Hilang. Semakin hilang...Pupus? - FGI

Transcription

Hilang. Semakin hilang... Pupus?
masa kita untuk menjaga & bertindak untuk menyelamatkan hutan kita
Transparency International – Malaysia
NORWEGIAN EMBASSY
Terbitan pertama ialah pada 2013
Transparency International-Malaysia
Hakcipta ©Transparency International-Malaysia, 2013
Semua hak terpelihara. Tiada bahagian daripada terbitan ini boleh
diterbitkan semula atau digunakan dalam apa-apa bentuk atau dengan
sebarang cara, elektronik atau mekanikal, termasuk fotokopi atau rakaman
menggunakan sistem maklumat atau sebarang bentuk yang boleh di
guna semula tanpa kebenaran daripada penerbit.
Ketua Pengarang
Josie M Fernandez
Sidang Pengarang
Victor Soosai
Amaravathy Sivalingam
Penyumbang
Puteri Arlydia binti Abdul
Syarilla Mohamad Suhaili
Atreyi Bhattarcharjee
Sakshi Mohan
Christina Stephensons
Md Ashikur Rahman
Perunding Kreatif
M Nadarajah
Rekabentuk
Public Media Agency Sdn Bhd
www.publicmediaagency.net
Diterbitkan oleh
Transparency International-Malaysia
23 Jalan Pantai 9/7,
46000 Petaling Jaya, Selangor, Malaysia
Tel: 603-79606630 Fax: 603-79608690
Website: www.transparency.org.my / www.timalaysia-forestwatch.org.my
Rujukan laman web: April 2013
Gambar muka depan: Nat
Dicetak oleh
Cergas Grafik Sdn Bhd
Fakta-Fakta Hutan Amalan Terbaik
Kajian Kes
Senarai Kontak
ii
kandungan
Soalan-soalan Lazim
Pemantauan & Tindakan
iii
Kandungan Terperinci
vi Transparency International–Malaysia (TI-M)
vii Program Urustadbir dan Integriti Hutan (FGI)
viii Program Urustadbir dan Integriti Hutan di Malaysia (TI-M-FGI)
ix Prakata
x Penghargaan
01 Pengenalan
Fakta-fakta Hutan
03 Fakta-fakta Hutan di MALAYSIA
Kompilasi Fakta-fakta Hutan: 3–9, 11–18, 23–28
124 Kawasan Hutan Semulajadi yang Berkepentingan Antarabangsa
129 Sampel Kanopi Hutan Terbuka
Kajian Kes
39 Segari, PERAK • Hutan Dara dan Penyu akan Pupus...
45 Tasik Chini, pahang • Gugatan Keharmonian –
Tasik Chini: Ekosistem di Hujung Nyawa
50Ulu Papar, Sabah • Harga Masa Depan
56 Melikin, Sarawak • Iban Marah Terhadap Serangan
Ke Atas Orang Yang Mempertahankan Hak Tanah
60 Jagoi, Sarawak • Jimah Memerhatikan Suatu Ekosistem
Yang Terancam
65 HUTAN KOMUNITI Kota Damansara, selangor
• Perkongsian Visi dan Penemuan
iv
Hilang. Semakin hilang... Pupus? MASA kita untuk menjaga & bertindak untuk menyelamatkan hutan kita
71 KAEDAH-kaedah POPULAR PEMANTAUAN
& TINDAKAN
81 INISIATIF TI-M ForestWatch
91 APLIKASI MUDAH ALIH TI-M ForestWatch
95 TEKNOLOGI GEOSPATIAL DALAM PERHUTANAN
99 LITUPAN HUTAN DI SEMENANJUNG MALAYSIA
DAN AGENSI-AGENSI YANG BERKAITAN
Amalan Terbaik
20 KAWASAN PEMULIHARAAN LEMBAH DANUM, SABAH
30 Hutan Simpanan Paya Bakau Matang, PERAK
36 HUTAN SIMPANAN RAJA MUSA, SELANGOR
• Pemulihan Hutan Paya Gambut oleh Komuniti Tempatan
Soalan-soalan Lazim
Kompilasi Soalan-soalan Lazim:
10, 13, 19, 27, 29, 33, 34, 49, 74, 89, 123, 127
Senarai Kontak
125 Pengaduan Awam Penting
v
Mengenai Transparency
International–Malaysia (TI-M)
Transparency
International-Malaysia (TI-M)
adalah sebuah badan bebas bukan
kerajaan, yang komited dengan perjuangan
menentang rasuah. TI-M merupakan cabang
berakreditasi Transparency International yang berpengkalan
di Berlin.
Visi TI-M adalah untuk mewujudkan sebuah negara yang bebas
daripada rasuah. Misinya pula adalah untuk membasmi rasuah dan
menggalakkan ketelusan, akauntabiliti dan integriti seluruh masyarakat.
Lima nilai-nilai teras TI-M adalah Keadilan, Integriti, Ketelusan, Akauntabiliti
dan Keberanian.
Pemahaman istilah rasuah oleh TI-M - merangkumi rasuah kecil kepada
‘penawanan negeri’ (state capture) - membolehkan gerakan untuk
meningkatkan kesedaran dan melibatkan orang berkepentingan daripada
masyarakat awam, kerajaan, sektor swasta, badan-badan profesional dan ahli
akademik secara kritikal dan konstruktif.
Reputasi TI-M yang kukuh di kalangan pihak-pihak berkepentingan di
peringkat global membolehkan ia memberikan tekanan politik untuk
tindakan anti-rasuah dan menggalakkan tindakan kolektif untuk tujuan
ketelusan, akauntabiliti dan integriti sistem di peringkat tempatan,
kebangsaan dan antarabangsa
Program utama TI-M adalah Urustadbir dan Integriti Hutan(FGI),
Integriti Perniagaan, Integriti Sektor Awam, Mengurangkan
Rasuah dan Meningkatkan Ketelusan dalam Pertahanan
dan Sektor Keselamatan di rantau ASEAN,
Mengurangkan Rasuah dalam Migrasi Buruh,
Advokasi dan Pengambilan pekerja.
vi
Program Urustadbir dan Integriti
Hutan (FGI)
H
UTAN
adalah kunci kepada
kesejahteraan dunia. Kemusnahan
hutan merupakan satu cabaran sosial,
ekonomi dan alam sekitar yang mendesak,
menjejaskan kehidupan harian berjuta-juta orang.
Kepentingan hutan telah lama diiktiraf, tetapi pembalakan
haram masih berterusan walaupun setelah sekian lama
diadvokasikan oleh kumpulan-kumpulan berkepentingan tempatan
dan global. Penebangan secara haram terus berkembang maju akibat
aktiviti rasuah dan sistem urustadbir yang tidak telus.
Program Urustadbir dan Integriti Hutan anjuran Transparency InternationalMalaysia (TI-M-FGI) menangani masalah rasuah sebagai punca utama
pembalakan haram dan pengurusan hutan yang tidak konsisten. Program ini
meneliti rasuah di semua peringkat pengeluaran kayu dan pemprosesan dan
mengkaji bagaimana rasuah memudahkan penebangan secara tidak mampan,
pengeluaran, penukaran, eksport, import serta perolehan kayu dan produk kayu.
Aktiviti-aktiviti daripada pusat FGI serantau di Indonesia dan unit-unit FGI
tempatan di Malaysia, China, Indonesia, Papua New Guinea dan Kepulauan
Solomon menyumbang kepada pembendungan rasuah dan menambahbaik
urustadbir hutan.
FGI bekerja ke arah mewujudkan sebuah masyarakat di mana urustadbir
hutan secara mampan tanpa rasuah membolehkan peningkatan
pembangunan ekonomi, pengurangan kemiskinan dan perlindungan
alam sekitar. Matlamat FGI adalah untuk berusaha ke arah mewujudkan
sebuah masyarakat dimana urustadbir hutan adalah bebas rasuah
dan pengurusan mampan akan membolehkan pembangunan
ekonomi, pengurangan kemiskinan dan perlindungan alam
sekitar.
vii
Program Urustadbir dan Integriti
Hutan di Malaysia (TI-M-FGI)
D
i Malaysia, Program
Urustadbir dan Integriti Hutan (TI-M-FGI)
berfungsi sebagai satu langkah awal yang
menyumbang kepada penambahbaikan dan
pengukuhan ketelusan, integriti dan akauntabiliti
dalam urustadbir hutan.
Objektif TI-M-FGI adalah untuk meningkatkan kesedaran
dan pengetahuan mengenai struktur sistemik rasuah dalam
sektor perhutanan dan cabaran yang di hadapi, mengukuhkan
kerjasama dalam kalangan pihak-pihak berkepentingan, dan
pembangunan dan penggunaan alat pemantauan hutan.
TI-M-FGI juga terlibat secara aktif dalam mencadangkan
penyelesaian kepada urustadbir hutan di Malaysia melalui
penglibatan orang awam dan komuniti dalam proses pentadbiran
hutan, pencaman dan penjagaan kawasan hutan yang terancam,
dan mencadangkan semakan semula dan pembaharuan dalam
dasar-dasar yang berkaitan dengan perhutanan di Malaysia.
viii
Prakata
M
elihat
perhutanan dari perspektif yang
lebih luas, wujud kebimbangan yang
semakin ketara mengenai impak penyusutan
hutan di dunia, kepada kita dan juga generasi akan
datang. Kehilangan sumber-sumber semula jadi seperti
air bersih, udara bersih, iklim yang sesuai untuk didiami dan
kepelbagaian biologi merupakan hanya sebahagian daripada
kesan penyusutan hutan. Ia mungkin menyebabkan bumi ini
menjadi tandus dan terdedah, mengakibatkan bencana alam
sekitar yang teruk. Pada kita hari ini, isu yang membimbangkan ialah
pengurangan hutan hujan tropika secara beransur-ansur.
Ia merupakan satu beban besar kepada kita dan Kerajaan di seluruh dunia
untuk memastikan urustadbir hutan yang baik, memandangkan urustadbir
yang baik adalah kunci kepada pengurusan sumber hutan secara mampan.
Di peringkat global, penyertaan aktif orang awam dalam proses urustadbir
hutan diiktiraf sebagai salah satu komponen utama perhutanan mampan.
Dengan itu, Inisiatif ForestWatch melalui Program Urustadbir dan Integriti
hutan anjuran Transparency International Malaysia (TI-M-FGI) merupakan
program yang direka bentuk untuk membolehkan masyarakat
memainkan peranan dalam proses pentadbiran yang berkaitan
dengan perhutanan. Inisiatif ini bertujuan untuk mewujudkan
penguatkuasaan awam dalam menangani serta melindungi
sumber-sumber asli hutan Malaysia dan membantu Kerajaan
Malaysia untuk menangani aktiviti haram yang berkaitan
dengan Perhutanan.
Datuk Paul Low Seng Kuan,
Presiden, Transparency International–Malaysia
ix
Penghargaan
B
uku ini adalah hasil
penyelidikan oleh pasukan Program
Urustadbir and Integriti hutan (FGI) and rakan-rakan
gabungannya.
Kami ingin mengucapkan terima kasih kepada pihak individu
dan organisasi seperti berikut:
TI-M berterima kasih kepada Josie M Fernandez, Setiausaha Agong
TI-M atas bimbingan, penyuntingan dan maklum balas yang membina,
Dato’ Baharuddin Hj. Ghazali atas sumbangan dan bantuan teknikal
dalam menyediakan garis panduan ForestWatch; Dr. Razali Abdul Kader
atas tafsiran imej udara dan Dr M. Nadarajah dan pasukannya untuk
rekabentuk kreatif, dalam menghasilkan buku ini.
TI-M juga berterimakasih atas sumber-sumber dan maklumat yang
disediakan oleh Jabatan Perhutanan Semenanjung Malaysia dan Jabatan
Perlindungan Hidupan Liar dan Taman Negara.
Penghargaan kami kepada Norwegian Embassy di Kuala Lumpur kerana
telah memberikan bantuan kewangan untuk menerbitkan buku ini.
Kami berterima kasih atas sokongan rakan-rakan gabungan kami:
Majlis Peguam (Jawatankuasa Hak Asasi Orang Asli)
Borneo Resources Institute Malaysia Sarawak (BRIMAS)
Centre for Orang Asli Concerns (COAC)
Education and Research Association for Consumers
(ERA Consumers)
Empower
Environmental Protection Society
Malaysia (EPSM)
x
Federation
of Malaysian Consumer
Association (FOMCA)
Foundation for Community Studies and
Development
Friends of Bukit Kiara (FoBK)
Institute of Foresters, Malaysia (IRIM)
Jawatankuasa Bertindak Wilayah dan Tanah Adat Tasik Chini
Malaysian Nature Society (MNS)
My Khatulistiwa
Jaringan kampung Orang Asli Semenanjung Malaysia (JKOASM)
Persatuan Aktivis Sahabat Alam Perak (KUASA)
Pertubuhan Perlindungan Khazanah Alam (PEKA)
Southeast Asia Council for Food Security and Fair Trade (SEACON)
Sustainable Development Network Malaysia - SUSDEN
Tenaganita
Society for the Promotions of Human Rights (PROHAM)
Treat Every Environment Special (TrEES)
Partners of Community Organisations in Sabah (PACOS)
Penang Consumer Protection Association (PCPA)
Persatuan Aktivis Sahabat Alam Perak (KUASA)
Pasukan penyelidikan dan pengeluaran perlu dipuji atas usaha gigih mereka
dalam merealisasikan buku ini. TI-M ingin merakamkan penghargaan kepada
sumbangan oleh Josie M Fernandez, Victor Soosai, Amaravathy Sivalingam,
Puteri Arlydia Abdul, Syarilla Mohamad Suhaili, Atreyi Bhattarcharjee,
Sakshi Mohan, Christina Stephensons dan Md Ashikur Rahman.
Transparency International–Malaysia
xi
Gambar oleh: Nat
Hutan adalah
Jiwa Bumi
Pengenalan
Hutan hujan tropika Malaysia adalah kemegahan alam
semulajadi. Walau bagaimanapun, berjuta-juta ekar hutan
negara telah hilang akibat pembalakan, perlombongan,
perkembangan perindustrian, rebutan tanah, pembinaan
empangan besar dan pelancongan. Aktiviti-aktiviti ini
memusnahkan tanah orang asal dan kepelbagaian biologi kita
yang kaya dan melepaskan berbilion-bilion tan karbon dioksida
ke atmosfera.
Hutan hujan tropika di negara ini telah menjadi alat untuk
kepentingan politik, diberikan kepada sekutu politik dan ahliahli keluarga untuk mengekalkan kesetiaan dan membolehkan
golongan elit ini berkuasa.
Sektor perhutanan diiktiraf di peringkat global sebagai salah satu
daripada sektor yang paling terdedah kepada rasuah. Antara lain,
ia diancam oleh rasuah, kekurangan akses kepada maklumat
yang tepat atau boleh dipercayai, dan ketiadaan ketelusan
dalam isu aliran kewangan.
Rasuah dalam sektor perhutanan mempunyai kesan meluas
ke atas urustadbir dan hak asasi manusia. Individu-individu
yang mengakibatkan kerugian, jarang ditanggungjawabkan
oleh pegawai-pegawai penguatkuasa dan institusi-institusi yang
dipengaruhi oleh kepentinganan pembalakan kerana rasuah.
Usaha-usaha untuk melambatkan kemusnahan hutan boleh
terpesong kerana rasuah. Ini disebabkan oleh kombinasi
merbahaya: peluang untuk memperolehi wang yang banyak
dan urustadbir yang lemah. Adalah sukar untuk mendapatkan
data komprehensif mengenai rasuah di sektor perhutanan
disebabkan perkara ini sentiasa dirahsiakan. Dalam hal ini,
masalah kekurangan maklumat awam menyebabkan rakyat
tidak dapat mempersoalkan akauntabiliti kerajaan.
Dalam usaha untuk menangani rasuah di sektor perhutanan,
masalah perlu difahami dan kepentingannya harus di kenalpasti.
Peningkatan dalam ketelusan dan penglibatan semua pihak
1
adalah langkah-langkah utama yang perlu diterima pakai sebagai
sebahagian daripada pendekatan holistik untuk memperkukuhkan
sistem urustadbir hutan.
Degradasi hutan di Malaysia adalah amat teruk dan ia memerlukan
penyertaan orang awam dalam urustadbir hutan pusaka tropika kita.
Urustadbir Hutan yang baik melibatkan:
• pemberian kuasa kepada masyarakat tempatan untuk
mengurustadbir tanah dimana mereka tinggal.
• pengiktirafan hak orang asal kepada tanah mereka kerana ia adalah
penting kepada cara hidup dan identiti kolektif.
• pengukuhan hak-hak komuniti keatas hutan mereka.
• Kebebasan rakyat untuk mengurus diri mereka dan bersuara dalam
membuat keputusan yang berkaitan dengan urustabdir hutan.
Perlulah ada ketelusan dan akautabiliti dalam proses mengambil
keputusan oleh agensi-agensi kerajaan. Rakyat mesti diberi
maklumat sebenar berkenaan dengan isu-isu perhutanan dan tanah.
Ahli-ahli professional dan agensi kerajaan perlu sedar bahawa komuniti
mempunyai pengetahuan dan kemahiran tersendiri mengenai hutan
mereka dan ini tidak boleh diketepikan dengan angkuh.
Adalah penting bahawa penerapan maklumat, nasihat dan teknologi
baru yang berkaitan dengan pengurusan hutan dibuat berasaskan
perundingan dan dialog dengan komuniti tempatan.
Usaha-usaha yang telah diambil oleh komuniti untuk pemuliharaan
ekosistem yang telah musnah, terhalang akibat kekurangan dana.
Kerajaan tempatan perlu menyediakan dana bagi menyokong usahausaha komuniti untuk penanaman semula hutan.
Kita mesti meletakkan akauntabiliti pada pihak wakil politik untuk
memastikan bahawa mereka menyokong permuliharaan dan
pemeliharaan perhutanan, dan dasar penggunaan tanah yang
menggalakkannya. Mereka juga harus melindungi hak-hak komuniti
disamping memastikan urustadbir hutan yang baik.
Kita mesti memainkan peranan yang lebih besar dalam urustadbir
hutan untuk menghentikan kemusnahan hutan, rasuah dan
ketidakadilan kepada komuniti asal dan generasi akan datang.
Josie M Fernandez
Setiausaha Agung, TI-M
2
Apa itu Hutan?
Fakta-fakta Hutan
Terdapat lebih daripada 800 definisi yang berbeza untuk
hutan dan kawasan-kawasan hutan yang digunakan di
seluruh dunia.
Dalam konteks Malaysia, definisi hutan yang di gunapakai
adalah dari Food and Agriculture Organization (FAO),
Pertubuhan Bangsa Bangsa Bersatu:
“Land spanning more than 0.5 hectares with
trees higher than 5 meters and a canopy cover
of more than 10 percent, or trees able to reach
these thresholds ‘in situ’. Orchards, urban parks
and other agriculture tree crops are excluded as
a forest” - FAO, Global Forest Resources Assessment 2010
Hutan di Malaysia
Keluasan tanah di Malaysia mewakili 0.2% daripada jumlah
keluasan permukaan tanah di bumi dan merupakan salah
satu daripada 12 negara di dunia dengan kepelbagaian
biologi mega. Pada keseluruhannya, 12 negara ini
mempunyai sekurang kurangnya 60 peratus daripada jumlah
spesis yang telah di kenalpasti di dunia ini.
Hutan hujan tropika di Malaysia yang berusia
130
