BERRIA, 2012-09-23 - datu
Transcription
BERRIA, 2012-09-23 - datu
Igandea Irailaren 23a 2012. X. urtea 2.872. zenbakia 1,60 € www.berria.info Eskozia Independentziaren aldekoak gora, kalean eta inkestetan q 2-3 Emaginak Afrikan Emaginak trebatzeko kanpaina bat jarri dute abian q GEHIGARRIA «EAJk eta ezker abertzaleak denbora behar dute uztartze estrategiko bat lortzeko» Elkarrizketa Joseba Egibar EAJren GBBko lehendakaria Ez du uste hauteskundeen ostean ezker abertzalearekin gobernu akordiorik egin ahal izango dutenik, eta ziur da PSE-EEren eskaintza jasoko dutela. Akordio politiko berri bat lortzekotan guztien artean lortuko dela dio. q 8-9 Irailaren 26a D Greba orokorra Adolfo Muñoz ELAko idazkari nagusia LUIS JAUREGIALTZO / ARGAZKI PRESS «Beldurrik gabe ez dira ezer, eta beldurra kolektiboki gainditzen da» Elkarrizketa q 18-19 DAldarria kalean. Milaka lagunek parte hartu zuten greba egunaren aurreko manifestazioetan, atzo, Bilbon, Donostian eta Gasteizen. Grebarako «inoiz baino arrazoi gehiago» daudela esan zieten herritarrei. q 18-19 Murrizketek kalte egin dieten herritarrak eta taldeak q 15-17 q p GAUR 48 ORRIALDE q HARIAN 2 IRITZIA 4 EUSKAL HERRIA 8 EKONOMIA 18 MUNDUA 20 q KIROLA 22 Egitura q AGENDA 31 q PLAZA 36 2 berria 2012ko irailaren 23a, igandea Harian› Eskozia D Independentziaren aldeko mugimendua 16 pBozkatzaileen adina.16 urtetik gorako eskoziar batek izena eman dezake armadan,ezkon daiteke,zergak ordain ditzake.Independentziaren inguruko erreferendumean bozkatzeko eskubidea 18 urtetik gorakoei onartu nahi die Londresek. Edinburgokoak,16 urtetik gorakoei. Galdera bakarra ala bi egin behar dira azkenean? Galdeketaren eguna, beste gai gatazkatsu bat Edinburgoren eta Londresen arteko tirabira nagusia galdeketan egin beharreko galdera kopuruari buruz da. Edinburgok bi galdera egin nahi ditu: independentzia bai ala ez, bata; Londresek eskumen gehienak ematea —devo-max delakoa— ala ez, bestea. Londresek lehen galdera bakarrik nahi du. Londresek datorren urtean egin nahi luke Eskoziaren independentziaren inguruko galdeketa; Eskoziako lehen ministro Alex Salmondek 2014ko udazkenerako iragarri du behin eta berriz.Zenbat eta denbora gehiago pasatu,independentziaren aldekoek orduan eta emaitza hobeak jasotzea espero dute alde biek. ‘‘ Gure alderdiak hobe luke independentziaren alde egin, ‘torie’-kin oheratu baino» ALLAN GROGAN Alderdi Laboristako kidea Manifestariak Edinburgo erdiguneko Princess Street lorategietan, Independentzia Eskoziarentzat lelopean egindako martxan, atzo. ALISTAIR LINFORD Abiapuntua, eguzkipean Milaka lagun elkartu dira Edinburgon ‘Independentzia Eskoziarentzat’lelopean, azken urteetako martxa handienetako batean Antolatzaileentzat, manifestazioa lehen pausoa izan da 2014ko galdeketarako bidean Mikel Rodriguez «Lorategi hauetan behin baino gehiagotan mintzatu naiz jendetza baten aitzinean azken urteotan, baina inoiz ez tamaina eta hedadura honetako elkarretaratze bati». Alex Salmond Eskoziako lehen ministroa pozarren agertu zen atzo Edinburgo erdiguneko Princess Streeteko lorategietan, independentziaren alde bildu ziren milaka lagunen aitzinean. Londresek Eskoziari 1998an autonomia itzuli zionetik egindako martxarik handienetako bat izan da, eta indartu egin du SNP Eskoziako Alderdi Nazionalak 2014an erreferenduma egiteko duen asmoa. «Bart arratsean Eskoziako zerua hodeiez garbitu den bezala, espero dugu kanpaina honek Es- koziak hurrengo urteetan hartuko duen bidea argitzea», erran du Salmondek. Izan ere, Eskozian eguraldi iluna eta euritsua ohikoa den arren, eguzkia garbi agertu zen atzo Edinburgoko zeruan. Meadowseko lorategietan, 11:00etan, milaka lagun elkartu ziren, Princess Streetekoetaraino manifestazioa egiteko Independentzia Eskoziarentzat lelopean. Eskozia Bai gobernuaren kanpainatik at antolatutako martxa izan da, baina SNPren eta kanpaina babesten duten bertze eragileen sostengua jaso du. 2014ari begira deituko diren hainbat ekitaldiren abiapuntua izatea nahi dute indar independentistek. The Scotsman egunkariaren arabera, Edinburgon independentziaren alde egin diren martxarik handienetako bat izan da. Egunkari horrek dioenez, manifestari anitzek adierazi diote urtebete lehenago ez zutela independentziaren aldeko jarrera. Hori bera azaldu du Aamer Anwar giza eskubideen aldeko abokatuak. Bere «bizitzaren zati gehienean» batasunean sinetsi duela adierazi du Anwarrek, baina orain bertzelako etorkizun bat nahi duela. «Hamarkada ugari iraungo duten murrizketak izanen ez dituena». Martxaren amaieran egin ditu adierazpen horiek, Princess Streeteko ekitaldian. Lehen ministroaz gain, alderdi politikoetako eta bertzelako gizarte eragileetako hogei kidek hartu dute hitza. Margo MacDonald parlamentaria eta SNPko kide ohia, hain zuzen, etorkizunera begira jarri da, eta erran du Eskozia independente bat ez lukeela ikusi nahi ez NATOren, ez Europako Batasunaren eta ez eurogunearen barruan. Puri-purian dago eztabaida. Bi atxilotu liskar baten harira Martxa baketsua izan den arren, Poliziak bi lagun atxilotu ditu, hainbat pertsonak Erresuma Batuko bandera (Union Jack) erakutsi dutenean sortu den liskar bat dela eta. The Scotsman-en arabera, atxilotuetako bat «nazionalista» da, eta bertzea eskuin muturreko BNP Alderdi Nazional Britainiarrarekin lotu du. 2012ko irailaren 23a, igandea 15›› Euskal hezkuntza sistema arautuko duen lege berri bat eskatu dute ikastolek 20›› berria 3 Siriatik Libanora ihesi jo duten errefuxiatu gehienak aldi baterako langileen sendiak dira Eskozia D Independentziaren aldeko mugimendua «Europako askapen mugimenduak gara» Duela hiru hilabete, ekainaren 21ean, EPI Independentziaren Aldeko Europako Plataforma aurkeztu zuten Ganten (Flandria) eta Europako Parlamentuan. Aurkezpen horretako parte hartzaileek azaldu zutenez, Euskal Herriko, Eskoziako, Flandriako eta Kataluniako erakundeek sortua da erakunde berria, autode- Aurtengo Diada,Bartzelonan. ANDREU DALMAU / EFE terminazio eskubidea onarrarazteko helburuarekin. Horretarako, erantsi zuten josi egin nahi dituztela nazio bakoitzaren esperientziatik abiatutako elkarlana, ideia trukaketa eta autodeterminazio eskubidearen inguruko sare akademikoa eta informatiboa. Nazioen Munduak ordezkatzen du Euskal Herria plataforma horretan; Eskoziaren Independentziarako Biltza- rrak Eskozia; VVB erakundeak Flandria; eta Welcome Mr. Presidentek Katalunia. Hiru urteko elkarlanaren ondorioz sortu da EPI, kide guztiek 2009tik 2011ra bitartean Katalunian —independentziaren inguruko galdeketa bultzatzeko— egindako bidetik. «Europako askapen mugimenduak gara», esan zuen gaur zortzi Eskoziaren Independentziarako Biltzarreko Kevin Williamsonek. Leku-lekutan Urtzi Urrutikoetxea Bartzelona-Edinburgo Eskoziaren independentziaren aldeko egungo mugimenduaren lehen martxa, Edinburgon, 2007ko martxoaren 31n. MEBRETT Inkesta baten arabera, independentziaren aldekoak %43 dira Eskozian. Asteon jakin dira emaitzok, eta Eskozia Baik pozarren hartu ditu. Martxa, azken inkesten doinura Amagoia Iban G aita doinuak eta kiltak aurretik, Eskoziaren independentziaren aldekoak atzetik. 2007tik Edinburgon errepikatu den irudia da, eta herrialdearen independentziaren aldeko mugimendua kalea hartzen hasi zeneko zenbakiak oso txiki utziko dituztelako susmoa sumatzen da airean aurten. Zenbaki dantza ere alde sentitzen dute independentzia zaleek; Erresuma Batuaren gonapetik irteteko garaia iritsi zaiela dirudi. Aste honetan bertan, txaloka hartu dituzte NatCen erakundeak britainiarren artean egindako inkesta soziologikoaren emaitzak. Ez da gutxiagorako: inkesta horren arabera, Eskoziaren independentziaren aldeko iritziak %15 egin du gora urtebetean. Beste era batera esanda: 2010ean, Eskoziako Legebiltzarrak erabaki guztiak hartzearen aldekoak %28 ziren, eta, 2011n, berriz, %43. Tarte berean, behera egin dute devolution max delakoaren aldekoek —hau da, Eskoziak eskumen gehiago izan bai baina Erresuma Batuak bertako defentsa eta nazioarteko harremanak kudeatzeari utzi gabe—, %32tik %29ra. Independentziaren aldekoak ziren ala ez zuzenean galdetuta, %32k baiezkoa erantzun zuten iaz. Aurreko urtean, %23 ziren. Ingelesen artean ere, gora NatCenen inkestaren emaitzen artean, bat bereziki deigarria egiten da: ingelesen artean ere, Eskoziaren independentziaren aldeko jarrera igotzen ari da. %26 ziren iaz, eta %14 1997an. Eta independentzia eskaini gabe bada ere, Eskoziari Erresuma Batuan legebiltzar propioa duen kide gisa tokia egitearen alde leudeke %44. «Inkesta honen emaitzak izugarri onak dira independentziaren aldeko kanpainarentzat», adierazi zuen asteartean Blair Jenkinsek, Eskozia Baiko buruak. «Inkestak, gainera, argi uzten du herritarrek Eskozia independente batean daukaten konfiantza, bai ekonomian, bai bizi-mailan». 1 [email protected] adu onetik asko era paraleloan gauzatzen ari diren sezesio prozesuak aztertzeak, Eskozian eta Katalunian. Lehenean alderdi independentistaren estrategia garrantzitsuena izan da hauteskundeak irabazi, boterea eskuratu eta herritarrak konbentzitzea. Irlanda eta Islandia ziren behinola eredu, baina estatu horien porrotaren ondotik ere gehiengo absolutua lortu zuen SNP Eskoziako Alderdi Nazionalak. Hemendik aurrera, herritarren mobilizazioak hartzen du garrantzia. Eta irribarrea ere ateratzen zitzaigun, eskoziar adiskideek esaten zigutelarik ez zekitela zelan aterako zitzaien atzoko martxa. Historikoa nahi zuten, baina horrelakoetarako ohitura galduta, ez ziren gai sentitzen neurria hartzeko. Manifestazioaren aurretik idazten nabilela, milaka lagun ari dira Eskozia osotik Edinburgorantz jaisten. Yes, Scotland independentziaren kanpainatik kanpo antolatutako mugimendua izan da, baina alde dauden alderdien babesa jaso du, Alex Salmond lehendakaritik hasita. Eta hor hasten dira Kataluniarekikoak bereizten, goitik behera eta behetik gorakoaren aldeak ikusita. Zer esanik ez Euskal Herritik begiratuz gero. Zail da azaltzen botoen %51ren alde borrokan ari direnei abertzaleak izango direla EAEko lehen bi alderdiak, baina bietako batek ere ez daramala programan euskal estatua sortzeko egitasmorik kanpainan. Imajinatzerik bai, Bilbon zein Iruñean, Edinburgo edo Bartzelonako irudirik, independentziaren alde. Artur Mas eta Mariano Raxoi bildu dira egunotan. Bien bileraren oihartzun erdirik lortu ez badu ere, Alex Salmond eta Da- B vid Cameron ere batzartu dira asteon Londresen. Eguneroko auziez berba egin dute, eta erreferendumaz ere bai. Eskoziako lehen ministroaren arabera, «eztabaida ona» izan dute. Datozen asteotan erreferendumaren formatua zehazteko «borondate ona» dagoela erantsi zuen Salmondek. Raxoik, berriz, independentisten gidoiak aurreikusitakoa bete zuen berbarik berba. Iragarria zuen Espainiako lehendakariak aurreikusteko moduko gizona dela, ezusteko gutxira emana. Nahiko zukeen Cameronek independentziarako asmoak Artur Masek bezain merke salduko lituzkeen lehendakaririk Eskozian. Baina Espainiak, ezusteko gutxi, ezetz eta ezetz. Merke saldu zuen Kataluniako Estatutua Masek 2006an, oposizioan zela, Jose Luis Rodriguez Zapaterorekin ezkutuan bilduta. Alfonso Guerra Espainiako lehendakariorde ohiak Barakaldon gogorarazi legez, marrusketatze polita egin zioten, baina horrekin ere konforme ez, eta independentismoa hauspotzera jo zuen Alderdi Popularrak Auzitegi Konstituzionalaren bidez. 2010eko epaiak ekarri zituen udalerrietako erreferendumak, eta duela hamar eguneko Diadaraino eroan duen olatua. Nekez hain estatu baldarrik Europa osoan, independentziarik nahi ez duena ere hartara behartzen. (Bidenabar, Guerraren ekitaldi hartan egotea egokitu zitzaidan Barakaldon 2006ko apiril hartan. Oraindik gogoan, PSEko ehunka euskal gazte haien algarak, jakobinoaren txantxekin. Arrastian Santiago Carrillok hartu zuen berba, eta argi gogorarazi zuen: «Nazionalismoari aurre egiteko, lehendabizi izan behar ez dena espainiar nazionalista da»). Cameron eta Salmond erreferendum legea adosten, Londresko Parlamentua arazo teknikoak zelan desblokeatu proposatzen (Eskoziak ez baitauka erreferendumik deitzeko eskumenik, baina legezko oztopoetan katramilatu ordez herritarren borondatea zelan bideratu bilatu ohi dute benetako demokratek), eta independentistak herritarren mobilizazioaren bila. Katalunian atzekoz aurrera doa prozesua, herritarrak mobilizatuta eta alderdiak, epelenak ere, mugitzera behartuta. Felipe Gonzalez bera federalismoaz berbetan entzuteak Espainiaren sinesgarritasunaren neurria ematen du. Bero dago Katalunia, CiU batez ere estu, oso estu hartzen. Artur Masekiko mesfidantza aski ulergarria da. Salvador Cardusek zioen legez, independentismoaren erronka handienetakoa hori da. Herritar mugimenduak egindako indar erakustaldiaren ondoren, neurria eman behar duten politikarien txanda da. Eta horiekiko dira mehatxuak: Kataluniako parlamentarien %13 dituen PP hasi da esaten zer egin daitekeen eta zer ez (metropolian gailentzen den alderdia herrialde sezesionistan ahula izateak are zilegitasun gutxiago ematen die beti prozesu independentistei). Espainian legea irakurri, eta militarrak ageri dira. La Razon egunkariak argi zekarren: Gobernuak bertan behera utziko ditu hauteskundeak Masek estatu berrirako boz eratzaile gisa planteatuz gero. Otsoa haserretzen hasi da, eta bazterretik begiratzeko oso interesgarri. Esan genuen, inbidia ez dator manifestazioa antolatzeko gai doi-doi diren eskoziarrengandik. Marka da David Cameron harroputzaren miran ibiltzea. 4 berria 2012ko irailaren 23a, igandea Harian › Iritzia Iazkotuta Udazkena H J direla kale eta plaza izenak izango sekula, bizitzak ihes egin dizula sentituko duzula, eta ez zaizula geratzen haren itzala besterik, saskiko ura, mila urte igaro eta bere bidean doana, liburuak erenegunagotzen ari naiz, eta ez da eta jendeak eramaten dituena aurretik, adin kontua bakarrik. Gazteagoen azpian hartzen dituena herriak, eta ur mundu berean bizi zarenik ezin sentiazpian egotea irudituko zaizula, zeure tzea da, haien erreferentziak ez zaizkisoinuen durundi uhandituak sorgortua, zula ezagunak egiten, zureak haiei eta iraganean hasiko zarela aztarrika, arrotz egiten zaizkien neurri berean. errazago hitz egingo dizutela hezuKalean gurutzatu eta konpartitzekorik rrek hezur-haragizko jendeek ezer ez daukazula pentsatzea da, baino, eta hala ere beti idatzi haiek etorkizunekoak direla eta zu behar diozula etorkizunari, geroiraganekoa, oraingo une hau ari, geroko jendeari, gaur geroko batera bizi baduzue ere. Eta laster jendea denari, eta bihar ahoa ireki ahala lehengo kongeroko jendea izango tuak baino ez dituzula ibilidenari. ko, lehengo jendea, Mikel Iazkotuta egoteak ez Laboa, Jorge Oteiza, Jira du esan nahi ez zarenik Gabriel Aresti, kale eta Xabier Gantzarain gerokoa. plaza izenak zuretzat ez Zuzendaria: Martxelo Otamendi Zuzendariordea: Iñaki Petxarroman Edizio arduraduna: Andoni Alvarez Argitaratzailea: Euskal Editorea SM Publizitatea: Bidera publizitatea Lege gordailua: SS-0662/03 Batzorde parekidea: 0712I84059 Egoitza nagusia: Martin Ugalde kultur parkea. Gudarien Etorbidea, z/g. 20140 Andoain. Telefonoa: (0034) 943-30 40 30 Faxa: (0034) 943-30 09 43 Webgunea: www.berria.info Posta elektronikoa: [email protected] Publizitatea: [email protected] Harpidetza saila: (0034) 943 - 30 43 45 Date: 22/09/2012 Exemplaire: 2.872 Editeur: Euskal Editorea s.l. Directeur de publication: Martxelo Otamendi Comission paritaire: 0712I84059 Delegation Labourd: Lisses 3, 64100-Baiona. Tel.: (0033) 559256220. Fax: (0033) 559254303. E-mail: [email protected] ORDEZKARITZAK Araba: Bizenta Mogel, 6. Posta kodea: 01008 Gasteiz. Telefonoa: 945-15 04 52. Erredakzioko faxa: 945-14 83 07. Posta elektronikoa: araba @berria.info. Bizkaia: Uribitarte kalea, 18, 3. C. Posta kodea: 48001 Bilbo. Telefonoa: 94-435 26 00. Erredakzioko faxa: 94-423 49 75. Posta elektronikoa: [email protected]. Lapurdi: Lisses, 3. Posta kodea: 64100 Baiona. Telefonoa: 559-25 62 20. Faxa: 559-25 43 03. Posta elektronikoa: lapurdi @berria.info. Nafarroa: Iratxeko Monasterioa, 45, 13. Posta kodea: 31011 Iruñea. Telefonoa: 948-36 66 22. Publizitatea: 948-36 66 23. Posta elektronikoa: [email protected]. berria baina, klaro, burumakur dabilela azkenaldian. Lagun teknofiloak, ostera, ikusi dituela onddo sorta ederrak eta morkotsa urratzen hasitako gaztainak, Facebookeko eta Twitterreko argazkietan. akin beharreko guztien berri zehatza Lagun soziologoak kontra egin zion, izaten duen lagun ingeniariak eten ziordea. Astronomoek esango dutela gun atzo bazkalondoko solas katraminahi dutena, baina udazkena ez dela irilatsua, 16:49ean. Ahots ozenez iragarri tsi oraindik: han geunden guztiok udako zigun une hartan, orduantxe, sartu ginearropaz geundela jantzita, gona eta prala udazkenean, betiko joana dela ka laburrez, sandaliak eta txankletak 2012ko uda. Baietz guk, hala izango oinetan, eta etxe zuloan sartu ezidela, sumatu genuela zantzurik: lanik gabiltzala, udako bizimodua gun hipokondriakoak, adibidez, egiten dugula oraindik. Lagun fihasia dela doministikuka eta losofoak erantzun zion: udazkehego haizeak burukomin galanta netik aurrera ez garela bizieragin diola jada. Lagun enpletzen, egunerokoa eramagu gabeak, berriz, parkeko teko hibernatzera plantanoak gero eta samurrizten garela, prorriago ari direla hostoak Bira mestutako eta ezinezko galtzen; kurrilorik ezetz, ez Idurre Eskisabel uda betikoak amets. zaiola egokitu oraindik, Beste begirada bat Jone M. Hernandez Gizarte Antropologiako irakaslea EHUn E gun, mundu guztiak ateratzen ditu argazki berdinak». Simon Norfolk argazkilari britainiarren hitzak dira, orain dela egun batzuk Estatuko egunkari bati esanak. World Press Photo sariak hiru aldiz irabazitakoaren ustez, lan handia eskatzen du uniformetasun horretatik ateratzea, ohiko irudietatik haratago joatea. Horren guztiaren ondorioz, talde memoria estereotipatua sortzen da, erreala ez dena. Kontraesankorra dirudi, izan ere, irudien inflazioan bizi gara, eta, ziur aski, inoiz baino aukera handiagoa dugu ikusmena lantzeko. Dena bistatik sartzen eta saltzen digute. Beste zentzumenak —ukimena, esate baterako— ia baztertu dugun garaian, irudia nagusitu da, behintzat, Mendebaldeko gizarteetan. Orain dela urte batzuk argazki kamerekin (edo bideokamerekin) izaten genuen harremana une jakin batzuetara mugatzen zen: oporretan («han egon ginenaren» froga) edota ospakizun berezietan jartzen ginen kamera aurrean (edo atzean). Egun, irudiak harrapatzeko tresneria gainean daramagu une oro, sakelako telefonoa, besteak beste. Inoiz baino tresna gehiago ditugu esku artean irudiak hartzeko, sortzeko, zabaltzeko… baina, horra hor Norfolk-ek salatutakoa: uniformetasuna inoiz baino nabarmenagoa da. Gertakari paradoxiko horrek begiradaren inguruan hausnartzera eramaten gaituztela- koan nago. Gaur, ziurrenik, aurreko garaietan baino protagonismo handiagoa dute irudiek bai kultur transmisioan, bai gizarteratze prozesuan, baina horiekiko jarrera kritikoa oso gutxi landu dugu. Lotzen dut hausnarketa hau, uda honetan, —irudien inguruan ari garenez— izan den gertakari ikusgarrienarekin: Olinpiar Jokoak. Kirola, beste behin, hizpide eta eztabaidagai izan dugu gurean, eta tartean mila bizipen azaleratu dira. Baina komentario guztien artean, bat errepikatu da bereziki: ikusleek edota jarraitzaileek aukera izan dute inoiz inon ikusten ez diren kirolak begi aurrean edukitzeko. Ederra izan da esperientzia, ederrak irudiak, ederrak bizitako emozioak. Gure ikusmena ohitua dago kirol hegemonikoen irudiak jasotzen. Bereziki, futbolak eskaintzen dizkigunak: hogeita bi gizon pilota baten atzean. Oso zaleak direnak diotenez, bakarrik tarteka partida on bat ikusteko aukera izaten dute, halere, egungo telebistako pantaila lauak eta dotoreak nagusiki horretarako diseinatuta daudela dirudi. Oso gutxi dakigu beste kirol batzuei buruz. Ezusteko handiz, lau urtean behin (ber)deskubritzen ditugu. Olinpiar Jokoetan. Orduan kirol diziplina ezezagunenak ere, segundo edo minutu gutxi dute ikusleengana iristeko, eta, oso zaila badirudi ere, gehienetan lortzen dute gu harrapatzea. Gertuko adibide bat jarri nahiko nuke: 106,87 segundo behar izan zituen Maialen Chorrautek bere piraguarekin ur mugituen gainean diseinatutako ibilbidea egiteko eta brontzezko domina bat irabazteko. Ezinezkoa dirudi hain tarte txikian hainbeste emozio biltzea, hainbeste miresmen, egindako ahaleginengatik, adierazitako trebeziarengatik, erakutsitako adoreagatik eta zintzotasunagatik. 106,87 segundotan arnasari eutsi genion askok. Antzeko sentimenduak errepikatu dira beste kiroletako proba batzuk ikustean. Denen ahotan hitz berdinak: ikusgarria, harrigarria, txalogarria. Gozamena. 2012ko Olinpiar Jokoetako azken egunetan beste komentario bat harrapatu nuen, parke bateko bankuan eserita zeuden bi pertsonen artean. Gizon bat eta emakume bat hizketan ari ziren. Gizona —tonu oso positiboan— bere harridura adierazten ari zen, emakumeak boxeoan ikusteagatik. Kalitate handiko kirolariak iruditzen zitzaizkion lehian ari ziren emakumeak. Horra hor askoren harridurarako motiboa: kirol minoritarioekin ere gozatzea posiblea dela ohartzeaz gain, emakumeak edozein kiroletan parte har dezaketela Esentzia topatzeko denbora eta pazientzia behar da. Ikusezina dena ikusteko ezinbestekoa dugu beste begirada bat lantzea eta, praktikan, parte hartzen dutela konturatzea. Kirol munduan irudi bat da nagusi: gizonezkoena. Beraiek monopolizatzen dute kirol programazioa astebururo, edota kirol irudiak ematen diren une oro. Lau urtean behin emakume kirolariak agertzen dira gogorazteko beraiek ere mundu horren parte direla. Ahaleginak, esfortzuak, sakrifizioak, ilusioak ez dute sexu edo generoaz ulertzen, baina, nonbait, irudiz osatutako gizarte honek pertsonen arteko bereizketan eta mailaketan du bere garapenerako funtsa: batzuk garaile, beste asko ikusezin. Hor konturatzen gara irudia zerbaiten ispilua izateaz gain, errealitate horren eraikuntzaren zatia ere badela. Emakume kirolarien irudiak ematen ez dituen gizarteak, zaila du emakume kirolaria irudikatzea. Olinpiar Jokoak ez ziren amaitu abuztuarekin batera, izan ere, irailaren hasieran joko paraolinpikoak hasi ziren. Horiek iraun duten bitartean, haietan parte hartutako kirolariek azken erronka jo zioten gure ikusmenari: nola begiratu ezohiko gorputzak, ezohiko mugimenduak, ezohiko abileziak, ezohiko trebetasunak… Azken finean: ezohiko kirolariak. Miresmena sortzen du pertsona horiek jarduten ikusteak, eta, haien aurrean, aurreiritzi zein estereotipoen kontra egin beharrean ikusten dugu geure burua. Batzuetan, une batez, ahalegin horretan, irudien inflazioaz eta horien pobreziaz kontziente izan gaitezke. Non gordetzen dira gainontzeko lau urtetan kirolari horien irudiak? Non euren lana eta ahaleginak? Azken finean, irudiez inguratuta bizi bagara ere, batzuetan irudi bera dela pentsa dezakegu, behin eta berriro errepikatzen dena. Baina beste errealitate asko hor daude, haien gainean begiratua zeinek jarriko zain. Horretarako, Simon Norfolkek dioen bezala, denbora behar da. Esentzia topatzeko, denbora eta pazientzia behar da. Ikusezina dena ikusteko ezinbestekoa dugu beste begirada bat lantzea. 2012ko irailaren 23a, igandea berria 5 Iritzia ‹ Harian b Gau-xarma Hizpideak Zergak eta botoak Jakes Goikoetxea [email protected] lderdi politikoek eta beren propaganda aparatuek sekulako gaitasuna dute hauteskundeen aurretik berriro hutsetik hasteko, aurreko urteetan ezer gertatu izan ez balitz bezala. Ez erabakirik, ez erantzukizunik. Nahita ahazten dituzte lehen egindakoak, gero egingo ez dituztenak agintzeko. Ikusi besterik ez dago zerga sistema aldatzeko proposamenekin gertatzen ari dena. Iñigo Urkulluren eta Patxi Lopezen, PSE-EEren eta EAJren, diskur- A r laza arkupedun eder batean, gauez. Aldian behingo autoenak dira isiltasuna urratzen duten hots bakarrak, plazak ohe handi bat irudi du. Kopa bat hartzetik gatoz gu, eta trenpua alaia badakargu ere, ahalegintxoa egiten ari gara gaua ez urratzeko gure zalapartarekin. Gure arteko giro atseginari pare bat erronda falta zaizkio baldartzeko, plazako etxeetan bizi direnenganako errespetua galtzeko, eta gutarikoren batek ahotsa goratzen duen aldiro, besteok apalago mintzatzeko eskatzen diogu. Gu ere laster erretiratuko gara, loak loti eder asebete batzuk bilakatuko gaitu. Guretzat nahiko duguna errespetatzen ari gara plazan bizi direnei ere. Gauez lo lasai egin litekeen plazen bedeinkazioa aipatu lagunetako batek, kalaka erdi filosofikoan erdi hordian. «Lo lasai egin litekeen hiri bat, hiri mortua duk, motel!» erantzun dio beste lagun batek. Eztabaidan hasi gara. Plaza arkupedun ederrak laster galdu du bere xarma. P tso aldaketekin batez ere. Orain zerga erreforma aldatzea premiazkoa dela eta gehien dutenek gehiago ordaindu behar dutela diote, hain justu, lehen zerga sistema aberatsenen eta enpresen neurrira egin dutenek: SICAVak, sozietate zergaren tasa jaitsierak, enpresak sustatzeko sozietateak, kenkarien eta hobarien zerrenda amaigabeak, behar besteko baliabiderik ez zerga iruzurrari aurre egiteko... Hauteskunde garaia da. Lopezek orain babestu egiten du Gipuzkoan onartu nahi ez zuena. Dena aldatu nahi dutela diote, hain zuzen, ezer aldatu nahi ez dutenek. Hitz beste Anjel Lertxundi Zaldieroa Badaezpada B adaezpadakoen erreginak hazitakoa izateak arrastoa uzten duela sinistuta bizi izan naiz denbora askoan. Badaezpada bazpare da gure etxean. Eta urtetan joan gara oporretara, behar ditugun gauzen maletak halako bi bazparez beteta. Bazpare galtza luze parea, bazpare jertse lodia eta bazpare uretarako oinetakoak. Ez. Txankletak ez. Beno. Bai. Txankletak ere bai. Mediterraneora. Abuztuan. Baina euritarakoak ere bai. Bazpare. Eta hori, jaztekotan bakarrik. Eta bazpareak ez dira jazteko bakarrik. Misterioa da oraindik nolaz iristen ginen helmugara sei lagun eta hainbeste bazpare auto bakarrean. Hanketan bazpare kuboak (pluralean), ipurdi azpian bazpareko mantak eta magalean bazpare txikienen jostailuak. Erregea ere bazen, ordea, etxe berean, bazpareen erreinuko kide. Zenbat iltze atera ote zituen ohol zaharretatik bazpare. Zenbat tornillo askatu irrati, iratzargailu edo beste edozein gailu hondatutatik bazpare. Zenbat atetako eskule- Larrepetit Arantxa Iturbe Eta zerbait ikasi dugun ustetan badaezpadakorik ez pilatzeko asmoa hartu dugu. u ku, mesanotxetako bisagra, hodi, soka, alanbre... Bazpare gordeak denak. Beharrak egin zituen badaezpadakoen zale. Badaezpada beti zen egunen batean, noizbait behar zezaketenari aurre hartzeko modua. Bazekitelako behar zenean falta izatea zer zen. Guk falta ez genezan, haiek beti badaezpada. Ez zaigu ezer falta izan. Behar genuena baino gehiagoz hazi gara. Badaezpadakoak eta guzti, atera kontu. Eta zerbait ikasi dugun ustetan badaezpadakorik ez pilatzeko asmoa hartu dugu. Orain, Mediterraneoan abuztuan euriak harrapatzen bagaitu, aterkia erosi egiten dugu. Behar dugulako. Ez badaezpada. Eta datorren urtean beste bat. Ez dugu badaezpadakorik pilatzen. Alboan dauzkadan paper hesiei begira jabetu naiz. Hortxe arrastoa. Joan naiteke oporretan, maletan bi kulero hartuta. Baina egunen batean, noizbait, bi lerro idazteko aitzakia eman diezadakeen guztia hemen alboan daukat. Bazpare. Zuzendariari BERRIAk irakurleen eskutitzak plazaratzen ditu. Ez dituzte 1.400 karaktere baino gehiago izan behar, tarteak barne, eta BERRIAk mozteko eskubidea du. Helbide honetara bidali behar dira, izen-abizenak eta herria adierazita: Berria, Martin Ugalde kultur parkea, 20140 Andoain. Eskutitzak Internet bidez bidaltzeko: [email protected]. Etorkizunarekin etorriko zaiguna Kazeta honetan Josu Iraeta nafar idazleak Nire herrian euskara alargun izenarekin kaleratutako artikulua irakurtzean konturatu nintzen halako tristezia zetorkidala gainera, batez ere, iruditzen zitzaidalako berak ere antzeko sentipen nostalgikoa zeukala euskararen egoera dela eta. Oso ulergarria dela begitantzen zait, baina, aldi berean, aipatu behar dut, gauza guztiekin gertatzen den antzera, euskarak etorkizunik izango duela baldin eta guk lan egiten badugu hori lortzeko zailtasun gehixeago edo gutxiagorekin; ahaztu gabe, orain arte iraun badu herri nahiak eta borondateak horrelako emaitza eman duelako dela. Euskarari dagokionez garai guztiak desberdinak direla jaki- tun izanik ere, guri egokitu zaigunak eskatuko digu etengabeko lana, eta, ziur asko, inoiz pentsatu ez dugun ahalegin eskerga. Eta hori gutxi balitz bezala, guk daukagun hoberena jarri beharko dugu behin baino gehiagotan. Haatik, nire talaiatik ikusten dudana da herri honek orain arte erakutsi duela izugarrizko kemena berea den guztia defendatzeko. Egia da, era berean, prezio oso lazgarria ordaindu behar izan duela. Nolanahi ere, kasu honetan ez du balio profeta izatera jolastea, eta, horregatik, dudan eskarmentuaren arabera, orain arte iraun duenak etorkizun baikorra izan dezakeela deritzot, herritar gehienek hala erabakitzen badute, eta denok eman dezakegun ekarpen oro oso baliogarria da . Tomas Anjel Gonzalez. Abanto-Zierbena. 6 berria 2012ko irailaren 23a, igandea Harian › Iritzia Kaiku kooperatibatik euskal gizarteari Jon Agirre Kaiku kooperatibako kontseiluaren izenean G ure euskarazko egunkari bakarrera idazki hau bidaltzerakoan, eta egungo gai garrantzitsuetan sartzerako, interesgarri iruditu zaigu gure kooperatibaren historian ibilbide labur bat egitea. Urte batzuk badira jada gure 50. urtebetetzea iragan zela, eta oso gutxira beteko ditugu hirurogei. Gure aitona-amonek, gurasoek… beharrezko ikusi zuten kooperatiben sorrera, eta industrien parte hartze zuzena, esne guztia merkaturatzeko bide bakarra zelako, ordurako ezinezkoa baitzen zuzenean eta egunero gure esne kontsumitzaileen eskuetan jartzea. Oso urte gogorrak izan ziren gure aurrekoak ziotenez; neke handiak eta urte askotarako zorraren jabe baitziren industrietan parte hartzeko garaian. Oraingo abeltzainen ibilbidea ez da askoz errazagoa izan: etengabeko inbertsioak, kapital handitzeak, birmoldaketak, planten bateratzeak edo, azkenik, hiru kooperatiben fusioa (Gurelesa, Copeleche eta Beyena). Gaur egun, 420 bazkide inguru gara, eta, ondorioz, milatik gora familia, kontuan harturik ustiategi asko elkarteak direla. Kaiku kooperatibak Hego Euskal Herriko esnearen %70 biltzen du. Ahal dugun neurrian saiatzen gara esne ekoizle gehiago hartzen, ehuneko hori handiagoa egiteko bidean. Bi enpresatan parte hartzen dugu: Iparlat eta Kaiku Corporación. Hiru planta dauzkagu Euskal Herrian. Gure garrantzi soziala ere kontuan hartzekoa da; bi enpresen artean milatik gora lanpostu zuzen ditugularik. Urtean, 180 milioi litro esne biltzen ditugu, Iparraldekoa kontuan hartu gabe. Zenbaki horiek ikusita, zenbaiti irudituko zaio handiak garela, baina Europako industria eta kooperatiba askoren ondoan, oso txikiak gara. Horra hor gure apaltasuna. Azken egunetan, guri buruz esan direnek ez daukate hitzik, gure irudiko, gizalegearen arrasto gorri guztiak gurutzatu dituztelako. Ez du edozer gauzak balio produktu bat saltzeko, eta gutxiago gure hizkuntzarekin jolastea guri mina eragiteko. Begirunea eduki behar da, hainbeste urtetan bere ustiategiak aurrera atera ezinda sufritu duten baserritarrei, diru pila itzelak jarriaz enpresak aurrera ateratzeko, askotan esnea beranduago eta gutxiago kobratuz. Beste batzuek puntarik punta euren esnea guk baino prezio hobeetan salduaz, iseka lotsagarriak eginez gure bazkidei. Eusko Jaurlaritzari egindako eskarian, inoiz ez zen aipatzen hizkuntzaren afera; hori frogatzeko, hedabideetara bidali genuen idazkia eta, publikoa denez, uste dugu hori argi geratu dela. Ez idatzian, eta gutxiago gure espirituan ez da urrutitik ere gure hizkuntza erabiltzeko asmorik izan. Kaiku kooperatibaren euskararekiko konpromisoa, hamarkada askoan adierazita, edonork ikusi dezake: ikastolen festetan, herri kiroletan eta abar. Uste dugulako hizkuntza edo- Ez zaigu batere onargarria iruditzen hainbeste urte euskararen normalizazioan eman eta gero, honelako lege atzerakoi bat jaso behar izatea Independentziaren beroak Lohitzune Txarola Gurrutxaga Gipuzkoako Batzar Nagusietako lehendakaria U dazkena bero datorkigula sumatzen dut. Tenperatura politikoa 38 gradutik gora igo zuen Kataluniako herritarrek ospatutako Diada itzelak. Euskal Herriko txoko honetatik inbidia ederra eman zidan sukar horrek: herritarrak bat eginik, arazo guztien gainetik, xede bera buruan, abesti batek zioen bezala «lotsa gabe oihuka» independentzia nahi, behar eta aldarrikatzearen sukarra. Bildu, Amaiur edota orain EHBilduko kideok ere beroa gustuko dugula dirudi; izan ere, gure ernalketa bor-bor betean gertatu zen; legez kanpo utzi nahi gintuzten sutan zeuden batzuk, berotu ziren beste batzuen buruak Bildurik gabeko balizko eszenario baten aurrean, eta hauteskunde egunean herritarrek pronostiko guztiak erre egin zituzten. Hasiera-hasieratik eta hotzhotzean zein beroaldietan berdina esaten dihardugu koalizio berri honetatik: ezkerretik egindako politikak ezarriz, ezberdintzen gaituena albo batera utzi eta batzen gaituena lehenetsiz, independentziara heltzea dugula helburu. Badirudi, baina, argitasun horrek beste alderdi batzuetako politikak itsutzen dituela; izan ere, ohituak daude diskurtso epelak plazaratzera, gauza bat esan eta beste bat egitera, goxo-goxo maindire azpian gordetzera beraien helburu estrategikoak, gaueko intimitatean berotzeko edo… Kanpaina garaian hitz asko eramaten ditu haizeak, hostoen antzera, baina zuhaitzen erroetara begira dezagun: Bilduk argi du bere helburua, arestian aipatu dudana eta euskal herritar guztiek, baita espainiar askok, europar ugarik, eta noski diasporako lagunek ere garbi dutena; Euskal Herria aurrera ateratzeko politikak ezartzea, herri bezala subiranotasun politikoa eta ekonomikoa lortu arte. PPk eta PSEk ere badute edozeren gainetik dagoen xede bat: I need Spain lelopean espainiar estatuaren menpe mantentzea gure herria. Beste guztia bigarren maila batean dago, hala nola normalizazio linguistikoa, gizarte laguntzak edo Eusko Jaurlaritzari zor zaizkion eskumenak ez ematea, besteak beste. Apustua egina du PNVk ere, eta, tamalez, ez da Euskal Herria Europako beste herri burujabe bat izatea. PNVren helmu- ga bat eta bakarra da Ajuria Enera bueltatzea. Badakite jeltzaleek Jaungoikoa eta Lege Zaharraren laguntzaz bakarrik ez direla bertara iritsiko, eta beste iturrietan egarria asetzeko prest daude: aurreko hautes- Bakoitzak bere bideari ekitea da noski naturalena, eta zilegia erabat, demokraziaren oinarri. Baina eta besteen helburuak zangotrabatzen diharduenari jada ezin esan diezaiokegu joko garbian dabilela zein kolore eta ikuspegitatik at utzi behar dugula. Jaurlaritzari eskatu geniona edozein marka berri konpetentziakoari buruz behar diren argiketak besterik ez zen izan. Alde batetik, uste genuen Euskal Herria izenak, generikoa den heinean, nahasmena sor lezakeela saltzean. Finean, ganaduzale gehiengo zabal batek ere Euskal Herriko esnea ekoizten dugulako. Beste aldetik, jakin nahi genuen ea trazabilitatea ziurtatua dagoen, hau da, Soriara eramandako esnea bera den datorrena. Gobernuak, ofizioz, salaketa bihurtu du gure idatzia, eta bere «interpretazioetan» dirudi kanpoan ontziratzen den esne kartoietan ez dagoela euskara hutsean merkaturatzerik produktua. Horrela, bada, ez zaigu batere onargarria iruditzen hainbeste urte euskararen normalizazioan eman eta gero, honelako lege atzerakoi bat jaso behar izatea. Azkenik, esan behar da kezkagarria dela dauzkagun arazo eta erronken aurrean holako irudia plazaratzea. Euskal herritarrek jakin behar dute oso une latzak bizi ditugula, pentsuak eta, oro har, beste gastu asko inoiz baino altuagoak direlako. Eta egoera hau ez da bakarrik behi esne ekoizleena, abeltzain guztiena baizik. kundeetan lehendakaritza «okupatu» zioten PP eta PSEren uretan, hain zuzen. Bakoitzak bere bideari ekitea da noski naturalena, eta zilegia erabat, demokraziaren oinarri. Baina eta besteen helburuak zangotrabatzen diharduenari jada ezin esan diezaiokegu joko garbian dabilela. Hala, Gipuzkoako Batzar Nagusietan oposizioan dauden hiru taldeek zaborrez zikindu nahi izan dute Bilduren azken helburua. Badirudi hondakinak erraustu baino, herri honek duen askatasun grina erre nahi dutela. Badirudi Pasaiako kanpo portuan ito nahi dutela euskal herritarren erabakitzeko eskubidea, eta badirudi abiadura handiz geratu nahi dutela gizartearen parte-hartzea. Oztopoak oztopo, inoiz baino argiago dugu Iparra koalizio berrian bilduta gaudenok. Lopez jaunari esango nioke Bilduri ez ziola PNVk beldurrez gobernua eman, herritarrek baizik. Urkullu jaunari, berriz, ausarta izateko garaia dela, orain arteko markoak apurtu eta geurea eta guk nahi duguna eraikitzeko garaia. Eta, azkenik, Basagoiti jaunari, pena dela bere kanpainako izar izango zen Esperanza Aguirre anderea gurera ez etortzea, berak bai berotuko lizkigukeelako bazter guztiak! 2012ko irailaren 23a, igandea berria 7 Iritzia ‹ Harian Carterren mendekua itt Romneyren kanpaina eta aukerak pixka bat gehiago hondoratu dituen bideoaren zatiak aspalditik zeuden sarean. Joan den maiatzean grabazioa egin zuen pertsona oraingoz ezezaguna saiatu omen zen kazetari ospetsuei bideoaren berri ematen Twitterren bidez, baina, nonbait, inork ez zion jaramonik egin. Bideoa editatu gabe zegoen, eta badirudi ez zegoela ziur baieztatzerik hitz egiten zuena Romney bera zela. James Carterrek hainbat telebistatan kontatu duenez, joan den hilaren bukaeran atzeman zituen grabazioaren zatiak sarean, eta berak bultzatu zuen egilea bideo osoa Mother Jones aldizkarira bidaltzera. Hortik aurrerakoa ezagunagoa da: errenta zerga ordaindu behar izateko gutxieneko irabazietara heltzen ez direnek eta bestelako salbuespenengatik zerga hori M ordaindu beharrik ez dutenek —hautesleen %47, populazioaren multzo behartsuena— botoa erremediorik gabe Obamari emango diotela eta, beraz, haietaz kezkatzeko asmorik ez duela esan zien Romneyk kanpaina finantzatzaile handi batzuei Boca Raton-en (Floridan) egindako bilkura itxi batean, inguruan mikrofonorik ez zegoelakoan. Mother Jones aldizkariak bideoa argitaratu duenetik, hondoraino sartutako hanka atera ezinik dabil hautagai errepublikanoa. Romneyren aitarekin akordatu dira asko. 1968an Richard Nixonekin hautagaitza errepublikanorako lehian bete-betean ari zenean, inkesten arabera aurretik zihoanean gainera, esan behar ez zuena esan zuen. Ordurako Vietnamgo gerran esku hartzearen aurka zegoen, baina hiru urte lehenago alde zergatik egon zen azaltzeko, Vietnamgo tropak bisitatu Handik eta hemendik Imanol Murua Uria Horixe dute garizuma baino luzeagoak diren kanpainek. Astia ematen dute hanka sartzeko, ateratzeko, berriz sartzeko eta atzera ateratzeko, aurkariak berea sartu, atera eta berriro sartzeko denbora izango duen esperantzan zituenean militarrek burua jan ziotela aitortu zuen: «Inork jasan dezakeen buru janik handiena jasan nuen». Tipping point argia izan zen. Malcolm Gladwell kazetariaren liburu bati zor zaio esamoldea: Tipping Point, edo nola gauza txikiek alde handia eragin dezaketen. Ez da erraza gertatzen diren unean bertan atzematea, baina denborarekin argiago ikusten da zer gertaera txikik aldarazi zuen zerbait askoz handiagoa. Boca Ratongo bideoarekin, Romneyren lehendakaritzarako lasterketa bukatu dela idatzi dute batzuek: soldata xumeekin edo batere soldatarik gabe bizi diren milioika herritarrei buruz mespretxuz hitz egitean, lehendik zuen desabantaila nabarmena desabantaila gaindiezina bihurtu duela. Kaput. Oraindik denbora dagoela diote, aldiz, askok. Arrazoiz. Pentsa: oraindik aurrez aurreko hiru debateak egiteko dauzkate. Horixe dute garizuma baino luzeagoak diren kanpainek. Astia ematen dute hanka sartzeko, ateratzeko, berriz sartzeko eta atzera ateratzeko, aurkariak berea sartu, atera eta berriro sartzeko denbora izango duen esperantzan. Clint East- woodena ia ahaztu zaigu dagoeneko: gai eta doinu librea eman zioten errepublikanoek aktore zaharrari alderdiaren konbentzioan eta, badakizue, Andoni Egaña bailitzan, aulkiari begira inprobisatzen hasi zen bakeroa. Emaitza ez zen errepublikanoen oso gustukoa izan. James Carter, sarean galduta zegoen bideoa argitara ekarri omen duena, Jimmy Carter presidente ohiaren biloba da. Eta aitona maite baduzu, errepublikanoak nekez maiteko dituzu. Obama atzerri politikaren gainean barregarri utzi nahi duten bakoitzean, Carterrekin alderatzen dute. Obamari ez diote leporatzen historiako komandanteburu txarrena dela, baizik eta Carterren ondoren dela txarrena; gogorrenak, ahoa berotzen zaienean, Carter bezain txarra dela esatera iristen dira. Horregatik, oraintsu Aieteko Adierazpena sinatu duen —eta 90etan bere izena duen fundazioaren bidez euskal gatazkan bitartekaritza lanetan lagundu zuen— presidente ohiaren ilobak mendekuaren zapore gozoa sentitu duela iradoki duenean telebistan, ezin ukatuko dugu gertuko sentitu dugula une batez. Katalunia independentziaren bidean? Pako Sudupe Idazlea O raindik orain Ferran Requejo Politika Zientzietako katedraduna entzuteko egokiera atsegina izan dut. Asko daki eta axolazkoena: gauzak garbi esaten ditu. Lehenago pentsatzen zuen Espainiako Konstituzioaren anbiguotasunaren arrimuan, federalismo mota egoki bat lor zitekeela — munduko estatu liberal-demokratikoen artean 23 federalismo mota ezberdin daude, berak egindako sailkapenaren arabera— Espainiako estatuan, espainiarraz gain dauden nazioak, aski den adinako asetasunez bizitzeko, baina 2010ean, Kataluniako estatutu proposamena dela medio, Espainiako Konstituzio Auzitegiak eman zuen epaiaz geroztik —garbi utzi zuen politikoki espainol izatera kondenatzen gaituela epai horrek, eta behartzen espainolek nahi duten bezalakoak izatera!—, independentis- ta da ez baitu errealistatzat jotzen Espainiako estatu zinez federal bat. Independentismoaren fasean daude Katalunian, ez independentziarenean; azken honetan sartzeko itun fiskalaren zikloa itxi behar da aurrena; ia seguru Espainiako Gobernuak ez du delako itun fiskal hori ahalbidetuko —egun Katalunian sortzen den euro bakoitzeko 43 zentimo Madrilera doaz, 16.000 milioitik 22.000 milioiko tartean—, eta segur aski Artur Masen gobernuak hauteskundeetara deituko du, eta horretara programa independentista eramango du; hor ditu akuilu ANC Biltzar Nazional Katalana eta Independentziaren aldeko Udalen Erakundea AMI, eta irailaren 11ko independentziaren aldeko oihua. Zer behar du Kataluniak independentziara heltzeko? Gizarte zibila eta Generalitatea elkarri eskua emanda joatea; independentzia nahia presidente bat eta gobernu batekin hertsiki lotzea eta hedatzea munduan, erreferentzia garbia izan dadin; erreferendumean %55etik gora lortzea eta aliatuak lantzea estatuan, Europar Batasunean, AEBetan eta Txinan ere, ahal bada, Espainiako estatuak bidean harriak eta arman ere jartzeko erabiliko dituen tresna juridiko-politikoekonomiko-militar guztiak indargabetzeko. Kosovok ere ez du inoiz Serbiaren oniritzirik izango baina... Eta guk? Kataluniak ez bezala 600 preso ditugu Espainiako Gobernuak bahiturik, atzaparretan gatibu eta prest dago sekulako kostua eragiteko, haiek baliatzeko, 600 behaztopaharri izan daitezen independentziaren bidean. Gizarte zibila Katalunian baino lotuago dugu alderdi politikoetara. Azken berrehun urteotan, bereziki frankismotik hona politika ez da komedia izan gurean, eta horrek ekarri du maiz politika botoa ematera mugatzea, eta erosoago delako beti bati ematea proposatzen duena proposatzen duela. Ez dugu ez ANC eta ez AMIrik. Badugu beste arazo bat ere lurraldetasunarekin: Ipar Eus- kal Herria eta Nafarroarekin batean ala haiek gabe? Ipar Euskal Herria, tira, baina Nafarroa? Katalanek hizkuntza eta kultura harremanak bai, baina politikoak, Kataluniara mugatuak dituzte, Valentzia eta Balear Uharteak egungo prozesu honetatik kanpo utziak nagusiki. Independentismoaren fasean daude Katalunian, ez independentziarenean; azken honetan sartzeko itun fiskalaren zikloa itxi behar da aurrena; ia seguru Espainiako Gobernuak ez du delako itun fiskal hori ahalbidetuko Komeni zaigu epe arrazoizko baten buruan abertzale guztiok gutxienekoetan ados jartzea, gizarte zibilean bezala erakundeetan, elkarlanean —katalanak jarraibide—, euskal gobernu independentista bat, eta lehendakari karismadun bat, gizona zein emakumea, erreferendumean %55etik gora lortzea, eta aliatuak lantzea Kataluniatik hasita, Europan eta AEBetan, eta Txinan, ahal bada, eta horretarako unean unean oztopo ezin gaindituak gerta dakizkigukeenak bazterrera ez baina geroagorako utziaz joatea. Gizarte zibila eta erakundeak elkarri eskua emanda, eta aliatuen sarea haziz. Ezker-eskuin politiken arteko desadostasunak eta azpiegitura handiekikoak eta gainerakoak ez ditugu errazago askatuko Espainiako estatuari estekatuak egonik; estatu propioa lortzeko bidean bat-bat eginda, bestelako desadostasunak desadostasun, kultura politiko espainol frantses airekoak beste aukerarik ez baitigu uzten. 8 berria 2012ko irailaren 23a, igandea Harian › Euskal Herria Joseba Egibar q EAJren GBBko lehendakaria eta Eusko Legebiltzarreko bozeramailea Joseba Egibarren ustez, PSE-EEk eta PPk egindako «operazio politikoa» amaitzea ekarriko dute legebiltzarrerako hauteskundeek. «Orain, alderdi guztiak egongo gara esparru politiko berriaz hitz egiteko». «Ibarretxek zehaztu zuen bidea: bakea eta erabakitzeko eskubidea» Jokin Sagarzazu Donostia EAJren Gipuzkoako zerrendaburua izango da, beste behin, Joseba Egibar (Andoain, 1959). 1990. urtetik da legebiltzarkide, eta Jesus Egigurenek eta Leopoldo Barredak beren eserlekuei agur esanda, hura izango da legebiltzarrean urte gehien daraman politikaria. «Beteranoena izango naiz, baina ez zaharrena. Adineko Mahaia beste batzuek osatuko dute», dio, umoretsu, BERRIAren galderei erantzun aurretik. Boto eta eserlekutan irabazteaz gain, zein izango litzateke emaitza on bat zuentzat? Hiru lurraldeetan irabaztea gustatuko litzaiguke, baina benetan zaila zaigu hori lortzea Gipuzkoan. Eserlekuei dagokienez, ez da ezinezkoa, baina zaila da EH Bilduren itzalaren aurretik egotea. Hiru lurraldeak kontuan hartuta, guztira 24-25 eserleku lortzea izango da gakoa. Interesatzen zaizue EH Bilduk ere emaitza onak lortzea? Bai, bai, bai. Norberak bere buruarentzat hoberena nahi du, baina uste dut herri babesak EH Bilduri ematen diola bide politiko eta demokratikoetan aurrera jarraitzeko bermea. Hori esanda, ikusi beharko da zein den haien programa. Oraindik ez dakit nondik heldu. Mintegik esaten du exajeratuegiak direla Kontzertu Ekonomikoaren inguruan egiten diren hausnarketak. Eta horrek galdera batera narama: zergatik parte hartzen dute sinesten ez duten esparru instituzional honetan? Ez sinestea normala da, baina EH Bilduk ez ditu bereizten errealitatea eta desioak. Uste dute soilik beraiek dutela gaitasuna transformatzeko; besteoi ez digu ezer onartzen. EH Bilduk izugarrizko gabezia dauka hor. Badirudi gobernu aldaketa egongo dela.Zer ekarriko du horrek? PSOEk eta PPk egindako operazio politikoa amaitzea ekarriko du. Lau urte pasatu dira, eta zer gertatu da? Politika joan dela, gutxiago edo gehiago, Ibarretxek zehaztutako bidetik: bakea eta erabakitzeko eskubidea. ETAren erabakia ez da etorri galdeketa baten bidez, baina hiru urte geroago etorri da Aieteko mahaiak eskatu ANDONI CANELLADA / ARGAZKI PRESS diolako. Eta, politikan, argi dago akordio politiko berri bat lortuko bada, guztion artean lortuko dela. Legegintzaldi honetan, behintzat, alderdi guztiak egongo gara legebiltzarrean esparru politiko berri horretaz hitz egiteko. Indar independentista indartsu bat parez pare izateak ez al ditu baldintzatuko EAJren egitasmoak eta beste alderdiekin egin ditzakeen akordioak? Ezker abertzaleak eta EAJk gai bat zintzilik daukagu. 