STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA

SEJMIK WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
STRATEGIA ROZWOJU
WOJEWÓDZTWA
ZACHODNIOPOMORSKIEGO
do roku 2015
Szczecin, pa dziernik 2000
I. WST P........................................................................................................................................................................... 3
1. Programowanie rozwoju regionalnego......................................................................... 3
2. Metoda i tryb prac nad strategi ..................................................................................... 4
II. DIAGNOZA PROSPEKTYWNA STANU WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO .. 8
1. Charakterystyka województwa ...................................................................................... 8
2. Sytuacja demograficzna ................................................................................................. 14
3. Infrastruktura społeczna................................................................................................ 16
3.1. Zatrudnienie i bezrobocie ........................................................................................... 16
3.2. Ochrona zdrowia ........................................................................................................ 19
3.3. Kultura fizyczna ......................................................................................................... 20
3.4. Kultura ........................................................................................................................ 20
3.5. rodowisko kulturowe................................................................................................ 21
3.6. Bezpiecze stwo publiczne.......................................................................................... 22
3.7. Polityka społeczna ...................................................................................................... 24
3.8. O wiata i szkolnictwo wy sze.................................................................................... 25
3.9. Nauka.......................................................................................................................... 26
4. Transport i komunikacja ............................................................................................... 27
4.1. Transport drogowy ..................................................................................................... 27
4.2. Transport kolejowy..................................................................................................... 28
4.3. Transport morski ........................................................................................................ 29
4.4. Transport wodny ródl dowy ..................................................................................... 30
4.5. Transport lotniczy....................................................................................................... 30
4.6. Komunikacja miejska ................................................................................................. 31
5. Infrastruktura techniczna .............................................................................................. 31
5.1. Zaopatrzenie w energi elektryczn i gaz................................................................... 31
5.2. Zaopatrzenie w wod i gospodarka ciekami ............................................................. 32
5.3. Gospodarka odpadami ................................................................................................ 33
5.4. Telekomunikacja i usługi pocztowe............................................................................ 36
5.5. Ochrona przeciwpowodziowa .................................................................................... 36
6. Gospodarka ..................................................................................................................... 36
6.1. Podmioty gospodarcze................................................................................................ 37
6.2. Gospodarka morska .................................................................................................... 38
6.3. Przemysł ..................................................................................................................... 39
6.4. Budownictwo.............................................................................................................. 41
6.5. Usługi ......................................................................................................................... 41
7. Rolnictwo ......................................................................................................................... 41
8. Turystyka......................................................................................................................... 43
9. rodowisko naturalne..................................................................................................... 47
9.1. Ochrona przyrody ....................................................................................................... 47
9.2. Lasy ............................................................................................................................ 48
9.3. Stan rodowiska.......................................................................................................... 51
1
III. UWARUNKOWANIA ZEWN TRZNE ROZWOJU WOJEWÓDZTWA
ZACHODNIOPOMORSKIEGO..............................................................................................................................52
1. Uwarunkowania przestrzenne ....................................................................................... 52
2. Uwarunkowania społeczne ............................................................................................. 57
3. Uwarunkowania gospodarcze ........................................................................................ 57
4. Uwarunkowania polityczne............................................................................................ 59
IV. UWARUNKOWANIA WEWN TRZNE ROZWOJU WOJEWÓDZTWA
ZACHODNIOPOMORSKIEGO..............................................................................................................................61
1. Uwarunkowania polityczne............................................................................................ 61
2. Uwarunkowania społeczne ............................................................................................. 62
3. Uwarunkowania gospodarcze ........................................................................................ 62
4. Uwarunkowania przestrzenne ....................................................................................... 63
V. ANALIZA SWOT (SYNTEZA) ...........................................................................................................................70
VI. WYZWANIA PRZYSZŁO CI ..........................................................................................................................74
VII. WIZJA WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO W 2015 ROKU.................................77
VIII. MISJA WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO .............................................................78
IX. UZASADNIENIE WYBORU CELÓW STRATEGICZNYCH ................................................................79
1. Czynniki wyboru zwi zane z lokalizacj ...................................................................... 79
2. Uwarunkowania wewn trzne wyboru........................................................................... 80
3. Zewn trzne uwarunkowania wyboru i trendy globalne.............................................. 81
4. Cele strategiczne i cele po rednie .................................................................................. 83
X. REALIZACJA (WDRA ANIE) STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA .................................93
1. Program wdra ania ........................................................................................................ 93
2. Strategia a plan zagospodarowania przestrzennego województwa............................ 96
3. Zasady monta u instytucjonalnego i finansowego....................................................... 96
4. Partnerstwa publiczno-prywatne .................................................................................. 99
5. Identyfikacja wielko ci rodków finansowych na realizacj zada ......................... 100
6. Przekazywanie mienia Skarbu Pa stwa ..................................................................... 102
XI. ZASADY MONITOROWANIA I EWALUACJI .......................................................................................102
Zał cznik Nr 1...............................................................................................................................................................106
Zał cznik Nr 2...............................................................................................................................................................111
Zał cznik Nr 3...............................................................................................................................................................115
Zał cznik Nr 4...............................................................................................................................................................116
Zał cznik Nr 5...............................................................................................................................................................117
Zał cznik Nr 6...............................................................................................................................................................118
Zał cznik Nr 7...............................................................................................................................................................119
Zał cznik Nr 8...............................................................................................................................................................136
2
I. WST P
1. Programowanie rozwoju regionalnego
Wprowadzona z dniem 1 stycznia 1999 r. reforma administracyjna kraju stworzyła
nowe, daleko wi ksze mo liwo ci realizacji polityki regionalnej. Pozwoliła na prowadzenie polityki wewn trzregionalnej – województw w stosunku do samych siebie, a
nie tylko, jak wcze niej, wył cznie polityki regionalnej pa stwa w stosunku do województw. W wyniku reformy powstała sytuacja, w której samorz d województwa stał
si odpowiedzialny zarówno za programowanie rozwoju regionu, jak i za realizacj
polityki rozwoju.
Samorz d, moc ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorz dzie województwa
(Dz.U. Nr 91 z 1998 r., poz.576), otrzymał dwa podstawowe narz dzia słu ce budowaniu programu rozwoju regionu i jego pó niejszej realizacji: strategi rozwoju województwa z programami wojewódzkimi oraz wojewódzki plan zagospodarowania
przestrzennego. Drugi z tych dokumentów jest praktycznym narz dziem realizacji celów strategicznych rozwoju rozpisanych w programach wojewódzkich na konkretne
zadania.
Potrzeba opracowania strategii, czyli długofalowego programu działania, wynika z kilku przesłanek. Najwa niejsz z nich jest konieczno zaprogramowania skoordynowanych działa , które w okre lonej przestrzeni, czasie i sytuacji społecznopolitycznej, uwzgl dniaj c rodki jakimi dysponuje społeczno regionu oraz mo liwe
do uruchomienia regionalne zasoby, dadz oczekiwane efekty. Na zasoby regionalne
składaj si zasoby materialne, tj. uwarunkowania fizjograficzne (przyrodnicze), zasoby naturalne, poło enie geograficzne, istniej ca infrastruktura techniczna, komunikacyjna i społeczna oraz zasoby niematerialne, czyli ludzka wiedza, dynamizm i przedsi biorczo . Wychodz c z tych przesłanek, strategia rozwoju województwa ma si
przyczynia do zwi kszenia konkurencyjno ci regionu w skali krajowej i mi dzynarodowej, a w dalszej perspektywie do wzmocnienia jego strategicznej pozycji.
Strategia powinna da odpowied na pytanie: jak – uwzgl dniaj c aktualne trendy rozwojowe, uwarunkowania historyczne i geograficzne oraz projekcje scenariuszy
zdarze , które nie musz ale mog nast pi w przyszło ci – optymalnie wykorzysta
wszystkie istniej ce zasoby. Przygraniczne i nadmorskie poło enie województwa zachodniopomorskiego wymaga uwzgl dnienia wynikaj cych z tego faktu uwarunkowa
i scenariuszy rozwoju.
Strategia rozwoju województwa zachodniopomorskiego spełnia b dzie kilka
funkcji. Jako program działania stanowi ma podstaw dobrego zarz dzania regionem. Sformułowanie misji i celów strategicznych, które zamierzamy osi gn , przyj tych jako obowi zuj ce przez samorz d województwa, jest punktem wyj cia do ustalenia programów operacyjnych w warunkach dysponowania ograniczonymi zasobami
materialnymi i finansowymi. Jest tak e formaln podstaw umo liwiaj c ubieganie
si o rodki wsparcia z bud etu pa stwa (w trybie uchwalonej przez Sejm w dniu 12
maja 2000 r. ustawy o zasadach wspierania rozwoju regionalnego), jak i o rodki pomocowe Unii Europejskiej i mi dzynarodowych instytucji finansowych, takich jak
3
Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, Europejski Bank Inwestycyjny, Bank wiatowy i innych. Ju obecnie przedakcesyjne programy wspieraj ce: ISPA, SAPARD,
PHARE 2, a nawet funkcjonuj ce w kolejnej edycji PHARE CBC wymagaj dokumentowania wniosków aplikacyjnych programami wyprowadzanymi z zatwierdzonej
strategii rozwoju województwa.
Strategia to tak e wa ny materiał informacyjny. Informuje ona potencjalnych
inwestorów o perspektywicznych kierunkach rozwoju województwa, jego społecze stwa i gospodarki. Wskazuje, jakie działania podejmowa winny funkcjonuj ce w województwie podmioty gospodarcze i instytucje, aby zrealizowa oczekiwane priorytety
rozwoju.
Istotna jest równie funkcja promocyjna tego dokumentu. Ukazuj c walory przyrodnicze, geograficzne, gospodarcze i kulturalne województwa strategia wpływa na
decyzje podejmowane przez potencjalnych inwestorów i konsumentów.
Najogólniej rzecz bior c strategia to taki program rozwoju, który:
• formułuje cele długofalowe i sposoby ich realizacji,
• ustala hierarchi tych celów,
• podporz dkowuje działania dora ne celom długofalowym,
• jest stale aktualizowany i korygowany,
• ma charakter partnerski (społeczny).
Zasadniczym elementem, decyduj cym o ostatecznej warto ci strategii, jest szeroko rozumiany udział społecze stwa w procesie jej tworzenia. Strategia rozwoju województwa jest bowiem form umowy społecznej i instytucjonalnej, która ustala priorytety i zobowi zuje władze regionalne, w ramach ich kompetencji i mo liwo ci, do realizacji przyj tego programu i osi gania zało onych celów. Istot dobrej strategii jest
postrzeganie regionu jako swego rodzaju konsorcjum działaj cych w nim instytucji,
podmiotów gospodarczych i ludzi. Jej głównym celem jest stworzenie mieszka com
województwa optymalnych warunków umo liwiaj cych realizacj ich aspiracji we
wszystkich dziedzinach ycia społeczno-gospodarczego. Jedynymi pewnymi uwarunkowaniami w toku jej realizacji s : zmienno otoczenia i ograniczone zasoby. Dlatego te kluczem do sukcesu w realizacji strategii i uzyskania przez województwo przewagi konkurencyjnej nad innymi regionami jest akceptacja przyj tych w dokumencie
celów przez wszystkie działaj ce tu siły polityczne.
2. Metoda i tryb prac nad strategi
Konsekwencj tak rozumianego uspołecznienia procesu programowania strategicznego był wybór przez Zarz d Województwa, w toku tworzenia strategii, metody
partnersko–eksperckiej. Ł czy ona zalety tych dwu oddzielnych metod – wiedz i
warsztat badawczy zespołów i ekspertów oraz szerokie uczestnictwo społeczne, dzi ki
czemu wykorzystana jest wiedza i kompetencje wszystkich funkcjonuj cych w województwie instytucji, podmiotów gospodarczych, zwi zków, stowarzysze i organizacji
pozarz dowych.
4
Wybranej metodzie został przyporz dkowany tryb prac, okre lony w „Kompleksowym harmonogramie rzeczowym budowy strategii rozwoju województwa zachodniopomorskiego”. Zarz d Województwa, zgodnie z harmonogramem, poprzedził prace
nad strategi szerok akcj informacyjn na temat istoty planowania strategicznego,
znaczenia strategii dla rozwoju województwa, przyj tej metodyki prac oraz udziału w
tym procesie samorz dów terytorialnych (gminnych i powiatowych), instytucji rz dowych, organizacji pozarz dowych, samorz dów gospodarczych i zawodowych oraz
przedsi biorców. Spotkania zostały zorganizowane w kwietniu 1999 r.
Współprac podj ły wszystkie gminy i powiaty, 739 podmiotów gospodarczych,
20 jednostek administracji specjalnej i instytucji wspieraj cych przedsi biorczo oraz
37 zwi zków, stowarzysze i organizacji pozarz dowych. Przekazały one ródłowe
informacje, wypełniaj c zunifikowane ankiety. Ankiety dały rzeczywisty obraz stanu
województwa i stały si warto ciow baz danych, zarówno w układach przestrzennych, jak i bran owych. W oparciu o zebrane informacje Urz d Marszałkowski przygotował kilkana cie raportów bran owych z dziedziny gospodarki, infrastruktury
technicznej i społecznej. Ankiety, które wpłyn ły od samorz dów terytorialnych, poddane zostały weryfikacji podczas spotka w ka dej gminie i powiecie w kwietniu i
maju 1999 r. Podczas tych spotka powołane zostały Powiatowe Grupy Doradcze
reprezentuj ce władze i społeczno ci lokalne w procesie tworzenia strategii rozwoju
województwa. Miały one du y udział w opiniowaniu i uzgadnianiu wszystkich najwa niejszych rozstrzygni dotycz cych całego województwa.
Programowanie rozwoju regionalnego opiera si na zło onych procedurach diagnozowania stanu istniej cego, budowaniu prognoz, analizie słabych i mocnych stron
województwa oraz wynikaj cych z uwarunkowa zewn trznych szans i zagro e .
Rzetelna diagnoza stanu województwa warunkuje poprawno pozostałych elementów. W procesie tym wykorzystano, niezale nie od diagnozy stanu poszczególnych
gmin, istniej ce koncepcje, programy, dokumenty studialne rangi wojewódzkiej i krajowej, dotycz ce cało ci województwa lub jego poszczególnych cz ci. Syntetyczny
opis, zawarty w publikacji Urz du Marszałkowskiego „Województwo zachodniopomorskie”, pogł biony w informacjach dotycz cych najwa niejszych dziedzin ycia
społeczno–gospodarczego województwa, stał si punktem wyj cia do pracy 19 branowych zespołów roboczych (partnersko–eksperckich) powołanych przez Zarz d
Województwa. Tematyka prac tych zespołów obj ła gospodark , udział organizacji
gospodarczych w rozwoju województwa, finanse, gospodark morsk , turystyk , samorz d gospodarczy i zawodowy, planowanie przestrzenne, transport, rolnictwo i
rozwój obszarów wiejskich, ochron rodowiska, gospodark wodn , zatrudnienie i
zwalczanie bezrobocia, bezpiecze stwo publiczne, o wiat i nauk , kultur , kultur
fizyczn i sport, ochron zdrowia, opiek społeczn , współprac mi dzynarodow i
promocj regionu.
W dyskusji nad obecn kondycj województwa i jego przyszł wizj wzi ło udział
prawie 600 osób reprezentuj cych główne instytucje i podmioty gospodarcze, samorz dy, stowarzyszenia, organizacje pozarz dowe, rodowiska bran owe i naukowe.
Rezultatem tak prowadzonych prac, z szerokim udziałem społecznym, była wnikliwa analiza mocnych i słabych stron województwa oraz szans i zagro e , zarysowane zostały tak e cele strategiczne rozwoju województwa oraz zadania słu ce ich
5
realizacji. Dyskusja toczyła si w trakcie dwóch, a w niektórych przypadkach trzech
paneli w okresie wrzesie – listopad 1999 r. W wyniku weryfikacji i scalenia raportów
ko cz cych prace zespołów powstał dokument pt.„Projekt zało e i kierunków rozwoju regionalnego do 2015 roku”. Zawiera on deklaracj misji rozwoju województwa
zachodniopomorskiego, precyzuje równie cele strategiczne w sferze społecznej i gospodarczej wraz z pakietem zada niezb dnych do ich realizacji.
Równolegle Regionalne Biuro Gospodarki Przestrzennej Województwa Zachodniopomorskiego w Szczecinie i Terenowe Biuro Planowania Przestrzennego w Koszalinie wykonały prace planistyczne, zmierzaj ce do opisania struktury przestrzennej
województwa. W ramach tych prac:
1) wyodr bniono struktury przyrodniczo-gospodarcze na poziomie województwa, powiatu, gminy,
2) okre
-
lono dla poszczególnych struktur przestrzennych
uwarunkowania rozwoju,
potencjały i preferencje,
mo liwo ci potencjalnego rozwoju,
rent poło enia geograficznego,
zwi zki zewn trzne i wewn trzne,
3) przeprowadzono analiz sieci osadniczej województwa zachodniopomorskiego na tle nowego podziału administracyjnego, zawieraj c :
- charakterystyk układu osadniczego,
- główne uwarunkowania rozwoju,
- kierunki działania na rzecz poprawy funkcjonalno ci sieci osadniczej.
Powiatowe Grupy Doradcze, a za ich po rednictwem zarz dy gmin i powiatów,
otrzymały wymienione dokumenty do oceny i weryfikacji. Tym samym zaproponowane w wyniku szerokiej dyskusji społecznej główne kierunki rozwoju województwa z
katalogiem celów strategicznych i operacyjnych, wsparte analiz potencjałów, mo liwo ci i barier rozwoju poszczególnych obszarów poddane zostały krytycznej analizie
zgodnie z wol i wizj rozwoju lokalnych społeczno ci i ich rozumieniem roli i miejsca gminy w przyszłym kształcie społeczno–gospodarczym województwa. Ich opinia
wpłyn ła na ostateczne sformułowanie zało e strategii rozwoju województwa zachodniopomorskiego.
Zasadniczym elementem procesu dochodzenia do wyboru celów strategicznych
rozwoju województwa była prognoza przyszłych zmian i ocena trendów oraz definicja
kluczowych czynników i obszarów rozwoju. Wymagało to stosowania okre lonych
metod badawczych i pogł bionej znajomo ci specyfiki sektora obj tego prognozowaniem. Dlatego ten etap prac przekazany został zespołom eksperckim, których zadaniem było opracowanie wariantowych scenariuszy rozwoju, to jest. przeprowadzenie
analiz i syntezy dla minimum wariantu pesymistycznego i optymistycznego rozwoju
danego sektora, a tak e okre lenie kryteriów brzegowych i uwarunkowa , które s
niezb dne dla uzyskania okre lonych rozwi za . Wybory dokonane w oparciu o wariantowe scenariusze rozwoju pozwoliły na przyj cie ci le okre lonych celów strate-
6
gicznych rozwoju województwa zachodniopomorskiego, celów po rednich i operacyjnych.
Proces konsultacji społecznych wspomagała Wojewódzka Komisja Urbanistyczno-Architektoniczna powołana (we wrze niu 1999 r.) przez Zarz d Województwa jako organ doradczy w realizowania zada zwi zanych z zagospodarowaniem
przestrzennym województwa zachodniopomorskiego i z budowaniem strategii rozwoju, stanowi cej gospodarczy wymiar kształtowania ładu przestrzennego. Zasadniczym
organem doradczo–eksperckim Zarz du Województwa (powołanym w marcu 2000r.)
był Komitet Steruj cy budow strategii rozwoju województwa zachodniopomorskiego, który ci le współpracował z samorz dem województwa do dnia uchwalenia
dokumentu strategii.
Projekt STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO był opiniowany przez wszystkie Komisje Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego
oraz odpowiednie instytucje i urz dy na terenie województwa, w tym Wojewod Zachodniopomorskiego i podległ mu administracj zespolon . Ponadto, w celu sprowokowania szerokiej dyskusji społecznej i uzyskania opinii instytucji, organizacji pozarz dowych i podmiotów gospodarczych, projekt STRATEGII był opublikowany w odcinkach w tygodniku „Obserwator Zachodniopomorski” i dost pny do wgl du na internetowej stronie www.wzp.pl. Publikacji prasowej i internetowej towarzyszyła specjalnie opracowana ankieta, która umo liwiała zainteresowanym wskazanie swoich
preferencji lub przedło enie własnych propozycji rozwi za . .
Osobnym trybem odbywało si uzgadnianie i opiniowanie projektu STRATEGII w
ramach Powiatowych Grup Doradczych. Tu, podczas dwudziestu niezale nych posiedze wyjazdowych, przeprowadzono rodowiskowe dyskusje z ekspertami reprezentuj cymi gminy i powiaty województwa.
Projekt STRATEGII został równie udost pniony partnerom transgranicznym województwa, tj. władzom Krajów Zwi zkowych: Brandenburgii/Berlina i Meklemburgii-Pomorza Przedniego w RFN oraz regionu Skanii w Królestwie Szwecji, b d cym
równocze nie partnerami województwa zachodniopomorskiego w strukturach Euroregionu Pomerania.
Zebrane w ten sposób opinie i spostrze enia przyczyniły si do uzupełnienia dokumentu, tak w warstwie diagnostycznej jak i w warstwie stanowi cej, daj c w efekcie
rozwi zanie o znacznym stopniu akceptacji społecznej.
7
II. DIAGNOZA PROSPEKTYWNA STANU
WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
1. Charakterystyka województwa
Poło enie województwa zachodniopomorskiego w północno-zachodniej cz ci
Polski jest istotnym czynnikiem determinuj cym jego rozwój. Jest to region nadbałtycki, granicz cy na zachodzie z Niemcami, na wschodzie z województwem pomorskim, na południu z województwami wielkopolskim i lubuskim, na północy – przez
Morze Bałtyckie – z Dani i Szwecj . Województwo le y na szlakach tranzytowych z
Niemiec i ze Skandynawii na wschód i na południe Europy.
Urozmaicona rze ba terenu ukształtowana została przez działalno lodowca
skandynawskiego i jego wód roztopowych. Jej ró norodno wpływa na atrakcyjno
turystyczn regionu. Pod wzgl dem geograficznym obszar województwa podzieli
mo na na trzy strefy: pas wybrze a, pas równin i pas pojezierzy. Charakterystyczn
cech regionu jest obfito wód powierzchniowych (ok.6% powierzchni województwa). Główn rzek jest Odra. Najwi ksze jeziora o powierzchni ponad 1000 ha to:
D bie, Miedwie, Jamno, Drawsko, Wielimie, Bukowo i Lubie.
Województwo posiada tak e du e zasoby le ne (35,2% powierzchni przy redniej
dla Polski 28,2%) o szczególnej warto ci gospodarczej, rekreacyjnej i ekologicznej.
Unikatowe zasoby przyrodnicze podlegaj ró nym formom ochrony prawnej.
Klimat województwa nale y do umiarkowanych, z przewag wiatrów zachodnich,
północno-zachodnich i północnych. Jednocze nie, z uwagi na blisko morza i mnogo zbiorników wodnych oraz du powierzchni lasów charakteryzuje si znaczn
wilgotno ci powietrza.
Na terenie województwa wyst puj kopaliny naturalne: ropa naftowa, gaz ziemny,
wapienie, margle, kreda jeziorna, kamie drogowy i budowlany, kruszywa naturalne,
wody mineralne, torfy borowinowe, torf, wody geotermalne i solanki.
Gleby w województwie zaliczane s do grupy gleb polodowcowych; przewa aj
w ród nich gleby bielicowe i brunatne. Na uwag zasługuje fakt wyst powania na
do du ym obszarze gleb torfowych z grupy bagiennych oraz czarnych ziem w okolicach Pyrzyc i Stargardu Szczeci skiego. Gleby w gminach województwa przedstawia
mapa na str. 9.
Wymienione cechy wpłyn ły na ukształtowanie si sieci osadniczej i układu komunikacyjnego, tak e na rodzaj i lokalizacj przemysłu – na czele z gospodark morsk – rolnictwa oraz na rozmieszczenie i charakter bazy rekreacyjnej, sanatoryjnej i
wypoczynkowej.
8
9
Krajobraz kulturowy województwa zachodniopomorskiego jest materialnym
wiadectwem bogatej historii tych terenów, wynikiem cierania si wpływów niemieckich, polskich i skandynawskich. Zachowane elementy krajobrazu, takie jak układy staromiejskie z gotyckimi ko ciołami farnymi, otoczone pier cieniem murów
obronnych, liczne wsie o zachowanym redniowiecznym układzie, wiejskie XIIIwieczne ko cioły granitowe i XVII-XVIII-wieczne ko cioły o konstrukcji ryglowej,
zabudowania poklasztorne – wszystko to s charakterystyczne rysy krajobrazu województwa, które podkre laj odr bno regionu. W poł czeniu z walorami krajobrazu
składaj si na potencjaln warto , która, odpowiednio promowana, mo e stanowi o
atrakcyjno ci turystycznej województwa.
Województwo zachodniopomorskie w obecnym kształcie powstało na mocy ustawy z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu podziału terytorialnego pa stwa na gminy,
powiaty i województwa (Dz.U. Nr 96, poz.603). z poł czenia województw szczeci skiego i koszali skiego oraz 11 gmin województwa gorzowskiego, 5 gmin województwa pilskiego i 3 gmin województwa słupskiego. W sumie liczy 114 gmin i 20 powiatów (3 grodzkie i 17 ziemskich). Stolic województwa jest Szczecin (413,4 tys. mieszka ców) poło ony w cz ci zachodniej regionu, przy granicy z Niemcami. W cz ci
północno-wschodniej dominuje Koszalin. Podział administracyjny województwa obrazuje mapa na str. 11.
Na wymienionej mapie pokazano równie zasi g nowowprowadzonych jednostek
terytorialnych do celów statystycznych poziomu subregionalnego (NTS 3). Podział ten
jest odpowiednikiem stosowanego w Unii Europejskiej podziału NUTS. Klasyfikacja
NUTS jest podstaw prowadzenia regionalnych rachunków ekonomicznych i statystyki regionalnej w wymiarze społeczno-gospodarczym. Jest równie wykorzystywana na
potrzeby polityki regionalnej UE.
W zwi zku z trwaj cymi negocjacjami w sprawie przyst pienia Polski do Unii Europejskiej przeprowadzone zostały prace nad okre leniem stopni NUTS 2 i NUTS 3 w
Polsce. Pozwoli to w jednolity sposób zbiera informacje statystyczne, opracowywa
je, przeprowadza analizy porównawcze z s siednimi regionami, a dzi ki temu okrela skal zró nicowania i sytuacj społeczno-ekonomiczn województwa, co jest niezb dne dla celów programowania i pozyskiwania subwencji z funduszy strukturalnych
Unii Europejskiej.
Praktyk w tym zakresie reguluje rozporz dzenie Rady Ministrów z dnia 13 lipca
2000 r. w sprawie wprowadzenia Nomenklatury Jednostek Terytorialnych do Celów
Statystycznych (NTS). Zgodnie z wprowadzon nomenklatur poziom 1 obejmuje obszar całego pa stwa, poziom 2 województwa, poziom 3 wydzielone z województw
podregiony, poziom 4 powiaty i poziom 5 gminy.
W województwie zachodniopomorskim wyodr bniono dwa podregiony NTS 3:
1) podregion koszali ski,
2) podregion szczeci ski.
Podstawowe dane statystyczne na dzie 31 grudnia 1999 r. na poziomie NTS 3
przedstawia Zał cznik Nr 3.
10
11
Województwo zachodniopomorskie ma powierzchni 22.901 km2 i jest pi tym co
do wielko ci województwem w Polsce.
Sie osadnicz województwa tworzy 61 miast i 3173 inne miejscowo ci (wsie,
osady, przysiółki, kolonie, le niczówki), w tym 1589 wsi sołeckich. Mimo redniego
stopnia koncentracji sieci osadniczej (jedna jednostka miejska przypada na 375 km2,
podczas gdy w Polsce na ok. 370 km2) jest ona silnie zró nicowana pod wzgl dem
wielko ci miast i ich poło enia na obszarze województwa. Sie osadnicza województwa wyró nia si :
– skrajnym (niecentralnym) poło eniem miasta wojewódzkiego,
– rozlokowaniem najwi kszych miast (poza Stargardem Szczeci skim) na
obrze ach, podczas gdy w centrum województwa brak jest o rodka miejskiego,
mog cego pełni funkcje ponadpowiatowe,
– równomiernym rozmieszczeniem na całym obszarze województwa miast rednich o wielko ci 10-15 tysi cy mieszka ców,
– równomiernym rozmieszczeniem małych miast i wiejskich o rodków gminnych,
– rozrzedzeniem sieci osadniczej w rejonach wi kszych kompleksów le nych.
Województwo le y na skrzy owaniu wa nych szlaków komunikacyjnych rangi
mi dzynarodowej. Pozwoliło to na wykształcenie si systemu transportowego, obejmuj cego wszystkie jego komponenty: transport l dowy (drogowy i kolejowy), morski, rzeczny i powietrzny. Dost pno województwa podnosz przej cia graniczne,
których jest tu 22. (wszystkie ich rodzaje): 8 morskich, 9 drogowych (w tym 3 dla małego ruchu granicznego), 3 rzeczne, jedno kolejowe (podwójne) i jedno lotnicze.
Przygraniczne poło enie ma bezpo redni wpływ na rozwój gospodarczy zachodniej cz ci województwa. Zbiegaj si tu bowiem potencjalnie dogodne poł czenia
komunikacyjne (l dowe, morskie i rzeczne), maj ce wpływ na efektywno tranzytu i
na decyzje inwestycyjne przedsi biorców krajowych i zagranicznych.
W 1999 r. gminy województwa dysponowały ł cznie bud etem w wysoko ci 1,4miliarda złotych, co stanowiło 4,3% dochodów wszystkich gmin w Polsce. Na jednego
mieszka ca przypadało 1301 zł (w Polsce rednio 1191 zł). Najwy sze dochody miały
gminy nadmorskie: Rewal (4824 zł), Mielno (3125 zł), Ustronie Morskie (2607 zł),
Mi dzyzdroje (2545 zł) i gminy przygraniczne (Dobra Szczeci ska 2820 zł). Najni szymi dochodami dysponowała gmina Sławno (880 zł). Gminy o wysokich dochodach
wykazywały si jednocze nie du ym udziałem dochodów własnych (Mi dzyzdroje
83%, Rewal 82%). Najni szy udział dochodów własnych odnotowała gmina Brojce
(26%). Wydatki gmin na 1 mieszka ca wyniosły rednio 1353 zł, w tym udział wydatków na inwestycje stanowił 22,8%. Dochody bud etów gmin na 1 mieszka ca przedstawia mapa na str.13.
12
13
2. Sytuacja demograficzna
Województwo zachodniopomorskie liczy 1733 tys. mieszka ców (dane z marca
2000 r.). G sto zaludnienia jest niska i wynosi 76 osób na 1 km2 (w Polsce 124 osoby na 1 km2). Wyst puj jednak du e dysproporcje mi dzy obszarami miejskimi,
gdzie g sto zaludnienia osi ga ponad 1000 osób na 1 km2, a obszarami wiejskimi ze
wska nikiem poni ej 20 osób na 1 km2.
Ludno miejska stanowi 70% (w Polsce 62%), co lokuje województwo w grupie
trzech najbardziej zurbanizowanych. Na tle innych regionów województwo wyró nia
si niskim zaludnieniem, zwłaszcza poza aglomeracj szczeci sk . Odgrywa to istotn
rol w procesach demograficznych, w dynamice i kierunkach migracji.
Tempo wzrostu liczby ludno ci województwa nie jest du e i systematycznie spada. W ci gu ostatnich trzech lat liczba mieszka ców zwi kszyła si o 11 tysi cy
(0,6%), przy czym przyrosty w poszczególnych latach malały i wynosiły kolejno 5, 4
i 2 tys. osób. Jest to wynik malej cego przyrostu naturalnego, którego nie rekompensowało saldo migracji zewn trznej, tak e coraz mniejsze. Trwa ci gle jeszcze proces
odpływu ludno ci ze wsi do miast; cho ma on równie tendencj malej c .
W przeciwie stwie do innych regionów w województwie zachodniopomorskim
– wyst puje niskie zaludnienie na obszarach wiejskich (25–50 osób na 1 km2),
co wiadczy o braku przeludnienia wsi,
– nie wyst puj przerosty zatrudnienia w rolnictwie, a wi c nie ma konieczno ci
jego obni enia,
– obszary wiejskie maj znaczne mo liwo ci rozwoju sfery pozarolniczej i zatrzymania ludno ci na miejscu.
Spo ród 114 gmin województwa 30 (26%) legitymuje si dodatnim saldem migracji. Zdecydowana wi kszo (80 gmin) wykazywała ujemne saldo ruchów migracyjnych. Tak wi c na trzech czwartych obszaru województwa wyst puje przewaga odpływu ludno ci nad jej napływem.
Dodatnie saldo migracji wyst puje w cz ci północno-zachodniej województwa i
w pasie rodkowego wybrze a. S to obszary stosunkowo silnego inwestowania i rozwoju prywatnej przedsi biorczo ci.
Ujemne saldo migracji wyst puje na dwóch obszarach. Pierwszy to centrum województwa, od gminy Maszewo na zachodzie po gmin Bobolice na wschodzie. Drugi
rozci ga si wzdłu granicy południowej, od Pełczyc po Człop . Przy rednim wojewódzkim wska niku odpływu 7,3 osoby na 1000 mieszka ców warto ci dla tych obszarów oscyluj w granicach 20.
Wielko ruchów migracyjnych w województwie si ga 22 tys. rocznie. W
1999 r. napływ ludno ci wyniósł 21,7 tys., a odpływ 22,4 tys. osób. Saldo odpływu
poza region jest niewielkie i stanowi 2% ogólnego odpływu.
14
Województwo zachodniopomorskie nadal ma relatywnie młodsz ludno ni
reszta Polski. Ni szy jest odsetek grupy poprodukcyjnej, a wy szy grupy produkcyjnej.
Niepokoj cym zjawiskiem jest systematyczny spadek liczby urodze , a wi c malej ca liczba roczników najmłodszych, przy wzrastaj cej liczbie kobiet w wieku najwy szej płodno ci (18-24 lat). W dalszej perspektywie grozi to starzeniem si społecze stwa i bezwzgl dnym spadkiem jego liczebno ci. Efektem gł bokich zmian w
strukturze wiekowej ludno ci b dzie pocz tkowo spadek, a nast pnie gwałtowny
wzrost wska nika obci enia. W 1998 r. na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało 62,3 osoby w wieku nieprodukcyjnym, w roku 2005 b dzie to ju 51,4, a w 2030
a 72,2.
Najwa niejsze problemy społeczne, wynikaj ce z przemian struktury wieku do
2015 r., uwidoczni si w przebiegu nast puj cych procesów:
– wzrost grupy produkcyjnej o ponad 100 tys. osób przy istniej cym 130–
tysi cznym bezrobociu stworzy powa ny problem na rynku pracy; zatrudnienie
takiej liczby osób b dzie najwa niejsz spraw do rozwi zania w najbli szym
okresie,
– spadek liczby młodzie y w wieku szkoły podstawowej o 67 tys. i szkoły redniej o 39 tys. wywoła problemy w systemie o wiaty i w systemu kształcenia
(zmiana sieci szkół, redukcja kadry nauczycielskiej itd.),
– wzrost liczby osób grupy produkcyjnej niemobilnej (45–59/64 lata) spowoduje
w perspektywie znaczne napi cia społeczne zwi zane z okresem przechodzenia do grupy nieprodukcyjnej; wiek emerytalny b d osi gały liczne roczniki
powojennego wy u demograficznego z lat 1950-tych, a to oznacza konieczno zwi kszenia zakresu opieki i usług słu by zdrowia dla tej grupy wiekowej.
Długookresowa prognoza demograficzna do roku 2030 wskazuje na istotn zmian trendu po roku 2015. Około roku 2018 liczba ludno ci województwa osi gnie najwy szy poziom (1768 tys. osób) i zacznie spada . Podobne tendencje wyst pi w
wi kszo ci województw, a ró nice b d w zasadzie polegały na przesuni ciach w czasie. Liczba ludno ci Polski osi gnie najwy szy poziom w 2015 r. (ok. 39 milionów), a
nast pnie zacznie male . Skala zmian b dzie wi ksza w województwach zachodnich i
północnych, mniejsza w centralnych i wschodnich.
Zmiany w ruchu naturalnym i liczbie ludno ci województwa zachodniopomorskiego do roku 2030 obrazuj poni sze wykresy (opracowanie Urz du Statystycznego
w Szczecinie).
15
RUCH NATURALNY LUDNOŒCI W LATACH 1999-2030
w tys.
25
URODZENIA
20
ZGONY
15
10
Przyrost naturalny:
dodatni
ujemny
5
0
1999
2000
2005
2010
2015
2020
2025
2030
2025
2030
PROGNOZA LUDNOŒCI DO 2030 R.
w tys.
1780
1770
1760
1750
1740
1730
1720
1710
1700
1690
1999
2000
2005
2010
2015
2020
3. Infrastruktura społeczna
3.1. Zatrudnienie i bezrobocie
W województwie zachodniopomorskim liczba pracuj cych w latach 1990-95 stale
malała. Odwrócenie tej tendencji nast piło w roku 1996. Podstawowe prawidłowo ci
w kształtowaniu si liczby pracuj cych w sektorze przedsi biorstw s nast puj ce:
– stały spadek liczby pracuj cych w przemy le, budownictwie oraz transporcie,
gospodarce magazynowej i ł czno ci,
– znacz cy wzrost liczby pracuj cych w handlu i usługach,
16
– wyra na sezonowo
zonie letnim),
zatrudnienia w sektorze hoteli i restauracji (wzrost w se-
– istotny wzrost liczby pracuj cych w obsłudze nieruchomo ci i firm.
Uzasadnione wydaje si twierdzenie o zachowaniu zaobserwowanych tendencji –
stałego spadku zatrudnienia oraz zmiany struktury zatrudnienia na korzy sektorów o
charakterze usługowym – w najbli szych latach.
W województwie, w porównaniu z reszt kraju, ponad dwukrotnie ni szy jest
udział pracuj cych w rolnictwie, wy szy natomiast w handlu i transporcie. Pierwsze
zjawisko wiadczy o bardziej nowoczesnej strukturze zatrudnienia w gospodarstwach
rolnych, drugie za i trzecie to wynik zwi zków regionu z gospodark morsk oraz
inwestowania w działalno handlow . W rybołówstwie i rybactwie pracuje blisko
połowa ogółu zatrudnionych w tym sektorze w Polsce. Odsetek zatrudnienionych w
przemy le pozostaje na tym samym poziomie. Wyra nie załamał si rynek pracy w
budownictwie, mimo e odsetek zatrudnionych przewy sza warto krajow (w latach
dobrej koniunktury budownictwo zatrudniało ponad 10% ogółu pracuj cych, obecnie
6,8%).
Według szacunków GUS aktywno zawodowa ludno ci województwa zachodniopomorskiego wynosi 43,3 %, co oznacza, e zasoby siły roboczej kształtuj si na
poziomie 750,8 tys. osób. Liczba pracuj cych wynosi 614,8 tys. osób (w kwietniu
2000 r.). Na ró nic mi dzy zasobami pracy a wielko ci zatrudnienia składaj si
bezrobotni zarejestrowani (98,2 tys.), bezrobotni nierejestrowani b d pracuj cy w
tzw. szarej strefie, jak te osoby zatrudnione, nie uj te w bie cej sprawozdawczo ci
statystycznej.
W latach 1998-99 liczba pracuj cych w sektorze przedsi biorstw zmniejszyła si z
218,5 do 209,9 tys. osób, a liczba bezrobotnych wzrosła z 98 tys. do 130,9 tys. osób.
Wzrost liczby podmiotów gospodarczych nie wpływa na spadek bezrobocia. Przypuszcza nale y, e szereg podmiotów gospodarczych zawiesza b d ko czy działalno , powoduj c wzrost bezrobocia, a statystyka nie nad a z ujawnianiem tego faktu.
Głównym problemem rynku pracy w województwie jest sprostanie w najbli szym
pi cioleciu popytowi na miejsca pracy, generowanemu przez wysok stop bezrobocia
i wkraczanie młodych ludzi na rynek pracy. Oznacza to konieczno tworzenia ok. 10
tys. miejsc pracy rocznie.
Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w województwie zachodniopomorskim w
lipcu 2000 r. wyniosła 130,3 tys. osób. Stopa bezrobocia (17,5%) nale y do najwy szych w Polsce ( rednia krajowa 13,7%). Jest ona silnie zró nicowana w poszczególnych powiatach województwa: od 7,1% w Szczecinie do ok. 30% w powiatach widwi skim, drawskim, choszcze skim, szczecineckim, sławie skim, białogardzkim, i
gryfickim. Rejony wysokiego bezrobocia to jednocze nie obszary odpływu ludno ci,
dysponuj ce mał liczb miejsc pracy. Zjawiska te s współzale ne. Stop bezrobocia
w powiatach województwa zachodniopomorskiego przedstawia mapa na str.18.
17
18
3.2. Ochrona zdrowia
wiadczenia zdrowotne w województwie zachodniopomorskim realizowane s na
ogół bez okre lenia lub przestrzegania standardów i zalece . Generalnie zdaje egzamin
system oparty o lekarza rodzinnego, dlatego powinien on by nadal intensywnie rozwijany. Nie ma jednak wystarczaj cej liczby lekarzy rodzinnych. Sposób organizacji
słu by zdrowia cz sto nie zapewnia rzeczywistej całodobowej opieki medycznej.