juta tahun adalah suatu ekosistem yang kompleks,
simbiotik dan seimbang. Beberapa pokok di Sabah dan
Sarawak tidak didapati di mana-mana tempat lain di dunia.
Sehingga kini, 53.2% daripada tanah di Malaysia masih kekal
sebagai hutan, iaitu kira-kira 18 juta hektar.
3
Jenis-jenis Hutan Utama di Malaysia
Jenis
Hutan
Fakta
a) Hutan
Pendalaman
• Hutan pedalaman, juga dikenali sebagai
‘Hutan Dipterocarp” dan merupakan jenis
hutan utama di Malaysia.
• Hutan jenis ini boleh di kategorikan
kepada 3:
a) Hutan Dipterokap Tanah Pamah
(sehingga 300 m melebihi paras laut)
b)Hutan Dipterokap Bukit (di antara 300 –
700 m melebihi paras laut)
c) Hutan Dipterokap Tanah Tinggi (di antara
750 – 1200 m melebihi paras laut)
b)Hutan
Paya
Bakau
• Hutan paya bakau di Malaysia meliputi
kira-kira 577,500 hektar dengan litupan
paya bakau terbesar di Sabah iaitu
316,024 hektar.
c) Hutan
Paya
Gambut
• Hutan paya gambut merupakan
komponen penting dalam hutan di dunia.
Dianggarkan bahawa hutan paya gambut
di Malaysia kekal pada 1.54 juta hektar.
• Negeri Sarawak mempunyai kawasan
hutan paya gambut yang terbesar
berjumlah 71.5%, iaitu 907,300 hektar.
4
Keratan Rentas
Jenis-jenis Hutan
pergunungan
dipterokap tanah tinggi
dipterokap bukit
dipterokap tanah pamah
air tawar/paya gambut
Hutan pendalaman
tumbuhan pantai
paya bakau
Hutan paya gambut
Hutan paya bakau
Sumber: Kementerian Sumber Asil dan Alam Sekitar (NRE) www.nre.gov.my
80%
Fakta-fakta Hutan
Sekurang-kurangnya
daripada diet
penduduk dunia maju berasal dari hutan hujan
tropika. Sumbangan hutan kepada dunia termasuk buahbuahan seperti avokado, kelapa, pokok ara, oren, lemon,
limau gedang, pisang, jambu batu, nanas, mangga dan
tomato. Ia juga telah menyumbangkan sayur-sayuran
termasuk jagung, kentang, labu musim sejuk dan keladi;
rempah seperti lada hitam, cili merah, coklat, kayu manis,
bunga cengkih, halia, tebu, kunyit, kopi dan vanila dan
kekacang termasuk kacang Brazil dan gajus.
5
Fakta-fakta Hutan
Hutan Simpanan Kekal (PRF)
Daripada sejumlah 18 juta hektar tanah hutan, hampir 13 juta
hektar diurus dan dilindungi sebagai Hutan Simpanan Kekal
(PRF) di Semenanjung Malaysia dan Sabah, dan Estet Hutan
Kekal di Sarawak.
Menurut Akta Perhutanan Negara 313, hutan simpan kekal perlu
dikelaskan di bawah satu atau lebih pengelasan seperti di bawah
bergantung kepada tujuan penggunaan tanah tersebut:
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)
j)
k)
Hutan yang menghasilkan pengeluaran kayu
secara lestari
Hutan perlindungan tanah
Hutan tebus-guna tanah
Hutan kawalan banjir
Hutan tadahan air
Hutan perlindungan hidupan liar
Hutan simpan kekal asal/dara
Hutan Kemudahan
Hutan Pendidikan
Hutan Penyelidikan
Hutan bagi maksud Persekutuan
Jadual 1: Hutan Simpanan Kekal di Malaysia, 2004 – 2010
Hutan Simpan Kekal (2004 – 2010)
Kawasan
2004
Semenanjung 4,683,505
2005
2006
2007
2008
2009
2010
4,711,264 4,726,182 4,695,630 4,815,529 4,930,569 4,919,685
Sabah
3,543,186 3,523,186 3,503,186 3,483,186 3,492,781 3,604,867 3,606,647
Sarawak
4,806,300 4,779,900 4,778,300 4,692,900 4,681,543 4,583,609 4,559,011
Jumlah
13,032,991 13,014,350 13,007,668 12,871,716 12,989,853 13,119,045 13,085,343
Sumber: Jabatan Statistik Malaysia, 2010
6
Fakta-fakta Hutan
Kepentingan Hutan
Hutan menghasilkan oksigen, elemen paling penting
dalam memastikan wujudnya kehidupan di bumi. Oksigen yang
dihasilkan melalui proses fotosintesis mewujudkan ATMOSFERA
yang sesuai bagi menjadikan bumi sebagai satu-satunya planet
yang boleh didiami di alam semesta.
Gambar oleh: Nat
Hutan • menghasilkan oksigen • sumber air bersih • kaya dengan kepelbagaian biologi
7
Fakta-fakta Hutan
Hutan juga merupakan sumber air bersih, satu lagi
elemen asas bagi memastikan kehidupan. Hutan punca mata
air yang bergabung untuk membentuk sungai di hiliran. Mereka
menyerap air semasa musim hujan dan membebaskannya
semasa musim kemarau bagi memastikan ekosistem sentiasa
berfungsi dengan baik, khususnya hutan paya gambut, mereka
menyediakan bekalan air untuk kegunaan domestik dan
pertanian seperti di sawah padi.
Gambar oleh: Nat
Hutan merupakan tempat tinggal komuniti orang asal
dan ia memainkan peranan yang amat penting dalam
kebudayaan mereka. Tambahan pula hutan adalah
khazanah kepelbagaian biologi. Hutan mengekalkan
rantaian makanan yang sihat, dengan setiap spesis saling
bergantungan untuk memainkan peranan penting dan
memainkan fungsi simbiotik untuk mewujudkan ekosistem yang
mampan dan seimbang.
8
Fakta-fakta Hutan
Manfaat Penanaman Pokok
Sesetengah pokok boleh menyuburkan
tanah, dengan mengambil nitrogen
dari udara dan mengitar semula
kepada tanah apabila daun berguguran
menjalani proses penguraian.
Dengan menangkis kelajuan angin, pokokpokok boleh mencegah kerosakan kepada
tanaman, mengurangkan hakisan akibat
angin dan memberi perlindungan kepada
haiwan.
Di kawasan cerun, pokok-pokok boleh
membantu mencengkam tanah dan
mencegah hakisan air- asalkan ada
sungkupan yang melitupi tanah di pangkal
pokok.
Pokok memberikan teduhan kepada
haiwan dan juga manusia - yang penting
dalam musim panas. Tanaman juga
mendapat manfaat daripada teduhan.
Pokok boleh menyumbangkan pelbagai produk
berguna - sama ada untuk rumah atau untuk
dijual: buah-buahan, kekacang, daun yang boleh
dimakan, gam, rempah, ubat-ubatan, kayu
api, tiang bangunan, kayu, bahan jerami dan
makanan haiwan adalah hanya sebahagian
daripada produk hutan.
Sumber: Josie, A Training Manual for Women and
Environment, ERA Consumers
9
Soalan-soalan Lazim
Apakah Jejak Karbon Peribadi?
Jejak Karbon adalah jumlah semua pelepasan CO2 (karbon
dioksida), didorong oleh aktiviti yang di lakukan pada satu
jangka masa. Kita menyumbang kepada pelepasan gas
rumah hijau yang menyebabkan perubahan iklim.
Namun, terdapat banyak perkara yang setiap seorang
daripada kita, sebagai individu, boleh lakukan untuk
mengurangkan pelepasan gas karbon. Pilihan yang kita buat
di rumah, destinasi perjalanan, makanan yang kita makan,
dan apa yang kita beli dan buang semuanya mempengaruhi
kesan karbon dan boleh membantu dalam memastikan
iklim yang stabil untuk generasi akan datang.
Sebagai contoh, apabila anda memandu kereta,
enjin membakar bahan api yang mewujudkan
sejumlah CO2, bergantung kepada penggunaan
bahan api dan jarak memandu. Apabila anda
membeli makanan dan barangan, pengeluaran
makanan dan barang-barang juga telah
mengeluarkan sejumlah CO2 (http://timeforchange.org/
what-is-a-carbon-footprintdefinition).
Cubalah
hari ini.
10
Hilang. Going...
Going.
Semakin Gone?
hilang...Our
Pupus?
turnMASA
to kita
care
untuk
andmenjaga
act for
& bertindak
our forests
untuk menyelamatkan hutan kita
Gambar oleh: Nat
Kira pelepasan karbon peribadi anda di http://www.nature.
org / greenliving / carboncalculator / index.htm.
Fakta-fakta Hutan
Apa itu kepelbagaian biologi?
•
Kepelbagaian biologi bermaksud variasi pada
himpunan janaplasma tumbuhan dan haiwan dalam
habitat yang luas di mana berjuta-juta
spesis
yang berbeza hidup bersama.
Malaysia merupakan tempat asal kepada sebilangan besar
daripada kepelbagaian biologi sehingga ianya disenaraikan
sebagai salah satu daripada 12 kawasan ‘Mega’ kepelbagaian
biologi di dunia. Di anggarkan sebanyak 185,000
spesis fauna dan sebanyak 12,500
spesis tumbuhan berbunga wujud di
sini.
Hutan paya gambut di
Malaysia mempunyai
sekurang-kurangnya 60
spesies fauna vertebrat
yang disenaraikan
sebagai spesis terancam
dunia contohnya Orang
Utan, monyet probosis
Nasalis larvatus dan
badak Sumatra.
Gambar oleh: Nat
11
Fakta-fakta Hutan
Hutan menyumbangkan pelbagai
sumber yang mempunyai kepentingan
perubatan yang tidak ternilai.
Hutan di Malaysia telah memainkan peranan dalam
pembangunan perubatan, tradisional dan moden.
Daun daripada spesis bakau Bruguiera digunakan untuk
mengurangkan tekanan darah sementara daun Serapat
Angin, satu spesis yang ditemui di hutan paya gambut
di gunakan secara tradisional dalam penyediaan untuk
merawat gangguan saraf dan masalah selepas bersalin.
12
Hilang. Going...
Going.
Semakin Gone?
hilang...Our
Pupus?
turnMASA
to kita
care
untuk
andmenjaga
act for
& bertindak
our forests
untuk menyelamatkan hutan kita
Gambar oleh: Nat
Bukan sahaja masyarakat luar bandar dan orang asli yang
bergantung pada spesis pokok yang luas untuk ubat-ubatan,
tetapi syarikat-syarikat farmasutikal multinasional juga
aktif menjalankan penyelidikan, khususnya di hutan hujan
tropika di Sabah dan Sarawak untuk komponen ubatan
yang berpotensi.
Hutan adalah harta karun
sumber makanan. Menurut
Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu
“Food and Agriculture Organization”
(PBB-FAO) terdapat kira-kira 300,000
spesis tumbuh-tumbuhan di dunia
ini, di mana kira-kira 10,000 hingga
50,000 spesis diantaranya yang boleh
dimakan. Walau bagaimanapun, hanya
kira-kira 3,000 spesis tumbuhan yang
digunakan di seluruh dunia sebagai
makanan manusia.
Hutan Bakau merupakan kawasan
pembiakan bagi banyak spesis ikan,
ketam, udang, kerang, kepah, udang
kara, udang geragau, udang Krai, kril,
teritip, kupang, dan lain-lain. Baru-baru
ini telah didapati bahawa hutan bakau
merupakan tempat pembiakan ikan
terumbu karang juga.
Soalan-soalan Lazim
Bagaimanakah
penebangan
hutan
menjejaskan
tumbuhtumbuhan dan
haiwan?
Punca utama
bagi kehilangan
habitat haiwan dan
tumbuh-tumbuhan
semula jadi adalah
penebangan hutan.
Haiwan bergantung
kepada hutan
untuk makanan
and tempat tinggal.
Kepupusannya
akan mewujudkan
masalah kekurangan
makanan, oksigen
dan sumber
perubatan yang
amat penting untuk
hidupan manusia.
13
14
Gambar oleh: Nat
Hutan Hujan Tropika
adalah Keagungan
Alam Semulajadi
Fakta-fakta Hutan
Hutan memberi perlindungan di
kawasan pesisiran pantai dan membolehkan
penduduk tinggal di situ dengan selamat. Hutan bakau
mempunyai kepentingan yang besar kerana mereka
melindungi zon pantai dari sinaran solar UV-B, kesan rumah
hijau, taufan, banjir, peningkatan aras laut, alunan ombak
dan hakisan. Bakau juga berkesan untuk pengurangan
tsunami.
Tsunami pada tahun 2004 yang banyak
merosakkan rumah-rumah di sepanjang pantai
India, Sri Lanka, Thailand, Indonesia dan
Malaysia amat berkurangan di kawasan yang
kaya dengan hutan bakau.
Penebangan hutan mempunyai kesan yang tinggi terhadap
potensi paya bakau untuk melindungi penduduk daripada
ancaman persekitaran, kemungkinan besar menjadi lebih
teruk dan berlaku dengan kerap akibat perubahan iklim.
“Certain wetland types played a role in reducing
tsunami impact, especially in locations further from
the epicentre, including coral reefs and mangroves
which broke the impact of the waves and absorbed
some of the energy and protected areas further inland.
Mangroves also stopped people being washed out to
sea and trapped debris, reducing further damage.”
Gambar oleh: Nat
Sumber: Asian Wetland Symposium on February 2005 in an
assessment of damage done by tsunami on 26 December 2004.
15
Fakta-fakta Hutan
Memandangkan peranan yang dimainkan oleh hutan
bakau dalam melindungi kesan ombak besar, pasukan
petugas kebangsaan bagi penanaman semula bakau
meluluskan program penanaman semula seluas 4,250 ha
di Semenanjung Malaysia, 10,000 hektar di Sarawak dan
3,275 hektar di Sabah dan dibiayai melalui Rancangan
Malaysia Kesembilan (2006-2010).
Pada tahun 2005, sebanyak 500,000 anak pokok, spesis
bakau dan lain-lain telah ditanam. (Sumber: Buku mengenai
Biodiversiti di Malaysia oleh Kementerian Sumber Asli dan Alam
Sekitar Malaysia.)
Hutan adalah penyelesaian utama untuk
masalah pemanasan global, salah satu bencana
alam sekitar yang paling mencabar di abad ke-21. Penggunaan
yang tidak terkawal meningkatkan pelepasan gas karbon dari kereta,
rokok, kilang, dan lain-lain. Peningkatan pembebasan gas karbon
mengurangkan lapisan ozon, menusuk lubang di dalam atmosfera
dan menyebabkan kanser kerana sinaran matahari boleh sampai
secara langsung kepada kita tanpa lapisan perlindungan dan juga
membunuh orang melalui gelombang haba yang tinggi.
Hutan bertindak sebagai sinki karbon dan penyimpanan
karbon dalam kuantiti yang besar untuk mengurangkan
kesan gas rumah hijau dan mengurangkan pemanasan
global, terutamanya hutan paya gambut.
Hutan paya gambut mempu menyimpan karbon jauh ke dalam
tanah, mengurangkan kesan dari perubahan iklim dengan banyak.
Pemusnahan secara berleluasa hutan paya gambut membebaskan
karbon dalam kuantiti yang besar seterusnya memburukkan kesan
pemanasan global.
16
Fakta-fakta Hutan
Hutan mengurangkan banjir dan
mengelakkan tanah runtuh.
Ia juga memainkan peranan penting dalam pengawalan
hakisan tanah. Salah satu kesan perubahan iklim adalah
fenomena La Nina; peningkatan jumlah hujan di kawasan
yang tidak dijangka. Ketidaktentuan ini menyebabkan
banjir besar yang menyumbang kepada kesan-kesan buruk
kepada kehidupan rakyat.
Hutan adalah sumber kehidupan kepada
kebanyakan komuniti Orang Asal.
Orang asal atau penghuni hutan menggunakan hutan mereka
dengan pelbagai cara seperti untuk memancing, memburu,
pertanian pindah dan pengumpulan hasil hutan.
Hutan menambah nilai estetika dunia.
Peningkatan tahap stres dalam kehidupan akibat
pembandaran terus membebankan dan menekan manusia.
Hasilnya, lebih ramai orang mencari kawasan hutan untuk
tujuan rekreasi. Oleh itu, Taman-Taman Negara dan Hutan
Simpanan mendapat sambutan yang tinggi.
17
Fakta-fakta Hutan
Hutan adalah jiwa bumi! Ianya dianggap aset
sejagat. Hutan meliputi 30% daripada permukaan bumi
tetapi kawasan hutan semakin merosot, pada kadar 13 juta
hektar setiap tahun.
Sumber hutan amat berharga dan telahpun memainkan
peranan penting dalam pembangunan ekonomi negara.
Walau bagaimanapun, Malaysia tidak boleh terus
bergantung kepada sumber-sumber hutan yang semakin
berkurangan. Sektor perhutanan terdedah kepada
pembalakkan haram dan korupsi dan ini menyebabkan
kemusnahan hutan pada kadar yang pesat.
Oleh itu, pengawasan hutan dan koleksi
maklumat hutan yang sistematik dan berkala
boleh memudahkan proses pelaksanaan dasar,
membuat keputusan, dan bertindak sebagai
panduan kepada pengurusan sumber yang
betul.
TI-M ForestWatch
Inisiatif
meningkatkan
pengetahuan awam mengenai perhutanan dan penggunaan
teknologi untuk memudahkan pemantauan hutan dan
membantu memastikan perlindungan hutan.
TI-M ForestWatch
Inisiatif
merupakan suatu
langkah ke arah urustadbir hutan yang baik.
18
Soalan-soalan Lazim
Saya tidak melihat bagaimana kehidupan atau gaya
hidup saya dipengaruhi oleh penebangan hutan.
Mengapa perlu saya menyokong perjuangan ini?
• Dalam dunia global yang kita duduki kini, kadang -kadang
sukar untuk mewujudkan hubungan langsung antara
individu dan kesan atau proksi kesan kepada alam semula
jadi.
Tetapi pada akhirnya kita semua hidup di sebuah pulau
yang tidak boleh kita tinggalkan dan semuanya saling
berkaitan seperti sarang lebah. Sebagai contoh, gula
Brazil yang diimport oleh Amerika diperolehi daripada
penebangan hutan di Brazil dan minyak sawit yang import
oleh Bangladesh merupakan hasil dari Penebangan hutan
di Malaysia. Oleh itu, kita perlu faham bahawa dalam
kes Alam Sekitar “Masalah Global hanya mempunyai
penyelesaian tempatan”.
Gambar oleh: Nat
• Kesan perubahan iklim adalah di sebabkan oleh
penebangan hutan. Sekiranya kita tidak bertindak
sekarang, hutan akan menjadi terlalu panas untuk didiami.
19
Amalan Terbaik
KEADAH PENGURUSAN KAWASAN HUTAN YANG BERJAYA
Kawasan Pemuliharaan Lembah
Danum, Sabah
Kawasan Pemuliharaan Lembah Danum adalah salah satu
daripada hutan tanah pamah berharga yang terbesar yang
masih tinggal di Asia Tenggara. Terletak di Selatan-timur Sabah
(4º50’N – 5º00’N and 117º35’E – 117º45’E), ia meliputi
kawasan seluas 43,800 hektar (438 km²).
Pusat Hutan Lembah Danum
merupakan pusat penyelidikan
hutan hujan tropika yang
Kawasan Pemuliharaan Lembah
Danum adalah salah satu
