Nordsjøløypa - kulturnett.no

Nordsjøløypa
Natur- og kultursti / Nature- and Culturepath / Natur- und Kulturpfad
N
Toftøy ligg sør i Øygarden. Olje- og gassressursane frå Nordsjøen har
ført til stor vekst i området. Nye arbeidsplassar og ny infrastruktur
med vegar og bruer har gjort kommunen attraktiv for nybygging og
etablering. Skulen er på Toft, der var det skulehus alt i 1864.
Det har vore folk i området lenge. I jorda ved Stegeviksvatnet, på Vik,
er det funne reiskapar frå steinalderen. Dei eldste lokalitetane kan
vera 12000 år gamle.
Toftøy er frå gamalt delt inn i gardane Vik, Toft og Torsteinsvik.
Sjøen var viktig, så for kvar gard ligg innmarka, bustadhusa og
driftsbygningane nær hamna og sjøbruksmiljøa.
Naturen og den gamle kulturelle infrastrukturen er godt synleg,
bygdevegen mellom Torsteinsvik og Vik vart opparbeidd i perioden
1932 – 1944. Det er ei kulturhistorisk oppleving å gå langs vegane
gjennom bygdene på Toftøy.
Før var folk mykje sjølvforsynt med matvarer. Først i 1899 vart det
starta handel, krambu, i gamlehuset i ”Brekkena” på Toft, han vart
ved rutebåtkaien både i Torsteinsvik og Vik. I dag er krambuene
nedlagde.
Nordsjøløypa går for det meste i utmarka i ope lyngheilandskap.
Lyngheia er eit gamalt kulturlandskap. Jordbruk har vore viktig her
ute tidlegare. Løypene går forbi stølar og torvhus og kjem inn til
gardane.
GB
Turar langs løypene
Torsteinsvik – Toft (ca. 3 km.)
Nordsjøløypa startar nord
på Toftøy, på austsida av
hovudvegen, like ved vegkrysset
mot Torsteinsvik.
Løypa går austover til nordsida
av Ardalsvatnet, der ho passerer
steingarden som er utmarkskilje
mellom gardane Vik og
Torsteinsvik.
Strandnellik
Løypa går ein liten runde i Ardalsåsen før ho held fram søretter i
retning Anekletten (59,77 m.o.h.). Herfrå er det utsikt til havet og
Hjeltefjorden.
Frå Anekletten går løypa søretter og forbi eit par torvmyrar og
torvhus. Ho går vidare aust for Midtvatnet og forbi hyttefeltet,
der løypa kjem inn på opparbeid veg som går forbi nordsida av
Norlavatnet og til hovudvegen på Toft.
Toftøy lies at the southern end of Øygarden. Oil and gas from the
North Sea have resulted in strong economic growth in the area. New
jobs and new infrastructure including roads and bridges have made
the municipality an attractive area for new residents and businesses.
The school is at Toft, where there was a schoolhouse as early as 1864.
The area has been populated for a long time. Stone Age tools were
found in the ground near Stegeviksvatnet lake, at Vik. The oldest
settlements may be 12,000 years old.
Since olden times Toftøy has been divided between the hamlets of
Vik, Toft and Torsteinsvik. The sea was important, which is why
Vik – Toft (ca. 4 km.)
Litt lenger framme, i skogholtet ved Pardalsmyra, kjem du til endå
Nordsjøløypa startar i Karidalen, riksveg 561, ved bommen på
nordaustsida av Stegevikvatnet, på garden Vik. Der hovudvegen går
i dag er det funne tre steinalderlokalitetar på rekkje og rad. I alder
så litt på bilveg. Like etter Balsvågen er løypa oppom Jurafethaugen.
stått høgare enn i dag. Dei eldste lokalitetane kan vera 12000 år
gamle og ligg høgast oppe.
Stien går langs ei grasslette som høyrer til innmarka på garden Vik.
Sørvest for Søgardsvatnet er det grind i bøgarden, og du er inne
i stølsområdet ved nordvestsida av Stegeviksvatnet. Her ligg ennå
Før utskiftinga i 1915 var utmarksområdet felles for heile garden
Vik. Nokre konstruksjonar kan vera att frå stølsdrifta før utskiftinga.
