Firmament - Thế Hữu Văn Đàn

Transcription

Firmament
Volume 7, No. 2, July 2014
The
Firmament
Literary Journal
Th‰ H»u Væn ñàn
July 2014
1
Firmament
2
Contents
To The Reader
Thomas D. Le. The 2014 AUAA-VAA Reunion in Washington, DC
Đàm Trung Pháp. The Vow Between Mountain and River: A Heartwarming Symbol for
Tản Đà's Devotion to His Homeland
Phạm Trọng Lệ. “On the Pulse of Morning,” Poem by Maya Angelou (1993)
Mạch Sống Ban Mai
Bính Hữu Phạm. Sâm
Théophile Gautier. Carmen
David Lý Lãng Nhân. (tr.). Carmen
Sóng Việt Đàm Giang. Hoa Poppy Ðỏ Và Bài Thơ “In Flanders Fields” của John McCrae
Nguyễn Thi Kim Tước. Con Kỳ Long Komodo Dragon
Lệ Tạ Bích Ðào. Thiên-Nga Xanh
Lệ Tạ Bích Ðào. Mị-Châu (The Beautiful Gem). or Story of the Blue Swan Down Cloak.
Poetry Corner
David Lý Lãng Nhân. Thương Sóng Long Giang
Cao Bá Quát. Chải Tóc
TMCS. (tr.). Combing Hair
TMCS. (tr.). Se peigner
TMCS. (tr.). Sơ Phát (in Sino-Vietnamese)
TMCS. (tr.). Chải Tóc
TMCS. (tr.). Sơ Phát (in Chinese)
TMCS. Chải Tóc
TMCS. Chiều Buồn
TMCS. (tr.). Chiều Buồn (in Sino-Vietnamese Tang style)
TMCS. (tr.). Chiều Buồn (in Chinese)
TMCS. Tịch Dương Sầu
TMCS. Nỗi Buồn Tịch Dương
TMCS. (tr.). A Sorrowful Sunset
TMCS. (tr.). Un crépuscule triste
Thanh Trà Tiên Tử. Cánh Buồm Giấy
Tim Mai (tr.). Paper Boat
Hoàng Tâm. Mighty March
Hoàng Tâm. Amazing April
Song Nghiên. Hạnh Phúc Chúng Mình
Song Nghiên. Chung Quanh Ta Toàn Là Tiếng Nhạc
David Lý Lãng Nhân. Nhân Tinh Éo Le
Thanh Trà Tiên Tử. Chuyện Bên Cầu Nại Hà
Haiku Poetry
Kim Châu. Bờ Vai Mẹ
Kim Châu. Xa Rồi
Kim Châu. Bè Chuối
Kim Châu. Đò Đêm
4
6
21
25
33
37
38
40
45
48
57
66
66
67
67
67
67
67
68
68
69
69
69
69
69
69
70
70
70
71
72
73
74
75
77
81
81
82
82
83
Firmament
Kim Châu. Ngược Dòng
Kim Châu. Lục Bình
Kim Châu. Thân Tùng
David Lý Lãng Nhân. Chuyện Con Bò Cạp Nước
Thomas D. Le. Đây Thôn Vỹ Dạ -Here Is Vỹ Dạ Hamlet
David Lý Lãng Nhân. Chơi Chữ Quanh Buội Trúc
Sóng Việt Đàm Giang. Ai Cập
Euripides. Medea (To Be Continued)
Sóng Việt Đàm Giang. Cây Hoa Phượng Hoàng: Một Loại Cây 'Mới' Ở Việt Nam
Æsop. Fables :
The Tortoise and the Eagle
The Flies and the Honey-Pot
The Man and the Lion
Anonymous. Les billots
Morgane Henry. Cette illusion d'optique va vous créer des hallucinations
Emelyne Ferard. Le cerveau des hommes et celui des femmes sont connectés différemment
Anonymous. Chez le notaire
Baptiste Rouch. Des peintures invisibles découvertes dans le temple d'Angkor Vat au
Cambodge
Anonymous. Un casse tête de notaire
Thomas D. Le. I Left My Heart
3
83
84
84
85
86
91
92
101
139
142
142
142
142
143
149
151
153
154
156
157
Firmament
4
To The Reader
Dear Friend and Reader,
There are periods of prosperity and pride as there are of defeat and despair in the life of most
countries. Đàm Trung Pháp, in his review of Tản Đà's vow to fatherland, reminds us of the vicissitudes
that befell Vietnam in one of its darkest hours. Using the metaphor of mountain and river, the poet had
the two pillars of the fatherland lament and reproach, but they always keep their vow to stay together as
they have done in the past. As long as they hold firm on their oath, the country will endure.
This early spring Thomas Le attended the annual reunion of the Vietnamese alumni of American
universities and former teaching and administrative staff of the Vietnamese-American Association
residing in the Washington, DC area (AUAA-VAA). His account reflects personal experiences and
impressions of this assembly. The discussion there of the poet Han Mac Tu's love life occasioned the
reprint of an essay on his iconic poem. This visit to the capital prompted Thomas to share his thoughts
about the cities he has fallen in love with.
Success in life hinges on many factors. Professional competence is a necessary condition, but
does not guarantee success. Bính Hữu Phạm deals in his story with the thesis that one area of
competence can make or break a person's career. Follow it to learn the what, why, and how.
In presenting a translation of Maya Angelou's well-known poem, Phạm Trọng Lệ is bringing up
the gap between ideal and reality in a multi-cultural society as seen from the eye of a celebrated
member of the disenfranchised. Angelou died in May, as the New York Times reports, “a Lyrical
Witness of Jim Crow South”.
In her first contribution to Firmament, Nguyễn Thi Kim Tước relates her encounter with the
Komodo dragon in its habitat, and offers her thoughts about the Vietnamese legend claiming origin
from the union of an immortal and a dragon. Bich Đào recounted, in her debut, a legend about love,
betrayal, and remorse. We welcome their contributions and look forward to their continued
involvement.
Our globe-girdling traveler Sóng Việt Đàm Giang tells us how Egypt has fascinated her and
how a red poppy has come to symbolize remembrance of the fallen. Enjoy her accounts.
Read Thanh Trà Tiên Tử's fantasy tale and see how she delightfully weaves a plot around the
role of Facebook in reincarnation. Time travel anyone?
As usual our poetry section is abuzz with all sorts of thoughts from Kim Châu, Thanh Trà Tiên
Tử, TMCS, Hoàng Tâm, David Lý Lãng Nhân, Tim Mai, Song Nghiên, and Sóng Việt Đàm Giang in
original works or in translations.
David Lý Lãng Nhân knows how to enliven your lives with a few good laughs at the vanity of
some people. You can always depend on him to poke gentle fun at the quaintness, the frivolity, and the
folly of townsfolk and rustics.
If you are a Francophile, you will relish the subtleties of the French language in this ultra-short
anecdote. If you laugh, you know it's untranslatable.
Scientists say men's brains and women\s brains are not connected in the same way. Why? Do
you know? Tell us if you do. ■
Thomas D. Le
Thế Hữu Văn Đàn
July 2014
To join Thế Hữu Vǎn Ðàn, please link to: http://groups.yahoo.com/group/thehuuvandan/join
Thế Hữu Vǎn Ðàn/Firmament web site: http://thehuuvandan.org/firmament.html.
Send comments and submissions to: [email protected]
Firmament
5
Gentside-Publié par Jérémy Garandeau, le 23 mai 2014
En savoir plus: http://www.gentside.com/street-art/une-voiture-jaillit-du-sous-sol-a-bucarest-roumaniesur-cette-peinture-au-sol-en-trois-dimensions_pic144908.html
Copyright © Gentside
Firmament
Volume 7, No.2, July 2014
6
The 2014 AUAA-VAA Reunion in Washington, DC
By Thomas D. Le
Every spring, somewhere in the first week of April, a group of Vietnamese alumni of American
universities and former English teachers at the Vietnamese-American Association (the AUAA-VAA) in
the Washington, DC area hold their annual reunion at a local Vietnamese or Chinese restaurant.
Though a few alumni from other areas of the country may join from time to time, in general it is a
Washington event, perhaps because there is a sufficiently large concentration of alumni in this area.
The reunion is a social affair designed to strengthen friendship and to provide an opportunity for
members to visit with one another and catch up on news. At the function, a program of activities,
which could include speeches, songs, stories, book and author introductions, interviews, jokes, and
anything else that may be of interest, culminates in a seven-course dinner. Member volunteers serve on
the organizing committee to take care of the logistics, the invitations, and other administrative and
management details to ensure a smooth and joyful meeting. The AUAA has received a colorful
nickname, Hội Ú Ớ, that is, the association of inarticulate people, of people who hem and haw, or of
people who have trouble communicating verbally. Whether by reverse snobbishness or by selfdeprecation, the nickname stuck, mainly because it is colorful and creative.
This year I was invited to attend, as a guest of honor though I did not know this until I saw the
guest list. Mr. Phạm Trọng Lệ, later joined by Ms. Phạm Vân Nga, contacted me by e-mail and by
phone to extend the courtesy. Since I was in the middle of a series of tests to determine my health
condition, I was not psychologically prepared for a trip. In this uncertain situation, I sent my regrets.
But a conjunction of circumstances subsequently tipped the balance toward changing my mind. Ms.
Vân Nga went over a tentative program which featured the introduction of a new book by a member,
Ms. Hoàng Thị Quỳnh Hoa, on Hàn Mặc Tử, and I happened to have written an article on him and
translated many of his poems. She also mentioned that I would be the keynote speaker, and proceeded
to dispel my reticence with a few friendly jokes. I thought the event would open an opportunity to
present Firmament. Her husband and she would be happy to provide accommodations in their house
for Ms. Lê Tạ Bích Ðào and myself. Bích Ðào was going to introduce her own books. But the most
decisive factor was that my test results came in quickly, and all were good. I fired off my acceptance
with thanks, and logged onto Priceline.
What follows is not an official record of the AUAA reunion or a blow-by-blow report on the
activities taking place at the banquet. Also no chronological order of events should be inferred from
this account. Rather it is an account of my personal impressions of my weekend in early April in one
of the most beautiful areas of the country, and my reminiscences of and thoughts about events. I am
most thankful for Ms. Lê Tạ Bích Ðào, Ms. Hoàng Thị Quỳnh Hoa, Mr. Phạm Văn Tuấn, Ms. Nguyễn
Thị Kim Tước, Mr. Phạm Trọng Lệ and Ms. Phạm Vân Nga for virtually all of the details on
personalities. They are not responsible for inaccuracies or omissions; these should be attributed solely
to my imperfect memory or judgment.
The Flights
During the few weeks preceding my trip, Lệ and I exchanged information about my flight, and ways to
recognize each other on the first meeting at the airport since he was the one who would pick Bích Ðào
and me up. We had not seen each other for decades, and it would be nice to recognize each other by
Firmament
7
our clothing rather than by any other means. He would be wearing a dark Kangol beret, and I a light
brown jacket. We agreed to meet at the AA ticket counter as I would not have to wait for checked
baggage.
My flight had a brief layover in Dallas-Fort Worth International Airport. The terminal where I
spent about an hour waiting for a connecting flight was spacious, pretty, and inviting. A few features of
the building struck me; it had an abundance of shops lining the hallway; if it hadn't been for the rows of
chairs and the boarding gates, you'd think you were in a small shopping mall. The other feature is the
free electrical outlets for recharging cell phones or running laptops, prominently attached to poles
among the chairs so passengers don't have to find wall outlets and sit on the floor to use. But most
important was the information desk staffed by a knowledgeable help person dressed in cowboy hat and
boots, who was walking around looking, rather than waiting, for travelers to offer help. It was so
thoughtful of the airport administration.
I had never anticipated so much change at the Dulles International Airport. The terminal was
the same building I had known decades earlier. However, the interior had undergone a complete
makeover. Now it looked for all intents and purposes like a hall in a good-sized shopping mall. Retail
outlets and restaurants bordered the long hallway, interspersed with waiting areas and boarding gates.
It reminded me of the Vienna International Airport arrival-and-departure terminal, which to me was
primarily an enormous mall and only secondarily an airport terminal while many international airport
terminals in the United States still looked like antediluvian terminals of embarkation by comparison. I
wondered how many harried travelers would find time to shop duty-free; but apparently the Vienna
mall was thriving, judging from the abundance and variety of merchandize tastefully displayed and the
crowds milling about. The Dulles terminal had some ways to go to emulate Vienna; however, it was
still more impressive than other international terminals I have seen.
After my flight arrived on time a little past mid-afternoon, I was trying in vain to walk out of
the terminal. After all, isn't it true that all terminals have ground-level entrances and exits? I was
wrong. I did not know that this building was used only for embarking and disembarking; and the only
way out of or into it was by an underground shuttle train that connects it to another building where
check-ins, security screening, and baggage claims take place. Getting off the shuttle I found myself on
the baggage-claims level. and immediately set out to look for Lệ. He was supposed to be waiting
upstairs at the ticket counter. I rode the up escalator, got off, turned the corner and surveyed the checkin lobby. Besides one or two clerks behind the nearly deserted counters not a soul was seen. If Lệ was
not upstairs, then he must be downstairs. So I hurried downstairs to the baggage-claims area. Lệ was
not at the luggage carousel either. I was beginning to wonder if he had run into traffic congestion on the
way. Not likely, since it wasn't yet time for the rush hour. I walked up and down the hallway passing
one carousel after another hoping to find a man in a beret. No luck. Finally I grabbed the handrail of
the up escalator to the lobby again. Still the same deserted hall. I remembered a scene in a movie
where two men were chasing each other. One entered the room a split second after the other had left it.
And the sequence went on and on. I was afraid the same situation was unfolding now, with Lệ looking
for me downstairs while I was looking for him upstairs, and the hide-and-seek would go on. I decided
that one of us had to stay put to be found. So back down I went and asked the welcome desk to page
him. The clerks did it twice. His imperfectly pronounced name reverberated through the PA system of
the cavernous terminal. After a minute's wait during which I nervously paced the floor by my parked
roll-on case, occasionally casting a glance at the stairs and down escalator, I turned around and there he
was with the tell-tale hat. We both looked at each other for a fraction of a second, “Anh Lệ?” “And
you are...?” Not wasting a second, I gave Lệ a bear hug. His facial features looked vaguely as I had
recalled them, but his hat threw me a bit off although he had told me how to recognize him. I'm not
Firmament
8
used to seeing people in hats. He was a little slower now, and the weight of years was slightly
perceptible. He must have noticed the same in me. Now we had some time until Bích Ðào arrived to
engage in small talk centering mainly on health issues.
Bích Ðào's flight was behind schedule. We took the escalator upstairs and settled on the chairs
facing the AA counters. After a few inquiries about personal health and mundane topics, the
conversation turned around Bích Ðào. She is a translator of many books, including one about Madame
Mao, Lệ informed me, and a writer of short stories to boot. The plan was that if Bích Ðào arrived early
enough, Lệ would take us to Vân Nga's to drop off the luggage and freshen up before joining the
welcoming party waiting at Mr. Pham Văn Tuấn's house for dinner. Tuấn is Vân Nga's brother.
Otherwise we'd go directly to Tuấn's.
Time had a way to drag out for those who waited. We knew that Bích Ðào's plane had arrived,
but where was she? Lệ had asked her on his cell phone to come to the AA ticket counters, and our eyes
were glued to the up escalator hoping to find a female form looming up with a big smile. In my mind, I
rattled off a string of reasons for the delay: it's a long walk from the shuttle to the counter; she may
have to wait for her checked baggage; she might not even know how to leave the arrival terminal, like
me. We chitchatted some more. Finally, with patience wearing thin and the sun rapidly sinking, Lệ
pulled out his cell phone and dialed. The ring tone sounded awfully close; and the voice coming
through was carried by the ambient air rather than by electromagnetic waves. We looked back. Inches
behind us on a ledge the relaxed, petite Bích Ðào was grinning from ear to ear. When did she get
there? How did she slip past us to settle inches behind us without either of us noticing it? How on earth
could she sit there a hair's breadth away God knows for how long and not utter a word to the two men
talking about her all this time? She couldn't recognize us either by looking or by hearing, was the
reply. Oh! Life has its little mysteries, so we knew not to press further. We were so delighted to see
her that any mystery became insignificant. Since it was fairly late, Lệ took us directly to the party.
The Welcoming Party
The trip to Tuấn's house wound around the lush landscape of Northern Virginia to a well-to-do
subdivision of two-story houses fronted by manicured lawns. Tuấn had been a teacher of mathematics
at Trần Lục High School in Saigon. Like most teachers, he was drafted into the Army during the war.
After his release from the military, he attended Ohio University and earned a degree in Industrial Arts.
Tuấn came to the United States fifteen years after the fall of Saigon. During that time he earned a
living by becoming a professional photographer. In the United States he converted his second vocation
to an avocation.
He was the unofficial photographer for the AUAA meeting, recording every
interesting moment on SDHC cards. In just one night he had posted all the pictures on Flickr. I
learned later that he was also a researcher and writer, with several published books under his belt, and
is working on another research project to appear in print soon. Quite an amazing, yet unassuming man!
Tuấn came out of his house when our car was pulling into the driveway. He courteously greeted
everyone and led us into a beautiful living room filled with old and new friends. Here were Mr. Phạm
Hữu Bính, easily recognizable by his round face in spite of his thinner hair and his wife, and Ms. Ðào
Thị Hợi, also easily recognizable because she had hardly changed at all. And here was a sturdy silverhaired man with a slight paunch, smiling broadly, whom I had known decades ago. Mr. Nguyễn Ngọc
Bích, in his dapper coat and tie, still looked very much the way he did when I first met him. Then out
came a smiling bespectacled lady, whom I had never seen before, but easily recognized as the person
whose power of persuasion was equal to her sense of humor. Ms. Phạm Vân Nga greeted me in a
traditional manner, a bow with joined hands, and I responded in kind, though quite awkwardly from
disuse. That was rectified with a handshake. Her husband, Mr. Nguyễn Trọng Anh, had a hail-fellow
Firmament
9
manner and sparkling eyes behind his glasses. Then Ms. Hoàng Thị Quỳnh Hoa stepped out in her
black-and-white polka dot outfit to greet us; she was slated to speak about Hàn Mặc Tử's love of her
aunt, which was the subject of her book to be introduced during the AUAA meeting. Most ladies were
self-effacing, but not the least bit inarticulate. The thrill of seeing old and new faces and the convivial
atmosphere made the reunion so delightful. In addition, the cozy, relaxing ambiance was perfectly
suitable for soothing the soul of a traveler at the end of his journey; I felt so much at ease that for now
all the cares of the world had vanished.
The dinner consisted mainly of traditional North Vietnamese dishes, which were strong links to
the old country. Congenial conversation, banter, and jokes flew around the table amidst laughter. The
following morning would be the big event, but tonight we were content to let the food and wine be the
arbiter of manners and etiquette. We were a bunch of polite people, so nothing untoward or out of
bounds occurred even though the happiness the group was feeling to find one another again in the same
room after so many years should have called for unregulated fun. Overall we had a great time together,
and when the goodnight handshakes had been exchanged, everyone knew it was time to retire to the
quiet of home and get rested for the big day.
It was completely dark by the time the party broke up. Our hosts and their three guests, Quỳnh
Hoa, Bích Ðào, and myself, piled into their car for the journey into the night, strangers no more. Not
knowing the area, I had absolutely no clues as to where we were or how long the trip to Vân Nga's
house would take. This was nearly the same feeling I had when we arrived at the Prague International
Airport at night years earlier and had to take a taxi to our Comfort Inn room located about eleven miles
from the center of town. The taxi driver confused us by taking a circuitous route and scared us by
intimating that where we were heading was some out-of-the-way locale where no one lived. Why did
you choose to stay so far away? I asked him how to get from the hotel to downtown. It's very
complicated, he said. Fortunately, by prior researching the Internet, I had known that my hotel was on
a direct tram line into the city center.
Tonight the road was straight for a good while, then started to wind around several bends.
Rounding a bend or two was the only clue I had that we were entering a subdivision. A few more
twists and turns among ghostly trees designed to confound the topographical map I was building in my
mind, and the labyrinth ended in a spacious driveway that could accommodate nine or ten cars. Before
us stood a large two-story house set in the middle of a tranquil neighborhood already engulfed in the
still of night.
The front door opened to a spacious ground floor clinging to a hillside, which made it feel like a
basement while the upper floor was slightly above street level. The front yard sloped gently down to
the ground floor. Upstairs is where the family lived. Before bed, we spent a little time to chat and get
to know one another better. I learned that Trọng Anh, who had lived in Paris for some sixty years, had
retired from his post of professor of chemistry at the prestigious École Polytechnique, and had been
awarded the Légion d'honneur medal for meritorious service to France. He was among the very few
Vietnamese academics who had received this honor. In addition, he had authored many textbooks for
graduate students of chemistry. For his latest text he was going to travel to France in a month's time to
supervise its publication. Vân Nga, continuing her career in pre-exodus Vietnam, was a teacher of
English in a school district in Northern Virginia. Now freed from the burden of English teaching, she
had turned to teaching Tai Chi to seniors groups and at community centers in the area. This couple fit
like hand in glove; the scientist loves literature; the language and literature teacher loves science.
Firmament
The Big Day
10
On the morning of the big day, I got up early and found out our hosts' house was sitting in a heavily
wooded area, where during the summer an occasional deer could be seen, but the neighbors' properties
could not. The one-acre piece of land dropped into a ravine. The beauty of this idyllic patch of country
surrounded by an urban setting was undeniable. Before breakfast, Vân Nga gave a brief demonstration
of the first Tai Chi lesson. She called Tai Chi meditation in motion. As I followed her movements I
could see why this characterization is an apt one. To me, though, the exercise is more akin to kung-fu
in slow motion. But a rose by any other name smells just as sweet.
Simple breakfast done, simple in anticipation of the elaborate affair waiting in the wings, Vân
Nga drove our party of presenters to the Falls Church restaurant where the reunion was to take place.
The banquet room was already more than half-filled with guests. At the sign-in desk, Ms. Hoàng Tâm,
decked out in a warm-colored headscarf and jacket, welcomed me with a vivacious smile when I
walked up. It was instant recognition since I had seen her picture in one of the Firmament issues. In a
chair next to her sat a person whom I still remembered as a “little girl”. To be sure, no one was a little
girl any more. Yet Ms. Bùi Thi Huyền Trang still retained most of her youthful features, and though
she smiled, her eyes betrayed a hint of sadness. Depression? Ignorant of the medical literature, I
always thought a strong will and a healthy outlook on life would go a long way towards alleviating the
blues. In any case, it was a pleasure to see each other again across the gulf of time.
Members of the organizing committee were all present to oversee the operation of the function
at a table nearest the stage. Here a two-man band consisting of a keyboardist and a musician-sound
engineer, provided for all the audio needs. Mr. Phạm Trọng Lệ was busy inspecting, surveying,
nodding, and smiling under his inevitable Kangol beret. I waved at Ms. Ðào Thi Hợi and Mr. Nguyễn
Ngọc Bích, who nodded back with smiles. I recognized a few faces but shook more hands than I could
remember names or faces. The band had struck up some background music to enliven the
conversations. The music was too loud, however, and required concentration to grasp what your
neighbors were saying. One unintended consequence of loud music was that it encouraged shy and
introvert people to shed their inhibitions and talk more freely since their voices could be drowned out
by the music, which would save them from embarrassment. Still there should be a volume level which
everyone could tolerate.
The program of events was so rich it called for three MC's, Lệ, Bích, and Vân Nga. Even so, I
heard the organizing committee had to refuse last-minute requests for additions to the program. Since
this was an annual event, it was understandable that many members would want a share of the
limelight.
At my table I found Ms. Dương Thanh Thủy, an old colleague somewhat quiet for the occasion,
and her husband Mr. Jim Nach. Ms. Nguyễn Thị Kim Tước, another presenter, was sitting demurely a
chair away with her inextinguishable smile. Her neighbor, Mr. Nguyễn Ðức Chí, carried with dignity a
beautiful head of thick snowy hair (“aux cheveux de neige,” according to Kim Tước). It was he who
had persuaded Kim Tước to become a member. He had a rich repertoire of stories about the spirit world
that he could share, and he could pinpoint the spot on the street where his wife, Ms. Nguyễn Hồng Vân,
asserted she had seen the ghost of a car crash victim appear. My immediate neighbor to the right was
Ms. Nguyễn Tú Nhật, who had recited, and could again recite the poems she wrote with proper
modulations; and her husband Mr. Dương Nghiệp Bảo was nephew to Kim Tước's late husband. After
retirement from the World Bank, Bảo was still working at various private corporations. A renaissance
man, he was well versed in economics, health care, the Tai Chi, the QiGong, and more. If a mere six
minutes were accorded to each person in this group, the program would have been lengthened by thirty
minutes, which would cause an intractable scheduling issue. The number and diversity of talents at just
Firmament
this one table were astounding indeed.
11
Firmament
Now the music stopped and Ms. Hợi began to speak. I joined her side to kick off the program of
events. She introduced me as her successor as training supervisor at the VAA decades earlier. It was a
brief, thoughtful introduction, for which I thanked her with equal grace. Vân Nga had told me that
morning that I had six minutes, halving her earlier tentative allotment of twelve. I began with a note of
thanks to the AUAA-VAA for their kind invitation and launched a pitch for our online journal
Firmament. I emphasized the essential nature of the journal: it is an online literary review published by
a group of lovers of literature. It so happened that nearly all the founders (and de facto contributors)
were also members of AUAA-VAA, and they called themselves ex professo Thế Hữu Vǎn Đàn (World
Literary Circle). Although the group was open to a worldwide audience, most members were from the
Vietnamese diaspora, who had settled in North America, Europe, Australia, and New Zealand. A few
members were Americans and French. The journal appeared quarterly in three languages, Vietnamese,
English and French, and is available for download at the Thế Hữu Vǎn Đàn web site:
thehuuvandan.org/firmament.html
It is not an academic periodical, and it is not peer-reviewed. Firmament welcomes essays, literary
criticisms, literary history, biographies, fiction, poetry, drama, travelogues, translations, memoirs,
original research in the humanities and social sciences. Politics and religion are the two topics
Firmament keeps off-limits. Members are not obligated to contribute although they are encouraged to.
Contributors retain copyright of their works, but receive no compensation since membership is free,
and Firmament is free. I exhorted everyone to join the club to put their names on the mailing list. The
journal provides a place for authors to publish their works to a worldwide audience. I could have gone
on with more details had it not been for a round of applause coming from the table of the organizers
signaling that my time was up. The schedule was inexorable.
Hàn Mặc Tử's Love
By this time the servers were beginning to bring out the hors d'oeuvre, and the audience's attention
while still focused on the stage was beginning to divide. Ms. Quỳnh Hoa stepped to the stage to share
her experience and inside knowledge as a niece of Hoàng Cúc, who was the first love of the celebrated
poet Hàn Mặc Tử. At the same time she introduced Lá Trúc Che Ngang (Bamboo Leaves Hiding...),
her new book on the topic. The book's title came from a verse in the poet's best-known poem “Đây
Thôn Vỹ Dạ” (Here Is Vy Da Hamlet). This is a poem that overtly identifies the locale and therefore
the historical setting of his love. As such it provided a natural starting point for the story of the poet's
first love and the drama surrounding Hoàng Cúc's emotional involvement with the poet. One important
feature of Quỳnh Hoa's presentation was the reading of the poem. Ms. Nguyễn Kim Oanh had prepared
and rehearsed the declamation and was ready. Unfortunately, Kim Oanh was not to be heard. Later,
through personal communication, Quỳnh Hoa admitted that when the audience had to divide their
attention between the food and Hàn Mặc Tử, she lost some of the motivation and forgot to call upon
Kim Oanh to recite “Đây Thôn Vỹ Dạ” with modulations in the Huế dialect as had been planned.
Instead she read the poem herself. At each stanza, she would pause and Vân Nga would read its English
translation from my essay. While Quỳnh Hoa gave a straightforward reading, Vân Nga, in her creative
Firmament
12
way, added some modulations to hers. It was amazing.
In my essay on “Đây Thôn Vỹ Dạ” I argued that the poem was a dramatic monologue, thus
diminishing the role of Hoàng Cúc as the poet's lover. Though she might have been his inspiration, his
love at that point looked more like an unrequited one. One of Quỳnh Hoa's purposes was to show that
Hoàng Cúc's role in the poet's love life was more nuanced than was depicted in the literature of the
1940's and 1950's. After Hàn's death in 1940 the literary scene was abuzz with his legacy, his works,
and his loves. This was a time when critics and historians put out claims that Hoàng Cúc had
conceived a passionate love for Hàn, based on her poems written in belated response to “Here Is Vy Da
Hamlet” and “The Peasant Girl” and in commemoration of the second anniversary of his death and
beyond. In his review of Quỳnh Hoa's book, Trần Bình Nam asserted that her aunt had given a number
of documents to two teachers of literature named Võ Long Tê and Nguyễn Ðình Niên at Ðồng Khánh
High School in Huế with a request that they would write a true account and dispel some of the myths
spread by the literary critics. Neither of them acceded to the request, citing other commitments. The
responsibility devolved then on Quỳnh Hoa to set the record straight with her book. Hoàng Cúc's love
of Hàn never occurred during his lifetime; but warm feelings were expressed later out of deference to a
literary figure who had so passionately loved her in life.
Normally Firmament does not reprint a past article. But considering the fact that it is not
available on the Firmament's web site, and the level of interest which may arise from Quỳnh Hoa's
presentation, my 2008 essay “Đây Thôn Vỹ Dạ—Here is Vỹ Dạ Hamlet” reappears in this issue.
I wish the food had not detracted the audience from enjoying the event. But as everybody knew,
once the food began to arrive, the wait staff always tried to railroad the entire menu through as fast as
they could whether the diners allowed them or not. This put pressure on the diners to pay more
attention to the food and less to the events on the stage.
The Singers
The program continued with several song numbers featuring Ms. Minh Nguyệt, who was the publisher
of Hoài Hương Magazine and by Ms. Nguyễn Thị Ngọc Dung, the publisher of Cỏ Thơm Quarterly.
Their magazines were similar in content, but the latter was heftier and contained occasional poems in
English or French. Though the periodicals were familiar to many in the audience, they were entirely
new to me. Since both publishers possessed the skill as singers, they were asked to perform solo or in a
group. I knew none of the songs, having been out of touch with Vietnamese contemporary music for
quite some time. Besides, my musical taste had long ago been oriented toward the Western classical
style. However, it is not true that I am indifferent to Vietnamese music since I had written essays on
songwriters such as Ngȏ Thuỵ Miên, Lê Mộng Nguyên (a member of Thế Hữu Vǎn Đàn), Dương
Thiệu Tước, and many more, as well as translated them. They are on the Thế Hữu Vǎn Đàn web site.
The songs I like are oldies that are beloved by all generations. Still, a great deal of credit had to be
given to amateur performances by these and additional talents such as Nguyễn Ngọc Bích, Vân Nga
(who had taken voice courses), and Bội Anh, who is Tȏn Thất Chȃu's wife, known for her talent as a
reciter of poems. Solos, duets, trios, quartets, quintets all had taken center stage throughout the
program. At one point Ms. Nguyễn Kim Oanh conducted a quintet and acquitted herself like a pro.
And no wonder. She had been a music and art teacher at Gia Long High School, and now was involved
with a number of volunteer organizations. Some men were disappointed that certain performances
were not up to par, and wished Kim Tước had had a chance to thrill the audience as a songbird.
However, given that none of the participants were professional performers, it wouldn't be fair to judge
them too harshly. On the other hand, if there had been real talents who had not been tapped, they
should have been considered.
Firmament
13
The Authors and The Traveler
The introduction of authors and their works was most engaging. Ms. Quỳnh Hoa was the first to be
introduced as briefly mentioned above. The controversy about the first love of Hàn Mặc Tử centered
on a young woman of high birth in the traditional city of Huế, née Hoàng Thi Kim Cúc, better known
as Hoàng Cúc, who was the author's aunt. The question was whether Hoàng Cúc had returned the
poet's passion. Given the strict social norms of the days, no young unmarried woman would ever
openly admit to loving a young man of lower birth and lower social status. In addition, Hoàng Cúc's
family was devoutly Buddhist whereas the poet was a Catholic. The gulf was too great to bridge. That
certainly militated against marriage, but still did not answer the question of whether the feelings were
mutual. The literary circles during the decades following Hàn's death leaned toward the positive, which
would put Hoàng Cúc in an awkward position. As the critics were more concerned with the genius of
the poet and his poetry than his loves, it seemed little or insufficient attention had been given to a
thorough account of his life other than the excruciating effects of leprosy on his body, mind and poetry,
and some degree of speculation. This certainly is a regrettable omission. It stands to reason that if
Hàn's poetry was such a towering literary presence, then his life would need to be scrutinized and
recounted with the thoroughness and impartiality it deserved, and facts and truth should trump
speculation and inference. Therefore, his loves, his disease, his sufferings, his struggle through all the
stages of his life should have been the subject of intensive and extensive study. Indeed, in more recent
decades, a number of literary historians and critics had published a fairly broad coverage in the
following works: Quách Tấn, Đôi nét về Hàn Mạc Tử, Quê Mẹ, Paris (1988), Lữ Huy Nguyên, Hàn
Mạc Tử - thơ và đời, Văn học, Hà Nội (1995); Nguyễn Bá Tín, Hàn Mạc Tử trong riêng tư, Hội Nhà
Văn (1994); Vũ Hải, Hành trang cho thơ và sự trở lại chính mình của Hàn Mạc Tử, Đà Nẳng (1996);
Phạm Xuân Tuyển, Đi tìm chân dung Hàn Mạc Tử, Văn học, Hà Nội (1997); and Nguyễn Đình Niên,
Kinh nghiệm về thân phận làm người trong thơ Hàn Mạc Tử. SEACAEF (Southeast Asian Culture and
Education), USA (2009). Since the scope and purpose of the present account preclude discussion of
Hàn's life, the works just mentioned must await examination at a later date.
Hoàng Cúc, who remained unmarried until 1989, when a car accident took her life, and Hàn's
second love, Mộng Cầm, who died in July 2007, were valuable sources of information about the poet
and their alleged emotional involvement. Yet, as mentioned earlier, the two teachers of literature who
had been asked to produce a more accurate account of Hoàng Cúc's relationship with the poet did
nothing. Even credible literary figures made gross errors in this respect. Hoàng Cúc's own attempts in
the form of letters to Quách Tấn, Chế Lan Viên, and Hàn's brother, Nguyễn Bá Tín. to tell her side of
the story produced no success. In writing her book Lá Trúc Che Ngang, Quỳnh Hoa advanced only this
one thesis: There was little evidence of love on the part of Hoàng Cúc for Hàn while he was alive
although the poet had made two timid and unsuccessful attempts at declaring his love. Twice he had
been rebuffed. The one postcard (some say a photograph), which may be regarded as a get-well card,
she sent to Hàn in Qui Nhơn during his illness was no more than a friendly gesture toward an admirer,
and should not be interpreted beyond its face value. The poem Đây Thôn Vỹ Dạ should be taken as
evidence of his one-sided love for Hoàng Cúc. However, after Hàn's death, there was a belated surge
of emotions Hoàng Cúc felt for the man who had adored her in life, as shown by her several
commemorative poems penned on the second and third anniversaries of his death. What was not
surprising is the fact that although the two main players in Han's love life survived him for more than
fifty years, they had at one time or another denied any emotional involvement with the poet, perhaps
out of concern for family and personal reputation, which was a matter of honor in a tradition-bound
Firmament
14
society. This left historians and critics with the burden of establishing the truth by cross-examining,
interpreting, and piecing together not infrequently contradictory bits of evidence obtained in writing
and in personal contact. Small wonder then that they sometimes succumbed to the temptation of
introducing opinions where facts were needed.
Lê Tạ Bích Ðào, author and translator, was interviewed by Nguyễn Ngọc Bích. Her degree from
Texas Tech University was in Nutrition. Back in Saigon, she taught English at the VietnameseAmerican Association and the Armed Forces Language School before entering the Foreign Service as a
secretary of the embassy with the Vietnamese Mission in Japan. After the war, she worked in refugee
relief to aid newly arrived Vietnamese in the United States in their resettlement and was a nutrition
specialist for a Health Department. In spite of the demands of a full-time job, Bích Ðào found time to
translate major works into Vietnamese. The first such book was Anchee Min's Becoming Madame
Mao. After the first achievement, she seemed to have found so much pleasure that she continued her
avocation until ten other books had been translated. Not content to express someone else's ideas in
Vietnamese, she ventured into the craft of writing herself. Her first collection of short stories, Áo Tím
(The Purple Dress) was all about pets. Why? She explained that in her first trial as a writer, she
wanted to stick to topics close to her. Her next step will be writing about people with all their
complexities. We are anxious to see her first venture into human behavior. She also co-authored with
Lê Thi Hàn a self-help volume on how to prepare for retirement covering jobs, finances, savings,
retirement accounts, investments, and health topics such as nutrition and mental health, and much
more. The scope of her interests is breath-taking.
The last author was Henry Gallagher, whose memoir covered the Civil Rights movement. Phạm
Trọng Lệ moderated the conversation. Now a lawyer, he recalled how during the height of this
momentous period of American history, he had been sent to the South, as a young Army officer, to
escort the first black students to an all-white school. The South was seething with anger over the
Federal government mandate to desegregate schools and universities. The governor of Arkansas rose in
open rebellion against the Federal government by mobilizing the National Guard to bar black students
from entering white schools. It was like Civil War all over again. The Federal government responded
by federalizing the Arkansas National Guard and by dispatching the Army to keep the peace. In 1962
the admission of James Meredith to the University of Mississippi sparked campus riots which were
quashed by federal troops and US marshalls sent by President Kennedy. Eventually the state governors
and segregationists had to bow to the power of the Presidency and Federal government. The civil
rights struggle of the 1950's and 1960's marked another turning point in the nation's history that tested
again the proposition that “all men are created equal.” Though a great deal of progress has been
achieved, the struggle continues, for the forces of rollback have grown stronger.
Who wouldn't want to hear a good travel story? Prompted by Phạm Trọng Lệ, Ms. Kim Tước
recounted her travel to the land of the Komodo dragon in Java, Indonesia, at the beginning of this year.
It was a good time to exchange the freezing rawness of the Eastern seaboard for the oppressive heat
and humidity of equatorial climes. She would not recommend seeing up close these monster lizards
that can weigh up to 300 pounds. Their powerful tails could inflict serious injuries or death. But when
they are satiated, they just lie there basking in the sun or shade, eyes half-closed, forked tongue and
sixty steel-sharp teeth nowhere in sight, looking totally harmless. However, their sense of smell is
acute, so you don't want to get close if you are bleeding. They can quickly awaken from lethargy at the
smell of blood. Don't they resemble people? Just substitute the word “money” for the word “blood”.
Speaking of dragons, there are, in very broad terms, dragons in the Western tradition and those in the
Eastern tradition. Within these broad categories, a baffling array of variations exists. In Christian
mythology the dragon is equipped with fiery breath, claws and bat-like wings, the embodiment of evil.
In Vietnamese mythology, the dragon is a majestic, fabulous animal, serpentine in shape, sleek and
Firmament
15
nimble, symbol of nobility, greatness, and virtue, which the people like to believe are in the national
psyche. No Vietnamese would claim any affinity with the Komodo dragon, which is incapable of
rising above their short legs, and which in their forbidding appearance could not be but some chthonic
creature while the Vietnamese mythic dragon is a soaring spirit. A pretty comforting thought!
The Jokes, Volunteering, and More
One thing that struck me was that several members were deeply involved in the activities associated
with the Buddhist church. They translated Buddhist sermons into Vietnamese since many monks were
Tibetan, and participated in Buddhist-sponsored events. Hoàng Tâm and Vân Nga were prominent in
these pursuits. Both are also Tai Chi instructors. Today Hoàng Tâm, a published author and now a
teacher of Càn Khôn Thập Linh (CK 10), which is a mixture of martial arts and Tai Chi, was the star.
She slipped into a smart black gym outfit, her hair neatly secured by an orange-yellow headscarf,
unrolled the mat, and put on an absorbing demonstration of a bowing exercise. This species of bowing
is to me only one of the many low-impact aerobic movements designed to stimulate heart, lung, and
muscle and joint functions. The bowing exercise modeled by Hoàng Tâm involved joining hands in a
prayer attitude, raising them straight up, lowering the entire body so that the knees touch the floor, then
bending the body forward and downward and simultaneously bringing the extended arms, still joined,
down to the floor. That's how worshipers prostrate. Reverse the motions to regain the initial upright
position. You can try this in the comfort of your home. Make as many repetitions as you can within
the time allotted for the entire session. There you have it: An excellent exercise to digest your heavy
meal with, courtesy of a master.
No reunion can be complete without some lighthearted fooling around. Phạm Trọng Lệ had
prepared a cheat sheet of jokes. By this time, the tables had been cleared of all food, and a thinner
audience had congregated near the stage, the better to hear and the better to be mesmerized. I must say
I admired Lệ for his imperturbability whether his jokes panned out or not. After all, he had a script;
further, no one present, as far as I could tell, was a standup comedian although in this department—and
here I may be out on a limb—Vân Nga, of all people I knew, probably came the closest to being one.
She possesses an extraordinarily contagious laugh and an irresistible sense of humor. As for Lệ,
judging from the laughs and applause, he had done a respectable job.
We had to wait for the anesthesiologist Dr. Tôn Thất Châu to tell jokes that had to do with
human anatomy. Medical students and physicians have seen and studied human anatomy as part of
their training. So they are quite blasé, but that doesn't stop them from being funny. There is something
about the human body that fascinates the human mind. Or perhaps I should say there is something
about the human mind that is fascinated by the human body. This is why everybody but the most
prudish enjoys jokes about it under the right circumstances. Châu ad libbed the whole time, for he had
lived the very moments he was recounting. With consummate skill, he knew to deadpan while the
audience contorted themselves with side-splitting guffaws. On a serious note, Châu was a noted
philanthropist and the founder of the non-profit Thien Tam Group.
The Visit of an Old Friend
I could have stayed until the end had it not been for the arrival of an old friend. We had arranged to
meet at the restaurant. Dr. Hồ Kim Chi was right on time. Over the phone weeks before my trip we had
had a long drawn-out conversation about the old high school days, the old friends and acquaintances,
and the old teachers. Sadly several of the once-familiar names are now only memories. We have both
Firmament
16
seen some of our friends leave one by one. Chi is an encyclopedia of biographies replete with an
incredible amount of details about so many people that he could easily fill many volumes. His life
itself could read like an adventure story. Before the exodus he had taught at the Medical School in
Saigon. After 1975, he had to go back to school in the U.S. to re-certify as a medical doctor. He had
planned a career in private practice. Then while doing his residency an event changed his life. An
American Army doctor he had known years earlier recognized him and offered him a job at a VA
hospital. He had secured a teaching position at a medical school; but a physician's position at a
hospital was not to be spurned. So he seized the opportunity. After two years, his American friend
persuaded him to enlist in the United States Army. By now he had acquired the taste of working in a
hospital environment, where opportunities for self-improvement and learning far exceeded those in
private practice. The decision almost imposed itself. He spent most of his career at Walter Reed and
retired as a colonel. After government service, his knowledge and experiences were in such demand
that he went back to work, this time for a private hospital, where he stayed for more than a decade until
finally he decided that enough was enough.