daripada hutan tanah pamah
berharga yang terbesar yang
masih tinggal di Asia Tenggara.
Pusat Hutan Lembah Danum sering digunakan oleh saintis
antarabangsa dan tempatan, penyelidik dan NGO untuk
meningkatkan pengetahuan mengenai hutan hujan tropika
(gambar oleh Lembaga Pelancongan Sabah; http://www. sabahtourism.com/
sabah-malaysian-borneo/en/destination/23)
20
Amalan Terbaik
penting, terletak dalam lingkungan Kawasan Pemuliharaan
Lembah Danum, kira-kira 70 km di pedalaman dari bandar
Lahad Datu di Pantai Timur Sabah.
Pada tahun 1986, Yayasan Sabah
menubuhkan Pusat Lapangan untuk
penyelidikan, pendidikan, latihan dan
rekreasi hutan belantara.
Marbled Cat (Pardofelis
marmorata) yang terdapat
di Lembah Danum (Gambar
oleh Wikipedia:
http://en.wikipedia.org/wiki/
Danum_Valley_Conservation_Area)
Sejak itu, pusat ini telah berkembang
menjadi salah satu pusat
penyelidikan hutan hujan terawal di
Asia Tenggara dengan kemudahan
seperti plot penyelidikan kekal,
sistem laluan yang luas, dilengkapi
dengan makmal analitik yang
baik, kemudahan komputer dan
e-mel, perpustakaan, stesen data
iklim, pangkalan data pemantauan
fenologi, kakitangan lapangan
terlatih, kenderaan, perumahan dan
kemudahan sukan, bangunan Pusat
tafsiran Alam dan Pendidikan Alam
Sekitar dan Pusat Penemuan Alam,
beberapa platform pemerhatian
kanopi dan menara, dan jambatan
gantung di atas Sungai Segama.
Latar belakang
• 1976: WWF-Malaysia mencadangkan bahawa kawasan ini
diisytiharkan sebagai taman negara.
21
Amalan Terbaik
• 28 Nov 1980: Pemegang Amanah Lembaga Yayasan Sabah
mengambil keputusan untuk meninggalkan kawasan tersebut
bagi tujuan pemuliharaan. Selepas itu, ia dikenali sebagai
“Kawasan Pemuliharaan Lembah Danum“.
• 1982: Jawatankuasa Pengurusan “Interagency” Lembah
Danum telah ditubuhkan, yang terdiri daripada Yayasan
Sabah, Jabatan Perhutanan Sabah, Kementerian Pelancongan
Sabah, Kebudayaan dan Alam Sekitar, Universiti Malaysia
Sabah dan beberapa agensi lain.
• 1984: Pelan Pengurusan Hutan untuk Yayasan Sabah.
Kawasan Konsesi telah disediakan dan diluluskan oleh
Kabinet Negeri untuk menetapkan Kawasan Pemuliharaan
Lembah Danum sebagai kawasan pemuliharaan yang
dilindungi.
• Mei 1995, kawasan itu telah diisytiharkan sebagai Hutan
Simpan Kelas I (Perlindungan) oleh Dewan Undangan Negeri
Sabah.
• 1999: Kawasan Pemuliharaan Lembah Danum diwartakan
lagi di bawah Enakmen Warisan Budaya Pusaka
(Pemuliharaan) 1998, sebagai Warisan Budaya Pusaka
(Pemuliharaan) Kawasan.
Sumber:
1.Southeast Asia Rainforest Research Programme:
http://www.searrp.org/danum-valley
2.Sabah Holidays Malaysian Borneo:
http://www.danumvalley.info
3.Wikipedia: Danum Valley Conservation Area:
http://en.wikipedia.org/wiki/Danum_Valley_Conservation_Area
22
Fakta-fakta Hutan
Mengapakah hutan semakin pupus?
Daya penggerak kepada penebangan hutan termasuk:
Pembersihan tanah untuk pertanian
Permintaan yang tinggi terhadap makanan dan tenaga alternatif
kepada bahan api fosil –iaitu biodiesel - terus mengurangkan
kawasan hutan dunia.
Di samping itu, 90% daripada baki hutan pupus akibat amalan
pertanian tidak mampan, menurut laporan Pertubuhan BangsaBangsa Bersatu Food and Agriculture Organisation (PBB FAO).
Di Malaysia, tanaman industri utama seperti sawit dan getah
menyebabkan kehilangan hutan seluas berbillion hektar yang
telah mengakibatkan kehilangan litupan hutan, kepelbagaian
biologi dan penempatan semula Orang Asal.
Permintaan Pengguna
Peningkatan dalam permintaan pengguna bagi produk kayu dan
bukan kayu contohnya
produk kosmetik, ubatan
alternatif dan makanan
yang telah di proses,
mengakibatkan kehilangan
hutan.
Urbanisasi
Pembangunan yang
pesat membawa kepada
amalan penyahutanan
Gambar oleh: Nat
23
Fakta-fakta Hutan
untuk pembukaan kawasan perbandaran dan binaan kawasankawasan perumahan (rujuk kajian kes Hutan Komuniti Kota
Damansara di mukasurat 65).
Aktiviti Pembangunan
Penebangan hutan juga berlaku disebabkan oleh pelbagai projekprojek pembangunan fizikal seperti empangan, lombong, projek
hidro, landasan kereta api, terusan, dan lain-lain.
Projek pembangunan yang besar meninggikan lagi kadar kehilangan
habitat dan menimbulkan ancaman serius kepada kepelbagaian
biologi dan membawa kepada penempatan semula komuniti Orang
Asal.
Penyesaran Orang Asli di Ulu Kelantan (gambar oleh Rangkaian Orang Asli Kelantan)
24
Fakta-fakta Hutan
Pembalakan Komersial
Amalan pembalakan di kebanyakan negara merupakan sebab
utama kehilangan hutan. Dalam tahun 1960-an sehingga awal
tahun 1990-an, pembalakkkan secara besar-besaran telah
membawa kepada kemusnahan hutan tropika kita yang amat
berharga.
Hutan yang tinggal masih dalam keadaan yang terjejas kerana
urustadbir hutan yang lemah dan kekurangan penguatkuasaan.
Hutan dan Undang-Undang Berkaitan Hutan
dan Perundangan
Semenanjung Malaysia
• Akta Pemuliharaan Hidupan Liar 2010 [Akta 716]
• Dasar Kepelbagaian Biologi Negara 1998
• Akta Penyelidikan dan Pembangunan Perhutanan
Malaysia [Akta 1985]
• Akta Perhutanan Negara 1984 Pindaan 1993
• Akta Taman Negara 1980 Pindaan 1983
• Dasar Perhutanan Negara 1978 Semakan semula 1992
• Perancangan Bandar dan Desa 1976 Pindaan 1994,
1995, 2001
• Akta Kualiti Alam Sekitar 1974 Pindaan 1996, 1998, 2001
• Akta Lembaga Industri Pembalakan Malaysia 1973
• Akta Perlindungan Hidupan Liar 1972 Pindaan 1976, 1988
• Kanun Tanah Negara 1965
• Akta Pemuliharaan Tanah 1960 Semakan semula 1989
• Akta Orang Asli 1954 Semakan semula 1974
25
Fakta-fakta Hutan
• Akta Air 1920 [Akta 418]
• Enakmen Kawalan Sungai dan Mata air 1920
• Akta Perdagangan Antarabangsa mengenai Spesies Terancam
2008 (Akta 686)
• Akta Perlindungan Varieti Baru Tumbuhan 2004 (Akta 634)
• Dasar Alam Sekitar Negara 2002
Sarawak
• Peraturan Biodiversiti Sarawak 2004
• Peraturan Taman Negara dan Pemuliharaan Alam Semulajadi
1999
• Ordinan Taman Negara dan Pemuliharaan Alam Semulajadi, 1998
• Peraturan Perlindungan Hidupan Liar 1998
• Ordinan Perlindungan Hidupan Liar 1998
• Peraturan Kehidupan Liar (Sarang Burung yang boleh dimakan),
1998
• Peraturan Biodiversity Sarawak (Akses, Koleksi dan Penyelidikan)
1998
• Ordinan Biodiversiti Sarawak 1997
• Peraturan Hutan (Hutan yang di tanam) 1997
• Ordinan Perbadanan Perhutanan Sarawak 1995
• Ordinan Sumber Asli dan Alam Sekitar 1993
• Ordinan Perbadanan Kemajuan Industri Kayu Sarawak 1973
• Peraturan Hutan 1962
• Ordinan Hutan 1958 Pindaan 2003
Sabah
• Enakmen Pemuliharaan Hidupan Liar 1997
• Enakmen Taman 1984
• Enakmen Hutan 1968 Pindaan 1984
26
Perjanjian Antarabangsa dan
Konvensyen Hutan dan Isu-Isu
berkaitan dengan Hutan yang
Diratifikasikan oleh Malaysia
Konvensyen mengenai Perubahan
Iklim (UNFCCC), 1992 New York di bawah
Rangka Kerja Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu,
diratifikasikan pada 13 July 1994.
Perjanjian Antarabangsa Balak
Tropika (ITTO), 1994, Geneva, diratifikasikan
pada 1 Mac 1995.
Konvensyen Pertubuhan BangsaBangsa Bersatu mengenai
Kepelbagaian Biologi (CBD) 1992, Rio
de Janeiro, diratifikasikan pada 24 Jun 1994.
Konvensyen Perdagangan
Antarabangsa Spesis Flora dan Fauna
Liar (CITES), 1973, Washington, diratifikasikan
14 Disember, 1984.
Persidangan mengenai Kepentingan
Tanah Gambut Antarabangsa
terutamanya Habitat unggas air
(Konvensyen Ramsar) 1971, Ramsar,
diratifikasikan 10 Nov 1994.
(Sumber-sumber: Nature and Nation:
Forest and Development in Peninsular
Malaysia http://www.forest.sabah.gov.
my/policies/legislation.asp &
http://www.forestry.sarawak.gov.my/)
Soalan-soalan Lazim
Kita jarang
mendengar tentang
aktiviti yang
memusnahkan
hutan.
Bagaimanakah
boleh saya tahu
jika suatu aktiviti
komersial itu
membawa kesan
negatif kepada
hutan?
Cara terbaik untuk
mendapatkan maklumat
mengenai aktiviti
komersial dan kesannya
ialah dengan menjalin
hubungan dengan
kumpulan alam sekitar
di kawasan anda atau
Persatuan-Persatuan
Penduduk yang akan
menyalurkan anda
dengan berita terkini
mengenai aktiviti
sedemikian. Pihak
Berkuasa Tempatan dan
Jabatan Perhutanan
Negeri merupakan
sumber berguna untuk
tujuan perhubungan
bagi mendapatkan
maklumat.
27
Fakta-fakta Hutan
Lebih kurang 121 ubat-ubatan preskripsi dijual di seluruh
dunia datang daripada sumber hutan yang berasaskan
tumbuh-tumbuhan tropika dan 25% daripada ramuan
bahan farmasutikal yang di gunakan di negara Barat berasal
dari hutan. Namun, kurang daripada 1% pokok tropika dan
tumbuh-tumbuhan telah diuji oleh ahli sains.
Penubuhan Taman-Taman Negara dan KawasanKawasan Simpanan membawa kepada pembentukan
jalan-jalan kecil untuk pengembaraan, melihat burung, dan
memberi peluang kepada orang-orang yang duduk di luar
kawasan hutan untuk berekreasi, melancong dan melibatkan
diri dalam aktiviti-aktiviti berbentuk pendidikan. Berjalan di
hutan boleh dianggap sebagai sumber kerohanian.
Hutan memainkan peranan penting dalam mengekalkan
kitaran air. Ia melambatkan larian air supaya air dapat
meresap kedalam tanah, memelihara air bawah tanah yang
penting sebagai air minuman kepada manusia dan juga
untuk ikan dan hidupan akuatik yang lain di sungai-sungai
berdekatan.
Pokok-pokok membantu mencengkam tanah, mengurangkan
hakisan oleh air dan juga angin. Penyahutanan di kawasan
pendalaman Mongolia mencetus ribut debu di Beijing dan
bandar-bandar di Asia Timur yang lain. Negara Cina telah
memulakan suatu usaha penanaman semula hutan untuk
mengatasi masalah ini.
Sumber: Top 10 Reasons Why Forests Matter;
http://change.nature.org/2010/12/03/top-10-reasons-why-forests-matter/
28
Soalan-soalan Lazim
Apa yang boleh kita lakukan untuk menyelamatkan
Hutan di Malaysia?
• Orang ramai boleh membantu dengan melaporkan
pemerhatian mereka terhadap aktiviti yang
mencurigakan melalui Inisiatif TI-M ForestWatch
(www.timalaysia-forestwatch.org.my).
• Anda juga boleh menyertai Program Sukarelawan atau
Menjadi Ahli organisasi badan bukan kerajaan yang
menyokong pemuliharaan alam sekitar.
Mengapa Kita Memerlukan Hutan
Hutan melindungi tanah dan memainkan peranan penting
dalam mengekalkan kitaran air. Hutan juga merupakan takungan
kepelbagian biologi yang penting, menyediakan habitat kepada lebih
daripada dua pertiga spesis daratan dunia. Hutan kita mempunyai
tumbuh-tumbuhan yang boleh menyembuhkan barah. Ada
kemungkinan terdapatnya lebih banyak spesis herba di hutan hujan
kita yang masih menunggu untuk ditemui sebagai penawar untuk
pelbagai kegunaan perubatan lain.
Kepentingan hutan tidak mungkin boleh di simpulkan dengan
mudah. Daripada air yang kita minum, udara yang kita guna untuk
bernafas, iklim yang kita nikmati, akhbar yang kita baca, tisu yang
kita gunakan kepada cek yang kita tandatangan adalah dari hutan.
Gambar oleh: TI-M
Sumber: http://wwf. panda.org/about_our_earth/about_forests/
importance/
29
Amalan Terbaik
Hutan Simpanan Paya Bakau Matang,
Perak
Hutan Simpanan Paya bakau Matang yang terletak di Perak
adalah salah satu hutan paya bakau yang diurus dengan baik.
Melitupi lebih daripada 40,000 hektar, ia adalah hutan paya
bakau yang terbesar di Semenanjung Malaysia. Sejak tahun
1902, ia telah dilindungi dan diuruskan secara mampan untuk
lebih daripada satu abad.
Sistem pengurusan Hutan
Simpanan Paya Bakau Matang,
telah berkembang berlipat kali
ganda, dari silvikultur kepada
Melitupi lebih daripada
40,000 hektar, ia adalah hutan
paya bakau yang terbesar di
Semenanjung Malaysia.
Hutan Simpanan Paya Bakau Matang (Alexchseng.blogspot.com:
http://alexchseng.blogspot.com/2011/02/
my2011-matang-mangrove-forest-reserve.html)
30
Amalan Terbaik
proses zon dan pemuliharaan. Ia dibahagikan kepada empat zon
berdasarkan jenis hutan yang telah di tetapkan dengan teliti. Ini
seterusnya, menjadi asas untuk sistem silvikultur berdasarkan
pertimbangan ekologi.
Di tengah-tengah sistem pengurusan adalah Pelan Kerja 10
Tahun Jabatan Perhutanan
Negeri Perak dan Peta
terperinci, yang menggariskan
dengan teliti bagaimana hutan
simpan harus diuruskan.
Rancangan Kerja yang pertama
meliputi tempoh 1950-1959,
dan telah disemak semula
secara konsisten setiap 10
tahun.
Sejak pembentukan rancangan
10 Tahun pertama kawasan
seluas 42 hektar yang
terdiri kebanyakannya dari
hutan Rhizophoraceae telah
ditetapkan sebagai Hutan
Simpanan Dara (VJR).
Hutan Simpanan
Paya Bakau Matang
Hutan Simpanan Paya Bakau
Matang merupakan kawasan
(Image by Earth Observatory:
contoh kerana pengurusan
http://earthobservatory.nasa.gov/
IOTD/view.php?id=713)
hutan ini mementingkan
keseimbangan pemuliharaan
dan penggunaan sumber hutan yang lestari.
Arangbatu, kayu api dan tiang yang dihasilkan oleh hutan dijual
di seluruh negara. Kawasan seluas 7,360 hektar, atau 18.2%
daripada Hutan Simpanan dilindungi bagi tujuan pemuliharaan
kepelbagaian biologi, mengurangkan hakisan, penyelidikan
31
Amalan Terbaik
dan pendidikan, rekreasi, meningkatkan keperluan masyarakat
tempatan dan menyediakan tapak untuk penempatan. Penuaian
kayu dilarang sama sekali di kawasan hutan yang dilindungi.
Zon penampan diwujudkan bagi memastikan perlindungan
alam sekitar. Mereka memberikan ekosistem hutan dengan nilai
nilai seperti:
• melindungi tebing sungai daripada hakisan yang berlebihan,
• meminimumkan kesan daripada operasi penebangan
ekosistem marin
• mencegah kehilangan kawasan hutan secara tidak menentu
terutamanya di kawasan hutan produktif yang mudah di
akses.
• bertindak sebagai sumber propagasi bagi kawasan yang
baru ditebang.
Matang adalah rumah kepada
biodiversiti yang kaya di Malaysia.
Hutan tanah kering ini merupakan
habitat kepada mamalia seperti
Leopard Cat (Felis bengalensis),
Beruk Berekor panjang (Macaca
fascicularis), Silvered Langur
(Presbytis cristata), dan pelbagai
jenis kelawar, tupai, musang,
mongooses, tenggiling dan babi hutan.
Matang merupakan kawasan
contoh kerana pengurusan
hutan ini mementingkan
keseimbangan pemuliharaan
dan penggunaan sumber hutan
yang lestari.
Selain spesies hutan tanah kering, ia juga merupakan habitat
kepada 156 spesis burung. Daripada jumlah tersebut, 49
spesies adalah dari jenis berhijrah. sekurang-kurangnya dua
spesies penting disenaraikan dalam IUCN / ICBP Red Data
Book, iaitu Milky Stork (Mycteria cinerea) dan Lesser Adjutant
Stork (Leptoptilos javanicus) sebagai spesis burung terancam.
32
Amalan Terbaik
Ia juga menyediakan habitat untuk Grey Heron (Ardea cinera),
dan pada musim sejuk, beratus-ratus Bangau Besar (Egretta
alba) akan berhijrah mencari makanan dan tempat tinggal di
kawasan itu.
Fauna lain yang dijumpai di Matang termasuk Otter Smooth
(Lutra perspicillata).
Sumber:
Wetlands International:
http://www.wetlands.org/?TabId=2661&mod=601&articleType=Arti
cleView&articleId=98
NASA’s Earth Observatory:
http://earthobservatory.nasa.gov/IOTD/view.php?id=7131
Malaysian Timber Certification Council:
http://www.mtc.com.my/info/images/stories/pdf/tm-vol-15-3.pdf
The Status of Coastal Waterbirds and Wetlands in Southeast
Asia: Results of Waterbird Surveys in Malaysia (2004–2006) and
Thailand and Myanmar (2006) by Wetlands International; http://
www.wetlands.org/LinkClick.aspx?fileticket=pfZvNPMxDUA%3D
Soalan-soalan Lazim
Mengapa kita memerlukan hutan yang subur?
Hutan yang subur berfungsi seperti paru-paru di mana ia
menyerap karbon dioksida daripada atmosfera, mengekalkan
keseimbangan alam sekitar. Penebangan Hutan membebaskan
karbon dioksida kembali ke atmosfera, menyumbang kepada
pemanasan bumi yang menuju kearah peningkatan perubahan
iklim.
33
Soalan-soalan Lazim
Apa itu pembentukan hutan?
Pembentukan hutan ialah keadaan di mana suatu
kawasan bukan hutan di tanam dengan pokok.
Pembentukan hutan adalah keadaan di mana litupan
hutan di wujudkan semula, sama ada dengan cara
regenerasi semulajadi hutan atau melalui penanaman
semula.
Apa yang penghutanan semula?
Memulihkan atau mengembalikan hutan yang telah
