berria - datu
Transcription
Igandea Maiatzaren 20a 2012. X. urtea 2.764. zenbakia 1,60 € www.berria.info Mendiko zaldia Euskal Herriko mendiko zaldia suspertze bidean da q 38-39 Euskal Hiria EAEko hiru hiriburuen arteko egitasmoa, kolokan q GEHIGARRIA RAUL BOGAJO / ARGAZKI PRESS Plaza, presoen eskubideen alde Herrira mugimenduak deituta, milaka lagunek euskal presoen eskubideak errespetatzeko eskatu dute berrehundik gora herritan q 2-4 «Euskal Herriko gehiengoaren posizioak mugiarazi egingo du gobernua; ez dugu zalantzarik» Elkarrizketa Joseba Permach GARI GARAIALDE / ARGAZKI PRESS Ezker abertzaleko kidea p GAUR 40 ORRIALDE Joseba Permachek uste du Espainiako Gobernuak aldatu egin beharko duela prozesuaren inguruan erakutsitako jarrera, eta horretarako garrantzitsua dela Euskal Herriko eragileek Madril «ahots berarekin interpelatzea» q 8-9 Konstituzionala etzi hasiko da aztertzen Sorturen babes helegitea 16 urteko neska bat hil dute Italian, eskola baten kontrako atentatuan Amadorrek irabazi du Alpeetako lehen etapa Italiako Giroan Iñigo Iruin abokatuak duela urtebete aurkeztu zuen errekurtsoa, argudiatuta urratu egin zirela elkartzeko eta alderdi politiko bat sortzeko eskubideak q 11 Zazpi pertsona zauritu dituzte, eta hedabideek esan dute mafiaren ekintza bat izan daitekeela, baina Poliziak ez du baztertzen bestelako hipotesirik q 18 Helmugara iristeko hiru kilometro falta zirela, eraso egin du Ryder Hesjedalek eta lasterketako lider jarri da txirrindulari kanadarra q 22 q HARIAN 2 IRITZIA 5 EUSKAL HERRIA 8 Andrei Amador. LUIGI BENATI / EFE MUNDUA 16 q KIROLA 20 q AGENDA 25 q PLAZA 30 2 berria 2012ko maiatzaren 20a, igandea Harian› Euskal presoak D Goazen Plazara ekinaldia Argentinan,Bruselan, Lisboan eta Londresen Andaluziarako bidaia egiten duen autobusa ere bai Euskal Herritik kanpora iritsi da Herriraren deia, eta espero gabeko erantzunak jaso ditu. Esate baterako, Argentinan elkarretaratzea egin dute euskal presoen eskubideen alde. Baita Bruselan, Londresen, Lisboan eta Tarrassan ere, Herrira mugimenduak berak jakinarazi duenaren arabera. Presoei bisitak egin ahal izateko astebururo-astebururo Andaluziako kartzeletara bira egiten duen autobusak ere bat egin du Herrira-ren ekitaldiekin. Ostiralean presoen senide eta lagunez beteta abiatu eta igande goizaldean itzultzen den autobusak bidaian geldialdia egin du, argazkia egiteko. Buenos Airesko ekitaldia. BERRIA Beasain q Donibane Garazi q Andaluziara joan direnak. BERRIA Lesaka q BERRIA BERRIA Lekeitio q Donibane Lohizune q CONNY BEYREUTHER / ARGAZKI PRESS Altsasu q GAIZKA IROZ Errenteria q CONNY BEYREUTHER / ARGAZKI PRESS BERRIA BERRIA Hamaika plaza bete Herrira mugimenduaren deiari erantzunez, milaka herritarrek bete dituzte berrehundik gora plaza euskal presoen eskubideen alde Herri bakoitzak bere ukitua eman dio ekinaldiari; egun osokoak ere egin dituzte Aitziber Laskibar Lizarribar Plazaren ertz bateko balkoian trikiti alaia. Doinuari jarraituz, «Zer gara gu, nor gara gu, euskotarrak gara gu!», apal-apal abesten hasi dira zenbait, lotsati oraindik. Txalapartaren ttakunak egin du jarraian deia plazatik bertatik, dagoeneko jendez betea dagoen plazatik. Joseba Sarrionandiaren Hitzik gabeko gutuna olerkia irakurri dute. «Zuen askatasuna behar dugu libre gaudenok libre izateko». Bertsolari batek kantatu du zergatik dauden 25 aulki huts plaza erdian. «Falta direnak» direla azaldu du. Geroago askatu dituzten puxika handi bana jarri diote aulki bakoitzari. Ertzainak taldearen 564 taupadaren ohe hutsek areagotu dute aulkiek presoen gertukoenengan sortutako gabezia. «Ehunka ditugu gure herrian, 25 hutsune auzoan», adierazi dute. Aulki hutsak Bilboko Zazpikaleetako kasua da, Plaza Berrian salatutakoa. Banan-banan esan dituzte 25 presoen izenak eta etxerako bidea egiteko dituzten ehunka kilometroak, eta txalo zaparrada batekin agurtu dituzte herritarrek. Gaixo dauden arren etxeratzerik ez dutenen egoera salatu dute; Parot doktrinaezarrita, espetxealdia luzatu dietenena; 25 urtetik gora kartzelan daramatenena. Dantzariaren aurreskua jaso dute guztiek, 25 aulki hutsek. «Argazki jendetsua» egin dute ondoren. Hutsunea eragiten dieten horietako bakoitzari bidaltzeko argazki jendetsua. Eta gehiago izango direla agindu dute. Presoen eskubideen inguruan indarrak biltzen ari direla, eta gehiago bilduko dituztela. Mugituko direla. Herriz herri eta auzoz auzo «dinamika kolosalak» antolatuko di- tuztela eta lortuko dutela euskal presoen eskubideak errespetatzea. Gaixo daudenak eta zigorra beteta daukatenak askatzea. Guztiak Euskal Herrira ekartzea. Eta, gerora, etxeratzea. Jai giroan jarraitu dute aldarria ondoren. Zazpikaleetatik triki-poteoan. Barrikotea izan dute ondoren gaztetxean; jana eta edana. Kantua eta musika. Antzeko ekitaldi asko izan ziren atzo Euskal Herriko berrehundik gora herri eta auzoetan. Antzekoak, baina bereziak guztiak. Hamaika ideia gauzatu, eta plazak bete dituzte milaka herritarrek. Herrira mugimendua- 2012ko maiatzaren 20a, igandea berria 3 14›› 16›› Gipuzkoako Migrazio eta Aniztasun zuzendariak leporatu dieten guztia ukatu du Greziak eurogunean jarrai dezan nahi dute G8ko agintariek Euskal presoak D Goazen Plazara ekinaldia 231 pHerritan. Euskal Herriko 231 herri eta auzotan antolatu dira Goazen Plazara ekitaldiak, eta, goizeko datuak soilik kontutan hartuta, 12.534 herritar mobilizatu dira Gipuzkoan, 6.000 Bizkaian, 1.500 Araban, 5.500 Nafarroan eta 550 Iparraldean. 26.000 lagunetik gora. Gaixo dagoen Berriozabal presoa askatzeko plataforma «Elkartasunaren unibertso» bihurtuko da Txori Barrote @ sarean Bilboko Santutxu auzoko preso bat larri dagoela eta, gaixoa askatzearen aldeko plataforma aurkeztu zuten atzo, Goazen Plazara ekitaldiaren ondoren. Inma Berriozabal 18/98 auziagatik dute preso Galiziako A Lama espetxean. Hepatitisa, asma, psoriasia, hipertentsioa eta diabetesa ditu, eta protesia belaunean. Txori Barrote konpartsak «dimentsioa biderkatzea» erabaki du. Konpartsa bat baino zerbait gehiago izango dela iragarri du, Bilboko Udalaren debekua delaeta bi urtez Aste Nagusian txosna izateko debekua iraungi ondoren egindako aurkezpenean. «Errepresaliatuekiko elkartasunaren unibertso» izan nahi du. Goazen Plazara ekinaldiaren nondik norako zehatzagoak, honako helbide hauetan: pwww.herrira.org. Herrietako ekitaldi eta datuak jasotzeko helbidea. pwww.flickr.com/photos/77854109 @N04/show/. Dozenaka argazki ikusteko aukera ematen du. Larrabetzu q Donostia q Azpeitia q GARI GARAIALDE / ARGAZKI PRESS Anoeta q BERRIA Iruñea q BERRIA Arbizu q BERRIA Abadiño q BERRIA Hernani q BERRIA JAGOBA MANTEROLA / ARGAZKI PRESS GARI GARAIALDE / ARGAZKI PRESS tabeak, esaterako, Ondarroan. Seitan banatuta iritsi dira, Iruñean, Gaztelu plazako ekitaldira. Uretara ere iritsi da Goazen Plazara ekinaldia. Donibane Garazin errekaren bi aldeetan bildu dira herritarrak, zubian ere bai, baita errekan bertan ere, txalupa eta guzti. Urriaren 13an Baionan egingo den nazio manifestaziorako deia egiteko baliatu dute mobilizazioa. Donibane Lohizunen, hondartzan egin dute ekitaldia, arraunlariek itsasotik babestuta. Lehorrean, presoen aldeko sokatira herritarra egin dute Santurtzin arratsaldean, eta erromeria gau partean. Askatu berri dituzten presoak Jendetza bildu da Zarautzen presoen eskubideen alde, eta askatu berri dituzten Aritz Gartxotenea, Aritz Labiano eta Jose Mari Perez Txuri preso ohiei omentzeko baliatu dute aukera herritarrek. Presoak Euskal Herrira ekar- tzeko aldarrikatzen duen irudia pertsonekin egin dute Lekeition, Bermeon, Larrabetzun, Barakaldon eta Erandion, besteak beste. Gernikan, Herrira mugimenduarena osatu dute. Donostiko Antigua auzoan, Etxera idatzi dute gorputzak behar bezala multzokatuta. Herrira, Arrigorriagan. Preso eta iheslariak herrira, osatu dute Lesakan herritar bakoitzak hizki bati eutsita. Igorren, Euskal presoak Euskal Herrira. Gainontzeko lekuetan, pankartetan idatzita erakutsi dituzte aldarriak. Eta, plazetatik kanpo ere, herriak presoen eskubideen aldeko txartel eta pankartaz josiak egon dira. Jendez ez ezik, euriz ere busti ziren plaza gehienak atzo. Hala ere, ekitaldiak ez ziren bertan behera utzi. Aterkipean batzuk eta bustiaz beste batzuk, egin egin zituzten ekitaldiak plazetan. Beste zenbait tokitan ekitaldiak lekuz aldatu, eta frontoi, kiroldegi zein aterpetan egin zituzten. Bilbo q JON HERNAEZ / ARGAZKI PRESS ren deiarekin bat eginda, «plazak bete, espetxeak husteko». Elkarretaratzeak egin dituzte dozenaka eta dozenaka herritan; eguerdi partean gehienak, eta iluntzean beste asko. Ekitaldiak asko izan dira. Jana eta edana, leku gehienetan. Etxetik eramandako mokaduak banatuta, leku batzuetan; plazetan txorizoa egin eta upeletik hartutako sagardoa lagungarri izanda, bestetan; erreki edo paella txapelketak antolatuta, zenbaitetan; eta herri bazkaria eginda, hainbatetan. Aldarri eguna luzatu, eta bertso zein musika emanaldiak ere ugari izan dira. Dantzaldiak ere bai. «Aurresku herrikoia». Kantaldiak. Umeentzat jokoak prestatu dituzte herri batzuetan. Bizikleta martxak, mendi martxak, krosak eta herri kirolak. Herri edo hiri batzuetako ekitaldi nagusietara auzoetatik antolatutako zutabeetan joan dira. Bost lekutatik abiatu dituzte zu- GORKA RUBIO / ARGAZKI PRESS Zarautz q 4 berria 2012ko maiatzaren 20a, igandea Harian › Euskal Herria Euskal presoak D Goazen Plazara ekinaldia Gobernuei giza eskubideekin «engaiatzeko» eskatu diete Euskal gizarteari entzutea eta presoen eskubideak errespetatzea galdegin diete Espainiako eta Frantziako gobernuei Bakean aurrera egiteko «salbuespen» neurriak amaitzea ezinbestekoa dela diote Edurne Begiristain Gasteiz Espainiako eta Frantziako gobernuei dei zuzena egin dio Herrira mugimenduak: euskal presoen giza eskubideak errespetatzeko eskatu die. Euskal gizartearen gehiengoak ere eskaera berbera egiten diela gogoratu dute Amaia Esnal eta Manu Ugartemendia Herrira mugimenduko kideek, Gasteizen. «Euskal gizartearen begiradak gobernuengan jarrita daude, eta egungo egoerari erantzun positiboa emateko eta euskal presoen giza eskubideak errespetatzen hasteko eskatzen diete», azaldu du Esnalek. Konpromisoa hartzeko. Horixe da Herrira-k Espainiari eta Frantziari egin dien eskakizun nagusia. «Giza eskubideekin engaiatu behar dute bake prozesuak aurrera egin dezan eta konponbidea lor dadin». Haren ustez, gobernuek ez dute urratsik egin egoera aldatzeko, eta presoen giza eskubideak urratzen jarraitzen dute. Adierazi duenez, une politiko honetan agintariak eta gobernuak ez daude bake prozesuak eta gizartearen gehiengoak egiten duten «eskakizunen mailan». Hala, «salbuespen» legeak indarrean mantentzea ulertezina dela salatu du: «Inork ez du sakabanaketa mantentzea ulertzen, ezta gaixo dauden presoak espetxean jarraitzea ere». Bizi osorako kartzela zigorrak ere indarrean jarri ziren bide beretik «indargabetu» daitezkeela gaineratu du Esnalek. Gisa horretako neurriek ez dute laguntzen normalizazio politikoan eta bake bidean, bere irudiko. Hori horrela, Espainiako Gobernuari eskatu dio «presoen oinarrizko eskubideak eztabaida politikoekin eta baldintzekin» nahasteari uzteko. Herrira mugimenduko ordezkariak gogoratu du astebururo ehunka senide eta lagun Espai- niako eta Frantziako espetxeetan sakabanatuta dauden 600 preso baino gehiago bisitatzeko errepidera ateratzen direla. Asteburu honetan ere hala gertatu da, eta Esnalek gogoan izan zuen presoen senide eta lagunek pairatzen duten «sufrimendua». Hori dela eta, sakabanaketa politikak eragiten duen oinazea amaitzea ezinbestekotzat jo du: «Sakabanaketa amaitzea nahikoa da milaka pertsonaren sufrimenduari amaiera emateko». Sufrimendua bukatzeko giltza, beraz, gobernuen esku dagoela nabarmendu du Herrirako kideak. Elkarlana eta parte hartzea Espainiak eta Frantziak Euskal Herriari begira diezaiotela eta gizartearen gehiengoaren nahia aintzat har dezatela eskatu nahi izan dute, herriz herriz, Goazen Plazara ekinaldiaren bitartez, Esnalek azaldu duenez. Euskal Herriko 200 plaza baino gehiagotan aldarri hori sendo entzun da, baina baita Euskal Herritik kanpo ere, Argentinan, Portugalen eta Katalunian hainbat ekitaldi egin baitituzte. Azpimarratu duenez, euskal presoen eskubideen alde plazak betetzeko ekinaldia aurrera ateratzeko, herritar eta eragile askoren «elkarlana eta parte hartzea» beharrezkoa izan da. Haientzat guztientzat esker oneko hitzak izan ditu, eta aurrera begira ere presoen oinarrizko eskubideen defentsan indarrak batzen jarraitu beharko dela esan die. Gasteizko manifestazioa amaitu denean, Foru Plazan bildutako ehunka laguni helarazitako mezuan ere «indarrak batzeko» deia egin dute. Gizartearen aldarria gobernuetara iritsi eta mugitzen has daitezen, «elkarlanari eta konpromisoari» eustea funtsezkoa dela nabarmendu dute. «Kaleak betetzen jarraitu beharko dugu haiek urratsen bat egin arte». Plaza bete jende euskal presoak Euskal Herriratzeko eskatzen duten pankartatxoak eskuetan. RAUL BOGAJO / ARP Irudimena eta aldarrikapena uztartuta ekin diote Goazen Plazara ekinaldiari Gasteizen; Foru plaza bete dute, eta ehunka lagun dantzan jarri dituzte. Plazatik mundura, ozen E.B. Gasteiz M ugimendua eskatu dute Gasteizen: plazatik mundura eta espetxeetatik etxera. Mugimendua eskatu diete herritarrei, «atzerapausorik eman gabe», euskal presoak Euskal Herrira ekarriko duen noranzkoa ezartzeko. Mugimendua praktikara ere eraman dute, Foru Plazan bildutako lagunak dantzan jarri baititu Goazen Plazara ekinaldiak. Irudimentsua izan da oso Herrira mugimenduak Gasteizen egin duen ekitaldia: euskal presoen oinarrizko eskubideen aldarria lau haizeetara zabaldu dute antzerki eta musikaren bitartez. Eguerdiko manifestazioa koloretsua izan da, baita amaierako ekitaldia ere. Dagozkien eskubideen jabe leloa duen pankartak zabaldu du manifestazioaren bidea, eguerdi partean. Herrira mugimenduak Bilbo plazan egin duen hitzorduak erantzun zabala izan du, mila lagun inguru batuta. Deialdiarekin bat egin duten eragileen ordezkariek eutsi diote pankartari, eta atzetik joan direnen artean egon dira, besteak beste, EAko idazkari nagusi Pello Urizar, Amaiurreko diputatu Iker Urbina, ezker abertzaleko kide Iñaki Olalde eta ELAko idazkari nagusi Txiki Muñoz. Euskal presoak etxera ekartzeko eskatzen duen banderatxoa es- Bereziki, gogoan izan zituzten gaixorik diren presoak . RAUL BOGAJO / ARGAZKI PRES kegita daraman kamioi bat joan da manifestazioaren aurrealdean, oinezkoen harridurarako. Bidean hainbat eta hainbat lagun batuz joan zaizkio mobilizazioari. Artium museoaren parean txirrindulari talde bat gehitu da, Euskal presoak Euskal Herrira zioen pankartarekin. Aurrerago, Santiago ospitalaren ondoan, gaixo dauden Arabako presoak gogoan izan ditu lagun talde batek, eta anbulantzia eta guzti batu zaie manifestariei. Martxa amaitu baino lehen motor-gidari talde batek egin du bat protestarekin, Bizi osorako espetxe zigorrik ez lelodun pankarta batek lagunduta. Elkarrekin egin dute denek Foru plaza arteko bidea, euskal presoen aldeko oihuek eta motor eta txirrin hotsek girotuta. Goazen Plazara ekinaldiaren filosofiari errotik heldu diote Gasteizko ekitaldian: Foru plaza presoen aldeko banderaz bete baitute, musika eta dantzaz lagunduta. Izan ere, antzerki talde batek animatuta, kantatzen eta saltoka bukatu dute ekitaldia, presoen aldeko aldarriak ahaztu gabe. Bertan bildutakoei dei egin diete hilaren 31n, gauerdian, presoen aldeko banderak etxeko leiho eta balkoietan eskegitzeko. Ekitaldian gogoan izan dituzte, halaber, bereziki larri gaixo dauden Gotzone Lopez de Luzuriaga, Jose Angel Biguri eta Jose Ramon Lopez de Abetxuko preso arabarrak. Ez daudela bakarrik gogoratu diete, eta «guztien konpromisoarekin» etxeratuko dituztela agindu diete. 2012ko maiatzaren 20a, igandea berria 5 Iritzia ‹ Harian Beste asko Azkenean, geratzen dena, ez ote da zaborra besterik? Bertolt Brechtek izerdi usain sarkorra izaten zuela irakurri nuen lekuren batean, eta zozokeria huraxe da hari buruz ldi baterako memoria daukat nik sekula ahaztu ez dudan gauza bakarra. ona,zaborra gordetzen dut,ezertarako behar ez ditudan helbideak,autoen Gezurra; badakit non eta zeini irakurri nion, eta badakit idazleak inoiz Brechmatrikulak,jatetxeetako telefono zenten ondoan egondako baten batek arin bakiak,baita,behin horretara jarrita,libotatako txepelkeria bat biografian buruen signaturak ere.Horrexekin betegordetzeak literaturari zer mesede tzen zait burua,eta erabat alde egiten egiten dion egiten zuela galdera, duten arte,hor ibiltzen da zaborra baina berdin da, niri geratu zitzaibueltaka,euren lana bete eta esdana zaborra izan zen, Bertolt pazioan esekita geratzen diren saBrechtek izerdi usain sarkorra teliteak bezala.Eskerrak,beti itsaizaten zuela. soan erortzen dira.Baina batek Eta zaborra bota nahi ez alde egin orduko dator besduen jendea ulertzen dut tea haren lekua hartzera. ondo, hondar horiei helEta halaxe betetzen zait Jira duta baino bizi ezin dueburua.Zabor hori guzti hori Xabier Gantzarain na. ere banaiz,noski. A Zuzendaria: Martxelo Otamendi Zuzendariordea: Iñaki Petxarroman Edizio arduraduna: Andoni Alvarez Argitaratzailea: Euskal Editorea SM Publizitatea: Bidera publizitatea Lege gordailua: SS-0662/03 Batzorde parekidea: 0712I84059 Egoitza nagusia: Martin Ugalde kultur parkea. Gudarien Etorbidea, z/g. 20140 Andoain. Telefonoa: (0034) 943-30 40 30 Faxa: (0034) 943-30 09 43 Webgunea: www.berria.info Posta elektronikoa: [email protected] Publizitatea: [email protected] Harpidetza saila: (0034) 943 - 30 43 45 Date: 19/05/2012 Exemplaire: 2.763 Editeur: Euskal Editorea s.l. Directeur de publication: Martxelo Otamendi Comission paritaire: 0712I84059 Delegation Labourd: Lisses 3, 64100-Baiona. Tel.: (0033) 559256220. Fax: (0033) 559254303. E-mail: [email protected] ORDEZKARITZAK Araba: Bizenta Mogel, 6. Posta kodea: 01008 Gasteiz. Telefonoa: 945-15 04 52. Erredakzioko faxa: 945-14 83 07. Posta elektronikoa: araba @berria.info. Bizkaia: Uribitarte kalea, 18, 3. C. Posta kodea: 48001 Bilbo. Telefonoa: 94-435 26 00. Erredakzioko faxa: 94-423 49 75. Posta elektronikoa: [email protected]. Lapurdi: Lisses, 3. Posta kodea: 64100 Baiona. Telefonoa: 559-25 62 20. Faxa: 559-25 43 03. Posta elektronikoa: lapurdi @berria.info. Nafarroa: Iratxeko Monasterioa, 45, 13. Posta kodea: 31011 Iruñea. Telefonoa: 948-36 66 22. Publizitatea: 948-36 66 23. Posta elektronikoa: [email protected]. berria Txinatarrak Jatetxe txinatarren gaineko mitoak ere asko dira: katuak eta arratoiak prestatzen dituztela eta abar.Beti jan dut gustura jatetxe txinatarretan,eta ez dakit zer pentsatu: edo arratoiaren okela gusgia da asko direla euren herrian eta tatu egiten zait,edo jendeak edozer esaasko mundu guztian.Eta normala ten du.Baina orain inoiz baino gehiago izango da asko izatea Bilboko alkateak estutu naiz gai honekin.Azkunak dio bedioena egia bada.Txinatarrek dendetan rak ez omen dakiela txinatarrak non hiljaten omen dute,bertan lo egin eta bartzen diren.Horrela esanda,minik egitetan larrutan ere.Gaztelania garbian, ko intentzio barik esandako esalprocrear hitza erabili du Azkunak.Dodia da,baina esandako guztiak meketan dendak zabaltzeko aitzakontuan hartuta,larria da kia ezin hobea eman diote txinataagian esan nahi zuena.Azken rrek: gure dendariek espabilatu egin batean,jan,lo eta beste guztia behar dute,txinatarrek igandeetan dendetan egiten badute,baina ireki egiten dute-eta.Ireki behar, non hiltzen diren ez badaaizue: jan,lan,larrutan… kigu,zer esan nahi du Bildena leku berean egiten boko alkateak? Jatetxe badute,lantzean-lantzeBira txinatarretan txinatarren an haizeari sartzen utzi Onintza Enbeita okela jaten dugula? beharko diote lonjetara. E Arkitektura horizontala Jone M. Hernandez EHUko Gizarte Antropologia irakaslea N ew York bisitatu nuen 2001. urtean. Gogoan dut iritsi bezain pronto Estatu Batuetan bertan bizi den ezagun bati deitu niola eta hauek izan zirela nire lehenengo hitzak: «Hunkituta nago, hain da bertikala hiria txiki-txiki sentitzen naizela, inurri baten moduan ikusten dut neure burua… Ez dakit nola azaldu», esan nion. Haren erantzuna: «Lasai, oso ondo ulertzen zaitut». Hiru bat aste igaro nituen bertan, baina ez nintzen ohitu sentsazio horretara, bertikaltasunarena, denbora guztian izan nuen lagun. Hiria utzi baino lehenago dorre biki famatuak bisitatu nituen. Turista gehienek hori egiten zuten. Azken solairuraino igo nintzen. Goitik, hiriari begira, sentsazio deskribaezinak izan nituen. Bertigo izugarria. Mundu osoa oin azpian edukitzeak deseroso sentiarazi ninduen. Handik jaitsi… eta oraindik gogoan dut dorre biki baten ondoan jarrita gora begira geratu nintzela. Egonezina, izugarria. Erraldoi baten moduan dorreak bere hanka altxatu eta zapalduko ninduela irudikatzearekin batera, hotzikara sentitu nuen. Handik 15 egunera, Estatu Batuetako herri txiki batetik, telebista aurrean, zuzenean urteetan munduan izandako etxe orratz altuen erorketa ikusi ahal izan nuen, beste milioika pertsonak bezala, aho zabal-zabalik. Hamar urte baino gehiago igaro dira, eta hara non, dorre bikien inguruan sentitutako bertigoak zein egonezinak aldiro-aldiro bisitatu egiten nauela uste dut. Egun batean bai eta hurrengoan ere bai, iruditzen zait egunkarietako tituluek arkitektura bertikalaz baino ez dutela hitz egiten. Langabeak, zorrak, galerak eta murrizketak milioika gertatzen dira. Zenbakiak hain dira altuak eta egoera hain konplexua… zaila dela gainditua ez sentitzea. New Yorken bezala, dorre bikien itzalpean bezala, txikitxikiak sentitzen gara. Argi dago testuinguru batzuetan, lurra eskasa denean esate baterako, etxe altuak eraikitzea praktika jasangarriagotzat har daitekeela. Baina, orokorrean, horizontaltasunak atseginagoak gertatzen zaizkie pertsonei. Are gehiago, praktikan, esan daiteke gure egunerokotasuna arkitektura horizontalaz betea dagoela, jende arruntaren bizitzan plazak, merkatuak, eskolak, parkeak, kafetegiak… ezinbesteko garrantzia dutelako. Gehienetan, gertuko arkitekturak izan dira horiek, pertsonaren eskalan egindakoak. Aurrez aurreko topaketak bultzatzen dituzten neurrian, pertsonen arteko harremanak eta sareak sortu, elikatu eta sendotzeko balio izan dute tradizionalki. Horra hor, adibide moduan, ikuztegiak. Arkitektura sinpleen artean sinpleenetarikoa, lurretik oso gertu, zabala, jarduera askotarikoak biltzen zituena, bertan lana egiteaz gain —arroparen garbiketa neketsua—, berriketarako, harremanetarako eta aisialdirako —bertsoetarako zein kanturako— tartea zegoen. Emakumeen arteko sareak bultzatzen ziren na- gusiki toki horietan, besteak beste, sozialki, arroparen garbiketa haien arduratzat hartzen zelako. Ikuztegien zein bestelako jarduera tradizionalen —sareen josketa kostaldean, jostunen tailerrak, merkatuak…— gainbeherarekin, emakumeek euren arteko harremanak, kezkak, nahiak elkartrukatzeko modu berriak (berr)asmatu behar izan dituzten. Mugimendu feministaren bultzadaz zein bestelako asmoen eraginez, emakumeak taldeetan biltzen eta, hainbatetan, elkarteak eratzen hasi ziren. Euskal Herrian zein mundu mailan gertatutako joera izan da hori, bakoitza bere erritmoan, bakoitza bere helburu, asmo zein estrategiekin. Urteetako lana izan da hori. Pertsona askok eta askok hartu dute parte. Ez naiz emaitzen analisian sartuko, baina ideia bat azpimarratu nahiko nuke: ibilbide hori bere eredu arkitektonikoak ere eratuz joan da. Alde batetik, emakumeen nahiz talde feministen egoitzak daude, herrietan eta hirietan zehar sakabanatuta, emakumeen aldarrikapenak ikusgarri egiten dituztenak. Etxe horiek —emakumeenak— emakumeen potentzialtasuna irudikatzeko balio dute, emakumeak beraiek ikusarazteko eta berdintasunaren egoera edota beharrak agerian uzteko Elkarte horien bitartez, garai batean ikuztegietan egiten zen moduan, indibidualki bizitako arazoak edo kezkak agertu eta konpartitu egiten dira eta, modu horretan, arazo edo kezka sozial zein politiko bilakatzen dira. Horrela, pribatua eta publikoen arteko ohiko mugak eztabaidagarri bihurtzen dira. Frankismoa bukatutakoan, elkarte horien presentzia areagotu egin zen, eta hamarkada hauetan sare zabal eta askotarikoa joan da garatuz. Egun, emakumeen nahiak, eskaerak edota mezuak modu birtualean plazaratzen badira ere, hainbat tokitan arkitekturaren garrantziari eustea erabaki dute. Hau idazten ari naizela, ordu gutxi falta dira Basauriko emakumeen etxea inauguratzeko. Maiatzaren 17tik aurrera, Basauriko emakumeek gune berria erabili ahal izango dute elkartzeko, hausnartzeko, eztabaidatzeko edota jarduerak antolatzeko. Marienea Etxea irekitzeak aurretik martxan jarritako beste emakumeen etxeei segida ematea dakar: Ermuako Emakumeen Etxea, Arrasateko Emakume Txokoa, Durangoko Andragunea, Donostiako Emakumeen Etxea, Azpeitiko Emakumeen Txokoa… edota beste izenen batekin hainbat herritan sortutako azpiegiturei, hain zuzen ere. Bakoitzak bere proiektua du, bere ibilbidea eta dinamika, baina orokorrean, denetan sendo errotutako egitasmo pluralak eta zabalak antzematen dira. Etxe horiek emakumeen potentzialtasuna irudikatzeko balio dute, emakumeak beraiek ikusarazteko eta berdintasunaren egoera edota beharrak agerian uzteko. Antzeko logikarekin, gaztetxeek, definizioz, gazteriak eta gazte mugimendua ikustarazteko balio dute. Egun hauetan, estatuko banku ospetsu baten dorrea protagonista bihurtu da. Teleberrietan nahiz egunkarietako azaletan agertzen da behin eta berriro, altu, arro, zerua urratu nahian… Irudi horrek zer pentsatu ematen du, arkitekturaz, eta arkitektura mota horrek irudikatzen duenaz. 6 berria 2012ko maiatzaren 20a, igandea Harian › Iritzia b Ttirriki-ttarraka Hizpideak Konponbide gakoetan Mikel Lizarralde [email protected] spainiako gobernuek —PSOErenek nahiz PPrenek— hartutako erabaki politikoei Auzitegi Konstituzionalak babes juridikoa emanda eta Parot doktrina «konstituzionala» eta «legezkoa» izanik,ageriago gelditu da lehen ere bistakoa zena: euskal preso politikoak merkantzia dira estatuarentzat, subjektu baino gehiago objektuak,oinarrizko giza eskubideak ere ukatu ahal zaizkienak.Bestela,nekez uler daiteke gaixotasun larriak dituzten pertsona E r batzuek espetxeratuta segitzea edo de facto bizitza osorako zigorra dena ezartzea dozenaka presori.Non,eta azken 35 urteotan lortu duen estatus demokratikoaz harro dagoen estatu batean. Espainiako Gobernuak gatazka konpontzeko pausoak emateko imintziorik egin ez badu ere, Euskal Herrian gero eta ozenagoa da espetxe politika aldatzeko eta politika hori konponbide gakoetan kokatzeko exijentzia. Eskaera hori, gainera, gero eta eremu politiko gehiagotatik ari zaizkio egiten Madrili. Herrira mugimenduak deituta atzo 220tik gora herritan eginiko agerraldiak dira horren isla. endea gehiegi bizitzen ari da, nori bururatzen zaio laurogei, laurogeita hamar, ehun urte harrapatzea! Eta zer esan gaixotzen diren zaharren kontsiderazio falta itsusiaz? Etxeak botikez lepo dauzkate, Diogenesena bezalako sindromea baleukate bezala, baina farmazeutikoa. Zahar etxe duinak, zahar etxe duinak! Zer hasi behar dugu, miserikordiak hiriko izkina bakoitzean jartzen? Eta gainera, Donostiako Mirakontxan nahiko dituzte, yakuzzia eta guzti! Zer, ttirriki-ttarraka gastatzen dituzten zapatilak ere sistemaren kontura, ala? Bizitza luzatu nahi izatea, hor nonbait, baina kategoria pixka batekin. Hori guztia ez da nik esana, FMIk baizik, Nazioarteko Fondo Monetarioak. Ez dituzte, noski, hitz horiek erabili, badakite sibilinoak izaten, baina esan, garbi esan dute: jendearen adina sekulako arriskua da ekonomiarentzat. Hainbeste debate eutanasiaren kontra, eta, azkenean, debalde jarriko digute. J Hitz beste Anjel Lertxundi Zaldieroa Kintoak K intoak izango ziren Donna eta Jean-Marie. Hirurogeita hiru. Donnaren heriotzak aspaldian hildako doinuak berpiztu ditu gure oroimenean. Bi egunotan kontatu digute behin eta berriz auzoko abesbatzan kantari hasi eta dantzalekuetako erregina bihurtu zenekoa, haren kanturik entzun gabe nolaz biziraun ahal izan dugun pentsarazteraino. Igual dio. Hil da, eta orain badakigu. Badakigu bizi izan zituela milioika disko saldutako urteak, dibortzio bat eta argitzen lanik inork hartu ez duen zurrumurrua: homosexualei hiesa merezia zutela esan zienekoa. Batzuek barkatu diote, gogoratuz hark ukatu egin zuela hori esan izana, eta beste batzuek hortxe utzi dute, «omen» bat erantsita. Edozein eratara, segurua dirudi hil dela eta haren doinutara dantza egindako belaunaldi bat akordatu dela izan zela garai bat haren doinutara dantza egin zuena. Jean-Mariez dakigu alabaren apartamentura sartzen ari zela- u Larrepetit Arantxa Iturbe Amets egiten dugun bezala bizi garela idatzi duen Joseph Conradek: bakarrik koan harenean sartutako batek aurkitu zuela gorpu. Eta Bordeleko jendeak ezin duela ulertu nolaz ez den inor konturatu JeanMariek hiru urte zeramatzala gorpu. Hiru urte. Denak galdezka: baina nolaz ez dira konturatu bizilagunak? Nolaz ez da konturatu postaria? Eta praktikoago jarriz: nolaz ez da jabetu etxe-jabea? Eta alokairuaren erdia ordaintzen zioten zerbitzu sozialitetakoak? Nola iritsi liteke pertsona hil eta munduan inorengan hutsunerik ez uztera? Hotz-hotzean, ez dira hain amaiera desberdinak. Aspaldi idatzi zuen Joseph Conradek amets egiten dugun bezala hiltzen garela: bakarrik. Edo ez. Ez zen horrela. Amets egiten dugun bezala bizi garela idatzi zuen Conradek: bakarrik. Sekula ez dugu jakingo Jean-Marie eta Donna kintoetatik benetan nor bizi izan zen amets egiten den bezala. Aldea da Donnak dantzan jarri zigula gorputza bizi zenean. Jean-Mariek eragin diguna ez da dantzara iritsi: dardarizoan geratu da. Zuzendariari BERRIAk irakurleen eskutitzak plazaratzen ditu. Ez dituzte 1.400 karaktere baino gehiago izan behar, tarteak barne, eta BERRIAk mozteko eskubidea du. Helbide honetara bidali behar dira, izen-abizenak eta herria adierazita: Berria, Martin Ugalde kultur parkea, 20140 Andoain. Eskutitzak Internet bidez bidaltzeko: [email protected]. ka daiteke (Ejercicio del derecho de cancelación inprimakia: www.agpd.es).Hamar egunen buruan erantzun behar dute haPello Mugarzaren artikuluaren la egin dutela.Ez badute hala (2012-5-15) harira,esan behar dut ni ere horrela nabilela 85 ur- egiten,Datuak Babesteko Agentziara jo dezakezu. teko osabarekin,tartean AMA3.-Bankutik kobraketak hasLUR / LUR saltzaile bera.Duela lau bat urte saldu zizkioten libu- ten badira,Ertzaintzan salaketa ru batzuk.Bi urte kostatu zitzai- jar dezakezu. 4.-Sinatzailea bere buruaren dan afera horri bukaera ematea. Hilero joan behar izan nuen ban- jabe bada,ezin da denuntzia bat kura hileroko zatia kentzen ziote- jarri argitaletxearen kontra,bai ordea,epearen barnean kontranean itzultzeko agintzera.Aurten gauza bera egin diote.Hona tuaren errebokazioaren kontra ezer gertatuko balitz. zer egin behar den: 5.-Kontsumitzaile-elkartera 1.-Horrelako kontratuek legez jotzea ere ona da,informazio zezazpi eguneko epea dute deuseztatzeko.Argitaletxera berta- hatza jaso ahal izateko. Lapurreta komertzial horren ra joanez edo postaz jakinarazi behar zaie erabakia.Aurreratu- aurka joateko bideak badaude, eta ez zaie arnasarik eman tako dirua ere itzuli behar dute. behar zikin jokatzen dutenean Beti gorde behar da komunikaeta adineko pertsona bati holazioaren agiriren bat. ko kontratu bat sinarazten 2.-Legez,hala eskatuz gero, diona lapurretan ari da. bezeroaren datu guztiak haien artxibategitik deuseztatzea es- Arantza Aizpurua. Zarautz. Liburu-saltzaile lapurrak 2012ko maiatzaren 20a, igandea berria 7 Iritzia ‹ Harian Txinatarra alkate Handik eta hemendik Imanol Murua Uria avier Clementek ere grazia handia zuen txinatarrei buruz... barkatu, korearrei buruz mintzatzen zenean. Espainiako selekzionatzaile zela, mundu txapelketan kanporaketa Hego Korearen aurka jokatu behar, eta ateraldi burutsua izan zuen: korearrek abantaila zutela alegia, atsedenaldian hamaika jokalariak aldatuz gero ere clementetarrak ez zirelako jabetu ere egingo, denak berdin-berdinak direnez. Orain Iñaki Azkunari piztu zaio argia korearrei buruz... barkatu, txinatarrei buruz aritu denean: txinatarrek dendak ez dituztela ixten adierazi du, bertan bazkaldu eta afaltzen dutela, baita ugaltzeko egin beharrekoak egin ere, eta ez dakiela non hiltzen diren. «Edo esnatzen gara, edo gero eta txinatar gehiago etorriko dira Bilbora», ohartarazi die igandetan zabaldu nahi ez duten merkatariei. Aspaldi esnatu ziren estatu- J batuarrak, ordutegi luzeetan ez baitute parekorik, baina alferrik: txinatarrez eta bestelakoez josi zaizkie bazterrak. Pentsa, lehen aldiz historian, urtebetean beltz-hispano-asiar gehiago jaio dira Estatu Batuetan, zuriak baino. Oraindik zuri ez-hispanoak gehiengo dira, populazioaren bi heren ia, baina ez da betiko: proiekzioen arabera, 2042an erdiak baino gutxiago izango dira zuriak. Badaezpada ere abisua Azkunari, inoiz San Frantzisko hiri kaliforniarrarekin senidetzeko tentazioa badu ere: alkatea Ed Mah Lee da, gurasoak Toishanen jaioak, Guangdong probintzian, Txinan. Seguru dendaren bat irekitzera etorri zirela, eta, zuriak konturatu orduko, semea alkate. Baina ez dago txintaarra izan beharrik, dendako ateak ez ixteko. Hemen, Renon, supermerkatu handiek ez dute sekula ixten. Asteartean, goizaldeko ordubie- Badaezpada ere abisua Azkunari, inoiz San Frantzisko hiri kaliforniarrarekin senidetzeko tentazioa badu ere: alkatea Ed Mah Lee da, gurasoak Toishanen jaioak, Txinan. Seguru dendaren bat irekitzera etorri zirela, eta, zuriak konturatu orduko, semea alkate tan dozena bat ganba erosi nahi duzula? Hartu autoa, erre gasolina pixka bat, eta erosi nahi adina ganba, gainerako guztiak lo dauden bitartean. Oinez alferrik joango zara inora, ezta egun-argiz ere, oinez joateko moduko janari denda txikirik ez baita existitzen paraje hauetan aspaldian. Kasinoak ere hogeitalau ordu egunean, zazpi egun astean. Urteak daramatzate minutu bakar batez ere itxi gabe. Azkenengo aldiz 1963an itxi omen zuten, lau ordutarako, John Fitzerald Kennedy presidentearen hiletak zirela eta. Maiatzaren Lehenak AEBetan du jatorria: 1886an Chicagon zortzi orduko lanaldiaren aldeko greba bateko mobilizazioetan Poliziak hildakoen oroigarri bihurtu zen May Day, Maiatzeko Eguna. Estatu Batuetan, ordea, ez da gaur egun ezer ospatzen. Sindikatuak existitu, existitzen dira, baina ez dute burua askorik agertzen. Salbuespena Wisconsin izaten ari da. Akordatzen iaz? Scott Walker gobernadore eskuindarrak, Tea Partyren sokakoak, administrazio publikoko langi- Hezkidetza homofobiaren aurka Afrika Jimenez Kepa Yécora EILAS A ste honetan, maiatzaren 17an, homofobia eta transfobiaren aurkako nazioarteko eguna izan da, eta, jende gehienak horren berri ez izanik ere, momentu egokia da zer egin ahal den, zer egin ahal dugun, egunero adin guztietako emakume eta gizon askok — gehiengoaren joera sexuala ez izateagatik— pairatzen duen diskriminazioa gainditzeko. Badira joerak, ohiturak eta bizitza ulertzeko moduak —baita sexualitatea ere— haurtzaroan ikasten direnak, eta kontuan hartzen badugu familiaren ondoren eskola dela sozializatzeko gune garrantzitsuena, eskolak hainbat eta hainbat kasutan bizitzaren oinarrizko baloreak transmititzeko ardura hartzen du, eta eskolan bermatu behar ditugu gizon eta emakumeen arteko berdintasuna, eta sexuagatiko diskriminaziorik gabeko gizartea lortzeko beharra. Hezkidetza da bidea, eta horrelaxe eraikitzen ahal dugu bisibilita- te, transbersalitate eta inklusioan oinarritutako hezkuntza. Santos Guerrak (1984) hezkidetza honelaxe definitzen du: eskola komunitatean nahita egiten den parte-hartze inplizitua ikasleen garapen osoa erraztearren, norberaren sexuaren onarpenari eta elkarren ezagutzari arreta berezia jarriz, eta bien arteko bizikidetza aberasgarria azpimarratuz. Kidetza atzizkiak laguntasuna, hurbiltasuna adierazten du, eta horixe da irakasleok ikasleekin egin beharreko lana: laguntzea —baita gidatzea ere — bere sentimenduak aurkitzen ari diren momentuan, garapen fisikoan, afektibo-sexualean, bai eta gizartean dagoen aniztasunaren ezagutzan ere. Gure helburua ez da tolerantzia lantzea, horren esanahia baita «zilegi ez den zerbait onartzea, espresuki onartu gabe», gure helburua gizakion berariazko aniztasuna errespetatu eta gure egitea da. Tolerantzia errespetuaren hastapenarekin erlazionatu izan da, eta abiapuntu egokia izan daiteke hainbatetan, baina irakasleon helburuak — gure ustez— bestelakoa behar du izan, anbizio handiagokoa: ikasleak hezkidetzaren hi- ru oinarriak (bisibilitatea, transbersalitatea eta inklusioa) ongi ezagutu eta baloratu behar ditu , eta horiek talde guztientzat balio dutela jakin: homosexual, lesbiana, heterosexual, bisexual eta transexualentzat. Talde horiek guztiek inguru hurbilean zein publikoan agertzeko beharra dute; bisibilazioa ezinbestekoa da. Ezin gune askerik aipatu talde horietakoren bat bere joera sexuala ezkutatu beharren badago, ahoz, psikologikoki edo fisikoki erasoa izateren beldur bada . Eta aldarrikapen honek —egin beharreko lan honek— ikasleentzat zein irakasleentzat du balioa. Berdintasunean oinarritutako gizartean bidean aurrera egin ahal izateko, ezinbestekoa izan da euren sentimenduak jendaurrean agertu duten pertsonen jarrera tinkoa. Bazterkeriaren kontrako legeek ez dute zentzurik diskriminaturik diren pertsonak beldur badira. Inklusio sozialean lagundu behar diegu ikasleei. Bizitzaren garai honetan taldea beren mundua da, erreferentea, segurtasun iturria. Lan egin dezagun beldur gunea izan ez dadin. Hezkuntzako STEE-EILAS sindikatuak urteak daramatza hezkidetza lantzen, eta aurten pauso bat haratago ematea pentsatu dugu eskoletan lantzeko materialen lanetan, helburu tinkoa duen berariazko materiala sortuz, hau da, irakasleen laguntzaz ikasleek sexuagatiko diskriminazioaz hausnartzea, eta, ahal duen neurrian, aurreikusi, bisibilizatu eta homofobia kasuen kontra egitea, jazarpena edo diskriminazioa pairatzen duten pertsonekiko enpatia landuz. Ekainean lantzeko moduko material hori aurki ikastetxeetara igorriko dugu, hilabete horretan gay, lesbiana eta transexualen taldeen aldarrikape- Homosexual, lesbiana, heterosexual, bisexual eta transexualek, talde horiek guztiek inguru hurbilean zein publikoan agertzeko beharra dute, bisibilazioa ezinbestekoa da leei negoziazio kolektiborako eskubidea kendu zielako astetan mobilizazio handiak egin zituzten gobernadorearen aurka. Gobernadoreak irabazi zuen bataila hura, baina gerra ez da bukatu. Ekainaren 5ean zentsura mozio moduko bat bozkatuko dute Wisconsinen, baina sufragio unibertsalez. Hau da: sindikatuek legeak eskatzen duen sinadura kopurua bildu zuten, gobernadorea kargutik kentzerako galdeketara deitu ahal izateko. Gobernadorea aukeratzeko azken hauteskundeetako boto-emaile kopuruaren laurdenak behar dira: milioi erdi sinadura behar zituzten Wisconsinen, eta milioia bildu zuten. Kanpainan daude orain, eta bi aste eta erdi barru dute bozketa. Galdeketaren bultzatzaileek irabazten badute, gobernadorea etxera. Halako bozketa egiten den hirugarren aldia da AEBetako historian: beste bietan (1921 Ipar Dakotan eta 2003 Kalifornian), gobernadoreak etxera joan behar izan zuen. Baditu bere abantailak AEBetako sistema honek. nak inoiz baino ageriago baitaude gure gizartean, ekainaren 28aren inguruan. Gure gizartean gertatzen ari den aurrerapen soziala ikusita, gure poza adierazi nahi dugu, baina ezin dugu ahaztu Osasunaren Mundu Erakundeak homosexualitatea eritasun mentalen zerrendatik kendu zuenetik, 1990eko maiatzaren 17an, 25 urte baino ez direla pasatu. Erabaki horrek mende luze batean lesbiana, gay, eta transexual eta bisexualen kontra (LGTB) sistematikoki izandako homofobia mediku eta soziala bukatzea zuen helburu. Baina, hala ere, LGTBren errealitatea ez da gehiegi aldatu nazioartean. Gogoratu behar dugu munduko 7 herrialdetan homosexualek, bisexualek eta transexualek heriotza zigorra jasaten dutela, eta LGTB komunitatearen kontrako diskriminazioak ez dituela errespetatzen nazioarteko itunak, edota Giza Eskubideak nabarmen urratzen dituztela herrialde gehiegitan (%50 baino gehiagotan). Hori dela eta, maiatzaren 17an Homofobia, Transfobia eta Bifobiaren Aurkako Nazioarteko Eguna da, International Lesbian, Gay, Bisexual, Trans and Intersex Association (ILGA)ren sostengua duena, bai eta 40 herrialdetan diren hainbat eta hainbat talderena ere. Aurten STEE-EILAS sindikatuak modu aktiboan hartu nahi izan du parte egun honetan, inklusiboa den eskolan sinisten baitugu, diskriminaziorik gabeko eskolan. 8 berria 2012ko maiatzaren 20a, igandea Harian › Euskal Herria Joseba Permach q Ezker abertzaleko kidea Espainiako Gobernuak prozesuaren inguruan duen jarrera itxia onartezina dela uste du Joseba Permachek, baina seguru dago lehenago edo geroago mugituko dela edo mugiaraziko dutela. «Garrantzitsua da denok ahots berarekin gobernua interpelatzea» Oihana Elduaien Andoain Segurako polizia operazioan atxilotu eta preso sartu zutenean jendaurrean politikan aritzeari utzi behar izan zion. Orain itzuli egin da berriro, prozesua bururaino eramateko eta Euskal Herriarentzat beste eredu sozioekonomiko bat bultzatzeko. Joseba Permach (Donostia, 1969) seguru dago elkarrizketa politikoak abiatuko direla, eta garbi dauka abiatu ez badira beldurragatik dela: «Ezkerreko independentistak burujabetzaren alde sortzen ari garen mugimenduaren indarrak beldurra ematen die». Oraintxe, zein puntutan dago prozesua? Aieteko Adierazpenak eta Gernikako Akordioak markatu dute konponbide prozesua muturreraino eramateko bidea. Bideorri horretan urrats garrantzitsuenak zehazten dira. Batetik, gatazkaren ondorioei dagokienez, ETA erakundeak eta Gobernuak egin beharko lituzketen elkarrizketak, eta, gero, gainontzeko urratsak biktimen gaiari dagozkionak, edo alderdi politikoen artean ireki beharreko eztabaidaren ingurukoak. Bideorria markatuta dago. Baina, hori bururaino eramateko bi estatuen jarrera aldatzea ezinbestekoa da. Oraintxe izugarrizko aldea dago Euskal Herriko eragileen eta estatuen jarreraren artean. Euskal Herriko eragile gehientsuenon artean badago borondatea urratsak egiteko. Bagenekien erraza ez zela izango, eta denoi dagokigu ibilbide orri hori poliki-poliki martxan jar dadin bultzatzea. Blokeoa gainditzeko indarra guztien artean egin behar dela diozu. Baina nola? Garbi dagoena da PPren gobernuak or ain duen jarrera erabat ezkorra dela. Desarme bati buruz eta abarri buruz hitz egiteko elka- rrizketak izan dira beste prozesuetan, eta beharrezkoak izango dira hemen ere. Su-eten bat izaten denean, edo bestelako urratsak egiten direnean bermeak behar dira, eta munduko beste prozesu batzuetan nazioarteko eragileek bete dute egiaztatzeko lana. Alde horretatik, erabat onartezina da PPren jarrera. Nola alda daiteke? Azkenean, Euskal Herriko gehiengoaren posizioak mugiarazi egingo du gobernua. Ez daukagu zalantzarik. Guretzat garrantzitsuena da, behingoan, Euskal Herrian denok ahots berdinarekin gobernuak interpelatzea. Ahots berdinarekin interpelatze horretara bidean, ondo doaz gauzak? Alderdien elkarlanik badago? Harreman politikoak badaude. Baina egia da, orain hauteskunde atarian gaude, eta horrek baldintzatzen du. Hurrengo hauteskundeek garrantzi handia izango dute, prozesuari bultzada emateko ere aukera izan daitezkeelako. Baina, alderdien artean harrema- «Alderdien artean harremanak badaude, bai Iparraldean eta bai Hegoaldean ere» «Etsipena baino gehiago, lana areagotu behar dugu, eta itxi nahi diren ateak ireki» nak badaude, Euskal Herri osoan, bai Iparraldean eta bai Hegoaldean ere. Noski, ez dago nahi genukeen harremana PPrekin, baina uste dut, poliki-poliki, hori ere lortuko dela. Oraindik hilabete batzuk baino ez dira pasatu. Denok nahiko genuke azkarrago joatea, baina ez da horrela. Azken finean, urteetan iraun duten politikaren eta hitzen gatibu ere badira. Bai- na, konbentzituta gaude, lehenago edo geroago mugituko direla edo mugiaraziko ditugula. Zein da arazoa engranajeek ongi ez egiteko? Historikoki, herri honen gehiengoak jakin bazekien gatazka armatuaren sustraietan bazegoela gatazka politiko bat, eta gatazka politiko horri irtenbide politiko bat eman behar zitzaiola. Behin borroka armatua amaituta, borroka armatuaren presentzia aitzakiatzat jartzen zuten horiek jadanik ez daukate arrazoirik. Baina, orain, beldur diote eztabaida politiko horri, gero eta nabarmenagoa delako herri honen gehiengo zabal batek erabakitze eskubidearen edo autodeterminazioaren aldeko apustua egiten duela. Eta gehiago esango dizut, uste dut ezkerreko independentistek burujabetzaren alde sortzen ari garen mugimenduaren indarrak ere beldurra ematen dietela, herri hau norantz doan markatzen ari delako. Horrek kezkak sortzen ditu egungo esparru politiko eta juridikoarekin eroso dauden alderdi politikoen artean. Baina, polikipoliki, eztabaida hori ere irekitzen ari da, eta ziur gaude gai izango garela, bai Iparraldean eta bai Hegoaldean ere eztabaida politikoari ekiteko. Benetan aukerak egon badaude, harreman politikoak badaudelako. Ziurrenik, harreman horiek urratsak egiten ikusten hasteak hilabete batzuk eskatzen ditu. Blokeora bueltatuz,gobernuak urratsik ez egiteak ez al dakar arriskua ETAn haustura sortzeko? Gure ustez, ez dago inongo arriskurik. Ezker abertzaleak azken urteetan egin duen eztabaida era oso partekatuan egin da, baina ezin da ukatu zailtasunak izan direla duen garrantziagatik. Irekitako bidea bere fruituak ematen ari da. Hasieratik, Zutik Euskal Herria adierazpenean, jendartean eta nazioarteko komunitatean kokatzen genuen prozesu hau aurrera ateratzeko berme nagusia. Nazioarteko komunitatea urrats garrantzitsuak egiten ari da, eta laguntza eskaintzen ari da. Eta bereziki garbi dagoena da indar mobilizatzaile bat egon dela herri honetan azkenengo bi urteetan. Euskal Herrian etengabe ari diren aldarrikapenak oso ozen doaz, eta gu konbentzituta gaude, horrelako urratsek azkenean fruituak emango dituzte, eta gobernuek, azkenean, elkarrizketaren bitartez behin betiko konponbideari ekin beharko diote. Gizartearen indarra ezinbestekotzat jotzen duzu. Baina aurrerapenik ikusi ezean, hura etsitzeko arriskurik ez duzu ikusten? Bai. Ez dugu ukatzen etsipen irudipena ekar dezakeela Euskal Herrian edo Euskal Herriko eragileen artean etengabe urratsak dauden honetan PPri jarrera hori ikusteak. Hala ere, jendeari esango genioke galdetu diezaiola bere buruari zergatik duen PPk horrelako jarrera ezkorra. Erantzun bakarra dago: badakite Euskal Herrian egiten ari diren urratsak oso garrantzitsuak direla, estra- tegikoki ezkerreko subiranisten eta independentziara eramango gaituen bidea indartzen ari dela, eta bide hori, nazio askapen prozesuaren bide hori da baldintzatu edo geldiarazi nahi dutena. Etsipena baino gehiago, lana areagotu beharko genuke, lehenbailehen, bide horri itxi nahi zaizkion ateak irekitzeko. Normalizazio politikoa urrun dagoela erakusten du Otegi ezin izatea hautagai Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetan. Asko dago egiteko bide horretan? Ezinbestekoa da prozesuak aurrera egin dezan, eta bestelako gaietan sartzeko, estatu espainolak eta frantsesak beraien espetxe politika aldatzea, presoak Euskal Herriratuz eta gaixo daudenak edo hiru laurdenak beteta dituztenak kaleratuz. Eta horrekin batera, jarduera politikoa behin betiko normalizatzea ere beharrezkoa da. Ikusten den bezala, oraindik ere epaiketekin aurrera jarraitzen dute. Argigarria da: komunikabide gehientsuenek lotzen zuten sententzia lehendakarigai izateko ezintasunarekin. Jakitun dira Arnaldoren moduko pertsona bat oso garrantzitsua izan daitekeela, ezkerreko indar 2012ko maiatzaren 20a, igandea berria 9 Euskal Herria ‹ Harian «EAJk enpresa jartzen du oinarri; pertsona da gure abiapuntu eta helburu» O.Elduaien Andoain GARI GARAIALDE / ARGAZKI PRESS subiranistak sortu duen mugimenduaren bultzadarako. Bide horrek fruituak emango