Today Chi took me to his beautiful house in Langley for a brief visit. Perched high on a hill in
the middle of an acre of lawn in the front shading into a wood in the back, the two-story house rose in a
swank neighborhood inhabited exclusively by professionals. He said he still mowed the lawn and
worked around the house for exercise. When will he ever stop? He laughed as if to say, Are you
kidding? He was right; he looked so healthy and sprightly that the words “retiree, senior, elderly” or
expressions such as “take it easy” seem utterly out of place. Over coffee and pastries we had fun
reminiscing and talking wistfully about times long gone. Soon, even the best of time had to end. He
had to drive me back to Vân Nga's house so he could get ready for that night's party thrown by one of
the many groups and associations of which he was a member. During this short trip he found enough
time to register his opinions about many of the entertainment programs that enlivened these functions.
They all, well, what should he say, left much to be desired. Then he waxed philosophical, none of the
performers were professionals.
A Memorable Evening
After this morning's feast I was ready to settle down for a modest supper and a quiet evening. But Vân
Nga and her husband had a different idea. Their guests had hardly been pampered at all. So she had
decided tonight was her turn to act as hostess. She had invited Phạm Trọng Lệ and Phạm Gia Hưng
over for dinner. They were going to take us to DC the following morning. Therefore, a celebration was
called for tonight. To enhance his wife's menu Trọng Anh took over the role of sommelier. While the
men were engaged in small talk about anything and everything over party nuts and wine, Vân Nga and
Bích Ðào were busy chopping, cutting, washing, and cooking. We were going to have a memorable
evening, weren't we? What beverage should go with the juicy steak? Why, the 1990 Pichon
Longueville Comtesse de Lalande from Trọng Anh's cellar, of course. This red wine had a fairly heavy
body and an initial hint of tannin which melted away quickly in your mouth. The cumulative effect of
wines must have made my head turn, for suddenly, Vũ Hoàng Chương's poem “Say Đi Em” (Get
Drunk, Baby), which he had written for a very different situation, flashed through my mind like an
electronic billboard:
...
Say đi em ! Say đi em !
Say cho lơi lả ánh đèn
Cho cung bực ngả nghiêng, điên rồ xác thịt.
Rượu, rượu nũa, và quên, quên hết !
Firmament
...
...
Get drunk! Get drunk, baby!
Drunk with the lascivious light
Till the music wobbles, till the flesh goes wild.
More wine, more wine, and forget, forget all!
…
17
Whew! What a poem! Of course, it was totally inappropriate for tonight's atmosphere, which was prim
and proper. Regardless, wine had a way to create strange associations and shape disparate sensations
into an incongruous mélange of incoherent images.
The food was divine thanks to the skills and hard work of two women. Are women's brains
connected differently than men's? Scientists think so, and I think so too. They can do so many things
that men can only dream about. (Also they are difficult to understand, sometimes.) After all the hearty
fare served with panache, I wondered how our two Phạm friends fared driving home that night.
The Day After
In the morning our two Phạm friends showed up smiling and looking as fresh as ever. Hưng came
equipped with elaborate photographic gear. Knowing that I wasn't prepared for the chilly morning, Lệ
had brought a heavy sweater. And Vân Nga insisted that I topped everything with a windbreaker. As it
turned out, I really needed them both. I couldn't be more thankful for their foresightedness. After
breakfast, off we were to the area of Washington that all tourists must see.
As Hưng sped through the freeways memories of old Washington gradually came back to me.
The familiar skyline loomed in the distance with a beckoning gesture. When the Pentagon came into
view in the distance, Vân Nga remembered living through some tense moments in the wake of 9/11. It
was only a few months after the catastrophic event when she and her friends from Paris drove to
downtown Washington on a sight-seeing tour. The Pentagon had suffered damage and had been
undergoing repairs. Security was tight. Somehow instead of taking the exit to downtown, she made a
wrong turn and found herself on a one-way road to the Pentagon. It didn't take long before an
approaching siren was heard behind her. A military vehicle pulled up and waved her over. A man in
uniform walked up to inquire. Soon a couple more military vehicles arrived. She explained that she
had made the wrong turn and couldn't find her way out. Fortunately, the security personnel accepted
her explanation since she and her guests looked absolutely bewildered and harmless. The men in
uniforms instructed her to follow the lead vehicle. The next moment was relief and funny.
Sandwiched between military escort vehicles with siren blaring her car was led out of the Pentagon
vicinity onto the exit to downtown as if she were a VIP. It's certainly not every day that anyone is
escorted with “pomp” by a military security detail from the Pentagon grounds.
This morning Hưng didn't make a wrong turn. We soon entered the area I recognized as the
Federal Triangle. Here was the Bureau of Engraving and Printing, where money among other things is
printed. And here the Justice Department, the Treasury Building, the FBI. Soon the traffic slowed to a
crawl. On the sidewalk swarms of tourists bundled up in heavy clothes scampered in both directions.
Many of them sported plastic capes lined with reflecting foil for additional protection although the
wind lifted and flew them like flags. Huge tour buses, some with double decks, clogged the streets not
designed for their monstrous size. We inched our way along at a painfully slow pace. Taking advantage
of the congestion, many tourists streamed out onto the roadway flooding every available space between
Firmament
18
the vehicles. For a long while, instead of sight-seeing we were people-watching. For some pedestrians,
the rules seemed to be, Get to where you want to go by any means you please. And observing traffic
lights is optional. After a harrowing struggle with the traffic and the crowds, Hưng reached his favorite
parking spot. We had just passed 17th Street, the nexus of the National Mall, from which to explore all
the monuments, memorials, and Smithsonian museums. We had at most a three-hour window left
before the two o'clock performance of Một Thoáng Quê Hương (A Glimpse at the Fatherland); a
program of music, songs, comedy and drama, to raise funds for a charitable cause. There was not a
moment to waste. The rest of the trip in the vicinity was already related in my account, ”I Left My
Heart,” which appears in this issue. Too bad, we were a bit too early in the season to see the
blossoming of the cherry trees around the Tidal Basin.
We came back late for lunch, and Lệ gave me his ticket to the performance of Một Thoáng Quê
Hương. By the time I got to the Northern Virginia Community College auditorium, the show was in
full swing. The few volunteers at the door didn't bother to check my ticket, but quickly ushered me to a
balcony seat because the orchestra was full. All performers were volunteers. I had missed the first half
of the show. But the remaining song numbers and sketches depicting rural scenes that impressed me as
exotic were performed to thunderous applause. I had to leave before the finale to get ready for the
farewell dinner that night at a restaurant across the street from the one that hosted the AUAA reunion
this morning.
That evening at Saigon Café to wrap up my visit was unforgettable. Phạm Hữu Bính and his
wife, Nguyễn Hữu Trí and his wife, Hoàng Tâm and her husband Tom Huppmann joined Hưng, Lệ,
Vân Nga, Bích Ðào, and me in a truly delightful get-together. Tomorrow I would be flying home
loaded with memories of Washington and of all the old and new friends. So we took advantage of the
time tonight to swap jokes and tell stories about the old days. The food, the camaraderie, and the
relaxed atmosphere magnified the joy we felt for sharing precious moments together. Vân Nga was at
her hilarious best. And my neighbor Tom was a striking conversationalist. He reenacted Bill Cosby's
skit Noah in such a way that I couldn't contain myself. I asked him to consider writing down what he
could from his vast inventory of jokes and anecdotes, and Hoàng Tâm promised to lend a hand. The
conversation from our table was animated and must have been very loud; but no other diners seemed to
mind. We were so wrapped up in teasing and poking fun at one another that time seemed to fly at the
speed of light. When we said our reluctant good-byes in the gloom of night we felt so blessed to have
had a chance to cement our bonds of friendship. Even the darkness could not dampen our euphoria. On
the way home, the jokes and badinage continued in our car when Vân Nga gave a convincing and
awesome performance as a comedienne laced with double entendre and faux sweet nothings.
Everybody in the car behaved like a bunch of boisterous teenagers out for a good time. We laughed
and laughed. It was hard to tell who laughed the loudest. I was sure we all felt like years had been
taken off our ages or years had been added to our lives. We tacitly agreed that those laughs had a tonic
effect on our mental health.
We Parted to Meet Again.
Now that the weekend was over, the few remaining hours of the last day should be uneventful. But it
turned out to be another occasion to get to know better the fine couple Thanh Tú and Huyền Trang. Lệ
and Hưng also showed up. Vân Nga had planned a nice cold brunch before my flight home. Her plans
throughout my visit allowed me to see as many friends as possible. What could have been more elegant
as a parting shot than to share foie gras and smoke salmon with friends? As I looked back over the past
three days, I couldn't help noticing that my arrival was marked by a bang orchestrated by the brother
and my departure was marked by another bang orchestrated by the sister. Taking leave of all those
Firmament
19
present and saying thank you to my hosts for their gracious hospitality, I felt a tinge of regret that the
party was over. Yet it is in the nature of things that they all have a beginning and an ending. Can an
ending be made into a new beginning so that the cycle repeats? Lệ opened his trunk, which quickly
swallowed my suitcase. On the way back to the airport, he continued to entertain me with all sorts of
anecdotes of which he seemed never to run out. He is gregarious and well-spoken. And he can make a
story out of just about anything. Soon we pulled into the terminal. A warm thank-you, a firm farewell
handshake, and Lệ lingered as I disappeared behind the glass door. Moments later in the boarding area
I settled in a comfortable chair to squeeze in a few pages of In Search of Schrödinger's Cat.
Such a wonderful time as I had enjoyed could not have happened by itself. The planning and
the thoughtfulness, the attention to detail and the good cheer, the camaraderie and the ambiance all
deserved superlative recognition. What can I say to do justice to all that? Perhaps something literary
or philosophical? Or something prosaic but heartfelt? It is a genuine dilemma for someone who had
experienced wonderful things and found it difficult to express his feelings. Yet I will not fall into the
trap of hyperbole or artificiality. Instead I say to all friends and acquaintances, from the bottom of my
heart, Thank you for making my trip an exceptional experience. ■
6 June 2014
Thomas D. Le
Reference:
Trần Bình Nam. (2014, March 15). Tình sử giữa thi sĩ Hàn Mạc Tử và bà Hoàng Thị Kim Cúc.
Retrieved from http://www.nguoi-viet.com/absolutenm2/templates/viewarticlesNVO.aspx?
articleid=184565&zoneid=271#.U4EZ8iimVXN
Organizing Committee:
Phạm Văn Tuấn
Nguyển Tuyết Anh
Phạm Hữu Bính
Nguyễn Ngọc Bích
Phạm Vân Nga
Bùi Huyền Trang
Hoàng Thanh Tú
Hoàng Tâm Hilton
Nguyễn Hữu Trí
Phạm Trọng Lệ
Firmament
Photos of AUAA Reunion, Saturday, 5 April 2014. taken and posted by Phạm Văn Tuấn:
https://www.flickr.com/photos/122452026@N06/sets/72157643486773694/
Restaurant:
Hong Kong Pearl Sea Food Restaurant, Falls Church, VA.
20
Firmament
21
The Vow Between Mountain and River
A Heartwarming Symbol For
Tän ñà’s Devotion to His Homeland
By ñàm Trung Pháp
Tản Đà is the pen name of the poet Nguyễn Khắc Hiếu (1889-1939). It combines the name of a
mountain, Tản, and that of a river, Đà, which are the two famous landmarks of his birthplace in North
Vietnam. Born into a family of literati and mandarins, Tản Đà was a link between two important eras of
Vietnamese literature -- the writings of Confucian tradition of the nineteenth century and the writings
under western influence in the early part of the twentieth century. A lifelong poet and journalist, Tản Đà
served as publisher of An Nam Tạp Chí in Hà Nội and Nam Định and as editor of Hữu Thanh in Hà
Nội. Later, he collaborated with fellow journalists in Saigon. Yearning for a liberation of the country
from French domination, he met with and supported the patriots Phan Bội Châu and Nguyễn Thái Học.
The two prestigious magazines of that time, Đông Dương Tạp Chí edited by Nguyễn Văn Vĩnh and
Nam Phong Tạp Chí edited by Phạm Quỳnh, sought his collaboration because of his great fame.
Whether he worked for himself or for others, he remained faithful to his own philosophy of life,
especially his theory of “thiên lương” (tentatively translated as “conscience” for lack of a better word).
According to Hà Như Chi (1958), Tản Đà’s “thiên lương” can be understood as “a thing that is at the
top of the invisible; it is the benevolence that mankind has been endowed with by nature. If it is low,
the person will misbehave, be rude, and achieve little; on the contrary, if it is high, it will produce
heroes and sages.” He urged people to nurture and develop this innate quality in order to serve life
better. As a poet and writer, he admitted that his writing was “for the sake of life” (văn vị đời) and that
he embraced both “big dreams” (mộng lớn) and “small dreams” (mộng con). Such heartwarming
aspirations pervade the poem Thề Non Nước provided below with its translation into English and
annotations.
Thề Non Nước
Nước non nặng một lời thề,
Nước đi đi mãi không về cùng non.
Nhớ lời nguyện nước thề non,
Nước đi chưa lại, non còn đứng không.
Non cao những ngóng cùng trông,
Suối khô dòng lệ chờ mong tháng ngày.
Xương mai một nắm hao gầy,
Tóc mây một mái đã đầy tuyết sương.
Trời tây ngả bóng tà dương,
Càng phơi vẻ ngọc nét vàng phôi pha.
Non cao tuổi vẫn chưa già,
Non thời nhớ nước, nước mà quên non.
Firmament
Dù cho sông cạn đá mòn,
Còn non còn nước hãy còn thề xưa.
Non cao đã biết hay chưa?
Nước đi ra bể lại mưa về nguồn.
22
Nước non hội ngộ còn luôn,
Bảo cho non chớ có buồn làm chi.
Nước kia dù hãy còn đi,
Ngàn dâu xanh tốt non thì cứ vui.
Nghìn năm giao ước kết đôi,
Non non nước nước chưa nguôi lời thề.
The Vow between Mountain and River [1]
The mountain and the river had a solemn vow, [2]
Yet the river kept flowing away without returning.
Recalling their eternal pledge,
The mountain stays idle while the river is away.
Standing tall, it just watches and waits with impatience, [3]
The extended wait has dried up its spring of tears.
Its smattering of frail bones has worn out,
Its cloud of hair is covered with snow and frost.
The sun is setting in the west, [4]
Revealing the mountain’s fading jade and gold.
Tall mountain is still young,
It misses the river, which may have forgotten it.
Even though stone may wear down and water may dry up, [5]
As long as mountain and river exist, their vow should endure.
Tall mountain, do you know this yet?
Carried to the sea, water now returns to its source as rain.
Mountain and river shall oftentimes meet again; [6]
Thus, there is no reason for mountain to be so sad.
Although river is still gone,
With lush green mulberry fields flourishing, o mountain, perk up!
Since they have pledged eternal vow to each other, [7]
The bond between mountain and river shall never break.
Annotations
[1] “Mountain and river” (poetically rendered as “non nước”) also means “country” in Vietnamese.
This poetic gem is cherished by the people, for it showed the poet’s extraordinary devotion to his native
Firmament
23
land, a theme he also expounded in other poems. In his Ode to a Torn Map (Vịnh Bức Dư Đồ Rách) he
bitterly deplored the transformation of his once-splendid homeland into a “tattered and torn” country,
symbolized by a map of a same condition: “Sao đến bây giờ rách tả tơi?” (Why is it now tattered and
torn?). In his Đêm Tối (Dark Night), he asked himself, “Kiếm đâu cho thấy mặt anh hùng” (Where on
earth will we find a hero) who would emancipate the country already more than fifty years under the
atrocious French yoke (Nguyễn Xuân Thọ, 1994). In his essay Bức Thơ Rơi (The Anonymous Letter),
although he sounded disappointed, he suggested other ways to protect the race and the culture,
reasoning cogently “Há phải vai đeo cung kiếm mới là chân chính ái quốc?” (Must one shoulder bows
and swords to be genuinely patriotic?). Although he knew his limits, admitting poignantly “Bốn mặt
non sông, một mái chèo” (Four sides of the country, one oar”) in yet another patriotic poem titled
Sông Cái, Chiếc Thuyền Nan (Large River, Basket-boat), he did not allow himself to be quiet. Thề Non
Nước was not published separately; it was instead part of a story bearing the same title which related
the poet’s romance with a songstress named Vân Anh. According to Phạm Thế Ngũ (1966, pages 308309), the poem can have three different interpretations: “The first one is purely descriptive. The
painting in the story showed a mountain with a green mulberry grove at its foot and a scrawny apricot
tree. After Vân Anh pointed out that there was only mountain and no river, the poet composed this
poem to explain the river’s absence, to be added to the painting. Another interpretation is purely
romantic. The poet, like water in the river, kept flowing away while his lover was pining for his return.
However, the poet never forgot the vow between them, and indicated that he would come back. The
third interpretation is that the poem illustrates the righteousness of its writer, who borrowed the story of
a beautiful woman and an artist in a red-light quarter to express his devotion to his country. The vow
between mountain and river is also the poet’s vow to his homeland, which he has served since his
youth, trying to restore a torn map and save a country fading under the sun. He cautiously informed
readers that he would never forget that vow.”
[2] This poem has a clear and tight structure. Presenting a sentimental drama, this opening stanza sets
the tone for the poem. The remaining stanzas expound the pain of waiting by the mountain for the
river, the explanation for the absence and the eventual return of the river, and the renewal of the vow
between the mountain and the river.
[3], [4] These two stanzas depict the pining of the mountain as it hopelessly awaits the river’s return.
Tản Đà uses conventional, yet refined, terms to describe the lonesome mountain as well as the moral
and physical deterioration of a woman gnawed by an extended wait. The terms xương mai, hao gầy, tóc
mây, and the phrase đã đầy tuyết sương, albeit trite, elegantly describe her frail beauty. At the same
time, the terms mây, sương, tuyết are all apt for describing a mountain landscape. The terms vẻ ngọc
and nét vàng in the third stanza suggest that the woman’s good looks stay on despite the passing of
time. The last verse of this stanza, Non thời nhớ nước, nước mà quên non is an agonizing cri de coeur
from the mountain to the river. This heartfelt appeal will be matched by a categorically reassuring
response from the river (please see annotation [7]).
[5], [6] These two stanzas cover the river’s reiteration of the vow and the sharing of some uplifting
news, based on a scientific explanation of the water cycle in nature – the eventual return of water in the
form of rain is a certainty. Along with the uplifting news is the river’s calm consolation for the
mountain and urging it to cheer up because they will meet again.
[7] This couplet clinches the poem with a heartening renewal of the eternal vow between the mountain
Firmament
24
and the river. In addition to a convincing interpretation of this vow mentioned by Phạm Thế Ngũ
(1966) cited earlier in this article, many readers understand this vow as a sworn determination by
Vietnamese patriots who fought to regain their country’s sovereignty. Thus, while the mountain
symbolizes those who remained at home, the river stands for those who had to go far away to achieve
this common goal.■
ñàm Trung Phá
Pháp
References
Dương Đình Khuê. (1990). Poèmes de Tản Đà Nguyễn Khắc Hiếu, rassemblés et édités par la maison
Hương Sơn, Hanoi, traduits en francais par Dương Đình Khuê,. Arlington, VA : Editions Phước
Quế.
Đỗ Đức Hiển et al. (2004). Từ Điển Văn Học Bộ Mới. Hà Nội: Nhà Xuất Bản Thế Giới.
Hà Như Chi. (1958). Một Thời Lãng Mạn Trong Thi Ca Việt Nam. Saigon: Tân Việt.
Phạm Thế Ngũ. (1965). Việt Nam Văn Học Sử Giản Ước Tân Biên (Tập III). Saigon: Anh Phương.
Phạm Thế Ngũ. (1966). Kim Văn Tân Tuyển. Saigon: Quốc Học Tùng Thư.
Trịnh Bá Đĩnh & Nguyễn Đức Mậu. (2000). Tản Đà Về Tác Giả và Tác Phẩm. Hà Nội : Nhà Xuất Bản
Giáo Dục.
Xuân Diệu. (1982). Thơ Tản Đà. Hà Nội: Văn Học.
Firmament
25
“On the Pulse of Morning,” Poem by Maya Angelou (1993)
Måch SÓng Ban Mai
Bän dÎch (Translated by) Phåm Tr†ng LŒ
In Memoriam Maya Angelou
While this copy was being prepared for release, news arrived that Ms. Maya Angelou had died on
Wednesday, May 28, 2014 in her home in Winston-Salem, NC. She was 86. She was widely
acclaimed as memoirist and poet. In her extraordinary life, she was also actress, dancer, and professor.
Phạm Trọng Lệ said he had been profoundly moved by her iconic memoir I Know Why the Caged Bird
Sings. In announcing the news of her death the New York Times called her Lyrical Witness of the Jim
Crow South. She was more than a witness; she was an opponent. This sums up the impact Ms Maya
Angelou had on her time.
***
Trong bài thơ “On the Pulse of Morning” thi sĩ kiêm văn
sĩ, và giáo sư đại học nổi tiếng Maya Angelou đã nhân
cách hoá, dùng đá, sông, và cây nói với con người rằng
mình chỉ là một phần trên trái đất trong đó thiên-nhiên
ban cho cơ hội đồng đều (“chân trời nhô về phía trước
nhường bước cho ngươi”), từ con khổng tượng mà bộ
xương khô là dấu ghi lại thời gian ngắn nó ở trên trái đất,
đến các di dân khác. Sông khuyên con người hãy cùng các
giống khác từng tới giải đất này, tử tế với nhau vì hôm
nay chúng ta bắt đầu một ngày mới. [Maya Angelou
delivered this poem after President Bill Clinton’s
Inaugural Address outside the Capitol, Washington, D.C.
on January 20, 1993.].
Angelou recites her poem, "On the Pulse of Morning", at President Bill Clinton's inauguration,
January 1993. *
Firmament
On the Pulse of Morning
A Rock, A River, A Tree
Hosts to species long since departed,
Marked the mastodon,
The dinosaur, who left dry tokens
Of their sojourn here
On our planet floor,
Any broad alarm of their hastening doom
Is lost in the gloom of dust and ages.
But today, the Rock cries out to us, clearly, forcefully,
Come, you may stand upon my
Back and face your distant destiny,
But seek no haven in my shadow.
I will give you no hiding place down here.
You, created only a little lower than
The angels, have crouched too long in
The bruising darkness,
Have lain too long
Face down in ignorance.
Your mouths spilling words
Armed for slaughter.
The Rock cries out today, you may stand on me,
But do not hide your face.
Across the wall of the world,
A River sings a beautiful song.
It says, come, rest here by my side.
Each of you a bordered country,
Delicate and strangely made proud,
Yet thrusting perpetually under siege.
Your armed struggles for profit
Have left collars of waste upon
My shore, currents of debris upon my breast.
Yet, today I call you to my riverside,
If you will study war no more.
26
Firmament
Come, clad in peace, and I will sing the songs
The Creator gave to me when I
And the Tree and the Rock were one.
Before cynicism was a bloody sear across your brow
And when you yet knew you still
knew nothing.
The River sang and sings on.
There is a true yearning to respond to
The singing River and the wise Rock.
So say the Asian, the Hispanic, the Jew
The African, and Native American, the Sioux,
The Catholic, the Muslim, the French, the Greek
The Irish, the Rabbi, the Priest, the Sheikh,
The Gay, the Straight, the Preacher,
The privileged, the homeless, the Teacher.
They all hear
The speaking of the Tree.
They hear the first and last of every Tree
Speak to humankind.
Come to me,
Here beside the River.
Plant yourself beside the River.
Each of you, descendant of some passedon traveler, has been paid for.
You, who gave me my first name,
You Pawnee, Apache and Seneca,
You Cherokee Nation, who rested with me,
Then forced on bloody feet,
Left me to the employment of other seekers –
Desperate for gain,
Starving for gold.
You, the Turk, the Arab, the Swede,
The German, the Eskimo, the Scot,
You the Ashanti, the Yoruba, the Kru,
Bought, sold, stolen, arriving on a nightmare
Praying for a dream.
27
Firmament
Here, root yourself beside me.
I am that Tree planted by the River.
Which will not be moved.
I, the Rock, I the River, I the Tree
I am yours – your Passages have been paid.
Lift up your faces, you have a piercing need
For this bright morning dawning for you.
History, despite its wrenching pain,
Cannot be unlived, and if faced with courage,
Need not be lived again.
Lift up your eyes upon
This day breaking for you.
Give birth again
To the dream.
Women, children, men,
Take it into the palms of your hands.
Mold it into the shape of your most private need.
Sculpt it into the image of your most public self.
Lift up your hearts
Each new hour holds new chances
For a new beginning.
Do not be wedded forever
To fear, yoked eternally
To brutishness.
The horizon leans forward,
Offering you space to place new steps of change.
Here, on the pulse of this fne day
You may have the courage
To look up and out and upon me, the
Rock, the River, and Tree, your country.
No less to Midas than the mendicant.
No less to you now than the mastodon then.
Here on the pulse of this new day
You may have the grace to look up and out
And into your sister’s eyes, and into
Your brother’s face, your country
28
Firmament
And say simply
Very simply
With hope-Good morning.
29
Maya Angelou
(Credit: Courtesy William J. Clinton Presidential Library)
Tiểu sử
Maya Angelou tên thật Marguerite Ann Johnson, là một nữ văn sĩ và thi sĩ da đen nổi tiếng của Hoa
Kỳ, sinh năm 1928, ở St. Louis, Missouri. Khi thiếu thời, bà theo học ở Arkansas và California về âm
nhạc, khiêu vũ, và kịch nghệ. Từng thủ vai trong nhạc kịch Porgy and Bess, Calypso Heatwave và
Cabaret for Freedom (vở nhạc kịch này do chính bà viết và sản xuất năm 1960). Bà viết 7 cuốn tự
truyện. Trong những tác phẩm tự thuật bà nói về thân phận của người da đen trong nền văn hoá đa hợp
và vấn đề kỳ thị của xứ Mỹ. Những tác phẩm nổi tiếng là: I Know Why the Caged Bird Sings (Tôi hiểu
vì sao con chim bị nhốt trong lồng cất tiếng hót) (1969); Gather Together in My Name (Nhân danh ta
các con hãy quây quần) (1974) ; The Heart of a Woman (Trái tim người đàn bà) (1981); và All God's
Children Need Traveling Shoes (Mọi con cháu của Trời đều cần giầy đi) (1986).
Bà cũng viết nhiều tập thơ, trong đó có tập nhan đề Just Give Me a Cold Drink of Water ‘Fore I Die
(Hãy cho ta một ngụm nước lạnh trước khi ta chết, 1971). Trong bài thơ « On the Pulse of Morning »
bà đọc trong lễ nhậm chức của tổng thống Bill Clinton, bà nhân cách hoá bằng cách dùng ẩn dụ Ðá,
Sổng và Cây dạy cho người thấy mình chỉ là một phần của nhân loại trên trái đất trong đó thiên-nhiên
ban cho muôn loài cơ hội đồng đều, từ con khổng-tượng mà bộ xương khô là dấu ghi lại thời gian ngắn
ngủi mà nó ở trên địa-cầu, đến các giống di dân khác, con người đã từng tới giải đất này sống chung
với nhau. Trái đất mà hình ảnh tượng trưng là Sông, Ðá và Cây khuyên con người hãy bắt đầu một
ngày mới bằng lời chào niềm nở.
Mạch Sống Ban Mai
Ðá, Sông, Cây
Chủ nhà của những loài đã khuất từ lâu rồi
Gọi là giống khổng-tượng,
Con khủng-long, con vật đã để lại kỷ-vật khô
Của những ngày ở tạm ngắn-ngủi nơi đây
Trên nền đại-lục của ta,
Tiếng báo hiệu sâu rộng nào về sự tiêu diệt nhanh chóng của chúng
Cũng lạc đi trong ảm-đạm của cát bụi và thời-đại.
Nhưng hôm nay, Ðá cất tiếng gọi chúng ta, rành rọt, mạnh mẽ
Lại đây, cho ngươi được đứng lên lưng ta
Và nhìn thẳng vào số-mệnh xa-xôi của ngươi.
Nhưng đừng lấy bóng ta làm nơi nương náu
Firmament
Ta không cho ngươi dùng ta làm nơi ẩn trốn.
Ngươi được tạo ra chỉ hơi thấp hơn
Hàng thiên-thần một chút, ngươi đã núp quá lâu
Trong bóng tối bầm tím,
Đã nằm quá lâu
mặt vùi trong ngu-dốt.
Miệng tuôn lắm lời
đầy giọng chém giết.
Ðá lớn tiếng gọi chúng ta hôm nay, ngươi đuợc phép đứng lên ta,
Nhưng đừng che mặt đi.
Bên kia tường thế giới,
Con Sông hát một bài ca êm-dịu,
Sông bảo rằng, hãy lại nghỉ bên bờ này.
Mỗi người các ngươi như một xứ có biên-cương bao-bọc
Mong manh mà tự hào lạ lùng
nhưng vĩnh-viễn giam mình trong vây hãm.
Các cuôc ganh-đua vũ- trang mưu lợi
Đã để lại những vòng đầy chất phế thải
Trên bờ ta, những dòng rác-rưởi trên ngực ta.
Vậy mà hôm nay, ta gọi ngươi lại bờ sông
Nếu ngươi không còn theo đuổi chiến-tranh nữa
Hãy lại đây, khoác áo hoà bình và ta sẽ ca các bài
Mà đấng Tạo-Hóa đã ban cho ta
Khi ta, và Cây, và Ðá chỉ là một.
Trước khi lòng hoài-nghi là một vết cháy sém đầy máu
Trên đôi mày ngươi và khi ngươi chưa biết vậy
Thì ngươi chưa hiểu gì cả.
Sông cất tiếng ca, rồi ca tiếp.
Có một nỗi khát-vọng thực sự, muốn đáp lời
Con Sông biết ca và tảng Ðá biết nghĩ
Họ đã nói vậy như người Âu-châu, người Nam-Mỹ, người Do-Thái
Người Phi-châu, người da đỏ, người Sioux,
Người Thiên-chúa-giáo, người Hồi-giáo, người Pháp, người Hy-lạp,
Người Ái-Nhĩ-Lan, trưởng đạo Do Thái, vị linh-mục, viên tù trưởng bộ lạc
kẻ yêu đồng tính, người thích khác giới, vị thầy giảng đạo
Người có đặc quyền, kẻ không nhà, nhà giáo dạy học
Tất cả đều nghe
lời Cây nói.
Họ nghe. Họ nghe từ đầu đến cuối lời Cây
Nói với loài người hôm nay,
30
Firmament
Lại đây với ta, lại đây, bên bờ Sông,
Hãy chôn chân bên ta, nơi đây bên giòng Sông.
Mỗi các người, con cháu kẻ từng qua đây
như khách du-hành. Các ngươi đã được trả lộ phí rồi
Ngươi, kẻ đã đặt tên đầu tiên cho ta, ngươi,
người da đỏ Pawnee, Apache, Seneca, ngươi,
xứ da đỏ Cherokee, đã từng ở lại với ta,
Rồi bị bắt buộc, chân đầy máu, bỏ ta lại để cho các giống khác dùng
những kẻ cầu-thực khác—khao khát vơ vét
khao khát tìm vàng.
Ngươi, Thổ Nhĩ-Kỳ, Ả-Rập, Thuỵ-Ðiển, Ðức, Eskimo, Tô Cách-Lan
Ngươi, giống Ashanti, giống Yoruba. giống Kru, các ngươi bị mua,
bị bán, bị cướp, đem đến đây trong cơn các mộng
cầu xin được một giấc mơ,
Nơi đây này, mọc rễ bên ta đi
Ta là Cây trồng bên Sông,
Sẽ không bị nhổ đi trồng nơi khác đâu,
Ta là Ðá, là Sông, là Cây
Ta là của ngươi--tiền vé tầu của các ngươi đã được trả rồi.
Ngửng mặt lên các ngươi, các ngươi có một niềm khát vọng nhức thấu
cần có buổi bình-minh rạng-rỡ này ló trên mặt ngươi
Lịch sử, dầu có những đoạn đau đớn thắt ruột,
cũng không thể xoá đi được, nhưng nếu biết đương đầu
bằng lòng can đảm thì không cần phải sống lại nữa.
Hãy ngước mắt lên
Nhìn ban mai vừa ló dạng cho ngươi,
Hãy nảy sinh thêm
một giấc mơ nữa.
Ðàn bà, trẻ em, đàn ông,
Hãy đặt giấc mơ vào lòng bàn tay của các ngươi
Nặn nó thành hình của
Khát vọng kín nhất của mình. Hãy tạc nó
Thành hình ảnh đời công của các ngươi
Hãy để lòng phấn khởi lên
Mỗi giờ mới mang đến những cơ hội mới
Cho một khởi đầu mới
Ðừng mãi mãi chịu trung thành gắn bó
với nỗi sợ hãi, đừng vĩnh viễn chịu cùm kẹp
bởi thú tính hung bạo.
31
Firmament
Chân trời nhô về phía trước
Nhường đất cho ngươi đặt những bước đổi mới,
Nơi đây, theo mạch tim của một ngày đẹp trời hôm nay
Ngươi có thể can đảm
Nhìn lên, nhìn xa, nhìn thẳng vào ta,
Ta là Ðá, là Sông, là Cây, là đất nước ngươi.
Chân trời nhường ngần ấy đất cho ngươi
ngần ấy cho kẻ giầu như Vương Khải, Thạch Sùng cũng như kẻ hành khất nghèo-nàn
Ngần ấy cho ngươi bây giờ cũng như ngần ấy cho giống khổng-tượng ngày xưa.
Nơi đây, vào mạch thở của ngày mới này
Các ngươi nên can đảm nhìn thẳng và nhìn sâu
Vào đôi mắt của người nữ đồng chủng,
Vào khuôn mặt người nam đồng chủng. Vào xứ ngươi
Và cất lời giản dị
Rất giản dị
Với hy-vọng
« Chào người ». ■
Phå
Phåm Tr†
Tr†ng LŒ
LŒ
dịch
Virginia, 5/18/2014
* Picture credit
Maya Angelou. (2014, May 8). In Wikipedia. Retrieved from
http://en.wikipedia.org/wiki/Maya_Angelou
32
Firmament
33
Sâm
Bính H»u Phåm
Người đàn ông bước ra khỏi thang máy, tiến về phía cuối hành lang và dừng lại trước cửa văn phòng
mang số 1204. Ông ta nhìn lên chiếc bảng đồng bóng loáng gắn ở phía trên cửa với hai dòng chữ khắc:
Giám Đốc Nghiên Cứu và Phát Triển:
Trần Thiện Sâm
Người đàn ông mở cửa bước vào. Ông ta đưa mắt quan sát mọi thứ ở trong phòng. Đây là chỗ
làm việc của người thư ký của ông: Chiếc bàn giấy gỗ gụ và chiếc ghế bọc da đen có bánh xe kê về một
nửa phòng. Nửa phòng kia là một chiếc bàn trà và bốn chiếc ghế da mầu nâu kê sát tường cho khách
ngồi trong khi chờ đợi. Từ cái điện thoại ở trên bàn, cái tủ đựng hồ sơ ở phía sau, đến những bức tranh
treo trên tường đã sắp đặt đúng như ý ông muốn. Ông Sâm gật đầu với vẻ bằng lòng rồi đi qua cửa phía
sau vào văn phòng của chính ông.
Ông nhìn chiếc bàn giấy bằng gỗ trắc đồ sộ, chiếc ghế bành bọc da, những đồ đạc sang trọng
khác ở trong phòng, và nhất là cái cửa sổ kính lớn chiếm gần trọn cả bức tường nhìn xuống công viên
và dòng sông ở phía dưới. Ông Sâm biết tất cả những thứ này là biểu tựng địa vị và quyền lực mới của
ông. Đến Thứ Hai ông mới thực sự nhận chức, nhưng ông muốn đến xem văn phòng hôm nay để chắc
chắn rằng mọi sự đã được chuẩn bị chu đáo cho ngày nhận chức của ông.
Ông đến bên cửa sổ, yên lặng nhìn xuống đám người nhỏ li ti ở dưới công viên. Như thể để ôn
lại xem những yếu tố nào đã đưa ông đến địa vị này, ông để trí tưởng tượng ngược dòng thời gian về
khoảng hơn ba mươi năm về trước, khi một cậu bé mảnh khảnh tên là Sâm vừa được mười hai tuổi
……
Phải nói Sâm là một đứa bé ốm yếu thì đúng hơn - ốm yếu về cả thể xác lẫn tinh thần. Là con
một, Sâm được mẹ cưng chiều săn sóc từng li từng tí. Mỗi lần Sâm nóng đầu sổ mũi là mẹ Sâm lo
cuống quit. Thuốc thang có mắc đến đâu mẹ Sâm cũng bỏ tiền ra mua, dù có phải nhịn ăn hay vay lãi
nặng. Mỗi lần chạy chơi trong sân là Sâm bị la mắng liên hồi: “Không được chạy, con. Té bây giờ.”
Sâm có theo các trẻ con lối xóm, chơi đá bóng hay chơi khăng, chơi gụ là mẹ Sâm lại đến dắt tay về,
khuyên nhủ: “Con không sợ người ta đá gẫy chân con sao?”
Dần dần Sâm thành sợ hãi, nhút nhát, cả ngày chỉ quanh quẩn bên mẹ. Sâm cũng cảm thấy rằng
càng ốm yếu bao nhiêu thì Sâm càng được mẹ săn sóc bấy nhiêu. Mỗi lần muốn cái gì mà mẹ không có
tiền mua là Sâm lại giả vờ ốm. Sâm chỉ cần nhịn ăn một bữa là mẹ Sâm cuống quit đi vay tiền mua
ngay cho bằng được.
Bố Sâm là sĩ quan trong quân đội nhưng phải đóng ngoài tiền đồn, lâu lắm mới về thăm nhà
được một hai ngày. Sâm gần như chẳng biết bố là ai.
Ngay từ ngày mang sách đến trường lần đầu, Sâm đã bị những đứa trẻ cùng lớp chòng ghẹo và
bắt nạt. Chúng nó đặt cho Sâm những cái tên tục xấu xa như “Thằng Cù-Lần”, “Con Cáy” hay “Con
Sò”. Những đứa trẻ ngồi phía sau Sâm thường đưa tay lên búng tai hay bỏ rác, bỏ sâu bọ vào tóc Sâm.
Có đứa giả vờ mượn bút của Sâm rồi lại giả vờ đánh rơi cho gẩy.
Sâm ức lắm, có lúc đã muốn liều tát cho mấy đứa kia vài cái cho bõ tức. Nhưng Sâm biết làm
sao Sâm có thể đánh nhau với chúng nó được. Sâm sẽ gẫy tay gẫy chân. Chỉ nghĩ đến cái đau đớn nếu
bị mấy đứa kia thụi vào đầu vào ngực là Sâm đã sợ rùng mình. Sâm cắp sách đến trường với tất cả vẻ
lo âu, sợ hãi của một người sắp phải chịu một cực hình.
Những nỗi lo sợ, uất ức của Sâm càng tăng lên bội phần khi thằng Phổ đến học ở trường này.
Firmament
34
Thằng Phổ hơn Sâm một tuổi nhưng nó to lớn gấp hai. Nó học rất dốt và trốn học luôn; nhưng nghịch
ngợm, liều lĩnh thì không đứa nào bằng nó. Thằng Phổ cũng tò mò tọc mạch; chuyện gì ở trong lối xóm
nó cũng biết.
Chỉ một tuần sau thằng Phổ biết ngay Sâm là một con mồi dễ nuốt. Nó chận Sâm khi đi học hay
trên đường về để lục túi Sâm lấy tiền hay lấy đồ chơi. Nếu không có gì đáng lấy thì nó búng tai hay bẹo
má Sâm. Một lần quá uất ức, nước mắt chảy ròng ròng, Sâm chỉ còn biết về nhà mách mẹ.
Lập tức mẹ Sâm tìm đến nhà thằng Phổ để cảnh cáo nó và nói chuyện với má nó. Nhưng má
thằng Phổ chỉ khóc lóc, than vãn:
- Tôi có thằng con hư hỏng thật là khổ. Nó có coi tôi ra gì đâu!
Ở nhà thằng Phổ về, mẹ Sâm ôm con vào lòng khuyên bảo:
- Thằng Phổ như con chó dữ. Con nên tìm đường tránh nó ra thì hơn. Để mẹ chỉ cho con những
đường đi khác. Mỗi ngày con đi về một lối thì nó không biết đâu mà đón đường con. Người ta vẫn nói
‘Tránh voi chẳng hổ mặt nào’ là thế
Sâm nghe mẹ nói có lý. Sâm hiểu câu phương ngôn đó. “Tránh voi chẳng hổ mặt nào.” Thế là
từ nay Sâm không còn phải uất ức, hổ thẹn với chính mình nếu có phải tìm đường trốn tránh thằng Phổ;
hay có bị nó búng tai, bẹo má một vài cái. Mẹ đã khuyên Sâm phải biết nhẫn nhục. Mẹ cũng dặn Sâm
không được mang tiền và đồ chơi đến trường. Nếu thằng Phổ liên tiếp không tìm được cái gì để lấy rồi
nó sẽ chán không rình rập, bắt nạt Sâm nữa.
Có lẽ Mẹ Sâm nói đúng. Đã năm sáu ngày rồi Sâm không thấy bóng thằng Phổ đâu. Sâm mừng
thầm, nhất là hôm qua bác Minh đến chơi đã mang cho Sâm một hộp mười hai viên bi bằng sứ đủ các
mầu. Ôi, những viên bi mới đẹp làm sao! Chưa bao giờ Sâm có được những viên bi quí báu như thế!
Sâm biết những đứa trẻ ở trường sẽ thèm rỏ dãi khi thấy những viên bi quí báu này. Vẫn nhớ lời
mẹ dặn, nhưng Sâm cũng khao khát muốn khoe những viên bi tuyệt vời này. Có của quí mà không ai
biết đến thì có gì là thú? Vả lại thằng Phổ hình như thôi không rình rập nữa rồi.
Thế là hôm ấy đi học Sâm bỏ ba viên sứ vào túi quần mang đến trường. Trong giờ nghỉ Sâm
đem bi ra chơi một mình. Chỉ năm phút sau cả đám trẻ đã xúm đến quanh Sâm trầm trồ khen bi đẹp.
Sâm vội vàng bỏ bi vào túi và chạy vào ngồi trong lớp. Có mặt thày giáo chúng nó không dám đè Sâm
ra mà cướp.
Gần đến giờ tan học Sâm xin phép thày giáo ra ngoài đi tiểu rồi lẳng lặng trốn ra khỏi trường
luôn. Sâm tính chạy một mạch về nhà trước khi những đứa trẻ kia biết.
Nhưng ra khỏi cổng trường chưa được bao xa, Sâm đã thấy bóng thằng Phổ ở cuối đường, lớn
tiếng gọi:
- Sâm, cho tao xem mấy viên bi sứ của mày.
Thì ra đã có đứa nào ghen tị về mấy viên bi sứ và đã lén đi nói cho thằng Phổ biết.
Sâm giật bắn mình, cắm đầu chạy. Tim đập thình thình, toàn thân nóng ran, miệng thở hồng
hộc, hai chân như không kịp chạm xuống đất, Sâm lao về phía trước như một mũi tên. Thằng Phổ như
một con chó dữ đang sồng sộc lao đến như gió ngay sau lưng Sâm. Con chó dữ đó sắp bắt kịp chân
Sâm. Con chó dữ đó đang nhe nanh, chiềng vuốt, sẵn sàng vồ lấy con mồi.
Sâm chạy qua cổng chính chùa Tuệ Quang, vòng vào sân chùa và lao thẳng về phía cổng sau để
tìm lối tắt về nhà.
Nhưng Sâm bỗng đứng sững lại.
Chiếc cổng sau chùa mọi khi vẫn bỏ ngỏ thì hôm nay lại đóng kín. Sâm cuống cuồng giật mạnh
cửa hai ba lần nhưng cánh cửa không lay chuyển. Thấy ổ khóa cùng mấy vòng dây xích ở khung cửa,
Sâm biết đã hết đường chạy.