mengalami degradasi.
Patutkah pokok-pokok dipotong untuk memberi
laluan kepada projek-projek seperti MRT? (Mass
Rapid Transit)?
Keperluan pembangunan mungkin memerlukan
sebahagian daripada hutan ditebang. Hanya kawasan
yang benar benar diperlukan untuk memberi lalauan
kepada pembangunan harus ditebang dan kawasan
lain yang tidak terjejas mestilah di kekalkan. Laluan
trek perlu dibina tanpa menebang hutan.
Kenapa perlunya ada hutan bandaran?
Hutan bandar membantu membersihkan udara yang kita
sedut. Sebanyak 100 pokok boleh mengeluarkan dua
tan karbon dioksida dari udara setiap tahun. Ia boleh
membantu mengurangkan banjir. Oleh kerana bandar
mempunyai banyak permukaan tidak telap, air hujan sering
terkumpul kerana ianya tidak dapat diserap ke dalam
tanah. Ini bermakna hujan lebat boleh menyebabkan banjir,
memandangkan kebanyakan air melimpah ke dalam sistem
air larian dan bukannya meresap ke dalam tanah. Ia juga
membantu mengurangkan permintaan tenaga.
34
Amalan Terbaik
Boleh:
4 Cari masa untuk berjalan di dalam hutan.
4 Prihatin terhadap alam sekitar.
Gambar oleh: Nat
Bagaimana anda boleh membantu
dalam urustadbir Hutan?
4 Hormati orang tempatan yang telah tinggal di sana untuk
beberapa generasi. Jika anda ingin mengambil gambar mereka
pastikan anda meminta izin mereka terlebih dahulu dan
menghormati kehendak mereka.
4 Peluk pokok.
4 Jika anda mendapati aktiviti haram contohnya pembalakan
haram, laporkan di www.timalaysia-forestwatch.org.my
Tidak boleh
8 Jangan biarkan apa-apa di dalam hutan, kumpulkan sampah anda
dan bawa balik ke rumah untuk dibuang.
8 Jangan mengambil apa-apa dari hutan, walaupun daun yang
kering.
8 Jangan memijak dengan kuat, berjalan dengan baik agar tidak
mengganggu hidupan liar.
8 Jangan membuat bising, nikmatilah muzik alam. Berbisik jika
anda perlu bercakap.
8 Jangan memberi makanan kepada haiwan di dalam hutan.
Makanan mungkin meracun haiwan.
8 Jangan merokok di dalam hutan, anda mungkin memulakan
kebakaran hutan.
8 Jangan gunakan flash ketika mengambil gambar. Haiwan merasa
silau dan kehilangan persepsi seketika.
35
Amalan Terbaik
Hutan Simpanan Raja Musa, Selangor
• Pemulihan Hutan Paya Gambut oleh Komuniti
Tempatan
Hutan Simpanan Raja Musa merupakan sebahagian
daripada Hutan Paya Gambut di Utara Selangor, yang terletak
berhampiran Batang Berjuntai, Selangor.
Meliputi kawasan seluas 23,000 ha, blok hutan paya gambut
ini adalah sumber air bersih yang penting. Ia juga sebuah
lokasi penting yang mengurangkan kesan perubahan iklim
global dengan bertindak sebagai sinki karbon.
Malangnya, dalam tempoh
10 tahun yang lalu, lebih
daripada 500 hektar hutan ini
telah dibersihkan dan dibakar
Meliputi kawasan seluas 23,000
ha, blok hutan paya gambut ini
adalah sumber air bersih yang
penting.
Mengembalikan fungsi hidrologi Hutan Simpanan Raja Musa
36
Amalan Terbaik
secara haram untuk aktiviti pertanian menyebabkan bencana
alam sekitar seperti jerebu. Semasa musim kering tanah gambut
terbakar secara berterusan selama beberapa hari mebebaskan
beribu-ribu tan gas rumah hijau, yang menyumbang kepada
perubahan iklim global dan menyebabkan pencemaran udara
secara besar-besaran.
Satu program pemuliharan hutan
telah dimulakan oleh masyarakat
tempatan pada tahun 2008
dengan bantuan daripada Pusat
Alam Sekitar Global (GEC) dan
Jabatan Perhutanan Selangor.
Sejak itu lebih daripada 10,000
pokok telah ditanam untuk
memastikan kesuburan hutan
simpanan.
Program ini juga mengembalikan
fungsi hidrologi hutan melalui
penyekatan terusan dan
peparitan.
Penanaman pokok di Hutan
Simpanan Raja Musa
Program-program pemulihan
hutan meningkatkan
pengetahuan masyarakat
tempatan yang tinggal di
sekitar kawasan hutan untuk
meraih sokongan bagi tujuan
penanaman semula hutan paya
gambut.
Sumber: Presentation by Global
Environment Centre, Meeting on TIMFGI Forest Watch Initiative’s Adopted
Sites, 26 July 2012
37
38
Gambar oleh: Nat
Hanya 100 pokok mencukupi
untuk mengeluarkan dua
tan karbon dioksida dari
udara setiap tahun.
Segari, perak
Kajian Kes
Segari, Perak • Hutan Dara dan Penyu akan Pupus…
Kerajaan Negeri Perak telah meluluskan dua projek
pembangunan utama – Kilang Gas Asli Cecair (LNG), dan
sebuah kilang besi dan keluli di Hutan Simpanan Tanjung Hantu
yang terletak di Daerah Manjung.
Hutan Simpanan Tanjung Hantu, meliputi kawasan seluas
287,54 hektar adalah kawasan pesisiran pantai di kaki bukit
dikelaskan sebagai Hutan Dara (VJF). Menurut Rancangan
Fizikal Negara, ia adalah Kawasan Alam Sekitar Sensitif (ESA)
tahap 1 dan 2. Kawasan ESA adalah kawasan-kawasan yang
penting dari segi sumber, perkhidmatan dan sistem-sistem yang
menampung kehidupan seperti pembersihan air, pengawalan
serangga dan pengurangan hakisan. Kawasan- kawasan ini
adalah tempat yang mengandungi kekayaaan kepelbagaian
biologi yang tinggi.
Pesisiran pantai sepanjang
Hutan Simpananan Tanjung
Hantu sehingga Hutan
Simpanan Pasir Panjang adalah
kawasan pendaratan utama
untuk 3 spesis penyu.
Tapak pendaratan penyu (gambar oleh Robyn Wilson)
39
Kajian Kes
Segari, perak
Oleh itu kawasan ini tidak boleh digunakan untuk sebarang
aktiviti pembangunan, hanya pelancongan berimpak rendah,
penyelidikan dan pendidikan mungkin dibenarkan.
Projek-projek pembangunan ini yang merangkumi 262,35 hektar
juga di letakkan pada tahap 1 dibawah Kawasan Alam Sekitar
Sensitif yang juga merupakan salah satu daripada 3 kawasan
pendaratan penyu di Pantai Barat Malaysia.
Pantai sepanjang Hutan Simpananan Tanjung Hantu ke Hutan
Simpananan Pasir Panjang adalah kawasan pendaratan utama
untuk 3 spesies penyu – Olive Ridley (Lepidochelys olivacea),
Penyu Hijau (Chelonia mydas) dan Penyu Karah (Eretmochelys
imbricate).
Telur penyu dikumpulkan oleh
pekerja dari pusat dan mereka
mengeram telur sehingga ianya
menetas.
Tempat penetasan penyu di Jabatan Perikanan (Gambar oleh TI-M)
40
Segari, perak
Kajian Kes
Hutan Simpananan Pasir Panjang adalah Hutan Simpananan
Dara dalam lingkungan Hutan Simpananan Segari Melintang.
Hutan Simpananan Segari Melintang meliputi kawasan seluas
2720.79 hektar merupakan hutan bukit pesisiran pantai.
Kebanyakkannya juga di klasifikasikan sebagai Hutan
Simpananan Dara dan Hutan Pemuliharaan Bernilai Tinggi (High
Conservation Value Forest). Hutan jenis ini amat jarang dijumpai,
terancam, atau terdedah secara ekologi dan memainkan peranan
biologi dan budaya yang penting di dunia sehinggakan mereka di
lindungi.
Hutan Simpananan Dara menyediakan habitat untuk 60 spesis
fauna, 33 spesis flora, beberapa spesis pokok-pokok kayu keras
yang jarang dijumpai seperti Shorea glauca (Balau Bunga) yang
terancam dan spesis endemik terancam secara kritis, Balau
lumutensis. Kedua-dua sp Shorea dan sp Balau disenaraikan
dalam Senarai Merah Spesis Terancam oleh International Union
for Conservation of Nature (IUCN) (www.iucnredlist.org).
Jabatan Perikanan, Malaysia telah membina suatu Pusat
Penetasan Penyu dan Pusat Maklumat pada tahun 1990 di
sepanjang pantai Pasir Panjang. Penyu
mendarat di kawasan ini antara bulan
Pembersihan hutan dan
Mac dan Julai untuk bertelur. Telur ini
sisa daripada kilang LNG,
dikumpul oleh pekerja-pekerja dari
kilang besi dan keluli telah
Pusat penetasan. Mereka mengeram
menyumbang kepada hakisan
telur sehingga ianya menetas. Anaktanah dan degradasi kualiti air.
anak penyu kemudiannya dilepaskan
ke laut selepas empat bulan.
Hutan Simpanan Segari Melintang adalah seluas 4,700 hektar
apabila diwartakan pada 1950an, kini telah berkurangan
sehingga 2920.79 hektar.
Penebangan oleh Kerajaan Negeri Perak, pencerobohan dan
pembersihan hutan secara haram, perladangan kelapa sawit dan
perternakan ayam telah mengurangkan saiz Rizab Hutan Bukit
41
Kajian Kes
Segari, perak
Pesisiran Pantai ini yang merupakan terbesar di Semenanjung
Malaysia. Ini telah memberi kesan kepada tapak pendaratan
penyu kebelakangan ini, di mana semakin kurang penyu datang
untuk bertelur di pantai ini.
Proses “degazettal” Hutan Simpananan yang berterusan,
pencerobohan dan rancangan pembangunan ekonomi di
segari bercanggah dengan Rancangan Fizikal Negara. Ini telah
menaikkan kebimbangan komuniti tempatan di Daerah Manjung
ini.
Hutan Simpanan Tanjung Hantu dikompromi (gambar oleh TI-M)
42
Segari, perak
Kajian Kes
Komuniti Bertindak
Persatuan Aktivis Sahabat Alam Perak (KUASA) telah
menggerakkan komuniti di kawasan Manjung dan Lumut untuk
Menyelamatkan Segari Melintang. KUASA membantu komuniti
untuk menulis Memorandum ke Kerajaan Negeri Perak untuk
menghentikan pembangunan di kawasan-kawasan tersebut.
Mereka juga menganjurkan perundingan dengan pihak
berkepentingan dan sidang akhbar untuk menekankan masalahmasalah alam sekitar di Segari Melintang.
43
44
Gambar oleh: Nat
Kira-kira 60 juta orang asal
bergantung sepenuhnya
kepada hutan dalam semua
aspek kehidupan mereka.
tasik chini, pahang
Kajian Kes
Gugatan Keharmonian •
Tasik Chini: Ekosistem di Hujung Nyawa
“Kami terperangkap, menoleh ke kiri kami
berhadapan dengan ladang kelapa sawit;
menoleh ke kanan kami lihat pembalakan; di
belakang pula ada perlombongan, merenung
ke tasik, kami lihat ianya sedang tenat. Kami
terperangkap tanpa tanah hutan dan tasik
kami.”... (30 Mac 2012)
Pada tahun 1960-an, Tasik Chini pernah merupakan
khazanah alam semulajadi. Untuk sampai ke Tasik Chini, anda
perlu melalui hutan hujan
dara, umurnya mencecah
Pembangunan ekonomi yang
135 juta tahun. Perjalanan
pesat selama lebih 25 tahun
sepanjang Sungai Pahang ke
telah memberi kesan buruk di
kawasan tadahan.
Tasik Chini dikelilingi oleh ladang kelapa sawit (kiri) dan pembalakan
untuk aktiviti perlombongan (kanan). (Gambar oleh TI-M)
45
Kajian Kes
tasik chini, pahang
Tasik Chini, akan memberi imbasan harimau dan gajah. Manakala
pokok-pokok bermajestik dan akar-akar berbanir memberi
pemandangan yang begitu mengagumkan.
Dari Mei hingga Oktober, Tasik Chini dipenuhi dengan keindahan
bunga teratai (Nelumbo nucifera).
Tasik Chini merupakan salah satu daripada hanya dua tasik
semula jadi di Malaysia. Satu lagi ialah Tasik Bera.
Kini, tasik itu sudah mengalami
proses eutrofikasi, yang
merupakan satu tahap yang
lebih teruk dari ekosistem yang
telah benar-benar terjejas.
Tasik Chini merupakan
salah satu daripada hutan
yang paling kaya dengan
kepelbagaian biologi.
Inventori yang dijalankan
dalam tahun 2011,
Kanak-kanak masyarakat Jakun dalam komuniti di
Tasik Chini (gambar oleh Dr Colin Nicholas)
46
tasik chini, pahang
Kajian Kes
menunjukkan 583 spesis kayu, termasuk beberapa spesis
berharga seperti Keruing and Merawan telah di rekodkan, 44
spesis adalah endemik kepada Malaysia, di mana sebahagiannya
terancam secara kritikal.
Pelbagai flora dan fauna yang mengagumkan terdapat di Tasik
Chini, ini termasuk 300 spesis vertebrata bukan akuatik, 184
spesis burung dan 39 spesis ikan air tawar. Sebahagian daripada
spesis ini tidak boleh didapati di mana-mana.
Tasik Chini merupakan satu-satunya Rizab Biosfera UNESCO di
Malaysia. Ini telah diisytiharkan sebagai Rizab Biosfera UNESCO
pada Mei 2009 untuk meneruskan program pemuliharaan,
pembaikpulihan dan pembangunan mampan.
Tasik Chini adalah tanah adat komuniti Jakun, satu komunit kaum
asal. Kaum Jakun tinggal bersama-sama dengan ahli-ahli keluarga
mereka di beberapa kampung di sekitar Tasik Chini, dalam
suasana harmoni dengan ekosistem di situ, kaya dengan aset
semula jadi dan budaya.
Pembangunan ekonomi yang
pesat selama lebih 25 tahun telah
memberi kesan buruk di kawasan
tadahan. Aktiviti-aktiviti pembalakan,
perladangan dan perlombongan
telah membawa perubahan kepada
penggunaan tanah yang ketara di
kawasan tadahan tasik. Pembalakan
telah memusnahkan hutan primer
di kawasan tadahan air. Suatu
empangan (weir) yang dibina pada
tahun 1990-an untuk memudahkan eko-pelancongan telah
mempercepatkan kejatuhan Tasik Chini.
Tasik Chini merupakan satu
satu-satunya Rizab Biosfera
UNESCO di Malaysia. Ini
telah diisytiharkan sebagai
Rizab Biosfera UNESCO pada
Mei 2009 untuk meneruskan
program pemuliharaan,
pembaikpulihan dan
pembangunan mampan.
Kini, tasik itu sudah mengalami proses eutrofikasi, yang
merupakan satu tahap yang lebih teruk dari ekosistem yang telah
benar-benar terjejas.
47
Kajian Kes
tasik chini, pahang
Melalui pelbagai perundingan dari bulan November 2011
dengan gabungan pertubuhan bukan kerajaan yang diterajui
oleh Transparency International Malaysia, masyarakat Orang Asal
mencadangkan langkah-langkah utama untuk menyelamatkan
ekosistem tasik.
Mereka menyerahkan memorandum untuk memulihkan semula
kemusnahan Tasik Chini kepada Perdana Menteri Malaysia,
Datuk Seri Najib Tun Razak pada 10 April 2012.
Satu kempen nasional
untuk menyelamatkan Tasik
Chini telah dilancarkan
pada 12 Ogos 2012 untuk
menyedarkan masyarakat
akan bertapa teruknya
kerosakan ekologi yang telah berlaku di Tasik Chini. Apabila
empangan dibina untuk eko-pelancongan di pertengahan
1990-an Tasik Chini mula menunjukkan tanda-tanda gangguan
ekosistem.
Jika keadaan ini dibiarkan
berterusan, berkemungkinan
besar Tasik Chini bakal lenyap
menjelang tahun 2030 atau
lebih awal lagi.
Kemusnahan spesies ikan, pokok-pokok yang mati dan
kemunculan ekor kucing adalah beberapa petunjuk gangguan.
Aktiviti perlombong besi sejak tahun 2011-an menambah
kerosakan tasik. Jika keadaan ini dibiarkan berterusan,
berkemungkinan besar Tasik Chini bakal lenyap menjelang tahun
2030 atau lebih awal lagi.
Sertai kempen untuk menyelamatkan
Tasik Chini. Mari menonton:
Tasik Chini - Ecosystem On A Brink:
http://www.youtube.com/watch?feature=player_
embedded&v=sXzD2IxtMEk
Tasik Chini - Ekosistem di Hujung Nyawa:
http://www.youtube.com/watch?feature=player_
embedded&v=sXzD2IxtMEk
48
Soalan-soalan Lazim
Mengapa Hutan di Malaysia Penting kepada dunia
dan Malaysia?
Mengekalkan hutan yang mampan akan menunjukkan
contoh kepimpinan dalam pemuliharaan sumber asli yang
ketara kepada negara negara lain di dunia yang mempunyai
kawasan hutan. Dunia akan menderita jika hutan hujan
tropika dimusnahkan.
Oleh kerana itu, wujudnya keperluan di Pertubuhan Bangsa
Bangsa Bersatu (PBB) untuk menubuhkan satu mekanisme
kewangan untuk memberi ganjaran kewangan kepada negara
untuk melaksanakan dasar-dasar bagi melindungi hutan.
Mekanisma ini yang dikenali sebagai REDD + (Mengurangkan
Pembebasan gas dan Pembasmian hutan dan Degradasi
Hutan serta usaha pemulihan hutan di negara-negara
membangun), memberi tumpuan kepada mencari insentif
kewangan untuk memberi motivasi kepada industri dan
kerajaan untuk mengalih polisi mereka dan memberikan
penekanan yang lebih dalam amalan perhutanan lestari.
Bolehkah kemajuan ekonomi berlaku di Malaysia tanpa
mengeksploitasi Hutan Malaysia?
• Ya, sudah tiba masanya negara ini menumpukan kepada
pembangunan ekonomi berasaskan pengetahuan dan
menyelamatkan sumber-sumber semula jadi untuk masa
depan. Negara ini dalam proses dimana sumber tanah
semakin berkurangan untuk digunakan sebagai modal untuk
pembangunan.
• Dasar dan Ekonomi di Malaysia perlu menjalani pembaharuan
termasuk pemuliharaan alam sekitar dan kemampanan sebagai
prinsip utama. Di samping itu, pihak berkuasa Malaysia perlu
mengadakan perbincangan dengan pihak berkepentingan dalam
membuat keputusan, seperti komuniti tempatan yang terjejas
dan komuniti orang asli, badan bukan kerajaan dan organisasi
komuniti awam, untuk mencipta suatu model kehidupan yang
harmonis dengan alam sekitar.
49
Kajian Kes
Ulu Papar, Sabah
Ulu Papar, Sabah
• Harga Masa Depan
Di hampar oleh Banjaran Crocker Borneo dan terletak sebagai
satu jalur sempit tanah negeri, beberapa perkampungan yang
secara kolektif dikenali sebagai Ulu Papar membantu untuk
mentakrifkan semula konsep pemuliharaan.
Ulu Papar terletak di hulu Sungai Papar, di Daerah Penampang,
Sabah, di mana kira-kira 1,000 komuniti Orang Asal Dusun