2011. urtera arte, gure estrategiek talka egin dute behin eta berriz. Hori bat-batean konpon daiteke? Nik uste dut ezetz. Guk argi daukagu herri honetan ezker abertzale bat behar dela. Argi daukagu, halaber, EAJk ezin duela ezker abertzalea ordezkatu, ezker abertzalea ordezkatzeko ezker abertzalea izan behar duzulako. Ezker abertzaleak bere kultura dauka; nire ustez, birziklatze handia behar duena, demokratikoa izateko erabat, barne egituretatik hasita. Baina, ezker abertzaleak pentsatzen badu jan egingo gaituela oinarri subira- nistak ditugulako, oker dabil. EAJ ordezkatzeko, EAJ izan behar duzu. Eta bi kultura horien uztarketa estrategikoa posible al da? Nik uste dut hori landu egin behar dela. Hori ez da inprobisatzen. Garbi daukat euskal gatazka inoiz konponduko bada, ezinbestekoa izango dela abertzaleen artean gutxiengo batzuk hitzartzea. Nire ustez, ez da bide ona sentsibilitate batek jokoa egitea hirugarren batekin beste sentsibilitateari zuloa egiteko. Ez, behintzat, herri ikuspegi batetik. Eta, gaur egun, gutxiengo horiek hitzartzeko aukerarik badago? Ezker abertzaleak orain duen asmo edo nahi nagusia da EAJren aurretik gelditzea. «Irabazle izateak —esaten du— gehiengoak niri arrazoia ematea esan nahi du». Eta gaineratzen du: «Nik irabazi badut, ez iezadazu ezer esan iraganaz». Eta ikuspegi instituzional batetik? Gobernu akordio baten bidez, adibidez, elkarlanerako aukera ikusten duzu? Kontua ez da hori. Agian beste oreka instituzional batzuk sortuko dira, krisiaren aurkako planak zehazteko, zerga sisteman... Horregatik, garrantzi handia izango du legegintzaldi honen hasierak. Eta hor ikusten dut EH Bildu izugarrizko kontraesanekin dabilela. Zer egin behar du Ertzaintzarekin? Birziklagarria da hori? Zer gertatzen da Kontzertu Ekonomikoarekin? Ezker abertzaleak hori guztia egosi behar du etxe barruan, eta denbora beharko du. Bi alderdiok denbora beharko dugu uztarketa estrategiko horretara iristeko. Otegiren azken adierazpenek ez dute islatzen jarrera aldaketarik? Ez dut elkarrizketa osorik irakurri [Gara-k kaleratuko du aurki, liburu batean], baina lehen aipatu dudanaren bidetik doaz haren hitzak. Batetik, esaten du eragindako kaltea aitortu duela ezker abertzaleak. Eta gaineratzen du: «Ni haratago noa. Baldin eta, bozeramaile gisa, nik biktimei min hori areagotu badiet, barkamena eskatzen dut. Eta bihotzez senti- tzen dut». Baldin eta esaten du! Hark benetan pentsatzen al du ezker abertzaleko bozeramaileen jarrerek ez dutela eragin sufrimendu gehiago? Badaezpada, esaten du: baldin eta! Eta gauza larriago bat esaten du, borroka armatuarena: «Nik borroka armatua egin nuen frankismo garaian, salbuespen egoera batean». Eta gero salto egiten du denboran, eta esaten du orain borroka armatuari buruz galdetuko baliote, berak bide politikoak, zibilak eta desobedientziarenak erabiliko lituzkeela. Eta nire galdera da: Frankismo garaitik, 35 urte hauetan, zer esan duzu? Zer egin duzu? Hor dago hutsunea. 2015era begira,estatus politiko berri bat lortzea jarri duzue helburu. Ibarretxeren proposamena atzera bota zuen Espainiako Parlamentuak.Zergatik uste duzue orain aukera badagoela aurrera egiteko? [Ibarretxeren] Proposamena hor dago, mugarri gisa. Madrilek ez zuen negoziatu, baina abertzaletasunaren barruan ere egurra 2012ko irailaren 23a, igandea berria 9 Euskal Herria ‹ Harian ematen aritu ginen —eta badakigu zeinek zeini—. Otegik zioen ez zela garaia hori egiteko; ez zen garaia, beste batzuk estrategia politiko militarrean zeudelako. Beraz, guztion proiektua izan zen? Ez. Orduan, zer berme daukagu? Estatuan ere ikusten ari gara gobernua urduri jartzen ari dela Katalunian gertatzen ari denarekin, eta debekuen eta mehatxuaren bidetik jotzen ari dela. Beste kultura politiko bat behar da. Guk esaten dugu PPk eta PSOEk sobera dakitela Katalunian eta hemen zer gertatzen den, eta amaituta dagoen marko politiko hau berriz alda daitekeela. Aukera daukate izaera nazionala daukaten errealitate politiko horiei beste bide bat emateko eta negoziatzeko. Egingo dute? Badirudi ezetz. Beraz, hor dago jokoa, politikarena. Herriaren gehiengoa eduki behar duzu atzetik, eta ez botoetan bakarrik. Katalunian hori gertatzen ari al da? Katalunian olatu eta uholde bat dago gaur egun, eta hori kudeatzen jakin behar dute alderdiek. Baina hor gertatzen da asanblada nazionalak aurre hartu diela alderdiei, eta dinamika batean murgilduta daudela, baina norabidea kontrolatu gabe. Bakarren batek egiten badu gehiengo nagusi horrek nahi duenaren kontrako beste zerbait, bereak egin du. Eta hona ekarrita? Helburu politiko guztien ondoren jarri behar den galdera da nola. Eta ezker abertzalekoek esaten dute beraiek badutela planteamendua: estatu libre bat Europan. Baina nola? 35 urte hauetan, batzuek esaten zuten tiroka lortuko zutela hori. Ez dute lortu, eta, gainera, atzera egin dugu. Orain, estrategia horren ondorioei — biktimei eta presoei— irtenbide bat eman behar diegu. Beraz, estrategikoki ez dugu aurrera egin. Lopezen agintaldian asko gaiztotu dira PSE-EErekin zenituzten harremanak. Bozen ostean, haiek jarrera aldatuko dutela espero duzue? Sozialistak oso aldakorrak dira. Interes politikoak bultzatuta, edozertarako prest egoten dira. Gerta daiteke, udal batzuetan salbu, boteregune guztietatik kanpo gelditzea, eta lortutako emaitzei halako etekin bat atera nahi izatea. Ziur nago EAJri eskaintza bat egingo diotela. Guk gure lehentasunak jarriko ditugu. Akordio baterako aukera zabalik dago,beraz. Hemen ez dago soberan inor. Haiekin ados jartzea posible da instituzio bat gobernatzeko, baina haien izaera nazionala eta estatuaren eredua zalantzan jartzen baduzu, kontra jartzen dira. Hala ere, sozialistak konturatzen ari dira euskal gizarteak bizkarra eman diela egin zuten operazio politikoagatik, eta horrek bere ordaina izango duela. Horri gehitu behar zaio Jaurlaritza handiegi gelditu zaiela; ez gaitasun faltagatik, baizik eta operazio politiko horretan bildu zutelako guztia. Pentsatzen zuten horrekin nahikoa zutela, administrazioak bere kabuz funtzionatzen zuela. Patxi Lopez iragana da. Patxi Lopez badoa. Alderdi sozialistak dauka sakoneko aldaketa bat egin beharra. Eta etorkizunari begira, behingoz, txertatu beharko luke bere proiektu politikoa herri honen etorkizunera. Eta PPrekin zer-nolako harremanak nahi dituzue? PP diferentea da. Izaera nazionala zalantzan jarriz gero, erantzuten dute erantzuten duten bezala; baina beste interes batzuk dauzka. PPk euskal politikan kontatu nahi du. Madrilen dago, agintean dago. Beraz, politikan dabilen edonork kontuan hartu behar du. Ezker abertzaleak saio mordoa egin du harreman bide bat zabaltzeko. PPk aukera guztiak itxi ditu. Baina uste dut bide horiek Eusko Legebiltzar berrian zabaldu daitezkeela eta zabalduko direla. Horregatik ez dut ulertzen zer- «Ezker abertzaleak orain duen asmo bakarra da EAJri aurrea hartzea» «Esparru politikoa aldatzeko, herriaren gehiengoa behar duzu, eta ez botoetan soilik» «PPk aukera guztiak itxi ditu, baina uste dut legebiltzar berriak ireki egingo dituela» gatik ezker abertzaleak sortu zuen hainbeste istilu bakegintzaren batzordean, jakinda batzorde horretan alderdi guztiak egongo zirela. Diru sarrerak murriztu badira eta gastuei eutsi nahi badiozue, nondik eta nola lortuko duzue diru hori? Ekonomiaren gurpila martxan jarri behar da. Gizarte ekintzaren alorrari eutsi nahi bazaio, argi dago oreka bat aurkitu behar dela. Horrek murrizketak eskatzen ditu; ez derrigorrean zerbitzu sozialetan, baina nonbaitetik kendu beharko da. Etorkizuna etorriko da Kontzertu Ekonomikoaren erabilera zuzen eta arduratsu batetik. Zerga erreforma soilik enpresen zerbitzuan jarri nahi duzuela salatu dute EH Bilduk eta PSE-EEk. Zerga sistema ukituko da, ukitu behar baldin bada. Hemen ahalegin bat egin beharko dugu denok. Baina ez badugu ekonomia suspertzen, zerga sisteman har daitezkeen neurriek ez dute eraginik izango. Ekonomiaren gurpila martxan jartzeko, enpresari lagundu behar zaio. Azkenean, finantzaketa guztia etortzen da instituzioetatik edo bankuetatik. Zorionez, gure enpresa gehienek ekoizten dutenaren %75 kanpoan saltzen dute. Ez dugu ezagutzen enpresa bat bera ere esaten duena etorkizuna Espainian dagoenik. Hor badago gako ekonomiko eta politiko bat. Espainia momentu honetan ukazioa politikoki, eta ekonomikoki izugarrizko karga. Ez da abertzaleen kontu bat. Urte gatazkatsua izan da Gipuzkoan.Zer iritzi dauka Urkulluk? Gutxi edo gehiago denok ikusten duguna. Urkulluk ideia bat dauka. Nik ideia bat daukat. Uste dut [Bilduren] inposizio portaera horiek beste garai eta kultura batekoak direla. Arrazoiaren jabe balira bezala azaltzen dira. Zurekin negoziatzera esertzen dira, eta esaten dizute konbentzitu egingo zaituztela. Eta konbentzitzen ez bazaituzte, zure errua dela. Ezker abertzaleak eramaten ditu bere proiektuak diputaziora Batzar Nagusiak existituko ez balira bezala. Eta esaten dute: «Ausartzen badira, osa dezatela Bilduren aurkako fronte bat eta bota gaitzatela». Hori egingo genuela pentsatzen zuten, baina ez dugu egin. Eta aurrera begira? Gipuzkoan lortzen dituzuen emaitzen eta Eusko Jaurlaritza osatzeko egon daitezkeen akordioen ondorioz? Bilduren aurkako frontea osatzeko garaia izan zen. EAJk erabaki estrategiko bat hartu zuen. Guk fronte hori osatu izan bagenu, Martin Garitano ez zen diputatu nagusia izango. Erabakiak hartuta daude. Baina uste dugu Bilduk jarrera aldatu behar duela. Bideak ireki behar dira. Uste dut hauteskunde hauek direla garai bat non gipuzkoarrek pasatu behar dioten seinale bat Bilduri. Urizarrek esan du Aieteko Konferentziako partaideak berriz etortzekoak zirela uztailean,baina hori bertan behera gelditu zela EAJrengatik Ez da egia. Aieteko Konferentzia egin zela urtebete beteko dela eta, horrekin dabiltza. Gozo-gozo ibiliko da Urizar hor. Orain, toki guztietan azaltzen da, baina hor jada nagusi da ezker abertzalea. Garbi dagoena da Aieteko mahai horrek bere ibilbidea egin behar zuela eta egin behar duela. Lehenengo eskera, ETAri eginikoa, gauzatu zen, eta orain, bigarren urratsa falta da. Biktimen alorrean eta, bereziki, espetxe politikan ETAri eta gobernuei dei egin zitzaien harremanetan jar zitezen. Baina hori ez da gertatu, PP itxita dagoelako. Eta zer bide erabili beharko da blokeo hori gainditzeko? Aieteko mahaia aldiro-aldiro biltzea baino garrantzitsuagoa da mahaikideek eta lanean jardun behar dugunok gure etxeko lanak egitea. Eta hor ikusten dut badugula traba bat PPrekin. Guk ez ditugu bilerak oztopatuko, baina garbi daukagu batzuk ez daukatela besterik egiteko eta bilerak bileren gainean jartzen dituztela, propaganda propagandaren gainean. Uste dut badaudela moduak informazioa trukatzeko eta eraginkorrak izateko. Ezker abertzaleak salatu du ez du- zuela ahal zenuten guztia egin Uribetxebarriaren auzian. Zer egin duzue? Egin dugu haiek egin ez dutena. Uste dut hor ibili direnek ez dutela hartu biderik egokiena. Gaixo dauden presoen inguruko informazioa jasoa zeukan PPk, eta babesa eskaini genion. Baina Uribetxebarriarekin gertatu dena da azken muturreraino eramaten baduzu gaia eta eztanda publikoa sortzen baduzu, PPri arazo bat sortzen diozula. Eta hala geratu da. PP paralizatu egin dute. Eta zer ondorio izan dezake horrek? Horrek ondorioak izango ditu espetxeetan. Horrelako kondizioetan dagoen gizona horrela askatu badute, barruan daudenek zer pentsatuko dute? Zer plan dauka presoentzat? Ezker abertzaleak dauka eskuz aldaezina den erantzukizun bat. Politika egiteko, eskatzen zituztenak eta eskatzen ez zituztenak bete zituen, belaunikatu da behin eta berriz. Eta espetxean dagoen bati ukatzen dio bidea egitea. Ez damutzea, baizik eta legedian dauden aukerak baliatzea. Gainera, presoari esaten zaio orain arteko estrategia amaitu dela, eta estrategia horrengatik dagoela preso. Ondo esana, baina lagundu egin beharko zaio. Bakegintzari buruzko proposamen bat eman zenioten Raxoiri. Erantzunen bat jaso duzue? Guk gure iritzia azaldu diogu. Legedia aldatu behar dela uste dugu, ETAren aurka egiteko sortu zelako, mendeku gisa. Eusko Legebiltzarrean, besteak beste, bakegintzarako lantalde horretan, gauzak bere onera ekarri behar ditugu, eta PPri konpromiso batzuk atera behar dizkiogu, Raxoik Eusko Legebiltzarraren babesa izan dezan. Plan bat egin behar da amnistiarik ez dela izango. 10 berria 2012ko irailaren 23a, igandea Harian › Euskal Herria Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak D Kanpainaurrea Laura Mintegi EH Bilduren lehendakarigaia, gobernu taldearekin hauteskunde programa aurkezten, atzo, Donostian. ANDONI CANELLADA / ARGAZKI PRESS Burujabetza aldarrikatu du EH Bilduk, krisia «justizia sozialaz» gainditzeko «Auzolanean» eginiko hauteskunde programa aurkeztu du koalizioak; krisia, bakegintza eta burujabetza ditu ardatz E.Begiristain - H.Iruretagoiena «Estatu libre bat eraikitzea Europan, krisiari justizia sozialaren bidez aurre egiteko». Horixe da Euskal Herria Bilduk Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetarako aurkeztu dituen proposamenen helburua eta bidea. Atzo aurkeztu zuen koalizioak programa, 184 orrialdetan bildua, Donostian eginiko ekitaldi batean —EH Bilduren Interneteko atarian ikus daiteke txostena osorik—. Laura Mintegi lehendakarigaiak nabarmendu zuenez, auzolanean osatu dituzte arlo bakoitzeko proposamenak, hain zuzen, horixe baita bultzatu nahi dutena: «Elkarlanaren eta akordioaren kultura eskaini nahi dugu, gizartearen zerbitzura jartzeko». Hamaika arlo biltzen ditu programak; gobernurako proposatutako lantaldeko kideak adina. Ekitaldi hasieran, Mintegik programa osatzen lagundu duten guztiak eskertu nahi izan zituen. «Ilusio handiko talde sendo, askotariko eta prestatu bat dago honen atzean», esan du. Gobernu taldeko kideekin batera, ekitaldian izan ziren lan horretan jardun duten lagunetako batzuk, baita legebiltzarrerako hautagai zenbait ere. Hiru ardatz nagusitan labur litezke EH Bilduren proposamenak: krisiari aurre egiteko neurriak, bakegintza eta burujabe- tza. Hala, egungo gizarte «neoliberal eta elkartasunik gabeari 180 graduko bira» eman nahi diotela adierazi du Mintegik, «gizarte justu eta libreago bat» osatzeko. Krisi ekonomikoari aurre egiteko proposamenak asko izan arren, horietako batzuk aipatu ditu koalizioko lehendakarigaiak: zerga politika progresiboa, langabeziari aurre egiteko lanorduak murriztea, kontsumo arduratsua eta oinarrizko beharrak bermatzea, besteak beste. Bakegintzan, berriz, hauek dira azaldutako asmoetako batzuk: giza eskubideen urraketen biktima guztiak kontuan hartu eta elkarguneak sortzea; konponbideranzko justizia trantsizional bat lortzea; eta Ertzaintza «zerbitzuzko Polizia» bihurtzea, eredu errepresibo bat izateari utzita. Azkenik, Euskal Herriaren burujabetza aldarrikatu du Mintegik, «eredu propioa eraiki eta krisialdiari aurre egiteko tresna guztiak eskura izateko». Herritarrak galdezka, ETB2n ETB2ko Euskadi pregunta saioan izan zen Mintegi joan den ostiralean, hainbat herritarrek zuzenean eginiko galderak erantzuten. Batez beste, ikus-entzule guztien %12,5ek ikusi zuten saioa (101.000 ikus-entzule), eta, denera, 286.000 lagunek ikusi zuten. Antonio Basagoiti (PP), Patxi Lopez (PSE-EE) eta Iñigo Urkullu (EAJ) hautagaiak izango dira hurrengo gonbidatuak. G Hauteskunde programa AUKERA BERDINTASUNA pLaikotasuna. Erlijioari lotutako elkarteetako finantzaketa eta sinbologia leku publikoetatik kenduko ditu koalizioak. pHerritarren parte hartzea.Dinamika parte hartzaile bat lortzeko,akordio nazional bat egingo du,eta euskal herritarren eskubide politiko eta zibilak bermatzeko formulak bilatuko ditu. pPolitika feminista. Indarkeria sexistaren aurkako zuzendaritza Lehendakariordetzan jarriko du, eta indarkeria sexista borrokatzeko lan mahai bat sortuko du. pSexu aniztasuna eta gazteria. Sexu aniztasunaren eta askatasunaren legea eta Euskal Gazteriaren lege berria egingo ditu. ASKATASUNAK pGiza eskubideak. Frankismoaren biktimen errolda bat, giza eskubideen urraketen biktimei arreta emateko bulego bat, eta Giza Eskubideen Plan bat abiatuko ditu. pJustizia. Jurisdikzio eskumen oro Euskal Herriko justizia organoei esleitzea nahi du, baita Justizia Auzitegi Nagusia prozesu guztien azken instantzia izatea eta Euskadiko Botere Judizialaren Kontseilua sortzea ere. pEspetxe politika. Presoen duintasuna errespetatuko duen espetxe politika berri bat sustatu nahi du; Europako iparraldeko espetxe ereduak ezarri eta espetxe sistema antolatzeko eskumena eskuratu nahi du. pHerritarren segurtasuna. Polizia ereduari buruzko eztabaida zabala egin eta desmilitarizazioa lortu nahi du koalizioak. Inkomunikazioa debekatuko du. JUSTIZIA SOZIALA pEnplegua eta Etxebizitza. Enplegua banatzeko, lanorduak gutxitzea eta gutxieneko soldata 1.075 euroan ezartzea proposatu du. Etxebizitzarako eskubidea unibertsaltzat joko duen lege bat diseinatuko du. INDUSTRIA pBestelako eredua. Industria, Garapena eta Berrikuntzan (I+G+B) inbertituko du, garapen sozioekonomikoa lortzeko. Produkzio dibertsifikatzea handitu, enpresa txiki eta ertainen modernizazioa eta garapena bultzatu, garapen endogeno iraunkorra sustatu eta enplegua sortzeko egitura funts bat abian jarriko du. ELIKADURA pElikadura burujabetza. Elikadura burujabetza eta sektorearen iraunkortasuna ahalbidetuko duen legedia abiatuko du. pMerkataritza. Hurbileko hiri merkataritza txikia eta ertaina ezartzeko zerga alorreko neurriak sustatu eta saltokien ordutegiei buruz onartutako dekretua bertan behera utziko du. KIROLA pEuskal kirol eredua. Kalitatezko kirol praktikarako sarbidea eta kirola egiteko baldintza duinak herritar orori eskainiko dizkio. Euskal selekzioen ofizialtasun osoa lortzeko lan egingo du, eta Dopinaren Euskal Agentzia sortuko. HEZKUNTZA pSistema propioa. Hezkuntza sistema publikoa, herritarra eta parte hartzailea nahi du. Euskal curriculuma garatuko du, eta euskara ardatz izango duen eredu bat ezarriko du. Euskal Lanbide heziketako legea egin eta Euskal Herriko Unibertsitate sistema propioa sustatuko du. EKONOMIA pZerga politika . Zerga politika berri, progresibo, justu eta solidarioago bat lortzeko, PFEZaren erreforma eta ondasun handien gaineko zerga ezarriko du. INGURUMENA pZerga ekologikoa. Zerga sistema ekologikoa ezarriko du, Lurzoru eta Hirigintza legeak aldatuko ditu eta aurrezpenean oinarritutako eredu energetikoa bultzatuko du. KULTURA pSorkuntza. Euskal Herriko sorkuntza eta adierazpen artis- tikoko goi mailako eskola sortuko du. pOndarea. Ondare materiala eta inmateriala zaindu, ikertu eta ezagutaraziko ditu. Euskal Herriko Liburutegi Nazionala osatuko du. OSASUN ARLOA pSistemaren berrikuntza. Euskal sistemaren sakonki berrituta, Osalan Osasun sailaren barnean sartu eta euskal Gizarte Segurantzaren berezko sistema sortuko du. HIZKUNTZA pEuskara, ardatz. Hezkuntza eta irakaskuntza sistemak euskara jakitea berma dezan, murgiltze eredu bakarra abiaraziko du. EITB, unibertsitatea eta ikerketa euskararen normalizazioaren zerbitzuan jarriko ditu. KANPO HARREMANAK pBakea. Prozesuaren nazioarteko jarraipenean sakonduko du. Turismoa sustatzeko, Euskal Herria marka sortuko du. 2012ko irailaren 23a, igandea berria 11 Euskal Herria ‹ Harian Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak D Kanpainaurrea Zergak legebiltzarrak arau ditzan saiatuko da Lopez Proposamena datorren legegintzaldian aurkeztuko duela jakinarazi du PSEren Konferentzia Politikoan «berdinen arteko gizarte bat» nahi duela esanda. Herrialde bakoitzeko herritarrek ezin dutela desberdin ordaindu azaldu, eta gainera EAJk 30 urtean eraikitako «pribilegioak» amaitu egin behar direla adierazi zuen. Eztabaida legebiltzarrean egiteko premiaren zergatia ere argi du: «Ezin da jarraitu zerga erreformak bulego ilunetan adosten, ezta aldaketa hau hiru herrialdeen arteko guda balitz bezala planteatzen ere». Patxi Lopez eta Jose Maria Benegas Txiki, elkar agurtzen, atzo. L. J. / ARP Aitziber Laskibar Lizarribar Bilbo Hauteskundeei begirako gai nagusi bihurtu denari eutsi dio, berriz, Patxi Lopez lehendakari, PSE-EEren idazkari nagusi eta lehendakarigaiak: zerga sistemari. Aldatu egin behar dela aldarrikatu du, eta zergak arautzeko ahalmena Eusko Legebiltzarraren esku jartzeko eskatu. PSE-EEk urriaren 21eko bozei begirako programa zehazteko Bilbon egin duen Konferentzia Politikoan azaldu duenez, proposamena legebiltzarrera eramango du datorren legegintzaldian. Arau fiskalak proposatu, kudeatu eta onartzeko eskumena Araba, Bizkai eta Gipuzkoako foru aldundiek eta batzar nagusiek dute egun. Foru ogasunek biltzen dituzte itundutako zergen ordainketak, eta bildutako diruaren %70 Jaurlaritzari ematen diote, zerbitzu komunak ordaintzeko. Diru bilketaren sistema ez du aldatu nahi Lopezek, baina bai zenbat diru eta nola bildu behar den erabakitzeko ahalmena: «Esaten ari naiz guztion arau fiskal komun bat guztiok eztabaidatu eta onartu behar dugula legebiltzarrean». Diru premiak estututa Ez da proposamena egiten duen lehen aldia. Krisialdiaren eraginez zergetatik jasotako diru kopurua gutxitzen ari zela ikusita, gobernuko jarduerari eutsi ahal izateko diru gehiago nondik lortu aztertzen ibili da Lopezen gobernua azken hilabeteetan, eta, hausnarketa horren barruan, adierazi izan du ahalmena izan behar lukeela zerga araudiari buruz erabakitzeko. Urtarrilean, Carlos Agirre Eusko Jaurlaritzako Ekonomia eta Ogasun sailburuak mahai gaineratu zuen gaia: «Anakronismoa da gastu eta ardura gehien duen erakundeak —Jaurlaritzak— eskumenik ez izatea diru sarrerak nola arautzen diren erabakitzeko». Otsailean, Lopezek berak esan zuen ez dela zentzuzkoa gastu gehien dituen administrazioak diru sarreren inguruan erabakitzeko aukerarik ez izatea. Atzo, «hiru lurraldeak herri bakar gisa» antolatu behar direla adierazita egin zuen eskaera, 1.001 Kutxabanken zure nominak satisfazio ugari eman diezazula nahi dugu Kutxabank Esperientzia zozketatuko ditugu: Bi lagunentzako ostatuko gau bana + afari bana Nomina, pentsioa edo autonomoen ordainagiria 2012ko urriaren 31an helbideratuta duten bezeroentzako. Oinarri guztiak BBK, VITAL eta KUTXAko webguneetan. 12 berria 2012ko irailaren 23a, igandea Harian › Euskal Herria Gaixotasun larriren bat duten hamahiru presoak aske uzteko eskatzeko, ekitaldi berezi bat egin du Herrira mugimenduak, Arrasaten. Josu Uribetxebarria preso ohiaren hutsunea irudikatzen duen aulkia itzuli diote haren familiari, «askatasun eta bakearen» sinbolo gisa. Uribetxebarriaren aulkia etxean da jada Edurne Begiristain Arrasate rri eutsi behar zaiola gainerako presoak etxera eramateko: «Gatazkaren ondorioak sufritzen jarraitzen dute preso horiek, eta gizarte honek bere egin behar du egoera hauek amaitzeko betekizuna, haien eskubideak eta duintasuna babestuz», esan du Nagore Garcia Herrira-ko kideak. Uribetxebarriarekin gertatutakoa berriro gertatzea irudikatzeko deia egin du, halaber, Garciak. «Inoiz gehiago ez!» oihua lau haizeetara zabaltzeko deia izan da. «Josuren egoera ezin da errepikatu, eta, horretarako, beharrezkoa da kartzela politika errotik aldatzea». E txera itzuli da hilabetez hutsik egon den aulkia. Arrasaten (Gipuzkoa) dago jada, Josu Uribetxebarriaren herrian. Larriki gaixo dagoen preso ohiaren hutsunea irudikatu du aulki horrek, eta, orain, «askatasunaren eta bakearen» sinboloa da. Fran Balda Herrira mugimenduko kidearen eskutik jaso du preso ohiaren anaiak, Jabier Uribetxebarriak, denbora luzez horen hutsa irudikatu duen aulkia. «Aulki honek gurekin jarraitzeak ez du zentzurik. Guk ez ditugu aulki hutsak nahi, hutsik dauden aulkiak betetzea baizik», esan du Baldak. Gaixorik dauden presoak aske utz ditzatela eskatzeko ekitaldi bat egin du Herrira mugimenduak, Arrasateko Amaia antzokian. Uribetxebarriaren senideei ez ezik larri dauden beste presoen hurkoei ere «miresmena, maitasuna eta sostengua» adierazteko ekitaldia izan da. Xumea izan da. Hunkigarria. Azken hilabeteotan elkartasun eta aldarrikapen ikurra bilakatu den aulki baten inguruan egin da agerraldia. Uribetxe- Jabier Uribetxebarria, bere anaia Josuren aulkiarekin, atzo, Arrasaten eginiko ekitaldian. SINADURA / AGENTZIA barriaren senide eta lagunek denbora luzez pairatu duten hutsunea irudikatu dute horrela. Baina baita gaixotasun larriak dituzten beste hamahiru presoen eta euren familien sufrimendua ere: zehazki, Txus Martin, Gotzone Lo- pez de Luzuriaga, Josetxo Arizkuren, Inmakulada Berriozabal, Iñaki Etxeberria, Jesus Maria Mendinueta, Jose Angel Biguri, Jose Migel Etxeandia, Iñaki Erro, Gari Arruarte, Aitzol Gogorza, Jose Ramon Lopez de Abetxuko eta Isidro Garalde presoena. «Lortuko dugu hamahiruak etxera ekartzea», esan du Baldak. Euskal preso horien senideak eta Donostiako Ospitalean gose greban aritu ziren lagunak izan dira ekitaldian, eta txalo zaparrada beroa eskaini diete bildutakoek taula gainera igo direnean. Jabier Uribetxebarriak eskertu egin ditu bere anaiaren askatasunaren alde asteetan izandako mobilizazio eta elkartasun keinuak. «Txalo hauek Euskal Herri osorako izan behar dute. Mila esker, Euskal Herria!». ‘‘ Guk ez ditugu aulki hutsak nahi, hutsik dauden aulkiak betetzea baizik» FRAN BALDA Herrira mugimendua «Elkarlanerako aukera berriak urratuko ditugu, aldaketen alde ate gehiago irekiz» NAGORE GARCIA Herrira mugimendua Izan ere, Arrasateko preso ohiaren eta gaixorik dauden beste presoen egoera salatzeko milaka lagun mobilizatu dira udan Euskal Herrian. Elkartasun uholde erraldoi horren erakusgarri diren irudi asko biltzen duen bideo bat jarri dute Amaia antzokiko ekitaldian: Donostiako Ospitalearen pareko elkarretaratzeak, gose grebak, manifestazioak, kateatzeak, itxialdiak... Herritarren mobilizazioa funtsezkoa izan da Uribetxebarria kaleratzeko, eta Herrira-k uste du bide ho- «Denok garaile» Arrasateko preso ohia aske utzi zutenean gogoetarako deia egin zutela gogorarazi du Herrira-ko kideak, «sufrimenduaren, eskubide galeren eta gatazkaren kiribiletik atera, eta atzerako bueltarik gabeko pausoak eman nahi dituen gizarteari aurrera egiten uzteko». Modu horretan denek irabazten dutela aldarrikatu zuen Herrira-k orduan ere, baina Garciak salatu du Espainiatik oraindik «lehengo musika bera» datorrela. Besteak beste, «bizi guztiko zigorra ahalbidetzen jarraitzeko egitasmo berriak» iragartzea jarri du adibide gisara, eta larri gaixo dauden presoak ez askatzeko asmoa erakustea. «Temati jarraitzen du gobernuak, kartzela politika honi eustea gero eta zailagoa den arren», esan du Garciak. Era berean, Herrira-k beste behin galdegin du euskal preso eta senideen aurkako «neurri bidegabeak» amaitzea; besteak beste, exijitu du gaixorik dauden presoak askatzeko, 197/2006 epaia bertan behera uzteko eta presoen sakabanaketa bukatzeko. Herrira-ko eledunak azpimarratu du utzi egin behar zaiola presoen eta haien senideen bizitzak «mendekurako edota onura politikoak» lortzeko erabiltzeari, eta gobernuek ezin diotela oztopo gehiago jarri gizarteak bakea eta irtenbideak eskuratzeko duen eskubideari. Herrira mugimenduak espetxe politika aldatzearen alde lan egiten jarraituko duela iragarri du Garciak. «Elkarlanerako aukera berriak urratuko ditugu, aldaketen alde ate gehiago irekiz», esan du. Gizarteari ere indarrak gehitzeko eskatu dio, «zubi berriak» eraikitzeko, elkarlana «sendotzeko» eta erakunde publikoak oinarrizko eskubideen alde engaia daitezen lortzeko. «Zaila dirudien arren, lortuko dugu, ziur!», esan du. 2012ko irailaren 23a, igandea berria 13 Euskal Herria ‹ Harian Eleak-ek prozesua oztopatzeko nahia ikusi du atxiloketa eta epaiketetan Bake eta normalizazio bidean aurrera egiteko, eskubideen aldeko herri harresia eraikitzeko deia egin die herritarrei Aitziber Laskibar Lizarribar Bilbo Euskal Herrian hasi den konponbide aroarekin «deseroso» daude Espainiako hainbat sektore, Eleak mugimenduaren esanetan. Horregatik uste du prozesua «oztopatzen» ari direla eremu judizial eta polizialetatik. Eskubide zibil eta politikoen aldeko mugimenduaren izenean, Fernando Bilbaok ohartarazi du etengabeak direla atxiloketak, militante independentisten aurkako jazarpenak zein epaiketa politikoak Euskal Herria normalizazio politiko eta sozialerako gero eta urrats irmoagoak egiten ari den bitartean. Hor kokatu ditu azken astean izandako bi atxiloketak, euskal presoen defentsa lanetan aritzen den abokatu baten aurkako epaiketa eta Lekeitioko zortzi gazteren aurkakoa. Onartezina deritzo horri, eta «ziklo berria bidea egiten ari den bitartean», eskubide zibil eta politikoen aldeko «herri harresia» eraikitzeko eskatu du. «Beharrezkoa da, herri gisa bake eta demokrazian oinarritutako etorkizunerako bidea egin nahi badugu». Bilboko Moyua plazan egin du agerraldia Eleak-ek, Espainiako Gobernuak EAErako duen ordezkaritzaren aurrean. Mezua bi ordezkarik eman duten arren, dozenaka herritar bildu dira Eskubide guztiak proiektu guztientzat. Epaiketa politikorik ez! zioen txartelaren atzean. Sindikatu eta gizarte eragileetako ordezkariekin batera, Ondarroa, Lekeitio, Balmaseda, Karrantza, Algorta eta Bilboko herritarrak izan dira. Hori ere ez da kasualitatea, azken astean herri bizkaitar horietan bi herrikide atxilotu eta espetxeratu baitizkiete, eta beste 11 epaitu. Guztiak, Espainiako Auzitegi Nazionalaren aginduz. Espainiako Gobernuaren ordezkaritzaren aurrean bildutako dozenaka herritarrek «herri harresia» irudikatu nahi dutela azaldu du Maria Riverok, eta azken egunetan gertatutakoak salatu ditu. Ertzaintzak asteartean atxilotu zuen Imanol Gonzalez; Polizia atzetik luzaroan ibili on- doren atxiki dutela kontatu du, «gaztea eta militantea izateagatik». Gazte mugimenduan lanean aritzeagatik espetxeratu dutela salatu du, eta egin dioten akusazioarekin beste erabilera bat ere egiten ari dela. «Martxoaren 29ko greba orokorrean parte hartzeagatik zigortu nahi dute»; hain juxtu, asteazkenerako deitua dagoen greba orokorraren atarian. «Mehatxutzat» du hori Eleak-ek. Jon Igor Urresti ondarroarra da aste honetan atxilotu eta espetxeratu duten bigarrena. ETAri laguntza ematea egotzi diote, eta Eleak-ek uste du hori «lekuz kanpo» dagoela, ETAk jardun armatua utzia duela kontutan hartuta. Auzitegi Nazionala Epaiketei dagokienez, salatu dute euskal herritarrak epaitzen jarraitzen dutela «intoxikazioa eta manipulazioa eguneko ogia duen Auzitegi Nazionalean». Ohartarazi du bertan tortura testigantza soilak zigortzeko froga bihurtzen direla, eta «poliziek asmatutakoek» dozenaka espetxe urte ekar ditzatekeela. Preso eta senideekiko elkartasuna horrela zigortzen dela salatu du , eta horren adibidetzat jarri du aste honetan Iñaki Goioaga abokatuaren, Gorka Garcia Sertutxa presoaren eta Ana Pazen aurka egindako epai- Amarrutzat jo du greba atarian inor espetxera sartzea martxoko grebarekin lotuta keta. Esanguratsua zaio presoen defentsa lanetan aritzen den abokatuari 16 urteko espetxe zigor eskaera egin izana. Adierazgarria zaio, baita ere, «herriko jaien testuinguruan sortutako liskar sinple batzuengatik» Lekeitioko zortzi gazte Auzitegi Nazionalean epaitu izana. «Aski da», esan du Eleak-ek. «Disidentziaren aurkako» halako jazarpena amaitzeko eskatu du, eta, bien bitartean, eskubide zibil eta politikoak urratuak dituztenak «Matrioskaren sabelean» babesteko eskatu die herritarrei. «Herri mobilizaziorako» deia ere egin du: eskubide zibil eta politikoak bermatuko diren egoerara iritsi bitartean, eskubide horien defentsan «herri harresiak» sortzeko. Eleak-en ustez, horrela soilik lortuko baita bestelako egoera batera igarotzea. Goioaga abokatua eta Bilbao eta Rivero Eleak-eko kideak, herritar ugariren babesarekin . LUIS JAUREGIALTZO / ARGAZKI PRESS 14 berria 2012ko irailaren 23a, igandea Publizitatea › 2012ko irailaren 23a, igandea berria 15 Euskal Herria ‹ Harian Euskal curriculuma garatzeko lege bat eskatu dute ikastolek Espainiako Gobernuak egingo duen hezkuntza erreforma salatu dute Eusko Jaurlaritzak, EH Bilduk eta ELAk Ainara Arratibel Gascon Andoain Jipoitzat eta erasotzat hartu dute ikastolek Espainiako Gobernuak hezkuntzan iragarritako erreforma. Horri aurre egiteko beharrezkoa ikusten dute neurriak hartzea: «Are beharrezkoagoa da une honetan euskal hezkuntza sistema arautuko duen lege berri bat, euskal curriculuma garatuko duen lege bat», nabarmendu du Koldo Tellitu Ikastolen Elkarteko lehendakariak. Ikastolen Elkarteak atzo egin zuen ikasturte hasierako ekitaldia Andoaingo Bastero kulturunean (Gipuzkoa). Hogei urte betetzen dira aurten Ikastolen Elkarteak erresistentzia kutxa sortu zuela. Sortzaileak omendu zituzten atzoko ekitaldian. Tellituren arabera, ezinbestekoa da hausnarketa sakon bat egitea. «Egungo aroa amaituta dago. Gaitasunetan oinarritutako euskal curriculuma ez da garatu». Euskalduntzean ere ez direla espero ziren urratsak egin salatu du Tellituk: «Eskolak eta gizarteak ez dute euskalduntzen. Horren aurrean ezin gara eskuak sakelan sartuta geratu». Erreforma eta murrizketen aurrean, euskal hezkuntza sistema «egonkorrago bat» beharrezkoa ikusten du Tellituk. Hori lortzeko, hausnarketa prozesu bat bultzatuko du Ikastolen Elkarteak, azaroan egingo dituen topaketetan. «Emaitzak hobetzeko neurriak hartu behar ditugu, eta hezkuntza sistema publiko bakar bat sortu». Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza sailburu Isabel Zelaak dimisioa emateko eskatu dio berriro ere Jose Ignacio Wert Espainiako Hezkuntza ministroari. «Erakusten ari da ez dela gai hezkuntza sistema kudeatzeko. Akordioak behar ditugu, eta ez desadostasunak». Zelaak gogor salatu du erreforma. «Atzeko atetik egindakoa da, eta adostasunerako asmorik gabe. Kontserbadorea eta zentralizatzailea da, gainera». Espainiako Gobernuaren hezkuntza erreformak «Euskal Herriaren errealitatea ezagutzea debekatu nahi du», EH Bilduren arabera. «Ikas-eremu guztietan kontrol absolutua nahi duen erreforma bat da, azken finean». Hori horrela, euskal hezkuntza sistema nazional baten alde egin du EH Bilduk. ELA sindikatuak ere gogor salatu du erreforma. «Ez die euskal hezkuntza sistemak dituen beharrei erantzuten». Hala, hezkuntza alorrean dituzten eskumenak «defendatzeko eta aldarrikatzeko» eskatu die ELAk Eusko Jaurlaritzari eta Nafarroako Gobernuari. Erreforma zentralizatzailea de- la ukatu du Wert ministroak. «Beharrezkoa da hezkuntza sistema eraikiko duten zutarri komun batzuk izatea». Bat dator horrek Eusko Legebiltzarreko hauteskundeetarako PPren lehendakarigai Antonio Basagoiti. «Oso ondo iruditzen zaigu hezkuntza nazionalak pisu handiagoa izatea Euskadin». Ikastolen Elkarteak atzo Andoainen egindako ekitaldia. ANDONI CANELLADA / ARP 16 berria 2012ko irailaren 23a, igandea Harian › Euskal Herria AHTaren aurka bi orenez 2.000 kontrako iritzi bildu dituzte Inkesta publikoaren «arrakastaz» indarturik, urriaren 27ko manifestaldiari begira jarri dira orain Nora Arbelbide Urruña Ez zutela halakorik espero aitortu du Pantxoa Tellier CADEko kideak. 10:00etan hasi eta hiru oren laurdenen buruan jadanik 500 herritarrek ekarria zieten abiadura handiko trenaren (AHT) bide berriaren proiektuaren aurkako iritzia Urruñako herriko etxera (Lapurdi). AHTaren aurkako elkarteek antolatu inkesta publikoa egin zuten atzo goizean bertan, baita Uztaritzen, Mugerren, eta Landetako beste zenbait herritan ere. Argitaratu berri duten Arantzatsu dokumentuaren karietara, nahi duen oro gonbidatzen dute bere oharrak egitera AHT bide berriaren proiektuaz. Lapurdiko hiriei dagokienez, bi orenez 2.107 herritarren kontrako iritziak jaso zituzten. Eta litekeena da kopurua emendatzea, aste batez luzatu baitute bilketa. Hiru hirietako herriko etxeetara bidal daitezke oharrak, edo Interneten bidez, www.urrugne.info/epine helbidetik. Oharrak, erreferendumeko kontrakoen izenpetzeak eta Arantzatsu txostenarekin batera, suprefeturara eramatekoak dituzte ondotik. Arrakastaz kontent agertu zen Tellier, bereziki jakinez Arantza- tsu txostena zaila dela: «Baina iduriz, nahiz eta konplikatua izan, jendea interesatu da. Eta hori marka ona da guretzat». Marka ona, prestatzen ari diren urriaren 27ko Baionako manifestaldiari begira: «Izenpetze bilketa honen arrakasta ikusiz, pentsa dezakegu urrian ere izanen dela anitz jende Baionan». Hori baita elkartearen helburuetako bat, mobilizazioa bizirik atxikitzea: «Herritarrak ohartu daitezen proiektu hori ez dela gelditua. Anitzek pentsatzen dute diru eskasagatik ez dela eginen. Baina hori ez da batere egia. Egitasmoa aitzina doa, segitzen du. Bururaino eramanen dute; hori segurtatua da. Horretako gure borroka ez dugu gelditu behar. Proiektua gelditzen badute, ez da diru eskasagatik izanen, baizik eta frogatu dugulako proiektua behar gabekoa dela» Indar joko horretan, «non den indarra» ere erakutsi nahi dute. Dagoena hobetsi nahi Herritarrei hitza eman, eta haiek hartu. Herriko etxearen gela beterik, denek badute zer erran atzo goizean Urruñan. Bertaratu Jean Claude Campagnac urruñarrak, adibidez, egitasmoa «zozokeria bat» dela idatzi du inkesta publirako orrietan, eta baita esplikatu ere: «Presatuak direnentzat hegazkina dago edo hobetu daitekeen gaur egungo bidea ere bai». Gaurko bidea hobetzea, hori da gehienik agertzen den oharra. Gauza bera pentsatzen du Mathil- Hiru oren laurdenez bostehun kontrako iritzi bildu dituzte Urruñako Herriko Etxean. NORA ARBELBIDE de Ordokik: «Jadanik bada bide bat, eta nahi dugu hortik pasa dadin. Ez dugu nahi gure lurrak hondatzea, gure etxeak eramatea». Azpiegitura berria behargabekoa dela argi dute hurbildu herritarrek, baita herri galdezkaren beharra ere. Francis Ortiz urruñarrak bezala: «Guk behin ere erabiliko ez dugun proiektu inposatuaren aurka garela erakusteko. Ez da oraino irabazia. Irabazia ukanen dugu armak pausatuak ukanen dituztelarik, Alain Rousset ez dugularik gehiago entzunen proiektuaz mintzatzen. Bere mailako hautetsiek erranen digutelarik beste gisa batez antolatuko direla eta gaurko bideekin eginen dutela baieztatuko digutelarik». Hainbat izenpetze, hainbat ohar, batzuk oihuak: «Kontra! Kontra! eta berriz kontra!» eta beste batzuk filosofoago, luze edo labur: «Abiadura gora, bizia behera» dioen oharra bezala; hori bai, aldekorik ez da agertu. CADEk orain berriki aurkeztu du ‘Arantzatsu’ txostena; bertan AHT berria egitea «alferrikako xahutzea» litzatekeela erakusten dute Biztanle bakoitzak urtean 4.880 euro ordaintzeko Aitor Renteria Baiona F rantziako estatua AHT abiadura handiko trenaren egingarritasuna ikertzen ari den unean, CADE ingurumenaren aldeko taldeak jakinarazi du Ipar Euskal Herrian zergak ordaintzen dituen pertsona bakoitzak 4.880 euro ordaindu beharko dituela Tours eta Bordele arteko AHT atalaren lanengatik —horietatik 2.690 euro izango dira interesengatik—. Arantzasu izena eman diote txostenari CADEko kideek,eta AHTa ez egiteko arrazoiak bildu dituzte testuan. Horrekin batera, xedearen aurkako jarrera erakuts dezaten galdegin die euskal herritarrei, bai herri galdeketetan kontrako iritzia emanez, bai AHTaren aurkako taldeek zabaltzen dituzten izenpetze kanpainetan parte hartuz. Dagoeneko 23.000 herritar pasa dira izenpetu dutenak. CADEk orain berriki aurkeztu du txostena; bildutako datuak ez dira beharbada berriak, baina bai adierazgarriak: AHT berria egitea «alferrikako xahutzea» litzateke, CADEren iritziz; gaur egungo bideekin aski dela, Frantziako Kontuen Gorteak ohar hori egin dio gobernuari urteko txostenean. Trenbideak «betetzeko» arriskurik ez dago, gaurko bideek 264 tren har ditzateketelako egunero. Eta hobekuntzak egingo balira, 300 tren baino gehiago hartu ahal izango lituzkete. AHT xedea egingo balitz, 450 hektarea lur hartuko lituzke Lapurdin, 500-600 etxetan eragina izanen luke, eta 60 etxe suntsituko lituzke. Lapurdin urri diren laborantza lurretan eragingo lukeen triskantza konpondu ezina litzateke, CADEko kideek txostenean nabarmendu dutenez. Gipuzkoa eta Lapurdi arteko trenen lotura ere arazoa da, Arantzatsu txostenaren arabera. Batetik, AHT xedea ez dago garaiera berean; lotura egiteko, Biriatun, Gipuzkoan zein Lapurdin, aldaketak egin beharko lirateke. Horrez gain, Gipuzkoatik heldu den salgaien garraioa bide zaharretatik egin beharko litzateke, RFF konpainiak dioenaren kontrakoa, alegia. Xede berria egin ahal izateko, enpresa pribatuen ekarpena beharko du RFFk. Alta, hastapenean kostuen erdia ordainduko zuela erran zuen arren, ekarpena heren batera apaldu dute enpresek; ordainean, AHTak sortuko lituzkeen etekinak eskuratuko lituzke. Estatua inkesta publikoa egiten ari den unean, xede hori behin betiko baztertzeko unea dela erran du CADEk. 2012ko irailaren 23a, igandea berria 17 Euskal Herria ‹ Harian Bikotekide ohiari eta haren bi laguni eraso egitea egotzita, gizon bat atxilo Euskaraz bizi nahi dutela aldarrikatu dute ehunka lagunek lasterka Pitzadurak azaldu direla eta, etxetik atera dituzte hamabi familia Erredakzioa Bilbo Erredakzioa Erredakzioa Donostia Ertzaintzak gizon bat atxilotu zuen atzo goizaldean Sestaon (Bizkaia), bikotekide ohiari eta haren bi laguni eraso egitea egotzita. Alde Zaharrean zegoen patruila bati azaldu zioten biktimek gertatutakoa. Handik gertu atxilotu zuten gizona. Ertzaintzak jakinarazi duenez, urruntze agindua zuen bikote ohiarekiko. Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseiluak antolatuta, Euskaraz bizi nahi dut herri lasterketak egin ziren atzo Euskal Herriko hainbat herritan: Arrasaten, Hernanin, Beasainen, Oionen, Lizarran, Leitzan, Sestaon, Lekeition, Zornotzan, Iruñean... Egunerokoan aldarrikapen horri eusteko eskatu du Kontseiluak. Donostiako Katalina Elizegi kaleko etxe bat hustu behar izan zuten atzo, eraikinean pitzadurak agertu direlako. Hamabi familia dira beren etxeetatik aterarazi dituztenak. Udaleko teknikariak bertaratu ziren, eta pitzadurak handituz zihoazelako hartu zuten erabakia. Bitartean beste etxebizitza batzuk utzi dizkie udalak. 2 Iruñean egindako lasterketa, atzo. IDOIA ZABALETA / ARP Hilberriak JOXEMI GURRUTXAGA LASA ESKELAK JOXEMI GURRUTXAGA LASA Irailaren 22an hil zen, 50 urte zituela. Irailaren 22an hil zen, 50 urte zituela. (0034)943 30 40 30 Negarrez daude basoak Triste esnatu da natura, Moatik Ibiñiraino Gazi dator mendiko ura, Baina ez agurrik osaba, Adiorik ez laguna, Gure bihotzetan toki bat bada Betirako izango duzuna [email protected] Zure ilobak: Manex,Aitor,Patxi,Jakes,Maddi,Iune,Malen, Ander,Maddi eta Odei. Zure irriparra zure alaitasuna gure arnasartean bizirik dabil. Ez adiorik gero arte baizik. HERRIKO LAGUNAK ELDUAINEN, 2012ko irailaren 23an MARIA ARRIETA ARRIETA andrea (Felix Odriozolaren alarguna) Herenegun hil zen, 87 urte zituela, Elizakoak eta Aita Santuaren Bedeinkazioa hartu ondoren. ESKELAK (0034)943 30 40 30 † Seme-alabak: Jose Antonio eta Kontxi Zubillaga, Lourdes eta Javier Hazen, Jose Miguel eta Coro Rico, Arantxa eta Juan Ignacio Otaño (†), Martxel eta Angeles Cachafeiro; bilobak: Leire eta Andoni, Axier eta Jaione, Arkaitz, Iker, Ainhoa, Ugaitz, Maddalen, Usoa, Elixabet, Eneritz, Enara, Aitor; birlobak; Maioa eta Jare; anai-arrebak: Martxiel (†) eta Kontxi Maya, Bixen eta Xebe Iñarra, Pepi eta Juanito Goñi, Joxe (†) eta Pepi Unanue; ezkon anai-arrebak, ilobak, lehengusuak eta gainerako ahaideak. Haren arimaren alde, otoitz bat eskatzen dizuete, eta arren etor zaiteztela hiletara. BIHAR izango da, ASTELEHENA, arratsaldeko ZAZPI ETA ERDIETAN, Altzako SAN MARTZIAL parrokia elizan. Aldez aurretik, mila esker. Helbidea: Pelegriñene baserria 8. Oharra: Gorpu beila Altzako tanatorioan egongo da, bihar ,astelehena, 09:00 arte. X. URTEURRENA GUZTIAREN GAINETIK PERTSONA ONA, ATTONA. Haren arimaren alde, otoitz bat eskatzen dizuete eta arren etor zaiteztela, BIHAR ASTELEHENA arratsaldeko SEIETAN, Lizartzako SANTA KATALINA parroki elizan, GORPUA BERTAN DELA egingo den hiletara. LIZARTZAN, 2012ko irailaren 23an Helbidea: Plaza-Soro 4.B. HODEI GALARRAGA IRASTORTZA X. URTEURRENA Madrilen hil zen, 2008ko irailaren 23an, 45 urte zituela. Erabat aldatu naiz hamaika urteotan, baina ez da aldatzen zerbait ene baitan Joan zinen, baina gure bihotzetan jarraitzen duzu Miren, Eli eta Pili Emaztea: Katalina Etxeberria; seme-alabak: Amaia eta Txurdi, Josune eta Koldo,Nekane eta Esteban,Agurtzane eta Mikel; bilobak: Peru,Haritz; anai-arrebak, ezkon anai-arrebak, ilobak, lehengusuak eta gainerako ahaideak. EGOITZ GURRUTXAGA GOGORZA IV. URTEURRENA JON ARRIETA ZUBILLAGA IÑAKI ZUBELDIA AIERBE jauna Irailaren 22an hil zen, 76 urte zituela, Elizakoak eta Aita Santuaren Bedeinkapena hartu ondoren. -Goian bego- ALTZAN, 2012ko irailaren 23an [email protected] ELDUAINEN, 2012ko irailaren 23an Lehengusu-lehengusinak gu zuekin, zuek gurekin! Maite zaituztegu GURRUTXAGA GOGORZA SENDIAK ORERETA, 2012ko irailaren 23a. 18 berria 2012ko irailaren 23a, igandea Harian › Ekonomia Grebara batzeko azken trena Milaka lagunek asteazkeneko greba orokorrarekin bat egiteko deia egin dute Donostian, Bilbon eta Gasteizen Muñozek adierazi du «inoiz baino arrazoi gehiago» daudela mobilizaziorako Maite Alustiza Donostia Asteazkenean helmugara heltzekoa den trena jendez betetzen doa Espainiako Gobernuaren azken murrizketen aurka. Atzo Donostian, Bilbon eta Gasteizen egin zituen geldialdiak, eta dagoeneko herritar ugari igo bada ere, —700 enpresa batzorderen atxikimenduekin, besteak beste—, guztientzako eserlekuak geratzen dira oraindik. Greba orokorra murrizketen aurkako «uholdea» izatea nahi dute, eta hori horrela izango dela ziur daude sindikatu eta gizarte eragileak. Irailaren 26an trenetik jaitsi eta Hego Euskal Herriko hiri eta herrietako kaleak jendez beterik ikusi nahi dituzte. Donostian jendetza bildu zen arratsaldean, Bulebarrean hasi eta amaitu zen manifestazioan. Lau pankartaren atzetik banatu zen jendea, baina bananduta joan arren, guztiek mezu bera aldarrikatu zuten: Euskal Herrian murrizketarik ez aplikatzea. «Lapurrak» ere gogoan izan zituzten manifestariek, bankuei erreferentzia eginez. Erabakiak Euskal Herriak hartu ahal izateko aldarria sarri entzun zen ibilbidean: «Hemen bizi, hemen erabaki». Hori egin ahal izateko, Euskal Herriko gobernu eta erakundeei Espainiaren neurriak ez ezartzeko eskatu zieten. ELA, LAB, ESK, EILAS, EHNE, Hiru, CGT eta CNT sindikatuak eta grebara deitu duten 50 eragile sozialak ziur daude posible dela beste politika bat egitea, gizartearen beharrak bete eta eskubideak bermatuko dituen politika bat. Donostiako manifestazioaren amaieran, hala mintzatu zen Amaia Garin Bilgune Feministako kidea: «Erantzuna LABeko idazkari nagusia ri nagusiak Bilbon. Haren arabera, botere politiko eta ekonomikoak «abilak dira jendea beldurtzen», eta hori egin gabe ez dira «ezer». Horiek horrela, «besaulkitik altxatzeko garaia da». Ainhoa Etxaide LABeko idazkari nagusiak ere mobilizatzea beharrezkotzat jo zuen: «Aldaketa lortuko dugu mugitzen bagara». Etxaidek «diktadura ekonomikoa» inposatu nahi izatea leporatu zion Espainiako Gobernuari, eta horrek «eskubiderik gabeko etorkizuna» ekarriko duela salatu zuen. Antolatzaileen arabera, 7.000 bat lagun elkartu ziren Bilbon. Donostiatik eta Bilbotik jende andana jaso ondoren, Gasteizera heldu zen aldarria. Andra Mari Zuriaren plazatik abiatuta, murrizketen aurkako pankartari jarraitu zioten milaka herritarrek. kaleratzeak jasan dituztenak... Pentsioak jaisteko «mehatxuaz» ere ohartarazi zuen. Bilbon eta Gasteizen ere giroa berotu zuten milaka lagunek greba egunaren atarian. «Inoiz baino arrazoi gehiago daudelako», asteazkenean grebarekin bat egiteko deia egin zien herritarrei Adolfo Muñoz ELAko idazka- Emakumeen deia Euskal Herriko Emakumeen Mundu Martxak ere atzoko eguna baliatu zuen asteazkenerako greba deialdiari babesa adierazteko. Donostian, Artzain Onaren katedralaren aurrean, amantalak, erosketen orgak, erratzak eta bestelakoak atera zituzten, etxeko lanak «aintzat» gure eskuetan dago, eta, horretarako, beharrezkoa da harresi sendo bat eraikitzea». Harresia, murrizketen «erasoaldiari» aurre egiteko. Arkaitz Irastorzak, Stop Desahucios taldeko bozeramaile gisa, kolektibo «ahulenak» izan zituen gogoan: langabeak, etxe ‘‘ «Botere politiko eta ekonomikoak abilak dira jendea beldurtzen; hori egin gabe ez dira ezer» ADOLFO MUÑOZ ELAko idazkari nagusia «Diktadura ekonomikoa inposatu nahi digute, eta horrek eskubiderik gabeko geroa ekarriko du» AINHOA ETXAIDE Milaka lagun bildu dira Donostian hartzen ez direla salatzeko. «Pertsonak eta bizitzak gara lehentasuna, eta ez merkatuak. Bada garaia etxeetan ere greba egiteko». Saioa Iraola Bilgune Feministako kidearen ustetan, beharrezkoa da zaintza lanak aintzat hartuko dituen ekonomia bat aldarrikatzea, gobernuaren politika «basatiei» aurre egiteko. 2012ko irailaren 23a, igandea berria 19 Ekonomia ‹ Harian Protestek azken neurriak berraztertzera eraman dute Portugal Espainiako Gobernuak berretsi du ez duela erretiro adina atzeratzeko prozesua azkartuko Erredakzioa Espainiako Gobernuaren murrizketen aurka egindako manifestazioan. GARI GARAIALDE / ARGAZKI PRESS Asteazkena heldu aurretik, grebara deitzeko ahaleginekin jarraituko dute hainbat taldek. Biharko elkarretaratzea antolatu dute Gorripideak, Equok, Antikapitalistak taldeak, Aralarrek eta Alternatibak, Bilbon (Plaza Biribila, 19:00). PPren neurrien aurka, «borroka eta desobedentzia» eskatuko dituzte. «Abera- tsak gero eta aberatsagoak dira, eta arazoak izan dituztenean gobernuak gure diruarekin erreskatatu dituzte. Dirua egon badago; betikoek daukate». Bost taldeek salatu dute sistemaren kontra «borroka» egiten ez bada kapitalismoaren lehen urteak itzuliko direla horrek dakarrenarekin: egunean ordu gehiago lan egitea, enpresa handien mozkinak handitzeko. CCOOk eta UGTk, greba orokor deialdiarekin bat ez egin arren, mobilizazioak egingo dituzte murrizketen kontra, beste hainbat sindikaturekin batera. Ostiralean giza kate bat egingo dute Bilbon, zerbitzu publikoen eta ongizate estatuaren alde. Portugalgo Gobernuak berriro aztertuko ditu duela bi aste iragarritako neurriak, sindikatuen, patronalaren eta oposizioaren aldetik jasotako protesta eta presioen ondorioz. 