ditu, eta jartzen ari zaizkigun oztopoak gainditzeko gai izango gara. Hala ere, jarduera politikoari dagokionez ere, posizioak irabaziz joango gara. Hurrengo aste eta hilabeteetan Sorturen legeztatzearekin hainbat urrats egin beharko lirateke beste norabide batean. Bozetan Sortu ezkerreko koalizio subiranistan legez egongo den itxaropena baduzu? Oraintxe, apustua garbia da. Herri honetan badira lau korronte edo indar politiko, norabide oso garbi batean elkarlanean. Alternatiba, EA, Aralar eta ezker abertzalea dira horiek. Logikotzat har daiteke Sorturen legeztatzea norabide horretan joatea. Edozein kasutan, lehenik, Sortu legezko egin behar da, eta, gero, eztabaida egin beharko da. Otegi ezingo da hautagai izan,baina ezker abertzaleko beste norbait izaterik baztertzen al duzue? Ez ez. Oraintxe, lau indarren artean hausnartzen ari gara hauteskunde erronkari nola aurre egiten diogun. Garrantzitsua izango da zerrendako aurrena zein izango den. Baina, edonola ere, gure kultura politikoan garrantzi handia dauka pertsona batek baino gehiagok horrelako erronkari aurre egingo dion lantaldea osatzeak. Inkestek ere esaten dute orain bi aukera daudela: EAJk irabaztea edo orain Amaiur osatzen dugunok irabaztea. Horrek izugarrizko ardura esan nahiko luke, eta prestatu egin behar da lantalde indartsu bat, herri honek dituen arazo politikoei, sozialei eta ekonomikoei aurre egiteko. Aurreneko indarra izatea da zuen erronka? Indar politiko guztien erronka izaten da hori, eta, kasu honetan, aukerak daudenean, are gehiago. Edonola ere, garrantzitsuena ez da lehenengo indarra izatea bakarrik, baizik eta zertarako izan nahi duzun jakitea. Argi dago Gasteizko gobernutik, soilik hiru herrialdetako instituzioa izan arren, gatazkari irtenbide politiko oso bat emateko urratsak egin daitezkeela. Nabaria da ze jarrera negatiboa izan duen Lopezek. Haren ekarpena hutsaren hurrengoa izan da. Daukagun krisi ekonomikoari aurre egiteko ere, bestelako norabide batean egin beharko litzateke, bestelako eredu baten alde. Buru-belarri aritu da Aralarrekin, EArekin eta Alternatibarekin akordio sozioekonomikoa lortzen. Kostatu zaie, baina adostu dute eredu aldaketa proposatzen duen akordioa. Elkarlanerako ezinbesteko oinarria izango da. Ezker abertzaleak, Aralarrek, EAk eta Alternatibak nahiko mamituta daukazue eskaintza sozioekonomikoa.Asko kostatu al da adostea? Egia esan, onartu behar dugu aste mordoxka behar izan ditugula eztabaida egiteko, zorionez, lau indar politikoak kultura ezberdinetatik gatozelako. Hainbat arrazoirengatik, oso azkar osatu dugu koalizio hau. Ez bakarrik lauren artean, berriki ABrekin batera ere konpromiso bat sinatu baitugu. Oso denbora gutxian pauso handiak eman ditugu, eta, tartean, bere denbora eskatu du horrelako gai nagusi bat behar bezala eztabaidatzeak, hausnarketa bat egiteak eta proposamenez beteriko norabide bat zehazteak. Baina, oro har, esan dezakegu denok oso pozik gelditu garela, gai izan garelako norabide orokor bat markatzeko eta proposamen jakin batzuk irudikatzen hasteko. EAJri esan zenioten bere proposamenarekin alderatu nahiko zenuketela jendaurrean.Zein da bien arteko desberdintasun nagusia? EAJren proposamenak iragana besterik ez du planteatzen. Urteetan EAJk eta, harekin batera, PSE-EEk eta PPk aplikatu dituzten politikak berdinak dira. Enpresa jartzen dute oinarri eta giltza nagusi. Eta ekonomia enpresen eta merkatu pribatuen eskuetan utzi denean, eta sektore publikoak soilik horren mesedetan lan egin duenean, horrek, besteak beste, orain dugun krisialdi ekonomikoa ekartzen du. Eta EAJk hori egiten du gobernuan dagoen tokietan. Guretzat sektore publikoak garrantzi berezia du. Batetik, zerbitzu publiko eta sozialak eskaintzeko, baina baita zer motatako sektore produktiboak garatu nahi ditugun jakiteko ere. Alde horretatik, haiena enpresa den neurrian, guk pertsonak eta langileak jarri nahi ditugu abiapuntu eta helburu. Hor kokatuko nuke desberdintasun nagusia. Baina, diferentzia askoz ere gehiago daude. Proposamen sozioekonomikoa al da krisitik ateratzeko egiten duzuen eskaintza? Ez dugu planteatu krisitik atera- tzeko bakarrik. Bizitzen ari garen krisia ez da ekonomikoa bakarrik, askoz ere sakonagoa da. Sistemaren krisia da. Horregatik iruditzen zaigu sistema bera defenditzen duten politikek, EAJren proposamenak esaterako, ez dakartela inongo irtenbiderik. Bestelako norabide batean egin behar da lan, eta herri honetan badaude aukerak bestelako eredu bat bultzatzeko. Horretarako, burujabetza ekonomikoa ere behar da. Krisitik lehenbailehen atera behar da, baina krisia ez dugu gainditu behar aurreko egoerara bueltatzeko, horrek bermatuko lukeelako berriz ere krisi bat egotea hemendik 10 edo 15 urtera. Herri honek bestelako politika ekonomiko eta sozial bat behar du. Eredu aldaketa hori aurrera eramateko lau alderdi horiek nahikoak izango al zarete? Aurkeztu eta berehala erabaki duguna da eragile sozial, sindikal eta ekonomikoetara joko dugula ekarpenak jasotzeko. Horrelako eredu aldaketa bat ezin dute ez alderdi politikoek ez instituzioek bakarrik egin, eta eragile sozial, sindikal eta ekonomikoek beren funtzioa daukate. Esaten dugune- «Enplegua sortzeko, berriz ere industria eraberritzeko apustua egin behar da» «Herri honek erabaki ekonomiko, fiskal eta sozialak hartzeko eskubide osoa du» an, adibidez, sektore publikotik bultzatu beharko litzatekeela sektore guztien arteko dibertsifikazio handiago bat, nekazaritzari edo industriari garrantzi handiago emateko, horretarako sektore publikoak bestelako funtzio fiskal bat behar du. Oraintxe badakigu zenbait eragilek zein arazo planteatzen dituzten beste zerga politika bat martxan jartzeko. Lan harremanetarako esparru propio bat garatzeko ere, bertako eragile sindikalekin kontatu beharra dago. Horrelako eredu batek jendartearen parte hartzea eskatzen du, eta, bereziki, eragile sozial eta sindikalena. Esan duzu ez dela krisia gainditzeko bakarrik egindako proposamen bat; baina zeintzuk dira krisia gainditzeko erakundeetatik ukitu behar diren teklak? Austeritatearen eta murrizketen tekla etengabe ukitzen ari dira, eta hori alde batera utzi behar da. Bestelako buelta bat eman behar da, eta erabaki behar da gaur egun hainbat azpiegitura erraldoiren inguruan egiten diren gastuak beharrezkoak diren edo ez. Austeritatearen izenean etengabe atzera egiten badugu, amaigabea izan daitekeen zurrunbilo batean aurkitu gaitezke. Politikak ateratzeko baliabideak behar dira, eta horretarako beste zerga politika bat behar da, non benetan diru gehien dutenek gaur egun baino askoz ere gehiago ordaindu beharko duten. Behin diru hori eta neurri horiek lortuta, bi norabidetan bultzatu behar da. Batetik, krisia pairatzen ari diren pertsonei zerbitzu publikoak eta laguntza sozialak bermatu behar zaizkie, eta, bestetik, enplegua sortu behar da. Enplegua sortzeko, berriro ere industria eraberrituaren aldeko apustua egin behar da, ingurumena errespetatuta, teknologia berrietan oinarrituta, eta abar. Gure ustez, badago enplegua sortzea. Azken urteetan, alde batera utzi dira nekazaritza, arrantza eta, bereziki, industria. Herritarrek eta, bereziki, langabeek lana behar dute, eta norabide horretan inbertitu behar da. Zergatik diozue burujabetza ekonomikoa ezinbestekoa dela? Herri honek erabaki ekonomiko, fiskal eta sozialak hartzeko eskubide guztia du, bereziki bestelako norabide batean aplikatu nahi baditu. Neoliberalismoak azken 30 urteetan aplikatu dituen politikak dira krisi sakon hau sorrarazi dutenak. Raxoiren gobernua aplikatzen ari den, eta Zapaterok martxan jarri zituen proposamenak norabide berean doaz, eta, beraz, etorkizunerako beste krisi bat prestatzen ari dira. Bestelako neurriak eta politikak aplikatzeko, ezinbestekoa da burujabetza. Gainera, Espainiako Estatuaren parte izatea herri honentzat erabat kaltegarria da, batetik ekonomikoki, kupoaren bitartez ordaintzen dugunagatik: armada, monarkia, Guardia Zibila, Polizia Nazionala eta bestelako gauza batzuk ordaintzen ari gara. Baliabide ekonomikoak nahi ditugun bezala kudeatzeko eskubidea daukagu. Horri etengabe egiten zaion kritika elkartasun eza da. Baina, herriek burujabetza ekonomikoa behar dute, nolako elkartasuna izan nahi duten erabakitzeko. 10 berria 2012ko maiatzaren 20a, igandea Harian › Euskal Herria EH Baik berretsi du Euskal Herriaren hitza Parisera eramateko borondatea Hauek izan dira ardatz nagusiak: berezko instituzioa, ezkerreko balioen defentsa eta gatazkaren konponbidea Ortuzarrek dio Jaurlaritza «prekarietate» egoeran dagoela PSE-EEren eta PPren arteko akordioak porrot egin ostean Aitor Renteria Ezpeleta Euskal Herriaren geroa bermatu ahal izateko abertzaleen borroka funtsezkoa dela azpimarratu du EH Baik, eta, horretarako, euskal herritarren hitza Parisera eramateko borondate irmoa berretsi du. Ehunka pertsona bildu ziren atzo Ezpeletan (Lapurdi) EH Baik Frantziako Legebiltzarrerako hauteskundeetara begira egin ekitaldi politikoan. Hainbat abertzale belaunaldik parte hartu zuten Ezpeletako ekitaldian. Horien adibide, Christiane Etxaluz eta Aurore Martin. Etxaluzek abertzale mugimenduaren lehen urratsak aipatu zituen. Garai haietan, alderdirik ez zegoenez, abertzaletasuna antzerkiaren eta kantaldien bidez zabaltzen zen. Alta, mugimendu abertzaleak zatiketa sakonak izan ditu historian. Etxaluzek nabarmendu zuen abertzaleek bat egin behar dutela herri gisa ihardetsi ahal izateko. Euskal Herriaren eskubideak aldarri, belaunaldien elkarlanaren garrantzia azpimarratu zuen Martinek, arloz arlo. Borroka horretan eroritako militanteak eta presoak ekarri zituen gogora. Egiten ahal zaien omenaldirik onena garaipena dela aldarrikatu zuen. Gose greban dauden preso politikoen egoera salatu, eta elkartasun mezu bat bidali zien. Protagonismoa herriarena dela nabarmendu zuten, eta han bildutakoei eskatu zien herriaren inte- «Herriari entzun» eta bozetara deitzeko eskatu dio EAJk Lopezi Erredakzioa Bilbo EH Bai koalizioak atzo Ezpeletan egin zuen hauteskunde kanpainako ekitaldia. GAIZKA IROZ resak lehenesteko, alderdien arteko zatiketak gaindituta. Ipar Euskal Herrian mugimendu abertzaleak egin duen ibilbide historikoa gogora ekarri zuten, bideo baten bidez. Hor, hauteskunde kanpainetan zabaldu mezuak bildu zituzten. Gero, omenaldi xume bat eskaini zioten zendu berri den Eñaut Larralde abertzale eta kantari historikoari. «Betiko hor egonen haiz», erran zion, agur gisa, Anje Duhalde kantariak. gure zorra, banketxeek eta aberatsek eragindakoa baizik». PSren aurkako hitzak izan zituen, eta liberalismoak agindutako bidearekin bat egin duela erran. Gogoan izan zituen azken urteotan izan- ‘‘ Abertzaleen lana ez da hauteskundeetarako bakarrik; egunero ari gara geroa bermatzen» PEIO ETXEBERRI-AINTZART Hitza, Parisera Krisialdi ekonomikoak mundua oro har eta bereziki Euskal Herria kalitzen duen garaian Euskal Herriaren hitza eta ezkertiarren mezua Pariseraino eraman behar dela erran zuen Laurence Hardouin EH Bairen bosgarren hautesbarrutiko hautagaiak. «Ez dugu onartzen ordaintzea inposatu nahi diguten zorra, ez delako Seigarren hautesbarrutiko hautagaia dako eskubide zangopilatzeak eta gizarte lorpenen arloan izandako galerak. Diputatu bat lortuz gero, lan denbora 32 orenera jaistea eskatuko du EH Baik, eta erretreta adina 60 urtera ekartzea. Anita Lopepe laugarren hautesbarrutiko hautagaiak berezko instituzio autonomo bat aldarri- katu zuen: «Parisen nork defendituko du abertzaleek baino hobe herri honi zor dioten tresna instituzionala?». Euskal Herrian dagoen garai politikoa gogora ekarri zuen, eta, Aieteko bake konferentzia aipatuta, nabarmendu zuen Frantziak ez duela erantzun, eta eskatu zion urratsak egiteko, bertzeak bertze presoak askatuz. Jon Anzaren kasuan ikerketa egiteko eskatu zuen. «Abertzaleen xedea ez dira hauteskundeak bakarrik; egunero ari gara herri honen geroa bermatzeko lanean», esan zuen Peio Etxeberri-Aintzartek, seigarren hautesbarrutiko hautagaiak. Gogorarazi zuen mugimendu abertzalea bi zangorekin dabilela: abertzaletasunarekin eta ezkerreko nortasunarekin. Erran zuen EH Baik engaiamendua hartzen duela sistemak baztertzen dituen pertsonen boza izateko. PSE-EEren eta PPren arteko itunak porrot egin du, eta Patxi Lopezen jaurlaritzak ez du gizartearen konfiantzarik. Andoni Ortuzar EAJren Bizkai Buru Batzarreko presidentearen esanetan, «prekarietate» egoeran dago. Horregatik, Eusko Jaurlaritzako lehendakariari eskatu dio «herriari entzun» eta bozetara deitzeko. Urtebete pasa da udal eta foru hauteskundeak egin zirenetik, eta Ortuzarrek agerraldi bat egin du haien balorazioa egiteko. Hizpide nagusi, ordea, Jaurlaritzaren egoera izan du. Legegintzaldia «amaituta» dagoela dio. «Lopezek gobernuan segitzen badu, interesa duelako izango da. Gobernua kanpaina egiteko erabiltzen du, gobernatzeko erabili partez». Bizkaiko Diputazioaren eta Bilboko Udalaren —biak EAJren esku daude— egoera eta Jaurlaritzarena erkatu ditu. «Bizkaiko erakundeek aurrekontu diziplina bat ezarri dute. Jaurlaritzak, berriz, zortzi aldiz handitu du zorra, defizita bikoiztu du eta murrizketak egiten ari da etengabe». Barakaldon egindako ekitaldi an, Lopezek esan du Bizkaiko egoera «Euskadiko okerrena» dela. EAJri egotzi dio nahi izatea gobernuak porrot egitea, «hori herrialdearentzat txarra izan arren; ziur asko, gutxi axola dio herrialdeak, eta asko botereak». 2012ko maiatzaren 20a, igandea berria 11 Euskal Herria ‹ Harian Auzitegi Konstituzionala etzi hasiko da aztertzen Sorturen babes helegitea Alderdiak argudiatu du elkartzeko eskubidea urratu zela eta, zehazki, alderdi politiko bat sortzeko eskubidea Koldo Aldabe Espainiako Auzitegi Konstituzionala asteartean hasiko da aztertzen Sortu alderdiak ezarritako babes helegitea, Konstituzionaleko iturriek BERRIAri baieztatu diotenez. Elisa Perez Vera epaileari egokitu zitzaion ezker abertzaleak iazko otsailean aurkeztutako alderdi berriaren gaineko epaiaren txostena egitea, eta, El País Espainiako egunkariak atzo iragarri zuenez, txostenak Sortu legeztatzearen alde egingo du. Iñigo Iruin abokatuak Konstituzionalean babes helegitea aurkeztu eta urtebetera ekingo dio erakunde horrek ebazteari ea Auzitegi Gorenaren epaiak —Sortu alderdien erregistroan sartzea eragotzi zuenak— Espainiako Konstituzioa urratu zuen eta ea, beraz, legezkoa behar duen izan edo Gorenaren epaia Konstituzioaren araberakoa izan zen. Iñigo Iruinek 176 orritan argudiatu zuen zergatik urratu den Sorturen kasuan elkartzeko eskubidea (Konstituzioaren 22. artikulua) eta, zehazki, alderdi politiko bat sortzeko eskubidea (6. artikulua). Babes helegiteak dio, Auzitegi Gorenak «behar ez bezala murriztu» zuela «oinarrizko eskubide bat» eta epaileek egindako frogaren balorazioak eta araudiaren eta jurisprudentziaren erabilerak ez zutela behar bezala babestu alderdi politikoak sortzeko eskubide konstituzionala. Era berean, kontuan hartuta Sortu alderdiak ez duela jardun, babes helegitearen arabera, Auzitegi Gorenak alderdien erregistroan izena ematea eragotzi izanak «berekin ekarri du estatu konstituzionala bera arriskuan jartzen duen 'badaezpadako legez kanporatze bat'». Ezker abertzalearen alderdi berriak argudiatu zuen hutsegite garrantzitsuak egin zirela Sortu Batasunaren jarraipentzat jota: batetik, balizko iruzurra baloratzeko orduan Auzitegi Gorenak ez zuelako kontuan izan Alderdien Legeak ezartzen dituen zantzuak; bestetik, ez zituztelako aztertu alderdiaren estatutuak, ezta sustatzaileen ekintzak eta jarrerak edota ezker abertzaleko kideen hainbat jarrera ere; azkenik, indarkeriaren arbuioaren kontrazantzua eta haren izaera sendoa ere ez zituelako kontuan hartu. Gogoan hartu behar da Auzitegi Gorenean zatiketa handia egon zela Sorturen epaian: bederatzi magistratuk bozkatu zuten epaia- ren alde, eta zazpik kontra. Zazpi horiek boto partikular bateratua aurkeztu zuten, Juan Antonio Xiol epaileak idatzia, eta horrek pisu handia izan dezake Konstituzionalaren erabakian. Sorturen sustatzaileak Espainiako Barne Ministerioraren atarian, iazko otsailean, estatutuak eramatera joan zirenean. ANDONI CANELLADA / ARGAZKI PRESS 12 berria 2012ko maiatzaren 20a, igandea Harian › Euskal Herria Sexu jazarpena zigortzen zuen legea indargabetu egin du Frantziako Konstituzio Kontseiluak, presidentetzarako hauteskundeak egin baino bi egun lehenago. Erabakiak haserrea piztu du. Sexu jazarpenak, zigorrik ez Aitor Renteria Baiona Agurainen atzeman du gaztea Ertzaintzak, iaz eta 2010ean ustez egin zituen erasoengatik; adingabea zen orduan L ege hutsune larria eragin du Frantziako Konstituzio Kontseiluak: gaur egun, sexu jazarpena ez da zigortzen Frantzian eta Ipar Euskal Herrian. Legea indargabetu egin du, eta ez du babesik jarri beste arau bat egin bitartean. Dozenaka urtez emazteen eskubideen aldeko borroka egin duten taldeak haserre gorrian daude. Joan den asteazkenean elkarretaratze bat egin zuten Baionan egoera hori salatzeko, eta borondate irmoa adierazi dute sexu jazarpena zigortuko duen lege bat lortu arte mobilizazioari eta presioari ekiteko. Frantziako Konstituzio Kontseiluaren erabakiak gaitzespen zabala jaso du. Nabarmena da hori protestetan parte hartu duten elkarte, alderdi eta eragileei begiratuta. Planning Familial, Euskal Herriko Emazteen Kolektiboa, Bortizkeria Sexisten Aurkako Kolektiboa, Emazteek Diote, PAF, SOS Homofobia, Bizi, CGT, LAB, Ezkerreko Frontea, NPA eta EHBai; horiek deitu zuten Baionako elkarretaratzera. PSko eta Berdeetako kideak ere han izan ziren. «Indarrean zegoen legea laburra, eskasa eta zehaztasunik gabekoa zen, eta hogei urtez iraun du horrela; ez dute pentsatu aldatzea Valerie Giscard d’Estaing presidente ohiaren ministro bat jazarpenagatik auzipetu duten arte», erran du Anuntxi Arana Bortizkeria Sexisten Aurkako Kolektiboko kideak. Uste du adierazgarria dela lege hori presidentetzarako hauteskundeak baino bi egun lehenago baliogabetzea. Erabakiaren ondotik, sexu jazar- Adingabeei sexu gehiegikeriak egitea egotzita, mutil bat atxilo hartu du Poliziak Erredakzioa Gasteiz Talde feministek Baionako herriko etxearen aitzinean salatu dute lege falta. BOB EDME pena ez da delitua, lege berri bat onartu arte. Biktimekiko mespretxua erakusten du horrek, Michele Berthier Planning Familial taldeko presidentearen iritzian. Beste lege bat egin arte behinbehineko neurriak hartzeko eskatu dute feministek. Erasotzaileak zigorrik gabe ez gelditzea galdegin dute, eta gobernu berriari eskatu diote larrialdiko lege bat onar dezala, feministen aldarriak barneratuta. Emakumeak, arriskuan Orain arte indarrean zegoen lege «urria» deuseztatuta sexu jazarpenak ez duela zigorrik deitoratu du Martine Bissauta Baionako Emazteen Behatokiko arduradunak: «Legerik ezean, ez dago sexu jazarpenik juridikoki, eta delitu horiek zigorrik gabe gelditzen dira», dio Bissautak. François Hollande Frantziako presidente berriak jakinarazi du aurki lege bat osatuko duela. Alta, bitartean ez dago deus. Bissautak gaineratu du lege falta ezin dela onartu. Salaketak jartzen jarraitzeko eska- ‘‘ Legerik ezean, juridikoki ez dago sexu jazarpenik, eta delitu horiek zigorrik gabe gelditzen dira» MARTINE BISSAUTA Baionako Emazteen Behatokiko arduraduna «Hogei urte iraun du legeak; ez dute pentsatu aldatzea ministro ohi bat auzipetu duten arte» ANUNTXI ARANA Bortizkeria Sexisten Aurkako Kolektiboko kidea tu die erasoak pairatzen dituzten emazteei. Ahal bezain laster ihardukitzeko eskatu dio Colette Capdevielle PSko diputatugai eta abokatuak Hollande presidenteari. Konstituzio Kontseiluak biktimen axolarik gabe ebatzi duela nabarmendu du. Gogoan hartuta Hollanden gobernuan Emazteen Eskubideen Ministerioa sortu dela, Capdeviellek eskatu du lege proposamen bat egiteko ahalik eta lasterrena. Eskubideen zangopilatzea salatu du Laurence Hardouin EHBaiko hautagai eta abokatuak: jazarpena salatu duten emazteak «murruaren kontra» daudela ohartarazi du. «Larrialdi egoera bat da, eta legegileek arduraz jokatu behar dute, arazo horri berehala ihardukiz». Bi urtean adingabe hainbati sexu gehiegikeriak egin dizkielakoan, mutil gazte bat preso hartu du Ertzaintzak Agurainen, Araban. Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo Sailak jakinarazi du 2010ean eta 2011n egin zituela ustezko erasoak; 19 urte ditu atzemandako gazteak, eta, horrenbestez, erasoak egin zituenean adingabea zen. Leporatu dizkioten azken erasoak iazkoak dira, baina Ertzaintzak herenegun atxilotu zuen mutila. Poliziak beste atxiloketa batzuen ondoren egotzi ahal izan dizkio sexu eraso horiek gazteari, Herrizaingo Sailaren arabera. Agurainen bertan egindako lapurreta baten harira, bi gazte atzeman zituzten asteartean ertzainek; haien testigantzen bidez jakin ahal izan zuen Poliziak adingabe batzuei eraso zietela herrian, baita erasoak nork egin zituen ere. Herenegun goizean atxilotu zuten ertzainek, Agurainen. Ustezko erasoen eta atxiloketaren berri atzo eman zuen Ertzaintzak. Herrizaingo Sailaren arabera, hainbat adingaberi sexu ukituak egin zizkien atxilotuak Agurainen. Hemeretzi urte dituela esan du Ertzaintzak; beraz, gazteari leporatu dizkioten delituak 2010eko udan eta 2011n egindakoak direnez, ustezko erasotzailea adingabea zen garai hartan. 2012ko maiatzaren 20a, igandea berria 13 Euskal Herria ‹ Harian Zure ziztada behar dugu D Ziztada Eguna Zarautzen Zarautzen egin dute erlauntza BERRIA Taldeak abiatu duen diru bilketarekin bat egin dute ehunka zarauztarrek, herrian eginiko Ziztada Egunean Erredakzioa Donostia Jaia eta herritarren parte hartzea BERRIA Taldearen aldeko ekintza bihurtu zituzten atzo Zarautzen, Gipuzkoan, Ziztada Egunean: Zure ziztada behar dugu kanpainaren berri zabaltzeko eguna izan zuten. Ziztada emateko prest dauden herritarren bila jarraitzen dute herriz herri, egoeraren larriaz ohartarazteko, eta hori zuten helburu atzo ere: erlauntza sortzea, BERRIA Taldearen alde ziztada egiteko prest daudenekin. Eguraldi makurra egin bazuen ere, dozenaka eta dozenaka lagun batu ziren ekitaldietara goizetik. Herri lasterketa batekin hasi zuten eguna. Guztiek egiteko moduko ibilbidea prestatua zuten; ehundik gora lagun atera ziren. Lasterketan izena emateagatik batutako dirua kanpainarako jarri dute, horren beharrean baitago BERRIA Taldea. Inoiz baino irakurle gehiago dauzka —harpidetzei eutsi die, eta Interneteko hazkundea etengabea da—, baina, diru iturrien beherakada dela eta, hankamotz ari da geratzen aurrera jarraitzeko. Publizitatea jaitsi egin da nabarmen —hirutik bat desagertu da—, eta erakunde publikoek ere eskastu egin diote diru laguntzen bidezko ekarpena. Herritarrengana jo du taldeak, diru ekarpenen bila. Herritarren babesa ezinbestekoa dela nabarmendu zuten atzo, Zarautzen ere. Lasterketaren ostean, bertsotan aritu ziren Felix Zubia eta Ainhoa Agirreazaldegi; euskarazko eguneroko bakarrak aurrera egiteak duen garrantziaz jardun ziren. Irudien bidez ere azaldu zuten behar hori: mural bat egin zuten Jurgi Olaizolak eta Jon Arangurenek, erleak aitzakia hartuta. Erleekin postu bat ere jarri zuten. Larrain dantza egin zuten gero, eta mokadu bat ere hartu zuten. Lanean herriz herri Zarautzen ez eze, beste herri askotan ere ari dira BERRIA Taldeari lagundu beharra zabaltzen. Datorren astean, bilerak dituzte herri hauetan: asteazkenean, Ugaon eta Lizarran; eta, ostegunean, Ondarroan. Ekainaren 3an, igandearekin, kontzertu bat izango da Donostian, Antzoki Zaharrean. BERRIA Taldearen Zure ziztada behar dugu kanpainaren berri jakin edo ekarpen bat egin nahi izatera, jo webgune honetara: www.berria.info/berrialaguna @ Erleak aitzakia gisara hartuta, mural bat egin zuten atzo, Zarautzen, Ziztada Egunean. GORKA RUBIO / ARGAZKI PRESS 14 berria 2012ko maiatzaren 20a, igandea Harian › Euskal Herria Marcos Nanclares q Gipuzkoako Migrazio eta Aniztasun zuzendaria Erakundeen erantzukizuna nabarmendu du Marcos Nanclaresek migrazioaren gaineko jarreretan. Mesfidantza eta beldurra sustatu beharrean, pedagogia lana egiteko eskatu die alderdi politikoei. «Mugen militarizazioa sustatzen dutenek arrazistak izatea leporatzen digute» Jon Olano Donostia Maiatz gogorra izaten ari da Marcos Nanclares Gipuzkoako Migrazio eta Aniztasun zuzendariarentzat (Madril, 1970). Gipuzkoarrak sailkatu nahi izatea egotzi dio Jaurlaritzak; haren aurka egingo duela iragarri du Espainiako Gobernuak; eta «integratzaile integrista» deitu diote Espainiako kazeta batean. «Umore onez» irakurri zuen artikulua, halere. Berria da Migrazio eta Aniztasun Zuzendaritza.Zein helburu ditu? Bildu aldundira iritsi zenean argi genuen bestelako politikak bultzatu behar zirela eta Gipuzkoa berri bat eraiki nahi genuela. Uste dugu Gipuzkoa nahiz Euskal Herria oso aberatsak direla biztanleen jatorriari dagokionez, eta gure erantzukizun politikoa dela errealitate horri erantzutea. Edozein gobernuren eginkizuna da jendartea kohesionatuta mantentzea. Aniztasuna bera kohesio elementu bihurtu nahi dugu; horregatik sortu zen zuzendaritza. Espainiako Gobernuak iragarri du Migrazio Zuzendaritzaren aurka egingo duela.Zer deritzozu? Gure eredua da herri hau denon artean eraikitzea, elkarren onarpen eta errespetuan oinarritzea, aukera berdintasuna eta diferen- tzia eskubidea bermatzea... Horren aurrean estatuarena dugu; PPk eta PSOEk babestutakoa atzerritartasun eta naziotasun legeetan oinarritzen da. Gure herritarren eskubideak jatorriaren arabera bereizten dituzte. Mugen militarizazioa eta atxikitze zentroak dira haien eredua; milaka milioi gastatzen dituzte horretan. «Ez du zentzurik atzerritartzat jotzeak Hendaiatik Gipuzkoara joandako bat» «Soilik hemengoak artatuko balitu Osakidetzak, armada bidaliko lukete» Hori sustatzen dutenek egozten digute arrazistak eta xenofoboak garela, gezurretan oinarrituta. Eskumenik ba al du Gipuzkoak Migrazio Zuzendaritza bat sortzeko? Hori ukatu dizue Madrilek. Atzerritartasun eta naziotasun legeak txanpon bereko bi aldeak dira. Estatuen eskumen esklusiboak dira; subiranotasunaren zutabe bat. Horien bidez erabakitzen dute hemengo herritarrak nortzuk garen eta zein baldintza- rekin. Guk, ordea, diogu bertan bizi garenok erabaki horiek hartzeko eskubidea dugula. Eskumenena balitz benetako argudioa, zergatik ez dute egin Eusko Jaurlaritzako Immigrazio Zuzendaritzaren edo Gasteizko Udaleko Immigrazio Sailaren aurka? Kolokan jartzen dugulako haien erabakitzeko ahalmena. Gipuzkoarrak jatorriaren arabera sailkatu nahi izatea egotzi dizue Jaurlaritzak eta PSE-EEk. PSE hasi zen mamu hori hedatzen, eta estatua segituan joan zen atzetik, eredu bera defendatzen dutelako. Guri hori egoztea larria da, gezurretan ari direlako. Hori esan zuen Rafaela Romerok froga bat bera ere eman gabe. Ordutik ez du hitzik esan. Bestalde, «aurrena, etxekoak» diskurtsoa atera du PPk; PSEk ez du hori esan, baina egin egiten du. Diru sarrerak bermatzeko errenta jasotzeko baldintza gogortu du Jaurlaritzak, hiru urtean hemen egoteko eskatuz. Iparraldekoak atzerritartzat jotzea zuzendu nahi duzue? Estatuek egiten duten gure herritarren kategorizazioa gure logika politikotik kanpo dago. Hendaiatik Gipuzkoara joandako bat atzerritartzat jotzeak ez du zentzurik. Nahiago dugu hitz egin jatorri ez- Innobasqueren astearteak Los martes de Innobasque “Osasunaren kudeaketa, lehiarako abantaila erakundeentzat Parte-hartzaileak: Olga Rivera (Eusko Jaurlaritza), Borje Svensson (Karolinska Institutet), Annette Clefberg (Svensson & Svensson), Anne Murphy (5F), Edurne Jiménez (Athlon), Pilar Collantes (Osalan) eta Caja Laboral-Euskadiko Kutxa eta Guardian kasuak “Osasuna sustatzen inbertituriko euro bakoitzak 2-5 €ko itzulkina izan dezake enpresarentzat” (Laneko Segurtasun eta Osasunerako Europar Agentzia) Ordua: 11.30-14.30 Bizkaiko foru liburutegia Diputación, 7 – 48008 Bilbao MAIATZA izena ematea: [email protected] laguntzailea ANDONI CANELLADA / ARGAZKI PRESS berdinetako euskal herritarrez. Gainera, oso kontuan izan behar dugu gure herriaren errealitatea. Euskal Herria politikoki eta kulturalki gutxitua den herri bat da. Hori ez badugu kontuan, egoera hori areagotuko dugu, nahiz eta oso borondate onarekin lan egin. Aldundiarentzat euskara da nazio hizkuntza, baina horrek ez du esan nahi Euskal Herrian beste hizkuntza batzuk ez daudenik; 140tik gora daude, eta guztiak Euskal Herriko hizkuntzak dira, gure herritarrenak diren heinean. Ez dugu nahi inork bere nortasunari uko egiterik eskubide osoko herritarra izateko. Batzorde bat osatu zenuten martxoan 50 eragilerekin.Zertarako? Talde horretan pertsona ugari daude, arlo anitzetakoak: hezkuntzakoak, sindikatuetakoak, komunitate ugariko ordezkariak... Demokrazia parte hartzailea aldundi honen ardatzetako bat da, eta migrazioan gune bat abiatzen ari gara eragileekin eztabaidatzeko. Aniztasun horrek zer-nolako aukerak eta erronkak ekartzen dizkigun, adibidez. Horri denon artean erantzuteko eta proposamenak egiteko asmoa du batzordeak. Aldundiaren konpromisoa da proposamen horiek jasotzea eta, ahal den neurrian, gauzatzea. Ez dugu soilik eztabaida gune bat nahi, erabaki gune bat baizik. Batzorde horretan hemen jaiotako herritarrak egoteari garrantzia eman diozue. Bai. Ez dugu integrazioaz hitz egiten, integrazioa asimilazioarekin nahasteko joera dugulako. Asimi- lazioaren aurrean, proposatzen dugu elkarren onarpena. Horrek denoi eskatzen digu ahalegin bat. Frantzian ikusi da asimilazio estrategiek huts egin dutela. Jarrera xenofoboak dituzten alderdiak hazten ari dira Europan. Nola ikusten duzu migrazioaren egoera kontinentean? Egoera ekonomikoa bezalaxe: kezkaz. Krisi testuinguruetan, benetako errudunei ardurak eskatu edo erantzuleak ongi identifikatu beharrean, beste errudun batzuk bilatzen dira. Politikari batzuen arduragabekeriak eragiten du hori. Eskuin muturreko bozak eskuratzeko diskurtsoak egiten dituzte, eta ondorioak larriak izan daitezke. Erakundeen lana da mesfidantza eta beldurra sustatu ordez pedagogia egitea. Gipuzkoan nabaritu al duzu jarrera xenofoboen gorakadarik? Uste dut urrun gaudela. Badaude adierazle batzuk eta tentuz ibili beharra dago, baina urrun gaude. Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako herritarren %1ek baino ez du uste migrazioa arazo bat denik, baina %58k uste dute etorkinak gizarte babesaz aprobetxatzen direla. Topikoak datuekin desegin behar dira; horiek diote ez dela egia baliatzen direnik. %1arena oso datu ona da, zaindu egin behar dugu. Osasun arloko murrizketek etorkinei eragingo diete bereziki. Onartezina da. Pentsa hori hemen egingo bagenu; Osakidetzak esango balu soilik hemen jaiotakoak artatuko dituela. Ez lukete Migrazio Zuzendaritzaren aurka egingo; armada bidaliko lukete. 2012ko maiatzaren 20a, igandea berria 15 Euskal Herria ‹ Harian 40 Eskola publikoaren aldeko jaia dute gaur Iruñean pGipuzkoan atzemandako bi pertsonari egotzitako lapurretak.Ertzaintzak bi pertsona atxilotu ditu,Gipuzkoan,40 etxebizitzatan baino gehiagotan lapurretak egin dituztelakoan.Hegoaldean eta Espainian ostu zuten,ustez.Epailearen aurrera atzo eraman zituzten,eta kartzelatu egin dituzte. IRUÑEA › Euskal eskola publikoaren aldeko festa izango dute gaur Iruñean, Sortzen-Ikasbatuaz taldeak antolatuta. Taconera lorategian izango dira ekitaldiak, goizean hasi eta arratsera arte. Zazpi gune prestatu dituzte antolatzaileek. Haziak hezten goiburuarekin ospatuko dute jaia. EAJko hautetsiek bilera bat egin dute zaborren auzia aztertzeko %54 DONOSTIA › Gipuzkoako hondakinen arazoa az- pEtxeko lanen alde dauden DBHko ikasleak Nafarroan.Etxeko lanei buruzko ikerketa bat egin du Nafarroako Eskola Kontseiluak.Ikasleei galdetu die.Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako ikasleen %54 lanen alde daude; Lehen Hezkuntzan,%85. tertzeko bilera egin zuten atzo EAJko hautetsiek. «Kezka» agertu zuten, diputazioaren jarrerak ezinegona eragin duelakoan herritarren artean. Haien ustez, Bilduri «erantzuten» ari dira herritarrak, atez atekoaren aurka sinadurak batuta. Ermuko saihesbidea egitea galdegin diote diputazioari Nafarroako hezkuntzan, dei egin dute bihartik aurrera mobilizatzera Erredakzioa Iruñea Bihartik aurrera, protesta eta mobilizazio ugari izango dira Nafarroako ikastetxeetan, gobernuaren murrizketa asmoak salatzeko. Sindikatu gehienek antolatutako hiru greba egunetatik lehena asteartean izango da, eta jakinarazi dute zein protesta izango diren egun horren harira: dozena bat ikastetxe baino gehiagotan itxialdiak egingo dituzte bihar arratsaldean hasita, eta, hilaren 22an, zutabeak, manifestazioak eta bilerak izango dira. Irakasle batzuek bihar bertan hasiko dute greba; Bigarren Hezkuntzako Irakasleen elkarteak lanuzte mugagabera dei egin du. Aurrez ere hasita daude mobilizazioak: atzo, ehun bat irakasle eta gurasok protesta egin zuten Nafarroako Eskola Kontseiluaren jardunaldi batzuetan. Irudia qMungia ERMUA › Azpiegitura proiektu batzuk atzeratzea BILBO › OEE Osasungoa Euskalduntzeko Era- kundeak batzar bat egin du asteburuan, Bilbon. Osasun langileen erronkak aztertu dituzte, bi alderditan: batetik, bizitzaren medikalizazioa; bestetik, osasun langileen gaixotzea. Euriteek arazoak sortu dituzte Iruñea inguruan IRUÑEA › Euria erruz bota zuen atzo eguerdi partean Iruñea inguruan, eta suhiltzaileek dozena bat lekutara joan behar izan zuten ura ateratzera. Etxebizitza batzuetako beheko solairuetara eta enpresa batzuetara sartu zen ura. Gaurko ere euria iragarri dute. Alerta emana dute. 2 j Osasun langileen erronkak aztertu ditu OEEren biltzarrak Laburrean erabaki du Bizkaiko Diputazioak, eta, oraingoz, ez du saihesbiderik egingo Ermuan. Protesta egin zuten atzo herritarrek, aldundiaren egoitzaren atarian. Herrigunean zirkulazio handia jasaten ari direla salatu zuten ehunka lagunek. ARMADAREN GASTUAREN KONTRA Murrizketak etengabeko albiste direlarik Espainiako Gobernuak defentsarako aurrekontuetan mozketarik apenas egin duela salatu zuten atzo dozenaka lagunek Mungian (Bizkaia),Espainiako Armadaren egoitzan.Hainbat talde antimilitaris- Hilberriak ESKELAK (0034)943 30 40 30 [email protected] tak antolatu zuten martxa; urtero egiten dute,eta 23.a zuten atzo.Salatu zuten PPk «militarizazioaren aldeko apustua» egin duela; larritzat jo zuten murrizketek armadan «arrastorik» ez uztea pobrezia areagotzen den bitartean. LUIS JAUREGIALTZO / ARP 16 berria 2012ko maiatzaren 20a, igandea Harian › Mundua G8koen taldea osatzen duten herrialdeetako buruzagiak, atzo, Camp Daviden. MICHAEL REYNOLDS / EFE Greziak eurogunean segitzearen alde agertu dira G8ko estatuak Zortzi herrialde boteretsuenetakoek krisi ekonomikoa izan dute mintzagai nagusia Camp Davideko bilkuran NATOk goi bilera eginen du gaur eta bihar Chicagon, Afganistango egoera aztertzeko Mikel Rodriguez Bart arratsean bukatzekoa zen Camp Daviden (AEB) munduko zortzi herrialde boteretsuenetakoek osatutako G8koen goi bilera. Vladimir Putin Errusiako presidentearen hutsune nabaria izan duen bilkuran munduko egoera ekonomikoa izan dute mintzagai nagusia, bereziki EB Europako Batasuneko herrialdeen krisia. Greziak eurogunea uzteko aukerak toki berezia zuen G8koen agendan, baina herrialde horrek EBko dibisarekin jarraitzearen alde agertu da taldea. «Eurogune bateratu eta azkar batek egonkortze eta suspertze globalerako duen garrantziarekin ados gaude, eta Greziak eurogunean jarraitzeko dugun interesa berresten dugu», idatzi dute agiri batean. Hala ere, zehaztu dute Atenasek troikarekin hartutako «konpromisoak errespetatu» behar dituela. Gaur eta bihar NATOk Chicagon egitekoa duen goibileraren atarikoa izan da AEBek, Alemaniak, Erresuma Batuak, Errusiak, Frantziak, Japoniak, Italiak eta Kanadak osatutako taldearen bilkura. Krisia gainditzeko, «produktibitatea, hazkundea eta eskaria hazteko erreformak» egiteko beharra aldarrikatu dute G8koek, «iraunkorra, sinesgarria eta inflaziozkoa izanen ez den esparru makroekonomiko baten barruan». Hazkundea eta enplegua sustatzea «betebehar bat» dela diote argitaratutako agirian. Adierazpen horren ondorioz, begirada anitz Angela Merkel Alemaniako kantzilerrarengan finkatu dira, neurritasun politiken defendatzaile nagusia baita. Merkelek defendatu du ez duela inoiz adierazi hazkundea sustatzearen aurka dagoela, baina horretarako «abaguneko programarik» ez dela bultzatuko zehaztu du. Mezu bateratuaren beharra Merkelek aitortu du Errusiarentzat, Kanadarentzat, Japoniarentzat eta AEBentzat garrantzitsua zela mezu bateratua helaraztea munduari, G8koak suspertze ekonomikoarekin konprometituta daudela agertzeko. Adierazpenean zehaztu dute, ordea, hartu beharreko neurriak herrialde guztientzat ez direla berdinak. Bertzelako gaietan, Iranek izan du protagonismoa, heldu den asteazkenean Teheranek bilera izanen baitu 5+1 Taldearekin —AEBek, Alemaniak, Erresuma Batuak, Errusiak, Frantziak eta Txinak osatua—. G8koek Irani eskatu diote bere programa nuklearraren «helburu baketsuak bermatzeko», eta 5+1 Taldearen esku informazio gehiago uzteko. Vienako zita baino lehen, ordea, nazioarteko arreta nagusia NATOk Chicagon eginen duen goi bilerak bereganatuko du. NATOren aldaketa agendan Aliantzak Afganistanen izanen duen etorkizuna zehaztu nahi dute Chicagon, tropak noiz eta nola aterako dituzten, eta, erretiratu ondoren, luzera begira nola kokatuko diren. Gerrarekin lotuta, baina, erakundearen beraren aldaketa ere aztertuko dute: NATOren berregituraketa, batetik, nazioartearen egoera politiko berrira egokitzeko oinarriak ezartzeko —batez ere egoera ekonomiko berrira moldatzeko—, eta, bertzetik, Obamak erantzukizun gehiago eskatuko die kideei, krisiak hainbat herriren aurrekontu militarrean eragina izan duelako. Afganistanen ISAF Segurtasuna Laguntzeko Nazioarteko Indarrak aurreikusitako helburuak bakar batera laburbilduz joan dira: herrialdearen segurtasunaren ardura lehenbailehen bertako polizien eta militarren esku uztera. Lisboako goi bileran onartutako egutegian aurreikusita dago 2014rako tropen zeregina amaitu- ko dela, eta, ondoren, heziketa, dirua eta laguntza teknikoa eskaini behar zaiela, Kabulek har dezan segurtasunaren kontrol osoa. Aurreikusitakoa beteko dela dirudi, baina Chicagon zehaztu beharko dute Afganistango indarrei «behar denean» laguntzeko hartu duten konpromisoa. 2013tik 2014ra, nazioarteko tropek lehen lerroan egoteari utziko diote, eta buruzagiek erabaki beharko dute noiz borrokatuko diren afganiarrekin edota noiz etxeratuko diren. NATOko buruzagiek defendatzen dute trantsizioa behar bezala doala ekintzaileen erasoak gutxitu direlako (2010etik 2011ra %8), eta Afganistango Segurtasun Indar Nazionalak, berriz, ekintza Hazkundea eta enplegua sustatzea «betebehar bat» da, G8koen ustez Barack Obamak konpromiso eta diru gehiago eskatuko die NATOko kideei gehiago egin dituela haien kontra. Baina ISAFek menperatzen ez dituen baldintza askok osatzen dute Afganistanen egunerokoa, ez denak nazioarteko indarren aldekoak. Erasoak selektiboagoak eta ikusgarriagoak dira orain, Afganistango indarren erantzuteko eraginkortasunak NATOren menpekoa da oraindik ere, eta na- zioarteko ekintza maiz gizagabeek herritarren mespretxua eragin dute. Gaizki aurreikusitako trantsizio batek 2014an ateratzeko plana pikutara bidal dezake, eta urte horretatik aitzinera lortzen duten babesa erakundeak horretarako bere kideen artean biltzen duen diruaren baitakoa izanen da. Hori dela eta, Barack Obamak konpromiso eta diru gehiago eskatuko die kideei, erantzukizun guztia AEBen esku gera ez dadin. Libiako gerran AEBen gidaritzak agerian utzitako europarren ahultasuna saihestu nahi du aurrerantzean Obamak. AEBek ere aurrekontu militarrean murrizketak egin ditu, eta behar diren baliabideak baino gehiago ez ditu bertze herrialdeen esku jarri nahi. NATOk bertze itxura bat asmatu beharra dauka, baliabide militar gutxiagorekin indartsu izateko aurrerantzean ere. AEBek Europako herriak laguntza gutxitzen nabaritzen ditu —Europako herritarrek ez dute, oro har, begi onez ikusten jarduera militarretan xahutzen den dirua, are gutxiago garaiotan—, eta hori saihestu nahi du; Europak, berriz, AEBak Ozeano Bareko aliatuetan gero eta interes handiagoa jartzen ikusten ditu. Protestak Chicagon Horri aurre egiteko dago Anders Fogh Rasmussen NATOko idazkari nagusiaren formula: Smart defence edo defentsa inteligentea, zeinak herri bakoitza bere espezialitateetara bideratzen duen, denek dena egin beharrean. Baina Rasmussenen planak interes bertsuak partekatzen dituzten herrien arteko elkarlana eskatzen du, konfiantza, eta ez da beti horrela izaten. NATOk hogei proiektu inguru aurkeztuko ditu Chicagon, zaintza, inteligentzia edo kontrolaren inguruan, baina ez da espero horretarako behar dituzten baliabide zehatzak finkatzerik. 60 herrialdek eta erakundek hartuko dute parte bileran, NATOko 28 kideak eta kolaboratzaileak, tartean Afganistango gerran zerikusia dutenak: Pakistan ere han izango da. Bileraren harira, hainbat kolektibok protesta egin zuten herenegun Chicagoko erdigunean, «politika kapitalisten aurka». Occupy Chicago taldearen sostengua ere izan zuen martxak. Poliziaren arabera, 2.500 lagun bildu ziren. Goi bilera dela eta, zaintza neurri bereziak ezarri ditu AEBetako Gobernuak. Goi bileran NATOk bertze gai bat izanen du mahai gainean: Mazedoniak kide izateko egindako eskaera. Grezia aurka agertzea espero da, Atenasek ez baitu onartzen iparraldeko bizilagunak Mazedoniako Errepublika izena hartzea, Atenasek baitio horrekin Skopjek Greziaren parte den Mazedoniako zatia eskuratzeko asmoa agertzen duela. 2012ko maiatzaren 20a, igandea berria 17 Mundua ‹ Harian Serbia Europari begira jarri da etxeko krisia estaltzeko Presidentetzarako bozetan, lehia gogorra izango da Boris Tadic eta Tomislav Nikolic hautagaien artean Ane Urrutikoetxea Azken unera arte, estu lehiatuko dira Serbiako presidentetzarako bi hautagaiak. Gaur egingo dute hauteskundeen bigarren itzulia, eta Boris Tadic presidente ohia eta DS Alderdi Demokratikoaren hautagaiak du irabazteko aukera gehien. Serbia EB Europako Batasunean sartzeko aukera izan da hauteskunde kanpainako gai nagusia, eta horren inguruan eztabaida egin dute bi hautagaiek. Krisi egoera larrian dago Serbia, eta, egoera ekonomikoa arintzeko, Tadicek EBn sartzearen alde egin du hauteskunde kanpainan. Tadicek estu irabazi zuen duela bi asteko bozen lehen itzulian, eta ia berdinduta gelditu zen Tomislav Nikolic SNS Serbiako Alderdi Aurrerakoiko hautagai nazionalistarekin. Azken unera arte, inkestek garaipena ematen zioten SNSko hautagaiari. Bozen % 25,33 bereganatu zituen Tadicek, eta %25,05, berriz, Nikolicek. Bien arteko ezberdintasun nagusia EBren inguruko jarrera da: Tadic mintzatu da argien EBren alde; Nikolicek aldarrikapen nazionalistak eta EBren aurkakoak egin izan ditu, baina azken asteetan jarrera apaldu du, Europan sartzearen aldeko keinua eginez. Dena den, ez da parte hartze handia espero. Bozen lehen itzulian, herritarren parte hartzea %58,7 izan zen (2008an, berriz, %61,3). Analista anitzen arabera, EBn sartzeak garrantzia galdu du azken asteetan herritarrentzat, langabeziak (%27,3) eta ondasunen gabeziak krisi gogorrean murgildu baititu herritarrak. Paola Petric Einrich fundazioko politika analistaren arabera, herritarren ustetan alderdi nagusiek ez dute indar eta borondaterik Serbia aurrera ateratzeko: «EBren alde mintzatu arren, alderdi guztiak dira nazionalistak; ez dira aldendu Slobodan Milosevicen politikatik». Petricen esanetan, politikariek ito egin dituztela uste dute herritarrek: «Orain arteko gobernuarekin behera egin dugu, baina oposizioa oraindik ere okerragoa da». Tadicek dirua aurrezteko eta ekonomia suspertzeko keinuak egin ditu. Bozak aurreratu eta legebiltzarreko hauteskundeekin batera egiteko, dimisioa aurkeztu zuen hilaren hasieran, kanpainan aurrezteko argudioarekin. Bozak egin bitartean, Slavica Djukic-Dejanovic jarduneko presidente izendatu du Tadicek. Horrekin batera, EBren aldeko jarrera indartu du, nazioarteko enpresak erakartzeko asmoz. Baina presidente ohiaren sostenguak ez du gora egin herritarren artean. Presidentetzarako bozen lehen itzulian garaile izan arren, legebiltzarreko bozetan SNS alderdiak irabazi zuen, eta Tadicen alderdiaren nagusitasuna zalantzan jarri. Sozialistekin koalizioa egitea da DSren aukera bakarra parlamentua bereganatzeko, SNSk ez duelako lortu gehiengo absolutua. SPS Serbiako Alderdi Sozialista —Ivica Dacicek zuzentzen du— izan da parlamenturako eta presidentetzarako bozetan igo den alderdi bakarra, aurrekoan baino bi aldiz boto gehiago jasota. Hain zuzen ere, SPSk dauka azken hitza erabakitzeko nork agin- duko duen parlamentuan. Dacic EBn sartzearen alde mintzatu da, horrek herritarren bizi-maila hobetuko duela adierazita, baina ez du ukatu Nikolicen alderdi nazionalista babesteko aukera: «Politikan, dena da posible». Dena den, analisten arabera, Dacicek Tadicen alde egingo du, hark lehen ministro postua eskainiko diolako. Nikolicek, berriz, ziurtatua du Vojislav Kostunica Serbiako lehen ministro ohiaren DSS Serbiako Alderdi Demokratikoak sostengua emango diola. Kostunicak EBren aurkako jarrera du erabat, eta, horregatik, Tadicen alderdiak aliantza hori kritikatu du. Boterera iristeko borroka Tadicen eta Nikolicen arteko borroka gogorra izan da. SNSko hautagaiak inoiz baino gertuago ikusi du garaipena, eta EBn sartzearen aldeko keinuak botoak Boris Tadic, Serbiako presidentetzarako DSren hautagaia. ANDREJ CUKIC / EFE eman dizkio. Parlamenturako bozak irabazi ondoren, salatu zuen presidentetzarako hauteskundeen lehen itzulian iruzurra izan dela, eta bozei boikota egiteko mehatxua egin zuen, baina baztertu egin du hori: «DSk egindako iruzurrak salatzeko, boikota egiteko asmoa nuen, baina konturatu naiz ez dudala eskubiderik halakorik egiteko, serbiarrek eskatzen dituzten aldaketak nik emango dizkiedalako». Nikolicen iruzur salaketa bertan behera utzi du Hauteskunde Batzordeak. Salaketei entzungor eginez, Tadicek EBn sartzeko planari eutsi dio. Presidente ohiaren ustez, Europan sartzeko prozesua aurten hasiko da: «Espero dut urtea amaitu baino lehen hastea EBn sartzeko negoziazioak. Serbia Europa izango da bost urtean». Hain zuzen ere, EBn sartzeko hautagai estatusa jaso zuen Serbiak joan den martxoan. Serbiaren historian, lehen aldia da alderdi guztiek Europaren alde mintzatu direna, gehienak gazteen botoak erakartzeko. 