Tiếng chân thằng Phổ nện xuống đất thình thịch như đập vào tai. Sâm nghĩ đến ba viên bi sứ quí
báu đang nằm trong túi áo. Trong vài giây nữa thằng Phổ sẽ một tay bẹo má Sâm, một tay cho vào túi
áo Sâm lấy ba viên bi kia và cười hề hề. Sâm bỗng thấy máu uất ức như tràn lên đầu, lên mặt, lên cổ.
Firmament
35
Sâm quay lại, dựa lưng vào cánh cổng, hai tay nắm chặt lấy khung cổng, chờ đợi.
Thằng Phổ cũng vừa lao tới.
Sâm đạp mạnh một cái về phía trước với tất cả sức bình sinh. Sâm chỉ đạp liều cho thoát ra nỗi
uất ức mà không hẳn có ý đánh lại thằng Phổ. Nhưng Sâm đã đạp trúng chỗ hiểm của thằng Phổ.
Thằng Phổ mất thăng bằng, hét lên một tiếng đau đớn, rồi té sấp xuống, đầu đập vào thành cổng
nằm lịm đi.
Sâm bàng hoàng nhìn thằng Phổ nằm sấp ở dưới đất. Cái đạp mạnh như càng làm tăng nỗi uất
ức đã chồng chất lên từ lâu trong lòng. Sâm sợ thằng Phổ mà đứng được lên thì sẽ đánh Sâm đến gẫy
chân gẫy tay để trả thù. Không thể do dự gì nữa, Sâm tiến lại đá liên tiếp năm bảy lần vào đầu, vào cổ,
vào lưng, vào ngực thằng Phổ. Sâm tìm thấy một cành cây khô ở gần đó mà đánh lia lịa vào vai, vào
đùi, vào chân, vào bụng thằng Phổ. Thằng Phổ đau đớn, lăn lộn, rên rỉ, lạy van Sâm, Sâm cũng không
tha. Đến khi đã mệt nhoài, Sâm mới ngưng tay.
Mấy đứa trẻ khác ở trường ra bây giờ đã chạy đến nơi xem. Chúng nó thấy Sâm đánh và đá
thằng Phổ liên hồi thì sửng sốt, chỉ biết há hốc miệng đứng nhìn..
Khi Sâm ngừng đánh thằng Phổ và quay ra nhìn chúng nó thì chúng nó hoảng sợ, bỏ chạy tán
loạn.
Trong một phút Sâm bỗng thấy mình có sức mạnh lạ lùng. Sâm không còn phải sợ ai. Sâm biết
từ nay trở đi thằng Phổ và những đứa trẻ kia sẽ không bao giờ dám chọc ghẹo Sâm nữa.
Từ ngày đó về sau Sâm đi học với một niềm tự tin và hứng khởi. Mỗi lần nhớ đến lời khuyên
của mẹ: “Thằng Phổ như một con chó dữ. Con nên tránh nó đi thì hơn. Tránh voi chẳng hổ mặt nào.”
Sâm lại mỉm cười một mình. Sâm không còn tin rằng lời khuyên của mẹ là đúng nữa.
Với óc thông minh sẵn có, với niềm tự tin mới tìm thấy, Sâm đi từ thành quả này đến thành quả
khác. Sâm đã quên hẳn đi những ngày Sâm phải sống hồi hộp, lo sợ dưới sự đe dọa của thằng Phổ. Cho
đến ngày nay…..
Ông Sâm đã là một kỹ sư xuất sắc trong ngành nghiên cứu và phát triển của một công ty hóa
chất lớn.
Ba năm trước khi mới đến đây ông Sâm thích những điều kiện sinh hoạt ở trong công ty này.
Mọi người đối sử với nhau thật là thân mật, lịch sự. Mỗi người lo phận sự riêng của mình và không ai
phải chèn ép ai.
Nhưng trong hơn một năm qua, kể từ ngày ngành nghiên cứu và phát triển có một giám đốc
mới, bầu không khí êm đẹp đó đã dần dần tan rã. Cô Giám Đốc ngành nghiên cứu và phát triển này là
mọt kỹ sư nổi tiếng. Nhưng cô ấy cũng kiêu căng và có một miệng lưỡi thật là sắc bén. Cô ấy có thể
nói những lời bóng gió hay chanh chua đau đớn thấm thía vào tận xương tủy người mà cô ấy chỉ trích.
Cô ấy thường dùng cách đó để thúc đẩy mọi người phải làm việc hết sức. Từ ngày cô ấy đến nhận chức
Giám Đốc, bầu không khí bỗng trở nên căng thẳng. Ai cũng phải canh cánh đề phòng.
Mỗi sáng Thứ Hai cô Giám Đốc lại triệu tập một buổi họp nhân viên để ra chỉ thị mới. Có
những buổi họp cô ấy tươi như hoa, hòa nhã với mọi người. Có nhiều buổi họp khác cô ấy cau có, khó
chịu, sẵn sàng dùng những lời sắc bén để chỉ trích những nhân viên dưới quyền. Đã một lần những lời
thâm độc của cô Giám Đốc làm một nhân viên kỳ cựu uất ức chảy nước mắt, bỏ ra khỏi phòng họp, và
ngày hôm sau xin từ chức luôn.
Cô Giám Đốc có biệt tài bới lông tìm vết và hầu như có thể nhìn thấy lỗi lầm ở tất cả mọi
người. Không ai mà không nơm nớp lo sợ có ngày cô Giám Đốc sẽ gọi đến tên mình mà phê bình, chê
bai cách này hay cách khác.
Ông Sâm bỗng thấy lại cái cảm giác ngày nào khi ông phải sống dưới sự đe dọa của thằng Phổ.
Có điều ông không thể trốn tránh cô Giám Đốc như ông đã trốn tránh thằng Phổ ngày xưa; mặc dù ông
vẫn nhớ lời mẹ khuyên “Tránh voi chẳng hổ mặt nào.”
Firmament
36
Buổi họp nhân viên hôm ấy cô Giám Đốc cáu kỉnh hơn bao giờ hết. Cô ấy cũng còn hơi lảo đảo
vì men rượu ở những tiệc tùng ngày hôm trước.
Sau khi đã gay gắt chỉ trích toàn thể nhân viên về những thành quả mà cô ấy cho là chưa xứng
đáng, cô Giám Đốc quay mũi dùi tấn công vào ông Sâm. Sau những lời rào đón, bóng gió xa xôi, cô
Giám Đốc thêm một câu cuối cùng như thể một phát súng ân huệ:
- Đàn ông gì mà yếu kém quá vậy.
Ông Sâm bỗng cảm thấy mặt nóng. Máu như từ tim ông tràn lên đầu, lên cổ, lên mặt. Ông như
nghe thấy tiếng chân thằng Phổ đang tiến đến để tước đoạt những viên bi quí báu của ông ngày nào.
Ông đứng bật lên như một cái lò xo và không nghĩ ngợi gì nữa, ông chỉ tay vào mặt cô Giám Đốc, lớn
tiếng nói:
- Cô không được ăn nói sàm sỡ. Cô là Giám Đốc đến chủ tọa buổi họp này mà còn chếnh
choáng say rượu. Cô không biết mắc cỡ hay sao? Cô chỉ tài bới lông tìm vết đối với mọi người mà
không nhìn thấy những lỗi lầm của chính cô. Cô có biết cô đã làm chết hết sinh khí của ngành nghiên
cứu và phát triển này không? Ở đây không ai chịu nổi cô nữa. Cô còn là Giám Đốc thì ngành nghiên
cứu và phát triển này sẽ chết và công ty sẽ phá sản.
Cô Giám Đốc tái mặt đi vì tức giận và hoảng hốt. Hai hàm răng rít lại, cô ấy như muốn nói gì
mà không nói ra được thành tiếng. Cô ấy lảo đảo rồi xỉu xuống ghế, đầu ngả sang một bên như người
sắp chết. Mọi người vội vã gọi xe cấp cứu đưa cô ấy vào nhà thương.
Câu chuyện đến tai ông Tổng Giám Đốc và Ban Quản Trị Công Ty. Cô Giám Đốc thấy không
còn mặt mũi nào trở lại làm việc với công ty được nữa liền mượn cớ thiếu sức khoẻ, xin từ chức.
Sau một thời gian dò hỏi để kiếm người thay thế cô Giám Đốc đã từ chức, Ban Quản Trị và ông
Tổng Giám Đốc đều đồng ý chọn ông Sâm. Họ biết ông Sâm không phải là kỹ sư giỏi nhất; nhưng là
người được các đồng nghiệp mến phục nhất.
Ông Sâm mỉm cười một mình và quay về với hiện tại. Ông thong thả bước lại bàn giấy, ngồi
vào chiếc ghế bành, nhìn thẳng về trước mặt và mường tượng đến buổi họp nhân viên đầu tiên mà ông
sẽ chủ tọa.
Ông có nhiều sáng kiến để xây dựng lại tinh thần cho ngành nghiên cứu và phát triển này. Ông
quyết định sẽ trung thực nói lên những điều hay cũng như những thiếu sót cần phải sửa đổi. Nhưng ông
chắc chắn rằng ông sẽ không bao giờ dồn ai vào góc tường để người ta phải liều mạng chống lại, như
ông đã phải chống lại thằng Phổ và cô Giám Đốc. Ông cho rằng ông đã làm đúng; mặc dầu ông vẫn
nghĩ rằng câu phương ngôn mà mẹ ông đã dạy ông hơn ba mươi năm về trước “Tránh voi chẳng hổ mặt
nào” đã chứa đựng một triết lý mềm dẻo và khôn ngoan của người Á Đông.
Ông nói một mình:
Nhưng nếu hết đường chạy trốn thì phải chống lại chứ biết làm sao? ■
Bính H»u Phå
Phåm
Firmament
37
Théophile Gautier (1811 – 1872)
Poète franҫais
NOTE: Théophile Gautier, un journaliste malgré lui, devint au fil des ans, un maître poète francais.
Ses conceptions romantiques furent reprises par les Parnassiens. Charles Baudelaire lui dédia ses
“Fleurs du mal”.
Gautier écrit le poème “Carmen” suivant inspiré par la culture exotique hispanique pendant son
voyage en Espagne (1840).
(Main Source: Wikipedia)
Carmen
par
Théophile Gautier
Carmen est maigre, – un trait de bistre
Cerne son oeil de gitana.
Ses cheveux sont d’un noir sinistre,
Sa peau, le diable la tanna.
Les femmes disent qu’elle est laide,
Mais tous les hommes en sont fous :
Et l’archevêque de Tolède
Chante la messe à ses genoux ;
Car sur sa nuque d’ambre fauve
Se tord un énorme chignon
Qui, dénoué, fait dans l’alcôve
Une mante à son corps mignon.
Et, parmi sa pâleur, éclate
Firmament
Une bouche aux rires vainqueurs;
Piment rouge, fleur écarlate,
Qui prend sa pourpre au sang des coeurs.
Ainsi faite, la moricaude
Bat les plus altières beautés,
Et de ses yeux la lueur chaude
Rend la flamme aux satiétés.
Elle a, dans sa laideur piquante,
Un grain de sel de cette mer
D’où jaillit, nue et provocante,
L’âcre Vénus du gouffre amer. ■
TRADUCTION EN VIETNAMIEN
Carmen
Bän DÎch ViŒt NgÙ
Do
David Lš Lãng Nhân
Carmen mảnh khảnh, nét Đông Âu
Đôi mắt Gi-tăn đậm vẽ sầu
Mái tóc đen huyền thê lương rũ
Làn da quỹ ám nhuộm non nâu
Quí bà đều bảo nàng quá xấu
Quí ông lại cuồng loạn mê mang
Đức Tổng Giám Mục Miền Tô-Lịch
Xướng thánh ca quì dưới chân nàng
Bởi trên gáy màu hoang hổ phách
Búi tóc đầy nặng trĩu cuộn tròn
Lúc buông xỏa trong giường ấm cúng
Tóc phủ thân nàng mảnh mai ròn
Rồi từ dáng xanh xao tan vở
Một miệng cười chiến thắng ngất ngây
38
Firmament
Ớt đỏ gay, hoa sắc thắm hồng say
Hút chất đỏ từ trái tim đẩm máu
39
Và như thế mà nàng chiến thắng
Bao mỹ nhân kiều diễm cao sang
Mắt nàng rực chiếu ánh hào quang
Bùng ngọn lửa cuồng mê khao khát
Mang hạt muối mặn nồng đắng chát
Hương đậm đà cõi đại dương nào
Trần truồng và khiêu gợi làm sao
Vệ Nữ từ vực sâu xuất hiện ■
Madison, AL, April 2014
Opera Carmen
Music by George Bizet
YouTube Videos
Production: Franco Zeffirelli. Conductor: James Levine. New York Metropolitan Opera
Sung in French. English subtitles.
https://www.youtube.com/watch?v=Z-4hd8KEtEo
Production: Martin Kusej. (2006). Conductor: Daniel Barenboim. Staatoper Unter den Linden (Berlin
State Opera). Sung in French. French subtitles.
https://www.youtube.com/watch?v=4Y-yP6ovWs0
Production: Franco Zeffirelli. (2010). Conductor: Andris Nelsons. Wiener Staatoper. Sung in French.
German subtitles.
https://www.youtube.com/watch?v=IDrwfkVfB5A
Production: Piero Faggioni. (1980). Conductor: Pierre Dervaux. Theâtre National Opéra de Paris.
Sung in French.
https://www.youtube.com/watch?v=dnGLBHN7BLE
Firmament
40
Hoa Poppy ñÕ (Hoa Anh Túc)
và bài thÖ
"In Flanders Fields" cûa John McCrae
Sóng ViŒt ñàm Giang
Hoa Poppy đỏ hay Anh Túc
Hoa Poppy đỏ hay Anh Túc
(Papaver rhoeas) đã được xem như loài hoa biểu tượng trong Ngày
Tưởng Nhớ (Remembrance Day) hay còn được gọi là Ngày Cựu Chiến Binh (Veterans Day) hay trước
đó là Ngày Đình Chiến (Armistice Day). Ngày Đình Chiến xảy ra vào 11:00, ngày 11 tháng 11 năm
1918 với một hiệp ước đình chiến ký kết tại thành phố Compiègne, Pháp, giữa đại biểu của hai phe
Đồng Minh (Pháp, Anh, Mỹ) và Đức để chấm dứt chiến tranh thứ nhất.
Hiện tại, huy hiệu gài trên áo mang hình hoa Anh túc màu đỏ được xem như là ngày để nhớ ơn
tất cả các chiến sĩ từ khắp nơi trên mọi chiến trường đã chiến đầu và đã hy sinh cho lý tưởng tự do và
hoà bình.
Thử tìm hiểu một chút về ý nghĩa và lịch sử của poppy đỏ/hoa Anh túc cùng lý do mà hoa Anh
túc đã được chỉ định như một biểu tượng. Theo tài liệu sách thì câu chuyện bắt nguồn từ một bài thơ
của một Y sĩ người Canada.
Bài thơ “In Flanders Fields” là một bài thơ chinh chiến do Y sĩ John McCrae viết xuống vào
ngày 3 tháng 5, năm 1915, một ngày sau khi lo xong việc tang lễ cho một người chiến sĩ đồng hành tên
là Alexis Helmer đã chết trong chiến trận thứ hai tại Ypres (The Second Battle of Ypres). Chuyện kể
McCrae đã viết bài thơ khi ngồi phía sau xe cấp cứu, nhưng ông không vừa ý với bài thơ nên vò nát và
liệng đi, sau đó bài thơ được những chiến sĩ đồng hành giữ lại. Bài thơ được xuất bản với sự thỏa thuận
của tác giả vào ngày 8 tháng 12 cùng năm 1915 qua tờ báo Punch bản doanh tại London.
Đây là một bài thơ cảm động rất được nhắc đến rất nhiều và thông dụng vào thời điểm đó đến
nỗi nó được dùng để quảng bá,kêu gọi để tuyển dụng thêm lính cùng gây quỹ bán quốc phiếu (bond)
chiến tranh. Ý nghĩa của nó nói về hoa anh túc màu đỏ đã mọc đầy trên những ngôi mộ của những
Firmament
chiến sĩ bỏ mình vì chiến trận.
41
Nói về John McCrae, tác giả bài thơ “Trong những cánh đồng Flanders”.
John Alexander McCrae (November 30, 1872- January 28, 1918) là một thi sĩ, một y sĩ xuất thân từ
Ontario, Canada với nhiều bài thơ đã xuất bản từ những năm giữa 1890. Thơ ông thường chú tâm đến
sự chết và sự an bình sau đó. Ông tham gia trận đánh thứ hai (Second Battle of Ypres) với quân đội
Canada tại Ypres trong vùng Flanders , nơi mà quân đội Đức đã sử dụng hơi Chlorine lần đầu tiên để
tấn công như một khí cụ chiến tranh vào ngày 22 tháng 4, năm 1915.
Cũng như những bài thơ viết trước đó, “Trong những cánh đồng Flanders”. McCrae bận tâm
với cái chết và làm sao đối diện được như là một chuyển tiếp giữa sự tranh đấu cho cuộc đời và an bình
đi theo sau đó. Bài thơ là lời nói của những người đã ra đi, sự hy sinh và phục vụ của họ như là lời đòi
hỏi chuyển đạt đến những chiến binh tiếp nối họ trong cuộc chiến đấu. Ông John McCrae qua đời ngày
28 tháng 1, 1918 sau khi bị bệnh sưng phổi và viêm màng não.
Hoa poppy đỏ đã có liên quan đến chiến tranh kể từ chiến tranh Napoleon (1803-1815) sau khi
người ta thấy hoa poppy đỏ mọc dại đầy trên những ngôi mồ của tử sĩ. Cũng có phân tích cho rằng hạt
poppy tản mát thường khó bể vỏ, nó sống sót đuợc qua những tàn phá của các trận chiến vì chỉ poppy
mới có thể chịu đựng và mọc lại được.
Xúc cảm bởi bài thơ, vào thời gian kết thúc chiến tranh năm 1918, nhà giáo Moina Michael đã
gài áo một hoa poppy đỏ cả năm trường để vinh danh những tử sĩ chiến tranh. Bà cũng làm thơ truyền
bá lòng tin và phân phát những hoa poppy đỏ bằng lụa để phát động một cuộc ủng hộ chính thức đến
American Legion. Bên Pháp cũng có bà Guérin phát động việc bán poppy trong vùng bà sống để gây
quỹ giúp trẻ em mồ côi vì chiến tranh. Rồi chiến dịch lan tràn sang Anh quốc và rồi đến các nước trong
khối Liên hiệp đều dùng hoa poppy đỏ như biểu tượng cho Ngày Tưởng Nhớ.
Và từ đó hoa poppy đỏ được xem như là biểu tượng cho Ngày Tưởng Nhớ tại trong khối Liên
Hiệp Anh (như Anh,Canada, Úc, Tân Tây Lan, Nam Phi, v.v…) và nhiều quốc gia khác trên thế giới.
Riêng tại Hoa Kỳ, dưới thời điều hành của Tổng Thống Dwight D. Eisenhower , vào ngày 1 tháng 6,
năm 1954, Quốc hội Hoa Kỳ đã thỏa thuận để đổi chữ Đình Chiến theo Act of 1938 và thay bằng chữ
Cựu Chiến Binh để trong ngày 11 tháng 11 vinh danh tất cả các cựu chiến binh Hoa Kỳ của tất cả các
cuộc chiến.
Dưới đây là copy bản viết tay bài thơ của John McCrae đã được phép cho lưu truyền .
In Flanders Fields
By John McCrae, May 03, 1915
In Flanders fields the poppies grow *
Between the crosses, row on row
That mark our place; and in the sky
The larks, still bravely singing, fly
Scarce heard amid the guns below.
We are the dead. Short days ago,
We lived, felt dawn, saw sunset glow,
Loved and were loved and now we lie
In Flanders fields.
Firmament
Take up our quarrel with the foe:
To you, from failing hands, we throw
The torch; be yours to hold it high.
If ye break faith with us who die
We shall not sleep, though poppies grow
In Flanders fields.
Ghi chú.
*Trong nguyên bản chép lại và xuất bản lần đầu thì hàng đầu tiên mang hàng thơ
“In Flanders fields the poppies grow”.
Nhưng sau này lại có ấn bản in thành “In Flanders fields the poppies blow”.
Trên những cánh đồng Flanders
Trên những cánh đồng Flanders hoa Anh túc nở rộ
Sen kẽ giữa những thập tự giá đặt từng hàng
Nơi ghi lại vết tích của chúng tôi;
Và ở trên trời những con chim sơn ca
Bay lượn cùng anh dũng hót vang, dù chẳng nghe được rõ
Bởi quyện lẫn với tiếng súng phía dưới.
Chúng tôi đã ra đi. Không lâu đâu trong những ngày vừa qua
42
Firmament
Chúng tôi đã sống thật lòng, rung cảm cảnh mặt trời mọc, hoàng hôn buông.
Đã yêu và đã từng đuợc yêu, và giờ đây chúng tôi nằm xuống
Giữa những cánh đồng Flanders
Các bạn hãy tiếp tục cuộc chiến với kẻ thù của chúng ta,
Nâng cao bó đuốc
đã trao lại các bạn khi chúng tôi ngã gục,
Nếu các bạn mất niềm tin với chúng tôi, những người vắn số
Thì chúng tôi sẽ chẳng ngủ, dù hoa Anh túc nở đầy
Trên những cánh đồng Flanders.
*
Trên Những Cánh Đồng Flanders
Nhìn hoa Anh túc nở bùng
Đỏ tươi chuốc sắc cánh đồng Flanders
Nơi này quả thật không ngờ
Là nơi yên nghỉ bao người chiến binh
Sơn ca tung cánh lao chao
Lượn hát giữa tiếng ồn ào súng vang
Vùi dưới lòng đất hôm nay
Hôm qua sinh lực còn đầy thân ta
Những người đã sống thật lòng
Cảm bình minh sớm, hoàng hôn nắng chiều
Yêu rồi và cũng được yêu
Giờ đây nằm xuống quạnh hiu giữa đồng
Hỡi bạn chiến hữu dũng anh
Hãy nâng bó đuốc đấu tranh hết mình
Vinh danh những kẻ khuất hình
Xin đừng đánh mất niềm tin đang truyền
Nếu chẳng giữ được tinh thần
Làm tủi người chết trên vùng Flanders
Thì dù hoa đỏ thắm tươi
Cũng chẳng an nghỉ chúng tôi giữa đồng. ■
Sóng Việt Đàm Giang chuyển dịch
43
Firmament
Poppy đỏ tại Hierapolis, phế tích một đô thị cổ Greco-Roman (Turkey)
Miletus, đô thị cổ Hy-lạp (Turkey)
Sóng ViŒ
ViŒt ñàm Giang.
May 24, 2014
Photo Credit:
Ảnh do SVĐG chụp
44
Firmament
45
Con Kÿ Long Komodo Dragon
NguyÍn ThÎ Kim TÜ§c
Nói đến câu tục-ngữ hay dùng trong gia-đình chúng ta là câu : Đi một
ngày đàng, học một sàng khôn, thì có vé thổi phồng câu chuyện. Câu
chuyện sau đây nói về Komodo Dragon, còn có tên nữa là Varanus
komodoensis, tôi xin mạn phép gọi là Kỳ Long. Sau chuyến đi thăm
mấy nơi miền Đông Nam Á, như Ma-Lai, Singapore, Indonesia, ở đó có
rất nhiều người dân gốc Tầu, tôi thấy hình ảnh con Rồng khắp nơi, ở
các chùa chiên, ở các tiệm ăn v..v., làm tôi nhớ lại biểu-tưởng Long, Ly,
Quy, Phượng trong quá khứ tại Việt Nam, nhất là hình ảnh con Long.
Khi đến một đảo của xứ Indonesia, đảo Komodo, là một trong
những Di-Sán Thế Giới, trước khi đi thăm Kỷ Long, ban tổ-chức mời
đoàn du khách vào dự một buổi trình-diện về loại vật đặc biệt nầy.
Kỳ Long là một loại Bò-Sát (Reptilia),với hình thù to lớn, và vì
khi cắn một vật khác hoặc
con người, thì vết cắn rất
độc địa nên Kỳ Long đã được các nhà khảo cứu về SinhVật học như Owen (1910), Burden (1926-27) lưu tâm đến.
Các nhà khảo cứu về Archaeology đã sưu tầm được những
bộ xương (fossils) của những vật cũng giống -gia đình- với
Kỳ Long đã sống từ mười mấy triệu năm về trước, thời
Pleistocene. Hiện giờ trên toàn thế giới có khoảng 4000
đến 5000 con, nhiều nhất là ở mấy đảo của xứ Indonesia,
quanh vùng Xích-đạo, các đáo như Komodo, Flores, Rinca,
Gilli Motang, những đảo này đã tách ra khỏi châu Úc mười
mấy triệu năm về trước. Chúng ta cũng thấy một số sở-thú
nuôi Kỳ Long, như ở Singapore, ở Anh quốc, ở Hoa-Kỳ
(Cincinnati v..v.)
Sau khi tham khảo Wikipedia v..v. tôi xin giới thiệu một vài đặc điểm về Kỳ Long. Nhìn hình
dáng vật này giống con Cá Xấu khổng lồ, nặng khoảng từ 150 đến 300lbs, chiều dài khoảng 10ft, Kỳ
Long biết bơi, nhưng không sống dưới nước. Miệng Kỳ Long rất dài có 60 cái răng nhọn, dùng để cưa
xẻ, để cắt xén, ít dùng để nhai. Bộ da màu xám sậm, bọc vảy
sắc bén, không mấy đẹp đẽ nên các nhà buôn không dùng da
của Kỳ Long làm ví hay giầy cho các bà, các cô. Kỳ Long
hay thè lưỡi thật dài, màu vàng, đầu lưỡi chẻ làm đôi, giống
như Rồng phun lửa !! Kỳ Long luôn thè lưỡi vì dùng lưỡi
như radar để thám thính rình mồi. Nước giãi (nước miếng)
rất độc vì chứa nhiều loại vi-khuẩn nguy hiểm như E. Coli,
Providencia, Staphyloccocus v..v. Vào năm 2009 Đaị Học
Melbourne cho ta biết Kỳ Long ở phía dưới hàm dưới có 2
cục hạch tiết ra những chất đạm (proteins) rất độc vì sau khi
cắn con mồi là vật này bị áp-huyết xuống thật thấp, các bắp
Firmament
46
thịt liệt dần và từ từ bất tỉnh. Về phương diện ăn uống Kỳ Long ăn đủ loại vật, cả vật sống và sác chết,
từ con sâu, con bọ, con chuột, chim muông, cho đến hươu, nai, lợn rừng, trâu rừng. Thậm chí Kỳ Long
lớn khỏe ăn cả Kỳ Long nhỏ,hoặc già yếu. Cảnh Cannibalisme tàn nhẫn !! Cách sinh sản của giống cái
tùy 2 trường hợp : nếu có giao-hợp trứng nở ra thành Kỳ Long con đực và cái, nếu không, số trứng nở
ra toàn Kỳ Long đực hết, trừ một vài quả bị ung. Thường Kỳ Long mẹ đẻ khoảng 20 trứng mỗi lứa.
Cách sinh sản thứ 2 còn gọi là Parthenogenesis. Thường Kỳ Long còn nhỏ sống trên cành cây cao để
tránh cảnh làm mồi cho Kỳ Long lớn.
Trở lại chuyện chúng tôi đi thăm viếng Kỳ Long
đầu năm 2014. Chúng tôi được nghe những lời dặn-dò kỹ
lượng của ban tổ-chức như không nên đi thăm viếng vật
này nếu có những vết thương chảy máu ngoài da, vì Kỳ
Long rất nhậy với mùi máu. nếu đi không nên lại gần con
vật quá, theo chỉ dẫn của Hướng-Dẫn viên, không nên đi
giày trắng vì Kỳ Long tưởng chuột trắng, món ăn sở
trường của Kỳ Long. Vật này không phải loại giống vật
hung hăng, thich xông xáo tấn công, nhưng khi cần tự vệ,
rất hung dữ và dùng đuôi dài quật địch-thủ rất mạnh mẽ
Tôi biết thân phận nên thay vì đi dép cao gót như
thường lệ, phải chọn đôi giày bẹt gót, lẹp xẹp đi theo để
các cô em khỏi thắc mắc. Người Hưởng-Dẫn viên chính, nói được Anh ngữ, luôn khuyên cẩn thận nhìn
chung quanh ta, trong khi kể các chuyện về Kỳ Long và đời sống quanh
đảo. Còn mấy chú HD viên phụ, mỗi người mang một cây gậy (chẻ đôi
ở đầu gậy).Đoàn du khách hi hục trong bầu không khí khá nóng, theo
đường mòn trong khu rừng bao la của Komodo National Park. Đất khô
khan cây thưa thớt . Nhưng của lạ, chúng tôi thấy vài quả NA xanh tươi
trên cành cây na !! Không thấy thú vật gi quanh khu rừng, nhưng có vài
loại cây cỏ, hoa lá đặc biệt chỉ sống ở châu Úc và quanh vùng xích-đạo.
Chúng tôi tính hỏi mấy người HD viên phụ sao họ lại mang một cây gậy
mỏng manh để bảo vệ gi, nhưng họ không hiểu ngoại ngữ. Đi bộ
khoảng một giờ đồng hồ thì thấy xuất hiện 5,6 chú Kỳ Long lớn có, nhỏ có, nằm bẹt trên bụng, mắt lờ
đờ, có vẻ như báo du khách : "Chúng tôi đã sống trên trái
đất này cả bao nhiêu đời rồi, hồi này được ăn uống đầy đủ
quá" chắc là no nê thật vì cứ nằm êm ả , không cần qua lại,
không cần thẻ lưỡi rình mồi, đang tiêu hóa yên ổn quá !!
Thấy tình hình an bình quá, du khách vội tung các máy
hình ra chụp tí tách, lia lịa,cố ghi những giây phút hiếm có
Trên đường về, du khách ngừng lại giải lao, và la cà
vào những quầy hàng bán các tương khắc bằng đá, hoặc
bằng gỗ, hình các loại vật như Kỳ Long, chim muông, hoặc
những loại cá đặc biệt của vùng này. Ông em Rể tôi cũng
vui vẻ quên cả cái đầu gối mới bị mổ, tay ôm một tượng Kỳ
Long gỗ. Các cô em tôi xúng xính vòng cổ, vòng tay !! Cả
đoàn đều thích thú nhộn nhịp vì không có chuyện gì đáng tiếc xảy ra, cũng đáng mừng vi quanh vùng
này không có nhà-thương, và bác-sỹ gì cả.
Nghe kể chuyện lại là trong quá khứ thời Thượng Cổ, có một số người Tàu đã bôn ba đi mò
ngọc trai quanh đảo Komodo, Flores, Rinca v..v.. và đã gặp Kỳ Long. Họ rất cảm phục mãnh lực của
vật nầy nên đã tạo ra biểu tượng của Uy-Quyền là con Rồng họ gọi là Lung, phun lửa. Họ lại thêm cho
Firmament
47
Lung 2 cánh để có thể bay bổng tung hoành. Ta thấy hình Lung khắc trên ngai vàng các vua chúa, khắc
trên tàu bè của Hoàng Gia. Người Tàu trong quá khứ còn hãnh diện tự xưng là hậu duệ của Kỳ Long.
Sau cuộc đi chơi, về có một Cô em tôi đùa hỏi : Sau khi thấy Rồng thật còn ai muốn là Con
Rồng, Cháu Tiên nữa không ??
Một cô em khác góp ý kiến :" Đừng quên xử nước ta cho biết rằng vào thời Thượng Cổ, có một
ông Hoàng Tử Kỳ Long tên Lạc Long Quân, vì đã diệt được quái vật đang tàn phá vùng bờ biển nước
ta và cứu sống được dân ta làm Ông Trời động lòng, cảm phục Lạc Long Quân, nên đã cứ một nàng
tiên nữ là Âu Cơ xuất trần làm vợ Long Quân. Sau đó, chuyện kể lại là Bà Âu Cơ sanh 100 con vá
mang 50 con lên núi, còn Lạc Long Quân mang số con còn lại xuống biển.Và cô kết luận rằng: " Nếu
giống Kỳ Long đã sống sót cả mười mấy triệu năm, thì người Việt, con Rồng Cháu Tiên cũng sẽ còn
tồn tại lâu lắm.” ■
Kim TÙ§c
Ù§c
25 May 2014
Photo Credit:
Ảnh do Kim Tước chụp
Firmament
48
Thiên-Nga Xanh
Lê Tå Bích ñào
Chung quanh hoang vu, tĩnh lặng. Ngoại trừ tôi, và người hướng dẫn, trong vòng bao nhiêu dặm
quanh đây chẳng có bóng người. Tôi tẩm mình trong khoảng trống vắng rộng lớn. Không khí trong
lành, gần như là thiêng liêng. Ánh nắng sáng dịu. Tôi có cảm tưởng mình mới vừa bước ra khỏi con tàu
chu du vượt thời gian. Thời nào đây? Trong trí tôi thoáng qua những hình ảnh: nổ lớn, khủng long,
rừng xanh âm u, những con cá hình thù quái dị, người tiền cổ đóng khố, chui ra chui vào những hang
động, và tù trưởng của họ cũng ăn mặc như thế, chỉ khác là thêm khăn trên đầu với trang sức sáng rỡ,
chỉ rõ địa vị khác biệt của ông ta.
Không hình ảnh nào ứng với hiện cảnh: chỉ có con đường ngoằn ngoèo dẫn chúng tôi đến đây,
và không biết rồi sẽ dẫn chúng tôi về đâu nữa. Người hướng dẫn ra vẻ bồn chồn:
- Chung quanh đây chẳng còn gì đáng xem. Chỉ có cái giếng.
Chúng tôi bước trên cát ấm. Vài cành khô chạm nhẹ vào cánh tay, gây ra những tiếng động nho
nhỏ trong không gian tịch lặng sâu lắng.
Mỗi lần quành thêm một lần thì lại càng yên lặng thêm lên. Một hai con chim nhìn lên, rồi thản
nhiên tiếp tục mổ mổ. Tôi tự hỏi chúng tìm được gì ở nơi này?
Thình lình trước mắt thấy một ô vuông có rào. Trong đó là vành giếng gạch cũ nát.
A...
Trên chỗ rào tre có tấm biển treo nghiêng nghiêng: “Giếng Trọng Thủy”
Mấy phiến gạch đó không đỏ, cũng không nâu, màu thời gian là mấy nét xám đậm, nhạt.
Giếng được rào lại bằng thứ gì như rào chuồng gà. Thêm hai tấm biển nữa: “Nguy hiểm”. “Cấm
leo qua”.
Không thể đến gần hơn, và không thể nhìn bên trong giếng.
Người dẫn đường nói giếng đã từ lâu trong tình trạng này, anh ta cũng không biết giếng có còn
nước hay đã khô rồi.
Dĩ nhiên không ai tới đây để lấy nước. Chỉ là một di tích. Có nước hay khô, thì có khác gì? Sau
thời gian hai ngàn năm, thì nỗi đau của người dưới giếng kia chắc hẳn cũng đã phai.
Tiếng người dẫn đường:
- Chỉ là một mối tình.
- Mối tình à?
- Đúng, có cả gián điệp, lừa dối, và chiến tranh.
- Đủ thành một bi kịch.
- Phải, bi kịch, sau đám cưới tốt đẹp hoàng tử lấy công chúa.
- Hoàng tử với công chúa là anh em sao lấy nhau được?
- Không phải anh em. Họ là con hai ông vua láng giềng, đã đánh nhau nhiều năm trước đó.
- Hiểu rồi, kiểu chuyện tình Romeo và Juliet.
- Cũng gần gần như vậy. Không có gì đáng coi ở đây nữa. Chúng ta phải về thôi, trước khi trời
tối.
Tôi biết, nơi đây mà tối thì người dẫn đường cũng chẳng tìm ra lối, cho nên tôi ngoan ngoãn
theo ông ta.
***
Âu Dương vương trị vì xứ Âu Lạc ở phương Nam.
Firmament
49
Đây là một tiểu quốc chừng mươi vạn dân, chỉ có chưa tới một ngàn binh lính, nhưng an toàn
nhờ tường cao, hào sâu, và cung tiễn giỏi.
Phương Bắc thì khác: Triệu Đà có đất rộng dân đông hơn, binh sĩ đông hơn, được huấn luyện
nhiều hơn, nhưng thua kém mặt mùa màng. Luôn luôn đói, luôn sẵn sàng gây chiến. Năm này qua năm
khác, đánh, thất bại, lại đánh. Họ vượt biên giới xuôi Nam như cơm bữa: dễ quá. Nhưng vừa đến bên
ngoài tường thành xứ Âu Lạc, thì từ bên trong tên bắn ra như mưa.
Nếu không bị ngăn cản bởi những loạt tên này, thì dân Bắc hẳn đã tóm trọn những dân cư miền
Nam luôn ca hát, và đàn bà da thịt ngon lành, những vựa lúa khổng lồ, cùng các hoa màu khác, và gà
lợn hàng đàn...
An Dương vương sống cùng cô con gái nhỏ, nơi cao nhất của cung điện xây theo hình trôn ốc.
Vua là người chồng nghiêm túc, hoàng hậu mất đi, vua không nạp thêm phi, ở vậy săn sóc công chúa,
là con gái độc nhất của ngài.
Một hôm, vua đi kiểm tra trên thành, công chúa năn nỉ xin đi theo. Công chúa thì đi kiểm tra
binh sĩ trên bức thành bảo vệ này làm gì? Vua có thể nào nói “không” với cô? Chẳng bao giờ.
- Vậy là... công chúa được thấy bên ngoài vòng thành.
- Mai sau con đi ra ngoài kia được không?
- Sao chỉ có rừng không thôi vậy, không có nhà cửa, người ta sao?
Tò mò lắm thế, ai mà trả lời cô cho kịp. Sau đó, cô đi tìm nhũ mẫu, bà là người lớn tuổi hơn cả
trong đám thị nữ, và bà hiểu biết nhiều chuyện bên ngoài. Chuyện rằng, rồi chuyện rằng... Công chúa
mơ tới những nơi xa vời, sẽ có những chuyện hay ho lý thú, khác hẳn với nếp sống buồn tẻ đơn điệu
hiện tại của cô: học thêu thùa, học âm nhạc, đọc sách...
Phương Bắc: xứ Quế Lâm.
Vua Triệu Đà đọc tấu chương: vẫn thế: mất mùa, dân đói rét, không có tiền nộp thuế, binh lính bắt đầu
cướp bóc.
Mấy nhóm người xuất sắc được tuyển chọn, huấn luyện rồi gửi đi. Cấp bách lắm rồi, phải đi gấp
về gấp để cứu vãn tình thế.
Hai tháng trôi qua, rồi ba tháng. Chẳng có một ai trở về.
Thiết triều khẩn: quyết định: phải gửi người dọ xét xem xứ Âu Lạc ở miền Nam, tại sao họ giỏi
vậy, mùa màng phong phú, dân tình hạnh phúc đến vậy. Lại tuyển một nhóm khác, gửi đi. Ba tháng
nữa, không có một ai trở về.
Không lẽ tất cả đã thất bại, đều bị giết hết?
Lại thiết triều, thiết triều.
Cuối cùng thân vương em vua đề nghị, một đề nghị khá lạ lùng: Ông ta sẽ đi một mình, lý do là
một người sẽ khó bị phát hiện. Hơn thế, ông ta rất rành ngôn ngữ phương Nam.
Vua chấp thuận. Sau hai mươi hai ngày thì thân vương trở lại.
Ai nấy ngạc nhiên : chuyến đi tưởng là gian khổ, nhưng ông ta coi khỏe hơn, đẹp ra, da dẻ rạng
ngời.
Ông giải thích: nước phương Nam, Âu Lạc, ở ven biển, đất bồi ra mỗi năm họ lại phát triển thêm
ra mặt biển, hướng Đông. Đất đai phì nhiêu. Ngũ cốc, rau quả phong phú. Người dân rất hiếu khách;
người xa lạ gõ cửa cũng được đón tiếp vui vẻ, mời ăn, cho chỗ ngủ, và khi họ lên đường còn gói ghém
thức ăn cho mang đi.
Các quan trong triều nhìn nhau, kinh ngạc: chuyện thần tiên gì đây?
Firmament
50
- Nam nữ bình quyền. Họ cùng nhau làm lụng ngoài đồng. Ngày hội thì trai gái tụ họp hát hò
cùng nhau. Tôi có dự một đám hội, thấy con trai con gái cùng nhau đánh đu……
Mọi người “ồ”, “à”, không tin nổi: trai và gái lớn, chơi cùng nhau, chuyện miền Bắc không thể
có.
Thân vương tiếp:
- Cả hai nhóm thám tử được phái đi trước kia, tôi đã gặp tất cả. Họ khẩn cầu tôi đừng kể lại. Vì
bổn phận và lòng trung quân, tôi không thể không nói ra, nhưng cũng xin hoàng thượng khoan hồng
cho họ. Họ nhớ nhà, nhớ tổ quốc, nhưng họ đến xứ đó, được đối xử rất tốt. Tất cả đều có công ăn việc
làm tử tế, và không muốn trở về để bị đói lạnh như trước.
Vua và triều thần há hốc mồm mà đón nhận những thông tin này.
Vua phán:
- Thôi được, bỏ qua chuyện bọn đó đi. Ta tiếp tục chuyện khanh tìm hiểu được ở phương Nam.
- Tâu, họ phòng vệ rất đơn sơ, thô thiển. Dân tình no ấm, nên họ có rất ít tội phạm, binh lính
và bảo an rất ít.
- Sao nhiều cung tiễn thủ quá vậy?
- Thần đang đề cập tới vấn đề này: họ cũng không có nhiều cung tiễn thủ. Nhưng họ có cung
đặc biệt có thể bắn một lần trăm mũi tên.
- Không thể được. Trăm mũi tên. Vậy ai mà mạnh tới mức giương được cung đó?
- Đúng vậy. Thần đã về sớm để báo cáo, nhưng cần phải trở lại thêm lần nữa để điều tra thêm.
Thân vương ghé thăm hoàng tử Trọng Thủy, là con trai lớn nhất của Triệu Đà. Ông cũng là
thầy của hoàng tử.
- Cháu đợi thúc thúc mãi
- Ta vừa đi xa về.
- Cháu biết, chắc thúc thúc có nhiều chuyện lạ để kể lắm.
- Nhiều lắm. Cháu phải tự mình đi mà coi..
- Phụ vương sẽ không cho phép đâu.
- Cũng có lẽ. Nhưng con có thể dùng lý lẽ thuyết phục ngài.
- Tâu, thần đã kiểm nghiệm. Hoàng tử đã hoàn tất mọi bài khảo sát. Hoàng tử đọc sách, cẩn
trọng, tập luyện kiếm thuật và võ công hằng ngày.
- Thôi được, cho đi, nhưng phải ăn mặc như thường dân, để khỏi bị chú ý. Cẩn thận, đi cho
chóng mà về.
***
Phong Châu, kinh đô vương quốc Âu Lạc.
Chớm hạ, cây lá xanh rờn. Họ đi như bước trong những bức tranh, bước ra khỏi bức này, bước vào bức
khác. Chú cháu thong thả đi, nhàn du trên con đường trải cát bên bờ sông, cạnh khu rừng nhỏ. Chàng
trai trẻ chớp mắt: trên cây liễu xa xa có vật gì động đậy, phất phới. Chàng biết, hoa cây liễu không phải
màu đỏ, và chắc chắn không thể lớn như vậy. Chàng ta thấy chú mình đang sửa soạn kiếm chỗ ngồi
nghỉ để uống nước, hoàng tử chạy nhanh tới gốc cây: thì ra là một cô gái. Hình như cô ta bị kẹt trên
cây, hay áo cô ta bị quấn vào đó.