2013an langile guztiei soldatak %7 jaitsiko zizkiela iragarri zuen, Gizarte Segurantzako kotizazioa igota. Baina, Pedro Passos Coelho lehen ministroak atzo onartu zuenez, «prest» daude «alternatibak aztertzeko». Gobernuak «enplegua sortu» eta langabeziaren igoera gelditu ahal izateko proposatu zituen neurriok, baina iragarpenaren ondotik izandako erantzunak berriro pentsatzera behartu du. Ikusi beharko da, atzera egiten badu, non egingo dituen doikuntzak. Portugalen Europak agindutakoa betetzeko ahaleginetan jarraitzen duten bitartean, Espai- nian ere Europari begira ziren atzo. PPren gobernuak pare bat kontu argitu nahi izan zituen, azken egunetan zabaldu diren hainbat informazioren gainean. Fatima Bañez Lan ministroak ukatu egin zuen erretiro adina atzeratzeko prozesua bizkortu egingo dutela. Hori hala balitz, adina 65 urtetik 67 urtera atzerako prozesua 2027an amaituko litzateke. Finantza sistema onbideratzeko eskatutako erreskateaz ere zurrumurruak isildu nahi izan ditu Luis de Guindos Ekonomia ministroak. Zenbait iturrik diote bankuen beharrak bete ondoren geratuko den dirua erreskate oso bat ez eskatzeko erabiliko duela, baina hori «erabat» gezurtatu du: «Guztia» bankuentzat izango da. 60.000 milioi euroren bueltan beharko dituztela uste du. Angela Merkel Alemaniako kantzillerra François Hollanderekin bildu zen atzo, Ludwigsburgen. Frantziako presidentea bi herrialdeen arteko adiskidetzea gogoratzen zuen ekitaldi batera joan zen. Bankuen batasunaz eta EADS-BAE Systems balizko bat egiteaz hitz egin zuten, akordio zehatzik gabe. 20 berria 2012ko irailaren 23a, igandea Harian › Mundua Itzultzeko eperik gabe Libanok Siriako 400.000 errefuxiatu inguru jaso ditu; horien artean, epe baterako langileen senideak dira gehienak Beirutek,‘errefuxiatu’deitu ordez, ‘lekualdatu’deitzen die Siriako iheslariei Ane Irazabal Baalbek «Mahats bilketan lan egitera etorri ohi nintzen urtero. Zenbait hilabetez lan egin eta dirua bete poltsikoan itzultzen nintzen Homsera. Aurten familia ekarri dut nirekin, eta ez dugu bueltatzeko intentziorik», adierazi du Hamoudi izeneko gizonezko batek. Urtero bezala, hasi da mahats bilketa Bekaa bailaran, eta, ohikoa den legez siriar langileez beterik daude mahastiak. Damaskorekin lotura ekonomiko estua duen harana da. Hain zuzen, hamarkada luzez siriarren esku utzi dituzte hango libanoarrek urtaroaren araberako nekazari jarduerak. Masnaako muga nagusia irekita dago bi herrialdeetako herritarrentzat. Alabaina, aurten siriar gehienek haien familiak ekarri dituzte. Ihesi doaz. Hain justu, gizonezkoek errefuxiatu estatusari uko egiten dioten arren, emazteek eta seme-alabek izena eman ohi dute UNHCR Iheslarientzako Nazio Batuen Goi Batzordearen zerrendan. Baxar Al Assaden erregimenetik ihesi, 400.000 siriar jaso ditu Libanok, UNHCRk balioztatutako datuek diotenez. Gehienak mugaldeko eremuetan geratzen dira, Bekaa kasu. Azken asteko datuen arabera, 21.000 errefuxiatu erregistratu dituzte haranean, eta beste 11.000 itxaron zerrendan daude. Nolanahi ere, kalkuluak bikoizten dituzte GKE gobernuz kanpoko erakundeek, siriar askok haien izena eman nahi ez dutelako. Udan, errefuxiatu gehiago Udan izan da errefuxiatuen uholderik handiena. Abuztutik irailera bitartean %35 hazi da erregistraturiko iheslarien kopurua. Bekaa bailaran, Libano osoan bezala, ez dago gobernuak ezarritako kanpalekurik. Hango familiek ematen diete iheslariei ostatu. Beste askok, logelak edo apartamentuak alokatzen dituzte. Eskolak ere Bekaara etorri diren familia askoren ostatu bilakatu dira. Ikasturtea hastearekin batera, ordea, beste toki batzuetan ezarri behar izan dira gehienak. Baina aldaketa horrek errealitate berri bat ekarri du ezinbestean, zenbait familia kanpadendatan ezarri baitira. ACH Gosearen Aurkako Ekintza erakundeak emandako datuen arabera, Baalbek inguratzen duten herrixketan 40 familia daude kanpadendetan bizitzen. Abdel Mustafaren sendia da horietako bat. Hiru hilabetez Xtaura herriko eskola batean egon ostean, inguruko lursail batean ezarri da, meskita batetik jasotako oihal handiak erabiliz. Hemeretzi pertsona daude hiru kanpadendatan. Mustafak adierazi du han ezartzeagatik alokairua ordaintzen ari direla, «baina etxe batean baino askoz gutxiago». ACHko koordinatzailea da Paolo Lubrano. «Azken astean hasi gara kanpadenden presentzia nabaritzen, baina arazo bilakatu daiteke. Udazkenetik aurrera hotz egiten du eta kanpadendatan geratzea ez da aukera bat». GKEek ez dute ezkutatzen neguari dioten beldurra. «Bekaan elur asko egiten du, eta prestatzen hasi behar dugu», nabarmendu du. Libanoarrentzat zaila da errefuxiatuak eta epe baterako langileak bereiztea Iheslari gehienak sunitak ziren arren, gero eta gehiago dira alauiak eta kristauak Siriako gerrak luze jo dezakeela gero eta argiagoa den bitartean, iheslarien auzia alboko herrialdeetako gobernuen agendan txertatu da. Libanoko agintariek, ordea, errefuxiatu hitza erabiltzeari uko egiten diote eta lekualdatuak bezala definitzen dituzte Siriatik alde egindakoak. Iheslariek laguntzak jasotzen dituzte UNHCRen erregistratzean, baina gobernuak ez du larrialdi planik ezarri. Najib Mikati lehen ministroa azken asteotan hasi da «denboraldi baterako kokalekuak» eraikitzeko ideia aipatzen, baina, betere, siriarrei ostatu ematen dieten Libanoko familiei eta erakundeei eskainitako azpiegitura gisa. Errefuxiatuen etengabeko etorrerak harrera familiak gogaitu ditzakeela uste du gobernuak, eta, etorkizunera begira, tentsio Siriako errefuxiatuak, Libanoko muga zeharkatzen, Al-Masnaan. LUCIE PARSEGHIAN/ EFE posibleak ekidin nahi ditu. Hain zuzen, Mikatik jakinarazi du NBE Nazio Batuen Erakundeko Batzar Nagusian errefuxiatuak hartzeko laguntza eskatuko duela. Libano Siriako gatazkatik «aldentzea» ere defendatuko du. Betitik siriarren eskulan merkea erabili izan duen Libanoko gizartearentzat zaila da errefuxiatuen eta epe baterako langileen arteko desberdintasuna egitea. Batez ere Beiruten, non iheslari gehienak ez dira erregistratzen. «Turismoak aurten izan duen beheraldia Siriatik etorritakoek orekatu dute. Hotelak beterik daude», nabarmendu du iheslariekin lan egiten duen Andres Gonzalezek. Uste berekoa da Lubrano: «Oro har, Libanora datozen iheslari siriarrek baliabideak dituzte, eta alokairu bat ordain- tzeko gai dira. Dena den, iaz iritsi ziren familia askok baliabideak aamaituak dituzte. Siriarrek ezin dute administrazioan lanpostu rik eskuratu, beraz, eraikuntzan ari dira gehienak». Beiruteko herritar gehienek ez dute errefuxiatuen presentzia gatazka testuinguru baten ondoriotzat hartzen, eta, beraz, auzia ez da begien bistakoa hiriburuan. Mugako erasoek, talde erlijiosoen arteko tentsioek eta bahiketek bakarrik piztu dute alarma gorria. Hezbollah Bekaan Baalbek, Bekaa bailarako zentro nagusia, Hezbollah taldeko Hasan Nasrallah liderraren eta AlAssaden argazkiz josita dago. Talde xiitak gobernatzen duen beste udalerri askotan bezala, irmo Siriako matxino taldeek eraso diotela salatu du Libanoko armadak Libanoko armadak salatu du Siriako matxino talde batek bi herrialdeen arteko mugako postu bati eraso diola. Zauriturik ez dela egon erran du armadak. Armadaren buruzagitzak ohar batean argitaratu duenez, FSA Siriako Armada Askeko talde bat Libanoko Ersal herrira hurbildu da, Bekaa haranean, eta postu militarrari eraso dio. Libanoko militarrak erasotzaileei mugaraino jazarri zaizkiela erran du armadak. Azken astean matxinoek Libanoko armadaren aurka egindako bigarren erasoa izan dela erran dute militarrek. «Armadak ez dio alde bakar bati ere utziko Libanoko lurraldean sartzen, ondoko herrialdeetako gatazkak bertara ekartzeko», erran du armadaren buruzagitzak ohar batean. Izan ere, Libanoko agintariek maiz salatu dute Siriako armadak ere muga gurutzatu izan duela, edo bertze aldetik tiro egin. D eusten diote Siriako gatazkarekiko jarrera politikoari. Hain zuzen, azken boladako isiltasunaren ostean, Al-Assaden erregimenaren aldeko jarrera berretsi du aste honetan Nasrallahek. Errusiako telebista kate bati emandako elkarrizketan oposizioari leporatu dio Siriako negoziazioak aurrera ez egitea. Honela, gerrak luze jo dezakeela ohartarazi du. Hezbollahek, ordea, ez du errefuxiatu siriarren auzia politikoki erabili. Hala diote, behintzat, Bekaan iheslariekin lanean ari diren erakundeetako kideek. «Gure lanaren berri ematen diegu, eta haien udalerrietan proiektu bat hasi behar dugunean baimena eskatzea beharrezkoa da. Oro har, ez dute inolako eragozpenik jartzen. Are gehiago, beraien kabuz ere laguntza banatzen eta antolatzen ari dira. Beste talde batzuek agintzen duten udalerrietan baino zabalagoak dira maiz. Politika nazionaletik at, iheslariekin jarrera laguntzailea erakutsi du talde xiitak Bekaan», nabarmendu du Lubranok. Hasieran iheslari gehienak sunitak ziren arren, alauiak eta kristauak gero eta gehiago dira. Hezbollahek errefuxiatuen kontrako diskurtsorik egin ez izanak taldearen jardun burutsua erakutsi du, Lubranoren iritziz: «Diskurtso politiko eta estrategikoetatik at utzi dituzte alde egindakoak. Giza krisi gisa bideratu dute auzia». 2012ko irailaren 23a, igandea berria 21 Mundua ‹ Harian Libiako milizia armatuen aurkako erasoetan lau lagun hil dituzte Ustez AEBen Libiako enbaxadorea hil zuen taldearen aurka egin dute herritarrek Bengazi hirian Erredakzioa Ansar al-Xaria Libiako milizia armatuaren aurkako erasoetan gutxienez lau lagun hil dira, herrialdearen ekialdean dagoen Bengazi hirian. Milaka herritar ezustean sartu ziren atzo, ustez Chris Stevens AEBen Libiako enbaxadorearen aurkako atentatuaren egilea den miliziaren hiru egoitzetara. Borroka larrienak Sahaty brigadaren egoitzan gertatu ziren. Hiru lagun hil zituzten. Miliziano salafistek osatzen dute talde hori, eta Libiako Barne Ministerioaren aginduetara aritzea leporatzen diete. Erasoen aurretik egindako manifestazio batean, milizia armatuak desegiteko eta herrialdeko armen ugaritzea gelditzeko eskatu zuten milaka herritarrek. Bengazik zerbait hobea merezi du edo Matxinoak armadan integratzea- ri bai zioten pankartak erakutsi zituzten. Manifestazioa amaituta, milizien egoitzetarantz jo zuten herritarrek. BBC telebistaren esanetan, milizietako kide gehienek ihes egin zuten, baina, beste batzuek, barruan gelditu, eta manifestariei aurre egin zieten. Borroka horietan hil zituzten lau lagun. Reuters agentziaren arabera beste 40 lagun ere zauritu ziren. Mohamed al-Megarif Libiako Kongresu Nazionaleko presidenteak lasaitasunerako deia egin du, eta Bengaziko herritarrei etxeetara itzultzeko eskatu die, pertsona gehiago hil ez dadin. Hain justu, lehenago manifestazioa goraipatu zuen, erakunde «legitimoen» alde alde egiteagatik. Sei soldadu hil dituzte Bengazi hiriaren kanpoaldean izandako beste eraso batean, Libiako armadako sei soldadu hil dituzte. Armadak jakinarazi duenez, hildako soldaduek kopetan zituzten tiroak, eta hankak eta eskuak lotuta topatu zituzten. Armadak adierazi du susmoa duela haiekin zegoen koronela bahitu egin ote duten. Bielorrusiako bozetan parte ez hartzeko deia egin dute sei alderdik Parlamenturako kideak hautatuko dituzte gaur; oposizioaren ustez, «hauteskundeak ez dira garbiak eta bidezkoak» Erredakzioa «Bielorrusiako hauteskundeak ez dira garbiak eta bidezkoak. Diputatuak ez ditu herriak aukeratzen, Lukaxenkok baizik». Hala adierazi du Anatoli Lebedko Alderdi Zibiko Batuko buruak. Hori dela eta, Bielorrusian gaur egingo diren parlamenturako bozetan ez parte hartzeko deia egin dute oposizioko sei alderdik. Beren hautagaitzak erretirarazi, eta Aleksander Lukaxenko herrialdeko presidentearen aurkako kanpaina bat abiarazi du oposi- zioak, Lukaxenko gabeko hauteskunde garbiak leloarekin. Oposizioaren esanetan, krisi politiko eta ekonomiko bat ez ezik, hauteskunde krisi bat ere badago Bielorrusian. Lukaxenkok hemezortzi urte daramatza agintean, eta oposizioko sei alderdi horiek oraingoan ere ez dute itxaropenik parlamentura iristeko. Oraindik, gogoan dituzte 2010eko presidentetzarako hauteskundeak. Lukaxenkoren alderdiak botoen %80 lortu zituen, eta bigarren alderdia oso urrun gelditu zen, botoen %6 eskuratuta. Gainontzeko alderdi guztiek botoen %3 baino gutxiago lortu zituen. Emaitzak kaleratu ondoren egindako protestetan ehunka lagun atxilotu zituen Poliziak. Horien artean, presidentetzarako bederatzi hautagaietatik zazpi zeuden. DLaburrak Egiptoko Parlamentua desegitea berretsi dute KAIRO › Egiptoko Auzitegi Gorenak berretsi egin du ekainean Auzitegi Konstituzionalak parlamentua desegiteko hartutako erabakia. Duela hiru hilabete konstituzionalak ebatzi zuen parlamentuaren osaera «irregularra» zela; haren arabera, islamistak ziren urte hasieran osatutako parlamentuaren hiru laurdenak. Eraso batean hiru lagun hil dituzte AEBek Pakistanen ISLAMABAD › AEBek piloturik gabeko hegazkinen bidez jaurtitako misilen ondorioz hiru lagun hil dituzte Pakistan mendebaldean. Herrialdeko Geo telebistak jakinarazi duenez, Waziristan probintzian gertatu da erasoa. Hegazkin batek bi misil bota ditu ibilgailu baten kontra. Waziristan Afganistango mugan dago eta talibanen «eremutzat» jotzen dute. Australian 620 pederastia kasu onartu ditu Elizak CANBERRA › Australiako Eliza katolikoak Victoria estatuan apaizek adingabeen aurka egindako 620 sexu delitu onartu ditu. Txosten batean azken 80 urteetan izandako pederastia kasuak azaldu dituzte. Txosten horren arabera, delitu gehien 1960ko eta 1980ko hamarkadan egin ziren. 1990etik gaur arte, berriz, hamahiru kasu egon direla adierazi dute. Biktimen elkarteek diotenez, 6.000 kasu baino gehiago daude Victoria estatuan. Sei lagun hil dira Yemenen izandako borroketan SANA › Talde xiiten eta suniten artean izandako borroketan, gutxienez sei lagun hil dira Yemen ipar-ekialdean. Herenegun ere beste sei lagun hil ziren hainbat borrokatan. Yemen iparraldeko eskualde batzuetan gehiengoa dira xiitak, eta maiz izaten dituzte borrokak talde sunitekin. Senkaku irlak mendeko lurraldetzat jo ditu Txinak PEKIN › Txinako Gobernuak Senkaku/Diaoyu artxipelagoa bere mendeko lurraldeen artean kokatu du. Horrez gain, artxipelagoa osatzen duten bederatzi irlak ere izendatu ditu ofizialki. Japoniaren eta Txinaren artean tirabirak izan dira aste honetan irla horien subiranotasuna dela eta. 22 berria 2012ko irailaren 23a, igandea Kirola› G Sailkapena LEHEN MAILA 5. jardunaldia Atzo Emaitza Zaragoza-Osasuna 3-1 Celta-Getafe 2-1 Betis-Espanyol 1-0 Bartzelona-Granada Gaur Ordua TB Mallorca-Valentzia 12:00 GolT / C+L Levante-Reala 16:00 GolT / C+L At.Madril-Valladolid 18:00 GolT / C+L Athletic-Malaga 19:50 GolT / C+L 21:30 C+ Rayo-Real Madril Bihar Deportivo-Sevilla Ordua 21:30 La Sexta Sailkapena Apoño, penaltiz gola sartzen. Zaragozaren hirugarren gola izan zen, partida erabakita utzi zuena. JAVIER CEBOLLADA / EFE Burua altxatu ezinik Timorrek bere atean sartutako gol batek eta Raoul Loek bigarren zatian eginiko penalti inozo batek baldintzatu dute partida Zaragozak talde kaskar baten itxura eman du, baina Osasuna are kaskarrago aritu da Asier Legarda-Ereño Iruñea Atzo arte Liga hasi besterik ez dela egin eta lasai egon behar zela esaten zutenek gero eta arrazoi gutxiago dute lasaitasunari eusteko. Bost partidatan laugarren porrota bildu zuen atzo Osasunak, Romaredan, Ligako talderik kaskarrenetakoa den talde baten aurka: Zaragozaren aurka. Kemenik ez zuen erakutsi Osasunak, eta zorterik ere ez zuen izan, bere atean gol bat egiteaz gain penalti inozo bat ere oparitu baitzion Zaragozari. Hargatik, zorte txarra ez da aitzakia. Osasunak ez du aurkitzen aurkariei min egiteko biderik, eta, lehenbailehen suspertzen ez bada, arazotan sar daiteke Jose Luis Mendilibarren taldea. Lo zelairatu zen Osasuna Romaredara, arratsaldeko laurak lo kuluxka bat egiteko futbolean aritzeko baino ordu hobea dela uste dutenei arrazoia emateko asmoz. Zaragozak ez zuen lo egiteko asmorik, ordea. Manolo Jimenezek zuzendutako jokalariak kementsu zelairatu ziren, gorritxoak baino askoz oldarkorrago, eta nafarren atzelariak ezustean harrapa- tu zituzten hasi eta berehala. Victor gaztea baloi luze batez jabetu zen buruz sakonean Helder Postigari emateko, eta aurrelari portugaldarrak ez zuen barkatu. Belarrondoko ederra hartu zuen Mendilibarren taldeak hasi orduko. Beste ordu laurden bat behar izan zuten esnatzeko nafarrek. Cejudoren jokaldi on bat eta Timorren urruneko jaurtiketa baten ostean, Armenterosek berdintzea lortu zuen. Kontraerasoa bikain gidatu eta area ertzera iritsitakoan, eskuinez baloia dotore astindu zuen Osasunako aurrelari argentinarrak. Maldan gora jarritako partida orekatu, eta partidan sartua zen Osasuna berriz. Atsedenaldiaren aurretik, markagailuan aurretik jartzeko aukera zutela zirudien, gainera. Zaragozako jokalariak lur jota zeuden Armen- 3 1 ZARAGOZA OSASUNA 1 Roberto 11 19 Sapunaru 11 4 Alvaro 11 3 Paredes 111 21 Abraham 11 15 Jose Mari 11 20 DZuculini (74.min.) 1 12 Romaric 11 2 DMovilla (60.min.) 11 11 Montañes 111 10 Apoño 111 32 Victor Rodriguez 1111 9 Helder Postiga 1111 7 DAranda (68.min.) 11 E. M.Jimenez 111 13 Andres 1 15 Oier 111 5 Lolo 1 14 Arribas 11 19 Nano 1 17 DNino (67.min.) 1 23 Raoul Loe 1 25 DAnnan (74.min.) 1 22 Timor 1 16 Cejudo 111 9 Armenteros 111 11 Sisi 1 D 20 Lamah (56.min.) 1 7 Kike Sola 11 E. J.L.Mendilibar 11 Golak: 1-0: Helder Portigak (4. min.); 1-1: Armenterosek (29. min.); 2-0: Timorrek bere atean (45. min.); 3-1: Apoñok penaltiz (71. min.). Epailea: Perez Lasa. Zaragozako Abraham eta Paredesi; eta Osasunako Armenterosi. Bestelakoak: 18.000 ikusle inguru Romaredan. terosen golaren ondotik. Cejudok huts egindako gol aukera dotore baten ostean, ordea, Zaragozaren bigarrena etorri zen. Lehen zatia amaitzear zela, Victorrek arriskurik gabeko erdiraketa egin zuen Osasunaren areara, eta Timorrek bere atera urrundu zuen baloia buruz, zorigaiztoko jokaldi bate- an. Gehiegizko zigorra jasota hartu zuten aldageletarako bidea nafarrek, beraz. Bigarren zatian ere lehen zatian bezala irten zen Osasuna, Zaragozaren kemenari aurre egin ezinda. Hargatik, minutuak pasatu ahala, neurria hartu zion talde gorritxoak lehiari, eta Zaragozaren gabeziak ikusita, posible ikusi zuen Iruñera punturen batekin itzultzea. Lehen zatian Timorrek bere atean gol bat egitea nahikoa ez, eta bigarren zatian Raoul Loek penalti inozo bat egin zuen, ordea. 70. minutua zen, eta Apoñok ez zuen barkatu. Zaragozak ez zuen meritu handirik egin, baina irabaztea ziurtatu zuen. Eta horixe da kezkagarriena, akaso, Osasunarentzat: aurkaria Ligako talderik pattalenetako bat izanagatik, galdu egin zuela atzo ere. «Aitzakiak amaitu dira» «Aitzakiak amaitu dira; ordena falta ikaragarria izan dugu zelaian, nora ezean aritu gara askotan, eta horrela jarraitzerik ez dago. Izaera erakusteko ordua iritsi zaie jokalariei, eta hobeto lehiatu behar gara norgehiagoketan. Gaur, esaterako, lehiatzen jakin izan bagenu, irabazi egingo genukeen, Zaragoza baino hobeto jokatu baitugu denbora gehienean», esan zuen Mendilibarrek, partida amaieran. Zaldibartarra haserre zegoen, eta ez zuen horretarako arrazoi faltarik, ez. Gaizki hasi da Osasuna, eta lehenbailehen suspertu beharra du. Pt. J I B G A K p 1.Bartzelona 12 4 4 0 0 12 3 p 2.Malaga 10 4 3 1 0 6 2 p 3.Betis 9 4 3 0 1 8 5 p 4.Mallorca 8 4 2 2 0 5 3 p 5.Sevilla 8 4 2 2 0 4 2 p 6.At.Madril 7 3 2 1 0 9 4 7.Rayo 7 4 2 1 1 6 5 8.Deportivo 6 4 1 3 0 7 5 9.Celta 6 5 2 0 3 6 6 10.Valladolid 6 4 2 0 2 3 3 11.Zaragoza 6 5 2 0 3 5 6 12.Reala 6 4 2 0 2 5 7 13.Valentzia 5 4 1 2 1 6 6 14.R.Madril 4 4 1 1 2 5 4 15.Levante 4 4 1 1 2 5 8 16.Athletic 4 4 1 1 2 8 12 17.Getafe 4 5 1 1 3 6 10 p 18.Granada 2 4 0 2 2 2 6 p 19.Espanyol 1 5 0 1 4 7 11 p 20.Osasuna 1 5 0 1 4 3 10 p Txapeldunen Ligara p Europako Ligara p Bigarren Mailara 6. jardunaldia (ir. 29-30 / ur.1) Irailak 29 Ordua TB Valentzia-Zaragoza 16:00 GolT / C+L Malaga-Betis 18:00 GolT / C+L Reala-Athletic 20:00 GolT / C+L Sevilla-Bartzelona 22:00 GolT / C+L Irailak 30 Ordua TB 12:00 GolT / C+L Valladolid-Rayo 16:00 GolT / C+L Osasuna-Levante 18:00 GolT / C+L R.Madril-Deportivo 19:50 GolT / C+L Granada-Celta Espanyol-At.Madril 21:30 C+ Urriak 1 Ordua TB 21:30 La Sexta Getafe-Mallorca 7. jardunaldia (urriak 5-6-7) Urriak 5 Celta-Sevilla Urriak 6 Rayo-Deportivo Ordua TB 21:30 GolT / C+L Ordua TB 16:00 GolT / C+L Valladolid-Espanyol 18:00 GolT / C+L Zaragoza-Getafe 18:00 GolT / C+L Betis-Reala 22:00 La Sexta Urriak 7 Ordua TB 12:00 GolT / C+L Mallorca-Granada 16:00 GolT / C+L Athletic-Osasuna 18:00 GolT / C+L Bartzelona-R.Madril 19:50 GolT / C+L Levante-Valentzia At.Madril-Malaga 21:30 C+ 2012ko irailaren 23a, igandea berria 23 ‹ Publizitatea 24 berria 2012ko irailaren 23a, igandea Kirola › Gazteak azeria baino bizkorragoa dela erakutsi nahi du Agirretxe gabe ariko da Reala gaur Levanteren gotorlekuan, etxetik kanpoko lehiakortasun maila handitu asmoz Ander Altuna Donostia Jose Angel Iribar, atepean, Lezamako gimnasioan. LUIS JAUREGIALTZO / ARGAZKI PRESS Iribarrek ikus beza Athleticek atezain mitikoa omenduko du gaur, indarrez gainezka etorriko den Malagaren kontrako partidan Haritz Gallastegi Bilbo Gaur beteko dira 50 urte zarauztar gazte batek Athleticen atea lehen aldiz zaindu zuena. Ez zuen lan erraza ilusioz gainezka zegoen hasiberri hark: apurka-apurka Carmelo Cedrun handiaren lekukoa hartzeko aukeratua izan baitzen. Atezain durangarrak emandako mailara gerturatzearekin konforme lirateke orduko jarraitzaileak. Baina Jose Angel Iribarrek txiki utzi zituen aurreikuspen guztiak. Europako atezain onenetarikoa izan arte hazi zen. Ez zegoen geldiketak erraz egiten zituen atezain hura gaindituko zuenik. Ez zeukan jokaldia loratu beharrik onena zela erakusteko. Eta hala, poliki-poliki, klub zurigorriko mito nagusietako bat izan arteko bidea egin zuen. Eta gaur egun ere, Athletic Espainian zehar bidaiatzen ari denean, jokalari askok baino ikusmin handiago sortzen du. Luzea baita Iribarren itzala. Athleticek Malagaren kontra jokatuko duen neurketa hasi aurretik omenaldia egingo dio klubak. Josu Urrutiaren mezua argia izango da: «Iribar gehiago behar ditu Athleticek». Kluba barru-barrutik sentitzen dutenak, alegia. Eta, harmailetatik beste behin Iribarri gorazarre eginez kantatzen dutenean, oilo ipurdia jarriko zaie Katedralean bilduko direnei. Egun berezia izango da, Iribarrek debutatu zueneko taldearen kontra ariko baita Athletic. Baina, seguruenik, rolak aldatuta egongo dira. 1962-63ko sasoian belaunaldi aldaketa abian jarri zuen talde indartsua zen Athletic —Iribarrekin batera, Iñaki Saezek, Txutxi Arangurenek eta Fidel Uriartek debutatu zuten—. Malagak, berriz, nahikoa zuen mailari eustearekin. Espainiako taldea azkena sailkatu zen sasoi hartan. Baina, esan bezala, egun bestelakoak dira kontuak. Athletic talde ona oraindik ere. Hala ere, egun kosta egiten zaio txapelketen lehian egotea. Malaga, ordea, bere historiako garairik gozoenean dago. Lehen aldiz ari da Txapeldunen Ligan. Indartsu hasi da, gainera. Zenit talde indartsua jipoitu berritan agertuko da San Mamesen. Ligan, berriz, goian dago, jokoan egon diren hamabi puntuetatik hamar irabazita. Horretarako, 11 gol sartu ditu eta bi jaso. Talde orekatua da, beraz. Eta hori guztia egiten ari da, abuztuan proiektu guztia pikutara joateko zorian egon zen arren. Diruz urri zeudela eta, taldeko izar nagusietako bi saldu egin behar izan zituzten: Cazorla eta Rondon. Hala ere, indartsu egin du aurrera. Iscok, Joaquinek eta enparauek hartu dute aginte makila, eta bai ondo hartu ere. Talde arriskutsua da egun Malaga. Horregatik, azterketa gaitza dauka gaur Athleticek. «Maila oneko talde baten kontra neurria ematea falta zaigu. Malaga bere garairik gozoenean dago, eta, beraz, aukera aproposa izan daiteke gure helburua lortzeko», esan du Andoni Iraolak. Hala izan dadila. ATHLETIC-MALAGA pAthletic. Iraizoz; Iraola, Gurpegi, Amorebieta, Castillo; Iturraspe, De Marcos Muniain; Susaeta, Isma Lopez; eta Aduriz. pMalaga. Caballero; Gamez, Demichelis, Weligton, Monreal; Eliseu, Toulalan, Camacho, Isco; Joaquin eta Saviola. pEpailea. Mateu Lahoz. pLekua. San Mames (40.000 ikusle). Gaur Valentzia Hiria zelaira irtengo diren bi taldeen egiturei erradiografia bat eginez gero, argi azalduko da futbola ulertzeko oso bestelako korronteek tokia badutela txapelketan. Levantek eta Realak helburu komun bakarra izango baitute: hiru puntuak lortzea. Etxekoak bikain aritu ziren joan zen sasoian, eskarmentua, atzealdeko lan gogorra, kontraerasoa eta amarrua nahastuz. Juan Ignacio Martinez entrenatzailearen pentsaera ez da ezertan aldatu. Horri eskerrak garaitu ahal izan zuten joan den ostegunean Helsinborg, Europako Ligan estreinakoz ari diren aldi honetan. Philippe Montanierren erronka nagusia da Realaren kanpoko ibilkera zalantzatsua egiazkotasunez betetzea. Formula eraginkor baten bitartez, taldeari segurtasuna emango dion molde lehiakorra topatu nahian dabil aspaldian. «Nahiago dut partida jakinei buruz hitz egin. Mallorcan txukun aritu ginen lehen zatian, baina ez bigarrengoan. Bartzelonakoa ez dut erreferentziatzat hartuko. Joan den sasoian neurria eman genuen bukaera aldera. Esaterako, ez genuen galdu Atletico Madril eta Malagaren zelaian. Malagarenean, jokalari batekin gutxiagorekin aritu behar izan genuen, gainera, bigarren zati osoan. Talde gehienek gure zailtasun berberak dauzkate etxetik kanpo. Irabaztea ez da samurra. Ziur naiz emaitza onak lortzeko baliabideak baditugula». Mezua garbia da: elkartuago, hobeto kokatuago joka dezatela; bizitasun handiagoz erabiltzea baloia, aurkaria ezustean harrapatzeko eta buruz buruko lehiari uko egin ez diezaioten. Realeko entrenatzaileak ezin izan ditu Gorka Elustondo, Liassine Cadamuro eta Ruben Pardo aintzat hartu deialdia osatzerakoan, ondoezik segitzen dutelako, eta nahiago izan du Imanol Agirretxeri atseden eman, derbiari begira inolako arazorik izan ez dezan. Hala, hasierako hamaikakoan, itxuraz, aldaketa bat eta bakarra egingo du. Diego Ifranek ordezka dezake usurbildarra, edo aurrelari peto-petorik gabe aritu, Chory Castro, Carlos Vela eta Antoine Griezmannekin. Esperientziari aurre Suntsiezinak diren beteranoek gidatzen dute Levante. Guztien buru, Ballesteros eta Juanfran, 37 eta 36 urteko atzelari sendoak. Bien artean, 600 neurketatik gora dituzte jokatuak Lehen Mailan. Montanierrek zelairatuko duen hamaikakoak baino gehiago. Hortxe dago talka. Bataren helburua iraunez gozatzea da. Bestearena, berriz, harrobian oinarritutako plangintzan sakonduz haztea. Levantek ezin dio zuku gehiago atera bere filosofiari. Eta Realak, bere ikuskerari? Horren erantzuna aurki0tzeko, azterketa egokia izango da gaurkoa. LEVANTE-REALA pLevante. Munua; Llel, Ballesteros, Navarro, Juanfran; Diop, Michel; El Zhar, Barkero, Juanlu; eta Gekas. pReala. Bravo; Estrada, Mikel, Iñigo Martinez, De la Bella; Markel, Illarramendi, Zurutuza; Vela, Griezmann eta Ifran. pEpailea. Hernandez Hernandez. pLekua. Valentzia Hiria (25.354 ikusle) pOrdua. 16:00 (GolT / C+L). 2012ko irailaren 23a, igandea berria 25 ‹ Publizitatea 26 berria 2012ko irailaren 23a, igandea Kirola › Vos, etxean, eta nahierara Herbehereetarrak irabazi du errepidekoa Munduko Txapelketan; Iturriagaetxebarria 35 eta Santesteban 54. Julen Etxeberria Donostia Veronica Cuña Bera Berako erdikoa, baloiarekin, atzo, Vistalen aurka jokatutako partidan. BERA BERA Aukera, Errekoparako Bera Bera 22 Vistal Laczpol Gdynia 31 Bera Bera. Zoqbi, Altuna, Rubio (7, 4p), Ziarsolo (1), Elorza (2), Nuñez (2), Eli Pinedo (6) —hasierako zazpikoa—; Dunay, Cuña, Castro, Ederra (1) eta Menendez (3). Vistal Laczpol Gdynia. Gapska, Sulzycka (7), Petrinja (2), Kulwinska (5), Krnic (6), Andrzejewska (2), Koniuszaniec (3)—hasierako zazpikoa—; Kowalczyk (bigarren atezaina), Mateescu (5, 2p), Janiszewska, Bialek, Zych, Pawlowska (1), Zenienowicz eta Krolikowska. Markagailua. 1-2, 2-6, 5-9, 6-13, 1015, 11-18 (atsedenaldian); 12-19, 1322, 17-22, 19-23, 20-23, 21-27, 22-31. Epaileak. Brkic eta Jusufhodzic (Austria). Bi minutuz kanporatuak: Bera Berako Eli Pinedo (2), Menendez; eta Vistaleko Sulzycka, Bialek, Krolikowska, Janiszewska, Zych. Bertze finalerdia. Viborg-Bruehl (30-14). Bera Berak galdu egin du Vistal Laczpol Gdyniaren aurka, eta ez da ariko Txapeldunen Ligan Edurne Elizondo Hasi eta bukatu. Txapeldunen Ligatik at gelditu da Bera Bera, sailkatze faseko Vistal Laczpol Gdyniaren aurkako lehendabiziko partida galdu eta gero (22-31). Donostiarrek ez dute aukerarik izan. Europako lehiaketa nagusirako aukerarik gabe, Errekopan ariko da Bera Bera. Norgehiagoka galtzen hasi, baina markagailuari buelta ematen saiatzeko kemena, behintzat, erakutsi zuten gipuzkoarrek. Ezin izan zuten, ordea. Defentsan egin zuten huts, batez ere. Poloniarrek, berriz, ederki asmatu zuten, eta kontraerasoari etekin handia atera zioten. Vistal Laczpol Gdyniak hobe hartu zion neurria atzoko partidari, eta Reyes Karrerek zuzentzen duen taldeak atzetik ibili behar izan zuen denbora guztian. Ezinean. Poloniarrak hasieratik nagusitu ziren pistan. 6-0ko haien defentsa izan zen nagusitasun horren gako nagusia, defentsa horrek kontraerasoan min handia egiteko aukera eman zielako. Horma sendoa eraiki zuten poloniarren atearen inguruan, eta Bera Berak ez zuen pitzadura bakar bat ere aurkitu. Lehen zatiko hemezortzigarren minuturako jada 5-13 galtzen ari ziren donostiarrak. Nahi, baina ezin Bigarren zatia modu berean hasi zen. Vistal Laczpol Gdynia arazorik gabe hartu zuen bere gain jokoaren ardura, eta bere erritmoa ezarri zuen pistan. 37. minutuan, partidako alderik nabarmenena lortu zuen markagailuan: 13-22. Une horretan, poloniarrek haien erritmoa lasaitu, eta itxaropenari eskutik heldu ahal izan zioten Karrereren jokalariek. 50ko partziala egin zuten, eta 18-22 hurbildu ziren markagailuan, lehendabizi; 20-23, gero. Gertu izan zuten berdinketa. Partidari buelta emateko aukera. Baina itxaropenerako une horrek ez zuen luze iraun. Poloniarrek nahikoa izan zuten defentsa pixka bat estutzea, berriz ere kontraerasoan donostiarrei aurrea erraz hartzeko. Azkenean, 22-31 markagailuan, eta gaurko finalean egoteko aukera Vistal Laczpol Gdyniarentzat. Viborg izanen dute aurkari poloniarrek, 30-14 irabazi baitzion etxeko taldeak Suitzako Bruehli beste finalerdian. Txapeldunen Ligan ariko da gaurko finaleko irabazlea. Bera Berak Bruehlen aurka jokatuko du, gaur ere, sailkatze faseko hirugarren eta laugarren postuak zehazteko partida (14:00). Hirugarren sailkatzen denak aukera izanen du Errekopa hirugarren kanporaketan jokatzen hasteko, azaroan. Laugarrenak urrian ekinen dio lehiari. Amorru biziz, eta Herbehereetako bandera astinduz. Horrela helmugaratu zen atzo Marianne Vos Munduko Txapelketako errepideko proban. Amorru biziz, 2006an txapeldun izan ostean, azken bost urteetan zilarrezko dominarekin konformatu behar izan zuelako. Eta Herbehereetako bandera astinduz, etxean lortu duelako horrenbeste desiratutako garaipena, Valkenburgen, haren jaioterritik 150 kilometro eskasera. Vos zen faboritoa podiumeko koska gorenera igotzeko, eta ez zuen huts egin. Ez zien aukerarik eman aurkariei, eta nahierara irabazi zuen. Cauberg mendatera egin beharreko azken-aurreko igoeran jo zuen lehen erasoa, eta itzuli bat geroago eraso erabakigarria. Hamar segundora iritsi zen Rachel Neylan australiarra, eta 18ra Elisa Longo Borghini italiarra, zilarra eta brontzea jantzi zuten txirrindulariak. Lau minutu eta erdi pasatxora helmugaratu zen tropel nagusia, ustez Vosen garaipena kolokan jarri behar zuten hainbat txirrindulari bertan zirela, Linda Villumsen, Judith Arndt eta Emma Johansson, besteak beste. Han zen Eneritz Iturriagaetxebarria ere, 35. postuan. Beste euskal txirrindularia, Ane Santesteban, 54.a izan zen, 5.03ra. Atzoko garaipenarekin, Vosek urte bikaina biribildu du: txapeldun izan da errepidekoan Olinpiar Jokoetan eta Munduko Txapelketan, eta Munduko Kopa eta Italiako Giroa ere irabazi ditu. Hori gutxi balitz bezala, ziklo-krosean ere munduko txapeldun izan da aurten. Ikusgarria. Eta 25 urte bakarrik ditu. Gaur, gizonezkoak Vosek Caubergeko azken igoeran jo zuen eraso erabakigarria atzo, eta gaur ere ziurrenik une berean egingo da azken galbahea gizonezkoen errepideko proban. Txapeldun izan nahi duenak ondo kokatuta iritsi beharko du Caubergeko azken igoerara, eta behin hori lortuta, barruan duen ia guztia eman. Ia guztia, gainetik helmugara 1,7 kilometro daudelako, eta gerta litekeelako esprintean erabakitzea garaipena, eta horretarako indar pixka bat gorde behar izatea. Hori egiten saiatuko dira Philippe Gilbert, Alejandro Valverde, Joaquim Rodriguez, Peter Sagan, Edvald Boasson Hagen... Hautagaien zerrenda luzea da . G Sailkapenak ERREPIDEKOA 1.Marianne Vos (Herbehereak) 3.14.29 2.Rachel Neylan (Australia) 10era 3.Elisa Longo Borghini (Italia) 18ra 4.Amber Neben (AEB) 33ra 5.Anna Van der Breggen (Her.) 55era 6.Rosella Ratto (Italia) 3.40ra 7.Linda Villumsen (Z.Berria) 4.37ra 8.Judith Arndt (Alemania) d.b. 9.Emma Johansson (Suedia) d.b. 10.Paulina Brzezna (Polonia) d.b. 35.E.Iturriagaetxebarria (Esp.) d.b. 54.Ane Santesteban (Esp.) 5.03ra ERREPIDEKOA (-23 URTE) 1.Alexei Lutsenko (Kazakhs.) 4.20.15 2.Bryan Coquard (Frantzia) d.b. 3.Tom Van Asbroeck (Belgika) d.b. 4.Hugo Houle (Kanada) d.b. 5.Luka Pibernik (Eslovenia) d.b Marianne Vos, Herebehereetako banderarekin helmugaratzen. J. LAMPEN / EFE 2012ko irailaren 23a, igandea berria 27 ‹ Publizitatea 28 berria 2012ko irailaren 23a, igandea Kirola › Saskibaloia D 2012-2013ko sasoiko ACB liga: Lagun Aro GBC A.Urbistondo Donostia Lagun Aro Gipuzkoa Basketeko prentsa arduraduna eta argazkilaria elkarrizketako lekuko izan dira, baina lasai mintzatu da Sito Alonso (Madril, 1975). Iaioa da bere mezua helarazten, eta bistan da aspaldi ikasi zuela kazetarien galdera guztiei erantzun egokia ematen. Nola joan da uda? Zure kontratu berritzearen inguruko kontuarekin hasi zen. Lasai. Badakizue udan haur eta gazteentzako saskibaloi eskolak ematen ditudala Aran bailaran (Katalunia). Kontratu berritzearen inguruan, garbi utzi nahi dut berriro ez zela inolako desadostasunik egon. Presidente aldaketa bat izan zen klubean, nik aurreko presidentearekin kontu batzuk adostu nituen, eta berriarekin, Alvaro Bilbaorekin, Ramonedarekin adostutakoak beteko ote ziren jakin nahi nuelako gertatu zen egoera berezi hura. Aurrerantzean dena Ramonedak esan bezala izango zela ziurtatu nuen nik, ez besterik. Kontratua eteteko erabakiak dena katramilatu zuen apur bat, harridura apur bat sortu, baina ez zen ezer pasatu, benetan. Ez dut gezurrik esateko ohiturarik, eta, presidente berriarekin batzarra egin nuenean, ordu erdian lortu genuen akordioa. Hori konponduta, Gipuzkoako Foru Aldundiak diru laguntza murrizteko erabakia etorri zen. Nola eragin du erabaki horrek taldearen eraketan? Kolpea izan da? Bai eta ez. Denboraldi-aurrean halako babesa, euskarria eraikitzen hasten zara, baina denboraldi-aurrea da. Arlo ekonomikoan, edo talde eraketan gertatzen diren gorabeherek ez diote egiturari kalte egiten, ez dagoelako egitura finkorik. Nik ikusten dudan moduan, diru laguntzen murrizketak ez zuen euskarria hautsi, itxuraldatu baizik. Jakina, aurrekontua murriztu beharrak eragina izan zuen hainbat jokalarirekin hitzez adostutako kopuruetan, eta jatorrizko plangintzaren atzerapenean. Abuztuaren 13an hasi nahi genuen lanean, baina 20an hasi ginen, astebete geroago. Ze mugimendu egin behar izan zenuten,bat-batean,diru faltagatik? Zorionez, egoera ulertzen duten jokalariak ditugu taldean. Manos Papamakariosek eta Guille Rubiok euren soldata jaistea erabaki zuten, Donostian geratzeko. Berni Rodriguez ere lotuta genuen, baina diru gabe, uko egin behar izan genion hura fitxatzeari. Baina aurrera egin, eta taldea osatzen jarraitzen dugu. Gorabehera askorekin, betiere. Arriskuak hartu behar ditugu, diru faltan, eta Real Madrilek Dani Diez utzita ematea lortzen dugu. Julen Olaizola ere lehen taldeko jokalari egiten dugu, taldea gaztetuz, eta, atzerritarren kontuan, bada erabaki zailak hartu beharrean ikusten gara. Jimmy Baronen kasua jartzen da mahai gainean, berak guk baino diru gehiago duen talde baten eskaintza duela jakinarazten digu, eta guk, haren salmenta eta soldatarekin, bi atzerritar fitxatzeko aukera dugu. Baron galtzearen truke, Ligako jaurtitzaile onena galtzearen truke. Orduan erabakitzen da Chris Lofton eta Qyntel Woods fitxatzea. Woods da gure apustua. Hamar kilo gutxiagorekin iritsi zen Donostiara, hilabeteak zeramatzalako lehiatu gabe. Loftonen lesioa [Lagun Arok haren kontratua eten zuen joan zen asteazkenean], Korolev osatzen, baina oso pixkanaka… Arazoak izan ditugu. «Presidente berriarekin batzarra egin nuenean, ordu erdian lortu genuen akordioa» «Diru laguntzen murrizketak ez zuen euskarria hautsi, itxuraldatu baizik» «Baronen salmenta eta soldatarekin, bi atzerritar fitxatzeko aukera izan dugu» «Errealitatea gogorra da, baina errealitate horretara egokitzen jakitea da gakoa» GARI GARAIALDE / ARGAZKI PRESS Sito Alonso q Lagun Aro GBC-ko entrenatzailea Uda mugitua izan da Illunbeko bulegoetan. Ezusteko eta arazo franko izan dituzte Sito Alonsok eta haren laguntzaileek taldea osatzeko. Zailtasuna erronka bihurtzea omen dute helburua. «Berandu goaz, eta kosta egingo zaigu ligari neurria hartzea» Diru murrizketak eragindako kaltea estaltzeko aukera izan duzue, beraz? [Isiltasuna]. Egoera oso larria da. Ez naiz sartuko Aldundiaren erabakian, aurrekontu murrizketa orokorrean baizik. Asmo batzuk genituen, eta beste helburu batzuk finkatu behar izan ditugu jokalariak Donostiara etortzeko bi aste eskas falta zirenean. Bi aukera dituzu: negar egin, Aldundiak dirua eman ez dizulako, edo lanari ekin. Diru gutxiagorekin, baina lana egin, eta horretan hasi ginen. Beste talde askok egin duten bezala. Baronen agurra diru murrizketaren ondorio zuzena izan al da? Bai. Guk Eurokopa txapelketarako sailkatzea lortu genuen kantxan, eta gero uko egin behar izan diogu, diru faltagatik. Baron eta beste jokalari atzerritar guztientzat erakusleiho ezin hobea da Europa, eta, taldeak Europari uko egiten diola jabetzen denean, eskaintzak entzuten hasten da. Lagun Arok Europan jokatu izan balu ez, bera gustura zegoelako gurean, baina Europa gabe, zaila da jokalari onei eustea. Lokomotiv Kubanek soldata hobea eta Europako lehiaketa eskaintzen 2012ko irailaren 23a, igandea berria 29 ‹ Kirola Saskibaloia D 2012-2013ko sasoiko ACB liga: Lagun Aro GBC dio, eta gu ezin gara horren aurka lehiatu. Kolpea hartuko zenuten,ezta? Jakina, berak ez zuelako Donostiatik joan nahi, baina bere burua joan beharrean ikusi du. Demagun hiru aldeak irten garela garaile Baronen talde aldaketarekin. Berak, talde hobean jokatu eta soldata hobea jasoko duelako. Lokomotivek jokalari bikaina lortu duelako, eta guk dirua irabazi dugulako trukearekin. Entrenatzaile batek sentimendurik ba al du horrelako kasuetan? Ez, ez, ezinezkoa da. Kaltegarriak dira, eta ezin da talde bat sentimenduen arabera gidatu. Ez dut ezagutzen sentimenduen araberako lanik egiten duen zuzendaritzarik. Ezin zaio entrenatzaile bat bere karguan mantendu sentimenduengatik, adibidez. Onartuta zenuten Andy Pankok eta Sergi Vidalek taldean jarraitzea ia ezinezkoa izango zela. Bai. Pankok lau denboraldi egin ditu Donostian, eta inoiz ez du izan Euroligako talde handi batean jokatzeko aukera. Panathinaikosek aukera eman diolako pozik gaude, Donostian egin duen lanari esker lortu baitu. Vidalekin ere antzekoa gertatu da. Ia-ia kantxetatik kanpo zegoen jokalaria zen, gurera etorri zenean, eta, hemen egin duen lanari esker, Euroligako talde batean jokatuko du, Unicajan. Errealitatea gogorra da, baina errealitate horretara egokitzen jakitea da gakoa. Panko, Vidal, Baron… hiru jokalariak joan dira, taldeko makuluak; baina zer egin behar dugu, egun guztia atzera begiratzen egon, damutzen? Ez, ni entrenatzaile naizen bitartean, behintzat, ez. Pozik zaude eraiki den taldearekin? Ni beti nago pozik. Zailtasunak erronka gisa ikusten ditut, horiek gainditu eta gauzak ondo egiten saiatzeko. Hori bai, gauzak garbi. Berandu goaz, gorabehera horien erruz, eta kosta egingo zaigu ligari neurria hartzea. Horrek ez du esan nahi lehiaketari neurria hartuko ez diogunik, kontuz. Ez da erraza jokalari aldaketei aurre egitea, edo fitxatutakoekin lanik egiteko aukerarik ez izatea euren sasoia dela eta… Espero ez genituen gai asko katramilatu dira, zoritxarrez. Zer transmititu dizu taldeak denboraldi-aurreko lau partidetan? Garrantzitsuena, nahi duela. Gauzak ondo eta txukun egiteko grina duela, eta hori asko da. Joan sasoitik hemen dauden jokalariek taldeko filosofia, lan egiteko modua erakutsi nahi izan diete iritsi berriei, eta iritsi berriek, gogo onez entzun eta saiatu. Niretzat hori funtsezkoa da. Talde guztiak ezberdinak dira. Oraingo Lagun Arok eta aurreko denboraldikoak ez daukate zerikusirik, baina moldatu egin beharko dugu. Korolev eta Woods ondo daudenean jakingo dugu talde hau zertarako gai den, osatuta dagoenean. Iritsi direnek, eta taldean egon baina neurririk eman ez zutenek, euren onena ematea da gure erronka, baina errealitatea onartuta. Martxa hartzea kosta egingo zaigula. Horrek ez du esan nahi partida gehiago edo gutxiago galdu edo irabaziko dugunik. Aurreko denboraldiko taldea eta sasoi honetako taldeak alderatzea zaila da. Ez, denbora galtzea da. Ezin dira alderatu. Zure joko eredua aldatuko al da? Joko azkar eta dinamikoa ikusiko al dute zaleek denboraldi honetan ere? Hori negoziazio mahaitik kanpo dago. Talde bakoitzak ezaugarri «Oraingo Lagun Arok eta aurreko denboraldikoak ez daukate zerikusirik» «Woods ez da Lagun Aron jokatzeko jokalaria, baizik eta talde handiagoetakoa» «Nire taldeak bakarrik arduratzen nau. Ez dut irakurtzen beste taldeen inguruko berririk» «Ez dit axola zein postutan sailkatu; lana egiten badugu, emaitza ona izango da» jakin batzuk ditu. Agian, aurten talde honek nahikoa du 80 puntu saskiratzea irabazteko, eta joan sasoikoak 90 behar zituen. Nire helburua talde honek mailarik gorenena ematea da, eta taldeak hori egiteko zer behar duen bilatzea. Talde bati ezin zaio eman ezin duena eskatu, baina, era berean, ezin zaio ezeri uko egin. Begiratu bat iritsi direnei. Dani Diez utzita etorri da Madrildik. Zer eman diezaioke taldeari? 2-3 postuetan joka dezake. Azkarra da, jaurtiketa ona dauka, erasoko errebotea oso ondo lantzen du, eta ilusio handia du. Ikasten saiatzen ari da, baina pazientzia apur bat eduki behar da berarekin. Raul Netorekin gertatutakoa ekarri nahi nuke gogora. Orain jende guztia erotuta dago berarekin, egin zuen sasoi bukaera ikusita, baina hasieran dena zen zalantza. Dani Diezekin berdin. Qyntel Woods izan zen.Izango al da? Oso jokalari ona da. Iraganean gauza batzuk gaizki egin dituela? Eta zer? Berak berriro talde indartsuen miran jarri nahi badu, aukera aparta du gurekin. Ez da Lagun Aron jokatzeko jokalaria, talde handiagoetarakoa baizik. Esaldi hori ondo uler dadila, me- sedez! Bizitzako hainbat konturengatik, gurean bukatu du; ea aukera baliatzen duen. Barruan Rubio eta Ekene Ibekwe ariko dira.Biko ezberdina,erabat. Rubiok pozik egon nahi du berriz. Unicajan eta Banca Civican ez du berak espero bezala gozatzeko aukerarik izan, eta bere tokia bilatzera etorri da guregana. Dirua galduz, eta laguntzeko gogo ikaragarriarekin. Zertan? Korrika egiten, erasoko errebotean, borrokarako grina, faltak… Ibekwe elastikoa da, beso-zabalera handikoa, baina ez hain garaia (2,06 metro neurtzen du). Ez dauka pisu handirik, eta horrek kontaktu jokoan sufritu egingo duela esan nahi du. Trukean, ona da kontraerasoan, jauzi handia du, eta gutxik dakiten dohaina: jaurtiketa ona dauka lau, bost edo sei metrotik. Bera kantxan dagoenean kontaktu joko horretan daukagun gabezia estaltzen saiatu beharko dugu, baina hori nire lana da. Bi hitz Julen Olaizolari buruz ere. 4 postuan jokatzen du, baina 5a izateko joerarekin. Oso indartsua da, atletikoa, eta jauzi onekoa. Lehen taldeko jokalaria dela erakutsi nahiko du, baina lasai egin behar du bere bidea. Taldearen alde onei begiratu, eta joko antolatzaile parea datorkio burura jende guztiari. Netok eta Javi Salgadok oso bikote ona osatzen dute. Niretzat onena. Bikote hori eta talde guztia. Jokalari bereizketarik egin gabe. Beste talde askok ere komeriak izan dituzte jokalari zerrenda duinak osatzeko.Ze iritzi duzu? Ez dut iritzirik. Nire taldeak bakarrik arduratzen nau. Ez dut irakurtzen beste taldeen inguruko berririk, haien aurka jokatzen dugunean arduratuko gara. Ze mezu helarazi nahi diozu zaleari? Errendimendua gure lanaren baitan dagoela, eta babes gaitzatela. Funtsezkoak izan ziren, batez ere liga hasieran, okerren geundenean, eta sasoi honetan antzera egiteko eskatu nahi nieke. Zer lor dezake Lagun Arok? Lagun Aro zer den onartu beharko genuke aurrena, ezta? Lagun Aro ez da urtetan bosgarren postuan sailkatu izan den taldea. 14., 13. eta 11. sailkatu izan da. Hori ona edo txarra den epaitu gabe, baina erreferentzi gisa. Bosgarren izan ginela joan den sasoian? Bai. Non sailka gaitezkeen? Ez dit axola, lana egiten badugu, emaitza ona izango da. Panko, Vidal eta Baron joan dira. Ez dira gutxi klubak gorriak ikusiko dituela pentsatzen dutenak. Ez dit axola. Zailtasuna erronka bihurtzea da gure helburua. 6.000 bazkideetatik %97k berritu du abonamendua.Berri ona. Ikaragarria. Ez dugu alor horretaz arduratu behar, eta hori gauza ona da. Jaroslav Korolev osasuta dago jada, taldeari laguntzeko prest. GBC Iragan polita, baina errealitate gordina, Lagun Aroren ikur Diru faltak arazo asko sortu dizkie teknikariei taldea eraikitzeko lanean, eta taldea nabarmen apalagoa da A.U. Donostia Esne-mamitan bukatu zuen Lagun Arok joan den denboraldia, baina azkar batean hurbildu ziren laino beltzak Donostia aldera. Lan bikaina egin zuten bi izarrek, Andy Pankok eta Sergi Vidalek, poltsikoa betetzeko eskaintza bikainak jaso, eta arrakastaren ateak ireki zizkien taldea bide bazterrean utzi zuten. Ez zen kolpe bakarra izan, ezta mingarriena ere, gauzak ondo, jakina zelako bi horiek taldea utziko zutela. Foru Aldundiak taldeari ematen zion laguntza murriztu zuen nabarmen, krisi garaia dela eta; eta horrek Eurokopari agur esatea eta hitzez hitzartuta zeuden jokalari batzuei uko egin beharra ekarri zuen. Berni Rodriguez espainiarrarena da kasu ezagunena. Aurrekontu berriarekin lanean hasi, eta Jimmy Baronen agurra etorri zen. Europako ispilua gabe, Errusiako errubloen txintxin hotsa entzun zuen estatubatuarrak, eta taldeak ez zion oztoporik jarri, haren soldataren truke bi jokalari fitxatu zituelako: Chris Lofton eta Qyntel Woods. Aste honetako berria da Loftonen lesioa eta agurra. Umezurtz geratu da Lagun Aro, herren, eta Lofton ordezkatuko duen jokalariak ere denbora beharko du taldera egokitzeko. Woodsek ere hilabete luzea beharko du, Jari Korolevek bezala. Baldintza horietan, zer? Neto eta Salgadorekin konfiantza edukitzea, onena. Dani Diez hegalekoak gauza onak erakutsi ditu, eta Guille Rubiok eskarmentua du akuilu. Doblasek eta Papamakariosek jokalari garrantzitsuei dagokien erantzukizuna hartu beharko du, eta Ibekwek aurredenboraldiko lau partidetan erakutsi duen gaitasun fisikoari zukua atera. Helburu apalak finkatzea komeni, baldintza horiekin. Bosgarren postua sekulakoa izan zelako, baina hori errepikatzea zaila, ezinezkoa dirudielako. Hiru izar distiratsu galdu ditu taldeak: ligako jokalari onena, Panko, bosteko onenean sartu zuten bestea, Vidal, eta Baron maisua zen hiruko jaurtiketetan. Hegan egin dute hirurek. Litekeena da taldeak dezente sufritzea Gabonak arte, eta prestatzen hastea, onena. Harmailetako bultzada, behintzat, ez dute faltan botako. G Lagun Aro GBC pJoko antolatzaileak Raul Neto (Brasil, 20 urte) Javi Salgado (EH, 32 urte) pEskoltak M. Papamakarios (Gre., 32) Mikel Motos (EH, 19 urte) Dani Diez (Espainia, 19 urte) pHegalekoak Qyntel Woods (AEB, 31 urte) pHegal-pibotak G. Rubio (Katalunia, 29 urte) I. Korolev (Errus., 25 urte) Julen Olaizola (EH, 19 urte) pPibotak D. Doblas (Espainia, 31 urte) E. Ibekwe (Nigeria, 27 urte) 30 berria 2012ko irailaren 23a, igandea Kirola › Itxura serioa emanda galdu du Miarritzek Racingen aurka (13-12) DLaburrak Athleticek Levante hartuko du gaur Superligan FUTBOLA › Athleticek,Realak eta Lagunak-ek gaur jokatuko dituzte Espainiako Lehen Mailako hirugarren jardunaldiko partidak.Bizkaitarrak izango dira etxean ariko diren bakarrak,eta Levante arriskutsua hartuko dute (11:30).Realak eta Lagunakek,berriz,etxetik at jokatuko dute: gipuzkoarrek,Sant Gabrielen aurka (11:00),eta nafarrek,Rayoren aurka (12:00). Lehen minutuetan 10-0 gibeletik joan ondotik, partidara itzuli dira lapurtarrak, baina errematea falta izan zaie Lewis Hamilton (McLaren), atzo, Singapurko Sari Nagusiko sailkatze saioan. DIEGO AZUBEL / EFE Eneritz Zabaleta Baiona Miarritzek oso hurbil izan zuen, atzo jardunaldi honetako kolpea. Racingen etxean partida oso serioa jokatu zuen, baina puntu bakar batengatik galtzaile atera zen (13-12). Pariskoek izugarri sufritu zuten partida bukaeran, haien emaitza mantentzeko. Castresen etxean aise galdu ondotik, burua altxa zuen Miarritzek, eta garaipena merezi arren, defentsako puntuarekin konformatu behar izan zuen. Partida on horren ondotik, hurrengo igandean Anoetan jokatuko duten derbira sasoiko iritsiko dira miarriztarrak. Atzoko partida, lehen hamar minutuetan galdu zuen Miarritzek. Etxekoek markagailua ireki zuten, zigor kolpe bati esker. Horren ondotik, Babyk ez zuen bere iniziatiba onena izan. Racingeko defentsaren gainetik ostiko txiki bat bota zuen, bere 22 metroetan zelarik. Baina ostikoa gaizki jo zuen, eta Saubadek harrapatu eta entsegua sartu: 10-0. Hasiera txar horren ondotik, Miarritzek jokoa eremu txikian lotu zuen. Racing erasoan hegaletara joaten saiatu zen, baina Miarritzeko defentsak ederki gibelarazi zituen paristarrak. Lapurtarrak, haien indar fisikoari esker, partidara itzuli ziren. Racing defentsan sufritzen ari zen. Miarritze ongi antolatuta zegoen, eta Peyrelonguek bere taldea partidan sartu zuen, zangoz: 13-12. Azken hamar minutuak Miarritzerenak izan ziren. Bere taktikari fidel, eremu txikian eta aitzineko jokoan Racing estu hartu zuen. Parisek zuen guztia utzi zuen, eta estu eta larri ibili zen emaitzari eusteko. Peyrelonguek aukera izan zuen Miarritzeri garaipena emateko. Baina, erabat akituta, motelegi jo zuen azken ostikada. Azkenean, garaipena Parisen gelditu zen. Gernika eta Hernani, irabazle Espainiako Ohorezko Mailan, berriz, Bizkaia Gernikak eta Hernanik irabazi egin zuten atzo etxean: bizkaitarrek 51-14 El Salvadorri, eta gipuzkoarrek 26-24 Cisnerosi. Getxo Arteak, ordea, galdu egin zuen Valladoliden (Espainia), Quesos Entrepinaresen aurka (3417). Ampo Ordiziak gaur jokatuko du, La Vilaren zelaian (12:30). Iluntasunean nagusi Hamiltonek berriz utzi G Singapurko Sari Nagusia du agerian sasoian dela, eta ‘pole’-a lortu du Singapurren, Maldonado eta Vettelen aurretik Irujo-Zabaleta nagusitu dira Ardoaren Desafioan Luzera 5,067 km Distantzia 309,316 Laurentzi Garmendia Donostia Txapelketan aldaketa sakonak eragin ditzake gaurko lasterketak. Etorriko dira Singapurkoaren itxura desberdina duten lasterketak, baina atzoko sailkatzeak utzi zuen argazkia lasterketa bikain baten abisua da. Sebastian Vettelek behar zuen atzo pole-an, saio libre guztietan nagusitu ostean. Lewis Hamiltonek eta Pastor Maldonadok aurrea hartu zioten, ordea. McLarenekoak sailkatze saio guztian sekulako abiadura erakutsi zuen, eta aurkariak ezinean utzi. Fernando Alonsok bosgarren amaitu zuen, lasterketarako postu arriskutsuan. Hamiltonentzat urteko bosgarren pole-a izan zen atzokoa. Eta ez hori bakarrik: azken lau lasterketetan hiru pole lortu ditu, eta bi garaipen. Italiakoaren errepikapena gerta daiteke gaur gauean Singapurren, inork ez badu hura geldiarazten. Vettelek huts egin zuen Q3 saioan, bi arrazoigatik. Bata, aurreko saio guztietan Hamiltonengandik oso gertu aritu ostean, azkenekoan urrun gelditu zelako. Eta bestea, horren erruz Maldonadok aurrea hartu ziola. Ikuskizun da venezuelarrak gaur zein erritmo izango duen, baina Williams autoak beti ongi moldatu dira Singapurren. Oraingo honetan Alonsok ez du Felipe Massaren laguntza izango, brasildarra oso atzean geratu baitzen. Alderantziz, aurkari asko ditu aurretik espainiarrak. Vettel eta Hamilton dira beretzat arrisku gehien dutenak, eta bi horiek bera baino aurreragotik aterako dira. Horrez gain, Jenson Buttonek eta Maldonadok ere kalte egin diezaiokete, puntuak kentzeko egoeran baitira. Beste gidari arrriskutsu batzuk atzean utzi zituen Alonsok. Mark Webber ez km Itzuliak PILOTA › Irujo-Zabaletak nagusitasunez irabazi zioten Olaizola II.a-Beroizi Logroñon (Espainia), sanmateoetako Ardoaren Desafioan (12-22). Gaur amaituko da pilota feria, binakako finalarekin. Etxeko bikotea, Titin III.a-Merino II.a, eta Berasaluze VIII.a-Albisu izango dira aurrez aurre (17:00, ETB1). 