tinggal di beberapa kawasan
penempatan yang bertaburan
Sejumlah 320 hektar tanah
di situ.
hutan akan terjejas disebabkan
oleh Empangan Kaiduan.
Projek empangan Kaiduan mewakili tanah seluas 320 hektar
(Gambar oleh: Partners of Community Organizations in Sabah)
)
50
Ulu Papar, Sabah
Kajian Kes
Perkampungan yang terlibat termasuk Terian, Buayan, Tiku,
Timpayasa, Pongobonon, Kalanggaan dan Longkogungan, dan
satu penempatan kecil, Kionop, yang terletak di dalam Taman
Banjaran Crocker, salah satu kawasan lindungan utama di Sabah.
Projek Empangan Kaiduan yang diluluskan oleh Kerajaan Negeri
Sabah pada tahun 2008 akan menempatkan semula komuniti
Dusun. Berasaskan pengalaman dari Empangan Babagon, yang
juga terletak di Daerah Penampang, komuniti yang ditempatkan
semula mengalami tekanan social, ekonomik, budaya dan
psikologi yang mengganggu
kualiti hidup komuniti
Bagi komuniti Dusun, Ulu Papar
tersebut. Kemudahan yang
adalah tanah nenek moyang
serba kekurangan dan
mereka dan mereka bergantung
pendapatan yang kecil akan
hampir sepenuhnya kepada
meminggirkan lagi komuniti.
sumber asli ditemui di hutan Ulu
Papar.
Komuniti Dusun membantah projek Empangan Kaiduan
(Gambar oleh: Partners of Community Organizations Sabah)
51
Kajian Kes
Ulu Papar, Sabah
Kampung-kampung akan dibanjiri dengan air, memusnahkan
sebuah sekolah kerajaan, 3 buah taska komuniti, gereja, kubur,
dusun (pasaran kampung), rumah, kebun buah-buahan dan
sayur-sayuran, jambatan gantung, kilang beras dan sawah padi,
kebanyakkan merupakan tempat yang diwujudkan dengan
bantuan daripada badan bukan kerajaan.
Bagi komuniti Dusun, Ulu Papar adalah tanah nenek moyang
mereka dan mereka bergantung hampir sepenuhnya kepada
sumber asli ditemui di hutan Ulu Papar. Mereka menanam
padi bukit dan beras sawah, memburu, menangkap ikan dan
mengumpul hasil hutan untuk makanan, ubat-ubatan, dan
bahan-bahan pembinaan.
“Sumber-sumber hutan yang kami kumpulkan termasuk rotan,
damar, kayu, tumbuh-tumbuhan ubatan, dan daging, “kata
Buayan ahli komuniti Mositol Sondigon.
Oleh kerana tiada akses jalan raya, kawasan yang berbatu dan
berbukit membuat Ulu Papar jauh dan sukar bagi orang luar
untuk sampai.
“Kita tidak boleh mendapatkan sumber-sumber ini dari pasaran
kerana kampung kita begitu jauh, “Mositol memaklumkan.
Sistem Tagal yang digunakan untuk menutup bahagian-bahagian
sungai untuk meningkatkan stok ikan diamalkan oleh masyarakat
untuk memastikan kemampanan. Taman Banjaran Crocker,
salah satu daripada kawasan yang dilindungi di Sabah yang kini
dicadangkan sebagai Rizab Biosfera UNESCO adalah Taman
Negeri, yang melarang pengeluaran sebarang sumber dari dalam
taman.
Komuniti Dusun, melalui Partners of Community Organizations
in Sabah (PACOS) telah berusaha ke arah mengwujudkan
pelan pengurusan sumber komuniti. Walau bagaimanapun,
52
Ulu Papar, Sabah
Kajian Kes
pengumuman Projek Empangan Kaiduan telah memusnahkan
harapan komuniti.
Projek Empangan Kaiduan akan memusnahkan hutan Ulu
Papar yang melambangkan gaya hidup Masyarakat Dusun.
Oleh itu, mereka mengambil tindakan untuk memastikan
budaya, tradisi dan keagamaan mereka yang telah sebati dengan
hutan sekeliling mereka di teruskan.
Dalam membuat keputusan untuk melaksanakan projek
Empangan Kaidun, kerajaan gagal menunaikan komitmen
mereka kepada United Nationas Declaration on the Rights of
Indigenous Peoples (UNDRIP).
(Gambar oleh: Partners of Community Organizations Sabah)
Artikel 32 dan 10, di antara lain, menegaskan hak orang asal
untuk menentukan cara pembangunan atau menggunakan tanah
serta sumber-sumber dan mereka tidak seharusnya dikeluarkan
secara paksa dari tanah atau wilayah tanpa persetujuan secara
bebas, telus dan ikhlas (FPIC).
53
Kajian Kes
Ulu Papar, Sabah
Tindakan terhadap Empangan
• 2009 - Melalui bantuan daripada Organisasi Rakan
masyarakat di Sabah, masyarakat Dusun membentuk
Jawatankuasa Tindakan Bantahan Empangan Kaiduan
(ACAKD). Mereka mengumumkan bahawa kerajaan,
tidak mendapatkan kebenaran secara bebas, telus dan
ikhlas (FPIC), daripada komuniti dan tidak memberikan
pertimbangan serius terhadap kos alam sekitar dan
sosial,
tidak menghargai nilai tanah tradisi orang asal,
warisan dan kehidupan, juga biodiversiti dan industri
eko-pelancongan di kawasan ini yang datangnya dari
pengurusan dan pengetahuan orang asal.
Impak terhadap penempatan lain di luar kawasan yang
terjejas dan sumber hiliran dari segi kehilangan tempat
memburu dan memancing, dan perubahan dalam ciriciri tanah.
• 2010 - Komuniti Dusun mencipta protokol bio-budaya
masyarakat (BCP) – suatu dokumen yang menjelaskan
kepentingan, hak dan tanggungjawab masyarakat Ulu Papar
dalam memelihara, mengurus dan menggunakan wilayah dan
budaya mereka.
• 2011 - ACAKD megemukakan suatu petisyen kepada
Pusat Biodiversiti Sabah (SaBC), pihak berkuasa yang
mentadbir Sabah mengenai pemuliharaan dan penggunaan
kepelbagaian biologi di negeri ini,
o meminta supaya diadakan perundingan dengan komuniti
dalam mengistiharkan Banjaran Crocker sebagai Rizab
Biosfera UNESCO,
54
Ulu Papar, Sabah
Kajian Kes
o menekankan keperluan untuk berlaku telus, adil dan
menjalankan penyiasatan saintifik ke atas kesan-kesan
negatif Empangan Kaiduan pada ekologi yang sensitif
dan masyarakat pribumi di kawasan tersebut.
o meminta kerajaan Sabah mencari kaedah alternatif
untuk melindungi sumber-sumber yang kaya dengan biobudaya di Ulu Papar.
• 2013 – Kempen Advokasi di Persidangan Kebangsaan
Alam Sekitar-Manusia, Hutan dan Kelestarian, mendapatkan
pengiktirafan meluas mengenai sumbangan penting mereka
untuk pemuliharaan global terutamanya:
o Bentuk kepelbagaian bio-budaya yang unik, dan
o Kawasan konservasi masyarakat Asli dan Komuniti
(ICCAs).
Sumber:
• Heather Leach; Conservation Begins at Home. March 2013
www.culturalsurvival.org/publications/cultural-survival quarterly/
malaysia
• Ulu Papar Community Petitions Sabah Government to Consider
Negative Effects of Kaiduan Dam Project. Global Diversity
Foundation. http://www.global-diversity.org/news/southeast-asia/
ulu-papar-community-petitions-sabah.
• Integration between Community and Biodiversity to Address Threats
to Ulu Papar Area, Sabah. Paper presented by Kaiduan Dam Task
Force, Sabah at the TI-M National Conference on Environment –
People, Forests and Sustainability 27-28 February 2013.
55
Kajian Kes
melikin, sarawak
Iban marah serangan terhadap orang yang
Keruah Usit
mempertahankan hak tanah
Seorang lelaki Iban yang agak berumur, Surik anak Muntai
yang memperjuangkan hak tanah dia di Melikin, Sarawak,
telah diserang dengan kejam pada 15 Mac, 2013 oleh empat
atau lima lelaki bersenjatakan kayu dan parang, sementara
dia menunggu di luar Sekolah Sungai Menyan, Serian, untuk
mengambil anaknya dari sekolah.
Surik, 66, telah mengenal pasti salah satu penyerang sebagai
“eksekutif” sebuah syarikat perladangan kelapa sawit yang
terbabit dalam pertempuran mahkamah mengenai tuntutan
hak tanah adat orang asal (NCR) oleh penduduk Melikin.
Menurut isteri Surik, Rosni Langap, Surik mengalami keretakan
di pergelangan tangan kanannya, dan luka yang mendalam
pada lengan kanannya, apabila dia cuba untuk menangkis
pukulan parang daripada samseng. Kedua-dua tempurung lutut
beliau telah pecah akibat hentakan dengan kayu.
Beliau juga sengsara akibat luka di pergelangan kaki yang
sudah berkontaminasi. Pakar
bedah terpaksa membedah beliau
selama empat jam setengah, dan
beliau masih lemah tetapi stabil di
hospital.
Taktik ugutan ganas
Surik adalah petani dari Kampung
Danau Kerangas, yang terletak kirakira dua jam melalui jalan raya dari
Kuching. Lebih 300 orang kaum
Iban telah memfailkan saman
terhadap syarikat perladangan
Surik Muntai di hospital United Teamtrade dan rakan
(Kredit foto Surik Muntai) kongsinya, Memaju Jaya.
56
melikin, sarawak
Kajian Kes
Syarikat-syarikat ini telah bersemuka dengan tentangan dari
masyarakat tempatan dalam usaha mereka untuk mengambil
lebih daripada 7,300 hektar tanah NCR penduduk kampung,
dengan menggunakan keadah “sewa sementara” yang
dikeluarkan oleh Ketua Menteri Sarawak Tan Sri Abdul Taib
Mahmud.
Laman web “Whistleblower” Sarawak Report telah
mendokumentasi bahawa dua orang ahli politik yang berkuasa di
Sarawak mempunyai kaitan dengan aktiviti syarikat ini.
Orang asal mengadu bahawa mereka telah menjadi mangsa
kerana mereka menolak tawaran wang pampasan sebanyak
RM300 bagi setiap hektar oleh syarikat, jumlah ini adalah amat
sedikit berbanding dengan wang berjuta-juta yang akan di kaut
oleh syarikat.
Penduduk kampung mendakwa pihak berkuasa telah cuba untuk
menakut-nakutkan mereka. Pada bulan Oktober 2012, lima
penduduk kampung telah ditahan atas tuduhan jenayah kerana
intimidasi terhadap pekerja United Teamtrade.
Tahun lepas, pihak berkuasa juga cuba untuk mendakwa orang
kampung dengan tuduhan pembakaran sebuah jambatan milik
syarikat. Dalam kedua-dua kes, penduduk kampung telah di
bebaskan dari mahkamah, dan disambut oleh beratus-ratus
penduduk kampung di luar mahkamah, menunjukkan sokongan
mereka.
Penduduk kampung telah memberitahu Sarawak Report bahawa
syarikat-syarikat tersebut telah menggunakan taktik ugutan
lampau, termasuk mengacukan pedang samurai di sebuah
rumah panjang Iban, dan menunjukkan keangkuhan kerana
memiliki pistol.
Pada 1 September, 2012, penduduk kampung memerhati
dengan terkejut apabila sebuah jentolak syarikat memusnahkan
sebuah jambatan komuniti, sebagai satu bentuk hukuman
kolektif terhadap penduduk kampung.
57
Kajian Kes
melikin, sarawak
Menurut Post Borneo, sebuah akhbar tempatan, ketua kampung
di Kampung Engsebang, Patricia Pantau berkata, “mereka
(syarikat-syarikat perladangan) merobohkan jambatan yang
dibina oleh kerajaan.
Oleh itu, kami membuat laporan di Balai Polis Serian bersamasama dengan semua bukti tetapi tidak ada tindakan yang diambil
oleh pihak polis. Ini yang menyebabkan orang kampung tidak
berpuas hati.“
“Corak konsisten” serangan
Pada bulan Julai 2012, kereta Michael Luang, seorang aktivis
NCR Melikin yang terkemuka, telah di bakar. Dalam serangan
yang sama pada bulan November 2012, peguam penduduk
kampung, Adun Parti Keadilan Rakyat Batu Lintang, See Chee
How, juga mengalami ancaman yang sama.
Satu campuran Molotov dicampak ke jalan masuk rumah
peguam, membakar kereta beliau. Tiada tangkapan yang
dilakukan berikutan serangan-serangan di atas.
See telah menulis kepada Ketua Polis Negara dan Ketua Polis
Negeri untuk menunjukkan “corak konsisten” modus operandi
serangan, mel ancaman yang dihantar ke pejabat beliau, dan
serangan kejam terbaru keatas Surik.
See menyifatkan serangan kejam pada Surik sebagai “kegilaan
yang tidak berperikemanusaiaan”.
“Saya mesti memuji polis di Serian atas tindakan mereka
menangkap salah seorang penyerang,” katanya kepada
Malaysiakini. “Saya merayu supaya penduduk kampung tenang,
dan pada masa yang sama, saya berdoa agar pihak polis
akan berhati-hati dan cepat membawa penyerang ke muka
pengadilan.”
Beliau berkata ini adalah kes NCR yang pertama beliau jumpa
di mana “eksekutif” kanan sebuah syarikat perladangan didakwa
terlibat dalam serangan kejam pada penduduk kampung.
58
melikin, sarawak
Kajian Kes
See berkata kerajaan negeri mesti menggantung status “sewa
sementara” dengan segera.
Beliau menggesa pihak polis untuk mendaftar dan memeriksa
rekod mereka -mereka yang mengaku bekerja sebagai “pegawai
keselamatan” untuk syarikat-syarikat perladangan
See menegaskan bahawa penduduk kampung telah melaporkan
‘”pegawai keselamatan” syarikat-syarikat perladangan tersebut
berkelakuan seperti samseng, dan “eksekutif” kanan perladangan
yang di tahan sering memberi arahan, di tengah-tengah
tindakan/aksi.
Berita pengalaman pahit Surik telah merebak dengan cepat
dalam media sosial, menyebabkan kemarahan orang ramai
terhadap kerajaan negeri kerana campurtangan dalam hak tanah
adat komuniti asal.
Pada tahun 1999, samseng yang bekerja untuk sebuah ladang
kelapa sawit dari Miri mengancam dan menganiaya penduduk
Iban kerana mempertahankan tanah NCR mereka di Rumah Bali
dan Rumah Busang, berhampiran Bintulu.
Iban membalas dengan membunuh empat daripada samseng
tersebut. Penduduk kampung dan peguam di Melikin perlu
membendung kemarahan penduduk kampung agar keganasan
tidak berulang lagi.
Iban telah menyatakan kemarahan mereka tentang serangan
terhadap Surik melalui media sosial.
Tetapi tiada siapa yang menjangka serangan ini akan
mencetuskan protes di Sarawak, dengan cara yang sama seperti
pengorbanan diri Mohamed Bouazizi dari Tunisia, pengorbanan
dan kematiannya melancarkan Arab Spring.
Keruah Usit merupakan kolumnis Malaysiakini yang mula menulis
dan bercakap menentang rasuah endemik lebih daripada dua dekad
yang lalu. Keruah bergerak ke semua bahagian di Sarawak, untuk
memberikan suara bagi sesetengah daripada komuniti yang paling
terpinggir di Malaysia.
59
Kajian Kes
Jagoi, Sarawak
Jimah Memerhatikan Suatu Ekosistem
Yang Terancam
Kampung Jagoi, yang dahulunya terletak di puncak Gunung
Jagoi, adalah rumah turun temurun kaum Bidayuh. Kaki bukit
Gunung Jagoi yang terletak di Daerah Bau, kira-kira sejam dari
Kuching, ibu Negeri Sarawak.
Komuniti Bidayuh telah menjadi penjaga ekosistem Gunung
Jagoi dan mereka telah mengamalkan gaya hidup mampan,
menggunakan sumber-sumber dari Gunung Jagoi. Mereka
menggunakan sumber yang hanya boleh ditanam atau yang
Komuniti Bidayuh merupakan
penjaga kepada ekosistem
Gunung Jagoi dan mereka
telah mengamalkan gaya hidup
mampan, dengan menggunakan
sumber-sumber dari sekitar
Gunung Jagoi.
dijumpai di gunung, seperti
padi, sayur-sayuran dan hasil
hutan.
Komuniti itu kini berpindah
ke kaki bukit gunung untuk
membolehkan akses ke
bandar dengan mudah. Walau
bagaimanapun, komuniti ini
telah memilih seorang wakil
wanita, Jimah, untuk terus
tinggal di kampung asal untuk
Jimah, penjaga tunggal Gunung
Jagoi (Gambar oleh TI-M)
60
Jagoi, Sarawak
Kajian Kes
memastikan pemeliharaan hutan dan budaya mereka.
“Ibu saya meninggal dunia pada tahun lepas. Kami, kaum
Bidayuh percaya bahawa roh ibu saya akan hilang jika saya tidak
terus tinggal di sini untuk sekurang- kurangnya 3 tahun selepas
kematian beliau, “kata Jimah.
“Saya juga telah diberi tanggungjawab untuk meneruskan
penjagaan Gunung,” sambung beliau. Jimah kini penjaga tunggal
Komuniti Bidayuh dari
Gunung Jagoi telah tinggal
dengan harmoni dan telah
menwujudkan hubungan
simbiotik dengan persekitaran
mereka untuk beberapa abad.
Gunung Jagoi, yang tinggal
pada 1200 meter di atas
paras laut di tengah-tengah
400 hektar hutan primer yang
subur.
Mendaki ke puncak melalui Kampung Jagoi (Gambar oleh TI-M)
61
Kawasan yang telah dibuka di Gunung Jagoi (Gambar oleh TI-M)
Komuniti Bidayuh dari Gunung Jagoi telah hidup dalam
keadaan harmoni dan mempunyai hubungan simbiotik dengan
persekitaran mereka untuk beberapa abad. Tradisi mereka telah
sebati dengan persekitaran mereka. Jimah menggunakan air
bersih dari gunung, menanam sayur-sayuran di taman dan beliau
menggunakan kayu dari hutan untuk memasak.
“Saya tidak menggunakan minyak kerana ia bukan sumber hutan
kami dan saya mengurangkan sisa buangan. Apabila adik-beradik
dan kawan-kawan saya melawat saya, kami bergembira dengan
berkongsi pengalaman dan cerita. “
“Kami tidak mempunyai bekalan elektrik dan pada waktu malam
keindahan hutan terserlah dengan dengan bunyi alam semula
jadi, ia menyentuh jiwa kami,” kata Jimah.
Pada awal 2012, Jimah perasan adanya kawasan-kawasan hutan
yang telah diceroboh dan memberitahu Jawatankuasa KetuaKetua Kampung pentadbiran Kampung Jagoi (JKKK Jagoi).
62
Jagoi, Sarawak
Kajian Kes
Rumah tradisional kaum Bidayuh di puncak gunung Jagoi
(Gambar oleh TI-M)
JKKK Jagoi memaklumkan kepada Transparency International
Malaysia (TI-M) bahawa mereka takut akan kehilangan hutan.