- Cô làm gì trên đó vậy?
- Tôi...tôi...
Cô toan trả lời, nhưng giữa chừng thì ngưng ngang. Cô đã được dạy dỗ không được nói với
người cô không quen. Cô không biết tại sao mà lúc leo lên cây lại dễ, mà leo xuống lại khó thế. Chỗ cô
hiện đứng cũng khá thoải mái, nhưng không thể ở đó lâu, cô phải về nhà.
Firmament
51
- À, ra cô không xuống được. Để tôi giúp cô.
Cô gái trố mắt nhìn người lạ mặt đứng dưới gốc cây, nhưng không nói gì.
Chàng ta nhanh nhẹn leo lên cây, vòng tay ôm lấy cô, mang cô xuống, nhẹ nhàng đặt xuống.
Cô gái mặc toàn đỏ, một màu đỏ dịu – màu hoa đào - từ trên đầu, sợi dây buộc tóc, cho tới chân,
chí đến đôi giầy, cũng thêu hoa đỏ. Mặt cô cũng ửng gần như mầu áo. Cô đứng đối diện chàng, không
nói năng, cô nhìn chàng trai, đôi mắt cô đen nháy.
- Cô ở đâu? Hay cô bị lạc? Tôi giúp cô tìm về nhà cô nhé?
Chàng bật cười thấy mình nói năng vô nghĩa. Nếu cô bị lạc đường thật, thì làm sao cô biết để
chỉ đường cho mình giúp cô đi về nhà?
Vẫn không nói một lời. Nan giải đây. Ta không thể bỏ mặc cô ta nơi đây, mà cô ta hình như
cũng chẳng có ý kiến gì, chỉ đứng yên, chừng như ngạc nhiên, và trông cô thật khả ái.
Chàng thấy một cảm giác lạ xâm chiếm cả hồn. Trước nay đã bao lần chàng bị thúc giục lấy vợ,
người ta giới thiệu cho chàng biết bao cô, nhưng chàng chưa bao giờ để ý tới một ai. Cái cảm giác này,
hầu như vô năng, hay là sự không thể cưỡng lại ý muốn tuân phục, dâng hiến tất cả cho nàng.
Người chú nói vài câu, tưởng chàng ta ở gần đâu đó. Không nghe tiếng trả lời, ông nhìn quanh
quất: ông thấy một cảnh tượng như hệt một bức tranh: liễu xanh, cô gái áo đỏ, và người cháu của ông
trong y phục màu chàm, hai người đứng lặng nhìn nhau, y như hai bức tượng.
Sau cùng chàng trai hỏi:
- Cô tên gì?
- Châu.
Chàng thầm nghĩ, tên đúng với người, cô thật quả là hạt châu sáng ngời. Chàng lại hỏi:
- Cô bị lạc ?
- Không, thuyền của tôi kia. Cô chỉ tay ra phía sông.
- Cô là con gái mà làm gì trên cây?
- Tôi nhìn tổ chim. Tại sao con gái không ở trên cây được?
Cô ngạc nhiên nghe chàng ta hỏi chuyện đó. Chàng trai cũng ngạc nhiên. Ở phương Bắc, con
gái con nhà khuê các không bao giờ ra khỏi nhà, khỏi nói tới chuyện trèo cây để nhìn tổ chim hay làm
gì khác.
Cô gái chợt nhận ra mình đã trò chuyện với người lạ, bèn quyết định chạy. Cô nhanh thoăn
thoắt chạy ra mé sông, bước xuống chiếc thuyền con buộc vào cành cây ngiêng là là mặt nước. Cô nhìn
về phiá chàng trai một lần, rồi chèo thuyền đi mất. Chàng trai nhìn theo chiếc áo đỏ, cho đến khi chỉ
còn là chấm đỏ rồi khuất sau khúc quành của dòng sông.
Người chú tiến lại gần:
- Cô ta đi mất rồi.
- Đi rồi.
- Phong Châu không lớn lắm, có thể chúng ta sẽ gặp cô lại.
Họ lại tiếp tục chuyến du hành thăm vương quốc Âu Lạc. Phong cảnh đẹp, cuộc sống thịnh
vượng. Cày bừa, gặt hái. Người ta ca hát, bày trò chơi.
Hoàng tử Trọng Thủy thích thú vì mỗi ngày được thấy điều mới lạ, nhưng vẫn canh cánh hình
bóng cô gái. Đêm đêm chàng tập trung nghĩ về cô, hy vọng sẽ nằm mơ thấy nàng.
***
Nhưng, không cần mơ: nàng ngay kia, giữa chợ, đang bước thong thả đi như đi dạo, giữa một đám các
cô gái cùng trạc tuổi nàng. Họ cười khúc khích với nhau. Theo sau họ là một đám thanh niên dáng vẻ
nghiêm nghị, họ đi sau các nàng chừng vài bước. Họ không nói gì với các cô, nhưng Trọng Thủy hiểu
ngay họ là những người bảo vệ, luôn theo sát các cô. Những cô gái ăn mặc giống nhau, trang phục sơ
Firmament
52
sài đơn giản, một màu xanh, nhưng chàng chắc cô không phải cũng như bọn họ: cô luôn luôn ở vị trí
giữa, không bao giờ thụt ra sau, hay bên ngoài.
Tự nhủ: hay cô ta cũng như mình, hoàng thất giả trang thường dân.
Làm sao biết, mà biết rồi mình làm được gi? Không biết, thì làm sao chịu được? Không gặp cô, thì
mình làm sao sống nổi?
Ý tưởng này ghi khắc vào tâm can mình tự lúc nào?
Chuyến đi thành công: Thân vương và hoàng tử tìm ra manh mối. Khắp mặt trên thành hướng
về phía Bắc, họ sắp hàng dẫy cung thật lớn. Không phải thứ thường một người có thể giương được.
Cung lớn gấp mấy lần, kê trên giá đặc biệt, binh sĩ lắp tên vào những khe đẽo sẵn, nhưng chưa bắn tên
được, phải chờ ráp móng rùa thần Kim Quy vào mới sử dụng được.
Tương truyền rằng, hai mươi năm về trước, An Dương vương lo tìm nơi thích hợp để xây cung
điện. Ngài tìm được vùng đất có địa thế phong thủy đại cát, núi, nước, gò. Nhưng lần nào xây sắp xong
lại sụp, tiếp tục, vẫn thế.
Nghe lời khuyên của các bô lão, vương cho lập bàn thờ khẩn cầu thần giúp đỡ. Ngài sắp hoa
quả, thành khẩn khấn khứa: tâm nguyện ý chí muốn chăn dắt dân chúng trong hòa bình, an lạc, chống
nạn Bắc xâm. Ngài khấn khứa, cầu xin, cho tới khi mệt lả mà thiếp đi. Ngài thấy một ông lão mặc y
trang vàng chóe hiện ra. Thần Kim Quy. Chính là Thần cai quản cuộc đất này. Thần trao cho vương
bức vẽ chỉ dẫn cách xây thành và dạy cho thêm cách phòng vệ. Trước khi ra đi Thần còn ban tặng món
quà rất khác thường, là một chiếc móng tay. Cầm nghe nặng tay, và lóng lánh như vàng. An Dương
Vương thức giấc, nghĩ đây thật là giấc mơ kỳ lạ. Nhưng, không phải là mơ, trong tay ông là tấm bản vẽ
cách xây thành, thêm hệ thống phòng vệ, và chiếc móng rùa vàng.
Thế là chỉ ít lâu sau, thành xây dựng xong, rồi vương cho cài đặt hệ thống phòng thủ như được
chỉ dẫn. Từ xa nhìn lại, toàn thành là một hình xoáy ốc, dưới lớn trên nhỏ. Vương ở trên cao nhất.
Chung quanh là hào bao bọc.
Mặt Bắc, là bức tường thành cao hơn trượng, đắp bằng gỗ, tre, đất, sỏi, nhồi với đất lấy từ chỗ
đào hào. Trên thành ráp đặt cơ quan phòng vệ: dẫy cung lớn dị thường, chỉ khi cần dùng mới mở cơ
quan. Mà cơ quan cần nỏ thần, làm từ móng rùa vàng mới khởi động được.
***
Vương quốc mặt Bắc, lại hội họp: bây giờ ai ai cũng đều biết: vào Âu Lạc dễ, sống ở đó cũng dễ, muốn
đăng lính, cũng được, nhưng có một thứ không thể: không thể cầm, hay nhìn thấy móng rùa Thần,
chính là vật để khởi động loạt cung tiễn phòng bị trên thành. Móng Thần được giấu kỹ trong cung, chỉ
An Dương Vương mới có chìa khóa nơi cất giữ nó.
Tể Tướng đề nghị : hoàng tử là nhân tuyển độc nhất có thể thực hiện được kế hoạch: chàng hỏi
cưới con gái An Dương vương, như thế mới có cơ hội vào cung, để tìm hiểu xem móng rùa Thần ở
đâu.
Hoàng tử một mực từ chối. Chàng chỉ muốn cô Châu. Nhưng cô là ai? Thuộc gia tộc nào? Nhà
cô ở đâu? Làm sao tìm ra cô? Tung tích cô, theo chàng biết, thì thật mơ hồ: gặp nhau trong phút chốc
bên bờ sông, và một cái nhìn thoáng qua ngoài chợ.
Triệu Đà thương lượng với con trai: trước tiên, sẽ ra công tìm kiếm cô Châu cho chàng. Nhưng
nếu trong thời hạn một năm, không có, thì chàng phải theo kế hoạch xin cưới con gái An Dương
vương.
Lại cử nhóm người đi dọ thám, gồm mười hai người, nhưng là để tìm tung tích cô gái. Kinh
nghiệm những lần trước, lần này Triệu Đà cho thu thập mười hai gia đình thân nhân gom vào một nơi.
Như vậy người đi sẽ về, nếu không muốn thân nhân bị treo cổ.
Họ mang tin về, nhưng không mấy phấn khởi: Các cô con nhà dân dã, ít khi có tên đặc biệt:
Firmament
53
Gái, Gái Bé, Gái nhì v.v...Con nhà chài thì : Chắm, Thu...Cao hơn chút thì: Hồng, Mai...Những gia tộc
chữ nghĩa thì đặt cho con gái tên hay hơn: Ngọc, Sơn Ca, San Hô...Cho nên, Châu, chắc thuộc nhóm
này. Vậy, làm sao tìm ra một cô gái khuê các nấp sau màn trướng trùng trùng?
Hoàng tử vẫn hi vọng: tìm khắp nước, dĩ nhiên khó, nhưng cả nước Âu Lạc, cũng chẳng có
nhiều quan lớn.
Lại có báo cáo mới: đếm số các cô con nhà quan, thì được 422 người tên có chữ “Châu”, Trân
Châu, Ngọc Châu, Bảo Châu, Huyền Châu, Minh Châu, Mị Châu...
Thân vương khuyên nên đi tìm hiểu thêm những cô trong lứa tuổi 15 tới 25 thôi, như thế tránh
trường hợp các cô quá nhỏ hay quá lớn tuổi, đã có gia đình.
Như vậy, danh sách còn 115 cô.
Dịp may tới. Lễ Trung Thu, dịp này các cô con nhà khuê các được phép đi dạo chơi bên ngoài,
dĩ nhiên là có cả đám đông đảo tuỳ tùng: anh hay em trai, thị nữ, tớ trai, người hầu, và vệ sĩ.
Hoàng tử cùng thân vương, với vài hầu cận thân tín, chiếm trọn những chỗ ngồi mặt tiền trên
tầng lầu một nhà hàng lớn nhất, ở ngay trung tâm lễ hội. Họ đã bỏ tiền thuê tai mắt hay những người
phụ trách thông tin, liên lạc: tớ trai chạy việc vặt, các bà chuyên nghề mai mối, v.v. Họ xúm xít lại
cùng nhau ghi tên các cô dự hội. Hội tàn, đã kiểm tất cả, được 114 tên. Gần sáng. Không thấy “Châu”.
Cô không tới, vậy cô là công chúa rồi, vì nếu công chúa hiện diện, lễ hội tất đã náo nhiệt cả lên.
Thất vọng, hoàng tử đành phải tuân lệnh cha. Hy vọng, hy vọng, may ra công chúa chính là cô.
Hoàng tử không dám nghĩ...nếu nhỡ không phải, mà công chúa thật, là một cô rất xấu, xấu xí và xấu xa,
thì làm thế nào đây?
An Dương vương, vua miền Nam, chấp nhận lời cầu hôn với điều kiện: vương không có con
trai, cho nên công chúa lấy chồng không về Bắc theo chồng, nhưng Trọng Thủy phải dọn về Nam sống
trong cung vua của Âu Lạc. Khi vương chết đi thì Trọng Thủy sẽ được nối ngôi. Vua Bắc quốc hoan hỉ
chấp thuận tất cả mọi điều.
Đám cưới:
Cô dâu không che mặt bằng vuông lụa đỏ như tục lệ phương Bắc. Chỉ nhìn thoáng một cái, Trọng Thủy
tưởng mình sắp ngất đi mất: chính là cô “Châu” của chàng. Mị Châu. Chàng cố làm ra vẻ nghiêm và
cứng, nhưng lòng thì chỉ muốn nhẩy cẫng lên như con cún, chàng cố sức gồng làn da mặt cho thích hợp
với không khí trang nghiêm của buổi lễ, nhưng hai mép cứ chực kéo nhếch lên để vẽ ra một miệng
cười.
- Ta thấy nàng hôm nào cũng mặc trang phục hồng hay đỏ, nàng không thích những màu khác
hay sao?
- Luật lệ mà. Mỗi giai cấp phải mặc màu theo đúng địa vị và đẳng cấp đó. Thiếp thích tất cả
màu xanh từ nhạt tới sẫm, nhưng không được phép mặc: đó là màu của dân quê, và người hầu gái.
- A, hôm nọ ngoài chợ nàng đã giả trang làm một cô người hầu. Trọng Thủy mỉm cười nghĩ
thầm. Chàng nghĩ tiếp: cô người hầu làm sao có được vẻ mặt thanh thoát như nàng?
Hai người ngồi ngắm thiên nga bơi trên hồ. Cô nói:
- Thiên nga trắng đẹp làm sao. Nhưng nếu thiên nhiên tạo ra thiên nga xanh thì còn đẹp đến
đâu?
Chàng ghi nhớ việc này, và sau đó, khi về Bắc thăm quê, chàng sai dệt tấm áo khoác lông thiên
nga xanh làm quà tặng vợ.
Công chúa yêu thích chiếc áo khoác này lắm, nhưng vì không thể mặc nó được, cô cho treo
ngay trong phòng riêng, để mỗi khi đi ngang cô đều ve vuốt nó.
Có lần cô hỏi, thiên nga bị mất hết lông để làm áo cho cô, chúng nó bị lạnh làm sao? Trọng
Firmament
54
Thủy cười: Chắc hẳn chúng nó mọc lông khác. Thực ra chàng chưa bao giờ nghĩ tới chuyện này. Chàng
đã sai kẻ dưới kiếm món quà chàng đoán vợ mình sẽ ưa thích, chẳng hề nghĩ tới việc mấy trăm con
thiên nga vì đó mà mất mạng sống.
***
Bắc phương:
Vua Triệu Đà bứt rứt không yên. Ông không thể và không muốn chờ đến khi An Dương Vương chết đi:
lâu quá. Ông ta còn khá trẻ, đâu chưa tới tuổi năm mươi. Ông ta hoạt động, lại hay đi săn bắn, chứng tỏ
ông ta hãy còn mạnh khỏe. Ông ta đã nói sẽ truyền ngôi cho Trọng Thủy. Nhưng như vậy thì Âu Lạc sẽ
là của Trọng Thủy, không phải của Triệu Đà. Đến lúc đó nhỡ Trọng Thủy không tuân lệnh cha nữa thì
làm thế nào? Làm sao bắt chàng ta chuyển tài vật, lụa là, của cải của miền Nam lên Bắc?
Quan Tể Tướng đã có kế hoạch.
Khi Trọng Thủy lên phương Bắc thăm cha mẹ, Triệu Đà dặn con nhớ tìm cách xem chiếc nỏ
thần, “để mở mang kiến thức”.
Trọng Thủy thấy việc tả nỏ thần cho mọi người nghe, cũng chẳng có hại gì. Triệu Đà cấp tốc sai
làm một nỏ giả, đưa cho con trai, bảo đem tráo lấy nỏ thật. Trọng Thủy khước từ. Chàng hiểu sự tồn
vong của quê hương mới của chàng nằm ở đấy.
Triệu Đà giải thích cho con hiểu: dù có thôn tính Âu Lạc, thì ông ta cũng sẽ bảo bọc mạng sống
của con dâu, và cả của An Dương vương nữa, vì ông ta bây giờ đâu phải là kẻ đối đầu, là kẻ thù, như
trước kia. Hai bên là sui gia, thì ông ta là người nhà. Hoàng tử không thấy dân tình phương Bắc thiếu
thốn đến đâu, trong khi phương Nam trù phú chừng nào? Phương Bắc muốn chia sẻ trù phú của
phương Nam, chỉ là để giúp cho đám dân nghèo đói đáng thương.
Hoàng tử phân vân.
Triệu Đà long trọng, khẩn trương thề thốt : nhất định sẽ giữ lời.
Một hôm, An Dương vương đi săn, Trọng Thủy giả bệnh ở nhà, và việc tráo nỏ được thực hiện
thành công ngay.
Mấy hôm sau, chàng nhận được tin khẩn báo Triệu Đà đau nặng.
Trọng Thủy vội vàng giã biệt vợ, hấp tấp trẩy Bắc thăm cha.
Trọng Thủy ngạc nhiên thấy cha mạnh khỏe và hứng khởi. Ông ta đón lấy nỏ Thần, đem giấu
đi. Trọng Thủy muốn trở về Nam, nhưng Triệu Đà bảo con phải đi thăm mẹ, vì bà bệnh rất nặng. Trọng
Thủy vội vàng đến thẩm cung thăm mẹ. Bà có vẻ rất yếu, ngồi trên giường, tựa lưng lên một chồng gối.
Trước nay Trọng Thủy chưa từng thấy mẹ yếu ớt như vầy. Chàng cảm thấy mình lỗi đạo, đã không gần
gũi săn sóc mẹ. Vậy nên chàng ở lại, mỗi ngày đều sớm tối ân cần vấn an. Trọng Thủy nhận mình quá
lơ là việc thần hôn, trước nay mẹ chàng bao giờ cũng mạnh khỏe và năng động, bây giờ, mỗi khi chàng
hỏi han điều gì, bà chỉ thều thào trả lời.
Thật ra hoàng hậu thi hành lệnh của Triệu Đà. Thường ngày bà vẫn vui tươi mạnh khỏe. Chỉ khi nghe
thị nữ gác cửa cung cao giọng xướng: “Hoàng tử đã đến trước cung, xin diện kiến Nương nương” thì
bà lập tức trèo lên giường, thị nữ hối hả buông màn, trướng, bưng siêu thuốc tỏa mùi nồng nặc lên.
Khi hoàng tử đi khỏi, họ tuần tự trở lại như trước: vén màn, mở toang các cửa lớn nhỏ, các cô thị nữ
dùng quạt lớn quạt hết mùi thuốc, mà bà rất ghét, ra ngoài.
Trong khi đó, đoàn quân xâm lược của Bắc phương đã được huấn luyện mấy năm ròng, nay
Triệu Đà được nỏ thần, không còn chút e ngại gì nữa, đã ào ào tràn xuống phương Nam.
Cứ mãi chôn chân trong cung, hoay hoay đọc sách mãi quá chán, Trọng Thủy nhớ nhà, nhớ vợ, nhưng
Firmament
55
không thể lìa xa mẹ đang bệnh. Sáng hôm đó, một ngày xuân ấm áp, đẹp trời, hoàng tử cưỡi ngựa đi
chơi một chốc cho khuây khỏa. Chàng cưỡi ngựa loanh quanh trong rừng thưa, cũng chẳng ghi nhận là
bao nhiêu thì giờ đã trôi qua. Bất chợt chàng nghe có nhiều tiếng phụ nữ nói cười vang vang. Chàng
cẩn thận xuống ngựa, đi tới gần. Kia bên bờ hồ, hiện ra một cảnh tượng vui tươi: Hoàng hậu mẹ chàng
và đám thị nữ hầu cận đang hưởng thụ một bữa du ngoạn ngoài trời, có cả chơi trái cầu và thi thả diều.
Hoàng tử sửng sốt khi nhìn thấy mẹ chàng khỏe mạnh ném bắt trái cầu ngũ sắc, và tham dự cả trò thả
diều cùng với đám cung nữ.
Chàng chợt hiểu. Chàng biết ngay mình phải làm gì. Chàng trở lại hoàng cung, viết vài hàng
ngắn ngủi để từ biệt song thân. Đợi cho đêm tối đến, chàng một mình lấy vải thô bọc vó ngựa, sẽ sàng
dẫn ngựa ra đi. Lòng chàng ngao ngán nghĩ đến cha mẹ, hai người chàng đã từng hết lòng yêu kính,
nay hai người đã lừa dối chàng.
Chàng ước chi dưới chân ngựa mọc thêm đôi cánh. Chàng cưỡi ngựa không ngừng vó, cho đến
khi cả hai, người và ngựa, đều mệt lả. Nghỉ mệt chỉ một chút, uống hụm nước rồi lại vội vã tiếp tục
cuộc hành tình xuôi Nam.
Cuộc tàn sát coi ra còn tệ hơn cả tưởng tượng.
Chàng đã về muộn nửa ngày, có thể chưa tới nửa ngày, nhưng đã quá muộn.
Những thi thể bị chém giết vẫn còn chưa lạnh, những nếp nhà bị đốt vẫn còn chưa tắt khói. Rõ
ràng là tác phẩm của đoàn quân của cha chàng. Vẫn trên lưng ngựa, chàng tiếp tục tìm kiếm.
Cung điện vẫn còn nguyên, nhưng không có bóng người.
Chàng chạy như điên tới những nơi trước nay chàng vẫn cùng với vợ đứng, ngồi.
Trên nóc trường thành, khu vườn đá phía sau, cái giếng, nơi hai người vẫn thường ngồi, cùng nhau nhìn
ngắm hình bóng nhau trong giếng, và bên bờ hồ, những sớm mai tĩnh lặng, nơi hai người ngồi vai kề
vai, ngắm thiên nga bơi.
Chàng chạy quanh cung điện mấy lần, sau cùng gặp vài binh sĩ trong đạo quân của cha chàng.
Báo cáo: lần sau cùng họ nhìn thấy An Dương vương và Mị Châu, là lúc hai cha con cưỡi ngựa
chạy và Triệu Đà đuổi theo sau.
Báo cáo: những trận chém giết quá dã man làm cho chính Bắc quân cũng kinh hồn và có một
số lớn bỏ ngũ.
Báo cáo: giá đầu An Dương vương là một ngàn lạng vàng, đầu Mị Châu thì năm trăm lạng.
Nghe đồn: cùng đường, An Dương vương và con gái đã nhảy xuống biển Đông tự trầm không
để bị quân Triệu Đà bắt được.
Trọng Thủy đi tới đi lui trên bãi biển. Qua rừng thông. Đi ngang qua chỗ có tảng đá tròn mà hai
người thường ngồi đã biết bao lần để cùng đẫm mình trong ánh trăng vàng dịu ngọt.
Chợt thoáng thấy có chút gì màu xanh, chàng cúi nhìn cho rõ. Lông tơ ngỗng. Nhỏ bé, nhẹ làm
sao. Từ chiếc áo khoác của nàng. Làm sao nó lại ở đây? Thế là, khi chạy bán sống bán chết, nàng vẫn
mang nó theo bên mình? Nghĩa là, cận kề cái chết, nàng vẫn nghĩ, nhớ đến ta? Nghĩ đến đó, tim chàng
đau nhói, cơ hồ ngất đi. Lại đó, đây, vài chiếc lông ngỗng xanh nữa, chiếc dính trên cát ướt, chiếc
vướng trong đám lá thông, chiếc kẹt vào kẽ đá...Chàng lảo đảo bước đi, đi nữa...
Chàng tìm thấy thi hài vợ bị sóng đùa lên bãi biển, và của nhà vua nữa.
Chàng đi lang thang, đi mãi, chẳng nhớ là bao lâu. Chàng tìm đến những nơi hai người thường
hay lui tới. Đâu đâu dường như chàng vẫn nhìn thấy tóc nàng, mắt nàng, chàng nghe cả tiếng cười của
nàng. Đến bên giếng, chàng nhìn xuống, thấy rõ ràng hình bóng nàng, tóc đen nhánh đến nỗi ngời lên
ánh xanh. Và áo màu đỏ dịu. Kia kia, mặt nàng vui tươi, mắt long lanh y như lần đầu tiên nhìn thấy
nàng trên cây liễu.
Chàng nhảy ngay xuống.
Firmament
56
Truyền thuyết: máu của công chúa Mị Châu tan trong vùng biển có đám sò trai. Hạt trai ở đây đẹp
nhất trần đời , lại càng đẹp hơn bội phần khi đem rửa trong nước giếng Trọng Thủy. Bao nhiêu trăm
năm về sau, bao đời vua phương Bắc đều bắt phương Nam phải triều cống ngọc trai, và phương Nam
đều đã phải tuân, để giữ yên mặt Bắc, ngăn ngừa chúa tể phương Bắc, luôn luôn đói thiếu, luôn luôn
lăm le xâm chiếm miền Nam. ■
Ghi chú:
Thời gian: 257-207 trước Tây lịch
1/ Nam : xứ Âu Lạc, vua: An Dương vương
2/ Bắc: xứ Quế Lâm, vua: Triệu Đà.
3/ Thần Kim Qui: thần Rùa Vàng, tặng móng làm nỏ thần bắn được hàng ngàn mũi tên cùng một lúc.
Firmament
57
MÎ-Châu
(The Beautiful Gem)
or Story of the Blue Swan Down Cloak
By Lê Tå Bích ñào
Quiet wilderness surrounds. But for me and the guide, no other human for miles and miles.
I stood
steeped in the vast space. Air so clean, almost sacred. Soft sunshine.
I felt like I had just stepped out of a time machine. What epoch is this? Flashed through my
mind: the big bang, dinosaurs, dark green forests, strange looking fish, ancient people wearing leather
loin cloth, hunching to get in and out of cave mouths, and, their king wearing the same outfit, where the
only difference is a bright jewel on top of his turban to declare his distinguished position.
None fit this surrounding: only a winding road took us here and would lead us to who knows
where.
The guide seemed restless:
- No ruins worth seeing around here. There’s only a well.
We trod the warm sand. Some small twigs swept our arms, making the only small noises in the
deep silence.
After each turn, the silence thickened.
A bird or two looked up, unruffled, then continued to peck at the sand. I wondered, what can
they find there?
A square enclosed area appeared all of a sudden. Inside : a round broken brick wall of a well.
Ah.
A small sign hangs tilted on the bamboo fence: “Trong Thuy’s well”. Those bricks are no
longer red or brown, time painted them various shades of gray.
The well is under a kind of bird cage made of chicken wire. Two more signs: “Danger”
“Climbing over is forbidden”.
No way to get any closer, or to look inside the well.
The guide said, “It’s been like this for years,” and he did not know if the well still has water or
had dried up.
Naturally no one would come this far to get water. Only a ruin. Does it matter the well has
water or not? What matters after 2000 years? The suffering of the man down there certainly had
faded.
The guide’s voice : “Only a love story!”
- Love story?
- Yes, with a little spy stuff, a deceit and a war.
- Enough to make a tragedy.
- Yes, a real tragedy from a beautiful marriage between a prince and a princess.
- A prince can’t marry his sister!
- Not brother and sister. They are children of two neighbor kings who had been at war for
years.
- I understand. Romeo and Juliet ?
- Kinda like that, but not quite. That’s all there is to see. We must get back before it’s dark.
Firmament
I knew if it is dark here no one can find his way back, even the guide, so I obediently followed him.
58
In the South: King An Duong Vuong ruled the kingdom of Au Lac.
Small country, population about 100,000 with only 1,000 soldiers, but safe by high protecting walls,
deep moat, and excellent archery troops.
In the North: King Trieu Da has a larger territory, more soldiers, more training, but less crop. Always
hungry, always ready to wage wars.
Year after year, countless failed attempts.
They crossed the border on a daily basis: child’s game.
But as soon as they faced Au Lac’s protecting wall, there came out non-stop rains of arrows.
But for the arrows, the Northern troops would get their hands on singing citizens, tender flesh
women, huge storage barns of rice, grains and other crops, droves of pigs and chicken…
The South
Beyond the walls lives King An Duong Vuong with his small daughter, up high in the palace on top of
the winding steep slope. He is a faithful husband, when the queen passed away, he did not remarry, he
took good care of their only child.
One day, he made an inspecting tour on top of the protecting wall, the princess begged to go
along. What business is that for a princess, on top of a war wall, inspecting troops? But can he say no
to her? Never.
There she got a glimpse of the world outside.
- Can I go out there someday? Why only forests? No houses or peoples?
Who has enough answers to satisfy her curiosity? After that she went to look for her milk
mother, the oldest and chief maid-in-waiting who has vast knowledge of life outside the palace. Stories
and more stories. The princess dreamed of faraway lands with exciting happenings, far removed from
her daily boring routine: embroidery lessons, music lessons, reading lessons…
The North: Quilin Kingdom.
King Trieu Da received reports, one after another. All the same: loss of crops, citizens cold and hungry,
no money to pay tax, soldiers starting to loot.
Urgent cabinet meeting: it was decided that a group of intelligence must go South to learn why
their defense was so effective, their crop so plentiful, their citizens so happy.
Selected special elite groups were trained and sent. They must complete their noble mission in
the shortest time in order to save their own families, villages.
Two months, then three. No one came back.
Another group was selected and sent.
Three more months, not one came back, from either group.
Did they all fail and get killed?
Meetings and meetings.
Finally, one strange suggestion by the Royal Brother, the Earl. He would go, by himself. His
argument: one person would be hard to be detected. Furthermore, he is fluent in the Southern
language.
The king agreed.
Firmament
59
The Earl returned to the North after 22 days.
Everyone was surprised: the expected hardship of the trip did not show at all: he looked more
handsome, strong; his skin glowed.
His explanation:
- The South country (Au Lac) lies on the seaside, every year they gain more land toward the
sea. The soil is fertile. Grains and fruits plentiful. People are friendly: strangers who knock at the
door are given food or shelter, and later, given food and water to pack when continuing their trip.
(The Cabinet Members look at each other in amazement: what kind of fairy story is this?)
- The male and female share their responsibilities. They participate in duties out in the fields.
They sing love songs and folk songs at get-togethers. I attended a fair where boys and girls swing
together (Oohs and Aahs in disbelief: teen and full grown boys AND girls seen together? Unheard of in
the North).
The Earl continued his report:
- Both groups of spies? I’ve seen them all. They begged me not to report. But because of my
duty and my loyalty to our King, I cannot hide the fact that they abandoned their duties, but I beg for
your leniency, Sir. They love and miss their country but they all had been received warmly there. They
all have got jobs and would never return to be hungry and cold again.
The King and his Court received this news with open mouths.
The King said:
- Let’s forget about them. Do continue with what you found out about the South and their
defense.
- Sir, their defense is really very simple, very primitive. The people have enough to eat, so they
have very few crimes, very few police and soldiers.
- How come so many archers?
- I’m getting to this, Sir. They don’t have many archers either. But they have special bows that
can shoot 100 arrows or more at a time.
- Impossible! A bow that can shoot 100 arrows! Then, who is strong enough to stretch it in
order to shoot?
- Exactly my thoughts, Sir, but our troops had seen millions of arrows, that’s a fact, so I rushed
back to report, but will need to go back to investigate more for the details.
The Earl went to the Prince’s quarters to see Prince Trong Thuy, the only son of King Trieu Da.
The Earl is also the tutor of his nephew, the Prince.
- Uncle, I’ve been waiting for you.
- I’ve been away.
- I know. And I expect you have brought back tons of strange stories from faraway lands.
- So many to tell. You must see with your own eyes.
- Father would not allow it.
- Perhaps. But you can convince his Majesty with the proper reasoning.
- Sir, I have tested him. He had completed all the assignments given. He knows his literature
well, he speaks the southern language, he practices his fencing and martial arts daily.
- All right. You may go. But you both must dress in regular middle class garb so as not to
attract attention. Be extra careful, and hurry back!
Phong Chau, the Capital of Au Lac Kingdom.
Firmament
60
Early summer, all was green. They seemed to step out of one painting and into another. Uncle and
nephew took their time, acting as if they just wound their way on the long sandy road along the willow
woods on the river bank.
The young man blinked. In the willow tree to the right, a large, red form, moving, flapping. He
knew willow blossoms are not red, certainly not that large. Seeing that his uncle is about to sit down to
rest and take a drink of water, the prince raced to the tree: a person, a girl !! It seemed she was stuck in
the branches, or her dress entangled there.
- What are you doing up there?
- I..I.. the girl started to answer, then stopped in mid sentence. She was taught not to speak to
any one not known to her. She did not know why was it so easy and fast to climb up the tree, but so
hard to go down. It felt good where she was, but not for long. She would have to go home soon.
- So, you cannot climb down. Let me help you.
She stared down at the stranger, but did not say anything.
He swiftly climbed up the tree, wrapped his arm around her waist, climbed down with the girl
in his embrace, then gently deposited her on the ground.
The girl was dressed in soft red from the top, her hair ribbons, down to her shoes, embroidered
with red flowers. Her face is almost the matching color. She stood facing him, not speaking, her eyes
were on his, shining black.
- Where do you live? Are you lost? Can I help take you home?
He laughed at the absurdity of his words: if she is lost, how would she tell him the directions
for him to get to her home?
Still, no sounds from her.
Problem. I cannot leave her here by herself, and she seemed not about to suggest anything, just
stood there looking amazed and lovely.
He felt a strange feeling overtook him. He had been encouraged to marry, and countless girls
were introduced to him, but none had captured his attention before. But now this feeling, not exactly
like being helpless, but something like a will to submit himself to do anything for her, to offer her his
whole being.
The uncle, thinking his nephew was nearby, spoke some words. Receiving no answers, he looked
around. He saw a gorgeous landscape painting: green willows, the girl in flowing silky red dress and
his nephew in simple indigo peasant outfit, in a trance, facing each other, motionless like statues.
Finally, the young man tried hard to break the silence:
- What’s your name?
- Chau (gem).
The name described her well, he thought, she really was a brilliant gem. He tried again:
- Are you lost?
- No, my boat is there. She pointed toward the water.
- What’s a girl doing up the tree?
- I was looking at a bird’s nest. Why is a girl not to be up there?
She was surprised that he would ask. He was surprised also. In his Northern state, a girl of
high breeding does not go outside the gate of her family compound, and certainly not up a tree
anywhere to look at bird’s nests or anything.
She suddenly realized that she had spoken to a stranger, decided to flee. She swiftly ran to the water
side, climbed on a little boat tied to a tree branch leaning down. She herself rowed the small boat after
looking back at him once more. His eyes followed the red dress until it became a red dot disappearing
Firmament
61
behind a river bend.
The uncle approached.
She had gone.
The young man repeated:
- Gone.
Phong Chau is not that large, maybe we’ll see her again.
They continued their visit of the capital city of Au Lac kingdom. Beauty and prosperity. Tilling
and harvesting. Singing and games.
Prince Trong Thuy enjoyed the everyday discoveries, but her image was on his mind every
waking moment. He concentrated on it at night hoping to see her again in his dreams.
He did not have to: there she was, right in the market, strolling among ten or twelve young girls
her age. They giggled softly. Behind them a group of quiet, serious looking men keeping a space of a
few steps. They did not speak to the girls, but he knew, they were their guards, who followed them
everywhere. The girls all dressed alike, simple grayish blue outfits, yet he was sure she was not the
same as the rest: she is always in the center, never dropped to the back or to the sides.
Maybe she is like myself, royalty in disguise, wearing peasant or regular citizen’s outfit? How
do I find out? And what to do if I found out who she was? How can I live not knowing? How can I
live not seeing her any more?
Since when did this idea become etched in his mind?
The trip was a success: The Earl and his nephew the Prince found the information they needed. All
over the top of the wall facing North were arrangements of huge bows. Not the regular types that a
person could stretch. A special kind, several times larger, propped up by intricate mechanism. Arrows
were fed by soldiers to specially designed grooves. But these don’t shoot unless triggered by a device:
the sacred claw of the Sacred Gold Turtle “Than Kim Qui.”
According to legend: over 20 years before, King An Duong Vuong was looking for a place to build his
new Palace. He found the right location with the right feng shui: rocks, water, hills view.
But, new buildings fell down as soon as they were erected. Repeatedly.
The king took advice to set an altar to plead to the land’s governing spirit. In front of the altar
with fresh fruits and flowers, he respectfully and earnestly expressed his purpose and expectations: to
tend to his citizens, to protect them from the Northern invaders, to bring prosperity to the people, to
govern them in peace and justice. He prayed, he prayed until he got so exhausted he fell asleep. He
saw an old man wearing a brilliant gold robe before his eyes. The Sacred Gold Turtle, Than Kim Qui
himself, the spiritual Lord governing this land. He gave the King a drawing with details to achieve the
construction of the Palace and a defense system mechanism. Before leaving, he gave the most unusual
parting gift: one of his finger nails: it was heavy and glowed like gold. He explained its usage. King
An Duong Vuong woke up feeling this was a strange dream, except it was not a dream: his hand still
clutched the drawing of the Palace and the great archery system to be built, and the Sacred Gold Turtle
claw.
The Palace was erected successfully in a few months, and the defense system to follow.
From afar, it looked like a conch shell. A great hill with curving road upward, and the King’s
home is on its top. Surrounding this compound was a continuous moat.
Facing the Northernmost part of the territory is the wall, 6 meters high, constructed of lumbers,
rocks, pebbles, and bamboos, filled with dirt excavated from the moats. There was established the
defense mechanism.
Firmament
62
In the North:
Meetings, meetings: everyone now knows that it’s easy to penetrate Au Lac, easy to join the
population, even the army, the archery troops, but impossible to see or handle the most important
element: the Sacred Claw that triggers the whole system. It’s well hidden deep inside the top Palace;
only King An Duong Vuong himself has the key to its safekeeping place. More Cabinet meetings.
The Prime Minister suggested that the Prince was the only one suitable for the mission: he is to
ask the hand of King An Duong Vuong’s daughter, thus gaining access to the King’s Palace in order to
learn the whereabouts of the Sacred Claw.
The Prince refused. He only wanted to marry “Chau”. But who was she? From what family?
Where was her home? How to find her? The Prince’s accounts did not help: a brief encounter at the
riverside, a glimpse in the market.
Again, spies were sent South, this time in search of a girl.
Past experiences taught the Northern King Trieu Da to take precaution measures: he rounded up
all the relatives of those sent South. They will return if they don’t want their families hung.
They brought back news, but not very encouraging ones: Girls from peasant families rarely
have special names, they were usually called: Girl, Little Girl, Second Girl, etc….Fishermen’s
daughters: Perch, Trout…. ..From higher classes: Roses, Plums….. Families with learning gave their
daughter better names: Jade, Sky Lark, Coral.. .. .. So, miss “Chau” (gem) must be in this group.
However, how can one find a young lady hidden behind layers and layers of drawn shades and
curtains?
The Prince was feeling hopeful: searching the whole country, admittedly difficult, but the
Kingdom of Au Lac has only a handful of mandarins and officials.
More spy excursions brought back reports that there were a total of 422 young ladies within this
group had names with “Chau”! Tran Chau (Pearl), Ngoc Chau (Pearl) Bao Chau (Precious Gem),
Huyen Chau (Black Gem) Mi Chau (Beautiful Gem)…
The Earl suggested another trip to learn only about those between the ages of 15 and 25, thus
eliminating those of unsuitable ages possibly too young or already married.
This list went down to 115.
The best chance came: Mid Autumn Festival: when young girls of high breeding are allowed
the only night out, with heavy guards of brothers, male servants, nurse maids, and hand maids… of
course.
The Prince, again accompanied by his uncle the Earl, and several in attendance, commanded a
second floor balcony at the best restaurant with the best view right at the center of the Festival. There
they got together and marked off the names of young ladies on the list who attended the festival.
Several hours later. The Festival ended. The Prince did not see her. Near dawn. They reviewed the
list : 114 checked off marks. So his miss Chau did not go to the Festival: she WAS the Princess!! (If
she did, the extraordinary news would stir the whole population).
This is a gamble. The Prince had to say “yes” to his father’s repeated prompts and orders.
Hope against hope that she is the one. If not… he dared not think more, what if the princess is not her,
but a very ugly girl, equally ugly in looks and character???
The Southern King, An Duong Vuong, accepted the marriage request with a condition: he has
no sons, so the Princess will not move to her husband’s country but the Prince would move South to
live with them in the Au Lac Palace. When he dies, the Prince would ascend the throne to be King of
Au Lac. Northern King Trieu Da was only too happy to accept all requirements.
Firmament
63
The Wedding:
The bride did not have to cover her face with a red veil like those in the North. First glimpse, and the
Prince thought he would faint: it’s his “Chau” (Gem). Her real name was Mi-Chau. He made himself
look respectful and stiff, but he felt like bouncing up and down like a ball, and he strained his face
muscle to look solemn befitting the ceremony, while his mouth just curved itself into a big smile.
- I see you wear red or pink every day. Beautiful. But how about other colors? Don’t you like
them?
- It’s the rules. Each class is to wear the appropriate color, decorated with the appropriate
birds or flowers. I love all shades of blue, but am not allowed to wear it: it’s the color for peasants or
maids. (Ah, when she strolled the market, she disguised herself as a maid)
Watching the white swans gliding on the lake, she said:
- White swans are beautiful, but I think a blue swan would be gorgeous!!
He made a note of this and upon returning from the trip visiting his family up North, he ordered
a cloak made of blue swan down, as a gift to his wife.
The Princess loved this thoughtful gift, but since she cannot wear it, had it displayed in her
room where she touches it every time she goes near.
Once she asked how the swans continue to live without their coat? The Prince laughed: maybe
they grew new ones. He never gave it a thought. He knew it would be a nice gift to his wife, and
ordered one made. It never crossed his mind that hundreds of swans had given their lives because of it.
The North:
King Trieu Da became restless. He cannot wait for the Southern King An Duong Vuong to die. The
latter is still young, only in his late 40’s. And he is active, he goes hunting a lot: he apparently is in
good health. And he had said he would bestow his throne to his son-in-law. But then, Au Lac would
become Trong Thuy’s property, not Trieu Da’s. By then his son may not listen to him any longer. How
would he ask him to bring North the harvest, the silk, the riches of the South?
His Prime Minister had a plan.
Prince Trong Thuy went to the North to visit his parents. King Trieu Da suggested that when
the Prince gets back to Au Lac, he should try to take a look at the Sacred Claw, only to “broaden his
knowledge”.
The Prince saw no harm in describing it.
King Trieu Da rushed an order to complete a duplicate, gave it to his son, tell him to substitute
it and bring the genuine one back to the North.
The Prince refused. He knew the life of his new country depended on it.
King Trieu Da explained that even though if he ever be successful in taking over the country of Au Lac,
he would spare the life of the Princess, his dear daughter-in-law, and King An Duong Vuong who is no
longer enemy, but practically family. He wanted the Au Lac country only to share the wealth: doesn’t
the Prince see how short the supplies are in the North, and how plentiful in the South? He only did this
to benefit the country’s poor population. The Prince waivered.