18 berria 2012ko maiatzaren 20a, igandea Harian › Mundua DLaburrak Leku-lekutan Urtzi Urrutikoetxea Sirian, bederatzi lagun hil dituzte, atentatu batean Euro Galeusca uela hamalau urte argitaratu nuen Euskaldunon Egunkaria-n lehen artikulua —baina orduko ondare gehiena legez, desagertuta dago saretik 2003tik—. Stephen Frears zinema zuzendariaren trilogiako bigarren filma aipatzen nuen, The Van (Furgoneta). Lehendabiziko The Snapper-en —hegoaldean, Café Irlandés— arrakastarik lortu ez arren, Dublingo langile auzo bateko uda kontatzen duen film horrek badauka eszena gogoangarririk: Belfast balitz legez, kaleak laranjaz, zuriz eta berdez margotuta daude, oldar abertzale batek harrapatuta auzunea. Motiboa, Irlandako futbol selekzioa, ezustean, Italiako Munduko Txapelketara sailkatu izana. Lehen faseko taldean irlandarrei nor egokituko, eta Ingalaterra. Partida pubetik ikusten dugu, irlandarren gola, anglosaxoniarren berdinketa. Azkenean, parra, baina ospakizun izugarria daukate tabernan. Eta hooligankeria abertzale betean entzuten diogu gizon serio xuhurrari: «Winston Churchill, Arabiako Lawrence, Elton John, izorrai zuek guztiok!». Komedia sozial batean politika bete-betean sartu zen, edozein herri txikiren gozagarri. Une irrigarria da zinez, zentzumenik oinarrizkoenak piztuta futbolaren eta selekzioen zurrunbiloan guztiz murgilduta. Inoiz baino argiago ageri du eszena horrek berezko selekzioa izatearen garrantzia. Fribolitate puntua onartuta ere, soziologo gehienak bat etorriko direlakoan nago, masa fenomeno sozialak dituen aukerak ukatuak zaizkigula dagokigun estatuarekin nazionalki bat egiten ez dugunoi. Fribolitate horren ondorioz, selekzioen aldeko indar xahutzean uzkur ere izan naiz sarri. «Selekzioa eduki daiteke estaturik gabe ere; hara Gales» argudioa bestela bainekusan: estaturik ezean, edo hartara bideratutako egoerarik gutxienean, zertarako selekzioa? Baina, berriz ere, gaur egun kirolak —futbolak batez ere, tamalez— daukan botere sinboliko eta bateratzailea aintzat hartu behar da ezinbestean. Bilboaldean alarma bat baino gehiago zeuden piztuta, azken urteotako etorkinen seme-alabek —umeak ez dira etorkin, asko hemen jaio dira eta besteak gurasoek ekarri dituzte; eta noiz arte zaren etorkin galdetzera ere bagaramatza horrek, baina beste baterako utz dezagun orain hori—, Real Madril eta Bartzelonako kamisetak, garaileenak, zelan janzten zituzten; munduko talderik berezienaren habian bertan. Athleticen aurtengo denboraldiak Euskal Herriarekiko lehen lotura sentimentala eskaini die milaka euskal herritar berriri Bizkaian. Eta egunotan irakurri dugu 2020ko Europako Futbol Txapelketa antolatzeko asmoa ere baduela Irlandak... Eskozia eta Galesekin batera. Entsalada zeltiko ederra. Baten batek esango du, berriz ere, kirola eta politika ez direla nahastu behar, baina Hegoaldeko telebistetan, Eurokopa aitzakia sumatzen den hispanokeriaren baitan, ez da kalterako begiratzea zer gertatzen den ez hain urrun: Londresek —Ingalaterrak, Erresuma Batuak, Westminsterrek, britainiar estatuak, deitu nahi bezala—, ez du berba erdirik esan proposamen zeltikoaren aurka. Esaterako, zer demontretan ari diren bere lurraldeko bi erregio atzerriko estatu batekin txapelketa bat antolatzen. Hain gutxi Irlandak, noski, zertan ari den mendeetan zapaldu dituen estatu bateko erregioekin elkarlanean kasu. Gales eta Eskozia nazioak dira, nor bere autonomia maila, bere hizkuntza egoera eta nortasun berezituarekin. Gales, Irlanda eta Eskozia dira, ez Bretainia ordea. An Oriant, Brest edo Roazhon berdin-antzera leudeke Glasgow, Cardiff eta Corken ondoan, kulturaz eta nortasunez. Baina Paris ez da Londres. Eta Madrilek Paris amets, ez Gibraltar kendu eta burla egiten dieten anglosaxoniar liberalak. Baina pertsonak botoa duela eta botoa dela erabakitzeko tresna lar barneratu dugu, eta gutxiegi nazio bakarraren kontua. D Erasoa izan den institutua, atzo, Brindisin. DARIO CARICATO / EFE Italian ikasle bat hil dute, institutu bati erasota Hamasei urteko neska bat hil da; lehergailu bidez egin dute erasoa, eta hedabideek diote mafia izan litekeela Erredakzioa Eskola batean egindako eraso batek Italia astindu du. Hegoekialdean, Brindisi hirian, lehergailu bat zartarazi zuten Francesca Morvillo Falcone neskentzako institutuan. Hamasei urteko neska bat hil zuten, eta adin bereko bertze bat larri dago. Guztira, zazpi pertsona zauritu dira. Atentatuaren egileen inguruan, Poliziak erran du ez duela baztertzen hipotesirik, baina Italiako hedabide gehienek adierazi dute mafia izan litekeela, bereziki Sacra Corona Unita delako erakundea. Apulia eskualdean jarduten du, Brindisi hiria dagoen eremuan. Mafiari begira jartzeko atentatuaren helburuak, egun sinbolikoak eta azken asteetako gertaerak nabarmendu dituzte Italiako hedabideek. Erasotako institutuak Giovanni Falcone zenaren emaztearen izena du. Mafiaren aurkako prozesuak hasi zituen epailea izan zen Falcone, eta 1992ko maiatzaren 23an hil zuten, Palermon (Sizilia) lehergailu bidez egindako atentatu batean, Francesca Morvillo emaztearekin eta hiru bizkartzainekin batera. Gainera, mafiaren aurkako karabana, apirilaren 11n Erromatik abiatu zena, atzo zen ailegatzekoa Brindisira —urriaren 11n bukatzekoa da, Sizilian—. Hedabideek nabarmendutako bertze zantzu bat, berriz, Mesagne hirian hilaren 9an egindako polizia operazioa izan da. Hamasei lagun atxilotu zituzten, Sacra Corona Unitarekin zerikusia zutelakoan. Atentatua jaso duten ikasleak, hain zuzen, Mesagnekoak dira. Hiru gas bonbona Dena den, Poliziak erran du ez duela aukera bakar bat baztertzen, ezta egilea «bere onean ez dagoen norbait» denik ere. Italiako hedabideek ikerketako iturriak aipatuta esan dutenez, lehergailua hiru gas bonbonarekin egina zegoen, institutuko pareta batean jarrita. Uste dute urrutitik aktibatu zutela, ikasleak autobusetik jaisten ari zirela. Ikaslea anbulantzian hil zen. DAMASKO › Gutxienez bederatzi lagun hil zituzten atzo Siriako Deir ez-Zor hirian,bonba autoz eginiko atentatu batean.Sana agentzia ofizialaren arabera, eraso suizida bat izan zen.Eraikin militar batetik hurbil izan zen leherketa,baina hildakoak zortzi zibil eta zaindari pribatu bat dira.NBEko behatzaileak han izan ziren erasoaren ondoren. Polizia postu bati eraso diote Afganistanen KABUL › Afganistanen, Poliziaren kontrol postu bati eraso diote tiroka eta lehergailuekin, eta gutxienez hamahiru lagun hil dituzte. Ekialdean izan da atentatua, Khost probintzian. Gobernuak dio hamar zibil eta hiru polizia hil direla. Talibanek beren gain hartu dute ekintza, baina hamabi polizia eta zibil bat hil dituztela diote. Marokon, gose greban ari zen preso bat hil da RABAT › Gose greban 70 egun eman ondotik, Ahmed Benmilud presoa iragan ortzegunean hil zen Rabateko ospitale batean, Atxilotu Islamisten Defentsarako Koordinadorak atzo jakinarazi zuenez. Iraganean ere hainbat gose greba egindakoa zen Benmilud, espetxeko «baldintza eta tratu txarrak» salatzeko. Larrialdi legea ezarri dute Quebecen, protestengatik MONTREAL › Azken bi asteetan ikasleek hezkuntza arloko murrizketen aurka egin dituzten protestak direla eta, Quebeceko Gobernuak larrialdi legea ezarri du, parlamentuko gehiengoaren babesarekin. Protestei «muga zorrotzak» ezarriko dizkie Poliziak, eta eskumena du «isun gogorrak» jartzeko. Parti Quebecois alderdi independentistak erran du neurria «gehiegizkoa» dela. “Irakasleentzat Bolognako prozesuaren titulazioetara egokitzeko eskaintza da gurea” Maite Garcia. HUHEZIko Graduko Egokitze kurtsoen koordinatzailea. www.mondragon.edu/huhezi Beraz, eskaintza honen helburu nagusia Irakasle diplomatuak gradu ikasketara egokitzea da. Nolako kurtsoak antolatu dituzue horretarako? Hiru aukera eskaintzen dira, norberak dituen helburuen arabera: Norberaren diplomatura Gradu bihurtzea; LHko diplomatura Gradu bihurtzea baina beste Ibilbide edo espezialitate batean eta, hirugarrena, Edozein diplomatura (HH edo LH) Gradu ezberdin batera egokitzea. Aukeratzen den kurtso edo eskaintza bakoitzak bere baldintza propioak ditu kreditu kopuruan zein iraupenean. Blended modalitatean ikasketa presentziala onlineko ikasketarekin uztartzen duzue. Zein abantaila eskaintzen dio horrek ikasleari? Modalitate honen abantaila nagusia da ikasketak norberaren bizimoduarekin uztartzeko erraztasuna ematen duela (tartean laneko edo familiako kontuak direla). Gure kasuan presentzialitatea, dinamika orokor gisa, bi astetik behin aurreikusten da, arratsaldez, 18:00-21:00 bitartean. Horri gehitu beharko zaizkio materien ebaluazio-saio puntualak. Eta, jakina, praktikak. 2012ko maitzaren 20a, igandea berria 19 ‹ Publizitatea 20 berria 2012ko maiatzaren 20a, igandea Kirola› Didier Drogba Chelseako aurrelaria, 88. minutuan sartu zuen gola ospatzen; ondoren berak sartu zuen finaleko golik garrantzitsuena, azken penaltian. THOMAS EISENHUTH / EFE Ez hasi futbolari logika bila Bayern Munichek soilik egin du erasoko proposamena, baina penaltietan erabaki da Txapeldunen Ligako finala, Chelsearen alde Mullerren golaren ondoren, Drogbak sartu ditu ingelesen bi gol erabakigarriak Unai Zubeldia Donostia Ez hasi batek merezi zuela eta besteak ezetz esaten. Ahaztu Bayern Munichena izan zela baloi jabetza. Ahaztu alemaniarrek 27 jaurtiketa egin zituztela eta Chelseak zazpi besterik ez. Hamazazpi korner Bayernen alde eta bakarra Chelsearen alde. Ahaztu hori ere. Bayern Munichek 1, Chelseak 1. Horrela amaitu zen Txapeldunen Ligako finala. Lehen 90 minutuetan. Nola, eta Chelseak ateratako korner bakarrean Drogbak, buruz, baloia sareetara bidalita. Ez hasi futbolari logika bila. Merezimenduek ez dute golik sartzen. Penaltietaraino iritsita, merezi izan ez zuenak eskuratu zuen titulua, Drogbaren golari esker. Lehenengoa. Bosgarrena lortzeko desioarekin geratu zen Bayern, erasoko futbolaren proposamena egin zuen taldea. Baina hain erakargarria ez bada ere, defendatzea ere bada futbola, eta proposamen horrekin eskuratu zuten ingelesek titulurik preziatuena. 1 1 B.MUNICH CHELSEA 1 Neuer 111 21 Lahm 11 17 Boateng 111 44 Tymoshchuk 11 26 Contento 11 31 Schweinsteiger 111 39 Kroos 111 10 Rooben 1111 25 Muller 1111 5 DVan Buyten (87.m.) 1 7 Ribery 111 11 DOlic (97.min.) 11 33 M.Gomez 111 E. J.Heynckes 111 1 Cech 1111 17 Bosingwa 111 4 David Luiz 11 24 Cahill 111 3 Cole 111 12 Obi Mikel 11 8 Lampard 111 21 Kalou 11 9 DTorres (84.min.) 11 10 Mata 11 34 Bertrand 111 15 DMalouda (73.min.) 1 11 Drogba 1111 E.R.Di Matteo 11 Golak: 1-0: Mullerrek (83. min.). 1-1: Drogbak (88. min.). Epailea: Pedro Proença (Portugal). Txartel horia Bayern Municheko Schweinsteigerri, eta Chelseako Cole, David Luiz, Drogba eta Torresi. Bestelakoak: 70.000 ikusle Municheko Allianz Arena futbol zelaian. Lotsarik gabe egiten du Chelseak atzera. Finalerdietan lan horretan igaro zituzten Bartzelonaren aurkako kanporaketako 180 minutuak. Eta horixe egin zuten atzo ere. Arrisku bakar bat ere hartu gabe. Oparia onartuta, Bayern Munichek ere eroso ekin zion partidari, baloia ukitu eta ukitu, hegaletatik arrisku dezente sortuz. Zuzen jokatu zaleak dira Ribery eta Rooben, eta biek sortu zuten arrisku handia. Kroosek 5. minutuan egin zuen lehen jaurtiketa arriskutsua, baina 9.ean iritsi zen alemaniarren lehen jokaldi landua. Kontraeraso ona eginda, Roobenek oso jaurtiketa txarra egin zuen arean sartu berritan. 21. minutuan are arrisku handiagoa sortu zuen, Chelseako hiru jokalari atzean utzi eta ahoko zuloan jaurtiketa ona eginda. Gerora ederki erakutsi zuen moduan, munduko atezainik onenetakoa dauka, ordea, Chelseak atepean. Roobenen falta jaurtiketa iritsi zen gero; Mullerren jaurtiketa zail eta arriskutsua ere bai... Baina baloi gutxirekin arrisku handia sortzen du Chelseak, eta minutu bakarrean beldurtu zuen Bayern Munich. Matak gutxigatik kanpora bidali zuen falta jaurtiketa bat, area ertzetik, 34. minutuan; Drogba motelegi ibili zen kontraeraso on batean, hurrengo minutuan; eta ingelesen jokaldirik onenean, aurrealdeko lau jokalariek parte hartu zuten jokaldian, 0-1ekoa lortzeko zorian egon zen Kalou. Ireki egin zen partida Chelsearen hiru aukera horiekin. Hori bai, alemaniarrena izan zen lehen zatiko aukerarik onena. Kontraeraso landuan, pase ona jaso zuen Gomezek, mugimendu ona egin zuen gorputzarekin Cahill Chelseako atzelaria parean zuela, baina lurrera erortzen ari zela, oso gora joan zitzaion ezkerrez egindako jaurtiketa. Partida amaiera ero-eroa Merezimenduez asko hitz egiten da futbolean, eta argiak ziren oso lehen zatiaren amaierako datuak. Bayern Munich baloiaren jabe (%60); 13 jaurtiketa alemaniarrek —horietatik bi atera—, eta bi besterik ez ingelesek —bat atera—; zortzi korner Bayernen alde, eta bakar bat ere ez Chelsearen alde; 25 erasoko jokaldi etxekoek, 13 bisitariek... Baina golekin jasotzen dira kopak, eta husnakoarekin joan ziren bi taldeak atsedenaldira. Riberyk ezker hegaletik egindako jokaldi onarekin hasi zen bigarren zatia. Hiru minutu geroago Roobenek egin zuen jokaldia eskuinetik. Riberyk sareetara bidali zuen baloia 54.ean, Mullerrek hasitako kontraerasoan. Baina jokoz kanpo zegoen frantziarra. Bayern Munichek segitzen zuen erasoan, jokoa lantzen, arriskua sortzen. Baina Chelseak baimenduta ari ziren alemaniarrak jokaldi arriskutsu guztiak sortzen. Gola falta zitzaien, ordea. Roobenek eta Mullerrek eskura izan zuten 1-0ekoa lau jokaldi onetan —Mullerren biak argienak, 78. minutuan eta 82.ean—, baina armiarma sare handia zeukan josita Chelseak atzean. Horren erakusgarri, Drogba aurrelaria bihurtu zen lehen atzelari. Hori bai, nekez aurki daiteke Chelsearena bezain kontraeraso zitalik. 75. minutuan Drogbak berak bakarrik hautsi zuen Bayernen atzealdea. Erasorik gabe ere arrisku handia daukate ingelesek. Futbolaren mesedetan, 83. minutuan jaso zuen saria erasoko jokoaren alde egin zuen talde bakarrak. Minutu bakar bat lehenago aukera ona eduki zuen Mullerrek berak, eta bigarren zutoinean dotore agertuta, baloia sareetara bidali zuen, buruz. Futbola magikoa da, ordea, eta ezer proposatu ez zuen taldeak 88. minutuan sartu zuen 1-1ekoa, korner batean; Drogbak bidali zuen baloia sareetara, burukada on batekin. Erreakziorako denborarik gabe, luzapenean erabaki zen azkenean Txapeldunen Ligako finala. Eta luzapenari ere ez hasi logika bila. Roobenek nekez huts egiten du penalti bat, baina horixe egin zuen 94. minutuan. Van Buytenek ere baloiari bultza egitea nahikoa zuen 108. minutuan. Penaltiek eman zuten azken epaia, eta Drogbak sartu zuen finaleko golik garrantzitsuena. 2012ko maiatzaren 20a, igandea berria 21 22›› Andrei Amadorrek irabazi du Italiako Giroko 14. etapa, eta Ryder Hesjedal jarri da lider 24›› Idoatek 22-18 irabazi dio Olaizola I.ari, eta buruz buruko finalerdietarako sailkatu da Txapela buruan itzuli dira etxera Europako Challengea Toulonen aurka irabazi izana Londresen ospatu ondoren, Miarritzera iritsi dira jokalariak eta zaleak Jokalarien artean poza da nagusi, Heineken Kopa jokatzeko aukera lortu dutelako Eneritz Zabaleta Londres q Berriemaile berezia Epaileak azken txistu kolpea jotzean, eromena nagusitu zen Londresko Twickenhameko Stoop estadioan, herenegun. Euskal Herritik hurbildutako 600 zaleak zelaira sartu ziren berehala, ospakizunak jokalariekin batera egiteko. Segundo batzuen tartean The Stoopeko berdegunea Miarritzeko zalez bete zen, eta kolore zuri-gorriz jantzi zen. Nahikoa, protokolo guztia hankaz gora ezartzeko. Challengeko finalaren antolatzaileek kopa podium berezi batean emateko asmoa zeukaten. Estadioko esataria behin eta berriz saiatu zen Miarritzeko zaleakberdegunetik ateratzen. Frantsesez, ingelesez, edukazioz eta haserre. Alferrik zen. Azkenean, Miarritzeko jokalariek zalez inguraturik jaso zuten kopa. Saria aurrez pentsatu bezala jaso ez bazuten ere, irudi polita ikusi ahal izan zen. Gau eder baten hasiera izan zen hori. Kazetariengana etortzen lehena Patrice Lagisquet izan zen. Oso hunkituta zegoen Miarritzeko errugbi arduraduna: «Sekulakoa da une hau jokalariekin partekatzea. Eurek anitz ematen dute eguneroko lanean, eta izugarria da sari hau jasotzea». Usaian pausatuagoa da Lagisquet, baina atzo emozioak gaina hartu zion. Hori zuen Miarritzeko buru izandako azken partida. Datorren ekainetik aitzina, Frantziako selekzioko gibelekoen kargu eginen da Lagisquet. Serge Blanco presidentea ere bai, gustura zegoen irabazitako tituluarekin: «Inoiz ez dugu etsi. Gauzak zail ezarri arren, beti ja- rraitu dugu. Ez da erraza izan, lan egin behar izan dugu, eta Toulonek gauzak zail ezarri dizkigu. Oso pozik nago titulua irabazita». Miarritzerekin eta errugbilari profesional gisa azken partida zuen Sylvain Marconnet ere oso hunkituta zegoen: «Hau itzela da. Inoiz ez nuen pentsatuko errugbiari Europako titulu batekin erraten ahalko nionik agur. Sasoia zaila izan da, une batez erabat jokoz kanpo geunden. Une zailak pasatu ditugu, eta anitzetan giro txar batean lan egin behar izan dugu, presioarekin. Baina bukaeran txapela jantzi dugu. Errugbiaren magia da hori». Ospakizunak Agileran Miarriztarren Londresko gaua oren txikiak arte luzatu zen, Ingalaterrako hiriburuko diskoteka ezagun batean. Jokalariek denboraldiko azken partida zuten, eta ongi merezitako ospakizunak izan zituzten. Londresko ospakizunak luze jo arren, atsedenerako tartea ez zen oraino iritsi miarriztarrentzat. Oren batzuetako lo kuluxka egiteko denbora, eta guztiak hegazkinera igo ziren, titulua Euskal Herrian ospatzeko asmoz. Miarritzeko zaleek arratsaldeko lauretan zuten ordua, Agilera estadioan, jokalariekin batera tituluaren ospakizunak egiteko. Jokalariek Challengearen kopa eskuz esku pasa zuten, eta zaleei aurkeztu zieten. Jende kopuru polita bildu zen, Londresera joandako miarriztar anitz Ingalaterrako hiriburuan gelditu arren. Euskal zaleak Irlandako zaleekin nahastu ziren, Ulster eta Leinsterren arteko Heineken Kopako finala bertatik bertara gozatzeko. Miarritzeko jokalariak Heineken Kopako titulua ospatzen, herenegun, partidaren ondoren. MIARRITZE Leinster Ulsterri gailendu zaio,eta bigarrenez irabazi du Heineken Kopa Dublingo probintzia Belfastekoari erraz nagusitu zaio (42-14) bere gibeleko joko milimetratuari esker E.Zabaleta Londres q Berriemaile berezia Atzoko Heineken Kopako finalak ez zuen kolorerik izan. Edo hobeki erranik, kolore bakarra izan zuen. Dublingo probintziaren urdina, hain zuzen ere. Irlandarrek errugbi erakustaldia eman zuten, eta, pronostikoak betez, marka ederra ezarri zuten txapelketako historian. Egiari zor, ikaragarrizko partida jokatu zuten, gutxitan ikusten ahal dena. Heineken Kopa bi aldiz jarraian irabazi zuten, 2001 eta 2002an Ingalaterrako Leicesterrek ezarritako marka berdinduz. Haien hirugarren Heineken Kopa izan zen, eta aitzinetik Okzitaniako Tolosa bakarrik daukate, lau titulurekin. Ulsterreko probintziari 28 punturen aldea atera zion Leinsterrek, Heineken Kopako final batean izandako alderik handiena. Brian O´Driscoll, Sean O´Brian eta Rob Kearneyren taldea errugbiaren historian sartu zen, atzoko garaipenari esker. Leinsterrek, beste behin, bere hirugarren lerroaren sekulako dinamismo, eta gibeleko lerroaren joko milimetratua erakutsi zituen. Eraginkortasun handiz aritu zen, arrisku jokaldi oro puntu bilakatuz. Alta, Ulsterrek egin zuen jokoa lehen zati osoan eta partidaren une gehienetan. Baina, Belfasteko probintziari era- ginkortasuna falta izan zitzaion bere agintea gauzatzeko. Ez zen fin aritu. O’Brian eta Kearneyren lana Horren ordez, Leinsterrek bere aukerak baliatu zituen. Sean O’Brianek Leinsterren kontra eraso bikain bat bururatu zuen, entsegua sartuz. Oren erdia zelarik, Kearneyk sekulako jokaldia egin zuen, Healyri pase akrobatikoa emanez: 14-3. Ulster entseatu zen bigarren zatian erantzuten, baina, horren ordez, zigorrezko entsegu bat jaso zuen. Belfastekoen lana Tuohyren entseguak saritu zuen, merezita. Sextonek, ordea, garaipena segurtatu zuen zangoz: 30-14. Azken minutuetan, Leinsterrek bi entsegu sartu zituen, markagailua apur bat baino gehiago desitxuratuz: 42-14. 22 berria 2012ko maiatzaren 20a, igandea Kirola › Txirrindularitza D Italiako Giroa Beldurra jarri da lider Eusten saiatuko naiz Andrei Amador portugaldarrak irabazi du Alpeetako lehen etapa gogorra, eta Ryder Hesjedal jarri da lider, eraso indartsua jota Guadalupetik Juanma Garate Rabobankeko txirrindularia Mikel Nievek erasoa jo du hiru kilometro falta zirela, baina lehertuta geratu da azkenean Unai Zubeldia Donostia Taldeburu bakar batek ere ez du seguru esango bera dela aurtengo Italiako Giroko txirrindularirik indartsuena. Eta esaten badu, egia osoa aitortzen ari ez den seinale. Cherasco eta Cervinia arteko Giroko 14. etapa da horren erakusgarri. Helmugara iristeko hiru kilometro falta zirela eraso indartsua jo zuen Ryder Hesjedalek (Garmin), eta kanadarra bera jarri da lider, Joaquim Rodriguezekiko (Katuxa) bederatzi segundoren aldearekin. Zale gehienen buruetan, ordea, faboritoen zerrendan bosgarren-seigarren postuan egongo da oraindik Garminekoa. Atzo arteko liderrak ere, Rodriguezek, jo zuen erasoa azken igoeran, baina bide erdian geratu zen haren ahalegina. Itzuli handietan beti lehertzen da mendate luzeren batean, eta lehen sintomak ez ote dira atzokoak? Liquigas ari da Giroko ardura hartzen, baina erasorik jo gabe jarraitzen du Ivan Basso taldeburuak. Atzo ere itzalean geratu zen. Benetan ondo al dago? Liderraren erasoari erantzunez, Michele Scarponi (Lampre) ibili zen indartsuen Cervinian gora; baina sailkapeneko galera berreskuratzeko gai izango ote da aurrerantzean? Roman Kreuziger da Astanako taldeburua edo Paolo Tiralongorengan daukate konfiantza handiagoa? Skykoek, bi izanda, ez ote zuten estrategia erasokorragoaren alde egin behar Sergio Luis Henao eta Rigoberto Uranekin? Giroa argitzen hasi behar zuen etapak are gehiago nahasi zuen sailkapena, eta beldurra jarri da lider. Ikuslea atera da berriz ere irabazle, orekak ikusgarritasuna emango diolako Giroari. Taldeburu guztien gainetik, ordea, Andrey Amadorrek (Movistar) merezi du aparteko azalpena. Saiatu zen Giroa hastearekin batera; saiatu zen orain hiru egun; eta saiatu zen atzo ere. Taldeburu argirik gabe ekin zion Movistarrek Giroari, eta bi etapa garaipen lapurtu dizkiote dagoeneko; sailkapen nagusian goi-goian jarrai- tzen du, gainera, Beñat Intxaustik. Faboritoen ondoan iritsi zen helmugara. Mendiko lehen etapa gogorra zela jakitun, kosta egin zen ihesaldia sortzea. 51 kilometro egin zituzten lehen ordubetean —ordurako etxera joanda zeuden esprinterretako hiru: Matthew Goss (Greenedge), Mark Renshaw (Rabobank) eta Juan Jose Haedo (Saxo Bank)—. Zortzi lagun joan ziren azkenean ihesean, Amador bera, Jan Barta (NetApp) eta Alessandro De Marchi (Androni) tartean. Col de Joux Giroko lehen mendate gogorrean sakabanatu zen zortzikoa, tropela hamahiru minutu atzerago zela. Barta joan zen aurrera, dena emanda, eta txekiarra igaro zen lehen postuan pankartapetik. Behartu samar zihoan, ordea. Goraka egin ezin izan zuena egin zuen Amadorrek aldapa behera, txekiarra harrapatu eta bakar lanean joan zelako aurrera, garaipena buruan zuela. Hesjedalen eraso sendoa Atzean egurrean hasita zeuden ordurako Jose Rujano (Androni) eta Damiano Cunego (Lampre). Urrutitik jo zuten erasoa biek, baina errepidearen gogortasunak eta Liquigasen erritmoak jarri zituen biak bere lekuan. Amadorrek aurrean ekin zion Cerviniako igoerari, baina De Marchi gerturatu zitzaion lehenengo, eta Barta gero. Tropelarekiko aldea kontrolatuz joan ziren hirurak, lehertuta, eta, hotz jokatuta, ondo menderatu zituen biak amaieran. Aurretik tropelean erasoka hasita zeuden Amets Txurruka (Euskaltel-Euskadi) eta Marzio Brushegin (Movistar). Hori bai, azken lau kilometroetan sartuta iritsi ziren erasorik sendoenak. Rujanok jo zuen bigarrenez, Gianluca Brambillak (Colnago) atzetik, eta hari segika joan zen Mikel Nieve (Euskaltel-Euskadi), ausart... Hesjedal iritsi zen arte. Indartsu dago kanadarra, eta kontuz harekin, liderra ere ez zelako gai izan harengana iristeko. Lecco Piani dei Resinelli gogorrean amaituko da gaurko etapa. I Andrey Amador, atzoko garailea, helmugara iristen. LUIGI BENATI / EFE G Gaurko etapa Busto Arsizio-Lecco Piani dei Resinelli 169 Km 15. etapa Valico di Valcava 1.036 m 1 (11,6 km / %8,1) Lecco Piani dei Resinelli 1.280 m 2 (7,7 km / %7,9) Culmmie di San Pietro 1.254 m 2 (9,8 km / %5,2) Forcella di Bura 884 m 3 (10,9 km / %4,3) G Sailkapenak HAMALAUGARREN ETAPA NAGUSIA 1.Andrey Amador (Movistar) 5.33.36 2.Jan Barta (NetApp) d.b. 3.Alessandro de Marchi (Androni) 2ra 4.Ryder Hesjedal (Garmin) 20ra 5.Paolo Tiralongo (Astana) 46ra 6.Rigoberto Uran (Sky) d.b. 7.Joaquim Rodriguez (Katuxa) d.b. 8.Thomas de Gendt (Vacansoleil) d.b. 9.Michele Scarponi (Lampre) d.b. 10.John Gadret (Ag2r) d.b. 11.Frank Schleck (Radioshack) d.b. 12.Domenico Pozzovivo (Colnago) d.b. 13.Ivan Basso (Liquigas) d.b. 14.Sergio Luis Henao (Sky) 49ra 15.Beñat Intxausti (Movistar) 52ra 16.Roman Kreuziger (Astana) d.b. 19.Mikel Nieve (Euskaltel) 55era 44.Juanjo Oroz (Euskaltel) 4.08ra 46.Amets Txurruka (Eusk.) 4.26ra 1.Ryder Hesjedal (Garmin) 59.55.28 2.Joaquim Rodriguez (Kat.) 9ra 3.Paolo Tiralongo (Astana) 41era 4.Sandy Casar (Francaise) 1.05era 5.Ivan Basso (Liquigas) 1.06ra 6.Roman Kreuziger (Astana) 1.07ra 7.Beñat Intxausti (Movistar) d.b. 8.Rigoberto Uran (Sky) 1.19ra 9.Michele Scarponi (Lampre) 1.20ra 10.Domenico Pozzovivo (Coln.) 1.21era 11.Sergio Luis Henao (Sky) 1.39ra 12.Dario Cataldo (Quickstep) 1.42ra 13.Sergio Pardilla (Movistar) 2.06ra 14.Thomas de Gendt (Vacans.) 2.14ra 15.Frank Schleck (RadioShack) 2.20ra 27.Mikel Nieve (Euskaltel) 3.53ra 54.Juanjo Oroz (Euskaltel) 22.22ra 60.Juanma Garate (Rabob.) 34.35 66.Amets Txurruka (Eusk.) 44.59ra a ezin dut hitz egin, eta hortik kontuak atera nola ibili naizen etapan zehar! Oso gaizki nago. Faringitisak jota nago, eta amorru handia ematen dit, denbora askoan zain egon naizen astea iritsi delako. Mendate luze hauek egokiagoak dira niretzat, baina igotzen hasterako konturatzen naiz azken taldetxoaren erritmoari eusteko ere lanak ditudala. Zorte txarra izan dut, atzeko gurpila aldatu behar izan dudalako lehen mendatea igotzen hasi baino bi kilometro lehenago. Lehen aldapan egin dut bat tropelarekin. 80 bat txirrindulari utzi ditut atzean, baina mugatuta nengoen. Ezin nuen ia arnasik hartu, eta berehala lehertu naiz. Eztarriko min handia daukat, eta horrela oso zaila da aurrean ibiltzea. Sei hilabetean Giroa prestatzen aritu naiz, ondo ibiliko nintzela hitz eman nion taldeari, baina beti ez da lortzen nahi duzun hori. Oso sasoi onean joan nintzen iaz ere Tourrera, eta laugarren etapan erori eta etxera joan behar izan nuen. Eta orain hau... Baina, tira, nahikoa esperientzia badaukat, eta honi ere aurre egingo diogu. Lasterketan jarraitzen saiatuko naiz. Biharko [gaurko] etapan ahal dudana egingo dut, eta ea atseden egunean sendatzen hasten naizen. Azken hiru egunetakoren batean etapa irabazteko borrokan sartzeko aukera izango banu... Giroaren gogortasuna uler dezazuen, 20:00ak dira, eta autobusean goaz oraindik, hotelera bidean. Masajea hartu, afaldu, eta ohartzerako iritsiko da goiza. Ea nola esnatzen naizen! Ez dut etsiko, oraindik gauza dezente egin ditzakedala uste dudalako. Badirudi datorren asterako eguraldiak ere hobera egingo duela, eta ea hala den. Faboritoei buruz, berriz, ezin dizuet gauza askorik kontatu. Liquigasek erakutsi du gainerako taldeak baino nabarmen hobea dela, eta gehiegizko nagusitasuna ere badaukala esatera ausartuko nintzateke. Aise dabil Basso babesean. Baina, kontuz, oso indartsu dagoelako Scarponi; haren hitzetan, «beroketa lanak egiten» ari da oraindik. Eta adi Hesjedalekin ere. 2012ko maiatzaren 20a, igandea berria 23 ‹ Kirola Saskibaloia D ACB ligako final-laurdenak Illunbeko marea urdinak ez du oporrik hartu nahi oraindik «1-0 galdu dugu, ez 22 puntugatik», esan du Sito Alonsok; irabazi edo etxera, Lagun Arok ez du beste aukerarik A.U. Donostia Mavroeidis, Gescrapeko pibota, ostegunean, Heurtel eta Teletovic Caja Laboralekoekin lehian. DAVID AGUILAR / EFE Presiopean iaioa da Bizkaiak sarri erakutsi du ondo moldatzen dela larri denean; Fischer jokatzeko moduan da, Raul Lopezek zail du A.Urbistondo Tontakeria da zalantzan jartzea. 1-0ekoa baino nahiago luke Bizkaiak 0-1ekoa, eguerdian Miribillan 2-0ekoa lortu eta finalerdietan sartzeko aukera poltsikoratzeko. Ostegunean, ordea, galtzaile bueltatu ziren Gasteiztik, eta geratzen diren bi norgehiagokak irabazi beste erremediorik ez zaio geratzen Katsikarisen taldeari. Astearteraino joan gabe, pausoz pauso, lehen erronka banakoa lortzea da. Zaleen epelean, eta presioak kalte ez, onura ekartzen diola jakitun. Bizkaiak sarri erakutsi du sasoi honetan iaioa dela presioaren zama kudeatzen. Askotan irabazi du, irabazi behar zuenean, eta zergatik ez gaur ere? Are gehiago, Gasteizen egin zuten partida onaren ondoren. Bilbokoak 26 minutuz egon ziren aurretik markagailuan, eta, atzetik izan zirenean ere, asko jota sei edo zazpi puntura eduki zuten Baskonia. Txarrean, erregaia 40. minutua baino lehen bukatu zela, partida bukatu baino bi minutu lehenago, hain zuzen ere, eta Baskoniak ezin hobe baliatu zuen azkeneko txakalaldi txiki hori. Bistan da kanporaketa oso pare- katua dagoela, eta hutsik txikienak ere ondorio larriak dakartzala. Horiek saihestea da gakoa, baina erraesatea da erraza, eta zaila egitea. Parez pare hain jokalari onek jokatzen dutenean normala delako kale egitea. Ondo aritu ziren Aaron Jackson, Vasileiadis eta Mumbru Gasteizen. Puntuak sartzen, erantzukizuna hartzen. Lan ilunean D’Or Fischer, Hervelle eta Mavroeidis, eta mugatu samar Banic, belauneko mina dela-eta. Une erabakigarrian ez ziren fin ibili Jackson bera eta Blums, eta Baskonian, aldiz, Teletovic bai. Xehetasunek desorekatu zuten balantza, eta litekeena da gaur ere antzekoa gertatzea. Nola eten bosniarraren indarra? Zaila. Banic lehertu arte saiatu zen, baina bidean geratu zen. Hervelle ere bai, bere ohiko gogortasunarekin, baina une erabakigarrian aulkian zegoen belgikarra, faltengatik. Azken minutuetan kantxan egoten saiatu behar du hegalekoak, bai edo bai. Raul Lopez larri ibiliko da Zortzi hilabetera doa dagoeneko denboraldia, eta nekea oso nabaria da jokalariengan. Bizkaiak zer irabazi gutxi du egoera horretan, Euroligan urrun iritsi delako. Nekea gainetik kendu ezinik ari da azken hilabetean. Jokalarien lesioetan eragin zuzena dauka neke horrek, Raul Lopezen kasuan zorte txarrak ere dezente lagundu duela badirudi ere. Ezker orkatila bihurritu zuen ostegunean Vic-ekoak, eta zail du kantxa- ratzea. Bai bete-betean, behintzat. Bizkaiako medikuek euren eskuetan dagoen guztia egingo dute jokatzeko aukera izan dezan, infiltrazioa barne, baina partida hasi arte ez da jakingo kantxaratuko den edo ez. D’Or Fischerrek ere belauna bihurritu zuen. Estatubatuarrak partida bukatu zuen, eta, gauzak ondo, jokatzeko moduan egongo da. Baskoniak, berriz, badaki pauso handia eman duela. Kale egiteko eskubidea irabazi du, lehenengoa irabazita, eta lehen aukera baliatu nahi du. Indarra aurrezteko, eta etorriko diren aurkariak urduritzeko. Miribillan garaile izatea talde gutxiren esku baitago egun. Lampe eta Nocioni, Nocioni eta Lampe, nabarmentzekoa da hiru egun atzera bi jokalariek egin zuten lan ona: Nemanja Bjelica eta Thomas Heurtel. Bi osagai gehiago, dagoeneko ondo hornitua dagoen taldearentzat. GESCRAP-CAJA LABORAL pTxapelketa. ACB ligako finallaurdenetako bigarren partida. 1-0 da aurretik Baskonia. pGescrap Bizkaia. Jackson, Raul Lopez, Fisher, Blums, Vasileiadis, Mumbru, Banic, Hervelle, Mavroeidis, Samb eta D’Or Fischer. pCaja Laboral Baskonia. Prigioni, Heurtel, Ribas, Oleson, San Emeterio, Nocioni, Nemanja Bjelica, Teletovic, Milko Bjelica, Calbarro eta Lampe. pLekua. Miribilla pabiloia (9.650 ikusle). Aurpegi tristeak ziren nagusi herenegun arratsaldean Illunben. Valentzian gutxik espero zuten astindua jaso zuen taldeak, eta taldearen inguruan zegoen baikortasuna ezkortasun handi bilakatu zen aitaren batean. Valentziak hankapean ibili zuelako Lagun Aro, eta hori gertatzen den lehen aldia delako. Beste inork ez dio eman 20 puntuko jipoirik Donostiako taldeari, eta hortik atsekabe keinu nabariak. Sito Alonso azkar hasi zen egoerari buelta ematen, eta atarikoan oso mezu garbiak helarazi nahi izan zituen. Lehena, ez duela ezer aldatuko: «Zortzi hilabete daramatzagu jokatzeko modu bat egiten. Orain alferrikakoa da aldaketak egiten hastea». Jokalariengan fede itsua daukala ere gogoratu zuen entrenatzaileak. «Gertatzen dena gertatzen dela ere, berdin pentsatuko dut. Jokalari talde honi diodan errespetua hain da handia, ezerk ez baitit iritzi hori aldaraziko. Ezta igandean beste astindu bat jasota ere». Konfiantza mezu zuzena, zalantzarik gabe. Jokalariei esateko modu bat aukera dagoen bitartean ezin dela etsi. Eraginkorra izango ote den edo ez, eguerdian ikusiko da. Lehen norgehiagokaren analisian ere, urak bere erroetara eramaten saiatu zen Alonso: «Lehen zati txukuna egin genuen. Eurek asko asmatu zuten hirukoetan, baina kasu batean edo bitan izan ezik, gure defentsa ona izan zen. Ondoren, kantxan Raul Neto zegoela, gure minutu onenak jokatu genituen, baina hirugarren laurdenean hondoratu egin ginen. Guk hiruzpalau jokaldi erraz huts egin genituen, libratutako jaurtiketak, eta, beraiek errebotea irabazi, eta trantsizio joko azkarrean 12 puntu sartu zizkiguten hiru minutuan. Hor bukatu zen partida». Luze joaten diren erreboteetan eta trantsizio jokoan jarri zuen arreta Alonsok: «Alor horietan hobetu behar dugu, min handia egiten ditugulako». De Colo eta Caner-Medleyren jardunaz, hitz gutxi: «Gure talde egitura ikusita, bikote hori zaintzeko zailtasunak ditugu. Ia bi metro ditu De Colok, eta blokeo zuzenean oso ona da. Bai jaurtiketak egiteko, bai barneraketak egiteko. Gure aurka partida bikainak jokatzen ditu beti, eta garbi dago zerbait egin behar dugula. Caner-Medleyren inguruan, Panko baino apur bat indartsuagoa da, azkarra, eta sasoi bikainean dago». Zaleen demari dagokionez, garaipena poltsikoan dauka Lagun Arok. 9.000 lagun pasa espero dira Illunben, gehienak urdinez jantzita, marea urdina irudikatzeko. Ez dute oporrik hartu nahi, oraindik. LAGUN ARO-VALENTZIA pTxapelketa. ACB ligako finallaurdenetako bigarren partida. pLagun Aro GBC. Salgado, Neto, Lasa, Papamakarios, Baron, Vidal, Panko, Lorant, Korolev, Ogide, Doblas eta Betts. pValentzia. Markovic, San Miguel, De Colo, Martinez, Abia, Kuksiks, Dean, Newley, Claver, Ogilvy eta Faverani. pLekua. Donostia 2016 Arena (11.000 ikusle). pOrdua.12:30 (Orange Arena). 24 berria 2012ko maiatzaren 20a, igandea Kirola › Funtzionatzen jarraitzen du Olaizola I.a Idoate 18 22 Iraupena. 53 minutu. Pilotakadak. 210. Sakez. Olaizola I.ak lau, eta Idoatek sei. Markagailua. 4-0, 4-9, 5-9, 5-14, 814, 8-16, 15-16, 15-18, 16-18, 16-20, 18-20 eta 18-22. Bestelakoak. Jende ugari bildu zen Iruñeko Labrit pilotalekuan. Partida hasieran dirua Idoateren alde atera zen, nahiko garbi. Aimar Olaizola aritu zen botilero lanetan anaia Asierrekin, eta Ignacio Martiarena Idoaterekin. Idoatek sendotasun handiagoa erakutsi du, eta merezita sartu da banakako finalerdietan, bigarren urtez jarraian Jon Eskudero Gazteei lekua utziz joatea da bizilegea. Baita pilotan ere. Eta halaxe izan zen atzo, Iruñeko Labrit pilotalekuan. Asier Olaizola beteranoa, batetik, eta Mikel Idoate gaztea, bestetik, aritu ziren nor baino nor gehiago. Partida gogorra eta txukuna jokatu zuten, eta azkenean Iruñekoa nagusitu zen, 22-18. Goizuetarrak ez zuen garaipena merke saldu, Idoatek lana gogotik egin behar izan baitzuen hogeita bira heltzeko. Hain gustuko duen sufrimendua eta sendotasuna baliatuta, ordea, aurkaria baino gehiago izan zen azken txanpan, eta merezita sailkatu da buruz buruko finalerdietarako. Hala, bigarren urtez jarraian sartu da lau onenen artean, eta garbi dago banakakoaren etorkizuna bermaturik dagoela. Iazko ezustekoa izan zen Aspeko pilotaria. Eta ez ezusteko txikia. Pronostiko guztiak hautsita, finalean sartzeko pauso bakar batera geratu zen. Aurten batek baino gehiagok egingo zuen zalantza zer-nolako maila emango ote zuen. Bada, kontuan hartuta lehenengo norgehiagoka ez dela jokatzeko erraza izaten eta aurkari jotzaile bat zeukala aurrean, nota onarekin gainditu zuen azterketa. Erakutsi zuen iazkoa ez zela kasualitatea izan, kausalitatea baizik. Dudarik gabe, Idoatek funtzionatzen jarraitzen du. Partida hasiera ez zuen batere samurra eduki. Olaizola I.ak hartu zuen aginte makila, eta, eskuin kolpe freskoa baliatuta, 4-0 aurreratu zen. Idoatek nahia eta ezina zeukan. Hori bai, nahikoa izan zuen goizuetarraren opari bat saskitik haren pilota atera eta ohiko jokoa egiten hasteko. Ezkerrarekin pilota ongi gozatu zuen, urrun jarri zuen, eta bederatziraino joan zen zuzenean. Ezin zaio inolako meriturik kendu gaztearen lanari, baina Asegarcekoak erraztasun ugari eman zuen. Ez zirudien Aritz Lasaren aurka irabazi zuen pilotari bera. Tantoak aurrera joan heinean, Idoatek ongi jakin izan zuen abantailari eusten, eta ez zirudien aparteko arazorik izango zuenik garaipena lortzeko. Ordea, buruz burukoa beti da arriskutsua, eta, sakea ezin hobeto baliatuta, tanto bakar batera ere hurbildu zen Olaizola I.a (15-16). Urduritasuna alde batera utzita, bikain jokatzeari ekin zion. Garai horretan hasi zen lehia gogortzen. Jokoan zegoen saria handia zen, eta inork ez zuen amore eman nahi. Bada, pilotari sendoa eta lehiakorra da Idoate, eta hobeto heldu zen azken txanpara fisikoki. 16-20 jarri zen aurretik, soilik finalerdietatik bi tantora. Momenturik erabakigarrienean, baina, huts handia egin zuen, eta Olaizola I.a hemezortziraino hurbildu zitzaion. Zortea eta kasta aterata, azkenean, Iruñeko aurrelaria nagusitu zen (18-22). Partidak denetik izan zuen, baita polemika ere. Epaileek tanto bat errepikarazi zuten, dudakoa. Baina horrek kexa gehiago sortu zuen Idoateren defentsako lanak. Ezker bole- DLaburrak Efren Vazquez bigarren aterako da gaur Le Mansen MOTOZIKLISMOA › Efren Vazquez (Laglisse Honda) ederki aritu zen atzo Le Mansen, Frantziako Sari Nagusiko Moto 3ko entrenamendu ofizialetan, eta bigarren postutik abiatuko da gaur (11:30). Maverick Viñales (FTR Honda) izan zen azkarrena. Moto 2n Marc Marquezek (Suter) eskuratu zuen polea, eta MotoGPn, Dani Pedrosak (Honda). Athletic 4-1 gailendu da,eta behin-behineko liderra da SUPERLIGA › Athleticek 4-1 ira- Idoate, pilota astintzeko prest, atzo, Iruñeko Labriten. JAGOBA MANTEROLA / A. PRESS az behin eta berriz atxiki izanaz kexatu ziren hainbat, eta arrazoi guztiz. Atxikiaren legearen berri inor gutxik daki oraindik, eta zehaztu beharra dago. Atzokoa, behintzat, ez zen onartzekoa izan. Finalerdietan bolea beste era batera erabili beharko du. Hain zuzen ere, Irujoren eta Xalaren arteko partidako irabazlea izango du aurkari hurrengo partidan. Bengoetxea VI.a, aurrera Oinatz Bengoetxea ere lau onenen artean izango da. Leitzarrak 22-7 irabazi zion herenegun Sebastien Gonzalezi, Hendaian. Asegarcekoa jaun eta jabe izan zen. 13-0 aurreratu zen, eta ondoren ongi kudeatu zuen abantaila. Gonzalez, berriz, presaka aritu zen, eta ez zuen bere ohiko maila eman. Buruz burukorako itxaropen handia zuen, baina datorren urtean beharko du. Bengoetxea VI.ak Olaizola II.a edo Retegi Bi izango du aurkari hurrena. G Jaialdiak bazi zion atzo Transportes Alcaineri, Espainiako Lehen Mailako azken-aurreko jardunaldian, eta lider jarri da behinbehinean. Gaur Bartzelonak irabazten badu, bigarren postuan segiko dute zuri-gorriek. Bestalde, Lagunakek Collerenseri egingo dio bisita gaur (10:30), eta orduerdi geroago Realak Llanos Olivenza hartuko du. Grupo Iruñak 68-75 galdu du Menorkaren kontra SASKIBALOIA › Grupo Iruñak OSTIRALEKO EMAITZAK pHendaia. Apezetxea-Laskurain 22; Gorka-Zubieta 11. Gonzalez 7; Bengoetxea VI.a 22. ATZOKO EMAITZAK pIruñea. Berasaluze VIII.a-Albisu 22; Saralegi-Begino 20. Olaizola I.a 18; Idoate 22. pGalarreta. Urrutia II.a 30; Saldias 28. Zeberio II.a-Barrenetxea IV.a 40; Urriza-Zubizarreta 39. Juaristi-Olazar 40; EndikaIon 38. Juanmartiñena-Urko 30; Zulaika-Zubiri 25. GAURKO PARTIDAK pEibar (17:00, ETB1). Aritz Lasa-Cecilio / Mendizabal III.aPeñagarikano. Titin III.a-Pascual / Irujo-Merino I.a. Olazabal-Galarza / Gorka-Arruti. huts egin zuen herenegun, ACB ligara igotzeko sailkatze fasean. Nafarrek 68-75 galdu zuten etxean Menorkaren aurka; beraz, kantxa faktorea galdu dute. Bost partidako onenak egingo du aurrera, eta Menorkak hartu du aldea. Bigarren neurketa gaur jokatuko dute, berriz ere Iruñean, eta nafarrek irabazi beharra dute (19:00). Kopako finala jokatuko du gaur Realak, Madrilen BELAR HOCKEYA › Realak Kopako finala jokatuko du gaur Madrilen, Club de Camporen aurka (13:00). Txuri-urdinek atzo lortu zuten finalerako txartela, Bartzelona mendean hartu ondoren. Partida bana amaitu zen, eta penaltietan nagusitu ziren gipuzkoarrak. Aurkari gogorra izango dute gaur, Club de Campo tituluaren jabe egin baita azken urteetan. San Antoniok porrotarekin esan dio agur sasoiari ESKUBALOIA › Amaya San Antoniok galdu egin zuen atzo sasoiko azken partida, Atletico Madrilen aurka (28-37). Nafarrek ez zuten deus jokoan, baina garaipenarekin agurtu nahi izan zuten. Ordea, madrildarrak gehiago izan ziren. Gaur Anaitasuna agurtuko da zaleen aurrean, Academia Octavioren aurkako partidan (12:30). 2012ko maiatzaren 20a, igandea berria 25 D ‹Agenda Ekitaldiak Zure ekitaldia BERRIAn agertzea nahi baduzu: www.berria.info/zerbitzuak/agenda/bidali/ Musika pAltsasu. Zizur eta Altsasuko klarinete entzunaldia. Bihar, 19:15ean, Iortia Kultur Gunean. pBarañain. Teresa Zabalza Quintet, Pueblo Viejo, Euskal Kantak, Canciones de siempre, Barañaingo abesbatza eta Verso a Verso. Gaur, 19:30ean, Auditoriumean. pBilbo. Igudeman & Joo. Gaur, 20:00etan, BBk aretoan. pBilbo. Ismael Serrano. Bihar, 20:00etan, Arriaga antzokian. pDonostia. Judas Priest, Blind Guardian eta U.D.O. Gaur, Anoetako belodromoan. pDonostia. Etxekoekin kantari, Itziar Zamora. Bihar, 20:00etan, Larrotxene kultur etxean. pElgoibar. Xabier Erkizia. Gaur, 19:00etan, kultur etxean. pGernika-Lumo. Euskal Kantu Txapelketa(kanporaketa). Gaur, 12:00etan, Lizeo Antzokian. pHondarribia. Herri Kanta XXIII. Jaialdia. Gaur, 12:00etan, Gipuzkoa Plazan. pIruñea. Leihotikan. Gaur, 12:00etan, Takonera parkean. pLeioa. Poesiaren bidea emankizunaren barruan, Mikel Urdangarin. Bihar, 12:00etan, Unibertsitatean. pLeitza. Organo kontzertua: Iosu Larunbe eta Raul Del Tororekin. Gaur, 12:00etan, elizan. pMarkina-Xemein. MarkinaXemeingo Musika Bandaren kontzertu didaktikoa. Gaur, 18:00etan, Uhagonen. pOrtuella. Erdizka Lauetan. Gaur, 17:00etan, Otxartaga plazan. pTolosa. Euskadiko Ikasleen Orkestra. Gaur, 12:00etan, Leidorren. pUgao. Luhartz. Gaur, 17:00etan, Ugao. pZarautz. Francisco Escudero Musika Kontserbatorio Profesionaleko ikasleak. Gaur, 19:00etan, Santa Maria parrokian. Antzerkia pAiara. Txolo hegalari tontolo. Gaur, 17:00etan, Maroñon. pBilbo. Mistic antzerki taldearen Waking Up ikuskizuna. Gaur, 20:30ean, Campos antzokian. pDonostia. Papo Pupa, haurrentzako antzerkia, Hipo eta Tomaxekin. Gaur, 17:30ean, Antzoki Zaharrean. pDonostia. Poltsiko Antzerkia: Mi cuento chino. Gaur, 20:00etan, Bukowski tabernan. pDonostia. 24. Gazteen Antzerki Topaketa: Volpone. Bihar, 20:00etan, Antzoki Zaharrean. pIrun. Patata tropikala: Pirata garrapataren abenturak, haurrentzako antzerkia. Gaur, 18:00etan, Lakaxita gaztetxean. pLeitza. Hil arte bizi. Gaur, 19:00etan, plazan. pOiartzun. Gari, Montxo eta Joselontxo pailazoek Konfetti ikuskizuna aurkeztuko dute. Gaur, 18:00etan, Arraguako frontoian. pZeberio. Bapatean: Rodomundo. Bihar, 18:30ean, Eskolan. pZumaia. Ahatetxo Itsusia. Gaur, 12:00etan, Aita Marin. Dantza pUgao. Bizkaiko Dantzari Eguna 2012. Gaur, 19:00etan. pIrun. Eraiki Dantza Taldea. Gaur, 19:00etan, Amaia kultur zentroan. pLegazpi. Euskadiko haurren Neskatxena Txapelketa. Gaur, 11:00etan, Euskal Herria plazan. Hitzaldiak pBilbo. El judaísmo: una religión de la ley. Bihar, 19:30ean, Bidebarrietako Liburutegian. pDonostia. Boterea, gizartea eta gizabanakoa. Bihar, 19:00etan, Urrats Euskaltegian. pErmua. Finantzak Iparraldean eta Hegoaldean. Hizlaria, Arcadi Oliveres. Asteartean, 19:30etan, Ermua antzokian. pIruñea. Repsol: quien roba a quien,Tom Kucharzekin. Bihar, 19:30ean, Zabaldin. pTolosa. Frankismo eta trantsizio garaiko borroka politiko eta sozialak. Hizlaria: Ion Mintegiaga. Bihar, 19:30ean, Engels Ateneoan. Ikus-entzun pDonostia. Bideo-Foruma: Cosas que diría con sólo mirarla. Bihar, 18:30ean, Tomasene kultur etxean. pDonostia. Juno. Bihar, 19:15ean, Ernest Lluch kultur etxean. Iaz bezala, aurten ere artisau azoka egingo dute herriko plazan hilaren 27an. BERRIA Astebete kulturaz gozatzeko Leitzako Kultur Aroa martxan da; astebetez hitzaldiak, ikuskizunak, kontzertuak eta artisau azoka izanen dira Erredakzioa Astebetez Leitzako (Nafarroa) kale eta txokoak kulturaz beteko ditu 35. Kultur Aroak. Urtero legez, Altzadi Leitzako kultur taldeak eta herriko eragileek, ekitaldiz jositako egitaraua antolatu dute datorren igandea bitartean. Gaur bertan bi ekitaldi dituzte herrita- rrek. Eguerdiko hamabietan organo kontzertua emango dute, elizan, Iosu Larunbe eta Raul del Tororen ikasleek. Ondoren, 19:00etan, Hil arte bizi antzezlana izango da ikusgai herriko plazan. Bihar, giroa berotzen saiatuko dira Sonia Mendez eta Irantzu Eskudero Gustatzen zait... ausartuko naiz: erotika aurkituz tailerrarekin. Datozen egunetarako Marta Maitea Jose Mari Sestorainen liburuaren aurkezpena, Sorginen ehiza, 1512ko konkista euskaldunon historian eta Nora goaz? Biharko gizarteaz, etorkizuneko bizimoduaz hitzaldiak, dantza eta antzerki emanaldiak, La Jodede- ra taldearen kontzertua, mendi irteerak eta gehiago antolatu dituzte. Hilak 27 igandean, artisau azoka egingo dute herriko plazan, 11.00etatik aurrera. Ohi bezala, herri askotako artisauak bertaratuko dira euren lanak erakutsi eta saltzera. Eta Kultur Aroari agurra emateko IV. Sagardo Eguna antolatu dute ekainaren 9an. Gipuzkoako eta Nafarroako ekoizle ugari hurbildu dira aurtengo sagardoa ezagutarazteko asmoz. ‘KULTUR AROA’ pNoiz. Ekainaren 9ra bitartean. pNon. Leitzan, Nafarroan. Hipo eta Tomaxen azkena Mikel Sarriegi eta Joserra Fachado pailazoek ‘Papo Pupa’ ikuskizuna aurkeztuko dute gaur, Donostian Bestelakoak pOlatzagutia. Olaztiko Lore eta Landareen V. azoka. Gaur, 10:30ean, San Migel plazan. pBastida. Bastidako 6. liburu azoka. Gaur, plazan. pDonostia. Irrien Lagunekin kantuan eta dantzan. Gaur, 17:30ean, Bidebietako frontoian. pDonostia. Azukre xehea, gatz larria, Mikel Hernandez Abaituarekin solasaldia. Bihar, 17:00etan, Lugaritz kultur etxean. pLezo. Urtzi Urkizuren errezitaldia, Kezka bat gutxiago liburua aurkezteko. Lorea Intxaurrandietaren laguntzarekin. Gaur, 18:00etan, Euskara eta kultura aretoan. pUsurbil. Sagardo Eguna. Gaur, Kaxkoan. Erredakzioa Mikel Sarriegi eta Joserra Fachado aktoreak beste pailazo ikuskizun batekin itzuli dira: Papo Pupa. Hipotolomeok istripu bat izango du bizikletaz doala. Tomaxek semaforoaren funtzionamenduaz ohartaraziko du Hipo, eta, gero, medikuarenera eramango du senda dezaten; baina Patxi Xiringa sendagilea ez da agertuko. Horrela Tomaxek egin beharko ditu mediku lanak, Hipo sendatzen saiatzeko. Hori da Sarriegik eta Fachadok gaur estreinatuko duten ikuskizunaren mamia; Donostiako Antzoki Zaharrean aurkeztuko dute, 17:30ean. Umorea, jolasa, magia eta kantarekin osatutako emanaldia izango da. Aktore, antzerki irakasle, Joserra FachadoTomax eta Mikel Sarriegi Hipo pailazoen lan berria. klown eta beste hainbat saltsatan aritu ondoren, esperientzia berri bati heldu zioten Mikel Sarriegik eta Joserra Fachadok, eta hala sortu zuten Hipo eta Tomax pailazo bikotea. Umore, joko, magia, kanta eta jolas bitartez sortutako ikuskizun dibertigarria da Papo Pupa. Hainbat gertaera xelebre, bitxikeria barregarri eta pasadizo umoretsu etorriko dira bata bestearen atzetik ordubete irauten duen emanaldian. Lau urtetik go- rako haurrentzat dago pentsatuta ikuskizuna. Aurretik Herri kirolak, Sukaldean, Beldurraren etxean eta Dinbi Danba izeneko ikuskizunak plazaratu ditu bikoteak, umorez betetako pasarte ugari oinarritzat hartuta. HIPO ETA TOMAX PAILAZOAK pNoiz. 17:30ean. pNon. Donostiako Antzoki Zaharrean. 