Toftøy liegt im südlichen Teil von Øygarden. Die Erdöl- und
Erdgasvorkommen in der Nordsee haben zu großem Aufschwung in
dieser Region geführt. Neue Arbeitsplätze und eine neue Infrastruktur
mit Straßen und Brücken haben die Gemeinde attraktiv für
Bauunternehmen und andere Gewerbebetriebe gemacht. Die Schule
Toftevågen
Lenger framme deler stien seg i to:
Sti til høgre: Denne stien går via utsiktspunktet Vikåsen, (56,54
m.o.h.). Steingarden i nord er grenseline mellom gardane Vik og
Toft. Løypa kjem ned mot sjøen i vika inst i Kjyllaren. Herfrå er
det merka Nordsjøløype både nordetter mot Toft, og rundløype via
Jurafethaugen attende til Vik.
Sti til venstre: Du går igjennom grindopninga i steingarden. Dette er
grenseskilje mellom det gamle stølsområdet for storfe og det gamle
utmarksområdet for sau.
Torsteinsvik
Torsteinsvik ligg nordvest på Toftøy. Fisket har alltid vore viktig
for dei som bur her. I 1910 kjøpte bøndene snurpenot i lag for
å fanga brisling, men også gardsdrifta gav kjærkomne tilskot
i form av mat og klede. På garden har det òg vore gartneri.
Bøndene kjøpte bruka dei leigde i tiåra etter 1800. Utskiftinga på
innmarka var i 1903. Mange av dei nye tuna som kom opp etter
utskiftinga ligg her framleis.
I Kjøpmannsvågen kom det opp to etasjes saltebu i dei gode
sildeåra på 1916 – 1919. Lokale folk ville ha del i inntektene frå
sildeeventyret.
Anders Monsen Torsvik starta opp smedverkstad og vart
etterkvart kjend frå Lindesnes til Ålesund for det utstyret han laga
Garden Vik
Not until 1889 was a general store (krambu), opened, in the old house
in “Brekkena” at Toft; later on it was moved down beside the quay.
D
bylgjekraftverket.
NB! Ein bør vise respekt for naturkreftene i dette vêrutsette
området!
Frå brua kan ein fylgja opparbeidd veg austetter i retning bygda
Toft.
utmarksområda dei fekk tildelt.
harbour and the boathouses and shoreside warehouses.
Nature and the old cultural infrastructure are clearly visible; the old
country road between Torsteinsvik and Vik was built during the years
1932 – 1944. To walk the old roads between the small villages on
Toftøy is to experience cultural history at close hand.
opened beside the passenger boat quays in Torsteinsvik and Vik.
Today, these old stores have closed down.
The North Sea Trail runs mostly through outlying land in an open
heathland landscape. The heathlands are an old cultural landscape.
Agriculture was important here in former times. The trail passes
old summer pasture farms and peat stores and passes through the
hamlets.
kryssast løypene i retning Vik og Toft. Kjyllaren er ein god
makrellvåg, her er gjort mange notkast gjennom tidene.
Berga ved Kjyllaren vart i åra etter 1900 mykje brukt til tørking
Ardalsvatnet
Steingard
Fedje
Ø
Øygarden
Die Region wurde vor langer Zeit besiedelt. In der Nähe des Sees
Stegeviksvatnet in Vik wurden Werkzeuge aus der Steinzeit gefunden.
Die ältesten Ansiedlungen sind wohl 12 000 Jahre alt.
Toftøy ist seit alters her in die Gehöfte Vik, Toft und Torsteinsvik
aufgeteilt. Da das Meer hier immer eine große Rolle gespielt hat,
Vik ligg på søraustsida av Toftøy, med Vikavågen som god hamn.
Alt mange hundre år attende var det vanleg på Vestlandet å samla
husa på garden i eit tun. Dette vaks til små landsbyar på kvar gard.
Slik var det også på Vik.
I 1820-åra og 1850-åra vart bruka kjøpt opp av leiglendingane.
Dei hadde budd her lenge og drive bruka.
Utskiftinga av innmarka på Vik var i 1915, då vart det gamle
fellestunet oppløyst. Kvar brukar fekk si jord meir samla. Dei bygde
seg nye tun. Vi ser dei i landskapet også i dag.