Województwo zachodniopomorskie dysponuje 9778 łó kami szpitalnymi w 36
szpitalach publicznych (w tym 4573 w szpitalach podległych samorz dowi wojewódzkiemu, 3208 w szpitalach powiatowych, 1162 klinicznych i 835 resortowych). Przy
szpitalach istniej zespoły opieki ambulatoryjnej i specjalistycznej, których struktura
w poszczególnych powiatach jest zró nicowana. System lecznictwa uzupełniaj niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej i lekarskie gabinety prywatne, których liczba w
ostatnim czasie szybko ro nie. Warunkiem funkcjonowania zdecydowanej wi kszo ci
jednostek ochrony zdrowia jest zawarcie kontraktów z Kas Chorych. Zwraca uwag
zbyt du a, w stosunku do potrzeb, liczba tzw. łó ek zabiegowych oraz nierównomierne rozmieszczenie szpitali.
Zbyt mała jest liczba zakładów opieku czych leczniczych i piel gniarskich oraz
zakładów opieki paliatywnej. Słabo s te rozwini te formy opieki stacjonarnej, takie
jak: opieka dzienna, chirurgia “jednego dnia” opieka terminalna, hospitalizacja domowa.
Poziom finansowania opieki stomatologicznej nie daje szans na szybkie osi gni cie norm w zakresie stanu uz bienia zgodnych ze wskazaniami wiatowej Organizacji
Zdrowia.
Rosn ca liczba urazów – przede wszystkim komunikacyjnych – wymusza zwi kszenie sprawno ci ratownictwa medycznego. Lotnictwo sanitarne jest u ywane bardzo
rzadko, głównie z przyczyny niedoborów finansowych. Czas dojazdu do chorego oraz
dowozu do miejsca udzielenia pomocy specjalistycznej jest nadal zbyt długi. Brak jest
specjalistycznych centrów lecz cych urazy wielonarz dowe. W zakresie programu
szczepie ochronnych i ochrony epidemiologicznej mieszka cy województwa zachodniopomorskiego nie s wystarczaj co zabezpieczeni. Programy promocyjne i profilaktyczne s wprowadzane pod warunkiem otrzymania na nie dodatkowych rodków
finansowych.
Nale y rozwin mo liwo ci kształcenia piel gniarek, farmaceutów i analityków
lekarskich na poziomie szkoły wy szej, a tak e system ci głego kształcenia podyplomowego lekarzy.
Efektywno ekonomiczn w ochronie zdrowia zapewni mo e prywatyzacja jak
najwi kszej liczby placówek opieki zdrowotnej oraz jednostek opieki specjalistycznej.
Brak jest rynku firm ubezpieczeniowych i alternatywy dla kas chorych zapewniaj cej
obni anie kosztów własnych jednostek ochrony zdrowia.
19
3.3. Kultura fizyczna
Obszary, na których realizowane s działania kultury fizycznej, to wychowanie fizyczne, rekreacja i turystyka, rehabilitacja ruchowa oraz sport. W województwie zachodniopomorskim istnieje sie placówek o wiatowych, wypełniaj cych zadania z
tego zakresu oraz ok. 1400 jednostek i organizacji kultury fizycznej.
Efekty tych działa s niewielkie, bowiem poziom sprawno ci fizycznej społecze stwa jest niski, co dokumentuj rezultaty przeprowadzanych bada . Przyczyn tego
upatrywa nale y w niewystarczaj cej liczbie i złym stanie istniej cych obiektów, słabym poziomie kadry szkoleniowej, a tak e w niskim poziomie wiadomo ci społecznej, której rezultatem jest mały odsetek osób uprawiaj cych sport i rekreacj , wreszcie
w braku rozwi za systemowych dotycz cych finansowania kultury fizycznej.
Promowanie zdrowia przez uczestnictwo w kulturze fizycznej mo e by jednym z
najwa niejszych zada województwa. Nale y rozbudowa baz , na której opierałby
si rozwój kultury fizycznej i sportu. Jednym z priorytetów winno by poszerzenie
istniej cej bazy umo liwiaj cej rehabilitacj , rekreacj i turystyk .
3.4. Kultura
Poziom uczestnictwa społeczno ci regionu w yciu kulturalnym maleje, o czym
wiadczy spadek wi kszo ci tradycyjnych wska ników dotycz cych kultury w ci gu
ostatnich dziesi ciu lat. Nale y tu jednak wzi pod uwag fakt, e zmienia si model
uczestnictwa w kulturze. Ubo enie rodowisk artystycznych a w konsekwencji obnienie jako ci oferty artystycznej nie przyci ga nowych widzów i słuchaczy, zniech ca
za dotychczasowych uczestników ycia kulturalnego.
W województwie zachodniopomorskim działa kilkaset jednostek upowszechniania
kultury, m.in. 6 teatrów (w tym 3 dramatyczne i jeden lalkowy), 2 filharmonie, opera i
operetka, 47 kin, 23 muzea, 17 galerii oraz 117 miejskich i gminnych o rodków i domów kultury. Działalno ci kulturaln w regionie zajmuj si równie placówki biblioteczne: jedna biblioteka wojewódzka, 6 powiatowych, 48 gminnych, 49 szkolnych
i gminno-zakładowych, 198 bibliotek zakładowych oraz 243 filie.
Wi kszo placówek kulturalnych koncentruje si w du ych miastach, zwłaszcza
w Szczecinie i Koszalinie, podczas gdy na obszarach wiejskich oferta kulturalna jest
uboga.
W województwie organizowane s imprezy, cz sto o długoletniej tradycji, które
uzupełniaj ofert kulturaln . Zaliczy do nich nale y m.in. Festiwal Młodzie y Akademickiej FAMA w winouj ciu, Przegl d Teatrów Małych Form „Kontrapunkt” w
Szczecinie, I skie Lato Filmowe, Festiwal Gwiazd w Mi dzyzdrojach, Festiwal Muzyki Dawnej w Bierzwniku, Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej w Kamieniu
Pomorskim i Koszalinie, Festiwal Pie ni Chóralnej w Mi dzyzdrojach i Szczecinie,
Pyrzyckie Spotkania z Folklorem, plenery plastyczne dla artystów malarzy, rze biarzy
i grafików oraz wiele innych imprez.
Odr bna oferta kulturalna kierowana jest do dzieci i młodzie y, które mog rozwija swoje uzdolnienia w zespołach artystycznych i kołach zainteresowa prowadzonych przez domy i kluby kultury, szkoły i ogniska artystyczne.
20
Głównymi o rodkami kształcenia artystycznego w województwie s Szczecin i
Koszalin. Ponadto placówki tego typu znajduj si w 9 mniejszych miastach. W województwie działa ogółem 17 ró nego typu szkół artystycznych, z przewag szkół muzycznych. Wszystkie s szkołami publicznymi. Kształci si w nich 3383 uczniów.
Priorytetem w dziedzinie kultury powinno by z jednej strony wykorzystanie potencjału kulturalnego regionu dla jego promocji na zewn trz, a z drugiej wzmocnienie
istniej cych i pobudzanie nowych potrzeb kulturalnych w ród jego mieszka ców.
3.5. rodowisko kulturowe
W województwie zachodniopomorskim znajduj si 2893 zabytki nieruchome
oraz 1547 zabytków ruchomych wpisanych do rejestru zabytków. Ponadto z 89612
obiektów nieruchomych i 10764 ruchomych znajduj cych si w ewidencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Cz
kwalifikuje si do wpisu do rejestru zabytków.
Do najbardziej charakterystycznych form decyduj cych o charakterze krajobrazu kulturowego województwa nale :
– układy staromiejskie z ko ciołami farnymi, ratuszami i zespołami zabudowy
mieszcza skiej, głównie XIX-wiecznej (Cedynia, Darłowo, Dobra Nowogardzka, Lipiany, Maszewo, Mieszkowice, Mory , Trzci sko-Zdrój, Trzebiatów),
–
redniowieczne systemy obronne miast z wie ami, basztami, bramami i fosami, m.in. w Drawsku Pomorskim., Koszalinie, Mieszkowicach, Pyrzycach, Reczu, Stargardzie Szczeci skim, Trzci skuZdroju,
– zamki w Szczecinie, Białogardzie, Darłowie, Swobnicy, widwinie,
– budowle sakralne, od redniowiecza po XIX wiek; do najcenniejszych nale
katedra w Kamieniu Pomorskim i w Kołobrzegu,
– granitowe ko cioły z XII-XIII w. w cz ci południowo-zachodniej województwa,
– ryglowe ko cioły z XVII-XVIII w. głównie w północno-wschodniej cz ci województwa,
– zespoły zabudowa poklasztornych cystersów, joannitów, norbertanów, templariuszy; pozostały one wiadectwem zwi zków i wpływów Europy Zachodniej na terenach Pomorza (Bierzwnik, Chwarszczany, Cedynia, Kołbacz, Marianowo, Jasienica, Pełczyce),
– zało enia dworsko-pałacowo-parkowe z folwarkami, wpisane w krajobraz
wi kszo ci wsi zachodniopomorskich; wi kszo tych obiektów znajduje si
obecnie w zasobie Agencji Własno ci Rolnej Skarbu Pa stwa i jest najcz ciej
w bardzo złym stanie,
– układy ruralistyczne z zachowan zabudow zagrodow , murowan i ryglow ,
– architektura uzdrowiskowa głównie w pasie nadmorskim ( winouj cie, Mi dzyzdroje, Dziwnów, Kołobrzeg) oraz w rejonach wyst powania leczniczych
pokładów wód lub błot (Połczyn Zdrój, Trzci sko Zdrój),
21
– zabytki techniki i przemysłu zwi zane z rozwojem przemysłu w XIX w., a take obiekty militarne b d ce pozostało ciami po II wojnie wiatowej (umocnienia w rejonie Odry i Wału Pomorskiego, pasa nadmorskiego, pozostało ci
twierdzy kołobrzeskiej),
– XIX-wieczne latarnie morskie ( winouj cie, Niechorze, Kołobrzeg),
– zabytki sztuki i rzemiosła,
– zabytki archeologiczne (grobowce megalityczne, grodziska, cmentarzyska kurhanowe).
Celem ochrony warto ci kulturowych jest zachowanie historycznych form zagospodarowania wiadcz cych o historii Pomorza Zachodniego oraz decyduj cych o
charakterze krajobrazu kulturowego. Celem zasadniczym powinno by zachowanie
to samo ci kulturowej województwa zachodniopomorskiego. Walory kulturowe województwa przedstawia mapa na str. 23.
3.6. Bezpiecze stwo publiczne
Województwo zachodniopomorskie tradycyjnie znajduje si w cisłej czołówce
województw najbardziej zagro onych przest pczo ci . Wci ro nie zagro enie w ruchu drogowym. Jako sukces nale y odnotowa zmniejszenie si rozmiarów przest pczo ci granicznej, nadal jednak jej poziom jest wysoki.
Kolejnym istotnym obszarem zagro e bezpiecze stwa jest zagro enie po arowe.
Wyst puje ono zwłaszcza na terenach zurbanizowanych z wyeksploatowan substancj komunaln i w lasach. W dolnym biegu rzek, na wybrze u morskim oraz w s siedztwie jezior wyst puje zagro enie powodziowe. Istniej równie liczne innego
rodzaju zagro enia bezpiecze stwa ska eniami oraz kl skami ywiołowymi.
Przewidywany jest dalszy wzrost zagro enia przest pczo ci , w tym zwłaszcza
zorganizowan , oraz przest pstwami z u yciem broni palnej. Przej ciowo mo e wzrosn ilo przest pstw granicznych. Spadnie poziom bezpiecze stwa drogowego.
Niezb dne jest wi c przygotowanie pakietu działa – w systemie działa antykryzysowych – na rzecz zwalczania przest pczo ci, udro nienia komunikacji społecznej,
bezpiecze stwa ruchu drogowego, przej granicznych, zwi kszenia skuteczno ci
słu b itp., których spełnienie mo na by uzna za optymistyczny wariant rozwoju wydarze . Uwag zwraca propozycja idei „Partnerstwo dla bezpiecze stwa” jako istotnego czynnika poprawy bezpiecze stwa publicznego.
22
23
3.7. Polityka społeczna
Pomoc społeczna
Zmiany spowodowane transformacj ustrojow w Polsce sprawiły, e polityka
społeczna stan ła przed starymi (alkoholizm, brak wykształcenia, agresja jako jedyny
wzór rozwi zywania konfliktów, niezaradno
yciowa, niech do pracy, uzale nienie od pomocy socjalnej pa stwa), jak i nowymi kwestiami społecznymi (bezrobocie,
ebractwo, ubóstwo, narkomania i wykluczenie społeczne). Pokonywanie tego typu
zagro e winno sta si celem polityki społecznej, a szczególnie jej instrumentu –
pomocy społecznej.
W 1999 r. pomoc społeczn obj to 82796 rodzin – 274,8 tys. osób, z czego
49,4% stanowiły kobiety.
Najwa niejszymi przyczynami korzystania z pomocy s ubóstwo i bezrobocie, w
drugim rz dzie choroby, niepełnosprawno i bezradno . Analizy przestrzenne wykazały, e ubóstwo bardziej widoczne jest w powiatach ziemskich ni grodzkich. Zwi zane jest to zarówno z aktywno ci zawodow mieszka ców (wy sz w powiatach
grodzkich), jak i z procesami migracji młodych najcz ciej ludzi ze wsi do miast. Obszary najwy szego bezrobocia charakteryzuj si jednocze nie najwy szym odsetkiem
osób korzystaj cych z pomocy społecznej.
Na terenie województwa istniej jednostki organizacyjne powołane do realizacji
zada w zakresie pomocy społecznej, jednak aktualne rozmieszczenie infrastruktury
pomocy społecznej nie zaspokaja rzeczywistych potrzeb w tej dziedzinie. Obecnie w
województwie działa:
– 114 gminnych o rodków pomocy społecznej,
– 19 powiatowych centrów pomocy rodzinie,
– 27 domów pomocy społecznej (2347 miejsc),
– 38 o rodków wsparcia, w tym 17 rodowiskowych domów samopomocy (301
miejsc), 4 dzienne domy pomocy (265 miejsc), 12 noclegowni (264 miejsca), 5
o rodków opieku czych (270 miejsc),
– 139 placówek opieku czo-wychowawczych, w tym 18 domów dziecka (1015
miejsc), 3 pogotowia opieku cze (202 miejsca), 19 ognisk wychowawczych
(661 miejsc), 99 wietlic rodowiskowych (2139 miejsc),
– 6 mieszka chronionych (16 miejsc),
– 6 o rodków interwencji kryzysowej (29 miejsc).
Poza tymi instytucjami w sferze pomocy i polityki społecznej działa w województwie kilkana cie organizacji pozarz dowych, obejmuj cych swoj aktywno ci cały
region (wszystkie lub kilka powiatów). Podobn działalno prowadzi równie Kociół Katolicki, a tak e inne ko cioły i zwi zki wyznaniowe. Wszystkie instytucje staraj si zaspokaja potrzeby konkretnych grup społecznych. Działaj w oparciu o
rodki własne, składki społecze stwa oraz dotacje udzielane przez instytucje i organy
władzy rz dowej i samorz dowej.
24
Główny jednak ci ar wiadcze pieni nych i rzeczowych wobec osób potrzebuj cych pomocy spoczywa na samorz dzie gminnym. W roku 2000 stopie zaspokojenia potrzeb wi kszo ci gmin kształtował si na poziomie około 80%. Brak wystarczaj cego finansowania mo e prowadzi do niepełnej realizacji zada z zakresu polityki
społecznej. Wi kszo samorz dów gminnych, zwłaszcza o niskich dochodach, nie
b dzie w stanie przeznaczy na ten cel własnych rodków. Oznacza to marginalizacj
społeczn ludzi, którzy nie b d mogli uzyska pomocy.
Niepełnosprawno
Podanie pełnej liczby osób niepełnosprawnych zamieszkuj cych województwo
zachodniopomorskie nie jest mo liwe ze wzgl du na brak szczegółowych statystyk w
tym zakresie (dane nie s aktualizowane, nie uwzgl dnia si ruchów migracyjnych,
zgonów i czasowo ci orzecze ).
W 1999 r. wydano 6632 orzeczenia o stopniu niepełnosprawno ci, w tym 3896 o
niepełnosprawno ci fizycznej i 2736 umysłowej (zestawienie to nie obejmuje osób,
które uzyskały orzeczenie wcze niej).
3.8. O wiata i szkolnictwo wy sze
Dost p do edukacji podstawowej (zwłaszcza do przedszkoli) w województwie zachodniopomorskim jest zró nicowany. Reforma systemu edukacji powoduje zmiany w
rozmieszczeniu szkół podstawowych. Ci ar utrzymania szkół podstawowych i gimnazjów spoczywa na gminach, cz sto borykaj cych si z trudno ciami finansowymi.
Likwidacji uległo wi c wiele małych szkół, co stanowi utrudnienie w dost pie do edukacji. Szkoły gimnazjalne winny zapewnia wysok jako kształcenia oraz powszechn dost pno do niego. Trudno ci wynikaj ce z oddalenia szkół od miejsca
zamieszkania uczniów mog w istotny sposób zaburzy proces edukacyjny.
W województwie działa 18 szkół wy szych, publicznych i niepublicznych, w tym
10 szkół niepublicznych kształc cych na studiach pierwszego stopnia (licencjackich).
Ro nie liczba studentów, szczególnie na terenie byłego województwa koszali skiego,
czemu niestety nie towarzyszy poprawa warunków i jako ci kształcenia.
W okresie 1992-98 nast pił czterokrotny wzrost liczby studentów. Na terenie
dawnego województwa koszali skiego wzrost ten był sze ciokrotny, a w dawnym województwie szczeci skim dwukrotny. Zestawiaj c dane dotycz ce dynamicznie rosn cej liczby studentów z wzgl dnie stał liczb nauczycieli akademickich mo na zauway niepokoj ce zjawisko pogarszania si warunków odbywania studiów. Malej mo liwo ci kontaktu studenta z nauczycielem akademickim a tak e pogarszaj si warunki
socjalne rodowiska studenckiego.
Reforma wprowadzi radykalne zmiany w zatrudnieniu nauczycieli. Wzro nie
udział nauczycieli bez pensum dydaktycznego. Z drugiej strony istnieje ogromne zapotrzebowanie na nauczycieli j zyków obcych i informatyki, zwłaszcza w małych
miastach i na wsi.
Prognozy w odniesieniu do szkół podstawowych zakładaj zachowanie status quo.
Gimnazja winny sta si kluczowym, dla indywidualnego i zbiorowego rozwoju, elementem systemu edukacji. Jako kształcenia oraz nadanie uczniom wła ciwej orientacji yciowej i zawodowej to najwa niejsze zadanie gimnazjów. rednie szkoły za-
25
wodowe kształc w zawodach, na które cz sto brak jest zapotrzebowania. Organizacja
szkolnictwa ponadgimnazjalnego jest zadaniem na najbli sze dwa lata, zwłaszcza w
sferze kształcenia zawodowego.
W prognozie kierunków rozwoju o wiaty i szkolnictwa wy szego poczesne miejsce przypada kształceniu, dokształcaniu i doskonaleniu zawodowemu nauczycieli. Od
ich kwalifikacji i otwarto ci na zachodz ce zmiany zale y jako kształcenia. To, co
jest najpilniejsze w zakresie kwalifikacji nauczycieli w zwi zku ze zjawiskami w skali
globalnej, regionalnej oraz postulowanymi przemianami w o wiacie i szkolnictwie
wy szym odnosi si do modernizacji wst pnej edukacji nauczycieli.
Szczególnej uwagi wymagaj obszary dotychczas zaniedbane, w tym kształcenie
dorosłych. Równie wa nym obszarem rozwa a i decyzji strategicznych jest szkolnictwo wy sze, wysoka jako kształcenia i równy dost p do edukacji.
3.9. Nauka
Rozwój bada naukowych odbywa si przede wszystkim w obr bie wy szych
uczelni pa stwowych, do których w województwie zachodniopomorskim nale :
Akademia Rolnicza, Pomorska Akademia Medyczna, Politechnika Koszali ska, Politechnika Szczeci ska, Uniwersytet Szczeci ski oraz Wy sza Szkoła Morska. Na uwag zasługuje zwłaszcza burzliwy rozwój Politechniki Koszali skiej. W województwie
jest 3500 pracowników nauki (w tym 550 profesorów) i 80000 studentów. Jest to potencjał porównywalny z regionami krajów europejskich. Niepokoj cy jest fakt, e
obecnie adna z uczelni nie ma pełnych praw akademickich; najbli sze ich uzyskania
s Uniwersytet Szczeci ski i Politechnika Szczeci ska.
Mimo, e badania naukowe w zakresie medycyny, nauk technicznych, rolniczych i
ekonomicznych s prowadzone na szerok skal , stan nauki w województwie nie jest
zadowalaj cy. Mała liczba publikacji w renomowanych czasopismach, niewielka liczba krajowych projektów badawczych, znikoma liczba mi dzynarodowych projektów
badawczych wiadcz o rednim poziomie nauki w regionie. Dochodz do tego problemy młodych uczelni (Uniwersytet Szczeci ski, Politechnika Koszali ska), które
borykaj si z deficytem samodzielnej kadry naukowej. Efektem tego jest niska pozycja szkół wy szych Pomorza Zachodniego w kategoryzacji prowadzonej przez Komitet Bada Naukowych. W rezultacie uczelnie zachodniopomorskie otrzymuj wielokrotnie mniejsze rodki bud etowe na działalno statutow ni inne, tej samej wielkoci, uczelnie w kraju. Pogarsza to i tak ich trudn sytuacj w dziedzinie prowadzenia
bada naukowych. Niedostatków w tej mierze nie rekompensuje działalno samodzielnych instytutów naukowo-badawczych.
26
4. Transport i komunikacja
4.1. Transport drogowy
Motoryzacja indywidualna
Charakterystyczny dla rozwoju motoryzacji indywidualnej wska nik – liczba zarejestrowanych samochodów osobowych na 1000 mieszka ców, osi gn ł w województwie na koniec 1998 r. poziom zbli ony do krajowego, czyli bez mała 230 pojazdów.
Przyrost tego wska nika, liczony od 1990 r., wyniósł około 100 samochodów. Poziom
motoryzacji uzna nale y za przystaj cy do realiów społeczno-gospodarczych.
Ci arowy transport samochodowy
W latach 1991-97 przybyło na terenie województwa 14% samochodów ci arowych (w kraju 29%). Wydaje si to wiadczy o małej aktywno ci transportowej w
regionie. Nie dotyczy to wszak e prywatnej przedsi biorczo ci w dziedzinie transportu
samochodowego. W tym czasie ilo samochodów ci arowych u ytkowanych przez
firmy prywatne wzrosła o 45%.
Pozamiejska komunikacja autobusowa
Miar rozwoju komunikacji regularnej jest jej dost pno w czasie i przestrzeni.
Od strony oferty komunikacyjnej, mierzonej relacj długo ci linii autobusowych do
długo ci dróg i wynosz cej 3,37, sytuacja w województwie jest wyra nie lepsza ni
przeci tna krajowa (3,16).
Inaczej nieco rzecz si ma, gdy chodzi o zakres korzystania przez mieszka ców
województwa z owej oferty. W tym przypadku za miar posłu y mo e ilo jazd (pasa erów) przypadaj ca na jednego mieszka ca. Wska nik ten dla województwa jest
niemal identyczny z krajowym i wynosi odpowiednio 25,3 jazdy (25,4 jazdy dla Polski). rednia odległo przewozu 1 pasa era w województwie i w Polsce wynosi 29
km.
Drogi kołowe
Wska nik g sto ci dróg mierzony długo ci dróg w kilometrach na 100 km2 powierzchni osi gn ł w województwie warto 65,5 km, w Polsce za rednio78,2 km na
100 km2. Do znaczna mi dzy nimi ró nica wskazuje na deficyt sieci drogowej województwa. Obci enie dróg w województwie zachodniopomorskim w znacznej mierze pochodzi przy tym z zewn trz.
Stan dróg w województwie zachodniopomorskim wygl da nie najlepiej. Bardzo
niski jest udział dróg dwujezdniowych, które stanowi zaledwie 0,34% (w Polsce
1,1%). Wy szy w województwie ni w kraju\jest odsetek dróg przystosowanych do
przenoszenia obci e 100 kN na o – 12% wobec 9% w kraju. Podstawowym problemem drogownictwa w województwie jest zły stan eksploatacyjny nawierzchni drogowych oraz wieloletnie zaniedbania w zakresie modernizacji ci gów drogowych.
Ograniczaj c si do najwa niejszych, z transportowego punktu widzenia, dróg krajowych i wojewódzkich, stwierdzi mo na, e układ tych dróg w relacjach równole nikowych i południkowych jest korzystny. Przez województwo przebiegaj drogi:
27
– mi dzynarodowe: E 65 (krajowa nr 3), E 28 (krajowa nr 6),
– krajowe nr 3, nr 6, nr 10, nr 11, nr 13, nr 20, nr 22, nr 26, nr 31.
Ocena stanu nawierzchni tych dróg według Systemu Oceny Stanu Nawierzchni
stawia województwo zachodniopomorskie w ród pozostałych województw na:
– pi tym miejscu w przypadku dróg krajowych, co oznacza, e 31% tych dróg
wymaga natychmiastowego remontu (dla Polski jest to 35%),
– pierwszym miejscu w przypadku dróg wojewódzkich, co oznacza, e tylko
14% tych dróg wymaga natychmiastowego remontu (dla Polski jest to 31%).
4.2. Transport kolejowy
Linie kolejowe
W województwie zachodniopomorskim linie kolejowe normalnotorowe (lub ich
odcinki) licz 1697,58 km. Długo linii czynnych wynosi 1382,410 km, z czego
1114,301 km (80,6%) wykorzystywanych jest do przewozów towarowych i pasa erskich, natomiast 268,109 km (19,4%) tylko do przewozów towarowych. Obecna g sto linii kolejowych ogółem (czynnych i nieczynnych) jest zbli ona do redniej krajowej.
W najbli szych latach planowane jest wstrzymanie przewozów na dalszych liniach
lub ich odcinkach. Po ich zamkni ciu długo linii nieczynnych na terenie województwa wzro nie do 729,787 km (43% ogólnej ich długo ci). Zamykaniu linii kolejowych
towarzyszy zjawisko ich likwidacji. Od roku 1987 zlikwidowano 144 km linii normalnotorowych.
Stan techniczny linii kolejowych jest ogólnie zły. Tylko odcinki Szczecin–Krzy i
Worowo–Koszalin–granica województwa (w kierunku Słupska) oraz dwa krótkie odcinki linii Szczecin D bie– winouj cie s oceniane pod tym wzgl dem jako dobre lub
dostateczne. Stan techniczny linii Szczecin–Kostrzy –Wrocław jest niedostateczny.
Równie zły jest stan linii lokalnych spowodowany tym, e w całym powojennym
okresie na liniach lokalnych nie realizowano inwestycji odtworzeniowych i remontów
okresowych, przeznaczaj c rodki finansowe tylko na bie c działalno eksploatacyjn .
Linie w skotorowe
Z istniej cych na obszarze województwa zachodniopomorskiego linii w skotorowych czynne s tylko trzy odcinki (Gryfice–Trzebiatów, Stargard Szczeci ski–Dobra
Nowogardzka, Koszalin– wielino) o ł cznej długo ci 129 km. Przewozy na pozostałych liniach w skotorowych o ł cznej długo ci ok. 240 km zostały wstrzymane, głównie w latach 1991-96. Odcinek linii Zwierzynek–Łobez (20 km) zlikwidowano w roku
1995.
Tabor kolejowy
Zakład Przewozów Pasa erskich w Szczecinie eksploatuje 445 wagonów pasa erskich. W taborze tym dominuj wagony do przewozu podró nych (I i II klasy), wagony sypialne, kuszety i baga owe. Jest to tabor w znacznej cz ci zdekapitalizowany;
jego przeci tny wiek wynosi 18–20 lat. Jedynie 45% tego taboru spełnia wymogi
28
przepisów RIC, pozwalaj ce na jazd naszych wagonów poza granicami Polski. Tabor
towarowy w wi kszo ci nie ma stałej lokalizacji. Jedynie cz
wagonów zbiornikowych przypisana jest do stacji macierzystej Szczecin Port Centralny (głównie na potrzeby elewatora portowego).
4.3. Transport morski
Porty morskie
Na podstawie danych dotycz cych liczby ton ładunków przeładowanych w portach Szczecina, winouj cia, Polic, Kołobrzegu i Darłowa w latach 1990, 1995 i 1999
mo na sformułowa nast puj ce wnioski:
– znacz cy udział w całkowitej masie przeładowanych ładunków ma port w
Szczecinie (11689,9 tys. ton), w drugiej kolejno ci jest port w winouj ciu
(8611,6 tys. ton). Port w Policach przeładował 2582,2 tys. ton, w Kołobrzegu
105,0 tys. ton, w Darłowie 30,9 tys. ton (oba spełniaj aktualnie funkcje portów lokalnych),
– w Szczecinie i winouj ciu przewa a obsługa ładunków masowych,
– radykalnie spada udział w przeładunku drewna w Szczecinie, natomiast ro nie
udział w przeładunkach ropy i produktów naftowych.
egluga morska
Armatorzy maj cy sw siedzib w województwie zachodniopomorskim przewie li
w 1999 r. 20,9 mln ton, z czego 87% to przewozy eglug nieregularn , a 13% przewozy liniowe (84,1% stanowi przewozy promowe). Armatorzy ci zdecydowan
wi kszo przewozów (64,9%) realizuj mi dzy obcymi portami. W relacjach z portami polskimi w roku 1999 przewie li 35% masy towarowej, wi kszo w wywozie.
Głównie przewo one s : zbo e (27,5%) i inne masowe (30,8%), drobnica (18,0%)
oraz w giel i koks (17,5%). Ładunki polskiego handlu zagranicznego stanowi 25,8%,
a ładunki tranzytowe 12,4%.
Drobnic przewozi si eglug regularn w relacjach do Finlandii, Irlandii, Niemiec, Wielkiej Brytanii, Norwegii, Szwecji, Danii i portów Afryki Zachodniej. Natomiast ładunki masowe, w zale no ci od rodzaju ładunku, w nast puj cych relacjach:
– zbo e: Brazylia–Europa, USA–Europa, Daleki Wschód–Europa, Brazylia–
Daleki Wschód, Kanada–Japonia,
– inne masowe: najcz ciej w relacjach europejskich,
– rudy: Brazylia–Europa Zachodnia, USA–Europa, Argentyna–USA, Chiny–
Indie, Chiny–Brazylia, RPA–Europa, Polska–Irlandia,
– ładunki płynne: najcz ciej w relacjach azjatyckich.
29
4.4. Transport wodny ródl dowy
Województwo zachodniopomorskie jest obszarem szczególnej, jak na warunki
polskie, koncentracji przewozów transportem wodnym ródl dowym. Szacuje si , e
krajowa egluga ródl dowa przewozi tu ponad 6 mln ton (70% całej masy ładunkowej), w tym wi kszo w relacjach zagranicznych.
Do najwi kszych polskich armatorów w egludze ródl dowej, działaj cych na
,obszarze województwa, nale : „Odratrans” S.A., egluga Bydgoska S.A., egluga
Szczeci ska. Ro nie znaczenie małych firm, dysponuj cych jedn lub kilkoma barkami.
W połowie lat 1990-tych na dolnej Odrze wzrósł ruch jednostek zagranicznych. W
1995 r. rzeczne przej cia graniczne polsko-niemieckie (Osinów Dolny/Hohensaaten,
Widuchowa/Gartz, Gryfino/Mescherin) przekroczyły 4214 zagraniczne jednostki towarowe (wjazd i wyjazd). W 1998 r. liczba ta spadła do 3558 jednostek. W tym samym okresie ruch polskich barek kształtował si na poziomie kilkakrotnie wy szym.
Ł cznie w obu kierunkach przez wymienione przej cia graniczne przepłyn ło w
1999 r. ponad 17 tys. statków ródl dowych.
Tabor eksploatowany przez polsk eglug ródl dow jest przestarzały, przewaaj statki licz ce ponad 21 lat. Armatorzy uczynili spory wysiłek, modernizuj c flot
w celu spełnienia wymogów współczesnego rynku eglugowego. Pomimo znacznej
redukcji posiadanego taboru poziom jego wykorzystania jest niski, głównie na skutek
jednokierunkowych potoków ładunków.
Pasa erski transport rzeczny na terenie województwa zachodniopomorskiego ma
znaczenie marginalne. Wzrósł natomiast ruch graniczny niemieckich statków pasa erskich uprawiaj cych tzw. turystyk zakupow (około 1600 wjazdów w 1998 r.) oraz
jachtów (ponad 1100 wjazdów w 1998 r.). Polscy armatorzy eksploatuj tylko kilka
statków pasa erskich w komunikacji regularnej i czarterowej.
4.5. Transport lotniczy
W województwie zachodniopomorskim jest 12 lotnisk, przy czym:
– 11 ma nawierzchni utwardzon ,
– jedno ma nawierzchni gruntow , trawiast (Szczecin D bie),
– 4 s obiektami ci le wojskowymi ( widwin, Mirosławiec, Zegrze Pomorskie,
Oleszno),
– jedno jest w dyspozycji Agencji Mienia Wojskowego (Płoty-Makowice),
– 7 jest w dyspozycji władz cywilnych.
Ponadto w województwie znajduje si ok. 20 miejsc, na których zlokalizowane
były lotniska zapasowe. Miejsca te stanowi potencjaln rezerw terenow pod budow l dowisk np. do celów sanitarnych i agrotechnicznych.
W grupie obiektów we władaniu cywilnym lotniska w Bornem Sulinowie, Bagiczu, Chojnie, Kluczewie i niatowie s obiektami pozostałymi po jednostkach wojsk
Federacji Rosyjskiej. Zostały one przekazane w latach 1992-94 wła ciwym terytorialnie zarz dom gmin i znajduj si w ich dyspozycji. Natomiast lotnisko w Goleniowie i
30
lotnisko w Szczecinie D biu to lotniska cywilne, zapisane w pa stwowym rejestrze
lotnisk cywilnych. To ostanie ma status lotniska gruntowego dopuszczonego do eksploatacji w porze dziennej, natomiast lotnisko w Goleniowie jest w pełni wyposa onym portem lotniczym o mo liwo ci obsługi całodobowej. Dora nie cywilne statki
powietrzne w ruchu krajowym przyjmuje wojskowe lotnisko w Zegrzu Pomorskim.
Praktycznie tylko lotnisko w Goleniowie jest w pełni przystosowane do obsługi
cywilnego ruchu pasa erskiego i towarowego zgodnie z wymaganiami przepisów
Mi dzynarodowej Organizacji Lotnictwa Cywilnego ICAO. Lotnisko w Szczecinie
D biu winno by wi c rozbudowywane jako port lotniczy zintegrowany z lotniskiem
w Goleniowie.
W dziedzinie komunikacji lotniczej obszar Pomorza Zachodniego znajduje si w
orbicie oddziaływania Kopenhagi i Berlina – du ego portu lotniczego o zasi gu europejskim, sk d odbywaj si rejsy do Brukseli, Frankfurtu nad Menem, Amsterdamu,
Londynu i do Kopenhagi. W mniejszym stopniu region jest w orbicie oddziaływania
Warszawy i regionalnych portów lotniczych w Poznaniu i Gda sku.
Pomorze Zachodnie le y na szlaku wa nych tras przelotowych, w tym tak e na
szlaku transkontynentalnym prowadz cym przez Bornholm i Darłowo do Warszawy, i
dalej na południowy-wschód Europy. Oznacza to, e znaczenie regionu w komunikacji
lotniczej b dzie stopniowo wzrasta .
4.6. Komunikacja miejska
Komunikacja miejska funkcjonuje w 11 miastach województwa. Obsługiwana jest
przez 9 wyspecjalizowanych jednostek organizacyjnych. Obok nich działaj jeszcze
przewo nicy prywatni i Pa stwowa Komunikacja Samochodowa, ale ich udział w cało ci obsługi komunikacji miejskiej jest marginalny. Cały sektor zatrudnia ok. 3000
pracowników, posiada 537 autobusów i 238 tramwajów (tylko w Szczecinie).
Popyt na przewozy do roku 1995 wykazywał tendencje spadkow , potem nast piła
stabilizacja. Podobnie zmieniała si struktura przewozów pasa erskich. Podlega ona
zmianom, tak jak struktura demograficzna ludno ci województwa.
Przewozy we wszystkich miastach s dotowane (miasto zwraca tak e utracone
przychody za przewóz pasa erów je d cych bezpłatnie) w wysoko ci 50-100% uzyskiwanych przychodów ze sprzeda y biletów.
Zró nicowana jest struktura własno ci przedsi biorstw komunikacji miejskiej. Na
pocz tku lat 1990-tych przewo nicy działali jako zakłady bud etowe. Obecnie tylko w
winouj ciu, Wałczu, Stargardzie Szczeci skim i Szczecinie (tramwaje) zachowana
została ta forma własno ci.
5. Infrastruktura techniczna
5.1. Zaopatrzenie w energi elektryczn i gaz
Sie energetyczna w województwie zachodniopomorskim obsługiwana jest prawie
w cało ci przez Energetyk Szczeci sk S.A. i Zakład Energetyczny Koszalin S.A., z
małym udziałem zakładów energetycznych z Poznania, Gorzowa i Słupska.
Obecne potrzeby odbiorców indywidualnych i przemysłowych s zaspokajane w
cało ci; w niektórych gminach wyst puje konieczno poprawy ci gło ci dostaw. Pil31
nej rozbudowy, z uwagi na współprac z Uni Europejsk , wymaga sie linii przesyłowych 400kV. Istniej ce linie wysokich napi nale y przebudowa , a w pasie nadmorskim rozbudowa lokalne sieci energetyczne.
W województwie zachodniopomorskim w roku 1998 energi elektryczn niskiego
napi cia odbierało 200,7 tys. odbiorców, zu ywaj c 383.675 MWh, czyli rednio 1911
kWh na jednego odbiorc . Jest to mniej ni wynosi rednia dla Polski (1985 kWh).
Zu ycie energii elektrycznej na jednego mieszka ca w gospodarstwach domowych
wyniosło w województwie w 1998 r. 624,9 kWh i wzrosło w porównaniu do roku poprzedniego o 5,2 kWh. Jest to zgodne z ogólnokrajowym trendem wrastaj cego zu ycia energii w gospodarstwach domowych.
Obserwuje si coraz wi ksze zainteresowanie wykorzystaniem niekonwencjonalnych ródeł energii. Województwo zachodniopomorskie le y na strukturach geologicznych umo liwiaj cych wykorzystanie energii ziemi i uzyskanie czystej ekologicznie energii cieplnej i elektrycznej (np. Geotermia Pyrzyce) przy stosunkowo niskich
nakładach. Ma te bardzo dobre warunki dla budowy elektrowni wiatrowych, zwłaszcza w pasie nadmorskim. Pierwsze generatory zainstalowane zostały w rejonie Darłowa oraz Nowogardu i wł czone do systemu energetycznego. W województwie znajduj si tak e elektrownie wodne, głównie w zlewni rzeki Regi. Potencjalne mo liwo ci
w tym zakresie maj Pars ta, Wieprza i Ina.
Wi kszo obszaru województwa, poza aglomeracjami Szczecina i Koszalina,
wymaga rozbudowy sieci gazowej. Obecnie gaz dociera do 337 miejscowo ci, a 1240
wymaga przył czenia. Ludno w miastach korzystaj ca z sieci gazowej stanowi
83,1 % (przy redniej krajowej 97,7%). Długo czynnej sieci rozdzielczej w miastach
na prawach powiatu wynosi ł cznie 998,3 km. Stopie gazyfikacji województwa jest
przy tym bardzo nierównomierny.
W województwie nale y wykorzysta ró ne mo liwo ci zaopatrzenia w gaz. Dywersyfikacja dotyczy powinna zarówno ródeł zaopatrzenia i wynikaj cych st d rodzajów gazu, jak i sposobów transportu, przetwarzania i dystrybucji. Wła ciwe rozwi zanie tego problemu b dzie miało istotne znaczenie dla gospodarczego rozwoju
regionu i kraju i zachowania standardów ochrony rodowiska.
5.2. Zaopatrzenie w wod i gospodarka ciekami
Województwo posiada zasoby wód podziemnych i powierzchniowych wystarczaj ce na pokrycie potrzeb, jednak wyst puje tutaj dyslokacja tych zasobów w stosunku
do miejsc najwi kszego zapotrzebowania na wod pitn . Problem zaopatrzenia ludnoci w wod o odpowiednich parametrach jako ciowych dotyczy zwłaszcza pasa nadmorskiego, obszarów wiejskich oraz – ze wzgl du na stan sieci wodoci gowej – wi kszo ci miast województwa. Konieczne jest uporz dkowanie stanu technicznego i
prawnego wodoci gów na terenach wiejskich, zwłaszcza wodoci gów byłych pa stwowych gospodarstw rolnych. Ochrona zasobów wodnych wymaga wyznaczenia
stref ochronnych wód podziemnych i prowadzenia odpowiedniej gospodarki w tych
strefach.