26 berria 2012ko maiatzaren 20a, igandea Agenda › b Eguraldia JON ALBISU Joera Bihar t° Itsasoa t° pItsasoko egoera. Lehen hogei milietan, ipar haizea 4ko indarrarekin, eta itsaskia. Aldika eta, bereziki, ipar partean, 5eko ufadak eta itsaski handia. Gaizki ikusiko da. pOlatuak. Metro batekoak. t° t° Asteartea, 22 Asteazkena, 23 Osteguna, 24 p Baiona 11/15 p Bakio 10/14 p Donostia 10/14 p p Bilbo 9/14 p p p Balmaseda 9/13 p p p Leitza 6/10 Arrasate 7/12 Amurrio 6/12 Maule 9/15 Donibane Garazi 11/17 Eibar 8/13 Arratsaldean, ateriago eta sareago pZeru. Beste egun batez, iparmendebaldeko haizea izango dugu. Zeru oso hodeitsua, estalia eta euria, ipar partean zein mendialdean. Barnealdean, berriz, euri gutxiago eta ostarte gehiago. Lizarraldetik Erribera bitarte, ostarteak. Arratsalderako, egonkortuz joango da. pHaizea. Ipar-mendebaldekoa. pTenperatura. Gora. Beroenak, ipar partean eta mendialdean, 13 eta 17 gradu artekoak izango dira; barnealdean, 11 eta 19 gradu artean ibiliko dira eguneko beroenak. p Abaurregaina 3/6 p Gaur Iruñea 6/10 Agurain 4/10 t° Giro nahasia pZerua. Berdintsu jarraituko du, baina freskoago. Iparmendebaldeko haizeak hodei trinko mardulak ekarriko dizkigu. Hortaz, euria izango dugu ipar isurialdean eta mendi inguruetan; barnealdean, berriz, zeru hodeitsua eta zaparradak. Ilunabar alderako, Pirinioetan, ekaitzak joko du. b p p Gasteiz 4/11 p p Tafalla 5/13 Guardia 3/12 pHaizea. Ipar-mendebala. pTenperatura. Behera. Beroenak, ipar partean eta mendi inguruetan, 11 eta 15 gradu artekoak izango dira; barnealdean, 10 eta 17 gradu artean ibiliko dira beroenak. p Tutera 7/14 O E I N E Z U D A A N D K E T U U A A. I K K O A N T E I E I N I O B E N A 1 Z N D A E G A I 4 1,11 Itsasgora 17:16 3,97 23:23 1,06 Itsasbehera Isobara mapa Eguzkia S0RTU 06:54 Ilargia O S Maiatzaren 20a, igandea Ilgora Maiatzaren 28a, astelehena Ilbete Ekainaren 4a, astelehena Ilbehera Maiatzaren 11, astelehena 1 3 2 5 4 1 O A E Z M U E N T U 1 9 9 9 6 2 G Goitibehera G Atzoko erantzunak 1 2 3 L E N 7 9x9-ko laukian hutsik dauden gelaxkak bete behar dituzu, 1etik 9ra bitarteko zenbakiak idatziz, eta kontuan izanik zenbaki bakar bat ere ez dela bi aldiz azaltzen errenkada eta zutabe berean, ezta dagokion 3x3-ko laukian ere. 5 N K 4 3 6 E O 21:29 Ilberri 4 H R 9 3 S I A 2 4 H H GORDE EGUNA 6 5 6 L B 1 O K 11:03 6 8 T I K N E 3,89 Itsasbehera G Sudokua Peter Ustinov (Londres, 1921 - Genolier, 2004) E METROAK 05:00 BAGABIGA Joko honetan beheko taulara eraman behar dituzu puzzlea osatzen duten pieza guztiak, zein bere tokira. Piezak egokitu eta gero, Peter Alexander Ustinov aktore estatubatuarraren gogoeta bat irakurriko duzu. Lana erraztearren, hainbat letra jarri ditugu zure lagungarri. T ORDUA Itsasgora Hitz jokoak G Puzzlea N Itsasaldiak H O E . E N E N E Z A I O D D N T A H B A Z D K I 7 8 9 Goiti eta beheiti letra bat gutxiago edo gehiago du asmatu beharreko hitzak. 1. Kanpandorreetan eta gisakoetan egokitzen den hegaztia. 2. Arrain mota. 3. Noizbait. 4. Zuen, hari. 5. Bizkaiko mendia, hegazkin istripu batek famatutakoa. 6. Patu. 7. Mundaka pareko uhartea. 8. Zerua. 9. Hegazti harraparia. 4 7 3 6 1 2 9 8 5 9 6 8 3 4 5 2 1 7 1 2 5 8 7 9 6 3 4 5 9 4 2 3 1 7 6 8 6 1 7 5 9 8 3 4 2 3 8 2 4 6 7 1 5 9 2 4 6 7 5 3 8 9 1 8 3 9 1 2 4 5 7 6 7 5 1 9 8 6 4 2 3 Goitibehera: 1. Kostatu. 2. Ostatu. 3. Osatu. 4. Usoa. 5. Soa. 6. Soka. 7. Kasko. 8. Oskiak. 9. Kioskoa. 2012ko maiatzaren 20a, igandea berria 27 ‹ Agenda 1 Profesor Lazhar Sombras tenebrosas Las nieves del Kilimanjaro Los vengadores La pesca del salmon en Yemen Intocable Aretoak 17:30 20:10 17:15 20:00 17:30 20:10 17:00 20:10 17:15 20:00 22:30 22:30 22:30 22:30 22:30 D GOLEM LA MOREA Araba Infiltrados en clase Sombras tenebrosas American Pie: El reencuentro 15:30 15:30 21:20 15:30 16:30 15:30 GASTEIZ D YELMO BOULEVARD Boulevard merkataritza gunea (902-221622).Ikuslearen eguna: osteguna. Las sombras de la traición Un feliz acontecimiento Sombras tenebrosas American Pie: El reencuentro Los vengadores Los vengadores 3D Infiltrados en clase Los juegos del hambre Intocable The Pelayos Safe El exótico hotel Marigold La pesca de salmón en Yemen Lorax 16:25 18:25 20:25 22:25 15:35 17:50 20:05 22:20 15:30 17:45 20:00 22:15 18:00 20:15 22:30 15:30 18:30 21:30 17:30 20:30 20:25 22:35 15:30 18:05 20:35 22:40 16:05 18:15 20:35 22:35 16:00 18:20 16:00 Los vengadores 2D Los vengadores 3D Blancanieves (Mirror,Mirror) Intocable Lorax Los juegos del hambre Safe Soul surfer 15:30 17:30 17:40 21:40 19:45 21:45 16:10 18:20 BASAURI D IBAIGANE Lorax El exótico hotel Marigold 17:30 D DERIO. Gurea Aretoa. Lorax 16:15 18:00 Los cachorros y el código de Marco Polo marrazki bizidunetako filma. BERRIA D DURANGO. Zugaza. Los cachorros y el código ... 17:00 Los juegos del hambre 19:30 22:30 22:30 22:30 22:30 D GURIDI Madrid 1987 22:00 D GALDAKAO. Torrezabal. The wish fish 17:00 American Pie: El reencuentro 19:30 22:30 D GETXO ZINEMAK Arriluze z/g (94-4310310).Ikuslearen eguna: asteazkena. 18:10 20:10 22:10 18:20 20:20 22:20 17:45 18:00 20:20 22:40 19:45 22:00 17:50 20:10 22:30 20:30 22:30 17:30 20:30 23:30 18:30 21:30 21:30 23:45 18:30 19:40 21:50 18:20 17:30 Bizkaia BILBO D COLISEO CINESA ZUBIARTE La sombra de la traición Lorax Los juegos del hambre Infiltrados en clase Safe Intocable Sombras tenebrosas Los cachorros y el código de ... Los vengadores 3D Los vengadores American Pie: El reencuento 16:00 18:00 20:00 22:45 17:00 19:00 22:00 16:00 18:10 20:20 22:30 16:00 22:45 18:15 20:30 16:00 18:15 20:30 22:45 16:00 18:00 20:00 16:20 19:10 22:00 16:00 18:15 20:30 22:45 D GOLEM ALHONDIGA Un feliz acontecimiento Profesor Lazhar Sombras tenebrosas Miss bala Un lugar donde quedarse Las nieves del Kilimanjaro Los vengadores Intocable 17:15 20:00 16:30 18:30 20:30 17:15 20:00 17:15 20:10 17:15 20:00 17:15 20:00 17:00 19:45 17:15 20:10 18:30 20:30 18.00 20:10 22:30 19:30 18:30 20:30 17:00 19:20 18:20 20:20 D IGORRE. Lasarte Aretoa. Luke eta Lucy 22:15 22:30 D MULTICINES Eskutza kalea,13 (94-4310310).Ikuslearen eguna: astelehena. Intocable La pesca del salmón en Yemen Xora El exótico hotel Marigold Adiós a la reina Intocable Seis puntos sobre Emma Un amour de jeunesse (JBA) Los cachorros y el código de Marco Polo Les Lyonnais 19:45 20:00 17:30 20:00 19:45 17:30 17:30 17:30 20:00 17:30 20:00 17:30 17:30 19:45 22:15 22:15 22:15 22:15 22:15 22:15 22:15 17:00 D CINESA ARTEA Los infieles 19:30 Artea merkataritza gunea (902-333 231).Ikuslearen eguna: asteazkena. La sombra de la traición Los cachorros y el código de ... American Pie: El reencuentro Safe Sombras tenebrosas Los vengadores Los vengadores 3D La pesca del salmón en Yemen Los juegos del hambre Soul Surfer Lorax Infiltrados en clase Blancanieves (Mirror,Mirror) La invención de Hugo Intocable 22:45 22:30 22:45 22:30 D ELGOIBAR. Herriko Antzokia. Lotte 2 16:30 Grupo 7 19:00 ERRENTERIA D LEKEITIO. Ikusgarri. Lorax 18:00 Grupo 7 20:00 D MUNGIA. Torrebillela. The wish fish 17:00 Los idus de marzo 19:30 17:00 Intocable 19:45 D ONDARROA. Bine Onera. Blancanieves 2D 16:30 Sombras tenebrosas 19:00 D NIESSEN ZINEMAK La sombra de la traición Los cachorros y el código de Marco Polo Sombras tenebrosas Los vengadores 3D Los vengadores Los juegos del hambre American Pie: El reencuentro Infiltrados en clase D HERNANI. Biteri Aretoa. 17:15 20:00 22:45 17:30 19:45 17:00 19:45 22:30 17:00 19:45 22:30 17:10 19:50 22:40 17:00 20:00 22:45 22:45 Gartxot 19:30 PORTUGALETE D BALLONTI La sombra de la traición 16:15 Los cachorros y el código de Marco ...16:20 Sombras tenebrosas 16:00 Los vengadores 16:45 Los vengadores 3D 16:30 American Pie: El reencuentro 15:50 Infiltrados en clase IRUN SANTURTZI D CINEBOX MENDIBIL American Pie: El reencuentro Lorax Los juegos del hambre La sombra de la traición Sombras tenebrosas Safe Infiltrados en clase Los vengadores D SERANTES D OCINE TXINGUDI 18:15 20:15 22:10 18:10 18:10 20:20 22:30 19:30 22:15 19:15 22:00 18:00 20:15 22:30 20:10 22:15 Los diarios del ron Infiltrados en clase Los juegos del hambre 17:15 19:45 22:15 17:30 20:00 22:30 17:15 19:45 22:15 Los vengadores 3D 17:00 17:00 D ZORNOTZA. Zornotza Aretoa. La pesca del salmón en Yemen 20:00 Gipuzkoa 15:45 18:00 20:15 22:30 17:00 19:00 22:00 16:00 18:00 20:15 22:30 15:45 18:00 20:15 22:30 16:00 18:00 20:15 22:30 15:45 18:00 20:15 22:30 D LAZKAO. Areria Aretoa. 18:15 20:15 22:15 17:00 19:15 22:00 18:30 20:30 22:45 22:45 18:15 20:30 18:00 20:00 22:15 Grupo 7 19:30 D OÑATI. Zinema. Las nieves del Kilimanjaro D ANTIGUO BERRI D ORDIZIA. Herri Antzokia. Sombras tenebrosas Las nieves del Kilimanjaro La sombra de la traición Intocable Los vengadores 2D Los juegos del hambre El profesor Lazhar Adios a la reina American Pie: El reencuentro Soul Surfer La pesca del salmón en Yemen El exótico hotel Marigold 19:30 22:15 22:15 22:30 22:45 22:15 22:15 17:00 19:00 21:00 23:00 17:15 20:00 22:30 16:45 18:45 20:45 22:45 D LA BRETXA 16:30 19:15 22:00 16:10 18:00 20:15 22:30 16:00 18:00 20:00 22:15 16:00 18:15 20:30 22:45 20:30 14:15 16:30 18:45 21:00 18:30 20:30 16:45 14:45 D TOLOSA.Leidor. Sombras tenebrosas Las nieves del Killimanjaro 19:30 22:00 19:30 22:30 17:00 D LE SELECT De rouille et d’os Moonrise Kingdom Moonrise Kingdom (JBA) Dark Shadows (JBA) Le prénom Maman American pie 4 Chercher le garcon Tyrannosaur (JBA) 15:00 17:30 20:30 15:00 17:30 15:00 20:30 17:30 15:00 17:30 20:30 20:30 D HAZPARNE. Haritz Barne. Les vacances de Ducobu 17:00 Le juif qui négocia avec le nazis (JBA) 21:00 D KANBO. L’Aiglon. American Pie 4 22:30 22:30 22:30 22:30 22:30 D SAIDE OLITE (948-225595).Ikuslearen eguna: astelehena. 17:30 20:00 22:30 17:30 20:30 19:45 22:00 17:30 19:45 22:00 17:30 D GOLEM LOS LLANOS Intocable De tu ventana a la mía Los vengadores 18:00 20:30 18:00 20:30 17:50 20:30 TUTERA D OCINE The Pelayos 16:00 Infiltrados en clase 18:10 20:20 22:30 La sombra de la traición 16:15 18:15 20:15 22:15 Sombras tenebrosas 16:00 18:10 20:20 22:30 American Pie: El reencuentro 16:00 18:10 20:20 22:30 Intocable 16:30 Los juegos del hambre 19:30 22:15 Les Lyonnais 16:00 18:00 20:00 22:00 Los cachorros y el código de Marco ...16:00 18:00 20:00 Los vengadores 3D 22:00 Los vengadores 16:00 19:00 22:00 Lorax 16:15 Safe 18:15 20:15 22:15 (902-463269).Ikuslearen eguna: osteguna. La sombra de la traición Soul Surfer Los cachorros y el código de... La fuente de las mujeres Sombras tenebrosas Infiltrados en clase Un gato en Paris Martha Marcy May Marlene American Pie: El reencuentro Safe Los vengadores 2D Los juegos del hambre Battleship Lorax 2D Intocable 12:15 16:15 18:15 20:15 22:15 12:15 16:30 18:30 20:30 22:30 12:10 16:10 18:10 12:10 20:00 22:20 16:00 18:10 20:30 22:30 12:15 16:00 18:10 20:15 22:20 12:10 16:00 17:15 18:30 20:10 22:10 16:00 18:10 20:20 22:30 12:00 16:20 18:20 20:20 22:20 12:00 16:00 19:00 22:00 12:00 16:45 19:30 22:10 20:00 22:20 12:10 16:00 18:00 12:10 16:00 18:10 20:20 22:30 VIANA D LAS CAÑAS La sombra de la traición 16:15 Los cachorros y el código de Marco ... 16:15 Sombras tenebrosas 16:00 Safe Los juegos del hambre 16:45 Los vengadores 3D 16:30 Los vengadores 16:45 Battleship American pie: El reencuentro 16:00 Intocable 16:00 La pesca de salmón en Yemen 18:15 20:30 18:15 18:10 20:30 20:30 19:45 19:30 19:45 17:00 18:05 20:25 18:05 20:30 20:15 22:45 22:45 22:45 22:30 22:15 22:30 22:45 22:45 22:30 15:00 Les adieux à la reine 17:30 Nafarroa Beherea MIARRITZE D DONIBANE GARAZI. Vauban. D ROYAL 16:05 14:00 17:40 19:35 21:40 14:00 16:05 19:45 21:50 17:45 18:10 14:00 15:50 19:45 21:30 Les nouvelles aventures de Capelito 15:30 Les adieux à la reine 21:00 D DONAPALEU. St.Louis. Avengers 3D 18:00 Terraferma (JBA) 21:00 Nafarroa Zuberoa IRUÑEA D MAULE. Baitha. D GOLEM BAIONA Un feliz acontecimiento 20:00 17:30 20:00 17:30 17:30 20:00 20:00 17:30 20:00 17:00 D ITAROA 14:00 16:30 19:30 22:00 16:00 18:00 20:00 14:00 16:30 19:30 22:00 22:00 11:00 14:00 16:00 18:00 20:00 22:00 11:00 14:00 11:00 14:00 22:00 16:30 19:30 11:00 11:00 14:00 16:30 19:30 22:00 11:00 14:00 16:00 18:00 20:00 22:00 DONIBANE LOHIZUNE Avé (JBA) Dark shadows (JBA) De rouille et d’os L’enfant d’en haut La cerise sur le Gâteu Moonrise Kingdom (JBA) El ángel entre la niebla La sombra de la traición Los cachorros y el código de Marco ... Sombras tenebrosas Infiltrados en clase American Pie: El reencuentro Los vengadores UHARTE D MONCINE L’oncle Charles 17:00 18:00 20:15 22:30 17:00 19:45 22:30 DONOSTIA 17:15 19:45 17:00 20:00 16:45 18:45 20:45 17:15 19:45 16:45 19:30 14:45 16:45 18:45 D HENDAIA. Les Varietes. Radiostars 15:00 Lorax 16:10 Sombras tenebrosas Los vengadores American Pie: El reencuentro La pesca del salmón en Yemen 16:00 Safe The Pelayos Los juegos del hambre Los cachorros y el código de Marco... 16:30 Intocable Infiltrados en clase 16:00 American Pie: El reencuentro La sombra de la traición 16:00 17:15 20:00 LIZARRA 11:15 14:00 16:30 19:45 22:15 11:15 14:00 16:00 18:00 20:00 22:15 11:15 13:45 15:50 17:55 20:00 22:15 18:00 11:15 14:00 16:00 18:00 20:00 22:30 13:45 15:50 17:55 20:00 22:15 11:00 13:45 16:30 19:45 22:15 15:50 20:00 22:15 11:15 11:15 13:45 ANGELU Dark shadows Maman American Pie 4 Dépression et des Potes Le prénom Les vacances de Ducobu Avengers 2D Avengers 3D Sur la piste de Marsupilami De rouille et d’os - numerique Moonrise Kingdom 22:30 22:30 22:30 22:30 22:30 D ALTSASU. Iortia. El exótico hotel Marigold 20:10 BAIONA De rouille et d’os 11 fleurs Babycall Pour lui Week-end Tex avery follies 18:30 20:30 17:15 20:00 17:15 20:00 18:30 20:30 Seis puntos sobre Emma Los juegos del hambre Intocable Gartxot La pesca del salmón en Yemen Lorax Lapurdi La pesca del salmón en Yemen 19:30 17:00 20:00 17:00 20:00 17:00 20:00 19:30 Los juegos del hambre 19:30 22:15 D L’AUTRE CINEMA Mi hijo y yo Safe Otra película de huevos y un pollo Sombras tenebrosas 15:45 16:00 15:45 16:00 15:45 16:00 19:00 22:00 19:00 22:00 19:00 22:00 18:15 20:30 22:45 18:00 20:20 22:45 18:15 20:30 22:45 18:00 20:20 22:45 19:30 22:30 D ZUMARRAGA. Zelai Arizti Aretoa. D AZPEITIA. Soreasu Antzokia. D COLISEO 16:00 D ZUMAIA. Aita Mari . La pesca del salmón en... D CGR CENTRE De rouille et d’os Moonrise kingdom Dark shadows Sea no sex and sun Street dance 2 3D American Pie 4 Avengers 3D Le prénom Les vacances de Ducobu Sur la piste du Marsupilami Hijos de las nubes: la última colonia 16:30 Un lugar para quedarse Miss Bala Adios a la reina 16:30 Martha Marcy May Marlene El exótico hotel Marigold (948-245400).Ikuslearen eguna: astelehena. D CINEBOX URBIL Los juegos del hambre Infiltrados en clase Los vengadores Safe American Pie: El reencuentro La sombra de la traición Sombras tenebrosas Los vengadores 3D D L’ATALANTE Moonrise kingdom Barbara EIBAR D KULTUR LEIOA Ez dago emanaldirik. Los vengadores Los vengadores 3D Lorax Intocable Infiltrados en clase La sombra de la traición American Pie: El reencuentro 22:30 22:30 22:30 22:45 22:30 D SAIDE CARLOS III USURBIL Los juegos del hambre 17:00 19:30 22:00 D AZKOITIA. Baztartxo. 16:00 18:00 20:00 22:15 16:00 18:00 16:00 18:15 20:30 22:45 20:00 22:45 16:00 18:15 20:30 22:45 16:20 19:10 22:00 20:00 22:15 19:00 22:00 17:00 17:00 18:10 20:20 22:30 16:00 16:30 19:00 22:00 16:00 18:15 20:30 22:45 El exótico hotel Marigold 19:30 Los cachorros y el código de Marco ... 15:30 17:30 La sombra de la traición 15:30 17:40 19:50 22:00 Un feliz acontecimiento 15:30 17:55 20:15 22:35 19:30 D ARRASATE. Amaia. Blancanieves (Mirror,Mirror) 17:00 D ZALLA. Zalla zinema. Lorax Erribera etorbidea z/g (94-4181672).Ikuslearen eguna: astelehena. 19:30 17:15 19:45 22:00 LEIOA D COLISEO CINESA MAX OCIO D YELMO MEGAPARK 22:00 17:00 D ANDOAIN. Bastero. La pesca del salmón en... Kareaga kalea z/g (94-4310310).Ikuslearen eguna: astelehena. 16:00 18:00 20:00 22:30 16:00 18:15 20:30 22:45 16:00 19:00 22:00 16:15 18:15 20:15 22:30 16:45 19:00 22:00 18:15 20:30 22:45 16:00 16:00 18:15 20:30 22:45 16:45 18:45 21:15 16:00 18:15 20:30 22:45 17:00 20:00 22:45 16:00 18:00 20:15 22:45 16:45 19:15 22:15 16:00 19:00 22:00 16:15 18:15 20:15 22:15 16:00 18:15 20:30 22:45 Con la muerte en los talones Psicosis Los pajaros Un lugar donde quedarse(JBA) Intocable 19:30 D SONDIKA. Kultur Etxea. BARAKALDO 20:30 18:30 22:15 17:15 20:00 22:30 17:15 20:00 22:15 17:15 19:30 22:00 19:30 22:15 17:30 19:45 22:00 17:00 19:00 21:00 23:00 17:00 19:00 21:00 23:00 17:30 19:45 22:30 19:45 22:15 D TRUEBA 22:15 22:20 D MUSKIZ. Meatzari Aretoa. La invención de Hugo 22:30 22:30 22:30 22:30 22:30 22:30 22:30 22:30 16:00 18:15 20:30 22:45 16:30 18:30 20:20 22:15 16:00 18:00 20:00 22:00 17:15 19:30 22:15 16:00 18:15 20:20 22:45 Hijos de las nubes,la última colonia 16:45 Xora La pesca del salmón en Yemen Martha Marcy May Marlene Las nieves del Kilimanjaro Un feliz acontecimiento Intocable 16:45 Gazta zati bat (JBA) Un amour de jeunesse (JBA) El profesor Lazhar Seis puntos sobre Emma Gartxot Sombras tenebrosass Miss Bala 16:45 16:30 GETXO Los cachorros y el código de Marco ...16:30 Infiltrados en clase 15:50 Los diarios de ron Los vengadores 16:45 American Pie: El reencuentro La sombra de la traición 16:30 Intocable Sombras tenebrosas Profesor Lazhar 16:20 Sombras tenebrosas El canguro Los cachorros y el código de ... Safe The Pelayos Los juegos del hambre Soul Surfer Los diarios del ron D PRINCIPE Las nieves del Kilimanjaro 19:00 22:00 Gorbeia merkataritza gunea (945-460623).Ikuslearen eguna: asteazkena. La sombra de la traición American Pie: El reencuentro Los vengadores Los cachorros y el código de ... Todos los días de mi vida Diarios del ron Blancanieves (Mirror,Mirror) La pesca del salmón en Yemen Battleship Infiltrados en clase Grupo 7 Lorax The Pelayos Lorax 3D El exótico hotel Marigold Titanic 3D Soul Surfer La maldición de Rookford Los vengadores 3D Todos los días de mi vida Safe Intocable Los juegos del hambre El canguro Sombras tenebrosas 17:00 D ERMUA. Ermua Antzokia. Kerity,la case de... 17:00 D GERNIKA. Lizeo Antzokia. Lorax 17:30 20:00 18:00 18:45 17:00 18:40 20:30 17:30 20:00 17:30 20:15 17:30 20:15 18:00 20:15 D YELMO GORBEIA 3D La sombra de la traición 16:10 El canguro 16:20 Los cachorros y el código de Marco ... 15:45 Sombras tenebrosas 15:40 Infiltrados en clase American Pie: El reencuentro 15:30 Safe Los vengadores Los vengadores 3D La pesca de salmón en Yemen Los juegos del hambre 15:30 Intocable Soul Surfer 16:10 Lorax 15:30 Blancanieves (Mirror,Mirror) 16:15 D ELORRIO. Arriola Antzokia. Torax La pesca del salmón en Yemen 19:30 San Prudentzio,6 (945-231940).Ikuslearen eguna: asteazkena. Sombras tenebrosas Los juegos del hambre Infiltrados en clase Los cahorros y el código de Marco Polo Los idus de marzo El exotico hotel Marigold Los vengadores La sombra de la traición American Pie: El reencuentro Los diarios del ron 22:30 Extraterrestre 20:00 22:30 22:30 22:45 22:45 (948-222333).Ikuslearen eguna: asteazkena. Las nieves del Kilimanjaro Gartxot Seis puntos sobre Emma Lorax La pesca del salmón de Yemen El profesor Lazhar Wilaya Xora Intocable Un lugar para quedarse 22:30 12:00 16:30 18:30 20:30 12:00 16:30 18:30 20:30 12:00 16:30 18:30 12:00 17:15 20:00 20:30 12:00 17:15 20:00 12:00 16:30 18:30 20:30 12:00 17:00 19:45 20:30 20:30 12:00 16:30 18:30 12:00 17:00 19:45 12:00 16:30 18:30 20:30 12:00 16:30 18:30 12:00 17:15 20:00 D GOLEM YAMAGUCHI 20:00 D SOCIAL ANTZOKIA Ez dago emanaldirik. San Prudentzio,22 (945-231940).Ikuslearen eguna: asteazkena. 18:00 20:15 18:00 20:15 18:00 20:15 17:30 20:00 17:00 20:35 18:40 17:30 20:00 17:30 20:00 La sombra de la traición El canguro Los cachorros y el código de... Sombras tenebrosas Infiltrados en clase American Pie: El reencuentro Safe Los vengadores Los vengadores 3D The Pelayos La maldición de Rookford Los juegos del hambre Souf Surfer Lorax Intocable 19:30 Todos los días de mi vida 19:45 D FLORIDA (948-222333).Ikuslearen eguna: astelehena. 20:20 22:40 17:50 20:10 22:30 16:40 17:50 19:00 20:10 22:30 18:30 21:30 19:30 20:30 22:30 17:15 20:00 22:30 Le jardinier qui voulait être Roi 15:00 18:00 Lock out 15:00 Xora 18:00 28 berria 2012ko maiatzaren 20a, igandea Agenda › Komunikazioa D Memoria eta elkarbizitza Uhinetatik tiraka Xabier Lasa Alde bakarrekoa. Partzialkeria zabarraren kronika bilakatu dira Memoria eta elkarbizitza izeneko jardunaldiak, gaur bukatuko direnak. Luis Haranburu Altuna, Luisa Etxenike, Jesus Garcia Cos, Txema Urkixo, Marixabel Lasa, Pello Salaburu, Elias Kerexeta, Luis Aizpeolea, Teo Uriarte, Lurdes Perez, Juan Mari Gastaka, Imanol Zubero, Jon Sistiaga, Alberto Surio… Zerrendak jarraitzen du, Gasteizko agintariekin bat datozenek osatutakoa dena kasik, lau bat salbuespen kenduta: Iñaki Azkuna, Bingen Zubiria (Deia), Joxan Izarra (El Mundo) eta Jonan Fernandez (Baketik). Pluraltasunean oinarrituriko elkarbizitzaren aldeko profeta mediatikoak barra-barra agertu zaizkigu —irrati publikoko iritzi sortzaile, horietako asko—. Pluraltasunaren aldeko diskurtsoa kasik euren ofizioaren funtsa bihurtu duten asko, plurala ez beste edozer izan diren jardunaldietan. Ea nor den kapaz sakoneko kontraesan hori azaltzeko. Bat eginez tesiekin. Kongresua Jaurlaritzaren eskutik heldu da, baina egundoko babesa eskaini dio EITBk, haren aktiborik handiena bihurtzeraino. EITBren kontsumitzaileon ikuspegitik, jakiteko dago bertako langileak zenbateraino sentitu diren eroso profesionalki eta intelektualki, baldin eta publikotasunean eta aniztasunean sinesten badute. Irratiei dagokienez, REk erakutsitako inplikazioa nabarmendu behar da, eta ez bakarrik Juan Carlos de Rojo esatariak mahai inguru bat moderatu duelako eta Dani Alvarezek beste bat. Egunez egun, arreta zehatza jarri zaio irrati horretan, albistegi eta elkarrizketa saioen bitartez. Babes hori kongresuko edukietara ere heldu dela, alegia —Haranburu Altunari egindako elkarrizketan haren tesien inguruan Alvarezek agertu zuen konplizitateak horrela pentsatzera darama edonor—. Panorama politikoa aldatzen denean aurki, zer Zortzi denboralditan ikusleen eta kritikaren oniritzia jasota, bihar emango du Fox kateak ‘House’ telesailaren azken atala. Aurten, munduko telesailik ezagunena izendatu dute Guinness liburuan. Bihar itxiko du kontsulta Urtzi Urkizu Donostia tan Britainia Handiko Hugh Lauriek antzeztutako pertsonaia. Gaixoak tratatzeko modua ez da askotan politikoki oso zuzena izan, baina, neurri batean, hor egon da argumentuen grazia, lankideekin zituen elkarrizketa zirikatzaileekin batera. Shorek sortu zuen, baina pertsonaia protagonistaren hitzak ez dira gidoilari bakarrarenak izan. Lantalde zabala izan du telesailak, bai gidoilari, bai zuzendari aldetik. Eta ekoizpenean ere ez da enpresa bakarra aritu: Heel and Toe Films, Shore Z Productions, Bad Hat Harry Productions eta NBC Universal. I a hiltzeak ez du ezer aldatzen. Hiltzeak dena aldatzen du». Laugarren denboraldian House doktoreak esandakoa da. Hilurreneko erian dagoen gaixoen inguruan honako hau ateratzen zaio ahotik, Wilsonen aurrean, bigarren denboraldian: «Ez naiz hilurreneko gaixoa; patetikoa naiz, eta ez dakizu nolako gehiegikeriak onartzen dizkidaten». Bada, amaitu zaizkio House doktore pipertuari esaldi zirikatzaileak, umore beltzez betetakoak . Bihar emango dute AEBetan telesailaren azken atala. Fox katean, prime time-an. Handik aste batzuetara iritsiko da medikuaren azken hatsa Euskal Herrira (Cuatro-TF1). Azken atalerako, Remy Hadley doktorea (Olivia Wilde) itzuliko da, baita Lawrence ere (Kal Penn). Zortzigarren denboraldiari errematea emateko modu berezia izango da. Lisa Edelstein aktoreak (Cuddy doktorea) aurreko denboraldian utzi zuen telesaila, eta, saiatu diren arren, ez da agertuko azken atalean. Otsailetik jakina zen denboraldi honekin amaituko zela telesaila. David Shore eta Katie Holmes ekoizle eragileek, Hugh Laurie aktore protagonistarekin batera, ofizialki eman zuten amaieraren berri, eta, ordurako, Foxeko arduradunek esana zuten telesailaren bukaera gertu zegoela. Gastatze sintomak antzematen zitzaizkion azkenaldian, ikusle datuen jaitsierarekin batera. «Telesaila amaitzeko erabakia mingarria da, zortzi urte hauetan egin ditugun lagunen artean banatzeko Hugh Lauriek sekulako arrakasta lortu du House telesailari esker. BERRIA arriskua dugulako. Baina, batez ere, saioak oso harro egoteko aukera eman digulako lantaldeko guztioi». Hala sinatu zuten ekoizleek eta Lauriek otsaileko agirian. Bakoitzak bere bidearekin jarraituko du hemendik aurrera. Sherlock eta ‘Pigmalion’ David Shorek sortu zuen House, 2004. urtean, eta pertsonaia protagonista eraikitzeko Sherlock Holmes detektibean oinarritu zen. Paradoxikoki, Arthur Conan Doyle mediku batean oinarritu zen detektibearen pertsonaia sortzeko. Housek Wilsonekin duen adiskidetasun harremana, berriz, Sherlock Holmesek John Watsonekin zuenarekin parekatu zuen Shorek. Pigmalion antzezlaneko Henry Higgins pertsonaiarekin ere konparatu izan dute House. Erretxina, sarkastikoa, antipatikoa, baina era berean sinpatikoa bihutu zaio ikus-entzuleari urteo- 80 milioi ikusletik gora Munduan azkeneko urteetan ikus-entzule gehien izan dituen telesailen artean dago House. Eurodata TV Worlwide erakundearen arabera, 2008. urtean 81,8 milioi ikusle izan zituen 66 herrialdetan. Aurten, berriz, Guinness errekorren liburuan munduko telesailik ezagunena izendatu dute. Kritikaren oniritzia izateaz gain, sari ugari jaso ditu ekoizpenak urteotan. 2005ean, gidoi onenaren Emmya jaso zuen, eta, 2008an, beste Emmy bat Greg Yaitanes zuzendariak. Telesailik onenaren saileko izendapenak ere, makina bat. Hugh Laurie aktoreak, halaber, Urrezko Globoa eraman zuen 2006an eta 2007an. Satellite Awards saria ere jaso zuen 2008an. Kontsulta ixteko ordua heldu da orain. Eta, telebistako pertsonaia akabatuta, Hugh Laurie bira bat ematen dabil bere blues taldearekin. esan behar ote dute, gogoz kontra jardun zutela kontakizun bakarraren alde, goikoek behartuta? Irakatsia. Kontraste izugarria Gasteizko Hala Bedik aste berean eskaini diguna, alde bietako biktimen samina mahai inguru berean bilduz eta kontakizunak bertsio anitz dituela erakutsiz. Irrati txikia, lizentziarik gabea, bitarteko tekniko eta ekonomiko urrikoa… izan arren, euskal errealitate pluralaren eta elkarbizitzaren aldeko irakasgaia eman dio EITB ahalguztidun eta publikoari. EAJ-Amaiur harremana aztergai ‘Kontra’ saioan, Interneten Karmelo Landa, Alberto Unamunzaga, Luke Uribe-Etxebarria eta Iñaki Gonzalez izan dira solaskideak Erredakzioa Donostia Gai izango al dira EAJ eta Amaiur beren ezberdintasunak alde batera utzi eta euskal gizarteari proiektu abertzale bateratu bat eskaintzeko? Galdera horri erantzuten saiatzeko eta EAJren eta Amaiurren arteko harremanen inguruan eztabaidatzeko, mahai inguru bat egin du Kontra saioak. Interneten dago eztabaida, www.kontraprograma.com webgunean. Lau solaskide gonbidatu zituzten mahai ingururako: Amaiurren izenean, Karmelo Landa ezker abertzaleko kide eta EHUko irakaslea eta Alberto Unamunzaga Amaiurreko senataria eta EAko afiliatua. EAJren ikuspuntua ordezkatzeko, berriz, Luke Uribe-Etxebarria EAJko legebiltzarkidea eta Iñaki Gonzalez kazetaria. Aurkezlea, aurreko eztabaidetan bezala, Nerea Alias izan da. Datozen asteetako gaiak Kontra saioko kideak hainbat gai ari dira lantzen, eta datozen asteetan honako eztabaida hauek grabatzeko asmoa dute: Espainiaren batasuna, 1.200. urteko gertaerak eta Ipar Euskal Herriko egoera. www.kontraprograma.com webgunean eztabaiden inguruko iruzkinak egin eta gai berriak proposa daitezke. 2012ko maiatzaren 20a, igandea berria 29 ‹ Agenda E Gaurko filmak Timeline 1 Akt.: Paul Walker, Frances O’Connor, Gerard Butler. AEB. 2003. diard. Akt.: Tahar Rahim, Niels Arestrup, Adel Bencherif. Frantzia. 2009. 1 p ETB3, 16:35. Zuz.: Tom Shadyac. Espainia, Greziaren atzetik putzura? ACB ligako kanporaketako bi saskibaloi partida emango dituzte. Gescrap Bizkaia-Caja Laboral ETB1en ikusi ahalko da. Lagun Aro Gipuzkoa Basketen eta Valentziaren artekoa ETBk Sat kanalean emango du. Puri-purian dagoen gai bati helduko dio Harian saioak: zaborrak atez ate biltzeko sistema. Atez atekoa zertan den argituko dute. Mota guztietako iritziak jasoko dituztela agindu dute saioko arduradunek. Espainia erreskatatu beharko ote duten aurreikusten saiatuko da Jordi Evole. Besteak beste, Federico Mayor Zaragoza Unescoko presidente ohiarekin hitz egingo du, eta herrien burujabetza defendatuko du horrek. Saskibaloia. ETB1-ETBk Sat, 12:15. ‘Harian’. ETB1, 21:00. ‘Salvados’. LaSexta, 21:30. Superdetective en Hollyood Seven 1111 p LaSexta3, 22:00. Zuz.: David Fin- Akt.: Eddie Murphy, Jada Pinkett. 1996. Atez ateko zabor bilketa sistema 1111 p France2, 20:45. Zuz.: Jacques Au- Irakasle txoriburua Gescrap-Caja Laboral, Lagun Aro-Valentzia Un prophète p Cuatro, 15:45. Zuz.: Richard Donner. cher. Akt.: Brad Pitt, Gwyneth Paltrow, Morgan Freeman. AEB. 1995. 11 p LaSexta, 18:55. Zuz.: Martin Brest. Terminator 3 Akt.: Eddie Murphy, John Ashton, Judge Reinhold. AEB. 1984. p La1, 22:15. Zuz.: Jonathan Mostow. Los falsificadores Crash 11 11 Akt.: Arnold Schwarzenegger. 2003. 111 p LaSexta3, 20:15. Zuz.: Stefan Ruzo- p LaSexta3, 00:05. Zuz.: David Cro- witzky. Akt.: Karl Markovics, August Diehl, Devid Striwsow. Austria. 2007. nenberg. Akt.: Elias Koteas, Holly Hunter, James Spader. Kanada. 1996. Indochine La gran estafa 111 11 p Arte, 20:40. Zuz.: Regis Wargnier. p Antena3, 00:30. Zuz.: Lasse Halls- Akt.: Linh Dan Pham, Catherine Deneuve, Vincent Perez. Frantzia. 1991. trom. Akt.: Richard Gere, Alfred Molina, Marcia Gay Harden. AEB. 2006. D D Telebista ETB 1 ETB 2 Hamaika Antena 3 Cuatro TF1 06:10: Marrazki bizidunak. 10:00 arte, Nafarroarako deskonexioan. 07:00: EITB kultura. 07:20: Zaindu. 08:05: Bizi berria. 08:15: Ibil2d. 08:55: Mare Vasconum. 09:20: (H) Eltzean. 09:50: Egi bidean. 10:00: Meza. 10:55: Iparraldearen orena igandea. 11:25: Hitzetik hortzera. 12:15: Saskibaloia. Gescrap Bizkaia - Caja Laboral. 14:30: Gaur egun. 17:25: ETB kantxa. Apezetxea - Cecilio / Mendizabal III.a Peñagarikano. Titin III.a - Pascual / Martinez de Irujo - Merino. 20:28: Gaur Egun. 20:50: Eguraldia. 21:00: Harian. ‘Zaborrak bilatzea’. 21:30: Finlandia. 22:25: Arregitarrak. 22:55: Kultura gaua. 23:40: Teknopolis. 00:30: Iparraldearen orena igandea. 00:55: Hitzetik hortzera. 01:50: Lisboa.kam. 02:25: Euskal Herritik. 07:10: Del país de los vascos. 07:40: Chiloé. 08:10: Miniatures. 08:35: El latido del bosque. 09:30: Nueva vida. 09:45: Publishow. 10:20: EITB Kultura. 10:40: Hora GMT. 11:20: Palabra de ley. 11:50: Teknopolis. 12:25: El payaso. 13:20: Rex. Telesaila. 14:58: Teleberri. 16:00: Eguraldia. 16:10: Zinema. ‘Muerte en la isla’. Zuz.: Philippe Setbon. Akt.: Lea Bosco, Jean-Michel Tinivell, Brigitte Fossey. 2008. 17:55: Zinema. ‘Ecos del pasado’. Zuz.: Edwin Baily. Akt.: Julien Baumgartner, Dimitri Storoge. 2010. 20:58: Teleberri. 22:05: Eguraldia. 22:15: El conquistador del fin del mundo. 00:10: El rey de copas. 00:50: Nip Tuck: A golpe de bisturí. 01:40: Zinema. ‘El arte de la guerra III’. Zuz.: Gerry Lively. 2009. 03:00: Chiloe. 03:30: Musika gauak jazz. 09:00: Txirrita. Marrazki bizidunak. 10:00: Berbetan. Elkarrizketa saioa. ‘Buy Urdaibai’. 10:30: Ur eta lur. 11:10: Gipuzkoa kultura. 11:45: Bat eta bat. Nagore Uriartek aurkeztutako magazina. 13:00: Ikusten. Palestina. 13:55: Onein. Zapoa barazkiekin. 14:20: Bat eta bat. Nagore Uriartek aurkeztuta. 15:35: Gernika sutan. 17:15: Azpeitia rallysprint. 17:45: Erritmoz bizi. 19:20: Ikusmira. 19:50: Kontseilua. 20:30: Berbaz. 21:30: Gipuzkoa kultura. 22:00: Bat eta bat. 23:00: Emisioaren amaiera. 06:45: Megatrix. Mamemo. Pelopicopata. La cara divertida. Los más. El numero uno. 14:00: Los Simpson. 15:00: Antena3 noticias. 15:30: Deportes. 15:45: El tiempo. 16:00: Zinema. ‘El desprecio’. 2011. 17:30: Zinema. ‘La llamada de Africa’. 2011. 19:30: Zinema. ‘Trazos del pasado’. Zuz.: Rob Fresco. 1996. 21:00: Antena 3 Noticias. 21:30: Deportes. 21:45: Eguraldia. 22:00: Buenas noches y Buenafuente. 23:30: Usted perdone. 00:30: Zinema. ‘La gran estafa’. 2006. 02:15: Adivina quien... 06:45: Bob Esponja. 07:30: El zapping de los surferos. 08:00: Top Gear. 10:00: El último superviviente. 11:45: Callejeros viajeros. 14:00: Noticias Cuatro. 14:50: Deportes Cuatro. 15:45: Zinema. ‘Timeline’. Zuz.: Richard Donner. 2003. 18:00: Zinema. ‘Las últimas horas de la tierra’. Zuz.: David Hogan. 2011. 20:00: Noticias Cuatro. 20:45: Deportes Cuatro. 21:30: Frank de la jungla. 22:30: Uno para ganar: especial parejas enamoradas. Lehiaketa. 00:30: Cuarto milenio. 04:15: Cuatro astros. 06:30: TFou. 10:20: Automoto. 11:00: Téléfoot. 12:00: Les 12 coups de midi!. 13:00: Journal. 13:35: Walker, Texas ranger. 14:25: Monk. 16:10: Les Experts. 18:05: Sept à huit. 20:00: Journal. 20:50: Zinema. ‘Trésor’. Zuz.: Claude Berri, Francois Dupeyron. 2009. 22:30: Les Experts: Manhattan. Telesaila. ‘Obsession’. ‘Fausse donne’. ‘Le Dernier Métro’. 01:45: L’actualité du cinéma. 01:50: Le club de l’économie. 02:25: Les mots politiques. 03:20: Zinema. ‘Le premier cercle’. 2008. La 1 Tele 5 Arte France 2 ‘Finlandia’. 21:30 ‘El conquistador del fin’... 22:15 06:00: Noticias 24H. 10:20: Destino España. 11:20: Comando actualidad. 12:20: Lo que hay que ver. 12:50: Zinema. ‘La familia Addams’. 1991. 14:30: Corazón. 15:00: Telediario 1. 16:00: Zinema. ‘Shanghai Kid. Del este al oeste’. Zuz.: Tom Dey. 2000. 17:40: Arriba ese animo. Miguel Gilari omenaldia. 19:20: + Gente. 21:00: Telediario 2. 22:15: Zinema. ‘Terminator 3: la rebelión de las máquinas’. Zuz.: Jonathan Mostow. 2003. 00:00: Zinema. ‘Al cruzar el límite’. 1996. 06:45: I love TV. 09:00: UEFA Euro 2012. 09:30: Motoziklismoa. Aurreko saioa. 11:00: Motoziklismoa. Frantziako sari nagusia. 15:00: Informativos Telecinco. 16:00: Revenge. Telesaila. 16:45: Ringer. Telesaila. 17:45: ¡Qué tiempo tan feliz!. Maria Teresa Camposen eskutik. 20:55: Informativos Telecinco. 22:00: Aida. Telesaila. ‘65 minutos’. ‘El camino que lleva a Belen’. ‘Enamorado de la boda juvenil’. 02:00: I Love TV noche. 02:30: Locos por ganar. 04:00: Nosolomusica. 11:00: Restons en bons thermes!. 11:45: Square. 12:30: Philosophie. 13:05: 360º, Géo. 14:00: Les Maîtres de l’acier. 14:50: La Rocket du rail. 15:45: Ema dans l’escalier. 16:15: Découvrir une oeuvre. 17:05: Jeunes chefs de demain. 17:35: Personne ne bouge!. 18:20: Cuisines des terroirs. 18:50: Chopin. 19:35: Arte Cannes. 19:45: Arte journal. 20:00: Karambolage. 20:10: Le blogueur. 20:35: Cannes 2012. 20:40: Zinema. ‘Indochine’. 1991. 23:15: Catherine Deneuve, belle et bien la. 08:05: Rencontres à XV. 08:30: Les chemins de la foi. 12:05: Tout le monde veut prendre sa place. 13:00: Journal. 13:20: 13h15, le dimanche... 14:15: Vivement dimanche. 16:25: Grandeurs nature. 17:30: Stade 2. 18:50: Vivement dimanche prochain. 20:00: Journal. 20:45: Zinema. ‘Un prophète’. Zuz.: Jacques Audiard. 2009. 23:15: Faites entre l’accusé. 00:50: Journal. 01:00: Histoires courtes. 01:55: Vivement dimanche prochain. 02:50: 13h15, le samedi... 03:30: Thé ou café. ETB 3 ETBK Sat La 2 La Sexta Teledeporte France 3 09:30: Hartz Txiki. 10:15: Doraemon. 10:55: Hirukiak. 11:45: Abeltxoroak. 12:15: Doraemon. 12:40: George oihanekoa. 13:20: Doraemon. 13:40: Martin Mistery. 14:40: Trikitraka Trikitron. 16:35: Zinema. ‘Irakasle txoriburua’. Zuz.: Tom Shadyac. 1996. 18:05: Doraemon. 18:25: Clang inbasioa. 18:50: Doraemon. 19:35: Shaggy eta Scoby Doo. 20:15: Doraemon. 21:00: Behi eta oilasko. 21:45: Doraemon. 22:30: Brinkola. 23:05: Heineken Jazzaldia Donostia 2011. 00:35: Hitzetik Hortzera. 09:00: ETB Kantxa. 10:00: Robin Food. 11:50: Esto no es serio. 12:00: Zona zapping. 12:15: Saskibaloia. Lagun aro - Valentzia. 14:05: Zona zapping. 14:30: Txirrindularitza. Italiako Giroa. 15:10: Saskibaloia. Gescrap Bizkaia - Caja Laboral. 17:00: Zona zapping. 17:25: Zu kirolari. 17:55: Futbola. Lugo Eibar. 20:00: Txirrindularitza. Italiako Giroa. 21:30: Teleberri. 22:30: ETB Kantxa. Apezetxea - Cecilio / Mendizabala III.a - Peñagarikano. Titin III.a Pascual / Martinez de Irujo Merino. 00:30: Robin food. 12:00: Babel en TVE. 12:30: Los oficios de la cultura. 13:00: Espacios naturales. 13:30: El escarabajo verde. 14:05: Cenas despues de media noche con Daniel. 14:30: La dieta mediterranea. 15:05: Saca la lengua. 15:35: Saber y ganar. 16:15: Grandes documentales. 17:10: Docufilia. 18:50: Miradas 2. 19:05: Destinos. 19:35: Más que perros y gatos. 20:00: ¡Convive!. 20:30: Tres 14. 21:00: Pagina 2. 21:30: Redes 2.0. 22:00: Documentos TV. ‘El poder del dinero’. 23:00: Imprescindibles. 08:35: Real NBA. 09:00: Bestial. 10:00: Piso compartido. 10:55: Mundo oficina. 11:50: Vidas anónimas. 12:55: Salvados. 13:55: LaSexta Noticias. 14:55: LaSexta Deportes. 15:30: Zinema. ‘El super chef’. 1997. 18:55: Zinema. ‘Superdetective en Hollywood’. 1984. 20:00: La Sexta / Noticias. 20:55: La Sexta / Deportes. 21:30: Salvados. 22:25: Bones. ‘El bache en el camino’. ‘El asesino en el punto de mira’. ‘El extraterrestre en el desierto’. ‘La prueba del pudding. 02:00: Astro TV. 06:00: Waterpolo. Bartzelona - Bartzeloneta. 07:30: Road to London. 08:00: Tenisa. Masters 1000 Erroma. 10:00: Igeriketa. Europako txapelketa: jauziak. 12:55: Zaldi lasterketak. Zuzenean. 13:50: Automobilismoa. Brandshatchetik (Ingalaterra) zuzenean. 15:30: Atletismoa. 15:45: Tenisa. Masters 1000 Erromatik (Italia) zuzenean. 18:40: Saskibaloia. Zuzenean: Banca Civica - Real Madril. 21:00: Eskubaloia. Leon - Bartzelona, zuzenean. 23:00: Bela. 00:30: Golfa. 02:30: Igeriketa. 08:40: Bunny Tonic. 10:50: C’est pas sorcier. 11:30: Dimanche avec vous. 12:00: Le 12/13. 12:10: 12/13 dimanche. 12:50: 30 millions d’amis. 13:20: Louis la brocante. 14:55: Keno. 15:00: L’ombre d’un doute. 15:20: Le tuteur. 16:15: En course sur France3. 17:00: Chabada. 17:55: Questions pour un super champion. 19:00: Le 19/20. 20:10: Zorro. 20:35: Inspecteur Lewis. 22:15: Soir 3. 22:50: Inspecteur Lewis. 00:25: Zinema. ‘The Nickel Ride’. Zuz.: Robert Mulligan. 1973. JBA. 02:00: Soir 3. 30 berria 2012ko maiatzaren 20a, igandea Plaza›Kultura Bohemioa, azalera Pablo Urangaren 70 margolan bildu ditu Arabako Arte Ederretako museoak; haren azken erakusketa duela 20 urte egin zen Bi urteko ikerketen emaitza da erakusketa; Urangaren horma irudiak ere ikertu dituzte Jon Rejado Gasteiz Elgetako bohemioa. Pablo Urangak 1907. urtean bere buruari egindako erretratuaren izena eta irudia baliatu ditu Gasteizko Arte Ederretako Museoak pintore horren omenezko erakusketa egiteko. Margotzen ari dela, txapela buruan, harrera egiten die bere lanaren sorta adierazgarria biltzen duen erakusketako bisitariei. Joan den ostiralean inauguratu zuten erakusketa, eta irailaren 16ra arte egongo da ikusgai. «Gasteizko pintore honen lana bere handitasunean berreskuratu dugu, duela hogei urte ez zelako erakusten», arrazoitu du Sara Gonzalez de Aspuruk, Arabako Arte Ederretako Museoko teknikari arduradunak. 1861. urtean jaio zen Gasteizen, eta Donostian zendu 1934an. Margolaria «ahaztuta» egon dela uste du, eta «bidegabea» dela iruditzen zaio haren lana gehiago ikusi ez izana. «Genero guztiak ukitzen asmatu duen pintorea da, formatu eta teknika guztiak, eta artista guztiek ez dute gaitasun hori». Ana Arregik, erakusketako bi komisarioetako batek, «pintore grinatsutzat» jo du Uranga. «Kolorearen erabileraz arduratuago egon zen marrazketagatik baino, nahiz eta zenbaitetan arlo hori menderatzen zuela erakutsi». Parisen emandako denboran inpresionismoarekin eta bestelako abangoardiekin harremana izan arren, Arregik azaldu du Urangaren lanetan pisu handia duela Espainiako ohiko tradizioak. «XIX. mendeko beste artisten lanak ere eragina izan zuen Urangaren lanean, Goya, Eugenio Lucas edo Alenza esaterako». Koloreari dagokionez ere Urangaren ibilbidea ikus daiteke erakusketan. 1889. urtean Parisera joan zen, eta Valentziako (Herrialde Katalanak) pintore batzuekin harremana izan zuen. Arregik azaldu du harreman hori hasierako artelanetan antzeman daitekeela, «argi gehiago» zuten lanak egin baitzituen. «Denbora- ren poderioz argitasuna galdu, eta gustukoago zuen paleta zehaztu zuen: kolore okreak, lurraren koloreak...». Erakusketan Urangaren 70 margolan inguru bildu dituzte, eta horietako asko Gasteizko Arte Ederretako Museoko bilduman zeuden. Gonzalez de Aspuruk gogorarazi du bilduman dauden artisten historia ikertzeko, eta horietan sakontzeko grina duela museoak. Pablo Urangaren kasuan grina horri artistaren garrantzia gehitzen zaio, eta duela urte batzuk buruan zegoen egitasmoa zela gaineratu du. Hain zuzen ere, erakusketa iaz egiteko asmoarekin hasi zuten ikerketa, margolaria omentzeko haren jaiotzaren 150. urteurrenean. Miguel Gomez Arriagaren erretratua. RAUL BOGAJO / ARGAZKI PRESS Gaien araberako banaketa Museoko lanez gain beste erakunde eta bildumagile batzuek museoari utzi dizkioten lanak ere Arte Ederren museoan daude ostiralaz geroztik. Margolan horietako batzuk ezezagunak zirela gogorarazi du Gonzalez de Aspuruk, eta lan batzuen ibilbide historikoa erakusketari esker Ezezagunak ziren zenbait margolanen bidea zehaztu dute ikerketa lanari esker Ana Arregi komisarioa, azalpenak ematen. RAUL BOGAJO / ARGAZKI PRESS Uranga balio anitzeko margolaria izan zen, arlo guztietan trebezia erakutsi baitzuen argitu dela gaineratu. Hondarra Nimesen margolana da horietako bat. Izen hori zuen margolan bat Urangaren lehen bakarkako erakusketan egon zela jakina zen, Le Barc Bouteville galerian (Paris, Frantzia) 1987an. Ordea, inork ez zekien nolakoa zen margolan hori. Erakusketa egiteko ikerketari esker zalantza hori argitu ahal izan dute. Erakusketa gaien arabera Euskal Herriko ohiturak islatu zituen Urangak. RAUL BOGAJO / ARGAZKI PRESS banatu dute. Erretratuak, paisaiak, zezenketekin lotutako irudiak, Euskal Herriko zein beste leku batzuetako irudi kostunbristak, margolan erlijiosoak eta pintura historikoa. Alor bakoitzean Urangak bere kabuz marraztu zituen lanak eta agintzen zizkiotenak elkartu dituzte, pintura historikoan esaterako. Horrez gain, museoaren sarreran bertan areto txiki batean margotutako oholak kokatu dituzte. «Paisaien zirriborroak dira batez ere, naturarekiko zuen maitasunaren adierazgarri». Erakusketan 70 margolan inguru bildu badituzte ere, erakusketarako egin duten ikerketan kontuan hartu dituzte Urangak egindako horma irudiak ere. Hain zuzen ere, horma dekorazioan lan adierazgarriak egin zituen, hainbat eliza eta komentutan. Horien artean Eskoriatza (Gipuzkoa) eta Bilbokoak daude, besteak beste. «Freskoak zein zuzenean horman margotutako irudiak egin zituen; lan hori ezin izan dugu erakusketara ekarri, baina lan sakona egin dute horren harira». Ikerketa horren barruan orain arte ezezagunak ziren datuak bildu dituzte. Uranga Azpiri familiarekin izandako harremanari esker, besteak beste, artistaren gutun liburu bat ikertzeko aukera izan dute komisarioek. Bi urteko ikerketa lana izan da, Urangaren jaiotzaren 150. urteurrena buruan. Ordea, urte bat gehiago itxaron behar izan arren, ostiralaz geroztik ikus daiteke Elgetako bohemioaren lana «Bakarleku espirituala» «Erakusketaren izena nahasgarria izan daiteke», ohartarazi du Gonzalez de Aspuruk. Elgetako bohemioa izenburua bitxia izan daiteke Gasteizen jaiotako pertsona bati buruko erakusketa batean. Bitxikeria hori Pablo Urangaren bizitzaren ezaugarria da, ordea. Ana Arregik gogorarazi nahi izan du Gipuzkoako herri horrek margolariarentzat izan zuen garrantzia. «Elgeta Urangaren bakarleku espirituala izan zen». 1898 eta 1906 artean bertan bizi izan zen, eta Arregik azaldu du herriko bizimodura «bikain» egin zela. Parisen arrakasta lortzen ari zen unean erabaki zuen Urangak Elgetara itzultzea, eta ordura arte beste leku batzuetako ohiturak islatzen zituen, baina Euskal Herriko ohiturak islatzen hasi zen, herri kiroletatik elizkizunetara arte. Gasteizen jaio, eta Elgetarekin harreman berezia izan zuen arren, Urangak hamaika lekutan landu zuen bere ibilbidea. Jerez de la Fronteran eta Madrilen (Espainia) ikasi zuen Parisera joan aurretik. Donostian zendu zen. 2012ko maitzaren 20a, igandea berria 31 ‹ Publizitatea Audi Teknikaren aitzin-aitzinean 32 berria 2012ko maiatzaren 20a, igandea Plaza › Kultura ‘Lawless’-i harrera Gandhik euskaldunengan ona egin diote izan dezakeen esanahia aztertu du ‘Jakin’ aldizkariak Cannesko jaialdian Agosti Xaho eta Juan Goianarte idazleen bizitza ere ikertu dute aurtengo bigarren zenbakian John Hillcoatek zuzendu du filma, eta AEBetako Lege Lehorrari buruzko istorio bortitza da Erredakzioa Donostia Agentziak Cannes Mahatma Gandhik euskaldunengan izan dezakeen esanahia eta garrantziari buruzko irakurketa baten hastapena egin du Pruden Gartziak. Hori da, esaterako, Jakin aldizkariaren aurtengo bigarren zenbakiaren gaietako bat— 189.a da guztira—. Aldizkariak kasu honetan ez du gai nagusirik jorratu. Hartara, lau artikulurekin osatu dute Gaiaksaila. Agosti Xaho eta Juan Goianarte idazleen bizitza aztertu dute beste bietan, eta laugarrengoan, berriz, postmodernitateak euskal literaturaren esparruan izan duen isla ikertu dute . Gartziak Gandhiren ibilbidearen bi alderdi jorratu ditu bere lanean. Batetik, identitatearen auzia. Horretan, protagonistaren britainiar eta indiar identitatearen arteko gatazka aztertu du. Bestetik, hizkuntz arazoan ere arakatu du; izan ere, gujaratera bere ama hizkuntzaren alde egiten zuen Gandhik. Bigarren artikulua da Gandhiri buruzkoa. Aurrenekoan Xaho (Atharratze, 1811-Baiona,1858) idazle eta politikariaren bizitzari eta ibilbide intelektualari gainbegiratua egin dio Xabier Zabaltzak. Hiru alderdik gorpuztu dute artikulua: historiari buruzko ikuspegiak, euskal kulturaren jatorriari eta izaerari buruzko ikus- Alkohola debekatu zuten AEBetan 1920 eta 1933 artean. Lege Lehorraren garaia zen. Sasoi hartan girotu du John Hillcoat zuzendari australiarrak Lawless filma. Cannesko zinema jaialdian aurkeztu zuen atzo, sail ofizialaren barruan, eta irudiak oso bortitzak izanagatik, oso harrera ona egin zioten. Benetako gertaeretan oinarrituta dago gidoia, eta Nick Cave musikaria da haren egilea. Urrezko Palma irabazteko lehiatu den beste filmeetako bat Cristian Mungiu errumaniarraren Beyond the hills da. Emakumezkoen komunitate erlijioso bateko kide baten istorioa kontatzen du, eta egun Errumaniak duen egoerak pisu handia dauka filmean. 2007ko Urrezko Palmaren garaileari — 4 Luni, 3 Saptamini si 2 Zile film lehorrarekin irabazi zuen—, baina, ez zioten Hillcoati bezain harrera ona egin atzo. Australiarrak adierazi zuen prentsaurrekoan bere filmaren eta gaur egungo egoeraren artean «paralelismoak» egin daitezkeela. «Segurtasunik eta egonkortasunik ezaren garaian bizi gara». Filmak irudikatzen duen sasoian bezala, alegia. «Eta horri gehitu krisi ekonomikoa eta politikoa». Iruditzen zaio, gainera, zinemagileek «nolabaiteko lilura» senti- Mahatma Gandhi ekintzailea. BERRIA moldeak, eta ideologia politikoak. Iraitz Urkulok osatu du hirugarren artikulua, postmodernitateak euskal literaturan izan duen islari buruzkoa. Hori egiteko, euskal narratibaren bi lan xehetu ditu: Gonzalo Etxagueren Ahots bilduma (2003), eta Jon Martinen Ero (2008). Laugarren eta azken artikuluan Juan Ramon Zabala Juan Goianarte (Arrasate, 1900-Goyena, Argentina, 1967) idazle eta argitaratzaile arrasatearraz mintzo da; XX. mendeko euskal diasporaren protagonistetako baten bizitzaz eta obraz, hain zuzen ere. Goianartek Argentinan garatu zuen bere lana, eta haren biografia osatzen saiatu da Zabala. Egunen gurpilean sailean, berriz, azken hilabeteetako berrien iruzkinak egin dituzte Haize Barcenillak (artea), Inaki Irazabalbeitiak (teknozientzia), Goizalde Landabasok (literatura), Lionel Jolyk (soziolinguistika) eta Josu Larrinagak (glokalia). tzen dutela halako garaiekin. Filmari ukitu bortitza emateko ahaleginean, westernaren eta mafiaren estetikak nahastu ditu australiarrak. Matt Bondurant estatubatuarrak bere aitona eta osabei buruz idatzitako The Wettest County in the World liburuak eman zien gidoirako beharrezko bazka. Cavek esan zuen filmerako material guztia liburu horretan zegoela, «harrigarria» zela, eta «amets baten modukoa» izan zela gidoia osatzea. «Liburu horrek sentimentaltasuna eta biolentzia gordina lotzen ditu». Krudeltasuna da filmaren bereizgarri nabarmenenetako bat, eta ugariak dira odolez beteriko eszenak. Hiru anaia dira protagonistak. Alkoholarekin trafikatzen dute, eta kontu horrek auzi horretaz arduratzen den agentearekin jarriko ditu aurrez aurre. Guy Pearce aktorea da agente hori. Bestela, Tom Hardy eta Shia LaBeouf dira protagonista nagusiak. Egoera zail batean Mungiuren filmako protagonistak ere egoera zail bati aurre egin beharko dio. Haurtzaroko lagun bat (Alina) atzerritik bueltatuko da, baina Voichita komunitate erlijioso itxi bateko kidea da. «Amodioari buruzko film bat da; amodioagatik jendeak egin dezakeenari eta bazterrean uzten dugunari buruzkoa ere bai», adierazi zuen Mungiuk prentsaurrekoan. Jaialdiaren laugarren egunean, gaur, Michael Hanekeren Amour emango dute. Ramon Agirre donostiarrak protagonistaren lagunaren rola jokatzen du. 2012ko maiatzaren 20a, igandea berria 33 ‹ Publizitatea 34 berria 2012ko maiatzaren 20a, igandea Plaza › Kultura Literatura D Georges Perec idazle frantziarra, tren batean, aldizkari bat irakurtzen. BERRIA Georges Perec da, hainbaten ustez, XX. mendeko idazlerik interesgarri eta irudimentsuenetako bat. 30 urte joan dira hil zenetik, baita gehien laudaturiko lana —‘La vie mode d’emploi’— antzerkirako egokitu ziotenetik ere. Bizitza bizitzeko eskuliburua Ion Olano Carlos J akina denez, Raymond Queneau eta François Le Lionnais kideekin batera, OULIPO taldea osatu zuen Georges Perecek (Paris, 1936- Ivry-surSeine, 1982 ). Estilo eta gramatika arauak konbinatzearen poderioz, literaturaren potentzialtasuna ikertzea zuten helburu, narraziorako aukerak zabaltzeko betiere. Joko oulipoarren emaitza dira La disparition(78.000 hitzeko lanean, ez zuen «e» bakarra idatzi, frantsesez gehien erabiltzen den hizkia izanagatik), Les revenentes (kontrako lana egin zuen eleberri horretan, «e» bokala soilik erabiliz) eta bere lanik ezagunena: La Vie mode d'emploi. Hogei urte zituelarik bururatu zitzaion ideia hori. Lehenengo pasarteak 1967an idatzi zituen, eta bi urte geroago asmatu zituen kontakizuna gidatuko zuten legeak. 