61 Bihurg. 23 Marina Bay 2011ko podiuma Antena3 14:00 TF1 14:00 Pole errekorra 1. Sebastian Vettel Red Bull 1.44,801 2. Jenson Button McLaren Lasterketako errekorra F. Massa 3. Mark Webber Red Bull 1.45,599 K. Raikkonen Ferrari 2008 Ferrari 2008 Txapelketa Gidariak Puntuak Eskuderiak Puntuak 1. Fernando Alonso Ferrari 179 1. Red Bull 179 2. Lewis Hamilton McLaren 142 2. McLaren 142 3. Kimi Raikkonen Lotus 141 3. Ferrari 141 Zuazok eta Itxakok galdu egin dute ‘Pole’-a Gidariak 1. Lewis Hamilton Irujo, pilota jotzen. L. JAUREGIALTZO / ARP Denbora 1.46,362 Gidariak 0,854 ra 0,879 ra 2. Pastor Maldonado 0,442 ra 6. Paul di Resta 3. Sebastian Vettel 0,543 ra 7. Mark Webber 4. Jenson Button 0,577 ra 8. Romain Grosjean zen eroso aritu eta denbora dezente galdu zuen. Kimi Raikkonenentzat are saio okerragoa izan zen. Alonsoren arreta ez da aurreko postuetan bakarrik egongo. Atzetik dituenak ez baitira lasai egoteko modukoak. Raikkonen bera urruti du, baina pneumatiko sorta gehiago ditu eskuragarri. Lotus autoa lasterketan nabarmentzen da bereziki eta Singapurren ohi baino geldialdi gehiago beharrezko izango direnez, finlandiarra baztertzea ausartegia da. Alonsoren lerro berean Paul di Resta dago, ia espainiarraren denbora berean. Ferrarikoa ez dago inguru erosoan, eta taldekidearen laguntza izango ez duenez, kaltea gutxitzea izango du xede. Denbora 5. Fernando Alonso 1,113 ra 1,426 ra Ostiraleko eta larunbateko saio guztien ondoren Vettel eta Hamilton beste guztien gainetik daude. Gauzak normal joanez gero, bi hauek izango dira podiumeko lehen bi mailatan. Alonso gehienez hirugarren izan daiteke, eta horixe izango omen du helburu. Ohikoa da segurtasun autoaren pistaratzea Singapurren, eta gogoan izango dute askok horri esker irabazi zuela Alonsok lehen aldiz bertan. Denborari dagokionez, urteko lasterketa luzeena da, bi orduen mugara iritsiz. Urteko bigarren lasterketa mantsoena da batez besteko abiadura aintzat hartuta, eta berotasun hezeak oso gogorra bilakatuko du lasterketa. ESKUBALOIA › Zuazok eta Itxakok partida bat irabazi ezinik jarraitzen dute. Atzo galdu egin zuten biek ABF ligako hirugarren jardunaldian: bizkaitarrek, 33-34, Valentziaren aurka, eta nafarrek, 22-29, Casteldefellsen aurka. Zuazok puntu bakarra lortu du lehen hiru partidetan, eta Itxakok, bat bera ere ez. Anaitasuna Atletico Madrilen pistan ariko da ESKUBALOIA › Helvetia Anaitasunak Atletico Madrili egingo dio bisita gaur, Asobal ligako hirugarren jardunaldian (12:00, Teledeporte). Iruñeko taldeak ez du oraindik punturik bildu, Bartzelona eta Ademarren aurka galdu baitu. Egundoko ezusterik ezean, gaur ere esku hutsik itzuliko da etxera, Espainiako taldea liga irabazteko bi faboritoetako bat baita —Bartzelona da bestea—. 2012ko irailaren 23a, igandea D berria 31 ‹Agenda Ekitaldiak Zure ekitaldia BERRIAn agertzea nahi baduzu: www.berria.info/zerbitzuak/agenda/bidali/ Musika pAlegia. Alegiako Txintxarri abesbatzak Euskaldun meza abestuko du. Gaur, 11:15ean, Juan Bataiatzailea Deunaren elizan. pArrasate. IV. Kulturate Akustikoa: Igor Arzuaga & Luis Vil. Gaur, 20:00etan, Kulturaten. pBasauri. Iñaki Plaza (20 Hatz Proiekt). Gaur, 20:00etan, San Migel auzoan. pBilbo. Murrunmaldiak-entzunaldiak. Gaur, 17:00etan, Larraskito klubean. pBilbo. El Cahivache orkestra milongeroa. Gaur, 18:00etan, Campos Eliseos antzokian. pBilbo. Galea orkestra. Gaur, 18:30ean, La Casillan. pDonostia. Mikro irekia. Gaur, 20:00etan, Doka Kafe Antzokian. pDonostia. The Cynics. Gaur, 20:00etan, Le Bukowskin. pElgoibar. Udal musika bandaren kontzertua. Gaur, 12:30ean, Antzokian. pElgoibar. Pinos de Roma, The Millenium Song, La del Manojo de Rosas, Katituska, Cloudburst eta Lord Tullamore. Gaur, 12:30ean, Herriko antzokian. pGasteiz. Cave. Gaur, 20:30ean, Ibu Hotsen. Antzerkia pAiara. Bazen Behin Clown: Maria Macozzi. Gaur, 17:00etan, Arespalditzako Udaletxeko aretoan. pBeasain. Tatxin Tatxan...eta jarri dantzan. Gaur, 18:00etan, Arana-Bideluze auzoan. pBergara. Bertsoklown final nagusia: Jokin Uranga, Iñaki Gurrutxaga eta Iñigo Izagirre. Gaur, 17:30ean, gaztetxean. pBilbo. Bits, Triciclerekin. Gaur, 18:30ean, Arriaga antzokian. pDurango. Kanpoaldea toki bat da. 1-4 urtekoentzako antzerkia. Gaur, 12:00etan, San Agustin kulturgunean. pOlatzagutia. Urrun erreinua, El Tendereterekin. Gaur, 17:00etan, kultur etxean. Bertsolaritza pBaztan. Xalbador, bat-bateko mirakulua emanaldia. Gaur, 19:00etan, Arizkunenea kultur etxean. pLazkao. Bertso afaria. Asteazkenean, 20:00etan, Maizpiden. pMungia. Jaiak. Bertso bazkaria. Gaur, 15:00etan. Hitzaldiak pArrasate. Lorea Agirreren hitzaldia: Nor izateko. 4 begiratu euskararen norabideari zikloaren barruan. Asteartean, 19:00etan, Kulturateko Jokin Zaitegi aretoan. pBergara. Adimen ezintasuna, zertan aldatu da, zertan aldatzen ari den. Hizlaria: Paul Zubillaga. Asteazkenean, 19:00etan, Irizar jauregian. pDonostia. ¿En qué eres buena/o? Descubre tus fortalezas personales. Asteartean, 18:00etan, Lugaritz kultur etxean. pDonostia. Euskara: Kontakizuna eta etorkizuna. Asteartean, 19:00etan, Doctor Camino liburutegian (Abuztuak 31 kalea). pElgoibar. Alzheimerrarekin batera bizi hitzaldia. Asteartean, 18:00etan, kultur etxeko hitzaldi gelan. pGasteiz. Gelditzeko arrazoiak, fracking-aren inguruko hitzaldiak. Bihar, 19:00etan, Ariznabarra gizarte etxean. pGasteiz. Gelditzeko arrazoiak, fracking-aren inguruko hitzaldiak. Asteartean, 19:00etan, Abetxukuko gizarte etxean. pOlatzagutia. Hablar por hablar, Aurelio Monreal. Bihar, 20:00etan, kultur etxean. pOlatzagutia. Palestina: pasado y presente de la ocupación. Asteartean, 20:00etan, kultur etxean. pZarautz. Gurasogintzan hobetzen joateko klabeak. Bihar, 15:00etan, Zuberoa kalea, 22n. pZarautz. Uxue Alberdiren Aulki-jokoa liburuari buruzko solasaldia. Bihar, 18:30ean, Sanz Enean. Bihar,jaialdiaren lehen egunean, Sua erakutsiko dute,auzolanean grabaturiko film bat. ENEKO ARITZAREN LAGUNAK ELKARTEA Zinemaldi alternatiboa Donostiako Kortxoenea gaztetxean, film ugari emango dituzte bihartik aurrera, eta film laburren lehiaketa egingo dute Erredakzioa Donostiako Kortxoenea gaztetxean (Gros) urtero antolatzen dute zinema jaialdi alternatiboa, Donostian alfonbra gorriak nagusi diren garaian. Euskal zinemagintzako hainbat pertsona ezagunen laguntza izan dute aurreko emanaldietan; besteak beste, Klara Badiola eta Martxelo Rubio aktoreena, Juanba Berasategi animazio zinemaren zuzendariarena eta Fermin Muguruza musikari eta zinemagilearena. Aurten, zinema emanaldiez gain, film laburren lehiaketa antolatu dute. Bihar, astelehena, Sua filma erakutsiko dute, eta, gero, solasaldia egingo dute lanaren egileekin. Asteartean, Ziztadak dokumentala izango da, eta, ondoren, solasaldia Sabino Ormazabalekin. Asteazkenerako ez dute emanaldirik antolatu, greba orokorrarekin bat egiteko. Ostegunean, Segoviako Ihesa filma emango dute. Gero, eztabai- da egingo dute Eneko Olasagasti zinemagilearekin eta ihesaldian parte hartu zuen frankismoko preso ohi batekin. Irailaren 28an, ostiralean, Donostiako Piraten dokumentala aurkeztuko dute, eta Madrilgo Kofradia Naval de Vallekaseko jai herrikoien inguruko lana erakutsiko dute. Larunbatean, film laburren rally txapelketa egingo dute, eta 20 segundoko film lehiaketa. ZINEMA pNoiz. Bihartik 29ra arte, 19:00etan. pNon. Kortxoenean, Donostian. Dantza pErrenteria. Oroitzen naiz dantza ikuskizuna. Gaur, 19:00etan, Errenteria Hiria kulturgunean. Ikus-entzun pBergara. Sua. Asteazkenean, 20:00etan, Zabalotegi aretoan. pDonostia. Sua filmaren emanaldia. Bihar, 19:00etan, Kortxoenea gaztetxean. Indianoene kalean. pDonostia. Ziztadak dokumentala. Asteartean, 19:00etan, Kortxoenea gaztetxean. pElgoibar. Ipuin kontalaria: Lupe Lekuona. Asteazkenean, 17:00etan, Gotzon Garate udal liburutegian. pGernika-Lumo. Irrien lagunak klubaren eguna. Gaur, 10:00etan, plazan. pPortugalete. Dantzateke haur berbena. Gaur, 19:00etan, Solar plazan. pUsurbil. Kantu jira, kalez kale. Asteartean, 18:30ean, Udarregi ikastolan. Bestelakoak pBusturia. Eguzki behaketa. Gaur, 11:30ean, Madariaga dorretxean. Eguzkia gori-gori ikusteko Bizkaiko Astronomia Elkarteak eguzki behaketa egingo du Biodibertsitate Zentroan, Busturian Erredakzioa Euskadiko Biodibertsitate Zentroaren eta Bizkaiko Astronomia Elkartearen artean eguzkia behatzeko saio bat antolatu dute, gaurko. Busturiko Madariaga dorretxearen kanpoaldean egingo dute, eguerdi aldera. Saioa hitzaldi batekin hasiko da —20-30 minutukoa—. Eguzkiaren inguruko oinarrizko kontzeptuak azalduko dituzte, eta behaketan ikusiko dena ulertzeko informazioa emango dute. Gainera, parte hartzaileek galderak egiteko aukera izango dute, zalantzak uxatzeko. Behaketa 12:00 inguruan hasiko da. Bizkaiko Astronomia Elkarteak eguzkiaren orbanak ikusteko argi zurizko teleskopio- Eguzki behaketa bat, Bilboko Etxebarria parkean. BERRIA ak jarriko ditu lanean. Iragazkiak dituzte gailu horiek: eguzkitik ateratako materia multzoak ikusteko hidrogeno alfa filtroa tartean. Behaketa egiteko, gutxienez lau teleskopio jarriko dituzte. Eguzkia Lurretik hurbilen dagoen izarra da, eta gure zeruko objekturik argiena. 150.000.000 kilometrora dago, eta zortzi minutu behar ditu han sorturiko argiak geuregana heltzeko. Eguzkia bi garaitan soilik beha daiteke begi bistaz, arriskurik gabe: zerumugatik hurbil dagoenean eta erabateko eguzki eklipseetan. Jardunaldia 14:00 aldera bukatuko da. Doan da, baina parte hartzeko beharrezkoa da aurretik izena ematea: 94-687 04 02 edo [email protected]. EGUZKI BEHAKETA pNoiz. Gaur, 11:30ean. pNon. Busturiko (Bizkaia) Madariaga dorrean. 32 berria 2012ko irailaren 23a,igandea Agenda › b Eguraldia JON ALBISU Joera Bihar t° t° Asteartea, 25 t° Itsasoa pItsasoko egoera. Lehenengo 20 miliatan, hego-mendebaldeko haizea iritsiko da, 4ko indarrarekin, eta itsaskia eragingo du, aldika, eta, bereziki iparrean, 5eko ufadak sortuko ditu. pOlatuak. Metro batekoak. t° Asteazkena, 26 Osteguna, 27 p Baiona 21/34 p Bakio 20/29 p Donostia 21/27 p p Bilbo 21/29 p Donibane Garazi 17/33 Eibar 20/28 Zeru hodeitsua eta euria pZerua. Giroa nabarmen aldatuko da. Goizetik, zeru hodeitsua izanen da, eta, tarteka, zaparradak botako ditu, batez ere, ipar isurian eta mendialdean; barnealdean, euri gutxiago eginen du, eta ostarteak irekiko dira. Arratsalderako, zerua garbituz joango da Euskal Herri osoan barrena. pHaizea. Mendebaldekoa. pTenperatura. Behera. Beroenak, ipar isurialdean eta mendi inguruetan, 20 eta 24 gradu artekoak izango dira; barnealdean, berriz, beroenak, 20 eta 30 gradu artean ibiliko dira. p p p Leitza 19/26 Arrasate 18/27 Amurrio 20/29 Maule 18/34 p p Balmaseda 21/29 p Abaurregaina 18/27 p p p Gasteiz 17/29 Agurain 16/27 Gaur t° Arratserako zaparradak pZerua. Egunsentiaz geroztik, lanbroa eta behe lainoa agertuko dira betiko tokietan, baina azkar etorriko da aldaketa. Ostarteak nagusituko dira Euskal Herri osoan. Arratsalderako, zaparradak bota ditzake han-hemenka; eta ilunabarrean, batez ere mendi inguruetan, ekaitzak joko du . b Iruñea 20/30 p p Tafalla 19/31 Guardia 18/29 pHaizea. Hego-mendebaldeko haizea. pTenperatura. Berdin. Beroenak, iparrean, 24 eta 29 gradu artekoak izango dira; barnealdean, ordea, 24 eta 34 gradu artekoak. p Tutera 18/32 Itsasaldiak ORDUA Itsasbehera 04:32 1.61 Itsasgora 11:03 3.52 Itsasbehera 17:18 1.53 Itsasgora --:-- --.-- METROAK Isobara mapa Eguzkia S0RTU 08:04 Ilargia GORDE 20:10 EGUNA Ilbete Irailaren 30a, igandea Ilbehera Urriaren 8a, astelehena Ilberri Urriaren 15a, astelehena Ilgora Urriaren 22a, astelehena Hitz-jokoak G Zenbaki kateatuak G Sudokua 4 3 9 8 5 4 2 1 7 1 4 8 9 5 6 1 1 9 1 2 9x9-ko laukian hutsik dauden gelaxkak bete behar dituzu, 1etik 9ra bitarteko zenbakiak idatziz, eta kontuan izanik zenbaki bakar bat ere ez dela bi aldiz azaltzen errenkada eta zutabe berean, ezta dagokion 3x3-ko laukian ere. 6 5 7 2 8 5 6 2 3 G Goitibehera G Atzoko erantzunak 1 2 3 4 5 9 zenbaki 162807543 716098215 927381546 7 zenbaki 1829546 2013459 2769310 3901248 4579821 4736012 5291843 6321947 7682395 8072139 8107324 9381382 6 zenbaki 175409 203895 380952 461897 503646 516379 645123 782910 795120 817624 923781 927038 5 zenbaki 09657 19750 21537 27934 30744 38169 43915 49328 52810 53749 62987 65382 70626 74182 78913 79165 87910 91405 96012 96419 4 zenbaki 0173 0817 1534 1782 1839 2096 2879 4321 5267 6215 7056 8360 3 zenbaki 120 192 265 272 389 415 469 594 642 694 730 763 821 2 zenbaki 32 54 77 95 6 7 8 9 Goiti eta beheiti letra bat gutxiago edo gehiago du asmatu beharreko hitzak. 1. Musika tresna, perkusioaren familiakoa. 2. Angolako portua eta hiriburua. 3. Lanaren bidez zerbait prestatu edo egokitu. 4. Hareazko meta handia. 5. Nauka. 6. Baneuka. 7. Bustialdi. 8. Bikoitza. 9. Samurrak, ez gogorrak. 6 1 9 4 5 2 7 8 3 2 3 7 1 8 9 6 4 5 5 8 4 7 3 6 9 2 1 4 6 1 3 7 8 5 9 2 8 2 5 6 9 1 3 7 4 9 7 3 5 2 4 8 1 6 3 9 2 8 4 5 1 6 7 7 4 6 9 1 3 2 5 8 1 5 8 2 6 7 4 3 9 Goitibehera: 1. Baloiak. 2. Alboka. 3. Bloka. 4. Bola. 5. LAB. 6. Bela. 7. Belar. 8. Arbela. 9. Halaber. 2012ko irailaren 23a, igandea berria 33 ‹ Agenda 1 Amor bajo el espino blanco El nombre Headhunters Las aventuras de Tadeo Jones Matalos suavemente Total recall (Desafio total) Aretoak 17:15 20:00 17:30 20:10 20:30 16:30 18:30 17:30 20:10 17:15 20:00 22:30 22:30 22:30 22:30 22:30 D GOLEM LA MOREA D YELMO MEGAPARK Araba GASTEIZ D FLORIDA San Prudentzio,22 (945-231940).Ikuslearen eguna: asteazkena. A Roma con amor 12:00 18:00 20:15 22:30 Amor bajo el espino blanco 20:15 22:30 Brave: Indomable 12:00 16:30 18:15 Camera obscura 20:15 El amigo de mi hermana 18:00 20:15 22:30 El nombre 18:00 20:15 22:30 Holmes & Watson.Madrid Days 20:00 Las aventuras de Tadeo Jones 12:00 16:45 18:30 Shanghai 20:15 22:30 Total recall (Desafio total) 17:00 22:30 Una botella en el mar de Gaza 17:30 22:30 D GURIDI San Prudentzio,6 (945-231940).Ikuslearen eguna: asteazkena. Ez dago emanaldirik. A Roma con amor 15:30 Abraham Lincoln: Cazador de vampiros Atrapados en Chernobil 16:40 Brave: Indomable Desafio total 16:15 21:30 21:00 17:30 19:30 18:30 20:30 18:00 20:10 18:15 20:20 22:25 18:00 D IBAIGANE Ez dago emanaldirik. 17:45 20:00 22:15 20:15 18:25 20:25 22:25 18:00 22:40 21:40 (948-222333).Ikuslearen eguna: asteazkena. Café de Flore El amigo de mi hermana El irlandés La delicadeza The deep blue sea Una botella en el mar de Gaza A Roma con amor, Woody Allenek zuzendutako filma. BERRIA D SOCIAL ANTZOKIA Brave: Indomable Headhunters D TRUEBA D BERMEO. Nestor Basterretxea. D DERIO. Gurea aretoa. Piratas 17:00 Sin rastro 19:30 D DURANGO. Zugaza. Los tres chiflados 17:00 Mátalos suavemente 19:30 22:30 18:10 20:10 22:10 18:00 17:40 19:50 18:20 20:30 22:40 22:15 17:30 20:00 22:30 Abraham Lincoln: Cazador de vampiros 20:00 Abraham Lincoln: Cazador de vampiros 3D 22:00 Brave: Indomable 17:50 Brave: Indomable 3D 15:40 Contrarreloj 16:15 18:15 20:15 22:15 Don Gato y su pandilla 16:00 Dredd 22:10 El gato con botas 16:00 El legado de Bourne 22:20 La posesion 17:45 19:45 21:45 Las aventuras de Tadeo Jones 15:30 17:30 19:30 Las aventuras de Tadeo Jones 3D 16:30 18:30 20:30 Los cachorros 16:00 Los mercenarios 2 20:10 Los Muppets 16:00 Madagascar 3 18:20 Step up revolution 18:10 Silencio en la nieve 16:00 18:00 20:00 22:00 Sin frenos 16:00 18:00 20:00 22:00 Step up revolution 3D 16:10 Ted 20:20 22:30 Todos tenemos un plan 22:15 Total recall (Desafio total) 17:00 19:30 22:00 Donostiako Zinemaldia. D ANDOAIN. Bastero. Dragoi ehiztaria 19:30 D ARRASATE. Amaia antzokia. Las aventuras de Tadeo Jones (3D) 17:00 Contrarreloj 19:30 22:30 D AZKOITIA. Baztartxo. Piratas 17:15 D GERNIKA-LUMO. Lizeo antzokia. El irlandés 19:30 22:00 El irlandés 19:00 22:00 Bizkaia BILBO D COLISEO CINESA ZUBIARTE Leizaola Lehendakariaren kalea,Ikuslearen eguna: astelehena. 16:00 16:00 16:00 16:00 16:00 18:15 20:30 22:45 18:00 20:00 22:00 18:00 20:00 22:00 18:00 20:00 20:20 16:00 18:10 22:20 22:30 16:00 18:10 22:30 20:20 22:30 18:10 22:00 16:30 19:15 22:00 D GOLEM ALHONDIGA (94-6070767). 17:15 20:00 17:15 20:00 20:30 17:30 20:10 20:00 16:30 18:30 16:30 18:30 20:30 17:15 17:00 19:45 17:15 20:10 22:30 22:30 22:30 22:30 22:30 22:30 22:30 22:30 D COLISEO D LAUREN GETXO Ikuslearen eguna: astelehena. Arriluze z/g (94-4310310).Ikuslearen eguna: asteazkena. Elefante blanco Piratas 3D Qué esperar cuando estás esperando Ted 16:00 18:10 20:20 22:30 16:30 19:00 22:00 16:20 18:20 20:20 22:20 20:00 22:15 18:10 20:20 22:30 16:30 18:30 16:15 18:15 20:30 22:30 16:00 D IGORRE. Lasarte aretoa. Madagascar 3 17:00 Moonrise Kingdom 19:30 LEIOA D CINESA ARTEA Artea merkataritza gunea (902-333 231).Ikuslearen eguna: asteazkena. A Roma con amor 16:00 Abraham Lincoln: Cazador de vampiros Atrapados en Chernobil 16:15 Brave: Indomable 16:00 Contrarreloj 16:30 El nombre Las aventuras de Tadeo Jones 16:00 Las aventuras de Tadeo Jones (3D) Madagascar 3 16:00 Matalos suavemente 16:00 Step up revolution Ted The possession 16:15 Todos tenemos un plan Total recall (Desafio total) 16:30 17:30 19:45 17:30 19:45 17:30 20:00 20:00 17:30 19:45 17:30 17:30 20:00 17:30 20:00 22:15 22:15 22:15 22:15 22:15 22:15 22:15 18:15 20:30 22:45 22:30 18:15 20:15 22:15 18:15 18:30 20:30 22:30 18:40 20:20 18:00 20:00 22:00 18:00 20:00 22:15 18:15 20:15 22:30 20:30 22:30 19:15 22:00 D BALLONTI Brave: Indomable Cazador de vampiros La posesion Matalos suavemente Tadeo Jones Todos tenemos un plan Total recall (Desafio total) 16:15 18:10 16:30 16:20 16:10 16:00 16:00 20:10 22:20 18:30 20:25 22:15 18:20 20:15 22:10 18:00 20:00 22:00 18:10 20:20 22:30 18:10 20:20 22:30 D ZALLA. Zalla antzokia. Piratas 17:30 El cazador de dragones 20:00 Abraham Lincoln: Cazador de ... Brave: Indomable Dredd Eternamente comprometidos Las aventuras de Tadeo Jones Los mercenarios 2 Ted The possession Total recall (Desafio total) 15:45 18:00 20:10 22:30 16:00 18:00 20:15 22:30 16:20 19:30 16:00 18:00 20:15 22:30 22:30 16:00 18:10 20:15 22:30 16:15 19:15 22:20 D OCINE TXINGUDI 20:30 22:45 18:00 18:15 20:15 22:15 20:00 22:30 18:30 20:30 DONOSTIA Arraindegi eraikina (943-421371). Atrapados en Chernobil Brave: Indomable Contrarreloj Desafio total Desmadre de padre El legado de Bourne Las aventuras de Tadeo Jones Los Mercenarios Madagascar 3 Matalos suavemente Shanghai Step up revolution Ted The possession 16:30 16:15 16:00 16:00 16:00 18:30 20:30 22:30 18:15 18:00 20:00 22:15 18:15 20:30 22:45 18:15 22:15 16:00 18:00 20:00 20:30 22:45 16:20 16:00 18:00 20:00 22:15 18:15 20:15 22:30 18:30 20:30 22:45 16:10 20:15 22:30 D PRINCIPE San Joan,10 (943-421247).Ikuslearen eguna: asteazkena. Donostiako Zinemaldia. 19:45 22:15 16:30 22:15 22:15 22:15 19:45 18:00 20:00 16:30 19:45 20:00 16:00 18:00 20:00 16:00 LIZARRA D GOLEM LOS LLANOS Las aventuras de Tadeo Jones Las chicas de la 6ª planta Los mercenarios 2 Ted 22:00 16:00 18:00 20:00 22:15 22:30 22:30 22:30 22:30 22:30 17:30 22:00 17:30 20:00 19:30 22:00 19:30 22:30 17:30 17:30 19:45 22:00 18:00 18:00 20:30 20:30 18:00 20:30 TUTERA 14:30 18:45 16:45 Alyah Des hommes sans loi Gangs of Wasseypur Quelques heures de printemps The we and the i 14:45 20:45 18:30 16:30 14:30 20:45 20:15 18:45 16:30 ANGELU D MONCINE Camille Redouble Ce que le jour doit à la nuit Des hommes sans loi Jason Bourne: l’heritage Le Guetteur Les saveurs du palais Rebelle Sammy 2 The Expendables 2 Voisins du troisième type 11:00 14:00 16:30 11:00 16:30 14:00 16:30 11:00 14:00 16:30 11:00 11:00 11:00 11:00 19:30 22:00 20:00 19:30 22:00 19:30 22:00 18:00 22:00 14:00 16:00 18:00 20:00 22:00 14:00 18:00 16:00 14:00 14:00 16:00 20:00 DONIBANE LOHIZUNE D LE SELECT Alyah Camille Redouble Ce que le jour doit à la nuit Jason Bourne: l’heritage Laurence Anyways Les saveurs du palais Monsieur Lazhar Quelques heures de printemps Robot & Frank (JBA) Voisins du troisième type 17:15 14:30 19:30 19:30 14:30 19:30 17:15 19:30 17:15 17:15 14:45 14:45 A coeur ouvert 21:00 18:00 20:00 D HENDAIA. My best men 15:00 360 (JBA) 17:00 22:15 22:30 18:15 18:15 20:30 22:45 D TOLOSA. Leidor. Brave: Indomable 22:15 22:00 16:00 18:00 D HAZPARNE. Sammy 2 17:00 D OÑATI. Herri antzokia. 17:00 La felicidad nunca viene sola 19:30 USURBIL Abraham Lincoln: Cazador de vampiros Atrapados en Chernobil 16:00 Brave: Indomable 16:00 Contrarreloj 16:00 Desafio total 16:00 Dredd Las aventuras de Tadeo Jones 16:00 Matalos suavemente 16:00 Step up revolution 16:00 Ted The possession 16:00 16:30 18:00 20:00 22:00 Urbil merkataritza gunea (943-221622). Gipuzkoa D LA BRETXA 20:30 18:15 20:30 22:45 18:15 20:30 22:45 20:00 22:00 Mendibil merkataritza gunea (943-630223).Ikuslearen eguna: osteguna. D CINEBOX URBIL Donostiako Zinemaldia. 18:15 20:30 22:45 22:00 18:15 22:45 D CINEBOX MENDIBIL Elefante blanco 19:30 22:15 A Roma con amor 16:00 Abraham Lincoln: Cazador ... 16:00 Atrapados en Chernobil 16:00 Brave: Indomable Contrarreloj 16:00 Desmadre de padre 16:00 Dredd 16:15 El legado de Bourne El nombre Las aventuras de Tadeo Jones 16:00 Las aventuras de Tadeo Jones (3D) Los mercenarios 2 Madagascar 3 16:00 Matalos suavemente 16:00 Prometheus Step up revolution 16:00 Step up revolution 3D 16:45 Shanghai Ted 16:00 The possession 16:00 Total recall (Desafio total) 16:15 19:00 18:00 20:00 22:00 17:00 19:00 18:15 20:30 22:45 IRUN (94-4839244).Ikuslearen eguna: asteazkena. (943-001200).Ikuslearen eguna: astelehena. 22:45 22:45 22:45 22:00 17:30 20:00 22:45 19:50 22:30 17:30 17:00 19:45 22:30 17:30 20:00 17:15 19:45 22:35 17:30 20:00 22:45 22:30 D ORDIZIA. Herri antzokia. Brave: Indomable 16:45 D COLISEO CINESA MAX OCIO 22:45 22:45 22:45 A Contrareloj (Digital) Abraham Lincoln: Cazador de vampiros Brave: Indomable Desafio total La posesión: el origen del mal Las aventuras de Tadeo Jones Los mercenarios 2 Shanghai Ted (05559-555298). D SERANTES Kareaga kalea z/g (94-4310310).Ikuslearen eguna: astelehena. 18:15 20:30 18:15 20:30 18:15 20:30 18:30 18:15 20:30 18:15 20:30 D L’AUTRE CINEMA El legado de Bourne 19:30 22:30 17:30 20:00 22:30 17:30 20:00 22:30 17:15 19:45 22:15 Brave: Indomable Camera obscura Dredd El legado de Bourne Holmes & Watson.Madrid Days Piratas Ted D L’ATALANTE SANTURTZI D ANTIGUO BERRI BARAKALDO 22:30 22:30 (05559-557363). D NIESSEN ZINEMAK A.L.Cazador de vampiros Brave: Indomable 16:00 Contrarreloj 16:15 El legado de Bourne Eternamente comprometidos Las aventuras de Tadeo Jones Las aventuras de Tadeo Jones (3D) 16:30 Los mercenarios 2 Madagascar 3 16:10 Somos la Noche 16:00 Ted The possession Todos tenemos un plan 16:00 Total recall (Desafio total) 16:00 PORTUGALETE (948-245400).Ikuslearen eguna: astelehena. (943-345291). Todos tenemos un plan 18:00 20:00 Desafio total 19:00 D SAIDE OLITE D CGR CENTRE (0559-599090). Camille Redouble Cherchez Hortense (943-635441).Ikuslearen eguna: astelehena. D ONDARROA. Bide Onera. Lorax 16:30 17:00 20:00 17:00 17:00 20:00 20:00 ERRENTERIA D LEKEITIO. Ikusgarri. Piratas Ted Total recall (Desafio total) D MULTICINES Eskutza kalea,13 (94-4310310).Ikuslearen eguna: astelehena. A Roma con amor Camera obscura El nombre Grupo 7 Headhunters Moonrise Kingdom Sólo es el principio (JBA) The deep blue sea Una vida nueva (JBA) GETXO 17:30 20:00 17:30 20:00 17:30 20:00 17:30 20:00 17:30 20:00 BAIONA Camille Redouble 11:15 14:00 Clochette et le secret de fees 3D11:15 Des hommes sans loi 11:15 14:00 Expendables 2 Jason Bourne: l’heritage 11:00 13:45 Le Guetteur Les saveurs du palais 11:15 14:00 L´âge de glace 4 3D 11:15 14:00 Rebelle 2D Rebelle 3D 14:00 Sammy 2 3D 11:15 14:00 The Dark Knight Rises Voisins du troisième type Ice Age 4 3D 17:00 Prometheus 3D 19:30 D GALDAKAO. Torrezabal. A Roma con amor Amor bajo el espino blanco Contrarreloj Desafio total Headhunter Las aventuras de Tadeo Jones Moonrise Kingdom Shanghai Todos tenemos un plan A Roma con amor Las aventuras de Tadeo Jones Matalos suavemente Shanghai Total recall (Desafio total) Lapurdi S.Esnaola,10 (943-271391).Ikuslearen eguna: asteartea. EIBAR D YELMO GORBEIA 3D Gorbeia merkataritza gunea (945-460623).Ikuslearen eguna: asteazkena. 22:30 22:30 22:30 (948-245400).Ikuslearen eguna: astelehena. 20:00 21:00 22:30 19:45 16:30 18:30 20:30 17:15 20:30 16:30 18:30 16:30 18:30 20:30 16:30 18:30 20:30 D SAIDE CARLOS III 17:30 Abraham Lincoln: Cazador de vampiros 19:00 21:30 18:40 20:40 17:40 19:40 17:15 20:00 22:30 17:15 18:30 20:30 22:30 18:30 18:30 20:30 22:30 22:30 20:00 22:30 18:30 20:30 22:30 20:30 22:30 18:30 18:30 20:30 22:30 18:30 20:30 17:15 20:00 22:30 20:30 22:30 18:30 20:30 22:30 17:15 20:00 22:30 D GOLEM YAMAGUCHI 18:00 20:00 22:00 22:20 20:00 22:00 BASAURI D YELMO BOULEVARD A Roma con amor 15:30 Abraham Lincoln: Cazador de vampiros Atrapados en Chernobil 16:25 Brave: Indomable 15:50 Dredd El legado de Bourne Ice Age 4 16:00 John Carter Las aventuras de Tadeo Jones 16:40 Las aventuras de Tadeo Jones (3D) 15:40 Los mercenarios 2 Madagascar 3 16:00 Matalos suavemente 16:10 Prometheus Step up revolution 15:30 Ted The possession Todos tenemos un plan Total recall (Desafio total) A Roma con amor Amor bajo el espino blanco El amigo de mi hermana El nombre Headhunters Las aventuras de Tadeo Jones Matalos suavemente Todos tenemos un plan Total recall (Desafio total) Una botella en el mar de Gaza A Roma con amor Abraham Lincoln: Cazador de vampiros Atrapados en Chernobil 16:30 Brave: Indomable 16:30 Contrarreloj 16:30 Dredd El legado de Bourne Las aventuras de Tadeo Jones 16:30 Los mercenarios 2 Madagascar 3 16:30 Matalos suavemente 16:30 Step up revolution 16:30 Somos la Noche Ted The possession 16:30 Total recall (Desafio total) 17:50 20:10 22:30 22:30 18:30 20:20 22:10 17:55 17:30 18:45 20:00 21:15 22:30 El legado de Bourne John Carter Las aventuras de Tadeo Jones 15:30 Las aventuras de Tadeo Jones (3D) 16:30 Los cachorros 16:00 Los mercenarios 2 Los Muppets 16:00 Matalos suavemente 16:15 Prometheus Step up revolution 15:50 Sin frenos 16:00 Ted The possession Todos tenemos un plan Boulevard merkataritza gunea (902-221622).Ikuslearen eguna: osteguna. A Roma con amor Atrapados en Chernobil Brave: Indomable Contrarreloj Las aventuras de Tadeo Jones Los Mercenarios Matalos suavemente Step up revolution Ted The possession Total recall (Desafio total) (948-222333).Ikuslearen eguna: astelehena. Erribera etorb.(94-4181672).Ikuslearen eguna: astelehena eta asteazkena. 20:30 22:45 18:00 20:00 22:00 18:00 18:00 20:00 22:00 19:00 22:00 22:00 18:00 20:00 18:15 20:30 22:45 18:15 20:00 22:15 18:15 20:30 22:45 D KANBO. Aiglon. Rebelle 3D 15:00 MIARRITZE 17:45 18:45 17:25 21:45 22:15 21:15 A Roma con amor A Roma con amor 16:00 Atrapados en Chernobil 16:20 Brave: Indomable 16:10 Contrarreloj 16:20 Dredd 16:15 El legado de Bourne La posesion 16:15 Las aventuras de Tadeo Jones 16:00 Las aventuras de Tadeo Jones (3D) 16:30 Matalos suavemente 16:15 Somos la Noche 16:20 Step up revolution Ted 16:10 Todos tenemos un plan Total recall (Desafio total) 16:30 18:10 20:20 22:30 18:20 20:20 22:20 18:10 18:20 20:20 22:20 18:15 20:00 22:30 18:15 20:15 22:15 18:00 20:00 22:00 18:30 18:15 20:15 22:15 18:20 20:20 22:20 20:30 22:30 18:10 20:10 22:10 20:15 22:30 19:30 22:10 D LAS CAÑAS A Roma con amor Abraham Lincoln: Cazador ... Brave: Indomable Dredd El irlandés El legado de Bourne La posesión: el origen del mal Los Mercenarios Prometheus Ted Total recall 16:00 18:05 20:25 22:45 16:00 18:00 16:10 18:15 20:25 16:15 18:10 20:15 22:30 22:35 17:00 19:45 22:30 16:15 18:15 20:15 22:30 16:00 18:10 20:30 22:45 20:10 22:45 16:00 18:10 20:30 22:45 17:00 19:45 22:30 Nafarroa Beherea D DONIBANE GARAZI. Le Vauban. Sammy 2 15:30 Cherchez Hortense 21:00 19:15 20:30 D DONAPALEU. St.Louis. Rebelle 16:00 La nuit d’en face 21:00 Zuberoa D MAULE-LEXTARRE. Baitha. D GOLEM BAIONA (948-222333).Ikuslearen eguna: asteazkena. D ITAROA (902-463269).Ikuslearen eguna: osteguna. 19:45 IRUÑEA Sept up revolution 19:30 UHARTE 17:20 Nafarroa D ZUMAIA. Aita Mari. 20:15 22:15 16:00 18:00 16:30 18:30 20:30 22:30 16:00 18:10 20:20 22:30 16:00 18:30 16:00 16:00 18:10 20:20 22:30 22:00 16:15 16:15 18:15 20:15 22:15 20:30 22:30 16:15 18:00 20:00 20:00 22:00 18:15 20:15 22:15 18:00 VIANA Expendables 2 17:30 D ROYAL Associes contre le crime Broken (JBA) Cherchez Hortense Du vent dans mes mollets 14:00 Killer Joe (JBA) La ferme des animaux La vierge,les coptes et moi (JBA) Marley (JBA) Monsieur Lazhar 14:00 Morente Flamenco y Picasso (JBA) 15:40 Quelques heures de printemps 15:45 Rebelle 15:40 Sammy 2 14:00 Superstar Wrong (JBA) D OCINE A.L.Cazador de vampiros Brave: Indomable Contrarreloj Desafio total Desmadre de padre Dredd El legado de Bourne El nombre Los Mercenarios Madagascar 3 Matalos suavemente Step up revolution Tadeo Jones Ted The possession Todos tenemos un plan 17:15 20:00 22:30 Expendables 2 17:00 L’âge de glace 4 3D 17:00 A coeur ouvert 21:00 Les femmes du bus 678 (JBA) 21:00 34 berria 2012ko irailaren 23a, igandea Agenda › Komunikazioa D Bi topiko eta lagun bat Uhinetatik tiraka Xabier Lasa Topiko bat. Kirol kazetariak topikoz topiko ibiltzen zaizkigu uneoro, egia eztabaidaezinak balira bezala. Horietako batek zera dio: «halako kirol taldea itzuli da lehen mailara, bere historiagatik inoiz utzi behar ez zuenera». COPE-Euskadin Jose Angel Peña (Bilbao), Mauri Idiakez (Donostia) eta Roberto Arrilaga (Gasteiz) kazetariek egunero (15:2016:00) egiten duten kirol saioan entzun dugu hori azkenaldian. Peñak bota zuen, Orio arraun taldea aipatuz. Idiakezek, agudo, errieta egin zion, esanez Oriok iazko denboraldi kaskarrean ostean merezita egin duela aurtengoa bigarren mailan, Realari orain berri gertatutakoa gogora ekarrita. Ez da ohikoa kazetariak kazetaria zuzentzea astelehenean bezala, zuzenean gainera. Kirol kazetaritzaren praktikari bu- ruzko eztabaida txukunak sortzen dira saio horretan, Idiakez zirikatzailea tarteko dela ala irrati bakarrekotzat hartzen gaituzten. Bigarren topikoa. Esklusi- «‘Me ha dicho un amigo’». Javier Muguruzak Itziar ba batekin zetorkigula iragarri zigun Eduardo Garcia kirol kazetariak astelehen gauean, Ganbara saioan. «Fernando Llorentek bolada bateko isiltasuna hautsi eta gurekin hitz egin du». Kontua da ordu batuk lehenago, eguerdian, Athleticeko jokalariaren adierazpenak jarri zizkigula antenan Jose Angel Peñak COPEn. Egiatan ari diren, ez ote dituzten besteenak irakurri edo entzuten, Mendizabal dantzari hondarribiarrak euskaraz egindako prentsa adierazpenak ekarri zituen gogora asteroko bere mintzalditxora (Boulevard, ostirala, 09:45), lagun baten esana aitzakiatzat hartuta. Laboaren Txoria txori abestiarekin lotuta daukan pasadizo bat zuen aipagai Mendizabalek. Bada, dantzari horren zein abestiaren hitzak gaztelerara itzuli egin zizkigun Muguruzak. Allande Boutin q France 3ko kazetaria Frantziako telebista publikoak iragarritako mozketek kezka handia sortu dute Baionako egoitzan. Herenegun greba egin zuten. «Neurrien atzean tokiko telebista sarea desegiteko asmoa dago» Ainhoa Arano Donostia France Euskal Herri iparraldeko albistegiak 20 urte bete dituenean, opari gisa berri gazi-gozoak iritsi dira Baionako ordezkaritzara. Allande Boutin (Vernon, Normandia, 1958) kazetariaren esanetan, kate publikoak iragarritako neurriek kolokan jartzen dute euren eta euskararen etorkizuna. Zertan eragiten dute zehazki FranceTVk hartutako neurriek? Orotara, tokiko 13 kate dira kaltetuak; emisioak eten egingo dira hiru astez, Santu Guztien Egunaren bueltan—urriaren 29tik azaroaren 9ra— eta Eguberrietan — abenduaren 24tik urtarrilaren 1era—. Horien artean dago FR3ko gure albistegia ere: France Euskal Herri. Lantaldean bikote bat mantenduko da, gai bat jorratzeko. Baina guk normalean 5-6 gai lantzen ditugu egunean; laburbilduta bada ere Iparrraldeko informazio nagusiak aipatzeko. Tartean euskarazko gaiak. Ez dago esan beharrik gai bat landuko bada ezingo dela euskarazkoa izan. Galtzaileak, beraz, ikus-en- tzuleak eta euskara izango dira. Azken 20 urteetan mamitzen saiatu garena zapuztu nahi da; horrek sortzen du gure baitan tristezia eta haserrea. Gainera, nola pentsa daiteke berriek oporrak hartzen ahal dituztela? Informazioak ezin du etenik izan; horrek ez du inolako zentzurik. Izan ere, France Euskal Herri albistegia da euskarazko bakarra. Bai, Frantzian ez da besterik, ez kate publikoetan, ez pribatuetan. Albistegi gisa diot; gero badira emanaldiak eta erreportajeak kate pribatuetan. Baina albistegi gisa gu gara bakarrak. Egunean gai bat edo bi egiten ditugu, gaurkotasunaren arabera. Egia da gutxi dela, baina, Iparraldean euskararen presentzia bermatzen dugu kate publikoan. Horrek ere kezkatzen gaitu. Izan ere, pentsatzen ari gara ez ote nahi duten batzuek zerbitzu publikoaren amaiera; iruditzen zaigu hortik doazela gauzak. Kateak, ordea, argudio ekonomikoak erabiltzen ditu. Kinka larrian gaudela ez dago dudarik, edozein arlotan bezala. Ho- BERRIA ri dela eta, langileak prest gaude denbora gutxiago lan egitera edo. Baina albistegiak kentzea ez da batere aterabide ona; onartezina eta ulertezina da, jendeak ahantziko baikaitu hiru astez desagertuz gero. Esaten dute 700.000 euro aurreztuko dituztela. Guk ez dugu ulertzen. Momentu horretan ez baikaude jarduerarik gabe; oporrak hartzera behartzen gaituzte, baina langile batzuek ezin dute oporrik hartu. Uste dugu horren atzetik tokiko telebista ezabatzeko asmo bat egon daitekeela; tokiko telesbisten sarea ez dutela desegingo diote behin eta berriz, baina gu ez gara fio. Adibidez, Frantziako Ikus-entzunezko Kontseiluko presidenteak herenegun esan zuen France TVren arazoa hirugarren katea dela, kate erregionala, alegia. Agerikoa da tokiko kateak begiztatuta gaudela. Audientzia onak izan arren. France Euskal Herri-k, batez beste, 48.000 ikus-entzule inguru ditu egunero. Iparraldean 280.000 biztanle inguru izanen gara orotara. Ikus-entzule horiekin zer gertatuko da? Nekez uler daiteke. Eragile politikoen aldetik ere atxikimendu zabala jaso duzue. Oso sostengu zabala dugu: bat egiten dute gurekin ezkerreko zein eskuineko frantses zinegotziek. Ostiralean irratsaio hori entzun zuen lagun batek adierazi dit haserre jarri zuela Muguruzaren jarrerak. Alegia, Radio Euskadiko entzule erdaldun horri ezin zaizkiola jarri gauzak horren erraz hizkuntzen arloan. Mendizabal Laboa eta beste makina bat sortzaileen euskarazko esan eta idatzi jakingarriak bere jatorrizko bertsioan aurkeztuz gero, aiseago lor daitekeela erdaldun horrengan euskararekiko gogoa piztea. Ordea, dena xehe-xehe eta itzulita emanez gero, berriz ere segituko duela entzule gazteleradun huts eta eroso izaten. Oso lagungarri zaigu hori. Ipar Euskal Herriko bi diputatu sozialistek, adibidez, parlamentuan galdera bat egingo diote Kultura ministroari azaldu dezan zertan den telebista publikoaren geroa. Babes handia izan dute Ipar Katalunian eta beste eremuetan ere. Herenegun egindako grebak arrakasta izan zuen,ezta? Mobilizazio ikaragarriak izan ziren. Baionan erabatekoa izan zen; lantalde osoak egin zuen protesta, erredaktoreburua barne. Eskualdean, bost erredaktoreburuk egin zuten greba, eta, batez beste, %80ko jarraipena izan zuen. Frantzian Hollandek bozak irabazi ostean, espero al zenuten halako erabakirik? Nik behintzat ez. Uste nuen alderdi sozialistak bermatuko zituela zerbitzu publikoak. Egia da, ordea, hau azkeneko bost urteetan eramandako politikaren fruitua dela. Kontuan izan, gainera, telebista publikoan ez dela barne aldaketarik izan hauteskundeen ostetik. Jarraitzen dute, beraz, antzinako politikarekin. Hala ere, guk ez genuen uste itxiko gintuztenik, neurriak hartuko zituztela bai, baina ezustean harrapatu gaitu. Espero dugu sozialistek atzera egitea. Okerrera egiten badu, ez nuke ulertuko. Egia da ahaleginak egin behar ditugula; prest gaude. Baina saioa gelditzeak ez du zentzurik. Gainera, neurria inposatu egin digute. Sindikatuekin eta langile batzordeekin hitz egin gabe iragarri dute. Berri txarren artean, betiere, bada bat ona: euskarazko magazina. Bai, FR3k tokiko hizkuntzei begirako egitasmo bat jarri du martxan, eta horren barnean euskarazko saio bat egitea proposatu digute. Txirrita izeneko magazina hiru igandean behin emango da (11:00). Irailaren 30ean hasiko da, eta 26 minutuko saioa izango da, denetariko gaiak landuko dituena. Gure asmoa euskara hizkuntza moderno gisa erakustea da. 2012ko irailaren 23a, igandea berria 35 ‹ Agenda E Gaurko filmak Novia a la fuga Sanmateoetako finala, zuzenean Krisi ekonomikoaren eragileen atzetik Lehen Donostia Saria, John Travoltarentzat Sanmateoetako finala zuzenean emango du ETBk, baita streaming bidez ere. Berasaluze VIII-Albisu eta Titin III-Merino II bikoteen arteko partidaren emankizuna eginen dute Xabier Euzkitzek eta Joxan Tolosak. Jordi Evole kazetariak zenbait ekonomialari, banku bateko presidentea eta Espainiako Bankuko ikuskari bat elkarrizketatuko ditu, krisia piztu duten erabakiak eta errudunak topatzeko asmoz. John Travolta aktoreak Zinemaldian banatuko den lehen Donostia saria jasoko du, gaur, Savages filmagatik. ETBk zuzenean emango du ekitaldia. Oliver Stone zuzendariak aurkeztuko du filma. Pilota. ETB1, 17:00. ‘Salvados’. La Sexta, 21:30. Donostiako Zinemaldia. ETB1, 23:10. 11 La Faille 11 p Tele5, 16:00. Zuz.: Garry Marshall. p France2, 20:45. Zuz.: Gregory Ho- Akt.: Julia Roberts, Richard Gere. AEB. 1999. blit. Akt.: Anthony Hopkins, Ryan Gosling, David Strathairn. AEB. 2007. The contract Recuérdame 11 111 p Antena3, 16:15. Zuz.: Bruce Beres- p Antena3, 22:10. Zuz.: Allen Coulter. ford. Akt.: John Cusack, Morgan Freeman ,Jamie Anderson. AEB. 2006. Akt.: Robert Pattinson, Emilie de Ravin, Chris Cooper. AEB. 2012. Scooby doo 2: desatado En el punto de mira 11 11 p LaSexta, 15:30. Zuz.: Raja Gosnell. p La1, 22:15. Zuz.: Pete Travis. Akt.: Akt.: Sarah Michelle Gellar, Freddie Prinze Jr., Matthew Lillard. AEB. 2004. Dennis Quaid. AEB. 2008. La chaqueta metálica Little Nicky 1 p Cuatro, 17:30. Zuz.: Steven Brill. Akt.: Adam Sandler. AEB. 2000. Bienvenue au Gîte 11 1111 p La1, 23:45. Zuz.: Stanley Kubrick. Akt.: Matthew Modine, Vincent D'Onofrio. Erresuma Batua. 1987. La masai blanca 111 p Arte, 20:40. Zuz.: Claude Duty. Akt.: p ETB2, 01:40. Zuz.: Hermine Huntge- Philippe Harel, Marina Foïs. FrantziaErresuma Batua. 2002. burth. Akt.: Nina Hoss, Jacky Ido, Katja Flint. Alemania. 2005. D D Telebista ETB 1 ETB 2 Hamaika Antena 3 Cuatro TF1 08:10: Bizi berria. 08:25: Ibil2d. 08:50: (H) Eltzean. 09:20: In english please. 09:50: Egi bidean. 10:00: Meza santua. 11:00: Iparraldearen orena igandea. 11:25: Zu kirolari. 11:55: Herri kirolak. Zazpi herrialdeen arteko txapelketa. 13:30: Euskal Herria: Lau haizetara. 14:00: Gaur egun. 14:45: Eguraldia. 15:00: Herri kirolak. Artzain Txakurrak: Oñatiko Saria. 17:00: ETB kantxa. Urrutikoetxea - Ibai Zaldua / Aritz Lasa - Cecilio. San Mateo Feriako Finala. Olazabal - Ladis Galarza / Olaetxea - Iza. 20:30: Gaur Egun. 21:00: Gol festa. 21:30: Udazken loreak. 23:10: Donostiako Zinemaldia. 2012ko Donostia Saria. 23:30: ETB Kantxa. San Mateo Feriako Finala. 00:35: Kultura gaua. 01:15: Iparraldearen orena igandea. 07:05: Del país de los vascos. 07:35: Una historia del Zinemaldia. 1953an hasi eta gaur egun arte ko errepasoa. 08:05: In english please. 08:35: Hora GMT. 09:10: Nueva vida. 09:20: Palabra de ley. 09:50: Los asesinatos de Midsomer. 13:15: Rex. 14:58: Teleberri. 16:00: Eguraldia. 16:15: Zinema. ‘Madame’. Zuz.: Salvatore Samperi. Akt.: Nancy Brilli, Lorenzo Flaherty. 2005. 19:20: Zinema. ‘La balada de Lucy Whipple’. Zuz.: Jeremy Kagan. Akt.: Glenn Close, Jena Malone. 2001. 20:58: Teleberri. 22:05: Eguraldia. 22:30: El conquistador del Aconcagua. 00:40: 60 minutos. 100% Donostia. 01:40: Zinema. ‘La masai blanca’. Zuz.: Hermine Huntgeburth. Akt.: Nina Hoss, Jacky Ido. 2005. 03:40: Musika gauak jazz. 09:00: Alex eta Alexis. Marrazki bizidunak. 09:55: Euskal Herria esnatuz. 13:25: Tolosa blues. 13:55: Z!nemaldi@n. Donostiako Zinemaldiaren inguruko saio berezia. 14:55: Gurean gaur. 16:10: Musikaz gain. 16:20: Erritmo biziz. 17:30: Skapa. 17:45: Ikusmira. 18:15: Zugarramurdiko museoa. 19:45: Musikaz gain. 19:55: Gurean gaur. 20:55: Z!nemaldi@n. Donostiako Zinemaldiaren inguruko saio berezia. 21:55: Punto info. 23:10: Gurean gaur. 00:00: Gurean gaur. 01:10: Emisioaren amaiera. 07:15: Megatrix. 10:30: Centímetros cúbicos. 11:15: Fórmula 1. GP Singapur. 16:15: Zinema. The contract. 2006. 17:45: Zinema. Bajo el influjo del amor. 2010. 19:45: Zinema. Dream hotel Bali. 2005. 21:00: Antena 3 Noticias 2. 21:30: Deportes. 21:45: Eguraldia. 22:00: Zinema. Recuérdame. Akt.: Robert Pattison, Pierce Brosnan. Zuz.: Allen Coulter. 2012. 00:15: Zinema. Jane Doe: el ojo que te acecha. 2006. 01:45: La fórmula de la felicidad. 02:15: Ganing Casino. 04:45: Únicos. 06:45: Bob Esponja. 07:30: El zapping de los surferos. 08:15: Top Gear. 09:45: El encantador de perros. 11:45: Callejeros viajeros. 14:00: Noticias Cuatro. 14:50: Deportes Cuatro. 15:45: Zinema. Atrapado en un pirado. 2008. 17:30: Zinema. Little Nicky. 2000. 19:15: ¿Quién quiere casarse con mi hijo?. 20:00: Noticias Cuatro. 21:00: Deportes Cuatro. 21:30: Lo sabe, no lo sabe. Juanra Bonetek aurkeztutako lehiaketa. 22:30: Padres Lejanos. Estreinua. Manue Diazek gidatutako saioa. 06:30: TFou. 10:20: Automoto. 11:00: Telefoot. 12:00: Les 12 coups de midi!. 13:00: Journal. 13:20: F1 a la une. 13:55: 1 Formula. Singapurreko Sari Nagusia. 16:20: Les Experts. Telesaila. 18:00: Sept a huit. 20:00: Journal. 20:50: Zinema. ‘Le prix à payer’. Zuz.: Alexandra Leclère. Akt.: Christian Clavier, Nathalie Baye. 2006. 22:40: Les Experts: Manhattan. Telesaila. 00:00: Les experts. 01:00: Preuve a l’appui. 01:50: L’actualité du cinéma. 01:55: Le club de l’économie. 02:25: Reportages. La 1 Tele 5 Arte France 2 ‘Udazken loreak’. 21:30 ‘El conquistador del...’. 22:30 06:00: Noticias 24 horas. 11:00: Comando actualidad. 12:00: Zinema. Liberad a Willy 3: el rescate. 1997. 13:30: Cocina con Sergio. 14:00: Solo moda en La1. 14:30: Corazón. 15:00: Telediario1. 15:50: Eguraldia. 16:00: Zinema. Segunda oportunidad. 2009. 17:25: Zinema. Cómo perder la cabeza. 2001. 18:50: Saskibaloia. Supercopa de España. Finala. 21:00: Telediario2. 22:05: Eguraldia. 22:15: Zinema. En el punto de mira. 2008. 23:45: Zinema. La chaqueta metálica. 1987. 06:45: I love TV. 09:15: El coche fantástico. 11:15: Tú sí que vales. Christian Galvezek aurkeztutako lehiaketa. 15:00: Informativos Telecinco. 16:00: Zinema. Novia a la fuga. Akt.: Julia Roberts, Richard Gere. Zuz.: Gary Marshall. 1999. 18:00: ¡Qué tiempo tan feliz!. Maria Jose Camposek gidatutako saioa. 20:55: Informativos Telecinco. 22:00: Aída. ‘Cerda 211’, ‘Cuando vuelvas a mi helado’ eta ‘Buenas chuches y buena suerte’. 02:00: Premier casino. 05:00: Nosolomusica. 11:45: Square. 12:30: Fascination gratte-ciel. 13:00: Philosophie. 13:25: 360º- GEO. 14:20: Karambolage. 14:30: Tshirts Stories. 15:30: Indian Songs. 16:00: Tanglewoodeko Musika Klasiko Jaialdia. 17:45: Personne ne bouge!. 18:30: Cuisines des terroirs. 19:00: Maria Joao Pires joue le ‘Concerto pour piano nº 2’ de Beethoven. 19:45: Arte journal. 20:00: Karambolage. 20:10: Le blogueur. 20:40: Zinema. ‘Bienvenue au gîte’. 2002. 22:25: Dokumentala. ‘Pour un panier de truffes’. 07:00: Thé ou café. 08:05: Rencontres à XV. 08:30: Les chemins de la foi. 10:45: Meza. 12:05: Tout le monde veut prendre sa place. 13:00: Journal. 13:20: 13h15, le dimanche... 14:10: Vivement dimanche. Gonbidatua: Marc Lovaine. 16:25: Grandeurs nature. 17:30: Stade 2. 18:50: Vivement dimanche prochain. 20:00: Journal. 20:45: Zinema. ‘La Faille’. Zuz.: Gregory Hoblit. Akt.: Anthony Hopkins, Ryan Gosling. 2007. 22:35: Faites entrer l’accusé. 23:50: Journal. ETB 3 ETBK Sat La 2 La Sexta Teledeporte France 3 06:35: Trikitraka Trikitron. 08:35: Doraemon. 10:05: Hirukiak. 10:55: Shaun arditxoa. 11:10: Etxekaltetxoak. 11:55: Kodea Lyoko. 12:20: Martin Mistery. 13:00: Doraemon. 13:45: George oihanekoa. 14:30: Trikitraka Trikitron. 16:25: Zinema. ‘Harry Potter eta suaren kopa’. Zuz.: Mike Newell. Akt.: Danier Radcliffe. 19:00: Autobus magikoa. 19:45: Kodea Lyoko. 20:30: Martin Mistery. 21:15: Megaman. 21:55: Doraemon. 23:00: Azkena Rock 2012. 23:50: Zirriborro. 00:15: Ahotsenea. 08:10: Zona zapping. 09:00: ETB Kantxa. 10:00: Robin Food. 12:25: Esto no es serio. 12:40: Zona zapping. 12:55: La entrevista. 13:30: Zu kirolari. 14:05: Zona zapping. 14:30: Gaur Egun. 15:20: Eguraldia. 15:25: Errugbia. 15:30: Futbola: 2. B Maila. Barakaldo - Eibar. 17:00: Eskubaloia. Vigorg Bera Bera. 18:30: Zona zapping. 18:35: Herri kirolak. Artzain Txakurrak: Oñatiko Saria. 20:30: ETB Kantxa. San Mateo Feriako Finala. 21:30: Teleberri. 22:30: ETB Kantxa. San Mateo Feriako Finala. 09:15: Shalom. 09:30: Islam hoy. 09:45: Buenas noticias TV. 10:00: Últimas preguntas. 10:30: El día del Señor. 11:30: Pueblo de Dios. 12:00: Babel en TVE. 12:30: Los oficios de la cultura. 13:00: Catalogo de El Bulli. 14:00: El escarabajo verde. 14:30: El exportador. 15:00: La fábrica de ideas de TVE. 15:35: Saber y ganar. 16:15: Grandes documentales. 17:05: Docufilia. 19:00: Colon y la era del descubrimiento. 20:40: Miradas 2. 21:10: Página 2. 21:40: Redes 2.0. 22:10: Documentos TV. 07:30: LaSexta en concierto. 08:40: Bestial. 09:30: Historias con denominación de origen. 10:05: Carreteras secundarias. 11:05: Piso compartido. 12:00: Bares que lugares. 13:00: Vidas anonimas. 13:55: LaSexta Noticias. 14:55: LaSexta Deportes. 15:30: Zinema. Sccoby Doo 2: Desatado. 2003. 17:05: Numbers. 18:50: ¿Quién vive ahí?. 20:00: LaSexta Noticias. 21:30: Salvados. ‘Yo ya lo dije’ eta ‘¿Qué hago con mi dinero?. 23:05: Elkarrizketa. Santiago Carrillo. 23:30: Bones. 06:00: Txirrindularitza. Errepideko mundo txapelketa, emakumezkoak. 07:45: Saskibaloia. 09:30: Golfa. 10:30: Txirrindularitza. Errepideko mundo txapelketa, zuzenean. 11:45: Eskubaloia. At. Madrid - Anaitasuna, zuzenean. 13:45: Txirrindularitza. Zuzenean. 14:15: Zaldi laisteketak. 15:15: Txirrindularitza. Zuzenean. 17:15: Tenisa. 19:00: Eskubaloia. 20:30: Magazine Champions League. 21:00: Txirrindularitza. Emakumezkoak. 23:00: Saskibaloia. 01:00: Tenisa. 06:00: Euronews. 06:35: Ludo. 08:35: Bunny Tonic. 10:35: Edition de l’outre-mer. 10:45: Côté jardin. 11:30: Dimanche avec vous. 12:00: Le 12/13. 12:50: Plus belle la vie. 14:55: Keno. 15:00: En course sur France3. 15:20: Txirrindularitza. Munduko errepideko lasterketa. 17:05: Chabada. 17:55: Questions pour un super champion. 