W 1998 r. ł czna długo rozdzielczej sieci wodoci gowej wynosiła 6662,9 km
(wzrost o 90 km w stosunku do roku 1997), a podł czone do niej było 128,4 tys. gospodarstw domowych. Zu yły one 81,3 tys. dam3, co oznacza spadek w stosunku do
32
roku poprzedniego 4,1 tys. dam3. Zu ycie wody na 1 mieszka ca w miastach na prawach powiatu wyniosło 47 m3 (w 1997 r. 49,3 m3). Porównanie tych danych potwierdza rosn c skłonno do oszcz dzania wody przez odbiorców indywidualnych.
Długo sieci wodoci gowej rozdzielczej w gminach miejskich wynosi 1230,7
km, w gminach wiejsko–miejskich 2969,2 km, w gminach wiejskich 2463,0 km. Zaopatrzenie w wod w gminach województwa przedstawia mapa na str.34.
Priorytetowe znaczenie przyznane w ostatnich latach gospodarce wodnociekowej przez fundusze krajowe i zagraniczne, przyniosło widoczne efekty. W latach 1995-98 liczba oczyszczalni cieków w województwie wzrosła o ponad 100 i
osi gn ła liczb 335. Nowopowstaj ce obiekty to głównie oczyszczalnie komunalne.
W 1998 r. w województwie zachodniopomorskim wytworzono ł cznie 148,6 hm3
cieków przemysłowych i komunalnych wymagaj cych oczyszczenia. Pod wzgl dem
udziału oczyszczanych cieków w ogólnej ich ilo ci region znajduje si na dwunastym
miejscu w Polsce. cieki nie oczyszczane stanowi 24%, z pozostałych 10% jest
oczyszczonych mechanicznie, 39% biologicznie i 27% chemicznie. Na tle innych województw zachodniopomorskie wyró nia si pozytywnie pod wzgl dem udziału cieków oczyszczonych biologicznie i chemicznie (pi te miejsce w Polsce).
Najwi kszym ródłem cieków komunalnych jest Szczecin, z którego odprowadza
si kanalizacj miejsk ok. 100 tys. m3 cieków na dob , nie oczyszczonych lub
oczyszczonych zaledwie mechanicznie. Istotne zagro enie dla czysto ci wód stanowi
te cieki odprowadzane z terenów wiejskich, gdzie mieszka 30% ludno ci województwa. Potrzebne s tu małe wiejskie oczyszczalnie, gdy rosn ca ilo
cieków jest nast pstwem rozbudowy sieci wodoci gów na wsi.
Długo sieci kanalizacyjnej wyniosła na koniec 1998 r. 2670,4 km (w 1997 roku
2451 km) i korzystało z niej 90,4% ogółu ludno ci miast województwa.
Nale y likwidowa ródła zanieczyszcze wód powierzchniowych w drodze sukcesywnej rozbudowy oczyszczalni cieków, rozpoczynaj c od ródeł najwi kszych i
najbardziej uci liwych dla rodowiska. Gospodark ciekami w gminach województwa przedstawia mapa na str.35.
5.3. Gospodarka odpadami
W województwie zachodniopomorskim gospodarka odpadami stanowi bardzo
powa ny problem. Wi kszo składowisk konstrukcyjnie nie odpowiada wymogom
technicznym ich budowy i eksploatacji – nie posiada uszczelnie , odprowadzenia odcieków, odgazowania. Na terenie województwa istniej 63 składowiska komunalne
(w tym 15 nieczynnych, jedno zlikwidowane i 2 wylewiska). Ilo zdeponowanych
odpadów w 1998 r. wyniosła 810 tys. ton. Znikoma cz
odpadów jest poddawana
powtórnemu u yciu, w wi kszo ci gmin nie prowadzi si selektywnej zbiórki odpadów.
Oprócz odpadów komunalnych powa ny problem stanowi odpady przemysłowe.
W województwie wytworzono ich 3,9 mln ton, z czego niecałe 40% zostało wykorzystane gospodarczo, 1,6 % unieszkodliwiono, reszta (60%) trafiła na składowiska. Prawie 93% wszystkich odpadów nagromadzonych na składowiskach przemysłowych
33
34
35
stanowi fosfogipsy z Zakładów Chemicznych „Police” S.A. oraz popioły i u le z
Zakładów Energetycznych „Dolna Odra” S.A.
Szczególnego nadzoru wymagaj odpady zło one w mogilnikach, głównie chemikalia rolnicze. Na terenie województwa zlokalizowanych jest 39 mogilników w 34
gminach.
Gospodarka odpadami, w tym odpadami niebezpiecznymi (m.in. medycznymi i
weterynaryjnymi), wymaga podj cia zdecydowanych działa . Konieczne jest opracowanie sprawnego, kompleksowego systemu zarz dzania gospodark odpadami.
5.4. Telekomunikacja i usługi pocztowe
Poziom rozwoju telekomunikacji w województwie jest stosunkowo zadowalaj cy.
W 1999 r. do telefonii przewodowej przył czonych było 466.643 abonentów, co oznacza 269,3 abonentów na 1000 mieszka ców (w Polsce ok. 260 abonentów na 1000
mieszka ców). Wł czonych do sieci telefonicznej jest 1936 miejscowo ci, natomiast
259 jeszcze wymaga wł czenia.
W województwie działa 387 placówek pocztowych i 16 placówek usług telekomunikacyjnych. Na 1 punkt pocztowy przypada rednio 4477 mieszka ców ( rednia
krajowa 4933).
Dynamiczny rozwój sieci telefonii komórkowej sprawił, e braki w inwestycjach
telekomunikacyjnych nie s tak bardzo odczuwalne. Telefonia stacjonarna wymaga
modernizacji cyfrowej i rozbudowy sieci mi dzymiastowych, a tak e budowy nowoczesnych w złów telekomunikacyjnych.
5.5. Ochrona przeciwpowodziowa
Niedoskonało ci systemu ochrony przeciwpowodziowej, zarówno gdy idzie o stan
urz dze ochronnych jak i organizacj działa w sytuacji kryzysowej, wykazała powód z lipca 1997 r. Przestarzałe budowle ochronne i post puj ca urbanizacja terenów
przeznaczonych pod ewentualne zalanie unaoczniły konieczno rewizji polityki przeciwpowodziowej w skali kraju i regionu. Stan zabezpieczenia przeciwpowodziowego
jest niedostateczny, modernizacji i przebudowy wymaga wi kszo obwałowa .
Zdecydowanych działa wymaga te ochrona brzegu morskiego i pla , z uwagi na
rokrocznie zabierane przez morze fragmenty wybrze a.
6. Gospodarka
Gospodark województwa zachodniopomorskiego cechuje zró nicowanie przestrzenne i funkcjonalne. Wi kszo potencjału gospodarczego skupia si na dwóch
obszarach – w aglomeracji szczeci skiej oraz w subregionie koszali skim.
Głównym o rodkiem gospodarczym województwa jest aglomeracja szczeci ska z
Policami, Gryfinem, Stargardem Szczeci skim, Goleniowem oraz powi zanym z nimi
funkcjonalnie winouj ciem. Na obszarze tym znajduje si 50% potencjału podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w województwie. Dominuj c rol odgrywa tu
gospodarka morska, przemysł i usługi. Przygraniczne poło enie aglomeracji wytworzyło warunki do dynamicznego rozwoju sfery obsługi ruchu tranzytowego towarów i
osób oraz rozwoju infrastruktury granicznej.
36
Wyró nikiem subregionu koszali skiego, obejmuj cego Koszalin i Kołobrzeg
oraz okoliczne powiaty, jest funkcja administracyjna, usługowa i przemysłowa. Powi zania funkcjonalne Koszalina z s siednimi o rodkami gospodarczymi, jako dawnej
siedziby województwa, s bardzo silne. Dalszy dynamiczny rozwój gospodarczy subregionu koszali skiego jest, ze wzgl du na peryferyjne poło enie aglomeracji szczeci skiej w województwie, warunkiem zrównowa onego rozwoju regionu.
Obszarem funkcjonalnym, aktywnym pod wzgl dem gospodarczym, jest pas gmin
nadmorskich z dominuj c sezonow funkcj turystyczn , uzdrowiskow oraz lokaln
gospodark morsk .
Potencjał rozwojowy tkwi w pasie pojezierzy, który obejmuje wszystkie powiaty
le ce na południu oraz południowym wschodzie województwa. Na tym obszarze, ze
wzgl du na jego walory przyrodnicze i zasobno w surowce lokalne, maj szanse
rozwoju małe i rednie przedsi biorstwa turystyczne i przemysłowe.
rodkowa i wschodnia cz
województwa to obszary o dominuj cej funkcji rolniczej, z przemysłem rolno–spo ywczym. Widoczna stagnacja gospodarcza tych obszarów jest skutkiem przede wszystkim gł bokiej restrukturyzacji gospodarki rolnej po
roku 1990 oraz deficytu czynników rozwoju i centrów wzrostu.
6.1. Podmioty gospodarcze
W województwie zachodniopomorskim działa ok. 170 tys. podmiotów gospodarczych (dane z marca 2000 r.) i ich liczba stale ro nie. Wska nik liczby podmiotów
gospodarczych na 10 tys. mieszka ców stawia województwo na drugim miejscu w
kraju (po mazowieckim). Zdecydowan wi kszo podmiotów gospodarczych stanowi jednostki sektora prywatnego (97%), pozostałe nale do sektora publicznego
(przedsi biorstwa pa stwowe, komunalne i jednostki bud etowe). W sektorze prywatnym dominuj firmy prowadzone przez osoby fizyczne i spółki cywilne. Do najbardziej sprywatyzowanych dziedzin gospodarki nale : handel, po rednictwo finansowe,
budownictwo oraz usługi hotelarskie i gastronomiczne. Prowadzenie działalno ci gospodarczej stało si alternatyw dla zmniejszaj cej si liczby stałych miejsc pracy w
sektorze przedsi biorstw.
W wyniku dziesi lat trwaj cej restrukturyzacji gospodarki udział sektora prywatnego w tworzeniu produktu krajowego brutto (PKB) oraz w rynku pracy nie ró ni
si w znacz cy sposób od poziomu tych wska ników w krajach o ustabilizowanej gospodarce rynkowej. Ponad 75% PKB w województwie wytwarza sektor prywatny,
który zatrudnia 80% pracowników przedsi biorstw. Oznacza to, e sektor prywatny
stał si filarem przemian ustrojowych w gospodarce województwa.
Bior c pod uwag udział tego sektora w rynku pracy wydaje si , e stworzenie
warunków dla dalszego dynamicznego rozwoju małych i rednich przedsi biorstw
stymulowa b dzie w najwi kszym stopniu wzrost konkurencyjno ci województwa.
W województwie zachodniopomorskim zarejestrowane jest ponad 2800 spółek
prawa handlowego z udziałem kapitału zagranicznego (w marcu 2000 r.), z tego prawie 75% w aglomeracji szczeci skiej. Stanowi to 37% ogółu spółek prawa handlowego, przy redniej krajowej 27%. W spółkach uczestniczy głównie kapitał niemiecki,
holenderski, du ski i brytyjski (kolejno według wielko ci zainwestowanego kapita-
37
łu). Na koniec 1999 r. 56 inwestorów zagranicznych zainwestowało w 78 przedsi wzi inwestycyjnych o warto ci minimum 1 mln USD ka de.
6.2. Gospodarka morska
Podstawow rol w procesach rozwojowych województwa odgrywała dotychczas
gospodarka morska. Pełni ona funkcje ponadregionalne, o czym wiadczy jej udział w
gospodarce morskiej kraju w 1999 r.:
– przeładunki w portach morskich 46,4%,
– przeładunki tranzytowe 46%,
– przewozy ładunków eglug morsk 89%,
– ruch pasa erów w portach morskich 88%,
– no no floty transportowej eksploatowanej przez przewo ników, których siedziba znajduje si na terenie województwa 86%,
– pojemno
dalekomorskiej floty rybackiej 75,8%,
– połowy ryb i organizmów morskich 55,3%, w tym: na łowiskach dalekomorskich 66,3%.
Na rzecz szeroko rozumianej gospodarki morskiej pracowały 1934 podmioty
(25,7% podmiotów gospodarki morskiej kraju), zatrudniaj ce prawie 40,8 tys. osób
(ponad 38 % pracuj cych w gospodarce morskiej kraju).
W województwie zachodniopomorskim dziesi cioletni okres transformacji gospodarczej dobrze wykorzystały du e porty w Szczecinie i winouj ciu oraz Stocznia
Szczeci ska SA. Główn rol w kształtowaniu obrotów portowych odgrywaj przede
wszystkim usługowe przedsi biorstwa przeładunkowe, powi zane kapitałowo z Zarz dem Morskiego Portu Szczecin- winouj cie S.A. Ich udział w ł cznych obrotach
portów województwa w 1999 r. wyniósł 69,5%. Przeładunki w portach województwa
rosn ; w 1999 r. osi gn ły 23 mln ton. Zwi kszył si o ok. 500 tys. ton przeładunek
drobnicy w stosunku do ubiegłego roku.
Przemysł budowy okr tów podporz dkowuje si trendom wiatowym, czego wyrazem jest zbudowana i wprowadzona do praktyki w Stoczni Szczeci skiej S.A. nowa
struktura holdingowa, w skład której wchodz bran e: okr towa, maszynowa, paliwowa, logistyczna i inne pomocnicze. Poszczególne cz ci holdingu wiadcz usługi na
rzecz stoczni jako samodzielne podmioty gospodarcze, prowadz równie działalno
jako spółki zale ne, w sferze handlowej i usługowej.
Na skutek wiatowego kryzysu na rynkach frachtowych i niepomy lnie przeprowadzonej restrukturyzacji przedsi biorstwa eglugowe (Polska egluga Morska,
Przedsi biorstwo Przemysłowo-Usługowe Rybołówstwa Morskiego „Transocean”
S.A., Polska egluga Bałtycka S.A.) znalazły si w bardzo trudnej sytuacji. Trudno ci
prze ywaj tak e przedsi biorstwa rybackie: Przedsi biorstwo Połowów Dalekomorskich i Usług Rybackich „Odra” w winouj ciu i PPDiUR „Gryf” w Szczecinie (w
likwidacji). Dalekomorska flota rybacka jest bardzo uszczuplona i przestarzała, za
rybołówstwo bałtyckie słabnie ekonomicznie.
38
Warunkiem utrzymania wiod cej roli gospodarki morskiej w ekonomice regionu
b dzie stworzenie warunków do zwi kszenia mi dzynarodowej konkurencyjno ci portów morskich, rozwój ich funkcji portowych oraz stworzenie funkcjonalnego, atrakcyjnego pod wzgl dem tranzytowym systemu transportowego. Jest to tak e warunek
wzrostu potencjału gospodarczego miast portowych, które powinny pełni rol biegunów wzrostu dla gmin znajduj cych si na obszarze ich oddziaływania.
6.3. Przemysł
W województwie zachodniopomorskim w sektorze przedsi biorstw zatrudnione
jest 194,6 tys. osób (31 marca 2000 r.). Liczba ta stale spada w tempie kilku procent
rocznie (w 1999 r. o 8%). Dominuj cy udział w rynku pracy maj : przemysł (54% –
104 tys. zatrudnionych), handel i naprawy (15,5% – 30 tys. zatrudnionych), budownictwo (10,5% – 20 tys. zatrudnionych), transport i gospodarka magazynowa (8% – 15,5
tys. zatrudnionych) oraz obsługa nieruchomo ci i firm (5% – 10 tys. zatrudnionych).
Na potencjał przemysłowy województwa składaj si – oprócz wy ej omówionej
gospodarki morskiej – przemysł produkuj cy nawozy mineralne, produkcja energii
elektrycznej, przemysł elektrotechniczny, przemysł drzewny, tekstylny oraz przetwórstwo rolno-spo ywcze. Pod wzgl dem wielko ci produkcji i zatrudnienia dominuje
przemysł chemiczny i wytwarzanie energii elektrycznej z udziałem du ych przedsi biorstw. Przedsi biorstwa te wymagaj działa wspomagaj cych ich restrukturyzacj .
Województwo zachodniopomorskie ma du e mo liwo ci rozwoju przemysłu rolno-spo ywczego. Zarejestrowane jest tu ok. 1000 podmiotów działaj cych w tej brany; ich udział w produkcji sprzedanej przemysłu województwa wynosi ok. 24%. Dominuj podmioty zajmuj ce si przetwórstwem zbó , mi sa i produkcj napojów. Stosunkowo niewiele zakładów zajmuje si przetwórstwem owocowo-warzywnym, mimo
e rynek ten charakteryzuje si du ym popytem oraz stał dynamik wzrostu.
Z uwagi na istniej c w województwie baz surowcow , produkcyjn i wykwalifikowan kadr dobre warunki rozwoju ma przemysł drzewny. Udział tej bran y w
produkcji sprzedanej przemysłu województwa wynosi 12%. Reprezentuje j na terenie
całego województwa kilkaset małych i rednich przedsi biorstw.
Wymienione bran e wymagaj du ych nakładów inwestycyjnych na modernizacj
i unowocze nienie produkcji. S to tradycyjne gał zie przemysłu, w których zaznacza
si wyra ny spadek zatrudnienia oraz produkcji sprzedanej. W 1999 r. produkcja
sprzedana przemysłu w cenach stałych była ni sza w stosunku do roku poprzedniego o
prawie 8%. W skali kraju spadek produkcji zanotowano tylko w województwie zachodniopomorskim.
W I półroczu 2000 roku sytuacja w przemy le była nadal trudna. Upadło ogłosiły Zakłady Chemiczne „Wiskord” S.A., redukcji zatrudnienia dokonały lub dokonuj
m.in. „Unikon, „Elektrim Kable Polskie” w Załomiu, „Polmo” S.A.
Dalszy rozwój gospodarczy województwa powinien opiera si nie na rozwoju
przemysłów kapitałochłonnych, lecz na rozwoju przemysłów i dziedzin opartych na
wiedzy.
Potencjał przemysłowy w gminach województwa przedstawia mapa na str.40.
39
40
6.4. Budownictwo
Działalno budowlana w regionie charakteryzuje si znacznym rozproszeniem
kapitałowym. W ród przedsi biorstw tego sektora dominuj firmy prowadzone przez
osoby fizyczne (86% wszystkich firm budowlanych). S to małe zakłady, zatrudniaj ce niewiele osób i dysponuj ce niewielkim maj tkiem.
Budownictwo mieszkaniowe oraz budownictwo przemysłowe wykazuje spadek
produkcji rzeczowej i zatrudnienia. Brak znacz cych inwestycji infrastrukturalnych w
województwie to główna przyczyna słabej kondycji sektora budownictwa przemysłowego. Firmy budowlane w poszukiwaniu zlece migruj do innych województw,
gdzie dla utrzymania si na rynku zmuszone s obni a ceny i rezygnowa z cz ci
zysków.
Stan budownictwa mieszkaniowego unaocznia stały spadek oddawanych mieszka
w ci gu ostatnich dziesi ciu lat. Przyczyn jest brak dostosowanych do potrzeb rynku
rozwi za systemu finansowania budownictwa mieszkaniowego (przeniesienia cz ci
kosztów budowy z inwestorów na instytucje bankowe). Dobrze funkcjonuj ce w województwie Towarzystwa Budownictwa Społecznego nie s w stanie zmieni negatywnego obrazu stanu budownictwa.
Szans rozwoju budownictwa mieszkaniowego jest budownictwo jednorodzinne.
Wymaga ono wsparcia ze strony gmin gdy idzie o uzbrojenie terenów i systemy kredytowe.
6.5. Usługi
Sektor usług rynkowych nale y do najbardziej dynamicznie rozwijaj cych si
działów gospodarki. W województwie zachodniopomorskim na tym polu działa ok. 90
tys. podmiotów gospodarczych (w kwietniu 2000 r.). W sektorze usług dominuj handel i naprawy (ok. 55 tys. firm). Tranzytowe i przygraniczne poło enie oraz potencjał
turystyczny regionu s głównym motorem rozwoju działalno ci usługowej. Sektor
usług w znacz cy, aczkolwiek niewystarczaj cy sposób, przejmuje funkcj regulatora
rynku pracy w województwie. Zmiany struktury usług powinny przebiega w kierunku
podniesienia ich poziomu, dost pno ci oraz jako ci infrastruktury usługowej.
7. Rolnictwo
Województwo zachodniopomorskie ma korzystne, zró nicowane przestrzennie
warunki naturalne do produkcji rolnej. Zaznacza si to przede wszystkim w jako ci
gleb. Dominuj gleby rednie (51%); dobre i bardzo dobre stanowi 24%. Najlepsze
gleby wyst puj w zachodniej cz ci województwa, szczególnie w powiatach: pyrzyckim, stargardzkim, my liborskim. redni syntetyczny wska nik jako ci u ytków rolnych w zachodniej cz ci województwa jest wysoki i wynosi 0,92, we wschodniej cz ci regionu 0,74. Syntetyczny wska nik jako ci rolniczej przestrzeni produkcyjnej dla
województwa zachodniopomorskiego (w skali 100-punktowej) jest nieco lepszy ni
rednia dla Polski i wynosi 67,1 (dla Polski 65,7).
Powierzchnia u ytków rolnych w 1999 r. wynosiła 1096,7 tys. ha (48,4% ogólnej
powierzchni województwa). Udział gruntów ornych w powierzchni u ytków rolnych
wynosił 79,1% (881,4 tys. ha), ł ki i pastwiska zajmowały 20,5% (228,1 tys. ha), a
41
sady 0,5% (5,2 tys. ha). Na jednego mieszka ca województwa przypadało 0,64 ha
u ytków rolnych, przy redniej krajowej 0,48 ha.
Według Powszechnego Spisu Rolnego z 1996 r. w województwie zachodniopomorskim istniało 39 tys. indywidualnych gospodarstw rolnych, tj. 1,9% ogólnej liczby
indywidualnych gospodarstw w kraju.
Wa nym atutem rolnictwa zachodniopomorskiego jest struktura obszarowa gospodarstw. rednia wielko indywidualnego gospodarstwa rolnego wynosi ok. 18 ha,
podczas gdy w kraju 7,7 ha. Obserwuje si tu jednak znaczne rozpi to ci: dominuj
gospodarstwa małe, do 7 ha, które stanowi 49% ogółu gospodarstw, ale za to udział
gospodarstw du ych (15–50 ha) wynosi 22% – 3 razy wi cej ni rednio w kraju. Gospodarstw bardzo du ych, powy ej 50 ha, jest 3,4% i jest to odsetek najwy szy w Polsce.
Przekształcenie struktury własno ciowej rolniczej przestrzeni produkcyjnej, które
dokonało si w latach 1990-tych, zdeterminowało kondycj rolnictwa zachodniopomorskiego, a co za tym idzie warunki ycia ludno ci wiejskiej. Przed rokiem 1990
dominował tu sektor rolnictwa uspołecznionego, głównie pa stwowe gospodarstwa
rolne (PGR), które w wyniku przekształce własno ciowych uległy likwidacji, a ich
maj tek przekazano do Zasobu Własno ci Rolnej Skarbu Pa stwa. W roku 1991 we
władaniu sektora uspołecznionego znajdowało si 67,4% powierzchni u ytków rolnych (przy redniej krajowej 23,7%), pozostała cz
u ytkowana była przez gospodarstwa indywidualne. W 1999 r. w sektorze prywatnym znajdowało si 86% rolniczej
przestrzeni produkcyjnej województwa, w tym w u ytkowaniu indywidualnych gospodarstw rolnych 61% (o 23% mniej ni rednia dla Polski). Sektor publiczny u ytkował 11% u ytków rolnych województwa. Z zasobu Agencji Własno ci Rolnej Skarbu Pa stwa w r ce prywatne przeszło 900 tys. ha, z czego w formie kupna-sprzeda y
tylko 130 tys. ha. Dominuj c form powi kszania wielko ci gospodarstw jest zatem
dzier awa. Nie prowadzi to do trwałego rozdysponowania zasobów AWRSP, a tym
samym trwałej poprawy struktury agrarnej w województwie. Stałej dekapitalizacji
ulegaj równie nie zagospodarowane obiekty po pa stwowych gospodarstwach rolnych. Równie niekorzystnym zjawiskiem obserwowanym w ostatnich latach jest zwrot
dzier awionej ziemi do zasobu AWRSP, szacowny na 270 tys. ha.
Proces przekształce własno ciowych zwi zany jest z drastycznym pogorszeniem
sytuacji yciowej ludno ci wiejskiej, szczególnie na tych obszarach, gdzie dominowało rolnictwo uspołecznione. Pojawiło si zjawisko wysokiego bezrobocia strukturalnego w ród pracowników niegdy zatrudnionych w PGR. Nało ył si na to równie
ogólnie niski poziom wykształcenia osób pracuj cych w rolnictwie uspołecznionym i
jego obsłudze, niska dochodowo gospodarstw rolnych i brak kapitału inwestycyjnego. Wszystkie te czynniki sprawiaj , e obszary wiejskie pozostaj obszarami gł bokiej depresji ekonomicznej i społecznej. Dotyczy to zwłaszcza gmin i powiatów rodkowej cz ci regionu, na pograniczu dawnych województw szczeci skiego i koszali skiego (powiaty: gryficki, białogardzki, widwi ski, drawski, stargardzki i choszcze ski) oraz pasa wschodnich i południowych gmin województwa. Tereny te ulegaj
stopniowemu wyludnieniu.
Rolnictwo województwa zachodniopomorskiego charakteryzuje najmniejsze w
kraju zatrudnienie; wynosi ono 7,6 osoby na 100 ha u ytków rolnych (ponad trzykrot42
nie mniej ni rednia krajowa). Jednocze nie rolnictwo osi ga najwy sz w Polsce,
dwukrotnie wy sz ni rednia krajowa, wydajno w przeliczeniu na jednego zatrudnionego (w powiecie pyrzyckim wska nik ten jest 4,8 raza wi kszy). Wysoka produktywno pracy pozwala przypuszcza , e w rolnictwie zachodniopomorskim nie wyst puje zjawisko przerostów zatrudnienia, a w konsekwencji nie ma konieczno ci jego
obni ania. W rolnictwie, łowiectwie i le nictwie zatrudnionych jest ł cznie ok. 13%
ogółu pracuj cych w województwie.
Rolnictwo zachodniopomorskie ma charakter ekstensywny, o czym wiadczy niska produktywno ziemi, która wynosi 83% redniej krajowej. Stawia to region na
dziesi tym miejscu w Polsce. Potencjał rozwojowy rolnictwa w gminach województwa przedstawia mapa na str. 44.
Mimo du ej przeci tnej powierzchni indywidualnego gospodarstwa rolnego tylko
43% ludno ci wiejskiej uzyskuje dochody z działalno ci rolniczej. Równocze nie a
70% pracuj cych w rolnictwie utrzymuje si wył cznie lub głównie z pracy w swoim
gospodarstwie (o 17% wi cej ni rednio w kraju). Wska niki te wiadcz o du ym
wpływie rolnictwa na poziom dochodów gospodarstw domowych i jednocze nie na
jego redni towarowo . Niski jest stopie powi zania producentów rolnych z rynkami zbytu.
W indywidualnych gospodarstwach rolnych podstawowym kierunkiem jest produkcja ro linna; prowadzi j 41% gospodarstw. Równorz dne znaczenie ma produkcja
mieszana. O takim profilu gospodarstw decyduj w du ej mierze uwarunkowania
zwi zane z istnieniem w przeszło ci du ej liczby pa stwowych gospodarstw rolnych
oraz warunki naturalne. Plony wi kszo ci upraw s od kilku do kilkunastu procent
wy sze od rednich krajowych.
Struktura rolniczej przestrzeni produkcyjnej, zwłaszcza znaczny udział ł k i pastwisk, wskazuje na du e potencjalne mo liwo ci rozwoju produkcji zwierz cej,
szczególnie hodowli i chowu bydła mi snego i mlecznego. Obecny stan hodowli jest
jednak niezadowalaj cy. Zarówno wska nik obsady bydła na 100 ha u ytków rolnych
(16,2 szt.), jak i produkcja mleka na 1 ha u ytków rolnych (298 l) s ponad dwukrotnie
ni sze ni rednio w Polsce.
8. Turystyka
Warunki naturalne Pomorza Zachodniego stwarzaj szczególne mo liwo ci rozwoju funkcji turystycznej, która ma szans sta si jedn z dominuj cych funkcji gospodarczych regionu. Na atrakcyjno turystyczn województwa wpływaj :
– 185-kilometrowy odcinek wybrze a morskiego ze wszystkimi jego walorami,
sprzyjaj cymi rozwojowi funkcji wczasowo-turystycznej, uzdrowiskowej, eglarstwa i sportów wodnych,
– bogactwo pojezierzy (Drawskie, I skie, My liborskie, Wełty skie), zajmuj cych 35% obszaru województwa, z 1260 jeziorami o powierzchni powy ej 1 ha,
– dolina Odry z szerokimi rozlewiskami, stanowi cymi obszary cenne ekologicznie i krajobrazowo, Zalew Szczeci ski oraz wyspy Uznam i Wolin,
43
44
– wody ródl dowe, zajmuj ce dwukrotnie wi ksz powierzchni ni
kraju,
rednio w
– wysoka lesisto , przekraczaj ca w niektórych gminach 50% (puszcze: Koszali ska, Drawska, Goleniowska, Wkrza ska, Bukowa).
W województwie mo na wyodr bni cztery obszary o wzgl dnie jednorodnym
typie rodowiska i sposobie zagospodarowania turystycznego:
• pas nadmorski,
• pas pojezierzy,
• dolina i obszar uj cia Odry,
• obszary pozostałe.
Nadmorskie poło enie województwa umo liwia rozwój eglugi pasa erskiej. Due pełnomorskie statki pasa erskie utrzymuj ce poł czenia z portami w Niemczech i
Skandynawii zawijaj do Szczecina, winouj cia i Kołobrzegu.
Atrakcyjno turystyczn województwa podnosz interesuj ce zabytki architektury i obiekty wiadcz ce o bogatym dziedzictwie kulturowym regionu. Nie s one jednak nale ycie eksponowane, eksploatowane i promowane.
Na terenach wiejskich du e znaczenie powinna mie agroturystyka, traktowana
nie tylko jako mo liwo aktywizacji gospodarczej wsi, lecz równie jako jedna z popularnych form turystyki. Tymczasem województwo dysponuje stosunkowo niewielk
liczb udost pnianych turystom kwater agroturystycznych, mimo podejmowanej działalno ci szkoleniowej i promocyjnej. Oferta agroturystyczna obejmuje około 200 gospodarstw; wi kszo z nich zrzeszonych jest w 4 stowarzyszeniach agroturystycznych.
Du y potencjał rozwojowy przedstawia turystyka uzdrowiskowa. W oparciu o bogate pokłady borowiny i ródła solankowe działaj znane uzdrowiska: Kołobrzeg, Połczyn Zdrój, winouj cie, Kamie Pomorski. W obiektach wczasowo-sanatoryjnych
m.in. w D wirzynie, Mielnie, Unie ciu, D bkach i Darłówku prowadzona jest działalno lecznicza i rehabilitacyjna. Wyst puj ce w województwie zasoby wód geotermalnych stwarzaj dodatkowe mo liwo ci rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego.
Potencjał turystyczny gmin województwa zachodniopomorskiego przedstawia
mapa na str. 46.
Według danych z 1999 r. województwo zachodniopomorskie oferowało 144,6 tys.
miejsc noclegowych w 1932 obiektach (19% ogółu miejsc noclegowych w kraju). Na
100 mieszka ców przypadało 8 miejsc noclegowych, podczas gdy w Polsce wska nik
ten wynosił ok. 2. Województwo odwiedziło w 1999 r. 1343,8 tys. turystów, którym
udzielono 9811,8 tys. noclegów. W regionie dominuje turystyka pobytowa i wczasowa.
Liczba obiektów i miejsc noclegowych dynamicznie ro nie. W latach 1997-99
przybyło 247 nowych obiektów turystycznych i 7750 miejsc. Liczba miejsc całorocznych wzrasta szybciej. Ich odsetek na koniec roku 1999 wynosił 26 %.
45
46
Inne składniki zagospodarowania turystycznego (m.in. baza gastronomiczna,
obiekty sportowe i rekreacyjne) wyst puj w niewystarczaj cych ilo ciach. Brakuje
obiektów przystosowanych do całorocznego u ytkowania, nowoczesnych, zapewniaj cych rozrywk niezale nie od stanu pogody. Rozbudowywana jest sie cie ek rowerowych i tras turystycznych.
W pasie nadmorskim nie istnieje praktycznie sie przystani jachtowych (marin),
które umo liwiałyby rozwój jachtingu. Obecnie przystanie jachtowe, działaj ce zupełnie niezale nie, znajduj si w Dziwnowie, Kamieniu Pomorskim, winouj ciu, Wolinie, Kołobrzegu, Stepnicy, Nowym Warpnie, Trzebie y, Szczecinie. W wi kszo ci
przystani niedostateczne jest wyposa enie sanitarne i brak jest towarzysz cej infrastruktury turystycznej.
Stan i struktura bazy turystycznej pozwalaj na sformułowanie nast puj cych
wniosków:
• województwo odgrywa znacz c rol w turystyce krajowej, skupiaj c 19% krajowej liczby miejsc noclegowych,
• w przestrzennym rozmieszczeniu bazy turystycznej dominuje pas nadmorski z
85% miejsc noclegowych,
• obszarem turystycznie niewykorzystanym s pojezierza, gdzie znajduje si tylko 6,7% miejsc noclegowych,
• brakuje kompleksowego zagospodarowania wybrze a morskiego i Zalewu
Szczeci skiego dla potrzeb uprawiania eglarstwa morskiego,
• standard bazy turystycznej jest relatywnie niski w porównaniu z wysokimi cenami,
• wybitna sezonowo ruchu turystycznego wpływa na niski odsetek bazy całorocznej, i odwrotnie.
• najbardziej obecnie preferowane formy turystyki (aktywna, kwalifikowana i
wiejska) wymagaj doinwestowania w zakresie infrastruktury turystycznej oraz
stałej profesjonalnej promocji.
9. rodowisko naturalne
9.1. Ochrona przyrody
Obszar województwa zachodniopomorskiego le y w zasi gu zlodowacenia bałtyckiego, które miało najwi kszy wpływ na ukształtowanie krajobrazów o niezaprzeczalnych walorach przyrodniczych, zró nicowanych tak pod wzgl dem rze by terenu,
jak i pod wzgl dem przyrodniczym. W krajobrazie pojezierzy znajduj si liczne pagórkowate moreny, jeziora lobeliowe, torfowiska z charakterystyczn ro linno ci
mszarn , sie rzek.
W województwie s dwa parki narodowe: Woli ski i Drawie ski. Ich ł czna powierzchnia wynosi blisko 17 tys. ha. Jest tu te 81 rezerwatów przyrody o ł cznej powierzchni ponad 7,5 tys. ha. Parki krajobrazowe (Cedy ski, Drawski, I ski, Szczeci ski i Park Krajobrazowy Doliny Dolnej Odry oraz fragmenty parków BarlineckoGorzowskiego i Uj cie Warty) zajmuj powierzchni ponad 125 tys. ha. Pozostałe
47
formy prawnej ochrony przyrody to 11 obszarów chronionego krajobrazu (179 tys.
ha), 15 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (1,5 tys. ha), 31 u ytków ekologicznych (2,5 tys. ha) oraz pomniki przyrody i stanowiska dokumentacyjne, których jest
kilka tysi cy.
Krajowa Sie Ekologiczna ECONET-PL, która zgodnie z koncepcj europejskiego
ECONET tworzy spójny przestrzenny system obszarów o najwy szych walorach przyrodniczych, na terenie województwa zachodniopomorskiego wyznacza nast puj ce
obszary w złowe:
• znaczeniu mi dzynarodowym – 1M Uj cie Odry, 2M Wybrze e Bałtyku, 6M
Pojezierze Drawskie, 7M Drawa, 9M Pojezierze Kaszubskie,
• znaczeniu krajowym – 2K Barlinecki, 5K Gwda.
Obszary chronione w gminach województwa przedstawia mapa na str. 49.
9.2. Lasy
Lasy w województwie zachodniopomorskim spełniaj wa n funkcj ekologiczn ,
stanowi o du ej atrakcyjno ci turystycznej regionu oraz s baz surowcow dla
przemysłu drzewnego. Zajmuj powierzchni 8066 km2. Najwy szym odsetkiem zalesionej powierzchni legitymuj si powiaty le ce w południowej cz ci województwa,
na pojezierzu wałeckim (55%), drawskim (46%) i szczecineckim (43,3%).
Lesisto
w gminach przedstawia mapa na str.50.
Obszar województwa dziel mi dzy siebie trzy regionalne dyrekcje lasów pa stwowych: w Szczecinie, Szczecinku i Pile, które nadzoruj ł cznie 49 nadle nictw.
Wi kszo lasów skupiona jest w du ych kompleksach . Gatunkiem dominuj cym
jest sosna, z pozostałych znaczenie gospodarcze maj : wierk, buk, d b, brzoza. Lasy
ochronne stanowi ok. 27% cało ci, a rezerwaty le ne 0,5%, reszta to lasy wielofunkcyjne.
Stan zdrowotny lasów województwa zachodniopomorskiego jest oceniany jako
znacznie lepszy ni pozostałych lasów krajowych, przy czym zdrowsze s lasy we
wschodniej cz ci województwa. Od roku 1996 r. obserwowana jest stała i wyra na
poprawa zdrowotno ci lasów. Główne zagro enie stanowi owady (brudnica mniszka i
strzygonia choinówka). Zagro enie zanieczyszczeniami powietrza nie zmienia si ; od
kilku lat utrzymuje si w atmosferze niski poziom dwutlenków siarki i azotu oraz
rednioroczne opady pyłów.
W ramach Krajowego Programu Zwi kszania Lesisto ci, który zakłada osi gni cie
w 2020 r. zalesienia na poziomie 30%, w województwie zachodniopomorskim zalesiono dotychczas ponad 12 tys. gruntów rolniczych klasy VI i VIz oraz nieu ytków.
Jest to najlepsza forma ochrony powierzchni ziemi, przynosz ca wymierne efekty
przyrodnicze i społeczne. Istot obecnie prowadzonej gospodarki le nej jest uwzgl dnienie w szerokim zakresie działa opartych na kryteriach ekologicznych, maj cych na
celu przywrócenie i zachowanie zgodno ci biocenozy le nej z biotopem, obj cia
ochron prawn najcenniejszych jej fragmentów, przy jednoczesnej społecznej aprobacie prowadzonych działa . Aby uzyska akceptacj społeczn słu by le ne prowadz działalno edukacyjn kierowan głównie do dzieci i młodzie y szkolnej.
48
49
50
9.3. Stan rodowiska
W roku 1998 nakłady na ochron rodowiska w województwie zachodniopomorskim wyniosły 326,8 mln zł, co w przeliczeniu na 1 mieszka ca daje 188,7 zł. Najwi ksza cz
tych nakładów wydatkowana była na ochron wód (46,8%) i powietrza
(40,5%).
Specyficzne problemy ochrony rodowiska wyst puj na obszarach opuszczonych
przez stacjonuj ce do 1993 r. na obszarze obecnego województwa wojska Federacji
Rosyjskiej. Szkody wyrz dzone na tych terenach zostały zinwentaryzowane i oszacowane. Obecnie prowadzi si najpilniejsze prace rekultywacyjne i zabezpieczaj ce.
Inne problemy wynikaj ze specyfiki obszaru uj ciowego Odry, gdzie zlokalizowane s najwi ksze porty i stocznie. W zwi zku z t funkcj gospodarcz istnieje konieczno utrzymywania w stanie eglownym zarówno Odry, jak i Zalewu Szczeci skiego. Wymaga to ci głego pogł biania torów wodnych. Problem składowania refulatów wydobytych z dna zbiorników wodnych domaga si szybkiego rozwi zania.
Istotna jest sprawa czysto ci wód powierzchniowych. W ostatnich latach, w rezultacie wzrostu nakładów na ochron wód, budowy nowoczesnych oczyszczalni cieków, rozbudowy sieci kolektorów, a tak e dzi ki ograniczeniu ilo ci cieków przemysłowych, jako wód powierzchniowych znacznie si poprawiła. Zauwa alna poprawa
jako ci wody nast piła w Odrze powy ej Szczecina, w Inie i w Wogrze poni ej Połczyna Zdroju. Stwierdzono te popraw jako ci wód Regi, dzi ki czemu mo liwe było cofni cie zakazu k pieli na pla ach nadmorskich w Mrze ynie.
Ładunki zanieczyszcze odprowadzanych ze ciekami zmniejszyły si nie tylko w
wyniku budowy oczyszczalni, ale tak e w rezultacie oszcz dnego gospodarowania
wod i stosowania zamkni tych obiegów wody w zakładach przemysłowych.
Mimo widocznej poprawy jako wód nie jest jeszcze zadowalaj ca. Ocena ogólna
badanych rzek wypada z reguły niekorzystnie; w wi kszo ci rzek na znacznej długo ci
płyn wody pozaklasowe. Najwi ksz bol czk jest brak oczyszczalni komunalnych w
Szczecinie, skutkiem czego przekraczane s normy zanieczyszcze w uj ciu Odry, na
Zalewie Szczeci skim i w Zatoce Pomorskiej.