1972an amaitu zuen lehendabiziko zirriborroa, eta idazlanaren azken bertsioa, berriz, hogei hilabetean idatzi zuen: 1976ko urritik 1978ko apirilera. Urte hartan bertan argitaratu, eta Medicis saria jaso zuen Perecek. Horri esker, idaztetik bizi ahal izan zen bizi artean; handik lau urtera hil zen, biriketako minbizi baten ondorioz. Simon-Crubellier kale imajinarioko 11. zenbakian kokatua, eraikin baten bizitza deskribatu nahi zuen Perecek, momentu batean izoztuta: 1975ko ekainaren 23an, iluntzeko zortzietan. Preseski, une hartan hiltzen da liburuko pertsonaia nagusietako bat: Percival Bartlebooth. Puzzle bat bukatzeko zorian da, hutsune bakarra falta zaio, X itxuraduna. Hiltzen den unean eskuan eusten duen piezak, alabaina, W itxura du. Fatxada erauzita marraztu zuen eraikina Perecek, Francisco Ibañez komikilari espainiarrak 13 rue del percebe lanetan irudikatzen zuen moduan. «Amorragarria zatekeen eraikina deskribatzea, gelaz gela eta pisuz pisu. Baina atalen segida ezin nuen utzi zori hutsaren esku. Orduan bururatu zitzaidan printzipio bat erabiltzea, xake jokalariek ederki ezagutzen duten problema batetik eratorria: zaldikoaren poligrafia». Hala, eraikina100 laukitan banatu zuen—10 x 10—, eta, abiapuntua ausaz hautatu ondoren, lauki batetik bestera eraman zuen kontakizuna, xake-zaldiaren mugimendua eginez, lauki beretik birritan igaro gabe. Bitxikeria gisa, Perecen liburuak ez ditu 100 atal, 99 baizik. Idazleak berak zioenez, «295. eta 394. orrietan azaltzen den neskatxak du horren errua». Xehetasunik hutsaleneraino Atal bakoitzak leku edo gela bana hartzen du. Era metodiko, ia klinikoan deskribatzen ditu Perecek leku bakoitzeko objektuak, beren artean hierarkiarik eraiki Era metodiko, ia kliniko batean deskribatzen ditu leku bakoitzeko objektuak Askoren ustez, XX. mendeko erditik aurrera idatzitako maisulanetako bat da gabe. Estiloa lehorra suertatzen da maiz, notario edo polizia akta baten antzekoa. Izan ere, deskribatzen duenaren aurrean neutral jokatu nahi zuen idazleak. Leku, objektu eta pertsonen artean bereizkeriarik ez egitearren, denak deskribatzen ditu xehetasun maila berberaz. Askoren iritziz—Enrique VilaMatas eta Roberto Bolaño, esaterako—, Perecen eleberririk onena da La Vie mode d'emploi, XX. mendeko erditik aurrera idatziriko literatur maisulan handienetako bat. Liburua Raymond Queneauren oroimenari eskainia dago, eta Jules Verneren aipu batekin hasten da, Michel Strogoff nobelatik hartua: «Zabal itzazu begiak. Begira ezazu». Zenbait adituk Jan Potocki poloniarraren Manuscrit trouvé à Saragosse lanaren eragina antzeman diote. Potockiren lana, era berean, Geoffrey Chaucer-en The Canterbury Tales eta Mila gau eta bat gehiago lanekin alderatu izan dute. Milaka aipu biltzen ditu Perecen idazlanak. Batzuk bere horretan, eta beste batzuk, moldatuak. Post scriptum atalean dioenez, honako idazleen hitzak hartu ditu, beste askoren artean: Italo Calvino, Agatha Christie, Alfred Jarry, Malcolm Lowry, Vladimir Nabokov, Laurence Sterne, Unica Zürn eta Georges Perec bera. Ehunka leku eta objektu deskribatzearekin batera, askotariko istorioak kontatzen ditu, besteak beste: trapeziotik jaitsi nahi ez duen trapezistarena; sekula borrokarik irabazi ez zuen boxeolariarena; antzerkiarekin maiteminduta zegoen sukaldariarena; jokorik maiteena kendu zioten hamsterrarena; inoiz pozten ez zen jazzman-arena; hiru aldiz hil zuten bitxigilearena; biolin jotzaile jeloskorrarena eta, nola ez, puzzlegilearena. Kontuak kontu, atalez atal, makina bat objektu, jende eta istorio korapilatzen ditu kontakizunak, eta emaitza ez da inondik ere pilatze hutsa. Mosaiko baten pare, nobelen nobela josi zuen Perecek: ezin aberatsagoa, eta parekorik ez duena. Eraikina antzeztoki Joan den hilean, Jean Guerrin zuzendari, aktore eta irakaslea hil zen, 77 urteren jabe, ia bizitza osoa antzerki lanetan eman ostean. 1982an La vie mode d'emploi eleberria antzerkirako egokitu zuen, eta Perecek berak proiektuan parte hartu zuen. Bota behar zuten eraikin batean antzeztu zuten lana, eta Guerrinek berak zera zioen esperientzia hari buruz: «Gela bakoitzean, pisu bakoitzean, aktoreek Perecen testua antzezten zuten, eta ikus-entzuleak batetik bestera mugitzen ziren». 2012ko maiatzaren 20a, igandea berria 35 Kultura ‹ Plaza Literatura D Hirudia Lander Garro Idazlea Idazle borreroak ste honetan berriz hitz egin dute idazle zenbaitzuk beste idazleon isiltasunari buruz. Horretaz jardun dute urteetan eta urteetan ETAren kontra jarduteagatik ohoreak, sariak eta sosak zakuka jaso dituzten idazle eta kultur eragile kaskar guztiek. Literaturaz jarduteko foro batean, etika berriz aztergai. Eta ez inor laudatzeko, ez bada gu guztiok, euskal idazleok alegia, zaldien oinetara enegarrenez bultzatzeko. Zaldien oinetan, denok geure izuen gordelekuan ongi txertatuta daukagunez, ez daude zaldien ferrak bakarrik, badira beste mehatxu asko ere, esaterako kateak eta galerak, esaterako tormentua eta deserria. Mendeetan ikasi dugu, salaketaren hatza geureganatz zuzenduta ikusten dugunean, haren atzean zer dagoen. Eta idazleak dira errudunak zeintzuk garen esaten dihardutenak, gauez eta ezustean poliziak ager- A , tzen direnean ez daitezen atez tronpatu. Robert Brasillach idazle frantziarra oroitarazten didate Luisa Etxenikek eta Luis Haranburu Altunak. Naziek okupatu Frantzian, indar okupatzaileak kaleetan eta bazterretan juduen bila zebiltzan bitartean, idazleak jazarpen hura zuritzen eta laudatzen zuen. Naziek askatasuna eta justizia ekarriko zioten Frantziari eta munduari. Indartsuenarekiko lilurak itsututa bizi zen Brasillach, nazien parafernalia armatuak liluratuta. Naziak ez ezik, Franco ere laudatu zuen, eta faxista ttattarraren gorazarre egin zuen askotan. Pentsatzekoa da, beraz, Francoren polizia zen Guardia Zibilari buruz ere hitz goxoak idatzi zituela. Sinetsita zegoen garaipen totalean, baina aritmetikak huts egin zion, eta naziak ostikoka Frantziatik kanporatu zituztenean, idazlea atxilotu, eta, bere zerbitzuak behar undu osoa bere baserria dela uste ohi du baserritar harroak eta, bera alkate suertatzea, andregaia kendu zion etsaia zirikatzea, edo itsulapikoan sosak ugaltzea nahikoa zaio ordenamendu unibertsala aintzakotzat hartzeko, ez botetan zazpi lekoa gordetzen dituzten eta bota bere gainean jar dezaketen erraldoien, ez eta lotan munduak irentsiz airea zeharkatzen duten Zeruko kometen burrukaren berri izan gabe. Esnatu egin behar da Amerikan gelditzen den baserri muina. Ez dira hauek painelua buruan oheratzek sasoiak, armak burkoan bildurik baizik, Juan de Castellanosen gizonak bezala: (...). Asmoetako hodeia urratuko duen brankarik ez dago. Munduaren aurrean garaiz zabaldutako asmo kementsu batek korazatu eskoadrila gerarazten du, azken judizioaren bandera mistikoaren antzera. Elkar ezagutzen leihatu behar dira elkar Gerokoa erraza da, boteretsuaren arrazoiak ikastea baino ez zaie geratzen, eta arrazoiak, arma biltegiak handiak dituztenez, ez dira ugari nortzuk dira gaiztoak, nor edo nortzuk jarri beharko genituzkeen zerrenda beltzetan, galeretan, hilkutxetan. Esan dezatela guztien aurrean. Kito. Are gehiago eskatuko die: botereak berak egiten dituen zerrenda beltzak zuritu ditzatela. Gaizkileak benetan gaizkile direla ozen eta denen aurrean esan dezatela. Idazlea borrero bilakatuta. Hortik aurrera berdin zaie idazleak idazten segitu nahi duen edo oporrak Saloun pasa nahi baditu. Poetak esan zuen bezala, «Intxaurrondoko kalabozoetan nork ezagutzen du Hermann Broch?». Gauzak nola jarri diren ikusita, proposamen bat egin nahi nieke geure agintariei. Bilbon Arestiren estatua kendu zutenean geratu zen hutsunean jar dezatela Robert Brasillachen irudia, eta eska diezaiotela poema bat beren kamerako poetaren bati. Gustura egingo du. Biharko eskoletako testu liburuetan bere argazki zuri-beltzekoa agertuko da, ikasi beharreko idazle handien zerrendan. ANTZERKIA Euskeraz Tom Sharpe Pasarte hautatua WILT Jose Marti ‘Gure Amerika’ M bezala pagatzeko, fusilatu egin zuten, De Gaulle generalaren agindua betez. Akabo gaueko ezpata soinuaren aldeko ahots desafinatu hura. Goian egon bedi. Badu botere totalitaristak zerbait erakargarria berez eta merituz nabarmentzen ez diren idazleentzat. Hilezkortasun ukatuaren promesa. Idazlea izaki ahula eta galdua da, badaki gorputzaren bizitza laburraz, izu da, nahi luke bera ez bada bere testuak gera daitezen, bere izenak besteen memorian iraun dezan, baina distira eta artea falta du horretarako. Ai, zein zaila den idazle handien, ahanzturaren bazka ez diren ho- rien luma zorrotza imitatzea! Eta hilezkortasuna temaz eta gupidagabeki ukatzen zaienean, arrakasta hitzaren bidez lortuko ez dutela ikusten dutenean, horra non jotzen dute kas-kas munduaren gidaritza daukatenen atea. Gerokoa erraza da, boteretsuaren arrazoiak ikastea besterik ez zaie geratzen, eta arrazoiak, arma biltegiak handiak dituztenez, ez dira ugari. Ez ditu arrazoiak behar armak dituenak. Botereak, bestalde, ez du haiengandik edertasunik espero, ez die ezinezkorik eskatuko. Gauza bakarra eskatuko die: salaketaren hatza erabil dezatela. Nor edo Zuzendaria Garbi Losada Moldaketa José Antonio Vitoria eta Garbi Losada ezagutzen ez duten herriak, elkarrekin burrukatuko dutenen gisara (...). Adorea bakarrik faltako dute zazpikiek. Zazpikiak bait dira beren herrialdean federik ez duten gizonak. Beraiek adorerik ez dutelako ukatu egiten diote urkoari (...). SAIAKERA (ZATIA) pEgilea: Jose Marti. pItzultzailea: Begoña Montorio. pJatorrizko hizkuntza: Gaztelera. pUrtea: 1891ko urtarrila. pItzulpenaren urtea: 1991ko maiatza. pArgitaletxea: Susa-ren aldizkaria. pAurkezpena: Jose Marti kazetari, poeta eta filosofo kubatarraren heriotzaren 117. urteurrena bete zen atzo. Kubako Alderdi Iraultzailearen sortzailea izan zen, besteak beste. 1891n Nuestra América saiakera politiko eta filosofikoa idatzi zuen. maiatza 23, 24 BILBOKO KORAL ELKARTEAREN 125. urteurrena Zuzendaria Julio Gergely Bilboko Koral Elkartearen Kontserbatorioko Abesbatza Bilboko Orkestra Sinfonikoa Zuzendaria Günter Neuhold maiatza 26 Jarrai gaitzazu: www.teatroarriaga.com 36 berria 2012ko maiatzaren 20a, igandea Plaza › Kultura Literatura D Bertsioen garaia Iratxe Esnaola G utxi izango dira Euskal Herrian Oscar Wilden lana Aitor Aranak adinako arretaz landu dutenak. Idazle irlandarraren hainbat lan euskaratzeaz gain, 2009ko Irun Hiria saria eskuratu zuen Wilden biografia nobelatuz, Oscar eta Sebastian lanarekin, hain zuzen. Dorian Grayren Erretratua-ren bertsio libre batekin datorkigu orain. Betiko gaztetasuna lortzearen truke arima saltzen duen gaztearen narrazioa irakasgai moral moduan interpretatu izan da. Juzgu moraletik ihes egindakoek beldurrezko kontakizuntzat ere hartu izan dute. Eta, hirugarrenik, gay eleberri aldetik ere aztertu izan da. Aranaren iritzian, armairuan idatzitako gay eleberria da. Legazpiar idazleak modalitate librean birmoldatu du istorioa, galdera honi erantzunez: nolako eleberria idatziko zuen Wildek bere garaia gurearen modukoa balitz gay askapenari dagokionez? Bazterreko identitate disidenteok erreferente bilaketa egin izan dugu literaturan, kultura hegemonikotik ihes egiten zuten obren bila. Baina erreferente bilaketaz gain, lerro artean irakurtzen ikasi behar izan da garai bakoitzak idaztea debekatzen zituenak eta modu disimuluzkoan txertatzen zituztenak atzeman nahian. Ariketa hori bera gainditu eta osatzen duen jolasa da obra hau, nire iritzian. Estatuan argitaratutako Las razones de Jo eleberria gogorarazi dit, Louisa May Alcott idazlearen Litlle Women eleberri ezagunarekin Isabel Franc idazle kataluniarrak egin zuen esperimentua. Liburuko lau alabetatik Josephine hautatu eta haren bertsioa egiten du, gizonekiko autonomo eta lesbiana bihurtuz. 20 kapitulu dituen bertsioaren egiturari eutsi dio Aranak, eta, ahal zuen neurrian, kapitulu bakoitzaren hasiera eta amaiera ere bai, esaldiak bere horretan utziz. Wilden lana berrirakurri ondoren ekin diot bertsioari, eta uste dut asko laguntzen diola haren egiturari eutsi izanak, agertokiak eta zenbait elkarrizketa emanak baitaude, baita elkarrizketa gaiak ere. Izatez, hitzez hitz kopiatutako pasarteak badira (epigrama ezagunak, tartean). Trama talentuz eta graziaz eraldatu du, alabaina, eta eleberri entretenigarria osatu. Dorianen inguruko bi protagonista nagusiekin sexualitatearen gaineko bi ikuspuntu azaleratu ditu. Lord Henry Wotton gay ezkondu bihurtu du, eta Basil Hallward artista armairuan gorde. Biak maritxu, aurrenekoa ondo pasatzea beste erantzukizunik ez duen sexuketa askearen alde badago, bigarrena maitasun erromantikoaren harian korapilatzen du. Esan gabe doa Dorian gazteak eta eleberriak ze norabi- ‘DORIAN GRAYREN EGIAZKO ERRETRATUA’ pEgilea: Aitor Arana. pArgitaletxea: Txalaparta. de hartzen duten. Nobela pornografiko bihurtuan originaleko pasarte tragikoak kendu eta Sadeko Markesaren kontakizuna balitz bezala, eszenan sartzen den pertsonaia orok (emakumeak ez badira) sexuketan amaitzen du. Familiako kideen arteko harremanak normal gertatzen dira eta, sexu molde ugariren artean, fistingak eta prostata bidezko orgasmoak ez dira falta. Umorearen atzetik jardun da egilea, eta amaiera arte hari eutsi. Erretratua, Wilden lan originalean gertatu bezala, eraldatu egiten da, eta Dorianek gazte iraun nahi duela erreklamatuko du, baina zera pikanteago bat gehituz, horretarako arima saltzeko prest. Erretratuaren aldaketak, gainera, perturbazioa eta isolamendua ekarri beharrean distrakzioa eta poza dakarzkio. Auto adorazioaren eta narzisismoaren joera hartzen du tarteka, gaztetasuna eta edertasuna laudorioz betez. Egungo jendartearen ispilu izan nahi? Lord Henry Wottonen presentzia originalean baino urriagoa da, protagonismoa galtzen du, beraz, baina esan bezala, haren epigramek liburua zipriztintzen dute eta umorezko tonu orokorrari eta irakurketa atseginari lagun egiten. Poeta? Kantaria? Bertsolaria? U rretxindorra tapa gogorrekin eta luxuzko edizioan kaleratu den 40 orrialdeko album ilustratu bat da. XX. mendeko Frantzian kokatua dagoena eta, nahitaez, Jaques Tatiren Hulot jaunaren oporraldiak (Les vacances de monsieur Hulot, 1953) gogora ekartzen duena. Esan behar da edizioaren itxura retroak asko laguntzen duela horretan, bai eta kontakizuneko pertsonaia heldu bakarrak, kapela, traje eta pipadun gizaseme guztiz tatiar horrek. Istorioa udako haur barnetegi batean gertatzen da. Kontakizun xumea da, eta tentsioa zein korapiloa mezu anonimo batzuek eta euren idazleak sortzen dute. Hitz neurtuan idatzitako anonimo horiek, banan-banan, haur bakoitzarengana iritsiko dira, barnetegiko giro erlaxatua guztiz aztoratzea lortu arte. Bakoitzaren ezaugarriak azpimarratzen dituztelarik idatzita daudenez, neurriaren zein errimaren zan- tzuei erreparatuta, poesiarako zaletasuna duen norbait izan behar duela baino ez dakite. Irakasleak ere —pipa, kapela eta trajea dituen gizon tatiarra— bere mezua jasoko du («Jatorra da eta maleziarik gabea, / baina zaldi gainean ez hain trebea. / Beti umore onean, ez da haserretzen, / nahiz umeak ez diren hain txintxo portatzen. / Zuhurra eta apala, ez zurruna / hori da Jakob jauna, gure arduraduna.»). Mezuek ez dute inor iraintzen, baina, bistan da, jakin-mina izugarria da. Hala, pertsonaia ezkutua agertzean burutzen da istorioa, lotsatia bezain kantari ona den mutikoa, Urretxindorra ezizenez ezagutzen dutena, ezagutzen dutenek. Eta «ezagutzen dutenek» diot ezen, antza denez, barnetegiko haren kideetako inork ez baitzuen harengan erreparatu ordura arte. Beraz, Urretxindorra-k bere burua kanta bidez aurkezten die, eta hala amaitzen da istorioa. Liburua iradokitzailea gertatzen da, iragana berrasmatuaz sortutako unibertso paralelo ba- Geoge Milton eta Lennie Small arrantxo bateko langile alderraien istorioa kontatzen du. Beheraldi Handiaren garaian girotutakoa, bi pertsonaiek Kaliforniako lurrak zeharkatuko dituzte lan bila, eta inguruan miseria baino ez dute aurkituko. Elkarrizketa azkar eta ugarirekin osatutako klasiko bat da. ‘MARTA ISPILUAREN AURREAN’ pEgilea: Teresa Calo. pArgitaletxea: Elkar. pItzultzailea: Mitxel Murua. G Haur eta gazte literatura Imanol Mercero ‘SAGUAK ETA GIZONAK’ pEgilea: John Steinbeck. pItzultzailea: Iñigo Errasti. pArgitaletxea: Alberdania. tean kokatzen gaituena eta irudimena haizatzeko parada ezin hobea eskaintzen diguna. Ilustrazioa ederra da, hitzaren esanahi artistikoan, horiaren, gorriaren eta berdearen konbinazio oso natural eta iradokitzaileetan sortutako figura goxoekin, narrazioarekin guztiz bat egiten duena eta kontakizunaren pisua hartzen duena. Perspektiba aldaketa ‘URRETXINDORRA’ pEgilea: Sebastien Perez pItzultzailea: Jose Antonio Sarasola. pIlustratzailea: Benjamin Lacombe. pArgitaletxea: Ibaizabal. asko egiten dira, azken urteotan ilustratzaileen artean nagusitzen ari den begirada motarekin bat eginez. Kontakizunaren haria ulertzeko frantsesez idatzi dela kontuan hartu behar dugu. Hizkuntza hartan urretxindorra hitza kantari zein poeta ona den pertsona izendatzeko erabiltzen baita, istorio honetako protagonistaren antzera. Euskararako itzulpenean poesia gehiena gaztelaniazko pareadoen antzera eman zaigu, salbu azken bertsoa, zortziko handian dagoena. Gidoia ez zait oso sinesgarria iruditu, baina, tira, ume lotsati batek bere burua aurkezteko barnetegi-kideak antzoki batean bildu eta oholtzara kantatzera igoko dela sinisteko gai bazara, ba, ez dugu berdin pentsatuko. Dena den, onena amaieran ez baizik bidean dagoela dioen ideiarekin bat egiten du liburu honek, zeren liburu honekin korapiloa askatu aurreko guztian gozatzen delako. Zortzi bat urtetik aurrerako irakurleontzat gomendatua dator. Anorexiaren gaia umorez landu duen antzezlana da. Marta 17 urteko nerabe anorexiadun bat da. Hilda dagoena. Bakarrizketa batean, baina, bere bizitzaren azkeneko hilabeteen berri emango du. «Mundu horretan» sartzeko ideia kendu nahi die obraren egileak nerabeei. ‘ELURRA GALTZA MOTZETAN’ pEgilea: Gabriel Korta pArgitaletxea: Autoedizioa. Batez ere, bakardadeari buruz hausnartu nahi izan du Kortak poema liburu honetan. «Askatasunaren prezioa» bakardadea dela esaten du. Guztira, 100 bat poesia bildu ditu, eta horietako batzuei, gainera, berak egindako irudiak gehitu dizkie. Bere ibilbideko bosgarren liburua du. 2012ko maiatzaren 20a, igandea berria 37 Bizia ‹ Plaza Jean Clottes q Historiaurrean aditua Paleolitoko gizakia ulertzeko, Jean Clottesen ustez, tradizioak gaurdaino gorde dituzten herrien ikuspegira gerturatu behar da. «Haitzuloetako margolanek naturaz gaineko botereak zituzten» Adrian Garcia Irun Historiaurrea da Jean Clottesen (Esperaza, Frantzia, 1933) bizitzako zaletasuna. Paleolitoko Homo sapiens gizakiak haitzuloetan eginiko margolanak ikertu ditu urte luzez, eta gai horretan aditua da. Frantziako Kultura ministerioarentzat aholkulari lanak egin ditu, baita Eusko Jaurlaritzarentzat ere. Ekain, Altxerri eta Santimamiñeko haitzuloak Unescoren Gizateriaren Ondare gisa sailkatzeko berebiziko garrantzia izan zuten haren txostenek. Egunotan Euskal Herrian ibili da, Biltzar Atlantiarraren harira. Txamanismoa Paleolitoko haitzuloetan hitzaldia eman du Irungo Ficoba erakustazokan. Zergatik margotzen zuten Paleolitooko gizakiek haitzuloetan? Ezinezkoa da ziur-ziur jakitea. Nire hipotesia honako hau da: haitzuloetako margolanak naturaz gaineko boterez gainezka zeuden. Botere hori taldearen eguneroko arazoak konpontzeko erabiltzen zuten: gaixotasunak artatzeko zeremoniak egiteko, mito eta historia sakratuak ondorengoei transmititzeko, ehiza ona magiaren bidez opatzeko, abiatze zeremoniak egiteko... Txamanismoa normalean herri ehiztariei loturiko erlijioa da. Tradizioak egundaino gorde dituzten herri ehiztari askok ere txamanismoa praktikatzen dute. Kobazuloak, beraz, erriturako tenpluak ziren? Lur azpiko munduari, esaterako, beste mundua edo izpirituen mundua deitu izan diote. Bi jarrera har daitezke horren inguruan: barrura sartu, ala ez sartu. Xede praktiko batekin sartzen zen barrura Paleolitoko gizakia; botere hori era praktikoan erabiltzeko. Zeremoniak haitzulo barruan egiten zituzten. Animalia itxurako harkaitzetan margotzen zuten, eta, boterea zuelakoan, arroka ukitzen zuten, izpirituekin harremanetan jartzeko. Normalean kanpoaldean edo haitzuloen sarreretan bizi ziren, baina inoiz ez barrualdean. Zertan oinarritzen duzu hipotesi hori? Historiaurreko margolanak mendebaldeko XXI. mendeko ikuspuntutik aztertzen baditugu, historiaurreko gizakiak pentsatzen zuenetik oso urruti egongo gara. GARI GARAIALDE / ARGAZKI PRESS Inoiz ez dugu haien pentsatzeko era ezagutuko, baina, ahalik eta gehien ulertzearren, orain oso gutxi arte ehiztariak izan diren eta euren tradizioak orain arte gorde dituzten herrietara hurbildu behar dugu. Afrikan, Australian, Ameriketan eta Asian badaude horrelako herriak. Herri tradizional horiek mundua nola ikusten duten ulertu behar dugu, haitzuloetako gizakiak nola pentsatzen zuen jakiteko. Margolanak egiteaz arduratzen zen pertsona bat al zegoen? Nire ustez, margolanak egiten zituen pertsona espezializatu bat zegoen. Ekain haitzuloan, esaterako, ezin hobeki marrazturik eta margoturik dauden zaldiak daude. Europa osoko haitzulo guztietan aurki daitezke kalitate handiko margolanak. Horrelako margolan bikainak egiteak trebetasun handia eskatzen du. Mar- golanak egiteko aukeratzen zuten jendea oso trebea zen, eta pentsatzen dut teknika baten ikasketa zegoela aurretik. Horrela azal daiteke toki askotan kalitate handiko margolanak egotea. Zer material eta teknikak erabiltzen zituzten? Horretaz ziur hitz egin dezakegu, laborategietako frogak baitaude. Gorriz marrazteko hematite izeneko burdin oxidoa erabiltzen zuten. Beltzarentzat, berriz, ikatza edo manganeso oxidoa erabiltzen zuten. Kolore zuriarentzat, grabatze teknika. Beste harri bat arrokan igurtziz gero, marka zuria uzten du. Oso ohikoak ez baziren ere, eskulturak ere egiten zituzten. Artista hutsak ziren. Praileaitzeko haitzuloari buruzko txostena egiteko eskatu zizuten. Ze egoeratan dago kobazuloa? Orain urte batzuk nire iritzia emateko eskatu zidaten. Haitzuloa ikusi nuen, eta, aditu gisa, nire iritzia eman nuen. Haitzuloa garrantzi handikoa da, nahiz eta margolanak txikiak izan. Inguruko harrobitik babestu beharra zegoela azaldu nuen nire txostenean. Haitzuloak ez daude inoiz bakarturik, multzo baten parte dira, eta, horregatik, ingurua ere babestu beharra dago. Euskal Herriko haitzuloek ba al dute Europako beste haitzuloekiko desberdintasunik? Ez, kultur testuinguru berean aurkitzen dira. Ez da edonolako gauza haitzulo baten barreneraino sartzea ilunpetan margolan batzuk egitera. Garai hartan, bai Altxerrin, bai Nerjan (Andaluzia, Espainia), eta bai Errumanian ere egiten ziren halako margolanak. Sinesmen mota berdina zen, erlijio mota berdina. 38 berria 2012ko maiatzaren 20a, igandea Plaza › Bizia Ezarian D Euskal Herriko animalia arrazak Pottokaren eta zaldi handiagoen arteko nahasketa bat da Euskal Herriko mendiko zaldia. Haren egoera leheneratzen eta kontrolatzen ari da pixkanaka. BIZKAIKO FORU ALDUNDIA Euskal Herriko mendiko zaldia suspertzeko bidean dagoen arraza bat da. 1999an arraza gisa onartu zutenetik, asko hobetu da haren egoera. Hainbat erakunde eta elkarte ari dira animalia horren alde borrokan. Zaldia, mendia berriz hartzen Lander Muñagorri Garmendia B ere garaian lanean hasi izan ez bagina, agian gaur egun Euskal Herriko mendiko zaldia desagertuta egongo litzateke», azaldu du Iñaki Uriartek, Bizel Bizkaiko zaldien elkarteko presidenteak. Egoskorkeriaz hasi ziren Uriarte eta beste hainbat bazkide Euskal Herriko zaldiaren ustiapena kontrolatu eta sustatu nahian. Egun, hazteko bidean dagoen zaldi arraza hori bultzatzen ari dira. «Gure mendietako bioaniztasuna hobetzen laguntzen du zaldi arraza hori sustatzeak eta kontrolatzeak; ez dago inongo zalantzarik». Gaur egun, bere onera etortzen ari da mendietako zaldia, eta Bizkaiko mendietan kontrol zehatzak egiten dizkiete. 2009an, Biz- kaiko mendietan, 274 abelburu zeuden. Egun, berriz, 480 zaldi daude. «Ez dago desagertzeko arriskuan; garbi dago hobetzeko bidean dagoela», Ikerne Zuluaga Bizkaiko Foru Aldundiko Nekazaritza saileko zuzendariaren hitzetan. Aldundia Bizelekin batera ari da lanean, bertako zaldi arrazaren aldeko borrokan. Euskal Herrian bertako lau zaldi arraza daude: pottoka, Nafarroako zaldikoa, Aurizko zaldia eta Euskal Herriko mendiko zaldia. Mendiko zaldia, ordea, nola bereizten da gainerakoengandik? Pottoketatik eratorritako arraza bat da. Pottokak edo euskal poniak handitu eta gorpuzkeraz sendotzeko erabilitako kanpoko zaldi arraza handi batekin nahastu zituzten. Beraz, bien arteko nahasketa bat da: «Arraza hobetzeko eta sendotzeko elkartu ziren bi zaldi mota horiek bere garaian», Uriartek azaldu duenez. Mendian topa daiteke zaldi mota hori, eta haragitarako erabiltzen da, batez ere. Gaur egun, Arabako mendietan dago hedatuena zaldi arraza hori, «han lehenago hasi baitziren zaldia babesteko lanetan», azaldu du Uriartek. Zehazki, 1999an lortu zuten Arabako abeltzainek Euskal Herriko mendiko zaldia arraza gisa onartzea. «Ordura arte, mendian zegoen beste zaldi bat gehiago zen». Euskal Herrian, ustiatzeko eta lanerako erabiltzen ziren, baina ez zegoen arraza gisa onartuta. «Hainbat ikerketa egin behar izan ziren, eta, azkenerako, onartu egin zuten», Zuluagaren arabera. Arabako ganaduzaleak hasi ziren zaldiaren alde lan egiten, eta, hori dela eta, hasiera batean Arabako mendiko zaldia izena izan zuen arrazak. Gaur egun, ordea, Bizkai eta Gipuzkoan ere ari dira arraza leheneratzeko eta kontrolatzeko lanetan, beraz, «izena orokortu egin zitzaion», azaldu du Uriartek. Arraza gisa onartu zen urtean, Europatik diru laguntzak jasotzen hasi ziren arabarrak. Horregatik hasi zen han zaldiaren leheneratzea beste tokietan baino lehenago. Gipuzkoan, 2008an hasi ziren arraza babesteko egitasmoetan, eta Bizkaian, urtebete geroago. «Denbora tarte horretan, egoera asko hobetu da». Elkarkidetza aldundiarekin Badira lau urte Euskal Herriko mendiko zaldien arraza leheneratzeko elkartea sortu zela Bizkaian. Ugartek hala azaldu du: «Behin eta berriro eskatzen genion aldundiari lan horretan laguntzeko, baina ez ziguten aukerarik ematen, baldin eta ez bagenuen elkarte bat sortzen». Horrela sortu zuten Bizel elkartea. Orduz geroztik, bien arteko harremana ona izan da, eta, hiru urtean, elkarkidetza ona izan dute. Gaur egun Gorbeia inguruan, Urkiolan, Oizen eta beste hainbat mendi ingurutan jaiotzen diren zaldien zerrenda zehatza daukate. «Ezinbestekoa izan da hori Bizkaiko zaldiaren ekoizpena orekatzeko», Zuluagak adierazi duenez. «Elkartea sortu aurreko urteetan, sektorea desorekatuta zegoen, erabat». Abelburu bakoitzaren truke ordaintzen den prezioan sumatu dute hobekuntza ekoizleek: «Azken urteetan igo egin da; positiboki sumatu dugula esan daiteke». 2012ko maiatzaren 20a, igandea berria 39 Bizia ‹ Plaza Ezarian D Euskal Herriko animalia arrazak Aurrerantzean, gainera, lanean jarraituko dute bi erakundeek. «Aurten, aldundia bereziki saiatu da arrazaren alde», Zuluagaren esanetan. Izan ere, Nekazaritza sailak aurten jarri du estreinakoz tokiko animalien laguntza lerroan Euskal Herriko mendiko zaldien arraza hori. Denetara, 1.660.000 euro jarriko ditu nekazaritza eta ingurumeneko laguntzetan. Hortik zerbait lortu ahal izango du, beraz. Horrez gain, Ferrari dekretuaren barruan onuradun gisa ere badago; hau da, tokiko animalien lanketa estentsiboarentzat erabilitako diru laguntzaren barruan ‘‘ Gure mendietako bioaniztasuna hobetzen laguntzen du zaldi hori sustatzeak» IÑAKI URIARTE Bizel elkarteko presidentea «Bizkaiko zaldiaren ekoizpena orekatzeko, ezinbestekoa izan da mendiko arraza hori» IKERNE ZULUAGA Bizkaiko Aldundiko Nekazaritza saileko burua dago zaldi arraza hori Bizkaian. «Etengabe handituz doa modu estentsiboan eta ingurumena errespetatzen duten ekoizpen modu iraunkorren bidez kudeatzen diren abelburu zein hektarea kopurua», Zuluagaren esanetan. Bi elkarteen arteko elkarkidetzari esker, Euskal Herriko mendiko zaldiaren egoera hobetzen ari da Bizkaian. Uriartek zehaztu duenez, «garrantzitsua da bertako animalia arraza sustatzea, aberasgarria izan baitaiteke». Hiru urteren ostean, ia bi aldiz handiagoa da abelburu kopurua, eta espero dute bide horretan jarraitzea. Miguel Angel Garcia-Diegok Laudioko oiloa berreskuratu du, eta inguruko baserritarren artean zabaltzen ari da. Orain dela gutxi ia desagertuta zegoen arren, ia bost urtean egoera bideratu dute. Euskal oilotik, Laudiokora L.Muñagorri Garmendia B ost urteko lanaren ondoren, Laudioko oiloa leheneratzeko prozesuan dagoela uste du Miguel Angel Garcia-Diego Eoalak euskal oilo eta antzarren hezitzaileen elkarteko presidenteak. «Euskal oiloa arrazaren barruan dagoen oilo mota bat da, arraza bat bainoago», dio. Sodupen (Gueñes, Bizkaia) du baserria Garcia-Diegok, eta urte luzez aritu da euskal oiloaren inguruan lanean. Besteak beste, euskal oiloaren barruan dauden hainbat mota hezten ditu, desagertzeko arriskuan daudenak: oilo gorria, beltza, leposoila, eta euskal antzara. Urteetan aritu da oilo horiek hezten. «Esperientziari esker, ohartu nintzen lantzean behin lumadi horail iluneko txitak jaiotzen zirela arraza horietatik». 2007an, txita horiek gainontzekoengandik bereizten hasi zen. Horrela hasi zen Laudioko oiloa indarberritzen. Hegazti mota horren izenak berak argi uzten duen bezala, Laudioko oiloak Araban du jatorria. «Euskal oiloen artean dokumentatu zen lehenengoa da», azaldu du Garcia-Diegok. Juan Manuel Urkixo Loriana eta Urkixoko markesari esker da hori. XX. mendean, hegaztizaintzak indar handia zuen, eta Urkixo markesak arlo horretan sekulako interesa zuen. Haren familiak Laudion zuen jauregi batean, hegaztientzako instalazioak jarri zituen, eta inguruko baserrietatik ibili zen, oilo ugaltzaile one- Laudioko oiloaren bereizgarrietako bat lumadiaren kolorea da: horail iluna du. EOALAK nen bila. Denbora luzez bilketa lanean aritu ondoren, Laudioko oiloa lortu zuen azkenean. «Bereizgarrien artean, oiloaren lumadiaren kolorea azpimarratu beharko litzateke», adierazi du Garcia-Diegok. Oiloa, erakusgai Hautaketa prozesu horren ondoren, Laudio inguruko hainbat baserritarren artean banatu zuen oilo mota hori, eta 1925ean amaitu zuen betebeharra. Urte hori baino lehen, ordea, 1923an, lehen aldiz erakutsi zuten Laudioko oiloa hegazti erakusketa batean, Madrilen. Nazioarteko beste hainbat erakusketatara ere eraman zuen Urkixoko markesak oilo mota hori. Horien artean, 1933an Erroman egin zen nazio- arteko erakusketara. «Onarpen handia jaso zuen, gainera». Laudio inguruan, hedatuta egon zen oiloa, baina 1940ko hamarkadan beheraldi bat izan zuen. «Baserritarrak industriara joaten hasi zirenean, arraza industrialagoak ekarri zituzten, eta ia desagertzera iritsi zen», azaldu du Garcia-Diegok. Orain, Laudioko oiloa hedatze prozesuan da. Oilo mota horretako hainbat ale bildu zituen, eta inguruko beste hainbat pertsona- ri eman zizkien, haiek ere hez zitzaten. «2010ean, zenbait sorta banatu nituen Eolak elkarteko kideen artean. Horrela, leheneratze prozesua bermatu egiten da». XX. mendean, Laudion hainbat erakusketa eta lehiaketa antolatu ziren oilo mota hori sustatzeko. 2011. urteaz geroztik, berriz hasi dira antolatzen Laudioko eta euskal oiloen erakusketak. «Leheneratzea apurkakoa baina segurua ari da izaten». r Zakilixut Antropologian eta etnologian aditua da Jose Dueso; asko ikertu du sorginen eta mitologiaren inguruan, eta horren adibide dira idatzi dituen dozenaka liburuak. guztiak hil edo epaitu. Hemen ez ezik, ondorio hori beste leku batzuetan ere atera zuten. Beste leku batzuetan? Askok uste dute sorginen kontua batez ere Euskal Herrikoa zela... Ez, ez! Askotan, Euskal Herria irla kulturaltzat hartzen da, baina hori ez da egia. Ustez gure-gureak ditugun kondairak Europa osoan agertzen dira, eta sorginekin, berdin. Begira, adibide modura esango dut XV. mendean bi domingotarrek idatzitako Malleus Malefic Arum eskuliburua Europako inkisidore gehienek hartu zutela oinarritzat, eta, beraz, istorio guztiak errepikatu egiten dira: sorginak katu beltz bihurtzen zirela, pixa egin eta lainoak sortzen zituztela... Deituretan zegoen aldaketa bakarra: hemen sorgina Etxeberria zen, eta Alemanian, Schrader. Orduan gezurra da euskal kultura bakartua egon dela... Erabatekoa. Esaterako, hain euskalduna den trikitia italiarrek ekarri zuten trenbidea eraikitakoan. Baina antzina ere komunikazioa bazegoen he- Jose Dueso «Izan nahiko genukeena eta ezin garena izan irudikatzen dute sorginek» emakumea sorginarekin lotu eta izaki beldurgarria zela zabaldu zuten. Izan ere, sorginek ikara ematen zuten, ustez naturaz gaineko gauzak egiten zituztelako, nahiz eta berez jende arrunta izan. Badakizu, gizartea nahi bezala mantentzeko etsaiak asmatu behar dira. Gaur egun ere gauza bera gertatzen da, krisia da gaurko sorgina. Testuinguru hartan kokatu behar da, beraz,inkisizioa? Tira, hor ere uste okerrak zabaldu dira. Sorginen heriotzen %99 botere zibilak bultzatu zituen. Inkisizioak sorginak hil zituen, bai, baina oso gutxi proportzioan. Inkisizioak berak, gainera, sorginen gaia alde batera uzteko esan zion Elizari, luzera erakundearen izen ona zikintzeko arriskua baitzegoen. Azken batean, jende askok zuen naturarekin harremana, eta asko har zitezkeen sorgintzat, baina ezin ziren ia herritar «Mitologia hilda dagoen erlijio bat da, eta gaurko erlijioak biharko mitologiak izango dira» D Euskal kulturarekiko zaletasuna txikitatik datorkio Jose Duesori (Granada, 1956). Lagunekin mendira joaten zenean, tontorrera igo ordez, bidean geratzen zen, baserritarrekin Euskal Herriko sinesmenez hitz egiteko; eta hala hasi zen «debekatua» zegoena aztertzen. Zer aurkitu zenuen? Eskoletan irakasten ez zuten mundu ikaragarria! Herria ez zen esaten ziguten bezalakoa. Erdi galduta zeuden gauza asko zeuden, eta tartean mitologia, sorginak... Niri folkloreak eta inguru horrek txoratu izan nau beti. Handia al da guk hemen daukagun altxor historiko eta mitologikoa? Oso handia. Sorginak, izaki mitologikoak, kondairak... Gauza asko daude eta historiari buruzko informazio han- dia dago. Kontua da jendeak nahastu egiten dituela datuak, mendeak... Ezjakintasun handia dago. Sorginen gaia ondo menderatzen duzu zuk. Azaldu pixka bat, nondik datoz sorginak,zer dira? Fantasia asko dago horren inguruan, egia esan. Uste baino sinpleagoak dira gauzak, baina bere testuinguruan ulertu behar dira. Sorginak Elizak asmatu zituen, interes politiko eta erlijioso handiak zituelako eta emakumea arrisku modura ikusten zuelako. Kontua da emakumea zela Erdi Aroko andre eta jabe, garai hartako gizartea emakumeak kontrolatzen baitzuen: umeak izaten zituen, sendatu egiten zuen, natura ezagutzen zuen... Zergatik beldur hori? Elizak bere mendekoak kontrolatu nahi izan zituen eta, bai, emakumea etsai modura ikusten zuen. Orduan, Igandea 2012ko maiatzaren 20a Beñat Egues SINADURA rrien artean. Lauburuak edo ekiloreak Europa osoan aurki ditzakegu... Begira, hori hain da horrela, ezen batzuek dioten Greziako Polifemo jainkoa euskal Tartaloren kopia dela... Ez dago garbi, baina anekdota hor dago, nork daki! Elkarri kopiatzen diogu? Zalantzarik gabe. Erlijio berriak ondokoaren edo aurrekoaren ezaugarriak hartzen ditu bere barruan. Kontuan izan behar da mitologia hilda dagoen erlijio bat dela eta, hala, gaurko erlijioak biharko mitologiak izango direla. Hemen sanjoanak ospatzen ditugunean, berez solstizioa ospatzen ari gara. Tira,sorginen gaira itzuliz...Zergatik iruditzen zaizkigu sorginak hain erakargarriak? Izan nahiko genukeena eta ezin garena izan irudikatzen dutelako. Amets bat bezalakoa da. Ez da hegan egitea bakarrik, dena egin dezake sorgin batek: eguraldia aldatu, urrutitik hil... Baina hori dena teorikoki, noski. Badakigu hori ez dela egia. Eta, zure ustez, ba al dago oraindik honetan guztian sinesten duen norbait? Bai, neurri batean. Nafarroan eta... Oraindik ukenduak, konjuruak, kutunak eta horrelako gauzak egiten dituen jendea badago. Bai, bai... Igandea berria 2012ko maiatzaren 20a 08 Nafarroako konkista Garai hartako gizartea 10 Elkarrizketa Julio Anguita 21 Langabezia Aspalditik lanik gabe daudenak Euskal Herriko hiriak Herritarren zerbitzura? Euskal Hiria egitasmoaren etorkizuna zalantzan jarri dute hainbat ikerlarik. Argazkian, Bilboko Iberdrola dorrea. ANDEKA LARREA Igandea • 2012ko maiatzaren 20a 02 Hirigintza Hiriburuetan egindako kultur azpiegitura erraldoiek kontraste handiak sortu dituzte hiri paisaian. Irudian, Guggenheim museoa. ANDEKA LARREA Euskal Hirian galduta Araba,Gipuzkoa eta Bizkaiko instituzioek urteak daramatzate hiru hiriburuen artean Euskal Hiria deitu duten hirigunea sustatzeko eginahaletan; egitasmoa aztertu duten ikerlarien aburuz,proiektuak baditu zenbait ahulgune,eta horren etorkizuna ez da batere ziurra. Gotzon Hermosilla ernardo Atxaga idazleak plazaratu zuen Euskal Hiria kontzeptua, euskal nazio modernoaren metafora gisa: «Nire ustez, nahitaezkoa zaigu eredu erromantikoari B uko egitea anakronismoan edo bazterketan ez erortzearren, hots lehen mailako balio kulturalak gureganatzeko, eta helburu horrek, praktikan (...) leku berri bat eskatzen du. Leku berri horri nik Euskal Hiria deitzen diot», idatzi zuen Atxagak Lekuak izeneko liburuan (Pamiela, 2005). Euskal Hiria gogoeta, alegoria, utopia gisa proposatu zuen Atxagak. Hiriaz berba egiten bazuen ere, ez zen hirigintzarako proposamena. Hala ere, 90eko hamarkadaren amaieratik, lehenengo aldiz aipatu zuenetik, kontzeptuak arrakasta izan zuen hirigintza arloan ere, eta hitzetik hortze- ra erabili dute EAE Euskal Autonomia Erkidegoko hiri planifikazioaren ardura izan dutenek. Horren ifrentzuan, Euskal Hiria borrokatu beharreko kontzeptu bat da hirigintza eta lurraldearen antolamenduaren eredu horrekin bat ez datozen sektoreentzat. Duela gutxi, Euskal Hiria ize- neko liburua plazaratu du Ex argitaletxeak. Andeka Larrea filosofia irakasleak koordinatuta, Garikoitz Gamarra, Diego Diaz, Igor Ahedo, Nekane Jurado, Zuriñe Sainz, Nerea Perez eta Larrearen artikuluak biltzen dira gai horren inguruan, Jose Maria Ripaldaren hitzaurre batekin. Liburua 2012ko maiatzaren 20a • Igandea Hirigintza03 Loturek eta garraiobideek berebiziko garrantzia dute Euskal Hiriaren egitasmoan. ANDEKA LARREA riaren hezurdura», Larrearen hitzetan. «Hiru hiriburuen arteko lotura azkarrak eginda, Euskal Hiriaren ereduarekin lortu nahi dena da, adibide bat jartzearren, Bilbon bizi den herritar batek Gasteizen lan egin dezala eta asteburuan Donostiara joan dadila, hango aisialdi eta kultur eskaintzak erakarrita» . Gabeziak eta ahuleziak Euskal Herriko hiriburuek azken hamarkadetan izan duten eraldatze prozesuaren eta Euskal Hiria proiektuaren inguruko gogoeta multzo bat da. Euskal Hirirantz Larrearen hitzetan, 1997tik aurrera diseinatutako Hirigintza Garapeneko Egitasmoetan agertzen da Euskal Hiriaren ideia: «Asmoa da ahalegin bat egitea EAEko hirien arteko sare bat osatzeko, hiru hiriburuek duten pisutik abiatuta, eta hiru milioi biztanle inguruko nodo bat egitea, osagaien arteko lotura askorekin, lehiakortasuna handitu, garapen ekonomikoa sustatu eta inbertsioak erakartzeko asmoz» . Proposamen honen egileek badakite inbertitzaileek metropoli handiak hautatu ohi dituztela edo, horrelakorik ezean, neurri ertaineko gune urbanoak, hiru milioi biztanle ingurukoak, beharrezkoak diren azpiegiturak dituztenak: itsasorako irteera, hainbat aireportu, garraiobideak eta, batez ere, horri guztiari «balio erantsia» emango dion zerbait. Egitasmoan, berebiziko garrantzia du mugikortasunak eta hiru hiriburuak azkar lotzeko bideak eraikitzeak. Horregatik, abiadura handiko trena guztiz estrategikoa litzateke; «Euskal Hi- Larreak nabarmentzen du egitasmo guztia «ikuspegi merkantilistatik» eginda dagoela: «Azken finean, lurraldea salgai jartzea da gakoa, eta txosten ofizialetan erabiltzen duten hizkera ere enpresa mundukoa da argi eta garbi». Alde horretatik, ereduak, Larrearen ustez, baditu zenbait gabezia: «Planaren ardatza etxe multzo gehiago eraikitzea, Bizkaiko Hego Saihesbide Metropolitarraren moduko errepide gehiago egitea, AHTa bera eta antzeko egitasmoak dira. Ez du kontuan hartzen, esaterako, energia baliabideen mugetara iristen ari garela eta etengabeko hazteko ereduen ordez bestelako ereduen alde egin beharko dugula segur asko» . Beste aldetik, Euskal Hiria luzera begirako apustua da, eta, Larreak dioen moduan, «ongi atera daiteke, baina gaizki ere bai». Eusko Jaurlaritzak berak eta Deustu fundazioak egindako azterketek nabarmentzen dute hiru hiriburuen arteko harreman eta fluxuak ez direla oso garrantzitsuak, eta askoz gehiago direla hiriburu bakoitzaren barnean eta hiriburuaren eta herrialdearen artean gauzatzen direnak. Alde horretatik, plangintzak «kutsu utopikoa» duela iruditzen zaio Larreari: «Egitasmoaren arabera badirudi herritarrok erraz asko hiriburu batean bizi, beste batean lan egin eta beste batera joango garela aisialdian. Eta hori asko esatea da, hemengo gizartearen ezaugarriak kontuan hartu- ta». Badago beste arlo bat, Larreari oso kezkagarria iruditzen zaiona: horrelako egitasmoak diseinatzen dituzten politikari eta teknikarien «harrokeria», hirigintzaren ildo nagusiak ez ezik, herritarren mugikortasuna, lana, aisialdia eta, azken finean, bizimodu osoa arautzera eramaten dituena. Edozein modutan, Larreak uste du Euskal Hiriaren egitasmoaren etorkizuna ez dela batere ziurra. Hasieratik zeuden zalantzei egoera ekonomiko zaila gehitu zaie: «Gerta liteke Euskal Hiria, azkenean, lelo edo eslogan hutsean gelditzea. Abagune ekonomikoa ikusita, nahiko zalantzazkoa da egitasmoa bere horretan gauzatu ahal izatea». Maisuak eta ikasleak 'Euskal Hiria' liburuaren aurkezpenean, zenbait pentsalari ezagun gaiaren inguruko iritzia ematera gonbidatu zituzten egileek. G.H. Gazteak dira Euskal Hiria liburuaren egile gehienak. Berrogei urte baino gutxiago dituzte Andeka Larreak, Garikoitz Gamarrak eta Igor Ahedok. 30 urteren bueltan dabiltza Diego Diaz, Zuriñe Sainz eta Nerea Perez. Euskal Herriko hirigintzaren errealitatera beste begirada bat ekarri nahi izan dute, berritzailea, eztabaida abiarazteko gogoeta bat, errealitate horren ertz guztiak gogoeta horretan bukatzen ez direla jakitun. Eta, liburua plazan agerrarazteko ere, ez zuten ohiko aurkezpena egin nahi izan. Molde desberdin bat aukeratu zuten: Bilbora, mahai inguru batera, beste belaunaldi bateko hiru ikerlari ezagun gonbidatu zituzten, horietako bi liburua egiteko prozesuan inolako parte hartzerik izan ez zutenak, eta irakurri ostean liburuaz zer pentsatzen zuten jendaurrean zintzoki eta beldurrik gabe azaltzeko eskatu zieten. Emaitzarekin pozik dago Andeka Larrea liburuaren editore eta koordinatzailea: hirurek oso ekarpen interesgarriak egin zituztela pentsatzen du, eta egileentzat bereziki pozgarria izan zen liburua lehenagotik ezagutzen ez zutenek lana goraipatu izana. Jose Maria Ripalda filosofo eta irakasleak liburuaren hitzaurrea idatzi du, eta aurkezpenean ere hitza hartu zuen, ikerlari gazteek egindako lana goraipatzeko — ikerlari horietako batzuk Ripaldaren ikasleak izan ziren—. Herriaren eta hiriaren arteko ustezko aurkakotasuna errefusatu zuen, bi kontzeptuak bateragarriak izan daitezkeela argudiatuz, eta Euskal Hiriaren «ezinbesteko baldintzatzat» aurkezten den abiadura handiko trenaren kontra mintzatu zen: «Euskal geografia zatitu egiten du, eta zeharkatzen dituen herriak bakartu» . Francisco Letamendia EHUko irakasle eta idazleak ere oso interesgarritzat jo zuen Euskal Hiria liburuak egindako ekarpena, eta adierazi zuen herriaren eta hiriaren arteko dikotomia hori Euskal Herrian ez dela baliagarria: «Batzuk saiatzen dira Euskal Herria kontzeptua etnizitatearekin, irrazionaltasunarekin, base- rritarkeriarekin lotzen. Hiria, berriz, ilustrazioaren eta arrazionaltasunaren esparrua izango litzateke. Baina horrek ez du funtzionatzen» . Haren hitzetan, azterketa horrek ez du kontuan hartzen hiria gatazkarako gunea ere badela, klase desberdintasunek zeharkatzen dutela eta askotan bazterketa eta pobrezia errealitateak ezkutatzen dituela. Euskal Herriaren eraikuntzan «tokian tokiko errealitateetatik, eskualdeetatik, gune aktiboetatik, lanean ari diren gizarte taldeetatik» abiatzea proposatu zuen. «Atxagaren Euskal Hiria esamolde burutsua da, ez eredu bat edo hirigintza teoria bat», adierazi zuen Ramon Zallo EHUko irakasleak. «Hortaz, esan daiteke botereak kontzeptua bere egin eta beste eduki bat ematen dionean manipulazioa gertatzen dela». Zalloren aburuz, «dikotomia faltsuak» egitea da Euskal Hiria kontzeptua Euskal Herriari kontrajarri nahi izatea, herria hiritarrez ordezkatzea, herri identitatea eta Ilustrazioaren balio unibertsalak elkarren arerio balira bezala aurkeztea edo baserri giroa eta hiria kontrakarrean ipini nahi izatea, eta «kontzeptu baliagarrien arteko oreka» bilatzea da egokiena: «Gizakiak ez gara herritar huts. Identitatea badugu, generoa ere bai, ekonomiaz arduratzen gara, eta abar». Igandea • 2012ko maiatzaren 20a 04 Hirigintza Gotzon Hermosilla Carlos Askunze (Iruñea, 1968) Bilboko San Frantzisko, Bilbo Zahar eta Zabalako Elkarteen Koordinakundeko kidea da, eta urte asko daramatza auzo horiek sustatzearen aldeko lanean. G Denek nabarmentzen dute Bilbo asko aldatu dela azken urteotan. Hiriaren eraldaketak, Bilboren kasuan, hainbat kontu utzi ditu bazterrean. Besteak beste, herritarrengan eta horien beharretan oinarritutako eraldaketa izateko aukera. Eraldaketa hori, azken finean, Bartzelonak eta Europako beste hiri batzuek izan duten itxuraldaketaren kopia da. Eta hiri planifikazio mota hori ekonomian eta merkataritzan oinarritzen da gizartean baino gehiago. Estetika lehenesten du, etikaren kaltetan, eta edukitzaileak eraikitzeari ematen dio lehentasuna, edukiei eman beharrean. Guggenheim Museoa edo Alondegia gehiago dira edukitzaileak, herritarrentzat interesgarriak diren edukien sortzaileak baino. G Beraz, zure ustez, herritarrak ez dira aldaketa horien ardatz nagusia? Begien bistakoa da gaur egungo hiriak oro har ez daudela herritarrek eta herritarrentzat eraikiak. Nik uste dut bertan bizi diren herritarrak direla hiria, eta horiek izan behar dutela lehentasuna, ekonomia eta merkataritza irizpideen gainetik. G Eta zein ondorio dakar horrek? Gauzak herritarren beharrizanetan oinarritu beharrean goi mailako turismoaren beharrizanetan oinarrituta antolatzen diren neurrian, morrontzak sortzen dira, eta, esaterako, orain esaten dute beharrezkoa dela saltokiak jaiegunetan zabaltzea. Jakina, marka handietako saltokiak, ez herritar gehienok auzoetan erabiltzen ditugun dendak. Eta, era berean, gune publikoa arautzeko ordenantzak egiten dira, Bilbon berriki egin duten moduan, hiria bisitarien begietara «garbi» ager dadin, eta pobrezia, langabezia eta gizarte bazterketa, goraka datozen gertaerak eta gure kaleetan ikusi egiten direnak, estaltzen saiatzen dira. Erdigune arranditsu eta ikusgarria egin nahi dute, azpiegitura bikain horiekin guztiekin, baina hiriaren benetako errealitatetik alboratuta gelditzen dena. G Edozein modutan, zerbitzu hiriaren eredua nonahi nagusitzen ari dela dirudi. Nik uste dut turismoaren arloan huts handia egiten ari direla, ez baita zentzuzkoa hiri guzti-guztiek eredu berdina ezarri nahi izatea. Benetan, hain handia al da eskaria oso berdintsua den eta kilometro gutxiren buruan metatzen den eskaintza horretarako? Badirudi hiri guztiek, elkarren ondo- zarte bazterketa eta abarrekin. Eta hori ez da konpontzen zenbait arte galeria edo kultur azpiegitura ekarriz. Lagungarri suerta daiteke, batez ere ingurua aldatzeko, baina ez ditu konpontzen «Gaur egungo hiriak ez daude herritarrek eta herritarrentzat eraikiak» «Instituzioek eskaintzen duten parte hartzerako tarteak badu zer hobetu» MARISOL RAMIREZ / ARGAZKI PRESS Carlos Askunze · Bilboko auzo mugimenduko kidea «Hirien planifikazioak estetika lehenesten du, etikaren kaltetan» Hirietan izandako eraldatzeak auzoak askotan bazter uzten dituela pentsatzen du Bilboko San Frantzisko, Bilbo Zahar eta Zabalako Elkarteen Koordinakundeko kideak. an daudenek ere, gaur egungo arte museoa, batzarrak egiteko eraikina, merkataritza azpiegitura handiak eta abar eduki behar dituztela. Horren adibiderik argiena da pentsatzea herrialde berean beste Guggenheim museo bat eraikitzea interesgarria izan daitekeela. Badirudi halako lasterketa zoro batean sartu garela. G Hiriaren eraldatze hori leku guztietara iritsi da? Hiria eraldatzeko egitasmoek ahaztu egiten dituzte hainbat auzo, eta gure kasuan, argi dago San Frantzisko, Zabala eta Bilbo Zaharra beti izan dela alderdi ahaztua eta eraldatze horretan bazter laga dutela. Hainbat arrazoi direla medio. Hiri guztiek gune batzuk izan behar dituzte arazoak eman ditzaketen zenbait jarduera hor kokatzeko: droga trafikoa, arazoak sor ditzaketen herritarrak, eta abar. Hobe da errealitate horiek gune batean zokoratuta edukitzea, hiri osoan zehar barreiatuta baino, eta hori hiri handi guztietan gertatzen da. Gure auzoari egokitu zaio betidatik eginkizun hori, baina ikusten ari gara gero eta gehiago direla Bilbon udalaren politikak bazterrean uzten dituzten auzoak, azpiegitura urriak dituztenak, hiriaren beste gune bat lehenetsi dutelako. G Nola sortu zen Bilbo Zahar, San Frantzisko eta Zabalako Elkarteen Koordinakundea? 