19:00: 19/20. 20:15: Zorro. 20:45: Les Enquêtes de Murdoch. 23:10: Soir 3. 23:30: Strip-tease. ‘Fumiers!’. 00:25: Zinema. ‘Divine’. Zuz.: Marx Ophuls. 1935. 01:40: Soir 3. 36 berria 2012ko irailaren 23a, igandea Plaza›Kultura Donostiako 60. Zinemaldia D Edurnezuri Donostian Oso molde ezberdineko lanak iritsi dira Sail Ofizialera bigarren egunean. Pablo Berger zinemagile bilbotarrak ‘Blancanieves’Grimm anaien ipuinaren egokitzapen librea aurkeztu du, eta Ben Affleckek Iranen eta AEBen arteko gatazka armatuan arakatzen duen filma. Macarena Garcia eta Maribel Verdu Blancanieves filmeko bi protagonista nagusiek koska egin zioten atzo sagarrari. GARI GARAIALDE / ARGAZKI PRESS Sare Krishna, Krishna sare Plano subjektiboa Koldo Almandoz A itzol Aramaiok zure laguna izan nahi du Facebooken. Zure senide eta lagunengandik urrun bazaude ere Facebook-i esker kontaktuan jarraitu dezakezu. Aitzol Aramaio 777 lagun, 11 argazki». Nire e-postan azaldu zen mezu hau duela 4 egun. Ezabatu behar nuen momentu berean jabetu nintzen mezuaren garrantziaz. Higgs-en bosoia bailitz, mezu horrek bizitza eta heriotzaren espazio eta denbora tarteak ezabatu zituen. Batetik, Aitzol Aramaiok ez duelako gutxienez urtebetez bere Facebooka erabili; bestetik, nik ez dudalako Facebookik. Ez nago sare sozialen aurka. Sare sozialek jendearengan duten efektua da gustatzen ez zaidana. Facebook sareko erabiltzaile askok bere bizitza publikoa egiteko duen behar horrek harritu egiten nau. Diskrezioa, pudorea, intimitatea eta antzeko hitzek zen- tzu guztia galtzen dute Grezian pasatako oporretan ateratako 543 argazkiak mundu guztiari erakusten dizkiozunean. Twitterren lehia bestelakoa da. Azkarra, brillantea, burutsua, argia behar duzu izan une oro. Askotan, gainera, aurpegira esaten ausartzen ez zarena errazagoa esaten da txioka, sarearen ustezko kolo- Geroz eta jende gehiagok, mugikorra piztu, eta ikusten diharduen filma zuzenean ematen du kialtasunean babestuta. Sarearen izenean soziala kontzeptua azaltzen bada ere, norberaren banitatearen promozio tresna soila bilakatu dira kasu askotan. Promozio horrek ez dio erabiltzaileari mesederik egiten, norberaren gabezien bozgorailu ere bihurtzen delako askotan. Ez dut esan nahi beti hala denik, baina, inguruan ikusten dudanagatik, hori da jasotzen dudan inpresioa. Ez dut ukatuko sare sozialek komunikaziorako eta informazioa zabaltzeko duten eta izan dezaketen balioa. Nahiz eta egunotan, Zinemaldian, sare sozialen gaitasun hori muturrera eramaten duenik ere baden. Geroz eta jende gehiagok, mugikorra piztu, eta momentuan bertan ikusten diharduen filma zuzenean ematen du. Hil edo biziko kontua da, jakina, inork baino lehen film honen edo bestearen inguruan daukazun iritzia sareratzea. Zuei nire iritzia bezain beste interesatzen zait niri zuena. Artikulu honetan esandako zerbaiti erantzun nahi badiozue bilatu nazazue sare sozialetan... A, eta Aitzol Aramaiorekin bat egin nahi duenak, urriaren 11tik 14ra Marabilli jaialdia, Ondarroan. Nik dakidala, han ez da Facebook izango medium lanetan. 2012ko irailaren 23a, igandea 38›› Pablo Bergerrek Edurnezuriren zuri-beltzeko bertsio mutua aurkeztu du Sail Ofizialean 41›› berria 37 Indarkeria jasan duten emakumeen testigantza jaso du Bertha Gaztelumendik Donostiako 60. Zinemaldia D Eider Rodriguez, Arrate Rodriguez, Fermin Muguruza eta Zuloak taldeko kideak, atzo, Donostian. GARI GARAIALDE / ARGAZKI PRESS Muguruzaren konspirazioa Zuloak musika taldea dokumentalerako propio sortutako proiektua izan dela jakinarazi du Fermin Muguruzak Zinemaldian aurkeztu ondoren, urriaren 5ean estreinatuko dute komertzialki Mikel Lizarralde Donostia Zer da benetakoa eta zer gezurra? Fikzioa noiz bilakatzen da errealitate? Dokumentalak egia islatu behar du? Edo sormenari, irudimenari, egin behar dio lekua? Galdera horiek guztiak eta beste hainbat egingo dizkio bere buruari Zuloak filma ikusten duenak. Fermin Muguruza zuzendariak, Eider Rodriguez gidoigileak eta beren lantalde osoak atzo gauerdian estreinatu zuten filma Zabaltegi-Bereziak atalaren barruan, baina horren aurretik pelikularen misterioa argitu zuten: dokumentala egiteko propio sortutako musika taldea da Zuloak. Ez orain arte esan den moduan, bizitza laburra izan zuen eta desagertu zen talde bat. Checkpoint Rock eta Al Jazeera katearentzako dokumental sorta egin ostean, Muguruzari Euskal Herrian eta emakume musikarie- kin lan egiteko gogoa piztu zitzaion. Era berean, Jesus Garayren Mirant al cel Bartzelonako 1938ko bonbardaketen gaineko fikzioko dokumentalaren musika ere egin zuen duela lau urte. Eta «muga labainkor» horretan mugituko zen proiektua aurrera ateratzea bururatu zitzaion. Euskal Herrian, egiazko emakume musikariekin. Baina fikzio handi bati lekua eginez. «Azken batean, beste genero bat da hau. Edo anti-generoa. Eta horrek asko erakartzen ninduen. Mise en scène-ari garrantzia ematea, egia beti baita eraikuntza bat». Muguruzak Orson Wellesen F for Fake ekarri du gogora, baina baita Banskyren Exit Through the Gift Shop ere. Egiarekin eta gezurrarekin, dokumentalarekin eta fikzioarekin, jolasten diren filmak. Zuloak-ek istorio luze eta korapilo askokoa du atzean. Duela bi urte, Miarritzeko FIPA jaialdian, Muguruzak proposamena egin zion Eider Rodriguezi: talde bat sortuko zuten, eta haren gaineko filma egin. «Nik ez nuen halako ezer espero», aitortu du Rodriguezek, baina egitasmoak bere interesa piztu zuen. «Baina biak, Fermin eta biok musika eszenatik urrunduta geunden, eta, ahizpa [Arrate Rodriguez] musikazale amorratua denez, harengana jo genuen». Gorabehera ugariko bidea Arrate Rodriguezen lana, hasiera batean, informatzailearena izan zen. Kontzertuzalea izanik «neska lotsagabe eta karismadunak» bilatu zituen hala zuzeneko emanaldietan nola Youtubeko bideoetan, baina berehala bilakatu zuten proiektuaren hari narratiboaren eramaile. Hain zuzen ere, Arrate fikzioaren gakoetako bat bihurtu zuten. Harena da, filmean, Andy Warholek The Velvet Underground taldearekin egin bezala, taldekideak elkartu, musika estiloa zehaztu eta estetika jakin bat aukeratzeko ardura. Zailtasunak ez dira falta izan prozesu osoan. Izaskun Muruaga abeslariak (Lights of Eden taldean ibilitakoa) gogotsu ekin zion proiektuari, baina utzi egin behar izan zuen: «Ni oso lotsatia naiz», aitortu du Muruagak, «eta kamerarekin grabatzen zutenean oso urduri jartzen nintzen. Paniko eszenikoa daukat». Horren ondorioz, Muruagak utzi egin zion lekua Tania de Sousari —Las Putass del Mistolen ibilitakoa eta gaur egun The Dispositives taldeko kidea—. Ez zen, baina, gorabehera bakarra izan. Proiektua ‘‘ «Beste genero bat da hau. Edo antigeneroa. Eta horrek asko erakartzen ninduen» FERMIN MUGURUZA Zinemagilea abian zela, Naiara Goikoetxea bateria jotzailea —Las Sfintters surf taldekoa— haurdun gelditu zen, eta hari ere ordezkoa bilatu behar izan diote: Uxua de la Fuente Ursula Strong. Errealitateak fikzioari gaina hartzen dionean. «Izaskunen kontuarekin, adibidez, asko sufritu genuen», aitortu du Muguruzak. Filmak Zuloak taldearen ibilbidea kontatzen badu ere, beste musikari batzuk ere azaltzen dira be- ren esperientziak kontatzen: Anari, Aiora Renteria (Zea Mays), Ines Osinaga (Gose), Maite Arroitajauregi (Mursego), Afrika, Marieder Iriart (Sparteens). Baina kolaboratzaileen zerrenda amaigabea izan da. Esaterako, Bilboko Kafe Antzokian, Gasteizko Helldoradon, Hendaiako Kanttun eta Hondarribiako Psylociben ehunka lagun bildu behar izan zituzten, Zuloak taldeak egin zituen kontzertuak filmatzeko. «Konspirazioaren beste konplize batzuek» argazkiak egin eta Flickren jarri zituzten. Modu horretan, fikzioa osatuz joan ziren Muguruza eta Rodriguez ahizpak. Zuloak taldeari iragana ematen. Zinema zuzendariak garbi du haien guztien konplizitatea ez ezik, «kazetariena» ere ezinbestekoa izan dela egitasmoak aurrera egin dezan. Maiatzaren 18an proiektua aurkeztu zuenetik igaro diren hilabeteetan inork ez du Zuloak-en atzean dagoen ezustekoa zapuztu. «Musika kazetari gehienek jakingo zuten ez zela Zuloak izeneko talderik, inoiz ez baita agertu, baina segitu dute jokoa». Zinemalditik pasatu ondoren, urriaren 5ean estreinatuko dute Hego Euskal Herriko lau hiriburuetan, Madrilen eta Bartzelonan. 38 berria 2012ko irailaren 23a, igandea Plaza › Kultura Donostiako 60. Zinemaldia D Hainbat ipuinen «puskekin» egindako ipuina da. «Erpurutxo, Mari Errauskin, Oliver Twist, Txanogorritxu...». Horiei helduta, emozioak transmititzen ahalegindu da. Horretarako, genero askotarikoak baliatu ditu. Jarraian, gainera, ondoko esaldi erretorikoa ahoratu zuen: «Filmak aspergarriak izango ziratekeen genero bakarra edukiko balute, ezta?». Verdu ez zen aspertu prentsaurrekoan. Amaorde ezin zitalagoa- ‘‘ Hesidun lasterketa bat izan da. Ateak ixten zizkiguten eta erotzat hartzen gintuzten» PABLO BERGER Zinemagilea Pablo Berger eta Maribel Verdu, Blancanieves-eko gainontzeko aktoreekin, atzo, Donostian. GARI GARAIALDE / ARGAZKI PRESS «Ez dugu berria den ezer egin» ‘Blancanieves’Pablo Bergerren film mutu eta zuri-beltzekoak atentzioa eman du, eta harrera ona egin zaio Sail Ofizialean Igor Susaeta Donostia Blancanieves-en emanaldia bukatu zen Kursaaleko auditoriumean, atzo, eta ikusleek gogoz txalo egin zioten Grimm anaien ipuinaren bertsio mutu eta zuri-beltzekoari. Proposamen berritzailetzat har daiteke gaur egungo zineman, baina zehaztapen horrekin ados ez dagoela adierazi zuen Pablo Berger zuzendariak pelikularen ondorengo prentsaurrekoan. «Ez dugu berria den ezer egin. Zinema guztia 20ko hamarraldian asmatu zuten [Friedrich] Murnauk, [Carl] Dreyerrek eta [Abel] Ganzek. Moderno edo garaikide itxura eduki dezakeen edozer, ez da hala». Ipuinaren egokitzapenari originaltasuna aitortzea, ordea, ez da gehiegi esatea. Joan den mendeko 20ko hamarkadaren Espainia hegoaldera eraman du istorioa zinemagile bilbotarrak, eta ipotx-torero-titiriteroz inguratutako torero bihurtu du Edurnezuri. Bergerrek ez zuen fantasiarik nahi, «emozioa eta egiazkotasuna» baizik, filmari «errealismoa» emateko. «Bizitza bera tragikomedia bat delako». Bata bestearen atzetik pilatuko zaizkio ezbeharrak Edurnezuriri (Sofia Oria eta Macarena Garcia). Antonio Villalta aita toreroa (David Gimenez Cacho) eta Carmen de Triana flamenko kantaria (In- ma Cuesta) hilko zaizkio, eta baita amona ere (Angela Molina). Zori hutsez cortijo bateko jaun eta jabe bilakatutako erizaina (Maribel Verdu) izango da haren amaordea. Haren itzalean, Pepe oilarraren konpainiarekin, lanik deserosoenak eginez emango du Edurnezurik haurtzarotik nerabezarorako pausoa, harik eta kasualitatez, beste ezbehar baten ondorioz, titiriteroekin topo egingo duen arte. Donostian, atzo, filmari errenditutako zale eta kazetariekin topo egin zuten denek. Hamabost bat minutuko atzerapenarekin, baina umore onean agertu ziren prentsa aretora. Berger eta Verduk hitz egin zuten, batez ere. Zinemagileari egindako lehen galderan The Artist (2011) film arrakastatsu mutu eta zuri-beltzekoaren aipamena egin zion kazetari batek. Bergerrek argi utzi nahi izan zuen ez dela hura kopiatzen ahalegindu. Inondik ere. «Torremolinos 73 (2003) bukatu ondoren munduan barrena ibili nintzen bidaiatzen, eta gero ekin nion film honen gidoia idazteari». 2005ean aurkeztu zien bere ekoiztetxeko kideei, eta gidoiaren lehen orrialdean zera idatzi zuen: «Mutua eta zuri-beltzekoa izan dadila». Konparaketa ‘The Artist’-ekin Ordutik aurrerakoa «lasterketa hesidun bat, maratoi bat» izan zen Bergerrentzat. «Ateak ixten zizkiguten, eta erotzat hartzen gintuzten». Pentsatzen du antzeko zerbait gertatu zitzaiola Michel Hazanavicius The Artist-en zuzendari eta ekoizleari. Aurtengo Oscar sarietako garailearekin egindako konparaketak onartu zituen, «formalki» antza dutelako. Umorez aitortu zuen The Artist estreinatzekotan zirenean «kaka zaharra!» ozen oihu egin zuela. «Bai gureak eta bai The Artist-ek ere zinema mutua omendu dute. Gureak Europan egiten zena, transgresoreagoa, eta besteak, berriz AEBetakoa». Halere, ez du uste ez bera eta ez Hazanavicius bereziki berritzai- leak izan direnik zinema mutua erreskatatzerakoan. Hala, Guy Maddin zinemagile kanadiarra gogoratu zuen. Baina Bergerri, azken finean, iruditzen zaio, mutua edo zuri-beltzean izatetik haratago, «istorioa eta aktoreen lana» dela inportanteena. Hori bai, zera erantsi zuen: «Halako film bat ongi ateratzeak pelikula konbentzional bat ondo egiteak baino plazer gehiago ematen du». ren eta aberatsaren paperean oso gustura sentitu da. «Bizitza osoa daramat junkien, errekutsorik gabekoen edo pobreen papelak egiten...». Bere pertsonaia «patetikoa» iruditu zaio. «Ez du mendekua hartzen bestea bera baino ederragoa delako, ospetsuagoa delako baizik». Egun telebistan ikusten diren egoerak gogorarazi dizkio amaorde horrek. Txantxa bat ere egin zuen, aurten Hollywoodek Edurnezuri ipuinean oinarrituta aurrekontu handiko bi film ekoitzi dituelako: «Bilboko batek etorri behar izan du onena egitera». Espainiako zinema akademiak aukeratutako filmetako bat da, atzerriko film onenaren Oscar sarirako hautagaia izateko. Edurnezuri zezenzalea Kritika Sail Ofiziala ‘Blancanieves’ Zuzendaria: Pablo Berger. Aktoreak: Maribel Verdu, Macarena Garcia, David Gimenez Cacho, Sofia Oria, Angela Molina. Herrialdea: Espainia eta Frantzia. Iraupena: 98 minutu. Gontzal Agote (Eguneko helburua: kritika hau amaitzea iaz Oscar sari mordoa eraman zituen pelikula frantziarra deustarako aipatu gabe, egitasmo guztiz autonomoak direlako eta, soil-soilik, denboraren gurpilak eta zoriak bide paraleloan elkartu dituztelako). Originaltasuna eta ausardia, horiexek dira zuzendari bilbotarraren proiektu berriaren ezaugarri nagusietako bi. Nonbait, Edurnezuri urtea izendatu dute honako hau, hilabeteotan ailega- tu den Grimm anaien ipuinaren hirugarren gaurkotzea baita hau. Pablo Bergerren apustuak ez du besteekin zerikusirik, oinarria hartu eta bere kasara egokitu nahi izan baitu jatorrizkoa. Eta emaitza ikusgarria da. Edurnezuri 20ko hamarkadako Andaluziara eraman, eta han topiko errepikakorrenei beldurrik gabe heldu: zezenak, pasodobleak eta flamenkoa. Inozentziaren inguruko istorioa da Blancanieves hau, hainbatetan opera mutu baten traza hartuko duena. Kontatutakoaren gordintasuna arintzeko, umore kolpe neurtuek zipriztinduko dute filma, bereziki bigarren partean. Drama eta komikotasuna uztartzeaz gain, generoen arteko gurutzaketa interesgarria da pelikula. Manolete, Dickens eta Von Stroheim Zuri-beltzeko fotografia lehorrarekin eta pertsonaien mututasunarekin lortuko duen ikusgarritasunak ezin du ezkutatu peli- kulak dituen gorabeherak: hasieran atentzioa emanen duen muntaketa azkenerako errepikakor samar gertatuko da, eta istorioaren garapenak zenbait motelaldi izanen ditu. Nolanahi ere, Bergerren apustu estetiko-estilistikoa ez da Blancanieves-ek duen alderdirik interesgarriena. Jatorrizko istorioaren gainean zuzendariak egin dituen transgresioak eta bariazioak dira pelikulari balio berezia ematen dioten elementuak. Gaizki-ongi, ikusleak ezagutzen du istorioa, eta, abiapuntu horretatik, filmak jolasa planteatuko dio: ipotxen kopurua, fama eta ez edertasuna bilatzen duen amaordea, Edurnezuri esnarazteko ikuskizuna… Bertsio edo moldaketa hutsez harago, originalaren eta kopiaren arteko ispilu joko trebe eta garaikidea egin du Bergerrek. «Blancanieves deituko diogu, ipuinean bezala». (Betea). 2012ko irailaren 23a, igandea berria 39 Kultura ‹ Plaza Donostiako 60. Zinemaldia D Errealitatea sinetsaraziz Ben Afflecken ‘Argo’ filmak 1979an Irandik erreskatatutako sei estatubatuarren gertaera benetakoa kontatu du I.Susaeta Donostia Eskerrak Ben Affleck prentsaurrekoan jolasti antzean agertu zela. «Gehiago gerturatu nahi al duzue?», esan zion aurrean zuen argazkilari saldoari. Argo filmean ez baitu irribarrerik egiten. Saiatu ere ez. «Tira, nork egingo dit lehen galdera?». Bere azken lana aurkeztera etorri da Zinemaldira. Sail Ofizialaren barruan eman zuten atzo Kursaalean, baina ez da lehiatuko. Benetako gertaera bat da Argo, eta 1979an Irandik in extremis erreskatatutako sei estatubatuarren istorioa kontatzen du. Zuzendariaren ustez, kontakizuna «inoiz» ezingo zatekeen sinesgarria izan benetako gertaeretan oinarrituta ez balego. Beraz, errealitatea sinetsarazten ahalegindu da estatubatuarra, berak zuzendutako hirugarren filmean. Protagonistaren rola jokatu du, Tony Mendez CIAko agentearena. Ez zuen, ez, zeregin samurra eduki 1979an. Xah-ek AEBetara ihes egin ondoren, estatubatuarren kontrako giroa piztu zen Iranen. AEBen enbaxada inbaditu zuten irandarrek, baina sei estatubatuarrek ozta-ozta ihes egin ahal izan zuten, eta Kanadako enbaxadorearen etxean babes hartu. Sekretupean haiek erreskatatu beharko zituen Mendezek. Iruditzen zaio Afflecki diplomazialarien lana «sakrifizio handikoa» dela. «Haien bizitza arriskuan jartzen dute. Orain gutxi horren adibide bat ikusi dugu», esan zuen, AEBen Libiako enbaxadorearen hilketa gogoratuz. Pelikularekin Kanadako enbaxadore hura eta Christopher Stevens bera «omendu» nahi izan ditu. Hori batetik. Bestetik, Argo egiteko 70eko hamarkadako zinema «kopiatu» duela aitortu zuen. Film haiek ere omendu ditu. «All the President's Men (1976), CostaGravrasen Missing (1982)...». Onartu zuen haietatik «lotsagabe» lapurtu duela. «Hortaz, film txarra dela esaten badidate, 70ekoetatik kopiatu dudala esango dut», gehitu zuen, txantxetan. Ben Affleck zaleak agurtzen, atzo Donostian. ANDONI CANELLADA / ARGAZKI PRESS Hollywood, CIA eta Iran Kritika Sail Ofiziala ‘Argo’ Zuzendaria. Ben Affleck. Aktoreak: Ben Affleck, John Goodman, Alan Arkin, Bryan Cranston. Herrialdea: AEB. Iraupena. 120 minutu G.Agote #realfacts. Irailaren 11n AEBek Libian zuten enbaxadorea hil zuten Bengasin, miliziano talde batek enbaxadari erasotzean. Horretaz gain, beste hiru funtzionario hil zituzten. Erasoaren arrazoia AEBetako telebista batek Mahomaren inguruko pelikula bat eman izana zen, ustez iraingarria zena. #affleckfacts: 1979. urtean Persiako xah-ek AEBetara egin zuen ihes, ustez minbiziaren kontrako tratamendu bat jasotzeko asmoarekin. Horrek Irango agintari berrien eta herritar askoren haserrea eragin zuen. Estatubatuarren konplizitatea salatzeko herrialde horretako enbaxadaren aurrean protestaldia hasi zuten. Azkenean, barnera sartu eta han zeuden guztiak hartu zituz- ten gatibu. Krisi hori 444 egunez luzatu zen. Gertaera historiko hori ardatz hartuta, Ben Affleckek berriro ere erakutsi du kameraren atzealdean duen trebezia ikarragarria. The Town-en eta, bereziki, Gone Baby Gone-n egin zuen moduan, pelikula sendo eta indar- tsua eraiki du. Thriller politikoa da Argo, Teherango gertaeren zeharkako istorio bat —enbaxadatik ihes egin zuten sei langileek herrialdetik aterako ahaleginak— tentsioz eta erritmo egokian kontatzen dituena. #realfacts: Gaur egun, Iran AEBen etsairik handiena da. Gai- tasun nuklearraren aitzakian, edozein egunetan mehatxua bete eta herrialdeari erasotzen ahal diote. Zuzenean ez bada, Israel lagun handiaren bitartez. #affleckfacts: Argo-ren bertute zinematografiko ugariak filmak duen aldebakarreko ikuspuntuak lausotuko ditu. Kontu bitxi eta kezkagarria, aintzat hartzen baldin badugu Ben Affleck AEBetako izpiritu kritikoaren ordezkaria dela, eta George Cloo- «Hiru tonu» erabilita Drama, thriller-a eta komedia, «hiru tonuak» nahastu ditu kontakizuna egiteko. Eta ukitu «satirikoa edo umoretsua» Alan Arkin eta John Goodmanek interpretatutako pertsonaiek eman diote, bi ekoizlek, haien artean «kimika berezia» sortuz. Afflecken ondoan eseri zen Arkin prentsaurrekoan. Ez zegoen oso hiztun. «Beti lan egin nahi izan dut Goodmanekin. Filmaketan elkar ezagutu genuen, eta, badakizue, batzuetan gertatzen da erraz konektatzen duzula norbaitekin. Musika bera gustatzen zaigu, lanarekiko ikuspegi bera dugu...». Afflecken iritziz, oso aktore onak dira, «eta, hortaz, itxura ezin errealagoa eman diete haien interpretazioei». Kazetari bati, baina, «amerikarkeria» bat iruditu zitzaion filma. Affleckek txukun erantzun zion: «Tira, ni AEBetako naiz; beraz, normala izango da. Baina AEBetako zaleak ez dira film honekin etxekotuta sentitu». neyk ekoitzi duela filma. Argi da honako hau estatubatuarren bertsioa dela, eta haiek direla pelikula finantzatu dutenak, baina CIAren lanarekiko laudorioak gehiegizkoak dira, azken emaitza guztiz baldintzatzeraino. Beharbada, beste behin ere errealitatea eta fikzioa eskutik helduta datoz, eta CIAk segitzen du filmak finantzatzen, etorkizuneko eraso militarrak prestatu bitartean. 40 berria 2012ko irailaren 23a, igandea Plaza › Kultura Donostiako 60. Zinemaldia D Gorka Erostarbe Donostia Maria Cristina Hotelean Shakiraren musika entzuten da ozen. Ezkontza ospakizun jendetsu bat areto nagusietako batean. Terrazan, Olivier Assayas zinemagile frantziarra, adeitsu, galderok erantzuten. Egoera surrealista ondo bideratu du. Ibilbide oparoa du jada Fin Août, début septembre (Zinemaldian aurkeztua), Les destinées sentimentales, L’Heure D’été eta Carlos-en egileak, eta zinemaz hizketan gustura nabari zaio. Ez du beste askoren presarik galderak ahal bezain azkar eta labur erantzuteko. Zergatik itxaron duzu hainbeste urte 68ko Maiatzaren osteko urte haien inguruko film bat egiteko? Ez dut hainbeste itxaron, egia esan. 1994an Cold Water filmatu nuen. Hura oraingo honen zirriborro moduko bat izan zen. Zerbait egin nahi nuen 70eko hamarkada hasierari buruz. Filma ez da 68ko Maiatzari buruzkoa. Hura gertaera historiko bat izan zen. Eta gertaera historikoen inguruko filmak egitea oso zaila da, ia ezinezkoa. Gainera ni haurra nintzen. 70eko hamarkada beste modu batera ezagutu izan nuen. 68aren ostean, kaos moduko bat izan zen, eta ni kaos horretan hezi nintzen. Mezu argirik ez du filmak. Garai hartan gazte kuadrilla batek izandako bilakaera kontatzen du, haien kontraesan eta guzti. Ez ditut filmak mezu batekin egiten. Garai bat deskribatzen dut. Etorkizunean ilusioa zuen gazte belaunaldi baten erretratu ahalik eta fidelena egiten saiatu naiz. Ez dut uste zinema komunikabide bat denik. Artea da, eta garai edo pertsonaia batzuen kontraesanak ager ditzake, ondoren ikusleak ondorioak atera ditzan. Ez dut nahi ikuslearen begirada bideratu. Hori kazetarien egitekoa da. Begirada triste samarra bota diozu garai hari... Ez dakit tristea den. Akaso malenkoniatsua. Ez dut gaztaroa garai alai, bizizale eta parrandazale Musikaren erabilera aldez aurretik oso pentsatua eta nahitakoa da filmean. Bai, hala da. Normalean nire filmetako musika neuk prestatzen dut. Film honetan garai hartako musika erabili dut. Oso argi nuen Phil Ochsen protesta kantu bat erabili nahi nuela eszena jakin «Garai hartako gazte ezkertiarrak free-jazzarekin identifikatzen ziren» Garai guztietan dugu barne gatazka hori, beti bizi behar baitugu gure belaunaldiko kide modura. Beti dago une bat zure bidea egiten hasten zarena nolabait zure belaunaldiaren balioak traizionatuz. Neurri batean, pertsona gisa bilakaera izateko, zure belaunaldiaren ildo nagusiekin apurtu behar duzu. Norbanako gisa garatzeko, zure belaunaldiko balioen kontra egin behar duzu. Eta hori nabarmenagoa zen 70eko hamarkadan, ideia nagusiak politika dogmatikoek zedarritzen baitzituzten. Mundua aldatzea genuen orduko helburu, eta, beraz, gogorra zen oso pertsona modura haztea eta bilakaera izatea, dela zure kezka artistikoekin, dela zure begirada pertsonalekin... Garai hartako iraultza, ametsak eta ideia politikoak traizionatu behar zenituen, eta horrek are mingarriagoa egiten zuen prozesua. batean, eta Syd Barreten beste bat protagonista margotzen agertzen denean. Eta gero ez nuen kantu argirik buruan. Banekien zer motatako musika nahi nuen, eta ez zen rock-and-roll musika, 70eko hamarkadako musika ez baitzen izan batez ere rock-androlla. Hori akats historiko handi bat da. Frantziako gazte ezkertiarrak free-jazzarekin identifikatzen ziren batez ere: Sun Ra, Albert Ayler... Gero, esaterako, errespetu handia ematen zidan Nick Drakeren kanturen bat sartzeak. Hainbeste adierazten dute haren Pink Moon-eko kantuek, baina, azkenean, erabili nuen... Filmean badago garai bakoitzak behar duen lengoaia artistiko eta estetikoaren inguruko gogoeta bat ere. Zein estetika behar dute egungo garaiek,zure ustetan? Bai, badago gogoeta hori. Oso erantzun zaileko galdera da. Garai biziak dira: etengabeko aldaketan bizi gara, abiadura eta zalaparta betean. Eta ikus-entzunezko lengoaia bat nagusitu da, Hollywoodetik datorrena. Plano sekuentzia azkarrak, zarata, bonbardaketak, bideoklip estetika. Horregatik saiatu naiz zerbait pausatuagoa egiten, plano zabalak erabiltzen... Baina galdera hori etengabe erantzun behar du sortzaileak, garaian-garaian zer erantzun eman estetikoki planteatu nahi dugun horri. Esango nuke sortzailearen egiteko nagusia horixe dela. ten txorakeriak besterik ez direla gaineratu dezake norbaitek. Eta bi aldeek arrazoi izango dute seguru asko. Ideia iraultzaileak zalantzan ipini baino gehiago, garai mitiko hartako aniztasuna eta zatiketa agerian utzi nahi izan dituela esan daiteke. Mundu berri bat eraikitzea etxe bat eraikitzea bezain zaila baita. Azken finean, etxe zaharrenak ere nolabaiteko babesa eskaini diezaioke norbanakoari. 70eko hamarkadaren hasieran kokatu du Gilles anarkistaren istorioa, 68ko Maiatzaren osteko ikasleen mugimenduaren inguruan hausnarketa plazaratzeko asmoz. Autoreak aitortu duenez, bere gaztaroan oinarritu da Gillesen pertsonaia eraikitzeko unean. Horrek argi uzten du Assayasen irrika iraganean iltzatuta dagoela. Baina nouvelle vague mugimenduak edo 68ko Maiatzak eduki zezaketen xarma ez du harrapatze- rik lortzen, eta filmaren existentziaren arrazoia autorearen nostalgiak eta desirak eragin duenez, ez da askoren gustukoa izango. Borroka, artea eta maitasuna uztartu baditu ere, ezin daiteke Bernardo Bertolucciren The Dreamers liluragarriarekin alderatu. Ez da garai hartako arima harrapatzeko gauza, eta egungo egoera birpentsatzeko ere ez dauka batere ausardiarik. Konbentzionalegia. GARI GARAIALDE / ARGAZKI PRESS Olivier Assayas q ‘Après Mai’ filmaren egilea Assayasek 68ko Maiatzaren osteko kronika bat egin du, eta amets kolektiboen eta bilakaera pertsonalaren arteko talka azaldu du. «Norbanako gisa garatzeko, zure belaunaldiko balioen kontra egin behar duzu» modura gogoratzen. Erdiko klaseko gazteak ginen gu, eta, protagonistaren gisan, kezka artistikoak nituen neuk ere. Politika serio hartzen genuen. Ezker mugimenduko kontraesanak genituen. Garai horretan nahiko bortitza eta tristea zen. Agian, horregatik... Filmaren gaietako bat da hori, hain zuzen: amets eta konpromiso kolektiboen eta bilakaera pertsonalaren arteko talka.Nola eragin dizu horrek sortzaile modura? Iraganean iltzatuta Kritika Zabaltegi Perlak ‘Apres mai’ Zuzendaria: Olivier Assayas. Aktoreak: Eric Gautier, Clement Metayer. Herrialdea: Frantzia. Iraupena: 120 minutu. Beñat Eizagirre Indo O livier Assayasen azken lanak gidoi onenaren saria erdietsi zuen Vene- ziako Zinemaldian. Hala ere, iritzi guztiz kontrajarriak sorrarazi ditu Antzoki Zaharrera gerturatu diren ikusleen artean. Adostasunik ez dagoenean, bakoitzak bere hautua egin beharra dauka. Horretarako, barrura begiratu beste aukerarik ez dago. Batzuen ustez, iraultzaren aldeko gogoeta burutsu eta kritikoa da; beste batzuentzat, berriz, ezin imajina daiteke ezer gogaikarriagorik. Urteetan aurrera doan ameslari txepel ba- 2012ko irailaren 23a, igandea berria 41 Kultura ‹ Plaza Donostiako 60. Zinemaldia D Minak eraldatutako emakumeak Bertha Gaztelumendiren ‘Mariposas en el hierro’ filmak biolentzia jasan duten emakumeen testigantzak biltzen ditu buru: «Bakea ez da soilik armak isiltzea, baizik eta gure gizartean estrukturalki dauden indarkerien kontra jotzea eta horiek gainditzea». Nabarmendu du giza eskubideen kontra doan guztia dela indarkeria, eta oraindik badirela Kepa Matxain Donostia ‘‘ Biolentziak askotariko formak har ditzake, eta horietako batzuk biltzen saiatu da Bertha Gaztelumendi (Irun, 1962) Mariposas en el hierro dokumentalean, emakumeen ikuspuntua ardatz hartuta. Besteren artean, ETAren eta GALen biktimek, biolentzia instituzionala, matxista, ekonomikoa edota arrazakeriazkoa jasan dutenek hartzen dute hitza, bakearen aldarria egiteko. Hain zuzen ere, etengabe azpimarratzen den ideia zera da: ezinbestekoa dela emakumeek gatazken konponbidean parte hartzea, haiek gabe zail izango dela inoiz bake iraunkor batean bizitzea. Horregatik ageri dira testigantza jakin batzuk, zeharo mundu desberdinetakoak, are, batzuetan kasik aurkakoetakoak izanagatik ere, badelako denak batzen dituen ezaugarri bat: jarrera. Tamara Muruetagoiena, Asun Casasola, Izaskun Moyua, Rosa Rodero, Amparo Pimiento eta Edurne Brouard dira dokumentalean agertzen direnetako batzuk. «Aukeratu ditudan emakume guztiek sufritu dute», dio Gaztelumendik, «baina nik ez dut sufrimenduaz hitz egin nahi, sufrimenduaren aitzakian baizik». Haren irudiko, emakumeok minduak izan ziren aurrena, baina eraldatzea lortu zuten, aurrerapauso garrantzitsu bat eman eta energia positiboz nozitu zuten biolentziaren aurka egiteko. Eraldaketa horretan jarri nahi izan du Emakume denak dira oso mundu desberdinetakoak, baina jarrerak batzen ditu» BERTHA GAZTELUMENDI Zinema zuzendaria konpontzeke dauden auziak. «Tituluak irakurtzen ditugu, 16 emakume hil dituzte, hainbeste lagun langabezian gelditu dira. Horiek ez dira pozik bizi, ez daukate gizarte proiektu bat, ez dira zoriontsu. Hori ez da ongizatea». Bertha Gaztelumendi, atzo, Kursaalaren atarian. ANDONI CANELLADA / ARGAZKI PRESS azpimarra, eta hortik lanaren izenburua ere. «Tximeletak dira munduan animalia bakarrak beren DNA aldatzeko gai direnak. Emakume horiek ere aldaketa sakona egin behar izan dute aurrera segitzeko, oso eskuzabalak eta indartsuak dira». Gisa berean, idazpuruan ageri den burdinaren kontzeptuak oinazea irudikatu nahi luke, sufrimendua, infernua, tximeleta bihurtu diren horiek ezagutu behar izan dutena. Gaztelumendik Berdintasun Politiken Nazioarteko Berrikuntza Zentroaren (CIINPI) enkarguz osatu du lana, eta bakearen inguruko gogoeta piztea izan du hel- Egiak, pertsonak adina Testigantza hutsetatik harago, dokumentalak jasotzen ditu adituen iritziak ere. Tartean, Marcela Lagarde antropologo feministak dio egia bat bakarrik ez dagoela, eta Gaztelumendik bere egiten ditu haren hitzak. «Bestea ulertu behar dugu, ulertzen duguna baino askoz gehiago. Aurrera egiteko, gure pentsaera aldatu behar dugu, eta giza eskubideen perspektiban jarri». Horren haritik, mezu jakin bat helarazi beharrean, askotariko mezuen pilaketa bat izan nahi du lanak, egia askotarikoen topalekua, emakumeen ahotsak adituko diren plaza. «Iritziak mahai gainean jartzeko deia da. Seguru nago noizbait akordioren batetara ailegatuko garela, baina, lehenik eta behin, elkarrekin banatu ditzagun iritzi horiek guztiak», dio Gaztelumendik. DLaburrak Bihar hasiko da zinemaldi alternatiboa, Kortxoenean ZINEMA › Donostiako zinemaldiarekin bat, zinemaldi alternatiboa antolatu dute Kortxoenea gaztetxekoek. Sua filma izango da bihar ikusgai; etzi, Ziztadak dokumentala emango dute; ostegunean, Eneko Olasagasti eta ihesaldian parte hartu zuen frankismoko preso ohi bat izango dituzte gonbidatu, Segoviako ihesa-ren aitzakian; ostiralean, Donostiako piraten dokumentala aurkeztuko dute; azkenik, larunbatean, film laburren txapelketak amaituko du jaialdia. Ana Diezi buruzko ale monografikoa, kalean ZINEMA › Ana Diez zinemagileari buruzko ale monografikoa idatzi dute Antonio Santamarinak, Jesus Angulok eta Pilar Martinez-Vasseurrek: Los paraísos perdidos. El cine de Ana Díez. Liburuan, besteak beste, haren ibilbide pertsonalak erakusten duen koherentzia eta konpromiso maila nabarmendu dute egileek. Elvira Luz Cruz, pena máxima eta Ander eta Yul dira Diezen filmetako batzuk. Zinemaldiak bost film jarri ditu kultur elkarteen esku ZINEMA › Donostiako Zinemal- diak azken urteetan saritutako bost film jarri ditu kultur elkarte, eskola eta bizilagun elkarteen eskura, haien doako emanaldiak egiteko: Nick Boomfielden Battle for Haditha, Wayne Wangen A Thousand Years of Good Prayers, Yesim Ustaogluren Pandora’s Box, Lu Chuanen City of Life and Death eta Peter Mullanen Neds. G Zazpi gomendio,zazpi iritzi Asier Altuna Zinemagilea 1. ‘Amour’ Ane Muñoz Zinemagilea 2. ‘Mariposas en el hierro’ Iñaki Lazkano Zinema irakasle eta ikerlaria 3.‘Post Tenebras Lux’ Joni Ubeda Musikaria 4.‘El limpiador’ Harkaitz Cano Idazlea Filma hautatzeko arrazoia. Bakearen aldeko apustua egiten duten emakume batzuen ahotsak ikus-entzunezko pieza batean bildu izanak badu ausardia, eta jakinguratsu joan nintzen, haiek entzun eta beraiei hitza eman dien Bertha Gaztelumendik zuzendari lanetan edukiari emandako egitura eta ikuspuntua ezagutzeko. 5.‘Blancanieves’ Arantxa Urretabizkaia Idazlea 6.‘Leku hutsak,hitz beteak’ Anari Musikaria 7.‘Emak Bakia Baita’ Aurreikuspenak bete ditu? Konfiantza banuen ere, ezusteko handia hartu dut, onerako, izan ere, espero baino interesgarriagoa eta, dudarik gabe, hunkiga- rriagoa iruditu baitzait, zentzu guztietan. Nabarmentzeko zerbait. Mota askotako bortizkeria edota zapalketaren biktimak izandako emakume multzo oso anitz baten hitzak askatasun osoz eta modu eder bezain xume batean bildu izana funtsezkoa zaio ordubeteko lan garbi honi. Horietako bakoitzak bere esperientzia pertsonaletik abiatuta eskaintzen digun hausnarketa aberasgarria da oso, eta eskertzen zaie inolako biktimismorik gabe, zentzuz, indar, kemen eta, batik bat, baikorta- sun handiz mintzo izana. Irudi metaforikoek, hots eta musikak ere bete-betean laguntzen diote. Gogoan gordetako sekuentzia. Elkarrizketen kokapenetan, oro har, asmatu dute; Edurne Brouarden hitz azkarrak, portu zabal, hotz eta euritsu batean, kasurako. Mezu itxaropentsua igortzen duen amaierako eszena metaforiko ederrak dokumentala biribiltzen du, nire ustez. Nori gomendatuko zenioke. Zalantzarik gabe, hango edo he- mengo edozein politikariren hitz zaparradetatik haratago entzuteko prest dauden bakezale guztiei gomendatuko nieke. Eta ez euskal herritarrei soilik, dokumental honen edukiaren izaera unibertsalari esker beste edozein herrialdetako bortizkeria mota askoren biktimen apustu bakezale bezala uler daiteke eta. Hain zuzen, guretzat gertukoak izanik ere, tximeleta multzo horrek beldurrik gabe eskaintzen dizkigun esaldi gehientsuenak berri eta aberatsak baitira guztiontzat. Etorkizun baketsu baten aldeko apustua, ikusi eta entzutekoa. 42 berria 2012ko irailaren 23a, igandea Plaza › Kultura Donostiako 60. Zinemaldia D Itxaropena eraikitzen Irudia qDonostia Basquewood Urtzi Urkizu M artuteneko espetxean bizitako sufrikarioaren ostean, hainbat lagunen hitz eraikitzaileak entzuten dira Juanmi Gutierrezen Mur-Mur dokumentalean. Zamaz motxila kargatuta daraman pertsonari laguntzen saiatzen dira gizarte honetako pertsona anonimoak. Loiola Etxeko kideak dira horietako batzuk, Arrats elkartekoak beste batzuk, baita Salhaketakoak ere. Espetxeen zentzugabekeria ageri da Zazpi t’erdi ekoizpen etxe txikiak egindako lanean. Gizarteratze lanean barneratzen da. Eta, bide batez, eraikitzen ari diren makroespetxeen atzean dauden interes ekonomikoak azaleratzen dira. Su festa zinematografikorik gabe, mamiari ondo heldu, eta gaian sakontzea lortzen du. Garunean eta bihotzean iltzatuta gelditzen diren hitz eraikitzaileak. Gutierrezen lanean bezala, sufrimendua dago presente Bertha Gaztelumendiren Mariposas en el hierro dokumentalean. Emakumeen ikuspuntutik, indarkeria mota askotarikoak pairatzen dituztenak dira protagonista. Bederatzi egunez torturatua izan ostean poliziak hil zuen gizon baten alaba, alaba hil dioten ama, egoera ekonomikoaren erruz etxetik bota dituzten emakumeak, Demokrazia 3 Milioi plataformarekin hauteskundeetara aurkezten saiatzeagatik goizaldeko ordubietan atxilotuta eramaten duten emakumea, Kolonbiako erbesteratu bat, bi preso politikoren ama, ETAk hildako ertzain buru baten alarguna, erakunde armatu berak hildako PPko zinegotzi baten alarguna. Guztiak duintasunez eta errespetuzko trataerarekin ageri dira dokumentalean. Filmaren amaieran, Glencree taldeko esperientziaz ageri dira berbetan. Enpatia hitza ageri da hor nonbait. Bestearen sufrimendua ulertzeaz, sufrimendua unibertsala dela. Hitz eraikitzaileak horiek guztiak. Zinemira sailean aurkeztu diren bi dokumental horietan giza sufrimenduaren printzak josten dira. Baina, bide batez, itxaropenari ematen diote bidea, iluntasunetik argitasunera doazen tximeleta batzuen gisan. OLIVER STONE TXALO ARTEAN IRITSI DA Oliver Stone (argazkian) eta John Travolta atzo iritsi ziren Donostiara, eta zaleek txaloka hartu zituzten biak: arratsaldean, zuzendaria; iluntzean, aktorea. Zabaltegi-Perlak saileko Savages filma aurkeztera etorri dira Donostiara —Stonek zuzendua eta aktoreen artean Travolta duena—, baina, horretaz gain, Donostia Saria jasoko dute gaur; Stoneri 60. Urteurreneko Donostia Saria Berezia emango diote. Don Wislow idazleren nobela batean oinarrituta filmatu du Stonek Savages filma, eta, Travoltarekin batera, Taylor Kitsch, Blake Lively, Aaron Tylor Johnson eta Benicio del Toro aritu dira, besteak beste, aktore lanetan. JUAN HERRERO / EFE Apokalipsirik ederrena Torres Vedras Kritika Zabaltegi Perlak ‘Beasts of the Southern Wild’ Zuzendaria: Benh Zeitlin. Herrialdea: AEB. Iraupena: 92 minutu. Beñat Eizagirre Indo B enh Zeitlin zuzendari gazteak ezustekoa ematea lortu zuen Sundancen eta Cannesen. Sundancen garaile izan ostean, Cannesen Urrezko Kamera erdietsi zuen, eta, orain, Donostian aurkeztu du Beasts of the Southern Wild opera prima bikaina. Hain da ikusgarri eta indartsua, zaila da sinesten honako hau lehenengo luzea duenik. Antza denez, Quentin Tarantino bezala zuzendari jaiotzen direnak ere badira, eta Zeitlin horietako bat dela ez dago zalantzarik. Era guztietako egoera apokaliptikoak irudikatu izan dira pantailan, baina film honen originaltasunak eta zintzotasunak ez du parekorik. Gainera, aktore ez-profesionalen parte hartzeak sekula- ko indarra ematen dio munduaren amaiera zuzenean kontatzen duen maisulanari. Apokalipsia aspaldian iritsi da guregana, kontua da pantailez inguraturik bizi garenontzat zaila dela errealitatea eta fikzioa bereiztea. Egungo gizartearen kritika zorrotza egiteaz gain, ikuskizuna ziurtatuta dago. Quvenzhane Wallis neskatoaren antzezpena, esaterako, txapela kentzeko modukoa da. Basati onaren mitoaren bertsio gaurkotua kontsidera daiteke, eta garapenaren ideia zalantzan ipini nahi du Louisianako dikearen bestaldean bizi diren primitiboen esperientzia ezagutaraziz. Iraganeko urrezko aroaren istorioa berreskuratu nahi izan du. Sahlins antropologoak zioenez, nekazaritzak ez zuen inolako iraultzarik ekarri; izatekotan, esklabotzarako lehen urratsa baino ez zen izan. Ehiztari eta biltzaileak primeran bizi zirela argudiatu zuen. Egileak naturarekin eta gure benetako bizimoduarekin bat egitera gonbidatzen gaitu. Eszena jakin batzuek oilo ipurdia jartzen dizute. Ikaragarria benetan. Kritika Zabaltegi Bereziak ‘As linhas de Torres’ Zuzendaria: Valeria Sarmiento. Herrialdea: Portugal. Iraupena: 180 minutu. Beñat Eizagirre Indo V aleria Sarmientoren Linhas de Wellington joan den Veneziako Sail Ofizialean estreinatu zen. Zuzendari txiletarrak proiektu berean oinarritutako telesaila aurkeztuko du bihar Donostian, Catherine Deneuve, Isabelle Huppert eta Marisa Paredes aktoreekin batera. 55na minutuko hiru atalek osatzen dute filma, baina ez da Raul Ruiz haren senarra zenaren Mistérios de Lisboa bezain luzea. As linhas de Torres Ruizen proiektua zen, baina duela bi urteko Zilarrezko Maskorraren irabazlea iaz zendu zen 70 urterekin, eta orduan emazteak bere gain hartu zuen proiektua. Filmaren iraupenak beldur pixka bat eman badezake ere, ederra eta entretenigarria gertatzen da. Historiak eta Carlos Sabogak idatzitako istorioak primeran egiten dute bat. Formalki oso dotorea den arren, argi dago istorioa dela garrantzitsuena, eta, hortaz, tradizio klasikoan oinarritzen da. Ez du aspertzeko astirik ematen, pantailan hainbeste pertsonaia ageri direnez garai hura hobeto ulertzeko aukera ezin hobea eskaintzen baitu. Ezagutza ezin da emozio edo sentimenduetatik bereizi; horregatik, benetan interesgarriak gertatzen dira Historia transmititzea jomuga duten filmak. Historia historialariek eraikitako narrazioa den heinean, fikzioaren boterea eraginkortasun handiz balia dezakete historia modu ludiko batean zabaldu nahi dutenek. Napoleonek 1810eko udan bi- Historiak eta Carlos Sabogak idatzitako istorioak primeran egiten dute bat dali zituen hirugarrengoz bere tropak Portugal inbaditzeko helburuarekin, eta frantsesen erretretarekin amaitu zen guda 1811ko apirilean. Frantsesek milaka gizon galdu zituzten kanpaina hartan, eta, Lisboarako bidean, martxa nekagarri baten ostean, ezin izan zuten Torres Vedrasko gotorlekua gainditu. 2012ko irailaren 23a, igandea berria 43 ‹ Publizitatea 44 berria 2012ko irailaren 23a, igandea Plaza › Kultura Donostiako 60. Zinemaldia D # tb G Gaurko egitaraua SAIL OFIZIALA HAMAIKA TELEBISTA ETA BERRIA TB pOrduak: 11:30ean BERRIA TBn, eta 22.00ean Hamaikan. pGonbidatu nagusiak: Kandido Uranga (Baztan) eta Igor Otxoa de Olza (Pura vida). pAdituen solasaldia: Mikel Garcia eta Gontzal Agote. pErreportajeak: Ben Affleck, Oliver Stone eta John Travolta. # sarean @boligorria (Gorka Bereziartua) ‘Blancanieves’ zabor hutsa da, bukatu aurretik atera naiz. ‘The artist’-en arrakastaren albokalteak dira hauek @mikelegi (Mikel Garcia) Oliver Stonen Savages, entretenigarria, besterik gabe... Baina zer bukaera klase da hori??!! @iratxefresneda (Iratxe Fresneda) Bikain Olivier Assayasen #ApresMai Brilliant! 70eko belaunaldiaren erretratu ederra! @xme64 (Xabier Mendiguren E.) Argo, amerikanada superpotente; trukoz betea, nahi bada, baina emozionantea, erritmoz betea eta Ben Affleckek maisuki zuzendua @xme64 (Xabier Mendiguren E.) Blancanieves, Berger-ena: txuri-beltz, mutu & ederra. XX. mende hasierako Andaluzian girotua. Lastima The Artist urtebete lehenago egin zela @landergarro (Lander Garro) Urtean zehar bikainak iruditzen zaizkigun filmak Zinemaldian ikustean kaskarrak iruditzen zaizkigu, Arbitrage filmaz entzundakoagatik @boligorria (Gorka Bereziartua) U-S-A! U-S-A! edo nola publikoak automatikoki AEBen aldeko jarrera hartzen duen aukera ematen zaienean @inaxioesnaloa (Inaxio Esnaola) Zuloak dokumental faltsua da??? Eta ni ile hauekin… Kursaala,1 08:30 EL MUERTO Y SER FELIZ Viktoria Eugenia Kursaala,1 Viktoria Eugenia Antiguo Berri,2 Kursaala,1 Antzoki Zaharra Antiguo Berri,2 Kursaala,1 09:30 11:00 16:00 18:15 19:00 19:30* 20:30 22:00 DANS LA MAISON DANS LA MAISON ARGO BLANCANIEVES DANS LA MAISON EL ARTISTA Y LA MODELO ARGO EL MUERTO Y SER FELIZ Viktoria Eugenia 23:15 BLANCANIEVES Zuz: JAVIER REBOLLO (Espainia - Argentina - Frantzia) Zuz: FRANÇOIS OZON (Frantzia) Zuz: FRANÇOIS OZON (Frantzia) Zuz: BEN AFFLECK (AEB) Zuz: PABLO BERGER (Espainia - Frantzia) Zuz: FRANÇOIS OZON (Frantzia) Zuz: FERNANDO TRUEBA (Espainia) Zuz: BEN AFFLECK (AEB) Zuz: JAVIER REBOLLO (Espainia - Argentina Frantzia) Zuz: PABLO BERGER (Espainia - Frantzia) SAIL OFIZIALA baten eta ikasle baten arteko amodio istorioaren bitartez, errealitatea eta fikzioa nahasten dituen joko bat planteatzen du François Ozon zuzendari frantsesak.Ikusleak ez daki zer asmo ilun dituen gazteak,eta noraino iritsiko diren haren azpijokoak. ZUZENDARI BERRIAK Antzoki Zaharra Kursaala,2 Antzoki Zaharra Principe,7 09:30* 09:30 14:00* 16:00 Kursaala,2 16:30 Antiguo Berri,6 Principe,7 Kursaala,2 Kursaala,2 17:00 18:45 19:00 21:30 Antiguo Berri,6 22:30 Antzoki Zaharra 24:00* LE JOUR DES CORNEILLES VICEVÆRTEN / A CARETAKER'S TALE ROCKER Zuz: JEAN-CHRISTOPHE DESSAINT (Frantzia - Belgika) Zuz: KATRINE WIEDEMANN (Danimarka) Kursaala,1 Principe,9 Trueba,1 15:00 16:00 16:00 Principe,10 Trueba,2 Antiguo Berri,4 Trueba,1 17:00 17:00 17:30 19:30 ‘El muerto y ser feliz’. Soldatapeko hiltzaile zahar batek, hilzorian dagoela jabetuta,Argentinako lurretan zehar heriotzatik ihesi egiten duen bidaia kontatzen duen komedia beltza da.Zuzendari onenaren Zilarrezko Maskorra irabazi zuen egileak,Javier Rebollok, La mujer sin piano-rekin,2009an. Zuz: MARIAN CRISAN (Errumania - Frantzia Alemania) LAYALI BALA NOOM / Zuz: ELIANE RAHEB (Libano - Qatar SLEEPLESS NIGHTS Palestina - Frantzia) LE JOUR DES CORNEILLES Zuz: JEAN-CHRISTOPHE DESSAINT (Frantzia - Belgika) VICEVÆRTEN / A CARETAKER'S TALE Zuz: KATRINE WIEDEMANN (Danimarka) VICEVÆRTEN / A CARETAKER'S TALE Zuz: KATRINE WIEDEMANN (Danimarka) EL LIMPIADOR Zuz: ADRIÁN SABA (Peru) ROCKER Zuz: MARIAN CRISAN (Errumania - Frantzia - Alemania) SILENT CITY Zuz: THREES ANNA (Herbehereak Luxenburgo - Belgika) EL LIMPIADOR Zuz: ADRIÁN SABA (Peru) ZABALTEGI BEREZIAK AS LINHAS DE TORRES KLIP SHOKUZAI / PENANCE (SEGUNDA PARTE) XINGU THE BAY THE BAY ZULOAK Zuz: VALERIA SARMIENTO (Portugal) Zuz: MAJA MILO_ (Serbia) | EAE Zuz: KIYOSHI KUROSAWA (Japonia) Zuz: OLIVER STONE (AEB) Zuz: BENH ZEITLIN (AEB) Zuz: BART LAYTON (Erresuma Batua) Zuz: BART LAYTON (Erresuma Batua) Zuz: OLIVER STONE (AEB) Zuz: PABLO LARRAÍN (Txile - AEB - Mexiko) Zuz: MICHAEL HANEKE (Frantzia - Alemania - Austria) Zuz: OLIVIER ASSAYAS (Frantzia) Zuz: OLIVER STONE (AEB) ZUZENDARI BERRIAK Zuz: CAO HAMBURGER (Brasil) Zuz: BARRY LEVINSON (AEB) | EAE Zuz: BARRY LEVINSON (AEB) Zuz: FERMIN MUGURUZA (Espainia) ZABALTEGI PERLAK Viktoria Eugenia Antiguo Berri,2 Antzoki Zaharra Viktoria Eugenia Viktoria Eugenia Principe,3 Antiguo Berri,2 12:00* 16:00 16:30* 18:30 20:30 20:45 23:00 SAVAGES BEASTS OF THE SOUTHERN WILD THE IMPOSTER THE IMPOSTER SAVAGES NO AMOUR Principe,7 Kursaala,2 23:00 24:00 APRÈS MAI SAVAGES 16:00 18:30 20:45 MUR-MUR MARIPOSAS EN EL HIERRO PURA VIDA Zuz: JUAN MIGUEL GUTIÉRREZ (Espainia) Zuz: BERTHA GAZTELUMENDI (Espainia) Zuz: PABLO IRABURU,MIGUELTXO MOLINA (Espainia) ERAIKITZEKO BIDEAN.HAMAR URTE LATINOAMERIKAKO ZINEMAREKIN San Telmo museoa Principe,6 San Telmo museoa Principe,6 16:00 16:15 18:00 18:30 EL VIOLÍN ILUMINADOS POR EL FUEGO TODOS TUS MUERTOS GASOLINA Principe,2 Principe,6 22:30 22:30 TODOS TUS MUERTOS EL BAÑO DEL PAPA Zuz: FRANCISCO VARGAS (Mexiko) Zuz: TRISTÁN BAUER (Argentina - Espainia) Zuz: CARLOS MORENO (Kolonbia) Zuz: JULIO HERNÁNDEZ CORDÓN (Guatemala - Espainia - AEB) | EAE Zuz: CARLOS MORENO (Kolonbia) Zuz: ENRIQUE FERNÁNDEZ,CÉSAR CHARLONE (Uruguai - Brasil - Frantzia) ZABALTEGI GEORGES FRANJU Principe,2 Principe,2 16:15 18:15 LA FAUTE DE L'ABBÉ MOURET NUITS ROUGES Zuz: GEORGES FRANJU (Frantzia) Zuz: GEORGES FRANJU (Frantzia - Italia) VERY FUNNY THINGS.AMERIKAR KOMEDIA BERRIA Antiguo Berri,6 Trueba,2 Antiguo Berri,8 Antiguo Berri,7 Principe,9 Trueba,2 Antiguo Berri,7 Antiguo Berri,8 19:30 19:30 20:00 20:30 20:30 22:00 22:30 22:30 CADDYSHACK PORKY’S LOST IN AMERICA REVENGE OF THE NERDS VERY BAD THINGS PINEAPPLE EXPRESS IDIOCRACY DUMB & DUMBER Principe,9 Trueba,1 Principe,3 22:30 22:30 23:00 FUNNY PEOPLE DUDE,WHERE’S MY CAR? PUNCH-DRUNK LOVE Zuz: HAROLD RAMIS (AEB) | EAE Zuz: BOB CLARK (AEB - Kanada) Zuz: ALBERT BROOKS (AEB) Zuz: JEFF KANEW (AEB) | EAE Zuz: PETER BERG (AEB) Zuz: DAVID GORDON GREEN (AEB) Zuz: MIKE JUDGE (AEB) Zuz: PETER FARRELLY,BOBBY FARRELLY (SIN ACREDITAR) (AEB) | EAE Zuz: JUDD APATOW (AEB) Zuz: DANNY LEINER (AEB) Zuz: PAUL THOMAS ANDERSON (AEB) 12:00 AQUÍ Y ALLÁ Antiguo Berri,8 Principe,3 Antiguo Berri,8 Principe,3 16:15 16:15 18:15 18:30 EL BELLA VISTA JOVEN & ALOCADA SALSIPUEDES POST TENEBRAS LUX Antiguo Berri,4 19:30 Antzoki Zaharra 21:45* INFANCIA CLANDESTINA AQUÍ Y ALLÁ Zuz: ANTONIO MÉNDEZ ESPARZA (Espainia AEB - Mexiko) Zuz: ALICIA CANO (Uruguai - Alemania) Zuz: MARIALY RIVAS (Txile) Zuz: MARIANO LUQUE (Argentina) Zuz: CARLOS REYGADAS (Mexiko - Frantzia Alemania - Herbehereak) Zuz: BENJAMÍN ÁVILA (Argentina - Espainia Brasil) Zuz: ANTONIO MÉNDEZ ESPARZA (Espainia AEB - Mexiko) MADE IN SPAIN Principe,10 Principe,2 Principe,10 19:30 20:30 22:00 WILAYA Zuz: PEDRO PÉREZ ROSADO (Espainia) ICEBERG Zuz: GABRIEL VELÁZQUEZ (Espainia) KATMANDÚ,UN ESPEJO EN EL CIELO Zuz: ICÍAR BOLLAÍN (Espainia) 4+1: BRASILGO ZINEMA GARAIKIDEA Principe,6 20:15 A CASA DE ALICE Zuz: CHICO TEIXEIRA (Brasil) ENTRE LES BRAS Zuz: PAUL LACOSTE (Frantzia) CULINARY ZINEMA Principe,9 18:30 * (Prentsa eta kreditatuak) ZB- Zuzendari Berriak saria. LK- Lehiaketatik kanpo. EAE- Euskarazko azpidatzi elektronikoak.EB- Euskarazko bertsioa. ‘Klip’. Jasna da pertsonaia nagusia Maja Milosen film honetan.Serbiako gerraostean bizitza gogorra egokitu zaion 15 urteko neska gaztea da Jasna.Gelakide batekin maiteminduta, sexua,droga eta festa nagusitzen den giro batean murgiltzen da.Ondorioak dakartza horrek. ‘Shokuzai / Penance ’. Telebistarako minitelesail bat da, Kyoshi Kurosawak zuzendutakoa; osorik proiektatuko da.Eskolan lau ikaskideren aurrean bahitu duten neska gazte baten istorioa du ardatz; bahitzaileek hil egingo dute. HORIZONTES LATINOS Kursaala,2 ‘Rocker’. Victor 50 urte inguruko rockerra da Marian Crisanen filmeko pertsonaia nagusia. Semearengatik edozer gauza egingo luke.Droga kontsumitzailea da semea,eta rock talde batean jotzen du,aitaren zaletasunari jarraituz.Semeari eta lagunei kontzertu bat prestatzen laguntzen die aitak. ‘El limpiador’. Eusebio garbitzaile forentsea da; norbait hiltzen denean,lekua esterilizatzen lan egiten du.Etxe batean lanean ari dela,ezkutatuta dagoen ume bat ikusten du.Hura babesten saiatzen da jende guztia hiltzen ari dela dirudien ingurune hitsean.Adrian Saba da filmaren zuzendaria. ZINEMIRA Antiguo Berri,7 Antiguo Berri,7 Principe,7 ‘Dans la maison’. Irakasle ZINEMIRA ‘Pura vida ’. Iñaki Otxoa de Olza mendizalea Annapurna mendiaren hego-hegalean gaixotu zenean,7.400 metroko alturan zegoela,hamar herrialdetako mendizaleek hura handik onik ateratzeko egin zuten ahalagina kontatzen du Pablo Iraburu eta Migueltxo Molinaren film dokumentalak. 