The king solemnly swore in the most sacred God’s name, to keep his promise.
The Prince returned to the South. One day, when King An Duong Vuong went hunting, the
Prince faked a cold, stayed home and was successful in his mission.
The next few days, there came an urgent message: his father King Trieu Da was seriously ill.
Firmament
64
The Prince hastily bid good bye to his wife and rushed home to the North.
He found his father in good health and great spirit. The King grabbed the genuine Sacred Claw
and hid it. Prince Trong Thuy wanted to go back South, but was reminded to pay a visit to his mother
who was in ill health. She appeared to be, reclining on several pillows in her bed. The Prince rarely
saw his mother in this state. He felt he had neglected her. So he visited her once in the morning to
inquire if she had slept well, and once in the evening to bid her good night.
In the mean time, Northern troops, having been vigorously trained several months before the Prince
returned with the Sacred Claw, swarmed to the South.
The Prince felt he had failed his filial duties when he saw his mother in bed: before, she was always
active and vivacious. In replying to his inquiries, she only whispered tired mumbles.
Note: The queen acted according to her husband’s bidding. She normally went about her daily
cheerful routine. Once the maid shouted: “The Prince is approaching, making a call to her Majesty”,
she hastily hopped in bed and the maids lowered the curtains, brought in the smelly herbal medicine
pots. After the Prince’s visit, they reversed the process, the maids had to open wide all windows and
used large fans to chase out the medicine smell the Queen so despised.
Bored with reading and being holed up in the Palace most of the days, the Prince got restless and
homesick, he missed his wife but still could not leave his mother. One morning the Prince took the
horse out for a ride. He wandered in the woods, deep in thought, he lost track of time. Suddenly he
heard laughter and multitude of women’s chattering. He carefully got off the horse and approached the
cheerful noises. There on the lake side a joyful scene: the Queen and her entourage were enjoying a
picnic complete with ball games and kite flying contests. What a shock when the Prince saw his
mother up and running after the ball, and look! She herself participated in the kite flying contest with
the royal maids.
Prince Trong Thuy understood. He knew what to do. Back to the Palace, he wrote a brief note
to his parents, bidding farewell. He waited until dark to set out after carefully wrapping the horse’s
hooves with thick cloth, walking him out slowly for fear of waking up others with the trotting. He felt
completely detached from his parents whom he so deeply loved and respected, and who had deceived
him.
He wished some wings would sprout under the hooves of his horse. He rode and rode until both
human and horse were exhausted. After a fleeting moment to catch some breath, he took the horse
down to the brook, both drank quickly then hurriedly resumed their trip South.
The disaster was worse than anticipated.
Perhaps he was half a day late, or less, still too late.
Newly butchered bodies were still warm, recently burned houses still smoldering. This
undoubtedly was the work of his father’s troops.
He rode on.
The Palace is still intact, but deserted.
Blindly he ran to the places he used to spend the happy days with his wife.
The top of the wall, the back rock garden, and the well where they used to look in to gaze at
each other’s features, the lake bank where they sat, shoulders touching, to enjoy the soft early
mornings, looking at the swans gliding by.
He made several rounds of the Palace and finally found some soldiers, his father’s.
Firmament
65
Report: the last they saw was the sight of An Duong Vuong King and his daughter on his horse running
for their lives with King Trieu Da in hot pursuit.
Report: the massacre was so intense that several Northern soldiers got ill and deserted.
Report: prize for the defeated King’s head: 1000 gold coins, his daughter’s: 500 gold coins.
Hearsay: King An Duong Vuong and his daughter had jumped to their death from the mountain pass
facing the East sea, right before King Trieu Da and his troops caught up with them.
Trong Thuy walked up and down the sandy beach. Past the pine woods. Past the round rocks where
they had sat together countless nights to soak in the cool golden moonlight.
There’s a flick of blue. He bent to inspect. The small piece of down. So light, so small. From
her blue swan down cloak. How did it get here? Even when running for her life, she still took it
along? So near death, she still had him in her mind? The thought squeezed his heart so tight, he almost
passed out. A few more pieces, surely from her cloak, scattered, some stuck in the wet sand, some on
pine needles, some wedged in rocks. He stumbled on and on.
He found her washed up body, also the King’s.
He wandered the ground for how long he did not know. He revisited places that were dear to
her, to them. Everywhere he seemed to see her hair, her eyes, he heard her clear laughter. He went to
the well. There it is, her face framed in hair so black it almost seemed blue. Soft red dress. There it is,
again, her smiling face, shiny eyes exactly like the day he first saw her up the willow tree.
Without hesitation, he jumped in.
Legend: Where the princess’ blood dispersed in the ocean there lied an oyster bed. These oysters make
the most beautiful pearls in the world. For several hundred years afterwards, pearls from the South Sea
were always on top of the list adored by the Northern Emperor that the Southern King had to supply in
order to keep peace at the northern boundary, to avoid an invasion of the hungry and ever expanding
Northern troops.
These pearls would shine the most after being washed with water drawn from Trong Thuy well. ■
Lê Tå
TåBích ñào
Notes:
1. The South: Kingdom of Au Lac. King An Duong Vuong..
2. The North: Kingdom of Qui Lin, King Trieu Da.
3. Than Kim Qui: The Sacred Gold Turtle.
(Circa 257 BC - 207 BC)
Firmament
ThÜÖng Sóng Long Giang
ñiŒp Khúc
Hò ơi!
Ai về qua bến Cần Thơ
Sông xưa còn đó đò đưa đâu rồi?
Xuôi dòng… mênh mông
Thuyền ai ven sông
Trăng non lững lơ
Bên đồi mơ
Chập chờn…. xa xa
Lục bình trôi mãi
Trôi đến phương mô
Theo triều sóng
Gió…đưa trăng... về mây
Nhớ khúc ân tình.. thơ... ngây
Mắt trắng đêm buồn.. lãng… đãng
Thương sóng Long Giang lệ ứa đầy. ■
Madison, AL, May 2014
66
Firmament
Chäi Tóc
Cao Bá Quát (1809-1855)
Đời năm xe sách cũng bằng thừa.
Trải mấy phong trần tóc rụng thưa.
Dài ngắn so chi lòng với tóc,
Rối thì cùng rối cả như tơ. ■
Combing Hair
Poem by Cao Bá Quát - Translation by TMCS
It is in vain to have five vehicles of books!
After numerous vicissitudes of life,
My hair has become so sparse.
There is no need to compare
my mind with my hair.
They both are like the tufts of tangled yarns. ■
Se peigner
Traduit par TMCS
C’est inutile d’avoir cinq voitures de livres
Après beaucoup de vicissitudes de la vie,.
Mes cheveux étaient si clairsemé.
Ce n’est pas nécessaire d’examiner
mes cheveux et mon esprit.
Ils ressemblent aux touffes de fil emmêlé. ■
Hán:
SÖ Phát
Cao Bá Quát thi - TMCS dịch
Hà ích đồ thư xa ngũ lượng
Phong trần kỉ độ phát y hi
Đoản trường hà cố nhi tương tỉ
Tâm phát đô như củ kết ti. ■
Nghĩa:
Chäi Tóc
Thơ: Cao Bá Quát - Dịch: TMCS
Năm cỗ xe sách phỏng có ích gì!
67
Firmament
Mấy độ phong trần, tóc lưa thưa vài sợi.
Cớ sao mà phải so dài ngắn,
Lòng và tóc đếu như tơ rối rắm chằng chịt.. ■
Chú:
• Đồ thư: bao gồm tất cả các ấn phẩm sách báo, tư liệu, tạp chí… Người Hán gọi thư viện
(bibliothèque) là đồ thư quán.
• Lượng: quán từ đi với xe cộ (cỗ xe).
• Y hi: có hai nghĩa số lượng còn lại ít, lác đác, thưa thớt và mờ mịt.
• Đoản trường: coi như một từ thể hiện ý chung là sự hơn kém, khác biệt chứ không còn ý nghĩa của
từng chữ về kích thước (dimension).
Hán tự:
梳髪
(高伯适詩-相梅居士譯)
何益圖書車五輌
風塵幾度髪依稀
短長何故而相比
心髪都如糾結絲 ■
TMCS chuyển lục bát:
Chäi Tóc
Năm xe sách ích gì đâu!
Phong trần mấy độ, mái đầu lơ thơ,
Ngắn dài nào đáng so đo,
Lòng ta cùng tóc như tơ rối bời. ■
68
Firmament
ChiŠu BuÒn
TMCS
Chiều nay…buồn lắm …buổi chiều nay
Một chiều u tịch xám màu mây
Thả hồn phiêu lãng vào thơ truyện
Bao người trong ấy cũng buồn lây. ■
Chuyển tứ tuyệt nôm:
Chiều nay, buồn lắm... buổi chiều nay...
U tịch một chiều phủ xám mây.
Thơ truyện gửi hồn sầu lãng tử
Bao người trong ấy cũng buồn lây... ■
Hán Việt:
夕陽愁
(相梅居士)
黄昏愁長百千份
幽暗黄昏黯淡雲
詩傳漂遊為浪子
書中多少染愁人 ■
Phiên âm:
TÎch DÜÖng SÀu
Hoàng hôn sầu trưởng bách thiên phần
U ám hoàng hôn ảm đạm vân
Thi truyện phiêu du vi lãng tử
Thư trung đa thiểu nhiễm sầu nhân. ■
Dịch nghĩa: N‡i BuÒn TÎch DÜÖng
Nỗi buồn hoàng hôn tăng lên trăm ngàn phần
Vẻ ảm đạm của hoàng hôn làm mờ tối cả mây trời
Làm kẻ lãng tử rong chơi trong thơ truyện
Bao nhiêu người trong sách đã lây nhiễm nỗi buồn. ■
A Sorrowful Sunset
By TMCS
69
Firmament
This sunset, it is very, very sad
This cloudy and overcast sunset…
As a wanderer, I fly in the world of novels and poetry
There, many people are infected with my melancholy. ■
Un crépuscule triste
Traduit par TMCS
C’est bien triste, le coucher du solei d’aujourd’hui,
C’est un crépuscule sombre et couvert de nuages gris.
Comme un voyageur je vole dans le monde des romans et de la poésie
Où tant de personnes sont infectées par ma mélancolie. ■
Cánh BuÒm GiÃy
Thanh Trà Tiên Tº
Tờ giấy mỏng tôi gấp con thuyền bé
Em dịu dàng thả nhẹ theo dòng trôi,
Tôi nhìn theo: Thuyền em chở gì thế?
Em nhoẻn cười: Tình ta đấy, anh ơi!
Tâm hồn tôi rạo rực đến ngây thơ
Chấm buồm xa lơ lửng phía chân trời
Đang rẽ sóng vượt ghềnh chở ước mơ Một ngày nào tình ta sẽ ra khơi…
Nào ngờ từ đó, em xa vời vợi
Tôi đã thành gã hành khất đơn côi
Mang theo khắp các nẻo đường tôi bước
Cánh buồm giấy bé bỏng - sóng hồn tôi... ■
Translation into English:
Paper Boat
Translated by Tim Mai
A piece of paper - you folded into a boat,
Releasing it into the water, it gently flows
"What is it carrying?", I curiously asked.
You smiled back:- It's a love boat with our souls !
70
Firmament
As my feelings for you grew with emotions
The boat drifted slowly towards the horizon,
Afloating in the wonder of dreams and hopes
Destined to reach the isle of love in the ocean...
71
But since, time has taken you far away into the distance...
And I have become a lonely wanderer
And with every step in my journey The tiny paper boat remains my only soul partner...! ■
Bài thơ Cánh Buồm Giấy đã được nhạc sĩ Nguyễn Đức Vinh phổ nhạc. Thanh Trà Tiên Tử kính mời
độc giả cùng nghe:
https://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=m8vqaioBrVE
https://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=z4_OCDKf_X0
Mighty March
Hoàng-Tâm
The first month of the Roman calendar
Named after Mars, the God of War
You’re supposed to come first to welcome spring
With flowers smiling and birds chirping
But you’ve changed so much this year
Blowing violent winds and causing fear
Prolonging freezing days with powerful snow storms
Blanketing our world and transforming its forms
With knee-high snow and threatening sky
Schools were closed and birds couldn’t fly.
Oh Mighty March! You waited till your final day
To make peace with gloriously warm sun ray
So Mother Earth can give birth to overdue spring
And her children can come out to dance and sing. ■
Hoà
Hoàng-Tâ
ng-Tâm
Gaithersburg, MD, 3/31/2014
Firmament
Amazing April
Hoàng-Tâm
First, April Fools' jokes, then Spring Fever
You charmed everyone with gorgeous weather
Birds' enchanting concerts and beautiful flowers
Glorious sunshine lighting blue skies forever
You set the stage for Mother Earth's children to play
Crocuses, daffodils appeared sans delay
Then came tulips, and cherry blossoms for a short stay
Before too long, dogwoods and azaleas took our breath away.
Alas, good things seldom last too long
Though we know that life’s not always a song
You shocked us: tornadoes, hail, snow, and torrential rain
Destroyed homes, flooded basements, left us with losses and pain
But in retrospect, you made us wiser and stronger
Not taking things for granted any longer
We picked up our pieces and started all over
Amazing April, you're truly a natural teacher! ■
Hoà
Hoàng-Tâ
ng-Tâm
5/14/2014
72
Firmament
Hånh Phúc Chúng Mình
Song Nghiên
Hạnh phúc quá đây lúc tuyệt vời
Chúng mình bên nhau dưới mái hiên nhà
Hai thực thể, hai khuôn mặt Em và Anh
Nhưng chỉ một tâm hồn cùng hòa hợp
Món quà của vườn cây ăn trái
và tiếng hót của chim muông
Trao chúng ta nước suối Vĩnh cửu của Cuộc đời
Ngay lúc chúng mình vừa bước qua cánh cửa.
Những sao sáng trên bầu trời rủ nhau đến
như những kẻ quan sát
Chúng mình vun tròn như mặt trăng
Anh và Em không còn là hai nữa mà một hòa hợp
Trong tột điểm hạnh phúc và vui mừng
Chẳng màng đến những bày đặt mơ hồ vô nghĩa chung quanh
Nơi những chú chim trời đang nhấp mật ngọt địa đàng
Cũng là nơi chúng ta dừng chân.
Và lạ kỳ hơn nữa rằng dù chúng mình
Đang cùng ở một góc chân trời
Nhưng thực ra chúng ta đang ở hai nơi xa cách
Chúng ta, Anh và Em, một hòa hợp trên góc trái đất này
Còn mang một hình dạng khác trong Thiên đàng vĩnh cửu, Đất
của mật ngọt tuyệt vời. ■
Song Nghiên
73
Firmament
Chung Quanh Ta Toàn Là Ti‰ng Nhåc
Song Nghiên
Này em hỡi, chúng ta đâu cần quan tâm
Đến tiếng nhạc vừa dứt của cây đàn
Vì qua tuyệt vời của tình yêu
Ẩn sâu trong trái tim chúng ta tiếng nhạc vẫn vang đều
Này em hỡi, chúng ta đâu cần bối rối
Khi ngọn đèn cầy bùng lên rồi phụp tắt
Vì chúng ta đã có mồi yêu để khơi ngọn lửa
Kìa tiếng nhạc thì thầm trong gió
Như những bọt sóng trên đại dương
Nổi lên từ những hạt ngọc chìm sâu phía dưới
Mang ngọt ngào xuất phát từ trái tim
Chúng mình chẳng cần nói chi nữa
Hãy mở rộng cánh cửa linh hồn
Và để tâm tư cất tiếng hát
Hãy quên đi lời nói, hãy quên đi
Vì chung quanh ta toàn là tiếng nhạc. ■
Song Nghiên
74
Firmament
76
So với nhiều tác phẩm thơ văn khác của Cụ Đồ Chiểu , - như tập thơ dài Dương Từ Hà
Mậu, những bài thơ Đường luật, hay là bài Văn tế Chiến sĩ trận vong, v..v.…thì tập thơ
Lục Vân Tiên rất phổ thông và thành công trong lãnh vực thi ca dân gian Nam Bộ. Nó
đã thỏa mãn nhu cầu thi ca bình dân cho người Nam thời đó, đồng thời góp phần duy trì
ảnh hưởng luân lý Khổng Mạnh, khơi động tinh thần ái quốc xuyên qua hành động và
ngôn từ những nhân vật trong tập thơ, như Vân Tiên, Tử Trực, Hớn Minh, ông chài, ông
quán, tôn sư , v..v.. Xin trich dẫn sau đây vài đoạn ngắn tiêu biểu trong tập thơ phổ thông
Lục Vân Tiên của Cụ Đồ Chiểu:
Ra đi vừa rạng chân trời
Ngùi ngùi còn hãy nhớ nơi hoc đuờng
Than rằng: thiên các nhất phương
Thầy mang đoạn thãm tớ vương mối sầu…
---Nước trong rữa ruột sạch trơn
Một câu danh lợi chi sờn lòng đây
Nay voi mai vịnh vui vầy
Ngày kia hóng gió đêm nầy chơi trăng…
----Xin dừng tham đó bỏ đăng
Thấy lê quên lựu thấy trăng quên đèn
Tiên rằng: như lửa mới nhen
Dễ trong một bếp mà chen mấy lò…
Trong thế giới phù du của con người, nhân tình đi đến, đổi thay nhanh như mây thu bọt
biển. Trong hoàn cảnh loạn lạc khó khăn, mấy ai quyết tâm trì chí hiến dâng đời mình
cho lý tưởng…Riêng Cụ Đồ Chiểu đã sống với phong cách của con người Nho sĩ biết tự
trọng và xữ thế trong nghịch cảnh “nhân tình éo le”. Xuyên qua nhũng tập thơ Nôm
bình dân giản dị mà có sức truyền cảm chứa chan, tấm lòng kẽ sĩ và quả tim biết rung
cảm của Ông Đồ mù, một văn nhân đui tối tật nguyền, đã lưu lại một tấm gương sáng
đẹp. ■
David Lš
Lš Lãng Nhân
Firmament
78
- Xem ra Thục cô nương còn phải học nhiều. Đây là dòng Vong Xuyên truyền kiếp. Kia là cầu
Nại Hà. Kẻ nào chết sắp có duyên đầu thai đều phải đến đây, tới Quán Mạnh bà bà ở chân cầu ăn bát
cháo lú để quên sạch sành sanh mọi chuyện quá khứ, mới được qua cầu đi tái sinh. Ta là một trong
những tên quỷ gác cầu ở đây.
Lúc đó, thiếu phụ quay sang nhìn Thục Vân:
- Đa tạ các hạ thương cảm tới ta. Ta là Tiểu Chung, họ Lục. Ta sắp đi đầu thai, nhưng còn
vương vấn nhiều sự, thương cha mẹ bạc đầu đau khổ, thương phu quân và con cái nên muốn tìm về với
họ. Sợ rằng sau khi ăn cháo lú, quên hết mẹ cha con cái, quên phu quân và ân ái mặn nồng khi xưa...
Có tái sinh thì ta vẫn như còn chết với họ. Quỷ huynh à, tỷ muội à, làm sao tìm lại người thân?
Nghe bùi ngùi, có lý có tình, Thục Vân và tên Quỷ liền rủ nhau tìm cách giúp Tiểu Chung. Thục
Vân ngồi trên phiến đá, một tay chống cằm, tay nhặt cành cây gẩy gẩy trên mặt đất. Tên Quỷ thì đi đi
lại lại lựa những viên sỏi nhỏ và liệng cho chúng nhảy lách tách trên mặt nước bạc. Tiểu Chung đã có
vẻ bớt đau khổ hơn khi nãy. Nàng không còn khóc nữa, chỉ lặng lẽ đưa mắt buồn nhìn xa xăm. Cái nhìn
hut hút chìm vào dày đặc khói sương…
Lát sau, Thục Vân bắt đầu dò hỏi xem dạo còn sống Tiểu Chung có viết nhật ký hay hồi ký ghi
lại những ký ức muốn mang theo vào đời sau không. Thiếu phụ lắc đầu bảo từ ngày có công nghệ điện
tử, chả mấy ai còn thiết những thứ đó nữa. Tên Quỷ nói thêm rằng dù nàng có nhật ký hay hồi ký thì ai
mà tìm được và làm sao chuyển đến kiếp sau.
Tới đó, đôi mắt Thục Vân sáng lên, nàng rạng rỡ:
- Tiểu Chung, các hạ có dùng Diện Thư (FaceBook) không?
Tiểu Chung ngạc nhiên:
- Có chứ, ta nghiền Diện Thư tới chết mà, sao thế?
Thục Vân hỏi tiếp:
- Vậy Tiểu Chung làm gì trong đó?
- Thì cũng như mọi người, ta có nhiều bạn bè. Phu quân, cha mẹ, con cái cũng trong đó, cứ đi
đâu là ta đăng tải ảnh lên, ngày nào cũng bình luận ‘comment 1’ trong đó, sáng trưa chiều tối chia sẻ các
kiểu, cả chuyện hậm hực, chuyên bông lơn, các ghi chép ‘notes 1’ truyện thơ, tâm sự vui buồn, hạnh
phúc khổ đau gì cũng trong đó tất...
Rồi Tiểu Chung thao thao bất tuyệt kể về Diện Thư. Chợt nàng thoáng do dự, rồi kể tiếp:
- Đến khi Quỷ huynh đây tới bắt đi, người ta mới gỡ được iPhone ra khỏi tay ta mà. Làm ơn nói
đi, Thục Vân có ý gì thế?
- Hay quá - Thục Vân nhoẻn cười - vậy là trong đó có chứa vô vàn dữ liệu tiền kiếp của cô. Nếu
đưa cho Quỷ huynh giữ hộ mật mã tài khoản Diện Thư, kiếp sau Tiểu Chung có thể đăng nhập không?
Dường như tên Quỷ cũng phấn khích với ý tưởng của Thục Vân, gã cười khoe hàm răng quỷ
nhọn lởm chởm và đề nghị:
- Ý hay! 'Thích mạnh' :-) Hai cô hãy để ‘Quỷ dẫn đường’ tiếp nha! Tiếc rằng thời ta còn sống,
chưa có Diện Thư. ‘Ma cô nương’, à.. Tiểu Chung, hãy đưa ta chi tiết về tài khoản. Ta sẽ dùng quỷ
thuật yểm chú vào bát cháo lú. Ăn xong, cô sẽ quên sạch mọi chuyện; nhưng đời sau, lần đầu tiên khi
trông thấy lại Diện Thư, cô sẽ bật nhớ ra và vào được tài khoản của mình. Có thể là phải đến khi cô
một tuổi, hai tuổi hay khi đi học.
Tiểu Chung phấn chấn: “Nhất định ta sẽ tìm về với gia đình. Thế là ta sẽ được tiếp tục chơi
trong Diện Thư!”
Tên Quỷ tinh quái suy tính tiếp:
- Lát nữa, nhờ ‘Ma đưa lối’ giải thích dùm cách dùng Diện Thư nhé. Nếu thực sự Diện Thư có
nhiều dữ liệu quý hoá như hai cô nói, ta sẽ đề nghị Diêm Vương cho thêm tài khoản Diện Thư vào tài
khoản sinh tử của chúng sinh, từ đó giúp Diêm Vương tra công xét tội, theo chứng cứ rõ ràng mà xử lý,
các ma hết đường kêu oan!
Firmament
79
Tới đó, Tiểu Chung vội vàng giật tay tên Quỷ:
- Ôi, Quỷ huynh, làm ơn xoá hộ các trạng thái (status1) nói dối, vọng ngữ, và các hình ảnh phu
quân của ta từng ăn nhậu thịt cá rượu bia, nhé!
Trước khi chia tay với họ, Thục Vân ngập ngừng:
- Kế hoạch của chúng ta.. liệu có thành không?
Quỷ vỗ tay vào ngực, đáp:
- Chắc chắn rồi, ‘nhất quỷ, nhì ma, thứ ba học trò’, cả ba chúng ta ở đây, không thành sao được!
Nghe vậy, Thục Vân có vẻ yên tâm hơn. Nghĩ đến Tiểu Chung vui vẻ, nàng vui lây, gương mặt
bừng sáng, hình như cảnh xung quanh cũng sáng lên. Ánh trăng lấp ló sau làn mây. Gió lay lay những
sợi tóc vương trên má nàng. Thục Vân mỉm cười: Ta vẫn ở vườn nhà. Thì ra ta mơ.. phải vậy không?!
~*~
Chợt… iPhone nhắn có thông điệp từ Diện Thư. Thục Vân giật mình: Là yêu cầu kết bạn của Quỷ!
Nàng vội vã đăng nhập vào Diện Thư và không tin vào mắt mình. Profile 1: Quỷ, nơi ở và làm việc đều
là Cầu Nại Hà, trong danh sách bạn bè có Lục Tiểu Chung! Tên Quỷ còn gửi tin nhắn rằng đã tra sổ
sinh tử xem ai sắp thành ma và kết bạn với các thành viên đó của Diện Thư. Giờ Quỷ đang tiếp thị và
xem ai có nhu cầu đem theo ký ức vào đời sau! Lại nữa, Quỷ kể rằng Diện Thư bắt đầu được thịnh
hành ở âm ty. Đã có một số ma kết bạn với người sống mà chúng từng quen biết. Ma thì đe dọa về
thanh toán thù xưa, ma thì hẹn hò tiếp tục tình duyên dang dở, thậm chí không chịu cho ‘người xưa’ tái
hôn. Đa số các ‘ma mới’ xếp hàng xin Quỷ giúp vào Diện Thư để bàn với thân nhân lo hậu sự cho
mình, xin mồ yên mả tốt; có ma nhắn thân nhân hoá vàng cho mình nhà lầu giấy, xe hơi giấy, thậm chí
bạn gái giấy...
Thục Vân kinh hoàng. Nàng ân hận vô cùng: “Than ôi, ta đã làm gì đây? Hậu quả khôn lường,
thiên hạ đại loạn mất! Ta phải quay lại tìm tên Quỷ ngay!”
Một bước chân đưa, niệm vừa khởi, thì tức khắc bước chân sau của Thục Vân đã đặt xuống bên
dòng Nại Hà. Quanh nàng sương khói bàng bạc. Có hai người thong thả bước tới phía nàng. Vị đi đầu
là một khất sĩ, tay một cầm tích trượng treo sáu vòng tròn, tay kia cầm một viên ngọc sáng. Đi phía sau
chính là Tiểu Chung. Nàng hoan hỷ tiến tới cầm tay Thục Vân. Đôi bàn tay ấm áp, giọng nói dịu hiền:
- Đa tạ hảo tỷ muội, cám ơn nhân duyên gặp Thục Vân và Quỷ huynh. Nhờ lòng thương cảm và
ý tưởng của Thục Vân, ta và Quỷ huynh đi lấy bát cháo lú, nhờ thế gặp được vị khất sĩ này. Thương
kính ông ấy nên ta cúng dường bát cháo cho ngài và nhờ duyên đó lại được ngài hoá giải mọi ưu phiền.
Nay ta sắp lên cõi Thiên. Ta muốn gặp các hạ nói lời cám ơn. Có duyên, ta sẽ gặp lại tất cả.
Thấy Thục Vân còn chưa hiểu rõ, vị khất sĩ ôn tồn giải thích:
- Thục nhi à, trong lòng mỗi chúng ta đều có một Diện Thư như mạng xã hội Diện Thư bên
ngoài. Tâm chúng ta không ngừng thay đổi các trạng thái khổ lạc như là ‘update status 1’ vậy. Chúng ta
ghi nhận và lưu trữ biết bao hình ảnh, ý tưởng, chúng ta bình luận các sự việc, yêu ghét ai đó hay cái nọ
cái kia rồi chạy theo, rõi theo, ghi chép biết bao nhiêu chuyện vào cuốn hồ sơ ký ức sâu trong thế giới
Diện Thư của tâm thức. Mọi người mọi việc quanh ta, và bản thân ta hay dở, đẹp xấu cũng đều là
những nhận định chủ quan tồn tại trong thế giới Diện Thư đó. Chúng ta mãi chìm đắm với buồn vui
trong đó.
Vị khất sĩ dừng lại một lát cho Thục Vân nghe nhận. Nàng thốt lên:
- Ôi, dòng suy tưởng, tiếng nói thầm thì, dòng tình cảm tư tưởng 'timeline1' miên man bất tận
trong ta... sẽ về đâu?
Vị khất sĩ chậm rãi nói tiếp:
- Những suy tưởng, tiếng nói thầm thì, và cảm thọ trong lòng ta liên tục đến và đi, tạo thành rồi
Firmament
80
biến mất, tạo thành dòng sinh diệt miên man. Thục nhi à, còn níu giữ chúng thì còn chìm đắm trong
chúng, trong vòng sinh diệt ấy. Tiểu Chung và Quỷ đã tự giải thoát khỏi Diện Thư của thế giới nội tâm,
do còn muốn cô bạn của họ cũng hiểu ra lẽ ấy, nên mới giúp con tìm ta đấy.
Thục Vân lắng nghe, và nở nụ cười rạng rỡ, an vui…
~*~
Một làn gió mát thoảng qua, hương Quế Hoa ngào ngạt. Thục Vân bừng tỉnh và nâng chén trà trên hai
tay. Trời trong như nước, trăng rưới ánh ngà lên vạn cảnh, dìu dịu giấc hòe, đêm hè an tĩnh…! ■
Thanh Trà Tiên Tº
Tº
Mộng trung bút lục.
Chú thích:
1. Những chức năng của mạng xã hội Facebook – gọi là Diện Thư trong truyện ngắn trên.
2. Truyện ngắn trên mượn triết lý Phật giáo về những dòng cảm thọ và ý tưởng luôn chuyển dịch
trôi chảy trong tâm thức chúng ta.
Firmament
ThÖ Haiku Kim-Châu
(5-6/2014)
Source: Google Images
Bờ Vai Mẹ
Bờ vai mẹ
Nơi nương tựa của con
Đến lớn khôn ■
81
Firmament
Xa Rồi
Thuyền ra khơi
Chàng cũng đi xa rồi
Đợi chờ thôi…■
Bè Chuối
Mùa lũ lụt
Bè chuối giúp trẻ thơ
Tới được bờ. ■
82
Firmament
Đò Đêm
Dòng sông lặng
Vài ngọn đèn leo lét
Mái chèo đêm. ■
Ngược Dòng
Chiếc bè nứa ngược dòng
Nước ào ào cuốn như cuồng phong
Một tay người chèo trống. ■
83
Firmament
Lục Bình
Trên giòng sông
Lục bình trôi vô định
Nước mênh mông. ■
Thân Tùng
Cheo leo bên triền núi
Một thân tùng vẫn đứng hiên ngang
Không quản ngại thời gian. ■
84
Firmament
85
ChuyŒn Con Bò Cåp NÜ§c
Ti‰u Lâm
Hồi đó có một chị đàn bà
nhà quê đi chợ mua một con Sam mà tuởng lầm là con cua biển. Về nhà bị
chồng đánh mắng cho rằng chị đã mua lầm con rùa. Anh Xã Truỡng đi qua được mời phân xử, xử rằng
không phải con cua biển mà cũng không phải rùa. Chắc chắn là con… cá đuối. Ba người không dồng ý
với nhau, bèn đưa nhau dến Quận để nhờ Quan Phủ phân xữ. Quan Phủ cũng chưa từng thấy con Sam
bao giờ, suy nghi hồi lâu rồi phê trong đơn của hai vợ chồng anh nhà quê như sau:
Con mua cua, mua chẳng ra cua
Thằng nói rùa, càng thêm rắc rối
Tên Xã Trưởng xữ con cá đuối
Ấy ba đàng đều quấy cả ba
Hể con dại thì có mẹ cha
Còn dân ngu phải nhờ quan lớn
Cua, rùa, cá đuối đêu sai
Hắn đích thị là con bò-cạp nước!
Kể từ đó trong dân gian nhưng người quê dốt mà có tật ưa cắc nghĩa đùi bậy bạ đều đuợc gọi là…Anh
Hai Bò-Cạp Nước! ■
Madison, AL, May 2014
Firmament
86
ñây Thôn VÏ Då--Here Is VÏ Då Hamlet
By Thomas D. Le
(Reprinted from Volume 1, No. 1, April 2008) *
Đây Thôn Vỹ Dạ (Here Is Vỹ Dạ Hamlet) is one of the most anthologized poems by Hàn Mặc Tử
(1912-1940), whose short tragic life has enshrined him as a legend surrounded by an aura of prestige
seldom conferred upon poets of modern Vietnam. This twenty-eight-year-old master of the verse had
only about ten years of his life to produce a poetic legacy that bewitches the country and secures him a
revered place among the romantics of the New Poetry generation and beyond. He is credited with the
creation of a genre of poetry called Crazy Poetry, which is an outcry of pain and suffering characterized
by extremes of morbidity, shocking expressions, surrealist images, strong emotions of despair and love,
and hallucinatory visions.
Written at the beginning of the Period of Suffering in his life, after he was diagnosed with
Hansen's disease, Đây Thôn Vỹ Dạ figures among his earliest crazy poems.
While working as a minor civil servant in the Office of Land Survey in Qui Nhơn, Hàn Mặc Tử
met a young, delicate, well-born girl, Hoàng Thị Kim Cúc (better known as Hoàng Cúc), whose father
was a high-ranking official in the same Office. A discreet love sprang in the hearts of the young
couple, but it was destined never to be consummated. The gulf between a well-to-do girl from a
Buddhist family and an impecunious Catholic low-level functionary on the verge of unemployment
was virtually unbridgeable. In 1935, as Hàn left for Saigon in search of new opportunities, Hoàng Cúc's
family removed to Vỹ Dạ hamlet near Hue. With his health beginning to deteriorate in 1936 Hàn
returned to Qui Nhơn, always assuming that Hoàng Cúc had by then got married and gone forever. In
reality she never did, as if to remain faithful to him and his memory until the end of her life.
According to his closest poet friend Quách Tấn, around the year 1937, having learned of Hàn's
incurable disease, Hoàng Cúc sent him a postcard, with a note mildly reproaching him for not paying a
visit to Vỹ Dạ, him having been an alumnus of Pellerin High School while she was attending Đồng
Khánh High also in Huế. Others held that Hoàng Cúc sent her own photograph as a student, in which
she appeared in a white dress. As far as we know these conflicting accounts never got resolved
although Hoàng Cúc did not die until 1989 (or 1990?) and could very well have provided the needed
clarification if asked.
This note on the postcard triggered in Hàn a memory of days gone by that resulted in this short
cri de coeur. By this time, Hàn had already sunk into self-imposed isolation due to his disease, then
diagnosed as leprosy, an isolation which was at once physical, mental, and emotional, and had an air of
finality about it. To him, life was dichotomized into the world out there and his inner world of selfexile. In the world without, there was joy, love, light, music, hope, happiness; in the world within there
reigned longing, desire, darkness, silence, despair, suffering.
Typical of the second period of his works, the so-called Period of Suffering, is the presence of a
disconnect within his poetic thoughts. Images and thoughts seem a disorganized and incoherent jumble
consciously or most plausibly unconsciously thrown together with no logical links among them. The
juxtaposition of incongruous and incommensurable images, the rapid succession of opposing emotions,
the almost psychedelic melange of kaleidoscopic visions, the relentless battering of powerful motifs,
and the haunting musicality of his verse are all the salient features of his poetic inspiration. We are
inexorably drawn into his world of fantasy, of half-dream half-wake consciousness, of horror, of fright,
of phantasm, where the macabre, the lugubrious, the phantasmagoric, and the bloody elbow one
another in a surreal atmosphere.
The poetry of this period has also been known as crazy poetry. In Here Is Vỹ Dạ Hamlet,
Firmament
87
elements of Hàn's inner world, the inner sanctum of the dreary existential consciousness, follow in
quick succession those of the outside world of everyone else's consciousness.
Though the poem has not yet exhibited the most surreal of his visions, it has already given us a
glimpse of the extent of his unfettered imagination from which issue outlandish images and thoughts
that escape the control of consciousness, logic, and reason.
Đây thôn Vỹ Dạ
Sao anh không về chơi thôn Vỹ?
Nhìn nắng hàng cau, nắng mới lên,
Vườn ai mướt quá xanh như ngọc
Lá trúc che ngang mặt chữ điền.
Gió theo lối gió, mây đường mây
Dòng nước buồn thiu, hoa bắp lay...
Thuyền ai đậu bến sông trăng đó,
Có chở trăng về kịp tối nay?
Mơ khách đường xa, khách đường xa,
Áo em trắng quá nhìn không ra...
Ở đây sương khói mờ nhân ảnh,
Ai biết tình ai có đậm đà
Hàn Mặc Tử
Here Is Vỹ Dạ Hamlet
Why aren't you back to Vy Hamlet
To watch the sun rising over the areca trees?
Whose garden is so lush in jade-like green
And bamboo leaves cover whose firm square face?
The wind and cloud each follows its own way;
The stream is cheerless, the corn flowers sway.
And that boat moored in yond moonlight river
Can it lug its load of moon back tonight?
I dream of one so far away, oh far away;
Your dress is so pure white it's hard to recognize;
Here fog and smoke obscure so much of the landscape.
How could one tell who is the passionate lover?
Translated by Thomas D. Le
16 February 2008
Firmament
88
In this poem rises the voice of a man desperately in love of the unattainable, whether it be a woman or
simply the normal everyday world, for the realm in which he exists is anything but normal.
The first stanza depicts a typically peaceful and friendly country corner where the lush green
garden is likened to precious jade and where the sun rises over the areca trees and the bamboo grove,
spreading its glory across the abode of the sweetheart. Here the poet makes use of one of his favorite
motifs, the sun, to symbolize the object of his desire, which is the life that is being denied him. The
sun to Hàn represents light, hope, intense activity, energy, in short, life or rather life out there for the
rest of mankind.
Lurking behind this bucolic charm are at least three characters: the questioner, the owner of the
luxuriant garden, as denoted by the indefinite pronoun ai (someone), and the one with the square face.
Who are they? It is common to assume that the poet is distinct from the speaker or persona although in
many cases we can discern the poet hidden behind the persona to lend it at least a partial voice. It may
be possible in some poems even to assume that the speaker is the reader, as the latter can identify
himself or herself with the unknown speaker in emotions and in thoughts. But Here Is Vỹ Dạ Hamlet is
a dramatic monologue, in which only the poet's peculiar character speaks. It is this character that holds
the various strands of the poem together and provides essential information with which to construct an
intelligent understanding of its meaning.
To start, we need to sort out who the characters in the first stanza are. Under one reading, we
can assume that the person posing the question, “Why aren't you back to Vy Hamlet?” is no other than
the young woman with whom the speaker is in love, i.e., Hoàng Cúc, who lived in Vỹ Dạ at the time of
the poem and who very plausibly would love to see the poet. Now who is the owner of the garden?
Since the speaker asks about “whose garden?” we have very little clue for guessing. But we still need
to know in order to determine the role this lush garden plays in the development of the poet's thoughts.
Obviously, reference to the garden that is as precious as jade continues the metaphor of the brilliant sun
to convey the image of a desired object. That is the real world to which Hàn so avidly aspires, but
about which he can only dream. Knowing this, the garden's owner can be anyone in the coveted world
out there, including his beloved, but most likely the latter. Finally, who is the individual with the
square face partially concealed by bamboo leaves? Although we do not know the reason why such a
character is introduced here, we can see some continuity in an exposition that lays out a consistent
setting for the rest of the poem to unfold itself in. Thus we conjecture that this individual is either
Hoàng Cúc or someone else, including the poet himself. If we lean toward Hoàng Cúc, again for
continuity and consistency, then all three characters in this stanza refer to her. This allows the speaker
to portray an idyllic scene amidst benign nature inhabited by the one being that the poet values the
most. Now we can also claim that the square-faced character is some indefinite person, which is quite
plausible considering the Vietnamese fondness for the indefinite pronoun ai. On the other hand, if we
think the square-faced character is the speaker, then we will have to deviate from normalcy to explain
why someone far away can be in Vỹ Dạ at the same time. This scenario is not so refractory to
rationalization as it may seem. In a creative process such as Hàn's, where the unconscious plays a vital
role, almost any goes. And if logic and reason are violated and the writing is automatic (as Andre
Breton proclaims in his first Surrealist manifesto), then so be it. In any case, this backdrop sets the
stage for a reversal to come in the next stanza.
Under another reading, the questioner and the speaker are one and the same. The indefinite ai in
line 3 stays indeterminate, and the square-faced character merges with the other two. In this case, the
entire first stanza may be seen as an extended self-interrogation by the speaker himself, who then
proffers all the enticements for a visit: the natural beauty of Vỹ Dạ, its pastoral setting, its gardens,
Firmament
89
areca trees and bamboos. The woman is not even in the picture; her presence is felt not in any lines but
between the lines. Yet she must be in the background to listen in. It is as if the speaker is thinking
aloud, knowing she is within earshot, querying himself about the reasons for staying away from the
locale of desire, and at the same time trying to remind himself of the world beyond his pale.
I tend toward the latter interpretation of a dramatic monologue. On this view the entire poem is
just a monologue by the speaker, who is trying to explain why he never visits Vỹ Dạ. And that reason
may be inferred in the second stanza: Vỹ Dạ Hamlet, where Hoàng Cúc now lives, embodies the
cheery but off-limits world of others. By this stratagem Hàn projects his longing for the outer world
onto a humble hamlet. Furthermore, we can from this point on almost identify the speaker with the poet
in flesh and blood. He loves Vỹ Dạ, a metaphor for life and normalcy, where a young man can enjoy
being a young man, with love and hope foremost on his mind. And so he reaches out or rather up,
much like Tantalus, who strives for the fruit to allay his hunger only to see it recede beyond grasp. Both
feel the insufferable pang of defeat and frustration knowing that every time they try, failure is the
inevitable price. The important difference between their fates is that whereas Tantalus is serving a
sentence handed down by Zeus, Hàn is serving his own self-imposed sentence. It is true that even in
his sequestration he continues to receive friends and admirers. But Hàn knows his own limits and can
only yearn to be in the world of the wholesome since the reality of his unwholesome being holds him at
bay, denying him the enjoyment and the normal existence to which he is entitled. The sun that showers
the tops of areca trees, those ramrod-straight slender trees that poke high into the sky as a symbol of
high aspirations, is part of the world of normality. It sheds light everywhere, to all corners except his
own dark refuge. For Hàn is very much immured in his psychological hermitage, albeit one dictated by
his self-exile from the wider world and from which he finds no escape. Therein lies the tragedy of his
condition.
To the sunny landscape of the first stanza is contrasted the dreariness of the second. The
speaker is starting to turn inward, first by noticing that the wind and the cloud each follows its own
path, a rather implausible event in the natural world since the cloud normally goes where the wind
blows. But why should his imagination follow any rules of logic or obey any laws of nature?
Unshackled by convention or logic, his mind drifts freely in and out of reality during the Period of
Suffering, in which strong emotions are expressed in startling diction and bizarre images or
combinations thereof. The wind and the cloud are no more than symbols. It is this symbolism that
endures in the remainder of Hàn's poetic career, becoming more and more accentuated as he descends
deeper and deeper into the abyss of despair. In fact, he speaks more in symbols even though his images
are stark and vivid. Here the real-world objects symbolize himself and his sweetheart, each heading in
a different direction so that meeting is well nigh impossible, be it physical, emotional or otherwise.
The stream in the second verse can from the setting be identified as the legendary Perfume River that
waters the dreamy city of Hue and its surroundings, including Vỹ Dạ, in the midst of which Oyster Isle
sways with cornfields. The melancholy river sets a mood of gloom. The sun suddenly gives way to the
moon. Unlike in the real world, light yields to darkness without transition. Here we see how Hàn's
mind works in times of overheating, with unconscious thoughts bubbling up like geysers from their
thermal depths.