90eko hamarkadan sortu zen, ikusi genuelako, alde batetik, arazoen larritasuna eta udalaren utzikeria nabarmenak zirela eta, beste aldetik, beharrezkoa zela auzoan bizi eta lan egiten zuten ahalik eta elkarte, talde eta pertsona gehien biltzea; auzoan aldaketak eragin ahal izateko, gune ahalik eta zabalena osatu behar zela. Urte asko pasatu dira eta aldaketak egon dira, baina bi ideia horiek mantentzen dira. Gurea gune heterogeneoa da, aniztasun handikoa da, baina auzoa osotasunean berreskuratzeko nahiak batzen gaitu. G Zer irizten diezue azken urteotan auzoa suspertzeko erakundeek egin dituzten saioei? Uste dugu Bilboko Udalak Birgaitzeko Plan Berezien bidez ezarritako ildoa nahiko mugatua eta okerra izan dela. Ez da oso zuzena den-dena Bilboko Soho moduko bat sortzearen aldeko apustuan jokatzea eta pentsatzea horren bidez auzo horiek dituzten arazo guztiak konponduko direla. Gu auzoak osoki biziberritzearen alde gaude, eta bertan dauden arazorik larrienetan eragitea esan nahi du horrek. Arazo horiek zerikusia dute langabezia, gi- auzotarrek dituzten arazoak. Urte batzuk igaro dira horrelako politikak abian jartzen hasi zirenetik, eta emaitza da auzo horietan egoera ez dela askorik aldatu. G Auzo mugimenduari ahalegin horietan parte hartzeko aukera ematen zaio? Gure esperientzia da instituzioek eskaintzen duten parte hartzerako tarteak baduela zer hobetu. Lehenengo plana 1999. eta 2000. urteetan hasi zen garatzen. Orain hirugarren planean ari dira lan egiten, eta tarte horretan guztian beti esan izan dugu benetako parte hartzeari bideak ireki behar zaizkiola: auzotarren parte hartze zuzenari zein auzoan modu antolatuan lan egiten duten elkarteei. Plan horien ingurumarian hainbat gune sortu dira parte hartzea bideratzeko, Birgaitzerako Mahaia esaterako, eta, urte askoan jasotako eskarmentuan oinarrituta, gure iritzia da erakundeek, kasu honetan udalak, ez dutela onartzen benetako parte hartzea, eta horrelako guneak auzotarren protestak amatatzeko koltxoi gisa sortzen dituztela. G Badirudi azken urteotan auzo mugimenduaren pizkunde moduko bat dagoela. Nik baietz esango nuke. Mugimendua desberdina da duela hainbat urte ezagutu genuenarekin alderatuta, baina egia da gora datorrela. Nik uste dut horrek zerikusia duela hirietan agertzen ari diren arazo berriekin eta horien inguruan instituzioen aldetik herritar askok sumatzen duten utzikeriarekin. Auzo elkarte berriak sortu dira; desagertuta zeuden beste batzuk berreskuratu dira; auzoaren problematikan murgiltzen diren lagunen kopurua emendatu da; Bilbon Auzo Elkarteen Federazioa berreskuratu da, urte askoan desagertuta egon dena, eta Bizkaian ere koordinazio moduko bat sortzeko pausoak ematen ari dira. 2012ko maiatzaren 20a • Igandea Hirigintza05 Emakumeentzat arriskutsuak diren guneak biltzen ditu Hiri Debekatuaren Mapak. Denentzako kaleak Hiria kolektiboko arkitektoek pentsatzen dute beste hirigintza eredu bat gara daitekeela, baina horretarako hirigintzako paradigmak berriro pentsatu behar direla diote. G.H. a al dago abian jartzerik beste hirigintza eredu bat, merkatuaren eta etekinen logikaren gainetik herritarren beharrak aintzat hartuko dituena? Hiria kolektiboko arkitektoek baietz uste dute. Herriak eta hiriak negoziorako tresna bilakatu diren honetan, herritarrak —gizonezkoak zein emakumezkoak, haurrak, helduak eta adinekoak— kontuan hartuko dituen bestelako eredu bat gara daitekeelakoan daude. Baina uste dute horretarako hirigintza klasikoan eztabaidaezinak diruditen zenbait paradigma zalantzan jarri behar direla. Hiria kolektiboa duela hamar bat urte sortu zen, Basaurin Hiri Debekatuaren Mapa diseinatzeko lanaren inguruan. «Lehenagotik, hainbat hutsune sumatzen genituen», esan du kolektiboko kide Oihane Ruizek; «emakume arkitekto gutxi agertzen zirelako, hiriaren oso irudi hotz eta formalista bultzatzen zela ikusten genuen, baina egitasmo horrek au- B kera eman zigun horren inguruan lan praktiko bat egiteko. Praktikatik abiatu ginen, eta uste dut hori oso ona izan zela». Hiri Debekatuaren Mapak, emakumeentzako leku arriskutsuek, leku publikoak beldurrik gabe erabiltzeko aukera berdintasunak eta antzeko kontzeptuek indar handia hartu dute azken urteotan. Baina okerra litzateke sistema patriarkalak hirigintzan uzten dituen lorratzak horretara mugatzea: «Proiektu horiek oso baliagarriak izan ziren bere garaian, baina galdetu beharko genuke zergatik, genero ikuspegitik hirigintzari egiten zaizkion kritika guztietatik, horixe den instituzioek lantzea nahiago dutenak. Emakume eta indarkeria binomio hori benetan apurtu nahi badugu, beste arlo batzuk ere jorratu behar ditugu». Paradigmak apurtu Ukaezina da hiriek, oraindik ere, emakumeen kontrako erasoak gertatzeko aproposak diren leku ugari izaten dituztela. Baina emakumeen kontrako bazterketak alderdi asko ditu, ezin da soil- behar duela aniztasun hori. Eta horretarako bidea parte hartzea da». Mugikortasuna da zalantzan jarri beharreko beste paradigma bat, Ruizen ustez: «Garai batean, mugikortasuna eskuratzea lorpen bat balitz bezala ikusten zen. Edonora mugitu ahal izateko askatasuna eskubide garrantzitsua zen, eta, esaterako, emakume askok gidatzeko baimena ateratzea norberaren askatasuna bermatzeko lorpen gisa hartzen zuten. Baina, mugikortasunari dagokionez, eskubidea zena beharra da orain. Lanera joateko, erosketak egiteko eta abar, autoa hartu behar da. Bilbon zinema areto guztiak desagertzen ari dira, eta laster, zinemara joateko, ezinbestekoa izango da autoa hartu eta saltoki handi batera joatea». Egungo hirien diseinuari erreparatuta, argi dago autoei ematen zaiela erabateko lehentasuna. «Plazak, parkeak eta antzekoak albo batera utzita, gure kaleetan autoak ibiltzeko eta aparkatzeko guneek hartzen dute lekurik handiena, nahiz eta ikerketa guztiek frogatzen duten oraindik ere lekualdatze gehienak oinez egiten direla. Guk logika hori aldatzea proposatzen dugu, eta lehentasuna oinezkoei eta garraio publikoei ematea». Euskal Hiria Euskal Herriko hirietan edonon aurki daitezke leku arazotsuak. ki horretara mugatu, eta herritar guztien ongizatea bermatuko duten hiriak lortze aldera, beharrezkoa da ikuspegi zabalagoa izatea eta, batez ere, hirigintza klasikotik heldu diren zenbait paradigma apurtzea. «Jaso dugun hirigintza eredua kapitalismoaren beharren arabera moldatu da», adierazi du Ruizek, «eta gauza jakina da kapitalismoa eta patriarkatua txanpon bereko bi aldeak direla. Ugalketara bideratutako lan guztiak, jatea, zaintzea, garbitzea, harreman sozialetarako sare eta guneak elikatzea, horretarako baliabide eta denborak ez dira kontuan hartzen gaur egungo hirigintzan, lehentasun osoa alderdi produk- tibo edo ekoizpenera bideratutakoari ematen zaiolako. Interesgarria da aztertzea nola eraiki ditzakegun zubiak horiek guztiak hirigintzan txertatzeko gai nagusi bezala». Hirigintza moderno edo funtzionalistak herritar eredu bakarra hartzen du aintzat. Horren arabera eta horren neurrira eraikitzen dira hiriak. «Guk pentsatzen dugu eredu bakar batek ezin dituela herritarrak ordezkatu. Herritarrak askotarikoak dira, eta gutako bakoitzak, gure bizitzan, hainbat fase eta egoera izaten ditugu: haurrak gara, gazteak edo adinekoak, familia izango dugu edo ez, lana, eta abar. Guk pentsatzen dugu hiriak jaso Ruizen arabera, Euskal Hiria egitasmoak bere egiten ditu botere harremanetan oinarritutako hirigintzaren ideia hori: «Botere harremanak dira patriarkatuaren oinarria; alegia, emakumeek gizonezkoen beharretara edo zerbitzura egon behar dutela. Gizonezkoak dira erdigunea. Merkatuaren eta gizartearen artean botere harreman berdina garatzen da: gizarteak merkatuaren beharretara egon behar du, eta hori ez zaio ordaintzen. Eta logika berdina erabiltzen da Euskal Hiriaren egitasmoan: hiriak dira erdigunea, lurraldea horren zerbitzura dago, eta, gainera, lurraldeak ez du ezer jasotzen hiriei eskaini behar dizkien zerbitzuen truke». Edozein modutan, Hiria kolektiboa osatzen dutenek pentsatzen dute egin daitekeela beste hiri eredu bat, herritarren zerbitzura eta horien beharrei egokitua egongo dena, alderantziz gertatu beharrean: «Jakina, horretarako, sistemaren logikatik atera behar da, baina nik uste dut horretarako garai onak direla. Beharbada, ongizatearen estatua unerik gorenean zegoenean, zorotzat hartuko gintuzketen horrelakoak proposatzen ditugunok. Baina nik uste dut kapitalista ez den logika batetik egin beharko direla gauzak gero eta gehiago. Alde horretatik, uste dut Gipuzkoan batere zaborrik ez sortzeko egiten ari diren kanpaina eredugarria dela». Igandea • 2012ko maiatzaren 20a 06 Iritzia Hemeroteka Nakba onartzea, bakea lortzea Nakba eguna Hanan Ashrawi Haaretz H ilabeterik krudelena da maiatza, udaberriaren promesa hortxe baldin badago ere. Oroitzapen latzak dakartza, nazio baten —nire nazioaren— etengabeko galerarenak eta injustiziarenak. Urtero-urtero, palestinarrek 1948ko Nakba eguna dute (hondamendia), gogorarazteko nola gure gizarte bizi-bizia fisikoki eta politikoki suntsitu zuten indarkeria erabiliz eta jendea behartuz alde egitera. [...] 1948an, arabiar gizarteetan garatuenetariko bat zen Palestinako gizartea; Britainia Handiaren agintepean zeuden lurraldeen artean, ekonomiarik oparoenetariko bat Palestinak zuen, eta bigarren mailako hezkuntzan izena emandakoen ehunekoa ere oso handia zen han —Libanokoak bakarrik gainditzen zuen—. Horrez gain, merkataritza, arteak, literatura, musika eta bizitzako beste hainbat kultur arlo loratzen ari ziren Palestinan. Gogoan dugu 1911 eta 1948 artean Palestinan gutxienez 161 egunkari, aldizkari eta bestelako hainbat argitalpen aldizkako zeudela, Falastin egunkari aitzindaria barne, Issa al-Issak Jaffan argitaratua. Dozenaka liburu denda zeuden herrialde osoan: ehunka liburu saltzen zituzten, Palestinako zein nazioarteko idazleek eginak, eta ia ezin izaten zioten erantzun eskari ikaragarriari. Matiel Moghannam lider feministaren The Arab Woman and the Palestine Problem eta George Antoniousen The Arab Awakening liburuak, esaterako, oso ospetsuak izan ziren Palestinan, Ingalaterran, AEBetan eta beste hainbat lekutan. Palestinan, 1920ko hamarkadarako, bazegoen emakumeen mugimendu indartsu bat, eta emakumeak hainbat arlotan nabarmentzen ziren: hezkuntzan, kazetaritzan eta aktibismo politikoan, besteak beste. Are gehiago: Britainia Handiaren agintaldiaren hasieran, Palestinaren autodeterminazioaren aldeko lehenbiziko presio taldeetan ere bazeuden emakumeak. Palestinarrok hezkuntzaren inguruan dugun ardura erabat errotua dago gure kulturan. Hain zuzen ere, 1924. urterako, 379 eskola pribatu zeuden Palestinan; adibidez: herrialdeko lehenengo neskentzako eskola, AlMoscobiye izenekoa, Beit Jala hirian ireki zutena, 1858an, Palestinako neskentzako lehenengo eskola gisa; eta Friends School izenekoa, 1869an kuakeroek sortua, eta oraindik ere Palestinako ikaslekurik aurreratuenetako bat dena. Artearen, musikaren eta antzerkiaren arloan, Palestinako sormenak ez zuen mugarik, eta lurralde osoko artistak inspira- Palestinar gazte batzuk soldadu israeldarrei aurre egiten Ramalan, Zisjordanian, Nakba egunean. O. WEIKEN / EFE tzen zituen. Yehya Al-Lababidi eta antzeko musikagile asko beste hainbat arabiar kantarirekin batera aritu ziren: Farid Al-Atratxekin, adibidez. Beste kantari askok, berriz —Um Kalthoum ospetsuak eta Mohamad Abdel Wahabek, esaterako—, ikusle palestinarren aurrean jarduten zuten aldizka, Haifan, Jaffan eta Jerusalemen. Gure zinemetan, Gazatik Akkara, garai hartako filmik berrienak ematen zituzten. Nakbak, beraz, lorpen horien guztien eten bat-bateko eta artifiziala irudikatzen du, eta erbestean eta desjabetzean oinarritutako kultura baten hasiera; etxetik bortxakeriaz bota zituztenean, palestinarrek beren jabetzak, historia pertsonala eta kultur ondasunak galdu zituzten. [...] Bakea nagusitu dadin, bi estatu elkarren ondoan bizi ahal izan daitezen, eskualde horretan etorkizun seguru eta oparo bat has dadin, Israelek ez lioke beldurrik izan behar Nakba onartzeari eta bere historiatik ikasteari. Israelek onartu egin behar du Nakbaren sorreran duen erantzukizun historikoa, hori ukatzeak eta desitxuratzeak ez baitu sekula balioko bakearen alde egiteko. Gertatutakoa zintzoki onartzea ezinbestekoa da konponbide historiko baten prozesurako. Sendabidearen fase bat da bakea, eta egian, justizian, gardentasunean eta berdintasunean oinarritu behar du. Ez dago beste formularik. Gure kontakizun historikoa eta izan dugun sufrimendua onartuz gero, Israelek bidaia bat hasiko du bake zabal eta bidezko baterantz. Nakba eta oroimenaren irmotasuna Maan News Israelgo armadak milioi bat palestinar euren etxeetatik kanporatu zituela 64 urte bete direnean, suntsitutako aberastasuna gogoratzen du ‘Haaretz’ egunkariko analisiak.‘Maan News’-ekoak dio Ben Gurionek iragarritakoa ez dela gertatutako, gazteek ez dutela ahaztuko. Ramzy Baroud P alestinar askok, urtero, maiatzaren 15ean ekarri ohi du akordura Nakba, hondamendi ere baderitzona. Halako egunez gogorarazten da ia milioi bat palestinar egotzi eta haien herriak suntsitu izana. Palestinaren suntsiketak, 1947 eta 1948 artean, Israelen sorrera zedarritu zuen. Belaunaldi zaharrek beren talde esperientziaren oroimen lazgarri eta itogarria igorri zieten palestinar gazteei, eta horietako asko beren Nakba propioa bizi dute gaur egun. Nakbaren berri ematerakoan, Arabiako hainbat hedabide ulerberak eta beste batzuek ere musika tristea eta zuri-beltzeko iru- diak baliatzen dituzte iheslari eta desplazatu izutuen sekuentzia filmatuetan. Sumud edo jarraikitasun kontzeptua nabarmentzen dute, adin guztietako palestinarrekin, beren etxeko giltza herdoilduak eskuetan, eta etxera itzultzeko eskubidea dutela adierazten behin eta berriro. Hain ulerberak ez diren beste hedabide batzuek, Nakba eztabaidagai harturik, gehienez ere bazter ohar gisa aurkezten dute; zerbait gogaikarri gisa, Israelgo nazioaren sorreraren kontakizunean, zeina ustez modu miraritsuan sortua baita, eta demokraziaren oasi idiliko bihurtzerainoko bilakaera izan baitu. Halako irudikapen murriztaileek, ordea, hutsune bat izan ohi dute maiz: Nakba hasi, hasi baitzen, baina ez zen sekula benetan amaitu. Nakbak eragindako oinazea, kaltea eta galerak pairatu zituztenak, berriz, justizia noiz egingo dieten zain daude oraindik ere, nazioarteko komunitateak agindu zietenez. NBEren 194. Ebazpenean jasotzen denez, «etxera itzuli, eta auzokideekin bakean bizi nahi duten iheslariei horretarako ahalbidea bermatu beharko litzaieke ahalik eta lasterren». [...] Israelgo aurreneko Lehen ministro Ben Gurionek behin batean iragarri zuenez, «(iheslari) zaharrak hil egingo dira, eta gazteei ahaztu egingo zaie». Konkistatzaile baten gisa mintzatu zen, zorrotz. Ahalik eta mailarik muturrekoeneraino eraman zituen bere gerra planak Ben Gurionek. Alegia, Palestinako eskualde oro hartu zuten mendean, eta haietako jendea bere etxetik eta herritik egotzi, edo ber-bertan sarraskitu. Ben Guironek garbitu egin zuen lurraldea, baina ez zuen lortu Israelen iragana garbitzea. Oroimenak bere hartan dirau. [...] Gaur egun, oraindik ere, samaldaka pilatzen dituzte palestinarrak kontrolguneetan. Ukatu egiten diete osasun zaintza egokia izateko eskubidea, eta inolako gupidarik gabe eraisten dizkiete olibondo urtetsuak. [...] Baldin eta Netanyahuk ez badio uzten Ben Gurionen antzera mintzatzeari, aurrerantzean ere beste hondamendi batzuk gertatuko dira. Eta baldin eta palestinarrek ez badiote uko egiten beren etxeko giltzei eta eskriturei, zaharrak hilko dira baina gazteei ez zaie sekula ahaztuko. 2012ko maiatzaren 20a • Igandea Iritzia 07 Gogorretan gogor Y Bihar jai Mikel Elorza Arrisku saria. Ageri edo ezkutuago askok dugun hizkuntzarekiko jostalaria atera zait: arrisku sarria, aspaldian. Arrisku sarea, guztiok harrapatuta gauzkana. Eta batik bat arrisku sharia, merkatuek ezarria digutena. Kadiz eta ayatolez beteak bulegoak. olanda Barcina jo zuen merengea baino gogorrago —oso gogorra zela merenge frantsesa esan zuen buruan pastelkada jo ziotenean— jarria dago berak zuzentzen duen gobernua: murrizketak behar direla? Ba etorri erresuma zaharrera, ikusiko duzue nola aitzindari jarriko garen. Intsumisoak kartzelatu behar zirela? Nafarroa laborategi, epaile eta agintarietan inori dardara egin gabe itzalera mutiriok. Baskongadoengandik bereizi eta bananduko gaituen gotorlekua eraiki behar dela? Ba harresi handienak, diru galera baino ez omen den Itoizko urtegiko pareta baino altuagoak, diru galera baino ez omen den kanala baino muga-zulo handi eta sakonagoez inguratuta. Eta neurriok handiak dira, baina hutsa barnera begira egindako apartheid politikarekin alderatuta. EAEri atea itxiko diote eta telebista uhinak irenduko, baina benetan kezka iturri —eta beraz euren neurrien jasaile— barneko agotak dituzte, Nafarroako mugen baitan euskal herritar direnak, izan nahi dutenak, izaten ahalegintzen direnak (nafar eta ehtar, ehtar eta nafar, euskal nafar, soilik ehtar… eztabaida horretan ez naiz sartuko, nekosoegia zait). Ezarri beharreko legea indarrean egonagatik bere herritarrak abortatzera kanpora bidaltzen zituen puritanismoaren alcazar izaten jarraitzen du. Eta esan bezala, murrizketa neurriak hartzeko lotsarik ez Nafarroako Gobernuak. Gogor baina ondo ari direla, eta hala jarraituko dutela. Eta alferrik dabiltzala grebalariak, ez dela deus aldatuko. Barcina andereak eta enparauek gauza bat bederen lortu dute, etsai komunak lortu ohi duena: kontrarioak bat eginda ibiltzea. EAEn, aspaldian azak ontzen adituak, adostasunik de komertzialak eta hedabideetako oihartzunaren ingurukoak eta holako elementuak sartzen baitziren nire kanonari buruzko eztabaidan. Ba ez, kanon abertzalea. Egongo da. Eta antiterrorista. Eta homofoboa. Eta transgaylesbo ikuspegikoa. Eta veganoa. Eta… Azken perla bat ere utzi zigun Haranburuk: idazle eta sortzaileek «beren grina ideologikoak» albo batera utzi behar dituztela euren lanean. A bai? Eta zer egiten du berak orduan hor? Substantziarik izan ez duenik, Kongresuak, ezin esan. Luis Haranburu Memoriaren Biltzarrean, Elias Kerejetari begira. EFE lortu ezinda dabiltza sindikatuak greba deialdirako. Nafarroaz esandako batzuk EAEko Gobernuaz ere errepika daitezke, noski, eta beste edozein gobernuz. Eta hor badugu kritikaz gain gogoetarako puntua: politika eta neurri hauek bultzatu dituztenek, bultzatzen dituztenek jasotzen dituzte botorik gehien. Kanon abertzalea. Egon direnak bezain beste egon ez direnak aipatuta joan da Bilboko kongresua, bakearen eta elkarbizitzaren inguruko hori. Hainbat dira komentariorako eskaintzen dituen aukerak, nik ostiralean entzundakoari helduko diot, osteguneko partaideena, Kultura alorretik etorri zena. Luis Haranburu-Altuna entzun nuen —irratiko laburpenean, beraz testuingurutik at, eta agian erratuta ibiliko naiz esan ei zituen batzuekin, eta batez ere nik entzun ez nizkionekin—. Kulturgileez eta idazleez jardun zuen, ETAren jardueren aurrean isildu zirenez. Bale, espero zitekeen. Gaztelaniaz idazten duten idazleekiko bazterkeriaz ere bai, eta hori ere espero zitekeen, duela 30 urteko eztabaida berpiztu eta berriro gaurkotasunera ekarri duten puntuari heldu zion: eus- kal eta erdal idazleak parekatzea eskatu zuen. Ez nekien non, imajinario kolektiboan edo oihartzun mediatikoan edo… diru-laguntzetan ez behintzat. Bera eta aldamenean zuen Luisa Etxenike eta konpainia Ajuria Eneko lorategietara iritsi zirenetik diru publikoaren errape propioa dute eta ez dut uste kexatzeko moduan daudenik. Irakurleak nahi dituzte? Horretan nekez lagundu ahal dugu baztertzaileok, nahikoa badaukagu gure txaluparekin besteak bikeztatzen hasteko. Euskal idazleek gaztelaniaz ere idaztea, eta gure idazletzat erreibindikatzea Hego Euskal Herriko erdal idazleak —ezen ez Bidasoaz iparraldekoak, argi gera bedi—eta aldarrikapen horiekin itsututa baina oilartuta ere badabiltza, nagusi esango nuke. Antiterrorismoaren eta antinazionalismoaren olatua handi dator, eta badakizue berarekin dakarren aparra dela aniztasunarena, eta multikulturalismoarena eta… (beti ere besteak behartuz kulturanitzak izatera, batzuek bakarrarekin nahikoa dute). Ekarpenik egin zuen, dena den, puntu honetan: «kanon abertzalea» aipatu zuen, eta ezabatu beharra noski. Nik ere bai, baina aurrena jakin nahiko nuke nork osatua eta egina den. Irizpi- Museoak lepo.Jendez gainezka zeuden museoak ostiralean, museoen egunaren karietara (museo handiez ari naiz; herrian neolito aroko bi harri edo udare produkzio handia dagoela eta antolatzen ditugun museoez ez dut daturik, baina harritzen naiz!). Museoen eguna zen eta, sarrera dohainik. Eztula aise dator: jendeak museotarako grina badu, baina ez da joaten garestia delako sarrera? edo egun horretan joan zen dohainik zelako, ez kezka estetiko kulturalek bultzatuta? Froga gisa hilabete dohainik utziko ditugu, egunero jendea izango luketen ikusteko? Badakit klixe batekin ari naizela, baina horiei ere tarteka heldu behar zaie. Museoa sarrera kobratzen ez duela ekonomikoki sostengaezina izan eta hori ezin dela dioenari galdetu beharko bailitzaioke sarrera kobratuta hutsik egoten direnak mantentzea merezi duen. Asmo handirik gabe, kulturaren gozamen eta kontsumo hutsaren arteko gogoeta xumea egiteko gogoa besterik ez zen, museoen egunaren karietara. Baina ez nadin iradokizunak egiten hasi, guraizeen jaun-andreek ez baitute laguntza beharrik beti eremu berberetan jotzeko artazi-kolpeak. Hurrengo egunetan Irune Lasa NATOren goi bilera Afganistanen geroa hizpide Ekonomia Greba hezkuntzan Egipto Presidentetzarako bozak Futbola Athletic,Kopatik edatera 2014an nazioarteko tropak Afganistandik ateratzen direnean hango segurtasuna bermatzeko zer egin eztabaidatuko dute AEBek eta haien aliatuek astelehenean. Asteartean Nafarroako Hezkuntzan greba egitera deitu dute sindikatuek, Foru Gobernuak irakasleei eta hezkuntzaren kalitateari ezarritako murrizketak salatzeko. Hosni Mubaraken ostean demokratikoki hautatutako lehen presidentea nor izango duten asteazkeneko eta osteguneko bozetan erabakiko dute egiptoarrek. Guardiolak Athletici rabazita lortu zuen lehen titulua Bartzelonako entrenatzaile gisa, eta azkena lortzeko ere aurkari bera izango du ostiral honetan. Igandea • 2012ko maiatzaren 20a 08 Nafarroako konkistak 500 urte (I) Bataila guztien artean,nafarrak Errege-erreginen dinastiek, leinuen arteko gorabeherek, estatuburuen interesek, buldek, dukeek, armadek, denek aurkitu dute beren tokia Nafarroako konkistaren kontakizunean, baina non daude herritarrak, garai hartako gizon-emakumeak? Nafarroako egunerokoaren irudi bat: zezenak herriz herri garraiatzen ziren festetara eramateko. JUAN LUIS LANDA / ‘1512, IN MEMORIAM’ LIBURUTIK HARTUA / EREIN ARGITALETXEA Alberto Barandiaran afarroako Erresumak krisi sozial, politiko eta ekonomiko larria eta etengabea pairatu zuen XV. mendean. Arazoa ez zen berria, eta ez zen Nafarroakoa bakarrik. Feudalismoaren beraren porrotak eragindako krisi orokorra zen, sistemikoa, Europa osokoa. Noble, errege-erregina eta aita santu borrokalari guztien aberastasunak eskubide feudaletan oinarrituta zeuden, N baina gerra amaigabeek, beherakada demografikoek —batez ere, Europa osoa astindu zuten izurriteek eragin zituzten— eta, ondorioz, pobreziak gatazkak eta liskarrak areagotu zituzten. Euskal lurraldeetan, ahaideen arteko borrokek asko ahuldu zuten bertako ekonomia, eta Nafarroan, gainera, monarkia sendo bat zegoen. Hitzarmenak, loturak eta interesak askoz indartsuagoak ziren, beraz, eta horrek are arriskutsuago bihurtu zituen jauntxoen arteko ezinikusi sekulakoak. Beaumontarrak eta agaramontarrak erresumako protagonista nagusi bilakatu ziren. Nafarroa, gainera, baliabide ekonomiko handirik gabeko lurralde txiki bat zen, jende gutxiko landa eremu bat, bi estatu handi eta boteretsuren artean. Espainia Europako potentziarik handiena zen behin karabelak Ameriketaraino eraman eta musulmanak garaituz geroztik, eta Fernando eta Elisabet erregeerreginen apeta politikoa penintsula osoa menderatzea zen. Nafarroa eta Portugal falta zitzaizkien. Frantziak, berriz, Espainiaren kontrapisua izateko borondatea zeukan. Borondatea eta ahala. Bi erraldoiren artean estututa zegoen, beraz, Nafarroa (Utrique roditur), independentziari eusteko gogoz artean, baina larri. Hitzarmen, tratu, traizio eta interesak, mila. Baina nola bizi ziren garai hartako nafarrak? Nobleak, sendi boteretsuak, kondestableak, mariskalak, errege-erreginak, aita santuak eta dukeak zer-nolako gizartearen gainean jokatzen ari ziren Nafarroako historia betiko erabaki zuen joko partida? Nekazaritza, aberastasun iturri Esan dugu ez zela lurralde aberatsa. Nekazaritza zuen bizibide nagusia, baina jabegoa oso banatuta zegoen, eta uzta txarren garaian, herriak erraz jendegabetzen ziren. Baliabideetan preziatuenak mahastiak ziren. Ardo onena Vianakoa zen, baina Gareskoak ere bazuen fama. Iruñerri osoan mahasti sail handi samarrak zeuden, baina ardo txarra zen bertakoa. 2012ko maiatzaren 20a • Igandea Nafarroako konkistak 500 urte (I) 09 ziren ere, halako oihal gehienak Flandriatik edo Ingalaterratik ekartzen zituzten. Olak ugari ziren Pirinio osoan, baina armagintza ez zegoen batere garatua. Hala eta guztiz ere, XV. mendea aldaketa garaia zen: Erdi Aroa amaitzen ari zen, Aro Modernoa hurbiltzen, eta estatuak gero eta indartsuagoak eta boteretsuagoak ziren, eta estatuen egitura korapilatzen ari zen. Nafarroako administrazioak hiru erakunde goren zituen: Errege Kontseilua, Gortea eta Kontu Ganbera. Kontseilua gobernua zen, eta erresumako jende boteretsuenak osatzen zuen. Gorteak nobleen eta jauntxoen parlamentua ziren, etaKontu Ganberak, berriz, diru bilketa kontrolatzen zuen. Erdi Aroko ohiturak eta sinesmenak Gehiena nafarren kontsumorako ekoizten zen, eta kasu bakan batzuetan, Gipuzkoan edo Aragoin edo Gaskonia aldean gabezia zegoenean, esportatzeko ere bai. 1428an, esaterako, ardoa zen Atarrabiako ekoizpen bakarra. Mendialdean, eta Nafarroa Beherean, txerri hazkuntza zen jarduera garrantzitsuena. Txerri garraio handia zegoen Pirinioez gain. Kontaduriak hala dio. Luxuzko industriaren berririk ez, eta erresumako agintari nagusiak kalitatezko oihalak egiteko zentroak sortzen ahalegindu ba- Albret etxeko Joanes eta Katalina izan ziren, azken mendeetako errege-erreginen artean, Nafarroatik gertuen egon zirenak, eta erresuma modernizatzen ahalegindu ziren, baina esan behar da gizarte ohiturak eta sinesmenak oso Erdi Arokoak zirela oraindik. Esaterako, Foru Nagusian indarrean zeuden zigorrei begiratu, eta izutuko ginateke. Kapareek edo odol garbikoek ez zioten erregeari ordaindu behar beren gisako beste inor hiltzeagatik, bai ordea frankoak, mairuak edo juduak garbituz gero. Heriotzak ez zuen, hala ere, berdin balio: Iruñerrian mila soldata kostatzen zen, edo haren baliokidea artoan edo ardotan; mendialdean, ordea, 240. Maisuak, ikasle bat hiltzen bazuen «nahi gabe», ez zuen zertan deus ordaindu, eta hildakoaren senideek ere ez zuten haren kontra jotzeko eskubiderik. Foruak ez du zehazten zer dela-eta eta nola hil zezakeen irakasleak ikaslerik. Adulterioa gogor zigortuta zegoen, baita harrika hiltzera ere, baina zigorrik gogorrenak emakumeentzat ziren: bortxaketen kasuan, gizona emakumearekin ezkontzera zigortzen zuten. Gizonak nahi ez bazuen —ez da aipatzen emakumearen nahiaz deus—, erbestera zigortzen zuten. Homosexualitatea (sodomia, orduko hizkeran) gogor zigortuta zegoen, eta 1360an mairu bat sutara kondenatu zuten, asto batekin harremanetan aritu zelako. Ugari dira, esaterako, apaizen aurkako epaiak, sexu harremanak direla eta. Roldan Jimenok ondorioztatu du elizgizonen artean ohaidegoa ohikoa zela. 1477an, esaterako, urrezko sei marabediko isuna ezarri zieten emakumeekin bizi ziren apaizei. Emakumeak,ikuspegi erlijiosoak azpiratuta Bistan da emakumeen egoera ez zela samurra. Ikuspegi erlijioso zorrotzak Erdi Aro osoan ikara- garri baztertu zuen edozein parte hartze publiko, eta emakumea, askotan, bekatu, akats eta hoben guztien sinbolo bilakatu zen. Kronika edo historia liburuetan erreginak dira emakume bakarrak, eta epai publikoetan agertzen diren lekukotasunak mespretxuz eta destainaz josita daude. Eskribauak, legelariak... denak gizonezkoak ziren. Ez dago lehen eskuko informaziorik herri eta auzoetan eguneroko bizitza nolakoa zen jakiteko ideia emango ligukeenik. Gogorra izango zen. Hori susma dezakegu. XV. mendearen amaieran eta hasieran, izurritearen oldarraldiek bata bestearen atzetik zigortu zuten Nafarroa. 1492an, esaterako, aurreko urteko uzta txarrak eraginda iritsi zen gaixoaldi berria, Zaragozatik iritsi ere, eta Erribera gogor astindu zuen. Handik Tafallara zabaldu zen, eta, bereziki, auzo judua zigortu zuen. Baina mendearen amaieran egoera hobetzen hasi zela dirudi. Biztanleriak gora egin zuen azken hamarkadetan. Izurriteak ez ziren mende hasierakoak bezain gogorrak, nonbait. Peio J. Monteano historialariak dio Nafarroak askoz hobeto ekin ziola XVI. mendeari. Nolanahi ere 1502an, 1504an, 1506an eta bereziki 1507an, izurriak gogor astindu zuen herrialdea. Herri handienetan guardiak jarri ziren ate garrantzizkoenetan, gaixoei sartzen ez uzteko. Susmagarri nagusiak ijitoak ziren, edo eskaleak. 1509an, Tuterako emakume bat hiritik urrun lurperatu zuten, izurriak jota zegoelakoan, eta XV. mendea aldaketa garaia izan zen; Aro Modernoa hurbiltzen ari zen Emakumea, askotan, bekatu, akats eta hoben guztien ikur bilakatu zen urte bat lehenago Nafarroako diruzainak berak hiriburua utzi eta Faltzesko gazteluan jarri zen bizitzen, Katalina erregeak behartuta. Funtzionario gorenak babestu beharra zegoen, nonbait. Demografia gora mendearen amaieran Zenbat hil ziren horrelako izurriteetan? Ez ditugu datu asko, baina badakigu Nafarroa ez zela biztanleria handiko lurraldea. Iruñean, esaterako, XV. mendearen erdian, 1.372 sutondo zeuden; etxeak, beste hainbeste. Mende osoan biztanleriak gora egin zuen, batez ere landa eremuetan, baina hiriburuan ere bai: 1553an, ia 2.000 sutondo zenbatu zituzten. Herrialde osoan 32.000 sutondo Zenbait datu Baita gerrako jendearen harrera egile ofizialak ere. p1429ko ekaina. Gaztelaren aurkako gudua, eta izurritea lurralde osoan. p1451. Agaramontarren eta beaumontarren arteko gerra zibilaren hasiera. p1475. Fernando Katolikoak, Elisabet I.a Gaztelako erreginarekin ezkondu, eta bere burua «Nafarroa, Gaztela, Leon, Portugal eta Siziliako» erregetzat aurkeztu zuen. p1484. Katalina Foixekoa Joan Labritekoarekin ezkondu eta Nafarroako erregeerregina bilakatu ziren. p1494. Juduak erresumatik egotzi zituzten. p1501. Kristau berriei lanbiderik edo ondasunik ez ematea erabaki zen, «gutxienez bigarren belaunaldia iritsi arte». p1507. Leringo kondea, beaumontarren burua, Nafarroatik egotzi zuten. p1512ko uztailaren 10a. Gaztelako armada Goizuetatik sartu zen, baina gehiena Sakanatik barna iritsi zen, eta uztailaren 25ean hiriburuak amore eman zuen. Leireko abadearen hizkuntza inguru zeuden, ia 150.000 lagun. Hiriburuko gizarte egitura da hobekien ezagutzen duguna, eta oso adierazgarria da garai hartako Nafarroa ezagutzeko. Noblezia, esaterako, ez zen beti Iruñean bizi izan. Hiri gotortu ugari zeuden Nafarroan, garrantzitsuak eta entzutetsuak, eta handiki askok lotura sendoak zituzten hango eta hemengo gaztelu eta dorretxeekin: Viana, Tutera, Lizarra, Erriberri, Zangoza... Errege-erreginak etortzen zirenean, noble asko haiei jarraikiz bizi ziren, maiz Iruñetik kanpo. Gobernuaren funtzionario nagusiak, ordea, bertan bizi ziren, Iruñea zelako gobernuaren egoitza nagusia. Jende xehearen artean, Nabarreria auzokoak nekazariak eta eskulangileak ziren gehienak, bertakoak, euskaldunak. San Nikolasen eta San Zerninen, berriz, frankoak bizi ziren, asko eta asko merkatariak. Bitxia da udal langileen errolda. Santiago Lasaosak ondo aztertu zuen. Erlojugilearena zen lanpostu garrantzitsuena, eta portaleko arduradunak hirira iristen zen guztiaz arduratzen ziren. Garrantzitsuena San Nikolasekoa zen, horko portalea zelako ardoarentzat sarbide nagusia, lehen mailako produktua garai hartan. Halaber, irin pisatzailea eta zilarraren markatzaile ofizialak zeuden udal langileen zerrendan. Orobat, pregoilariak, etxeratze aginduaren manatzaileak, eta musikariak, bereziki atabalariak. Hizkuntza? Nafarroan, nagusiki euskaraz eta erromantzez mintzo zen. Populazio gehiena euskalduna zela ez dago zalantzarik. Baina, merkataritzako trukerako eta, batez ere, administraziorako eta kulturarako, erromantzea zen erabilitako hizkuntza. Jose Maria Lakarra historialari handiak idatzi zuen benetako arazoa zela ez jakitea dokumentuetan protagonista ia bakarrak diren izen nagusiak —errege-erreginak, kondestableak, mariskalak, apezpikuak...— nola mintzo ziren etxean. Nola hitz egiten zuten intimitatean Iñigo Aristak, Leireko abadeak, Antso Azkarrak edo Iratxeko abadeak. Florencio Idoate eta Angel Irigarai ikerlariek XV. mende hasierako Matxin Zalba eta Martin Sant Martin idazkarien arteko gutun bat argitaratu zuten, non bi funtzionario gorenek naturaltasun osoz tartekatzen zituzten euskarazko hitzak eta esaldiak: «Et jauna dizula abarion ez naiz bildur ezten ala. Eta jakizu, done Johane garazikoek dute grazia errege [baitarik?] huitean irurogei ta hamabi florin huitean baitator sei florin et terzio bat [hilean] rebatizera kolektoreari et alegra zaitez ongi. Zure guzia. Machin de Zalba». Xabier Erizek, bestalde —Euskararen historia soziolinguistikoa aztertu du—, Nafarroako Foru Nagusian agertzen diren oihartzunak eta 1494an Joan III.a Albretekoaren koroatze ospakizunetan Iruñeko katedralean abestu zen euskarazko kopla nabarmendu zituen: «Labrit, eta Errege, Aita seme dirade, Kondestable Jauna, har bizate Anaie». Baina nolakoa zen euskaldunen muga etnolinguistikoa? Hori galdetzen du Erizek. Hots, zein ziren, Erdi Aroko Nafarroan, hizkuntzaren iraupena ziurtatuko luketen hormak? Erizek uste du hizkuntz errealitateak bereizita zeudela, baina zaila dela euskaldunen ikuspegia zein zen azaltzea, haiei buruzko berriek beti beste taldeek eman zituztelako: erromatarrek, bisigodoek, arabiarrek edo kristau erromantzeek. Ondorio gisa, Erizek azpimarratu zuen erdaldunak erdigunetzat eta euskaldunak bazterrekotzat jotzen zituen gizarte bat zela Erdi Aroko Nafarroa eta hori lehen monarkia nafarrarekin ezarri zela. Mende aldaketak horrelako gizartea aurkitu zuen Nafarroan. Oraindik Erdi Aroan bizi eta pentsatzen zuen lurralde txiki bat, oso aberatsa ez zena, non herritarrak ikusle huts baitziren bi koloso handien interesen amaraunean. Igandea • 2012ko maiatzaren 20a 10 Elkarrizketa Julio Anguita «Barkamena eskatzea santujaleen mentalitatekoa da» Politikako lehen lerroan aritutako garaietan idatzitakoetatik hautaketa bat egin eta liburua osatu du Julio Anguitak, egungo borrokei buruz. Hura aurkezten dabil, eta Euskal Herrira ere egin du bisita. IUko buruzagi ohia erretiroa hartuta dago, baina ez erretiratuta, inondik ere. Irune Lasa Hollywoodeko izarrak bezala dabil. Bai, Julio Anguita (Fuengirola, Espainia, 1941), bai. Liburua aurkezten han eta hemen, eta iristen den toki bakoitzean elkarrizketak ematen bateko eta besteko hedabideei. Izan ere, oraindik jendea adi dago zer esango erretiroa duela urte batzuk hartu zuen Espainiako komunisten lider ohiak, beharbada inoiz ez duelako erabili eufemismoz jositako egungo hizkera politikorik. Andaluziar doinu dotoreko haren hizkera gardena eta argia da, baita esaten duena ere. Ikasleak horrela liluratzen dituzte irakasle onek. G Lehenik eta behin, aitortuko dizut ez dudala liburua irakurri. E (Barreak) Zuretzako mesede. Oreka mental handiagoa izango duzu horri esker, kar-kar. G Ez dakit bada... Combates de este tiempo du izena liburuak (Egungo borrokak). Zein dira borrokak? E Liburuaren editoreekin egungo egoerari buruz hizketan, gogorarazi zidaten nire ibilbide politikoan —batez ere parlamentuan ari nintzela— hainbat gutun, artikulu idatzita neuzkala eta, era berean, hainbat debatetan parte hartu nuela, Maastrichti eta euroari aurre eginez; «orduan erabilitako argudioak ari dira erabiltzen gaur egun ekonomista asko», esan zidaten. Hortaz, nire bizitzan egindako 3.000tik gora artikuluetatik hautaketa bat egin nuen. Hor daude [Felipe] Gonzalezi eta [Jose Maria] Aznarri idatzitako gutunak, Maastrichti buruzko iritziak... Azkenean, aktualitateko liburua dela uste dut. Adibidez, badago 1977ko artikulu bat, trantsizioari buruzkoa, gaurkotasun erabatekoa duena... G J.K. Galbraithek zioen merkatu sistema honetan erantzukizuna lausotuta gelditzen dela.Sistema kapitalistan, kapitalistak erraz identifi- katzen ziren. Orain, dirudienez, etsaiak antzemanezinak dira: merkatua-eta. E Egia da hizkuntza... —prostituitu esan behar nuen, baina gordinegia iruditu zait, nahiz eta hala pentsatu—, hizkuntza perbertitu egin da. Badakizu? Gaur egun ez dago enpresabururik, ekintzaileak dira! A ze kontuak... [irribarre ironikoa] Erdiko klaseak izaten dituen lotsa horietako bat da: ez da neskatoaz hitz egin nahi, eta eufemismoak erabiltzen ditugu. Alvin Toffler kazetari estatubatuarrak ere aspaldi idatzi zuen zapaltzaile lausoari buruz. Langileak, lehen, enpresaburuarengan ikusten zuen etsaia: gizena, purua erretzen... Orain, zapaltzaileak ez du aurpegirik, batzuetan gu geu garelako, gure diruekin inbertitzen dutelako brokerrek... Gu, hein handiago edo txikiago batean, sistemaren parte gara. Baina merkatuek badituzte izen-abizenak: Emilio Botin, Francisco Gonzalez... eta beste hainbat enpresaburu. Hori bai, inauterietan bezala egiten da: maskara jarri eta merkatu izena hartuz, lausotu egiten dira, eta haien presentzia atzigaitz bihurtzen da, antzemanezin, eta, ondorioz, ezin zaie eraso egin. Egia da, era berean, haiei erasotzeko inteligentzia erabili behar dela, ikasi egin behar dela, estudiatu; eta iritsi gara mamira: gaur ez da ikasten. Gaur ez da ikasten, eta ez naiz institutuez soilik ari; klase politikoan are gutxiago ikasten da. G Galdetu behar nizun,bai,egungo politikarien mailaz. E Beti izaten da tentazioa —eta gorroto dut hori— atzera begira jartzeko. Baina niregan betitik izan den zerbaitekin erantzungo dizut: zientzia anitzetatik edan behar duen artea eta zientzia da politika niretzat. Politikariak egoera ekonomikoaren berri izan behar du; parean nolako gizartea duen jakin behar du, haren erlijio sinesmenak, gizarte sinesmenak...; zientziaren eta teknikaren azken berrikuntzei buruz jakin behar du... Hots, politikariak gaurko egunean bizi den norbait izan behar du. Aldiz, zuen bitartez [kazetari, hedabide] beste politikari bati erantzutera mugatzen bagara, halako sozietate anonimo bat eratzen dugu: politikariak galdekatzen dituzten hedabideak, batek besteari hedabideetan erantzuten dieten politikariak... Eta, horrela —barkatuko didazu esamoldea—, ez dago ulertuko gaituen Jainkoaren semerik. Jakina, izan da horren aurka borrokatu denik, diskurtso politikoa, berez, zehatza delako. Hau eta hau nahi dugu, honen bitartez eta halako balioekin... G Zer gertatzen da gizarte batean, Andaluzian adibidez, langabezia %33tik gorakoa denean, gazteen langabezia %50etik gorakoa, eta inolako erantzunik edo erreakziorik ez dagoenean? «Enpresabururik ez dago, ekintzaileak dira! Erdiko klaseak izaten dituen lotsa horietakoa da hori» «‘Gure buruz gain bizi gara’. Nor, ni? Nor, zu, koitadua? Hori esklaboaren morala da» E Bai, anomia garai batean gaude. Anomia deitzen zaio egoera sozial jakin bati, non ez dagoen desberdintasunik etikaren eta etika gabeziaren artean, justiziaren eta injustiziaren artean, gizarteak kontzepzioak eta mugak galtzen dituenean. Beldurraren- gatik gertatu da hori; beldur izugarria dago, jendeak jan egin behar duelako. Azkenean, urdailaren preso gara, hori alukeria... Egunero jan beharragatik etsitzen da jendea, jabearen morala bere egiteraino. Hitzaldietako batean norbaiti entzun diot, «On Julio, gure buruz gain bizi izan gara». Nor, ni? Nor, zu, koitadua? Esklaboaren morala da hori. Pentsaera kontserbadorea erabat nagusitu da. Eta nire herrian, oraindik gehiago. Hango arartekoak esan berri du jendea zaharren bila doala zahar etxeetara eta atzera etxera ekartzen dituztela familiaren diru iturri bakarra direlako... Nabaritu dut hotzikarak hartu zaituela hori entzutean. G Bai,hala da. E Bada, jakin ezazu egia dela. Baina jendea horrela ere bizi egiten da, ezer baino gehiago elkartasuna dagoelako, bizilagunen artean, familian... Hori ere amaitzen den arte. Gurasoak hil eta haien kontura bizi izan diren 3040 urteko seme-alabak, auskalo, euren seme-alaben bizkar bizi beharko dute, nire adiskide batek esaten duen moduan. Izugarria da. Atzo Txema Monterorekin hitz egin nuen honetaz, eta esan zidan etsipena nagusituko dela baina izan daitekeela haserrealdirik; eta nire sorterriko haserrealdiak izugarriak dira, ez baitute bururik... Historiaz ari naiz, jakina. Nik errebeldian sinesten dut, baina kausa bat izanik. Ni borrokalari bat naiz, baina Alucheko eskola militarrean ikasi nuen. Nik taktikaz, estrategiaz eta helburuaz hitz egiten dut. Niri, landa zabaleko borroka, planaren barnean ez badago... Hori bai, borroka horretarako hezi behar denean, jendeak ez du nahi. Nahiago ditu oihuak, bat-bateko oldarraldiak... Hori da daukagun erronka: jendea borrokan hezi behar da. Barkatuko didazu hizkuntza belikoa; militar baten semea naiz, eta, gainera, leninista fin gisa, asko erabiltzen dut terminologia militarra, gerra batere gustatzen ez bazait ere. Baina borroka soziala planifikatu egiten da. G Zure herriaz ari garela, Andaluziaz, IU gobernuan dago Alderdi Sozialistarekin batera. E Kontra bozkatu dut. Erreferendumean, oinarrizko militante GARI GARAIALDE / ARGAZKI PRESS gisa, kontra bozkatu dut. Ez dagoelako akordio programatikorik. Akordio bakarra dute: kontseilaritzak banatzea, mauka banatzea. Horregatik bozkatu dut kontra. G Beldurraz eta jan beharraz hitz egiten zenuen lehen. Zuk uko egin zenion parlamentari izateagatik aukeran zenuen gehienezko erretiroari. gainera, hori handik urte batzuetara jakin zen... E Ez naiz-eta egunero hori deklaratzen ibiliko... G Irakasle erretiroarekin nahikoa zenuela zenioen. Ez dakit hori jaitsiko dizuten beldur zaren,ikusita nolako murrizketak datozen. E Kezka badaukat, baina nik irakasle erretiroko paga daukat, lumarekin ere diru sarrera batzuk izaten ditut, emaztea irakaslea da... Bizi-maila lasaia daukat, batez ere nire herrian, eta ez dut gehiago behar. Eta ez dut uste diputatuek aparteko pagarik behar dutenik. Hitz egin dezagun neurritasunaz, hitz egin dezagun gobernuko presidente ohi batek irabazten duenaz; kontua ez da zubi azpian bizitzea, baina presidente ohi gisa 70.000 euro irabaztea ere, eta Estatuko Kontseiluko kide izateagatik beste 70.000 sos... A ze mauka! Horrek, egiaz, beste izen bat du, oso itsusia, gainera. Baina 2012ko maiatzaren 20a • Igandea Elkarrizketa 11 Motzean 1 Bakea: Giza eskubideak. 2 Gerra: Basakeria. 3 Maitasuna: Gauza serio bakarra. 4 Iragana: Lezioa. 