W latach 1990-98 przebadano 129 jezior. Z tego do pierwszej klasy czysto ci zakwalifikowano tylko 3 jeziora; 64 nale do II klasy czysto ci, 47 do III klasy, a wody
15 z nich s pozaklasowe.
Analiza danych o emisji zanieczyszcze powietrza pozwala stwierdzi , e główne
ich ródła znajduj si na terenie aglomeracji szczeci skiej. Poza tym rejonem w zasadzie dotrzymywane s obowi zuj ce normy emisji zanieczyszcze . Na stan powietrza
atmosferycznego istotny wpływ ma tzw. niska emisja, z małych zakładów i gospodarstw domowych. Likwidacja jej ródeł (m.in. przez zmian systemów ogrzewania z
w glowych na gazowe) wpłyn łaby na obni enie st enia dwutlenku siarki i pyłów w
powietrzu. Pogarsza si jednak stan powietrza atmosferycznego w du ych aglomeracjach miejskich, co ma zwi zek z rosn cym nat eniem ruchu samochodowego. Badania przeprowadzone w miejscowo ciach uzdrowiskowych nie wykazały, w dłu szych
przedziałach czasowych, przekroczenia norm dopuszczalnych dla tego typu obszarów.
51
Gospodarka odpadami przemysłowymi i komunalnymi na terenie województwa,
podobnie jak w całej Polsce, nie jest zadowalaj ca. Ostatnie lata charakteryzowały si
wzrostem ilo ci wytwarzanych odpadów, zarówno komunalnych, jak i przemysłowych. Na składowiskach odpadów komunalnych stosowane s ró ne technologie i
zró nicowany stopie zabezpiecze przed negatywnym wpływem na otoczenie. W
wielu gminach województwa prowadzone s intensywne prace zwi zane z porz dkowaniem gospodarki odpadami komunalnymi.
Obci enie obszaru województwa odpadami przemysłowymi jest zró nicowane.
Głównymi ich producentami s zakłady poło one wokół aglomeracji szczeci skiej.
Niezb dne jest podj cie działa na rzecz zwi kszenia wtórnego wykorzystania odpadów. Problemem w skali województwa s tak e odpady medyczne. Unieszkodliwianie
tych szczególnych odpadów wymaga opracowania specjalnego programu dla całego
regionu.
Wysokie nakłady na ochron rodowiska oraz sprzyjaj ce tym działaniom postawy
samorz dów lokalnych s mocn stron województwa. Skutki tych poczyna to
zmniejszone ilo ci emitowanych pyłów i gazów oraz poprawiaj ca si jako wód powierzchniowych. Słab stron stanowi stan gospodarki odpadami, którego poprawa
wymaga du ych nakładów finansowych i zmian w sposobie my lenia o rodowisku.
III. UWARUNKOWANIA ZEWN TRZNE ROZWOJU
WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
Rozwój województwa zachodniopomorskiego z racji jego poło enia geograficznego w Polsce i w Europie podlega silnym uwarunkowaniom zewn trznym. Maj one
charakter przestrzenny, społeczny, gospodarczy i polityczny. Składaj si na nie czynniki o ró nej sile działania, wszystkie one jednak tworz zewn trzne ramy istnienia i
funkcjonowania regionu.
Obok ogólnie znanych, wymienionych ju wy ej czynników, odnotowa tu wypada równie miejsce województwa zachodniopomorskiego w rankingach województw
dotycz cych poszczególnych obszarów ycia społeczno-gospodarczego oraz „sił polityczn ”, mierzon zaanga owaniem regionalnych i lokalnych polityków i działaczy w
prace ponadregionalnych gremiów decyzyjnych oraz wynikaj cymi st d realnymi
mo liwo ciami wpływu przedstawicieli województwa na ponadregionalne rozstrzygni cia systemowe. Maj one w dalszej kolejno ci wpływ na tworzenie odpowiadaj cych regionowi „warunków startu”.
Szczególnie istotne wydaj si przy tym czynniki transgraniczne. Pod hasłem tym
nale y rozumie kontakty zarówno w wymiarze krajowym (granica z s siednimi pa stwami), jak i wojewódzkim (granice z s siednimi województwami).
1. Uwarunkowania przestrzenne
Wbrew pozorom to wła nie uwarunkowania przestrzenne wydaj si najwa niejsze dla funkcjonowania regionu. Poło enie w kraju, w Europie i w układzie krain
przyrodniczo-geograficznych decyduje o wielu szansach i barierach rozwoju na nie-
52
omal wszystkich płaszczyznach ycia społeczno-gospodarczego województwa. Na
uwarunkowania przestrzenne składaj si jednocze nie transgraniczne uwarunkowania
przyrodnicze, infrastrukturalne i komunikacyjne.
Województwo zachodniopomorskie ma zatem do spełnienia daleko wi ksz rol
we wdra aniu polityki rozwoju i równowa enia przestrzennego Unii Europejskiej, wyra onej w dokumencie „Europejska Perspektywa Rozwoju Przestrzennego”
(ESDP), ni inne województwa. St d wynika potrzeba zaj cia stanowiska wobec rozwi za w dziedzinie gospodarki i polityki przestrzennej naszych zagranicznych s siadów w stopniu daleko bardziej szczegółowym ni wynikałoby to z podpisanych przez
Polsk konwencji i umów mi dzynarodowych. Z dokumentów strategicznych naszych
s siadów wynikaj propozycje konkretnych działa w zakresie kształtowania regionalnych i ponadregionalnych powi za w dziedzinie transportu, komunikacji i infrastruktury in ynieryjnej. Rozmieszczenie przej granicznych i rodzaj prowadzonych
na nich odpraw jest przy tym, pomimo perspektywy rychłego przyst pienia Polski do
Unii Europejskiej, zagadnieniem ci gle aktualnym.
Odpowiednie kształtowanie sieci osadniczej ma tak e istotne znaczenie, przyj ty
bowiem w Meklemburgii-Pomorzu Przednim model pasmowego rozwoju przestrzeni
zurbanizowanej czy te model zdecentralizowanej koncentracji realizowany przez
Wspólny Wydział Planowania Przestrzennego Kraju Zwi zkowego Brandenburgii i
Berlina ma okre lone implikacje dla przestrzennego rozwoju naszego województwa.
Dotyczy to równie sfery gospodarczej. W odró nieniu od Niemiec układ sieci osadniczej w Południowej Skanii, z rozproszonymi centrami koncentracji, ma niewielki
wpływ na rozwi zania wprowadzane w województwie zachodniopomorskim, bowiem
wszystkie kontakty odbywaj si drog morsk , a wi c za po rednictwem wybranych
jednostek sieci, posiadaj cych porty morskie lub lotnicze.
W celu nawi zania współpracy w tej dziedzinie zostały specjalnie utworzone:
Grupa Robocza do spraw. Planowania Przestrzennego Wspólnej Komisji Ochrony
rodowiska Meklemburgii-Pomorza Przedniego i Województwa Zachodniopomorskiego oraz Polsko-Niemiecka Grupa Robocza do spraw. Transgranicznej Gospodarki
Przestrzennej, skupiaj ca przedstawicieli krajów zwi zkowych Berlina i Brandenburgii oraz województw zachodniopomorskiego i lubuskiego. Z jednej strony przekładaj
one na poziom regionalny ustalenia Komitetu ds. Gospodarki Przestrzennej, funkcjonuj cego w ramach Polsko-Niemieckiej Komisji Mi dzyrz dowej do spraw Współpracy Regionalnej i Przygranicznej, z drugiej – wypracowuj niezale nie własne rozwi zania, b d ce podstaw pó niejszych rozstrzygni na poziomie rz dowym. Przykładem takich działa mog by : inicjatywa opracowania polsko-niemieckiego leksykonu
poj planistycznych (traktowanego obecnie w Europie jako modelowy przykład
współpracy w tej dziedzinie), czy tzw. mapa strukturalna województw szczeci skiego,
gorzowskiego i zielonogórskiego oraz Brandenburgii.
Prób okre lenia wspólnej polityki w stosunku do kształtu sieci osadniczej, a tak e
rozwi za komunikacyjnych (poprawa dost pno ci obszarów, transport publiczny),
budowy sieci miast, aktywizacji strukturalnie zapó nionych terenów rolniczych i zarz dzania przestrzeni jest realizowany obecnie – w ramach unijnego programu INTERREG IIC – projekt o nazwie BALTIC BRIDGE. Beneficjentami projektu po stronie polskiej s : Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego i Prezydent Miasta
53
Szczecina (Marszałek Województwa Lubuskiego wycofał si z uczestnictwa w projekcie), za partnerami ze strony Unii Europejskiej s : szwedzki region Skania i kraje
zwi zkowe RFN Brandenburgia, Berlin i Meklemburgia-Pomorze Przednie. Drugim
realizowanym w ramach INTERREGU IIC projektem jest WATERFRONT, zajmuj cy si kształtowaniem przestrzeni portowych miast nadmorskich. Projekt ten realizowany jest w basenie Morza Bałtyckiego; w orbicie jego zainteresowania s miasta
wszystkich pa stw nadbałtyckich. Ze strony województwa zachodniopomorskiego w
projekcie uczestniczy Szczecin.
Te i podobne działania, maj ce na celu transgraniczn synchronizacj rozwoju sieci osadniczej dla uzyskania zarówno optymalnego jej kształtu przestrzennego, jak i
wyposa enia, le u podstaw uło enia status quo po przyst pieniu Polski do Unii Europejskiej. Stopie wyposa enia miast, układ sieci komunikacyjnej, a co za tym idzie
ich dost pno , oferta usługowa (usługi wszystkich typów) i handlowa oraz status administracyjny decydowa b d o miejscu poszczególnych o rodków w hierarchii sieci
osadniczej, o strefach ci e naturalnych i wymuszonych oraz o ich zasi gu w odniesieniu do poszczególnych dziedzin ycia społeczno-gospodarczego. B d decydowa
np. o granicy strefy wpływów mi dzy Szczecinem i Berlinem.
W dziedzinie kształtowania i ochrony rodowiska naturalnego odnotowa nale y ju pomy lnie zako czone, jak i kontynuowane działania zmierzaj ce do ustanowienia wspólnych transgranicznych przyrodniczych obszarów chronionych. W pierwszym przypadku doskonałym przykładem mo e by utworzenie Mi dzynarodowego
Parku Doliny Dolnej Odry. Po stronie polskiej ma on status parku krajobrazowego, po
stronie niemieckiej narodowego, ale przedmiot i formy ochrony s takie same. Drugim
przykładem s działania zmierzaj ce do ustanowienia wspólnego polsko-niemieckiego
rezerwatu przyrody widwie-Gottesheide, czy postulowanego przez polskich i niemieckich przyrodników, obejmuj cego blisko połow byłego województwa szczeci skiego, rezerwatu biosfery (oprotestowanego po stronie polskiej przez wszystkie zainteresowane gminy i szereg instytucji). Podobnie rzecz si ma z programem Zielona
Wst ga Odra-Nysa, eliminuj cym aspekty transportowe zagospodarowania rzeki.
Działania te mog mie daleko id ce konsekwencje dla realizacji zamierze rozwojowych regionu i poszczególnych gmin, szczególnie na skutek ograniczania swobody
lokalizacji obiektów produkcyjnych o ró nym stopniu uci liwo ci dla rodowiska.
Dlatego ich zasadno powinna by ka dorazowo skrupulatnie analizowana.
Wła ciwym przykładem rozwi zywania tego typu problemów jest obejmowanie
poszczególnych obszarów tzw. planami zintegrowanego zarz dzania. Jest to kategoria
dokumentów planistycznych opisuj cych dopuszczalne i po dane działania w sferze
szeroko rozumianej przestrzeni, gospodarki i ycia społecznego przy szczególnym
uwzgl dnieniu zada z zakresu ochrony rodowiska, zgodnie z konstytucyjn zasad
zrównowa onego rozwoju. Dokumenty te powstaj w wyniku szerokich konsultacji i
dla ich zatwierdzenia wymagana jest pełna aprobata wszystkich zainteresowanych
stron. Nie maj one same z siebie mocy sprawczej, lecz uzgadniaj podział zada i
synchronizuj ich realizacj . Moc decyzyjn uzyskuje si przez przeniesienie ustale
do dokumentów stanowi cych prawo. Jest to czasami jedyny sposób przeanalizowania, zaplanowania i skoordynowania działa prowadz cych do osi gni cia wspólnego
celu i jednocze nie szeregu niezale nych celów własnych. Przykładem takich działa
jest realizowany w ramach programu HELCOM wspólny polsko-niemiecki projekt o
54
nazwie Zintegrowane Zarz dzanie Stref Przybrze n Zalewu Szczeci skiego, bardzo
trudny do przeprowadzenia zarówno w kontaktach mi dzynarodowych, jak i po stronie
ka dego z partnerów z osobna. Drugim przykładem jest animowany na szczeblu regionalnym, równie polsko-niemiecki projekt o nazwie Koncepcja Strukturalna Rozwoju Wysp Uznam – Wolin. Bardzo wa na dla cz ci województwa jest tak e realizacja rodowiskowo–wodnej i przeciwpowodziowej warstwy Programu dla Odry 2006,
b d cego efektem tzw. inicjatywy szczeci skiej po wielkiej powodzi w 1997 r.
Po przyst pieniu do Unii Europejskiej Polska b dzie musiała wypełni dwie podstawowe dyrektywy dotycz ce ochrony przyrody: tzw. dyrektyw ptasi i dyrektyw
siedliskow , czyli przyst pi do sieci NATURA 2000. Zało eniem sieci jest optymalizacja działa na rzecz zachowania dziedzictwa przyrodniczego Europy. Realizacja
tego celu jest jednym z najtrudniejszych wyzwa , jakie stan ły przed ochron przyrody w Unii Europejskiej. Oznacza bowiem konieczno współdziałania wielu instytucji,
pokonania niedostatku wiedzy o krajowych zasobach ró norodno ci przyrodniczej,
uzyskania społecznej akceptacji dla obj cia ochron proponowanych obszarów i mobilizacj znacznych rodków finansowych.
Kolejnymi istotnymi uwarunkowaniami rozwoju s transport i komunikacja.
Szczególnie w dziedzinie transportu tworzone s podwaliny pod utrzymanie pozycji
gospodarki naszego regionu i dalszego jej rozwoju. Transport to krwioobieg gospodarki i w tym kontek cie jego wła ciwy kształt i wydolno uzyskuj absolutny priorytet w ród celów strategicznych województwa. W kontek cie mi dzynarodowym mowa
jest tu o utrzymaniu i rozbudowie poł cze w transporcie morskim (przede wszystkim
porty w Szczecinie, winouj ciu, Policach i Kołobrzegu, ale tak e w Darłowie) i w
transporcie drogowym. W tym drugim przypadku dotyczy to podstawowego układu
tranzytowego: południkowego (modernizacja dróg krajowych: nr 3, nr 11, nr 31, nr 25,
budowa autostrady A3, obej cia zachodniego Szczecina wraz z przepraw w Policach)
i równole nikowego (modernizacja dróg krajowych nr 6 – w przyszło ci autostrady
Via Hanseatica – nr 10, nr 22). W okresie przej ciowym (przed akcesem Polski do
Unii) liczy si te poprawa funkcjonowania ruchu granicznego w drodze modernizacji
oraz rozbudowy przej granicznych. Planowane jest otwarcie dwóch nowych drogowych przej granicznych: Dobieszczyn/Hintersee i winouj cie/Garz. Strona niemiecka postuluje podj cie działa zmierzaj cych do otwarcia dwóch kolejnych przej
drogowych (Schwedt/Ognica i Gozdowice/Güstebieser Loose), za samorz d województwa zamierza wspiera działania gminy Gryfino o zmian statusu przej cia Gryfino/Mescherin z przej cia dla małego ruchu granicznego na drogowe przej cie graniczne dla samochodów osobowych.
W transporcie kolejowym uwarunkowaniem zewn trznym jest spadek zainteresowania narodowych przewo ników (w Polsce PKP, w Niemczech DB) utrzymaniem
odpowiedniego poziomu poł cze pasa erskich. Spadek zainteresowania ofert pasaersk w relacji Szczecin–Berlin jest wynikiem nieatrakcyjnego rozkładu jazdy i wysokich cen biletów jako pochodnej obecnych trudno ci finansowych obu przewo ników. Inaczej rysowa si mo e sytuacja w pasa erskim ruchu lokalnym b d cym w
gestii mniejszych przewo ników. Przykładem mo e by niemiecka inicjatywa Uznamskiej Kolei Uzdrowiskowej (UBB), zmierzaj ca do przedłu enia linii Wolgast–
Ahlbeck do winouj cia, a po budowie stałego poł czenia przez win – wł czenia jej
55
do polskiej sieci kolejowej, czy te próba uruchomienia poł czenia Berlin–Godków–
Szczecin przez istniej cy graniczny most kolejowy w Siekierkach.
Dla mi dzynarodowego kolejowego transportu osób i towarów istotne jest doko czenie rozpocz tej i współfinansowanej ze rodków unijnego programu PHARE CBC
(transza z 1997 roku) rozbudowy kolejowego przej cia granicznego Szczecin Gumie ce–Tantow/Grambow, w poł czeniu z budow stacji postojowej Szczecin Zaleskie
Ł gi, zapewniaj cej prawidłow obsług nowoczesnych składów pasa erskich.
W transporcie rzecznym kwesti podstawow jest realizacja rz dowego Programu
dla Odry 2006, szczególnie w cz ci po wi conej regulacji koryta rzeki i przystosowaniu jej do potrzeb transportowych. Pozwoli to polskim przewo nikom na gł bok
penetracj systemu dróg wodnych w Niemczedch, a za ich po rednictwem równie w
innych krajach Unii Europejskiej wpi tych we wspólny system wodny, nie tylko z
północy (kanał Haweli), ale równie z południa (kanał Odra–Szprewa–Bóbr).
W transporcie lotniczym du e znaczenie ma uzyskanie przez Regionalny Port
Lotniczy Szczecin Goleniów odpowiedniej ilo ci poł cze mi dzynarodowych.
Szczególnie interesuj ce s poł czenia z tzw. hub-ami, tj. portami lotniczymi o ogólno wiatowym zasi gu (Frankfurt nad Menem, Londyn, Pary , itd.). Poprawi to w
istotny sposób dost pno województwa dla odwiedzaj cych z całego wiata, w tym
równie potencjalnych inwestorów.
Generalnie nale y stwierdzi , i podstawowym zintegrowanym celem strategicznym w tej dziedzinie jest utworzenie Paneuropejskiego Korytarza Transportowego Doliny Odry wi cego wszystkie media transportowe i obsługuj cego zarówno układ mi dzyregionalny jak i mi dzynarodowy. Znacz c rol w uzasadnieniu
idei utworzenia takiego korytarza odegrały studia i analizy wykonane w ramach polsko-szwedzko-niemieckiego projektu o nazwie „TransLogis – wzmacnianie regionalnych struktur przestrzennych przez inteligentne multimodalne systemy transportowe”
realizowanego w ramach unijnego programu INTERREG IIc / Phare. Wyniki tego projektu, uzgodnione przez cztery zainteresowane regiony (Brandenburgia/Berlin, Meklemburgia-Pomorze Przednie, Południowa Skania i Województwo Zachodniopomorskie) stanowi czytelne wsparcie dla takiego wła nie kształtu podstawowych powi za
komunikacyjnych w regionie.
Nie mniej istotne wydaj si powi zania infrastrukturalne ł cz ce Polsk przez
województwo zachodniopomorskie z systemami infrastrukturalnymi Europy, jak i samo województwo z systemami krajowymi. Mowa tu przede wszystkim o zasilaniu w
energi elektryczn i gaz, cho w odniesieniu do niektórych obszarów (np. winoujcia) dotyczy to tak e sieci wodoci gowych i kanalizacyjnych. Ju obecnie istnieje
potrzeba budowy poł cze sieci elektroenergetycznych najwy szych napi z systemem elektroenergetycznym Europy Zachodniej oraz analogicznych poł cze gazoci gowych. W najbli szych latach musi nast pi znaczne przy pieszenie rozwoju infrastruktury, aby jej stan nie był barier rozwoju społeczno-gospodarczego regionu i kraju.
56
2. Uwarunkowania społeczne
W tej dziedzinie w układzie zewn trznym dominuj c rol odgrywa b d dyrektywy Unii Europejskiej o swobodnym przepływie osób, likwiduj ce bariery w wyborze miejsca osiedlenia si , uzyskania obywatelstwa i podejmowania pracy.
Konsekwencj takiego stanu rzeczy b dzie automatyczny odpływ najwy ej wykwalifikowanych i dynamicznych jednostek do regionów najbardziej atrakcyjnych pod
wzgl dem stopnia rozwoju cywilizacyjnego, o wysokim poziomie innowacyjno ci i
dost pno ci do dóbr i usług oraz nieska onym rodowisku naturalnym. Drugim biegunem takiej sytuacji mo e sta si napływ do regionu du ych grup ludno ci z krajów
ubo szych, o ni szym poziomie rozwoju cywilizacyjnego, z towarzysz cymi im modelami zachowa społecznych (kultura, religia, wychowanie młodzie y) znacznie odbiegaj cymi od akceptowanych w Polsce wzorów.
Uwarunkowaniem o zdecydowanie pozytywnym wyd wi ku jest natomiast rozwój
społecze stwa demokratycznego, polegaj cy na rozszerzaniu si wiadomo ci w kwestii praw i obowi zków obywatelskich, a tak e znajomo ci procedur instytucjonalnych. Brak znajomo ci procedur jest dla znacz cej cz ci mieszka ców województwa
barier utrudniaj c zainicjowanie i prowadzenie działalno ci gospodarczej (np. zaci gni cie kredytu, zało enie firmy).
Z utrzymywanej przez rozmaite organizacje i instytucje s siedzkiej wymiany gospodarczej, współpracy turystycznej i kulturalnej oraz kontaktów społecze stw polskiego i niemieckiego wynikaj powolne ale zauwa alne przemiany w mentalno ci
społecze stwa Pomorza Zachodniego i w jego systemie warto ci. Jest to proces o zabarwieniu pozytywnym, chocia nie brak krytyków wzmacniania współpracy i „otwierania si ” na s siada zza Odry. Daje on podstaw do ograniczenia obaw niemałej cz ci społecze stwa, zwi zanych z przyst pieniem Polski do Unii Europejskiej.
Z faktu przyst pienia do Unii Europejskiej wypływa b dzie konieczno zaj cia
si znacznie gł biej kwestiami równouprawnienia i zapobiegania ewentualnej dyskryminacji grup społecznych. Dotyczy to zarówno kobiet i dzieci, jak i grup narodowociowych czy religijnych.
3. Uwarunkowania gospodarcze
Na zewn trzne uwarunkowania gospodarcze składaj si zarówno uwarunkowania
wynikaj ce z układów mi dzynarodowych, jak wynikaj ce z polityki pa stwa i jej
konsekwencji dla rozwoju kraju jako cało ci i poszczególnych regionów.
Wynikaj ce z układów mi dzynarodowych:
• tendencje wyst puj ce we współczesnej gospodarce wiatowej, tj. w wiatowej
produkcji i handlu, przepływach bezpo rednich inwestycji zagranicznych, sytuacji na rynkach finansowych,
• zobowi zania Polski wobec Unii Europejskiej, wiatowej Organizacji Handlu
(WTO), OECD i NATO, wynikaj ce z podpisanych umów mi dzynarodowych,
tworz cych ramy dla podejmowanych działa gospodarczych,
57
• dynamiczny rozwój technologii (tzw. społecze stwa informacyjne), dynamiczny rozwój przedsi biorstw „nowej gospodarki”, dominuj ca rola sektora usług
w gospodarce,
• geograficzna blisko du ych rynków europejskich i nowopowstałych rynków
w regionie Morza Bałtyckiego.
Wynikaj ce z polityki pa stwa:
• czynniki demograficzne (maj ce m.in. bezpo rednie przeło enie na zasoby pracy), w tym w szczególno ci ujemny przyrost naturalny i proces starzenia si
ludno ci w wieku produkcyjnym,
• zasoby kapitału; wysokie zu ycie maj tku produkcyjnego, a w konsekwencji
wykorzystywanie przestarzałych technologii oraz niedostosowanie struktury
maj tku do kształtuj cego si popytu wewn trznego i zewn trznego stanowi
istotne bariery wzrostu; głównym czynnikiem dynamizuj cym procesy inwestycyjne powinna by aktywno rozwijaj cego si sektora prywatnego,
• inwestycje krajowe; wysokie tempo inwestowania pozostaje nieodzownym warunkiem rozwoju gospodarczego; utrzymanie dotychczasowego tempa rozwoju
gospodarczego rodzi ogromne potrzeby w zakresie przebudowy struktury gospodarki i podniesienia jej mi dzynarodowej konkurencyjno ci,
• napływ kapitałów zagranicznych, w tym przede wszystkim bezpo rednie inwestycje zagraniczne, a tak e inwestycje portfelowe, kredyty zagranicznych instytucji finansowych zaci gane przez polskie przedsi biorstwa, rodki z funduszy
pomocowych,
• peryferyjne poło enie z punktu widzenia rynku polskiego.
Uwarunkowania wynikaj ce z polityki pa stwa zawarte s przede wszystkim w
dokumentach długookresowych:
– „Polska 2025 – długookresowa strategia trwałego i zrównowa onego rozwoju”,
– „Strategia zrównowa onego rozwoju Polski do 2025 roku”(projekt),
– „Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju”,
– „Strategia finansów publicznych i rozwoju gospodarczego – Polska 20002010”,
– „Strategiczne kierunki rozwoju regionalnego kraju”,
oraz w strategiach, narodowej i sektorowych, na lata 2000-2006:
– „Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego” (projekt),
– „Narodowa Strategia Wzrostu Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów Ludzkich”,
– „Narodowa Strategia Rozwoju Transportu”(projekt),
– „Spójna Polityka Strukturalna Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich”,
– „Narodowa Strategia Rybołówstwa” (projekt),
– „Narodowa Strategia Ochrony rodowiska” (projekt).
58
Samorz dy wojewódzkie kierowa si b d konieczno ci uzyskania mo liwie
du ej zgodno ci celów rozwojowych regionów z celami i priorytetami strategii narodowej, bowiem b dzie to warunkiem wsparcie rozwoju regionu z bud etu pa stwa i ze
rodków pomocowych Unii Europejskiej.
Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego (projekt) zakłada koncentracj interwencji pa stwa w kilku podstawowych obszarach – priorytetach polityki rozwoju regionalnego do roku 2006. Nale do nich: rozbudowa i modernizacja infrastruktury
słu cej wzmacnianiu konkurencyjno ci województw, restrukturyzacja i dywersyfikacja ich bazy ekonomicznej, rozwój zasobów ludzkich, wsparcie obszarów zagro onych
marginalizacj , rozwoj mi dzynarodowej współpracy regionów.
4. Uwarunkowania polityczne
Na zewn trzne uwarunkowania polityczne składaj si , obok zobowi za płyn cych z podpisanych przez Polsk traktatów, umów mi dzynarodowych i ratyfikowanych konwencji, równie konsekwencje nadmorskiego i przygranicznego poło enia
województwa i wynikaj cej st d współpracy mi dzy instytucjami i urz dami, organizacjami społecznymi i gospodarczymi, przedsi biorstwami i poszczególnymi obywatelami. S to na przykład:
• w sferze gospodarczej wspomniane wy ej zobowi zania mi dzynarodowe
Polski,
• w sferze transportu (a po cz ci i gospodarki) polsko-niemieckie umowy o
swobodzie przepływu wokół wyspy Uznam, przej ciach granicznych i rodzajach ruchu granicznego, małym ruchu granicznym, ułatwieniach w ruchu granicznym itd.,
• w sferze zagadnie społecznych zawarty z Republik Federaln Niemiec
traktat o dobrym s siedztwie i przyjaznej współpracy,
• w sferze bezpiecze stwa decyzja o umiejscowieniu w Szczecinie Wielonarodowego Korpusu Północ-Wschód, udost pnienie armiom sojuszniczym poligonu drawskiego i zamiar utworzenia w winouj ciu bazy flotylli bałtyckiej
NATO.
Województwo zachodniopomorskie na odcinku l dowym graniczy z dwoma krajami zwi zkowymi Republiki Federalnej Niemiec: Meklemburgi -Pomorzem Przednim i Brandenburgi ; bezpo rednie kontakty ł cz je tak e z Berlinem. Interesy ekonomiczne, szczególnie w dziedzinie transportu, wi
region z Republik Czech i Republik Austrii. Cho nadmorskie poło enie i funkcjonowanie zespołu portów Szczecin- winouj cie otwiera regionowi mo liwo ci utrzymywania szerokich kontaktów
mi dzynarodowych, szczególna uwaga skupiona jest na najbli szych s siadach: Szwecji (południowa Skania) i Danii (wyspa Bornholm), a tak e bardziej odległym, lecz
wa nym dla rozwoju przyszłych kontaktów, rosyjskim Okr giem Kaliningradzkim. Z
tymi wła nie regionalnymi partnerami wi
województwo zachodniopomorskie
umowy i porozumienia.
Na uwag zasługuje fakt, i poło enie nadmorskie i przygraniczne stymuluje niezwykle szybki rozwój kontaktów mi dzynarodowych przede wszystkim na poziomie
59
gmin. Zupełnie inny, pełniejszy charakter ma współpraca mi dzynarodowa na szczeblu województw. Nie mniej dynamiczna ni w przypadku gmin, ma ona jednak wymiar prawdziwie transgranicznych rozstrzygni , a nie tylko bie cej współpracy. W
jej ramach tworzone s warunki współpracy w dziedzinie w ochrony rodowiska,
transgranicznego planowania przestrzennego, rozwoju zasobów ludzkich i aktywno ci
gospodarczej. Aktualna sytuacja społeczno-polityczna stwarza szerokie mo liwo ci
rozwoju współpracy mi dzynarodowej regionów. Przyst pienie Polski do Unii Europejskiej jeszcze te mo liwo ci poszerzy.
Podkre lenia wymaga działalno Euroregionu Pomerania, grupuj cego komunalne zwi zki celowe po stronie szwedzkiej (południowa Skania), niemieckiej (Meklemburgia-Pomorze Przednie i dwa powiaty z Brandenburgii) i polskiej. Po stronie polskiej do Komunalnego Zwi zku Celowego Gmin Pomorza Zachodniego Pomerania
nale 92 gminy z całego województwa.
Władze Euroregionu Pomerania przyj ły 29 lutego 2000 r., wspóln Koncepcj
Rozwoju i Działania Euroregionu Pomerania, której podstawowe rozstrzygni cia
(przynajmniej na lata 2000-2006 w polskiej cz ci Euroregionu) pokrywaj si z zawartymi w niniejszej strategii. Wynika st d, i realizacja cz ci istotnych dla rozwoju
województwa zamierze , realizowanych przez samorz dy terytorialne i podmioty gospodarcze, sterowana b dzie przez konkretny podmiot (Komunalny Zwi zek Celowy
Gmin Pomorza Zachodniego Pomerania). STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO pełni b dzie w tym wypadku rol koordynacyjn .
Zarówno kraje zwi zkowe RFN, jak i południowa Skania niezale nie, cho z
uwzgl dnieniem efektów prac komunalnych zwi zków celowych, programuj swój
rozwój regionalny. Z analizy strategii rozwoju niemieckich i szwedzkich partnerów
województwa zachodniopomorskiego wysnu mo na nast puj ce wnioski:
• U podstaw konkurencyjno ci Brandenburgii i Meklemburgii-Pomorza Przedniego le y poziom wykształcenia społecze stwa. Szkoły wy sze w Greifswaldzie i
Stralsundzie wraz ze swoimi uniwersyteckimi i pozauniwersyteckimi placówkami
o wiatowymi i badawczymi b d utrzymane i rozwijane. Maj one sta si ródłem
innowacyjnych technologii dla wszystkich dziedzin przedsi biorczo ci. Dzi ki swoim
kontaktom w Regionie Morza Bałtyckiego powinny promieniowa na wschód.
•
W turystyce nale y spodziewa si ostrej konkurencji. Turystyka ma sta si
wydajnym, całorocznym ródłem uzyskiwania dochodów.
•
Poł czenia z innymi regionami oraz poł czenia wewn trzne regionów s siaduj cych maj w najbli szym czasie ulec poprawie w wyniku rozbudowy szlaków komunikacyjnych oraz ich wydajniejszej obsługi.
• Brandenburgia i Meklemburgia-Pomorze Przednie dzi ki swemu przygranicznemu poło eniu maj by nie tylko obszarami tranzytowymi, lecz równie aktywnymi
kreatorami transgranicznych stosunków gospodarczych.
• Berlin generuje silne potrzeby w dziedzinie sp dzania czasu wolnego i udost pniania terenów pod budownictwo jednorodzinne.
• Władze przygranicznych krajów zwi zkowych RFN jednoznacznie opowiadaj
si za zwi kszeniem udziału eglugi ródl dowej w przewozach towarów.
60
• Wszystkie granicz ce regiony podkre laj , i wa nymi elementami długofalowej i politycznie po danej współpracy s grupy robocze tworz ce wspóln ponadgraniczn strategi .
W tym kontek cie (podobie stw i ró nic) nader istotnego znaczenia nabiera
zwi kszenie roli pozycji województwa zachodniopomorskiego w Regionie Morza Bałtyckiego.
Realizacja polskiej racji stanu przeło y si mo e na stwarzanie dobrych warunków startu polskim województwom po przyst pieniu Polski do Unii Europejskiej.
Polska poprzez aktywny udział województw zachodniopomorskiego i pomorskiego w pracach nadbałtyckich euroregionów (Pomerania i Euroregion Bałtyk), a tak e w
innych formach aktywno ci (Konferencja Współpracy Subregionalnej Pa stw Morza
Bałtyckiego, VASAB 2010, HELCOM, Ars Baltica, Baltic 21, Zwi zek Miast Bałtyckich) powinna zacz odgrywa najwa niejsz rol w ród pa stw nadbałtyckich – rol
zwornika kulturowego, społecznego i gospodarczego mi dzy wschodem i zachodem.
Szczególn szans stwarza tu rozpocz ta w roku bie cym współpraca przy konstruowaniu wspólnego dokumentu programowego INTERREG IIIB dla Regionu Morza
Bałtyckiego. Dokument, obok analizy mocnych i słabych stron oraz szans i zagro e ,
wskazuje cele strategiczne rozwoju Regionu Morza Bałtyckiego, stawiaj c na jego
integracj , wzmacnianie pozycji w gospodarce globalnej, a tak e efektywne wykorzystanie zasobów regionu. Szczególn wag przywi zywa si winno do promocji struktur terytorialnych, wspieraj cych trwały rozwój Regionu Morza Bałtyckiego, udziału
w przygotowaniu i wprowadzeniu w ycie wspólnych strategii rozwoju przestrzennego
i koncepcji makroregionalnych, sprawnego i trwałego systemu transportu, komunikacji
i energetyki oraz technologii informatycznych. Osobnym istotnym zagadnieniem jest
promowanie przyrodniczego i kulturowego dziedzictwa oraz trwały rozwój stref przybrze nych, wysp i innych specyficznych regionów.
IV. UWARUNKOWANIA WEWN TRZNE ROZWOJU
WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
Jednoznaczne okre lenie uwarunkowa wewn trznych rozwoju województwa zachodniopomorskiego jest daleko trudniejsze ni w przypadku uwarunkowa zewn trznych. Wynika to z faktu, i zakwalifikowanie ich do pozytywnych lub negatywnych
zale y cz sto od przyj tej koncepcji rozwoju. Innymi słowy uwarunkowania w okrelonych okoliczno ciach pozytywne, generuj ce lub wspieraj ce rozwój, w innych
okoliczno ciach sta si mog hamulcem rozwoju.
Podobnie jak w przypadku uwarunkowa zewn trznych, uwarunkowania wewn trzne podzieli mo na na przestrzenne, gospodarcze, społeczne i polityczne.
1. Uwarunkowania polityczne
Wewn trzne uwarunkowania polityczne maj zgoła odmienny charakter ni zewn trzne i ujawniaj si poprzez lobbing funkcjonuj cych w regionie ugrupowa politycznych za poszczególnymi, cz sto odmiennymi, opcjami rozwoju. Jest rzecz oczy-
61
wist , e najbardziej po dane jest utrzymywanie jednolitej opcji rozwoju (poł czone
z uzyskaniem wcze niejszego konsensusu). cieranie si bowiem odmiennych postaw
wewn trz województwa skutkuje negatywn ocen zewn trzn . Region postrzegany
jest jako niespójny, trudny we współpracy, a anga owanie w nim zewn trznych sił i
rodków uwa ane jest za niepewne i nie do ko ca uzasadnione.
W województwie zachodniopomorskim istnieje zgoda rodowisk politycznych na
opracowanie i przyj cie apolitycznego (ponad podziałami partyjnymi) dokumentu
programuj cego rozwój regionu do 2015 r. Przy zało eniu, i podmiotem programowania strategicznego na poziomie województwa jest społeczno regionu, zgoda polityków na aktywn współprac przy kreowaniu strategii rozwoju stanowi aspekt ze
wszech miar pozytywny. Rozszerza bowiem kr g aktywnych uczestników budowania
strategii o koła decyzyjne i integruje je wokół prób zarysowania i rozwi zania istotnych dla rozwoju regionu problemów.
2. Uwarunkowania społeczne
Analiza uwarunkowa wskazuje na znaczne zró nicowanie zjawisk społecznych
na terenie województwa. Jedne z nich (np. bezrobocie) wyra nie ró nicuj województwo na dwie cz ci, wschodni i zachodni , inne (np. patologie społeczne) wi
si z
wi kszymi o rodkami miejskimi, niezale nie od ich geograficznego usytuowania w
regionie, jeszcze inne (np. wzrost zagro enia bezpiecze stwa, czy spadek jako ci
wiadcze medycznych) wyst puj w całym regionie.
3. Uwarunkowania gospodarcze
Na wewn trzne uwarunkowania gospodarcze składa si tradycja i rozmieszczenie
gał zi produkcji w regionie, poziom i jako konsumpcji oraz mo liwo ci ich zaspokajania, stopie rozwoju sił wytwórczych, zdolno do innowacyjno ci i przyjmowania
transferu nowych technologii, rozmieszczenie bazy gospodarczej i jej podatno na
restrukturyzacj , zdolno przedsi biorstw do sprostania pojawiaj cym si wymogom
w sferze jako ci, aktywno podmiotów gospodarczych, ich struktura bran owa i
wielko ciowa, wreszcie umiej tne wykorzystanie zaplecza, w tym miejscowych surowców i zasobów pracy.
Rozkład przestrzenny wymienionych wy ej uwarunkowa nie jest jednorodny.
Generalnie stwierdzi mo na, e intensywne ycie gospodarcze skupia si w wi kszych o rodkach miejskich, strefie przygranicznej i w pasie nadmorskim oraz w miastach le cych nad morskimi wodami wewn trznymi. Najwi kszym potencjałem dysponuj : stolica województwa Szczecin i drugi komplementarny biegun wzrostu Koszalin. Towarzysz im pozostałe miasta powiatowe.
Obszarami potencjalnego rozwoju gospodarczego s tereny po wojskach Federacji
Rosyjskiej w gminach: Borne Sulinowo, Chojna, Białogard, Stargard Szczeci ski,
winouj cie, Ustronie Morskie, Kołobrzeg.
Obszary wiejskie wykazuj mał dynamik rozwoju. Zwi zane jest to z przej ciowym załamaniem tradycyjnie rozwijaj cej si w regionie gospodarki rolnej. Małe miasta, naturalne o rodki obsługi, mog i powinny spełnia rol ognisk generuj cych wielofunkcyjny rozwój terenów wiejskich; powinny sta si o rodkami lokalizacji prze-
62
twórstwa rolno-spo ywczego. Mog „wysysa ” nadwy k siły roboczej z otaczaj cych wsi i oferowa kształcenie pracownikom rolnym w nowych zawodach.
Potencjalne kierunki rozwoju poszczególnych obszarów województwa ilustruje
Zał cznik Nr 1.
4. Uwarunkowania przestrzenne
Sie osadnicza województwa b dzie miała swoje najwi ksze szanse rozwoju na
obszarach:
• koncentracji aktywno ci ekonomicznej,
• dodatniego salda migracji ludno ci,
• intensywnego inwestowania,
• dynamicznego rozwoju wiod cych działów gospodarki,
• dynamicznego rozwoju budownictwa mieszkaniowego.
Obszary koncentracji aktywno ci ekonomicznej to obszary zwi zane z wyst powaniem znacznej liczby podmiotów gospodarczych. Znaczne ich zgrupowanie wyst puje w aglomeracji szczeci skiej, w zespole miejskim Koszalina, pasie przygranicznym i pasie nadmorskim. Z pozostałych obszarów punktowo koncentracja podmiotów gospodarczych wyst puje w rejonie Wałcza i Szczecinka. Obszary koncentracji wiadcz o du ej aktywno ci gospodarczej ludno ci, a ich dalszy rozwój wynika
b dzie z prostej zasady tzw. korzy ci wspólnej lokalizacji. Istniej ca grupa podmiotów
gospodarczych sprzyja powstawaniu dalszych, niekoniecznie z nimi współpracuj cych.