Rather incoherently he asks whether that boat moored on the moon-bathed river would have
enough time to carry the moon back to him tonight. Why convoke a moored boat to convey the moon
to him? Because he so yearns for love, so wants to be loved. The moon is Hàn's predominant motif
since it surfaces in about two-thirds of his poems of insanity. It does whatever he wants it to do. Here
he personifies the moon and makes it his sweetheart. Since he cannot reach her, his only option is to
hope that the moon-cum-beloved would try to come to him in his own world in a boat whose way the
Firmament
90
moon lights up on a river the moon bathes. This strange “moon-of-all-trades” image so totally bereft of
logic or verisimilitude can only be the product of a fevered mind that obeys no laws of rational
thinking. Will she make it in tonight before the sunrise breaks up his dream? We can discern a sense of
urgency, a sense of yearning for the fulfillment of a dream in this poignant question. Yet in all levels of
consciousness, including the unconscious, he knows that his condition is hopeless and that his dream
inevitably turns into a nightmare. This is precisely what his hypersensitive soul has to contend with in
the abyssal despair of his existence. We encounter this theme of star-crossed love and of unfulfilled
yearning repeatedly in Hàn's work. And it is this consciousness of the unbridgeable chasm between
him and the world of his longing that constitutes the tragedy of his life. Young, desirous, lustful,
enamored of life and love, he reaches out only to be pulled back into his cocoon of emptiness. Not that
women shun him; they adore his poetry and probably fantasize about being with him. But given his
physical condition, they cannot afford to be too close. And he is keenly aware of it.
The last stanza returns him to the universe of his own making. Here he can only dream of his
beloved in that far-off land with just the image of her pure white dress. The repetition of “far away” in
the first verse can be understood as more than mere distance; it measures the gaping gulf of his inner
space as well. That distant land is the land of the clean, of the unsullied, of the normal. Yet his interior
space is filled with dark thoughts and weird images. It is the realm of the unclean, of the morbid, and
of the pathological, which is so far removed from the world of everyone else. And he is painfully
aware of it.
Whiteness is another motif in Hàn's thought. It serves a variety of functions, one of which
being the only ray of hope he could cling to while his whole being is imprisoned in the fog and smoke
of hopelessness that obliterate the world around. But what does he mean by not recognizing her for the
whiteness of her dress? Can it be that the white dress, a typical schoolgirl's dress, represents the
essence of purity, the paragon of chastity, the highest virtue a woman can possess? And if so, then
there is no hope for him. Being impure, he knows it as a Catholic, he is denied association with the
pure. He must be banished, quarantined, as is legislated in Leviticus. He knows he must be
sequestered from life itself. In his isolation, hope is dead. The world is dead. Yet, he tenaciously fights
on with the fierceness of one in love with life. He has to because he is still young and he refuses to
give up and let go. With all the strength born of despair he wants to live and claim his rightful place
among the living. He loves with a passion and wants so much to make his heart known to the world,
especially to the young woman he loves.
Does anyone, including her, know who is more passionately in love than whom? Asked
rhetorically, the question is really an assertion of Hàn's desperate love, to which he expects no
response, if he still has any scintilla of sanity left. It is heart-rending to realize that Hàn is fully aware
of the fact that only on the brink of death does one know to love passionately. ■
Thomas D. Le
25 March 2008
* This reprint fulfills the sole purpose of adding perspective to the discussion of Hàn Mặc Tử and his
loves, which was a topic of a presentation at the 2014 Reunion of the AUAA-VAA in April 2014. It is
permitted only because it is not yet posted to the THVD web site.
Firmament
91
ChÖi Ch» Quanh Bu¶i Trúc
Ti‰u Lâm
Chuyện xưa : Ông Đồ Gàn nhà có buội trúc rất đẹp. Ông viết hai câu đối dán trước cửa
để khoe chơi:
Môn tiền thiên cang trước - (Trước cửa nhà có 1,000 cây trúc thẳng)
Gia tàng vạn quyển thơ - (Trong nhà chứa 10,000 quyển sách)
Huyện Bướng đi ngang nhin câu đối phát ghét, mượn cớ cần phải khai quang
đường phố, sai lính tới đốn buội trúc cho câu đối mất hết ý nghĩa chơi.
Vài hôm sau, Huyện Bướng đi ngang thấy Đồ Gàn đã sửa câu đối lại như sau:
Môn tiền thiên cang trước đoản (Trước nhà có một ngàn cây trúc ngắn)
Gia tàng vạn quyển thơ truờng (Trong nhà chứa một vạn cuốn sách dài)
Huyện Bướng tức lắm bèn sai lính tới đào tận gốc buội trúc đem đi đổ.
Đồ Gàn sửa câu đối lại, có thêm 2 chữ như sau:
Môn tiền thiên cang trước đoản TẬN
Gia tàng vạn quyển thơ trường TỒN. ■
Firmament
92
Ai CÆp
Sóng ViŒt ñàm Giang
Kim Tự Tháp Khafre và tượng Nhân sư
Nói
đến Ai Cập thì chúng ta thường nghĩ đến những Kim tư tháp cổ, hay tượng Nhân sư (The
Sphinx). Thăm viếng nước Ai Cập là một chuyến du lịch đáng kể đối những người thích du lịch.
Quốc Gia Ai Cập
Ai Cập thuộc Bắc phi, phía Bắc giáp Địa Trung Hải, biên giới với Libya ở phía tây, Sudan ở phía nam,
với Isreal ở đông bắc. Vai trò địa chính trị quan trọng của Ai Cập xuất phát từ vị trí chiến lược của nó:
là một quốc gia liên hai lục địa châu Á và châu Phi qua eo đất Suez và kênh Suez nối giữa Biển Địa
Trung Hải và Ấn Độ Dương ngang qua Biển Đỏ.
Ai Cập chiếm một phần sa mạc Sahara và sa mạc Libya. Các sa mạc này được coi là "vùng đất
đỏ" trong thời Ai Cập cổ đại, và nó bảo vệ Vương quốc của các Pharaohs tránh khỏi các mối đe dọa từ
phía tây. Và Ai cập cũng có một số ốc đảo, như ốc đảo Bahariya với đá trắng, ốc đảo Farafra, v.v…
Vào trước thế kỷ 20, Phạm Phú Thứ đã phiên âm Egypt thẳng bằng Hán Việt thành Y Diệp
trong cuốn Tây hành nhật ký (1863-thời vua Tự Đức nhà Nguyễn). Còn Ai Cập là phiên âm Egypt theo
tiếng quan thoại Trung quốc rồi chuyển sang Hán Việt.
Những địa điểm có nhiều di tích lịch sử của Ai cập nằm dọc theo bờ sông Nile từ bờ biển Địa
trung hải (vùng hạ lưu sông Nile) đi xuống miền nam (thượng lưu sông Nile) được biết đến nhiều nhất
phải kể là Alexandria, Giza, Cairo, Saqquara, Memphis, Dashur, Meidum, Tell el-Amarna, Dendedra,
Karnak, Luxor, Esna, Edfu, Kom Ombo, Aswan, Philae, và Abu Simbel.
Ai cập là một trong những nước hiện diện sớm nhất ở bên bờ sông Nile ở vùng đông bắc Phi
châu. Nến văn minh cổ của Ai Cập là một trong những nền văn minh cổ xưa và sớm nhất trong lịch sử
loài người.
Từ ngàn đời người Ai cập đã được biết là có phong tục ướp xác người chết và chôn trong những
ngôi mộ như Masbata và Kim tự tháp. Mastabas (lăng) là nguồn gốc đầu tiên của Kim tự tháp với một
Firmament
93
khối hình tháp xây bằng đá. Trong Mastaba có ba phòng: sảnh đường, phòng tế lễ và phòng thờ (nơi đặt
tượng người chết). Mastaba hiện còn thấy ở vùng lăng mộ vua chúa ở Memphis, Ai cập.
Một trong những Kim tự tháp lớn đầu tiên là Kim tự tháp Djoser ở Saqquara hình bậc thang,
gồm 6 tầng thang, phía trên thu nhỏ dần, đáy hình chữ nhật, cao chừng 60 m. Đây là công trình của
Imhotep (BC 2770). Hai kim tự tháp có ba bậc nhỏ hơn tìm thấy ở Meidum và Dashur.
Kim tự tháp ở Giza gồm 3 kim tự tháp nổi tiếng là Kheops, Khefren, và Mykerinos. Những kim
tự tháp này là tháp đá vôi. Ở Giza, ngoài ba kim tự tháp trên phải nói đến tượng Sphinx.
Đền thờ
Đền thờ cổ xưa được biết là dùng để thờ thần Mặt trời, nơi này cũng chính là để thờ vua. Một đền thờ
tiêu biểu còn thấy rõ như Đền Karnak ở Karnak . Theo tài liệu cổ thì đền thờ gồm có một tiền tháp môn
(propylon), một đường lát đá hai bên có những tượng đầu người mình thú, rồi bút tháp obelisk, tượng
vua và cửa thành.
Sông Nile
Kim tự tháp Khufu-Khafre-Maenkaure
Đời sống Ai cập cổ xưa
Đời sống Ai Cập cổ coi như gắn liền với sông Nile, một dải sông dài 6695 km (4184 miles), có bẩy
nhánh đổ vào Địa Trung Hải. Tên sông Nile bắt nguồn từ chữ Hy lạp “Nelios”, có nghĩa là Sông Thung
lũng.
Sông Nile bắt nguồn từ hồ Victoria, Uganda có tên là giòng Nile Trắng chảy qua Sudan, và Ai
cập. Giòng Nile Xanh bắt nguồn từ hồ Tana, Ethiopa chảy qua Zaire, Kenya, Tanzanian, Rwanda, và
Burundi cùng các nhánh chảy vào sông Nile hay hồ Victoria Nyanes. Những thành phố chính nằm kề
bên sông Nile và Nile Trắng phải kể Cairo, Gondokoro, Khartoum, Aswan, Thebes/Luxor, Karnak, và
thành phố Alexandria nằm gần nhánh Rosetta .
Trong bài viết đó đây có thể kể rằng sông Nile chảy từ nam lên bắc. Điều này không có gì khó
hiểu vì nước sông chảy theo giòng từ trên đồi núi cao ở trung Phi tới vùng delta sông Nile đổ vào biển
Địa trung hải. Miền nam Ai Cập được gọi là Thượng Ai Cập, miền bắc Ai Cập gọi là Hạ Ai cập. Trên
Firmament
94
bản đồ khúc sông Nile chảy qua Ai Cập nhìn tựa như hình chữ S.
Phần thượng lưu sông Nile nằm phía nam của tượng Sphinx là một vùng đất hẹp, có ít nguồn
lợi thiên nhiên nên không phát triển được mấy.
Trái lại, phần hạ lưu sông Nile nơi nước chảy vào biển Địa trung Hải là một vùng đất đồng bằng
phì nhiêu được bồi đắp phù sa với nước sông Nile hàng năm từ tháng 6 đến tháng 9 nên rất màu mỡ và
thuận lợi cho canh nông, mùa màng, trồng trọt và hải sản, chim cá cùng động vật.
Tất cả các điều kiện thuận lợi thiên nhiên trên ở vùng hạ lưu sông Nile đã góp phần hình thành
nền văn minh Ai Cập sớm nhất. Các ngành nghề như đánh bắt cá, nghề nông, thủ công nghiệp, và
thương nghiệp đều phát triển ngay từ 3000 năm trước Công nguyên (BC 3000). Đặc biệt, các di sản
kiến trúc như Kim tự tháp, điêu khắc, Obelisk, đã được cả thế giới ngưỡng phục cho đến ngày nay.
Bài viết này không đi vào chi tiết, chỉ xin tóm tắt ở đây là Kim tự tháp đầu tiên vào thời kỳ
2800 năm Trước Công nguyên ( BC 2800) là do Hoàng đế Djoser ra lệnh cho Imotep xây và dựng ở
Saqquara.
Cỡ BC 2700 thì có kim tự tháp ở Meidum và Daschur. Sau đó là thời kỳ xây dựng kéo dài cỡ 20
năm cho ba Kim tự tháp ở Giza của Kheops (Khufu), Khefren (Krafre = Chephren), và Mykerinos
(Menkaure). Phía trước Kim tự tháp Khefren là tượng nhân sư Sphinx có khuôn mặt tựa như Khefren.
Sau thời kỳ Kim tự tháp thì một obelisk đầu tiên xây dựng ở Abusir để thờ thần mặt trời Re.
Quan niệm về thế giới huyền bí của người Ai Cập cổ hay tôn giáo tín ngưỡng liên quan đến thần
Ra (hay Re)
Truyền thuyết kể rằng thần linh của người Ai Cập cổ, khi sơ khởi được quan niệm là một thế giới hỗn
hợp của vật chất là nước. Vị thần đầu tiên, thần Atum (Ra hay Re), hàng năm xuất hiện như nước lũ
của sông Nile ở xứ sở Ai Cập. Thần Ra sinh ra các bọt nước, từ đó biến thành thần Shu (liên hệ đến tia
sáng mặt trời và không khí khô ráo giữa đất và trời) và nữ thần Tefnut (thần mưa, ẩm ướt liên hệ đến
mặt trời và mặt trăng). Thế giới được tạo ra khi thần Shu và Tefnut sinh ra nữ thần Nut (Trời) và thần
Geb (Đất). Theo như thế thì thần Tefnut với người anh song sinh Shu (và cũng là chồng) cùng với hai
con tạo nên bốn nguyên tố chính: đất (Geb), trời (Nut), không khí (Shu), và nước (Tefnut). Người Ai
cập có lòng tin rằng nếu không có nước của nữ thần Tefnut thì Ai cập sẽ bị khô cằn và bị mặt trời đốt
cháy.
Nut và Geb có bốn con là Osiris, Seth, Nephthys, và Isis. Isis là em và cũng là vợ của Osiris,
con trai lớn của thần Geb. Osiris được cử làm vua Ai Cập cổ. Người em trai của Osiris là Seth được
xem là người xấu. Vì ghen ghét, Seth đã âm mưu giết Osiris, phân thây ra làm nhiều mảnh vứt bỏ rải
rác khắp nơi, và tự lên ngôi làm vua Ai Cập. Isis, vợ Osiris tìm đủ mọi cách để thu thập hầu hết những
mảnh thân thể của chồng, nhờ thần Thoth dùng phép làm Osiris sống lại và sau đó Isis tự thụ thai với
tinh trùng của Osiris và sinh ra Horus và Anubis. Horus sau đó, tìm cách trả thù cho cha. Seth thách
đấu với Horus, bị thua, và bị đày đến sa mạc và biến thành thần bão cát khủng khiếp. Horus lên ngôi
vua và trở thành pharaoh. Osiris được ướp xác bởi Anubis và biến thành thần của thế giới bên kia. .
Có rất nhiều truyền thuyết xung quanh vị thần Ai cập và các triều đại Ai Cập. Người Ai cập thờ
rất nhiều loại thần. Họ cho rằng khi những hoàng đế (pharaohs) của họ chết đi, qua thế giới bên kia thì
sẽ biết thành thần. Thế giới của người Ai Cập luôn xoay quanh các điều thần bí về con sông Nile và sa
mạc, tạo nên một đức tin về các thế lực thần bí, luôn lôi kéo con người phải thuần phục các pharaohs
và coi các pharaoh như một vị thần hiện hữu, thay mặt các vị thần khác có nhiệm vụ trông coi dân Ai
Cập, cùng dung hòa các thế lực thiên nhiên khắc nghiệt để mang lại cho nhân dân Ai Cập một cuộc
sống yên lành bên cạnh dòng sông Nile.
Như trên đã đề cập, Osiris bị người em độc ác Seth giết chết. Sau đó Osiris được Thoth làm
phép cho sống lại (phục sinh). Công thức I.A.O. (Isis, Apophis, Osiris) Sinh ra, Chết đi, Phục sinh rât
Firmament
95
quen thuộc với người Ai cập. Osiris giữ vai trò quan trọng trong Ai cập cổ huyền bí, và là vị thần được
dân Ai cập hết lòng yêu quý và ngưỡng phục. Osiris dạy dân Ai cập cách làm ruộng, ăn rau, và ăn thịt
thú vật đúng cách. Osiris cũng là vị thần của thế giới bên kia. Hình cho thấy Osiris là người được gói
thân như xác ướp, có da mầu xanh, tay cầm một cái móc và một cái đòn đập lúa. Trên đầu Osiris mang
một vương miện (atef) gồm một mũ hình nón trắng tượng trưng Thượng Ai Cập, có gắn lông đỏ hai
bên.
Một tấm hình vẽ cho thấy nữ thần Nut cong người lên, có hai tay và hai chân chạm đất tạo
thành một bán cầu. Thần Nut tượng trưng cho thiên đàng, chân và tay tượng trưng cho bốn cột trụ để
trời nghỉ ngơi. Nut được thần không khí Shu (bố) đỡ. Chồng nàng nằm nghiêng trên mặt đất, chống
một khửu tay và hai chân ở trên mặt đất. Vị trí nằm miêu tả đồi và thung lũng. Truyền thuyết nói rằng
khi Shu nâng Nut (trời) trên Geb (đất), Shu đã chấm dứt được sự hỗn loạn mà nếu Shu thay đổi vị trí
thì sự hỗn loạn lại xẩy ra.
Thần trời Nut, Thần khí Shu, Thần đất Geb
Chữ cổ
Chữ viết Ai Cập cổ: chữ tượng hình (Egyptian hieroglyphs)
Thần mưa Tefnut
Firmament
96
Đã lâu, các nhà khảo cổ học tìm thấy những ký hiệu tượng hình được khắc trên các bức tranh trong các
di tích tìm thấy khi tiến hành khai quật Heliopolis vào năm 1894. Tuổi của những chữ tượng hình này
có niên đại vào khoảng 3200 TCN. Các nhà khảo cổ Ai cập xếp hệ thống chữ viết của Ai Cập cổ vào
thể loại chữ tượng hình là lối viết sớm của hệ thống chữ viết của thế giới.
Chữ cổ Ai Cập là một loại chữ viết diễn tả qua hình (pictograms) . Bảng chữ ABC cổ Ai Cập biểu hiệu
vật thể. Thí dụ hình cái chân có nghĩa là cái chân. Dần dần nó được dùng để biểu hiệu cho âm như là
biểu hiệu thanh âm (phonetic). Thí dụ hình cái chân cũng tượng trưng cho b sound vì chữ Ai cập cho
chân bắt đầu với âm b. Chữ cổ Ai Cập có thể viết ngang hay dọc. Khi viết dọc thì từ trên xuống dưới.
Khi viết ngang thì có thể từ trái sang phải hay từ phải qua trái. Khi đọc cần nhìn mặt của biểu tượng
ABC cổ này. Các khuôn mặt người hay thú vật đầu hướng về đầu của câu. Thí dụ như khi viết tên
Giang trên name tag (gọi là cartouche) chữ cổ cho âm a mặt chim ưng (phượng hoàng) hướng phía
trái, nên chữ viết bắt đầu từ trái qua phải. Tiệm kim hoàn địa phương nhận order và khắc tên trên
cartouche , vài ngày sau thì lấy được.
Chữ tượng hình Ai Cập cổ không còn được sử dụng từ thế kỷ thứ 4. Đến thế kỷ 15, người ta bắt
đầu tìm cách giải mã hệ thống chữ viết của Ai Cập cổ. Đến thế kỷ 19, nhà khảo cổ người Pháp là
Champollion đã giải mã được văn tự Ai Cập này.
Cuối thế kỷ 20, người ta đã truy ra là mẫu tự Phoenix (tổ tiên của người Li Ban) đã được đặt ra
bắt chước theo văn tự Ai Cập. Sau đó các dân tộc Do Thái, Ả Rập, Hy Lạp và La-Tinh đã dựa theo mẫu
tự Phoenix để thành lập chữ viết của mình. Ngày nay, các xứ dùng mẫu tự La Tinh, trong đó có Việt
Nam, Pháp, Anh; các xứ dùng mẫu tự Hi Lạp, trong đó có Nga đều thừa hưởng di sản của chữ viết Ai
Cập.
Điều đáng thán phục nhất chính là kỹ thuật xây dựng của người Ai Cập cổ. Những công trình
đồ sộ, cao lớn và chính xác theo quan niệm vũ trụ của người Ai Cập cổ đến hôm nay cũng vẫn còn làm
cho các nhà khảo cổ học lúng túng và còn liên tục khám phá. Có nhiều công trình nghiên cứu mới ra
đời thay thế cho các lập luận cũ không còn đứng vững. Cũng cần nhắc đến kiểu kiến trúc đặc biệt của
các cổng, cửa theo kiểu của vòm ở triều đại thứ 4; tất cả các lối vào của các công trình lớn được kết cấu
bởi các cổng lớn có dầm đỡ.
Ai cập bắt đầu thuộc Ai Cập từ khi Đại đế Alexandros III làm vua xứ Macedonia vào năm 332
TCN. Khi Alexandros chết năm 323 TCN thì Ai cập rơi vào tay của Ptolemy. Triều đại Ptolemy bắt đầu
Firmament
từ đó và trị vì gần 300 năm và chấm dứt với nữ hoàng Cleopatra VII.
97
Nữ hoàng Cleopatra VII
Nhà Ptolemy truyền đến người trị vì cuối cùng là nữ hoàng Cleopatra VII Philopator. Năm 51 TCN, bà
cùng lên ngôi và cưới người em trai, Plolemy XIII Theos Philopator.
Năm 49 TCN, ở La Mã có cuộc nội chiến giữa Consul Julius Cesar và tướng Gnaeus Pompeius
Magnus. Năm 48 TCN, Cleopatra bị lật đổ. Cùng năm đó, Pompeius bị đánh bại, ông phải chạy trốn
vào Ai Cập và bị giết tại thành Alexandria bởi một viên quan của vua Ptolemy XIII. Caesar đã chiến
thắng, xong sai đó ông lại dính vào cuộc nội chiến dành quyền giữa Ptolemy XIII và Cleopatra. Quân
đội của Ptolemy XIII bị tiêu diệt và Caesar trở thành tình nhân của Cleopatra, ông lập lại ngôi vị cho
Cleopatra. Cleopatra lại lên ngôi cùng một người em khác là Plotemy XIV, còn Cleopatra thì theo
Caesar về La Mã. Năm 44 TCN, Caesar bị giết và Cleopatra trở về Ai Cập.
Năm 41 TCN, Cleopatra gắn bó với Marcus Antonius, một vị danh tướng La Mã. Năm 31 TCN,
La Mã có nội chiến, Cleopatra và Antonius cùng ra đánh trận Actium ngoài khơi. Tại đây, Cleopatra và
Antonius đã bị danh tướng Octavian (người cháu gọi Caesar là chú) đánh bại. Theo truyền thuyết, sau
thất bại, Cleopatra về cung điện và tự sát bằng rắn độc. Octavian chiếm được Ai Cập và năm 27 TCN,
ông lên ngôi Hoàng đế La Mã Augustus.
Thời kỳ Ai Cập thuộc Hy Lạp kết thúc. Đất nước Ai Cập đã biến thành một tỉnh La Mã và bước
sang thời kỳ Ai Cập trực thuộc La Mã. Đây là một thời đại thanh bình mà sử gọi là Thái Bình La Mã
(Pax Romana).
Cleopatra tại Đền Kom Ombo
Obelisk-Tượng Rameses. Luxor
Những Obelisks cổ ở Ai Cập
Những obelisk cổ còn lại ở Ai Cập không nhiều, tổng cộng tám cái, gồm ba ở Karnak, một ở Luxor,
một ở Viện bảo tàng Luxor, ba ở Cairo và một obelisk dang dở vẫn còn nằm ở Aswan.
Firmament
98
Đền đài Karnak, Thebes có ba obelisks:
Obelisk Tuthmosis I, cao 66-75ft nặng cỡ 143-160 tons.
Obelisk Hatshepsut, cao 97ft nặng 320-323tons
Obelisk Seti II, cao cỡ 23ft
Đền đài Luxor: Luxor có Obelisk Rameses II cao 82ft nặng 254 tons
Viện Bảo tàng Luxor: có obelisk Rameses II
Thành phố Cairo:
Heliopolis, Cairo. có Obelisk Senusret cao cỡ 69 ft nặng 120 tons
Gezira Island, Cairo. Có obelisk Rameses II cao cỡ 68 ft nặng 120 tons
Cairo International Airport. Có Obelisk Rameses II cao cỡ 56 ft nặng 110 tons.
Obelisk tại đền Luxor
Đền Luxor được Amenhotep III cho xây cất để thờ thần Amun-Re, vợ là Mut, và con trai là Khonsu.
Đền này được coi là nơi trú ẩn của Amun Re. Đền này trực tiếp nối liền với đền Karnak, trung tâm
chính để thờ Amun-Re hay Amun-Min, là thần mắn con. Ngày xưa trước đền có một cặp obelisks dành
riêng cho Rameses II thờ thần Ramun-Re. Nhưng hiện nay chỉ còn có một. Obelisk này làm bằng đá
hoa cương hồng, cao 25 m (82ft) nặng cỡ 254 tons. Lối dẫn vào đền cũng còn tồn tại hai tượng
Rameses ngồi. Trong thời gian đền Luxor còn nằm ẩn sâu dưới lòng đất cát thì vào thế kỷ thứ XIV một
ngôi đền Hồi giáo được xây ngay phía trên ngôi đền Luxor. Hiện nay đền Hồi giáo vẫn còn thấy.
Phụ chú.
Obelisk thứ hai cao 23 m, (72 ft/230 tons) hiện ở tại Place de La Concorde, Paris, Pháp. Pháp đã
nhận obelisk này như món quà của Ai Cập do Muhammad Ali tặng vua Pháp Louis Philippe vào năm
1836 để thắt chặt ngoại giao giữa hai quốc gia. Để đáp lễ lại, vào năm 1845, vua Louis Philippe đã
tặng lại Muhammad Ali một cái đồng hồ bằng đồng đặt tại tòa tháp của đền Muhammad Ali tại Cairo,
Ai Cập.
Obelisks tại đền Karnak
Như đã nói ở trên dẫy đền đài Karnak nằm ngay gần phía bắc của Luxor. Nơi đây có đủ loại di tích như
đại lộ thú đầu cừu dẫn đến cổng đền thờ, cột trụ khổng lồ, v.v... Đền Karnak được phân chia ra làm bốn
khu vực. Chỉ có khu của Amun-Re là mở cửa cho du khách. Ai tới Karnak cũng phải sững sờ trước
những hàng cột khổng lồ ở Hypostyle Hall trong khu Amun-Re, một khu vực rộng 5,000 thước vuông,
với 130 cột, chia làm 16 dẫy; 122 cột cao 10 m, 12 cột cao 21 m, có đường kính lớn hơn 3 m.
Firmament
99
Một obelisk được Hoàng hậu Hatshepsut (1473-1458 BC) cho dựng lên. Obelisk được cắt từ đá
granite quarries ở Aswan. Obelisk của Hatshepsut cao 97 ft nặng 320 tons. Dưới đáy có hàng chữ cho
biết việc cắt đá và hoàn thành tốn 7 tháng. Hatshepsut đã dựng 4 obelisks, nhưng chỉ còn có một là
đứng. Một đã gẫy và chỉ còn một nửa nằm gần đó.
Obelisks: Tuthmosis, Hatshepsut. Seti II
Obelisk dang dở tại Aswan
Gần đó là một obelisk dựng bởi Tuthmosis I (1504-1492 BC) nhỏ hơn cao 75 ft, nặng cỡ 160
tons. Obelisk Tuthmosis I hơi nghiêng một chút. Trên bốn mặt của obelisk có khắc ba hàng chữ, hàng
ở giữa thường cho biết lịch sử của những vị vua thời đó. Hàng chữ ở mặt phía đông có liên hệ đến
Tuthmosis I.
Ngoài hai obelisk cao, còn một obelisk rất thấp của Seti II nằm trong Đền lớn của Amum,
cao khoảng 23 ft.
Obelisk thường dựng có đôi, chiều cao hơi chênh lệch nhau một chút. Kích thước cùng độ góc
của cặp obelisk đã được tính toán kỹ lưỡng khi dựng đặt ở một địa điểm với nhiều nghiên cứu về thiên
văn và lịch ngày tháng.
Firmament
100
Obelisk dang dở ở Aswan. Đây là obelisk lớn (cao) nhất của thời cổ đại. Hiện nay obelisk này vẫn
còn nằm tại chỗ, còn gắn liền với một tảng đá. Vì có một vết nứt tự nhiên ở trên tảng đá mà công trình
này phải bỏ dở. Obelisk dang dở nằm ngang này cho thấy có chiều cao 36 m (120 ft), và như vậy nếu
được hoàn tất thì đó là obelisk cao nhất và nặng nhất cỡ 1000 tons. Obelisk dang dở này đã được cho
rằng là một cặp với Lateran obelisk ngày trước dựng ỡ Karnak, nay ở Rome, Italy, gần nhà thờ San
Giovanni.
Obelisk ở Cairo. Thành phố thủ đô Cairo có 3 obelisks
Heliopolis
Geiriza
Cairo Airport
Obelisk ở tại Heliopolis, Cairo, Egypt của pharaoh Sesostris I (trị vì 1972-1928 B.C.), cao 69
feet, nặng 120 tons. Đây là obelisk cổ nhất từ thời Trung Nguyên (2050-1786 B.C.), được dựng để kỷ
niệm trị vì hơn 30 năm của vị pharaoh Sesotris I. Người ta cho rằng cái obelisk thứ hai đã đổ mất vào
thế kỷ thứ 12 A.D.
Obelisk ở Vườn Al Andalus, Gezira Island. Đây là obelisk của Ramses II xuất xứ ở Tanis cách
bắc Cairo cỡ 70 miles. Nó được chuyên chở đến Vườn Al Andalus, đảo Gezira trên sông
Nile, gần Cairo vào năm 1958. Obelisk này cao cỡ 45 ft.
Và ở gần phi trường Cairo có một Obelisk cao cỡ 56 ft.
Ngoài obelisks cổ không mang nhiều ấn tượng, Cairo có Đền Al Azhar mosque, Cairo tower, và
viện bảo tàng Ai cập, Cairo. Viện bảo tàng Cairo là một trong những VBT lớn nhất thế giới với những
tạo tác và di sản từ thời cổ đại với 250,000 mẫu vật có từ 5,000 năm về trước và 11 xác ướp của các
triều đại Pharoah Ai cập. Tại đây, bộ sưu tập những báu vật của vua Tutankhamun là nơi được chiêm
ngưỡng nhiều nhất. ■
(Còn tiếp…)
Sóng ViŒ
ViŒt ñàm Giang
01 May 2014
Firmament
http://www.gutenberg.org/files/35451/35451-h/35451-h.htm
Public domain work published by Project Gutenberg.
THE MEDEA
OF
EURIPIDES
TRANSLATED INTO ENGLISH RHYMING VERSE
WITH EXPLANATORY NOTES BY
GILBERT MURRAY, M.A., LL.D.
SOMETIME PROFESSOR OF GREEK IN THE UNIVERSITY
OF GLASGOW; FELLOW OF NEW
COLLEGE, OXFORD
OXFORD UNIVERSITY PRESS
AMERICAN BRANCH
NEW YORK: 35 WEST 32ND STREET
1912
101
Firmament
102
Copyright, 1906, by
Oxford University Press
AMERICAN BRANCH
INTRODUCTION
The Medea, in spite of its background of wonder and enchantment, is not a romantic play but a tragedy
of character and situation. It deals, so to speak, not with the romance itself, but with the end of the
romance, a thing which is so terribly often the reverse of romantic. For all but the very highest of
romances are apt to have just one flaw somewhere, and in the story of Jason and Medea the flaw was of
a fatal kind.
The wildness and beauty of the Argo legend run through all Greek literature, from the mass of
Corinthian lays older than our present Iliad, which later writers vaguely associate with the name of
Eumêlus, to the Fourth Pythian Ode of Pindar and the beautiful Argonautica of Apollonius Rhodius.
Our poet knows the wildness and the beauty; but it is not these qualities that he specially seeks. He
takes them almost for granted, and pierces through them to the sheer tragedy that lies below.
Jason, son of Aeson, King of Iôlcos, in Thessaly, began his life in exile. His uncle Pelias had seized his
father's kingdom, and Jason was borne away to the mountains by night and given, wrapped in a purple
robe, to Chiron, the Centaur. When he reached manhood he came down to Iôlcos to demand, as Pindar
tells us, his ancestral honour, and stood in the market-place, a world-famous figure, one-sandalled, with
his [Pg vi]pard-skin, his two spears and his long hair, gentle and wild and fearless, as the Wise Beast
had reared him. Pelias, cowed but loath to yield, promised to give up the kingdom if Jason would make
his way to the unknown land of Colchis and perform a double quest. First, if I read Pindar aright, he
must fetch back the soul of his kinsman Phrixus, who had died there far from home; and, secondly, find
the fleece of the Golden Ram which Phrixus had sacrificed. Jason undertook the quest: gathered the
most daring heroes from all parts of Hellas; built the first ship, Argo, and set to sea. After all manner of
desperate adventures he reached the land of Aiêtês, king of the Colchians, and there hope failed him.
By policy, by tact, by sheer courage he did all that man could do. But Aiêtês was both hostile and
treacherous. The Argonauts were surrounded, and their destruction seemed only a question of days
when, suddenly, unasked, and by the mercy of Heaven, Aiêtês' daughter, Mêdêa, an enchantress as well
as a princess, fell in love with Jason. She helped him through all his trials; slew for him her own
sleepless serpent, who guarded the fleece; deceived her father, and secured both the fleece and the soul
of Phrixus. At the last moment it appeared that her brother, Absyrtus, was about to lay an ambush for
Jason. She invited Absyrtus to her room, stabbed him dead, and fled with Jason over the seas. She had
given up all, and expected in return a perfect love.
And what of Jason? He could not possibly avoid taking Medea with him. He probably rather loved her.
She formed at the least a brilliant addition to the glory of his enterprise. Not many heroes could
produce a barbarian princess ready to leave all and follow them in blind trust. For of course, as every
one knew without the telling in fifth-century Athens, no legal marriage was possible between a Greek
Firmament
and a barbarian from Colchis.
103
All through the voyage home, a world-wide baffled voyage by the Ister and the Eridanus and the
African Syrtes, Medea was still in her element, and proved a constant help and counsellor to the
Argonauts. When they reached Jason's home, where Pelias was still king, things began to be different.
An ordered and law-abiding Greek state was scarcely the place for the untamed Colchian. We only
know the catastrophe. She saw with smothered rage how Pelias hated Jason and was bent on keeping
the kingdom from him, and she determined to do her lover another act of splendid service. Making the
most of her fame as an enchantress, she persuaded Pelias that he could, by a certain process, regain his
youth. He eagerly caught at the hope. His daughters tried the process upon him, and Pelias died in
agony. Surely Jason would be grateful now!
The real result was what it was sure to be in a civilised country. Medea and her lover had to fly for their
lives, and Jason was debarred for ever from succeeding to the throne of Iôlcos. Probably there was
another result also in Jason's mind: the conclusion that at all costs he must somehow separate himself
from this wild beast of a woman who was ruining his life. He directed their flight to Corinth, governed
at the time by a ruler of some sort, whether "tyrant" or king, who was growing old and had an only
daughter. Creon would naturally want a son-in-law to support and succeed him. And where in all
Greece could he find one stronger or more famous than the chief of the Argonauts? If only Medea were
not there! No doubt Jason owed her a great debt for her various services. Still, after all, he was not
married to her. And a man must not be weak in such matters as these. Jason accepted the princess's
hand, and when Medea became violent, found it difficult to be really angry with Creon for instantly
condemning her to exile. At this point the tragedy begins.
The Medea is one of the earliest of Euripides' works now preserved to us. And those of us who have in
our time glowed at all with the religion of realism, will probably feel in it many of the qualities of
youth. Not, of course, the more normal, sensuous, romantic youth, the youth of Romeo and Juliet; but
another kind—crude, austere, passionate—the youth of the poet who is also a sceptic and a devotee of
truth, who so hates the conventionally and falsely beautiful that he is apt to be unduly ascetic towards
beauty itself. When a writer really deficient in poetry walks in this path, the result is purely
disagreeable. It produces its best results when the writer, like Euripides or Tolstoy, is so possessed by
an inward flame of poetry that it breaks out at the great moments and consumes the cramping theory
that would hold it in. One can feel in the Medea that the natural and inevitable romance of the story is
kept rigidly down. One word about Medea's ancient serpent, two or three references to the Clashing
Rocks, one startling flash of light upon the real love of Jason's life, love for the ship Argo, these are
almost all the concessions made to us by the merciless delineator of disaster into whose hands we are
fallen. Jason is a middle-aged man, with much glory, indeed, and some illusions; but a man entirely set
upon building up a great career, to whom love and all its works, though at times he has found them
convenient, are for the most part only irrational and disturbing elements in a world which he can
otherwise mould to his will. And yet, most cruel touch of all, one feels this man to be the real Jason. It
is not that he has fallen from his heroic past. It is that he was really like this always. And so with
Medea. It is not only that her beauty has begun to fade; not only that she is set in surroundings which
vaguely belittle and weaken her, making her no more a bountiful princess, but only an ambiguous and
much criticised foreigner. Her very devotion of love for Jason, now turned to hatred, shows itself to
have been always of that somewhat rank and ugly sort to which such a change is natural.
Firmament
104
For concentrated dramatic quality and sheer intensity of passion few plays ever written can vie with the
Medea. Yet it obtained only a third prize at its first production; and, in spite of its immense fame, there
are not many scholars who would put it among their favourite tragedies. The comparative failure of the
first production was perhaps due chiefly to the extreme originality of the play. The Athenians in 432
B.C. had not yet learnt to understand or tolerate such work as this, though it is likely enough that they
fortified their unfavourable opinion by the sort of criticisms which we still find attributed to Aristotle
and Dicæarchus.
At the present time it is certainly not the newness of the subject: I do not think it is Aegeus, nor yet the
dragon chariot, much less Medea's involuntary burst of tears in the second scene with Jason, that really
produces the feeling of dissatisfaction with which many people must rise from this great play. It is
rather the general scheme on which the drama is built. It is a scheme which occurs again and again in
Euripides, a study of oppression and revenge. Such a subject in the hands of a more ordinary writer
would probably take the form of a triumph of oppressed virtue. But Euripides gives us nothing so
sympathetic, nothing so cheap and unreal. If oppression usually made people virtuous, the problems of
the world would be very different from what they are. Euripides seems at times to hate the revenge of
the oppressed almost as much as the original cruelty of the oppressor; or, to put the same fact in a
different light, he seems deliberately to dwell upon the twofold evil of cruelty, that it not only causes
pain to the victim, but actually by means of the pain makes him a worse man, so that when his turn of
triumph comes, it is no longer a triumph of justice or a thing to make men rejoice. This is a grim
lesson; taught often enough by history, though seldom by the fables of the poets.
Seventeen years later than the Medea Euripides expressed this sentiment in a more positive way in the
Trojan Women, where a depth of wrong borne without revenge becomes, or seems for the moment to
become, a thing beautiful and glorious. But more plays are constructed like the Medea. The Hecuba
begins with a noble and injured Queen, and ends with her hideous vengeance on her enemy and his
innocent sons. In the Orestes all our hearts go out to the suffering and deserted prince, till we find at
last that we have committed ourselves to the blood-thirst of a madman. In the Electra, the workers of
the vengeance themselves repent.
The dramatic effect of this kind of tragedy is curious. No one can call it undramatic or tame. Yet it is
painfully unsatisfying. At the close of the Medea I actually find myself longing for a deus ex machinâ,
for some being like Artemis in the Hippolytus or the good Dioscuri of the Electra, to speak a word of
explanation or forgiveness, or at least leave some sound of music in our ears to drown that dreadful and
insistent clamour of hate. The truth is that in this play Medea herself is the dea ex machinâ. The woman
whom Jason and Creon intended simply to crush has been transformed by her injuries from an
individual human being into a sort of living Curse. She is inspired with superhuman force. Her wrongs
and her hate fill all the sky. And the judgment pronounced on Jason comes not from any disinterested
or peace-making God, but from his own victim transfigured into a devil.
From any such judgment there is an instant appeal to sane human sympathy. Jason has suffered more
than enough. But that also is the way of the world. And the last word upon these tragic things is most
often something not to be expressed by the sentences of even the wisest articulate judge, but only by
the unspoken lacrimæ rerum.
G. M.
Firmament
105
MEDEA
CHARACTERS OF THE PLAY
Medea, daughter of Aiêtês, King of Colchis.
Jason, chief of the Argonauts; nephew of Pelias, King of Iôlcos in Thessaly.
Creon, ruler of Corinth.
Aegeus, King of Athens.
Nurse of Medea.
Two Children of Jason and Medea.
Attendant on the children.
A Messenger.
Chorus of Corinthian Women, with their Leader.
Soldiers and Attendants.
The scene is laid in Corinth. The play was first acted when Pythodôrus was Archon, Olympiad 87, year
1 (B.C. 431). Euphorion was first, Sophocles second, Euripides third, with Medea, Philoctêtes, Dictys,
and the Harvesters, a Satyr-play.
MEDEA
The Scene represents the front of Medea's House in Corinth. A road to the right leads towards the royal
castle, one on the left to the harbour. The Nurse is discovered alone.
Firmament
Nurse.
Would God no Argo e'er had winged the seas
To Colchis through the blue Symplêgades:
No shaft of riven pine in Pêlion's glen
Shaped that first oar-blade in the hands of men
Valiant, who won, to save King Pelias' vow,
The fleece All-golden! Never then, I trow,
Mine own princess, her spirit wounded sore
With love of Jason, to the encastled shore
Had sailed of old Iôlcos: never wrought
The daughters of King Pelias, knowing not,
To spill their father's life: nor fled in fear,
Hunted for that fierce sin, to Corinth here
With Jason and her babes. This folk at need
Stood friend to her, and she in word and deed
Served alway Jason. Surely this doth bind,
Through all ill days, the hurts of humankind,
When man and woman in one music move.
But now, the world is angry, and true love
Sick as with poison. Jason doth forsake
My mistress and his own two sons, to make
His couch in a king's chamber. He must wed:
Wed with this Creon's child, who now is head
And chief of Corinth. Wherefore sore betrayed
Medea calleth up the oath they made,
They two, and wakes the claspèd hands again,
The troth surpassing speech, and cries amain
On God in heaven to mark the end, and how
Jason hath paid his debt.
All fasting now
And cold, her body yielded up to pain,
Her days a waste of weeping, she hath lain,
Since first she knew that he was false. Her eyes
Are lifted not; and all her visage lies
In the dust. If friends will speak, she hears no more
Than some dead rock or wave that beats the shore:
Only the white throat in a sudden shame
May writhe, and all alone she moans the name
Of father, and land, and home, forsook that day
For this man's sake, who casteth her away.
Not to be quite shut out from home . . . alas,
She knoweth now how rare a thing that was!
Methinks she hath a dread, not joy, to see
Her children near. 'Tis this that maketh me
Most tremble, lest she do I know not what.
106
Firmament
Her heart is no light thing, and useth not
To brook much wrong. I know that woman, aye,
And dread her! Will she creep alone to die
Bleeding in that old room, where still is laid
Lord Jason's bed? She hath for that a blade
Made keen. Or slay the bridegroom and the king,
And win herself God knows what direr thing?
'Tis a fell spirit. Few, I ween, shall stir
Her hate unscathed, or lightly humble her.
Ha! 'Tis the children from their games again,
Rested and gay; and all their mother's pain
Forgotten! Young lives ever turn from gloom!
[The Children and their Attendant come in.
Attendant.