45 berria 2012ko irailaren 23a, igandea Plaza › Bizia tako kontraste talde bat ere badute, gainera, eta haien laguntzarekin aritzen dira metodoa orrazten, harik eta liburua kaleratzen duten arte. Nork bere kabuz euskara ikastea ariketa zail eta astuna suerta daiteke. Ikasketa hori erraztea da Arian metodologiaren xedea. BERRIA Arian-arian euskalduntzea Nork bere kabuz euskara ikasi ahal izateko Arian izeneko metodoaren bigarren liburu sorta kaleratu du Elkar argitaletxeak Eguneroko egoerak aurkezten zaizkio ikasleari hizkuntza progresiboki ikasteko Iñigo Astiz Arian-arian ikasten dela. Hori dio esaera zaharrak, eta hori da euskara ikasteko Arian izeneko metodoaren muina ere. Iaz aurkeztu zuten nork bere kabuz euskara ikasteko aukera eskaintzen duen sistema horren lehen liburu sorta, eta bigarrena kaleratu du orain Elkar argitaletxeak. A2 mailaren lehen erdiari dagokiona. Hamabi unitate izaten ditu maila bakoitzak, eta lehen sei unitateak dira orain argitaratu dituz- tenak. Urtearen amaieran kaleratuko dituzte beste sei unitateri dagozkien materialak. Pixkana, arian ariz. Ikasleek ere aurrera egin ahala. Metodo moderno baten falta sumatu zutelako erabaki zuten Arian sortzea, Txantxo Zubeldiak azaldu duenez. Bera da metodoaren editorea, eta dioenez, apustu handia izan da. «Erakundeek orain arte ez dute bere gain hartu lan hori, eta guk geuk egin dugu azkenean aurrera». Pozik dago orain arteko erantzunare- kin, iaz kaleratutako lehen liburu sortak harrera ona izan baitu. «Nork bere kasa euskara ikasteko sortu genuen, batez ere, baina araututako irakaskuntzan ere erabiltzen dute. Institutuan euskara ikasten ari diren etorkinek, adibidez, asko eskertu dute euskara era moderno batean ikasi ahal izateko aukera eskaini izana». Eguneroko egoeretan oinarritzen da ikasketa bide hau. Praktikotasunean. Hala, ikasleak ia egunero aurki ditzakeen egoerak biltzen ditu metodoak. Gaika antolatu dituzte unitateak horregatik. Erosketak euskaraz egiten irakasten du batek, eskaera bat euskaraz egiten beste batek, ibilaldi bat euskaraz antolatzen... Bestelako hizkuntzak ikasteko metodo modernoak ere gisa horretakoak dira, Zubeldiak azaldu duenez, eta hortik abiatuta sortu dute Arian. «Arriskatu egiten da bat halako metodo berri bat aurkezterakoan, baina orain arte oso erantzun ona jaso dugu ere irakasleen aldetik». Itziar Etxabe, Beatriz Allo eta Ana Alkain izan dira A2 mailari dagokion liburu sortaren egileak. Euskara irakaskuntzan aritutakoak dira batzuk, eta oraindik ere horretan ari direnak besteak. Euskalduntze prozesua bertatik bertara ezagutzen dute guztiek. «Egunerokotasunean ohitutako jendea da», azaldu du Zubeldiak, «eta hori da metodo arrakastatsu bat sortzeko biderik onena. Esperientzia praktiko hori gabe, herren dago metodogilea». Baina ez da hori haien kasua. Idazleek gertutik ezagutzen dituzte ikasleen kezka eta zailtasunak, eta, beraz, badakite zer den liburuek eman behar dutena. Hizkuntzalari eta jardunean diren irakaslez osatu- Progresioaren garrantzia Teoria eta praktika. Biak hartzen ditu kontuan Arian metodoak, eta bi liburu behar ditu horregatik ikasleak: ariketa eta azalpenekin batera, CD bat eta han esaten direnen audio bat ere duen Ikaslearen Liburua da bata, eta ariketak eta erantzunak dituen Lan Koadernoa bestea. Bideoz osatutako DVD bat ere izango du ikasleak eskura B1 maila bukatzerako, baina aurten kaleratuko duten bigarren liburu sortarekin helduko da hori. Ez da erraza nork bere kasa hizkuntza bat ikastea, eta lan hori erraztea da Arian metodoaren helburua. Beharrezkoak dira diziplina eta esfortzua ikaslearentzat, baina aldapa goxatzea da xedea. Horregatik hautatu dute egunerokotasunetik gertuko adibideak jartzea. «Orain arteko metodoak astun xamarrak izan dira. Funtzionatu dute, eta oraindik ere funtzionatzen dute, baina pentsatzen genuen jendeari zor geniola metodo eder eta modernoago bat. Eta horretan ari gara». Progresioa da metodoaren beste giltza. Urratsez urrats doa ikaslea hizkuntzan murgiltzen. Gaztelerazkoak ziren horregatik lehen mailako liburuxketan euskararen inguruko azalpen teorikoak. Bigarren liburu sorta honetan, berriz, gero eta handiagoa da euskararen presentzia azalpen horietan, eta handituz joango da ikasleak aurrera egin ahala. Urte bukaeran kaleratuko dute A2 mailari dagokion bigarren liburu sorta, eta B1 mailari dagokion materiala datorren urtean. Kasik euskara hutsean izango ditu azalpenak liburu sorta horrek. Zubeldiak dioenez, C1 mailara heltzea da helburua, eta hemendik bi urtera kaleratuko dituzte hari dagozkionak. Euskaraz lasai mintzatzeko hitzordua, Miarritzen Mintzalasairen harira, ekitaldiz beteriko egitaraua prestatu dute gaurko, euskararen erabilera sustatzeko Adrian Garcia Marion lakuan ez da besterik entzungo gaur. Mintzalasai egitasmoaren lehengo aldiaren harira, makina bat hitzordu antolatu dituzte helburu jakin batekin: Miarritzen (Lapurdi) euskara sustatzea. Danborrada eta Kantalasaien ondotik, ekitaldi andana prestatu dituzte lakuan. Bapo bazkaltzeko aukera izango da eguerditik aitzina. 12:30ean mutxikoak izango dira. 13:30etik aurrera txalapartan lehen urratsak egiteko aukera eskainiko dute, tailer baten bidez. 14:00etan, berriz, euskara eskolak antolatu dituzte, eta 15:00etan, herri jokoak. Horretaz gain beste hainbat ekitaldiz gozatzeko aukera izango da egun osoan: gaztelu puzgarriak, tranpolina, txaranga, pottoka itzuliak, ikur lotgarrien sortzea eta makillajea. Atzokoa ere ekitaldiz jositako eguna izan zen Miarritzen. Ipuin kontaketa, bertso bazkaria, eta jarraian, mus txapelketa jokatu zuten. Bertsolari filmaren emanaldia ere izan zen. Herriko etxeak eta euskara zerbitzuak bultzatu dute kanpaina, eta euskalgintzako eragile askoren sostengua bildu du. Egitasmoaren antolatzaileek aurkezpenean gogoratu zutenez, euskaraz bizitzeko aukerak sortzea da egungo erronka. Izan ere, Miarritzen euskararen transmisioa apala da, frantsesak oso leku gutxi uzten baitio euskarari. Dantzaz konpainia aritu zen atzo Miarritzeko hondartzan. GAIZKA IROZ 46 berria 2012ko irailaren 23a, igandea Plaza › Bizia EzarianD Nafarroako alajak Apaiz, militar, politikari eta ustez zintzoak diren beste hainbaten ibilerak kontatzen ditu Victor Moreno idazle nafarrak ‘Ilustres prendas’(Alaja ilustreak) liburuan Ergelen munduan Irene Arrizurieta V ictor Moreno (Alesbes, Nafarroa, 1949) idazle eta irakasleak liburu berria du esku artean. Ramon Lapesquera goitizena baliatuz, Ilustres prendas (Alaja ilustreak) argitaratu du Pamiela argitaletxearekin. Nafarroako gizartean eta erakundeetan jazotako benetako gertaerak kontatzen ditu liburuan. Gertaeren protagonistak, maiz, ezezagunak dira. Beste askotan, berriz, gizarteak miretsitako lagun ezagunak. Itxurak itxura, guztiak ere, benetako iruzurgileak, gezurtiak, hiltzaileak, ustelak, poligamoak edo gaizkileak izandakoak. Liburuan murgildu aurretik, Victor Morenok alaja hitzaren ohiko esanahi arrunta zehaztu du. «Pertsona azkarra eta argia» adierazteko erabiltzen dela gogoratu du. Liburuko pertsonaiek, baina, argitasun hori inguruan dituzten lagunengandik onura ateratzeko erabiltzen dutela ohartarazi du. «Gauzak zintzoki eta bide onetik egiteko erabiltzen du adimentsuak burua. Alajak, aldiz, duen adimena beti probetxu ateratzeko erabiltzen du». Gauzak horrela, liburuan agertzen diren alajak ez dira nolanahikoak, eta horien berri emateko han eta hemen zokomiran ibili da egilea. «Herrien historia lurraren arrasean kontatu behar da», iritzi dio Morenok. Kasu honetan, XIX. mende bukaeratik hasi eta XX. mendeko 1940. hamarkadara arteko gizartea aztertu du. Horretarako, hainbat artxibategitako izkribuak eta agiriak irakurri eta ikertu ditu. Udal artxibategiez gain, artzapezpikuetakoak eta parrokietakoak ere arakatu ditu, eta Nafarroako zein Espainia eta Kataluniako garai hartako egunkarietako hemeroteketan ere murgildu da. Lan horren helburua argia izan da. «Benetan jazo ziren hainbat gertakari azaltzea, ironia eta trufa ahaztu gabe, baina, batez ere, umorea erabiliz». Izan ere, «bizitza, oso maiz, tragedia bat da, eta umorea da horri aurre egiteko ezagutzen dudan anti- doto bakarra», dio Morenok. «Liburuko historia batzuk oso gogorrak eta beltzak dira. Gizartean ez dago alaja bakarra eta berdina, eta liburu honetan ageri diren historiak benetakoak dira. Garai batean gertatutako historiak berriro kontatu ditut, baina ironia eta trufa erabiliz». Ergelkerien protagonistak Zozokeria edo ergelkeria da liburuak biltzen dituen historia guztien izendatzaile komuna. « Garai guztietako ezaugarria da ergelkeria», dio Morenok. Batzuek eta besteek egiten dituzten ergelkeriek ondorio berdinak ez dituztela nabarmendu du. «Ergelkeria horiek neurri eta eragin bera duten neurtzea da arazoa». Liburuarekin hori argitu nahi izan du. Lerro artean ageri diren alajak azkarrak dira, baina printzipioz bertutea den hori, onurak ateratzeko eta besteen bizkar probetxu ateratzeko erabiltzen dute». Morenok argi du liburuan agertzen diren batzuen ergelkeriak beste batzuenak baino larriagoak direla. Eta horren adibide aipatzen ditu eliza eta armada. «Gaiztoak dira. Egiaren jabe direla uste dute, eta zorigaitza besterik ez dute eragiten». Idazlearen irudiko, bi estamentu horiek oso eragin kaskarra izan dute Nafarroako gizartean. «Elizak eta armadak egin dute herri hau den bezalakoa, hutsaren hurrengoa, alegia», dio ironia ahaztu gabe. «Apaizek urteak daramatzate mesede besterik ez dutela egiten pentsatzen, baina hori ez da horrela». Hori baieztatzeko hainbat adibide ageri dira liburuan. Pedro Zirilo Uriz Labairu artzapezpikuaren kasua aipatzen du. «Iruñeko Artzapezpiku talibana», deitzen dio. «Hark Nafarroako liberalismoaren kontra 1865ean idatziriko gutunek antz handia dute gaur egun Rouco Valera artzapezpikuak eta beste batzuek idazten dituztenekin». Elizako partaide direnekin jarraituz, Cortesko apaizaren eta Los Arcosko (Nafarroa) erretorearen ibilerak ere aipatzen ditu. Armada ere ez da «ergelkeriatik» salbu gelditzen. Moreno oso kriti- XIX. mende bukaeratik XX. mende erdialdera arteko gertaeren protagonistak ikertu ditu Victor Morenok. ILUSTRES PRENDAS Elizgizonek eta militarrek garai haietan izandako jokabidea salatzen du liburuaren egileak. ILUSTRES PRENDAS ko da militarrekin. «Seguruenik, altxor publikotik alferrik diru gehien gastatu dutenak funtzionarioak izan dira, eta ez dute sekulan deus onik egin. Beti gerran ibili dira, edo diru publikoa xahutzen». Liburuan beste «pertsonaia edo alaja» batzuetaz ere hitz egiten da. Jende ergela da, baina azkarra. «Ergelak dira, eta jakinik besteak ere ergelak direla iruzurra egiten saiatu dira dirua ateratzeko. Sekulako istorioak asmatuta ere, harrigarriki, jendeak sinetsi egiten zituen». Gertaera latzak eta gogorrak ere aipatzen dira, gizakiaren ergelkeria krudelak eraginak: bortxatzaileenak, adibidez. «Nafarroan bortxaketa eta hilketa kasu asko gertatu ziren, baina askotan aske ateratzen ziren». Estellerriko Carcar herrian gertatutakoa, kasu. Nazario 2012ko irailaren 23a, igandea berria 47 Bizia ‹ Plaza Ezarian D Nafarroako alajak G Pertsonaiak Artzapezpiku Ilarregiko fundamentalista petrikiloa Falangista harroputzak edro Zirilo Uriz (Erriberri, 1799-Iruñea, 1870) Iruñeko barrutiko artzapezpiku izan zen zortzi urtez, 1862tik 1870era, hain zuzen ere. Gobernu liberalen politiken aurka sutsuki aritu zen. Harentzat, liberalismoa «beti bekatu» zen, eta idatzi zituen gutun gehienak aurrerakoien kontrakoak ziren. Nafarroa «Kristo aurretik ere kristaua» izan zela zioen. «Nafarroa zen, da eta izanen da katolikoa», da artzapezpikuaren beste esaldietako bat. Estatu akonfesional bat aldarrikatzen zuten liberalen eta irakasleen kontra asmahalak eta bi idatzi zituen. «Infernuak bidaltzen dituen irakasleak dira horiek», aldarrikatu zuen. uis Valero Bermejo Espainiako Gobernuko gobernadore zibil falangista izan zen Nafarroan. Bost urtez, 1949tik 1954ra, egon zen karguan. Foruen kontra aritu zen, eta Amadeo Marko diputazioko buruarekin ere izan zituen gorabeherak. Inongo agiritan ageri ez den gertakari baten eragile zuzena ere izan zen. Abertzale talde bat Aralarren biltzekoa zela, elkarretaratzea eragoztera falangista sail bat bidali zuen. Iruñera etorri ziren, eta hiriko tabernetan mozkortu eta gero, tiroka ibili ziren kalez kale. Miguel Gortari alkatearen aginduz espetxeratu zituzten. Gortarik, ordea, Valero gobernadorearen aginduak jarraituz aske utzi behar izan zituen. P artina Martinez Ezkurra (1841-1936), Ilarregiko petrikilo gisara zen ezaguna. Morenok dioenez, Nafarroan garaiko petrikilorik ezagunena zen. Argentinara emigratu eta bueltan etorri ostean, jaio zen Ilarregi herriko Kokoetxea baserrira itzuli zen. Ezkondu, familia izan, eta Argentinan ikasitako petrikilo ofizioari ekin zion. Herrian zabaldu zen erretorearen gaizki sendatutako besoa osatu zuela. Azkar zabaldu zen iaioa zela Ultzamako haranean hezurrak bere tokian birkokatzen. Anestesiarako baliagarriak diren belarrak erabiltzen ere bazekien. Haren bideari jarraitu zion biloba batek, Maria Diez de Ulzurrunek. Hura Auzako petrikilo gisara egin zen ezagun. M Falangistek Iruñeko tabernetan mozkortu ostean sortutako istilu larrien pasartea irakur daiteke liburuan. PRENDAS ILUSTRES Santos Diaz herriko praktikante ezkonduak hamasei urteko neska haurdun utzi ondoren zeinen ankerki hil zuen gogoratzen da. Ume jaioberrien abandonatzea eta abortu kopurua ere handia zen, eta horren adibideak ere badira. «Abortistak, garai hartan haur-hiltzaileak deituak, asko eta asko dira Nafarroan». Ezbeharrak ere ez ziren falta, eta zorigaitzeko jende asko zegoen. Gogoratu behar da III. Guda Karlistaren ondoren, eta Kubako Gerrara joan zirenen artean, elbarri asko zegoela Nafarroan. «Beharrak bultzatuta, bizitzan aurrera egiteko piper ikaragarria zuten iruzurgileak asko ziren». Petrikilo ugarik gaitzak sendatzeko erremedio ikaragarriak eskaintzen zituzten, eta jendeak sinetsi egiten zituen. Ilarregiko petrikiloaren gertaera aipatzen du, adibidez. Bitxikerietatik haratago joanez, liburuko historiak garai hartako Nafarroako gizartearen inguruko «gogoeta» egiteko baliagarriak direla dio Morenok. «Garai hartako gizartearen mapa bat da liburua, eta liburuko historiek gizartearen ezjakintasuna L azaltzen dute. Bizitzari buruzko irizpide bat gailendu nahi dute batzuek besteen bizkar, eta hori islatzen da liburuan». Alde horretatik, ez du iruzurgilea salatu nahi, boterea duena baizik, Eliza eta armada, kasu. «Politikarien eta agintarien argitasun eta buru falta ikaragarria zen. Gizarte bat azkarra da dituen agintariak azkarrak diren neurrian, baina Nafarroan ez dakit zer gertatzen den». Nafarroako gizartea nola garatu den ikusteko egileari oso baliagarria izan zaio ikerketa lana. Liburua egiteko irakurri behar izan dituen zigor kodeak, adibidez, argigarriak dira. «Garai hartako gizartearen garapenaren isla dira kode horiek». Baina zigor kodeez gain, udal ordenantzek ere arreta erakarri diote. «Hiri baten historia ezagutzeko iturri hoberenetarikoa dira. XIX. mendekoak eta XX. mende hasierakoak ikusgarriak dira. Hirian nola jokatu behar den esaten duten kode moralak dira». XIX. eta XX. mendeko alajak gogoan, gaur egungoekin ere beste liburu bat egiteko prest da Moreno. «Zarata» egiten duten sektore guztiekin bat egin daitekeela iradoki du. r Zakilixut Amaren Alabak taldean kantatzen du, bost lagunekin. Kukai eta Oreka TX taldeekin,‘Hostoak’ikuskizuna sortu zuen. Le Petit Theatre de Pain antzerki taldean lan egiten du orain, eta ‘Le Siphon’antzezlanarekin dabil buru-belarri azkenaldian. zen bezala, antzerkian dut lan haboro egiten, eta lanaren plazera antzerkian dut atzematen. Gero, publikoarekin, unean berean kantatzean, airean iragaten den plazer bat da; aldiz, antzerkian sentitzen dut badela plazer bat eraikitzen dena jendeekin. Ipar Euskal Herrian bada amateur antzerki anitz ere. Nolakoa da panorama? Badira zubiak amateur eta profesional artean? Zubi bat badela, segur. Nik sentitzen dudana da zein publikorentzat diren gauzak. Usu euskal antzerkian sentitzen dudana da, horrek bai, irri eginaraziko du. Zenbait aldiz mugatzen duena euskal antzerkia. Baina interesatzen hasi naizenetik, ikusi nahi nituen gauza anitz huts egin ditut, kanpoan izanez. Behar da gorde probokazio zerbait, baina usu aski gizen iduri zait ematen duena. Ez da profesional eta amateur arteko zerbait; da antzerki forma tradizional elibat eta aitzina xerkatzea zer baden. Eta Zuberoan badira arte anitz, baina kanpoan egiten dudan antzerkitik oso urrun direnak. Maika Etxekopar «Kantatzeak on egiten dit; badut horren beharra, egiazki» Egia da egin dugula jauzi bat; anitzek erran digute: «Orain egiazko ikuskizunetan ari zarete, oholtza handietan...». Heldu ginela zerbaitetara. Baina nik ez dut hola ikusten, esperientzia gisa baizik. Baina gu egiten gaituena ez da hori alde batetik; badugu gauza anitz xerkatzeko guhaurrek, ene ustez. Antzerkia ere maite duzu, baina, ofizioa bilakatzen delarik,plazera berdina da? Bai, gero beste maila batera iragan naiz tanpez; orduan, ez dut sobera bereizten denez ene lana baita edo maila batez tanpez igaitea gaitz baita... Baina bai, plazera badut, interesa beti badut. Ikasten dut ere zenbat lan baden plazerera heltzeko. Zertan duzu plazer gehien hartzen, kantuan ala antzerkian? Kantatzeak on egiten dit; erraten ahal dut badudala horren beharra ene bizian, egiazki. Badut gauzen kantatzeko beharra. Baina une honetan, ari nai- «Zuberotar kantuan, berrikuntza usu iduri zait ez dela ari zentzu onera; hitzak, gero eta sinpleago» D Antzezle gisa, Frantziako lau bazterretan ibiltzen da, Le Petit Theatre de Pain taldearekin, eta kantari gisa, Euskal Herri osoan, Hostoak ikuskizunarekin. Antzerkia du ofizio Maika Etxekoparrek (1987, Gotaine-Irabarne), eta kantua beharrezkoa zaio. Hostoak ikuskizuna ematen duzue Oreka TX eta Kukai taldeekin. Nola doa? Emanaldi anitz ukan ditugu; nik ez dut oroetan parte hartu. Ez genuen pentsatzen baziratekeela hainbeste; Euskal Herri orotan kurritu gara, baina usu, jin, jan, kantatu eta joan. Goxoa zen bi talde horiekin kurritzea. Anitz gozatu dut eman dugularik Errenterian (Gipuzkoa), Kukairen publikoa bazen, eta izan dira beste zenbait hola... Amaren Alabekin jakin dugu zer antolaketa den profesionalki aritzea. Esperientzia aberatsa izan da. Ez duzue dudatu ikuskizun horretan parte hartzeaz. Alde profesionalarengatik pentsa daiteke presio handiagoa badela... Gero guri presioa ezartzeko behar da anitz! Ez genuen ez erraten ahal, holako proposamen bat ez baita errefusatzen; amets eginarazten zigun. Profesionalki... pausatzen da problema guretzat, haiek profesionalak baitira, Oreka TX, Kukai eta beste artistak oro. Gu jendeen aitzinean haiek bezala gara, baina, bestalde, badugu gure bizia, zenbat aldiz behar dugu goizeko bietan sartu eta lanera joan biharamun goizean —hori besteentzat erraten dut—... Gu atxikiak gara horri, ez garela profesionalak eta badugula gure bizia. Amaren Alabak ere aitzina ari da bere aldetik. Disko berria prestatzen ari zarete. Gaitz da jarraitzea, bakoitza ari baikara gure aldetik lanean eta... Aitzinarazten gaitu eta elkarrekin egonarazten kanpotik baditugularik prosomenak. Igandea 2012ko irailaren 23a Joanes Etxebarria IDOIA BERATARBIDE Zuberoa aipatzen baituzu. Kantagintzan nolako panorama ikusten duzu? Iduri zaizu berritzen dela? Zuberotar kantuan, berrikuntza usu iduri zait ez dela zentzu onera ari; hitzak gero eta sinpleago... Zer aipatzen da? Lehengo gauzak, bizitu ez direnak, baina moda zaharrera heltzeko... orduan zerbait aski hutsa ematen du: herriko bestak, dantza, kantua, euskara, zenbait aldiz euskara jakin gabe daudela. Eta gitarra eta beste tresna anitz erabiltzen dira, baina musikarik gabe, justu erritmoa emateko. Konparatzen bada bakarrik ari diren gizon zenbait, beharbada badute forma arkaikoagoa edo artzain forma bat; baina haiek badute interpretazio haboro, berrikuntza haboro eta originaltasun haboro bakoitzak ematen baitu bere gisara. Euskaraz kantatzen baituzue, publiko euskalduna behar duzue. Halakoa da? Gu entelegatzen ahal gaituen publikoa oso txikia da. Behar baita euskalduna izan, gehi zuberotarra, kantu anitzentzat. Eta Zuberoan ez gara usu ari azkenean, baina ari izan garelarik egiazki anitz gozatu ditugun kantaldiak izan dira, abantzu berset bakoitz bada norbait komentario bat egiten... Baina bai, Amaren Alabak taldearekin izan garen herrietan iduri zait uste baino gazte haborok euskara badakiela. Igandea berria 2012ko irailaren 23a 06 Txinako gazteria Oinordeko gaitzetsiak 08 Elkarrizketa Mari Jose Azurmendi 15 Krisia Greba egiteko arrazoiak Emaginak Afrikan Hil edo biziko erronka Tiraemd Adinew emagina, Etiopia hegoaldeko herrixka batean, haur jaioberri bati azterketa egiten. AMREF Igandea • 2012ko irailaren 23a 02 Emakumeak eta osasuna Lau seme-alaba ditu Malo Woshto etiopiarrak. Ospitalera joan nahi izan zuen azkenaz erditu ostean, baina ezin izan zuen, baliabiderik ez zuelako horretarako. AMREF Bizia emanez ez hiltzeko 2012ko irailaren 23a • Igandea Emakumeak eta osasuna03 Urtean,200.000 emakume inguru hiltzen dira Saharaz hegoaldeko Afrikan,haurdun daudela edo erditzeko garaian,beharrezko osasun arretarik eta baliabiderik ez dutelako.Horrelako heriotzarik izan ez dadin, komunitateetan emaginak trebatzeko kanpaina jarri dute martxan. Ainhoa Sarasola erokan bizi da Olpha Ondiek, Kenya mendebaldean; 46 urte ditu, eta lau seme-alaba. Guztiez etxean erditu zen, aparteko arazorik gabe. «Beraz, bosgarrenarekin haurdun geratu nintzenean, ez nuen arazorik espero», dio emakumeak. Ez zen horrela izan, ordea. «Erditzen hasi eta bi egun oso igarota, haurra ez zen iristen». Inguruko klinika batera jo zuen, eta handik misiolarien ospitale batera igorri zuten. Haurra hilik zegoela esan zioten han. «Haur handia zen, 4,5 kilokoa». Ondorioak utzi zizkion erditzeak: nerbioetako lesioa eragin zion, baita pixa ezin kontrolatzea ere, eta oso ahul geratu zen. «Nire bizitzak okerrera egin zuen bat-batean». Ezin zuen ordura arteko bizimodurik egin, mugitzeko arazoak zituelako. Baina ez horregatik bakarrik. «Nire familia nigandik aldendu zen. Malaya [prostituta] eta antzeko hitz itsusiak esaten zizkidaten, gure komunitatean fistula promiskuitatearen ondorio dela uste baitu jendeak». Osasun laguntza lortzen saiatu zen, baina erietxeak urrunegi zituen. «Beldur nintzen ez ote nintzen gaixotasunez eta lotsaz hilko». Baina irratian entzundako albiste batek zabaldu zion itxaropenaren atea, AMREF erakundea Kisiiko erietxean bere moduko arazoak zituzten emakumeak artatzen ari zela jakin baitzuen. Ebakuntza egin zioten han, eta ongi atera zen dena. Jada ez du gernu jariorik, eta lehengo bizimodua egiteko gai da. Ondorio garbi bat ere atera du esperientzia gogor hartatik: «Ez dut nahi nire bi alabek gauza bera jasaterik. Iaz haietako bat haurdun geratu zen, eta erditu aurreko arreta jasoko zuela ziurtatu nuen». Haurra handia zetorrenez, lehenago eraman zuten ospitalera. Ondieken alabak ez zuen amaren esperientzia gordina bizi behar izan, baina bai Afrikako milaka eta milaka emakumek. Ondorio larriagoekin askotan, gainera. Urtean, 200.000 andrazko inguru hiltzen dira haurdunaldian edo erditzeko unean Saharaz hegoaldeko Afrikan, baliabiderik eta osasun arreta egokirik ez izateagatik. Urtean, ondorioz, milioi bat ume inguru amarik gabe geratzen dira. «Emakume bakar batek ere ez luke hil behar bizia ema- K Tiraemd Adinew emagina, haurdun den emakume bati azterketa egiten, Malle eskualdean, Etiopian. AMREF nez! Amak dira Afrikaren garapen sozial eta ekonomikoaren gakoa, eta erditzean hiltzea Afrikako gizartearen etorkizunerako zigorrik okerrena da», ohartarazi du AMREFek, Medikuntza eta Ikerketarako Afrikako Fundazioak. Amak laguntzeko, emaginak trebatzea da bidea, erakundearen ustez, eta, horretarako, Stand Up for African Mothers kanpaina jarri du martxan. Helburua: 2015. urterako 15.000 emagin trebatzea. Komunitateak trebatu, emakumeak laguntzeko «Emakume horiek denak osasun arreta soil eta eskuragarririk ez izateagatik hil ziren», azaldu du Wangiru Mwangi Ruhanga AMREFeko ordezkariak, erakundeak Nairobin duen egoitzatik. «Osasun langileen gabezia dramatikoa dela eta —emaginena bereziki—, erditzeen erdiak etxeetan izaten dira, laguntza teknikorik gabe». Hiriguneetatik urrun bizi diren emakumeek jasaten dituzte gehien osasun arretarik ezaren eraginik larrienak. «Ondorioz, Saharaz hegoaldeko Afrikan, 39 emakumetik batek arriskua du erditzean hiltzeko». AMREFeko ordezkariak ohartarazi du emagin batek 500 haurdun arta ditzakeela urtean. Aurreikusi dute amen egungo hiltze tasa %25 gutxituko litzatekeela erakundearen helburuak betez gero, Nazio Batuen Erakundeak 2015. urterako ezarritako Milurte- ko Helburuetariko bat dena. Gainera, aurrera gutxien egin duen xedea da amen hiltze tasa gutxitzekoa: Saharaz hegoaldeko Afrikan, egungo joerari eutsiz gero, 2165. urtera arte ez litzateke lortuko. Besteak beste, funts gutxiegi bideratu izana da, AMREFen ustez, atzeratu izanaren arrazoi nagusia —garapenerako laguntzaren %2 soilik da egun—. Ruhangak gogorarazi du familia, komunitate eta herrialdeetan inbertitzea dela emakumeengan eta beren osasunean indarrak jartzea: «Emakumeen alde egiten dugu, haiek daudelako euren familien eta komunitateen osasunaren bihotzean. Emakumearen zeregina funtsezkoa da kontinentearen garapen iraunkorra bermatzeko; osasuntsu dauden emakumeek lan egin dezakete, baita haurrak hezi ere, eta, modu horretan, euren familia eta komunitateen garapen sozial eta ekonomikoa lagundu». Osasun langileen gabezia da, erakundearen ustez, Afrikak duen erronka premiazkoena. Horretan laguntzeko, osasunari lotutako zeregin batzuk komunitateen esku uztea da, haren ustez, biderik egokiena. «Zeregin ez-medikoak espezializazio gutxiagoko osasun agenteen esku uztea esan nahi du; kostuaren bosten bat eta langileak prestatzeko behar den denboraren erdia litzateke, medikuek egiten duten lanaren %70 aurrera eramateko». Komunitate bakoitzean hainbat herritar osasun arretan trebatzea da oinarria, erizainek egin ohi dituzten zenbait lan haiek egite aldera, hala nola erditzean laguntzea, higieneari buruzko edo sexu harremanen bidez eritasunak kutsatzearen inguruko hezkuntza ikastaroak ematea eta abar. Kenya, Uganda, Etiopia, Tanzania, Hego Sudan eta Senegalen dute martxan emaginak trebatzeko kanpaina. Azken 50 urteotan milioi erdi osasun langile trebatu ditu Ospitaleak urrunegi dituzte emakume askok, eta haietara iristeko modurik ez dute Emagin batek haurdun dauden 500 emakume inguru arta ditzake urtean AMREFen helburuak betez gero, amen hiltze tasa %25 gutxituko litzateke erakundeak. Eta horretan jarraitu beharra argi ikusten du Ruhangak: «Afrika osasuntsu batek ama osasuntsuak behar ditu, eta ama osasuntsuek, emaginak. Badakigu emagin eta osasun langile gehiago izan ala ez, horren araberakoa dela hiltzearen eta bizitzearen arteko aldea». Prestakuntza hori jasotzen duten emakume batzuk arituak dira aurrez emagin lanetan, modu tradizionalean. Miriam Namusokek dozenaka emakumeri lagundu die beren haurrez erditzen, Uganda erdialdeko Luwero herrian. Ordea, amak seme-alabei hiesa eta gisako gaitzak kutsatzeaz ez zekiela deus dio, eta sekula ez ziola arreta berezirik jarri inguruaren garbitasunari. «Behin, erditze batean, haur biki bat galdu nuen, ama ospitalera ez bidaltzeagatik. Bihotzean min eman zidan haur haren heriotzak, eta nire ospea ere galdu nuen ia». 2006an trebatu egin zuten, AMREFen kanpainaren barruan, eta oso baliagarria izan zaiola uste du. «Emaginek beharrezko ditugun hainbat tresna ere eman zizkidaten; pentsa, fetoskopio bat ere bai! Nire etxea nola garbi eduki ere erakutsi zidaten. Trebatu nintzenetik, nire herrian ez da emakume edo haur bakar bat ere hil». Tiraemd Adinewk ere AMREFen trebakuntza jaso zuen sexu harremanen bidez gaitzak kutsatzearen, sexu eta ugaltze osasunaren, malariaren eta higienearen inguruan. Mallen bizi da, Etiopia hegoaldean, eta han lan egiten du, etxez etxe, herritarrei osasun heziketa eskaintzen. «Emakumeek arazo asko dituzte inguruotan, eskuz lan asko egiten baitute. Adibidez, egunero bede(Hurrengo orrialdean jarraitzen du) Igandea • 2012ko irailaren 23a 04 Emakumeak eta osasuna (Aurreko orrialdetik dator) ratzi kilometro egiten dituzte ura jasotzeko, eta bizkarrean hartuta garraiatzen dute, haurdun direnean ere bai. Asko erori eta zauritu egiten dira, eta hainbatek nahi gabeko abortuak dituzte. Batzuk etxera bidean erditzen dira». Haurra izateko unean Adinewi deitzen diote andre askok, eta, arazoren bat sumatuz gero, ospitalera bidaltzen ditu erditzera. «Baina emakume asko ez dira joaten, urrunegi dagoelako; hara iristeko lau orduko bidea dute oinez. Ondorioz, ama eta haur asko galtzen ditugu azkenean». Etxetik hurbil osasun etxerik ez izatearen ondorioz hiltzen baitira oraindik ere emakume asko eta asko. Mary Nasieku erraina horrela galdu zuen Njambi Koitumet kenyarrak. Kontatu duenez, Nasiekuk hiruzpalau orduko bidea zuen oinez hurbileneko ospitalera, Magadiko Entasoopiara, eta ibaia zeharkatu behar zuen. Ibaiertzera iristean, uraldia zegoela jabetu ziren Nasieku eta harekin zihoazen lagunak, eta eskuak elkarri emanda hasi ziren zeharkatzen. Baina erdialdera iristean, irrist egin, eta urak eraman zituen hainbat neska. Batzuk salbatzea lortu zuten beste lagunek, baina Koitumeten erraia ez; bertan ito zen. «Maryk lau seme-alaba zituen; zaharrenak 9 urte ditu, eta gazteenak 4. Haren senarra, nire semea, aspaldi hil zen, eta, beraz, nire kabuz zaindu behar ditut lau haurrak. Zaila da, zaharra bainaiz, eta ez baitut ondasunik». Bere bizipenean oinarrituta, haurrez etxean erditzea osasun zentrora joatea baino arrisku gutxiagokoa dela uste du. Nasieku zihoan ospitaletik gertuago bizi da Seitat Sarika, Kenya hego-mendebaldean. Baina haren alaba Nodam ere ezin izan zen iritsi erietxera, eta erditzean hil zen, bere bi haur bikiekin batera. «Erditze arrunta izan balitz, ez zatekeen hilko. Baina konplikazio bat sortu, eta ezin izan ginen erietxera garaiz iritsi». Hiru medikuk 1956an hasitako bidea Mende erdia baino gehiago darama AMREFek osasunaren alde lanean Afrikan, 1956tik. Urte hartan, kontinentearen ekialdean plan bat abiatu zuten Michael Wood, Archibald McIndoe eta Tom Rees medikuek, nekazaritza eremuetako herrixketara ere osasun arreta iristeko. Koordinaziorako irrati sarea osatu zuten lehenik, eta, lurretik mugitzen ziren zerbitzuak ez ezik, aire bidezko klinikak martxan jarri zituzten gero. 1970eko urteetan, tokian tokiko herritarrak osasunean trebatzea zen erakundearen lehentasuna. Geroztik, komunitateak trebatzen jardun du batez ere, osasun baliabide eta zerbitzuak hobetzeko lanarekin batera. Bereziki emakumeengan eta haurrengan jartzen du indarra osasunaren aldeko erakunde horrek. D Haurdun zegoen erraina galdu zuen Njambi Koitumetek. AMREF Haurdun zen alaba galdu zuen Seitat Sarikak, ospitalera bidean. AMREF Miriam Namusoke emagina da Luweron, Ugandan. AMREF Ezagutza,emakumeek kontzientzia hartzeko Erietxea gertuago izanik ere, badira hara ez joatea ekartzen duten arrazoiak, emakume batzuen kasuan. Ezjakintasuna eta hainbat komunitateren tradizioak daude horien artean. Ongi daki hori Malo Woshtok; 27 urte ditu egun, Mallen bizi da, Etiopia hegoaldean, eta lau ume ditu. Gazteena izateko haurdun zegoenean, inguruko osasun langile baten bisita jaso zuen. «Erditzeko minak hastean, harengana jotzeko esan zidan, baina ez nuen hala egin, bere kabuz erditzen den emakumea errespetatua baita». Erditzearen hurrengo egunean, osasun langilea bisitan joan zitzaion berriro. «Osasun etxera joateko esan zi- Timbiyan Kipas kenyarrak 20 urte ditu, eta bi seme-alaba. AMREF dan, odoletan bainengoen». Erditu eta hiru egunera odoletan jarraitzen zuela kontatzen zuen emakumeak. «Oso ahul sentitzen naiz. Osasun etxera joan nahiko nuke orain, baina ezin naiz neure kabuz joan. Ez dut dirurik zerbitzuak ordaintzeko. Nire senarra kanpoan da, janari bila». Timbiyan Kipas gazteak atera du irakaspenik bere esperientziatik. Hogei urte ditu, eta Magadin bizi da (Kenya), 4 eta 2 urteko seme-alabekin. «Oso gazterik izan nituen biak». Eta etxean. Lehen erditzean, odol asko galdu zuen, baita konortea ere. «Odoletan modu horretan aritzea madarikazio bat zela esan zidan emagin tradizionalak. Gizon zahar batek ahuntz larru bat jarri zidan hankan, odol jarioa eteteko, gure kulturari jarraiki». Bigarrenean, berriz, AMREFen hainbat ikastaro jaso ostean, bazekien ospitalera joan behar zuela, baina orduan ere ezin izan zen joan, ama ez zuelako berarekin, eta artatu zuen emakumea ez zelako horren aldekoa. «Berriro ere odol asko galdu nuen. Denbora asko behar izan nuen osatzeko». Gaur egun, antisorgailuak erabiltzen ditu. Alabarentzat bestelako etorkizuna nahi du, eta argi du hark ez duela ablaziorik jasango. «Eskolara joatea nahi dut, eta ez oso gazterik ezkontzea». Maria Gasinjok, berriz, kostata baina lortu zuen erietxera iristea hirugarren haurraz erditzeko; 28 urte ditu, eta Terekekan bizi da, Hego Sudanen. «Erditzeko minak hastean, erietxerako bidea hartu nuen; ordu erdiko bidea dago oinez, eta denbora dezente kosta zitzaidan iristea, gogotik ari bainintzen odoletan, baina ez nuen hara joateko beste modurik». Plazenta haurra baino lehen atera zitzaion ospitalera iristerako, eta segituan beste ospitale batera eraman zuten. Hiruzpalau orduko bidaia da autoz, errepide zail batetik. Likidoak eta odola jarri zizkioten han, eta ebakuntza egin zioten, umeaz erditu ahal izateko. «Etorri izanaz oso pozik nago», dio orain. «Hil egingo nintzela uste izan nuen, edo haurra hilko zitzaidala, baina biak salbu eta ongi gaude orain. Emakume guztiek ez dute nire zortea; askok galtzen dute haurra, laguntza garaiz ez lortzeagatik, eta beste asko hil egiten dira». Laguntzarik izan ezean, ziur da berak ere patu bera izango zuela. Gaur-gaurkoz, Afrikan oraindik ere milaka eta milaka emakumek duten patu bera. 2012ko irailaren 23a • Igandea Emakumeak eta osasuna05 A.Sarasola Ugandan, Sorotiko Atiriri osasun zentroan lan egiten du Esther Maduduk; 32 urte ditu, eta dagoeneko dozenaka amari lagundu die haurraz erditzen. Baliabide urrien gainetik edozein ustekaberi erantzuteko prest egon behar dutela dio: «Biziak salbatzeko gaude hemen». Tarte bat hartu, eta idatziz erantzun die Igandearen galderei. G Erizain izateko ikasketak egin zenituen. Zerk erakarri zintuen osasunaren mundutik? Hasieratik zenuen garbi emagina izan nahi zenuela? E Nire amona emagin tradizionala zen. Gaztetan, bere lana egiten ikusi ohi nuen, eta jakin-mina sortzen zidan emakumeen sabelean zer ote zegoen eta zer gertatzen ote zen haurrak mundu honetara ekartzeko. Behin, ama bat negar batean ikusi nuen, oinaze handiekin, eta nola nire amonak haurraz erditzen lagundu ostean poz-pozik jarri zen, min guztiak ahaztuta. Horrela sortu zitzaidan lan hau egiteko interesa, ikuspegia eta kemena. G AMREFen bitartez, zure trebakuntza osatu zenuen gerora. Zertan lagundu zizun prestakuntza horrek? E Nire trebetasunak hobetzen lagundu zidan. Prestakuntza jaso ondotik, malaria kasu larriak artatzeko aukera izan nuen, bereziki haurdunenak. Baita haurdunaldi konplikatuak ere. Nire lanbidea garatzen eta emagin hobea izaten lagundu didate trebetasun horiek guztiek. G Egoera zailetan lan egiten duzu Sorotiko osasun etxean. Nolakoa da han zure lanegun arrunt bat? E 05:30ean jaiki eta etxeko lanak egiten ditut; gosaria, bazkaria eta afaria goizean prestatzen ditut. 08:30etarako, haurren osasun azterketarako gelan izaten naiz. 10:00 aldean, amei tratamenduak ezartzen dizkiet, eta, jarraian, erditu aurreko artatze integralean jarduten naiz. Noiznahi amatasun gelara joateko deia jaso nezake, amaren bat erditzen jarriz gero. Herrixketatik ekarrita osasun arreta behar duten umeez ere arduratzen naiz. Erditze gelan egun osoz egon behar izaten dudan egunetan, bazkaltzeko hogei minutuko tartea egitea baino ez dut lortzen. G Emakume gehienak, oraindik ere, osasun arretarekin ala horrelakorik gabe erditzen dira? E Nire eskualdean ospitalera datoz emakume gehienak; erditze gehiago izaten ditugu erditze gelan. Hala ere, beste eskualde batzuetan oraindik etxean erditzen dira emakume asko. Emakumeak osasun etxeetara bideratzeko emagin tradizionalak sentsibilizatzen saiatzen gara. G Erditze ugari artatu dituzu kandelen argipean. Zein baliabide falta izan zaizkizu batez ere? E Ez dugu langile nahikorik. AMREF Esther Madudu · Emagina «Elkarturik, ama gehiago salba ditzakegu» Lanaldi amaiezinak dituen arren, ama eta haur gehiago bizirik ateratzeak guztiz gogobetetzen du Esther Madudu. Martxan da kanpaina bat 2015ean Bakearen Nobel saria jaso dezan, Afrikako emagin guztien ordezkari gisa. G Ospitaleetan egunero izaten dira ezusteko egoerak. Dituzuen baliabideekin,guztiei erantzuteko ahalmenik edo modurik izaten al duzue? E Ezusteko orori aurre egin behar diogu; biziak salbatzeko gaude hemen. Hala ere, langile gehiago izateak asko lagunduko luke. G Osasun langileen urritasuna da, beraz, Saharaz hegoaldeko zentro gehienen gabezia nagusietakoa. Pentsatzen dut hori dela-eta lan karga handia izango duzuela... Nola eragiten dio horrek zuen lanari? E Gau eta egun lan egin behar izaten dugun egunak badira, eta halakoetan etxera soilik hogei minutuz joan gaitezke, zerbait jatera. Langilerik ezak, halaber, atzerapenak sortzen ditu geletan, maiz deitzen bainaute erditze aurreko klinikatik, erditze gelara joateko erditzeren bat laguntzeko. G Zein dira aurre egin behar izaten diezun auzi nagusiak? E Gizonen parte hartze urria da arazo nagusietako bat; emazteei jaramonik ez egiteko joera dute, baita haurdun direnean ere. Ha- laber, osasun etxeetaraino duten distantziak asko eragiten die andreei, eta, ondorioz, askok erditze aurreko bisita bat edo bi baino ez dituzte egiten azkenean. Erditzeko unea iristean, gerta liteke ama «Kontzientziazioa eta hezkuntza funtsezkoak dira; lan handia egiten dugu informatzen» «Milaka emakume eta haur salbatzea dut ametsik behinena, asko ari baitira hiltzen» batek oinez bost kilometroko bidea izatea osasun etxeraino, eta, beraz, oinez hasi beharrean, emagin tradizionalari deitzen diote. Osasun etxean langile gutxi topa- tzearen eta ordu luzez emagin batek artatzeko zain egotearen beldur ere badira emakume batzuk. G Emakumeek duten informazioari dagokionez, zeren inguruan sumatzen dituzu gabeziarik handienak? E Haurdunaldian lau behaketa egiteak duen garrantzia azpimarratzen diegu, baita erditzea prestatzeko plan bat izateak eta osasun etxe batean erditzeak duen garrantzia ere. G Bestela, haurdun daudenentzat zein da, zure ustez, oztoporik handiena,osasun etxeak urrun izaten dituztela,ala besteren bat? E Osasun etxeak urrunegi daude emakume askorentzat, eta ez dute hara iristeko garraiobiderik. Hainbatek emagin tradizionalengana jotzen dute horregatik. G Zure lanaren beste alor garrantzitsu batean, GIBaz kutsatutako haurdunekin aritzen zara. Zein alderdi nabarmenduko zenituzke arazo horri aurre egiteari dagokionez? E Erditu aurreko artatzean, ohiko aholkuak eman eta testak egiten dira, eta garrantzitsua da be- rehala hastea erretrobirusen kontrakoekin eta amak haurra kutsatzearen aurkako prebentzioarekin. Garrantzitsua da, era berean, jakitea zein botika jaso behar dituen amak erditzea hastean, haurra ez kutsatzeko. Haurrak lehen sei hilabetean Nevarapina hartzea eta amari bularra emateko aholkuak ematea ere garrantzitsua da. Baita aldian aldiko testak eta jarraipena egitea ere. Alderdi horiek denak kritikoak dira. Emakumeek ulertu behar dute botikak hartzeak duen garrantzia, baita jarraipena eta testak maiztasunez egiteko etorri beharra ere. G Zer-nolako garrantzia du zuretzat kontzientziazioan eta heziketan indarra jartzeak? E Kontzientzia sortzea eta hezkuntza funtsezkoak dira. Informazio truke handia dago, eta lan handia egiten ari gara komunitatean informazioa zabaltzeko: tabernetan, irratietan, osasun langileen bidez... Antzerki talde bat ere badabil orain, osasun etxearen inguruan aritzen dena. G Eta gizonei dagokienez, zer? Haiekin ere lan egiten duzu? Nola? E Nik gizonekin lan egiten dut gizarte konpromisoen bidez; udaletxera deitzen dut, eta herriko osasun langile taldeak mobilizatzen ditugu. Udal kontseiluei eskatzen diet gizonei osasun etxeetara etor daitezela esateko. Zenbait arduratsuak izaten saiatzen ari dira; dena dela, kopurua urria da oraindik. G Eta komunitateek nola ikusten dute zuen lana? Pentsatzen dut eskertuko dutela... E Estimatzen dute, bai; komunitatea sentibera da, eta pozik dago. Nire izena ere jarri diete zenbait haurri. Plazera da lagundu ahal izatea. G AMREF 2015eko Bakearen Nobel sarirako zure hautagaitza sustatzen ari da.Zer iruditzen zaizu? E Sentipen polita da, emagin guztiak ordezkatzen ari naizelako. Nire nahia litzateke mundu guztia batzea eta kausa honen aldeko eskaera sinatzea; elkarturik, ama gehiago salba ditzakegu. Asko dut AMREFi eskertzeko, emaginak zein garrantzitsuak diren aitortu duelako. Pozik nago hautagaia izatearekin. G Lan gogorra duzu, baina pentsatzekoa da poz ugari ere emango dizkizula.Zerk betetzen zaitu gehien? E Erditze arrunt bat lagundu eta ama eta haurra bizirik daudela ikusteak. Jendeak estimua didala ikusteak ere betetzen nau. Zerbait garrantzitsua egiten dudala sentitzen dut. G Zein da zure ametsa? E Milaka eta milaka emakume eta haur salbatzea dut ametsik behinena, asko hiltzen baitira. Beste amets bat ere badut: emaginekin hitz egitea, nekazari eremuetara lan egitera gehiago etor daitezen. Igandea • 2012ko irailaren 23a 06 Txinatar gazteria Txinako belaunaldi madarikatua Ez dakite zer gertatu zen Tiananmengo plazan, ezta anai-arrebak izatea zer den ere. Indibidualistak eta materialistak izatea egozten diete, baina Txinako gazteak Asiako erraldoia aldatzeko motorra dira. Zigor Aldama Shanghai hang Menwei hogei urte bete berri dituen neska bat da, Shanghaikoa, eta bi urte dira oraingo bikotekidearekin duen harremana hasi zuela. Hainbat aldiz bildu dira senideekin, tentsio bizian, eta, azkenean, bikotekideak lortu du familiaren oniritzia, betiere garrantzitsua. Dena dela, gurasoek gauza garrantzitsu bat jakin gabe eman dute oniritzia: alaba ez dagoela gizon batekin, alegia. «Homosexualitatea gero eta onartuago dago gazteen artean, baina nire familiak ez luke sekula ulertuko. Ez gaitu bereizten belaunaldien arteko ezin ulertu huts batek bakarrik: erabat unibertso ezberdinetan bizi gara. Hortaz, bikotekideak kortse bat jartzen du bularrak ezkutatzeko, eta gizon afeminatu bat balitz bezala jokatzen du». Beste ehun milioi txinatar bezala, alaba bakarrak dira biak. Jaiotza politikaren emaitza dira, eta ondo irudikatzen dute Txinako belaunaldi madarikatua: hirigune garrantzitsu batean jaio ziren, Tiananmengo hilketen ondoren, eta Asiako erraldoiaren garapen ekonomiko ikusgarriarekin batera hazi dira, urtero sakelako telefono berri bat erosten dutela. Erdiko klase gero eta handiagoko enperatriz txikiak dira: lau helduren arreta jaso dute —gurasoena eta aitona-amonena—, eta unibertsitate prestakuntza on bat ere bai. Haientzat, Maoren Kultur Iraultza, zeinak amildegi bat ireki zuen herrialdean, fikzio huts bat da, historiako liburuetan eta zaharrek kontatzen dituzten istorioetan baino agertzen ez dena. «Gure izaeraren alderdiren bat gustuko ez badute, garai hartako sufrimendua aurpegiratzen digute, ohartu gabe ez zela gure errua izan eta ez garela bizi egoera berean». Gizartea ez da gai argia bezain bizkor doazen aldaketetara moldatzeko, eta, dudarik gabe, 90eko hamarkadaren ondorengo belaunaldiak —jiulinghou esaten Z zaie, eta irainaren mugan dago hitz hori— jasotzen ditu gizarte horren tiro guztiak. Ikerketa batean, Txinako izen handiko soziologia aldizkari batek argitu egin ditu jiulinghou-en belaunaldiaren eta haien gurasoen arteko lotura falta ikaragarriaren gainekoak: gurasoen %89k aitortzen dute seme-alaben inguruan ikasketa kalifikazioak besterik ez zaiela interesatzen; horrexek eragiten ditu, hain zuzen, gazteen %60ren buruko arazoak. Gazteen %82k ziurtatzen dute etxean ez dutela zertaz hitz egin, eta %85 ez dira gai beren barruko kontuei buruz gurasoekin mintzatzeko. Beraz, ez da harritzekoa dozenaka milioi gaztek Zhangek bezalatsu pentsatzea, sentitzen baitute ez dituztela ulertzen eta baztertu egiten dituztela. «Gure gurasoak historiaurrean iltzaturik daude», dio Xiang Sun-ek —hemengo Lanbide Heziketa litzatekeena ikasten ari da Nanjingen—. «Probintzia bereko mutillagun bat aurkitzea nahi dute; birjina ezkontzea; gizonaren etxera joatea etxekoandre, haren familiarekin bizitzera; eta, azkenik, haiek zaintzea zahartzen direnean. ¡Fuck them! Ni ez naiz haien kontuetan sartzen, eta ez dut nahi haiek nireetan sar daitezen». Sakrifizio ahalmena Halako erreakzioak familiaren betiko aginpidearentzat iraingarriak direnez gero, 1990az geroztik jaiotakoei egoistak eta materialistak izatea leporatzen zaie, baita moralik gabekoak, exhibizionistak, ahulak, harroputzak izatea eta arazoei aurre egiteko gaizki prestatuak egotea ere. Are gehiago, batzuk ziur daude Txinako mirari ekonomikoa bukatu egingo dela boterea haiek eskuratu eta lan merkatu lehiakorrean sartzen direnean, galdu egin dutelako Txina munduko bigarren potentzia bihurtu duen sakrifizio ahalmena. Diskurtso horrek eztabaida nahasi bat sortu du herrialdean, eta dua—, eta ezin da bizi etengabe konektaturik egon gabe QQra —Txinako messenger nagusia— eta Sina Weibora —Txinako Twitter—. Abertzaletzat dauka bere burua, eta, horregatik, ez dio ardura bere hitzak zentsuratuko ote dituzten. «Norbaitek zaindu behar du herrialdeko segurtasuna eta egonkortasuna», dio. Ziberespazioan —baita benetako munduan ere—, shopping egitea du gogokoen, eta ia astero egiten du eskaeraren bat Taobaon, Asiako erraldoiko merkataritza plataforma elektronikorik garrantzitsuenean. «Erosketak egiteak baino ez nau pozten beti», aitortu du. Eskandaluak Gazte txinatarrei politika ez zaie batere interesatzen. ZIGOR ALDAMA Zhang ados dago diskurtso horren alderdi batzuekin. «Politika ez zait batere interesatzen, eta are gogo gutxiago dut sistema demokratiko baten alde borrokatzeko; ezta sistema bidezkoago baten alde ere. Horrez gain, ez dakit zer gertatzen den herrialdeko beste leku batzuetan, ezta axola ere. Nire mundua daukat, eta nahikoa dut horrekin». Haren bikotekideak —izenik ez du esan nahi— apatia hori berretsi du. «Tristea da, baina mundu honetan nik neurea eta besteak hor konpon da Moralik gabekoak, exhibizionistak, ahulak, harroputzak izatea egozten diete Batzuk ziur daude miraria bukatu egingo dela boterea haiek eskuratzen dutenean nagusi. Aberatsak gero eta aberatsago dira, eta inor ez da borrokatzen hori eragozteko, pobreek nola aberastu besterik ez dutelako buruan. Ustelkeriak traba egiten du, baina kritikatzen dutenek inbidiagatik kritikatzen dute. Horregatik ez gara sekula iraultza bateko buru izango». Li Zizouk 19 urte ditu, eta berak ere bere burua ez du ikusten ukabila altxatuta. Gainera, komunismoaren antitesia da. Adidas zapa- tillak daramatza, Levi’s jeans labur-labur batzuk, Calvin Klein markako barruko arropa eta H&M markako elastiko estu-estu bat. Janzkera erabat osatzeko, Nike markako bisera bat darama, eta ez da sekula etxetik irteten bere iPhone 4s gailua gabe, Hello Kitty markako zorro nabarmen baten azpian gordeta. Hortxe dauka Lana del Reyren azken diskoa, eta metroan entzuten du. Mailua eta igitaia ez dira ezer harentzat; berez, ez da gai azaltzeko zertan datzan ere mailuak eta igitaiak irudikatzen duten sistema, baina Alderdi Komunistako kide izan nahiko luke. «Horrela, askoz ere errazagoa da lana aurkitzea», ziurtatu du, Dragoi Handi osoa blaitzen duen pragmatismo baten erakusgarri. Txinako Alderdi Komunistaren botere monopolioaz galdetuta, Lik ez du dudarik: «Herrialdea haziz doa, eta gero eta hobeto bizi gara. Zertarako aldatu beharko genuke gobernua, denbora honetan guztian ondo aritu bada?», galdetu du, desafio kutsuz. «Demokratiko esaten zaien Mendebaldeko herrialdeek gure arazoen antzekoak dituzte, eta haien ekonomiak gain behera doaz. Irak demokrazia baldin bada, nik nahiago Txinako sistema», bota du. Bere garaikide gehienak bezala, Asiako erraldoian dauden 530 milioi internautetako bat da Li ere —25 urtetik beherakoen %60k badute Internetera sartzeko mo- «Txinako nerabeak bakarrik sentitzen dira, nahiz eta inoiz baino konektatuago egon. Indarkeria handituz doa, eta sexua ihesbide bat da», ziurtatu du Xu Anqik, Fudango Unibertsitateko soziologoak. Eskandalua sortu nahian ere aritzen dira