Obszary dodatniego salda migracji ludno ci w du ej mierze pokrywaj si z obszarami znacznego zag szczenia podmiotów gospodarczych i obszarami dynamicznego wzrostu liczby ludno ci. Wielko ci ruchów migracyjnych nie s znacz ce, ale te
nie s elementem decyduj cym o rozwoju osadnictwa. Obecnie wi ksze znaczenie
b d miały zmiany struktury wieku, zamo no ci społecze stwa i tendencje zmian w
dochodach i wydatkach ludno ci.
Obszary intensywnego inwestowania, o wska niku powy ej 3 tys. zł na mieszka ca, to winouj cie, Szczecin, Gryfino i My libórz (nakłady inwestycyjne w powiatach s redni nakładów gmin). Granic 3 tys. zł. osi gaj bez mała tak e Police i
Szczecinek. Najni sze warto ci, od 0,5 do 1 tys. zł na mieszka ca, wyst puj w powiatach Choszczno, Drawsko, Gryfice, Pyrzyce i Sławno.
Obszarami dynamicznego rozwoju wiod cych działów gospodarki s przede
wszystkim obszary turystyczne, jako maj ce najwi kszy wpływ na rozwój sieci osadniczej. Nale do nich pas nadmorski i pojezierza. Pas nadmorski jest obecnie intensywnie zagospodarowywany i towarzyszy temu rozwój osadnictwa. Promocja rozwoju
turystyki na pojezierzach pozwala prognozowa , e w przyszło ci tu te nast pi rozwój osadnictwa. Pierwsze pasmo potencjalnego rozwoju kształtuje si wzdłu południowej granicy województwa, od gminy Cedynia po gmin Wałcz, drugie pasmo rozci ga si od gminy Chociwel po gmin Biały Bór, a jego centrum stanowi Pojezierze
Drawskie.
63
Specyfika obszarów
Pas nadmorski cechuj jednoznacznie okre lone warunki rozwoju. S to sezonowo ruchu turystycznego, mało zró nicowana oferta turystyczna, słabe wyposa enie
infrastrukturalne owocuj ce pogarszaniem si stanu rodowiska przyrodniczego, niewydolny w sezonie układ komunikacyjny. Zainteresowanie wypoczynkiem nadmorskim w województwie jednak nie maleje, a wr cz zaczyna na nowo wykazywa tendencj zwy kow . Istnieje jednak zdecydowana potrzeba wydłu enia sezonu przez
wyposa enie miejscowo ci nadmorskich w odpowiednie elementy infrastruktury turystycznej oraz stałego podnoszenia jako ci i kompleksowo ci oferowanych usług.
Pas obszarów rolniczych charakteryzuje si wyst powaniem kompleksów gleb o
wysokich walorach bonitacyjnych i atrakcyjn struktur gospodarstw rolnych. Mieszka cy tych terenów tradycyjnie wi
swoje nadzieje na przyszło z rozwojem rolnictwa. Dla rozwoju tych terenów konieczne jest jednak umiej tne inwestowanie w popraw infrastruktury technicznej i komunikacyjnej. Konieczne jest tak e odpowiednie
podnoszenie kwalifikacji pracowników rolnych oraz przyci gni cie inwestorów zainteresowanych okołorolniczymi przedsi wzi ciami gospodarczymi. Cz
obszarów
rolniczych, szczególnie le cych na zapleczu pasa nadmorskiego, ma szans i powinna
sta si bezpo rednim zapleczem zaopatruj cym pas nadmorski w ywno .
Pas pojezierzy ma w perspektywie rozwój kwalifikowanej turystyki i wypoczynku. Na uwarunkowania te składaj si : wyst powanie du ej ilo ci zró nicowanych
zbiorników wodnych, du y udział terenów le nych, interesuj ce formy przyrody o ywionej i nieo ywionej (obj tej w du ym stopniu ochron prawn ).
Strefa przygraniczna to obszar niejednorodny, korzystaj cy ci gle jeszcze z dobrodziejstwa handlu przygranicznego, a tym samym obszar znikomego rzeczywistego
bezrobocia. Dla utrzymania tempa wzrostu funkcjonuj ce tu podmioty gospodarcze
powinny znaczn cz
swoich zysków inwestowa w tworzenie nowoczesnej bazy
usługowej i rozszerzanie jej oferty, a tak e w nowoczesne przedsi wzi cia produkcyjne.
Uwarunkowania przyrodnicze, infrastrukturalne, transportowe i turystyczne
ilustruj mapy na str. 65-69.
Na podstawie szerokich analiz podzielono województwo zachodniopomorskie na
obszary wielkoprzestrzenne i obszary funkcjonalne (charakteryzuj ce si wyst powaniem podobnych cech), a co za tym idzie pozwalaj ce na przypisanie im potencjałów
rozwojowych w okre lonych dziedzinach i wskazanie preferowanych kierunków rozwoju. Cało składa si na okre lenie struktury przestrzenno-gospodarczej województwa zachodniopomorskiego zilustrowanej w Zał czniku Nr 1.
64
65
66
67
68
69
V. ANALIZA SWOT (SYNTEZA)
Przedstawiona poni ej analiza mocnych i słabych stron oraz szans i zagro e (ang.
Strenghts, Weaknesses, Opportunities, Threats –- SWOT) jest syntez dziewi tnastu
tego typu analiz opracowanych przez 19 grup partnersko-eksperckich, zajmuj cych si
poszczególnymi działami ycia społeczno–gospodarczego województwa. Wiele kwestii podnoszonych było w sposób nieomal identyczny przez kilka lub nawet kilkanacie zespołów (niezale nie od zakresu sektorowych zainteresowa ), mo na je zatem
nazwa uniwersalnymi. Wiele za było tak szczegółowych, i mo na by je traktowa
jako punkt wyj cia do konstruowania ju nawet nie programu operacyjnego, a wła ciwie konkretnego programu działania, czyli trzy poziomy poni ej strategii.
Poni szy zbiór informacji o mocnych i słabych stronach regionu i stoj cych przed
nim szansach i zagro eniach jest uzgodnion wypadkow wiedzy o stanie i potrzebach
województwa uło onych przekrojowo, a nie sektorowo (w ramach poszczególnych
dziedzin). Niektóre zapisy z powodu swej lakoniczno ci mog wydawa si nie do
ko ca czytelne, ale zespół redakcyjny zło ony z przedstawicieli wymienionych grup
partnersko-eksperckich z pełn wiadomo ci dokonał takich wła nie rozstrzygni .
Analiza SWOT jest kontynuacj i podsumowaniem poprzedzaj cej j diagnozy
stanu województwa i w niej znajduje uzasadnienie wi kszo rozstrzygni .
MOCNE STRONY
SŁABE STRONY
• Przygraniczne i nadmorskie poło enie
• Niedostatecznie rozwini ta sie drogowa
i nie najlepszy jej stan techniczny, zarówno w układzie wewn trzregionalnym,
jak i zewn trznym
• Poło enie na skrzy owaniu wa nych
szlaków transportowych o znaczeniu
mi dzynarodowym w układzie północpołudnie i wschód-zachód
• Dobrze wykształcona baza przemysłowa
• Dobrze rozwini ta baza materialna portów morskich
• Nierównomiernie rozmieszczona baza
przemysłowa
• Kryzys eglugi i rybołówstwa
• Wysoki stopie dekapitalizacji maj tku
trwałego
• Du a powierzchnia obszarów wiejskich i
• Brak spójno ci w poziomie rozwoju, pole nych o znacznym potencjale gospodarczym
st puj ca marginalizacja niektórych
obszarów
• Korzystne warunki rozwoju turystyki
• Niewła ciwa struktura bazy turystycznej
zarówno w sensie przestrzennym jak i
jako ciowym
• Niewystarczaj ca w stosunku do stan• Stosunkowo dobrze rozwini ta baza
dardów europejskich baza i poziom
szkolnictwa wy szego i nauki
usług telekomunikacyjnych
70
• Du y odsetek ucz cych si i studiuj cych
• Pogarszaj ca si sytuacja demograficzna
regionu
• Dobrze wykształcone i przygotowane
kadry pracowników
• Pogarszaj ca si dost pno do infrastruktury społecznej (likwidacja szkół,
przedszkoli, domów kultury, wietlic)
• Dynamiczny rozwój instytucji obsługi
biznesu
•
•
•
•
•
• Wyst powanie deficytów w wyposa eniu w infrastruktur in ynieryjn , szczeDynamiczny rozwój sektora prywatnego
gólnie na obszarach wiejskich
Dost pno ró norodnych no ników
• Słabe wi zi nauki z praktyk , niezadoenergii, ze szczególnym uwzgl dnieniem
walaj cy poziom zainteresowania o rodródeł odnawialnych
ków naukowych działaniami innowacyjMo liwo lokalizacji nowych firm
nymi i transferem technologii
przemysłowych
• Niska mobilno zawodowa kadr praAktywno gospodarcza i społeczna
cowniczych
mieszka ców
• Brak systemu wspierania przedsi biorRó norodno kulturowa społecze stwa
czo ci
• Du a ró norodno przyrodniczokrajobrazowa, atrakcyjno turystyczna
• Brak dost pu do kapitału i tanich kredytów pozwalaj cych na rozpocz cie działalno ci gospodarczej
• Nieprzygotowanie administracji lokalnej
do aktywnej współpracy z inwestorami,
(np. brak czytelnych procedur w załatwianiu spraw, nadmierna biurokracja,
nieaktualne i nieelastyczne dokumenty
zarz dzania przestrzeni , niedostatki kadrowe)
• Słabe przygotowanie samorz dów terytorialnych, instytucji i podmiotów gospodarczych do korzystania ze wsparcia
finansowego Unii Europejskiej i mi dzynarodowych instytucji finansowych
• Niski stopie bezpiecze stwa w obrocie
gospodarczym, niewydolno wymiaru
sprawiedliwo ci
• Niski stopie bezpiecze stwa publicznego
71
SZANSE
ZAGRO ENIA
Zewn trzne
Zewn trzne
• Rozwój współpracy gospodarczej, społecznej i politycznej pa stw i regionów
w obszarze Morza Bałtyckiego
• Przedłu aj ce si negocjacje z Uni Europejsk
• Brak napływu kapitału, w tym zagranicznego
• Integracja z Uni Europejsk , dost pno
rodków pomocowych
• Dekoniunktura na wiatowym rynku e• Zniesienie praktyk protekcjonistycznych
glugowym
na wiatowym rynku okr towym
• Silna konkurencja o ciennych woje• Ustanowienie paneuropejskiego korytawództw i regionów pa stw przygraniczrza transportowego w dolinie Odry
nych
• Decentralizacja finansów publicznych i
wzmocnienie samorz dno ci lokalnej i
regionalnej
• Kryzys finansów publicznych i recentralizacja władzy
• Przedłu aj ca si dekoniunktura w polskim rolnictwie
• Aktywna polityka pa stwa wspieraj ca
rozwój małych i rednich przedsi biorstw
• Brak działa ze strony pa stwa w dziedzinie gospodarki morskiej
• Rozwój współpracy mi dzynarodowej,
transgranicznej i mi dzyregionalnej
• Brak decyzji o realizacji inwestycji
transportowych decyduj cych o dost pno ci województwa (autostrada A3, droga krajowa nr 6, Program dla Odry 2006)
Wewn trzne
Wewn trzne
• Mo liwo pozyskania kapitałów i tech- • Brak rodków finansowych na restrukturyzacj technologiczn przemysłu oraz
nologii oraz rozwoju zasobów ludzkich
na wła ciw rozbudow infrastruktury
w ramach współpracy mi dzynarodowej
komunikacyjnej i społecznej
(w tym euroregionalnej)
• Rozwój ekonomiczny województwa, w • Brak stabilno ci rozwi za prawnych,
szczególnie uci liwy dla potencjalnych
tym szczególnie obszarów przygraniczinwestorów zagranicznych
nych
• Brak stabilno ci na rynku kredytowym
• Rozwój szkolnictwa społecznego i prywatnego
• Zbyt powolna modernizacja i restrukturyzacja wsi i rolnictwa
• Rozwój kierunków kształcenia zgodnych
z potrzebami, szczególnie w obszarze
• Pogł biaj ca si dysproporcja dochodów
najnowszych technologii
bud etów gmin w stosunku do zada
gmin
• Mo liwo stworzenia kompleksowego,
zintegrowanego systemu transportu
• Pogł biaj ca si marginalizacja gospo-
72
(drogowego, wodnego, kolejowego, lotniczego, centrum logistycznego) owocuj cego popraw rodowiska naturalnego i
warunków ycia ludzi
• Stały rozwój małej i redniej przedsi biorczo ci w produkcji, handlu i usługach
darcza i społeczna niektórych obszarów,
rozszerzanie si strukturalnego bezrobocia i n dzy
• Kryzys o wiaty publicznej
• Wzrost zagro enia rozwojem patologii
społecznych (alkoholizm, narkomania i
in.) szczególnie w ród ludzi młodych i
dzieci
• Budowa systemu wsparcia dla małych i
rednich przedsi biorstw ze szczególnym
• Dalszy spadek bezpiecze stwa publiczuwzgl dnieniem technologii innowacyjnego, wzrost ilo ci kradzie y, rozbojów i
nych
wypadków komunikacyjnych
• Rozwój przechowalnictwa, przetwórstwa
• Post puj ca pauperyzacja pracowników
i obrotu płodami rolnymi
sfery bud etowej oraz emerytów i renci• Rozwój alternatywnych pozarolniczych
stów
ródeł utrzymania mieszka ców wsi (w
• Pogł bianie si trudno ci w dost pie do
tym agroturystyki, ekoturystyki i in.)
publicznych wiadcze zdrowotnych
• Rozwój ró norodnych form turystyki w
• Zaw anie si grup bior cych czynny i
oparciu o czyste i ró norodne rodowibierny udział w kulturze
sko przyrodnicze i kulturowe
• Brak aktywno ci zmierzaj cej do popra• Racjonalizacja rynku usług medycznych
wy bytu grup społecznych, rozwój po• Rozwój lecznictwa uzdrowiskowego w
staw roszczeniowych lub bierno ci i
oparciu o sprzyjaj ce warunki mikroklioczekiwania
matyczne oraz wyst puj ce w regionie
• Trudno ci w integracji społecznowody lecznicze i borowiny
politycznej regionu
• Zakwalifikowanie Szczecina do kategorii
europolu, co stwarza mu szans stania
si stolic „wielkiego” Regionu Pomorskiego, centrum naukowym, kongresowym, kulturalnym, o rodkiem targów
mi dzynarodowych
• Rozwój Koszalina jako komplementarnego bieguna wzrostu – regionalnego
o rodka innowacyjno ci i transferu technologii na bazie rozwijanego rodowiska
naukowego
• Stały wzrost zainteresowania ze strony
instytucji i podmiotów gospodarczych
problemami akcesu Polski do Unii Europejskiej i płyn cymi st d korzy ciami
• Poprawa bezpiecze stwa publicznego,
budowa regionalnego systemu przeciwdziałania zagro eniom, wdro enie sys73
temu indywidualnych projektów, szczególnie w du ych o rodkach miejskich i
na terenach intensywnego rozwoju turystyki
• Wzrost zainteresowania obywateli
wpływem na decyzje kształtuj ce warunki ycia społeczno ci lokalnych i na
rozwój regionu, rozwój instytucji obywatelskich
• Wzrost wiadomo ci ekologicznej, rozwój postaw proekologicznych
VI. WYZWANIA PRZYSZŁO CI
Współczesny wiat cechuje sie wzajemnych powi za i zale no ci. Ich działanie
mo na dostrzec w sferze polityki, ekonomii, ochrony rodowiska, kulturze i w sferze
szeroko rozumianych stosunków społecznych. Podlegaj im nie tylko całe pa stwa, ale
i pojedyncze regiony. Poniewa Polska wkroczyła na drog gospodarki rynkowej i
nieomal zupełnie otworzyła si na wiat, a wskutek wej cia do Unii Europejskiej poddana zostanie dodatkowym zabiegom globalizacyjnym, wymienione poni ej wiatowe
trendy – trendy globalne, czy jak wol niektórzy, megatrendy – dotkn j , a wi c i województwo zachodniopomorskie wcze niej czy pó niej. Trudno jest dzi sprecyzowa
jednoznacznie, które z wymienionych trendów, kiedy i z jaka moc , zaczn oddziaływa na nasz region i jego społeczno .
Prywatyzacja
Nast piło załamanie idei pa stwa opieku czego i odwrót pa stwa od wiadcze
społecznych. Własno prywatna staje si podstawowym elementem kształtowania
poziomu i jako ci ycia. Preferowane jest prowadzenie działalno ci na własny rachunek i zwi zane z tym zwi kszenie udziału małych i rednich firm w dokonuj cym si
procesie globalizacji i rozwoju ekonomicznym krajów i regionów. Restrukturyzacja
sektora pa stwowego nast puje w drodze absorpcji kapitału zagranicznego.
Rozwój nowoczesnych sektorów gospodarki
Sektory te okre lane s mianem sektorów eksplozyjnych. Nale y do nich zaliczy
m.in. przemysł informacyjny, szeroko rozumiany przemysł komputerowy (hardware,
software), przemysł telekomunikacyjny, usługi informatyczne i informacyjne, biotechnologie, technologie genetyczne, usługi konsultingowe, usługi wiedzy, media. S to
no niki nowych technik i technologii rozprzestrzeniaj ce si od dziedzin wiod cych do
innych sfer.
Rewolucja informacyjna
Wiedza i informacja staje si bezpo rednim czynnikiem produkcyjnym i coraz silniej decyduje o konkurencyjno ci. Rozwini te społecze stwa przechodz do ery cywi-
74
lizacji informacyjnej. Wa nym składnikiem omawianego procesu jest rozwój internetu.
Rosn ce znaczenie kapitału ludzkiego i warto ci niematerialnych w gospodarce
Kapitał intelektualny (wykształcone kadry), posiadane licencje, patenty, prawa autorskie, znaki towarowe (marki), know-how. Wypracowane procedury maj podstawowe znaczenie w wygrywaniu walki konkurencyjnej. Potwierdzeniem tezy w odniesieniu do kapitału ludzkiego jest obserwowany systematyczny wzrost udziału kosztów
pracy w kosztach ogółem (maleje konkurencyjno siły roboczej krajów rozwijaj cych
si , w tym Polski).
Powstawanie nowego rynku pracy
Realokacja zasobów pracy mi dzy sektorami, zmniejszaj ca si liczba konwencjonalnych miejsc pracy, powstawanie wirtualnych stanowisk pracy, tzw. telepraca,
podejmowanie współpracy w celu realizacji konkretnych projektów (m.in. zespoły
zadaniowe), prace interdyscyplinarne. Technika umacnia jednostk (komputer, faks,
telefon komórkowy, internet, poczta elektroniczna – nowoczesne techniki przekazu
informacji). Przygotowywanie indywidualnych ofert pracy.
Rosn ca specjalizacja pracy
Pojawiaj si coraz w sze specjalno ci wymuszone rosn c konkurencj . Firmy
skupiaj si na tzw. core business, tj. na tym, na czym znaj si najlepiej i gdzie maj
najwi ksz szans na uzyskanie trwałej przewagi konkurencyjnej.
Rosn ca mobilno
kapitału i ludzi
Miejsca pracy staj si w coraz wi kszym stopniu niezale ne od miejsca zamieszkania. Tendencja do cz stych zmian miejsc pracy. Mo na j uwa a za rezultat specjalizacji pracy – zmiana miejsca zamieszkania w zale no ci od popytu na prac , przemieszczanie za prac .
Rosn ca rola aspektów zwi zanych z ochron
rodowiska
Rozwój musi mie charakter trwały i zrównowa ony (sustainable development).
Proekologiczna technika. Zapotrzebowanie na produkty i opakowania nieszkodliwe
dla rodowiska (znak „zielony produkt” na opakowaniach). Racjonalna gospodarka
bogactwami naturalnymi, podkre lenie roli recyklingu.
Kogeneracja
Tworzenie rozproszonych ródeł energii. Wytwarzanie energii i ciepła jak najbliej miejsca zu ycia przez wspieranie rozwoju lokalnych elektrociepłowni gazowych.
W ci gu 10 lat ok. 20% energii b dzie pochodziło ze ródeł odnawialnych (oczywist
korzy ci s oszcz dno ci zwi zane ze skróceniem przesyłu energii i ciepła).
Urynkowienie gospodarki mieszkaniowej
Wzrost aktywno ci developerów, rozwój budownictwa mieszka na wynajem, porz dkowanie i rozwój rynku nieruchomo ci.
75
Rozwój e-commerce
Nast puje gwałtowny rozwój handlu przez internet, wspomagany rewolucyjnymi
zmianami w technologiach i organizacji pracy oraz powi zany z wprowadzaniem nowatorskich technik rozlicze finansowych.
Trend do ł czenia i przejmowania przedsi biorstw
Fuzje i przej cia drog poszukiwania przewagi konkurencyjnej, tak na rynku krajowym, jak i w wymiarze globalnym.
Rosn ca ranga sektora usług, w tym równie usług niematerialnych
Jest to przejaw specjalizacji pracy, koncentracji na tych działaniach, które mog
przynie najwi ksze korzy ci, dbało ci o jako oraz oszcz dno
rodków i czasu.
Dynamiczny rozwój sektora usług niematerialnych, a w szczególno ci usług konsultingowych (stymulowany zło ono ci działalno ci gospodarczej, w tym skomplikowaniem procedur bankowych, ubezpieczeniowych, inwestycyjnych, ksi gowych i prawnych), edukacyjnych (wzrasta zapotrzebowanie na wykształcenie i kwalifikacje, ustawiczne dokształcanie si traktowane jest jako konieczno wobec konkurencji na rynku pracy), investment banking.
Liberalizacja handlu wiatowego
Zanik barier w przepływie towarów (w szerokim rozumieniu, wł czaj c technologie).
Globalizacja gospodarki
Ró ne dziedziny ycia gospodarczego staj si cz ci gospodarki wiatowej. Zanikaj granice pomi dzy pa stwami w sensie ekonomicznym. Swobodny przepływ
towarów, kapitału i siły roboczej, dynamiczny rozwój koncernów ponadnarodowych –
mówi si o „czwartej rewolucji przemysłowej”.
Zanikanie walut krajowych
Wprowadzenie euro – przeciwwagi dla dolara ameryka skiego. Plany zast pienia
walut narodowych dolarem USA w niektórych gospodarkach Ameryki Płd.
Rosn cy udział hipermarketów w handlu detalicznym
Wysoki popyt na produkty wygodnego zakupu. Wyprowadzenie megastruktur
handlowych poza centra miast.
Produkty i usługi „szyte na miar ” klienta
Tworzenie ofert dostosowanych do indywidualnych potrzeb klienta. Permanentne
powstawanie nowych segmentów rynku. Tworzenie bezpo rednich stosunków mi dzy
przedsi biorstwem a otoczeniem. Rozwój produkcji bezmagazynowej (just in time
production).
Miniaturyzacja produktów przemysłowych
Post p naukowo-techniczny i konkurencja prowadz do powstawania coraz mniejszych i równocze nie spełniaj cych nowe funkcje produktów przemysłowych.
76
Rosn ca rola rynków papierów warto ciowych w gospodarce
Giełda staje si coraz wa niejszym ródłem pozyskiwania kapitału. Jest równie
istotnym składnikiem reguluj cym rozwój gospodarczy, m.in. poprzez realokacj kapitałów.
Powstawanie i rozwój ponadnarodowych struktur polityczno-gospodarczych
Unia Europejska, North American Free Trade Agreement (NAFTA).
Spójno
społeczna
Wzmocnienie działa na rzecz równo ci szans, modernizacji systemów zatrudnienia oraz podniesienia poziomu ycia.
VII. WIZJA WOJEWÓDZTWA
ZACHODNIOPOMORSKIEGO W 2015 ROKU
Województwo zachodniopomorskie, dzi ki swojemu korzystnemu poło eniu, pełni rol wa nego o rodka wymiany gospodarczej, kulturalnej i naukowej.
W 2015 r. jest ono obszarem o dobrej dost pno ci komunikacyjnej. Dzi ki integracji systemu transportowego województwa z systemami transportowymi krajów
Unii Europejskiej oraz basenu Morza Bałtyckiego rozwija si dynamicznie zespół portowy Szczecin- winouj cie, w pełni dyskontuj c dogodne poło enie w regionie bałtyckim. Szczecin dzi ki swojemu potencjałowi intelektualnemu, kulturalnemu i gospodarczemu jest wa nym partnerem dla Berlina i pełni w europejskim systemie sieci
osadniczej rol metropolii ponadregionalnej (europolu).
Zachodniopomorskie to region ludzi ucz cych si . O rodki akademickie Szczecina
i Koszalina odgrywaj wa n rol nie tylko w procesie stałego podnoszenia kwalifikacji, ale tak e w procesie kształtowania si społecze stwa informacyjnego. Wzrasta
liczba osób korzystaj cych z ró nych, nie tylko klasycznych form nauczania. W niektórych mniejszych o rodkach miejskich województwa powstaj prywatne i publiczne
uczelnie wy sze, ci le kooperuj ce z wi kszymi o rodkami; znaczenie tych placówek
przekracza jednak wyra nie wymiar lokalny i stanowi one centra aktywizacji nie tylko miast, b d cych ich siedzib , ale tak e ich otoczenia.
Zachodniopomorskie znajduje si w grupie pionierów cywilizacji informacyjnej w
Polsce. Rozwój nauki, rozbudowa sieci teleinformatycznych i wdra ane powszechnie
nowoczesne techniki informacyjne sprzyjaj innowacyjno ci gospodarki. Coraz cz ciej województwo staje si miejscem lokalizacji inwestycji zwi zanych z najbardziej
awangardowymi dziedzinami wysokiej techniki; ich efekt mno nikowy jest ródłem
przyspieszonego rozwoju gospodarczego regionu. Wzrasta liczba miejsc pracy
(zwłaszcza pracy wysokiej jako ci), a dzi ki informatyzacji poprawia si dost pno
rynku pracy.
Zachodniopomorskie produkty rolno-spo ywcze z powodzeniem konkuruj na
rynku krajowym i mi dzynarodowym, a obszary wiejskie, dzi ki skutecznie zrealizowanemu programowi wielofunkcyjnego rozwoju, stały si miejscem produktywnej
77
pracy, atrakcyjnego zamieszkania, a tak e wypoczynku dla mieszka ców wi kszych
miast. Rozwija si turystyka. Dzi ki dobrej dost pno ci i atrakcyjnym krajobrazom
województwo stanowi zaplecze weekendowe dla Berlina i regionów s siednich.
Szczególnie pojezierza s doskonałym miejscem uprawiania turystyki kwalifikowanej
i ekoturystyki, co przy rozwini tej infrastrukturze ochrony rodowiska i nowoczesnych
rozwi zaniach w dziedzinie transportu nie powoduje degradacji zasobów naturalnych.
Nast piła znaczna poprawa stanu rodowiska. W sposób zdecydowany wzrósł poziom
bezpiecze stwa. Program Partnerstwo dla Bezpiecze stwa zaowocował zwielokrotnieniem wska nika wykrywalno ci sprawców przest pstw, a w konsekwencji znacznie
ograniczył aktywno przest pców.
Kształtuje si nowa wiadomo regionalna i wzrasta integracja lokalnych społeczno ci. Zwłaszcza dla pokole urodzonych ju tutaj dobrze prosperuj cy region
staje si prawdziw „mał ojczyzn ”, z któr warto si identyfikowa i wi za z ni
swoj przyszło .
VIII. MISJA WOJEWÓDZTWA
ZACHODNIOPOMORSKIEGO
Misj województwa zachodniopomorskiego jest stwarzanie warunków
do osi gni cia zrównowa onego i trwałego rozwoju zgodnego ze
standardami Unii Europejskiej poprzez optymalne wykorzystanie
wszystkich dost pnych walorów województwa oraz wynegocjowanych
przez Polsk warunków akcesji
Przez postulat zrównowa onego i trwałego rozwoju rozumie si :
• aktywizacj gospodarcz województwa z zachowaniem zasad zrównowa onego
wzrostu ekonomicznego, z uwzgl dnieniem czynników ekologicznych i gospodarczych funkcji województwa (gospodarka morska, turystyka, transport, przemysł, rolnictwo), stanowi cych podstawy przewagi strategicznej regionu,
• popraw dost pno ci ekonomicznej i komunikacyjnej regionu i rozbudow jego
infrastruktury technicznej i ekonomicznej,
• rozwój nauki i budowanie wi zi strukturalnych mi dzy praktyk a nauk ,
• aktywizacj obszarów wiejskich na rzecz ich wielofunkcyjnego rozwoju oraz
wzrostu efektywno ci i konkurencyjno ci rolnictwa,
• wspieranie rozwoju małej i redniej przedsi biorczo ci,
• wdro enie regionalnej polityki równowa enia rynku pracy,
• działanie na rzecz polepszenia warunków ycia społeczno ci lokalnych w zakresie: edukacji, ochrony zdrowia, bezpiecze stwa, kultury, kultury fizycznej i
polityki społecznej,
• podejmowanie inicjatyw gospodarczych i społecznych na rzecz pełnej integracji
województwa i wyrównania szans rozwoju poszczególnych jego obszarów,
78
• rozwój współpracy mi dzyregionalnej, mi dzynarodowej i transgranicznej,
• wspieranie rozwoju demokracji lokalnej.
Standardy Unii Europejskiej, w znaczeniu u ytym w misji województwa, dotycz
wielu obszarów aktywno ci. W dziedzinie kontaktów mi dzyludzkich, w post powaniu administracyjnym, yciu politycznym czy gospodarce tego typu standardy okre la
acquis communautaire czyli dorobek prawny Unii Europejskiej. Obok wyst puj standardy funkcjonalne, których brak uprawnia do uzyskiwania subwencji unijnych (np.
poziom umieralno ci niemowl t, stopie zró nicowania wewn trznego regionu, poziom dochodu narodowego w odniesieniu do redniej krajów Unii itd.). Osobnym zagadnieniem s standardy stanowi ce normy techniczne i u ytkowe w odniesieniu do
grup produktów lub poszczególnych przedmiotów pozostaj cych w mi dzynarodowym obrocie towarowym. Stanowisko negocjacyjne Polski i acquis communautaire
jest praktycznie spisem tego, co zwykli my w Polsce okre la mianem standardów
Unii Europejskiej.
Przyj ta deklaracja misji pozwala na docelowy kompromis mi dzy sfer gospodarcz a społeczn , jako zgodny z konstytucyjnymi zało eniami modelu społecznej
gospodarki rynkowej.
Strategia rozwoju oparta o powy sz deklaracj misji ma w swoich zało eniach
przyczyni si do zwi kszenia konkurencyjno ci województwa w skali krajowej i
mi dzynarodowej, a w dalszej perspektywie do wzmocnienia jego strategicznej pozycji.
IX. UZASADNIENIE WYBORU CELÓW
STRATEGICZNYCH
Wyboru kierunków działa strategicznych w województwie mo na dokona na
podstawie trzech typów przesłanek:
– zwi zanych z jego atutami,
– wynikaj cych z dominuj cych na wiecie cywilizacyjnych trendów rozwoju,
– maj cych zwi zek z najbardziej dotkliwymi deficytami rozwoju.
Strategia, która nie ma słu y wył cznie utrzymaniu status quo, lecz przede
wszystkim nastawiona jest na „równanie do najlepszych”, powinna by oparta o dwa
pierwsze typy przesłanek. Przyjmujemy zało enie, e rozwi zanie kluczowych problemów rozwojowych województwa wymaga postawy aktywnej. Niemniej, kieruj c
si zasadami zrównowa onego rozwoju, zwracamy równie uwag na niedostatki i
zagro enia.
1. Czynniki wyboru zwi zane z lokalizacj
Województwo zachodniopomorskie le y w bezpo rednim s siedztwie regionów o
znacznym potencjale rozwojowym. Otoczenie krajowe stanowi województwa pomorskie i wielkopolskie, maj ce naturaln przewag wynikaj c z układu przestrzennego i
79
historii rozwoju gospodarczego. Poza tym województwo graniczy z krajami zwi zkowymi RFN: Meklemburgi -Pomorzem Przednim i Brandenburgi oraz przez Bałtyk
s siaduje z krajami skandynawskimi, przede wszystkim z dynamicznie rozwijaj cym
si szwedzkim regionem Skanii.
Nadmorskie poło enie tworzy specyficzne uwarunkowania społeczno-gospodarcze
zwi zane z integracj i współprac krajów nadbałtyckich oraz z konieczno ci zintegrowanego zarz dzania stref przybrze n . Wa nym czynnikiem rozwoju województwa jest współpraca z Niemcami, a szczególnie z Berlinem.
Wszystkie te czynniki razem mog stanowi szans , ale mog te powodowa
marginalizacj regionu. W tej chwili mo na obserwowa tendencj relatywnego obniania si rangi Szczecina i województwa zachodniopomorskiego wobec otoczenia europejskiego i krajowego. W przypadku szybszego – potencjalnie – rozwoju regionów
s siaduj cych okaza si mo e, i renta poło enia nie wystarcza. Brak dostatecznej
aktywno ci ukierunkowanej na rozwój regionu mo e powodowa stopniowe pogarszanie si jego pozycji konkurencyjnej.
Ponadto województwo zachodniopomorskie, cho przestrzennie dosy spójne, nie
jest jednorodne gospodarczo. Krótki okres jego funkcjonowania wymaga uwzgl dnienia w strategii istniej cych ró nic i dysproporcji rozwojowych.
2. Uwarunkowania wewn trzne wyboru
Najwa niejsze uwarunkowania wewn trzne wynikaj z jednej strony z istniej cej
sieci osadniczej, z drugiej za maj zwi zek z kształtowaniem si procesów gospodarczych, w tym ze struktur i rozmieszczeniem poszczególnych gał zi gospodarki. Konsekwencj tych uwarunkowa jest niedostosowanie istniej cej infrastruktury transportowej i in ynieryjnej do rosn cych potrzeb rozwoju społecznego i gospodarczego.
Ró nice rozwojowe mi dzy pasem przygranicznym i nadmorskim, w porównaniu
z centrum oraz południowo-wschodni cz ci województwa, s przyczyn rosn cego
rozwarstwienia w poziomie ycia. Nierównowaga przestrzennego rozwoju w sferze
gospodarki nakłada si na problemy zwi zane z aktywizacj i restrukturyzacj obszarów wiejskich. Dominuj ce uwarunkowania rozwojowe znajduj odbicie w warunkach
i jako ci ycia społecze stwa. Miar tego zró nicowania jest strukturalne bezrobocie
w cz ci województwa, dysproporcje w poziomie o wiaty i wska niku skolaryzacji, w
poziomie ochrony zdrowia i opieki społecznej, bezpiecze stwa publicznego, dost pnoci dóbr kultury oraz podstawowych dóbr i usług.
W województwie wyst puj dwa bieguny rozwoju: Szczecin i Koszalin. Ich potencjał intelektualny i gospodarczy zdecyduje o przyszłym kształcie i poziomie ycia
mieszka ców regionu. Na tym tle Szczecin jako stolica województwa ma szans odgrywa rol ponadregionalnego centrum gospodarczego, kulturalnego oraz wa nego
o rodka integracji regionalnej i europejskiej (europolu) i tym samym sta si wa nym
partnerem dla Berlina.
Czynnikiem wzmacniaj cym i stabilizuj cym pozytywne trendy rozwojowe jest
potencjał morski województwa. Nadmorski i przygraniczny charakter regionu nadal
sprzyja b dzie rozwojowi turystyki. Coraz wy szy poziom współpracy mi dzyregionalnej i tradycyjna, zwi zana z nadmorskim poło eniem województwa, gotowo spo-
80
łeczno ci lokalnych do przyjmowania ró norodnych wzorców ycia społecznego i gospodarowania podnie powinna stopie upodmiotowienia społecze stwa. Zbudowane
zostan w ten sposób lepsze warunki dla integracji z Uni Europejsk .
3. Zewn trzne uwarunkowania wyboru i trendy globalne
Uwarunkowania zewn trzne obejmuj wzajemne relacje województwa z najbli szym otoczeniem krajowym i zagranicznym, udział w inicjatywie VASAB 2010, specyficzne kontakty z Meklemburgi -Pomorzem Przednim i Skani (np. ochrona rodowiska morskiego Bałtyku), z Brandenburgi (BALTIC BRIDGE), powi zania komunikacyjne (TransLogis), relacje przestrzenne i gospodarcze z województwami lubuskim, pomorskim i wielkopolskim.
Jednym z najwa niejszych wyzwa jest ogólno wiatowy trend powi kszania dystansu mi dzy krajami, które przeszły ju tzw. rewolucj informacyjn , a krajami pozostaj cymi na dotychczasowej cie ce rozwoju. Zasoby surowcowe i mo liwo ci
produkcyjne przemysłu przestaj by czynnikami determinuj cymi wzrost. Coraz wyra niej wida , e społecze stwo przyszło ci to tzw. społecze stwo informacyjne, za
podstawowym czynnikiem produkcji w coraz wi kszej mierze okazuje si informacja i
wiedza. Zastosowanie nowych technik informacyjnych legło u podstaw obserwowanego w ostatnim dziesi cioleciu dynamicznego rozwoju gospodarki Stanów Zjednoczonych. Unia Europejska odpowiedziała na to wyzwanie tzw. inicjatyw Bangemanna,
jeszcze wi kszy nacisk kład c na ró norakie cywilizacyjne, gospodarcze i społeczne
zastosowania tych technik. Działania słu ce wej ciu województwa zachodniopomorskiego na t drog rozwoju mog da efekty niewspółmiernie wi ksze ni klasyczne
rodki, takie jak otwarcie rynku czy przyci ganie inwestycji. By znale si w grupie
zwyci zców wy cigu cywilizacyjnego, konieczne b dzie skupienie uwagi na działaniach na rzecz zmniejszania dystansu technologicznego, edukacyjnego, informatycznego dziel cego region od najlepszych.
W wietle tego wyra nie rysuj si korelacje mi dzy czterema celami strategicznymi, jakie stawia sobie województwo zachodniopomorskie. Celami warunkuj cymi
powodzenie całej strategii okazuj si : zapewnienie warunków do rozwoju zasobów
ludzkich oraz szeroko poj ta dost pno województwa (w tym informacyjna). Bez ich
realizacji trudno u progu epoki postindustrialnej mówi zarówno o konkurencyjno ci
regionu, jak i o jako ci ycia.
81
CELE STRATEGICZNE
CELE PO REDNIE
WSPOMAGANIE ROZWOJU
DEMOKRACJI LOKALNEJ
INTEGRACJA SPOŁECZNO CI
REGIONU
WZMACNIANIE TO SAMO CI
NARODOWEJ, REGIONALNEJ
I LOKALNEJ W WARUNKACH
INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ
AKTYWIZACJA OBSZARÓW
WIEJSKICH W KIERUNKU ICH
WIELOFUNKCYJNEGO ROZWOJU
ORAZ WZROSTU EFEKTYWNO CI
ROLNICTWA
KSZTAŁTOWANIE I UTRZYMANIE
ŁADU PRZESTRZENNEGO ORAZ
DZIEDZICTWA KULTUROWEGO
82
STWORZENIE SPRZYJAJ CYCH
WARUNKÓW DO
ZRÓWNOWA ONEGO ROZWOJU
GOSPODARKI MORSKIEJ
TWORZENIE WARUNKÓW DLA ROZWOJU SPOŁECZE STWA INFORMACYJNEGO
ROZWIJANIE SYSTEMU PROMOCJI
REGIONU
KOSZALIN - KRAJOWY O RODEK
RÓWNOWA ENIA ROZWOJU
SZCZECIN JAKO EUROPOLE
ROZWÓJ FUNKCJI TURYSTYCZNOUZDROWISKOWEJ
WYKORZYSTANIE NAUKI JAKO
STYMULATORA ROZWOJU
ROZBUDOWA I MODERNIZACJA
INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ
STWORZENIE SPÓJNEGO SYSTEMU
REALIZACJI ZADA POLITYKI
SOCJALNEJ
DZIAŁANIE NA RZECZ WZROSTU
POZIOMU KULTURALNEGO
SPOŁECZE STWA
KREOWANIE ZDROWEGO STYLU
YCIA
STWORZENIE SPÓJNEGO SYSTEMU
REALIZACJI ZADA OCHRONY
ZDROWIA I BEZPIECZE STWA
ZDROWOTNEGO
ZAPEWNIENIE BEZPIECZE STWA
I PORZ DKU PUBLICZNEGO
I ZWI KSZENIE POCZUCIA
BEZPIECZE STWA LUDNO CI
ZACHOWANIE, OCHRONA
I ODTWARZANIE WALORÓW
RODOWISKA PRZYRODNICZEGO
TWORZENIE WARUNKÓW DLA
RÓWNOWA ENIA ROZWOJU
GOSPODARKI WOJEWÓDZTWA
ZACHODNIOPOMORSKIEGO
STWORZENIE ZRÓWNOWA ONEGO,
DOST PNEGO I ZINTEGROWANEGO
SYSTEMU TRANSPORTOWEGO
BUDOWANIE SPOŁECZE STWA
UCZ CEGO SI
PODNIESIENIE JAKO CI
YCIA W REGIONIE
POWSZECHNA
DOST PNO
DÓBR, USŁUG
I INFORMACJI
STWORZENIE WARUNKÓW
DO ROZWOJU
ZASOBÓW LUDZKICH
POPRAWA
KONKURENCYJNO CI
WOJEWÓDZTWA
ZACHODNIOPOMORSKIEGO
„MISJ WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO JEST STWARZANIE
WARUNKÓW DO OSI GNI CIA ZRÓWNOWA ONEGO I TRWAŁEGO
ROZWOJU ZGODNEGO ZE STANDARDAMI UNII EUROPEJSKIEJ
POPRZEZ OPTYMALNE WYKORZYSTANIE WSZYSTKICH DOST PNYCH
WALORÓW WOJEWÓDZTWA ORAZ WYNEGOCJOWANYCH PRZEZ
POLSK WARUNKÓW AKCESJI”
4. Cele strategiczne i cele po rednie
Cel strategiczny 1: Stworzenie warunków do rozwoju zasobów ludzkich
Podstawowym zagro eniem z punktu widzenia województwa funkcjonuj cego w otoczeniu regionów o wzgl dnie wysokiej atrakcyjno ci rynków pracy jest ucieczka najzdolniejszych jego mieszka ców. Wa ny problem wewn trzny, zwi zany ze struktur przestrzenn (obszary wiejskie), to nierówno w dost pno ci i poziomie o wiaty i nauki.