Selepas itu, TI-M dan Jabatan Hutan Sarawak melawat tapak
tersebut dan menganjurkan perundingan dengan pihak
berkepentingan pada 5 Mei 2013.
Komuniti Bidayuh Jagoi yang telah membangunkan suatu sistem
pengurusan mampan bagi melindungi hutan serta memulihkan
warisan budaya di kawasan yang terdiri daripada rumah-rumah
tradisional, rumah (upacara) Gawai, rumah Baruk (Parlimen) dan
sebuah muzium.
Mereka juga ingin membangunkan pelancongan berimpak
rendah dengan membaiki dan membina semula bekas rumahrumah tradisional.
Program Pembangunan Bangsa-Bangsa Bersatu (UNDP) dan
Kementerian Pelancongan Sarawak telah menyediakan dana
untuk peta lokasi dan kemudahan lain.
63
Kajian Kes
Jagoi, Sarawak
Apabila rancangan pelancongan berimpak rendah menjadi
realisasi, Jimah akan mempromosikan homestay dan
menguruskan tapak eko-pelancongan untuk memastikan
perlindungan hutan.
Komuniti Bidayuh mempunyai hak ke atas tanah adat mereka di
Gunung Jagoi. Walau bagaimanapun,
Komuniti Bidayuh dari Gunung
kemunculan kawasan tandus di
Jagoi meminta agar pendapat
tempat mereka adalah satu petunjuk
mereka dipertimbangan dalam
bahawa tanah adat mereka sedang
isu-isu yang berkaitan dengan
diceroboh dan kawasan tadahan
urustadbir Gunung Jagoi dan
air terancam. Hutan di Gunung
ekosistem di situ.
Jagoi merupakan kawasan tadahan
yang membekalkan air bersih kepada tujuh perkampungan di
sekitarnya. Komuniti ini kuathir bahawa mereka akan kehilangan
hutan kepada industri pembalakan dan perlombongan.
Komuniti Bidayuh dari Gunung Jagoi meminta agar pendapat
mereka dipertimbangan dalam isu-isu yang berkaitan dengan
urustadbir Gunung Jagoi dan ekosistem di situ. Mereka juga
mahu mengekalkan sejarah, budaya dan warisan keagamaan
mereka.
Jabatan Perhutanan Sarawak telah memberi jaminan kepada
komuniti bahawa ia akan menyiasat dan memberikan sokongan
kepada inisiatif komuniti di situ. Sejak lawatan tapak, survei
kepelbagaian biologi di Gunung Jagoi telah dijalankan dan
komuniti Bidayuh mengambil bahagian dalam kempen advokasi
untuk menyelamatkan Gunung Jagoi.
Sumber: Transparency International-Malaysia
Program Urustadbir dan Integriti Hutan (FGI)
64
hutan komuniti Kota Damansara, selangor
Kajian Kes
Hutan Komuniti Kota Damansara
• Perkongsian Visi dan Penemuan
Sebuah hutan yang tersergam di bandar merupakan hadiah
indah kepada warga kota.
Hutan Simpan Sungai Buloh, kawasan hutan yang tertua
di Semenanjung Malaysia merosot daripada 6,590 hektar
kepada hanya 30 ha, dalam 115 tahun yang lalu untuk
memberi laluan kepada pembangunan Kota Damansara. Ia
diwartakan sebagai Hutan
Simpanan buat pertama
Hutan Simpan Sungai Buloh,
kali pada tahun 1898
kawasan hutan yang tertua di
oleh pentadbiran British.
Semenanjung Malaysia merosot
Terletak 10 km ke barat
daripada 6,590 hektar kepada
hanya 30 ha, dalam 115 tahun
yang lalu untuk memberi laluan
kepada pembangunan Kota
Damansara.
Hutan Komuniti Kota Damansara
(Gambar oleh Komuniti Hutan Kota Damansara)
65
Kajian Kes
Kuala Lumpur, perubahan hutan ini untuk tujuan pembandaran
bermula pada tahun 1990-an.
Kawasan hutan ini merupakan tempat tinggal orang Temuan,
suatu masyarakat pribumi. Mereka telah dipindahkan untuk
membolehkan Pembangunan Projek Pembandaran Kota
Damansara. Walaupun kaum Temuan telah diberikan rumah
banglo sebagai pampasan, mereka telah kehilangan budaya dan
cara hidup yang amat berkait rapat dengan hutan, di sebabkan
oleh projek pembangunan ini.
Pada tahun 1994, berikutan cadangan yang dibuat dalam
Penilaian Impak Alam Sekitar
mengenai projek Perbandaran
Terletak 10 km ke barat Kuala
ini, Jabatan Perhutanan
Lumpur, perubahan hutan ini
Negeri, Negeri Selangor telah
untuk tujuan pembandaran
bermula pada tahun 1990-an.
66
Kajian Kes
megenepikan tanah sebanyak 402,6 ha sebagai Taman Botani
Simpanan Sungai Buloh.
Pada 20 Mei 2002 akhbar melaporkan bahawa Kerajaan Negeri
telah megenepikan rancangan untuk menubuhkan sebuah
Taman Botani di Sungai Buloh dan sebaliknya merancang untuk
menggunakan kawasan Taman Botani Simpanan Sungai Buloh
sebagai kawasan perumahan termasuk tanah perkuburan.
Persatuan Pencinta Alam Malaysia (MNS) membentuk Kumpulan
Sahabat Kota Damansara dengan Persatuan Penduduk untuk
membantah pembangunan bagi tujuan pemuliharaan hutan.
Mereka menganjurkan perundingan awam dengan pihak
berkuasa tempatan dan Kerajaan Negeri yang baru ditubuhkan
(2008). Semua usaha-usaha mereka membuahkan hasil pada
tahun 2010 apabila Kerajaan Negeri Selangor mewartakan hutan
untuk Kemudahan, Pendidikan, Pemuliharaan dan Penyelidikan.
Ini dianggap sebagai hutan Dipterokap Tanah Pamah dengan
jenis pokok yang jarang dijumpai dan ia adalah Hutan terakhir di
Daerah Petaling.
Semua usaha-usaha mereka
membuahkan hasil pada tahun
2010 apabila Kerajaan Negeri
Selangor mewartakan hutan
untuk Kemudahan, Pendidikan,
Pemuliharaan dan Penyelidikan.
Perkongsian antara Sahabat Kota
Damansara, Jabatan Perhutanan
Selangor, Yayasan Warisan Alam
(YAWA), Majlis Bandar Petaling Jaya
(MBPJ) dan Trail Association KL
dan Selangor (TRAKS) bertindak
menguruskan Taman Botani sebagai
‘Hutan Komuniti Kota Damansara’.
Hutan seluas 600 hektar ini adalah tempat yang sangat menarik
dan cantik. Kawasan ini adalah gabungan tanah rata dan bukit
dengan tasik buatan dipenuhi dengan flora dan fauna. Monyet
kencang, 48 spesies pepatung, dan biodiversiti yang kaya yang
terdapat di hutan komuniti ini mengeluarkan bunyi Alam yang
67
Kajian Kes
merdu dan harmoni yang mampu mengurangkan tahap tekanan
dan keletihan warga kota dengan ketara.
Hutan Komuniti Kota
Damansara merupakan contoh
kejayaan penglibatan orang
awam dalam urustadbir hutan.
Hutan Komuniti Kota Damansara telah mengubah persekitaran
di mana kita hidup dengan mempengaruhi iklim, meningkatkan
kualiti udara dan mengurangkan air larian akibat ribut.
Hutan ini terdiri daripada pelbagai jenis pokok-pokok yang unik.
Turut kelihatan ialah beberapa pokok-pokok komersial yang
berharga seperti Nyatoh Tembaga dan Meranti Kepong. Spesis
lain yang menarik termasuk pokok Petai dengan bunganya yang
berbentuk aneh, Skru pine atau Mengkuang yang boleh tumbuh
tinggi, begitu juga dengan pokok berkayu merayap seperti
lianas dan pelbagai jenis rotan liar. Malah yang lebih baik adalah
semak samun di mana hidupnya pelbagai kulat berwarna-warni,
liken dan lumut yang wujud dalam pelbagai bentuk dan saiz
yang menakjubkan. Tumbuhan herba seperti halia merupakan
68
Kajian Kes
ganjaran kepada pendaki dengan mekar bunga merah yang
menakjubkan. Segemuk adalah satu lagi tumbuhan herba menarik
dengan akarnya yang berwarna merah darah.
Sementara itu, tasik di kawasan taman merupakan habitat ikan
air tawar seperti Toman (Giant Snakehead), pelbagai serangga
akuatik, katak dan siput.
Setelah diwartakan sebagai hutan simpan, tumpuan kini diberikan
kepada aktiviti-aktiviti lain seperti seminar mengenai pengurusan
kepelbagaian biologi di kawasan itu. Banyak kumpulan-kumpulan
telah mengumpul data penting seperti inventori flora dan fauna
dalam kawasan tersebut. Penyelidikan
secara aktif dalam pelbagai aspek dijalankan
secara berterusan. Persatuan Komuniti
Hutan di Kota Damansara, Selangor kini
mengalu-alukan keahlian dan penyertaan
individu, institusi dan persatuan-persatuan
yang ingin menyokong objektif Persatuan
(http://kotadamansaraforest.org/
membership/ or www.facebook.com/
groups/77015742023/).
(Gambar oleh Komuniti
Hutan Kota Damansara)
Hutan Komuniti Kota Damansara adalah hasil
penglibatan orang awam dalam urustadbir
hutan untuk memastikan kemampanan
hutan di negara ini. Penyertaan awam
memainkan peranan yang amat penting
dalam memulihara hutan.
Sumber:
1. Kota Damansara Community Forest Society; http://
kotadamansaraforest.org/about-us/a-sharedvision-for-the-kota-damansara-community-forest/
2. Kota Damansara Community Forest Facebook; http://www.facebook.com/
groups/129269360492834/
3. Biodiversity Assessment and Recommendations for a Revised Management
Plan of Kota Damansara Forest Reserve, Resource Stewardship Consultants
Sdn Bhd (Rescu); 31 Dec 2010.
69
bertindak
beritahu
sms e-mail
berita
berkongsi
berse
Bersuara.
Berkongsi.
facts
media
Beritahu.
blog
Wujudkan rangkaian.
Bertindak.
berkongsi
bercakap
blog
web
kata
bersuara
wujudkan
poster
70
a
KAEDAH POPULAR PEMANTAUAN
& MENGAMBIL TINDAKAN
Layari laman web kami:
www.timalaysia-forestwatch.org.my
Menulis kepada Ahli Parlimen atau
Perdana Menteri mengenai perasaan
dan pendapat anda
Sekiranya anda tidak mahu menulis:
Anda boleh menghubungi Ahli Parlimen
anda dengan telefon. Atau anda
boleh SMS beliau. Anda juga boleh
menghubungi ADUN (Ahli Dewan
Undangan Negeri).
e-MEL kepada akhbar-akhbar
tempatan anda, melalui risalah
e-komuniti & akhbar elektronik.
Surat untuk penerbitan perlu
digubal dengan teliti.
71
Beberapa petua untuk diberi perhatian.
Jalankan kajian latar belakang
• Fahami masalah-masalah yang mungkin berlaku di Malaysia
terhadap rakyat biasa sekiranya isu ini tidak ditangani.
• Fahami masalah yang akan di hadapi oleh komuniti - kanakkanak, ahli keluarga, rakan- rakan, jiran-jiran dan rakan sekerja
dan anda - sekiranya tiada tindakan yang diambil.
• Dapatkan maklumat mengenai akhbar yang anda boleh
terbitkan, sama ada dalam bentuk elektronik atau dicetak.
• Lihat contoh-contoh surat yang diterbitkan di akhbar (“Surat
kepada Editor” atau seksyen “Pendapat”). Baca dan dapatkan
idea. Dalam masa yang sama, simpan senarai alamat e-mel
untuk tujuan perhubungan (lihat seksyen Kenalan di hujung
buku ini).
• Semak spesifikasi surat bagi akhbar pilihan anda. Panjang
serta format surat berbeza dari akhbar ke akhbar. Anda
mungkin perlu memberi nama dan alamat e-mel anda.
• Adakah jenis surat seperti yang anda ingin terbitkan biasa
dicetak? Sekiranya topik yang anda kemukan adalah
kontroversi, nyatakan hujah-hujah yang munasabah atau
berikan fakta-fakta yang nyata dan kukuh. Pertimbangan
harus di berikan dalam menghantar surat anda kepada
akhbar yang sesuai, sama ada dalam media elektronik atau
media cetak.
72
Anda boleh menghantar artikel anda kepada risalah, majalah atau
kepilkan mereka di papan notis komuniti atau organisasi anda.
Tips Penulisan
• Nyatakan satu hujah (atau paling
banyak dua) dalam surat /
pendapat anda. Nyatakan fakta
dengan jelas. Sebaik-baiknya,
hujah itu perlu di nyatakan
dalam ayat pertama atau pada
perenggan pertama.
• Surat anda perlulah tepat kepada
hujah, tidak terlalu panjang serta
sukar di fahami.
• Cuba kaitkan isu yang anda
hendak tulis kepada sesuatu yang
berlaku baru-baru ini dalam hidup
anda, masyarakat atau tempat
kerja, atau kaitkan isu itu kepada
sesuatu yang telah anda lihat atau
dengar.
• Nyatakan situasi atau peristiwa
yang boleh di bayangkan atau
di gambarkan supaya pembaca
boleh merasai perasaan anda.
• Tulis secara langsung dan
memberi tumpuan kepada
impak atau hak-hak kita daripada
pandangan peribadi, anak-anak
anda atau komuniti. Jika boleh,
nyatakan masalah pada tahap
peribadi atau keluarga supaya
pembaca mampu bersimpati
dengan anda.
• Jika anda memetik hujah
seseorang secara kritis dalam
tulisan anda, pendapat itu perlu
di sangkal atau di kritik dengan
fakta serta hujah sokongan.
Nyatakan fakta-fakta berkaitan
yang telah diabaikan atau
ditinggalkan.
• Menggalakkan orang lain untuk
menulis surat mengenai isu itu.
Ini akan menunjukkan bahawa
individu lain dalam komuniti itu
juga mengambil berat tentang
isu ini. Jika surat anda tidak
diterbitkan, mungkin surat
orang lain mengenai topik yang
sama akan diterbitkan.
• Pantau akhbar untuk terbitan
surat anda. Jika surat anda
tidak muncul selama seminggu
atau dua, buat susulan dengan
penerbit. Sekiranya ditolak,
hantar ke akhbar-akhbar lain.
• Tulis kepada surat khabar
bahasa lain.
• Sentiasa tandatangan surat
anda sebagai individu atau
wakil kumpulan masyarakat.
73
Terdapat banyak perkara yang boleh anda lakukan untuk hutan.
Blog, Blog, terus Berblog...
• Jika anda selesa menggunakan saluran komunikasi
teknologi maklumat (ICT).
• Jika anda sering menghantar dan menerima e-mel.
• Jika anda tidak keberatan menghabiskan masa dengan
komputer anda.
Anda boleh berblog, dengan memulakan dan menyimpan diari
dalam talian mengenai pemerhatian anda, buah fikiran, komen
dan reaksi mengenai isu untuk tatapan umum. Anda boleh
menjadi “wartawan komuniti”, seorang wartawan warganegara
mengenai isu-isu hutan untuk komuniti anda. (Perhatian: Anda
juga boleh berblog mengenai apa-apa yang berkaitan dengan
komuniti anda. Wartawan warganegara Malaysiakini: www.
cj.my) Perkhidmatan untuk membantu anda berblog boleh
didapati di laman web secara percuma. Terokailah dunia blog
dengan memulakan satu. (Terdapat banyak perkhidmatan blog
percuma. Layari internet.)
Soalan-soalan Lazim
Bagaimana hutan boleh melindungi kita dari
bencana alam?
Selain daripada pengurangan perubahan iklim, sistem
pengakaran pokok memberikan kestabilan tanah dan
mengelakkan tanah runtuh, menyerap air hujan yang berlebihan
untuk membantu mengelakkan banjir dan hutan bertindak
sebagai zon penampan di kawasan persisiran pantai dengan
memberi perlindungan dari tsunami.
74
Beberapa tips untuk membantu anda blog
• Mulakan dengan suatu topik
(contohnya isu hutan) sebagai
suatu pemerhatian, refleksi,
komen, pemikiran atau
pertanyaan.Tunjukkan bahawa
anda bersemangant mengenainya.
• Tumpukan pada pendapat yang
ringkas, tetapi penyertaan lebih
kerap di blog anda. Ia adalah diari
anda.
• Biarkan diri anda bebas sebagai
seorang penulis, biarlah “suara”
anda muncul. Kaitkan diri anda
sebagai warganegara Malaysia
dengan realiti asas berkaitan
dengan pokok-pokok dan hutan.
• Gunakan tatabahasa yang
betul (melainkan jika ia
disengajakan).
• Rancang isi kandungan blog
anda mengikut konteks. Jadikan
ia mudah difahami oleh semua.
• Pastikan anda memasukkan
satu entri baru sekurangkurangnya sekali seminggu,
sebaik-baiknya dua atau
tiga kali seminggu. Ini
merupakan sumbangan paling
minima dari seorang yang
bertanggungjawab.
• Anda boleh memasukkan
gambar di blog anda.
Sertai kumpulan e-perbincangan /
Kumpulan facebook & senarai e-mail.
Jom kita cuba.
Anda boleh mengadakan perbincangan secara aktif dalam talian
mengenai isu-isu hutan dengan menyertai kumpulan e-perbincangan.
Atau memulakan satu. Anda boleh mendapatkan pembekal
perkhidmatan kumpulan e-perbincangan secara percuma dengan
melayari internet untuk Kumpulan GMail, Facebook, Twitter dan
banyak lagi. Wujudkan kumpulan e-perbincangan komuniti / senarai
e-mel anda sendiri. Umumkan kewujudan anda dan galakkan orang
awam lain dari komuniti anda serta ahli dari komuniti lain untuk
menyertainya. Bina suatu komuniti warganegara dalam talian yang
boleh terlibat secara aktif dalam isu-isu yang biasanya memberi kesan
kepada semua rakyat atau masyarakat tertentu. Bangunkan suatu
gerakan demokratik dalam talian mengenai isu itu.
75
Mengapa perlu menggunakan kumpulan
e-perbincangan /senarai e-mail?
• Untuk meneruskan dialog yang
bermula dari suatu mesyuarat
bersemuka atau langsung.
• Untuk memaklumkan orang ramai
mengenai peristiwa-peristiwa atau
tindakan seterusnya.
• Untuk berkongsi sumbersumber yang berkaitan dengan
penganjuran (poster, risalah,
idea-idea berasaskan tindakan
kreatif, dan lain-lain).
• Untuk bekerjasama dalam aktiviti
akan datang.
• Untuk membincangkan berita
atau peristiwa yang berkaitan
dengan aktivisme.
• Berkongsi draf kerja/aktiviti dan
dokumen.
Gunakan SMS
Anda boleh menggunakan SMS untuk
menyampaikan maklumat mengenai mesyuarat
tentang isu-isu hutan kepada rakan-rakan anda dan
rakan sekerja. Anda juga boleh SMS kepada Ahli
Parlimen anda atau Ahli Dewan Undangan Negeri
(ADUN). Atau anda boleh menggunakan kaedah
konvensional - membuat panggilan telefon.
Aspek-aspek ini boleh dikemukakan dan dibincangkan sesuai dengan
