdracht van het Amsterdam Fonds
voor de Kunst maakte Howland het werk West.
Achttien langwerpige panelen van gehard glas
vormen de balustrade van het Personeelsrestaurant.
Ook voor dit werk maakte Howland gebruik van luchtfoto’s van de omgeving, aangevuld met foto’s die vanaf
de grond genomen zijn. Elementen hieruit zijn losgehaald uit hun context en drijven als het ware in een bad
van groen, rood of blauw.
Je ziet parkeerplaatsen, blauwe grasvelden, wegen,
huizen en bomen. Maar omdat de achtergrond doorzichtig is, zie je tegelijkertijd de mensen beneden, in
het openbare restaurant in de centrale hal, en de
andere panelen van de balustrade. Ook op het
monumentale fotowerk Perspectives heb je vanaf hier
een perfect zicht. Dit nodigt uit om langs alle 43 meters
te lopen en vanuit elke hoek door het plexiglas te
gluren. En feitelijk maak je daarmee ter plekke je eigen
collage.
10
Sint Lucas Andreas Ziekenhuis
Kunstroute_06.indd 10
12-02-15 16:02
WANDELROUTE
Wanneer u zich omdraait en richting de cafetaria kijkt zal een bronzen
paal in het midden van de hal u opvallen.
Het hart van het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis wordt gevormd door de centrale hal, met
de cafetaria erachter en links de gang die naar de liften leidt.
Hier bevinden zich, op een paar stappen afstand van elkaar, de drie bronzen
beelden die het ziekenhuis rijk is. De beelden van Lia van Vugt, Jan van Druten
en Rien Antonissen duchten elkaars concurrentie, want zo klein is de afstand
ertussen. Gelukkig is hun enige overeenkomst het materiaal waarvan ze zijn
gemaakt. Verder is elk beeld volkomen uniek.
Rien Antonissen
Zuil
Midden in de cafetaria, tussen de koffie verkeerd,
de damesblaadjes, de sandwiches en de koppen
soep, ontspruit een lange, bronzen stam.
De gelijkmatige bewerking van het bronzen beeld van de bast, zou je bijna zeggen - geeft de illusie dat de
stam gedraaid is. Op natuurlijke wijze kronkelt het
sculptuur naar boven en legt een direct verband tussen
de vloer waarop je staat en het dak erboven. Het is een
evenwichtig sculptuur: een stabiele factor in een onrustige omgeving. De tentstok die de boel bij elkaar houdt.
1991 - Brons
WANDELROUTE
Vervolg uw weg, loop richting de uitgang, maar draai u als u onder de
verlaging bent doorgelopen om. Hier ziet u ‘De Hond’.
Kunstroute
Kunstroute_06.indd 11
11
12-02-15 16:02
Jan van Druten
Hond
1974 - Brons
Recht tegenover de ingang van het ziekenhuis
staat Hond, een eenvoudig maar sterk symbo­
lische sculptuur van Jan van Druten.
Het figuratieve heeft het beeld met Van Vugts diacones
(zie Voetstap 7) gemeen want, zoals de titel al doet
vermoeden, het is de beeltenis van een hond. Het
verband tussen de hond en zijn omgeving is symbolisch, zoals het rustgevende beeld van Antonissen.
Trouw, dat kenmerkt de hond. Hij is waakzaam en
behulpzaam. Hij wacht op een teken van zijn baasje,
met ogen groot van mededogen. Het zijn de eigenschappen van een verzorger, van iemand die in dienst
staat van een ander. Hier in dit ziekenhuis, op het
meest centrale punt in de hal, waakt Van Drutens
hond over iedereen die hier verblijft. En komt iemand
je opzoeken? Dan kun je afspreken in de hal, ‘Je weet
wel, bij de hond.’
WANDELROUTE
U loopt verder richting de uitgang, maar slaat voor de rechter
draaideur naar rechts. U loopt recht tegen de fotocollectie van
Rob Moorees aan.
U heeft nu 400 meter gewandeld.