asko. Halaxe egin zuen bigarren hezkuntzako ikasle batek: Shanghaiko metroa jendez gainezka zegoela, lurrean eserita, bere neska-laguna masturbatzea erabaki zuen, lagun batek eszena graba zezan. Bideo hark arbuio uholde bat eragin zuen, baina kezkagarrigoak dira bullying kasuak; horietan, besteak beste, ikusten da nola neska bat umiliatzen duen talde batek, arropa erantzi eta bere burua ukitzera behartuta, baita nola neska bat bortxatzen duten ere, barre artean. Fenomeno horren gailurra 2008an izan zen, Kaiping hirian, Guangdong probintziaren hegoaldekoan. Hainbat neska nerabek zenbait lagun kontratatu zituzten beste kide bat bortxa zezaten. Gero, jipoitu egin zuten. Sakelako batekin grabatu zuten dena, eta biktima bere buruaz beste egiten saiatu da hainbat aldiz. «Kaipingeko gertaeraren ondorioz, 90ekoen belaunaldian jarri zen arreta, eta asko galdetzen hasi ziren zer ari ote den gaizki egiten Txinako gizartea. «Orain dela urte batzuk ez zen halakorik gertatzen, eta ez dut uste Mendebaldearen eraginez gertatzen denik, beste soziologo batzuek dioten moduan», azaldu du Xuk. Ez alferrik, Txina nerabeek egindako abusuen eredu bihurtu 2012ko irailaren 23a • Igandea Txinatar gazteria 07 da, eta egiten dituzten bideo eta argazkiak kopiatu egiten dituzte beste hainbatek mundu zabalean. «Gabezia moral bat dago, bi elementu garrantzitsuren ondorioz: batetik, diruari eta gauza materialei zaien maitasuna; bestetik, gurasoen eta, oro har, hezitzaileen erantzukizunik eza», zehaztu du Xuk. Baina yin-yangaren herrialdean ezin zen bestela izan, eta Txinako belaunaldi berriak lorpen handi ugariren eragile ere badira. Familiak estu hartzen dituenez, eta txiki-txikitatik lehiakor izatera ohitzen direnez, ikasleen arteko suizidio tasa oso handia da. Edozein espezialitatetan, hainbat jenio adoleszente daude, beren gainerako lehiakideen gainetik nabarmentzen direnak munduan. Hain zuzen, Txinak 27 milioi ikasle ditu bere mugetatik kanpo, eta Harvard, Cambridge eta halako instituzioek saritutakoen artean daude asko. Orain, haien nahia ez da Estatu Batuetara eta halako herrialdeetara emigratzea, baizik eta trebatu eta Txinara itzultzea beren lanbidea garatzeko. Eta, Bullying kasuak kezkagarriak dira, Txina nerabeen abusuen eredu bihurtu da Txiki-txikitatik lehiakor izatera ohitzen direnez, ikasleen arteko suizidio tasa oso handia da Maoren Kultur Iraultza fikzio bat da haientzat, historiako liburuetan eta zaharren istorioetan baino agertzen ez dena. ZIGOR ALDAMA itzultzen direnerako, mentalitatea aldatua zaie. Soziologo askok politika eta gizartea aldatzeko motor gisa ikusten dute nazioarteko esperientzia hori, eta uste dute gutxietsi egiten dela haren garrantzia. Horren adibide da gutxiengo batek Internet protestarako tresna gisa erabiltzea. Sare sozialen zabalkuntza ikaragarriak denbora-pasa ekarri du batez ere, baina gobernua kontrolatzeko baliabiderik onena ere bilakatu da. X. H. 1989an jaiotako blogari bat da, eta inguruan ikusten dituen bidegabekeriak ezagutaraztera emana dago: besteak beste, kontatu izan du nola jendea etxetik indarrez bota duten, zer-nolako ustelkeria kasuak dauden, eta salatu izan ditu esklabotasunaren mugan dauden lan baldintzak ere. «Ez da egia zabor hutsa garenik, askok dioten moduan. Bere etorkizuna erabakitzeko modua duen lehen belaunaldia gara Txinan; maite dugu herrialde hau, eta ez dugu utziko pikutara joan dadin», erantzun du. «Egia da gehienek ez dutela asmo kolektiborik batere, baina gero eta gehiago gaude sartuak aldaketa batean: iritsiko da aldaketa hori, esnatzen ari baikara, eta horrek mundua aldatuko du». Igandea • 2012ko irailaren 23a 08 Elkarrizketa Mari Jose Azurmendi «Euskararen eta Euskal Herri osoaren historia mirariz beteriko ibilbidea da» Madrilgo Konplutentsean ibilia da, frankismoaren aurkako mugimenduen hastapenetan; Quebecen, subiranotasunari buruzko eztabaida pil-pilean zegoenean; EHUko irakasle, euskal unibertsitatearen lehen urteetan... Guztia, helburu bakarrarekin: euskara biziberritzea. Arantxa Elizegi Goi mailako ikasketak soilik emakumeen %1ek egiten zituen garaian egin zituen unibertsitate ikasketak Mari Jose Azurmendik (Donostia, 1944). Zortea aipatzen du berak bere ibilbideaz galdetuta, baina zori ona baino gehiago egindako lanaren ondorio da haren curriculum oparoa. G Filologia ikasi zenuen Madrilen. E Mirari bat da ni unibertsitatean sartu izana. Beti ohartu naiz izugarrizko zortea izan dudala aukera hori izan nuelako, nire garaian emakumeek ez zutelako aukerarik unibertsitatera joateko. Gehienez, ikasten zuten idazkaritza edo irakasle eskola, baina goi mailako ikasketak, oso gutxi, eta hemen, are gutxiago, hemen ez dugulako unibertsitaterik izan, Frankismo garaian behintzat. Ni Deustuko Unibertsitatean hasi nintzen. Hark ikusi zuen bazela mugimendu bat unibertsitatea eskatzen ari zena, eta erabaki zuen lizentziatura gehiago hastea, tartean letretakoak: euskal filologia, espainiarra, erromanikoa... eta abar —lehen bi urteak bakarrik ematen zituzten hasieran—. Ni filologiako lehen urtekoa izan nintzen. Joaten ginen Zaragozara azterketa ofizialak egitera, hemengoak, Deustu pribatua zenez, ez zituztelako onartzen. Ondoren, espezialitatea aukeratzeko garaia heldu zenean, Madrilera joatea erabaki nuen, eta han filologia erromaniakoa egitea. Beraz, bi esperientzia bizi nituen, eta biak aberatsak. Deusturi asko eskertzen diot ahalegin hura egin izana. Madrilen, berriz, jakin-minak bultzatuta, beste zenbait gauza ere ikasi nituen filologia erromanikoaz gain, eta horiek guztiak euskararekin lotzen hasi nintzen. G Euskal ikasle ugari elkartuko zineten han,ezta? E Bai, eta ni ere aldatu egin nintzen. Joan nintzenerako bazen mugimendu bat 50eko hamarkadan sortutakoa, eta asko ikasi nuen euskararen inguruan; bai haren egoerari buruz, baita haren historiari buruz ere. Asko markatu ninduen hark. Gure helburuetako bat zen oso ikasle onak izatea, ikasitako guztia hemen praktikan jartzeko, eta Frankismoaren ondoren etorriko zen herria eraikitzeko. G Ikasle ez ezik,militante ere bazineten... E Bai. Ni, orduan, ikasle egoitza batean bizi nintzen, eta ikusten nituen besteak irteerak egiten, baina ni ikasi eta ikasi geratzen nintzen. Baina ez zitzaidan askorik axola; gustatzen zitzaidan ikastea. Baina bestelakoak ere bazeuden han; esaterako, euskarazko eskolak. Kate moduko bat egiten genuen: gehien zekienak gutxiago zekienari eskolak ematen zizkion, eta horrela moldatzen ginen. Nik, adibidez, eskolak jasotzen nituen, baina eman ere, ematen nituen. Horregatik, niretzat oso garrantzitsuak izan dira euskararekin eta euskal kulturarekin lotutako gauza guztiak, bai irakaskuntzan, bai ikerkuntzan. G Esan duzu ez zenuela uste iritsi zinen tokiraino iritsiko zinenik...Asko borrokatu behar izan zinen? E Bai, asko. Ni bost edo sei urterekin joan nintzen lehenengoz eskolara, eta buruan iltzatua dudan irudia da nola egoten nintzen nire gelan zegoen arbel handi baten atzean, jolasean eta marrazten, espainieraz ez nekielako. Asko sufritu nuen garai hartan. Handik, beste eskola batera joan nintzen, 10 urterekin hasten baitzinen eskola ofiziala-edo deitzen zitzaion horretan. Han ere ikaragarri sufritu nuen, nahiz eta han bazeuden neska euskaldun batzuk, eta ezkutuka bazen ere zenbait gauza egiten genituen, euskarazko edozer debekatuta zegoelako. Pentsa zenbat sufritu nuen, euskarari gorrotoa ere hartu nion; horrenbesteraino, non etxera etorri eta espainieraz egiten saiatzen bainintzen, eta amak errieta egiten zidan, esanez etxe barruan euskaraz egin behar nuela. Urte horietan, eztabaida gogorra nuen barruan. Horrenbesteko gorrotoa nion euskarari, eta espainierare- «Oso ikasle onak izan behar genuen, gero ikasitakoa hemen praktikan jartzeko» «Sei urterekin, arbel baten atzean egoten nintzen, jolasean, espainieraz ez nekielako» kiko halako atxikimendua sentitzen nuen, espainieraz hobeto egiten bainuen euskaraz baino. Eta hori, nahiz eta txiki-txikitatik etxean euskaraz bakarrik egin eta entzun nuen. Horri dagokionez, Madrilen berreskuratu egin nuen nolabait galdutakoa. Horregatik, asko eskertuko diet egindakoa. Eta emakumea izanik unibertsitatera joatea nire amari zor diot. Hark beti izan zuen jakiteko grina hori, eta beti esaten zigun: «Nik ezin izan dut, baina zuek ikasiko duzue». Eta ikasi nuen, neurri batean gustatzen zaidalako, baina baita amak bultzatu ninduelako ere. Segur aski, estatistika eginda, nire garaiko emakumeetatik %1 soilik joango ziren unibertsitatera. G Konplutentsean bukatu, eta etxera buelta... E Hasieran, erabaki nuen doktore tesia aurkeztea lanean hasi baino lehen, atzeratzen banuen zailago izango zelako. Baina orduan deitu ninduten Beasaingo Alkartasuna Lizeotik; ireki berria zuten hura ere, eta eskatu zidaten hura zuzentzea, eta onartu egin nuen. Lizeoko lehen zuzendaria izan nintzen. Garai hartan ere, Deustun hasi ziren filologia eta historia titulazioak ematen, eta eskaini zidaten han klase batzuk ematea. Hala, Lizeoko azken urtean, arratsalde batzuetan hara joaten nintzen klaseak ematera. Era horretan, 13 urte egin nituen irakasle lanetan Deustuko Unibertsitatean. Nire tesia ere han irakasle nintzela egin nuen. G Tesia,gainera,Quebecen egin zenuen, independentziari buruzko eztabaidaren erdi-erdian. E Bai, han lau hilabete egin nituen, baina merezi izan zuen. Orduantxe ari ziren eztabaidatzen subiranotasunari buruz, zenbateraino izango ote ziren aske, eta abar. Bi aukera proposatzen zituzten: erabateko independentzia edo Kanadaren zati izatea, baina ezaugarri komun batzuekin, dirua eta Atzerri Ministerioa. Nik zortea izan nuen, irakasle bisitari nintzenez eztabaidan parte hartu ahal izan nuelako. G Zer ekarri zenuen handik Euskal Herrira? E Madrilen egon nintzenean asko eztabaidatzen genuen horren inguruan, eta batzuek zioten Franco hiltzen zenean aldaketa horrenbestekoa izango zela, egongo baitzen aukera hortaz baliatuz GARI GARAIALDE / ARGAZKI PRESS gure subiranotasuna eraikitzeko, gutxi gora behera Quebecen egiten ari ziren bezala. Nik, orduan, banuen harremana William Francis Mackey irakaslearekin, zeinak lan handia egina zuen elebitasunaren inguruan, eta hura horren ona zen, gonbidatu egin baitzuten hainbat estatu berritara, beren hizkuntza politikek nolakoak izan behar zuten erabakitzen laguntzera. Hain zuzen ere, hemen gauza bera gertatu zen. Mackeyri deitu zioten, eta aholkua eskatu euskara berreskuratzeko politikak erabakitzeko. Ordurako hark bazuen hemengo egoeraren berri, nirekin harremanetan egona baitzen. Hark proposatu zuen hiru ereduak ezartzea, nabarmenduta bost urtetik bost urtera ebaluatu eta behar izanez gero aldatu egin behar zirela; 30 urte igaro dira, ordea, eta hiru ereduekin jarraitzen dugu. Guk, egia esan, bestelakoa espero genuen frankismoaren bukaera —tira, ez dakit zenbateraino bukatu den, baina—; espero genuen izango zela aldaketa izugarri handia eta askoz ere azkarragoa, baina ez da izan. Oso nekeza da ulertzea nola Francori jarraitzen utzi zioten, Hitler eta Mussolini desagertu ondoren ere. Guk ezin genuen ulertu. 2012ko irailaren 23a • Igandea Elkarrizketa 09 Motzean 1 Euskara. Mirari bat, aberastasuna, munduko altxorra... Hori gutxienez. Guri poz handiak ematen dizkigun zerbait. 2 Ikerketa. Behar-beharrezko zerbait. Ikerketarik egiten ez badugu, ez dugu jakingo non gauden, ez zer egin behar dugun, ezta nola egin behar dugun ere. Ikerketak eztabaida bultzatzen du. 3 Unibertsitatea. Mauka. Horrek ez du esan nahi unibertsitatean dena positiboan denik, baina zer egingo genuke hura gabe? Unibertsitatea ezinbestekoa da; horregatik eduki gaituzte horrenbeste denbora hura gabe. Horregatik eman zaizkio eskerrak Deustuko Unibertsitateari, garai nekezei erantzuten jakin zuelako. 4 Hizkuntza politikak. Ezinbestekoa. Hizkuntza politikak egin behar dira, baita arazorik ez dagoenean ere. Europan, esaterako, herrialde guztietan dituzte hizkuntza politikak; are gehiago Europan eleaniztasuna baldin badugu helburu, horrek plangintza bat eskatzen duelako. Beraz, hizkuntza normalizatua dagoen herrietan beharrezkoa bada, nola ez da izango gurean? G Batez ere,horrenbeste borrokatu ondoren. E Bai. Gainera, Euskal Herria neurri handi batean aliatuen alde atera zen, AEBen eta Europa librearen alde. Pentsatzen genuen nolabait sarituko zutela, baina ez zen halakorik egon. Ikusi zuten euskal probintziak bereziak izan zirela frankismo garaian, baina ez zuten behatz bat ere mugitu gure alde ezer egiteko. G Deustun amaitu, eta EHUn hasi zinen… E Bai, 83an izan zen hori, eta Psikologia Fakultatean aritu nintzen; han ere lehenengotako irakaslea izan nintzen. Esperientzia aberatsa izan zen. Derrigorrezko ikasgaiez gain, baziren hautazko batzuk ere, tartean psikolinguistika, eta ni izan nintzen gai hori irakasten lehena. Azken hiru urteetan, euskara alorreko dekanordea ere izan nintzen, eta interesgarria izan zen, euskal adarrari buruzko eztabaidetan parte hartu ahal izan nuelako. Orduan ari zen hura lehen urratsak egiten. Garai bertsuan egin genuen jardunaldi bat euskaraz egindako ikerketei buruzkoa. G Horrenbeste urtez euskararen alde lan egin ostean,nola ikusten dituzu gaur egun egiten diren haren aldeko kanpainak? E Iluntasunak eta argitasunak daude. Euskara noraino biziberritu den ere aztertu beharko genuke. Duela ehun urte, XX. mende hasieran, gure erkidego honetan euskaldunak ziren %80, eta horietatik erdiak, euskaldun elebakarrak. Frankismoa bukatu zenerako, aldiz, %23 ginen euskaldunak, «Frankismoa bukatu zenerako, euskaldun elebakarrak desagertuak ziren» «Garrantzitsua da euskararen alde positiboak bultzatzea; eraginkorragoa da» eta euskaldun elebakarrak desagertuak zeuden, eta soilik espainieraz hitz egin zutenak %72 inguru ziren. Horrek erakusten du euskarak noraino sufritu duen, baina ez bakarrik frankismo garaian, baita aurretik ere. Nire amak esaten zuen berak inoiz ez zuela izan etxetik kanpo euskaraz egiterik. Horregatik diot euskararen eta Euskal Herriaren historia mirariz betetako ibilbide bat dela. 50eko hamarkada inguruan, esaterako, pizkundea gertatu zen bai euskararen inguruan, baita euskal kulturaren inguruan ere. Guk, garai hartan, gauza gehiago espero genituen, baina begira zer gertatu zen elebitasun helburuekin ere. Igaro dira 30 urte, eta berdin jarraitzen dugu. A, B eta D ereduen hasierako helburua izan zen elebitasuna lortzea: D ereduak, lortu du; B-k, hala moduan, eta Ak, batere ez. Eta, hala ere, berdin jarraitzen dugu, nahiz eta Mackeyk esan hizkuntza politikak maiz gainbegiratu behar zirela. Dena den, nik uste dut aurrerapauso batzuk eman direla euskararen erabilera eta jakite mailan. Tamalez, egiten den erabileraren zati handi bat bultzatutakoa da, eta ez espontaneoa. Hori litzateke aberatsena, baina maiz euskara erabiltzen da horretara behartuta daudelako. G Eleaniztasunera joan behar omen dugu orain... E Elebitasunaren helburuak bete ez, eta orain eleaniztasuna bultzatu behar dela diote, eta martxan jarri dute horretarako proiektu bat ere, zeinean hainbat eskola eta ikastola parte hartzen ari diren. Diote maila berean egongo direla hiru hizkuntzak, baina nire susmoa da euskararen ezagutza irakurketa hutsean utziko dutela, beste biena ez bezala, eta horrek esan nahiko luke euskara hirugarren mailan uztea . Gainera, ikastoletan egiten ari dira aspaldidanik antzeko proiektu bat, ingelesarekin, eta ondo joan da, baina agintariek euren kabuz aurkeztu azken proiektu hau, ikastoletako jendearekin hitz egin gabe, eta gero adostasunaz hitz egiten dute. G Askotan gertatzen da euskaraz hanka sartzen dutela eta inor ez dela askorik kezkatzen… E Espainierak bidea eginda du. Tradizio handia du, eta oso zabaldua dago. Abantaila asko ditu euskarak ez dituenak; gertatzen dena da espainieraz denok gehiegi dakigula, eta harekin ez da inoiz halakorik gertatzen, eta, aldiz, euskaraz ahalegin berezia egin behar da gauzak ondo egiteko, eta horrek nekatu egiten du. Horregatik, oso garrantzitsua da euskararen alde positiboak bultzatzea, eta, lan horretan, hedabideek garrantzi handia duzue. AEK-k, esaterako, aurtengo ikasturterako kanpaina zoragarria egin du; haren leloa da Euskara bizia, eta argazkian neska gazte bat agertzen da. Hori erakargarria da, eta baikorra. Halako mezuek eraginkortasun handiagoa dute. Nahiz eta horren ondoan alde txarrak ere badaudela onartu behar izan. G Zuk esan duzu denok dakigula espainieraz, baina askotan zalantzak ditugu euskaraz badakigun galdetzen digutenean,edo kosta egiten zaigu euskaraz irakurtzerakoan. E Hori normala da nire adineko jendearengan. Ohiturek indar handia dute. Zuk txikitatik ohitura batzuk baldin badituzu, horiek aldatzea izugarrizko ahalegina izango da. Halakoetan, gure buruak ohitura berriak atzera botatzen ditu; zergatik? Ekonomia legeagatik. Alegia, gure buruak ahalik eta gauza aberatsenak egiten ditu, baina ahalik eta ahalegin txikienarekin. Arrazoi beragatik, gure memoria ere selektiboa da. Horregatik da horren garrantzitsua txikitatik haurrei euskaraz irakurtzeko ohitura jartzea. G Maiz,adinekoek ere gaztelaniara jotzen dute,nahiz eta euskaraz jakin. E Horiei gertatzen zaiena da espainieraz ikasi dutela ikasi duten guztia: idazten, irakurtzen, komunikatzen eta abar. Beraz, espainieraz nahiko ondo moldatzen dira, eta orduan, zertarako egin ahalegin berezia euskaraz? Hor dago ohituraren arazoa berriz ere. Igandea • 2012ko irailaren 23a 10 Eliza go aldia zen aita santu batek izen konposatua aukeratzen zuela. Berrikuntza horren ostean Eliza katolikoaren ohitura eta jardueretan aldaketa gehiago egiteko asmoa ote zuen ez da inoiz jakingo, handik gutxira hil baitzen Vatikanoan. Susmopeko heriotza Aparteko eritasunik ez zeukan, eta Vatikanoaren buru hain denbora laburra egin zuen aita santua bat-batean hiltzeak harridura sortu zuen lehenengo unean. Atoan, heriotza horren inguruko susmoak zabaltzen hasi ziren. Vatikanoaren jarrerak ere hauspotu zituen susmo horiek: lehenengo bertsioaren arabera, John Magee aita santuaren idazkariak aurkitu zuen gorpua ohean, eta ez zioten autopsiarik egin senitartekoek hala nahi izan zutelako. Ikerke- ‘Umiltasuna’ hautatu zuen goiburutzat, eta koroatuta izateari uko egin zion Lucianik Asteazkenetan, fededunekin bildu ohi zen Joan Paulo I; irudian, hil aurretik egindako azken harrera agertzen da. Aita santu ahantzia Datorren astean 34 urte beteko dira Joan Paulo I.a hil zenetik; harekin batera desagertu ziren Eliza katolikoak norabide aurrerakoiagoa hartzeko itxaropenak. Gotzon Hermosilla ilabete inguru baino ez zuen egin Vatikanoaren eta Eliza katolikoaren buru; 33 egun, zehazki. Albino Luciani Veneziako (Italia) artzapezpikua aita santu izendatu zuten 1978ko abuztuaren 26an, eta Joan Paulo I.a izena hartu zuen. Urte bereko irailaren 28an zendu zen, eta egun hartatik bertatik hasi ziren heriotza horren inguruko susmo eta mesfidantzak: aita santu berria pozoituta hil zutela baieztatzen duten liburu ugari argitaratu dira harez geroztik. Seguru asko, Lucianiren heriotzaren inguruko xehetasun guztiak ez dira inoiz argituko, baina, Eliza katolikoak azken hiru hamarkadatan hartu duen norabidea ikusita, haren sektore aurrerakoien ustez begien bistakoa da Lucianirekin batera itzali zirela bestelako Eliza bat eraikitzeko itxaropen asko. Italiarra zen Albino Luciani, haren aurretik izan diren XX. mendeko aita santu guztiak bezala. 1912an jaio zen, maila ekonomiko apaleko familia batean. H Inoiz adierazi zuen umetan gosea ere pasatu zuela, etxekoen pobreziaren eta I. Mundu Gerrak ekarritako eskasiaren ondorioz. 1923an sartu zen Feltreko apaiztegian (Italia), 1935ean bere herriko erretore izendatu zuten, eta handik gutxira erlijio eskolak ematen hasi zen Agordoko institutu batean. II. Mundu Gerraren ostean lortu zuen doktoretza teologian eta, aldi berean, Elizaren hierarkian gero eta garrantzi handiagoko ardurak hartuz joan zen, 1958an Joan XXIII.ak Vittorio-Venetoko gotzain izendatu zuen arte. Denbora luzea eman zuen ardura horretan, eta aldaketa garaiak ezagutzea egokitu zitzaion: Vatikanoko II. Kontzilioko hasiera ekitaldian egon zen, eta bilkura horretako lau saiotan hartu zuen parte. Badirudi Kontzilioaren asmo berritzaile eta modernoa bat zetorrela Lucianiren izaerarekin. Veneziako patriarka 1969ko abenduan Paulo VI.ak Veneziako patriarka izendatu zuen Luciani. Kasualitatea ala ez, Angelo Giuseppe Roncalli ere Vene- Joan Paulo I.a. ziako patriarka izan zen Joan XXIII.a izenarekin aita santu izendatu zuten arte. 1973an, berriz, kardinal izendatu zuten. Horrekin, aita santuaren hautaketa prozesuan sarturik ikusi zuen bere burua. Kardinalak dira aita santua aukeratzen dutenak, eta, era berean, aita santua kardinalen artetik hautatu ohi dute, araudian horrela izan behar duenik aipatzen ez den arren. 1978ko abuztuaren 6an hil zen Giovanni Battista Montini, Paulo VI.a, Castel Gandolfo aita santuen ohiko udako egoitzan (Italia). Aita santu berria aukeratze- ko prozesua jarri zen abian, eta abuztuaren 25ean hasi zen Konklabea. Hurrengo egunean, ke zuria agertu zen Sixtoren Kaperako teilatuaren gaineko tximiniatik, hautagaietako bat botoen bi herenak eskuratu, eta, hortaz, aukeratua izan zen seinale. Lau bozketen ostean, Albino Luciani izan zen hautatua. Time aldizkariak argitaratutako artikulu baten arabera, kardinalek, Joan XXIII.aren agintaldia gogoan, aita santu gizatiar, gertuko eta apala nahi zuten, Vatikanoaren burokraziaren irudi hotzetik urrun. Eta, beste aldetik, aita santu italiarra nahi zuten. Baldintza biak betetzen zituen Lucianik, italiarra eta apala baitzen. Apalegia, kardinal batzuen ustez: haren biografoen arabera, Vatikanoaren buru egin zuen denboraldi laburrean zalantzak eta larriminak jota ibili zen, hain zeregin garrantzitsurako bere burua ezgaitzat jotzen baitzuen. Humilitas (umiltasuna) berba aukeratu zuen bere agintaldiaren goiburutzat, eta izendatze ekitaldian, koroa janzteari uko egin zion, Paulo VI.ak ezarritako araudiari muzin eginez. Oso keinu adierazgarria, hautsak harrotu zituena eta kardinal askok gaizki hartu zutena. Aurreko bi aita santuen omenez, Joan eta Paulo izenak aukeratu zituen Lucianik, eta Joan Paulo I.a bilakatu zen. Lehenen- Bertsio ofizialaren kontraesanek Luciani pozoitu zutelako susmoa indartu zuten tek, ordea, frogatu zuten datu horiek guztiak gezurrezkoak zirela: gorpua aita santuaren zaintzaz arduratzen zen mojetako batek aurkitu zuen, idazgelan eta ez ohean, eta auzia aztertu duten zenbait ikerlarik diote autopsia egin egin ziotela. Jesus Lopez apaiz espainiarrak, David Yallop idazle ingelesak eta beste ikerlari batzuek Joan Paulo I.a pozoituta izan zelako tesia sustatu dute azken hamarkadatan. Hilketaren atzean, aita santuak hartu nahi zituen zenbait erabaki geldiarazteko xedea legoke, batez ere, Vatikanoaren eskandalu ekonomikoak haizatzeko asmoa oztopatzea. Luciani hil aurretik, eta ondoren ere, Banco Ambrosianori lotutako ustelkeria salaketek arrabots handia atera zuten Italiako eta mundu osoko hedabideetan. Vatikanoaren Bankua zen Ambrosianoren akziodun nagusia, eta eskandaluaren erantzuleen artean Eliza katolikoaren hainbat goi-kargu zeuden, Vatikanoaren Bankuko presidente Paul Marcinkus apezpikua, esaterako. Susmoak susmo, zalantzan jarri ezin den gertaera historikoa da Luciani hil ondoren jarrerarik kontserbadoreenetara itzuli dela Eliza katolikoa, Karol Wojtyla eta Joseph Ratzinger aita santuen agintaldietan. Ahantzirik gelditu dira Lucianiren aire berriztatzaileak eta apaltasun keinuak, eta, horrekin batera, Eliza katolikoari beste jite bat eman nahi zioten sektore kritikoen itxaropenak. 2012ko irailaren 23a • Igandea Saiakera 11 Liburu aurrerapena Kronikak lekuko ‘Tripoli - Kabul’ Tripolirantz Internet konexiorik ba al dago hemen? Zuetako inork Tripolira eramango al gaitu? Zuzeneko bat egin behar dut irratirako, Tripolitik, jakina! Erreportari andana iritsi zen atzo Libia mendietako herri honetara, presaka, urduri... Joan zen hilean kazetari bakarra nintzen hemen, Naluten. Egun, baina, nekez hartu dezake berbere hiri honek bat-batean bertaratutako atzerritarren kopurua. Tripoli matxinoen eskuetan erortzear dago, edo hala diote. Zenbatera dago Tripoli hemendik? Eramango gaituen norbait ezagutzen al duzu? Hainbatek ez zekiten Nalut mapan non dagoen, edo arabiera ez den beste hizkuntza batez mintzo direnik bertakoak. Izan ere, amazigak dira denak hemen. Atzerritarrei bost axola Nalutarrek jasotako kohete sorta gerra piztu zenetik, eta egunero. Duela gutxi baino ez, jaurtigailuen eztanda ia egunero entzuten genuen hemen. Abisatu gabe erortzen ziren inguruko etxeetan. Zorionez, hutsik zeuden gehienak, Tunisiako basamortuan errefuxiatuta baitzeuden emakume eta haurrak. Ia denak. Atzo iritsitako erreportariek ez zieten galdetu bertakoei euren senideei buruz, onik ote dauden…. «500 dolar eta Tripolira eramango gaituela esan dit bizardun horrek», «Ados, emaiozu eska- tzen duena eta goazen, agudo!». Gaueko hamabiak aldera entzun nituen solasaldietako bat. Batzuk are garestiago ordaindu zuten. Bidean, hiru italiar kazetari bahitu eta jipoitu zituen errepide alboan gordeta zegoen talde batek. Azkenean aske utzi zituzten baina gidaria, libiarra, bertan hil zuten, tiro batez. Badirudi zurien logistika antolatu eta erraz dezaketen beltzak baino ez direla bertakoak. «Tripolitik zuzenean» dute prime time-eko izar produktua gaur. Bihar ospa egingo dute eta ez dira libiarrez gogoratuko. Hein batean, normala da norbaitez ez gogoratzea, areago inoiz ezagutu ez baduzu. Argazkian Ali sendia duzue. Hauexek dituzue Naluten gelditu ziren ume bakarrak; gainon-tzeko guztiak Tunisian zeuden. Zirkua euren etxera iritsi da, egun gutxitarako bada ere. Nassar,Basora Nassar dut izena, eta hau nire semea da, Mohamed. Minbizia dauka. Izurrite honek ume asko eraman ditu Basoran, nire alabatxoa horien artean. Duela bi urte hil zen. Zazpi urte zituen. Mohamedi iaz diagnostikatu zioten minbizia. Hasieran gorputzak erantzun zion tratamenduari, baina okerrera jo du berriki. Bere prozesua hasi zenean, ezin nuen ospitalean sartu; eraikina ikuste hutsak nire alabarekin bizi izandakoa ekartzen zidan go- Egunen batean honen guztiaren errudunak etortzea nahi nuke, Basorako umeak ber-bertatik ezagutzeko. Mohamed besapean hartzeko esango nieke, azaltzeko berari zergatik dagoen gaixorik. Nassar eta Mohamed, ospitalean, Basoran. ‘TRIPOLI - KABUL’ gora. Ez nintzen gai hona etortzeko. Nire lagun batek bere semea zuen bertan eta berak zaindu zituen biak, berea hil zen arte. Igeltseroa naiz, baina lana utzi behar izan dut Mohamedekin egoteko. Anaiak eta lagunek ematen didaten diruaz bizi gara emaztea eta biok. Nire hiru seme- Fitxa pIzenburua. Tripoli - Kabul. pEgilea. Karlos Zurutuza. pArgitaletxea. Gaumin. pOrrialde kopurua. 112. pSalneurria. 12 euro. Egilea pKarlos Zurutuza (1971). Azken urteotan, ekialdeko herrialde anitzetan dabil (Kurdistan, Balutxistan, Afganistan, Libia...), BERRIAko kolaboratzaile eta kazetari independente gisa; eta sari garrantzitsuak jasotzen ari da lan horri esker: 2012ko Argia saria eta 2012ko Rikardo Arregi saria, besteak beste. alabetatik bi jo ditu jada gaixotasun honek. Esan dizudan bezala, honelako kasu asko daude hemen. Basora izan da gerra gehien pairatu duen eskualdea: Iranen kontrako gerra, 91koa, eta 2003koa. Bonbak toki guztietatik iritsi zaizkigu. Gainera, hemen daude Irakeko petrolio hobi handienetakoak. Haizeak edonondik jota ere, petrolio usaina dago beti airean. Hemen denok dakigu izurrite hau nondik etorri den nagusiki. 91ko gerran, amerikarrek uranioa zuten bonbak bota zituzten. Basora arma berriak probatzeko gune bilakatu zen. Diotenez, euren soldadu asko ere minbiziak harrapatu zituen, baina beraiek bota zituzten arma haiek, beraiek aukeratu zuten hona etortzea. Nire seme-alabek, aldiz, ez dute inoiz ezer aukeratu. Joan zen urtean, amerikarrek umeentzako ospitale hau eraiki zuten. Egunen batean honen guztiaren errudunak etortzea nahi nuke, Basorako umeak ber-bertatik ezagutzeko. Mohamed besapean hartzeko esango nieke, azaltzeko berari zergatik dagoen gaixorik. «Suntsipen handiko arma» haien bila etorri ziren, baina dena gezurra zen. Beraiek zeuzkaten, geure gainean bota zituzten. Gure bizitza desegin dute. Jaled,Bani Walid Otsailaren 14an alde egin nuen Bani Ualidetik, matxinoek gure herria txikitu baino hiru egun lehenago. Ezkontzear nengoen eta jada etxe honetako lehen solairua egokituta geneukan nire emaztegaiak eta biok. Gure aurrezki guztiak lau paretotan inbertitu genituen. Kamioilaria naiz eta jakin badakit zenbat kostatu zitzaidan diru hura lortzea. Atzo bueltatu ginen, hilabete kanpoan igaro ostean. Ez genuen uste herria egoera honetan topatuko genuenik. Dena errautsetan dago, zuloz josita, belztuta… onik zeuden etxe urriei su eman diete, barruan zeuden ondasunak furgoneta batean kargatu eta lapurtu ostean. Autoak ere ostu dizkigute. Nire bizilagunari esan diotenez, bere kotxea Zintan herrian ikusi dute, hango miliziek lapurtuta, ziurrenik. Dena den, hasi besterik ez da egin gure sufrimendua. Surtekin batera, Bani Ualid izan zen Gaddafiren jarraitzaileen azken gotorlekua. Gaddafiren semeetako bat, Saif, hemen babestu zen eta denok omen gara orain horren errudunak. Kanpora, atzerrira joan nahi nuke, han ezkondu eta bizitza berri bati ekin. Baina, nora? Eta nola? Igandea • 2012ko irailaren 23a 12 Iritzia España Bildu Serio demonio Juan Kruz Lakasta eta Zaldieroa [email protected] Zinemaldian galdu ezin dituzun hiru pelikula Blancanieves (Edurnezuri): Grimm anaien ipuin ezagunaren bertsio bitxia eta fantasiaz betea. Protagonista (Patxi Lopez) 20ko hamarkadako Espainiako pertsonaiaz inguraturik azaltzen da: toreroa (Antonio Basagoiti), ipotxak (sailburuak)... Zuri-beltzean grabatu dute, eta mutua da. «Protagonistak hitz egiten zuen aldiro hanka sartzen zuen, eta koloretan gehiago nabaritzen zen istorioaren grisa», azaldu du zuzendariak. Arbitrage (Iruzurra): tentsioz beteriko thriller bat da. Goi politikaren munduan maitasunak eta leialtasunak duten tokia aztertzen du. Protagonistak, eskarmentu handiko bi aktore: Yolanda Barcina eta Roberto Jimenez. Argitu beharreko inkognita, ea zenbateko zuloa utzi duten diru-kutxa foralean. Quartet (Laukotea): lau protagonistak (Bakartxo Ruiz, Uxue Barkos, Patxi Zabaleta eta Maiorga Ramirez) erretiraturiko politikarientzako erresidentzia batean bizi dira. Beren artean koalizioak osatzen hasiko dira, erresidentziako zuzendaritzako presidentetza lortzeko xedearekin. Berehala tentsioak sortuko dira, laurak diva baten moduan jokatzen hasiko direlako. 12 urteko zigor eskaera Otegirentzat, barkamena eskatzeagatik Auzitegi Nazionaleko Fiskaltzak 12 urteko espetxe zigorra eskatuko du Arnaldo Otegiren aurka, barkamena eskatzeagatik. Fiskaltzaren arabera, Otegiren barkamen eskaera «terrorismoaren gorespen argi bezain garbia da». Akusazio horren oinarria Otegik erabilitako baldintzazko perpausa da. Otegik baldin eta biktimen mina areagotu badut esaldiarekin hasi zuen barkamen eskaera. Fiskaltzaren idurikoz, horrek zalantzan jartzen du biktimen sufrimendua, eta, beraz, modu horretan biktimak iraindu eta umiliatu egiten ditu. Eta biktimak iraintzea eta umiliazioa terrorismoaren gorespentzat jotzen du zigor kodeak, eta bi urteko espetxe zigorra eskatzeko bidea ematen. Halaber, ETAko buru izatea egozten diote. Izan ere, Otegik barkamen eskaera «ezker abertzaleko eledun gisa» egin du. Ezker abertzalea ETA denez, haren eleduna ETAko eleduna da, eta, hartara, ETAko burua. Eta horregatik Fiskaltzak beste hamar urteko espetxe zigorra eskatzen du. PPko eurodiputatu Mayor Orejak Fiskaltzaren erabakia txalotu du: «Argi dago Otegiren barkamen eskaera ETAren biktimen aurkako atentatua izan dela, barkamen eskaera-bonba bat. Otegirengandik espero dugun gauza bakarra bere burua disolbatzea da». Espainiako presidente Mariano Raxoiren arabera, Otegik «Espainia markari kalte handia egin dio», eta «horrela ez dago langabezia murrizterik». España Bildu Amaitzeko, hiru albiste labur. 1) Kataluniaren independentzia erreferendumean espainiar guztiek bozkatu beharko luketela adierazi du PPko buru Maria Dolores de Cospedalek. Adierazpenok gogotik txalotu ditu Gibraltarko ministro nagusi Fabian Picardok. «Erabat ados nago Cospedalekin. Kataluniaren independentzia erreferendumean espainiar guztiek bozkatu beharko lukete. Eta Gibraltarrenean, Britainia Handiko herritar guztiek», adierazi du. 2) Serio Demoniok jakin duenez, independentismoaren aurkako bere eskutitzak eduki duen arrakasta eskasa ikusita, Espainiako erregeak, idazkera eredua aldatuta, beste karta bat plazaratuko du. Honatx horren hasiera: «Herritar Mago maiteok: Aurten oso ona izan naiz. Ez dut elefanterik hil. Horregatik, Espainia bat, handi eta askea nahi dut. Eta, bidenabar, suhi berri bat, nituenak apurtu zaizkit eta». 3) Fermin Munarrizek Arnaldo Otegiri egindako elkarrizketaren liburua gazteleraz idatzia izateak polemika eragin du. Serio Demonio Azterketa Politikorako Kabineteak sakon aztertu du gertakaria, eta ondorioztatu du Otegiren erabaki horren gibelean arrazoi bakarra egon daitekeela: España Bildu markaren sorrera, Syriza greziarraren baliokide bezala. «Gauzak daudenean, inork ez du espainiar izan nahi, eta Estatu osoan aurkeztuko balitz, Bilduk boto andana lortuko luke. Akaso, gehiengo osoa ere lortuko luke Espainiako Diputatuen Kongresuan. Liburua gazteleraz argitaratzea balizko boto-emaile horiengana iristeko ahalegin argia da», azaldu du kabineteko buru Txikiteroak. 2012ko irailaren 23a • Igandea Iritzia 13 Ultraeskuina zurtz U Bihar jai Mikel Elorza Alzheimerraren Eguna zen ostirala, eta hori dela eta gaitz horren larritasuna, ikerketaren beharra, elkartasun premiak… gogorarazi zizkigun hainbat hedabidek. Latza, asunto latza!, adierazi genuen, eta, bueno, ez dakit, biharamunerako gaia ahaztuta genuela esango nuke. Gizartealzheimerraren ajeak. mezurtz gelditu da Espainiako ultraeskuina, zeinak bere baitan hartzen duen eskuin demokratiko deitutik nazionalkatolizismo esturantz dagoen eremu osoa, eta baita eskuin demokratiko deituaren zati oso handi bat ere. Memoria historikoaren gaia, Espainiako Gerrako hildako eta desagertuen auzia, fosak, hezurrak, bide-bazterrariak eta beste aipatzen direnerako umezurtz gelditu dira Paracuellosko hiltzailea hil delarik. Madril inguratu hartako checasistemaren azken ordezkaria hil da, eta tira, iturri hori agortuta, hauek ere memoriari dei egin beharko diote, euren santu eta hildakoak eta erretako komentuak berriro ere gogoraraziz. Hil dela, noski, laudoriozko hitzak izan dira denak, baita aurreko parrafoan seinalatutakoen artean zeudenen ahotik ere. Heriotzak berdintzen gaituela esaten denean akaso hori esan nahiko da. Hil ondorengo orduetan denengatik hitz laudoriozkoak izaten direla. Izaten direnean: batzuek hitzik ere ez dute merezi, heriotzak berdintzen gaituela dioena gezurra dela salatuz, batzuek heriotzara ere isilean eta bazterrean iristen dira, bizitza eman dutenaren tankeran. Eta beste batzuei buruz, hil ondorengo orduetako laudoriozko hitzen ondoren, handik gutxira estaltzen du askok lokatzez hil denaren tokia. Komunismoaren krimenak zenbatu eta gaurkotasunez iraunarazten adituak direnak, ez baitira gutxi, laster izango dira Santiago Carrilloren hautsak ere erre nahian. Komunismoa. Komunista izan baitzen, Carrillo. Komunista. Hitzari berari ere zahar usaina dario, nahiz eta gogoan dudan ez aspaldi Euskal Herrialdeetako Ukabila altxata Carrillori omen egiten, haren hil kaperan. JUANJO MARTIN / EFE Alderdi Komunista izeneko alderdiak legebiltzarkideak izan zituen Gasteizen, baina tira, guztiok dakigu alderdi hori zer zen. Baina hitzari darion sits-bola usain hori ez dut uste merezi duen patua denik, uste dut armairuan giltzapetua izan dela, ez erabiltzaileek ahaztua. Komunismoaren izenean, alderdi komunistek eta hainbat agintarik egindako hanka sartze eta sarraskiak asko dira, eta ez dut uste gainera haiek ez onartzeko trantzean inor dagoenik. Hala espero dut. Dagokion testuinguruan aztertu beharrekoa da, lau lerrotan baino sakonago, baina esperientzia komunista-k porrot egin zuela esan daiteke, antolamendu moduan behintzat. Zeren eta ideologia komunista garatzeko zeuden oinarriak, funtsean, mantentzen direla esango nuke, desberdintasun sozialak eta aberastasunen banaketa desorekatua lehen bezainbestekoa da munduan, gutxienez. Armairuan gordeta baino, eduki berriz bete beharreko hitza dela iruditzen zait. Beste hitzen baten bitartez baldin bada ere. (Ohar bat: komunismoak izan duen gauza txarrenetako bat zera da, sortu den antikomunista porrokatu mordoa!). Lantegi gaitza da eduki berriz betetzea eremu hori, bai noski. Esatea errazagoa da. Ideologia eta esperientzia berriak garatzeko lurrik emankorrenak ez dira gureak, gainera. Mende batzuk daramatzagu auzoko lurrak ustiatzen eta haiei lapurtutakoare- kin gure gizartea aberastu dugu. Gaizki banatutako aberastasuna, gurean munduaren beste zati gehienetan baino banatuago dago… besteak beste komunisten eta antzeko jende askoren lanari zor! Hirugarren Mundua deritzogun horretan garatuko dituzte, garatzekotan, ideologia eta proiektu berriak. Hemen, baina, ez daukagu zertan geldirik eta buru hutsik gelditu. Komunismorik gabe, bere xumean, proiektu txikiak landuz, gizarte honen hainbat eredu sikiera zalantzan jartzen dira Kukutza zeneko bezalako toki eta eremuetan. Bere txikian, eredu ezarria ez den beste bat landuz. Ez da abiapuntu txarra. Aste honetan urtea bete da borra kolpeka eta pilotakadaka hutsarazi zutela. Izan ere, komunistak desagertuta egonen dira agian, baina antikomunistak ez. Komunistarik geratuko ez den garaian ere antikomunistek iraungo dute, seguru. Komunismoa goraipatzen? Baina hi ez al hintzen anarkismoaren zaleago? Artikulu honetan esan nahi dudanerako matizak ez dira inportanteak. Ñabardurak ñabardura, belar txarrak baino iraupen luzeagoa duten antikomunistek borrokatzen dutenaz ari bainaiz. Zibilizazioa. Mahomaren karikaturak egunkari honetako lehen orrialdean argitaratuko nituzke. Probokazioaren zalea naiz, zer egingo diogu, izaki absolutuak tarteko direnean. Gezurrez betea dagoen afera honetan, ostiralean irudi bitxia gelditu zen: Pakistanen zinema-aretoak erretzen zituzten, Donostian zinemaaretoak bete eta izarrak gurtzen genituen bitartean. Zibilizatuak gu garela ondorioztatuko du makina batek. Holaxe gabiltza. Hurrengo egunetan Irune Lasa Katalunia Eztabaida,parlamentura Ekonomia Murrizketen aurka,greba Kukutza,itxita 11 lagunen aurkako epaiketa BERRIA Komunitatea Iritziak trukatzeko bilkura «Erabakiak» hartu behar direla iragarri du Masek, eta parlamentuan eztabaidatu behar direla. Hantxe hasiko da, asteartean, politika orokorreko eztabaida. Asteazkenean greba orokorra egitera deitu dute ELA, LAB, EILAS eta ESK-k Hego Euskal Herrian, krisiaren aitzakian egin diren eta egin nahi diren murrizketen aurka. Kukutza gaztetxea itxi zutenean kalean istiluak sortzea leporatu diete 11 laguni,eta ostegunean hasiko da epaiketa,Bilbon.Guztira, 75 lagun daude epaiketaren zain. BERRIAlagunei informazioa emateko eta iritziak trukatzeko izango da larunbatean 10:00etan Martin Ugalde kultur parkean egingo den lan saioa. Igandea • 2012ko irailaren 23a 14 Denbora-pasa BagaBiga Hitz gezidunak TXANPON t UR BASA EIBARKO IBAIA KONTSONANTE t BUSTIA t t FRANTSESEZ, t BIDARTE t NAFARROA BEHEREAN, GAILUR EGUN LAU SUTONDO t ALDA DAITEKE t t t ISPILU POLIKI, MANTSO t ASKATU ADITZAREN OINA t IRUDI ORTODOXO t t DIRUDUNA GALDETZAILE BAT EZ DU BALIORIK t t OINARRIZKO EDARI t AZKAZAL t GIZA JALEA t ALEMANIAKO HIRIA t HITZARMEN BIZKAIERAZ, ESANEKOA ARRANTZATZEKO TRESNA t t t t MATERIA IDORRA, LEHORRA t OSPELAK MAHAIKO TRESNA t t t NOLABAITEKO t t t MUSULMANEN t LIBURUA t SARTU JAIOTERRIA PURRUSTADA, UFA LAIEKIN JARDUTEN DU ITALIAKO IBAIA NEKARAZI AKIARAZI t BITSEZ BETEA t ORTUELLAKO AUZOA t t t t MAILA, KOTA ZUHAIXKA MOTA t ALDAKETA NESKATXA t OINAZ ZAPALDU t t t t PL.,ONTZIEN ATALA KUIATXO BI ZATI BI MUSIKA NOTA t AKITANIAKO MINTZAIRA t t ISLANDIA ALPROJA, ZITAL t t t t JAINKO EGIPTOARRA t t t t EUSKAL TELEBISTA LITIOA INBUTUA t BAT-BATEAN t t t t ELIZGIZONEN JANTZIA t t UNATU, NEKATU MAISUEN KARGUAK t ALKALOID MOTA ERRUSIAKO ERREPUBLIKA LARRUAZALAREN HANTURA KITATZEKE DAGO t t t IPAR EH-N,SALBU,IZAN EZIK t t OGI SASKIA MUNDUKO MAPA ZU ETA HURA TOKA,NIOKE TONA EGOKITUA PISU UNITATE ZAHARRA t ‘E’BATEZ, AHAL NAIZ TXORI BIDAIARIA ERANDIOKO AUZOA t LAPURDIKO UDALERRIA t t KEINUA t t t FRANTZIAKO IBAIA t t 2 GAUZAREN ELKARGUNEA EZ EME t ...EGIN, GOITIK ARI t UKAZIOAK, UKATZEAK OXIGENOA t t t KONTSONANTEA BURUNDAKO UDALERRIA t Hitz gurutzatuak 3 5 4 7 6 8 13 14 16 18 17 E B A G A I S O S D T K A I L A R R A T O I R O N T A T O T Z A K L A B A A K I T S T U A T U A 15 19 20 22 T P I K O U N A N I B A A I T R E T Z A S U A Z A Z I N K A G I L Z I N A N I E N A N T K A B N U L U A 12 21 23 O K E B I N B A D B A 11 O T A R R E A O 10 T R U K E A 9 G D A L D T U A R R U S I K O A G O R N E L O R N E L E K A I S U K K A I L A T I T I U O S 7. Bira egin. 8. Orgazain, orga gidari. 9. Andrea, anderea. 10. Garaipena. 11. Itzuli eta interesak ordaintzekotan eskaturiko diru kopuru. 13. Emakume gaztea. 15. ... joana, itzuri joana. 17. Ur gazi eta gezetako arraina, jateko ona. 20. Asmazioa, asmakizuna. 21. Gogo. 22. Jateko den zerbait. 23. Gizakiei loaren eritasuna eragin diezaiekeen euli mota. 2 S B M O S A U S U S R P U A I A R I N Z L O T U L E K N A R A A K M I O K E T O N E R M A K A I K Ezker-eskuin 1 N M I B Z E L M A 1. Ipar Euskal Herrian, neu, nerau. 2. Datu geografikoak eskaintzen dituen irudia. 3. Hego Euskal Herrian, epaitu. 4. Kolore mota. 5. Egoiliarrak, nonbait daudenak. 6. Seinaleak, zantzuak, hatzak. 12. Garai ezegoki, garai gaizto. 14. Iztai, istape, hankarte. 16. Ipar Euskal Herrian, amorruak, haserreak. 18. Nahaspilatu, era edo ordena galdu edo kendu, nahasmena sortu. 19. Ipar Euskal Herrian, morroia. 21. Nuen, haiei. Erantzunak K O R A N Goitik behera t ABARASKA SENDATUAK Egitura berria 2012ko irailaren 23a [email protected] Espainiako Gobernuaren neurrien aurka antolatutako elkarretaratzea, Madrilgo Ogasun Ministerioaren egoitzaren aurrean, abuztuaren 10ean. BERNARDO RODRIGUEZ / EFE Dei bakarra, hamaika arrazoi Irailaren 26a baliatuko dute herritar askok Espainiako Gobernuak iragarritako neurrien aurka egiteko.Neurri sorta horren atzean, ordea,kaltetuen zerrenda luze bat dago. Maite Alustiza dak murrizketa uholde bat ekarri du. Beste bat. Espainiako Gobernuak uztailean iragarritako neurriek beste estualdi batean jarri dituzte ordura arte ura U gerriaren bueltan zutenak; leporaino bustirik zeudenak, ordea, itotzeko arriskuan geratu dira. Neurriok herritar guztiengan izango dute eragina modu batean edo bestean, baina badira horiek gainditzeko ahalegin berezia egin beharko dutenak: langile publikoak —Eguberrietako sari- rik gabe geratzeko atarian—, saltoki txikiak —merkealdien eta ordutegien liberalizazioa dela eta—, langabeak —langabezia sariaren mozketengatik—, mendekotasuna duten pertsonen zaintzaileak —%15eko jaitsiera laguntzetan— eta kontsumitzaileak —BEZaren igoerarekin—. Oraindik neurrietako batzuk Hego Euskal Herria osoan ezarriko ote diren eta noiz eta nola aplikatuko diren zalantzan badago ere, herritarrek ongi ikasia dute ikasgaia. Ezezkoen ondotik baiezkoak entzutera ohitu dira azkenaldian, eta zaila da gezur bera behin baino gehiagotan sinistea. Kaleratzeak ez zituela merkatuko hitzeman zuen Mariano Raxoi gobernuburuak, osasuna eta hezkuntza ez zituela ukituko, amnistia fiskalik ez zuela onartuko eta erreskatea ez zuela eskatuko, baina promes horiek guztiak bete gabe geratu dira. Herritarren artean bada etorkizuna oraina baino hobea espero ez duenik. Horre- gatik, beharrezkotzat jotzen dute mobilizatzea; aldarrikapenerako hurrengo geltokia: irailaren 26ko greba orokorra. Deialdigileen artean dagoen aniztasunak argi islatzen du zenbateko eragina duten Espainiako Gobernuaren murrizketek. Zortzi sindikaturekin batera, 50 gizarte eragile inguru batu dira deialdira: pentsiodunenak, giza eskubideen aldekoak, ikasleenak, ekologistenak, arrazakeriaren aurkakoak... Greba aurreko giroa berotuz doa asteazkena heldu artean. Badira bi aste sindikatuek bozgorailuen bolumena igo eta murrizketei erantzun bat emateko deia areagotu dutenetik. Egitura • 2012ko irailaren 23a 16 Grebarako arrazoiak Testigantzak Juanjo Ruiz «Etorkizuna hiri merkataritzan dago, eta, horregatik, zaindu egin behar da» BEZaren igoera heldu da Hego Euskal Herriko saltokietara. Oraindik denbora beharko da erosle eta saltzaileengan zenbateko eragina izan duen ikusteko, baina Tolosan (Gipuzkoa) dagoeneko ari dira eragina gutxitzeko ahaleginetan. 280 saltokik osatzen dute Tolosa & Co dendari elkartea, eta, Juanjo Ruiz lehendakariak azaldu duenez, zapatariek erabakia dute BEZaren igoera ez aplikatzea. Beste hainbat saltokitan ere atera dituzte BEZa ez dutela ezarriko dioten afixak. Ile apaindegi batzuetan, adibidez, igoera samurragoa izan dadin, erdira mugatzea erabaki dute —berez %8tik %21era da igoera—. Panorama grisaren artetik baikortasun izpi bat zabaldu du Ruizek. Salmentak bide onetik doazela dio, «zein egoeratan gauden kontuan hartuta». Hori erakusten du azken hamar urteetan Tolosan ireki eta itxi duten denda kopuruak: itxi baino denda bat gehiago ireki D LANDER FDZ. ARROIABE / ARGAZKI PRESS Isabel Arbonies «Murrizketek hil egiten dute; genozidio bat eragin dute dagoeneko» «Murrizketek hil egin dute». Hala mintzo da Isabel Arbonies, mendekotasuna duten pertsonen aldeko Nafarroako plataformako presidentea. Urtarrilean, Nafarroan dagoeneko izan zuten %39ko batez besteko jaitsiera laguntzetan, eta «zaila» zena «askoz gehiago» zailduko da zaintzaileentzako diru laguntzak %15 gutxitzen badituzte —hala iragarri du Espainiako Gobernuak, oraindik Nafarroako legedian aldaketa gauzatu ez bada ere—. Irailaren 1ean, 10.010 lagun zeuden Nafarroan etxeko zaintzarako laguntza ekonomikoa jasotzen edo zerbitzua baten onura hartzen. Baina, uztailaren 1etik irailera arte, bi hilabetean, laguntza jasotzen ari ziren 238 lagunek galdu egin dute, eta laguntzaren bat jasotzeko eskaerak ere apaldu egin dira urteko lehen seihilekotik aurrera. «Senideek ikusten dute laguntza eskatzera joan eta urtebete itxaron behar dutela, mailegu bat eskatu behar dutela egoitza ordaintzeko... Urtebete itxaron ezin duen jendea dago, eta, hori dena ez igarotzeagatik, erabakitzen dute beste era batera sakrifikatzea». Arboniesek azaldu duenez, gainera, 10.010 lagun horietatik gehienek lehen mailako mendekotasuna dute; hau da, arinena —60 eta 180 euro arteko laguntza jasotzen ari dira—. Beraz, sistema «gehien behar dutenetan» izaten ari da galerak. Zaintzaileentzako laguntzak murriztea, ordea, ez da Arbonie- D sek salatzen duen aldaketa bakarra. «Genozidio bat eragin dute dagoeneko; kalitatea kendu diete geratzen zaizkien urteei, eta helduak direnei urteak kenduko dizkiete». Haren arabera, dagoeneko nabaritzen da osasun sistemaren kalitatearen jaitsiera, eta zenbait botika ordaindu behar izateak botika guztiak ordaintzea esan nahi du mendekotasuna duten pertsona askorentzat, horiek behar dituzten botika asko laguntza gabe utzi baititu Espainiako Gobernuak. Mendekotasuna dutenak zaintzen dituztenen bizitza «oso mugatuta» dagoela gogorarazi du Arboniesek: «Dena utzi dugu, urte osoa lanean, egun guztia lanean. Ez noa pelikula bat ikustea ere». Plataformaren bitartez, Nafarroako kasuen «alde kualitatiboa» ezagutu nahi dute orain, datuak mahai gainean dituztela. Kasuak entzuten dituzte, baina horien berri jakin nahi dute. Horretarako, telefono bidezko arreta zerbitzu bat martxan jartzeko asmoa dute, ordutegi batekin. Entzun dituzten kasuetako batzuk horretarako bultzada eman diete: «Uztailaren 27an hil zen lagun baten senideak zerbitzuari lotutako laguntza bat jasotzen ari ziren, eta abuztuan eskatu zieten uztailaren 27tik 31ra arteko egun horien kopurua itzultzeko. Ia 40 urtez senide bat zaintzen egon eta 100 euro inguru eskatuz gutun bat bidaltzeak erakusten du zein miserablea izan daitekeen». BERRIA da. Saltoki horietan dauden langileen kopurua ere mantendu egin da, Ruizen arabera. Bestetik, Espainiako Gobernuak merkealdien eta ordutegien liberalizazioaren inguruan zehaztutako neurriak nola gauzatuko zain daude. Merkealdi arautuak amaitu egingo dira, eta, beraz, aurrerantzean urte osoan egin ahal izango dira merkealdiak edo eskaintza bereziak. Gainera, jaiegun gehiagotan ireki ahal izango dira eta ireki beharko dute saltokiek. Baina erosleak herrian mantendu ahal izateko, hiri merkataritza bultzatzeko ahalegina behar du horrek atzean. Eskaintza bereziak egingo dituzte urritik aurrera, eta larunbat arratsaldeak dinamizatzeko jokoak, pailazoak, musika eta abar antolatuko dituzte: «Dendak irekita egoten dira, eta goizetan merkatura kanpotik jendea etortzen denez, goiza luzatzeko asmoarekin antolatzen dugu». Aurrera begira, Ruizek ez du uste etorkizuna saltoki handietan dagoenik —gertu dituzte Lasarten edo Donostian, esaterako—: «Hemendik kanpora, ikusten ari gara saltoki handiak beheraldian daudela. Etorkizuna hiria berreskuratzea da, eta, horretarako, zaindu egin behar da». Herrian asmo bat dute: Tolosa irekitako merkataritza gune bihurtzea. Manolo Martinez «Europatik argi entzun dugu langile publikoak kaleratu behar direla» Hezkuntza publikoko irakasleentzat ere murrizketak ez dira soilik duela bi hilabeteko kontua: bi urte dira soldatak izoztu eta jaitsierak izan dituztenetik. «Eguberrietako saria kenduko baligute, %5,6%7ko galera izango litzateke soldatetan; guztira ia %10 galtzen ari gara: 2009an bezala kobratzen ari gara, eta bitartean prezioak igoz doaz», dio Manolo Martinez EILAS sindikatuko kideak. Nafarroan aurten Eguberrietako saria kenduko dietela baieztatu du gobernuak, eta Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan ere hala gerta daiteke, Idoia Mendia Jaurlaritzako bozeramailea horren aurka agertu bada ere: «Ezetz esan du gobernuan egongo den edo ez jakin gabe; hitz egitea libre da». Jaurlaritzak Espainiako Gobernuaren neurrien inguruan hartutako jarrera «zinikoa» salatu du Martinezek: «Gobernuak esaten duenean ez dituela aplika- D tuko azkeneko neurriak, ez du esaten bera izan zela horretan aitzindaria». Soldatak jaisteaz gain, beste hainbat arlotan ere jasan dituzte murrizketak orain arte. Garrantzitsuenen artean dago langile batek gaixo agiria hartu eta hurrengo egunean bertan ez ordezkatzea —Lehen Hezkuntzan bosgarren egunera arte ez dute ordezkatzen, eta Bigarren Hezkuntzan, ia hamargarren egunera arte —. Martinezek salatu du irakaskuntzako langile publikoen soldatan eta lan baldintzetan ez ezik eskaintzen duten zerbitzuan ere eragi- BERRIA na dutela murrizketek. «Lan gehiago baldin badaukagu, denbora gutxiago dugu gauzak prestatzeko, eta, gainera, ordezkapenak beranduago betetzen badira, horrek guztiak eragin negatiboa du zerbitzuan». Etorkizunera begira ez du itxaropen handirik. Urriaren 21eko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetatik aterako den gobernuak murrizketen bidetik jarraituko duela uste du, eta «beldur» da Madrildik zer hel daitekeen. «Europatik argi entzun dugu langile publikoak kaleratu behar direla». 