konteks dalam kalangan keluarga (membasuh pinggan, makan bersamasama, menonton televisyen bersama-sama, selepas solat, dll), dalam
bahasa ibunda anda dan pada tahap yang betul (berhubung dengan
bagaimana anda akan menggunakan bahasa).
76
Libatkan keluarga anda.
Ahli-ahli keluarga adalah komuniti terdekat anda - adik-beradik, ibu
bapa, anak, datuk nenek, cucu. Libatkan mereka dan bincangkan
topik-topik menarik yang berkaitan dengan pokok-pokok dan hutan
(gunakan maklumat dari buku ini). Biar mereka tahu. Biar mereka
menilai dan memahami.
Untuk membolehkan anda bercakap dan berbincang dengan ahli
keluarga terdekat anda mengenai perkara-perkara yang serius, anda
perlu membina keluarga yang lebih rapat. Berikut adalah beberapa
idea bagaimana anda boleh melakukannya.
Libatkan diri anak anda
dan ahli keluarga
• Berkelah bersama keluarga di
kawasan hutan dan taman.
• Bercakap dan mendengar antara
satu sama lain mengenai hutan
and alam sekitar.
• Baca bahagian buku atau majalah
yang menarik atau tonton program
televisyen bersama-sama dan
bincangkan kandungan di manamana dan bila mungkin.
• Cuba lakukan kerja-kerja rumah
bersama-sama keluarga dan
berkongsi tanggungjawab.
• Ibu bapa dan adik-beradik lebih
tua boleh membantu dengan kerja
sekolah. (contoh-contoh yang
berkaitan dengan hutan boleh
diberikan.)
• Bergembira bersama-sama sambil
bermain permainan di dalam atau
di luar rumah.
• Adakan projek-projek keluarga,
seperti membina ‘pokok keluarga’
atau membentuk sebuah ‘taman
dapur’ (jika anda mempunyai
tanah).
• Rancang dan anjurkan satu
perkelahan keluarga dengan
semua orang mengambil
beberapa tanggungjawab.
• Selidik dan wujudkan Kalendar
keluarga anda ke hutan - dengan
tarikh lahir, tarikh ulang tahun
perkahwinan, cuti, tarikh
perkelahan dan tarikh perkelahan
di taman negara, dan lain-lain.
77
Bincangkan dalam perhimpunan
tidak rasmi.
• kedai teh tarik
• lapangan terbang
• kedai runcit /pasar
mini
• bilik menunggu
• pasar basah /
pasar raya / pusat
membeli-belah
• perhimpunan keluarga dan
rakan-rakan
• kopitiam
• keretapi / stesen
LRT
• perhimpunan perayaan
• perhentian bas
• perhimpunan rehat tengah
hari
• Waktu rehat di tempat
kerja
Bincang. Bincang. Bincang.
• Tambahkan topik ‘hutan’ kepada
perbincangan anda (di samping
rumah, kereta, percutian,
pendidikan anak-anak, mengenai
jiran anda, pendapatan, dan
sebagainya).
• Beritahu pendengar anda di
dalam perhimpunan tidak rasmi
mengenai buku ini, mengenai
laman web TI-M ForestWatch dan
laman web yang lain mengenai
isu-isu hutan.
78
• Cuba untuk membuat susulan
dengan mesej e-mel, panggilan,
sms, dan lain-lain.
• Perbincangan dan dialog boleh
menyatukan orang ramai
dan organisasi mengenai
isu-isu yang sama. Ia boleh
membantu membina gerakan
dan memberikan suara kepada
kebimbangan rakyat.
Membuat Keputusan
Mengejar pembangunan mampan memerlukan:
Satu sistem politik yang memastikan penyertaan
warganegara dalam membuat keputusan yang berkesan.
Apa yang sedang
anda lakukan?
Sumber: Josie, A Training Manual for Women and
Environment, ERA Consumers
Saya sedang mendaftar
untuk mengundi
Siapakah yang akan
anda undi?
Untuk calon yang
berkelayakan.
Mengundi semasa pilihan raya merupakan satu tindakan
membuat keputusan.
79
Lindungi Hutan kita.
Bertindak sekarang mengikut tahap anda.
Tonjolkan kebolehan
anda untuk menulis.
Menulis untuk
memberitahu. Menulis
untuk berkongsi
maklumat. Menulis
untuk memberi
inspirasi. Menulis untuk
menggalakkan
tindakan.
80
Inisiatif
TI-M ForestWatch
Apa itu TI-M ForestWatch?
TI-M ForestWatch
adalah satu inisiatif oleh
Program Urustadbir dan Integriti Hutan (TI-M-FGI) bertujuan
untuk meningkatkan kesedaran orang ramai mengenai
penggunaan teknologi geospatial [imej satelit, fotografi udara
dan Sistem Maklumat Geografi (GIS) 3D dunia] dalam
aktiviti pemantauan hutan dan menilai litupan hutan, dan
menyediakan platform untuk penyertaan orang ramai dalam
urus tadbir hutan di Malaysia.
TI-M ForestWatch
Laman web
di adakan
untuk mendapat perwakilan orang awam untuk mengawasi
dan memastikan bahawa sumber hutan negara dilindungi
daripada aktiviti haram.
Laman web
TI-M ForestWatch
membolehkan pengguna melihat satu tempat yang bermasalah
bak kata melihat dari langit – satelit yang memberikan gambaran
kawasan tersebut. Imej satelit, fotografi udara dan Sistem
Maklumat Geografi membenarkan gambaran keseluruhan
kawasan itu. Dengan menggunakan maklumat tersebut, orang
awam akan dapat memberitahu pihak berkuasa mengenai aktiviti
yang meragukan dan tidak teratur dalam kawasan yang disyaki
melalui langkah-langkah mudah yang dipaparkan di laman web ini.
81
TI-M ForestWatch
Laman web
adalah pintu
gerbang bagi orang ramai untuk terlibat dalam proses urus
tadbir hutan, sebagai contoh, jika kelihatan lori bertutup
keluar dari kawasan yang menjadi kebimbangan, sesiapa
sahaja akan dapat melihat dengan mengakses laman web
dan memaklumkan kepada pihak berkuasa.
Siapa itu TI-M ForestWatch?
Semua laporan yang di terima melalui www.timalaysiaforestwatch.org.my akan dirujuk kepada Pasukan
Petugas TI-M ForestWatch cyang terdiri daripada pegawaipegawai daripada Transparency International- Malaysia,
Jabatan Perhutanan, Suruhanjaya Pencegahan Rasuah
Malaysia, Institut hutan, Malaysia (IRIM), dan Jabatan
Perlindungan Hidupan Liar dan Taman Negara.
Laman web ini menjadi platform untuk Pasukan Petugas
TI-M ForestWatch bagi mengakses laporan ini dan
mengajukan mereka kepada pihak berkuasa yang berkenaan
untuk siasatan.
Maklum balas siasatan akan diberikan dalam tempoh masa
yang munasabah. Semua maklumat mengenai individu yang
membuat laporan atau organisasi dirahsiakan.
Perhatian: Setiap Laporan akan diproses oleh Transparency
International-Malaysia sebelum ianya diterbitkan. Individu atau
organisasi yang melaporkan akan menerima respon secara
automatik.
82
Kitaran Laporan TI-M ForestWatch
Laporan dimuat naik
oleh orang awamtertakluk kepada
semakan semula oleh
pentadbir (TI-M)
Untuk menghantar
respon kepada
Pasukan Petugas &
pengadu
Pasukan Petugas
(Jawatankuasa Mengkaji
Laporan) - Jabatan Perhutanan,
Suruhanjaya Pencegah Rasuah
Malaysia, Institut Rimbawan
Malaysia, Jabatan Perlindungan
Hidupan Liar dan Taman
Negara
Mengajukan
kepada pihak yang
berkaitan untuk
siasatan
Pihak berkuasa
mengkaji laporan
83
84
Gambar oleh: Nat
Pemantauan hutan kini boleh
dibuat hanya dengan sentuhan
1 butang oleh sesiapa sahaja
yang berminat untuk memainkan
peranan untuk alam sekitar.
Bagaimana untuk Menggunakan
TI-M ForestWatch?
1)
1 Log masuk ke www.timalaysia-forestwatch.org.my
1
2
5
2 Klik pada REGISTER.
2)
3) Buat Nama Pengguna & Kata Laluan.
4) Dapatkan kata laluan anda yang akan dihantar
ke E-mel anda.
5)
5 Klik pada LOG IN.
6) Masukkan Nama Pengguna & Kata Laluan.
85
7
7 Klik pada REPORT.
2)
8) Masukkan maklumat peribadi anda.
9 Masukkan lokasi yang membimbangkan (nama jalan /
9)
kawasan atau alamat) di tab input Coordinate.
9
86
0) Klik pada Coordinate.
10
10
11
11
0) Isi tempat kosong, tambahkan fail (untuk gambar
tambahan dan sebagainya) dan siarkan laporan tersebut.
87
Sekiranya anda mendapati sebarang
aktiviti haram seperti pembalakan
haram, hantar laporan ke
88
Gambar oleh: Nat
Anda juga boleh menggunakan
aplikasi talipon mudahalih (ms. 91)
Monitor Hutan
Sukarela (TI-M-VFM)
Monitor Forest Sukarela (VFM) adalah
penjaga hutan. TI-M-VFM merupakan
orang yang diamanahkan untuk
menangani aktiviti yang mencurigakan
yang boleh menimbulkan ancaman
kepada pengurusan hutan yang
mampan.
TI-M-VFM akan dilatih mengenai
isu-isu yang berkaitan dengan
perhutanan. Pengalaman yang
diperolehi akan membolehkan
mereka untuk membantu dalam
melaksanakan aktiviti-aktiviti Program
Urustadbir dan Integriti Hutan
sepanjang tahun.
TI-M-VFM merupakan program untuk
membina keupayaan rakyat Malaysia
untuk mengambil bahagian dalam
urustadbir hutan untuk memastikan
kelestarian hutan dan ekosistem yang
berkaitan.
Daftar untuk menjadi ahli TI-M-VFM
di www.timalaysia-forestwatch.
org.my.
Soalan-soalan Lazim
Apa yang di
lakukan oleh
kerajaan untuk
menyelamatkan
hutan dan
adakah ianya
mencukupi?
Hutan mengikut
undang-undang,
diwartakan sebagai
Hutan Simpanan
Kekal untuk di
uruskan oleh Jabatan Perhutanan
(iaitu untukmendapatkan hasil, dipulihkan, atau hanya
dilindungi, seperti
kawasan tadahan
air). Tenaga kerja,
infrastruktur dan
sumber-sumber lain
untuk melakukan
semua ini secara
berkesan sentiasa
tidak mencukupi.
Bantuan awam dan
keprihatinan akan
sentiasa dihargai.
89
90
Gambar oleh: Nat
Penyebab utama kehilangan
habitat haiwan dan tumbuhan
adalah disebabkan oleh
penyahutanan.
Apa itu Aplikasi Talipon Bimbit/
mudah alih TI-M ForestWatch?
Aplikasi talipon bimbit/mudah alih
TI-M ForestWatch merupakan aplikasi
yang membolehkan orang ramai melaporkan aktiviti
penyelewengan hutan melalui telefon pintar mereka.
TI-M ForestWatch merupakan Program
Urustadbir dan Integriti Hutan inisiatif Transparency
International Malaysia (FGI) untuk meningkatkan
penglibatan awam dalam pemantauan hutan.
TI-M ForestWatch terbahagi kepada tiga
bahagian iaitu:
1) Modul log masuk – modul yang memerlukan
pengesahan di mana hanya VFM mampu untuk log masuk
dengan ID VFM mereka dan kata laluan.
91
2) Modul Berita – Satu bahagian di mana pengelola boleh
megenengahkan berita berkaitan dengan hutan kepada VFM dan
pihak-pihak lain yang berkaitan. Ini membolehkan semua orang
mengetahui status terkini mengenai apa yang berlaku di industri dan
akan mencetuskan minat untuk mengetahui lebih lanjut.
92
3) Modul Laporan – Merupakan modul utama untuk
permohonan. Selepas berjaya login, VFM boleh membuat
laporan terhadap aktiviti-aktiviti luar biasa dengan
memasukkan lokasi, alamat, Koordinat (automatik detect),
penerangan mengenai aktiviti dan juga melampirkan gambar
kawasan tersebut.
Apabila butang ‘Hantar’ di klik, laporan itu akan secara
automatik dihantar ke server TI-M ForestWatch.
TI-M ForestWatch boleh dimuat turun
dari kedai Google atau laman web TI-M ForestWatch
(www.timalaysia-forestwatch.org.my).
93
94
Gambar oleh: Nat
Elakkan penggunaan
sumber-sumber hutan
secara berlebihan untuk
mengekalkan kelestarian.
Teknologi geospatial
dalam bidang perhutanan
Apa itu teknologi geospatial?
Geomatik atau teknologi geospatial, ditakrifkan sebagai suatu
disiplin yang mengumpul, menyimpan, memproses and
menghasilkan informasi geografi atau informasi rujukan
spatial.
Kemajuan dalam teknologi ini digunakan dalam pelbagai
bidang termasuk navigasi, pengurusan tanah, sosiologi,
kriminologi, arkeologi dan alam sekitar.
Mengapa perlu menggunakan Teknologi
Geospatial dalam Amalan Pengurusan Hutan?
Sebelum ini, aktiviti pemantauan hutan dijalankan oleh agensiagensi kerajaan tertentu yang mempunyai kepakaran dan
sumber-sumber yang berkaitan. Walau bagaimanapun sejumlah
wang tunai yang besar diperlukan untuk membina modal insan
dan memperoleh alat-alat yang perlu melebihi usaha yang
diperlukan untuk memantau kawasan hutan yang luas secara
berterusan. Oleh sebab itu, pemantauan hutan hanya dijalankan
sekali sekala, mungkin hanya beberapa kali setiap dekad. Ini
adalah benar terutamanya di negara-negara dunia ke-3 dan
negara-negara membangun.
Teknologi geospatial telah membolehkan pemantauan hutan
tanpa amalan-amalan yang disebutkan di atas. Kini, pemantauan
hutan boleh dilakukan dengan hanya satu klik pada butang oleh
95
mana-mana pihak sahaja yang berminat untuk memainkan
peranan terhadap alam sekitar.
Ia merupakan suatu alat yang amat berkesan untuk pemantauan
hutan dan tanah, sekali gus membolehkan negara-negara dunia
ke-3 dan negara-negara membangun di seluruh dunia untuk
melibatkan diri dalam penggunaan teknologi geospatial dalam
proses pentadbiran hutan.
Pelaksanaan Teknologi Geospatial Dalam
Amalan Pengurusan Hutan Global
Banyak negara yang menggunakan teknologi geospatial sebagai
sebahagian daripada proses urustadbir hutan mereka, sebagai
contoh, India, Ethiopia, Australia, Amerika Syarikat, Jerman,
Belanda, Austria, Belgium, Sri Lanka dan Malaysia.
India
• Teknologi geospatial digunakan secara aktif di dalam
pengurusan sumber hutan, termasuk pemetaan hutan,
penilaian jumlah kayu, pengesanan pencerobohan dan
perancangan pembangunan hutan, penilaian habitat hidupan
liar, pemetaan padang rumput dan penaksiran impak alam
sekitar.
• Pada masa ini, “remote sensing” digunakan untuk analisis
landskap, zon risiko kebakaran dan anggaran produktiviti
biomas.
• Aplikasi teknologi geospatial boleh juga dipanjangkan
penggunaannya kepada pemantauan pembebasan gas rumah
hijau, perubahan iklim dan kitaran biogeokimia.
96
Ethiopia
• Teknologi Geospatial digunakan untuk penilaian tanah,
kawasan hutan dan perlindungan, padang rumput semula jadi,
pemetaan kawasan yang dilindungi, paya, pencemaran dan
sebarang perubahan alam sekitar.
Australia
• Tumpuan teknologi geospatial di Australia kini adalah pada
pengurusan kecemasan seperti banjir, gempa bumi dan
kebakaran hutan.
• Majlis Maklumat Tanah (ANZLIC) di Australia & New Zealand
mengesyorkan pembentukan sebuah Perpustakaan Data
Spatial untuk edaran di seluruh Negara pada tahun 2003.
• Potensi penggunaan data geospatial dalam amalan
pengurusan kecemasan telah ditunjukkan melalui 24 bengkel
di seluruh negara dengan program “GeoInsight” pada tahun
2002.
97
98
Gambar oleh: Nat
Sekiranya kita tidak bertindak
sekarang, hutan akan menjadi
terlalu panas untuk didiami.
Kawasan Hutan di Semenanjung
Malaysia dan agensi yang berkaitan
Litupan hutan di Kuala Lumpur
Peratus
Kawasan tanah hutan
Kawasan bukan tanah hutan
Hutan Simpanan
Kekal
Sumber:
Jabatan Perhutanan
99
Agensi Berkaitan di Kuala Lumpur
Jabatan Perhutanan
(Kuala Lumpur)
Alamat
Ibupejabat
Jabatan Perhutanan
Jalan Sultan Salahuddin
50660 Kuala Lumpur
Tel: 03-2616 4488
Faks: 03-2692 5657
Laman Web:
www.forestry.gov.my
Jabatan Pembangunan
Orang Asli
(Kuala Lumpur/ Selangor)
Alamat
Tingkat 3, 4, 10, 20 & 20M
Blok Barat, Wisma Selangor
Dredging, Jalan Ampang
50450 Kuala Lumpur
Tel: 03-2161 0577
Faks: 03-2162 1470
Laman Web: www.jakoa.gov.my
100
Suruhanjaya Pencegahan
Rasuah Malaysia
(Kuala Lumpur)
Alamat
Rasuah Malaysia
Malaysian Anti-Corruption
Commission (MACC)
Blok D6, Kompleks D
Pusat Pentadbiran
Kerajaan Persekutuan
P.O Box 6000
62007 Putrajaya, Malaysia
Tel: 03-8886 7000
Faks: 03-8888 9562
Laman Web: www.sprm.gov.my
Jabatan Perlindungan
Negara (Kuala Lumpur)
Alamat
21, Jalan Dwi Tasik 1
Bandar Seri Permaisuri
56000 Cheras, Kuala Lumpur
Tel: 03-9171 0258/
03-9171 0260
Faks: 03-9171 0257
Laman Web:
www.wildlife.gov.my
Litupan Hutan di Johor
Peratus
Kawasan tanah hutan
Hutan Simpanan
Kekal
Sumber:
Jabatan Perhutanan
101
Agensi Berkaitan di Johor
Jabatan Perhutanan
(Johor)
Alamat
Tingkat 2, Bangunan Dato
Mohamad Ibrahim Munsyi
Kota Iskandar, Nusajaya
79660 Johor Bahru
Johor
Tel: 07-2667433
Faks: 07-2661288
Laman Web:
www.johorforestry.gov.my
Jabatan Pembangunan
Orang Asli
(Johor)
Alamat
Tingkat 15, Area 15A
Menara Ansar, Jalan Trus
80000 Johor Bahru
Johor Darul Takzim
Tel: 07-2243901
Faks: 07-2248542
102
Rasuah Malaysia
(Johor)
Alamat
Kompleks Pejabat Johor MACC
Jalan Persiaran Tanjung
PO Box 6000
81200 Tampoi
Jalan Darul Takzim
Tel: 07-2316000/
07-2316080
Faks: 07-2352982
Negara (Johor)
Alamat
Tingkat 9, Blok B
Wisma Persekutuan
Jalan Air Molek
80000 Johor Bahru
Johor
Tel: 07-2230580
Faks: 07-2235702
Laman Web:
www.wildlife.gov.my
Litupan Hutan di Kedah
Peratus
Kawasan tanah hutan
Hutan Simpanan
Kekal
Sumber:
Jabatan Perhutanan
103
Agensi Berkaitan di Kedah
Jabatan Perhutanan
(Kedah)
Alamat
Tingkat 8, Bangunan Sultan
Abdul Halim
Jalan Sultan Badlishah
05000 Alor Setar KEDAH
Tel: 04-7333844
Faks: 04-7310610
Laman Web:
www.kedforestry.gov.my
Jabatan Pembangunan
Orang Asli
(Kedah/Perak)
Alamat
Bangunan Kerajaan Persekutuan