Obok wymienionych zagro e wyst puj problemy z kształtowaniem wiadomo ci
społecze stwa obywatelskiego i budowaniem jego struktur. Brak tradycji w funkcjonowaniu tych struktur jest przyczyn słabych wi zi lokalnych i regionalnych. W dobie
przemian strukturalnych w Polsce integracja oraz postawy obywatelskie społeczno ci regionalnej s niezb dnym warunkiem sprawnego funkcjonowania województw samorz dowych i sprostania wyzwaniom, jakie przed nimi stoj . Przemiany cywilizacyjne oraz
zasady, w oparciu o które odbywa si proces integracji europejskiej, wymuszaj te bardziej konsekwentne działania na rzecz niwelowania wszelkiego rodzaju nierówno ci społecznych i kulturowych wynikaj cych z przynale no ci do okre lonej mniejszo ci (narodowej, wyznaniowej itp.) lub z powodu płci.
Problemów rozwoju zasobów ludzkich nie mo na jednak traktowa wył cznie w kategoriach unikania zagro e . Ich jako bowiem mo e by wa niejszym czynnikiem rozwoju województwa ni renta poło enia i potencjał gospodarczy. Obok problemów zwi zanych z szeroko poj t dost pno ci województwa jest to kluczowe pole, na którym rozstrzygnie si przyszło regionu. Dotychczasowe do wiadczenia dziesi ciu lat samorz dno ci wskazuj jednoznacznie, e przyczyn przewagi konkurencyjnej wielu gmin były
nie posiadane zasoby naturalne, ale jako i kompetencje władz, wykształcenie i przedsi biorczo mieszka ców oraz integracja społeczno ci lokalnej. Z drugiej strony, patrz c
globalnie, mo na stwierdzi oczywisto zwi zku rewolucji edukacyjnej z szybkim rozwojem gospodarczym i cywilizacyjnym. Powodzenie działa na rzecz stworzenia warunków rozwoju zasobów ludzkich w sposób jednoznaczny okre la zatem szanse osi gni cia
przewagi konkurencyjnej województwa.
Cele po rednie i wyprowadzone z nich cele operacyjne przedstawia tabela.
83
CEL STRATEGICZNY:
STWORZENIE WARUNKÓW DO ROZWOJU ZASOBÓW LUDZKICH
CELE PO REDNIE
CELE OPERACYJNE
Wczesne wyrównywanie szans rozwojowych i
edukacyjnych
Upowszechnienie pełnego wykształcenia redniego we
wszystkich rodowiskach – wyrównywanie szans
edukacji na poziomie wy szym
Przemiany struktury edukacji zawodowej
poszczególnych szczebli (zasadniczego, redniego i
wy szego) z uwzgl dnieniem standardów europejskich
oraz potrzeb i warunków lokalnych
BUDOWANIE
Rozwój powszechnej edukacji ustawicznej oraz
SPOŁECZE STWA
specjalistycznej edukacji zawodowej, w tym tak e
UCZ CEGO SI
zapewnienie równo ci szans na rynku pracy
Podnoszenie kwalifikacji osób zatrudnionych, ze
szczególnym uwzgl dnieniem małych i rednich
przedsi biorstw
Polepszenie warunków realizacji edukacyjnych funkcji
szkolnictwa wy szego
Rozwój współpracy regionalnej i mi dzynarodowej w
zakresie edukacji
Wspieranie działa słu cych umocnieniu to samo ci
WZMACNIANIE
regionalnej przy zachowaniu ró norodno ci tradycji,
TO SAMO CI NARODOWEJ, dorobku i dziedzictwa kulturowego
REGIONALNEJ I LOKALNEJ Rozwój współpracy mi dzynarodowej i wzrost udziału
kultury w procesie integracji europejskiej
W WARUNKACH
INTEGRACJI
EUROPEJSKIEJ
Wzmocnienie to samo ci regionalnej
INTEGRACJA
Małe ojczyzny jako element integracji, rozwijania
SPOŁECZNO CI REGIONU zainteresowa historycznych oraz kulturowych
mieszka ców regionu
Rozwój instytucji samorz du gospodarczego i
zawodowego
Rozwój organizacji pozarz dowych i wspieranie
inicjatyw obywatelskich
WSPOMAGANIE ROZWOJU Przeciwdziałanie marginalizacji grup społecznych z
DEMOKRACJI LOKALNEJ powodów politycznych, społecznych,
narodowo ciowych, religijnych
Upowszechnianie znajomo ci procedur w administracji
i gospodarce
84
Cel strategiczny 2: Powszechna dost pno
dóbr, usług i informacji
Powa n barier rozwoju województwa s dysproporcje przestrzenne. Nale y te bra
pod uwag zagro enie marginalizacj wynikaj ce z relatywnie szybszego rozwoju otoczenia.
Przeciwdziałanie tym niebezpiecznym tendencjom mo na zamkn w ha le „dost pno województwa”. W naszej strategii nadajemy temu poj ciu bardzo szerokie znaczenie; dotyczy ono tak dost pno ci zewn trznej, jak i wewn trznej. Obejmuje dost pno
komunikacyjn , informacyjn oraz dost pno podstawowych dóbr i usług. Celem władz
województwa winno by zatem takie działanie, które zmierzałoby do likwidacji barier „na
wej ciu” dla podmiotów z zewn trz, jak i zwi kszałoby szanse mieszka ców obszarów
gorzej rozwini tych i mniej korzystnie poło onych na pełne uczestnictwo w yciu gospodarczym i społecznym regionu.
rodkami słu cymi realizacji tego celu b d działania na rzecz poprawy infrastruktury transportowej i in ynieryjnej oraz kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego. To
ostatnie przyczyni si do zmniejszenia kosztów niezb dnych inwestycji. Działania w zakresie infrastruktury teleinformatycznej pozwol zbudowa podstawy społecze stwa informacyjnego. Nie mo na jednak oczekiwa satysfakcjonuj cych efektów tych wysiłków
bez gotowo ci społecze stwa do wykorzystania pojawiaj cych si w zwi zku z tym mo liwo ci. Zadaniem stoj cym przed województwem byłoby zatem tworzenie powszechnego dost pu nie tylko do infrastruktury, ale tak e do ródeł informacji.
Cele po rednie i wyprowadzone z nich cele operacyjne przedstawia tabela.
85
CEL STRATEGICZNY:
POWSZECHNA DOST PNO
DÓBR, USŁUG I INFORMACJI
CELE PO REDNIE
STWORZENIE
ZRÓWNOWA ONEGO,
DOST PNEGO I
ZINTEGROWANEGO
SYSTEMU
TRANSPORTOWEGO
Zrównowa onego – tzn. spełniaj cego wymogi
ochrony rodowiska naturalnego i bezpiecze stwa
Dost pnego – dla ludzi i ładunków
Zintegrowanego:
– z krajowym i mi dzynarodowym systemem
transportowym
–
w intermodalnych / multimodalnych
transportowych ła cuchach l dowych i wodnol dowych (morskich i ródl dowych)
ROZBUDOWA I
MODERNIZACJA
INFRASTRUKTURY
TECHNICZNEJ
TWORZENIE WARUNKÓW
DLA ROZWOJU
SPOŁECZE STWA
INFORMACYJNEGO
CELE OPERACYJNE
Opracowanie i realizacja kompleksowego programu
modernizacji i rozwoju infrastruktury transportowej
oraz systemu transportowego województwa do roku
2020, zintegrowanego z systemem i infrastruktur
krajow i mi dzynarodow , który zapewniłby
usprawnienie dost pno ci komunikacji w całym
regionie
Integracja systemu transportowego województwa z
systemami transportowymi krajów Unii Europejskiej i
Regionu Morza Bałtyckiego
Budowa nowych przej granicznych zgodnie z
polsko-niemieck umow rz dow , modernizacja i
rozbudowa istniej cych przej granicznych, poprawa
dost pno ci komunikacyjnej przej granicznych
Programowanie, za pomoc rodków organizacyjnych
i ekonomiczno-finansowych, rozwoju komunikacji
publicznej (zbiorowej) w obsłudze ruchu
pasa erskiego, ze szczególnym uwzgl dnieniem
transportu kolejowego i autobusowego
Rozwój telematyki
Zapewnienie zaopatrzenia w energi zgodnego ze
standardami Unii Europejskiej
Zaopatrzenie w wod konsumpcyjn o odpowiedniej
jako ci i ilo ci całego obszaru województwa
Opracowanie zintegrowanego programu oczyszczania
cieków, osi gni cie wysokiego stopnia ich
oczyszczania
Utworzenie sprawnego, kompleksowego systemu
zarz dzania gospodark odpadami (komunalne,
przemysłowe, niebezpieczne)
Budowa nowoczesnej sieci telekomunikacyjnej
umo liwiaj cej ł czno i szerokopasmow transmisj
danych
Stworzenie przyjaznego dla rodowiska systemu
ochrony przeciwpowodziowej
Stworzenie dro nej struktury sieci teleinformatycznej
Rozwijanie warunków edukacji informatycznej
Rozwój usług informatycznych i internetowych
Powszechna dost pno
86
usług informatycznych
KSZTAŁTOWANIE I
UTRZYMANIE ŁADU
PRZESTRZENNEGO ORAZ
DZIEDZICTWA
KULTUROWEGO
Rozbudowa regionalnego Systemu Informacji
Przestrzennej
Przeciwdziałanie degradacji przestrzeni przez
nieskoordynowan działalno inwestycyjn
Podniesienie wiadomo ci o warto ciach
przestrzeni i procedurach prawnych w zakresie
zagospodarowywania przestrzeni
Racjonalizacja wykorzystania przestrzeni
zagospodarowanej i przekształcanej
Zintegrowane zarz dzanie przestrzeni
Wdra anie europejskiej perspektywy rozwoju
przestrzennego
Cel strategiczny 3: Poprawa konkurencyjno ci województwa
zachodniopomorskiego
Konkurencyjno regionu definiujemy jako zdolno do długotrwałego zrównowa onego rozwoju przy utrzymaniu przewag konkurencyjnych. Zgodnie z deklaracj misji województwa poj cie rozwoju nie dotyczy jedynie gospodarki, ale wszystkich sfer realizowania si zdolno ci ludzkich. Dlatego szeroko poj ta konkurencyjno obejmuje w równym stopniu produkty, usługi, czynniki produkcji, firmy, bran e, przemysły, jak i instytucje i warto ci społeczne.
Tak rozumiana konkurencyjno powoduje, i tworzenie warunków zrównowa onego
rozwoju staje si najwa niejszym celem po rednim, słu cym spełnieniu warunków okrelonych w celu strategicznym i misji województwa. Trwały i zrównowa ony rozwój, według programu Agenda 21 opracowanego na konferencji w Rio de Janeiro, obejmuje trzy
obszary: gospodarczy, społeczny i ekologiczno-przestrzenny. Ma on zapewni zaspokojenie zbiorowych i indywidualnych potrzeb oraz aspiracji społecze stwa z poszanowaniem
zasobów rodowiska przyrodniczego i kulturowego, a tak e ma pomóc w wyrównywaniu
dysproporcji rozwojowych.
Nawi zuj c do opisanych powy ej tendencji rozwoju cywilizacyjnego, zasadnicz rol ma tu do odegrania nauka jako stymulator procesów rozwojowych i jeden z najistotniejszych czynników, przy pomocy których realizowa si mo e innowacyjno gospodarki.
Popraw konkurencyjno ci regionu mo na uzyska te przez lepsze wykorzystanie
jego walorów przyrodniczych i krajobrazowych oraz atutów poło enia geograficznego.
Szczególn rol odegra tu rozwój funkcji turystyczno-rekreacyjnej zwi zany z obszarami
nadmorskimi oraz pojezierzami.
Du e znaczenie w realizacji strategii rozwoju województwa oraz integracji z Uni
Europejsk b dzie miał Szczecin jako stolica województwa i najwi kszy o rodek miejski
87
w regionie. Przy zaistnieniu korzystnych warunków Szczecin ma szans sta si o rodkiem nauki, kultury i gospodarki o statusie europolu.
Z drugiej strony istotn barier rozwoju mo e by obecna sytuacja obszarów wiejskich. Skutkiem zachowania aktualnych trendów b dzie dualizacja struktury przestrzennej, polegaj ca na przyspieszeniu rozwoju w strefie przygranicznej i nadmorskiej i stagnacji lub nawet regresie na obszarach rolniczych w centrum województwa. My l c o
równowa eniu rozwoju i poprawie konkurencyjno ci województwa podejmowa nale y
zdecydowane działania na rzecz aktywizacji tych obszarów.
Stworzenie warunków dla zrównowa onego rozwoju województwa i uzyskanie
przewagi konkurencyjnej jest ci le zwi zane z systemem promocji regionu. Poprzez
promocj ukierunkowan na potencjalnych inwestorów, turystów i budowanie wizerunku
regionu stwarzamy mo liwo skutecznej realizacji przyj tych celów.
Wskazane poni ej cele po rednie słu ce realizacji celu strategicznego, jakim jest poprawa konkurencyjno ci województwa zachodniopomorskiego, musz uwzgl dnia zasady zrównowa onego i trwałego rozwoju oraz optymalne wykorzystanie dost pnych walorów województwa.
Cele po rednie i wyprowadzone z nich cele operacyjne ilustruje tabela.
CEL STRATEGICZNY:
POPRAWA KONKURENCYJNO CI WOJEWÓDZTWA
ZACHODNIOPOMORSKIEGO
CELE OPERACYJNE
CELE PO REDNIE
Budowanie warunków dla podnoszenia
innowacyjno ci
Działanie na rzecz zmian struktury gospodarki w
kierunku zwi kszenia udziału sektorów
charakteryzuj cych si wysok stop wzrostu
TWORZENIE WARUNKÓW Ograniczanie dysproporcji rozwoju pomi dzy
DLA RÓWNOWA ENIA
ró nymi obszarami województwa
zachodniopomorskiego przez opracowanie i
ROZWOJU GOSPODARKI
wdra
anie regionalnego programu preferencji
WOJEWÓDZTWA
ZACHODNIOPOMORSKIEGO inwestycyjnych
Wspieranie rozwoju małej i redniej
przedsi biorczo ci
Promowanie procesów sprzyjaj cych postawom
pro-innowacyjnym
88
WYKORZYSTANIE NAUKI
JAKO STYMULATORA
ROZWOJU
STWORZENIE
SPRZYJAJ CYCH
WARUNKÓW DO
ZRÓWNOWA ONEGO
ROZWOJU GOSPODARKI
MORSKIEJ
Zbudowanie wi zi strukturalnych mi dzy
praktyk a nauk
Tworzenie warunków do transferu technologii
przez wspieranie efektywnie działaj cych
zespołów badawczych
Stworzenie warunków do poszerzenia ródeł
finansowania bada naukowych prowadzonych w
układzie krajowym i mi dzynarodowym
Zintegrowanie eglugi morskiej z transportem
l dowym w ramach intermodalnych ła cuchów
transportowych
Restrukturyzacja przedsi biorstw armatorskich
Restrukturyzacja przemysłu stoczniowego
Zapewnienie sprawnego dost pu do portów
morskich od strony morza i l du
Wzmocnienie mi dzynarodowej konkurencyjno ci
portów morskich
Restrukturyzacja rybołówstwa
Przygotowanie rolnictwa, przetwórstwa rolnospo ywczego i marketingu artykułów rolnych i
rybnych do wej cia w struktury Unii Europejskiej
oraz skutecznej konkurencji z rolnictwem unijnym
AKTYWIZACJA OBSZARÓW i krajowym
WIEJSKICH W KIERUNKU Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich
ICH WIELOFUNKCYJNEGO Zrównowa ony rozwój obszarów wiejskich
ROZWOJU ORAZ WZROSTU Poprawa warunków ycia i pracy ludno ci
wiejskiej ze szczególnym uwzgl dnieniem
EFEKTYWNO CI
obszarów popegeerowskich
ROLNICTWA
Wł czenie obszarów wiejskich w proces wzrostu
innowacyjno ci gospodarki
Aktywizacja małych miast jako naturalnego
zaplecza dla rozwoju obszarów wiejskich
Rozwój infrastruktury turystycznej i
towarzysz cej
Rozwój infrastruktury uzdrowiskowej
Stworzenie systemu powi za infrastruktury
turystycznej z uzdrowiskow w celu optymalnego
ROZWÓJ FUNKCJI
wykorzystania oferty turystycznej województwa
TURYSTYCZNOOkre lenie i rozwój regionalnego produktu
UZDROWISKOWEJ
turystycznego
Rozwój turystyki w cisłej korelacji z ochron
rodowiska naturalnego
Stworzenie wizerunku województwa jako rynku
turystycznego
89
Stworzenie nowoczesnych i spójnych
mechanizmów kreowania rozwoju turystyki
Wykształcenie profesjonalnych kadr obsługi ruchu
turystycznego i zarz dzania turystyk
Kształtowanie postaw pro-turystycznych oraz
upowszechnianie wiedzy krajoznawczej o regionie
w ród młodzie y i dzieci
Szczecin o rodkiem kształcenia europejskiego i
wiatowego
Szczecin jako element europejskiej sieci centrów
kultury
Szczecin centrum współpracy naukowej krajów
SZCZECIN JAKO EUROPOLE nadbałtyckich
Szczecin jako centrum instytucji gospodarki
morskiej
Szczecin jako centrum wystawiennicze
Zapewnienie obsługi logistycznej obszaru wpływu
Koszalin – miasto akademickie, o rodek naukowy
i innowacyjno-wdro eniowy
Koszalin – krajowy o rodek kultury
KOSZALIN – KRAJOWY
O RODEK RÓWNOWA ENIA Koszalin – krajowy o rodek sportu i rekreacji
Koszalin – miasto o silnych zwi zkach z morzem,
ROZWOJU
ponadregionalny o rodek obsługi ruchu
turystycznego
Wspieranie działa promocyjnych regionu oraz
form
i struktur lobbingu na rzecz regionu
ROZWIJANIE SYSTEMU
Integracja działa promocyjnych
PROMOCJI REGIONU
Prowadzenie aktywnej polityki informacyjnej
Cel strategiczny 4: Podniesienie jako ci ycia w regionie
Rozwój województwa nie mo e si odbywa bez zapewnienia odpowiedniej jako ci
ycia mieszka ców i osób przyjezdnych. Na wysok jako
ycia składaj si elementy
takie, jak stan rodowiska przyrodniczego, dost pno do ochrony zdrowia, dóbr kulturalnych, rynku pracy, poczucie bezpiecze stwa oraz równomierny rozwój społeczny. Istot jako ci ycia jest pozostawanie tych elementów we wzgl dnej harmonii. W dłu szym
okresie i w kontek cie zrównowa onego rozwoju jako
ycia musi by uwzgl dniania w
tym samym stopniu co potencjał gospodarczy.
W województwie mo na stwierdzi du e zró nicowanie wyznaczników jako ci ycia.
Aglomeracja szczeci ska i inne wi ksze o rodki miejskie charakteryzuj si dobrym dost pem do podstawowych usług i dóbr oraz do rynku pracy. Deficytowym dobrem jest tu
jednak (w ró nym stopniu dla ró nych o rodków) bezpiecze stwo publiczne i stan ro-
90
dowiska przyrodniczego. Na obszarach wiejskich natomiast dobrami deficytowymi s
prawie wszystkie wyznaczniki, z wyj tkiem bezpiecze stwa i stanu rodowiska przyrodniczego. Trudno wskaza w województwie obszar o wzgl dnej równowadze jako ci ycia; ponadto zró nicowanie mo na obserwowa zarówno w skali lokalnej (dysproporcje
w obr bie jednego o rodka), jak i w skali całego regionu.
Zmiany zachodz ce w kraju sprzyjały, jak dot d, powi kszaniu si tych dysproporcji.
Z drugiej strony towarzyszyło im pojawienie si nowych potrzeb i wzrost oczekiwa w
odniesieniu do standardu ycia. Generalnie wzrosła skala negatywnych zjawisk społecznych i patologii, a tak e pojawiły si nowe, np. zwi zane z bezrobociem. Istot działa
województwa w ramach celu strategicznego Podniesienie jako ci ycia w regionie powinno by przeciwdziałanie tym tendencjom. Równie wa ne jest te stworzenie oferty
krzewienia kultury i zdrowego stylu ycia.
Cele po rednie i wyprowadzone z nich cele operacyjne przedstawia tabela.
CEL STRATEGICZNY:
PODNIESIENIE JAKO CI YCIA W REGIONIE
CELE PO REDNIE
CELE OPERACYJNE
Ochrona zasobów wód powierzchniowych i
podziemnych oraz poprawa ich jako ci
Ochrona litosfery
Poprawa jako ci atmosfery
Ochrona rodowiska morskiego
ZACHOWANIE, OCHRONA I Zwi kszenie rozmiarów naturalnej i zbudowanej
retencji
ODTWARZANIE WALORÓW Zachowanie i skuteczna ochrona bioró norodno ci
RODOWISKA
regionu oraz stworzenie kompleksowych systemów
NATURALNEGO
ochrony przyrody
Utworzenie skutecznego systemu nadzoru i kontroli
stanu rodowiska
Podnoszenie kwalifikacji kadr zarz dzaj cych
rodowiskiem i wiadomo ci ekologicznej
społecze stwa
91
ZAPEWNIENIE
BEZPIECZE STWA I
PORZ DKU PUBLICZNEGO
I ZWI KSZENIE POCZUCIA
BEZPIECZE STWA
LUDNO CI
STWORZENIE SPÓJNEGO
SYSTEMU REALIZACJI
ZADA OCHRONY
ZDROWIA I
BEZPIECZE STWA
ZDROWOTNEGO
Rozpoznawanie i zwalczanie przest pstw oraz
monitorowanie zagro e bezpiecze stwa
Udro nienie kanałów wzajemnego komunikowania
si mi dzy społecze stwem a organami cigania na
rzecz tworzenia lokalnych programów poprawy
poczucia bezpiecze stwa
Budowa i utrzymanie zintegrowanego systemu
działa antykryzysowych
Poprawa bezpiecze stwa w ruchu drogowym
Wzmocnienie kontroli granicznej weterynaryjnej,
fitosanitarnej i zwi zanej z przewozem materiałów
niebezpiecznych
Zwalczanie przest pczo ci granicznej
Zwi kszenie skuteczno ci funkcjonowania słu b
zapewniaj cych bezpiecze stwo i porz dek
publiczny
Opracowanie i wdro enie powiatowych programów
współpracy podmiotów pa stwowych,
samorz dowych i komercyjnych w zakresie
ochrony osób i mienia
Edukacja dzieci i młodzie y szkolnej rodkiem do
poprawy wiadomo ci społecznej o zagro eniach
bezpiecze stwa
Wypracowanie optymalnego modelu systemu
ochrony zdrowia i koordynacja działa w tym
zakresie
Zapewnienie wysokiej jako ci opieki medycznej w
dziedzinie całodobowej podstawowej opieki
zdrowotnej, specjalistycznej opieki ambulatoryjnej i
opieki stacjonarnej
Reorganizacja ratownictwa medycznego
Stworzenie systemu rozwoju promocji zdrowia i
profilaktyki
Podnoszenie poziomu wykształcenia personelu
medycznego
Przekształcenia własno ciowe zakładów opieki
zdrowotnej
Wła ciwe zabezpieczenie sanitarnoepidemiologiczne województwa
92
KREOWANIE ZDROWEGO
STYLU YCIA
DZIAŁANIE NA RZECZ
WZROSTU POZIOMU
KULTURALNEGO
SPOŁECZE STWA
STWORZENIE SPÓJNEGO
SYSTEMU REALIZACJI
ZADA POLITYKI
SOCJALNEJ
Stworzenie warunków dla przygotowania
specjalistycznej kadry pedagogicznej i sportowej
dla potrzeb kultury fizycznej
Oparcie perspektyw rozwoju kultury fizycznej w
województwie na mocnych podstawach bada
naukowych
Poprawa bazy dla potrzeb wychowania fizycznego,
sportu i rekreacji ruchowej
Upowszechnienie aktywno ci fizycznej, rekreacji
rodzinnej i zdrowego trybu ycia
Wzrost uczestnictwa społecze stwa w kulturze i
poziomie edukacji artystycznej
Tworzenie warunków rozwoju rodowiska kultury
oraz wspieranie inicjatyw kulturalnych
Kształtowanie nowych i zaspokajanie istniej cych
warto ciowych potrzeb kulturalnych
Ograniczenie pauperyzacji społecze stwa i walka z
ubóstwem i społeczn izolacj
Pomoc rodzinom w prawidłowym wypełnianiu ich
roli społecznej
Tworzenie warunków do integracji społecznej i
ekonomicznej dla ludzi niepełnosprawnych
Bezpiecze stwo społeczne i socjalne dla osób
starszych
X. REALIZACJA (WDRA ANIE) STRATEGII ROZWOJU
WOJEWÓDZTWA
1. Program wdra ania
STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO pokazuje i syntetycznie opisuje strategiczne cele rozwoju i przypisane im cele po rednie. Z kolei cele porednie rozpisane s na cele operacyjne, z których wyprowadzone zostan w nast pnym
okresie programowania tzw. programy operacyjne, stanowi ce zestawy poszczególnych
zada (działa i przedsi wzi ), ze wskazaniem czynników odpowiedzialnych za ich realizacj , zakładanych efektów, niezb dnych nakładów rzeczowych i finansowych, mo liwych do uruchomienia ródeł finansowania, a tak e harmonogramu realizacji.
Realizacja poszczególnych zada zło y si ma na realizacj celów operacyjnych, a
przez nie na realizacj wy ej postawionych celów po rednich, za ich po rednictwem za –
celów strategicznych, tak by na ko cu tej drogi zrealizowany został cel nadrz dny, czyli
misja województwa zachodniopomorskiego.
93
Przyj cie przez Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego, w drodze uchwały,
dokumentu STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO uruchomi
proces opracowania tych wygenerowanych w ramach prac nad strategi programów operacyjnych, które zyskaj aprobat radnych województwa w trakcie debaty nad projektem
STRATEGII. Sektorowo zorientowane programy operacyjne zostan nast pnie adaptowane
lub przekształcone w formuł tzw. programów wojewódzkich.
Zgodnie z art.12a, wprowadzonym do ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorz dzie
województwa, Sejmik Województwa okre la zasady, tryb i harmonogram opracowania
programu wojewódzkiego, a po jego przygotowaniu przyjmuje go w formie uchwały.
Programy te staj si podstaw do rokowa z ministrem wła ciwym w sprawach rozwoju
regionalnego o uj cie okre lonych zada i warunków ich realizacji w kontrakcie wojewódzkim. Stanowi równie podstaw do konstruowania aplikacji (wniosków) o wsparcie
finansowe dla poszczególnych projektów rodkami Unii Europejskiej. Ten fakt stwarza
okre lone wymagania w stosunku do procedury budowania programu. S to wymagania
szerokiego uspołecznienia procesu programowania i podejmowania decyzji. Forma i tre
samego opracowania musi równie spełnia odpowiednie wymagania Komisji Europejskiej. Dobrym przykładem takiego horyzontalnego programu jest Wspólny Dokument
Programowy INTERREG III–PHARE CBC na lata 2000-2006.
Nad prawidłow implementacj programów, zarówno krajowych jak i unijnych, czuwa b dzie jeden lub kilka komitetów steruj cych. Zasady powoływania i pracy tych komitetów okre li Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego w drodze uchwały.
Uchwała Sejmiku b dzie musiała uwzgl dnia obowi zuj ce w tej mierze dyrektywy Unii
Europejskiej.
Zadania uj te w projekty przeznaczone do realizacji, zarówno inwestycyjne jak i bezinwestycyjne, wymagaj odpowiedniego zaplecza instytucjonalnego, zdolnego do ich implementacji i sprawnej obsługi. Rol tak winny odegra w naszym województwie – obok
odpowiednich słu b Marszałka Województwa – agencje rozwoju regionalnego i regionalne agencje promocji turystyki. Jednostki te nale y wzmocni odpowiednio przygotowan
merytorycznie kadr , tak by obok realizacji przypisanych im zada mogły tak e wykształci odpowiedni liczb fachowców w gminach, przedsi biorstwach, instytucjach i
organizacjach pozarz dowych.
Zakłada si , i realizacja strategii toczy si b dzie dwoma zasadniczymi nurtami.
Pierwszy z nich to obszar gospodarki i szeroko rozumianej infrastruktury, drugi za to
obszar szeroko rozumianych działa społecznych. Coroczna alokacja rodków do obu
tych nurtów ułatwi z jednej strony wybór projektów (działa ) kierowanych do realizacji,
hamowany dotychczas trudnymi do porównania kryteriami oceny, z drugiej za odsunie w
pewnym sensie problem wyboru „ ycie ludzkie czy jeszcze jeden kilometr drogi”.
Decyzje dotycz ce doboru projektów w ramach programów operacyjnych b d miały
zasadniczy wpływ na realizacj celów STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO. Z tego powodu, bior c pod uwag równie praktyki stosowane w tej
mierze przez Uni Europejsk , w niniejszym dokumencie sprecyzowa nale y ogólne
94
zasady, które b d miały zastosowanie podczas doboru projektów. Istotny jest fakt, e
kwestie te ujmowane s w podobny sposób w przepisach ogólnych funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, co ma pierwszoplanowe znaczenie dla drugiego etapu wdra ania
strategii, po wst pieniu Polski do Unii.
Istnieje szereg kryteriów, które zostan rozwa one podczas doboru projektów przez
wszystkie gremia odpowiedzialne za sterowanie procesem wdro enia, a tak e wszystkie
organy wdra aj ce w odniesieniu do projektów wspieranych rodkami Unii Europejskiej.
Kryteria te wynikaj bezpo rednio z ogólnych celów STRATEGII. S to:
• cele programu i rodków wspieraj cych,
• wpływ gospodarczy (mierzony na podstawie odpowiednich wielko ci dodatkowej
działalno ci gospodarczej i zatrudnienia), bior cy pod uwag potencjał wyst puj cy w danym miejscu oraz skutki ewentualnego przenoszenia działalno ci gospodarczej,
• zdolno ci finansowe (w przypadku projektów sektora produkcji oraz projektów
zwi zanych z parytetem siły nabywczej),
• efektywno inwestycji (ogólne korzy ci, wyra one w powy szych kryteriach, w
relacji do kosztu projektu),
• wpływ na rodowisko,
• wpływ na równo
szans, w szczególno ci równo
płci,
• wpływ na likwidacj ubóstwa,
• wpływ na rozwój obszarów wiejskich.
Oczekuje si , e pewien stopie elastyczno ci mo e by konieczny przy przenoszeniu
tych kryteriów na grunt poszczególnych programów oraz e waga przykładana do ka dego z nich b dzie si ró ni w wietle okre lonego programu operacyjnego lub stosowanego rodka wsparcia (terms of references Unii Europejskiej). Jednak e w celu zapewnienia
obiektywno ci i jawno ci w uzupełnieniach do programów znajd si specyficzne kryteria
stosowane w danym przypadku, wskazuj ce wła ciwe priorytety.
Wprowadzi nale y du y stopie konkurencyjno ci decyduj cy o doborze projektów
w ramach programów operacyjnych, szczególnie w przypadkach umo liwiaj cych dost p
sektora prywatnego do grantów. Generalnie system akceptacji grantów, opieraj cy si na
kolejce oczekuj cych, nie ma racji bytu. Zast piony on zostanie procedur opart na konkurencji, poza przypadkami gdzie byłoby to wyra nie niewła ciwe. Zał czniki do programów okre l w szczegółach, jak ta ogólna zasada b dzie stosowana.
W odniesieniu do du ych projektów infrastrukturalnych lub projektów zwi zanych z
sektorem produkcji, które oceniane b d na podstawie analizy kosztów i zysków, warto
ju dzi zastosowa podej cie i parametry opisane w odpowiednich dokumentach Unii
Europejskiej (Proponowane Zasady Robocze dla Analizy Kosztów i Zysków, czerwiec
1999 r.). W przypadku projektów jednorazowych (once-off projects) lub tam gdzie wy-
95
magana jest analiza kosztów i zysków, Komitet Steruj cy przeprowadzi lub zleci odpowiednie studium.
Oprócz ustalenia zasad kwalifikacji projektów istotne jest tak e okre lenie zasad
monta u instytucjonalnego i finansowego oraz zasad prowadzenia monitoringu i ewaluacji post pów w realizacji strategii.
2. Strategia a plan zagospodarowania przestrzennego województwa
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa jest, obok STRATEGII, drugim
podstawowym dokumentem uchwalanym przez Sejmik Województwa, decyduj cym o
rozwoju regionu.
Plan zagospodarowania przestrzennego jest przeniesieniem zapisów STRATEGII w sfer inwestycyjn . Plan ten nie ma charakteru przepisu gminnego, nie jest podstaw do wydawania decyzji administracyjnych, ale okre la kierunki racjonalnego wykorzystania
przestrzeni województwa. Jest natomiast podstaw do wprowadzania zada rz dowych i
wojewódzkich, słu cych realizacji ponadlokalnych celów publicznych, do studiów uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin i dalej do planów miejscowych (przy zastoswaniu procedury uzgodnie i opiniowania). Zadania te, uj te w programach wojewódzkich wyprowadzonych ze STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA, musz uzyska odpowiedni status prawny przez wpisanie ich do rejestru wojewódzkiego zatwierdzanego zarz dzeniem wojewody. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa poprzedzony jest pakietem pogł bionych studiów i analiz okre laj cych zasady i
warunki wdra ania i realizacji poszczególnych przedsi wzi . Jest to zatem jeden z dokumentów wykonawczych STRATEGII.
Wszelkiego rodzaju polityki, np. ochrony rodowiska naturalnego, rozwoju transportu, energetyki itd., w tym wła nie dokumencie b d zweryfikowane pod wzgl dem funkcjonalnym i przestrzennym. Oznacza to, i na tym etapie skonkretyzuj si lokalizacje
inwestycji. Na przykład w odniesieniu do polityki ochrony rodowiska przyrodniczego po
zako czeniu waloryzacji przyrodniczej gmin oraz opracowaniu planów ochrony parków
narodowych i planów ochrony parków krajobrazowych weryfikacji poddany b dzie zasi g terytorialny obszarów prawnie chronionych i forma ochrony. W tym kontek cie pokazane w cz ci diagnostycznej niniejszej STRATEGII mapy, ilustruj ce polityki działania
w wybranych sektorach, s jedynie wst pnym zarysem wybranych warstw koncepcji planu zagospodarowania przestrzennego województwa.
3. Zasady monta u instytucjonalnego i finansowego
Fakt, i podmiotem programowania strategicznego na poziomie regionalnym jest społeczno województwa, za sama STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA jest rodzajem
umowy społeczno-instytucjonalnej, sprawia, e w jej realizacj zaanga owane b d prawie wszystkie instytucje, urz dy administracji rz dowej i samorz dowej wszystkich
szczebli, agencje i fundacje, du e, rednie i małe podmioty gospodarcze, uczelnie wy sze
i o rodki naukowo-badawcze, instytucje o wiaty, kultury, zdrowia i opieki społecznej, a
96
tak e poszczególni obywatele. Proces realizacji strategii obejmie wszystkich, którzy w
województwie zachodniopomorskim yj lub prowadz w nim i z nim szeroko poj te interesy.
Maksymalnie rozbudowany proces oceny sytuacji i oczekiwa , poszukiwania najwłaciwszych rozwi za , a nast pnie ich szerokiej konsultacji doprowadzi miał z jednej
strony do jak najpełniejszej identyfikacji obywateli, podmiotów gospodarczych i instytucji z wykreowanym programem działania, z drugiej – poszuka procedur słu cych efektywnej jego realizacji. Wdra anie (realizacja) STRATEGII odbywa si b dzie przy tym na
ró nych poziomach, przy udziale ró nie skonfigurowanych grup „aktorów”.
Generalnie bezpo rednim beneficjentem rodków finansowych Unii Europejskiej s
samorz dy terytorialne i samorz d wojewódzki. Dotyczy to zarówno programów przedakcesyjnych, jak i funduszy strukturalnych czy funduszu kohezji. Za ich po rednictwem
o wsparcie ubiega si mog inne instytucje i podmioty gospodarcze. Cz
programów
wsparcia adresowana jest jednak bezpo rednio do okre lonych instytucji (np. kultury,
o wiaty, zdrowia czy nauki), a tak e podmiotów gospodarczych o ile spełniaj okre lone
kryteria. Tak skonstruowane horyzontalne programy wsparcia nakierowane s na wyrównywanie wewn trzregionalnych, a przede wszystkim mi dzyregionalnych zró nicowa .
Pomoc Unii Europejskiej udzielana jest w postaci tzw. grantów, czyli bezzwrotnych dotacji. Beneficjent musi jednak zaanga owa w realizacj projektu swoje rodki finansowe w
wysoko ci co najmniej 25% warto ci projektu. Dotyczy to krajów spełniaj cych szczególne kryteria odstawania w dół od redniego poziomu krajów członkowskich Unii Europejskiej, a do takich zalicza si tak e Polska.
rodki finansowe pochodz ce z mi dzynarodowych instytucji finansowych, takich
jak np. Bank wiatowy (B ) czy Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOiR), mog
by przyznane zarówno instytucjom rz dowym, jak i samorz dowym. Jedynym warunkiem jest spełnienie kryteriów okre lonych dla poszczególnych linii kredytowych, z kryterium efektywno ci anga owania rodków na czele. W odró nieniu od bezzwrotnych
rodków Unii Europejskiej s to kredyty, które trzeba spłaci . Mi dzynarodowe instytucje
finansowe wymagaj przy udzielaniu kredytów gwarancji rz dowych, które przy znacznym obci eniu bud etu pa stwa (w okresie programowania, tj. do roku 2015, nie przewiduje si tu znacz cych zmian) nie b d łatwe do uzyskania.
Wprowadzaj ca instytucj kontraktu wojewódzkiego ustawa z dnia 12 maja 2000 r. o
zasadach wspierania rozwoju regionalnego zakłada, i programem wsparcia rodkami z
bud etu pa stwa obj te mog by wszystkie zadania wymienione w art.5. Podmiotami
uprawnionymi s tutaj podmioty realizuj ce zadania wynikaj ce z kontraktów wojewódzkich zawartych mi dzy Rad Ministrów a samorz dem wojewódzkim. Najogólniej, mog
to by przedsi biorcy i pracodawcy oraz ich organizacje, zwi zki zawodowe, organizacje
pozarz dowe i instytucje naukowe – zwani ogólnie partnerami społecznymi i gospodarczymi – których zakres działania obejmuje sprawy rozwoju regionalnego. Przekazywanie
im rodków finansowych z bud etu odbywa si b dzie jednak za po rednictwem jednostek samorz du terytorialnego.
97
Kontrakt wojewódzki obejmuje te zadania, wynikaj cych z programów wojewódzkich, które uzyskały wsparcie rz du oraz zadania nale ce do spraw nadzorowanych
przez ministrów wła ciwych, które zgłaszane s przez jednostki samorz du terytorialnego
i inne uprawnione podmioty i słu rozwojowi regionalnego. Programy wojewódzkie to
nic innego jak odpowiednio rozpisane programy operacyjne wyprowadzone ze STRATEGII
uchwalonej przez Sejmik Województwa.
Samorz d wojewódzki i jednostki samorz du terytorialnego dysponuj ponadto rodkami finansowymi pochodz cymi z dotacji i subwencji, a tak e z dochodów własnych.
Znacz ca cz
tych rodków przeznaczana jest równie na szeroko rozumiany rozwój
regionalny.
W wykonanie niektórych zada anga owane b d równie prywatne rodki finansowe w ramach tzw. partnerstwa publiczno-prywatnego. Powstaje ono w przypadku, gdy
ewentualne korzy ci płyn ce z inwestycji lub chocia by jej przyspieszenia mog stanowi
powód zaanga owania rodków finansowych przez podmiot prywatny. Albo odwrotnie –
realizacja przedsi wzi cia prywatnego wsparta rodkami publicznymi pozwoli na uzyskanie efektu rozwi zuj cego problemy publiczne.
Jak z powy szego wynika, istnieje mo liwo pozyskiwania z ró nych ródeł rodków finansowych na realizacj zada pozwalaj cych osi gn cele wskazane w STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA. Ka dorazowo jednak zwi zane jest to z okre leniem konkretnego beneficjenta uprawnionego do ubiegania si o pieni dze.