5 Etorkizuna: Borondatea. irentsi egiten ditugu halakoak, bankako dibidendu eta bonusak bezala; sekulakoak irensteko gaitasuna du gizarte honek. Kailuak ditugu kontzientzian. Eta gehien eserlekuetan daudenek irensten dute; ez guztiak, hori ere hala da. Baina NATOren hedapena irentsi dugu, euro izeneko hori irentsi dugu... Eta irensten jarraitzen dugu. Zertxobait eman digute, trantsizioa eta abar, baina guk eraiki, gizarte moderno bat eraiki, Frantzian moduan... Kontua da Frantzian eraikuntza odoltsua izan zela, gillotina deitzen zen gauza batekin... G Badirudi orain helburua ez dela europarrak izatea,alemaniarrak izatea baizik. A ze tontakeria! Anekdota bat gogorarazten dit: XIX. mende amaierako Madrilen, operaren atarian amonatxo bat zegoen urtarrileko hotzetan, artilezko xalean bilduta, poxpoloak saltzen, zerbait afaldu ahal izateko. Operan sartzen ari zirenei begira zegoen: hango erbinude larrua, hango kapela luzeak... Harribitxi ikuskizun hura ikusita, esan zuen: «Zein ondo bizi garen Madrilen!». Baina zer da Alemaniaren kontu hori? [Haserre ari da] Laugarren Reich bat dugu aurre- an, armatu gabea, ekonomikoa. Zer da, bada, euroa, markoa ez bada, baina beste izen batekin? Begira, ni espainiar sentitzen naiz –neurriz, ez bainaiz espainiar nazionalista—, eta ez diot inbidiarik inori. Nik beste tokietan egin dena egin nahi dut, besterik ez, eredurik kopiatu gabe. Alemaniarrak... Halaxe gabiltza! «Ustez menderatutakoa inguratzeko modua da barkamena, hura haserrearazteko» «Bere garaian, esan nuen Gonzalez zela GALeko X, eta geroztik ez dut kontrakorik esan» G Hizkuntza militarraz ari zinela lehen, hemen Euskal Herrian bakeaz hitz egiten da. E Ez soilik hitz egin. Bakea egin da armak eten direnean; eta armez ari naizenean, guztiez ari naiz, ETAk erabiltzen zituenak eta besteak ere bai, garai bateko haiek, itzultzeko desiratzen zeudenak; haiei ez zaie gustatu ETAk armak uzterik. ETAren aurka hobeto bizi dira. G Maiz esan duzu badagoela ETAk armak uzterik nahi ez duen jendea. E Zuribidea desagertu egin zaie, orain euskal arazoa deiturikoa agertzen delako. Arazoa ez den euskal arazoa. Horrela deituta ere, aspalditik datorren auzi bat da, eta bare heldu behar zaio, Giza Eskubideen Adierazpenarekin, Nazio Batuen Erakundearen Sortze Agiriarekin, Kanadako Auzitegien jurisprudentziarekin eta euskal herriaren borondatearekin. Hori bai: informazio prozesu baten ostean, euskal herriak independentziaren hipotesia bozkatzen duenean jakin dezala erantzulea bera dela. Hots, gauza ez da berehala bozkatzea, ez, ez. Lege organiko baten bidez, erabakiaren neurria esplikatuz herriari... Ni ere ez naiz betiereko estatu bati lotuta sentitzen, nahiz eta Hirugarren Errepublikarako nire proposamenean errepublika hispanikoaz hitz egiten dudan, ez errepublika espainiarraz. Nik uste dut hispaniar proiektu bat eraikitzeak beste herriekiko senidetzea sentiaraziko liokeela euskal herriaren zati handi bati, nazionalismoaren zati bat barne. Txarra Espainiaren batasunaren ikuspegira azpiratzea da. Horrek iraganeko gauza asko daramatza herrestan, karlistaldiak, gerra zibila... G Zer egin behar da euskal presoekin? E Hurbildu; oraintxe bertan. Berehala, beste edozein preso bezala, ez ditzatela zigortu sendikoak. Non daude beste presoak, lapur hau edo, zer dakit, Basauriko Txikito? Eta urrunago egon behar badute ez direlako kabitzen... G Oroimenaz hitz egiten da, kontakizunaz, barkamena eskatu beharraz. E Hori hipokriten gizarte bati dagokio. Ni oraindik zain nago frankismoak bere krimenengatik barkamena eska dezan. Barkamena eskatzea santujaleen mentalitatekoa da. Nik ez dut barkamenik nahi; nik hiltzeari utz diezaioten nahi dut, eta hortik hasiko gara politikaz hitz egiten. Barkamena exijitzen hasten banaiz, inkisizioko fraide bihurtzen naiz, eta ez dut ezer jakin nahi ez santujaleekin eta ez haien akolitoekin. Baina hau zer da, erlijio bat? Henrike IV.a Canosan bezala gaude? Barkamena eskatuko dugu? Pasa zuek, euskal izeneko politikari ilustreok, eta eskatu barkamena Francok eta agian zuen familiek ere egindakoengatik! Utz ditzagun tontakeriak. Barkamenik ez. Bakoitzak bere ideiei euts diezaiela eta bidera ditzala modu baketsuan eta demokratikoan. Ustez menderatutakoa inguratzeko modua da barkamena, hura haserrearazteko, gero nire kolpeak justifikatu ahal izateko. Hori probokatzea da, eta uste dut inteligenteek ez dutela zezena imitatu behar, ergela baita: kapari erasotzen dio, zezenketariari eraso beharrean. G Felipe Gonzalezi, GALi eta X-ari buruz galdetzeko esan didate. E Bere garaian, esan nuen nire ustez Gonzalez zela X, eta ez dut kontrakorik esan orduz geroztik. G Horri buruzko informazio sendoa bazenuela azpimarratu zenuen. E Bai, hala esan nuen, baina ezin dut horiei buruz hitz egin, beste batzuek sekretutik askatzen ez nauten bitartean. Diputatuen Kongresuan esan nuen, gauzak esan behar ziren tokian, eta baita hedabideetan ere; ez nintzen ezkutatu, eta historiak bere bideari jarraitu zion. Zuk gogoratuko duzu, herrikidea duzu eta, [Ricardo Garcia] Danborenea. Haren izaera bereziaz gain, gogoratzen dut gertakariak bizi-bizi zeudenean eskaini zuela elkarrizketa bat: «Jaunok», esan zuen Danboreneak, «normala da gobernuko presidenteak GALi buruzkoak jakitea, hark duelako hemen aginte gorena». Eta beste bat ere, suposatzen dut, erregea. Hura ere informatuta egongo zen. G Botswanan ez bazegoen. E Hori ere bai. Dena den, erregeak hainbat botswana izan ditu, hurbilagokoak, urrunagokoak; edozein modutan, kazetariak esaten zion Danboreneari: «Normala, agintari gorena izanda eta abar». Eta Danboreneak: «Ez naiz logikaz deduzitu daitekeen hipotesi bati buruz ari, nik, Danboreneak, diot [Gonzalezek] bazekiela». G Zer gertatu zaio Ezker Batuari? E Javier Madrazorekin eta Julio Florrekin etorri naiz gaur, adiskide ditut eta. Zatiketa bat izan da, eta Madrilen aitorpen bat kideetako batzuei. Ezker Batuak Madrilekin hitz egitea eskatu du harreman federala ezartzen saiatzeko, eta auzitara jo dute. Horretan dabiltza. Nire sentimendua hau da: eta saiatuko bagina hau ahazten? Are gehiago, kontuan izanda parean duguna zenbateraino den larria. Baina badirudi maldizio bat dela guregan; Kainen arima bekataria bezala gaude, infernuzko kainismoan murgilduta. Eta ez da hemen Euskal Herrian bakarrik gertatzen: Asturiasen ere gertatzen da, eta beste toki batzuetan ere bai. Etsaia nor den ahazten denean gertatzen da hori. Garai sektarioen ezaugarria da etsaia barnean bilatzea, eta ez kanpoan. Giza kondizioak berezkoa du. Igandea • 2012ko maiatzaren 20a 12 Saiakera Liburu aurrerapena ‘Plazer bat izan duk, Benito!’ Distantziaren misterioa E szenatokiaren misterioaz Raimonek behin zera esan zidan mahai baten bueltan: ez baldin baduk eszenatokian hire indarra ahultzerik nahi, ez hadi kutsatu tabernaz taberna dabilen jendearekin. Misterio hori distantziarekin markatu behar da. Distantziaren misterioa, lainopean galtzen den itsasontzia edo igurikatzen dugun eta gutxitan ikusten dugun neskatxaren irribarrea bezala. Zer da ba amodio platonikoa? Lainoak, brumak, keak, lausoak, misterioaren indarrak multiplikatzen duen sentimendua. Azkenean distantzia horrek egiten duen efektua da inportantea, zuk kantari hori oso eskura baduzu azkenean ostikoz joko duzu. Kantuei buruz, sorkuntza artistikoari buruz ari gara, eta hain zuzen ere gure ofizio honek duen gauzarik ederrena jendearen maitasuna da. Oporrak Portugalen eman ditut, zure diskoa genuen kotxean eta geroztik zure kantu bat burutik kendu ezinda nabil. Edo: ezkondu ginenean gizonak eta biok zure kantu baten estribilloaren hitz bakoitzaren lehen letra jarrarazi genion bitxigileari eraztunaren barrualdean. Horrelako anekdotak ehunka dira Benitoren kasuan. Bizkaiko kostako herri batean amona hilzorian zen. Min handia zuen, egunak zein gauak oinazez pasatzen zituen. Morfinak dagoeneko ez zion eragin handirik egiten. Alabak halako batean Benitoren «Gaueko ele isilen balada» diskoa jarri zion. Eta, apur bat bada ere, amonaren sufrikarioa samurtzen zela zirudien, irribarrea bere ezpainetan azaldu arte. Pare bat ordutara hil zen gaixoa. Aurrerago kontatuko dizuet lagun mina nuen Laxaren kasua ere. Amonari hiltzen lagundu zion Benitok. Kantuek horretarako balio dute, bizitzen laguntzeko, hiltzen laguntzeko. Baina kantariak norentzat egiten ditu kantuak: jendearentzat ala bere buruarentzat? Honek gogorarazten dit Mozart-en esaldi bat, pelikula batean ikusi nuen. Bertan Mozarten bizitza masonikoa kontatzen zen. Haydn Mozarten eskutik sartu zen masoietan, sarrera ekitaldian berak eman baitzion banda eta ezpata. Pelikularen azken partean palazio baten aurrean zeuden biak, lorategi luze dotore batzuetan. Paseatzen zihoazen, hizketan, eta Haydnek zera esan zion Mozarti. –Badiat hiretzat sorpresa bat, opari moduan emango diat. –Zer duk ba, zer duk ba? –Egon hadi lasai, emango diat bere garaian. Hizketan jarraitu zuten masoien kontuez, baina Mozartek berriz: –Joseph, zer daukak ba niretzat, zer daukak ba? Halako ezinegona erakusten zuen Mozartek. Haydnek eskua poltsikoan sartu zuen eta zinta gorri batean bildutako paper bat atera zuen. Zinta kendu eta partitura bat erakutsi zion. –Gure zaharrak azken aldi honetan egin duen gauzatxo bat duk. Mozart partitura irakurtzen hasi zen mundutik kanpora bezala, txundituta. –Agure zahar honek ez zeukak besteentzako musika egin beharrik, beretzako bakarrik egiten dik. Johan Sebastian Bachen azken obra zen. Garbi dago Bachek ez zuela dagoeneko inoren onespenaren beharrik, ez zela gizarteko notableen artean lekutxo bat izateko lanean ari. Plazer hutsez jarduten Garrantzitsua askotan ez da izaten zer egin behar duzun jakitea, zer ez duzun egin behar jakitea baizik. Hori baldin badakizu, salbatu zara. Pako Aristi eta Mikel Markez dira liburuaren egileak. ELKAR zuen sorkuntzan, bere buruarentzat bakarrik. Baina nola uztartu hori musika afizio eta ofizio baduzu? Pentsa Mozartek musikaren historian izan duen garrantzia. Erreferentzia izugarria izan da ondoren etorri diren musika estilo desberdinentzat, klasikotik hasi eta heavy musikan amaituz. Baina ez zuen garaiko gizartean inolako onespen eta arrakastarik izan. Bakardadean hil zen, txirotasunean. Fosa komunera bota zuten hil zenean, inork bere gorpua erreklamatu ez zuelako. Baina Bachek bezala Mozartek ere, sorkuntzari dagokionez, ez desiratzen ikasi zuen. Zu gauza bat egiteko amorratzen baldin bazaude baina ez baduzu adierazten, azkenean antzeman egiten da. Lehentxeago edo beranduxeago azaldu egiten da. Fitxa pIzenburua. Plazer bat izan duk, Benito!. pArgitaletxea. Elkar. pOrrialde kopurua. 264. pSalneurria. 21 euro. Egileak pPako Aristi (Urrestilla, 1963). Idazle, kazetari eta gidoigilea da, baita liburu askoren egilea ere. pMikel Markez (Errenteria, 1971). Kantari gisa da ezaguna, baina irrati esatari ere ibilia da. Inportantea da ez desiratzea. Oso estetika interesgarria du horrek. Niri oso erakargarriak egiten zaizkit dena erlatibizatzen duten pertsonak. Ez dute ezeren beharrik. Ikusten duzunean norbait dagoen tokian ongi dagoela, ez duela beharrik, kontxo, niri ikaragarrizko distira sortzen dit. Bob Dylan beti izan da zakarra bai publikoarekin, bai prentsarekin. Bere kantaldietan, ez gabon ezta agur ere, ez du kanturik edo taldekiderik aurkezten. Ez dio dagoen lekuko publikoari, bertako erreferentziaren bat aprobetxatuz, inongo keinurik luzatzen. Ez du Errealeko edo Athleticeko kamisetarik (edo Espainiako selekzioarena) jartzen beste zenbaitek bezala. Gehiago esango nuke, ez dio publikoari begiratu ere egiten. Badirudi ez duela inor behar, ezer behar. 2006an Donostian izan zenean ere hala egin zuen. Kamerinoetan bera agurtzeko zain zituen euskal-erdal kantari guztiak bertatik botarazi zituen bere managerrak Dylan agertu aurretik. Ez zuen inorekin harremanik nahi. Benito eta Mikel Laboa kantaldi hartan egotera gonbidatu zituzten. Batek Dylanen aurretik kantatu beharko zuen, besteak ondoren. Benitok uko egin zion bertan kantatzeari. Garrantzitsua askotan ez da izaten zer egin behar duzun jakitea, zer ez duzun egin behar jakitea baizik. Hori baldin badakizu, horri usaina hartzen badiozu, salbatu zara. Nik badut printzipio bat: Dylanek ba al du norbaiten beharrik kontzertu batean? Ez, ezta? Dylan gertakari bat da, jendea Dylan ikustera doa. Aurretik edo ondoren zein dagoen ez zaio inporta. Egun horretan zu jartzen bazaituzte bere aurretik, edo ondoren, zuretzat kalte. Dylan prentsari iheska ere ibiltzen omen da. Behin disko baten aurkezpena zela eta kazetari guztiak deituta zeuden prentsaurrekora. Baina Dylan ez zen agertu. Inork ez omen zekien non zegoen, ez managerrak, ez diskoetxekoek... Bera gabe egin behar izan zuten aurkezpena. Imajina ezazue titularra: Ez dago Dylanen arrastorik. Edo: Bi aste dira inork Dylanen berririk ez duela. Niri behintzat diskoa erostera joateko gogoa etortzen zait. Egin duzun diskoari inportantzia ematen baldin bazaude, otzan-otzan kontatzen, oso egoera tristea izaten da hori. Beti pentsatu dut testuinguru horretan saltzailearen aurpegia jartzen zaidala, ezin dut ekidin. Hau da, produktu baten propaganda egiten ari naizela. Oso lotsatuta sentitzen naiz egoera horretan. 2012ko maiatzaren 20a • Igandea Lan gatazka 13 lera deitu zituzten langileekin trukatu zituzten atxikitako guardia zibilak. «Kuarteletik lankide bat aske uzten zutenean, haiek guardia zibil bat askatuko zutela esan zieten, eta halaxe izan zen». «Mendekuaren» eguna Gertakari haien ostean giroa zertxobait baretu zen, baina ez askorik. Gatazkak konpondu gabe jarraitzen zuen; kaleratze plana indarrean zen, eta egunero zeuden protestak. «Gogoan dut ia egunero errepideak ixten zirela, eta trenbidea ere bai, Talgoan zetorren jendea informatzeko», dio Maria Gutierrezek. Komunikabi- Guardia zibilek jaurtitako gas poteen kea arnastu eta egun gutxira hil zen Gonzalo Ruiz langilea La Naval-eko langileak kaleratzeko planaren aurka, protesta jendetsuak egin zituzten Reinosako eta inguruetako herritarrek 1987ko udaberrian. Reinosako udaberria Udalerriko lantoki garrantzitsuenetik 500 langile botako zituztela salatzeko, herri oso bat atera zen kalera orain 25 urte. Ondorio latzak utzi zituen. Ainhoa Sarasola antokiko sirena hotsak herri osoan entzuten ziren. Txanda aldaketak iragartzen zituzten, eta, tarteka, suteak edo tankerako istripuren bat ere bai. Baina herritarrak bestelako gertakariez ohartarazteko, ohi baino maizago jo zuten sirena hura 1987ko udaberrian Reinosan. Kantabriako (Espainia) mendialdeko udalerri horretan inoiz izandako liskarrik handienak izan ziren orain 25 urte. Herri osoa atera zen kalera bertako lanpostuak defendatzera, eta errepresio latza jasan zuen. Langile baten heriotza, dozenaka zauritu eta atxilotu, eta herritarrengan bizirik dauden oroitzapen mingots ugari utzi zituen gatazkak, baina baita borrokatu izanaren harrotasuna ere. 1980ko hamarkadan, hainbat eta hainbat lantokiri eragin zien PSOEren gobernuak gidatutako industria birmoldaketak Euskal Herrian, baita Espainiako eta Galiziako ipar isurialdean ere. Reinosako Cenemesa enpresara iritsi ziren murrizketak lehenik, eta 13.000 biztanleko udalerriko lantoki handiena zena, Forjas y Ace- L ros de Reinosa — La Naval esaten ziotena—, ez zegoen arriskutik kanpo. 1.763 langile aritzen ziren han egunero, eta herri osoari eragiten zion haren jarduerak. Horregatik, herritarrek kezka handiz hartu zuten La Naval-eko 500 langile kaleratzeko planaren berria. 1987ko martxoa zen. Planaren berri izan eta egun gutxira, enpresaren Administrazio Kontseiluko presidente Enrique Antolinek kargua utziko zuela jakin zuten langileek, prentsaren bidez. EAJrekin eginiko gobernu koalizioaren harira, Jaurlaritzako Herri Lan sailburu izendatu zuten Antolin. Martxoaren 11n enpresara joan zen, beste kontseilukideak agurtzera. Baina langileek, bilera batean bildu ostean, bertan atxikitzea erabaki zuten. «Langileak haserre bizian zeuden, eta giroa bero-bero», gogoan du Maria Gutierrezek, gerora eratu zen herritarren plataformaren sortzaileetako batek. Egoera ikusita, enpresa komiteko kideek bunker esaten zioten eraikinera eraman zuten Antolin, haren segurtasuna bermatzeko, eta bertan itxi ziren. Hari azalpenak eskatzea zen asmoa eta, bide batez, Gasteizen egitekoa zen kargu har- Hainbat guardia zibil, herritarrek inguratuta, 1987ko martxoan. tze ekitaldia atzeratuz langileen aldarriei oihartzuna ematea, azaldu du Marcos Gutierrezek, Reinosa contra el miedo (1988, Editorial Revolución) liburuaren egileetako batek. «Albistea jakitean, beste lantokietako jendea ere hurbiltzen hasi zen babesa ematera». Lantokitik herrira Negoziazioek porrot egin ostean, Guardia Zibila sartu zen Antolin ateratzera, goizaldean. «Astakirtenen moduan sartu ziren, oihuka... izugarria izan zen», Mariaren hitzetan. Aizkorekin bota zuten behera bunkerreko atea, Antolin atera, langile komiteko kideei NANak kendu eta kuartelera bila joateko agindu zieten. 30 bat guardia zibil sartu ziren lantokira, baina beste 300 bat baziren herrian, eta, barruan bezala, lantoki atarian ere jendeari oldartu zitzaizkien. Goizean goiz ikastera zihoazen milatik gora gaztek ja- kin zuten gurasoak liskar betean zebiltzala lantokian, langileen emazteak ere hurbilduz joan ziren... eta herri osora zabaldu ziren istiluak. «Zelai zabaleko gudu baten» gisakoa izan zela diote aho batez Maria eta Marcos Gutierrezek. Dozenaka lagun zauritu ziren, eta gatazka «lan arlotik esparru sozialera, herrira igaro zen». Ezohiko gertakari bat ere izan zen, argazkietan betiko jasota geratu zena. Hainbat guardia zibilek ihesari ekin behar izan zioten herrian zehar, jendea atzetik harrika zutela eta. Ihesbiderik gabeko kale batean sartu ziren, ordea, eta han atxiki, eta armak kendu zizkieten herritarrek. «Pasadizo harrigarriak daude, errenditzeko zapi zuriak atera zituztenekoa, adibidez», ekarri du gogora Marcos Gutierrezek. Ezer larririk ez gertatzeko, zenbait langilek giza katea osatu, eta, babestuta enpresaraino eraman zituzten. Kuarte- de gehienek egindako kriminalizazio kanpaina gogoan du Marcos Gutierrezek. Giroak bero-bero jarraitzen zuen, beraz, eta, gainera, denak ziur zeuden martxoan gertatutakoek ondorioak izango zituztela. «Haientzat [guardia zibilentzat] sekulako umiliazioa izan zen !», dio Maria Gutierrezek. Laster heldu zen «mendekua». Apirilaren 16an herrira sartutako guardia zibilaren tanke arin batean horixe irakur zitekeen: Ramiro te vengaremos (Ramiro mendekatuko zaitugu) —martxoko istiluetan zauritutako guardia zibil bat zen—. Arratsaldeko Talgoa iristean, hark txistua jotzearekin batera, inguruan bildutako jendearen aurka gogor oldartu zen Guardia Zibila. Inoiz baino gehiago ziren, tanke arinak, jeepak, kamioi blindatu bat, bi helikoptero... eta istilu larriak izan ziren. Bai Mariak bai Marcosek gogoan dute ehorzketa etxea erre zela ke poteen ondorioz, edo ostegun santuko meza ezin izan zela egin jendeak ihesean eliza hartu zuelako. Zenbait lagunekin garaje batean babestu zen Gonzalo Ruiz langilea, eta hainbat ke pote jaurti zituen barrura Guardia Zibilak. Larri zaurituta atera zituzten denak; Ruiz egun gutxira hil zen, ospitalean. Gatazkak utzitako ondoriorik larriena izan zen, eta herri osoa biziki hunkitu zuen. Milaka herritar bildu ziren haren aldeko elizkizunetan. Dozenaka zauritu eta atxilotu ere utzi zituen gatazka hark, eta gertatuaren inguruko testigantzak jaso eta zabaltzeko, herri plataforma osatu zuten zenbait herritarrek, emakumeak gehienak, egia osoa jakin zedin. Protestak protesta, langileak kaleratu egin zituzten azkenean. «Giro mingotsa utzi zuen horrek herrian», Maria Gutierrezen ustez. Baina ondorio onik ere ikusi du Marcos Gutierrezek: «Gazteek ordukoaren berri badute, eta helduei, berriz, borrokatu izanaren harrotasuna geratu zaie». Igandea • 2012ko maiatzaren 20a 14 Historia Kondairaren mugetan Borboiak Euskal Herrian Franco eta errege familia Iñaki Egaña Francok udako oporrak Donostian pasatzeko hartutako erabakiak, besteak beste, eragin zuen 1948ko abuztuan diktadoreak eta Juan Borboikoak euskal kostalde parean bilera egitea. spainiako monarkia 1931ko apirilean desagertu zen, oposizioak adostasunez hala onartuta, hain zuzen, ustez garrantzirik gabeko udal hauteskunde batzuen ostean, Bigarren Errepublika ezarri baitzuten eta eraldaketa demokratikoen epea zabaldu baitzen. Eibarren aurreratu ziren. Baina 1933an eskuinak hauteskundeak irabazi, eraldaketa demokratikoak mantsotu, eta 1936ko uztailean eskuin berak estatu kolpea eman zuen. Alfonso XIII.a Borboikoak, 1931n babes bila Madril utzi eta Parisera joan zenean, etorkizuna aurreikusi zuen honako hau esan zuenean: «Kontzientzia kolektiboaren adierazpen egiazkoa eta egokia ezagutu zain nago, eta nazioak hitz egin bitartean Errege Boterearen jarduna nahita eteten dut». 1936ko kolpistek ere «egiazko kontzientzia» erabili zuten argudiotzat urte horretako otsaileko hauteskunde emaitzei zilegitasuna kentzeko. Hala eta guztiz, inoiz ez da erreferenduma egin monarkiaren itzulera babesteko edo ukatzeko. Nazioakez du inoiz hitz egin. Alfonso XIII.a Erroman hil zen eta haren biloba Juan Carlos, 10 urte bete arte Italiako hiriburuan eta Portugalen bizi izan zena, aukeratu zuten Francoren oinordeko hura hil zenean, 1975ean. Karlistak haserretu egingo ziren beldur, badaezpada ere, Juan Carlosek anaia Alfonso, aitonaren izena zuena, tiroz hil zuen. Zabaldutako zurrumurruaren arabera, Donostian erail zuen. Ez da egia. Portugalen izan zen, 1956ko martxoan. Francok Alfonsoren heriotza baino lehenago hautatu zuen Juan Carlos. Alfonsoren seme eta Juan Carlosen aita Juanek hitzartu zuen oinordekotza Francorekin, eta bi urte geroago, uko egin zien bere eskubideei. Hirugarren aldiz ezarri zen Espainiako monarkian ildo borboitarra, 1700. urtean penintsulan ezarri zenetik. Frankismoak iraun zuen artean, Alfonsoren aldekoek diktadorearen eta oinordekotza beretzat zela zioen Alfonso XIII.aren seme Juan Borboikoaren arteko bitartekari lana egin zuten, azken hura Portugalen erbestean zela. Francok udako oporrak Donostian pasatzeko hartutako erabakiak, besteak beste, eragin zuen 1948ko abuztuan diktadoreak eta erregegaiak euskal kostalde parean bilera egitea. E Francisco Franco diktadorea eta Juan Carlos Borboikoa. Azor yate zaharrean bi buruek oinordekotzaren gaiaz hitz egin zuten eta erregegaiaren bigarren semearen etorkizunaz ere jardun zuten, alegia, Juan Carlosen etorkizunaz, zeinak hirugarren izena, Alfonso, ezkutatu ohi zuen, aitona baitzekarkion gogora. Bezperan, Francok «ohorezko gizon» titulua jaso zuen Donostian eta elkarrizketaren biharamunean, ministroekin elkartu zen Aieteko jauregian, itsas zabalean gertatutakoaren berri emateko. Urte horretako azaroan, Juan Carlos Madrilera joan zen lehenengo aldiz, eta Urquijo bankarien etxaldean egon zen. Oso gaizki hitz egiten zuen gaztelaniaz. Errege Etxeak eta Francok erabakita, Donostian egin zituen ikasketak, horretarako erregime- nak Errepublikari konfiskatutako Miramar jauregi zaharra erabiliz. Haren aitonak, Alfonso XIII.ak, 1931n erbestera joan aurretik udako oporrak pasatzeko erabilitako leku bera zen. 1950etik 1954ra Donostian bizi izan zen Juan Carlos, Gipuzkoako alfontsotarren babespean 1950etik 1954ko ekainera, Juan Carlos Donostiako jauregian bizi izan zen, zaintzaileek eta etengabe zaintza lanean zebilen polizia armatu talde batek lagunduta — ilea ere bertan mozten zioten, kanpora atera beharrik ez izateko—, eta Gipuzkoako alfontsotarren babespean, zeintzuk El Diario Vasco zuten adierazpide nagu- Karlos Santamaria irakaslea Ramon Rubialek lehendakaritza hartu zuenean,Hezkuntza sailburua zen Karlos Santamaria.1986an,Donostiako alkateak hiritar merituaren domina eman zion.Erregeari eskolak ematen zizkion garaiei buruz adierazpenak egin zituen: «Hemen,Miramarko palazioan,kolegio txiki bat muntatu zuten Juan Carlosentzat; anaia ere,gero eskopetaz hil zuena,hemen zegoen eta beste hamarren bat mutil familiarik ilustreenetakoak.Horiei matematikak irakasteko kontratatu ninduten,eta batxiler guztian nik irakatsi nizkien.Juan Carlos oso mutil sinpatikoa zen,oso ironikoa eta oso alferra». D si, ABC eta Diario de Barcelonarekin batera. Erregegaia beste zazpi ikaslerekin aritu zen: Carlos lehengusua, Agustín Carvajal, Jaime Carvajal —gerora Banco Urquijo, Ford España eta Ericcson enpresetako presidente izandakoa—, Fernando Falcó, Alonso Álvarez de Toledo, Alfredo Gómez-Torres, José Luis Leal Maldonado eta Juan José Macaya Aginaga. Irakasleak José Garrido, Juan Rodríguez Aranda, Ángel López Amo, Aurora Gómez Delgado, Karlos Santamaria, Díaz Tortosa komandantea hezkuntza fisikorako, hizkuntza irakasleak eta José María Galarraga eta Ignacio Zulueta apaizak izan ziren. Juan Carlosek 1954an Donostia utzi zuenean, Francok udako oporrak Gipuzkoako hiriburuan pasatu zituen, ohikoa zenez. Carmen Polo emaztea Zinemaldian izan zen alkatearekin batera, eta Ama Birjin egunaren bezperan, diktadoreak eta emazteak Kale Nagusia pasa zuten paliopean, Jaime Font Andreu gotzainak lagunduta, Salbean parte hartzeko, gerora Donostiako Orfeoiak kantatuko zuena, urte horietan Usandizaga eta Gorostidi maisuen zuzendaritzapean. Komunikabideek herritarren berotasuna goraipatu zuten arren, bertara agintari frankistak, ikusmina zutenak eta haurrak baino ez ziren hurbildu, bere burua kaudillotzat zuena pasatzen ikusteko. 2012ko maiatzaren 20a • Igandea Iritzia 15 Udaberriko biribilki zati bat Serio demonio Juan Kruz Lakasta eta Zaldieroa [email protected] Eztabaida sutsua,Oroimenari eta Bizikidetzari Buruzko Biltzarra amaitzeko Eusko Jaurlaritzak antolaturiko Oroimenari eta Bizikidetzari Buruzko Biltzarrak goi mailako itxiera izan zuen atzo arratsaldean. Azken mahai ingurua gatazkaren behin betiko irtenbideari buruzkoa izan zen, eta Belgikako Poliziako bi adituk parte hartu zuten: Dupon eta Dupont komisarioek. Azken solasaldi horretan, eztabaida are biziagoa izan zen biltzarreko aurrekoetan baino. «Gatazkaren irtenbide posible bakarra irtenbide poliziala da», azaldu zuen Duponek. «Nik are gehiago esanen nuke: gatazkaren irtenbide posible bakarra irtenbide poliziala dela oso argi dago», kontra egin zion Dupontek. Duponen aburuz, presoek osoki bete behar dituzte espetxe zigorrak. Haatik, Dupontek uste du presoek oso-osoki bete behar dituztela kartzela zigorrak. Bestalde, Duponek bat egin zuen aurrekoan Mikel Haranburuk biltzarrean bertan esandakoarekin: «Euskal kulturaren mundua isilik egon da ETAren gehiegikerien inguruan». Dupontek, aldiz, nahiago izan zuen Luisa Etxenikek biltzarrean bertan adierazitakoa: «Euskal kulturaren mundua oso isilik egon da ETAren desmasiak ikusirik». «Bizikidetza oso ongi dago, betiere ados gaudenen artean», azaldu zuen, amaitzeko, Duponek. Beste behin ere Dupontek ez zuen begi onez ikusi bere mahaikideak azaldutakoa. «Nik are gehiago esanen nuke: bizikidetza oso ondo dago, baldin eta ados gaudenen artean bada», adierazi zuen. Krugmanek Bonolotoko zenbaki sarituak iragarri ditu Nahia-ko kritikoek alderdia utzi eta Nerea elkarte gastronomikoa sortu dute Nahia-ko ildo kritikoak alderdia utzi eta elkarte gastronomikoa sortzea erabaki du. Talde berria Nerea deituko da. Hala eman dute jakitera egitasmoaren bultzatzaileek, prentsa ohar baten bitartez. «Nahia alderdia Aralar utzi zuten hautetsiei sostengua emateko sortu genuen. Baina Aralarretik ateratako zenbait hautetsik dagoeneko iragarri dute ez direla beste alderdi batean sartuko eta ez direla hurrengo hauteskundeetara aurkeztuko. Beraz, Aralar enplegu bulego bat da; eta Nahia, langabe bulego bat», irakur daiteke ohar horretan. Serio Demoniok jakin ahal izan duenez, Nahiako Gazteak erakundea bat dator Nerearen bultzatzaileen argudioekin, eta Nahia alderdia uztea erabaki du. Nolanahi ere, bada beste gazte bat Nahian segitzea erabaki duena, eta Nahiako Gaztea taldea sortu du. Nerea elkarte gastronomikoak zer bideri jarraituko dion oraindik ez dago erabat argi. «Bistan da Aralarretik ateratako kargudun publikoei afariak eta antolatuko dizkiegula. Baina oraindik ez dugu erabaki gure etxabea dugun eraikineko auzokideen presidente izateko hauteskundeetara aurkeztuko garen ala ez», irakur daiteke prentsara igorritako idazkian. Amaitzeko, ezinezko albiste laburrak: 1) Udaberriko biribilki zati bat izeneko dokumentala prestatu du Bilboko Txinatarren Elkarteak, Iñaki Azkuna alkatearekin duen gatazka azaltzeko. Dokumentala DVD formatuan Azkunari berari eman nahi izan diote Bilboko udaletxean, baina alkateak ez die sartzen utzi. «Ezin dizuet sartzen utzi txinatar guztiak berdinak zaretenez ezin dudalako jakin egiazki Txinatarren Elkarteko ordezkariak zareten ala beste edonor», azaldu die. «Guk ere arazoak ditugu zuriak desberdintzeko. Adibidez, Torrente eta zu zeharo berdinak zaretela iruditzen zaigu», erantzun diote. 2) Paul Krugman Ekonomiako Nobel saridunaren arabera, aste honetan Bonolotoa irabaziko duen zenbaki sorta honako hau izanen da: 21, 27, 28, 33, 34, 40. The New York Times egunkarian argitaraturiko artikulu mamitsuan halaber dio zenbaki osagarria 11 izanen dela; eta dirua itzultzekoa, 1. 3) Haziak hezten. 1512tik euskal curriculuma lantzen da aurtengo Euskal Eskola Publiko Berriaren Aldeko Festaren goiburua. Galdera: hori horrela, ez ote zatekeen egokiagoa Euskal Eskola Publiko Zaharraren Aldeko Festa deitzea? Bestalde, jaia iragartzeko karrikaratu duten afixan Jai nazionala da hizki larrienetan ageri den leloa. Beste galdera bat: zer da, zezenketa bat? Galderen ondotik, gomendioa: gaur denok Iruñera! Igandea • 2012ko maiatzaren 20a 16 Begia Saltoka Amagoia Iban Ohe gainean saltoka, algaraka ari ginen ahizpa eta biok elkarri mihia ateratzen. Halako batean kosk, eta barrea negar bihurtu zitzaidan. «Amaaa, mingainari hortzaka egin diot!». Zaharrak sukaldetik erantzun zidan: «Hik ere ikasiko dun mingainari kosk egiten, heure hitzak jan beharrik ez izateko». Ez nuen ezer ulertu, jakina. Zaharra dezente zaharragoa da egun —neu ere bai—, eta pasadizo haren beste bertsio bat eman dit gaur. Berak esandakoa ondo gorde omen dut gogoan, baina nire hitzak, zehazki, «mingainak hortzaka egin dit» izan ei ziren. Ez diot kontra egin. Belaunaldi ez, bizimodu etenaren lekuko baikara hura eta ni: bertso, elkarrizketa, ipuin osoak hitzez hitz errepikatzeko gai da zaharra, memoria ahoz aho eraikitzen zen garaiko guztiak bezala; nire memoria, berriz, irudiz irudi eraikia da batez ere, erraza da nire aurrean hitza aldatzea eta jatea. Gure aurrean saltoka ari diren umeei begira egon gara gero, isilik. -Orain ia inork ez din mingaina hortzakatzen eta mingainak ia inori ez zion kosk egiten. Esaldia bukatzean haren ahotsari zerion tristezia, horixe geratu zait gogoan. Gazte senegaldarrak ilunabarrean saltoka, Dakarren. 2012-02-29. NIC BOTHMA/EFE. [email protected] 2012ko maiatzaren 20a • Igandea Begia 17 Igandea • 2012ko maiatzaren 20a 18 Denbora-pasa BagaBiga Hitz gurutzatuak 1 2 3 4 7 5 6 8 Goitik behera 1. Aroa. 2. Ipar Euskal Herrian, dolare. 3. Ipar Euskal Herriko dantza mota. 4. Animalien hazteaz edo hazkuntzaz arduratzen da. 5. Gorrizta. 6. Hitz baten esanahietako bakoitza. 12. Makurtuak, okertuak. 14. Noka, zigun. 16. Elur asko egiten duen garai, elur erauntsi handi. 18. Erruki, gupida. 19. Uretan bizi da. 21. Bukaera, amaiera. 9 10 11 12 13 14 Ezker-eskuin 7. Jarri, ipini. 8. Antolatu, prestatu. 9. Trebe. 10. Ipar Euskal Herrian, poroa. 11. Bigunki. 13. Mendebaldean, tuak, istuak. 15. Irazki bikoitzeko eta itxura iletsuko ehun. 17. Ahotan hartua. 20. Sustraitu, errotu. 21. Atmosfera eratzen duen gas nahastura. 22. Mapa bilduma, bereziki liburu gisa prestatua. 23. Umilki, xumeki. 15 16 17 18 19 20 21 22 23 Zazpi aldeak Sudoku gaitza Ivey Haies (Ferekak) Sudokuzale porrokatuen gustuko jokoa dakarkizuegu ostera. Klasiko bat da, badakizue, 9 x 9 laukiko bederatzi karratu dituzten taula horietakoa, baina molde honetako jokoen merkatuan, munduko azoka zabalean, inoiz prestatu direnetan zailenetakoa, horrelakoxeak nahi baitituzte gure sudokuzale aseezinek. Ezetz ordu erdian asmatu. Eta ordubetean? Tira, ba... 1 3 5 4 6 9 7 1 8 6 1 6 7 9 8 3 1 5 2 3 4 2 5 1 9 2012ko maiatzaren 20a • Igandea Denbora-pasa 19 BagaBiga pNork bere proban (1.500 m, 5.000 m eta maratoia), munduko markak dituzte hiru atleta hauek. Emazkiguzu haien deiturak EURI LANBRO AITZINSOLASA GARAI BEREKOA 2012KOA, ESATERAKO RÖNTGEN GAIXO ▼ ▼ ▼ 1 2. KENENISA ▼ HITZ 2 .... ASTO MARRADUNA BIZKAIERAZ, SOBERA ▼ ▼ Hitz gezidunak SENIDE EMEAK AURREHISTORIA INTERJEKZIOA EZ MERKEA ▼ ▼ 50 ▼ (ETX) ENDRIKE ▼ INOIZ ▼ ▼ ZOTIN EGINEZ ▼ IZOTZ, JELA ▼ ▼ ▼ MUSIKA NOTA GIZON IZENA ▼ KIMIKAKO ADITUA ORTZI GIDATZEN DU FRUITU LEHORRA FRUITU MOTA IDI,HITZ ELKARTZEETAN ▼ ▼ AREAGO ▼ SATELITEAK IKAS ETA ARI ▼ 1.053 ▼ ▼ ▼ ASPALDIKO DIRUA AMIKUZEKO HERRIA ▼ ▼ .... ▼ ▼ ▼ 1 . HICHAM ▼ ▼ EDARI BIZI ▼ EMAKUME IZENA BATEK DAKI! LANDARE MOTA SUARI DARIONA GOGOA ▼ ERAKARRI HANDIKOA ▼ ARRASTOA BOKALA KONTSONANTEA ▼ ▼ ▼ ▼ BOKALA ITALIAKO HIRIA ▼ EUSKAL FONEMA DOKUMENTU MOTA ▼ HARRAPA EZAK! ▼ ATZIZKIA ▼ LABORARIEN LANABESA KONTSONANTEA ▼ ▼ SARTU ADITZAREN OINA ▼ ▼ GOI GANBERA ITXURA ▼ ▼ ▼ ▼ ▼ ETXAFUEGO ▼ 3. PARICK ▼ URTEAREN ERDIAN ARLO HEGAZTI MOTA ▼ ▼ KONTSONANTEA ▼ ▼ ▼ ▼ ▼ MUSIKA NOTA BIHARAMUNA ▼ JAINKO EGIPTOARRA OTX,ATX! ▼ ▼ LOTU ▼ MAIZ, SARRI ▼ ▼ ▼ ▼ AMERIZIOA TOKA, DA KENDU ADITZAREN OINA .... ▼ 1.000 ▼ POTASIOA 3 ▼ MILA KILO OTE,HITZ ELKARTZEETAN ▼ LANDARE MOTA ▼ NORI ATZIZKIA ▼ 500 TXISTUA, ISTUA Hitz kateatuak Erantzunak M A G R T E A A R R E O R I A U I I I K K I K E Z O T I N E A D E R B E U A A G Z E B R A S L E A K R E L S E K A A G A R A R R R I A M K A U E S N G U H F U L A R E R I A A U T S D U K R A A I L I N O 7 hizki Aberats Aurtiki Beilegi Betazpi 3 hizki Iaz Izu Kea Ler Oin Otu K I M I K A R I K E A 4 hizki Dolu Idun Nola Oina Otar Txar Zizt Zuek P 8 hizki Gibelori Igarokor Ikusmira Ilunaldi Moztaile Ortutsik Otarrain Saiheska Txekiera Txikoria Tximinia Zorrizto 5 hizki Akara Eroan Lirin Okapi Tarin Telex Z T B I S U R O N I S T M L I I A K R I I K S A T E L O N A A M R T U T U A 9 hizki Aranguren Azterketa Iratzartu Monumentu Semetzako Txizontzi H A R G D A I R T E A S T O I T A A 11 hizki Itsaslamina Uagadugutar Daldara Ekarpen Eroriko Gaeliko Gatazka Gauerdi Saihets Txaraka A I Z I R I T Z E Diagraman koka itzazu ondoko hitz hauek: E I L G S U E A R R K O U A J 13 hizki Bederatziehun Eskualdekatze Igandea • 2012ko maiatzaren 20a 20 Publizitatea Egitura berria 2012ko maiatzaren 20a [email protected] Pertsona bat, egunkarian lan bila. ANDONI CANELLADA / ARGAZKI PRESS Denbora gehiegi langabezian Hegoaldeko langabeen ia erdiek urtebetetik gora daramate langabezian; iraupen luzeko langabeak dira,beraz.Gizarte laguntzak dira haietako askoren diru sarrera bakarra. Aitziber Arzallus risiak eztanda egin zuenean, 2008ko udazkenean, ehun mila langabe zeuden Hego Euskal Herrian. Hiru urte eta erdi geroago, K halako bi baino gehiago dira: apirilean, 212.801 lagunek zeukaten izena emanda Hego Euskal Herriko enplegu zerbitzu publikoko bulegoetan, eta %15,6 zen langabezia tasa. Tasari bakarrik begiratuta, esan liteke datuak ez direla ho- rren txarrak, inguruko autonomia erkidegoak egoera okerragoan daudelako. Baina portzentaje horren atzean errealitate gordin asko ezkutatzen dira, iraupen luzeko langabeena, esate baterako. Urtebete baino gehiagoz langabezian daudenak dira iraupen lu- zeko langabeak. Krisiaren hasieran, 20.000 lagun inguru zeuden egoera horretan; gaur, aldiz, lau aldiz gehiago, 80.000tik gora. Langabe guztien ia erdiak iraupen luzekoak dira, beraz, inguruko autonomia erkidegoetan baino gehiago. Zer esan nahi duen horrek? Hego Euskal Herrian beste inon baino zailagoa dela enplegu berri bat topatzea, eta are gehiago ezaugarri jakin batzuek dituzten herritarren kasuan. INE Espainiako estatistika erakundeak egindako azterketa baten arabera, Hego Euskal Herriko iraupen luzeko langabeen soslaia honakoa da: 25 eta 34 urte arteko emakumea, eta urtebete edo bi lan bila daramatzana. Egiturak egiaztatu ahal izan duenez, baina, 50 urteren bueltan dabiltzan prestakuntza gutxiko gizonezkoei ere asko kostatzen zaie lanpostu berri bat topatzea. Langabezia saria kobratzeko eskubidea galduta, gizarte laguntzetara jo behar izaten dute iraupen luzeko langaberik gehienek. Espainiako Gobernuak ematen duen 400 euro inguruko laguntza jasotzen dute Egitura-rekin hitz egin duten hiruek. Hilaren bukaerara iristeko, baina, zailtasun handiak dituztela diote, gorriak ikusten dituztela. Egitura • 2012ko maiatzaren 20a 22 Langabezia Langabeen testigantzak Vicente Arze «Esperientzia eta eskarmentu handia daukagu, baina urte gehiegi» Vicente Arzek 53 urte ditu —aurten 54 egiteko—, eta elgoibartarra da, baina Azkoitian daraman ia bizitza erdia. «Duela 25 bat urte emaztea eta biok etorri ginen Azkoitira, lanagatik». Makina bat egindakoa baita, gazte-gaztetatik hasita. Aurrena, autoak konpontzeko tailer batean jardun zuen mekanikari bezala, ia 30 urtez. Baina eraikuntza sektorea goraldian zela eta, mekanikari lana utzi eta han proba egitea pentsatu zuen. Enkofratzaile lanetan aritu zen sei edo zazpi urtez. Gustura jardun zuen, kalera bota zuten arte. «Betikoa gertatu zitzaidan. Hiru urte neramatzan enpresa berean aldi baterako kontratuarekin, eta erabaki egin behar zuten: finko egin edo kalera bota. Bota egin ninduten». Garai ezin okerragoan gelditu zen lanik gabe,2009aren hondarrean,krisia bete-betean zela. Ordutik ez du beste ezer topatu. «Bi urte pasatxo daramatzat langabezian,baina ez lana bilatzen saiatu ez naizelako».Egunero sartzen da Interneten,lana eskaintzen duten webguneak bisitatzera.Baina haren ahalegina ez da horretan gelditzen. Bazter guztietan utzi ditu curriculumak.«Inguruko enpresa guztietako ateak jo ditut.Azkoi- D tikoetara,Azpeitikoetara,Elgoibarkoetara,Eibarkoetara...bailara guztiko enpresetara joan naiz».Beretzat eta bere moduan dauden herritarrentzat lana bilatzeko helburuarekin,Aspacu Azkoitiko langabeen elkartea ere sortu du.Baina alferalferrik,bi urtean lanerako aukera bakar bat ere ez zaio sortu. Babesa bai,jaso dute herriko eragileengandik eta abarrengandik,baina behar dutenik ez, alegia,lanerako aukerarik ez. Horrenbestez,hilabete bukaerara iristeko geroz eta zailtasun handiagoak dituzte emazteak eta biek.Mirariak egin behar izaten dituztela dio.«Badira hilabete batzuk langabezia saria bukatu zitzaidala.Hortaz,hilean 426 euroko diru laguntza besterik ez dut jasotzen orain».Emazteak,berriz,egun erdiz egiten du lan,hilean 300 euro pasatxoko soldatarekin.«Etxebizitzaren alokairuan hilero 400 euro lagatzen ditugula kontuan hartuta, 300 euro pasatxo geratzen zaizkigu jateko.Ura,argia edo beste fakturaren bat pagatzea tokatzen zaigunean,oso gaizki pasatzen dugu,estu eta larri ibiltzen gara hilabetearen bukaerara ailegatzeko». Gainera,egoera geroz eta ilunagoa iruditzen zaio Arzeri, denbora kontra duela,urteetan au- rrera doalako.«Nik argi daukat lana topatzeko daukadan oztoporik handiena nire adina dela. Lan esperientzian eta eskarmentuan inork ez digu irabazten,baina urte gehiegi ditugu, eta zenbat eta denbora gehiago pasatu,orduan eta okerrago». Baina ez du itxaropenik galtzen,65 urteak lanean harrapaatu nahi baititu.Eta badaki horretarako ondo etorriko litzaiokeela prestakuntza ikastaroren bat egitea.Prest dago gainera, gogoz.Baina horretarako aukerarik ere ez ei du izan langabezian dagoen bi urteotan.«Bi alditan baino ez didate deitu Lanbidetik,eta bietan enpresaren batera nire curriculuma bidaltzeko baimena eskatzeko izan da.Nik baiezkoa erantzun izan diet,eta hortik aurrera ez dut ezer gehiago jakin». Hori horrela,nahikoa haserre dago enplegu zerbitzu publikoen lanarekin,prestakuntza ikastaroak iragarri bai,baina haiek egiteko aukera oso langabe gutxik dutelako.«Gainera,aste honetan bertan udal langile batek esan dit aurrerantzean zerbait ordaindu beharko dela ikastaro horiek egiteko».Informazioa iturri onetik jaso duela ziurtatu du Arzek,baina oraingoz Lanbidek ez du horrelakorik jakinarazi. p A.ARZALLUS Vicente Arzek bi urte pasatxo daramatza langabezian. RAUL BOGAJO / ARP Carlos «Oso mingarria da 17 urteko semeari asteburuko paga edo oinetako batzuk ukatu beharra» Carlosek —nahiago izan du abizenik ez eman— 47 urte ditu, eta Iruñekoa da. Urte askoan eraikuntzan aritu izan da, baina bestelako lanak ere egin ditu, komertzial gisa eta nekazaritzan, esate baterako. Krisiak eztanda egin eta gutxira gelditu zen langabezian, duela hiru urte. Ordutik, bizitza erabat aldatu zaio, okerrera. «Ezkonduta eta bananduta nengoen ordurako, eta 17 urteko semearekin bizi nintzen, alokairuan». Langabezian geratu eta aurreneko hilabeteetan lehengo bizimoduari eutsi zion, baina ezin izan zuen luze iraun. «Ezer topatzen ez nuenez eta alokai- D rua pagatu ezin nuenez, 17 urteko semea hartu eta amaren etxera etorri nintzen». Ama alarguna da eta etxe txiki batean bizi da, «txikiegia hirurok sartzeko». «Nahiko egoera zailean bizi gara, beraz, bai leku aldetik, bai diru aldetik». Langabezia saria kobratzeari aspaldi utzi zion Carlosek. «Denbora da bukatu zitzaidala. Hilabete batzuetan inolako diru sarrerarik gabe egon naiz eta orain 426 euroko laguntza emango didatela esan didate». Hilabete bukaerara, ordea, ozta-ozta iristen dira, «semeak ere bere beharrak eta gastuak dituelako, eta asteburuko paga edo oinetako batzuk ukatzea oso mingarria delako». Lanik gabe geratu zenean beste zerbaitetan hasteko esperantza bazuela dio, baina denborak aurrera egin ahala geroz eta ilunago ikusten dituela gauzak. «Egun batzuetarako etorri ginen nire amaren etxera, baina egunak aurrera doaz, egonaldia luzatzen, eta ez diot egoera honi inolako irtenbiderik ikusten. Badakit amak ez gaituela zubipera bidaliko, eta are gutxiago inguruan dagoen panorama ikusita, baina ez da batere egoera atsegina». Saiatu, saiatzen da lana bilatzen, baina gaixo dago eta ho- rrek ere ez dio batere laguntzen. «Gaixotasunak asko mugatzen nau fisikoki, eta Gizarte Segurantzak ezintasun txiki bat aitortua didan arren, aitorpen horrek ez dit ezertarako balio, bizimodu duin bat izateko lanera berdin-berdin joan beharko nukeelako. Nire egoera fisikoagatik, ordea, lan bat topatzeko beste edonork baino zailtasun handiagoak ditut». Horrek guztiak burura erasan dio, eta fisikoki ez ezik, psikologikoki ere oso baxu dago. «Sekulako depresioa daukat. Ez naiz botikak hartzen ari, baina gaizki nago». Bere egoera ingurukoei eragiten ari zaiela ikusten baitu. «Berez ni naiz krisiaren eraginez lanik gabe gelditu zena, baina denborarekin ikusten ari naiz nire ingurukoak ere horren ondorioak sufritzen ari direla, nire ama, nire semea... eta niretzat hori da okerrena». Egoera globalari ikusten dio irtenbidea, baina pertsonalari ez. Dena dela, ez dago amore emateko prest, eta lana bilatzeko bere esku dagoena egingo duela ziurtatu du, prestakuntza ikastaroak izan ezik. «Ez naiz ikastarorik egiten ari, nahikoa prestatutako pertsona naizela uste dudalako. Gainera ez dut uste prestakuntza denik nik lanik ez topatzeko oztopoa. Ikasketarik ez dut, baina era askotako lanak egiteko oso prestatuta nagoela uste dut». Hiru urte hauetan enplegu zerbitzu publikoetatik deitu dioten galdetuta, ezetz dio: «Urteak dira INEMetik deitzen ez didatela, ez lanerako, ez ikastarorik egin nahi dudan galdetzeko».p A.ARZALLUS 2012ko maiatzaren 20a • Egitura Langabezia23 Miguel Angel Liste «Orain, nire borroka gizarte laguntzen aldeko da, lehengoratu ditzaten» Miguel Angel Listek 54 urte ditu; Galdakaon bizi da, eta hemezortzi urte daramatza langabezian.16 bat urterekin,lehen mailako lanbide heziketako ikasketak egin zituen auto mekanikari izateko,baina sekula ez du ikasitakoan lan egin.Lanean 18 urterekin hasi zen,altzari denda batean; urte eta erdiz horretan aritu zen.Gero,hamazazpi urtez,egur biltegi batean jardun zuen.«Baina biltegi hark porrot egin zuen 1994an,eta kalean geratu nintzen.Ordutik,langabezian nago». Hemezortzi urteotan,kontraturik luzeena zortzi hilabetekoa izan du,ordezkapen bat egiteko. Beste sei hilabetez Osakidetzan aritu zen,garbiketa departamenduan.Beste sei hilabeteko bi alditan Galdakaoko Udalarentzat egin zuen lan,INEM zenarekin zituen elkarlanerako hitzarmenak tarteko zirela.Gainontzean,ordezkapen motzak besterik ez ditu egin.Joan den astean,esaterako,Eusko Jaurlaritzatik deitu zioten,garbiketan egun bateko ordezkapena egiteko.«Horrelako lanak besterik ez zaizkit irteten,lan prekarioak eta oso iraupen motzekoak». Urteotan guztiotan lan iraunkorrago bat ez topatzeko arrazoiez galdetuta,egoeraren okertzea aipatu du.«Egoerak izugarri egin du okerrera hamazazpi urteko antzinatasun hura galdu nuen krisi hartatik.Nik uste horregatik ez dudala urteotan guztiotan ganorazko lan bat topatu.Ez baita izan saiatu ez naizelako.Ikastaroak egin ditut, oposizioak egin ditut...». Denbora askoan langabezian dagoen arren,ez da baztertutako pertsona sentitzen.«Lanari dagokionean,ez naiz isolatutako pertsona bat sentitzen,langabezia nigan zerbait kronikoa izango balitz bezala.Sindikatu batean nago,herriko gizarte talde batean ere parte hartzen dut...gauza horiek dira motibatzen eta mobilizatzera bultzatzen nautenak». Ez du langabezia saririk kobratzen,ez duelako horretarako beharrezko denborarik osatu. «Horregatik,hilean 426 euroko diru laguntza bat kobratzen ari naiz.Zentimotan esaten badut gehiago ematen du,42.600 di- D relako».Umorerik behintzat ez du galdu.Bakarrik bizi da eta ez du bikotekiderik eta seme-alabarik.Beraz,bere burua bakarrik mantendu behar du kobratzen dituen 426 euro horiekin.Hala ere,hilaren bukaerara iristea kosta egiten zaiola dio.«Lanbide arteko gutxieneko errentaren parera iristea ahalbidetuko lidakeen osagarri bat eskatu dut, baina oraingoz ez dut erantzunik jaso». Aldi batzuetan diru sarrerak bermatzeko errenta ere kobratu izan du,baina badira pare bat urte ez duela errenta hori jasotzen.«Laguntza horiek ez dira etxafuegoak botatzeko modukoak,eta hala ere murriztu egin dituzte.Onartezina iruditzen zait».Orain,bere borroka hori dela dio,gizarte laguntzen aldekoa.«54 urte ditut,lan bat topatzeko oso adin txarra.Jabetzen naiz horretaz,eta errealista naiz. Nik uste datozen urteetan ere lan merkatuan jarraituko dudala,baina orain bezala,sartzen eta irteten,ordezkapenak egiten,aldi motz baterako kontratuekin,kontratu prekarioekin... oposizio bat gainditzea oso zaila delako,jende askok izena ematen baitu,eta haietako askok buelta asko ematen baitizkidate.Horregatik,orain,nire borroka gizarte laguntzen aldekoa da,gehiago murriztu ez ditzaten eta lehengoratu ditzaten». Edozein lanpostutarako lehia izugarria dela onartu arren,ez dauka prestakuntza ikastaroetan izena emateko asmorik. «Gaur egun ez naiz inolako ikastarorik egiten ari.Gainera,uste dut ez daukadala ikastaroak egiteko beharrik,lan eskarmentu nahikoa badaukadalako. Gaztea nintzenean lanbide heziketako ikasketak egin nituen eta horrekin aski dudala uste dut,gaurko gazteek nik orduan ikasitako gauza berak ikasten baitituzte».Guztiaz jabetzen dela dio,badakiela bere egoera ez dela erraza,«baina osasunez ondo segitzen dudan bitartean, hilaren bukaerara iristen naizen bitartean eta gauzak egiteko gogoarekin eta motibazioarekin segitzen dudan bitartean,nire egoerak ez dit aparteko estresik, estutasunik edo antsietaterik sortzen». p A.ARZALLUS Asteazkenean Lanbideren Bilboko bulego baten aurrean egin zuten elkarretaratzea. BERRI-OTXOAK Abendutik, Lanbideren laguntzaren zain Langabezia saria bukatu zitzaionetik, 420 eurorekin bizi da Santiago L.-ren familia. Diru sarrerak bermatzeko errenta jasotzeko zain dago. Lander Muñagorri Garmendia Euskal Herrian, gero eta familia gehiagok dituzte hilabete amaierara iristeko zailtasunak. Lan egin nahi eta ezin dutenen kopurua ere gorantz doa etengabe, eta horietako askori, gainera, langabezia saria bukatzen ari zaie. Santiago L. santurtziarra egoera horretan dago orain. Duela bi urte geratu zen lanik gabe, eta joan den azaroan amaitu zitzaion ordain saria. Orain, 420 eurorekin irauten dute berak eta bere familia osoak. «Miseriaren ertzean bizi gara». Santiagok diru laguntza bat jasotzen du iraupen luzeko langabea izateagatik. 55 urte dauzka: «Nire adinarekin, beharren bat topatzea oso zaila da». Horren jakitun da, eta aurrerantzean bere egoera hobetzearen inguruan ezkor agertu da. Baina jasotzen duen diru sarrera baino handiagoa izan lezake. Joan den urteko abenduan hasi zen egungo diru laguntza jasotzen, baina «Lanbidera ere jo nuen diru sarrerak bermatzeko errenta eskatzeko». Eskatzen diren baldintza guztiak betetzen ditu errenta eskuratzeko, baina oraindik ez zaio inongo dirurik iritsi. «Behin eta berriz aurkeztu dut eskaria, baina isiltasuna besterik ez dut jasotzen Lanbideren aldetik». Eta denbora aurrera doan heinean, «gero eta zailagoa da hilabete amaierara heltzea». Bi seme dauzka santurtziarrak, eta biak ikasten ari dira. «Jaso beharko genukeen dirua- ‘‘ Erakundeei ez zaie axola gure egoera; gosez hilko bagina ere, berdin izango litzaieke» SANTIAGO L. Langabea ren zain horrela egotea gogorra da, eta erakundeei ere gure egoeran dauden pertsonen baldintzak ez zaizkie batere axola; gosez hilko bagina ere, berdin izango litzaieke». Euren egoera salatzeko, Ezkerraldeko hainbat gizarte eragilek elkarretaratzea egin zuten asteazkenean Bilboko Lanbideren egoitza baten parean. «Jendea babesik gabe uzten ari dira, txirotasunera bultzatuz». Baina Santiago ez da egoera horretan dagoen bakarra. Mobilizazioan salatu zutenez, Bizkaian bertan 2.436 familia daude gizarte laguntzak jasotzeari utzi diotenak. Eusko Jaurlaritzari salaketa zuzena egin zioten, «Raxoi egiten ari den murrizketak kritikatzen dituzten bitartean, hemen lanik gabe dauden pertsonen eskubideak urratzen ari baitira etengabe». Bertakoentzat lanik ez Urte askoan eraikuntzaren arloan lan egin du Santiagok. «Baina krisiarekin apenas lanik sartzen den orain, eta adinaren zailtasunari sektorearen egoera gehitu behar zaio», haren esanetan. Bizkaian, ordea, gaur egun hainbat lan «faraoniko» egiten ari dira, santurtziarraren esanetan. San Mames Barria, Bilbo hegoaldeko saihesbidea, metroa... Lan handiak dira, «baina lan horiek ez daude bertako langileei bideratuta». Proiektuen adjudikazioak atzerriko enpresei eman dizkiela salatu du, «nahiz eta krisi garaian bertako jendeari laguntzeko lanak izan beharko luketen horiek». Horregatik, erakundeek darabilten hizkera bikoitza kritikatu du . Bien bitartean, Santiagok lanik gabe jarraitzen du, Lanbideren errentaren zain, eta berriz ere beharrean hasteko esperantzarekin. Egitura • 2012ko maiatzaren 20a 24 Hitz bitan Bakarrizketan Txinatarrak Azkunaren eredu Okina kezkatzen denerako... Miren Garate Titulutik haratago 1 Cebek patronalaren bazkarian izan da aste honetan Iñaki Azkuna. Galderarik egin diote? Bai, jaiegunetan saltokiak irekitzeari buruz duen iritzia eskatu diote. 