Tingkat 3, Blok A
Jalan Panglima
Bukit Gantang Wahab
30000 Ipoh
Perak Darul Ridzuan
Tel: 05-2540009
Faks: 05-2559402
104
Rasuah Malaysia
(Kedah)
Alamat
Suruhanjaya Anti-Rasuah
Malaysia (Kedah)
Commission (MACC)
Aras 2, Blok B
Bangunan Persekutuan
Jalan Sultan Badlishah
P.O Box 60000
05720 Alor Star, Kedah
Tel: 04-7001880
Faks: 04-7001870
Negara (Kedah)
Alamat
37 Lengkok Cempaka 1
Persiaran Cempaka
Bandar Amanjaya
Sungai Petani, Kedah
Tel: 04-7312200
Faks: 04-7355286
Laman Web:
www.wildlife.gov.my
Litupan Hutan di Kelantan
Peratus
Kawasan tanah hutan
Hutan Simpanan
Kekal
Sumber:
Jabatan Perhutanan
105
Agensi Berkaitan di Kelantan
Jabatan Perhutanan
(Kelantan)
Alamat
Blok 2, Tingkat 1
Kota Darulnaim
15503 Kota Bharu KELANTAN
Tel: 09-7482140
Faks: 09-7445657
Laman Web:
www.jpnk.kelantan.gov.my
Jabatan Pembangunan
Orang Asli Negeri
Kelantan/Terengganu
Alamat
Tingkat 6, Wisma Persekutuan
Jalan Bayam
15200 Kota Bharu
Kelantan Darul Naim
Tel: 09-7443488
Faks: 09-7440622
106
Rasuah Malaysia
(Kelantan)
Alamat
Kompleks MACC Kelantan
Jalan Sultan Yahya Petra
Peti Surat 6000
15990 Kota Bharu
Kelantan
Tel: 09-7661800
Faks: 09-7477305
Negara (Kelantan)
Alamat
Tingkat 12
Wisma Persekutuan
Jalan Bayam
15664 Kota Bharu
Kelantan
Tel: 09-7416240
Faks: 09-7477635
Laman Web:
www.wildlife.gov.my
Litupan Hutan di Melaka
Peratus
Kawasan tanah hutan
Hutan Simpanan
Kekal
Sumber:
Jabatan Perhutanan
107
Agensi Berkaitan di Melaka
Jabatan Perhutanan
(Melaka)
Alamat
Aras 19, Menara Persekutuan,
Jalan Persekutuan, Bandar MITC,
Hang Tuah Jaya
75450 Ayer Keroh
Melaka
Tel: 06-2316095
Faks: 06-2322867
Laman Web:
www.forestry.gov.my/melaka
Jabatan Pembangunan
Orang Asli
(Melaka/Negeri Sembilan)
Alamat
Jalan Dato` Abdul Kadir
70000 Seremban
Negeri Sembilan Darul Khusus
Tel: 06-7638815
Faks: 06-7610134
108
Rasuah Malaysia
(Melaka)
Alamat
MACC Melaka
No. 2, Jalan Alai Perdana 16
Crystal Bay, Alai
Peti Surat 6000
75460 Melaka
Tel: 06-2616020
Faks: 06-2896141
Negara (Melaka)
Alamat
Aras 18, Menara Persekutuan,
Jalan Persekutuan,
Hang Tuah Jaya
75450 Ayer Keroh, Melaka
Tel: 06-2324053
Faks: 06-2345620
Laman Web:
www.wildlife.gov.my
Litupan Hutan di Negeri Sembilan
Peratus
Kawasan tanah hutan
Hutan Simpanan
Kekal
Sumber:
Jabatan Perhutanan
109
Agensi Berkaitan di Negeri Sembilan
Jabatan Perhutanan
(Negeri Sembilan)
Alamat
Blok C, Tingkat 4
Wisma Negeri
70503 Seremban
NEGERI SEMBILAN
Tel: 06-7659849
Faks: 06-7623711
Laman Web:
www.forestry.gov.my/
negerisembilan
Jabatan Pembangunan
Orang Asli
(Negeri Sembilan/Malaka)
Alamat
Jalan Dato` Abdul Kadir
70000 Seremban
Tel: 06-7638815
Faks: 06-7610134
110
Rasuah Malaysia
(Negeri Sembilan)
Alamat
MACC Negeri Sembilan
Jalan Dato’ Kelana Makmur
Peti Surat 6000
70700 Seremban
Tel: 06-7625446
Faks: 06-7620522
Negara (Negeri Sembilan)
Alamat
No. 7 Jalan Dato’ Muda Linggi
70100 Seremban
Negeri Sembilan
Tel: 06-7616998
Faks: 06-7645852
Laman Web:
www.wildlife.gov.my
Litupan Hutan di Pahang
Peratus
Kawasan tanah hutan
Hutan Simpanan
Kekal
Sumber:
Jabatan Perhutanan
111
Agensi Berkaitan di Pahang
Jabatan Perhutanan
(Pahang)
Alamat
Tingkat 5, Kompleks Tun
Abdul Razak
Bandar Indera Mahkota
25900 Kuantan, PAHANG
Tel: 09-5732911
Faks: 09-5733355
Laman Web:
http://forestry.pahang.gov.my
Jabatan Pembangunan
Orang Asli
(Pahang)
Alamat
Tingkat 3
Bangunan Persekutuan
Jalan Gambut
25000 Kuantan
Pahang Darul Makmur
Tel: 09-5156425
Faks: 09-5165768
112
Rasuah Malaysia
(Pahang)
Alamat
SPRM Negeri Pahang
Kompleks SPRM
Bandar Indera Mahkota
P.O Box 6000
25700 Kuantan, Pahang
Tel: 09-5716000
Faks: 09-2901400
Negara (Pahang)
Alamat
Tingkat 2, Bangunan Asia Life
Jalan Teluk Sisek
25000 Kuantan, Pahang
Tel: 09-5178111/7733/
09-5143000
Faks: 09-5178822
Laman Web:
www.wildlife.gov.my
Litupan Hutan di Perak
Peratus
Kawasan tanah hutan
Hutan Simpanan
Kekal
Sumber:
Jabatan Perhutanan
113
Agensi Berkaitan di Perak
Jabatan Perhutanan
(Perak)
Alamat
Persiaran Meru Utama
Bandar Meru Raya
30020 Ipoh
PERAK
Tel: 05-5288100
Faks: 05-5288101
Laman Web:
www.perakforestry.gov.my
Jabatan Pembangunan
Orang Asli
(Perak/Kedah)
Alamat
Bangunan Kerajaan Persekutuan
Tingkat 3, Blok A
Jalan Panglima Bukit Gantang
Wahab
30000 Ipoh
Perak Darul Ridzuan
Tel: 05-2540009
Faks: 05-2559402
114
Commission
(Perak)
Alamat
MACC Perak
Plot 7, Persiaran Meru Utama,
Bandar Meru Raya,
Peti Surat 6000
30020 Ipoh, Perak
Tel: 05-5267000/05-5261227
Faks: 05-5261214
Negara (Perak)
Alamat
Jalan Dato’ Seri Ahmad Said
Greentown
30450 Ipoh, Perak
Tel: 05-2436645
Faks: 05-2436635
Laman Web:
www.wildlife.gov.my
Litupan Hutan di Perlis
Peratus
Kawasan tanah hutan
Hutan Simpanan
Kekal
Sumber:
Jabatan Perhutanan
115
Agensi Berkaitan di Perlis
Jabatan Perhutanan
(Perlis)
Alamat
KM 2, Jalan Kaki Bukit
01000 Kangar
PERLIS
Tel: 04-9765966
Faks: 04-9767901
Laman Web:
www.perlisforestry.gov.my
Rasuah Malaysia
(Perlis)
Alamat
MACC Perlis
Aras 7, Bangunan Persekutuan
Persiaran Jubli Emas
P.O Box 6000
01700 Kangar, Perlis
Tel: 04-9763982
Faks: 04-9765828
116
Negara (Perlis)
Alamat
Tingkat 3
Bangunan Tun Abd Razak
01000 Kangar, Perlis
Tel: 04-9761813
Faks: 04-9770689
Laman Web:
www.wildlife.gov.my
Litupan Hutan di Pulau Pinang
Peratus
Kawasan tanah hutan
Hutan Simpanan
Kekal
Sumber:
Jabatan Perhutanan
117
Agensi Berkaitan di Pulau Pinang
Forestry Department
(Pulau Pinang)
Alamat
Tingkat 20, KOMTAR
Bangunan Komtar
10000 Pulau Pinang
Tel: 04-6505250
Faks: 04-2636335
Laman Web:
http://jhn.penang.gov.my
Negara (Pulau Pinang)
Alamat
Tingkat 40, Bangunan Komtar
10000 Pulau Pinang
Tel: 04-2613039
Faks: 04-2610330
Laman Web:
www.wildlife.gov.my
Rasuah Malaysia
(Pulau Pinang)
Alamat
MACC Pulau Pinang
MACC Complex
44, Jalan Sultan Ahmad Shah
P.O Box 6000
10850 Pulau Pinang
Tel: 04-2271982 /
04-2299262 /
04-2287871
Faks: 04-2266070 /
04-2292315
118
Litupan Hutan di Selangor
Peratus
Kawasan tanah hutan
Hutan Simpanan
Kekal
Sumber:
Jabatan Perhutanan
119
Agensi Berkaitan di Selangor
Jabatan Perhutanan
(Selangor)
Alamat
Tingkat 3, Podium Utara
Bangunan Sultan Salahuddin
Abdul Aziz Shah
40000 Shah Alam
SELANGOR
Tel: 03-5544 7507
Faks: 03-5511 9961
Laman Web:
www.forestry.gov.my/selangor
Jabatan Pembangunan
Orang Asli
(Selangor/ Kuala Lumpur)
Alamat
Blok Barat, Wisma Selangor
Dredging
Jalan Ampang
50450 Kuala Lumpur
Tel: 03-21610577
Faks: 03-21621470
120
Rasuah Malaysia
(Selangor)
Alamat
MACC Selangor
Tingkat 7 & 8, Wisma PKPS
Persiaran Perbandaran
Seksyen 14
40675 Shah Alam
Selangor Darul Ehsan
Tel: 03-55197369/7370/7375
Faks: 03-55109094
Negara (Selangor)
Alamat
Jalan Lanar 8/15
Seksyen 8
40000 Shah Alam
Selangor
Tel: 03-55193915/0817/
03-55106328
Faks: 03-55101830
Laman Web:
www.wildlife.gov.my
Litupan Hutan di Terengganu
Peratus
Kawasan tanah hutan
Hutan Simpanan
Kekal
Sumber:
Jabatan Perhutanan
121
Agensi Berkaitan di Terengganu
Jabatan Perhutanan
(Terengganu)
Alamat
Tingkat 8, Wisma Negeri
20200 Kuala Terengganu
TERENGGANU
Tel: 09-6222444 ext 6808
Faks: 09-6236552
Laman Web: http://trgforestry.
terengganu.gov.my
Jabatan Pembangunan
Orang Asli
(Terengganu/Kelantan)
Alamat
Tingkat 6 Wisma Persekutuan
Jalan Bayam
15200 Kota Bharu
Kelantan Darul Naim
Tel: 09-7443488
Faks: 09-7440622
122
Rasuah Malaysia
(Terengganu)
Alamat
MACC Terengganu
Peti Surat 6000
Jalan Sultan Ismail
Terengganu
Tel: 09-6301920
Faks: 09-6301923
Negara (Terengganu)
Alamat
Jalan Sultan Ismail
Terengganu
Tel: 09-6221460
Faks: 09-6241326
Laman Web:
www.wildlife.gov.my
Soalan-soalan Lazim
Apa yang akan berlaku kepada binatang
apabila hutan ditebang?
• Di Malaysia, haiwan liar seperti Asian Palm Civet
(Paradoxurus hermaphroditus) Musang Pulut yang
dilindungi sepenuhnya sering ditemui di kawasan
perumahan untuk mencari makanan, dan terbunuh di
jalan raya.
Ini adalah disebabkan oleh kehilangan habitat mereka
akibat penebangan hutan yang berlebihan, seringkali ini
adalah untuk pembangunan ladang kelapa sawit dan
klone kayu getah (timber later clone). Semua organisma
dan segala kehidup di hutan akan kehilangan tempat
tinggal dan sumber bekalan makanan juga akan
berkurangan.
Akhirnya mereka akan mati, dan ini akan mewujudkan
jurang dalam peranan yang dimainkan oleh organisma
tersebut dalam mengekalkan rantaian makanan dan
keseimbangan ekosistem.
Apa yang lebih penting? Medan meletak kereta
atau Hutan?
• Kawasan bandar telah menjadi tempat yang mustahil untuk
hidup kerana kesesakan lalu lintas dan tempat letak kereta yang
tidak mencukupi.
Kaedah alternatif pengangkutan yang tidak merosakkan alam
sekitar adalah penting dalam mewujudkan bandar yang lestari.
Malaysia perlu membina laluan basikal dan laluan pejalan kaki
bertutup untuk menggalakkan rakyat berjalan dan berbasikal di
dalam bandar. Trem seperti yang terdapat di San Francisco boleh
jadi satu alternatif.
Pembangunan bandar perlu bergerak selari dengan perlindungan
alam sekitar.
123
Fakta-fakta Hutan
Kawasan Hutan Semulajadi di Malaysia
Yang Berkepentingan Antarabangsa
Kawasan Ramsar
NamA
Keluasan (km2)
Tasik Bera, Kawasan Ramsar di Pahang
312
Sungai Pulai di Johor
91
Pulau Kukup di Johor
6
Tanjung Piai di Johor
5
Hutan Simpanan Kinabatangan di Sabah
404
Simpanan Hidupan Liar Kulamba di Sabah
207
Hutan Simpanan Kuala Maruap dan
Kuala Segama di Sabah
177
Hutan Bencah Segama di Kinabatangan
Sabah
788
Rizab Biosfera UNESCO
NamA
Tasik Chini di Pahang
124
Ekar/Ha
12,565/ 5,085
Senarai Kontak
Pengaduan Awam Penting
Penebangan hutan telah membawa, dan terus menuju,
kearah beberapa kesan kritikal, di dalam bentuk ruang dan
masa yang mempengaruhi kita dari segi geografi dan di
antara generasi.
Terdapat kehilangan biodiversiti dan juga budaya asli yang
tidak terhingga, peningkatan dalam penanaman ‘monokultur, hutan tanaman tunai’, peningkatan ketidakstabilan
air-tanah, insiden banjir kilat yang semakin meningkat,
perubahan iklim global yang mendadak, kehilangan mata
pencarian berasaskan hutan yang mampan, kemusnahan
tempat tinggal orang asal di hutan, kehilangan
pengetahuan tradisional yang berkaitan dengan etnobotani, dan kemusnahan tidak dapat dipulihkan warisan
semula jadi negara dan global.
Kita dalam perjalanan untuk menwujudkan masa depan
tanpa hutan semula jadi.
Di Malaysia, wujud matlamat yang diisytiharkan untuk
mengekalkan lima puluh peratus daripada kawasan tanah
di bawah hutan, kelestarian hutan untuk generasi akan
datang dan mengiktiraf hak tanah
Kita dalam perjalanan
orang asal dan kehidupan mereka di
menuju ke arah
hutan.
mewujudkan masa depan
tanpa hutan semula jadi.
Matlamat yang diisytiharkan
memerlukan sokongan
orang ramai untuk menwujudkan Dasar Perhutanan
Negara berorientasikan tindakan. Dasar berikut boleh
menterbalikkan pola tempatan, nasional dan global
daripada penebangan hutan dan kemusnahan hutan
semula jadi secara berleluasa di Malaysia.
125
Senarai Kontak
(Sumber: Eco-Manifesto 2013: People, Forest
and Sustainability in Malaysia oleh Transparency
International-Malaysia dan Coalition Members)
Anda boleh mengurangkan
penebangan hutan melalui saluran
aduan awam yang ditubuhkan oleh Agensi
Kerajaan dan TI-Malaysia.
1. Pembersihan hutan dan Pembalakan Haram:
Transparency International–Malaysia’s
Forest Governance and Integrity Programme
Log masuk: www.timalaysia-forestwatch.org.my
Tel: 603-79606630
Faks: 603-79608690
Email: [email protected]
Alamat: 23, Jalan Pantai 9/7, 46000 Petaling Jaya,
Selangor
2.Pencerobohan Hutan dan Pemburuan
Jabatan Perlindungan Hidupan Liar dan Taman
Negara (DWNP) Semenanjung Malaysia
Log masuk: www.wildlife.gov.my
Tel: 603-90866800
Faks: 603-90752873
Alamat: KM10 Jalan Cheras, 56100 Kuala Lumpur
Web: www.wildlife.gov.my
126
Senarai Kontak
3. Aduan Perhutanan
Ibupejabat Jabatan
Perhutanan Semenanjung
Malaysia
Log masuk: www.forestry.gov.my
Tel: 603-26164488 /
1-800-88-5776
Faks: 603-26925657
Email: webmaster@forestry.
gov.my
Alamat: Jalan Sultan Salahuddin,
50660 Kuala Lumpur
Web: www.forestry.gov.my/
4. Pencemaran Alam Sekitar
Jabatan Alam Sekitar,
Malaysia
Talian Aduan: 03-8889 1972
Hotline: 1-800-88-2727
Alamat: Aras 2, Podium 3,
Lot 4G3, Precint 4,
62574 Putrajaya.
Web: www.doe.gov.my/portal/
Soalan-Soalan Lazim
Adakah terdapat
alternatif kepada
menggunakan log/
kayu?
Kita kini mempunyai
papan yang diperbuat
daripada serat dan
sekam, dan teknologi
baru dalam pembuatan
kertas yang tidak
menggunakan kayu.
Mengelakkan
penggunaan yang
hasil hutan berlebihan
akan membantu
mengekalkan
kemampanan.
Untuk Aduan yang ditujukan kepada Pegawai Negeri, rujuk
kepada Seksyen mengenai Litupan hutan di Malaysia dan
Agensi-agensi yang berkaitan.
Hubungi suratkhabar-suratkhabar menerusi emel, pos atau lainlain secara bertulisan ke Penyunting atau Bahagian Berita.
127
128
Gambar oleh: Nat
Pembangunan bandar
perlulah selari dengan
perlindungan alam sekitar.
Fakta-fakta Hutan
Sampel kanopi hutan terbuka
Perhatian: Semua sampel kanopi hutan terbuka di ambil pada tahun 2012
PEMBALAKAN DI KAWASAN KONSESI BAGI KELAPA SAWIT
Lokasi: 2°00’53.24”N 103°22’27.02”E
KAWASAN DI BERSIHKAN UNTUK PENANAMAN GETAH
Lokasi: 5°42’41.79”N 100°43’12.70”E
129
Fakta-fakta Hutan
KAWASAN PEMBALAKAN
Lokasi: 5°29’31.63”N 102°03’09.24”E
TERES UNTUK PERLADANGAN
Lokasi: 4°57’25.59”N 101°46’22.41”E
130
Fakta-fakta Hutan
TANAH YANG TELAH DI BERSIHKAN DAN DI TERES
Lokasi: 5°16’36.14”N 102°11’26.88”E
PERLOMBONGAN PASIR DI HUTAN
Lokasi: 2°25’28.03”N 102°21’3.36”E
131
Fakta-fakta Hutan
KAWASAN PEMBUANGAN SAMPAH DI HUTAN
Lokasi: 2°17’36.14”N 102°08’32.41”E
PENANAMAN SAYUR DI HUTAN
Lokasi: 4°33’32.50”N 101°23’07.54”E
132
Fakta-fakta Hutan
PEMBERSIHAN TANAH DI KAWASAN TADAHAN AIR
Lokasi: 5°31’27.17”N 101°25’56.29”E
KAWASAN PEMBALAKAN
Lokasi: 4°57’01.94”N 101°24’51.36”E
133
Fakta-fakta Hutan
AKTIVITI KUARI DI HUTAN
Lokasi: 4°11’37.03”N 100°37’51.43”E
PENGELUARAN TANAH
Lokasi: 6°39’30.39”N 100°12’15.77”E
134
Fakta-fakta Hutan
PEMBERSIHAN TANAH DI HUTAN
Lokasi: 5°15’40.33”N 102°52’18.90”E
MEMULIHKAN KAWASAN YANG TELAH DI BALAK
Lokasi: 5°30’16.40”N 102°34’11.83”E
135
H
utan hujan tropika Malaysia adalah kemegahan alam
semulajadi. Walau bagaimanapun, berjuta-juta ekar hutan
negara telah hilang akibat pembalakan, perlombongan,
perkembangan perindustrian, rebutan tanah, pembinaan
empangan besar dan pelancongan. Aktiviti-aktiviti ini
memusnahkan tanah orang asal dan biodiversiti kita yang
kaya dan melepaskan berbilion-bilion tan karbon dioksida
ke atmosfera.
Hutan hujan tropika di negara ini telah menjadi alat untuk
kepentingan politik, diberikan kepada sekutu politik dan
ahli-ahli keluarga untuk mengekalkan kesetiaan dan
membolehkan golongan elit ini berkuasa.
Sektor perhutanan diiktiraf di peringkat global sebagai
salah satu daripada sektor yang paling terdedah kepada
rasuah. Antara lain, ia diancam oleh rasuah, kekurangan
akses kepada maklumat yang tepat atau boleh dipercayai,
dan ketiadaan ketelusan dalam isu aliran kewangan.
Transparency International – Malaysia
23, Jalan Pantai 9/7, 46000 Petaling Jaya, Selangor Darul Ehsan
• Tel: 603 7960 6630 • Faks: 603 7960 8690
• e-mail: [email protected]
• www.transparency.org.my • www.timalaysia-forestwatch.org.my

Hilang. Semakin hilang...Pupus? - FGI

Transcription

Similar documents

menjamin hak, melawan perubahan iklim

Manual praktek mengelola hutan dan lahan

KONSERVASI HUTAN GAMBUT BERBAK

PDF, 6.07MB

15 keragaman ekosistem tropika

TUGAS BAGI MAHASISWA S2 PROFESI PENDIDIKAN

ALAM SUMATERA, edisi MARET 2013

Buku Kecil Pendorong Besar Deforestasi

(CSR) Bidang Lingkungan - Kementerian Lingkungan Hidup

Mengamankan Hutan Mengamankan Hak

Analisa konflik: sektor kehutanan di Indonesia 1997

Mengeksplorasi keanekaragaman hayati, lingkungan dan

Tabel - World Bank

Persetujuan Atas Dasar Informasi di Awal Tanpa Paksaan

Politik desentralisasi: hutan, kekuasaan dan rakyat =The politics of