12
Voetstap 6
Sint Lucas Andreas Ziekenhuis
Kunstroute_06.indd 12
12-02-15 16:02
In de gang verstopt achter de apotheek, ligt Klein
Amsterdam. Weliswaar zijn de meeste stadsdelen hier
vertegenwoordigd – van Centrum tot Watergraafsmeer
– maar toch heeft Amsterdam nog nooit zo weinig op
Amsterdam geleken.
Je bekijkt de stad namelijk door de ogen van fotograaf Rob Moorees. Aan de hand van zeventien
foto’s, genavigeerd door kleine straatnaambordjes
die aangeven waar we ons bevinden, leidt hij ons
door de stad, wijzend op de kleinste details. Pure
visuele poëzie levert het op, en een ode aan het
kijken bovendien.
Rob Moorees
De Anonieme Stad
1997 - Fotografie
Kijk, in de Tweede Leeghwaterstraat spreidt een rode
kindertrui zijn armen. Een bed doet alsof het een
badmintontafel is in de Sarphatistraat. En in de
Warmoesstraat groeien bloemen uit een computerscherm. Een vergeten slinger, een Boeddha gesluierd in
plastic, twee rijen stoelen die met elkaar in gesprek
gaan. Gekleurd afval in het groene gras, een poster die
tot leven komt, een vis die zo door het raam naar
buiten zou kunnen zwemmen. Een ladder naar de
hemel op het Oude Kerksplein. Rob Moorees heeft het
allemaal gezien en hij vatte zijn vondst en in vierkante
kaders.
WANDELROUTE
De kunstroute loopt aan zijn einde. Om de route af te sluiten slaat u
aan het eind van de gang linksaf. In de kleine hal treft u het derde
bronzen beeld. ‘De Diacones’.
Voetstap 7
Kunstroute
Kunstroute_06.indd 13
13
12-02-15 16:02
Een overeenkomst tussen de drie bronzen beelden
op de begane grond, is de functie van mascotte.
Het is alsof de beelden over het ziekenhuis waken.
Lia van Vugt
Diacones
1991 -Brons
Om de hoek bij Rien Antonissens minimalistische
sculptuur, waakt Lia van Vugts Diacones.
In vroeger tijden werden Amsterdamse zieken door
diaconessen verzorgd; vrijwillige protestantse verpleegsters. Inmiddels is de diacones in dit ziekenhuis niet
meer dan een symbool, ontroerend vormgegeven in
brons. Haar zusterkapje omlijst keurig het gezicht. De
kraag van het gewaad is slordiger, ruiger weergegeven,
bijna alsof de wind erdoorheen jaagt. Maar haar
gezicht is rustig, glad en heel precies geboetseerd.
De emotie die uit het gelaat spreekt, is een combinatie
van compassie en gepaste afstandelijkheid. Ze is een
professional.
WANDELROUTE
Om de route volledig te voltooien neemt u de trap of de lift naar de 1e
etage. U hebt een ronde van 500 meter gewandeld. Wij hopen dat u
genoten heeft van uw wandeling.
14
Sint Lucas Andreas Ziekenhuis
Kunstroute_06.indd 14
12-02-15 16:02
Kunstroute
Kunstroute_06.indd 15
15
12-02-15 16:02
Productie: afdeling Fysiotherapie Sint Lucas Andreas Ziekenhuis.
Met medewerking van Thijs de Lange , J. Moinat en J. ten Hoeve (fotografie), Basje Bos, (teksten)
en de kunstcommissie Sint Lucas Andreas Ziekenhuis.
16
Sint Lucas Andreas Ziekenhuis
Kunstroute_06.indd 16
12-02-15 16:02
Kunstroute_06.indd 3
12-02-15 16:02
Sint Lucas Andreas Ziekenhuis
Postbus 9243, 1006 AE Amsterdam / Jan Tooropstraat 164, 1061 AE Amsterdam
Telefoon (020) 510 89 11 / www.slaz.nl
Kunstroute_06.indd 4
12-02-15 16:02