2012ko irailaren 23a • Egitura Grebarako arrazoiak17 Lola Alzaga «Kontsumitzaileentzat ona da gero eta beherapen gehiago izatea» Kontsumitzaileak dagoeneko hasi dira BEZaren igoera nabaritzen. Irailaren 1etik aurrera, tasa murriztua %8tik %10era igo da, eta arrunta, berriz, %18tik %21era. Igo zenetik hilabete igaro ez bada ere, eragina izan du zenbait produkturen erosketan. Lola Alzaga Gipuzkoako Kontsumitzaileen Batasuneko kideak dioenez, orain arte gehien nabaritu dutenetako batzuk haurrentzako eskola materiala erosi dutenak izan dira. Dena dela, igoera horrek bat-batean ez harrapatzeko askok erosketak aurreratu dituztela azaldu du. Gehien, ordea, argiaren eta gasaren fakturan nabarituko da, Alzagaren ustez. «Ez dugu ahaztu behar uztailean argiaren igoera bat izan zela, eta apirilean beste bat». Oinarrizko janariari ezarritako tasak bere horretan jarraitzen du —%4—; tasa gehien igo den arloetako bat ile apaindegiena izan da —%8tik %21era—. Az- D SATSE Bakarne Lazkano «Murrizketak egin ordez, erizaintzan baliabideak hobeto kudea daitezke» «Kolapsatzen» ari da Osakidetzako osasun sistema. Bakarne Lazkano Satse sindikatuko kidearen arabera, soldatetan ez ezik, lan baldintzetan ere izan dituzte murrizketak, eta horrek «lana gehitzea eta egoera kaskartzea» ekarri du. Lazkanok dio orain arte larrialdietan pilatzen zela eri gehien, baina langileak gutxiago ordezkatzeari ekin ziotenetik, osasun etxeetan ere nabari dute jende gehiago artatu behar dutela langile gutxiagoren artean. Erizainak, medikuak, sendagileak... guztiak izaten ari dira kaltetuak. «Kate bat da: ikusten badute anbulatorioan ez dituztela artatzen, larrialdietara joaten dira gaixo asko, nahiz eta batzuetan ez den beharrezkoa». Soldatei dagokienez, duela hiru urtetik hona %20ko jaitsiera izan dute. Lan baldintzak ere, tantaka-tantaka, baina murriztuz joan dira 2009tik: osagarrietan, erretiro eskubideetan, langile kopuruan, gaixoaldiak lehen bezala ez ordezkatuta, oporrak zenbaitetan ez ordezkatuta... Lazkanok argi du gobernuek doikuntzak egin behar dituztela, baina uste du osasunetik kendu aurretik beste hainbat arlotan egin beharko lituz- D ketela: «Ikusten dugu gutxiago justifikatu gabeko gastuetan ez dutela murrizketarik egin. Errazena egin dute: gastu publikoan eta langile publikoetan esku hartu. Ken dezatela kendu behar den lekuetan». Lazkanoren ustetan, zerga iruzurraren aurkako borrokan jarri beharko lituzte indarrak Eusko Jaurlaritzak, besteak beste, eta Espainiako Gobernuak agindutakoak aurrera ez atera. Osasun arloan marrazten duen panorama «eskasa» da, oro har.Langileak jasaten ari diren murrizketekin batera,herritarrenak daude.Horiek ere zaildu egiten dute sistemaren funtzionamendua: «Botikak ordaintzearen ondorioz,zenbaitek horiek ez hartzeko arriskua dago; protesiak ere ordaindu behar dituzte...». Murrizketak ez dira irtenbide bakarra.Lazkanok badu beste bat,egoera bideratzen lagundu dezakeena: erizaintza arloan dituzten baliabideak hobeto kudeatzea.Adibide bat aipatu du: «Ebakuntza gela eta eskaner asko goizez bakarrik egoten dira, eta arratsaldean ordaindu behar izaten da.Hori txanda desberdinetan jarriz gero,baliabide asko erabili eta amortizazio bat atera diezaiekete». BERRIA ken hori, hala ere, ez da «oinarrizko zerbitzu bat», eta, horregatik, Alzagak iritzi dio kontsumitzaileentzat posible dela horretan gastua murriztu eta soilik «noizean behin» joatea. BEZaren igoerari herritar guztiek igarriko diotela salatu du, gobernuak erabaki horrekin ez dituelako bereizi soldata handiagoa edo txikiagoa dutenak. Ordutegiak liberalizatu eta merkealdi arautuak bertan behera uztearen alde agertu da kontsumitzaileen batasuna. Alzagak dio merkatuan lehiakortasun handiagoa egoteak prezio hobeak ekarriko dituela erosleentzat. «Kontsumitzaileentzat ona izango da gero eta beherapen gehiago izatea, betiere kalitate gutxiko produktuak ez badira». Hala ere, Alzagak ohartarazi du dagoeneko merkealditik haratago saltokiek badutela eskaintza bereziak egiteko aukera, betiere zehaztutako baldintzak betez. Zer egin igoera ahalik eta gutxien nabaritu dadin? «BEZaren igoeran ez dago egiteko ezer; aukera bakarra onartzea da», adierazi du Alzagak. Dena den, badu aholku bat edo beste, batik bat energiaren gastuari dagokionez: argiak piztuta uztearekin kontuz ibili, kontsumo baxuko bonbillak erabili, etxea isolatu energia gutxiago kontsumitzeko... Jose Manuel Gato «Asko jaitsi dira lan eskaintzak, eta lehen zaila bazen, orain are zailagoa» «Egunero» ateratzen dira lan bila Barakaldoko Langabeen Asanbladako kideak (Bizkaia). Ia egunero, ordea, bat ere gabe itzuli behar izaten dute etxera. Jose Manuel Gato Romero kideak dio mobilizatu arren azkenaldian oso lanpostu gutxi lortu dituztela, «ez dagoelako lanik». Gaur egun, 70 kide dira taldean, eta horietatik bakarrik hamar daude lanean. Gatoren arabera, 2010. urtean baziren 20 edo 25 enplegatu. «Geroztik asko jaitsi dira eskaintzak, eta lehen zaila bazen, orain murrizketekin are zailagoa da». Eraikuntza sektorean izandako jaitsiera bereziki nabaritu dute, gehienak arlo horretan lan egiten baitzuten lehen. Lan gutxi egoteaz gain, dagoen gehiena atzerritarrei ematen dietela salatu du Gatok. Euren kasuan, gainera, gehienek 40-45 urte dituzte, eta kontratatzeko orduan horrek «zailtasun gehia- D BARAKALDOKO LANGABEEN ASANBLADA go» dakartzala uste du Gatok. Egoera horretan ingurukoen laguntza «ezinbestekoa» da. «Supermerkatu batean janaria eta abar ematen dizkigute batzuetan, laguntza gisa», gaineratu du. Krisiaren kudeaketan Espainiako Gobernua eta Eusko Jaurlaritza dena «gaizki» egiten ari direla uste du: «Gehien dutenei kendu beharko liekete; murrizketa guztiak txiroenengana joaten ari dira». Irailaren 26an murrizketen aurka kalera irtengo dira Langabeen Asanblako kideak, eta horren ondotik ere mobilizazioetan jarraitzeko asmoa dute, garrantzitsuena albora utzi gabe: lana aurkitzea. Egitura • 2012ko irailaren 23a 18 Elkarrizketa Adolfo Muñoz «Politikaren eta botere ekonomikoaren beldurra kolektiboki gainditzen da» Murrizketak egin ezean egoerak okerrera egingo duelako ahotsei aurre egiteko, eta beldurrak uxatzeko, greba orokorrerako eta mobilizatzeko deia egin du ELAko idazkari nagusiak. Murrizketek helburu bakarra dutela uste du: gizartearen izaera aldatzea eta indibidualismo basatiaren ildoan sakontzea. Lander Muñagorri Garmendia Enpresaz enpresa buru-belarri ari da lanean ELA sindikatua datorren asteazkeneko greba orokorra prestatzen. 2012an sindikatu eta eragile sozialekin antolatu duten bigarrena da; «martxoko grebako datuak berdintzen saiatuko gara», Adolfo Muñoz idazkari nagusiaren esanetan. Deialdi arrakastatsua izan zela dio, «jendeak etorkizunean etorriko dena aurreikusten baitu, eta patronalak zabaldu nahi duen beldurraren aurkako erantzuna izan zen». Asteazkenean ere Euskal Herriko kaleak beteko direla iragarri du. «Gure akziodunen batzarra izango da». G Politikak murrizketen bideari erantzun diezaion, bide bakarra mobilizazioa dela esan berri duzu.Krisia hasi zenetik bosgarren greba orokorra izango da, eta klase politikoak erantzun gabe jarraitzen du. Greba, beraz,zertarako? E Politika mugitzeko. Entzungor dago, ez dio kasurik egiten eskatzen diogunari. Alternatiba mobilizazioan dago, geratzen den beste bidea men egitea eta bakoitzak bere zilborrari begiratzea baita. Egoera gogorra da, baina indibidualismo basatiak kezkatzen gaitu. Eskubide sozialak, lan alorrekoak, eta beste aldatzen ari dira, baita balioak ere. Asko dago jokoan, eta, eraso bortitz horri aurre egiteko, gure ardura defentsa antolatzea da. Greba orokor batek horretarako balio du. G Aurrerapausorik sumatu gabe, ordea,jendea gogogabetu daiteke... E 2009ko maiatzaren 22ko greba orokorrean gehiengo sindikalak esan zuen politikak aldatzen ez baziren murrizketak etorriko zirela. Eta denborak arrazoia eman digu. Orain hartu diren erabakiak ikusita, langabezia eta pobrezia asko handituko dela diogu. Politika eta botere ekonomikoa gizartean beldurra sartzen ari dira, esaten baitute dena okerrera joango dela murrizketak egin ezean. Beldurrik gabe, haiek ez dira ezer. Eta beldurra nola gainditzen da? Kolektiboki. Ez dago irtenbide posiblerik, indibidualismoan oinarrituta. Batzuek, ordea, esaten dute mobilizatzeak ez duela ezertarako balio, baina hori ez da horrela. Politikariak oso kezkatuta daude, ikusi dutelako zer gertatu den Greziako alderdiekin: hauteskundez hauteskunde botoak galtzen dituzte murrizketen politikak egiten dituztenek. G Beraz, zuen ustez, eskubide sozial eta indibidualak berreskuratzeko, mobilizazioaren bidea besterik ez da geratzen? E Ez dago besterik. Kapitalak politika ahul ikusten du, dena ematen baitio, baina gehiago lortu nahi du. Politika lur jota dago, eta beste garaietan lortu gabekoa lortzen ari da kapitala: esparru sozialean, lan alorrean eta demokraziari dagokionez. Beste gizarte bat lortu nahi du, indibidualismoan oinarritutakoa. Hori da Tea Partyk mundu osoan proposatzen duena. Beraz, zerbait sinetsiz gero, ez dugu beste biderik ikusten. Izan ere, orain artekoa gogorra izan bada, aurrerantzean izango dena oso gogorra izango da. Ez dago dirurik, erakundeetan diru bilketak behera egin du, eta horren arrazoiak dira, besteak beste, erreformak, kapitalaren ihesa, soldaten erasoa eta beste hainbat. Eta, ondoren, erreskatearekin datoz. G Erreskateari dagokionez, Espainiako Gobernuak ez du zehaztu oraindik eskatuko ote duen ala ez. Jean Claude Juncker Luxenburgoko lehen ministro eta eurototal taldekoak aurreratu duenez, ordea, erreskateak baldintza gogorrak izango ditu... E Baldintza batzuk badakizkigu, ordea. 100.000 milioi eurorekin erreskate bat egin zen, eta arlo sozialean 102.000 milioi euroren murrizketak egon dira. Orain, ordea, erreskatea negoziatzen ari dira. Hor adostuko dute diru hori mailegatzaileari itzultzeko izango dela. Eta hori ikusita, patronalari kritika gogorra egin nahi diogu: kreditu faltari buruz ez baitu ezer esaten. Eta badaki ez dagoela krediturik, ez dela egongo, eta enpresa eta gizabanako askorentzat beharrezkoa dela. Gainera, behin eta berriz dio ekonomiak ez duela funtzionatzen, baina ez du ezer egiten horri aurre egiteko. Eta haiek enpresa proiektu eta iraba- «Zerga politikan lurralde bakoitzaren ildoen artean aldeak badaude ere, ñabardurak dira» «Arlo soziala sekulako aukera da subiranotasunean sakontzeko. Baina gaur egin behar da» ziak bi modutan finantzatzea erabaki dute: lana deuseztatuz, eta soldatari eraso eginez. Zergatik txalotzen du patronalak erreskatea ez duenean zentimorik ere ikusiko? Bi modutan soilik uler daiteke arduragabekeria halakoa: patronalaren barruan banka dagoelako, eta ez daukatelako arriskurik, diru publikoarekin lagunduta daudenez. G Krisi politiko bat sortu behar dela azpimarratu duzu, behin eta berriro. Horretarako baldintzarik ba al dago oraintxe? E Orain, hauteskunde garaian gaude, eta, atzera begiratuta, ematen du alderdien artean liskarrean egon direla lau urtean. Baina ez da horrela. Batzuen artean adostu dituzte erreformak, zerga politikak, eta baita aurrekontuak ere. Zerga politikan, esaterako, EAJ eta PP Bizkaia eta Araban, PSE-EE Bildurekin Gipuzkoan, eta UPN eta PSNk Nafarroan hainbat kontu adostu dituzte. Denen artean aldeak badaude, baina ñabardurak dira. Hori ikusita, hauteskunde garaian hausnarketa egiten dugu: zer gertatu da estatuan azken boladan? Zor pribatua publiko bihurtu dutela, eta horri aurre egiteko murrizketak egin dituzte; PSOE, PP eta UPNk, Espainiako Konstituzioa aldatu zuten, aurrekontuen lehentasuna defizitean jarriz; PPk aurrekontuen egonkortasunaren legea egin du, non defizitak autonomoei ezartzen dien; eta azkenik, oinarrizko legeak ezartzen ari da Espainiako Gobernua. Egoera hori ikusita, arlo soziala sekulako aukera da, autogobernua edo subiranotasuna edukiz betetzeko. Baina gaur egin behar da, ez bihar. G Eta nola landu arlo soziala? E Raxoik esaten duena ez aplikatuta. Egitura juridikoa ikusita, aukera paregabea da esparru soziala subiranotasunaren kontzeptua garatzeko. Jendea asko sufritzen ari da, eta esparru horretan asko egin daiteke. Eta subiranotasuna zertan datza? Hori egingo dut esatea batzuetan, eta besteetan aurkakoa. Baina oraingo argazkia tamalgarria da, Espainiatik diotena egiten baitute. Eta hauteskunde garaian zarata handia entzuten da, baina galdera horri inork ez dio erantzuten. Hori ez bada egiten, hauteskundeetan murrizketak aplikatuko dituen lehendakaria aukeratuko da. G Murrizketei aurre egiteko eta politika sozialei eusteko, alderdi politikoei proposamen jakin batzuk helarazi dizkie ELAk.Haiekin biltzeko ere eskatu duzue. Zer espero duzue bilera horietatik? E Ikusiko dugu. Garbi dago larrialdian gaudela, eta halako testuinguruan ezin da kanpainako espazio komun bezala zehazgabe- tasuna onartu. «Marra gorririk ez dugu ukituko», diote batzuk, baina zeintzuk dira marra gorriak? Edo «ez ditut oinarrizko diru laguntzak kenduko», esan dute besteek. Irudipena daukagu politikoak termino anbiguoekin hitz egiten ari direla sakoneko arazoa aipatzeko garaian. Eta zein da arazoa? Sortu duten egitura, era horretan Raxoiren murrizketak ezartzeko. Eta ekonomia errealaren kolapso honetan, hori egitea tokatuko zaie, ez badute desobedientziara jotzen. G Proposamenen artean, zerga politika Eusko Legebiltzarrean erabakitzea proposatu duzue.Zergatik? E Finantzen Euskal Kontseiluak eta Zerga Koordinaziorako Organoak daukaten antolakuntza edozein sektarena baino ilunagoa da. Haiek prestatu eta banatzen dute. Eta zerga politika aurrerakoi bat atzera botatzea oso erraza da, denek ados jarri behar baitute, hiruko eztabaida batean. Beraz, nahikoa da bat ados ez egotea, sakoneko zerga erreforma bat egon ez dadin. Eta hori apurtu beharra dago, patronalak politikarekin erabakitzen baitu zerga politika. Beraz, egungo egoeran Legebiltzarrak izan beharko luke ahotsa, ikusmolde demokratikoagatik. Izan ere, Eusko Jaurlaritzak dauka gastu maila handiena, eta horregatik eduki beharko luke garrantzi handiagoa zergei buruzko erabakietan. G Zergak igotzeko garaian,Diputazioen eta Eusko Jaurlaritzaren artean dagoen berdinketari aurre egiteko tresna izan daiteke? E Gutxienez, eztabaida gardenagoa izango zen, orain ez bezala. Ez dugu joko hori onartzen, ez dugulako parte hartzen. Eta gardentasunik eza politikaren edukiarekin lotuta dago. Alde horretatik, zer eskaintzen du patronalak? Gastu sozialean murrizketa, ez dutelako zergarik ordaindu nahi. Zerga sistema haiek erabakitzen dute, eta eztabaidari betoa jarria diote. Eta hori horrela den bitartean, eztabaida laua izan dadin borrokatuko gara. G Datozen hauteskundeetan irtengo den lehendakariak murrizketak egingo ditu? Grebaren arrakastak hori saihesteko balioko luke? 2012ko irailaren 23a • Egitura Elkarrizketa19 E Gobernuak aldatzen dira, baina ez da politikarik aldatzen. Eta guk politikak aldatzea behar dugu. Ez gara politikaren aurkako diskurtso bat egiten ari. Politika beharrezkoa da, baina egungo politikari ezetz esango dion politikoak batez ere. Eta horretan egingo dugu lan. G Martxoko greba orokorreko datuak arrakastatsuak izan ziren. Hartan, CCOO eta UGTk ere grebarako deia egin zuten,oraingoan ez bezala. Zergatik ez dago aurreko grebako batasuna? E Batasun sindikala beharrezkoa dela garbi dago, inozokeria litzateke aurkakoa esatea. Baina batasuna ezin da demagogikoki erabili. Batasuna, zertarako? Pentsioen erreforma sinatzeko? PPren erabakiak interpelatzeko, PSOEk egindakoa interpelatu gabe? Horretarako ez gaude prest. Batasun sindikala lortzeko hitz egin behar dugu zein diren helburuak eta zertarako nahi dugun. «Gobernuak aldatzen dira, baina politikak ez, eta guk politika berriak behar ditugu» «Hauteskunde kanpainan termino anbiguoekin hitz egiten ari dira sakoneko arazoaz» LUIS JAUREGIALTZO / ARGAZKI PRESS G Haiekin hitz egin duzue grebara deitzeko garaian? E Ez. Baina eurek oso argi hitz egin dute, egiten dutenarekin erakusten baitute zein den euren proposamena. Batasuna nahi badute, hemengo sindikalismoa errespetatu beharko dute. Elkarrizketa sozialean egon dira, eta Espainian mahai batzuetatik altxatu dira, baina Hego Euskal Herrikoetan ez. G Eta grebaren ondoren, zer? Ezer aldatu ezean, bide berean jarraitzea aurreikusten duzue? E Plataforma sozial eta sindikal bat daukagu orain, eta tresna baliagarria suertatzen ari da. Eta guk borondatea daukagu plataforma horretan jarraitzeko, hainbat helbururekin. Esparru askotan ari gara lanean: enplegua, zerga politika, aurrekontuak, eta abarretan. Gaur egun dagoen bezala egonda, eta dauzkagun eskubideak ezerezean gera daitekeela ikusita, babestu beharra daukagu politika. Horregatik, politika eta gizartea mugitzeko baliabideak garatu behar dira. Ez dugu politikarekiko mendeko jarrera bat nahi, elkarrizketan oinarritutakoa baizik. Eta, oraintxe, kezkatuta gaude, politikak ez duelako horrelako ezer nahi. Egitura • 2012ko irailaren 23a 20 Hitz bitan Bakarrizketan Emakumeak bai, baina neurrian Zirrikuetatik ihes egin nahian Iker Aranburu Titularretik haratago 1 Zer gertatzen da emakumeekin? Europako Batasuneko bederatzi estatuk gutun bat igorri diote Europako Batzordeari, eskatzeko bertan behera uzteko enpresetako administrazio kontseiluetan gutxienez %40 emakumezkoak izateko proposamena. Sinatzaileen artean daude Erresuma Batua eta Herbehereak, eta gainontzekoak Europa erdialdeko eta ekialdeko estatuak dira. 2 Ez dituzte emakumeak nahi zuzendaritzetan? Baietz diote eskutitzean, eta ziurtatu dute «onartezina» dela emakumeek beren ibilbide profesionalean «hesi kontaezinak» gainditu behar izatea. 4 Orduan, zein da arazoa? Sinatzaileek diote ez dagokiola Europako Batasun osoari gaiari buruzko erabaki bat hartzea, herrialdetik herrialdera egoera oso desberdina delako. Uste dute estatu bakoitzari dagokiola zein neurri hartu emakumeen presentzia areagotzeko eta neurriak hartzen ez dituzten enpresak zigortzeko. 4 Zer esan du Redingek? «Zorionez, gai garrantzitsuetan Europako legeak ez dituzte jaka beltzez jantzitako bederatzi gizonek erabakitzen gela ilun batean, prozesu demokratiko baten bidez baizik». 5 Zer gertatuko da orain? Europako Batzordeak urrian du aurkeztekoa proposamena. Ikusteko dago egingo duen ala ez, batzordeko 27 komisarioek ados jarri behar baitute horretarako. Aurrera egingo balu, EBko gobernuek gehiengo kualifikatuarekin onartu beharko lukete, eta Europako Legebiltzarraren oniritzia ere jaso beharko luke. 6 Zein da egoera? Emaitzak oso argigarriak dira: EB osoko enpresa handietako buruzagien %3,2 baizik ez dira andreak. Administrazio kontseiluetan %13,7 dira —argazkian, Bankiarena—. Kopuru horiek handitzeko epea eman zien Bruselak estatukideei, baina ikusita ezer gutxi aurreratu zela, gutxieneko kuota bat jartzeko araua egingo zuela iragarri zuen Redingek, martxoan. EFE Iker Aranburu S aihetsezina zirudien erreskatea saihestu nahian dabil Espainiako Gobernua. Lortuko ote duen ala ez beste kontu bat da, orain arte laguntza handirik eman ez dioten bi subjektu engainatu behar dituelako, Europako Banku Zentrala eta finantza merkatuak. Mariano Raxoi eta haren ministroek «erreskaterik izango al da?» galdera errazari enigmekin erantzuten jarraitzen duten arren, hiru arrazoi behintzat badaude pentsatzeko izan izango dela. Lehenik, merkatuek hala espero dutelako. Euroguneko zorraren krisia bere burua betetzen duen profeziaren kate luze bat besterik ez da: iragarpenik harrigarrienak eta ezkorrenak bata bestearen atzetik bete dira. Askori komeni zaielako, egia da, baina baita ere dirua galtzeko beldurrak gidatzen dituelako inbertitzaileak, eta jakina da beldurra oso korrikalari bizkorra dela. Batez ere, parean Europa duenean, ajez betetako atleta zaharra. Bigarren arrazoia goikoari guztiz lotuta dago. Azken asteotan arrisku saria jaitsi eta Espainiaren (eta Italiaren) gaineko zorra arindu bada, EBZren iragarpenari esker izan da. Eta Mario Draghik garbi esan zuen: EBZk estatu baten zorra erosteko baldintza da estatu horrek laguntza eskatzea eta baldintza batzuk betetzea. Erreskaterik gabe, ez dago EBZren laguntzarik, eta haren diru zorro amaigaberik gabe, inbertitzaileak berriro ere pentsatuko dute Espainia ez dela gai izango zorrak itzultzeko, eta sekulako interes tasak eskatuko dizkiote. Hirugarrena EBko bazkideen presioa da. Espainiak bere bizkarrean daraman galdera ikur handia behingoz argitu nahi dute Europako beste gobernuek, beren atzeraldi propioak luzatzen dituen faktoreetako bat delako. Azken hilabeteotan zorraren krisiaren odol jarioa eteteko tresnak sortzen, itunak berridazten eta uzkurrenak iritziz aldarazten nahiko neke izan ondoren, ez diote Espainiari lan hori alferrik botatzen utziko. Erabateko erreskatea eskatzea, ordea, beste umiliazio bat izango litzateke Espainiako agintarientzat. Batez ere, orain: Basagoiti ez da Ajuria Enean sartuko, baina Raxoik Nuñez Feijoo Raxoiko jauregian kolokatzeko esperantzari eusten dio. Galiziako Xunta galtzea sekulako kolpe psikologikoa izango litzateke PPrentzat. Soberakinak. Horregatik, Madril erdibide bat topatu nahian dabil, zirrikitu bat. Jokaldia bankuen erreskatearentzat hitzartutako 100.000 milioi euroen soberakinak erabiltzean datza. Ostiral honetan jakinaraziko dituzte jendaurrean Oliver Wyman aholkularitza enpresak bankuei egindako azterketen emaitzak; Ekonomia Ministerioak ziurtzat jo du 60.000 milioi euro baino gutxiago behar izango direla bankuak kapitalizatzeko. Dozenaka mila milioi geratuko lirateke gastatzeke, eta Madrilek EFSF behin-behineko erres- kate funtsarekin izenpetutako memorandumak zioen dirua «sobratuz» gero erabil zitekeela zorra erosteko. Dirua berez bankuentzat dela erantzun dio Simon O’Connor Europako Batzordeko Ekonomia gaietako bozeramaileak. Baina, badaezpada ere, ez dio aukera horri ateak erabat itxi. Hori bai, ohartarazi dio hori egin nahi izanez gero eurogunearen eta EBZren babesa beharko lukeela, eta horren truke baldintza gehiago inposatuko zaizkiola. Financial Times-en arabera, horretan ari da Madril, baina negoziazioak isilpean egiteak aukera ematen dio neurriak bereak bailiran aurkezteko. Horrela, «guk nahi dugulako egin dugu, ez inork inposatu digulako» entzun ahal izango da datorren osteguneko ministroen kontseiluaren ondoren, 2013ko aurrekontuekin batera neurriak iragartzen dituztenean. Gastu eta eskubideak murrizteko izan beharrean, ekonomia bultzatzeko neurriak izango direla ziurtatu du Luis de Guindos Ekonomia ministroak. Norbaitek sinistu al dio? Jokaldiaren beste zatia egitea EBZri dagokio: Espainiak laguntza eskatu duela interpretatu beharko luke, eta martxan jarri beharko luke zorra bigarren merkatuetan erosteko programa. Horrekin arrisku saria jaitsiko litzatekeenez, agian ez litzateke beharrezkoa izango erreskate funtsak zor gehiago erostea. Angela Merkel eta Mariano Raxoi. JUANJO MARTIN / EFE Asteko enpresak Ormazabal Izen aldaketa eta inbertsioa Iberdrola Argindar sare adimentsua Bombardier Aernnova Mekako AHTaren Trebakuntza motorrak eta kontratuak 45 urte bete ondoren Ormazabal konpainiak izena aldatuko du. Aurrerantzean Velatia izango da haren irudi korporatiboa. Aldaketak eta inbertsioak batera egingo ditu: 5,5 milioi euro baliatuko ditu ikerketa, garapena eta berrikuntza sustatzeko gune berri bat martxan jartzeko. Finean, argindar sareak aztertu, garatu eta probatuko ditu han. Ormazabal taldeak hamabost lantoki eta 3.000 langile ditu. Iberdrola, Arteche eta Ingeteam enpresak Brasilera begira jarri dira, Parana estatura hain zuzen. Argindar sare adimentsu bat eraikitzeko lehen urratsak emateko bisitaldia egin dute egunotan. Sistemak ahalbidetuko du kontsumitzaile bakoitzak uneoro jakitea zenbat argindar kontsumitzen duen, eta, ondorioz, kontsumoaren gaineko kontrol handiagoa lortzea. Bilbon eta Portugaleten badira halako sareak. Mekako abiadura handiko trenaren motorrak sortuko ditu Kanadako Bombardier multinazionalak Trapagaranen (Bizkaia) duen plantan. Talgo konpainiak egingo du Arabiako hiriko trena 280 milioiko kontratua sinatu eta gero. 2014an hasiko da Trapagako planta motorrak egiten. 185 langile ditu enpresak, eta 2014tik aurrera lan karga bermatua dute Mekako AHTren motorren eskaerari esker. Lanbide euskal enplegu zerbitzuarekin sinatutako akordioari esker, trebakuntza planari ekin dio Aernnova Engineering-ek. Ehun bat gazte, ingeniari eta lanbide profesionaletakoa, ari dira trebatzen Aernnovan, 25eko lau taldetan; denak zeuden langabezian. Gutxienez, 70 gazteri lan kontratua eskainiko die enpresak trebakuntza amaitzean. Konpromiso hori dauka. 4.200 langile aritzen dira Aernnovan. 2012ko irailaren 23a • Egitura Hitz bitan 21 Aukera kontua Adi datuari 28 6.000 8.263 pKaleratzeak Portlanden. Olatzagutiko lantegian (Nafarroa) dituen 148 langileetatik 28 kalera bidaltzeko eskaera egin du Portlandek. Iruñeko komertzial bat ere bota nahi du. Kalera joango direnetatik hamalau 58 urtetik gorakoak dira. ELAk grebara deitu ditu Olaztiko langileak, etziko. Zuzendaritzak, UGTk eta CCOOk negoziazioak dituzte egun horretan. pAberatsen zerga. Gipuzkoako Foru Aldundiak izena aldatu nahi dio ondarearen gaineko zergari, eta gogortu egin nahi du, orain ematen dituen ihesbide batzuk ixteko. Aurrera egiten badu, 6.000 gipuzkoarrek pagatuko dute aberastasunaren eta fortuna handien gaineko zerga berria; 700.000 eurotik gorako ondasunak dituztenei ezarriko zaie. pEnpresen galera. Krisia hasi zenetik Gipuzkoan 8.263 enpresa eta 17-160 lanpostu desagertu direla ziurtatu du lurralde horretako Merkataritza Ganberak. Galerari eusteko modu bakarra atzerrian saltzea dela uste du, Txinan, Indian eta Brasilen batez ere. Gipuzkoako enpresei jakinarazi die bitartekaritza lana egiteko zenbait tresna sortu dituela hara joan nahi dutenentzat. 2.900 pArcelorreko lan ituna . Arcelorreko langileek mobilizazioak hasi dituzte, salatzeko enpresako zuzendaritzak lan ituna alde batera utzi eta soldatak eta lanaldia bere kabuz aldatu nahi dituela. Arcelor ez da lan erreformak ematen duen aukera hori baliatu nahi duen lehen enpresa, baina bai handienetako bat. Altzairugileak zortzi produkzio lantegi eta beste hainbat lantoki ditu Euskal Herrian, eta 2.900 langile inguru. Hasiera batean neurri hori produktu lauak egiten dituzten lantegientzat soilik bazen ere, Arcelorrek iragarri du produktu luzeak egiten dituztenei ere ezarriko diela. Tartean dago Olaberrikoa —irudian, LABen protesta, ostegunean—. Aste honetan entzunak «Ez dago nahiko dirurik ongizate sistemari eusteko. Zerga sistema erreformatu behar da» «Bozetan aurkeztea urrats taktiko bat da, FDSEAren mezuari min egiteko» «Espainiarekin ongi konpondu behar dugu, gure bezerorik onena delako» LOURDES GOIKOETXEA PANPI SAINTE-MARIE MIGUEL ANGEL LUJUA Nafarroako Ekonomia kontseilaria ELB sindikatuko bozeramailea Confebaskeko presidentea Asteari so Alaia Elorrieta E gungo krisiak zerbaitetan lagundu badu, ekonomiaren —eta politikaren— finantzarizazio zoro honen munstrokeria ageri-agerian uzten izan da. Munduko ekonomiaren zentzugabekeria nabarmen geratu da: baliabide gehienak espekulazio-mugimenduetara bideratzen dira, finantza-kasinora alegia. Finantza-sistema gaixo dago eta pozoitsua da, oso. Hilgarria izatera ere irits daiteke, nekazaritza produktuen finantza-eratorrietan inbertituz Afrikan elikagai-krisia pizten denean, edota zuzenean armen industrian inbertitzen denean. Hori salatu du, hain zuzen ere, uda honetan bertan argitaratu den ikerketa batek: arma-sektoreak banka pribatuarekin duen menpekotasuna. Espainiar estatuan sektore horretan inbertitzen duten 42 entitate antzeman dira, eta horien artean daude Euskal Herriko zenbait kutxa aski ezagun ere. Fundazio batek kaleratutako dokumentu horrexek banka-sektorearen tripak erakusten dizkigu. Azken bost urteotan, 1.372 milioi inguruko ziztada jaso dute armaekoizpenean diharduten 30 bat enpresek. Akzio-partaidetza, kreditu edota inbertsio-fondoen bidez, arma-industria denetan gehien lagundu duen bankua, espainiar estatuan erreskatatua izan den banku erraldoi bera izan da. Ezusteko bitxia! Mesfidantza hedatu da gizartean, eta jendea beldur da norbere diruarekin bankuek zer negozio klase egiten duten. Krisiarekin batera, bankuen mozkinen beherakadaren, sukurtsalen ixtearen eta bategiteen berri izan dugu. Baina aldi berean, bada goraldian dagoen sektore bat: banka etikoa. Euskal Herrian indar gehien duten bi entitateek ibilbide desber- Bankuek beren hautua egiten duten modu berean, geuk ere erabaki dezakegu gure sosak non utzi dina dakarte, baina biak ala biak ere lurraldean hedatuz ari dira. Batek Holandan du jatorria eta, 80ko hamarkadan abiatu zenetik, gaur egun Europako banku etikorik handiena izatera iritsi da. Bigarrena, berriz, 2003an sortu zen Bilboko hainbat elkarteren ekimenez, eta gaur egun, Italiako kreditu-kooperatiba garrantzitsu batekin lan egiten du. Espainian ere sektore horrek azken urtean izan duen hazkundea apartekoa izan da, eta geroz eta gehiago dira beren aurrezkiak banka etikora eramaten dituztenak. Sektore horrek pizten duen konfiantza gardentasunean oinarritzen da, beren jardueren nondik norakoak eta kontuak argitaratzen diren heinean. Finantzajarduera espekulatiboak eta eskandaluzko hipoteka-kredituak baztertuta, ekonomia errealean zentratzen dira, ingurugiro eta gizarte esparruko beharrizanak kontuan hartzen dituzten ekimenak finantzatuz. Esate baterako, adineko pertsonen zainketekin lotutako egitasmoei edota gizarteratzearekin lotutako proiektuei ematen diete kreditua. Bestela esanda, gizartearentzat nolabait mesedegarri diren egitasmoak bultzatzen dituzte, sarritan tokian tokiko elkarte-sareak indartuz. Zertan inbertitzen duten jakitea bezain garrantzitsua da zertan jarduten ez duten jakitea. Horretan ere gardentasuna da nagusi, eta esplizituki jakinarazten dute zer-nolako ekintzak alboratzen dituzten. Besteak beste, armagintzari, energia nuklearrari, lan-eskubideak urratzen dituzten lantegiei, edota ustelkeria kasuetan murgilduta egon diren enpresei jartzen diete betoa. Kontu bat irekitzean, ez digute inolako etxetresna elektrikorik ezta maletarik oparitzen, eta gordailuen errentagarritasuna ohiko bankuena baino apalagoa da. Baina, era berean, banka etikoan langile arrunt baten eta kontseilari-delegatu baten soldataren arteko harremana 1-10ekoa den bitartean —hau da, gehienez hamar aldiz gehiago irabazi dezake kontseilari batek—, gainontzeko bankuetan soldata-abanikoa 1-1.000koa izatera irits daiteke. Ohiturak ez dira erraz aldatzen, baina, azken finean, aukera kontua da. Bankuek beren hautua egiten duten modu berean, geuk ere erabaki dezakegu gure sosak non utzi eta non ez. Aukera eta etika kontua. Testuan inolako bankuren izenik aipatu ez izana ere hautu pertsonala izan da, estetikoa kasu honetan, baina ez da hain zaila zeintzuez ari naizen asmatzen. Egitura • 2012ko irailaren 23a 22 Enpresa Herbehereak Erresuma Batua Polonia Irlanda Txekia Belgika Eslovakia Frantzia Errumania Italia Portugal AEB ru hori, ordea, bi urteren buruan hirukoiztu egingo delakoan daude: orduan sartuko dira ekoizpen prozesuan Ford eta GM etxeak. Nazioartean esperientzia du Cikautxok Europako, Asiako eta Amerikako zenbait merkatutan, baina Txinak bereziki eskaintzen dituen aukerak ez ditu bidean galdu nahi. Erronka gisa ere hartu du hedapena taldeak: Europarekiko «horren ezberdina» den kultura duen herrialde Alemania Errusia Turkia Txina Maroko Mexiko Taiwan India Thailandia Vietnam Kolonbia 7.000 Nazioartea Txile 41,5 18,1 Guztira 5.000 40,4 3.000 2.000 Salmentak 1991 Australia Nazioartea 1.229 1.000 310 Ara ba Sortutako enplegua 3.973 4.000 Espainia Mondragon taldea atzerrian ta Gipuz aia e ko a izk ,B Brasil 5.929 6.000 1996 2001 2006 2011 Milioi eurotan ITURRIA: MONDRAGON TALDEA Hauspoa indartzen azioarteko salmentak Mondragon taldearen arnasa izan dira azken urteetan. Merkatu berrietara hedatzeak eta berrikuntza sustatzeak bultzada eman die, eta oraindik ere aurrera jarraitzen du lurraldeen konkistan. Txina ondo baino hobeto ezagutzen dute jadanik taldeko hainbat enpresak, eta han lurreratu berri duten biak ere indartsu heldu dira. Fagor Ederlan eta Cikautxo kooperatibek lantegi bana inauguratu berri dute Mondragonek Kunshan hirian duen industrialdean, Shangaitik hurbil. Herrialde «gakoa» izango da Txina Mondragonentzat, Txema Gisasola taldeko presidenteak onartu duenez. Arnasa horretan, beraz, ufada indartsua eman diezaioke Txinak. 40 milioi euroko inbertsioarekin heldu dira bi kooperatibak herrialdera. 20 milioi eurotik gorako salmenta aurreikuspenak dituzte, eta, hurrengo bost urteei begira, jarduera areagotzeko asmoak. Kopuruek islatzen dute taldeak uste osoa duela apustuak ez duela hutsik egingo: erosketak %10etik %25era igo nahi ditu; salmentak, berriz, %12tik %25era. N Mundu osoan 83.000 langiletik gora ditu dagoeneko taldeak; horietatik 2.000 inguru, Txinan. Fagor Ederlan eta Cikautxoren lantegien irekierarekin beste 125 langile gehituko dizkio kopuru horri. Fagor Ederlan kooperatiba urteko lehen hiruhilekotik dabil lanean Kunshango enpresa parkean. Automobilgintzarako aluminiozko segurtasun piezak ekoizten dituzte, presio baxuko teknologiarekin. Hiruzpalau urteren buruan, gainera, jarduera eta lantaldea bikoiztea espero du —gaur egun, milioi bat pieza egiteko gaitasuna dute, eta 40 langile dituzte—. Txina bereziki interesgarria izan daiteke Fagor Ederlan Autoparts kooperatibarentzat. Jarduera berriak garatzen ari dira ibilgailu elektrikoaren aplikazioetarako, eta Txina zehazki bultzada handia ematen ari zaio une honetan teknologia ekologikoaren garapenari. Kunshanen lurreratu ahal izateko lehen harria 2008an jarri zuen Fagor Ederlanek. Orduko hartan, General Motorsen proiektu baten bidez, lehenengo salmenta zuzenak egin zituen herrialdean. Proiektu horretan aluminiozko piezak eskualde guztietan hornitzeko ardura izan Mondragonek bost kontinenteetan ditu ordezkaritzak; gehienak, Europan batean euren proiektua garatu ahal izatea. Txinan zer garapen izango duen jakin gabe, 2012rako 246 milioi euroren salmentak izatea espero du taldeak oro har. Iaz ere,irabaziak Mondragon taldeko Fagor Ederlan eta Cikautxo kooperatibek lantegi bana inauguratu dute Txinan. Nazioartera hedatzeak arnasa eman dio taldeari. Maite Alustiza Kunshan hirian jadanik dozena erdi bat euskal enpresa ireki dituzte Fagorrek Txinan ireki duen enpresako langile bat. IREKIA zuen, eta, hori lortzeko, Europakoak ez diren merkatuetarako ekoizpen sarea garatu zuen Koreako, Txinako eta AEBetako merkatuetan. Proiektu horri esker, Fagor Ederlan aluminiozko piezen merkatuan erreferentzia bilakatu da Europako hornitzaileen artean. Urtea hasterako lanean ziren Cikautxok Kunshanen ireki duen lantegian. Kooperatibak ondo aprobetxatu ditu lehen hilabeteak: garapeneko proiektu esanguratsuak ditu esku artean automobilgintzan eta etxetresna elektrikoen merkatuan. Kautxuzko piezak ekoizten dituzte, eta aurten 7,5 milioi euroren salmentak izatea espero dute. Kopu- Mondragoneko beste hainbat enpresak utzitako aztarnak topatu dituzte bidean Fagor Ederlan eta Cikautxo kooperatibek. 1985ean egin zituen taldeak lehen negozioak, Fagor Electronica, Fagor Automation eta Danobat kooperatiben eskutik. Geroztik, sare zabala osatu du Txinan, salmentak, erosketak eta ekoizpena biltzen dituena. Kunshango industrialdea 2007an inauguratu zuten, eta sartu berri diren bi enpresekin, bederatzi lantegi dituzte guztira. Gune horretatik kanpo ere ekoizpenerako beste zenbait enpresa ditu Mondragonek —Pekinen eta Chengdun, esaterako—. Krisiaren erdian nazioarteko estrategian sakontzeak «baikor» izateko arrazoiak eman dizkio taldeari. Hazkunde garaietako etekinetara heldu gabe, baina lantaldea mantendu ahal izan du, eta inbertsioak ere handitu egin ditu. Hala ere, iazko irabazietan jaitsiera nabarmena izan zuen —125 milioi euro, 2010ean baino %30 gutxiago, baina 2009an halako bi—. Euskal Herriko enpresa talderik garrantzitsuena da Mondragon. 225 enpresa ditu, eta ekoizpena Europan biltzen du gehienbat —56 filial ditu, guztiaren %60,2—. Dena den, bost kontinenteetan ditu ordezkaritzak: hemezortzi lantegi Amerikan, hamazazpi Asian eta lantegi bana Afrikan eta Ozeanian. Azken urteetako bilakaera ikusita, Mondragonek 2013-2016 urteetarako egindako planean ere zutabeetako bat izango da nazioartekotzea. 2012ko irailaren 23a • Egitura Lan eskaintza publikoa 23 Araba Langileen zuzendariorde teknikoa Araban Deialdigilea:Arabako Foru Aldundia. Edukia:Gizarte ongizaterako foru erakunde autonomoko langileen arloko zuzendariorde teknikoaren lanpostua izendapen aske bidez betetzeko deialdia. Baldintzak: pEuskal administrazio publikoetako karrerako funtzionarioa izatea. pA sailkapen taldekoa eta administrazio orokorreko eskalakoa,administrazio berezikoa izatea edo horien baliokidea. Epea:Hamabost egun deialdi hau Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkarian argitaratzen den egunaren biharamunetik. Webgunea: http://www.euskadi.net/cgibin_k54/bopv_20?e&f=20120917&a= 201204160 Iturria:2012-09-17ko 181.EHAA. Bizkaia Salbamendu lanetarako ikuskatzaileordea Deialdigilea:Bizkaiko Foru Aldundia. Edukia:Su itzalketa eta salbamenduko ikuskatzaileorde lanetarako hiru lanpostu betetzeko deialdia. Baldintzak: pIngeniari teknikoa,unibertsitateko diplomaduna (edo lizentziaturako hiru kurtso oso gaindituta izatea),arkitekto teknikoa,Lanbide Heziketako hirugarren graduduna edo baliokidea izatea. pHirugarren hizkuntza eskakizuna. pB+BTP gidabaimena. Informazioa:Bizkaiko Foru Aldundia. Kale Nagusia,25 48008 Bilbo. Telefonoa:94 4068000. Iturria:2012-08-02ko 148.BAO. Gipuzkoa https://ssl4.gipuzkoa.net/castell/bog /2012/09/04/c1208330.pdf Iturria:2012-09-04ko 169.GAO. Gizarte langilea Lasarte-Orian Deialdigilea:Lasarte-Oriako Udala. Edukia:Gizarte langileen bi lanpostu betetzeko deialdia. Baldintzak: p16 urte beteta izatea. pGizarte langintzako diplomatura edo baliokidea izatea. pHirugarren hizkuntza eskakizuna. Epea:2012-09-24. Informazioa:Lasarte-Oriako Udala. Kale Nagusia,22.20160 Lasarte-Oria. Posta elektronikoa: [email protected] Telefonoa:943 376055. Faxa:943 372659. Webgunea: https://ssl4.gipuzkoa.net/castell/bog /2012/08/07/c1207719.pdf Iturria:2012-08-07ko 150.GAO. Bake epailea Ormaiztegin Deialdigilea:Ormaiztegiko Udala. Edukia:Ormaiztegiko bake epaile titularra eta ordezkoa hautatzeko deialdia. Baldintzak: pEspainiako herritartasuna izatea. p18 urte beteta izatea. pEz da inolako titulazio berezirik eskatzen,bakarrik epaile eginkizunak betetzeko gai izatea,bai fisikoki baita psikikoki ere. pEskubide zibil guztien jabe izatea. pDelitu batengatik kondenatuta ez egotea,edo auzipetua edo erruduna ez izatea. pHautagaiak ezingo dira alderdi politiko edo sindikatuetakoak izan edo horien konturako lanik egin. Iraupena:Lau urte. Epea:Hogei egun deialdiaren iragarkia Gipuzkoako Aldizkari Ofizialean argitaratu eta biharamunetik. Webgunea: https://ssl4.gipuzkoa.net/castell/bog /2012/09/17/c1208652.pdf Iturria:2012-09-17ko 178.GAO. Hezkuntza teknikaria Irunen Mantentze lanetarako arduraduna Andoainen Deialdigilea:Irungo Udala. Edukia:Administrazio bereziko goi mailako teknikari lanpostua (hezkuntza teknikaria) betetzeko deialdia. Baldintzak: pIrungo Udalaren zerbitzuan ari den karrerako funtzionario izatea. pZerbitzu aktiboan egotea edo zerbitzu berezietan aritzea,eta gutxienez bi urteko antzinatasuna izatea. pPsikologian,pedagogian edo psikopedagogian lizentziaduna izatea edo baliokidea den tituluren bat izatea. pLanpostuan egin beharreko lanak behar bezala garatzeko oztopo izango den gaixotasunik ez izatea. Epea:Hogei egun deialdia Gipuzkoako Aldizkari Ofizialean argitaratzen denetik. Informazioa:Irungo Udala,Hiritarren Arreta Zerbitzua.Juan de la Cruz kalea, 2. Irun. Telefonoa:943 50 51 52. Webgunea: www.irun.org Lotura: Deialdigilea:Andoaingo Udala. Edukia:Allurralde kiroldegiko kirol instalazioen mantentze lanetarako arduradunaren lanpostua ordezkatzeko lan poltsa sortzeko deialdia. Baldintzak: pEspainiako herritartasuna izatea edo Europako Batasuneko kide diren beste herrialderen batekoa izatea. p16 urte beteta izatea. pEginkizunak egoki bete ahal izateko moduko gaixotasun edo ezintasun fisiko edo psikikorik ez izatea. pInstalazioarekin,elektrizitatearekin eta elektronikarekin lotutako goi mailako ikasketak izatea. pHizkuntza eskakizuna: 2P,derrigorrezko izaerarekin. pAdministrazio publikoaren zerbitzutik zigor espedienterik zabalik ez edukitzea. pBalizko kontratua formalizatzerako garaian langabezian egotea. Epea:Hamar egun deialdia Gipuzkoako Aldizkari Ofizialean argitaratzen den egunaren biharamunetik. Helbidea:Allurralde kiroldegia. Sorabilla auzoa z/g.20140 Andoain. Webgunea: https://ssl4.gipuzkoa.net/castell/bog /2012/09/18/c1208693.pdf Iturria:2012-09-18ko 179.GAO. Lapurdi Korrikarako hiru lanpostu Baionan Deialdigilea:AEK. Edukia: Korrikako herrialdeko lantaldean hiru lanpostu betetzeko deialdia. Baldintzak: pEuskalduna izatea. pAntolaketa,animazio eta dinamizazio lanetan esperientzia izatea. Ezaugarriak: pLanpostu 1: - Denbora osoz,sei hilabetez. - 2012ko urriaren erditik 2013ko apirilaren erdira arte. - Koordinazio lana. pLanpostu 2: - Denbora osoz,sei hilabetez. -2012ko urriaren erditik 2013ko apirilaren erdira arte. - Babesleak biltzeko lana. pLanpostu 3: - Denbora erdiz,bi hilabetez (2012ko azaroan eta abenduan). - Denbora osoz,hiru hilabetez (2013tik urtarriletik martxora arte). - Azken egunetako antolaketa lanetarako. Epea:2012-09-28. Telefonoa:05 59 25 76 09. Hiri plangintzarako arduraduna Deialdigilea:Euskal Kostaldea - Aturri hiri elkargoa. Edukia:Hiri plangintza berrikusi eta aldatzeaz arduratzen den lanpostuabetetzeko deialdia. Baldintzak: pGutxienez bost urteko esperientzia hirigintza arloko plangintzan. pEzagutza juridikoa izatea hirigintzaren eta ingurugiroaren gainean. pNegozietan esperientzia izatea. Epea:2012-10-19. Webgunea: http://emploi.lagazettedescommunes.com/jobSearch/showOfferExt/offerId/115274 Idazkaria Lehuntzen Deialdigilea:Lehuntzeko Udala. Baldintzak: pAdministrazioko langilea izatea. pArlo juridikoan eta administrazioan ikasketak izatea eta hirigintzan ezagutza izatea. Kontuan hartuko da: pErabilgarri egotea (ordutegiak irregularrak dira). Epea:2012-09-28. Informazioa: www.lahonce.fr Webgunea: http://emploi.lagazettedescommunes.com/jobSearch/showOfferExt/offerId/114289 Nafarroa Kudeatzailea Nafarroako Unibertsitate Publikoan Deialdigilea:Nafarroako Unibertsitate Publikoa. Edukia:B mailako kudeatzaile lanposturako hautaprobetarako deialdia,Nafarroako Unibertsitate Publikoan sor daitezkeen beharrak betetzeko. Baldintzak: pEspainiako herritartasuna izatea, edo Europako Batasuneko herrialderen batekoa izatea. p16 urte beteta izatea. pIngeniari teknikoaren,arkitekto teknikoaren edo baliokidea den titulua edukitzea. pDagozkion eginkizunak betetzeko gaitasunak izatea. pAdministrazio publiko baten zerbitzutik bereizia ez izatea. Informazio gehiago: www.unavarra.es Epea:Hogeita hamar egun deialdia Nafarroako Aldizkari Ofizialean argitaratzen denetik. Webgunea: http://www.navarra.es/home_eu/Actualidad/BON/Boletines/2012/169/A nuncio-3/ Iturria:2012-08-28ko 169.NAO. EAE Idazkaria Bilbon Deialdigilea:Eusko Jaurlaritzako Ekonomia eta Ogasun Saila. Edukia:Goi kargudunaren idazkari lanpostua izendapen askearen sistema erabiliz betetzeko deialdia. Baldintzak: pEuskal Autonomia Erkidegoko administrazio orokorreko eta bere erakunde autonomoetako karrerako funtzionarioa izatea. pBeste administrazio publikoetako karrerako funtzionarioa izatea. pIrakaskuntzako karrerako funtzionarioa izatea. pJustizia administrazioko karrerako funtzionarioa izatea. pOsasun erakundeetako estatutupeko langile finkoa izatea. pGutxieneko lan esperientzia: administrarien kidegoan urtebete edo administrari laguntzaileen kidegoan bi urte. Lantokia:Lehiaren Euskal Agintaritza, Bilbo. Epea:Hamabost egun deialdia Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkarian argitaratu eta hurrengo egunetik. Helbidea:Ercilla kalea,4 -2.48009 Bilbo. Webgunea: http://www.euskadi.net/cgibin_k54/bopv_20?e&f=20120914&a= 201204137 Iturria:2012-09-14ko 180.EHAA. Bekak Lankidetzarako bekak Hondarribian Deialdigilea:Hondarribiko Udala. Edukia:Lankidetzan aritzeko gazteei bekak emateko deialdia. Kontuan hartuko dira: pKasu bakoitzera gehien egokitzen den titulazioa izatea,edo espezialitate horietan ikasketak egiten ari direla egiaztatzea. pLan plangintza izatea. pGarapenerako borondatezko lankidetzarekin zerikusia duten ezagutza eta proiektuak. pGobernuz kanpoko erakunderen batean haien borondatez parte hartu izana. pGazte elkarteetan edo gizarte helburua duten beste antzekoetan parte hartu izana. pEuskararen ezagutza. pLehentasuna izango dute aurkeztutako proiekturako beste erakunde edo elkarteren batek beka eman ez badie. Epea:Hilabete deialdia Gipuzkoako Aldizkari Ofizialean argitaratzen denetik. Webgunea: https://ssl4.gipuzkoa.net/castell/bog /2012/08/30/c1208236.pdf Iturria:2012-08-30eko 166.GAO. Ikertzaileentzako prestakuntza bekak EHUn Deialdigilea:Euskal Herriko Unibertsitatea. Edukia:Doktorego programetan, ingurune produktibo eta sozialarekin lankidetzan,doktoreak prestatzeko deialdia.Urtebeteko lan kontratuak formalizatuko dira ikertzaileekin. Baldintzak: pDoktorego aurreko kontratuaren hasieran doktorego programa batean onartua izateko baldintzak betetzea. pEskaera aurkezteko dataren aurreko bederatzi hilabeteetan harrera enpresak edo erakundeak kontratatuta ez egotea. pEuropako Batasunetik kanpoko ikasleek legezko bizilekua dutela egiaztatu beharko dute. Epea:2012-09-26. Telefonoa:94 6018336. Webgunea: http://www.ikerkuntza.ehu.es/p273shginvct/eu/contenidos/ayuda_subvencion/vri_becas/eu_vri_beca/adjuntos/ZabaldUz%20Deialdia_eusk.pdf Iturria: www.ehu.es Euskara ikasteko bekak Donostian Deialdigilea:Donostiako Udala. Baldintzak: p16 urte beteta izatea. pDonostian erroldatuta egotea edo egoitza Donostian duen enpresa batean lan egitea. pHonako euskaltegi batean matrikulatzea: Altza Urumea,AEK (Antigua, Amara Berri edo Groseko Irrintzin),Hitzez,Ilazki,Legazpi 6,Urrats,Urumea, Mondragon Lingua eta Bai&By. pEskabidea,behar bezala beteta,eta derrigorrezko dokumentazioa ezarritako epean aurkeztea. pIkasturte amaieran gutxienez urrats bat gainditu eta %85eko asistentzia egiaztatzea. Epea: 2012-11-09. Informazioa: www.donostia.org eta www.euskaraz.net webguneetan. Helbide elektronikoa: [email protected] Telefonoa: 943 483750. Webgunea: http://www.donostia.org/home.nsf/ 0/2A19ED0FCE5F0F84C1257A70003 BAB53?OpenDocument&idioma=eus Iturria: Gipuzkoako Gazte Informazioa. Igandea • 2012ko irailaren 23a 24 Publizitatea
Similar documents
Nork hil zuen Begoña Urroz?
zuzendaritzako kideari honela jarri zioten Hego Euskal Herrian idatzitako gutun batean: «Lehergailuak. Egunkariek esan bezala gertatu da dena. Eta jendea ez dago pozik, ezta gutxiago ere. Komentari...
More informationberria - datu
ezta gaixo dauden presoak espetxean jarraitzea ere». Bizi osorako kartzela zigorrak ere indarrean jarri ziren bide beretik «indargabetu» daitezkeela gaineratu du
More informationberria - datu
Martxelo Otamendi Comission paritaire: 0712I84059 Delegation Labourd: Lisses 3, 64100-Baiona. Tel.: (0033) 559256220. Fax: (0033) 559254303. E-mail: [email protected] ORDEZKARITZAK Araba: Bizenta...
More information