Thou ancient treasure of my lady's room,
What mak'st thou here before the gates alone,
And alway turning on thy lips some moan
Of old mischances? Will our mistress be
Content, this long time to be left by thee?
Nurse.
Grey guard of Jason's children, a good thrall
Hath his own grief, if any hurt befall
His masters. Aye, it holds one's heart! . . .
Meseems
I have strayed out so deep in evil dreams,
I longed to rest me here alone, and cry
Medea's wrongs to this still Earth and Sky.
Attendant.
How? Are the tears yet running in her eyes?
Nurse.
'Twere good to be like thee! . . . Her sorrow lies
Scarce wakened yet, not half its perils wrought.
Attendant.
Mad spirit! . . . if a man may speak his thought
Of masters mad.—And nothing in her ears
107
Firmament
Hath sounded yet of her last cause for tears!
[He moves towards the house, but the Nurse checks him.
Nurse.
What cause, old man? . . . Nay, grudge me not one word.
Attendant.
'Tis nothing. Best forget what thou hast heard.
Nurse.
Nay, housemate, by thy beard! Hold it not hid
From me. . . . I will keep silence if thou bid.
Attendant.
I heard an old man talking, where he sate
At draughts in the sun, beside the fountain gate,
And never thought of me, there standing still
Beside him. And he said, 'Twas Creon's will,
Being lord of all this land, that she be sent,
And with her her two sons, to banishment.
Maybe 'tis all false. For myself, I know
No further, and I would it were not so.
Nurse.
Jason will never bear it--his own sons
Banished,—however hot his anger runs
Against their mother!
Attendant.
Old love burneth low
When new love wakes, men say. He is not now
Husband nor father here, nor any kin.
Nurse.
But this is ruin! New waves breaking in
To wreck us, ere we are righted from the old!
Attendant.
108
Firmament
Well, hold thy peace. Our mistress will be told
All in good time. Speak thou no word hereof.
Nurse.
My babes! What think ye of your father's love?
God curse him not, he is my master still:
But, oh, to them that loved him, 'tis an ill
Friend. . . .
Attendant.
And what man on earth is different? How?
Hast thou lived all these years, and learned but now
That every man more loveth his own head
Than other men's? He dreameth of the bed
Of this new bride, and thinks not of his sons.
Nurse.
Go: run into the house, my little ones:
All will end happily! . . . Keep them apart:
Let not their mother meet them while her heart
Is darkened. Yester night I saw a flame
Stand in her eye, as though she hated them,
And would I know not what. For sure her wrath
Will never turn nor slumber, till she hath . . .
Go: and if some must suffer, may it be
Not we who love her, but some enemy!
Voice (within).
Oh shame and pain: O woe is me!
Would I could die in my misery!
[The Children and the Attendant go in.
Nurse.
Ah, children, hark! She moves again
Her frozen heart, her sleeping wrath.
In, quick! And never cross her path,
Nor rouse that dark eye in its pain;
That fell sea-spirit, and the dire
Spring of a will untaught, unbowed.
109
Firmament
Quick, now!—Methinks this weeping cloud
Hath in its heart some thunder-fire,
Slow gathering, that must flash ere long.
I know not how, for ill or well,
It turns, this uncontrollable
Tempestuous spirit, blind with wrong.
Voice (within).
Have I not suffered? Doth it call
No tears? . . . Ha, ye beside the wall
Unfathered children, God hate you
As I am hated, and him, too,
That gat you, and this house and all!
Nurse.
For pity! What have they to do,
Babes, with their father's sin? Why call
Thy curse on these? . . . Ah, children, all
These days my bosom bleeds for you.
Rude are the wills of princes: yea,
Prevailing alway, seldom crossed,
On fitful winds their moods are tossed:
'Tis best men tread the equal way.
Aye, not with glory but with peace
May the long summers find me crowned:
For gentleness—her very sound
Is magic, and her usages.
All wholesome: but the fiercely great
Hath little music on his road,
And falleth, when the hand of God
Shall move, most deep and desolate.
[During the last words the Leader of the Chorus has entered. Other women follow her.
Leader.
I heard a voice and a moan,
A voice of the eastern seas:
Hath she found not yet her ease?
Speak, O agèd one.
For I stood afar at the gate,
110
Firmament
And there came from within a cry,
And wailing desolate.
Ah, no more joy have I,
For the griefs this house doth see,
And the love it hath wrought in me.
Nurse.
There is no house! 'Tis gone. The lord
Seeketh a prouder bed: and she
Wastes in her chamber, not one word
Will hear of care or charity.
Voice (within).
O Zeus, O Earth, O Light,
Will the fire not stab my brain?
What profiteth living? Oh,
Shall I not lift the slow
Yoke, and let Life go,
As a beast out in the night,
To lie, and be rid of pain?
Chorus.
Some Women
A.
"O Zeus, O Earth, O Light:"
The cry of a bride forlorn
Heard ye, and wailing born
Of lost delight?
B.
Why weariest thou this day,
Wild heart, for the bed abhorrèd,
The cold bed in the clay?
Death cometh though no man pray,
Ungarlanded, un-adorèd.
Call him not thou.
C.
If another's arms be now
111
Firmament
Where thine have been,
On his head be the sin:
Rend not thy brow!
D.
All that thou sufferest,
God seeth: Oh, not so sore
Waste nor weep for the breast
That was thine of yore.
Voice (within).
Virgin of Righteousness,
Virgin of hallowed Troth,
Ye marked me when with an oath
I bound him; mark no less
That oath's end. Give me to see
Him and his bride, who sought
My grief when I wronged her not,
Broken in misery,
And all her house. . . . O God,
My mother's home, and the dim
Shore that I left for him,
And the voice of my brother's blood. . . .
Nurse.
Oh, wild words! Did ye hear her cry
To them that guard man's faith forsworn,
Themis and Zeus? . . . This wrath new-born
Shall make mad workings ere it die.
Chorus.
Other Women.
A.
Would she but come to seek
Our faces, that love her well,
And take to her heart the spell
Of words that speak?
B.
Alas for the heavy hate
112
Firmament
And anger that burneth ever!
Would it but now abate,
Ah God, I love her yet.
And surely my love's endeavour
Shall fail not here.
C.
Go: from that chamber drear
Forth to the day
Lead her, and say, Oh, say
That we love her dear.
D.
Go, lest her hand be hard
On the innocent: Ah, let be!
For her grief moves hitherward,
Like an angry sea.
Nurse.
That will I: though what words of mine
Or love shall move her? Let them lie
With the old lost labours! . . . Yet her eye—
Know ye the eyes of the wild kine,
The lion flash that guards their brood?
So looks she now if any thrall
Speak comfort, or draw near at all
My mistress in her evil mood.
[The Nurse goes into the house.
Chorus.
A Woman.
Alas, the bold blithe bards of old
That all for joy their music made,
For feasts and dancing manifold,
That Life might listen and be glad.
But all the darkness and the wrong,
Quick deaths and dim heart-aching things,
Would no man ease them with a song
113
Firmament
Or music of a thousand strings?
Then song had served us in our need.
What profit, o'er the banquet's swell
That lingering cry that none may heed?
The feast hath filled them: all is well!
Others.
I heard a song, but it comes no more.
Where the tears ran over:
A keen cry but tired, tired:
A woman's cry for her heart's desired,
For a traitor's kiss and a lost lover.
But a prayer, methinks, yet riseth sore
To God, to Faith, God's ancient daughter—
The Faith that over sundering seas
Drew her to Hellas, and the breeze
Of midnight shivered, and the door
Closed of the salt unsounded water.
[During the last words Medea has come out from the house.
Medea.
Women of Corinth, I am come to show
My face, lest ye despise me. For I know
Some heads stand high and fail not, even at night
Alone—far less like this, in all men's sight:
And we, who study not our wayfarings
But feel and cry—Oh we are drifting things,
And evil! For what truth is in men's eyes,
Which search no heart, but in a flash despise
A strange face, shuddering back from one that ne'er
Hath wronged them? . . . Sure, far-comers anywhere,
I know, must bow them and be gentle. Nay,
A Greek himself men praise not, who alway
Should seek his own will recking not. . . . But I—
This thing undreamed of, sudden from on high,
Hath sapped my soul: I dazzle where I stand,
The cup of all life shattered in my hand,
Longing to die—O friends! He, even he,
Whom to know well was all the world to me,
The man I loved, hath proved most evil.—Oh,
Of all things upon earth that bleed and grow,
A herb most bruised is woman. We must pay
Our store of gold, hoarded for that one day,
114
Firmament
To buy us some man's love; and lo, they bring
A master of our flesh! There comes the sting
Of the whole shame. And then the jeopardy,
For good or ill, what shall that master be;
Reject she cannot: and if he but stays
His suit, 'tis shame on all that woman's days.
So thrown amid new laws, new places, why,
'Tis magic she must have, or prophecy—
Home never taught her that—how best to guide
Toward peace this thing that sleepeth at her side.
And she who, labouring long, shall find some way
Whereby her lord may bear with her, nor fray
His yoke too fiercely, blessed is the breath
That woman draws! Else, let her pray for death.
Her lord, if he be wearied of the face
Withindoors, gets him forth; some merrier place
Will ease his heart: but she waits on, her whole
Vision enchainèd on a single soul.
And then, forsooth, 'tis they that face the call
Of war, while we sit sheltered, hid from all
Peril!—False mocking! Sooner would I stand
Three times to face their battles, shield in hand,
Than bear one child.
But peace! There cannot be
Ever the same tale told of thee and me.
Thou hast this city, and thy father's home,
And joy of friends, and hope in days to come:
But I, being citiless, am cast aside
By him that wedded me, a savage bride
Won in far seas and left—no mother near,
No brother, not one kinsman anywhere
For harbour in this storm. Therefore of thee
I ask one thing. If chance yet ope to me
Some path, if even now my hand can win
Strength to requite this Jason for his sin,
Betray me not! Oh, in all things but this,
I know how full of fears a woman is,
And faint at need, and shrinking from the light
Of battle: but once spoil her of her right
In man's love, and there moves, I warn thee well,
No bloodier spirit between heaven and hell.
Leader.
I will betray thee not. It is but just,
Thou smite him.—And that weeping in the dust
115
Firmament
And stormy tears, how should I blame them? . . .
Stay:
'Tis Creon, lord of Corinth, makes his way
Hither, and bears, methinks, some word of weight.
Enter from the right Creon, the King, with armed Attendants.
Creon.
Thou woman sullen-eyed and hot with hate
Against thy lord, Medea, I here command
That thou and thy two children from this land
Go forth to banishment. Make no delay:
Seeing ourselves, the King, are come this day
To see our charge fulfilled; nor shall again
Look homeward ere we have led thy children twain
And thee beyond our realm's last boundary.
Medea.
Lost! Lost!
Mine haters at the helm with sail flung free
Pursuing; and for us no beach nor shore
In the endless waters! . . . Yet, though stricken sore,
I still will ask thee, for what crime, what thing
Unlawful, wilt thou cast me out, O King?
Creon.
What crime? I fear thee, woman—little need
To cloak my reasons—lest thou work some deed
Of darkness on my child. And in that fear
Reasons enough have part. Thou comest here
A wise-woman confessed, and full of lore
In unknown ways of evil. Thou art sore
In heart, being parted from thy lover's arms.
And more, thou hast made menace . . . so the alarms
But now have reached mine ear . . . on bride and groom,
And him who gave the bride, to work thy doom
Of vengeance. Which, ere yet it be too late,
I sweep aside. I choose to earn thine hate
Of set will now, not palter with the mood
Of mercy, and hereafter weep in blood.
Medea.
'Tis not the first nor second time, O King,
116
Firmament
That fame hath hurt me, and come nigh to bring
My ruin. . . . How can any man, whose eyes
Are wholesome, seek to rear his children wise
Beyond men's wont? Much helplessness in arts
Of common life, and in their townsmen's hearts
Envy deep-set . . . so much their learning brings!
Come unto fools with knowledge of new things,
They deem it vanity, not knowledge. Aye,
And men that erst for wisdom were held high,
Feel thee a thorn to fret them, privily
Held higher than they. So hath it been with me.
A wise-woman I am; and for that sin
To divers ill names men would pen me in;
A seed of strife; an eastern dreamer; one
Of brand not theirs; one hard to play upon . . .
Ah, I am not so wondrous wise!—And now,
To thee, I am terrible! What fearest thou?
What dire deed? Do I tread so proud a path—
Fear me not thou!—that I should brave the wrath
Of princes? Thou: what has thou ever done
To wrong me? Granted thine own child to one
Whom thy soul chose.—Ah, him out of my heart
I hate; but thou, meseems, hast done thy part
Not ill. And for thine houses' happiness
I hold no grudge. Go: marry, and God bless
Your issues. Only suffer me to rest
Somewhere within this land. Though sore oppressed,
I will be still, knowing mine own defeat.
Creon.
Thy words be gentle: but I fear me yet
Lest even now there creep some wickedness
Deep hid within thee. And for that the less
I trust thee now than ere these words began.
A woman quick of wrath, aye, or a man,
Is easier watching than the cold and still.
Up, straight, and find thy road! Mock not my will
With words. This doom is passed beyond recall;
Nor all thy crafts shall help thee, being withal
My manifest foe, to linger at my side.
Medea (suddenly throwing herself down and clinging to Creon).
Oh, by thy knees! By that new-wedded bride . . .
117
Firmament
Creon.
'Tis waste of words. Thou shalt not weaken me.
Medea.
Wilt hunt me? Spurn me when I kneel to thee?
Creon.
'Tis mine own house that kneels to me, not thou.
Medea.
Home, my lost home, how I desire thee now!
Creon.
And I mine, and my child, beyond all things.
Medea.
O Loves of man, what curse is on your wings!
Creon.
Blessing or curse, 'tis as their chances flow.
Medea.
Remember, Zeus, the cause of all this woe!
Creon.
Oh, rid me of my pains! Up, get thee gone!
Medea.
What would I with thy pains? I have mine own.
Creon.
Up: or, 'fore God, my soldiers here shall fling . . .
Medea.
Not that! Not that! . . . I do but pray, O King . . .
118
Firmament
Creon.
Thou wilt not? I must face the harsher task?
Medea.
I accept mine exile. 'Tis not that I ask.
Creon.
Why then so wild? Why clinging to mine hand?
Medea (rising).
For one day only leave me in thy land
At peace, to find some counsel, ere the strain
Of exile fall, some comfort for these twain,
Mine innocents; since others take no thought,
It seems, to save the babes that they begot.
Ah! Thou wilt pity them! Thou also art
A father: thou hast somewhere still a heart
That feels. . . . I reck not of myself: 'tis they
That break me, fallen upon so dire a day.
Creon.
Mine is no tyrant's mood. Aye, many a time
Ere this my tenderness hath marred the chime
Of wisest counsels. And I know that now
I do mere folly. But so be it! Thou
Shalt have this grace . . . But this I warn thee clear,
If once the morrow's sunlight find thee here
Within my borders, thee or child of thine,
Thou diest! . . . Of this judgment not a line
Shall waver nor abate. So linger on,
If thou needs must, till the next risen sun;
No further. . . . In one day there scarce can be
Those perils wrought whose dread yet haunteth me.
[Exit Creon with his suite.
Chorus.
O woman, woman of sorrow,
Where wilt thou turn and flee?
119
Firmament
What town shall be thine to-morrow,
What land of all lands that be,
What door of a strange man's home?
Yea, God hath hunted thee,
Medea, forth to the foam
Of a trackless sea.
Medea.
Defeat on every side; what else?—But Oh,
Not here the end is: think it not! I know
For bride and groom one battle yet untried,
And goodly pains for him that gave the bride.
Dost dream I would have grovelled to this man,
Save that I won mine end, and shaped my plan
For merry deeds? My lips had never deigned
Speak word with him: my flesh been never stained
With touching. . . . Fool, Oh, triple fool! It lay
So plain for him to kill my whole essay
By exile swift: and, lo, he sets me free
This one long day: wherein mine haters three
Shall lie here dead, the father and the bride
And husband—mine, not hers! Oh, I have tried
So many thoughts of murder to my turn,
I know not which best likes me. Shall I burn
Their house with fire? Or stealing past unseen
To Jason's bed—I have a blade made keen
For that—stab, breast to breast, that wedded pair?
Good, but for one thing. When I am taken there,
And killed, they will laugh loud who hate me. . . .
Nay,
I love the old way best, the simple way
Of poison, where we too are strong as men.
Ah me!
And they being dead—what place shall hold me then?
What friend shall rise, with land inviolate
And trusty doors, to shelter from their hate
This flesh? . . . None anywhere! . . . A little more
I needs must wait: and, if there ope some door
Of refuge, some strong tower to shield me, good:
In craft and darkness I will hunt this blood.
Else, if mine hour be come and no hope nigh,
Then sword in hand, full-willed and sure to die,
I yet will live to slay them. I will wend
Man-like, their road of daring to the end.
So help me She who of all Gods hath been
The best to me, of all my chosen queen
120
Firmament
And helpmate, Hecatê, who dwells apart,
The flame of flame, in my fire's inmost heart:
For all their strength, they shall not stab my soul
And laugh thereafter! Dark and full of dole
Their bridal feast shall be, most dark the day
They joined their hands, and hunted me away.
Awake thee now, Medea! Whatso plot
Thou hast, or cunning, strive and falter not.
On to the peril-point! Now comes the strain
Of daring. Shall they trample thee again?
How? And with Hellas laughing o'er thy fall
While this thief's daughter weds, and weds withal
Jason? . . . A true king was thy father, yea,
And born of the ancient Sun! . . . Thou know'st the way;
And God hath made thee woman, things most vain
For help, but wondrous in the paths of pain.
[Medea goes into the House.
Chorus.
Back streams the wave on the ever running river:
Life, life is changed and the laws of it o'ertrod.
Man shall be the slave, the affrighted, the low-liver!
Man hath forgotten God.
And woman, yea, woman, shall be terrible in story:
The tales too, meseemeth, shall be other than of yore.
For a fear there is that cometh out of Woman and a glory,
And the hard hating voices shall encompass her no more!
The old bards shall cease, and their memory that lingers
Of frail brides and faithless, shall be shrivelled as with fire.
For they loved us not, nor knew us: and our lips were dumb, our fingers
Could wake not the secret of the lyre.
Else, else, O God the Singer, I had sung amid their rages
A long tale of Man and his deeds for good and ill.
But the old World knoweth—'tis the speech of all his ages—
Man's wrong and ours: he knoweth and is still.
Some Women.
Forth from thy father's home
Thou camest, O heart of fire,
To the Dark Blue Rocks, to the clashing foam,
To the seas of thy desire:
121
Firmament
Till the Dark Blue Bar was crossed;
And, lo, by an alien river
Standing, thy lover lost,
Void-armed for ever,
Forth yet again, O lowest
Of landless women, a ranger
Of desolate ways, thou goest,
From the walls of the stranger.
Others.
And the great Oath waxeth weak;
And Ruth, as a thing outstriven,
Is fled, fled, from the shores of the Greek,
Away on the winds of heaven.
Dark is the house afar,
Where an old king called thee daughter;
All that was once thy star
In stormy water,
Dark: and, lo, in the nearer
House that was sworn to love thee,
Another, queenlier, dearer,
Is thronèd above thee.
Enter from the right Jason.
Jason.
Oft have I seen, in other days than these,
How a dark temper maketh maladies
No friend can heal. 'Twas easy to have kept
Both land and home. It needed but to accept
Unstrivingly the pleasure of our lords.
But thou, for mere delight in stormy words,
Wilt lose all! . . . Now thy speech provokes not me.
Rail on. Of all mankind let Jason be
Most evil; none shall check thee. But for these
Dark threats cast out against the majesties
Of Corinth, count as veriest gain thy path
Of exile. I myself, when princely wrath
Was hot against thee, strove with all good will
To appease the wrath, and wished to keep thee still
Beside me. But thy mouth would never stay
From vanity, blaspheming night and day
122
Firmament
Our masters. Therefore thou shalt fly the land.
Yet, even so, I will not hold my hand
From succouring mine own people. Here am I
To help thee, woman, pondering heedfully
Thy new state. For I would not have thee flung
Provisionless away—aye, and the young
Children as well; nor lacking aught that will
Of mine can bring thee. Many a lesser ill
Hangs on the heels of exile. . . . Aye, and though
Thou hate me, dream not that my heart can know
Or fashion aught of angry will to thee.
Medea.
Evil, most evil! . . . since thou grantest me
That comfort, the worst weapon left me now
To smite a coward. . . . Thou comest to me, thou,
Mine enemy! (Turning to the Chorus.) Oh, say, how call ye this,
To face, and smile, the comrade whom his kiss
Betrayed? Scorn? Insult? Courage? None of these:
'Tis but of all man's inward sicknesses
The vilest, that he knoweth not of shame
Nor pity! Yet I praise him that he came . . .
To me it shall bring comfort, once to clear
My heart on thee, and thou shalt wince to hear.
I will begin with that, 'twixt me and thee,
That first befell. I saved thee. I saved thee—
Let thine own Greeks be witness, every one
That sailed on Argo—saved thee, sent alone
To yoke with yokes the bulls of fiery breath,
And sow that Acre of the Lords of Death;
And mine own ancient Serpent, who did keep
The Golden Fleece, the eyes that knew not sleep,
And shining coils, him also did I smite
Dead for thy sake, and lifted up the light
That bade thee live. Myself, uncounsellèd,
Stole forth from father and from home, and fled
Where dark Iôlcos under Pelion lies,
With thee—Oh, single-hearted more than wise!
I murdered Pelias, yea, in agony,
By his own daughters' hands, for sake of thee;
I swept their house like War.—And hast thou then
Accepted all—O evil yet again!—
And cast me off and taken thee for bride
Another? And with children at thy side!
One could forgive a childless man. But no:
123
Firmament
I have borne thee children . . .
Is sworn faith so low
And weak a thing? I understand it not.
Are the old gods dead? Are the old laws forgot,
And new laws made? Since not my passioning,
But thine own heart, doth cry thee for a thing
Forsworn.
[She catches sight of her own hand which she has
thrown out to denounce him.
Poor, poor right hand of mine, whom he
Did cling to, and these knees, so cravingly,
We are unclean, thou and I; we have caught the stain
Of bad men's flesh . . . and dreamed our dreams in vain.
Thou comest to befriend me? Give me, then,
Thy counsel. 'Tis not that I dream again
For good from thee: but, questioned, thou wilt show
The viler. Say: now whither shall I go?
Back to my father? Him I did betray,
And all his land, when we two fled away.
To those poor Peliad maids? For them 'twere good
To take me in, who spilled their father's blood. . . .
[Aye, so my whole life stands! There were at home
Who loved me well: to them I am become
A curse. And the first friends who sheltered me,
Whom most I should have spared, to pleasure thee
I have turned to foes. Oh, therefore hast thou laid
My crown upon me, blest of many a maid
In Hellas, now I have won what all did crave,
Thee, the world-wondered lover and the brave;
Who this day looks and sees me banished, thrown
Away with these two babes, all, all, alone . . .
Oh, merry mocking when the lamps are red:
"Where go the bridegroom's babes to beg their bread
In exile, and the woman who gave all
To save him?"
O great God, shall gold withal
Bear thy clear mark, to sift the base and fine,
And o'er man's living visage runs no sign
To show the lie within, ere all too late?
Leader.
Dire and beyond all healing is the hate
When hearts that loved are turned to enmity.
Jason.
124
Firmament
In speech at least, meseemeth, I must be
Not evil; but, as some old pilot goes
Furled to his sail's last edge, when danger blows
Too fiery, run before the wind and swell,
Woman, of thy loud storms.—And thus I tell
My tale. Since thou wilt build so wondrous high
Thy deeds of service in my jeopardy,
To all my crew and quest I know but one
Saviour, of Gods or mortals one alone,
The Cyprian. Oh, thou hast both brain and wit,
Yet underneath . . . nay, all the tale of it
Were graceless telling; how sheer love, a fire
Of poison-shafts, compelled thee with desire
To save me. But enough. I will not score
That count too close. 'Twas good help: and therefor
I give thee thanks, howe'er the help was wrought.
Howbeit, in my deliverance, thou hast got
Far more than given. A good Greek land hath been
Thy lasting home, not barbary. Thou hast seen
Our ordered life, and justice, and the long
Still grasp of law not changing with the strong
Man's pleasure. Then, all Hellas far and near
Hath learned thy wisdom, and in every ear
Thy fame is. Had thy days run by unseen
On that last edge of the world, where then had been
The story of great Medea? Thou and I . . .
What worth to us were treasures heapèd high
In rich kings' rooms; what worth a voice of gold
More sweet than ever rang from Orpheus old,
Unless our deeds have glory?
Speak I so,
Touching the Quest I wrought, thyself did throw
The challenge down. Next for thy cavilling
Of wrath at mine alliance with a king,
Here thou shalt see I both was wise, and free
From touch of passion, and a friend to thee
Most potent, and my children . . . Nay, be still!
When first I stood in Corinth, clogged with ill
From many a desperate mischance, what bliss
Could I that day have dreamed of, like to this,
To wed with a king's daughter, I exiled
And beggared? Not—what makes thy passion wild—
From loathing of thy bed; not over-fraught
With love for this new bride; not that I sought
To upbuild mine house with offspring: 'tis enough,
What thou hast borne: I make no word thereof:
125
Firmament
But, first and greatest, that we all might dwell
In a fair house and want not, knowing well
That poor men have no friends, but far and near
Shunning and silence. Next, I sought to rear
Our sons in nurture worthy of my race,
And, raising brethren to them, in one place
Join both my houses, and be all from now
Prince-like and happy. What more need hast thou
Of children? And for me, it serves my star
To link in strength the children that now are
With those that shall be.
Have I counselled ill?
Not thine own self would say it, couldst thou still
One hour thy jealous flesh.—'Tis ever so!
Who looks for more in women? When the flow
Of love runs plain, why, all the world is fair:
But, once there fall some ill chance anywhere
To baulk that thirst, down in swift hate are trod
Men's dearest aims and noblest. Would to God
We mortals by some other seed could raise
Our fruits, and no blind women block our ways!
Then had there been no curse to wreck mankind.
Leader.
Lord Jason, very subtly hast thou twined
Thy speech: but yet, though all athwart thy will
I speak, this is not well thou dost, but ill,
Betraying her who loved thee and was true.
Medea.
Surely I have my thoughts, and not a few
Have held me strange. To me it seemeth, when
A crafty tongue is given to evil men
'Tis like to wreck, not help them. Their own brain
Tempts them with lies to dare and dare again,
Till . . . no man hath enough of subtlety.
As thou—be not so seeming-fair to me
Nor deft of speech. One word will make thee fall.
Wert thou not false, 'twas thine to tell me all,
And charge me help thy marriage path, as I
Did love thee; not befool me with a lie.
Jason.
An easy task had that been! Aye, and thou
126
Firmament
A loving aid, who canst not, even now,
Still that loud heart that surges like the tide!
Medea.
That moved thee not. Thine old barbarian bride,
The dog out of the east who loved thee sore,
She grew grey-haired, she served thy pride no more.
Jason.
Now understand for once! The girl to me
Is nothing, in this web of sovranty
I hold. I do but seek to save, even yet,
Thee: and for brethren to our sons beget
Young kings, to prosper all our lives again.
Medea.
God shelter me from prosperous days of pain,
And wealth that maketh wounds about my heart.
Jason.
Wilt change that prayer, and choose a wiser part?
Pray not to hold true sense for pain, nor rate
Thyself unhappy, being too fortunate.
Medea.
Aye, mock me; thou hast where to lay thine head,
But I go naked to mine exile.
Jason.
Tread
Thine own path! Thou hast made it all to be.
Medea.
How? By seducing and forsaking thee?
Jason.
By those vile curses on the royal halls
Let loose. . . .
127
Firmament
Medea.
On thy house also, as chance falls,
I am a living curse.
Jason.
Oh, peace! Enough
Of these vain wars: I will no more thereof.
If thou wilt take from all that I possess
Aid for these babes and thine own helplessness
Of exile, speak thy bidding. Here I stand
Full-willed to succour thee with stintless hand,
And send my signet to old friends that dwell
On foreign shores, who will entreat thee well.
Refuse, and thou shalt do a deed most vain.
But cast thy rage away, and thou shalt gain
Much, and lose little for thine anger's sake.
Medea.
I will not seek thy friends. I will not take
Thy givings. Give them not. Fruits of a stem
Unholy bring no blessing after them.
Jason.
Now God in heaven be witness, all my heart
Is willing, in all ways, to do its part
For thee and for thy babes. But nothing good
Can please thee. In sheer savageness of mood
Thou drivest from thee every friend. Wherefore
I warrant thee, thy pains shall be the more.
[He goes slowly away.
Medea.
Go: thou art weary for the new delight
Thou wooest, so long tarrying out of sight
Of her sweet chamber. Go, fulfil thy pride,
O bridegroom! For it may be, such a bride
Shall wait thee,—yea, God heareth me in this—
As thine own heart shall sicken ere it kiss.
Chorus.
128
Firmament
Alas, the Love that falleth like a flood,
Strong-winged and transitory:
Why praise ye him? What beareth he of good
To man, or glory?
Yet Love there is that moves in gentleness,
Heart-filling, sweetest of all powers that bless.
Loose not on me, O Holder of man's heart,
Thy golden quiver,
Nor steep in poison of desire the dart
That heals not ever.
The pent hate of the word that cavilleth,
The strife that hath no fill,
Where once was fondness; and the mad heart's breath
For strange love panting still:
O Cyprian, cast me not on these; but sift,
Keen-eyed, of love the good and evil gift.
Make Innocence my friend, God's fairest star,
Yea, and abate not
The rare sweet beat of bosoms without war,
That love, and hate not.
Others.
Home of my heart, land of my own,
Cast me not, nay, for pity,
Out on my ways, helpless, alone,
Where the feet fail in the mire and stone,
A woman without a city.
Ah, not that! Better the end:
The green grave cover me rather,
If a break must come in the days I know,
And the skies be changed and the earth below;
For the weariest road that man may wend
Is forth from the home of his father.
Lo, we have seen: 'tis not a song
Sung, nor learned of another.
For whom hast thou in thy direst wrong
For comfort? Never a city strong
To hide thee, never a brother.
Ah, but the man—cursèd be he,
Cursèd beyond recover,
Who openeth, shattering, seal by seal,
A friend's clean heart, then turns his heel,
129
Firmament
Deaf unto love: never in me
Friend shall he know nor lover.
[While Medea is waiting downcast, seated upon her door-step, there passes from the left a traveller
with followers. As he catches sight of Medea he stops.
[Aegeus.
Have joy, Medea! 'Tis the homeliest
Word that old friends can greet with, and the best.
Medea (looking up, surprised).
Oh, joy on thee, too, Aegeus, gentle king
Of Athens!—But whence com'st thou journeying?
Aegeus.
From Delphi now and the old encaverned stair. . . .
Medea.
Where Earth's heart speaks in song? What mad'st thou there?
Aegeus.
Prayed heaven for children—the same search alway.
Medea.
Children? Ah God! Art childless to this day?
Aegeus.
So God hath willed. Childless and desolate.
Medea.
What word did Phœbus speak, to change thy fate?
Aegeus.
Riddles, too hard for mortal man to read.
Medea.
Which I may hear?
130
Firmament
Aegeus.
Assuredly: they need
A rarer wit.
Medea.
How said he?
Aegeus.
Not to spill
Life's wine, nor seek for more. . . .
Medea.
Until?
Aegeus.
Until
I tread the hearth-stone of my sires of yore.
Medea.
And what should bring thee here, by Creon's shore?
Aegeus.
One Pittheus know'st thou, high lord of Trozên?
Medea.
Aye, Pelops' son, a man most pure of sin.
Aegeus.
Him I would ask, touching Apollo's will.
Medea.
Much use in God's ways hath he, and much skill.
Aegeus.
131
Firmament
And, long years back he was my battle-friend,
The truest e'er man had.
Medea.
Well, may God send
Good hap to thee, and grant all thy desire.
Aegeus.
But thou . . . ? Thy frame is wasted, and the fire
Dead in thine eyes.
Medea.
Aegeus, my husband is
The falsest man in the world.
Aegeus.
What word is this?
Say clearly what thus makes thy visage dim?
Medea.
He is false to me, who never injured him.
Aegeus.
What hath he done? Show all, that I may see.
Medea.
Ta'en him a wife; a wife, set over me
To rule his house.
Aegeus.
He hath not dared to do,
Jason, a thing so shameful?
Medea.
Aye, 'tis true:
And those he loved of yore have no place now.
Aegeus.
132
Firmament
Some passion sweepeth him? Or is it thou
He turns from?
Medea.
Passion, passion to betray
His dearest!
Aegeus.
Shame be his, so fallen away
From honour!
Medea.
Passion to be near a throne,
A king's heir!
Aegeus.
How, who gives the bride? Say on.
Medea.
Creon, who o'er all Corinth standeth chief.
Aegeus.
Woman, thou hast indeed much cause for grief.
Medea.
'Tis ruin.—And they have cast me out as well.
Aegeus.
Who? 'Tis a new wrong this, and terrible.
Medea.
Creon the king, from every land and shore. . . .
Aegeus.
And Jason suffers him? Oh, 'tis too sore!
133
Firmament
Medea.
He loveth to bear bravely ills like these!
But, Aegeus, by thy beard, oh, by thy knees,
I pray thee, and I give me for thine own,
Thy suppliant, pity me! Oh, pity one
So miserable. Thou never wilt stand there
And see me cast out friendless to despair.
Give me a home in Athens . . . by the fire
Of thine own hearth! Oh, so may thy desire
Of children be fulfilled of God, and thou
Die happy! . . . Thou canst know not; even now
Thy prize is won! I, I will make of thee
A childless man no more. The seed shall be,
I swear it, sown. Such magic herbs I know.
Aegeus.
Woman, indeed my heart goes forth to show
This help to thee, first for religion's sake,
Then for thy promised hope, to heal my ache
Of childlessness. 'Tis this hath made mine whole
Life as a shadow, and starved out my soul.
But thus it stands with me. Once make thy way
To Attic earth, I, as in law I may,
Will keep thee and befriend. But in this land,
Where Creon rules, I may not raise my hand
To shelter thee. Move of thine own essay
To seek my house, there thou shalt alway stay,
Inviolate, never to be seized again.
But come thyself from Corinth. I would fain
Even in foreign eyes be alway just.
Medea.
'Tis well. Give me an oath wherein to trust
And all that man could ask thou hast granted me.
Aegeus.
Dost trust me not? Or what thing troubleth thee?
Medea.
I trust thee. But so many, far and near,
Do hate me—all King Pelias' house, and here
134
Firmament
Creon. Once bound by oaths and sanctities
Thou canst not yield me up for such as these
To drag from Athens. But a spoken word,
No more, to bind thee, which no God hath heard. . .
The embassies, methinks, would come and go:
They all are friends to thee. . . . Ah me, I know
Thou wilt not list to me! So weak am I,
And they full-filled with gold and majesty.
Aegeus.
Methinks 'tis a far foresight, this thine oath.
Still, if thou so wilt have it, nothing loath
Am I to serve thee. Mine own hand is so
The stronger, if I have this plea to show
Thy persecutors: and for thee withal
The bond more sure.—On what God shall I call?
Medea.
Swear by the Earth thou treadest, by the Sun,
Sire of my sires, and all the gods as one. . . .
Aegeus.
To do what thing or not do? Make all plain.
Medea.
Never thyself to cast me out again.
Nor let another, whatsoe'er his plea,
Take me, while thou yet livest and art free.
Aegeus.
Never: so hear me, Earth, and the great star
Of daylight, and all other gods that are!
Medea.
'Tis well: and if thou falter from thy vow . . . ?
Aegeus.
God's judgment on the godless break my brow!
135
Firmament
Medea.
Go! Go thy ways rejoicing.—All is bright
And clear before me. Go: and ere the night
Myself will follow, when the deed is done
I purpose, and the end I thirst for won.
[Aegeus and his train depart.
Chorus.
Farewell: and Maia's guiding Son
Back lead thee to thy hearth and fire,
Aegeus; and all the long desire
That wasteth thee, at last be won:
Our eyes have seen thee as thou art,
A gentle and a righteous heart.
Medea.
God, and God's Justice, and ye blinding Skies!
At last the victory dawneth! Yea, mine eyes
See, and my foot is on the mountain's brow.
Mine enemies! Mine enemies, oh, now
Atonement cometh! Here at my worst hour
A friend is found, a very port of power
To save my shipwreck. Here will I make fast
Mine anchor, and escape them at the last
In Athens' wallèd hill.—But ere the end
'Tis meet I show thee all my counsel, friend:
Take it, no tale to make men laugh withal!
Straightway to Jason I will send some thrall
To entreat him to my presence. Comes he here,
Then with soft reasons will I feed his ear,
How his will now is my will, how all things
Are well, touching this marriage-bed of kings
For which I am betrayed—all wise and rare
And profitable! Yet will I make one prayer,
That my two children be no more exiled
But stay. . . . Oh, not that I would leave a child
Here upon angry shores till those have laughed
Who hate me: 'tis that I will slay by craft
The king's daughter. With gifts they shall be sent,
Gifts to the bride to spare their banishment,
Fine robings and a carcanet of gold.
Which raiment let her once but take, and fold
About her, a foul death that girl shall die
136
Firmament
And all who touch her in her agony.
Such poison shall they drink, my robe and wreath!
Howbeit, of that no more. I gnash my teeth
Thinking on what a path my feet must tread
Thereafter. I shall lay those children dead—
Mine, whom no hand shall steal from me away!
Then, leaving Jason childless, and the day
As night above him, I will go my road
To exile, flying, flying from the blood
Of these my best-beloved, and having wrought
All horror, so but one thing reach me not,
The laugh of them that hate us.
Let it come!
What profits life to me? I have no home,
No country now, nor shield from any wrong.
That was my evil hour, when down the long
Halls of my father out I stole, my will
Chained by a Greek man's voice, who still, oh, still,
If God yet live, shall all requited be.
For never child of mine shall Jason see
Hereafter living, never child beget
From his new bride, who this day, desolate
Even as she made me desolate, shall die
Shrieking amid my poisons. . . . Names have I
Among your folk? One light? One weak of hand?
An eastern dreamer?—Nay, but with the brand
Of strange suns burnt, my hate, by God above,
A perilous thing, and passing sweet my love!
For these it is that make life glorious.
Leader.
Since thou has bared thy fell intent to us
I, loving thee, and helping in their need
Man's laws, adjure thee, dream not of this deed!
Medea.
There is no other way.—I pardon thee
Thy littleness, who art not wronged like me.
Leader.
Thou canst not kill the fruit thy body bore!
Medea.
137
Firmament
Yes: if the man I hate be pained the more.
Leader.
And thou made miserable, most miserable?
Medea.
Oh, let it come! All words of good or ill
Are wasted now.
[She claps her hands: the Nurse comes out
from the house.
Ho, woman; get thee gone
And lead lord Jason hither. . . . There is none
Like thee, to work me these high services.
But speak no word of what my purpose is,
As thou art faithful, thou, and bold to try
All succours, and a woman even as I!
[The Nurse departs.
(To be continued)
138
Firmament
139
Cây Hoa PhÜ®ng Hoàng
M¶t loåi cây ‘m§i’ ª ViŒt Nam
ñàm Giang
Cây Hoa Phượng hoàng
Cây hoa Phượng hoàng, hay Chuông đỏ, Sò đo cam hay nhiều tên khác nữa như Hồng kỳ, Phượng
hoàng đỏ, Đỉnh phượng hoàng, Tulip châu Phi, Uất kim hương châu Phi… là một loài cây gốc từ vùng
tây châu Phi được thấy xuất hiện ở Đà Nẵng, Nha Trang, rất nhiều ở Bảo Lộc, Lâm Đồng, Đà Lạt, trên
con đường từ phi trường Liên Khương vào Đà Lạt, Saigon, Vũng Tàu, Long Hải, và nhiều nơi nữa.
Cây hoa Phượng hoàng đỏ (Sò đo cam) thấy rất nhiều ở những đảo Caribbean khi người viết có
dịp thăm viếng những đảo này (Costa Rica, Jamaica, Puerto Rico…). Cây này người viết cũng đã thấy
ở hai tỉnh Siem Riep và Phnom Penh, Cambodia. Bài viết ngắn tìm hiểu chút ít về cây hoa này dựa theo
tài liệu thu thập trên Internet.
Mặc dù nhiều tên được gọi nhưng người viết ưng ý nhất với tên Phượng hoàng. Việt Nam đã có
hoa tên Phượng vĩ, Phượng tím và bây giờ Phượng hoàng, thật không gì hay hơn. Cũng cần lưu ý tên
gọi Phượng hoàng có thể là do vì cây đầu tiên được trồng tại chùa Quan Thế Âm, nên những vị trụ trì
đã gọi cây này là Phượng vàng thay vì Phượng đỏ. Và vì thế mà nay có tên là Phượng hoàng chăng?
Cây hoa Phượng hoàng/Só đo cam là một loại cây trong gia đình họ Bignoniaceae. Tên latin là
spathodea campanulata với những tên English như Fountain tree, African tulip tree, Flame of the
Forest, Nandi Flame hay Rudra Palash, Pichkari, v.v… Cây Sò đo cam đuợc tìm thấy ở Phi châu vào
năm 1787.
Những đặc điểm của cây là: cây lớn, có từng chùm lá kép mọc dọc theo cành, hoa có thể lớn
đến cỡ 10-12 cm, có cấu trúc từng chùm ở ngọn cành. Và quả là những nang lớn khá dài có thể dài đến
30 cm giống như các loại nang hạt đậu và khi chín nang tách đôi để phát tán những hạt có cánh nhẹ
như giấy. Cây trưởng thành có thể cao đến 15 m. Cây được trồng nhiều ở vùng nhiệt đới vì cây chịu
nóng tốt, và vì hoa của cây màu đỏ cam lớn rất rực rỡ và bắt mắt. Đôi khi cũng có một vài cây với hoa
màu vàng. Gỗ cây mềm và dòn. Và vì cây mọc rất dễ qua chiết cành nên phát triển khá nhanh.
Nói riêng ở Việt Nam, được biết cây hoa Phượng hoàng (Sò đo cam) này xuất hiện đầu tiên ở
Firmament
140
Đà Lạt vào năm 1965, một quà tặng của một người bạn bên châu Phi cho kỹ sư Lương Văn Sáu, và ông
Sáu đã xin phép trồng cây hoa chuông đỏ này tại khuôn viên chùa Quan Thế Âm, Đà lạt. Vào thời đó
phương pháp chiết cành chưa đuợc thịnh hành, và sự thụ phấn của cây này cần có sự hiện diện của một
vài loại chim hummingbird mới đơm trái nên cây này được xem là một cây hiếm ở Việt Nam (vì Việt
Nam không có loại chim gây thụ phấn này).
Nụ hoa là cả từng chùm hình ống chuông và chứa nước. Nụ hoa này khi ngắt và bóp thì phụt
nước ra. Hoa nở hình ống và giữ nước và suơng ở trong. Ngoài chim hummingbird có mỏ dài thường
hút nhụy, ngoài ra còn có những chú ong chui vào hút nhụy và rồi chết chìm trong nhụy hoa cùng làm
mồi ngon cho sinh vật khác. Hoa từng cụm ở đầu cành. Trái khi chín là một nang khô dài màu nâu sậm,
khi chín già thì tự mở ra để phát tán những hạt mỏng có cánh nhẹ theo gió bay đi khắp nơi.
Lá, hoa và nụ
Hạt
Hạt cây này có thể dùng trong một số quốc gia ở Phi châu như thực phẩm. Phần cứng chính của
trái có thể dùng để giết thú vật. Cây lớn, mọc lâu dài trong những điều kiện nhiệt đới thuận tiện cho
một loại gỗ mầu trắng nâu nhạt, mềm, được dùng làm trống và khắc đồ.