Skuteczn realizacj STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO oprze nale y na monta u instytucjonalnym i uruchamianym na jego podstawie monta u finansowym. Poniewa za opracowanie, uchwalenie i pó niejsze wdra anie STRATEGII odpowiada, zgodnie z ustaw , samorz d województwa – on wła nie powinien pełni
rol inicjatora i koordynatora monta u instytucjonalnego słu cego realizacji przedsi wzi (działa , zada ) dotycz cych ró norodnych podmiotów. Szczególnie potrzebne to
b dzie w przypadkach ł czenia interesów publicznych i prywatnych, a tak e w sytuacjach, gdy trudno jest „zapi ” finansowanie przedsi wzi cia ze ródeł standardowo mu
przypisanych.
W Departamencie Polityki Regionalnej Urz du Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego wyodr bniona zostanie specjalna komórka do spraw negocjacji, która zajmie si :
– negocjacjami z jednostkami samorz du terytorialnego, dotycz cymi wprowadzenia
zada z programu wojewódzkiego do planów miejscowych gmin (ustawa z dnia 7
lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym),
– zbieraniem i analizowaniem wniosków jednostek samorz du terytorialnego ubiegaj cych si o umieszczenie zadania w kontrakcie wojewódzkim,
– przeprowadzaniem (po sporz dzeniu projektu kontraktu wojewódzkiego) odpowiednich rokowa z przedstawicielami Ministra Rozwoju Regionalnego i Budow-
98
nictwa zwi zanych z jego zawarciem (ustawa z dnia 12 maja 2000 r. o zasadach
wspierania rozwoju regionalnego),
– tworzeniem odpowiednio skonstruowanych pod wzgl dem funkcjonalnym i prawnym stowarzysze i zwi zków celowych, a tak e zawieraniem umów i porozumie
(w tym partnerstwa publiczno-prywatnego), niezb dnych dla realizacji zada wypływaj cych ze STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO.
Wsparciem dla działa Zarz du Województwa w tym wzgl dzie stanie si specjalnie
powołana Rada Rozwoju Regionu, grupuj ca zarówno przedstawicieli wiata nauki, jak i
praktyków ycia gospodarczego i społecznego. Rada powinna ci le współpracowa z
komitetami steruj cymi wdra aniem poszczególnych programów Unii Europejskiej oraz
ich jednostkami płatniczymi.
Opinie Rady Rozwoju Regionu, a tak e opinie takich ciał kolegialnych jak Konwent
Starostów Województwa Zachodniopomorskiego czy bli niacze gremia zrzeszaj ce wójtów, burmistrzów i prezydentów miast b d pomocne przy alokacji dost pnych rodków
finansowych na realizacj poszczególnych zada wytypowanych z programów operacyjnych. Jest to szczególnie wa ne w sytuacji niedostatku dost pnych rodków finansowych,
a co za tym idzie, podejmowania trudnych wyborów.
4. Partnerstwa publiczno-prywatne
Przewiduje si wdro enie tej nowatorskiej w Polsce formy finansowania rozwoju regionalnego na poziomie lokalnym. Istot funkcjonowania takiego partnerstwa jest zasada
pomocniczo ci w odniesieniu do podmiotów prywatnych realizuj cych inwestycje o wymiarze publicznym. W gr mog tu wchodzi np. budowa lub modernizacja drogi poprawiaj cej dost pno danego obszaru czy budowa przyzakładowej spalarni odpadów rozwi zuj cej równie problemy gminy lub zespołu gmin.
W momencie programowania trudno jest okre li poziom zaanga owania kapitału
prywatnego. Nale y natomiast oszacowa globalny poziom zaanga owania rodków publicznych, okre li ich ródła, a tak e zasady konstruowania partnerstw (poziom udziału
rodków publicznych do rodków prywatnych, dziedziny zakwalifikowane do obj cia
partnerstwem, wymagane wska niki efektywno ci funkcjonalnej i ekonomicznej, struktura i skład gremiów decyduj cych o zakwalifikowaniu wniosków, itd.). Omawiane kwestie
powinny zosta spisane i przedyskutowane, a nast pnie uchwalone przez Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego. W krajach Unii Europejskiej partnerstwom publicznoprywatnym przyznaje si w narodowych i regionalnych planach rozwoju znaczne kwoty,
tworz c nawet specjalne fundusze.
Przykładowa alokacja funduszy partnerstw publiczno-prywatnych mogłaby si w województwie zachodniopomorskim przedstawia nast puj co:
– drogi 30%,
– transport publiczny 10%,
– gospodarka odpadami 30%,
99
– gospodarka wodno- ciekowa 30%.
Post puj c wzorem krajów posiadaj cych w tym wzgl dzie do wiadczenia, dokładne
przeznaczenie projektów lub cz ci projektów dla celów partnerstw publicznoprywatnych powinno by okre lane w miar realizacji programów operacyjnych zgodnych ze STRATEGI ROZWOJU. Najwa niejszym kryterium winno by efektywne i racjonalne wydatkowanie przyznanych rodków. Trzeba równie pami ta o wykorzystywaniu
partnerstw publiczno-prywatnych bez zaanga owania kapitału prywatnego w obszarach
obj tych STRATEGI ROZWOJU WOJEWÓDZTWA. Warunki dopuszczalno ci takich sytuacji
powinny tak e by rozstrzygni te uchwał Sejmiku Województwa.
Tak jak monta finansowy słu y zapewnieniu funduszy na realizacj okre lonego
przedsi wzi cia z ró nych ródeł, tak monta instytucjonalny ma pozwoli na uzyskanie
zakładanego efektu w drodze prowadzenia niezale nych działa inwestycyjnych przez
poszczególne instytucje. W obu przypadkach, a szczególnie w pierwszym, istnieje potrzeba tworzenia corocznie stosownej rezerwy finansowej pozwalaj cej na wsparcie tych
działa , przy realizacji których wyst pi nieakceptowalne opó nienia lub trudne do przewidzenia przeszkody. Rezerwa ta uruchamiana b dzie na wniosek komitetów steruj cych
w lad za informacjami płyn cymi z prowadzonego stale monitoringu i ewaluacji (oceny)
wdra ania poszczególnych projektów.
5. Identyfikacja wielko ci rodków finansowych na realizacj zada
Identyfikacj przeprowadzi nale y w odniesieniu do lat 2001-2006, tj. dla aktualnego okresu programowania Unii Europejskiej, z symulacj do 2015 r. Szczegółowo dotyczy to mo e okresu poprzedzaj cego akces Polski do Unii Europejskiej, tj. do grudnia
2003 r. Planowany wst pnie termin wst pienia Polski do Unii – koniec roku 2002 – wydaje si obecnie nieprawdopodobny.
rodki finansowe na realizacj zada wynikaj cych ze STRATEGII powinny składa
si z nast puj cych pozycji:
rodki własne na wspieranie rozwoju regionalnego
Punktem wyj cia s dwa modele finansowania samorz dów: dotychczasowy i nowy,
według propozycji Ministerstwa Finansów. Samorz d województwa ma 2,5% udziału w
podatkach od dochodów osobistych i 5% udziału w podatkach od przedsi biorstw. Trzeba
okre li , jaka cz
tych rodków byłaby mobilna z punktu widzenia wspierania rozwoju
regionalnego. Dla poszczególnych lat nale y zastosowa dynamik wzrostu zbli on do
prognozy wzrostu produktu krajowego brutto w latach 2001-2006.
rodki wynikaj ce z kontraktów regionalnych
W pracach nad bud etem powinna pojawi si kwota przeznaczona na kontrakty regionalne w roku 2001. Jeszcze nie uzgodniono czy b dzie to kwota globalna dla całej
Polski, czy te b d to alokacje indykatywne dla poszczególnych województw. W pierwszym przypadku nale y obliczy wielko
rodków dla województwa zachodniopomor-
100
skiego przyjmuj c za podstaw redni udział województwa w liczbie ludno ci i powierzchni kraju z dodaniem 20%. Nie wiadomo tak e jaki b dzie charakter tych alokacji
– czy znacz ca ich cz
nie b dzie dotyczyła faktycznie zada o charakterze eksploatacyjnym, a tym samym nie b dzie w cało ci słu yła wspieraniu przedsi wzi inwestycyjnych dotycz cych rozwoju regionalnego. Dynamik wzrostu nale y przyj tak , jak w
poprzednim przypadku.
Teoretycznie trzeci pozycj powinny sta si regionalnie zorientowane na województwo zachodniopomorskie rodki 22 funduszy i agencji, które s zobowi zane do
konsultowania swoich planów i programów z Zarz dem Województwa. Procedura konsultacji planów na rok 2001 pozwoli po raz pierwszy „zajrze w karty” ka dej z tych instytucji, a zdobyta w ten sposób wiedza zostanie wykorzystana przez Zarz d Województwa w kolejnych latach. Trzeba przy tym pami ta , e w skali kraju s to w sumie rodki
wi ksze ni cały bud et pa stwa.
rodki pomocowe z zagranicy
Województwo zachodniopomorskie jest i b dzie beneficjentem rodków przeznaczonych na współprac transgraniczn PHARE CBC co roku, poczynaj c od roku 2000.
Oznacza to wpływ co najmniej 16 mln euro rocznie, a do daty przyj cia Polski do Unii
Europejskiej, z przeznaczeniem na:
– du e projekty inwestycyjne (tzw. „projekty twarde”) 13 mln euro,
– rednie projekty infrastrukturalne 2,5 mln euro,
– małe projekty euroregionalne ( tzw. „projekty mi kkie”) 0,5 mln euro.
Mo na zało y , e w roku 2002 pojawi si w województwie zachodniopomorskim
regionalny program operacyjny PHARE o warto ci około 15 mln euro.
W ramach programu przedakcesyjnego SAPARD 45% rodków zostanie przeznaczone na rozwój terenów wiejskich, co przekłada si na około 77 mln euro rocznie. Z tego
dla województwa zachodniopomorskiego przypadnie 5-8 mln euro.
Województwo zachodniopomorskie mo e liczy równie na udział w programie
przedakcesyjnym ISPA. W komponencie transportowym b dzie to mo liwe najpewniej
dopiero po przeforsowaniu idei odrza skiego paneuropejskiego korytarza transportowego,
za w komponencie rodowiskowym liczy mo emy na umieszczenie dwóch du ych projektów (w granicach 5-10 mln euro) w okresie istnienia programu, tj. do 2006 r. Trzeba
jednak pami ta , e rodki programu ISPA dystrybuowane s z poziomu centralnego i
otrzymuj je wył cznie najlepsze projekty ogólnopolskie.
Po przyj ciu Polski do Unii Europejskiej, zakładaj c e stanie si to l stycznia 2004
roku, województwo zachodniopomorskie mo e liczy na pozyskanie unijnych funduszy w
ł cznej wysoko ci 330-390 mln euro w latach 2004-2006, tj. 110-130 mln euro rocznie.
Ponadto w tym samym okresie województwo zachodniopomorskie otrzyma wsparcie
z Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III. Kluczem powinna by aktualna alokacja dla
101
Meklemburgii-Pomorza Przedniego (47,5 mln euro na lata 2000-2006). Oczekiwa wi c
mo na dotacji w wysoko ci 6,5-7 mln euro rocznie na działania „mi kkie” i „twarde” w
obszarze przygranicznego NTS 3 (powiaty dawnego województwa szczeci skiego oraz
my liborski i choszcze ski).
6. Przekazywanie mienia Skarbu Pa stwa
Jednym z istotnych narz dzi realizacji STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO b dzie przej cie przez województwo, za po rednictwem Wojewody Zachodniopomorskiego, mienia Skarbu Pa stwa oraz mienia Skarbu Pa stwa b d cego we władaniu pa stwowych osób prawnych na zasadach okre lonych w ustawie o
samorz dzie województwa. Generalnie, niezale nie od ró nic proceduralnych, wchodzi tu
w gr nie tylko przekazywanie mienia słu cego realizacji zada województwa, ale tak e
wykonywaniu zada gospodarczych przekraczaj cych zakres u yteczno ci publicznej,
lecz słu cych realizacji STRATEGII lub programów wojewódzkich.
Przekazanie takie jest nieodpłatne, odbywa si w drodze decyzji administracyjnej, a
wszelkie czynno ci z tym zwi zane zwolnione s od opłat, podatków i kosztów s dowych.
W tym trybie przekazywane mog by np. grunty pod wyspecyfikowane w programach wojewódzkich inwestycje u yteczno ci publicznej (drogi, sieci infrastruktury technicznej), ale tak e przedsi wzi cia komercyjne (centrum logistyczne transportu). Województwo b dzie si te mogło ubiega o przekazanie mu w cało ci lub w cz ci mienia
przedsi biorstwa, b d cego we władaniu pa stwowej osoby prawnej, o ile jest to mienie
Skarbu Pa stwa. Lista potrzebnych do realizacji strategii wojewódzkiej terenów i obiektów, a tak e innych składników mienia wyspecyfikowana zostanie na poziomie konstruowania programów operacyjnych i programów wojewódzkich.
XI. ZASADY MONITOROWANIA I EWALUACJI
Podstaw skutecznego wdra ania STRATEGII ROZWOJU jest reagowanie na ujawniaj ce si najmniejsze ró nice mi dzy jej zało eniami a efektami realizacji działa cz stkowych. Wszelkie ró nice maj tendencj do multiplikowania si i utrudniaj c realizacj
poszczególnych celów operacyjnych, po rednich, a co za tym idzie strategicznych, wr cz
uniemo liwiaj ich osi gni cie. W ostatecznym rozliczeniu prowadzi to do utraty efektu
synergii i ma nieodwracalne skutki finansowe i społeczne. Z tak przyj tego zało enia wypływa konieczno budowy z jednej strony sprawnego systemu monitorowania, pozwalaj cego na szybki wgl d w post py prowadzonych działa , z drugiej za – systemu obiektywnej oceny (ewaluacji) wyników podj tych działa .
Skutecznie działaj ce systemy monitoringu i ewaluacji pozwalaj na stałe utrzymanie
równowagi strumieni rodków finansowych kierowanych na poszczególne zadania, co ma
istotne znaczenie w sytuacji ograniczonej wielko ci tych rodków.
102
Przyjmuje si , i podstaw przeprowadzania oceny post pu realizacji poszczególnych
działa słu cych realizacji STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO b dzie zestaw wska ników rozwoju skonfigurowany indywidualnie dla ka dej
dziedziny. Podstaw za do skonstruowania zestawu tych wska ników b d standardy
Unii Europejskiej.
Wzorem rozwi za funkcjonuj cych w Unii Europejskiej, gdzie ka dy program operacyjny oraz ramy wsparcia wspólnotowego s nadzorowane przez komitet monitoruj cy,
powołany zostanie Regionalny Komitet Monitoruj cy. Jego zadaniem b dzie prowadzenie ewaluacji oraz przedkładanie organom samorz du województwa wniosków i propozycji dotycz cych alokacji rodków ze specjalnie utworzonej rezerwy.
Ewaluacja działa prowadzona b dzie w układzie standardowym i obejmie trzy fazy
realizacji ka dego z programów:
– ewaluacja ex ante, przed podj ciem realizacji, wykaza ma czy i w jakim zakresie
projekt przyczyni si do osi gni cia programowanych w STRATEGIi stanów, poziomu wpływu na dziedziny pokrewne, itd.,
– ewaluacja ex tempore, w trakcie realizacji, ma stwierdzi czy przyj te cele i podj te działania zmierzaj w dobrym kierunku, czy struktura wewn trzna projektu jest
prawidłowa, czy poszczególnym działaniom przypisano odpowiednie wagi,
– ewaluacja ex post, po zako czeniu realizacji, dotyczy osi gni tych efektów krótkoi długoterminowych, zakładanych na wst pie korzy ci synergicznych na innych
polach działania.
Za punkt wyj cia dla dokonania oceny nale y przyj wskazane wcze niej wska niki
realizacji celów strategicznych, stopie rozwi zywania wyzwa podj tych w STRATEGII,
wreszcie wpływ programu na urzeczywistnienie zarysowanej w STRATEGII wizji województwa. Z punktu widzenia realizacji ponadsektorowych celów strategicznych ocena
winna odnosi si do:
– wspierania wzrostu gospodarczego,
– przeciwdziałania bezrobociu,
– przyci gania kapitału zewn trznego,
– wzrostu konkurencyjno ci regionu, w tym uruchamiania procesów innowacyjnych.
W konsekwencji sformułowa mo na zestaw ogólnych wska ników oceny stopnia realizacji poszczególnych zada , a co za tym idzie, trafno ci przyj tych zało e . Zestaw ten
b dzie wskazywał priorytety, nie wykluczaj c jednak stosowania jednocze nie wska ników opisuj cych w sposób indywidualny ka de ze zjawisk.
W zestawie odnotowa nale y nast puj ce wska niki:
• adekwatno działa w stosunku do celów programu i rodków wspieraj cych,
• wpływ gospodarczy mierzony dodatkow działalno ci gospodarcz i zatrudnieniem, bior cy pod uwag potencjał miejsca oraz skutki ewentualnego przenoszenia
działalno ci gospodarczej,
103
• mo liwo ci finansowe w przypadku projektów sektora produkcyjnego oraz projektów zwi zanych z parytetem siły nabywczej,
• efektywno inwestycji mierzona wielko ci ogólnych korzy ci, wyra onych w
powy szych kryteriach, w relacji do kosztu projektu,
• wpływ na rodowisko,
• wpływ na równo szans, w szczególno ci równo płci,
• wpływ na likwidacj ubóstwa,
• wpływ na rozwój obszarów wiejskich,
• wspieranie wzrostu gospodarczego,
• przeciwdziałanie bezrobociu,
• przyci ganie kapitału zewn trznego,
• wzrost konkurencyjno ci województwa, w tym uruchamianie procesów innowacyjnych.
W celu efektywnej oceny post pów realizacji ka dego z programów i projektów, a
tak e nadzorowania przebiegu wdra ania kontraktów wojewódzkich oraz programów
rozwoju regionalnego realizowanych przy udziale rodków zagranicznych, powołany zostanie, jak o tym była mowa wy ej, odpowiedni Komitet Monitoruj cy. Wszystko wskazuje na to, i komitet ten, z uwagi na kontrol przepływu bud etowych rodków finansowych, tworzony b dzie w oparciu o członka Zarz du Województwa, jako przedstawiciela
wojewódzkiej samorz dowej władzy wykonawczej oraz Wojewod , jako przedstawiciela
rz du. W tym kontek cie oczekiwa nale y prawnych rozstrzygni ponadregionalnych,
gwarantuj cych zachowanie zasady spójno ci i jednorodno ci polityki regionalnej.
Szczegółowe zasady funkcjonowania Komitetów Monitoruj cych winien zatem sformułowa minister wła ciwy do spraw rozwoju regionalnego (np. w programie wsparcia).
Obowi zuj ca w komitecie zasada parytetu powinna by uzupełniona zasad konsensusu,
trudno bowiem przeprowadzi skutecznie jakiekolwiek działania przy odmiennym stanowisku organu dysponuj cego rodkami finansowymi.
System monitoringu prowadzony i finansowany według ustalonych mi dzy stronami
zasad obejmowa powinien na poziomie regionalnym:
– monitoring rozwoju sytuacji społeczno-gospodarczej w województwie, najlepiej
według czytelnego klucza pozwalaj cego na dokonywanie porówna mi dzywojewódzkich i wewn trzwojewódzkich (dla subregionów NTS 3),
– monitoring realizacji celów STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO uj tych nast pnie w programie wojewódzkim, a w przyszło ci w jednolitych programach operacyjnych,
– monitoring przebiegu finansowania konkretnych programów i projektów.
Tak jak Komitet Steruj cy składa si winien z polityków, działaczy ycia gospodarczego, naukowców i przedstawicieli administracji województwa, tak w skład Regionalnego Komitetu Monitoruj cego, obok przedstawiciela Zarz du Województwa i Woje-
104
wody wchodzi powinni przedstawiciele instytucji, które zajmuj si gromadzeniem i
przetwarzaniem danych (Urz d Statystyczny, Biuro Rozwoju Regionalnego RCSS, Terenowy Bank Danych, Regionalna Izba Obrachunkowa itd.) oraz instytucji odpowiedzialnych za kreowanie rozwoju (w tym w gospodarce i na rynku pracy), a tak e ewentualnie
urz dów administracji zespolonej szczebla wojewódzkiego, wiata nauki, kultury itd.
W celu sprawnego prowadzenia działa wdra aj cych w obr bie poszczególnych
programów (kompleksów projektów) rozwa y wypada potrzeb ustanowienia „władzy
wdra aj cej”, zarz dzaj cej, wzorem programów Unii Europejskiej, poszczególnymi pakietami projektów.
Istotna rola w systemie monitorowania przypada Urz dowi Marszałkowskiemu Województwa Zachodniopomorskiego. We wszystkich departamentach merytorycznych
utworzone powinny by specjalne stanowiska pracy zwi zane z wdra aniem STRATEGII
ROZWOJU WOJEWÓDZTWA, koordynowaniem w nadzorowanym przez departament sektorze konsumpcji rodków pomocowych Unii Europejskiej, a tak e z zagadnieniami integracji europejskiej i współpracy mi dzynarodowej. Szczególn rol do odegrania ma tutaj
Departament Polityki Regionalnej jako odpowiedzialny za przygotowywanie i przeprowadzanie wszystkich procedur zwi zanych z programowaniem rozwoju województwa, a
nast pnie ich wdra aniem.
W Departamencie Polityki Regionalnej powinien by utworzony System Informacji
Planistycznej (SIPL), rozbudowany docelowo do rozmiarów Banku Informacji o Województwie (BIW). System ten umo liwi szybk analiz zmian zachodz cych w zwi zku z
realizacj STRATEGII, a co za tym idzie dostarczy materiału do sprawnego prowadzenia
procesu ewaluacji. Oba te systemy integrowa si winny w Systemie Informacji Przestrzennej (SIP) opartym o jednolite standardy obowi zuj ce na terenie całego kraju.
105
Zał cznik Nr 1
STRUKTURY PRZYRODNICZO-GOSPODARCZE WOJEWÓDZTWA
ZACHODNIOPOMORSKIEGO
Uwzgl dniaj c ró norodno przyrodnicz i gospodarcz , preferencje i potencjał rozwoju poszczególnych gmin, województwo zachodniopomorskie podzielono na 6 wielkoprzestrzennych obszarów o jednorodnych cechach.
W ramach tych obszarów wydzielono mniejsze jednostki – podstruktury (obszary funkcjonalne), którym przypisano okre lone funkcje.
OBSZARY WIELKOPRZESTRZENNE
I
II
III
IV
V
VI
I.
Obszar funkcjonalny strefy nadmorskiej o wiod cych funkcjach: gospodarka
morska, turystyka i uzdrowiska z zapleczem terenowym o funkcjach: rolniczej,
produkcyjnej i obsługowej. Zachowanie funkcji ochronnych.
Obszar wielokierunkowej aktywizacji gospodarczej i intensywnej urbanizacji.
Rozwój rolnictwa oraz produkcji przemysłowej, w szczególno ci przetwórstwa
surowców lokalnych. Zachowanie walorów przyrodniczo-turystycznych.
Obszar selektywnej, wielofunkcyjnej aktywizacji gospodarczej ze szczególnym
uwzgl dnieniem funkcji turystycznej, uzdrowiskowej, rolniczej, le nej i przetwórstwa. Wielofunkcyjny rozwój centrów urbanizacji. Zachowanie i kreowanie
nowych form ochrony z uwzgl dnieniem wymogów zrównowa onego rozwoju
gospodarczego.
Obszar bardzo intensywnego rolnictwa i przemysłu rolno-spo ywczego.
Aglomeracja Szczeci ska – obszar w złowy intensywnego rozwoju i przekształce
przestrzennych.
Koszali ski Obszar W złowy – wielofunkcyjny obszar intensywnego rozwoju,
urbanizacji i przekształce przestrzennych.
OBSZAR STREFY NADMORSKIEJ
OBSZARY FUNKCJONALNE
Pas nadmorski. winouj cie – centralny o rodek gospodarki morskiej i turystycznoIA/V
uzdrowiskowej. Centrum gospodarcze wysp Uznam i Wolin (północny biegun aglomeracji szczeci skiej). Współpraca przygraniczna w zakresie infrastruktury technicznej.
Pas nadmorski – obszar funkcjonalny wyspy Wolin – utrzymanie funkcji ochronnych
IA
rodowiska (Woli ski Park Narodowy) i zasobów wód podziemnych
i powierzchniowych. Centrum edukacji ekologicznej. Promowanie rolnictwa ekologicznego.
Pas nadmorski kołobrzesko-kamie ski. Intensywny rozwój funkcji turystycznej
IB
i uzdrowiskowej. Rozwój gospodarki morskiej i rybackiej – Kołobrzeg, Kamie Pomorski, D wirzyno, Mrze yno, Dziwnów. Kołobrzeg – miasto o dominuj cych funkcjach gospodarki morskiej i uzdrowiskowej, centrum obsługi turystycznouzdrowiskowej o znaczeniu krajowym. Rozwój rolnictwa i przetwórstwa w połu-
106
IC
ID
IE
dniowej cz ci pasma oraz selektywnie innych funkcji w obr bie o rodków urbanizacji, rozwój Kamienia Pomorskiego i Trzebiatowa jako wa nych lokalnych o rodków obsługi. Zachowanie funkcji ochronnych. Intensywna ochrona i rehabilitacja
rodowiska przeciwdziałaj ca tendencjom pasmowej zabudowy strefy brzegowej.
Pas nadmorski Ustronie Morskie – Mielno. Strefa intensywnego rozwoju funkcji
turystycznej, uzdrowiskowej oraz integracji przestrzennej i funkcjonalnej z obszarem
w złowym Koszalina. Restrukturyzacja obszarów przeinwestowanych. Rozwój rolnictwa i przemysłu przetwórczego w południowej cz ci pasma ze szczególnym
uwzgl dnieniem obszaru gminy B dzino. Zachowanie funkcji ochronnych. Intensywna ochrona i rehabilitacja rodowiska przeciwdziałaj ca tendencjom pasmowej
zabudowy strefy brzegowej.
Darłowski pas nadmorski. Strefa intensywnego rozwoju funkcji turystycznej oraz
rolnictwa i przetwórstwa. Wielofunkcyjny rozwój Darłowa z dominuj c rol funkcji
gospodarki morskiej i turystyki oraz ponadlokalnego o rodka obsługi. Zachowanie
funkcji ochronnych. Intensywna ochrona i rehabilitacja rodowiska przeciwdziałaj ca tendencjom pasmowej zabudowy strefy brzegowej.
Obszar funkcjonalny turystyczno-rybacki Zalewu Szczeci skiego. Turystyka przywodna i nawodna. Rozwój małych struktur portowych. Współpraca przygraniczna.
Pilotowy obszar zintegrowanego zarz dzania stref przybrze n .
II. OBSZAR AKTYWIZACJI GOSPODARCZEJ O WIOD CEJ FUNKCJI ROLNICZEJ
OBSZARY FUNKCJONALNE
II A
II B
II C
II D
II E
II F
Obszar wielofunkcyjnej aktywizacji gospodarczej (turystyka, agroturystyka, przemysł rolno-spo ywczy, przemysł przetwórczy, itp.) i usługowo-produkcyjnej. Zaplecze ywno ciowe pasa nadmorskiego.
Obszar aktywizacji gospodarczej – strefa rolnicza wymagaj ca restrukturyzacji (rolnictwo, rolnictwo ekologiczne, przetwórstwo rolno-spo ywcze i inne).
Obszar wielokierunkowej aktywizacji gospodarczej i intensywnej urbanizacji. Strefa
rozwoju rolnictwa oraz przemysłu, w szczególno ci drzewnego, rolno-spo ywczego i
wydobywczego. Wielofunkcyjny rozwój obszarów zurbanizowanych, szczególnie
o rodków miejskich Białogard, widwin, Karlino, z uwzgl dnieniem ich funkcji
obsługi rejonu i ruchu turystycznego. Wsparcie tendencji rozwoju pas-ma urbanizacji
Koszalin – Białogard – Karlino. Modernizacja drogi krajowej nr 6. Zachowanie walorów rodowiska.
Obszar wielokierunkowej aktywizacji gospodarczej i urbanizacji. Intensywny rozwój
rolnictwa oraz przetwórstwa rolno-le nego. Wielofunkcyjny rozwój obszarów zurbanizowanych, w szczególno ci Sławna jako ponadlokalnego o rodka obsługi. Modernizacja drogi krajowej nr 6. Zachowanie walorów rodowiska.
Obszar aktywizacji gospodarczej – strefa zaplecza aglomeracji szczeci skiej. Promowanie działów specjalnych rolnictwa. Zachowanie funkcji ochronnych
i turystycznych.
Obszar aktywizacji gospodarczej – strefa specjalistycznego rolnictwa, handlu, turystyki.
107
III. OBSZAR AKTYWIZACJI FUNKCJI TURYSTYCZNEJ
OBSZARY FUNKCJONALNE
III A
III B
III C
III D
III E
III F
III G
Obszar rozwoju funkcji turystycznej – utrzymanie funkcji ochronnej i rekreacyjnej.
Rozwój rolnictwa ekologicznego. Współpraca przygraniczna.
Obszar rozwoju funkcji turystycznej – strefa zachowania warto ci przyrodniczych,
turystyki wodnej i l dowej, utrzymanie rolnictwa rednio intensywnego, rozwój rolnictwa specjalistycznego, przemysłu przetwórczego oraz wydobycia kopalin.
Obszar rozwoju funkcji turystycznej – strefa przekształce strukturalnych
w rolnictwie. Rozwój przemysłu rolno-spo ywczego i przetwórczego.
Obszar rozwoju wielofunkcyjnego z preferencj dla rozwoju funkcji turystycznej.
Rozwój rolnictwa i le nictwa oraz przetwórstwa rolno-le nego. Selektywny rozwój
innych funkcji produkcyjnych ze szczególnym uwzgl dnieniem istniej cych gał zi
produkcji i przemysłu wydobywczego. Wielofunkcyjny rozwój wybranych obszarów, w szczególno ci miast z uwzgl dnieniem roli Wałcza i Drawska Pomorskiego i
D bna jako wa nych o rodków ruchu turystycznego, wraz z dopuszczeniem zró nicowanego przemysłu nie zagra aj cego degradacji rodowiska. Modernizacja drogi
krajowej nr 10 i zwi kszenie dost pno ci komunikacyjnej obszaru. Szczególny stopie ochrony rodowiska (Drawie ski Park Narodowy, I ski Park Krajobrazowy,
obszary chronionego krajobrazu), kreowanie nowych form ochrony z uwzgl dnieniem wymogów zró nicowanego rozwoju gospodarczego. Podj cie działa w celu
ograniczenia ujemnych wpływów u ytkowania terenów specjalnych, z uwzgl dnieniem wydobycia ropy i gazu w gminie D bno.
Obszar selektywnego wielofunkcyjnego rozwoju z dominacj funkcji turystycznej i
uzdrowiskowej. Zró nicowany rozwój gospodarki rolnej, le nej, przetwórstwa rolnospo ywczego, drzewnego oraz kopalin. Wielofunkcyjny rozwój wybranych obszarów, głównie miast, z uwzgl dnieniem roli Połczyna Zdroju, Czaplinka i Złocie ca
jako wa nych o rodków obsługi ruchu turystycznego. Zwi kszenie dost pno ci komunikacyjnej obszaru. Szczególny stopie ochrony rodowiska – Drawski Park Krajobrazowy obejmuj cy podstawow cz
obszaru, obszar chronionego krajobrazu.
Obszar rozwoju wielofunkcyjnego o zró nicowanych preferencjach funkcjonalnoprzestrzennych. Rozwój funkcji turystycznej, rolniczej i le nej oraz przetwórstwa
rolno-le nego o stopniu intensywno ci wynikaj cym z predyspozycji rodowiska
i zainwestowania. Selektywny rozwój innych funkcji produkcyjnych, ze szczególnym uwzgl dnieniem istniej cych gał zi produkcji i przemysłu wydobywczego.
Wielofunkcyjny rozwój wybranych obszarów ze szczególnym uwzgl dnieniem roli
Szczecinka jako regionalnego o rodka obsługi. Zwi kszenie dost pno ci komunikacyjnej obszaru, modernizacja dróg krajowych nr 11, 23 i 21. Zachowanie walorów
rodowiska i podwy szenie rygorów ochrony w wybranych obszarach.
Obszar rozwoju ró norodnych form turystyki, rolnictwa i le nictwa, przetwórstwa
rolno-le nego oraz przemysłu wydobywczego. Wykorzystanie szczególnych walorów i atrakcji turystycznych (Polanów, ydowo, Biały Bór). Wielofunkcyjny selektywny rozwój miast Białego Boru i Polanowa oraz innych wybranych jednostek
osadniczych. Modernizacja dróg krajowych nr 23 i 21. Zachowanie walorów rodowiska i podwy szenie rygorów jego ochrony w wybranych obszarach.
108
IV. OBSZAR BARDZO INTENSYWNEGO ROLNICTWA I PRZEMYSŁU
ROLNO-SPO YWCZEGO
IV
Obszar bardzo intensywnego rolnictwa i przemysłu rolno-spo ywczego (Centrum
Promowania Rolnictwa – giełda, edukacja rolnicza, itp.) oraz rozwoju funkcji usługowo-produkcyjnej i aktywizacji gospodarczej – strefa zaplecza aglomeracji szczeci skiej. Promowanie działów specjalnych rolnictwa. W południowej cz ci rozwój
funkcji turystycznej. Zachowanie re imów ochronnych wód podziemnych i powierzchniowych (strefa ochronna jeziora Miedwie).
V. AGLOMERACJA SZCZECI SKA
V
VI.
VI
Aglomeracja Szczeci ska – obszar intensywnej urbanizacji. Centrum administracyjno-gospodarczo-kulturalne. Obszar w złowy intensywnego rozwoju i przekształce
przestrzennych (miasto Szczecin, winouj cie, Stargard Szczeci ski, Gryfino, Goleniów, Police). Strefa podmiejska intensywnego rozwoju, w tym specjalistyczne rolnictwo – gminy: Kołbaskowo, Dobra Szczeci ska, Police, Stargard Szczeci ski, Gryfino, Goleniów. Obszar przekształce przestrzennych z zachowaniem funkcji
ochronnych. Współpraca przygraniczna.
KOSZALI SKI OBSZAR W ZŁOWY
Koszali ski Obszar W złowy – obszar dynamicznej aktywizacji gospodarczej, intensywnego wielofunkcyjnego rozwoju i przekształce przestrzennych w mie cie
Koszalinie i obszarach przyległych. Komplementarny w stosunku do Szczecina
o rodek obsługi regionu. Centrum gospodarczo-naukowo-kulturalne i obsługi ruchu
turystycznego. Strefa podmiejska – gminy Sianów, Manowo, wieszyno – rejon
intensywnego rozwoju i przekształce przestrzennych. Znacz ce powi zanie funkcjonalno-przestrzenne z obszarem I C. Modernizacja dróg krajowych nr 6 i 11.
Ochrona walorów rodowiska i krajobrazu.
109
110
Zał cznik Nr 2
WOJEWÓDZTWO ZACHODNIOPOMORSKIE NA TLE KRAJU W 1999 R.
Pozycja
województwa na tle
innych
w liczbach
wojebezwzgl d- Polska =
wództw
nych
100
Województwo
Wyszczególnienie
Powierzchnia w km2
Polska
312685
22901
7,3
5
38665
1732
4,4
11
23226
1077
4,6
11
23923
1208
5,0
3
105,8
104,3
X
12
66
60,8
X
.
124
76
X
13
602
1714
X
6
3039451
166828
5,4
8
sektor publiczny
83306
4697
5,6
.
sektor prywatny
2956145
162131
5,4
.
78,6
93,7
X
.
15691
599
3,8
12
w tym: w rolnictwie indywidualnym
4073
70
1,7
.
w przemy le i budownictwie
4588
184
10
407
345
4,0
X
5762
210
3,6
10
410730,8
14920,1
3,6
10
77647,6
2546,9
3,3
9
brutto w PLN
1789
1692
X
6
Bezrobotni zarejestrowani w tys.
2350
130,9
5,5
11
Stopa bezrobocia w %
13,0
17,5
X
3
Ludno
w tys.
w tym: w wieku produkcyjnym
w miastach
Kobiety na 100 m czyzn
Ludno w wieku nieprodukcyjnym
na 100 osób w wieku produkcyjnym
G sto
zaludnienia
Przyrost naturalny
Podmioty zarejestrowane w REGONIE
ogółem
na 1 tys. ludno ci
Pracuj cy w tys.
na 1000 ludno ci
.
Przeci tne zatrudnienie w sektorze
przedsi biorstw w tys.
Produkcja sprzedana (ceny bie ce)
w mln zł: przemysłu
budownictwa
Przeci tne wynagrodzenie miesi czne
111
U ytki rolne w tys. km2
184,4
11,2
6,0
9
w tym grunty orne
141,1
8,8
6,2
6
28,2
35,2
X
3
82000
3700
4,5
11
11687,7
513,4
4,3
11
40471
1840
4,5
.
3,26
3,27
X
.
60,9
59,8
X
.
Sie wodoci gowa w tys. km
183,4
6,6
3,6
.
Sie kanalizacyjna w tys. km
39,2
2,5
6,4
.
Placówki pocztowo-telekomunikacyjne
8485
400
4,7
9
248925
13298
5,3
10
81,2
80,4
x
10
424362
22823
5,3
.
2379
199
8,3
.
479
460
X
11
podstawowe
3958,0
175,7
4, 4
11
gimnazjalne
615,3
27,5
4,4
11
2416,4
105,6
4,3
11
policealne
205,5
9,5
4,6
11
Szkolnictwo wy sze
studenci ogółem w tys.
1415
92
6,5
6
763
36
4,7
ludno ci
53,1
50,6
X
9
przychodnie ogółem
5967
259
4,3
.
apteki i punkty apteczne
8145
314
3,8
.
4,7
5,5
X
.
Lesisto
w%
Mieszkania oddane do u ytku
Zasoby mieszkaniowe zamieszkane
w tys.
mieszkania
izby
Przeci tna liczba osób w mieszkaniu
2
Przeci tna pow. mieszkania w m
Drogi publiczne o twardej nawierzchni
ogółem w km
w tym o nawierzchni ulepszonej w %
Sklepy
Targowiska stałe
Dzieci obj te wychowaniem przedszkolnym na 1000 dzieci ( 3-6 latki)
Szkolnictwo - uczniowie w tys.
rednie dla młodzie y
Placówki słu by zdrowia
szpitale
łó ka w szpitalach na 10 tys.
Liczba ludno ci na 1 aptek i punkt
apteczny w tys.
112
Pracownicy medyczni na 10 tys. ludnoci: lekarze
23,3
21,8
X
9
4,5
4,7
X
7
55,1
52,3
X
12
6,4
5,9
X
.
958
46
4,8
.
84 456
4068
4,8
.
58998
1932
3,3
.
gowych turystyki w tys.
770,3
144,6
18,8
1
Biblioteki publiczne i filie
8500
413
4,9
.
Ksi gozbiór w mln woluminów
57,8
7,3
12,6
.
Kina stałe
675
47
7,0
.
Widzowie w kinach stałych w mln
20,3
0,9
4,4
8
Muzea ł cznie z oddziałami
613
22
3,6
.
18586
688,9
3,7
.
14,3
14,0
X
6
7730
1934
25,0
2
101576
36204
35,6
2
27197
21836
80,3
1
49679
23047
46,3
2
18827,4
9651
51,2
1
rudy
2394,7
2206
92,1
1
zbo e
2181,3
1169
53,5
1
drewno
110,1
53
48,1
2
ropa i przetwory naftowe
8539,7
1131
13,2
2
inne masowe
7795,8
4554
58,4
1
drobnica
9830,4
4283
43,5
2
49226,5
22824,3
46,3
2
załadunek
33360,8
15089,9
45,2
2
wyładunek
15865,7
7734,4
48,7
2
stomatolodzy
piel gniarki
poło ne
Stacjonarna pomoc społeczna
placówki
miejsca
Obiekty noclegowe turystyki
Miejsca noclegowe w obiektach nocle-
Zwiedzaj cy w tys.