Utmarka både i søre og austre delen av øya høyrer under denne
garden. Solide steingardar markerar skilje mellom gardane.
Byggjematerialet var gratis, ein brukte stein som måtte fjernast frå
jorda for å få betre beitemark. Steingardane vart bygd i fellesskap,
kvar grunneigar fekk tildelt eit tal på kor mange meter grenselinje
som dei plikta å gjera ferdig.
Fje
F
Fj
jjeeellll
S
Sun
Sund
Hafens und der dortigen Fischereieinrichtungen.
Die Natur und die alte traditionsreiche Infrastruktur sind
allgegenwärtig. Die Landstraße zwischen Torsteinsvik und Vik wurde
in den Jahren 1932–1944 gebaut. Eine Wanderung auf den Wegen
durch die Siedlungen auf Toftøy ist ein kulturhistorisches Erlebnis.
In früheren Zeiten versorgten sich die Menschen hier größtenteils
selbst mit Lebensmitteln. Erst 1899 wurde ein kleiner
Gemischtwarenladen im alten Haus von „Brekkena“ in Toft
eröffnet, der dann später zum Kai umzog. Im ersten Jahrzehnt nach
1900 wurden Geschäfte an der Anlegestelle der Linienschiffe in
Torsteinsvik und Vik eröffnet. Heute sind diese Läden nicht mehr
geöffnet.
Der Nordsee-Wanderweg verläuft hauptsächlich durch wilde
Natur und eine offene Heidelandschaft, Lyngheia genannt – eine
alte Kulturlandschaft. Hier draußen hat die Landwirtschaft immer
eine wichtige Rolle gespielt. Der Weg führt an Sennhütten und
Torfschuppen vorbei zu den Gehöften.
Torsteinsvik
Austevoll
v ll
Fitjar
F
Fi
itj
tjar
tja
j
Garden Toft
Allemannsretten gjeld i utmark. Der kan du:
Gardstunet på Vik, ca. 1910
•
•
•
•
•
•
Toft ligg på vestsida av Toftøy, og sjølve garden ligg kring
Toftevågen.
St d
Stord
Bømlo
vart bruka tekne over av leiglendingane. Utskiftinga var i 1909.
Hugs alltid på:
SSveio
i
• Ha hundar i band
• Lat att grinda
• Ta vare på miljøet. Kast aldri frå deg noko i naturen!
frå Sogn og Fjordane samla her. På kaien på Toft har det vore mykje
aktivitet med landhandel, bakeri og saltebu.
Tekst og redaksjon:
Kjelder:
VIS RESPEKT OG OMTANKE FOR VERDIANE I LANDSKAPET,
VÅR FELLES NATUR- OG KULTURARV
HORDALAND FYLKESKOMMUNE OG ØYGARDEN KOMMUNE
Ferdast fritt til fots og på ski
Rasta og overnatta
Ri eller sykla på stigar og vegar
Bada, padla, ro og bruke seglbåt
Plukka bær, sopp og blomar
Fiska fritt etter saltvassfisk
Nordsjøløypa er ein del av EU-prosjektet
NAVE-NORTRAIL, under programmet Interreg IIIB
Foto:
NORDSJØLØYPA : h t t p : / / n o r d s j o l o y p a . i v e s t . n o
ØYGARDEN KOMMUNE : w w w. oy ga rd e n . ko m mu n e . n o
Kart:
Trykk:
Hordaland fylkeskommune, Kulturlandskapssenteret og Kystmuseet i
Øygarden.
Arne Asphaug. Bygdebøker for Øygarden. Nils Georg Brekke, Kulturhistorisk
vegbok Hordaland, Bergen 1993. Havstrilen. Kulturhistorisk årbok for Sund,
Fjell og Øygarden.
Kulturlandskapssenteret, Hordaland fylkeskommune. Asbjørn Toft. Lars
M.Vik.Kulturkontoret, Øygarden kommune.
Hordaland fylkeskommune, Kultur- og idrettsavdelinga, Kulturlandskapssenteret.
Dag Schroeder m/ løyve frå Statens Kartverk, Hordaland (S:2000/4- A:326).
BRA plenum.