2 Eta zer esan du? «Ez dakit zergatik galdetzen didazuen. Badakizue gutxienez urtean zortzi jaiegunetan irekitzearen aldekoa naizela. Askatasunak aukera ematen du irekitzeko eta ez irekitzeko». 3 Hori bakarrik esan du? Ez, gehixeago ere dantzatu du mihia. Txinatarren mehatxua aipatu du. «Txinatarrek bazarrak dituzte, igandeetan 150 metrotik gorako denda bihurtzen dira, eta irekitzeko baimena dute. Pertsiana jaitsi eta han jan, lo egin eta ugaltzen dira. Hil ez dakit non egiten diren, baina sekulako lehia egiten digute». 4 Zer esan nahi zuen Azkunak, legea urratu ez dezaten zaindu behar dela? Ez, eredutzat hartu behar direla. 5 Bilboko alkatea ez dago ados dendarien lan egiteko moduarekin? Esnatzeko esan die, bestela gero eta txinatar gehiago egongo direlako eta familia negozio gutxiago. 6 Zer egin behar dute, bada, dendariek? Ordu gehiagoan lan egin. Zazpikaleetan hainbat denda itxi direla esan du, baina ez dela krisiagatik dio. «Orain, gure seme-alabak abokatuak edo dentistak dira, eta horiek ostiralean seietan itxi eta badoaz, eta, noski, denda larunbatean ireki egin behar da. Hori da familia enpresen arazo larria». 7 Azkunak berak ere ez zion, bada, gurasoen ereduari jarraitu... Hala da. Esandakoa bere buruari aplika diezaioke, ama dendaria baitzen, «eguzkiz eguzki lan egiten zuena». 8 Azkunaren esanak entzun ondoren, nola erantzun zuten Bizkaiko enpresariek? Txalo egin zioten. SERGIO BARRENECHEA / EFE Iker Aranburu H erriko okinak edo lankide batek baino gehiagok beren diruarekin zer egin behar duten galdetzen hasten direnerako, seinale da zerbait larria gertatzen ari dela. Aste horietakoa izan da amaitzear dagoena, corralito-ak teorian txartelarekin pagatzeko mugak ez dituela ezartzen azaltzera behartzen duten horietakoa. Erantzuna? Oraingoz ezetz, lasai egoteko, baina aurrera begira... Espainiako Gobernuak berriro izerdia bota behar izan du gezurtatzeko milaka herritar Bankian zuten dirua ateratzen ari zirela, eta ziurtatu du bankua «etorkizunean arrakasta izateko baldintza guztiak» betetzen dituela. Bai, noski, «munduko finantza sistema onenaren» ikurra. Dirua barra-barra ateratzearena egia izan ala ez, informazioak Bankiaren akzioak gainetik kentzeko lasterraldia abiatu zuen burtsan, eta Espainia berriro eurogunearen ekaitzaren erdigunean jarri dute, oraingoan bankuek/Bankiak dakarten arriskuagatik. Beste ohiko susmagarriek, erkidegoek, titulu txikiagoak jaso dituzte Madrilen agindua betetzeagatik. Izerdia ere bota behar izan du Luis de Guindos-Cristobal Montoro bikoteak Espainian corralito-a berandu baino lehenagoko kontua dela ezeztatzeko. Iragarpena ez du edonork egin: Paul Krugman Nobel sariduna izan da, ezker keynesiarraren pope nagusietako bat. Normalean hark hobeto landutako artikuluek hartu ez duten oihartzuna hartu du orain bere blogean idatzitako iruzkin nahiko labur eta as- korik garatu gabeko batek. Interneten garaian, laburra bada, hobe. Eta deigarria bada, ere bai. Era berean, Krugmanek esan du Greziak ez duela luze iraungo euroan. Horretan ez dago bakarrik. Hori uste dute Atlantikoaren alde honetan ere, pentsatzen dutena esateko askatasuna duten analistek ez ezik, baita esaten dutena zaindu beharra duten agintari politikoek ere. Baina azken horien artean ere gero eta disimulu gutxiago dago Greziari begira. Euroa utzi nahi badu, utz dezala. Aukera zaila. Kasu galdua dirudi Greziak. EBk, Europako Banku Zentralak eta Nazioarteko Diru Funtsak osatutako hirukotearen errezetarekin hondoratzen ari da —langabezia tasa Espainiarena harrapatzekotan dagoela esatea nahikoa da—, baina haien dirurik gabe ere jai dauka. Angela Merkelek eta François Hollandek beren lehen enkontruan Grezia euroan nahi zutela esateko ahalegina egin arren, gero eta garbiago dago euroguneko beste kideek ez dutela zaldi horren alde apusturik egingo. Barruan izateko duten arrazoi nagusia da irteerak Portugal, Irlanda, Espainia eta Italia are gehiago desorekatuko lituzkela eta erakutsiko lukeela hautsezina hauts daitekeela. Kolpe handia konfiantza mugarri duen ekono- miaren munduarentzat. Baina badira arrisku hori gutxiesten dutenak ere. EBZk plan magikoa prestatua duela baldin badakite, esan diezaiotela Mariano Raxoiri, nerbioak jota baitago. Greziak euroan jarraitzeko (azken?) aukera ekainaren 17ko hauteskundeetan dago. Zulora eraman zituzten alderdi ustelen aldeko botoa ematen badute (ND eta Pasok), jarraitu ahal izango dute, gerrikoa auskalo noiz arte estututa. Eta Troikaren plana arbuiatzen dutenen alde egiten badute —eta hala dirudi—, zorra, soldata publikoak eta pentsioak pagatzeko behar dituzten milaka milioirik gabe geratuko dira, ordainketak eten beharko dituzte eta euroa utzi beharko dute. Eta behin eurotik kanpo? Mirarizko susperraldia, baikorrenen ustez, eta zulo beltzean sakontzea, besteen ustez. Aukeraketa zaila dela esatea gutxi esatea da. Euroa uztea inolaz ere jasango ez dutenak Greziako bankuak dira, EBZk haien finantzaketa iturri bakarra etengo luke eta. Hauteskundeetara arte falta den hilabeteari eusteko gai izango ote diren ez dago garbi. Herritarrak, normala denez, dirua atera eta toki seguruagoan jartzen ari dira, Alemanian edo koltxoiaren azpian. Gaur euro indartsu dena bihar drakma merke bilakatzeko beldur dira, eta hori corralitoarena baino mamu indartsuagoa da. Herritarrak, Greziako Parlamentuaren aurrean, ostegunean. ALKIS KONSTANTINIDIS / EFE Asteko enpresak Facebook Burtsara, handikiro Bridgestone Espedientean, izen gehiago Bankoa Urte hasieran, %12 gora Orona Igogailu enpresa bat erosi du Aurreikusitako preziorik altuenean burtsaratu da Facebook,akzioko 38 dolarrean. 104.000 milioi dolarreko balioa eman diote —82.000 milioi euro—.Hain zuzen,AEBen historian izandako saltzeko eskaintza publikorik handienetan bigarren izan da.2004an sortu zuten sare soziala,Harvard unibertsitateko gela batean.Mark Zuckerberg izan zen sortzaileetako bat.AEBetako aberatsenetan bigarrena da orain. Bridgestoneko zuzendaritzak orain bi aste aurkeztutako erregulazio espedienteak uste baino langile gehiagori eragingo die. Hasiera batean, espedientea Basauriko eta Usansoloko 1.060 langileri aplikatuko ziela esan zuen, baita Kantabriako beste batzuei ere. Aste honetan jakinarazi du Basauriko bulegoetako langileei ere eragingo diela, eta Burgosen duen lantegiko bulegoetakoei ere bai. Aurtengo lehen hiruhilekoan bi milioi euro irabazi ditu Bankoa Credit Agricolek, iaz epe berean baino %12 gehiago. Espainiako Gobernuak bultzatutako finantza erreformak eskakizun berriak egiten dizkie finantza erakundeei. Baldintzak bete ahal izateko, 3,3 milioi euro gorde beharko ditu Bankoak. Moody’s agentziak A mailako kalifikazioa eman dio finantza erakundeari, sektoreko altuenetakoa. Handitzea, dibertsifikatzea eta nazioartean zabaltzea dira Oronaren xedeak. Estrategia horretan, Bretainiako Ascenseurs Altilift erosi du. 40 langileko enpresa da, eta iaz 6 milioi euroko fakturazioa izan zuen. Urteetan izan da Oronaren bezero. Ascenseurs Altifilt ez ezik, Frantziako KES, Belgikako Ascenseurs Ascelec eta Luxenburgoko Ascenseurs Luxembourg ere eskuratu ditu berriki. 2012ko maiatzaren 20a • Egitura Hitz bitan 25 Adi datuari %10 %62 71.000 pZerga bilketa. Urteko lehen herena pasa da, eta zerga bilketaren datuak ez dira nahi bezain onak Gipuzkoan. Iaz baino %10 gutxiago bildu du, 90 milioi gutxiago. Rover kasuaren ordainketa kontuan hartu gabe, jaitsiera %4,8koa izan da. Zenbait diru ataletan gastuak atxikiko dituela iragarri du Diputazioak, eta zorra jaulki behar izatea ere ez du baztertu. pZorra. Arrisku sariaren etengabeko igoerak oraingoz ez du askorik urduritzen Eusko Jaurlaritza, ez baitu finantza merkatuetara lehenbailehen jotzeko premiarik. Dagoeneko jaulkita edo hitzartuta dauka 2012. urterako baimendua duen zorra. Hain zuzen, 1.207 milioi euroko zorra jaulkitzeko aukera du aurten Patxi Lopezen gobernuak, eta 800 bilduta dauzka. pOinarrizko errenta. LABek egoera sozialari buruzko datuak bildu ditu Hego Euskal Herriko Gizarte Errealitatea izeneko txostenean. 213.000 lagun daude lanik gabe, 71.000 familia oinarrizko errentari esker bizi dira, krisia hasi zenetik 7.000 etxe kendu dira, eta milioi erdi lagun bizi dira pobrezia mailatik behera. 300.000 pentsiodunek 650 euroz azpiko saria dute. %53 pBankiaren akzioak. Joan den astean iragarri zuten Bankia nazionalizatuko zutela. Aste hau ez da samurra izan Espainiako finantza erakundearentzat. Akzioek hondoa jo zuten ostegunean, bezeroak gordailuak ateratzen ari ziren zurrumurruak eraginda. Lasaitasunerako deia egin zuten agintariek, eta ostiralean %23 susperraldia izan zuen. Alabaina, akzioaren balioa erdira jaitsi da urtebete baino gutxiagoan. 2011ko uztailaren 20an atera zen burtsara Bankia, akzioko 3,75 euroko prezioan; ostiralean, 1,756 euroan amaitu zuten. Aste honetan entzunak «EBZk argi esan arte ‘Espainiaren zorra jasango dut’, ez dago ezer egiterik» «Finantza erreforma beharrezkoa zen, sektorearen egoera ezin okerragoa zelako» «Ez da posible bazkideei ez pagatzea eta euroan jarraitu nahi izatea. Arduragabekeria da» MARIO FERNANDEZ JOSE MARIA ALDEKOA WOLFGANG SCHAUEBLE Kutxabankeko presidentea Mondragon taldeko presidentea Alemaniako Finantza ministroa ‘Shit happens’ Asteari so Joseba Barandiaran K azetaritza fakultateetan diote zurrumurruak ez direla berriak eta kontrastatu egin behar direla zabaldu aurretik. Aldiz, zurrumurruek eragindakoak oso gauza errealak eta benetakoak izan daitezke, hortaz, zurrumurruen eraginak bai, berri izan daitezke eta, hortaz, berri gisa kontatu beharko dira. Ekonomia fakultateetan diote homo economicus bat garela, izaki arrazional maximotzaileak. Eta agian, oro har, batez beste, hala izango gara. Baina arrazionaltasunean geure mugak ere baditugu guztiok, eta, zenbaitetan, ikarak ere nabarmen jotzen gaitu. Beldurtiak gara eta, jakina, beldurrak jokamolde irrazionalak errazten ditu. Karmelo Urdangarini entzun nion ez dagoela dirua baino beldurtiagorik eta nago arrazoi osoa zuela. Grezia eta Bankiaren inguruko zurrumurruak nagusi izan diren aste honetan, sarri gogoratu naiz esamoldearekin. Corralito-a Espainian teknikoki ezinezkoa dela esan du Montoro ministroak. Zergatia ez du Konfiantza edo beldurraren neurketa zaila den arren, egoera larrietan premiazko neurriak hartuko direlakoan nago, eta euroak egiteko makina bere eskuetan duen Europak ez dut uste hain muturreko gertaeretara eramango gaituenik. azaldu. Bankiako buru berri Goirigolzarrik esan du erakunde sendoa dela berau, eta Espainiako Bankuak eta hango gobernuak hala berretsi dutela. Rating etxeek zabor bonuez edo erakundeaz zer dioten ez du aipatu. Niri dozena erdi lagunek galdetu didate asteon euren sosak ziur(tatuta) ote dauden egun dauden bankuetan. Nola esango diet, bada, ezetz? Hala uste izango banu, nire sos guztiak dolar paper bihurtu eta Karibera bidean nintzateke dagoeneko! (eta ez nago). Grezia eurogunetik ateratzeko aukera arinkeria handiz aipatzen da egunotan. NDFko buru Lagarde andereak berak «irteera ordenatua» proposatu omen du; Fukushimarako istripu nuklear ordenatua proposatzea falta izan zaio. Greziakoak Espainian (eta harago) hondamendia (ere) eragin dezaken zalantzarik ez dut nik. Edo altxa dezatela eskua 2008 baino lehen Lehman Brothers zer zen zekitenek edo subprime hipotekak 2007 aurretik ezagutzen zituztenek. Gauza zailak eta sinesgaitzak gerta daitezke; probabilitate txikiko gertaerak, probabilitatea zero ez denez (eta agian izanda ere), gertatu gerta litezke. Besterik da hori gertatuko ote den uste izatea, aurretik esatea edota iragartzea. Garoñarantz sute handi samar bat hurbiltzen ariko balitz, pentsatuko genuke Estatuak (eta ziurrenik Jaurlaritzak berak) bidaliko lituzkeela suhiltzaileak harantz. Eta pentsatuko genuke oso-oso sute handia izan ezean, eginahal guztiak egingo lituzketela zentral nuklearreraino iristea eragozteko. Deitu iezaiozue ustea, fedea, esperantza, nahia, txoriburukeria, inuxentekeria... edo logika. Hori bai, amerikarrek badute esamolde argigarria kontuotarako ere: shit happens, alegia, kaka gertatzen da. Zentral nuklearrak sute, istripu, tsunami, eraso suizida eta beste hamaika faktoreren eraginpean daude. Maiek iragarri omen zuten munduaren amaiera, eta neu ez naiz halako lanetan hasiko. Konfiantza edo beldurraren neurketa zaila den arren, egoera larrietan premiazko neurriak hartuko direlakoan nago, eta euroak egiteko makina bere eskuetan duen Europak ez dut uste hain muturreko gertaeretara eramango gaituenik. Finean, koloretako paperak egiteko makina hor dago, eta ipurdiko kaka garbitzeko ere baliagarria da oso. Eta horretarako, bai, lasai egoteak (eta egoten jakiteak) asko balio du. Egitura • 2012ko maiatzaren 20a 26 Sindikatuak an gauden», Lorcaren esanetan. Edozein modutan, zehaztu du lanean ari direla konfrontazioan eta aldaketan oinarrituta dagoen eredu sindikalaren alde. Estrategia horrekin bat egiten du ESK-ko ordezkariak, eta zehaztu du «marra gorri bat» daukatela: gobernuen bidelaguna den sindikalismorik ez egitea, «orain arte lortu dituzten akordioak atzerapausoak izan baitira». Kritika horien ondorioz, batasun sindikala lortzea ezinezko ikusten du Garciak. «Ez dago inongo errespeturik sindikatu bakoitzaren estrategiaren inguruan. Esaterako, sindikatuetako idazkari nagusiak ez dira gai elkarrekin bildu eta lan erreformari aurre egiteko estrategia adosteko». Beraz, errespetuan oinarritutako sindikatuen arteko elkarrizketa eskatu zuen. DNA aldaketa Sindikatuek euren aldarrikapenen araberako agenda propioa lantzea proposatu dute. Irudian, mobilizazio bat. JUAN CARLOS RUIZ / ARGAZKI PRESS Sindikatuak euren geroa bideratzen Krisi ekonomikoaren eta murrizketen kontra etengabe mobilizatzearen aldeko apustua egin dute euskal sindikatuek. Batasunik ez dago, ordea. Lander Muñagorri Garmendia indikatuak ataka zailean daude. Inoizko krisirik bortitzenaren testuinguruan, Europako gobernuak murrizketak murrizketen gainean egiten ari dira, eta sindikatuak neurri horiei mobilizazioen bidez erantzuten ari dira. Hilabete eta erdi igaro da, esaterako, Hego Euskal Herriko sindikatu nagusi guztiek lan erreformaren aurka greba orokorrera deitu zutenetik. Baina hemendik aurrera, zer? Galdera hori jarri zuen mahai gainean Alternatiba alderdi politikoak asteartean, eta deiari erantzun zioten LAB, CCOO, ESK eta EILAS sindikatuek. «Hausnarketa egin beharra daukagu, murrizketek ez dezaten sindikatuen jarduna markatu», Txomin Lorca LABeko kidearen esanetan. Sindikatuek euren proposamenen araberako agenda proposatu behar dutela esan zuen, S «era horretan bakarrik lortuko baititugu aldarrikatzen ditugun neurri eta zerbitzu publikoak». Mobilizatzeko estrategia ez da, beraz, ezbaian jartzen dutena, modua baizik. Egungo krisi ekonomikoaren testuinguruan, «manifestazio partzialak alboratu, eta etengabekoak egiteko bideari ekin behar zaio», Igor Mera ESKko militantearen esanetan. «Murrizten ari diren eskubideen borroka», gainera, luzea izango dela aurreikusi zuen Loli Garcia CCOOko kideak. Hori dela eta, kalera irten beharra dagoela esan zuen, «baina manifestazio bakoitzaren atzean alternatibak egon behar dute». Proposamen horiek «boterearen aurkako sindikalismoan eta zerbitzu publikoen defentsan oinarrituko lirateke». Euskal sindikalismoko eragileek, beraz, mobilizaziorako bidea urratzen jarraituko dute. Baina batasun sindikalik ez dago une honetan elkarrekin lankidetzan ‘‘ Hausnarketa egin behar dugu, murrizketek ez dezaten sindikatuen jarduna markatu» TXOMIN LORCA LAB «Une honetan ez dago inongo errespeturik sindikatu bakoitzaren estrategiaren inguruan» LOLI GARCIA CCOO «Batasun sindikalaren ideia desmitifikatu beharra dago; berez, ez du zertan ona izan» IGOR MERA ESK «Eredu neoliberalak emakumeak zaintza lanak egiten jarraitzera behartzen ditu» ARANTZA FDZ. DE GARAIALDE EILAS aritzeko. «Egoera ekonomikoak elkartzeko gero eta arrazoi gehiago ematen dizkigula pentsa daitekeen arren, ez da horren erraza», Arantza Fernandez de Garaialde EILASekoaren arabera. Batasunaren kultura lantzea garrantzitsua dela uste du edozein modutan, «elkarren arteko harremanak bultzatzeko, eta dauden bloke guztiak mugiarazteko». «Horregatik, sindikatuen arteko harremanak bakarrik ez, eragile sozialekin adostasuna lortzea ezinbestekoa da, ematen duen ikuspegi eta indarrarengatik». Baina indarrak kasu zehatzetan batzen dituzte sindikatuek une honetan, eta adostasunak lekuan lekuko eta enpresaren egoeraren araberakoak izaten dira gehienetan. «Batasun sindikalaren ideia desmitifikatu beharra dago; bere, ez baitu zertan ona izan», Meraren ustez. Izan ere, erakunde bakoitzak lan egiteko modu bat daukala dio. Konfederazio arloan, ordea, kasu zehatz batzuetan bat egiteaz gain, ekintza sindikal bateratuaren alde lanean ere ari dira sindikatu abertzaleak. «Eredu sindikal propioa aurrera atera ahal izateko ahaleginetan ari gara, nahiz eta une honetan egoera kaskarre- Etorkizuneko eta egungo erronkak ez dira murrizketa eta mobilizazioetan geratzen. «Gure DNA sindikala aldatu beharra dago», Meraren esanetan. Izan ere, «lan guztiak ez dira enplegu, eta hori kontuan hartu beharra daukagu». Ikusezinak diren lan asko daude, behar bezala ordaindu gabekoak eta zerbitzu publikoek bere gain hartzen ez dituztenak. «Lan hori egiten duten gehiengehienak emakumeak dira», Fernandez de Garaialdek gogorarazi zuenez. Etxeko langileen kasua da hori. «Ildo horretan gero eta lan gehiago egiten ari garen arren, oraindik bidea jorratzen jarraitu beharra dago», azaldu zuen Merak. Aurten bertan etxeko langileentzat erregimen berri bat bultzatu du Espainiako Gobernuak. «Aurrerapausoak eman dira bertan, baina oraindik egoera kaskarrean daude, esklabotza mailan», Garciaren esanetan. Hori dela eta, pertsonen zaintza eskubide bat den heinean, lan horiek zerbitzu publiko bihurtzeko beharra dagoela esan zuen. «Zaintza lan horiek saritu egin behar dira», haren ustez. Emakumeen lan baldintzen inguruan ere borrokatu behar dela esan zuen Fernandez de Garaialdek. «Gizonek baino soldata baxuagoak jasotzen dituzte oro har; beraz, etxeko zaintzen ondorioz norbaitek lana utzi behar duenean, emakumeak uzten du», azaldu zuen. Ondorioz, emakumeak askatasun ekonomikoa galtzen du, eta haurrek «eredu txarra jasotzen dute». Berdintasunaren aurkako politika neoliberal ugari daudela salatu zuen, eta horiek aldatu ezean emakumeak zaintza lanak egitera behartuta egongo direla. Horregatik, EILAS hezkuntzako sindikatua delako, emakumeen lan egoeraren inguruko alternatibak lantzen dihardu duela hainbat urtetatik. 2012ko maiatzaren 20a • Egitura Finantza 27 Hautagaiak pBlackrock. Munduko funtsik boteretsuenetakoa da. Larry Fink estatubatuarrak zuzentzen du.27 herrialdetan dago,eta 2,5 bilioi euroko aktiboak ditu.Besteak beste, BBVAren %4,45 du,eta Gamesaren %4,9.Gainera,aktiboak ikuskatu eta arriskua neurtzeko atal bat du: AEBetako Gobernua,Erreserba Federala,Bundesbank eta EBZrentzat egin du lan.Blackrockek dio atal horretako informazioa ez duela partekatzen beste negozio atalarekin interesak saiheste aldera. pOliver Nyman. New Yorken egoitzanagusia duen aholkularitza taldea. 25 herrialdetan ezarrita dago, eta Marsh&Mclennan taldearen adar bat da. Aeronautika, finantza, autogintza, farmazia,industria militarra eta energia sektoreen inguruko aholkularitza ematen du. 3.000 langile ditu. M-15 mugimenduko kideak iragan uztailean Madrilen egindako manifestazio batean. EMILIO NARANJO / EFE Izen ona galdu du Bankuak ikuskatzeko hautagaien artean Wall Streeteko bi erakunde daude. Espainiako Bankuaz jada inor ez da fio, baina bide beretik doa PP. Joxerra Senar azioarteko merkatuen begiradapean jarraitzen dute Espainiako eta Hego Euskal Herriko bankuek, eta presio itzel hori ezin dute gainetik kendu. Ekaitza handi baten pareko hodeitzarrak pilatu zaizkie asteon, baina klimatologian ez bezala, ekonomian faktore batzuk gizakiak bultzatutakoak dira. Paul Krugman ekonomistak aste hasieran gordailuetatik dirua ateratzeko debekuaren aukera aipatze hutsak eta mezu hori komunikabideek lau haizeetara zabaltzeak beldurra barruraino sartu die herritarrei. Gainera, beste behin ere, Moody’s rating agentziek banku gehienei zor kalifikazioa jaitsi die. Kasualitatea ote finantza sistemaren gaineko zalantzaren haizeak New Yorketik eta Londrestik etortzea? Bankuen arazoak bi hitzetan laburbildu daitezke: adreilua eta mesfidantza. Adreiluarekiko arriskua 178.000 milioi eurokoa dela onartu du Espainiako Bankuak, baina atzerriko beste finan- N tza erakundeak ez dira zifra horietaz fidatzen. Konfiantza falta hori gogotik irabazia ere badute. Kreditu bolumen osotik zalantzazkoak %8,5 direla dio ofizialki Espainiako Bankuak, baina 1994ko maila baino beherago dago gaur-gaurkoz, eta oraingo krisiaren tamaina ikusita, handiagoa dela susmatzen da. Bestetik, erreskatatuak izan diren erakundeetan zalantzazko kredituen datuak bat-batean igo izanak erakusten du arazotan diren erakundeek ezkutatu egin ohi dutela euren egoera. Aurreikuspen ekonomiko beltzek ere ez dute laguntzen. Horregatik, Europako Banku Zentrala bihurtu da finantza iturria nagusia, eta likidezia arazoak konpontzea ahalbidetzen badie ere, funtsezkoa dute nazioarteko konfiantza hori berreraikitzea. Mesfidantza gainditzeko zezenari adarretatik heldu eta benetako egoera islatu behar da. Hiru hilabeteren buruan aurkeztutako bigarren finantza erreforma aurkeztu zuen iragan astean PPren gobernuak. Funtsean, hornidura gehiago eskatzen ditu, eta lehen aldiz, itxuraz ordaintzeko arazorik ez duten kredituen gain ere hornidurak ezartzea exijituko zaie. Zergatik? Atal horretan, birfinantzaketak ezkutatzen direla susmatzen delako. Analista batzuek salatu dute azken bi erreformetan hornidura horiek guztiak erreserbetatik ateratzen direla eta irabazietatik atera beharko lituzketela bankuek, azken helburua finantza egoera onbideratzea izan beharko lukeelako. Inprobisazioa eta lardaskeria nabaritzen dira atzean. Funtsezkoa da etxebizitza burbuilak eragindako zuloa behingoz zenbatekoa den onartzea eta aktibo arriskutsuaren inbentario zehatza egitea. Hau da, irentsitako etxebizitza, zoru eta zalantzazko kredituen gain erakundeek emandako balorazioaren eta merkatuko prezioaren arteko ikuskaritza independente bat egin behar zaie erakundeei, eta, gainera, etorkizunean ekonomiak izan dezakeen bilakaeraren ondorioz, balorazioa zenbat gehiago jaits daitekeen aztertuko dute. Ikuskaritza independente hori egiteko hautagaiak Wall Streeteko bi erakunde dira: Blackrock inbertsio funtsa eta Oliver Wyman aholkularitza taldea. Gutxienez, hori aurreratu du Financial Times egunkariak. Ikuskaritza horrek helburu zehatza izan dezake: aktibo toxikoak bankuen balantzeetatik ateratzea eta banku txar delako sozietate batera pasatzea. Egunkari horrek berak aurreratu duenez, Espainiako Gobernuak apirilean auzi horri buruz aholkua eskatu zien Blackrocki eta Olivier Wymani. Blackrocken inbertsioak Jo al daitezke Wall Streeteko bi erakunde horiek independentetzat? Hain justu horri buruz kexatu dira euren kontu liburuak aztertuak izango diren bankuak. Hainbat erakundek ohartarazi dute Blackrock inbertsio funts erraldoiak interes ezagunak dituela Espainian: 3.400 milioi euro inbertituta dauzka, guztira, eta, besteak beste, Santander zein BBVAren akziodun da. Interesen gatazka egon daitekeelakoan, auzitan jarri da ikuskaritza independente bat egin ote dezakeen. Horregatik, erabakia atzeratu egin du PPren gobernuak. Zalantza da finantza sisteman erabat independentea den erakunderik ba ote den. Munduko lau ikuskaritza talde handiek jada bankuen kontuak ikuskatzen dituzte, eta EBZk uko egin omen dio lan hori egiteko eskaintzari. Berez, Espainiako Bankuari dagokio zeregin hori. Ofizialki, bankuen egiazko errealitatea islatzea eta finantza krisiei aurrea hartzea da bere misioa. Argi geratu da, honezkero, bere izen ona irentsi duela krisiak. Etxebizitza burbuilaren eztandaren ondoren, bere estrategian saiatu da denbo- ra irabazten eta sektorea berregituratzen. Emaitza eskasak utzi ditu: gaizki zeuden erakundeen arteko bat egiteak bultzatu ditu, kaleratutako zifrez ez dira nazioartean fidatzen eta mesfidantzak egoera onean diren erakundeei ere eragiten die. Miguel Angel Fernandez Ordoñez 2006an hartu zuen presidentetza PSOEren eskutik, eta ekainean utziko du. Errua besteei botatzen iaioak dira PPren barruan, eta, lehen Jose Luis Rodriguez Zapaterorekin egin bezala, orain errua nori bota topatu dute: Fernandez Ordoñez. Alabaina, koordinaziorik ez dago gobernuaren eta Espainiako Bankuaren artean. Ordoñezen erantzukizuna handia bada ere, burbuilaren garapenean eta makina bat aurrezki kutxatan izandako borroka eta interes politikoetan, PPk ere ardura izan du. Bankia da horren adibide garbia. Espainiako Bankuak bezala, sinesgarritasun arazo larria du Mariano Raxoik. Hark eta Luis de Guindos Espainiako Ekonomia ministroak behin eta berriz ukatu dute banku txar bat eratuko dutela, baina Blackrocki eta Olivier Nymani horri buruzko aholkua eskatu izanak erakusten du asmo hori dutela. Nola fidatu berriz euren hitza jatear egon daitezkeen agintariez? Denbora amaitzen ari zaie, ordea. Oraingoan kale egiten badute, Europako Batasunak edo EBZk esku hartu beharko du finantza sisteman. Sektorean inork ez du ozen aukera aipatzen, baina iturri anonimo batzuek aitortzen dutenez, saihestezina da. Egitura • 2012ko maiatzaren 20a 28 Lan eskaintza publikoa Bizkaia Peoi balioaniztuna Loiun Deialdigilea: Loiuko Udala. Baldintzak: pEskolaratze ziurtagiria izatea. pB1 gidabaimena izatea. pEuskarako lehenengo hizkuntza eskakizuna izatea. Edukia: zerbitzu oro emango lituzkeen peoi balioaniztuna hartzeko deialdia egin du Loiuko Udalak. Epea: deialdiaren iragarkia Estatuko Aldizkari Ofizialean argitaratu eta hogei egunera. Informazioa: Loiuko Udala Herriko enparantza, 1. 48180 Loiu. Telefonoa: 94-471 23 10 Iturria: 2012-04-18ko 74 BAO, 8824. orria. Bake epailea eta ordezkoa Bakion Deialdigilea: Bakioko Udala. Baldintzak: pEspainiar herritartasuna izatea. p18 urte beteak izatea. pEuskaraz, gutxienez hizketarako gaitasuna izatea. pKargu politikorik edota sindikalik ez izatea. pFuntzionario edo administrazioko langile ez izatea,ez eta horien ardurapeko organismo batekoa ere (irakaskuntzan edo ikerketan dihardutenak salbu). pAbokatu edo prokuradore lanetan ez aritzea. pAholkularitza Juridikoan ez jardutea, ordainduta zein ordaindu gabe. pBakioko udalerrian bizitzea. pLanpostu honetarako inolako ezgaitasunik, bateraezintasunik eta debekurik ez izatea. Edukia: bake epailea eta ordezkoa hartzeko deialdia egin du Bakioko Udalak. Lotura: www.bizkaia.net/lehendakaritza/Bao_bob/2012/ 01/20120113a009.pdf#page= 46. Informazioa: Bakioko Udala. Agirre Lehendakariaren plaza, 2. 48130 Bakio. Webgunea: www.bakio.org. Telefonoa: 94-619 40 01. Faxa: 94-619 31 18. Helbide elektronikoa: [email protected]. Iturria: BAO, 9. zenbakia, 2012ko urtarrilaren 13koa. Gipuzkoa Kontu hartzailea Urretxun Deialdigilea: Urretxuko Udala. Baldintzak: pEspainiako nazionalitatea izatea. p16 urte beteta izatea. pHonako titulazio hauetakoren bat izatea: zuzenbidea, enpresaritza, ekonomia, finantza zientziak-legearen arabera enplegu publikoan lan egin ahal izatea. Edukia: kontu hartzaile bat hartzeko deialdia egin du Urretxuko Udalak. Epea: 2012-05-30 Informazioa: Urretxuko udaleko erregistroa. Iparragirre Kalea, 20. 20700 Urretxu. Telefonoa: 943-038080 Helbide elektronikoa: [email protected] Lotura: https://ssl4.gipuzkoa.net/castell/bog/2012/05/10/c120437 7.pdf Iturria: 2012-05-10eko 88. GAO, 81. orria. Bake epaile titularra eta ordezkoa Zumarragan Deialdigilea: Zumarragako Udala. Baldintzak: pLehentasunezko meritutzat hartuko da bake epaile lanetan izandakoa izatea. pBotere Judizialaren Lege Organikoaren 389. eta 397. artikuluetan ezarritako ezgaitasun, bateraezintasun edo debekuren bat ez izatea. Edukia: bake epaile titularra eta ordezkoa hartzeko deialdia egin du Zumarragako Udalak. Lotura: https://ssl4.gipuzkoa.net/castell/bog/2012/05/04/c120418 4.pdf Epea: 2012-05-22 Iturria: GAO, 84. zenbakia, 2012ko maiatzaren 4koa. Garbitzailea Aizarnazabalen Deialdigilea: Aizarnazabalgo udala. Baldintzak: pEuropako Batasuneko biztanle izatea. p18 urte beteta izatea. pEskola ziurtagiria izatea. pEuskararen lehenengo hizkuntza eskakizuna izatea. pB1 gidabaimenaren jabe izatea. Edukia: eraikin publikoak garbitzeko pertsona bat hartzeko deialdia egin du Aizarnazabalgo Udalak. Oposizio lehiaketa libre bidez egingo da aukeraketa. Epea: hogei laneguneko epean, deialdiaren iragarkia Estatuko Aldizkari Ofizialean argitaratu eta biharamunetik kontatzen hasita. Informazioa: Herriko plaza 1. 20749 Aizarnazabal. Telefonoa: 943-89 70 53 Helbide elektronikoa: [email protected] Lotura: https://ssl4.gipuzkoa.net/castell/bog/2012/05/02/c12040 39.pdf Iturria: 2012ko maiatzaren 2ko 82. GAO, 31. orria. EAE Sei irakasle EHUn Deialdigilea: EHU Euskal Herriko Unibertsitatea. Baldintzak: pDoktore titulua izatea. Edukia: sei irakasle hartzeko deialdia egin du Euskal Herriko Unibertsitateak. Jakintza arloak: Materia kondentsatuaren fisika; ingeniaritza kimikoa; kimika organikoa; elikagaien teknologia; psikobiologia; pediatria. Tasak: 20,75 euro. Informazioa: pBizkaia: Leioako Campuseko Errektoregoa. Sarriena Auzoa. Leioa. pGipuzkoa: Gipuzkoako Campuseko Errektoreordetza. Ignacio Barriola eraikina. Elhuyar plaza, 1. Donostia. pAraba: Arabako Campuseko Errektoreordetza. Izardui komandantea, 2. Gasteiz. Epea: baliodun hogei egun, deialdiaren iragarkia Espainiako Aldizkari Ofizialean argitaratzen den egunetik zenbatzen hasita. Loturak: http://www.euskadi.net/cgibin_k54/bopv_42?c& f=20120430&a=201201933htt p://www.irakasleak-pertsonal.ehu.es/p264-home/es Iturria: 2012-04-30eko 84. EHAO. Lapurdi Zerbitzu teknikoen arduraduna Bokalen Deialdigilea: Bokaleko Herriko Etxea. Edukia: Bokaleko Herriko Etxeak zerbitzu teknikoen arduraduna behar du. Lanpostua ingeniarientzat edo teknikarientzatda. Honako eginbeharrak izango ditu: pBokaleko zerbitzu teknikoen zuzendaritza eta koordinaketa (eraikuntza, berdeguneak, errepideak, aparkalekuak...). pHerrilanen programazioa, jarraipena eta kontrola. pUdal proiektuen kontrol teknikoa egitea. pMerkatu publikoen lanketa eta jarraipen teknikoa. pHigiene eta segurtasun neurriak betearaztea. pHirigintza sailarekin elkarlanean aritzea. pMaterialen kudeaketa. pHirigintza dosierren jarraipen teknikoa. Baldintzak: pGoi formakuntza teknikoa (BAC+2 gutxienez). pGaitasun teknikoa. pAurrekontuen eta merkatu publikoen ezagutza. pInformatikaren ezagutza. pEsperientzia antzeko lan batean. pTaldeak gidatzeko gaitasuna. pAbuztuaren 1ean bete beharreko lanpostua. Informazioa: Bokaleko Herriko Etxea. Lucie Aubrac karrika, 1. 64.340 Bokale. Webgunea: www.agglo-bab.fr Lotura: www.lagazettedescommunes.com. Nafarroa Gizarte langileak Iruñean Deialdigilea: Iruñeko Udala. Baldintzak: pGizarte lanetako diplomatura izatea. Edukia: gizarte langileen lan poltsa osatzeko deialdia egin du Iruñeko Udalak.. Informazioa: Iruñeko Udala. Herritarrentzako Laguntza Zerbitzua. Condestable Jauregia. Nagusia, 2. Iruñea. Telefonoa: 948-420100 Epea: 2012-05-28 Loturak: http://www.navarra.es/home_ eu/Actualidad/BON/B oletines/2012/85/Anuncio-12/ Iturria: 2012-05-07ko 85. NAO. Zerbitzu anitzetako langilea Bertizaranean Deialdigilea: Bertizaranako Udala. Baldintzak: pEskola graduatua, lehen mailako lanbide hezkuntzakoa edo baliokide den titulua izatea. pB1 motako gidabaimena izatea. pEuskaraz jakitea. Edukia: zerbitzu anitzetako langile bat hartzeko deialdia egin du Bertizaraneko Udalak. Aldi baterako lan kontratua egingo diote aukeratuari. Informazioa: Bertizaranako Udala. Frontoi plaza, 11. 31793 Narbarte. Telefonoa: 948-59 20 18 Epea: 2012-05-30 Loturak: http://www.navarra.es/home_ eu/Actualidad/BON/Boletines/2012/81/Anuncio-16/ Iturria: 2012-04-30eko 81. NAO Meatzeetako ingeniariak Administrazioan Deialdigilea : Nafarroako Gobernua. Baldintzak: pMeatzaritzan ingeniaritza titulua edo haren pareko beste tituluren bat izatea. Edukia: Meatzeetako ingeniariak aldi baterako hartzeko deialdia egin du Nafarroako Gobernuak. Epea: 2012-05-26 Informazioa: Nafarroako Go- bernua. Karlos III.aren etorbidea, 2 - sarrera. 31002 Iruñea. Iturria: 2012-05-11ko 89. NAO. Bake epaile titularra eta ordezkoaTebas-Muru Artederretan Deialdigilea: Tebas-Muru Artederretako Udala. Baldintzak: pBake epaileei buruzko ekainaren 7ko 3/1995 Erregelamenduaren 5. artikuluak dioena betetzea. Edukia: bake epaile titularra eta ordezkoa hartzeko deialdia egin du Tebas-Muru Artederretako Udalak. Lotura: http://www.navarra.es/home_ eu/Actualidad/BON/Boletines/2012/85/Anuncio-30/ Epea: 2012-05-22 Iturria: NAO, 85. zenbakia, 2012ko maitzaren 7koa. Bekak Iñaki Goenaga Zentro Teknologikoen Fundazioaren doktorego bekak Deialdigilea: Iñaki Goenaga Zentro Teknologikoen Fundazioa. Baldintzak: pGoi-mailako unibertsitate-tituluduna izatea. pIngeniaritzako tituludunek bukatuta izan beharko dute Ikasketa Bukaerako Proiektua. Edukia: doktoretza egiteko bekak eskatzeko deialdia egin du Iñaki Goenaga Zentro Teknologikoen Fundazioak. Iraupena: gehienez ere 4 urtekoa izango da. Lehen denboraldi bat, bi urtekoa, beka egoeran, eta bigarren denboraldia, beste bi urtekoa, praktikaldiko lankontratuarekin. Dirua: hilean 1.200 euro gordin. Epea: 2012-07-15 Informaizioa: Idazkaritza Teknikoa FCT-IG[en]. Zamudioko Teknologia Parkea. Laida bidea. 203. eraikina. 48170 Zamudio. Telefonoa: 94-4209488 Helbide elektronikoa: [email protected] Arabako Kultur Ondarea ikertzeko bekak Deialdigilea: Arabako Foru Aldundia. Euskara, Kultura eta Kirol Saila. Baldintzak: pEspainiar nazionalitatea izatea edo Europar Batasuneko edo Europako Esparru Ekonomikoko kide den estatu bateko herritarra izatea. pLizentzia edo goi-mailako titulua izatea. Lizentziatura-ikasketak 1990ean edo geroago bukatu izana. 2012ko maiatzaren 20a • Egitura Lan eskaintza publikoa 29 pArabako Lurralde Historikoko edozein udalerritan 2008ko martxoaren 1etik aurrera etenik gabe erroldaturik egotea. Edukia: Arabako kultura ondarea ikertzeko bekak eskatzeko deialdia egin du Arabako Foru Aldundiak. Helburua: Arabako Kultura Ondarearen alorrean ikertzeko bi beka ematea. Banakoei edo ikertzaile-taldeei emango zaizkie bekak. Eskabideak: Euskara, Kultura eta Kirol Saileko foru diputatuari zuzenduko zaizkio. Arabako Foru Aldundiaren Erregistro Orokorrean (Probintzia plaza, 5, Gasteiz), aldundiaren beste erregistro batzuetan eta hitzartutako udaletako erregistro orokorretan aurkeztu ahal izango dira. Iraupena: esleipena jakinarazten denetik 2012ko abenduaren 14ra arte. Dirua: 5.900 euro beka bakoitzeko. Epea: 2012-05-23 Nora jo: Arabako Foru Aldundia. Euskara, Kultura eta Kirol Saila. Probintzia plaza 5, 3.a. 01001 Gasteiz. Telefonoa: 945-18 18 18 Faxa: 945-18 17 54 Helbide elektronikoa: [email protected] Lotura: http://www.alava.net/botha/Boletines/2012/046/2012_046_B.pd f Iturria: 2012-04-23ko 46. ALHAO, 4.179. orria. Euskara ikasteko diru laguntzak Laudion Deialdigilea: Laudioko Udala. Euskara Saila. Baldintzak: pLaudio herrian erroldatuta egotea,gutxienez,hiru hilabetez. pIkastaroko eskola orduen %85eko asistentzia izatea. Edukia: euskara ikasteko diru laguntzak eskatzeko deialdia zabaldu du Laudioko Udalak. Ikastaroen ezaugarriak: pEuskaltegi homologatuetan egindako euskara ikasketak, 2011ko urriaren 3tik 2011ko ekainaren 29ra bitartean,biak barne.Ikastaro arruntak edo barnetegi izaerakoak izan daitezke. pEuskaltegi homologatuetan egindako udako euskara ikastaroak,2012ko uztail,abuztu edota irailean.Ikastaro arruntak edo barnetegikoak izan daitezke. pLaudio Udalak antolatutako aitita-amamentzako ikastaro bereziak,2012ko urtarriletik eta ekainera bitartean. Epeak: p2012ko uztailaren 16rako, 2011ko urriaren 3tik eta 2012 ekainaren 29 artean egindako ikastaroetarako. p2012ko uztailaren 16rako, 2012ko urtarriletik ekainera bitarteko aitita-amamentzako ikastarokoetarako. p2012ko urriaren 15erako, 2012ko uztail,abuztu eta iraileko udako ikastaroetarako. Informazioa: Laudioko Udaletxeko Idazkaritza Nagusia. Herriko plaza z/g. 01400 Laudio. Telefonoa: 94-403 48 00 / 94-403 49 00 Faxa: 94-403 47 51 Helbide elektronikoa: [email protected] Loturak: http://www.alava.net/botha/Boletines/2012/051/2012_051_B.pdf Iturria: 2012-05-04ko 51. ALHAO, 4.694. orria. Atzerrian master ikasketak egiteko bekak Nafarroan Deialdigilea: Nafarroako Gobernua Baldintzak: pNafarroan jaioa izatea, Nafarroan erroldatua izatea gutxienez bost urtez —horretarako, erroldaren ziurtagiri aurkeztu beharko da— edo eskabidea aurkeztu aurreko urtean egoitza Nafarroan duen enpresa edo erakunde batean lanean aritu izatea inoren konturako langile gisa. pUnibertsitate ikasketa ofizialen lizentziatura edo diplomatura titulua edukitzea edo unibertsitate ikasketak —graduatu ondokoak ez— gehienez azken hamar urteetan bukatuak izatea. pMaster programa batean onartua izana, behin-behinean edo behin betiko. Edukia: atzerrian master ikasketak egin ahal izateko bekak eskatzeko deialdia egin du Nafarroako Gobernuak. Iraupena: gutxienez ikasturte bat eta gehienez bi ikasturte. Dirua: gehienez 64.000 euro. Epea: 2012-06-01 Harremanetarako: Herritarren arretarako bulegoa. Avenida Roncesvalles, 11. Iruñea. Telefonoa: 012 Helbide elektronikoa: [email protected] Iturria: 2012-04-20ko 75. NAO Udan atzerrian hizkuntzak ikasteko 429 beka Deialdigilea: Eusko Jaurlaritza. Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saila. Baldintzak: pDiru-laguntza horiek dira 20112012ko ikasturtean unibertsitateko ikasketak edota goi-mailako beste ikasketa batzuk egiteko Eusko Jaurlaritzak egindako deialdian (EHAAren 134. alea, 2011ko uztailaren 14koa) edonolako diru-laguntzak lortu di- tuzten ikasleentzat, eguneroko garraioari dagokion laguntza izan ezik. Edukia: udan atzerrian hizkuntzak ikasteko 429 beka emateko deialdia zabaldu du Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak. Ikastaroen ezaugarriak: Laguntza jaso ahal izateko, honako baldintza hauek bete behar ditu atzerriko ikastaroak: pIngelesa, frantsesa edo alemana ikasteko xedea izatea, eta ikasi beharreko hizkuntza hori ofiziala den herrialde batean gauzatzea. pIkastaroa Europar Batasuneko herrialde batean egitea. p2012ko udan egitea. Ikastaroa ezin da hasi 2012ko ekainaren 1a baino lehen, ez eta irailaren 14tik aurrera ere. pHiru aste jarraitukoa izatea gutxienez, eta astean hamabost ikastordu edukitzea gutxienez. Dirua: 1.200 euro. Sortutako edo egiaztatutako gastuen zenbatekoa txikiagoa bada, diferentzia hori murriztuko zaio diru-laguntzari. Epea: 2012-06-03 Informazioa: pAraba: Zuzenean. Ramiro Maeztu, 10, beheko soilarua. Gasteiz. pGipuzkoa: Zuzenean. Andia, 13. Donostia. pBizkaia: Kale Nagusia, 85. Bilbo. Telefonoa: 012 Iturria: 2012-04-30eko 84. EHAO. Euskara ikasteko laguntzak Gasteizen Deialdigilea: Gasteizko Udala. Baldintzak: pBi programetarako: -16 urte baino gehiago izatea. -Urtebete lehenagotik Gasteizen erroldatuta egotea. -Ikasturteko azterketak gainditzea. pEspezifikoak: -Programa arrunta; herritarrentzat, oro har: laugarren oinarrian ezarritako diru sarreren muga ez gainditzea. -Batetik, gurasoentzako berariazko programa; bestetik, aisialdiko begirale eta eskola kiroleko entrenatzaile edo begiraleentzakoa. Eskakizun hauetakoren bat bete beharko dute eskatzaileek: 2004tik aurrera jaiotako haur baten aita, ama edo tutore izatea; 20112012ko ikasturtean aisialdiko begirale, edo eskola kiroleko entrenatzaile edo begirale gisa lan egitea; titulazio horietako ikasketak egiten aritzea 20112012ko ikasturtean. Edukia: Gasteizko Udalak deialdia egin du 2011-2012ko ikasturtean euskara ikasteko laguntzak emateko. Eskabideak aurkezteko: Norberak aurkeztu beharko ditu, Olagibel kaleko herritarrei laguntzeko bulegoan edota gizarte etxeren batean. Epea: 2012-07-31. Informazioa: Gasteizko Udala. Herritarrekiko Harremanetarako Saila. Euskara zerbitzua. Santa Maria, 11 - Etxanobetarren Etxea. 01001 Gasteiz. Telefonoa: 945-16 15 22. Lotura: ww.alava.net/botha/Boletines/2011/094/2011_094_B.pdf Iturria: 2011-08-10eko 94. ALHAO, 8.565. orria. Egitura • 2012ko maiatzaren 20a 30Publizitatea 2012ko maiatzaren 20a • Egitura Sakelako telefonoak 31 Free Mobilek 2,6 milioi bezero lortu ditu urtarriletik martxora bitartean, merkatu kuotaren %4 inguru. HAROLD ESCALONA / EFE 20 euroan,nahi adina Merkatuan sartzen hasita, gogotik sartu nahi zuen Free Mobilek, eta hala lortu du, aukera emanda nahi adina dei egin eta nahi adina mezu bidaltzeko. Miren Garate andikiro sartu da merkatuan. Kanpaina mediatiko bat egin zuen, bazetorrela iragartzeko. Prezioekin konkistatu ditu bezeroak, eta harro egin du emaitzei buruzko lehen agerraldia. Laurogei egunean, 2,6 milioi bezero lortu ditu: merkatu kuotaren %4. «Inor ez da gai izan hain denbora gutxian hainbeste lortzeko», esan du Thomas Reynaud finantza zuzendariak. Telefonia mugikorraren sektorean, Frantziako laugarren operadorea da Free Mobile, Illiad taldekoa —Ipar Euskal Herrian ere ematen du zerbitzua—. Urtarrilaren 10ean ekin zion jarduerari, eta dardarka jarri ditu lehiakideak. Bi produktu eskaintzen ditu. Alde batetik, hilean 19,90 eurokoa. Hura kontratatzen dutenek doan egin dezakete deiak berrogei herrialdetara egitea, baita nahi adina testu eta multimedia mezu bidaltzea ere. Internetarako hiru giga ere sartzen dira pla- H nean. Beste produktuak bi euroko kostua du hilean, eta aukera ematen du ordubetean hitz egiteko eta testu bidezko hirurogei mezu bidaltzeko. Kopuru horietatik pasatuz gero, bost zentimoko kostua dute deiek, eta zentimo batekoa mezuek. Tarifa horiek merkeagoak ere izan daitezke. Telefono finkoa eta Internet ere konpainia berberarekin izanez gero, lehen aukera 15,99 euroan dute bezeroek, eta bigarrena, debalde. Baldintzen artean ez dago gutxieneko iraunkortasunik: nahi denean alda daiteke konpainiaz. Noski, telefonoak ez daude sartuta tarifetan, baina konpainiak aukera ematen du hilero ordainduz joateko, hiru urteko gehienezko mugarekin. Ordaintzen amaitu aurretik konpainia utzi nahi izanez gero, falta den zatia ordaintzen da. Iragarri du kontratua lortu duela Applerekin ere, iPhone telefonoa prezio lehiakorrean eskaini ahal izateko. Free Mobileren zoriona, ordea, kezka bihurtu da gainerako konpainientzat. Urtarriletik martxora, sakelakoen sektorean, 615.000 bezero galdu ditu Orangek (%2,3), eta 274.000 SFRk (%3) —horren eraginez, kargua utzi behar izan du Frank Esser kontseilari ordezkariak—. Bouyguesek otsailaren 15a bitarteko datuak eman ditu. Ordurako, 165.000 bezero galduak zituen. Hala ere, batuketak eginda, kontuak ez datoz bat: 2,6 milioi bezero ditu Free Mobilek, eta milioi bat baino gutxiago galdu dituzte hiru konpainia nagusiek. Arcep komunikazio elektronikoen batzorde arautzaileak emandako datuen arabera, 900.000 SIM txartel berri egin dira aurreneko lehen hiruhilekoan, iaz halako hiru. Kopuru horrek azal dezake ezberdintasun horren zati bat, baina ez osoa. Free Mobileren arabera, gainerakoak beste konpainietan aurrez ordaindutako zerbitzua zutenak izan daitezke, formula hori erabiltzen dutenak ez baitira sartzen abonatuen artean. dute zenbaki nagusitzat: probatze aldera eskatu dute konpainiaren zerbitzua; besteak beste, tarifarik sinpleena doan delako Internet eta telefono finkoa konpainia harekin izanez gero. Free Mobileren negozioa zalantzan jartzen dutenek, halaber, esan dute bezero kopuruak ez duela ziurtatzen arrakasta. Kantar etxeak inkesta bat egin du: haren arabera, merkatu kuotaren %4 irabazi du konpainiak, baina, diru baliotan, %2,1 bakarrik. Konpainiak elkarren arteko lehia horretan murgilduta dabiltza, eta irabazle nagusiak sakelakoen erabiltzaileak gertatzen ari dira, konpainia guztiek jaitsi baitituzte prezioak, Free Mobileren mailara apaldu ez badituzte ere. Zenbakia Negozioaz,zalantzak Datuek zalantzak eragin dizkiete hainbati. Bezero asko lortu dituela onartuta ere, konpainiaren arrakastak ez ditu guztiak konbentzitu. Free Mobilek oraindik ez du xehetasunik eman tarifa bakoitzak erakarritako jende kopuruaz; batean zein bestean portzentajea antzekoa dela besterik ez du esan. Sektore horretako adituen arabera, ordea, askok eta askok Free Mobileren zenbakia ez 68,5 pBiztanleak baino gehiago. 2010. urte hasierako datuen arabera, 66 milioi biztanle zeuden Ipar Euskal Herrian eta Frantzian. Sakelako telefono lineen kopurua handiagoa da dagoeneko: 68,5 milioi. Urtarriletik martxora, batez beste, %5 gutxiago gastatu du herritar bakoitzak eskuko telefonoan. Kasu gehiago ere bai Frantzian ez ezik, munduan ere badute lehia gogorra teknologien arloko enpresek. Whatsappena da beste adibideetako bat. Eskuko telefonoetan instala daitekeen aplikazio bat da, eta, Internet konexioaren bidez, modua ematen du mezuak, argazkiak, bideoak eta audioak doan bidaltzeko. Hura hedatu izanak telefono konpainien irabaziak jaistea eragin du, bezeroek, ordaindu beharrean, Whatsappen bidez bidaltzen dituztelako datuak. Iaz, %9 murriztu zen SMSen fakturazioa. Alabaina, ez dira lo geratu. Telefonicak aste honetan aurkeztu du Tu Me: Whatsappen antzeko zerbitzua ematen du, Internet bidez doako deiak egiteko aukera gaineratuta.Publizitatearen bidez lor ditzake etekinak. Oraingoz, Appleren sistema eragilea dutenek bakarrik eskura dezakete, baina Androiden erabiltzaileengana ere iritsiko da. Era berean, GMSAk, 800 operadore eta ekoizle biltzen dituen mundu osoko elkarteak, antzeko beste produktu bat merkaturatuko du uda baino lehen: Joyn izenekoa. Konpainia batzuek probarako bertsio bat ere eskaintzen dute dagoeneko. Barbara Stammel Margolaria Sorkuntza benetan boteretsua da: ezerezetik han sortzen dira gauzak. Picassok esan bezela: Ez dut bilatzen, aurkitzen baizik! «Argazki honetan ikusten dituzue nire azken serietako lan batzuk ("Mädchen", 2009-2011). Gustatzen zait lurrean agertzen den leihoaren itzala, ‘benetako’ leihoa erakutsi gabe; pinturaren metafora!»
Similar documents
Energia nuklearraren politika auzitan jarri dute - datu
eta egunkariak, egunerobatzuk eman zizkiola Jira koa salbuespen bihurtu, esan zuen gizonak, Xabier Gantzarain egun bakarrera mugatu orduan ere.
More informationNork hil zuen Begoña Urroz?
Donostiako Martuteneko kartzelan egon zen preso hilabete batzuetan 1968an. Bertan, Xabier Bareño ETAko buruzagietako batekin egon zen: «Harekin ETAren historia, Euskal Herriko historia eta abar azt...
More informationBERRIA, 2012-09-23 - datu
direla kale eta plaza izenak izango sekula, bizitzak ihes egin dizula sentituko duzula, eta ez zaizula geratzen haren
More informationberria - datu
bat, akaso horixe da hemen, berriro izaten hasteko abiapuntua, egunen batean hiltzeko aukeratuko duzun tokia,
More informationMaquetación 1 - Noaua Kultur Elkartea
imajinatu, halako erabaki bat hartzeko zer bizi behar izan zuen. Zoritxarrez muturreko erabaki bat hartu duen bakarra ez da halere. Eta nork daki, egoera ikusita, azkena izango ote den. Atentzioa d...
More information