PKB na jednego mieszka ca w tys. zł
*
Podmioty gospodarki morskiej
Pracuj cy w gospodarce morskiej
Statki wchodz ce do portów
Przeładunek w portach morskich
w tys. ton
w giel i koks
Przeładunek ładunków obrotu morskiego ogółem w tys. ton
113
Przewozy pasa erów eglug morsk w
komunikacji mi dzynarodowej
w tys. osób
Morska flota transportowa - statki
Budowa statków morskich
621,8
621,5
99,9
1
149
121
81,2
1
35
19
54,2
1
221,8
122,7
55,3
1
Połowy ryb i organizmów morskich
w tys. ton
*
Dane z 1998 r.
ródło: dane US w Szczecinie i GUS
114
Zał cznik Nr 3
PODSTAWOWE DANE STATYSTYCZNE NA POZIOMIE
JEDNOSTEK NTS 3
Wyszczególnienie
(powiaty)
PoLudwierzch
no
nia
ogółem
(w km2)
G sto
zaludnienia
(osoby/km2)
Wska nik
urbanizacji
(w %)
Przyrost
naturalny
Stopa
bezrobocia
(w %)
Podmioty gospodarcze
(na 1000
mieszka
ców)
Województwo
22902 1732838
76
69,7
1714
17,5
96
Podregion koszali ski
Miasto Koszalin
Białogardzki
Drawski
Kołobrzeski
Koszali ski
Sławie ski
Szczecinecki
widwi ski
Wałecki
Podregion szczeci ski
Miasto Szczecin
Miasto winouj cie
Choszcze ski
Goleniowski
Gryficki
Gryfi ski
Kamie ski
My liborski
Policki
Pyrzycki
Stargardzki
10404 615375
83 112660
845
50539
1772
60762
726
77725
1669
63723
1044
60033
1765
81526
1093
51523
1407
56884
12498 1117463
301 416619
195
43590
1328
51218
1733
82550
1484
75340
1870
84548
1007
49947
1187
70228
664
57496
726
41268
2003 144659
59
1357
60
34
107
38
57
46
47
40
89
1384
223
38
47
51
45
50
59
86
57
72
69,5
100,0
62,6
61,3
61,5
22,7
49,8
63,5
50,8
59,9
69,8
100,0
100,0
47,2
54,7
49,3
45,8
47,0
59,8
63,7
42,8
67,1
1171
11
46
163
251
252
142
124
93
89
543
-737
-39
119
247
81
187
14
58
177
78
358
22,1
12,7
30,9
28,2
16,6
26,9
29,8
28,1
30,5
22,5
14,7
5,8
9,0
28,9
19,8
29,5
16,5
21,0
21,7
7,3
23,4
21,9
88
127
62
70
129
78
74
67
54
78
101
133
129
59
77
93
77
110
67
99
59
76
115
9,25
148,75
28,75
9,25
150,75
Poprawa
konkurencyjno ci
województwa
zachodniopomorskiego
Podniesienie
jako ci ycia w
regionie
1,00
1,00
IB
IV
Phare
62,00 32,00
5,40
13,60
37,00 32,00
6,00
SSE
ISPA
24,00
2,00
9,00
10,00
3,00
29,75
1,85
5,65
19,75
2,50
9,91
0,62
1,88
6,58
0,83
Operacje
Bud et
SAPARD struk- Ogółem pa stwa
turalne
Fundusze Przedakcesyjne
15,34
1,23
2,77
9,92
1,42
JST
Wkład pa stwa
4,50
1,00
3,25
0,25
Inne, w
tym
fundusze
1,00
0,50
0,50
Sektor
prywatny
Ogółem
116
OBJA NIENIA:
IB – projekty wzmocnienia instytucjonalnego SSE – program spójno ci społeczno-ekonomicznej Phare, Phare-Crossborder, Phare – INTERREG IIIB, C
JST – jednostki samorz du terytorialnego,MIF – mi dzynarodowe instytucje finansowe
1,00
1,00
W tym
EBI
MIF
Informacyjnie
* Tabela nie obejmuje rodków kierowanych do województwa zachodniopomorskiego z bud etu pa stwa w układzie resortowych dotacji i subwencji,
zwi zanych z zadaniami zleconymi i realizacj polityki pa stwa.
28,25
98,75
99,75
Powszechna
dost pno dóbr,
usług i informacji
12,50
Ogółem
13,00
Koszt
całkowity
Stworzenie
warunków do
rozwoju zasobów
ludzkich
Cele strategiczne
Ł CZNIE W MEURO
4.
3.
2.
1.
L.p.
Wkład Wspólnoty
rodki publiczne
Tabela finansowa 1. Szacunkowa kwota alokacji na realizacj Strategii Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2001-2002 (w MEURO)
rodki Wspólnoty Europejskiej oraz rodki krajowe niezb dne dla zapewnienia współfinansowania*.
Zał cznik Nr 4
80,00
683,75
159,50
80,50
689,25
Poprawa
konkurencyjno ci województwa
zachodniopomorskiego
Podniesienie
jako ci ycia w
regionie
547,00
64,00
126,00
272,00
85,00
Wkład
Wspólnoty
(fundusze
strukturalne)
136,75
16,00
31,50
68,00
21,25
Ogółem
45,58
5,33
10,50
22,67
7,08
Bud et
pa stwa
87,17
9,67
20,00
44,33
13,17
JST
Wkład pa stwa
4,00
1,00
1,00
1,00
1,00
Inne, w tym
fundusze
2,50
0,50
1,00
0,50
0,50
Sektor
prywatny
3,00
1,00
2,00
Ogółem
3,00
1,00
2,00
W tym
EBI
MIF
Informacyjnie
OBJA NIENIA:
JST – jednostki samorz du terytorialnego
117
* Tabela nie obejmuje rodków kierowanych do województwa zachodniopomorskiego z bud etu pa stwa w układzie resortowych dotacji i subwencji,
zwi zanych z zadaniami zleconymi i realizacj polityki pa stwa.
157,50
340,00
342,50
Powszechna
dost pno dóbr, usług i informacji
106,25
Ogółem
106,75
Koszt
całkowity
Stworzenie
warunków do
rozwoju zasobów ludzkich
Ł CZNIE W MEURO
4.
3.
2.
1.
L.p.
Cele strategiczne
rodki publiczne
Tabela finansowa 2.
Szacunkowa kwota alokacji na realizacj Strategii Rozwoju Województwa zachodniopomorskiego na lata 2003-2006 (w MEURO)
rodki Wspólnoty Europejskiej oraz rodki krajowe niezb dne dla zapewnienia współfinansowania*.
Zał cznik Nr 5
Ł CZNIE W MEURO
Podniesienie
jako ci ycia w
regionie
Powszechna
dost pno dóbr, usług i
informacji
Poprawa
konkurencyjno ci województwa
zachodniopomorskiego
Stworzenie
warunków do
rozwoju zasobów ludzkich
Cele strategiczne
1541,80
1539,00
200,00
400,00
402,00
200,00
719,00
220,00
Ogółem
719,00
220,80
Koszt
całkowity
1231,00
160,00
320,00
575,20
176,00
307,30
40,00
80,00
143,80
43,50
Ogółem
102,43
13,33
26,67
47,93
14,50
Bud et
pa stwa
189,87
23,67
50,33
89,87
26,00
JST
Wkład pa stwa
15,00
3,00
3,00
6,00
3,00
Inne, w
tym
fundusze
2,80
2,00
0,80
Sektor
prywatny
Ogółem
MIF
W tym
EBI
Informacyjnie
OBJA NIENIA:
JST – jednostki samorz du terytorialnego
118
* Tabela nie obejmuje rodków kierowanych do województwa zachodniopomorskiego z bud etu pa stwa w układzie resortowych dotacji i subwencji,
zwi zanych z zadaniami zleconymi i realizacj polityki pa stwa.
* Przy obliczeniach zało ono kontynuacj , w latach 2007-2015, przyj tego w projekcie NSRR poziomu wspierania przez bud et pa stwa rodków JST
4.
3.
2.
1.
L.p.
Wkład
Wspólnoty
(fundusze
strukturalne)
rodki publiczne
Tabela finansowa 3.
Szacunkowa kwota alokacji na realizacj Strategii Rozwoju Województwa zachodniopomorskiego na lata 2007-2015 (w MEURO)
rodki Wspólnoty Europejskiej oraz rodki krajowe niezb dne dla zapewnienia współfinansowania*.
Zał cznik Nr 6
Zał cznik Nr 7
WOJEWÓDZTWO ZACHODNIOPOMORSKIE NA TLE
POZOSTAŁYCH WOJEWÓDZTW KRAJU W 1998 R.
I 1999 R.
119
M l sk
ał
op ie
ol
D
sk
ol
no ie
l
sk
i
Łó e
dz
M
k
az
ow ie
ie
ck
ie
Po
Po lska
m
o
K
Po rsk
uj
ie
aw ka
sk r p a
oPo ckie
m
or
sk
ie
O
p
ol
w
i
to skie
k
W rzy
sk
ie
lk
op ie
ol
Za
sk
ch
i
L
od
ub e
ni
e
op lsk
om ie
or
sk
Lu ie
W
bu
ar
sk
m
ie
P
i
sk o d l
oa
M sk i
az e
ur
sk
ie
450
400
ie
ck
ie
W
l
sk
ie
lk
i
op e
ol
sk
M
i
ał
op e
ol
D
ol skie
no
l
sk
ie
Łó
dz
Lu kie
be
ls
Po kie
m
o
K
Po rsk
uj
ie
a w ka
rp
sk
ac
Za
o
ch -Po kie
m
o
o
W dni
op rski
ar
e
m
o
m
i
or
sk
s
oM kie
az
ur
w
sk
i
ie
to
kr
zy
sk
ie
Po
dl
as
ki
e
O
po
lsk
Lu ie
bu
sk
ie
M
az
ow
Stan ludno ci w 1999 r. (w tys.)
6000
5000
5070
250
200
150
4856,5
4000
3355,3
149
146
3222,5
3000
G sto
142
2977,6
2653
2234,9
2000
124
119
118
2192,3
117
100
ródło: GUS
120
2126
116
2100,8
1732,8
114
112
1465,6
89
1322,8
76
1222,7
1000
73
1088,3
1023,5
0
ródło: US w Szczecinie
zaludnienia na 1 km2 w 1998 r.
397
350
300
212
50
61
0
60
arm
i
sko
l
sk
D
Za
ie
ol
n
ch
o
od
l
sk
ni
op
i
om e
or
s
Po kie
m
or
sk
ie
Łó
dz
ki
e
Lu
bu
sk
M
K
az
ie
uj
o
w
aw
ie
sk
ck
oie
Po
m
or
W
sk
ie
ar
m
Po
i
sk
lsk
oa
M
az
ur
sk
P o ie
dl
as
W
ki
ie
e
lk
op
ol
sk
ie
O
po
lsk
M
ie
ał
op
ol
sk
ie
Lu
be
w
lsk
i
ie
to
kr
zy
sk
Po
ie
ka
rp
ac
ki
e
80
-M
azu
rsk
Za
ie
Lu
ch
bu
od
ski
nio
Ku
e
po
jaw
mo
sko
rsk
ie
-Po
mo
rsk
Do
ie
lno
l
wi
ski
e
tok
rzy
ski
Po
e
ka
rpa
ck
ie
Po
mo
rsk
ie
Łó
dz
kie
Op
ols
kie
Po
lsk
a
Lu
be
lsk
ie
Po
dla
W
ski
iel
e
ko
po
l
ski
Ma
e
łop
ols
kie
ls
Ma
kie
zo
wi
eck
ie
W
Odsetek ludno ci zamieszkałej w miastach w 1998 r. (w %)
100
90
79,6
70
71,6
25
20
69,8
17,5
15
68,6
65
17,5
16,6
64,8
15,8
64,2
15
62,3
14,5
61,9
60
14,3
10
ródło: US w Szczecinie
121
60,1
14,1
58,1
13,2
57,6
52,5
50
13
12,8
12,4
50,6
46,6
10,7
10,3
45,8
40
41,2
30
20
10
0
ródło: GUS
Stopa bezrobocia w 1999 r.
(w %)
22,8
9,9
9,6
5
0
wsk
o
-2
12
10
10,3
-3
10
9,6
9,5
9,3
9,2
Zgony niemowl t na 1000 urodze
9,2
8
ródło: GUS
122
9,2
9,1
9
9
ródło: GUS
ywych w 1998 r.
14
12,1
11,1
8,8
8,5
8,4
Łódzkie
Mazowieckie
-4
l skie
Dolno l skie
wi tokrzyskie
Lubelskie
Polska
Podlaskie
Opolskie
Wielkopolskie
KujawskoPomorskie
Zachodniopomorskie
Lubuskie
Małopolskie
Pomorskie
Warmi skoMazurskie
Pokarpackie
-1
- Po
mo
rs k
ie
l sk
ie
Lub
elsk
ie
Do
lno
l sk
ie
Łód
zki
e
Po l
ska
Lub
usk
ie
Ma
zow
iec
kie
Po k
a rp
ack
ie
Po m
Wa
ors
r mi
kie
sko
-M
azu
rsk
ie
Po d
lask
ie
wi
tok
rzy
ski
Wi
e
elk
opo
Zac
lsk
hod
ie
nio
pom
ors
kie
Ma
łop
ols
kie
Op
ols
kie
Ku
ja
Przyrost naturalny na 1000 mieszka ców w 1998 r.
4
3
2
1
0
8,1
6
4
2
0
ow
ie
ck
ie
l
sk
ie
Po
D
lsk
ol
a
no
l
s
Po kie
m
or
W
sk
Za
ie
i
lk
ch
op e
od
ol
ni
sk
op
om ie
o
M rsk
i
ał
op e
ol
sk
ie
O
po
lsk
ie
Łó
dz
w
K
i
k
uj
aw tok ie
r
zy
sk
os
Po kie
m
or
s
Po kie
dl
as
W
ki
ar
e
m
L
ub
i
sk
us
oM kie
az
ur
s
Lu kie
be
Po lski
e
ka
rp
ac
ki
e
M
az
az
ow
i
M eck
i
ał
op e
o
W
ls
ie
lk kie
op
ol
sk
ie
l
s
ki
Po
e
m
or
K
s
D
k
uj
aw olno ie
sk
l
oPo skie
m
or
s
Lu kie
be
ls
Po kie
dl
as
Za
ki
ch
Łó e
od
d
ni
op zki
om e
Po orsk
ka
i
rp e
W
ac
ar
ki
m
e
L
i
u
bu
sk
sk
oM
i
az e
ur
w
i
to skie
kr
zy
sk
O ie
po
l sk
ie
M
Mieszkania oddane do u ytku w 1999 r.
16000
14000
1800
1600
13572
12000
10000
8000
6593
6000
4000
4342
1400
1200
1312
4131
1259
4026
1255
3757
2954
1252
1235
1224
2891
1207
ródło: GUS
123
2865
1176
2791
1169
2581
2000
1167
2269
1164
1850
1150
1692
1149
1326
1148
629
0
ródło: GUS
Przeci tne miesi czne wynagrodzenie brutto w 1998 r.
(w zł)
1636
1445
1130
1000
800
600
400
200
0
Struktura pracuj cych w podziale na trzy sektory gospodarki
w 1998 r., porównanie regionów Polski z UE (w %)
100%
90%
34,2
80%
50,1
70%
46,8
45,6
19,5
13,5
40%
16,9
18,5
27,4
28
36,4
36,4
35,8
15,2
25,6
26,2
24
22,8
57,4
58
60,7
62
24,2
25,6
11,2
5
29,4
24,8
22,9
24,7
26,5
18,6
22,4
56,7
53,3
34,4
15,1
30%
20%
24,7
25,4
25,9
15,3
44,8
60%
50%
30,6
15,8
17
40
46,4
43,8
47,2
49,7
49,9
47,6
65,6
54,5
10%
to
k
w
i
Lu
b
el
sk
ie
Po rzy
dk sk
ie
ar
pa
c
Po kie
dl
M ask
i
ał
op e
ol
sk
Łó i e
dz
ki
e
O
po
lsk
ie
Po
W
K
ls
ie
uj
aw lko ka
p
sk
o- olsk
Po
i
m e
W
or
M
s
ar
m azo kie
i
sk wie
c
oM kie
az
ur
s
Lu kie
bu
D
ol skie
no
l
Za
s
ch Pom kie
od
o
r
ni
op skie
om
or
sk
ie
U
ni
l
a E sk
ie
ur
op
ej
sk
a
0%
zatrudnienie w łowiectwie, le nictwie i rybołówstwie i rybactwie
zatrudnienie w przemy le
zatrudnienie w usługach i budownictwie
ródło: Instytut Bada nad Gospodark Rynkow w Gda sku
Liczba przedsi biorstw na 1000 mieszka ców w 1998 r.
60
5 2 ,9
50
4 8 ,6
4 5 ,5
4 5 ,2
4 4 ,8
44 ,0
4 3 ,4
4 3 ,2
4 2 ,3
4 1 ,4
40
4 0 ,2
3 6 ,3
34 ,2
32 ,9
3 1 ,3
3 0 ,5
30
2 4 ,8
20
10
l
sk
M
i
ał
op e
ol
s
ki
K
e
uj
aw
Po
sk
ol
Po ska
m
or
sk
D
ie
ol
no
l
sk
W Swi
ie
am
to
i
kr
sk
zy
oM skie
az
ur
sk
ie
Po
dl
as
Po
ki
dk
e
ar
pa
ck
ie
Lu
be
lsk
ie
O
po
lsk
ie
M
Za
az
ch
ow
od
ie
ni
ck
op
om ie
or
sk
ie
Łó
dz
ki
e
Lu
bu
sk
ie
Po
m
o
W
rs
ie
ki
lk
op e
ol
sk
ie
0
ródło: Instytut Bada nad Gospodark Rynkow w Gda sku
124
16
W
dn
io
p
Lu
bu
sk
om ie
or
Po skie
m
W
o
ar Pod rsk
ie
m
k
a
i
sk rpa
K
c
o
uj
aw -M kie
a
z
sk
o- urs
k
Po
m ie
or
W
s
ie
lk kie
op
D olsk
ol
no i e
l
sk
ie
O
po
lsk
Lu ie
be
lsk
ie
Po
l
M
ał ska
op
ol
sk
Łó ie
dz
Po kie
dl
as
w
i
to kie
kr
zy
sk
ie
M ls
k
az
ow ie
ie
ck
ie
Za
ch
o
25
l
sk
ie
ie
lk
op
ol
sk
K
ie
Po
uj
aw
m
or
sk
sk
oie
Po
m
or
sk
M
ie
ał
op
ol
sk
D
Za
ie
ol
ch
no
od
l
ni
sk
op
i
om e
or
sk
Po
ie
dk
ar
pa
ck
ie
Łó
dz
W
ki
ar
e
Lu
m
i
bu
sk
sk
oie
M
az
ur
sk
ie
O
po
lsk
Lu ie
be
lsk
w
i
ie
to
kr
zy
sk
ie
Po
dl
as
ki
e
M
az
ow
ie
ck
ie
Udział eksportu w produkcji sprzedanej przemysłu w 1998 r. (w %)
23,4
22
14
12
10
8
6
21,7
20
18,8
17,1
6,9
16,8
6,9
16,1
15
14,9
14,7
13
5,5
125
5,4
12,8
4
2
ródło: Instytut Bada nad Gospodark Rynkow w Gda sku
12,4
11,6
10
10
2,7
2,7
10
2,5
9,7
7,9
5
0
ródło: Instytut Bada nad Gospodark Rynkow w Gda sku
Udział województw w ogólnopolskim eksporcie przemysłu w 1998 r.
(w %)
18
15,3
12,8
11,6
8,7
6,8
5
3,8
1,8
0
1,6
0,0
nakłady na działalno
innowacy jn
126
4,2
3,5
ródło: Instytut Bada nad Gospodark Rynkow w Gda sku
nakłady na działno
3,4
2,3
badawczo-rozwojow
2
2,1
1,1
1,4
0,5
2 ,6
1,4
2,8
2,1
3,6
2,8
4
3,2
4,2
3,2
4,2
3,8
3,3
4
0,8
6,7
5,5
5,0
5,8
5,0
6,2
5,9
3,8
6
7,2
8
6,1
5,0
6,2
15,0
9,3
8,5
7,8
10
0,8
0,7
10,0
8,7
45,0
43,1
18
7,9
20,0
15,3
25,0
23,2
18
sk
M
ie
ał
op
ol
sk
ie
Łó
dz
W
ki
ie
e
lk
op
ol
sk
ie
Po
m
or
sk
D
ie
ol
no
l
w
sk
i
ie
to
kr
zy
sk
ie
Lu
be
lsk
ie
Lu
bu
sk
Po
K
ie
d
uj
aw kar
p
sk
ac
oki
e
Po
m
or
sk
ie
Za
ch
O
po
od
l
ni
op skie
om
or
sk
W
ie
ar
Po
m
i
d
la
sk
sk
oie
M
az
ur
sk
ie
ie
az
ow
ie
ck
ie
l
sk
D
ol
ie
no
l
W
sk
ie
ie
lk
op
ol
Po
sk
dk
ie
ar
pa
ck
M
ie
ał
op
ol
sk
ie
Łó
dz
K
k
uj
aw Pom ie
sk
or
os
Za
P o ki e
ch
m
od
or
ni
sk
op
i
om e
or
sk
ie
O
po
w
lsk
i
ie
to
kr
zy
sk
ie
Lu
be
W
lsk
ar
ie
m
L
i
sk ubu
osk
M
i
az e
ur
sk
ie
Po
dl
as
ki
e
M
20
l
M
az
ow
ie
ck
Udział województw w ogólnopolskich nakładach inwestycyjnych w przemy le
w 1998 r. (w %)
17,3
16
14
12
8,3
5 ,5
1,7
0
ródło: Instytut Bada nad Gospodark Rynkow w Gda sku
Udział województw w krajowych nakładach na innowacje oraz na
działalno badawczo-rozwojow w 1998 r. (w %)
40,0
35,0
30,0
az
ow
l
sk
ie
Łó
dz
M
ki
az
e
ow
ie
ck
ie
Lu
be
W
lsk
ie
ie
lk
op
ol
sk
ie
Po
m
or
W
sk
ie
ar
m
i
sk
l
s
oM kie
az
ur
sk
ie
Po
dl
as
D
ki
ol
e
no
l
sk
M
ie
ał
op
ol
sk
Za Pod
ie
k
ch
a
rp
od
ac
ni
ki
op
om e
or
sk
ie
K
uj
L
aw
ub
sk
us
oPo kie
m
or
sk
w
ie
i
to
kr
zy
sk
ie
O
po
lsk
ie
35
250
ie
c
Po kie
m
W orsk
ie
ie
lk
op
ol
sk
M
i
ał
op e
ol
sk
K
D
uj
ol
aw
no ie
sk
l
osk
Po
ie
m
or
sk
Za
ie
ch
Ł
od
ód
ni
op zkie
om
Po orsk
dk
ie
ar
pa
ck
Lu ie
be
W
ls k
ar
ie
Po
m
i
d
la
sk
sk
oie
M
az
ur
sk
ie
O
po
w
lsk
i
ie
to
kr
zy
sk
Lu ie
bu
sk
ie
M
O rodki innowacji i przedsi biorczo ci w 1998 r.
32
30
30
25
24
200
150
100
23
22
81
21
20
19
61
18
15
16
59
127
53
15,0
50
51
ródło: Instytut Bada nad Gospodark Rynkow w Gda sku
14,0
13
10
9
7
29
28
27
6
5
4
0
ródło:
ródło: Instytut
Instytut Bada
Bada nad
nad Gospodark
Gospodark Rynkow
Rynkow w
w Gda
Gda sku
sku
Liczba przyznanych norm ISO-seria 9000
(stan na marzec 2000)
229
197
133
95
78
46
26
13
0
Łó
d
az zki
ow e
ie
K
ck
uj
aw
Lu ie
b
sk
o- elsk
Po
m ie
or
W
sk
ie
ie
lk
op
w
ol
i
to skie
kr
zy
sk
O ie
po
ls
Po kie
dl
as
ki
e
P
M olsk
ał
op a
Po olsk
ie
ka
rp
W
a
ck
ar
m
ie
i
sk
o- l sk
M
az ie
ur
Za
Po skie
ch
m
od
o
ni
op rski
om e
or
sk
Lu ie
bu
D
ol skie
no
l
sk
ie
M
az
ow
ie
W
ck
ie
ie
lk
op
ol
s
Lu kie
be
W
lsk
ar
i
m
Łó e
i
sk
o- dzk
i
M
az e
ur
K
sk
uj
ie
aw Po
dl
sk
as
oPo kie
m
or
sk
D
Za
ol
ch
no ie
od
l
ni
op skie
om
or
Po
s
ka kie
rp
ac
Po kie
m
o
M rski
e
ał
op
ol
w
sk
i
ie
to
kr
zy
sk
ie
l
sk
ie
O
po
lsk
Lu ie
bu
sk
ie
M
Powierzchnia u ytków rolnych w 1998 r. (w tys. ha)
3000
2500
90
80
70
2427,5
2000
1913,8
1730,7
1500
1282,1
70,4
68,2
60
68,1
64,5
64,2
1237,8
62,3
1234,9
61,7
1162,1
61,2
1138,5
59
50
40
30
20
10
ródło: GUS
128
1114,7
1000
935,6
52,2
900,8
51,8
876,6
726,7
51,1
49,2
636,5
500
581,1
526,5
0
ródło: GUS
Udział u ytków rolnych w powierzchni ogółem w 1998 r. (w %)
100
57,9
48,7
37,7
9,5
0
od
n io
po
mo
rs
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
67,7
66,5
62,6
61,7
60,4
59,5
58,4
57,6
ródło: GUS
129
Warm
e
57,6
57,4
56,9
56,4
56,2
55,7
66,5
53,3
48,3
kie
67,1
Podlas
ie
69,1
Małop
olsk
ackie
72,7
Pokarp
73,4
ie
i skoMazur
skie
74,7
Mazow
ieck
76,1
l skie
76,5
Lubus
kie
wi tok
rzyski
78,4
Polska
79,1
Dolno
l skie
79,4
ie
80,2
Lubels
k
80,6
skie
Zacho
dniopo
morsk
ie
83,8
Pomor
85,7
Łódzk
ie
ie
e
orskie
Opolsk
i
o-Pom
87,1
Wielk
opolsk
Kujaw
sk
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
k ie
Lu
bu
sk i
e
Po
mo
r
sk i
Do
e
Ku
lno
ja w
l
sk i
sko
Wa
e
- Po
rm
m
i s
ors
ko
k ie
-M
azu
r sk
Wi
ie
e lk
op
o ls
kie
Po
ls k
wi
a
to k
rzy
sk i
e
Lu
bel
sk i
e
Op
o ls
k ie
ls
k
Ma
z o w ie
ie c
k ie
Łó
dzk
ie
Po
kar
pac
k ie
Ma
ło p
o ls
k ie
Po
d la
ski
e
Za
ch
Udział gruntów ornych w powierzchni u ytków rolnych w 1998 r.
(w %)
65,8
ródło: GUS
Powierzchnia zasiewów pod zbo ami podstawowymi w 1998 r.
(w %)
46,4
W
i
uj
aw elko
p
sk
o- olsk
Po
i
m e
or
s
O kie
po
l
Po skie
m
or
sk
ie
Po
lsk
Łó a
d
M
az zki
ow e
ie
c
Po kie
dl
W
as
ar
ki
m
L
e
i
sk ube
lsk
oM
a z ie
ur
Za
sk
ch
L
od
ub ie
ni
op usk
om ie
or
sk
ie
l
M
ał skie
o
w pol
s
i
to kie
kr
z
D
ol ysk
no
ie
l
Po
s
ka kie
rp
ac
ki
e
K
w
i
ał
o
dl
a
sk
i
e
po
ls
t o ki e
kr
M zys
az
k
ow ie
ie
ck
ie
Ł
K Wi ódz
uj
e
a w l ko ki e
p
sk
o- olsk
Po
i
m e
or
Po
s
ka ki e
rp
W
ac
ar
ki
m
e
i
sk
Po
oM l s ka
az
ur
s
Lu k i e
be
l sk
ie
l
sk
ie
O
po
ls
P o ki e
m
or
Za
D
ch oln skie
od
o
ni
l
s
op
om kie
or
sk
Lu i e
bu
sk
ie
M
Po
Obsada bydła na 100 ha u ytków rolnych w 1998 r.
(w szt)
60
56
50
49,6
250
200
150
100
47,6
42,9
115,9
42,3
40
103,9
41,9
102,4
40,9
88,8
38,9
87,1
37,7
80,7
50
ródło: GUS
130
36,6
76,7
35,5
70,8
34,5
68,1
31,7
30
62,9
31
20
19,9
61,5
58,5
18,3
53,4
16,2
10
0
ródło: GUS
Obsada trzody chlewnej na 100 ha u ytków rolnych w 1998 r.
(w szt)
300
245,5
188,8
139,7
47,2
0
E m isja przem y sło w y ch py ło w y ch za nieczy szcze
(w ty s. t)
60
po w ietrza w 1 9 9 8 r.
54,9
50
40
30
25,7
20,6
20,5
20
19,1
16,2
15,1
13,1
12,4
12
10,6
8,6
10
8,1
7,2
6,6
4,1
Po
dla
ski
e
ie
Po
mo
Za
rsk
cho
ie
dn
iop
om
ors
kie
Po
kar
Wa
pac
rm
i s
kie
koMa
zur
ski
e
Lu
bu
sk
e
tok
rzy
ski
e
ols
ki
wi
Op
kie
Lu
bel
s
Łó
dzk
sko
ie
-Po
mo
rsk
ie
Ku
jaw
ls
kie
Do
lno
ls
kie
Ma
łop
ols
kie
Wi
elk
op
ols
kie
Ma
zow
iec
kie
0
ródło: GUS
R e duk cja prze mys łowych pyłowych zanie czys zcze powie trza w %
zanie czys zcze wytworzonych w 1998 r.
100
9 9 ,6
9 9 ,2
9 8 ,9
9 8 ,8
9 8 ,7
9 8 ,6
9 8 ,6
9 8 ,5
9 8 ,3
98
98
9 7 ,4
9 7 ,1
9 6 ,9
9 6 ,3
9 6 ,3
96
94
92
90
8 7 ,8
88
86
84
82
l
sk
ie
ie
lk
op
ol
sk
ie
M
K
uj
ał
op
aw
o
sk
lsk
oie
Po
m
or
sk
ie
Po
m
or
sk
Po
ie
ka
rp
ac
ki
e
Lu
be
lsk
ie
Po
dl
as
W
ki
e
ar
m
L
i
u
bu
sk
s
oM kie
az
ur
sk
ie
W
Po
lsk
az
a
ow
ie
ck
ie
M
Łó
dz
w
ki
i
Za
e
to
ch
k
rz
od
ys
ni
k
op
om ie
or
sk
ie
D
ol
no
l
sk
ie
O
po
lsk
ie
80
ródło: GUS
131
8 7 ,5
E mis ja prze my s ło wy ch g a zo wy ch za nie czy s zcze
(w ty s . t)
po wie trza w 1 9 9 8 r.
600
488
500
400
370
300
2 2 6 ,8
2 2 2 ,1
2 1 3 ,6
1 8 1 ,9
200
1 0 7 ,5
100
9 7 ,3
8 6 ,4
5 7 ,2
5 5 ,6
5 1 ,8
3 9 ,8
32
1 8 ,3
18
l
sk
i
e
Łó
dz
M
ki
az
ow e
ie
ck
M
ie
ał
op
ol
W
sk
ie
ie
lk
op
ol
sk
Za
D
ie
ol
ch
n
od
o
ni
l
s
op
om kie
or
sk
w
ie
K
i
uj
t
ok
aw
r
sk
zy
oPo skie
m
or
sk
ie
Po
m
or
sk
ie
O
po
lsk
ie
Lu
be
Po lski
e
ka
rp
ac
W
ki
ar
e
m
i
L
sk ub
oM usk
a z ie
ur
sk
ie
Po
dl
as
ki
e
0
ródło: GUS
R e dukcja prze mys łowych gazowych zanie czys zcze powie trza w %
zanie czys zcze wytworzonych w 1998 r.
100
90
78,7
80
70
60
55,9
50
40
37,8
36,8
34,7
31,1
30
25,9
20
24,3
17,7
13
10
12
7,7
5,2
4,7
3,3
2,5
ie
Po
lsk
a
l
M
sk
ał
op ie
ol
sk
Po
ie
ka
rp
ac
K
ki
uj
e
aw
sk Łó
od
Po zki
m e
or
sk
ie
Po
m
or
Za
sk
ch
i
L
od
ub e
n
W
e
i
l
op
s
ar
om kie
m
i
o
sk
rs
ki
oe
M
az
ur
sk
w
ie
i
to
kr
zy
W
sk
ie
i
lk
op e
ol
sk
ie
Po
dl
as
M
ki
az
ow e
ie
ck
ie
Lu
bu
sk
ie
O
po
lsk
D
ol
no
l
sk
ie
0
ródło: GUS
132
0,6
sk
ie
sk
ie
90
80
9 3,5
1000
500
92,4
92 ,3
265
9 0,7
235
90,4
178
89 ,8
173
8 9,7
173
ródło: GUS
133
88,6
165
Po
l sk
a
Za
O
pol
cho
sk i
dni
e
opo
mo
rs k
ie
Ku
Lu
jaw
bus
sko
kie
-P o
mo
rsk
ie
Ma
zow
iec
kie
95 ,4
ls
kie
Lu
bel
ski
e
Po
dla
sk i
e
Do
lno
ls
kie
Łó
dzk
Wi
ie
elk
Wa
opo
rm
i s
lsk
koie
Ma
zur
sk i
e
Po
mo
rs k
ie
Ma
łop
ols
kie
Po
kar
pac
kie
wi
tok
rzy
ski
e
96,5
ie
Po
lsk
a
Łó
d
zk
Za
ie
ch
od Op
o
n
l
io
K
sk
p
uj
aw om ie
or
sk
sk
oie
Po
m
or
sk
w
i
ie
to
kr
zy
sk
ie
Lu
W bels
ie
ki
lk
op e
ol
sk
ie
Po
m
or
M
sk
az
i
ow e
ie
ck
Lu ie
bu
sk
Po
ie
ka
rp
W
ac
ki
ar
e
m
P
i
od
sk
o- lask
M
i
az e
ur
sk
ie
op
ol
sk
l
l
4500
ał
no
100
M
D
ol
O d setek cieków kom u n aln ych i p rzem ysłow ych p od d an ych
oczyszczen iu w 1998 r. (w % )
86 ,4
131
8 5,1
79,6
128
105
76 ,4
70
7 0,3
85
80
69,5
60
0
43
65 ,5
50
40
30
20
10
0
ródło: GUS
Odpady wytworzone w ci gu roku na 1km2 w 1998 r. (w t)
5000
4528
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1620
723
426
14
E mis ja prze my s ło wy ch g a zo wy ch za nie czy s zcze
(w ty s . t)
po wie trza w 1 9 9 8 r.
600
488
500
400
370
300
2 2 6 ,8
2 2 2 ,1
2 1 3 ,6
1 8 1 ,9
200
1 0 7 ,5
100
9 7 ,3
8 6 ,4
5 7 ,2
5 5 ,6
5 1 ,8
3 9 ,8
32
1 8 ,3
18
l
sk
i
e
Łó
dz
M
ki
az
ow e
ie
ck
M
ie
ał
op
ol
W
sk
ie
ie
lk
op
ol
sk
Za
D
ie
ol
ch
n
od
o
ni
l
s
op
om kie
or
sk
w
ie
K
i
uj
t
ok
aw
r
sk
zy
oPo skie
m
or
sk
ie
Po
m
or
sk
ie
O
po
lsk
ie
Lu
be
Po lski
e
ka
rp
ac
W
ki
ar
e
m
i
L
sk ub
oM usk
a z ie
ur
sk
ie
Po
dl
as
ki
e
0
ródło: GUS
R e dukcja prze mys łowych gazowych zanie czys zcze powie trza w %
zanie czys zcze wytworzonych w 1998 r.
100
90
78,7
80
70
60
55,9
50
40
37,8
36,8
34,7
31,1
30
25,9
20
24,3
17,7
13
10
12
7,7
5,2
4,7
3,3
2,5
ie
Po
lsk
a
l
M
sk
ał
op ie
ol
sk
Po
ie
ka
rp
ac
K
ki
uj
e
aw
sk Łó
od
Po zki
m e
or
sk
ie
Po
m
or
Za
sk
ch
i
L
od
ub e
n
W
e
i
l
op
s
ar
om kie
m
i
o
sk
rs
ki
oe
M
az
ur
sk
w
ie
i
to
kr
zy
W
sk
ie
i
lk
op e
ol
sk
ie
Po
dl
as
M
ki
az
ow e
ie
ck
ie
Lu
bu
sk
ie
O
po
lsk
D
ol
no
l
sk
ie
0
ródło: GUS
134
0,6
sk
ie
sk
ie
95 ,4
ródło: GUS
ródło: GUS
9 3,5
1000
500
92,4
92 ,3
265
9 0,7
235
90,4
178
89 ,8
173
8 9,7
173
ródło: GUS
135
88,6
165
Po
l sk
a
Za
O
pol
cho
sk i
dni
e
opo
mo
rs k
ie
Ku
Lu
jaw
bus
sko
kie
-P o
mo
rsk
ie
Ma
zow
iec
kie
90
80
ls
kie
Lu
bel
ski
e
Po
dla
sk i
e
Do
lno
ls
kie
Łó
dzk
Wi
ie
elk
Wa
opo
rm
i s
lsk
koie
Ma
zur
sk i
e
Po
mo
rs k
ie
Ma
łop
ols
kie
Po
kar
pac
kie
wi
tok
rzy
ski
e
96,5
ie
Po
lsk
a
Łó
d
zk
Za
ie
ch
od Op
o
n
l
io
K
sk
p
uj
aw om ie
or
sk
sk
oie
Po
m
or
sk
w
i
ie
to
kr
zy
sk
ie
Lu
W bels
ie
ki
lk
op e
ol
sk
ie
Po
m
or
M
sk
az
i
ow e
ie
ck
Lu ie
bu
sk
Po
ie
ka
rp
W
ac
ki
ar
e
m
P
i
od
sk
o- lask
M
i
az e
ur
sk
ie
op
ol
sk
l
l
4500
ał
no
100
M
D
ol
O d setek cieków kom u n aln ych i p rzem ysłow ych p od d an ych
oczyszczen iu w 1998 r. (w % )
86 ,4
131
8 5,1
79,6
128
105
76 ,4
70
7 0,3
85
80
69,5
0
43
65 ,5
60
50
40
30
20
10
0
ródło: GUS
Odpady wytworzone w ci gu roku na 1km2 w 1998 r. (w t)
5000
4528
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1620
723
426
14
Zał cznik Nr 8
W toku prac nad strategi rozwoju województwa zachodniopomorskiego przygotowane zostały nast puj ce dokumenty i opracowania:
1. Kompleksowy harmonogram rzeczowy budowy Strategii Województwa Zachodniopomorskiego – Departament Strategii Rozwoju i Planowania Przestrzennego (DSRiPP)
2. Podstawy i zasady tworzenia strategii rozwoju regionu – DSRiPP
3. Dokument Programowy Zarz du Województwa Zachodniopomorskiego – Zarz d Województwa Zachodniopomorskiego
4. Raporty bran owe – DSRiPP:
4.1. Infrastruktura in ynieryjna – zaopatrzenie w gaz
4.2. Infrastruktura in ynieryjna – stopie zabezpieczenia potrzeb telekomunikacyjnych;
4.3. Transport – drogi;
4.4. Transport – koleje, drogi wodne, lotniska i l dowiska;
4.5. Rolnictwo – struktura gospodarstw;
4.6. Rolnictwo – u ytkowanie terenów;
4.7. Ochrona rodowiska – zaopatrzenie w wod ;
4.8. Ochrona rodowiska – składowanie i unieszkodliwianie odpadów komunalnych i
przemysłowych;
4.9. Ochrona rodowiska – odprowadzanie cieków;
4.10. Turystyka – baza turystyczna;
4.11. Turystyka – baza gastronomiczna;
4.12. Słu ba zdrowia i opieka społeczna – zakłady opieki zdrowotnej;
4.13. Słu ba zdrowia i opieka społeczna – praktyki indywidualne;
4.14. O wiata;
4.15. Kultura;
4.16. Gospodarka (cz. I, cz. II);
4.17. Infrastruktura techniczna;
4.18. Infrastruktura społeczna.
5. Województwo Zachodniopomorskie. Szczecin 1999r. - DSRiPP
6. Informacja o rolnictwie w województwie zachodniopomorskim - DSRiPP
7. Informacja na temat stanu rodowiska naturalnego w województwie zachodniopomorskim - DSRiPP
8. Gospodarka - DSRiPP
9. Ogólna informacja na temat potencjału turystycznego województwa zachodniopomorskiego - DSRiPP
10. Perspektywy polskiej eglugi morskiej na Bałtyku – DSRiPP
11. Informacja o głównych problemach przestrzennych – diagnoza stanu istniej cego” –
Regionalne Biuro Gospodarki Przestrzennej w Szczecinie, Terenowe Biuro Planowania Przestrzennego w Koszalinie
12. Raporty z paneli zespołów roboczych (partnersko-eksperckich) – praca zbiorowa
136
13. Projekt zało e i kierunków rozwoju regionalnego do roku 2015 – praca zbiorowa
14. Zało enia strategii rozwoju województwa zachodniopomorskiego do 2015 roku DSRiPP
15. Wariantowe scenariusze rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich województwa zachodniopomorskiego – Arcadis Ekokonrem sp. z o.o.
16. Wariantowe scenariusze rozwoju turystki w powi zaniu z ochron rodowiska przyrodniczego i kulturowego w województwie zachodniopomorskim - Arcadis Ekokonrem sp. z o.o.
17. Wariantowe scenariusze rozwoju produkcji, handlu i usług w województwie zachodniopomorskim – Uniwersytet Szczeci ski
18. Wariantowe scenariusze rozwoju transportu i komunikacji w województwie zachodniopomorskim – Uniwersytet Szczeci ski
19. Wariantowe scenariusze rozwoju infrastruktury społecznej w województwie zachodniopomorskim – Uniwersytet Szczeci ski
20. Wariantowe scenariusze rozwoju infrastruktury technicznej w województwie zachodniopomorskim – Uniwersytet Szczeci ski
137