Vỏ và lá cây đã được dùng như thuốc cổ truyền ở một số quốc gia vùng nhiệt đới. Vỏ cây có
tác dụng như thuốc xổ và có thể dùng làm lành vết thương nhất là vết bỏng bằng cách nhai và đắp lên
vết thương. Vỏ và lá cũng được dân địa phương dùng như thuốc sát trùng và sản phẩm trích từ lá đã
được xem như có công dụng trị sốt rét. Vỏ cọng qua thử nghiệm cho biết có tác dụng giảm đường
trong máu ở loài chuột.
Hiện nay ở Việt Nam, cũng giống như một số quốc gia trên thế giới, cây hoa Sò đỏ cam bị đặt
vào trong nhóm cây có xâm hại cho sinh thái cần kiểm soát có lẽ vì cây mau lớn và rất thích hợp với
khí hậu miền nhiệt đới. Cây này hiện nay chưa được coi như mọc tự nhiên khắp nơi mà chỉ hoàn toàn
do gây trồng ở nhiều nơi như là một cây vườn cảnh, hay cây trồng dọc theo đường phố. Những cây tự
nhiên mọc lên do hạt theo gió bay đôi khi có thể thấy ở những vùng đất nông nghiệp bỏ hoang, dọc
theo rãnh nước, ven rừng, v.v.
Tóm lại
Nói tóm lại cây hoa Phượng hoàng hay Sò Đo cam là một cây khá mới ở Việt Nam (xuất hiện từ năm
1965). Cây được trồng nhiều ven đường lớn mới xây cất vì cây chiết mau lớn, chịu đựng khí hậu vùng
nhiệt đới tốt, cây có lá xanh rất đẹp, và có hoa đỏ lớn rực rỡ bắt mắt. Sự tô điểm thẩm mỹ đã mang lại
thêm màu sắc cho thành phố. Tuy nhiên, cây “mới” Phượng hoàng ở Việt Nam dù đẹp, hoa đỏ rực rỡ,
Firmament
141
lá xanh mướt nhưng chắc chắn không bao giờ có thể thay thế, hay mang được cái chất thơ mộng vào
tuổi học trò của hàng ngàn, hàng vạn, hàng triệu thanh thiếu niên trên khắp đất nước Việt Nam như cây
Phượng vĩ đỏ. ■
ñàm Giang
Firmament
142
Fables
Æsop (Sixth century B.C.)
A NEW TRANSLATION BY
S. VERNON JONES
The Tortoise and the Eagle
A TORTOISE, lazily basking in the sun, complained to the sea-birds of her hard fate, that no one
would teach her to fly. An Eagle, hovering near, heard her lamentation and demanded what reward she
would give him if he would take her aloft and float her in the air. "I will give you," she said, "all the
riches of the Red Sea." "I will teach you to fly then," said the Eagle; and taking her up in his talons he
carried her almost to the clouds suddenly he let her go, and she fell on a lofty mountain, dashing her
shell to pieces. The Tortoise exclaimed in the moment of death: "I have deserved my present fate; for
what had I to do with wings and clouds, who can with difficulty move about on the earth?' If men had
all they wished, they would be often ruined. ■
The Flies and the Honey-Pot
A NUMBER of Flies were attracted to a jar of honey which had been overturned in a housekeeper's
room, and placing their feet in it, ate greedily. Their feet, however, became so smeared with the honey
that they could not use their wings, nor release themselves, and were suffocated. Just as they were
expiring, they exclaimed, "O foolish creatures that we are, for the sake of a little pleasure we have
destroyed ourselves." Pleasure bought with pains, hurts. ■
The Man and the Lion
A MAN and a Lion traveled together through the forest. They soon began to boast of their respective
superiority to each other in strength and prowess. As they were disputing, they passed a statue carved in
stone, which represented "a Lion strangled by a Man." The traveler pointed to it and said: "See there!
How strong we are, and how we prevail over even the king of beasts." The Lion replied: "This statue
was made by one of you men. If we Lions knew how to erect statues, you would see the Man placed
under the paw of the Lion." One story is good, till another is told. ■
Firmament
143
Les billots
Anonymous
Forwarded by NguyÍn ñ¡c Hi‰u
Avant que les scies à chaînes ne soient inventées, l'industrie du billot aux États-Unis et au Canada était
une occupation qui posait de sérieux défis à ses travailleurs sur les chantiers et nous ne parlons que d'il
y a environ 125 ans. Au Nord-Ouest, sur la côte du Pacifique il y avait des forêts remplies d'arbres
géants et la coupe de ces arbres se faisait à la main. Un ami m'a envoyé ces photos et je voulais les
partager avec vous.
Firmament
144
Sur la photo du haut, jetez un regard sur la longueur de cette sciotte qui s'utilisait en tandem (2
hommes), ainsi que des haches pour travail intense. Ils n'avaient que ces outils pour faire tomber ces
arbres immenses. C'est presque inconcevable de penser qu'on n'avait que cette méthode pour couper de
tels arbres dans ces temps-là.
Le travail exigeait de très forts hommes (et chevaux aussi), travaillant de longues journées pour
peu d'argent. Pouvez-vous vous imaginer de faire ce travail pour gagner votre vie?
Firmament
145
Après qu'un arbre soit finalement tombé, ça prenait une semaine ou plus pour le couper en
sections qu'on pouvait (d'une façon ou d'une autre) déplacer et transporter par train jusqu'à une usine
qui en faisait des madriers et des planches.
Manoeuvrer ces immenses billots et les faire descendre d'une montagne jusqu'à la voie ferrée
était un travail complexe (et hasardeux). Je n'ai fait aucune recherche sur ce sujet particulier mais je
serais curieux de savoir combien d'hommes ont perdu la vie en faisant ce travail dangereux. Un
glissement et voilà un billot gros comme un hôtel qui dévale vers vous. Une autre question comment
arrivaient-ils à embarquer ces immenses billots sur une plateforme de train.
Firmament
146
Des billots dont on avait creusé l'intérieur devinrent les bureaux mobiles de la compagnie (dont
on ne mentionne pas le nom ici). Pouvez-vous vous imaginer de construire une maison à étages avec
ces billots et avoir à les empiler les uns sur les autres? Deux étages (des plus gros billots) produiraient
un toit de 30 pieds de haut. Combien de temps ces hommes mettaient-ils pour creuser de tels billots et
en faire une habitation ?
Firmament
147
Longtemps avant que quelqu'un ait imaginé les maisons mobiles ou les motorisés, des immenses billots
creusés étaient aussi utilisés pour loger les équipes de travailleurs qui coupaient les arbres.
Firmament
148
Nous sommes habitués à notre confort moderne comme l'électricité et les scies à chaînes
fonctionnant à l'essence et ça nous fait un peu frémir de réaliser que des gens autrefois devaient faire
des tâches monumentales avec leurs mains sans toutes nos machines modernes et l'aisance que nous
avons de nos jours.
Souvenez-vous de la photo ci-dessus montrant un immense tronc d'arbre évidé et transformé en
caravane roulante. ■
Firmament
149
Cette illusion d'optique va vous créer des hallucinations
Publié par Morgane Henry, le 10 avril 2014
http://www.maxisciences.com/illusion-d-optique/cette-illusion-d-039-optique-va-vous-creer-deshallucinations_art32353.html
Copyright © Gentside Découverte
Cette illusion devrait vous en mettre plein la vue. Regardez le centre de cette vidéo en plein écran pendant 30
secondes. Détournez ensuite votre regard et observez le monde se déformer. Cette illusion se crée lorsque les neurones
chargés de la détection des mouvements se fatiguent et pas les autres.
ATTENTION, à ne surtout pas regarder si vous êtes épileptique ou sensible aux lumières vives, car, avec cette
illusion, vous pourriez bien avoir l'impression d'halluciner. Pour tous les autres, si vous voulez profitez d'une
expérience inédite, sans prise préalable d'hallucinogènes, cette illusion d'optique incroyable fera l'affaire. Pour cela,
affichez en plein écran la vidéo d'illusion stroboscopique, afin d'en optimiser les effets en remplissant totalement votre
champ de vision. Fixez ensuite le centre de l'illusion pendant environ 30 secondes avant de détourner doucement votre
regard. Balayez ensuite la pièce des yeux… Vous avez l'impression que les objets fondent autour de vous ? Les objets
et les personnes semblent déformés ? C'est normal !
La faute aux cellules cérébrales
Ce tour psychédélique, connu sous le nom de mouvement à effet secondaire, vous montre des objets immobiles qui
semblent pourtant en mouvement. Baptisé également "effet stroboscopique", cette illusion a été décrite par Robert
Adams après avoir visité la chute d'eau Fall of Foyers, près du Loch Ness en Écosse, en 1834. Robert Adams a ainsi
remarqué que s'il fixait la cascade pendant un court moment avant de regarder la rive, cette dernière avait l'air de
s'élever. Cette illusion estomaque les gens depuis plusieurs siècles, mais ce n'est qu'en observant l'activité cérébrale
que les chercheurs ont pu expliquer comment elle fonctionnait. Lorsqu'une personne regarde une cascade, ou bien
l'animation de la vidéo, les cellules cérébrales qui détectent les mouvements dans une direction se fatiguent. Ainsi,
lorsque les yeux se détournent, les cellules qui détectent le mouvement dans l'autre direction sont beaucoup plus
actives. Les objets immobiles apparaissent donc en mouvement..
Firmament
150
Un effet variable
Cette illusion est assez intense pendant quelques secondes, mais chez certains cela peut durer une vingtaine de
secondes. Ce qui est certainement le plus étrange c'est la nature paradoxale de cette illusion à effet secondaire. Bien
que les objets immobiles soient sérieusement déformés, leur apparence ne semble pas changer. Une sensation
d'agrandissement ou de contraction peut apparaître, mais les contours de l'objet restent en place. S'il existe d'autres
types d'illusions de mouvements à effet secondaire, celui de la vidéo est l'un des plus puissants. Et pour tous les accros
à l'illusion qui souhaitent se recréer ces effets à l'envie, le Londonien Paul Neave à créé une application pour iPhone
baptisée Strobe Illusion. ■
Video clip au lien ci-dessous:
http://www.maxisciences.com/illusion-d-optique/cette-illusion-d-039-optique-va-vous-creer-deshallucinations_art32353.html
Firmament
151
Le cerveau des hommes et celui des femmes sont connectés différemment
Publié par Émeline Ferard, le 03 décembre 2013
http://www.maxisciences.com/cerveau/le-cerveau-des-hommes-et-celui-des-femmes-sont-connectesdifferemment_art31485.html
Une
nouvelle étude américaine confirme ce qu'on soupçonnait depuis longtemps : le cerveau des
hommes et celui des femmes sont différents. Ils sont en effet connectés de façon différente.
Le cerveau a t-il un sexe ? Voilà une question qui a taraudé pendant très longtemps les scientifiques.
Mais grâce à des années de recherches, ces derniers ont finalement réussi à prouver que c'était bel et
bien le cas. Hommes et femmes présentent des capacités et aptitudes différentes et ceci, notamment
parce que leur cerveau ne fonctionne pas exactement de la même manière. Aujourd'hui, une étude
américaine apporte un éclairage supplémentaire : d'après elle, le cerveau des hommes et celui des
femmes ne serait tout simplement pas connecté de la même façon. Pour en arriver à une telle
conclusion, les chercheurs ont scanné le cerveau de 949 adolescents des deux sexes (428 hommes et
521 femmes) âgés de 8 à 22 ans en utilisant une forme particulière d'imagerie par résonance
magnétique (IRM). Cette technique permet de cartographier la diffusion des molécules d'eau dans le
cerveau. Dans un premier temps, l'équipe de l'Université de Pennsylvanie a observé les cerveaux de
tous les sujets en un seul groupe. Puis les participants ont été divisés en trois groupes d'âge et les
observations ont été renouvelées.
Des hémisphères plus ou moins connectés
Les différences entre le cerveau des hommes et celui des femmes sont clairement apparues, selon
l'étude publiée dans la revue Proceedings of the National Academy of Sciences. Les cerveaux
masculins ont montré des connections plus fortes à l'intérieur des hémisphères alors que les cerveaux
féminins ont présenté des connections plus fortes entre les hémisphères. "C'est fascinant que nous
puissions voir structurellement quelques unes des différences fonctionnelles entre les hommes et les
Firmament
152
femmes", a commenté Ragini Verma qui a dirigé l'étude. Cette observation suggère que le cerveau
masculin est plus optimisé pour les aptitudes motrices alors que le cerveau féminin est plus doué pour
des aptitudes mentales. En effet, schématiquement, la partie arrière du cerveau gère la perception et la
partie avant l'action. L'hémisphère gauche lui est le siège de la pensée logique tandis que le droit gère
la pensée intuitive. "En moyenne, les hommes sont davantage connectés de l'avant vers l'arrière que les
femmes", alors que ces dernières "ont des connexions plus fortes de la gauche vers la droite", a résumé
Verma citée par LiveScience. "Si vous regardez des études fonctionnelles, la partie gauche du cerveau
s'occupe plus de la pensée logique, la partie droite elle est plus pour la pensée intuitive. Donc s'il existe
une tâche qui implique ces deux choses, il semblerait que les femmes soient connectées pour mieux les
réaliser. Les femmes sont meilleures en matière de pensée intuitive, pour se souvenir des choses.
Quand vous parlez, elles sont plus émotionnellement impliquées", a ajouté la spécialiste. Toutefois,
ceci n'est semble t-il pas valable pour le cervelet qui joue un rôle dans le contrôle moteur et la
coordination des mouvements notamment. Au niveau de cette structure cérébrale également divisée en
deux hémisphères, c'est l'inverse qui a été observé : les hommes montraient plus de connexions entre
les hémisphères et les femmes davantage de connexions à l'intérieur des hémisphères, renforçant
encore la conclusion au niveau des aptitudes de chacun.
Une différence qui apparait à l'adolescence ?
Selon les résultats, les différences sont apparus les plus prononcées parmi les adolescents de 13,4 à 17
ans. Ceci suggère que la distinction cérébrale commencerait à apparaitre au cours de l'adolescence.
C'est à cette période que les hommes et les femmes montrent le plus de différence au niveau des
connexions entre les hémisphères, en particulier au niveau du lobe frontal. Ensuite avec l'âge, les
différences semblent se généraliser à l'ensemble du cerveau. "J'étais surprise que les résultats
correspondent beaucoup aux stéréotypes que nous avons", a précisé Verma, que les hommes soient plus
doués pour la perception et coordonner des actions alors que les femmes elles, apparaissent mieux
équipées pour les aptitudes sociales, mémoriser des choses et être multitâches. Toutefois, la scientifique
appelle à ne pas généraliser ces résultats au niveau des individus. "Chacun peut avoir des parties à la
fois masculine et féminine en lui", a t-elle souligné. Autrement dit, certains hommes pourraient
présenter plus de connexions entre les hémisphères que d'autres et certaines femmes plus de
connexions à l'intérieur des hémisphères. "C'est assez frappant de voir à quel point les cerveaux des
hommes et des femmes sont complémentaires", a ajouté Rubern Gur, co-auteur de l'étude cité par le
Guardian. Cette découverte permet de définir encore plus précisément le dimorphisme sexuel existant
au niveau du cerveau humain. Elle pourrait également permettre de mieux comprendre pourquoi
certaines maladies ou troubles neurologiques tels que l'autisme, touchent plus un sexe que l'autre. ■
Video clip au lien ci-dessous:
http://www.maxisciences.com/cerveau/le-cerveau-des-hommes-et-celui-des-femmes-sont-connectesdifferemment_art31485.html
Firmament
153
Chez le notaire
Anonymous
Transmis par Dr. Jacques Nguyen Hieu Liem
Que c'est beau....toutes les subtilités et les richesses de la langue française …
Ne dit-on pas que cette langue est très difficile à apprendre ?
En voici un exemple :
Une vieille demoiselle se présente chez un notaire pour enregistrer l'acte d'achat de sa maison
récemment acquise.
Le notaire l'invite à s'installer, appelle son clerc, et lui demande textuellement :
"Veuillez, s'il vous plait, ouvrir la chemise de mademoiselle, examiner son affaire, et si les
règles ne s'y opposent pas, faites une décharge pour qu'elle entre en jouissance immédiate !"
On n'a toujours pas rattrapé la vieille fille. ■
Firmament
154
Des peintures invisibles découvertes dans le temple d'Angkor Vat au
Cambodge
Publié par Baptiste Rouch, le 28 mai 2014
En savoir plus: http://www.maxisciences.com/peinture/des-peintures-invisibles-decouvertes-dans-letemple-d-039-angkor-vat-au-cambodge_art32719.html
Le
temple d'Angkor Vat est classé parmi le patrimoine mondial de l'UNESCO et est visité chaque
année par des millions de touristes Plus de 200 peintures ont récemment été découvertes dans le grand
temple religieux d’Angkor Vat au Cambodge. Invisibles à l’oeil nu pour certaines, ce sont des photos
retouchées qui ont permis de rendre visibles les diverses représentations.
Le mystique temple religieux d’Angkor Vat, figure emblématique du Cambodge, est l’un des
sites les plus visités du pays, attirant des millions de touristes chaque année. Bien connu pour ses
sculptures en bas-relief et ses fresques représentant des scènes religieuses, le temple est classé au
patrimoine mondial de l’UNESCO, mais aujourd'hui, il dévoile de nouveaux secrets.
Grâce à la photographie numérique et un logiciel de retouche d’images, ce sont plus de 200
peintures - pour certaines invisibles à l’oeil nu - qui ont été mises au jour. Les nombreuses images
retouchées numériquement révèlent des peintures murales détaillées qui exposent diverses
représentations : animaux, bateaux, bâtiments, divinités et figures mythologiques recouvrent
imperceptiblement les murs d’Angkor Vat.
D'après les spécialistes, les peintures élaborées pourraient être la preuve d’une tentative de
restauration du temple qui fut abandonné au XVe siècle.
Une découverte surprenante
Ce sont des traces de pigment rouge qui ont attiré l’attention de Noel Hidalgo Tan, un chercheur en art
rupestre de l’Université nationale australienne à Canberra. En 2010, alors qu’il réalisait des fouilles
archéologiques à Angkor Vat, l’archéologue a décidé de prendre plusieurs photos des taches rougeâtres,
en prévoyant de les retoucher par la suite.
"Je ne savais pas que les images seraient autant détaillées, j’étais naturellement surpris" racontet-il. Retouchés, les clichés dévoilent d’extraordinaires fresques représentant des éléphants, des lions,
des temples, des personnes sur des chevaux et même un dessin du mythique Roi Singe. En 2012, Noel
Hidalgo Tan est retourné sur le site afin d’entreprendre des recherches plus approfondies en compagnie
Firmament
155
de chercheurs cambodgiens de l’APSARA (Autorité pour la protection et la gestion d’Angkor et de la
région de Siem Reap).
"Les peintures présentent une variété de couleurs et de styles artistiques, qui apparaissent
comme des silhouettes solides et des traits (dessin) à la fois en rouge et en noir", explique Tan et son
équipe.
Un logiciel pour voir l’invisible
Pour rendre les représentations visibles, le chercheur a utilisé un outil de traitement destiné à
l’amélioration des images d’art rupestre. En effet, le logiciel DStretch est capable de rendre visibles des
pictogrammes presque imperceptibles à l’oeil nu, il détecte les différences de teintes et les met en
évidence. Le programme fonctionne à partir d’images codées en RGB (rouge vert bleu) que l’on
retrouve dans les appareils photo numériques.
Cette méthode marche particulièrement bien pour les pictogrammes de couleur rouge ou jaune
pâle. Devenu un outil incontournable dans la recherche en art rupestre, son traitement d’images permet
de redonner une seconde vie aux dessins "délavés". Il a même été utilisé pour améliorer les images
prises de la surface de Mars par le rover Opportunity de la NASA afin de mettre en évidence les
différentes couleurs du paysage martien.
Date de création inconnue
Le temple d’Angkor Vat a été construit dans la première moitié du XIIe siècle par le roi Suryavarman II
(1113-1150) pour honorer la divinité Vishnou (Hindouisme). Cependant, si les chercheurs connaissent
la date de construction du temple, ils ne savent pas exactement quand les peintures récemment
découvertes ont été réalisées. Noel Hidalgo Tan émet l’hypothèse que les œuvres d’art les plus soignées
ont pu être commandées par le roi Ang Chan du Cambodge afin de restaurer le temple pendant son
règne entre 1528 et 1566.
Pendant cette période du XVIe siècle, les sculptures inachevées du temple ont été achevées et
Angkor Vat a commencé à devenir un lieu de pèlerinage bouddhiste. Les nouvelles peintures mises au
jour témoignent de nombreuses iconographies bouddhiques et pourraient bien aider les archéologues à
éclaircir cette période peu connue de l’histoire du Cambodge. ■
Lien au video clip:
http://www.maxisciences.com/peinture/des-peintures-invisibles-decouvertes-dans-le-temple-d-039angkor-vat-au-cambodge_art32719.html
Firmament
156
Un casse tête de notaire
Anonymous
Transmis par Dr. Jacques Nguyen Hieu Liem
Femmes cougars, familles recomposées : il va y avoir du pain sur la planche pour
les notaires (et leurs
généalogistes) en charge de régler les successions?
Voici un exemple de ce qui les attend :
Je suis un homme de 27 ans et je me suis marié à une divorcée de 46 ans, mère d'une fille de 25 ans.
Comme cette dernière aime les hommes mûrs, elle s'est éprise de mon père qu'elle a épousé !
Dès lors, mon père est devenu mon gendre, puisqu'il a épousé ma belle-fille.
Mais, dans le même temps, ma belle-fille est devenue ma belle-mère, puisqu'elle est désormais la
femme de mon père.
Là, le notaire commencera déjà à transpirer
Or, ma femme et moi avons donné naissance à un fils
Cet enfant est naturellement devenu le frère de la femme de mon père c'est à dire le beau-frère de mon
père.
Et, dans le même temps, il est devenu mon oncle, puisqu'il est le frère de ma belle-mère.
Mon fils est donc mon oncle !
Là, le notaire se fait apporter un Doliprane par son clerc. Mais il n'est pas au bout de ses surprises !
En effet, mon père et sa femme ont donné le jour à un garçon qui, de fait, est devenu mon frère
puisqu'il est le fils de mon père mais aussi mon petit-fils puisqu'il est le fils de la fille de ma femme.
Je me retrouve ainsi le frère de mon petit-fils !
Et notre grand-mère commune n'est autre que ma femme ; du coup, je me retrouve mon propre grandpère !!
Là, le notaire fait un malaise !
Le pauvre; imaginez ce que cela va être pour lui, après le Mariage Pour Tous, lorsqu'un père sera la
mère ou une mère sera le père !!! ■
(le Doliprane, c'est 4 par jour, pas plus).
Firmament
157
I Left My Heart
By Thomas D. Le
During my visit to the Washington, DC area to attend an annual reunion of the AUAA-VAA this spring,
something happened.
My presence in the capital brought back memories of my more innocent days, when I immersed
myself in the beauty of the city laid out to charm and enchant, in my infatuation with the Smithsonian
museums along Constitution Avenue, and my fascination with the monuments and memorials near the
Tidal Basin, which showed off the incomparable spring-time beauty of its cherry blossoms.
Washington is more than culture and beauty. The stately federal office buildings, many faced with
limestone quarried from Indiana (in a picturesque county that exploded with rich colors in the fall),
exuded the authority and power of a nation conceived in liberty and inhabited by a multilingual,
multicultural population that prides itself on harboring enterprising, ambitious, and creative minds.
There are only three cities in the world, other than Old Saigon, that I love: Paris, San Francisco,
and Washington, DC.
Surely, Vienna has its glorious history of being the capital of the Holy Roman Empire, then of
the Austro-Hungarian Empire and of classical music; its contributions to modern art, psychology, and
economics are astounding. A UNESCO World Heritage Site, the city hosts international organizations
such as the United Nations' many offices and commissions, and OPEC. Its palaces, including the
Hofburg Palace, which houses museums and cultural venues, and especially the Schoenbrunn, are
magnificent edifices. The Museumquartier Wien is an enormous area; within its confines are the
Museum of Art History, the Natural History Museum, the Museum of Modern Art and the Leopold
Museum, presided over by a statue of Empress Maria Theresa. The Sigmund Freud Museum and many
more enhance the attraction of this city of balls. A Jew in German land, Freud had to leave in 1938,
after the occupation of Austria by the Nazis, but his legacy remained in the birthplace of
psychoanalysis. For many years, home to Mozart, Joseph Haydn, Ludwig van Beethoven, Johann
Strauss, Franz Schubert and many more famous composers, Vienna became a genuine City of Music.
Mozart's house near St. Stephen's Cathedral, now part of the Museum of Vienna, is also known as the
Figaro House because Mozart wrote The Marriage of Figaro there. It now admits visitors, who come
to pay homage to the genius whose short thirty-five years of life produced more than 600 compositions,
operas, symphonies, concertos, sonatas, and lighter pieces. Vienna boasts numerous well-known
musical venues such as the State Opera, the Vienna Philharmonic, the Wiener KonzertHaus, the
Theater an der Wien, where Mozart debuted The Magic Flute. Vienna's efficient transit system of
buses, trams, and subways encourages explorations.
Viennese coffee houses are famous for delicious pastries and coffee. The city's love affair with
coffee began with the capture of bags of coffee the Turks had left behind during their second invasion
in 1683. Among the delightful pastries must be counted the renowned Sachertorte, a moist chocolate
cake with a layer of jam invented by Franz Sacher for Prince Metternich. Innocent of the legal battle
over this cake between the Hotel Sacher and the Demel bakery, where Franz's grandson named Eduard
worked, we ordered a Sachertorte with coffee in a café appealingly named Café Mozart near the house
where Mozart was born in Salzburg. The waiter looked puzzled for a brief moment, then obligingly
brought a chocolate cake and coffee. It was not the Sachertorte I had in mind. It was just ordinary
chocolate cake and ordinary coffee. Today the name “Original Sachertorte” is reserved for the cake
made by Hotel Sacher, founded by Eduard Sacher, son of the cake's creator while the “Eduard-Sacher-
Firmament
158
Torte” is the property of the Demel bakery. The cake with the simple name Sachertorte can be made by
anyone. We stayed at a hotel overlooking the main thoroughfare that led to Schoenbrunn Palace, and
offered a nice view of downtown. Reasonably priced food could be had at a Turkish deli and a chicken
restaurant stuck in a back corner that swarms of locals patronized. That's the secret of traveling. Do
like the locals, eat like the locals although it may be a tall order. Vienna, known for the waltz, the balls,
Gustav Klimt, its varied architecture ranging from the classical through the Baroque, Art Nouveau to
Modernist offers a lot to explore and a lot to learn and appreciate..
Compact Amsterdam is people-friendly and spreads over semi-circular canals that add housing
space to ameliorate the dearth of land. A heart-warming walker's and biker's paradise, the Venice of the
North attracts visitors to its world-class Rijksmuseum and Van Gogh Museum. On my last day, I spent
long hours at the museums and still had time to walk all the way to the Central Station to catch a 6
o'clock train back to Paris, stopping en route to browse through a large flea market and anything
picturesque in between. Neighbors in art these two museums account for the lion's share of museumgoers in the city. Rijksmuseum's centerpiece of worldwide fame is Rembrandt's The Night Watch, a
huge canvas depicting a militia preparing to march out and capturing movement in chiaroscuro. The
Van Gogh Museum, the most visited in the Netherlands, contains the largest collection of Van Gogh's
paintings and drawings. It houses his famous works: self-portraits, wheat fields, sunflowers and irises,
the Potato Eaters, the Bedroom in Arles, the Yellow House. Canals in Amsterdam, like rios in Venice
except they are man-made, serve as thoroughfares and drainage to keep the land dry. Compared with
other cities, Amsterdam teems with bicycles and boats, and no land areas are too far from water. Even
though land is scarce the city is shaded by trees everywhere space is available. When I arrived at the
attractive Central Railroad Station located in the business center of town without hotel reservation, the
information desk clerk quickly helped me to secure a moderate-priced room in a hotel a few hundred
meters away. The city's liberal and rational attitude toward prostitution could be seen in the legally
operated red light district not too far from the business center. In a fight against sexually transmitted
disease it is better to legalize the sex trade and subject it to medical control than to hide it in some
unsanitary back alleys with no medical supervision. I had budgeted just enough time for the two major
museums mentioned, but still had time to squeeze in the Ann Frank museum and a boat tour. And I
enjoyed the Indonesian restaurant near my hotel that served very good fare at a reasonable price. This
reminds me of a scene in Molière's L'avare (The Miser) in which the exasperated and stressed-out cook
exclaimed “Bonne chère avec peu d'argent?” (Good food for little money?). Well, the cook should
have gone to Amsterdam. Overall the city is laudable for its thoughtful way of putting land and water
to work together in a logical and harmonious symbiosis.
I never suspected that Prague was so musical. Yet it is refreshingly artistic thanks to the
handsome tree-lined streets, the pedestrian areas dotted with statues, and the myriads of concerts held
every day in its innumerable churches and cathedrals in addition to museums, concert halls and
symphony halls. Most concerts offered Mozart's compositions, probably because Mozart lived and
performed there in the year 1791. A Czech of German-speaking Jewish descent, Franz Kafka gained
immortality by the acceptance of the word “kafkaesque” into many world languages. Its picturesque
landscape and history have made Prague a sine qua non sight-seeing destination. Though its efficient
transit system of trams, buses and subways facilitates moving around the city, we needed train tickets
into town only once a day as most points of interest were within walking distance from downtown.
Prague's main attractions boast the largest castle complex in the world nestled high above the Vltava
river, which is spanned by numerous bridges, among which the Charles Bridge is the most famous. Its
reputation is enhanced by the Kafka Museum, the National Museum overlooking the handsome
Wenceslas Square, the Prague Castle, the Old Town Square, the Jewish Quarter, and the only
Astronomical Clock in the world that is still in use. Prague is a walker's haven. We explored all of the
Firmament
159
places mentioned on foot and enjoyed the sights and the people from around the world. We even
stumbled upon the small Smetana museum in an unassuming nook by the entrance to the Charles
Bridge, which is a genuine magnet for tourists who linger on it as if it were a plaza on firm land to take
in all kinds of street attractions. The Kafka Museum is a must-see. Kafka, famous for his bizarre stories
“Metamorphosis” and ”The Trial,” among others, influenced existentialists from Jean-Paul Sartre to
Albert Camus. A unique, albeit controversial, fountain with two nude male copper figures urinating
adorns its entrance. A small incident made me aware of the friendliness of the people here. On my last
day, I tried to find the Kafka Museum on the other side of the Vltava with my travel case in tow. I
inquired with a local how to get there; but language barrier prevented communication. So I headed in
the direction I thought would take me to the museum. Within a minute or so I heard someone calling
behind me; looking back I saw a man hurrying up to me; still panting he said in good English the
museum was in the opposite direction. I thanked him heartily for his uncalled for kindness. Without
his help I would have wasted precious time. I still remember the selfless act to this day. The Prague
Castle requires a good pair of walking shoes and stamina to climb to the hilltop where it is located.
This 570-meter long castle complex encompasses enormous courtyards, palaces, cathedrals, churches,
basilicas, convents, government offices, residences for leaders (kings, emperors, presidents), museums,
and gardens, all protected by defense towers. The Gothic St. Vitus Cathedral, which took almost six
hundred years to complete and is visible for miles around, dwarfs all other buildings. From the
ramparts, the view is worth all the energy spent. The Prague Castle grounds offer a panoramic view of
the city not unlike that of Florence, a sea of red roofs, breath-taking and beautiful. Prague most
certainly deserves an encore visit.
Speaking of Florence, it is the capital of Renaissance art. Michelangelo lived and worked there
until he moved to Rome to work on, among other things, the St. Peter's Basilica and the Sistine Chapel
in the Vatican. The Uffizi Gallery, the Pitti Palace, the Accademia Gallery and some 70 other museums
contain famous Renaissance masterpieces, such as Michelangelo's David, Botticelli's Birth of Venus
and Primavera. They always attract tourists more than most other works. The 114.5-meter-high
Basilica di Santa Maria del Fiore (Duomo) is an architectural and engineering marvel topped by an
octagonal brick dome built without scaffolding. Adjacent to it the marble-faced square tower of Giotto's
Campanile reaches a height of 84.7 meters. We bought tickets to see the inside of the tower hoping to
find an elevator to an observation deck. Instead a velvet rope channeled our steps to the stone staircase
by the entrance. There was no other places to go. So up we walked, all the way to the top! An older
Baptistry of St. John, also faced with marble, stands close by. The trio has been listed as UNESCO
World Heritage Sites. Florence itself is a museum. The buildings, churches, cathedrals, and palaces are
an inventory of architectural styles both outside and inside. Their interiors are like art museums
featuring the works from the Middle Ages to the Renaissance and beyond. I like the art and culture that
pervades everywhere. Whether relaxing on the sidewalk of a café, strolling on the plaza of the Palazzo
Vecchio, inching your way through the galleries of the Uffizi, or crossing the Ponte Vecchio to Pitti
Palace, you are always surrounded by art. If you are an art or architecture lover, you cannot afford to
ignore this gem on the Arno.
Nor can you skip Venice and Rome. The romance of the water-logged sinking city of gondolas
is world-renowned. A UNESCO World Heritage Site, from the air Venice looks like two clasped hands
with interlocking curved fingers and thumbs. Narrow alleys along the winding rios (canals) and along
rows of very old buildings crisscross this red-roofed island. The rios are the arteries, and boats,
gondolas and vaporetti are the main modes of transportation. More than 400 bridges stitch the pieces
of land together. In these tiny patches called campi a tourist may run into an old church, a drab plaza
relieved by a statue or two, a forlorn restaurant, or a water well lost among the few trees that
Firmament
160
incongruously survive in their claustrophobic environment. If you venture a bit away from the crowds,
Venice rewards you with serenity and the stillness of its ancient houses. This is how Venice earned its
name Serenissima. But if you want the bustling, noisy activity of tourism and commerce, the Grand
Canal, especially around the Rialto Bridge, and the Piazza San Marco and their waterfronts oblige you
with the excitement and thrill of a crowded metropolis. Just don't expect to dodge vehicular traffic or
wait for the lights to change on the island side. Doesn't the floating city strike you as a walking
Shangri-La to have none of this curse of the automobile tyranny? One of the very few white-roofed
buildings is the huge Ducal Palace (Palazzo Ducale), located on the south side facing the lagoon,
which served as the residence of the Doge of Venice. Built in Venetian Gothic style, the palace rests on
the ground-floor colonnaded arcade, which floods when the tide is too high. Above is the colonnaded
loggia and the bold front pierced by pointed windows. Now a museum, the Palace's interior is divided
into rooms richly decorated with frescoes on the walls and ceilings. The St. Mark's Basilica next door
with its Byzantine onion domes faces the immense Piazza San Marco, which reverberates the constant
sounds of the multitudes milling about at the foot of the Campanile and everywhere there is standing
room. From the Palazzo Ducale a bridge known as the Bridge of Sighs (Ponte dei Sospiri) spans the
Rio di Palazzo to the prison on the other side; according to legend it was the last place from which
convicts could see Venice while crossing over the rio to their incarceration.
Fallen from power and prosperity, Venice still retains a coveted place in architecture, art, music,
and literature. Besides being the home of sumptuous palaces, theaters, and museums of varied
architectural styles ranging from Baroque to Gothic with Byzantine and Ottoman influences, it is the
birthplace of Antonio Vivaldi, the Baroque composer of The Four Seasons fame. Venice is also
remembered for its famous native son Giacomo Casanova, whose Histoire de ma vie (History of My
Life) ran to 3,700 pages in its manuscript, which was purchased in 2010 by the Bibliotheque nationale
de France for 7 million euros. Venice figures in world literature whether as a topic, a setting, or an
object of inquiry or love. The prestigious Venice Film Festival that annually attracts film productions
from around the world, the Festival of Venice that displays elaborate costumes and masks, high
fashion, and its inimitable romantic atmosphere rank the city as an obligatory venue for romantic
lovers.
What about the gondolas? They are a throwback, but if you want a romantic leisurely boat ride
around the rios, the gondola is unbeatable. What about the other amenities? The only Venetian hotel I
still remember is our 3-star hotel just behind the Piazza San Marco. First we couldn't find the street.
The word “street” is a hyperbole; “alley” would be more truthful. Its name was fixed out of sight high
on the corner of a building. Only with the help of a couple of locals did we finally arrive at our
destination. We were told our room was upstairs but in another building. The door opened to a niche
large enough for a bed, small table and chair. The bathroom? Another climb as steep as Mt. Everest
without the avalanche led to the miniscule garret. We didn't need Sherpa guides. Obviously hyperbole
is not just in the term “street” but in hotel ratings as well. But we were too excited about the town to
really mind. Venice is for lovers; and the tinier the room is, the more intimate it is. If you have any
misgivings, when you see the sun slowly sinking into the lagoon from the Piazzetta San Marco,
Venice's transfiguration is sheer magic. And you won't want to miss that feeling of awe and wonder
that seizes you in those short moments when the red face of Phoebus is being slowly swallowed by the
placid waters of the lagoon.
Rome, the ancient city built on seven hills, still fascinates every visitor with relics of the pagan
past and later times. Rome is huge, but for tourists, the sights can be covered on foot. The ruins of the
Roman Forum, the Baths of Caracalla, the Colosseum, the Castel Sant'Angelo, the Momument to
Vittorio Emanuele II, the Campidoglio, the Spanish Steps, the Pantheon, the Vatican and its St. Peter's
Basilica, the Vatican Museum, and the Sistine Chapel all hold a visitor spell-bound for weeks. The
Firmament
161
Colosseum itself is a model for similarly built structures in the United States and in the Western world.
You can still imagine hearing the clash of arms of gladiators fighting to the death to thrill the thousands
of spectators who reveled in seeing blood. Another sport venue is the Circus Maximus built in a valley
between the Avantine Hill and the Palatine Hill for chariot races. Today it is a grassy depression where
tired tourists can catch their breath before launching into another adventure. The Trevi Fountain is the
largest in the world. And Piazza Navona is the largest plaza in Rome, which is a city of gargantuan
open spaces that inspire deep admiration. Called the Eternal City, Rome is a treasure trove for
archaeologists, anthropologists, historians, artists, architects, engineers and tourists of all persuasions.
Most influential in architectural design is the Pantheon, whose interior is as wide as it is high,
featuring an oculus over 8 meters in diameter open to the sky at the top of an unreinforced concrete
dome measuring 43.3 meters in diameter. The oculus serves as lighting and regulator of interior
temperature; when it rains, the water empties into a drainage system below the floor. Built as a pagan
temple by Marcus Agrippa during the reign of Augustus in 27 BC, it burned in 80 AD. After another
fire, it was then rebuilt and dedicated in 126 AD by Emperor Hadrian. Since then the Pantheon has
been in continuous use until today. During the Middle Ages, thanks to its function as a Christian church
and later as a tomb for such artists as Raphael, the Pantheon was spared the fate of most other pagan
structures now in ruins, and was continually renovated and maintained. Today it attracts tourists by its
longevity and amazing architecture.
A state within a city, the Vatican is recognized the world over by the St. Peter's Basilica facing
a colossal square bordered by two semi-circular colonnades designed by Gian Lorenzo Bernini. Rising
to a height of 138 meters, the Basilica is a massive church structure crowned by a dome spanning 42
meters. Inside, the Basilica is a dazzling display of art to complement the majesty of a center of faith
for more than a billion faithful around the world. Here stands under the cupola the 20-meter tall bronze
baldacchino raised on twisted columns over the central altar. Designed by Bernini it forms the central
focus that immediately captures the imagination and attention of anyone entering the Basilica. To the
right of the entrance is the famous white marble Pietà, which Michelangelo sculpted to depict the
mother Maria grieving over the body of his dead son Jesus. The figure of a beautiful young virgin
cradling her thirty-three-year old son, a massive form lying across her lap, elicits a pathos that is hard
to describe. There is in such pathos a mixture of something human and something divine. One cannot
but be struck by the proportions and appearances of the two forms. Only the drapery can mitigate the
disproportion between mother and son. The mother Mary, being virgin, was conventionally represented
as younger than the son. Damaged in 1972 by a mentally disturbed man, the masterpiece was restored
and is now protected by acrylic glass. I could still see the fissure across her forehead.
The Sistine Chapel in the back of the Basilica, accessed by a spiral staircase, displays aweinspiring wall and ceiling frescoes painted by Michelangelo. This small space is always filled with
tourists, who are packed like sardines. The ceiling frescoes were painted directly on damp plaster,
which had to be prepared every day in sufficient amount for that day's work only. Imagine
Michelangelo tilting his head upward to apply paint all day long, and you will appreciate the kind of
dedication, skill, and patience that the artist had to possess. The Vatican Museum outshines many
other museums in Rome. Like Florence, Rome is a museum that generates unbounded fascination for
the history-minded visitor and offers ample opportunities for historians, archaeologists, and scholars of
many disciplines.
Each of these cities has its charm and strengths; and each could very well occupy a corner of
your heart. They all deserve in-depth exploration to do them justice; but the cities that I love to spend
the rest of my life in boil down to the three being examined below.
Firmament
162
I do not attempt here to give a catalogue of the points of interest in each of the cities I love. This
kind of information is already available in a monumental literature. I only try to explain why each of
them has captured my imagination and my heart over all the other cities I've visited or lived in for any
length of time.
Paris
Paris needs no introduction or panegyric. As the old saying goes, Good wine needs no bush. I have
been there half a dozen times over the years, and every time I came back my heart quickened,
overwhelmed by the feeling of seeing old love again. Just a leisurely walk on Boulevard St. Michel in
the Quartier Latin or along the banks of the Seine or on the Pont Neuf or on the Pont Mirabeau or in the
quiet Ile St. Louis or in the galleries of the Louvre or in bohemian Montmartre or on any street clogged
with traffic of the vehicular or human type was enough to rekindle in me the inextinguishable spark of
love at first sight.
In our visits to Paris, we stayed in a friend's house located in a southern suburb of the city.
Every morning, we'd take the RER train into town and come back before sundown. Out in the suburb
the train runs on the surface, then as it nears the city limits it burrows underground for the rest of the
trip. We usually got off at the St. Michel-Notre Dame station because of its central location.
Sometimes we'd miss the mark but recover quickly enough to surface at Chatelet-Les Halles. Then the
journey of discovery, repeated day after day, would begin until interrupted by excursions of a few days
into other cities in France or other European countries.
Paris must be explored by foot if all its exquisite beauty is to be savored. It was a sunny
morning when I got to the iconic latticed iron structure which for more than 120 years has stood as the
romantic symbol of Paris. Any tall structure invites climbing. There is something about them that
intrigues a man. Thus I had climbed the gradually narrowing stone steps to the top of Giotto's
Campanile in Florence, and all of the way up to the capstone level in the Washington Monument. This
morning I felt the familiar urge to get as far up as I could by taking the stairs. I walked up to the first
level of the Eiffel Tower, every step resounding with the metallic sound of the stairwell. Finding it too
low, I took the elevator to an observation deck on the second level to save time. From this vantage
point, the panoramic view revealed a city with a fairly uniform height crisscrossed by the canyons of
avenues and boulevards. The sun bathed the rooftops and building sides with light while sending
shadows to submerge the gashes in a dark hue. Each city block was filled with what looked like one
monolithic structure. And though too far from the beehive of activity on the ground, I could feel all the
hubbub floated aloft like a never-ending symphony. No stranger to aerial views of cities, I found Paris
from the sky surpassing in harmony any other cities similarly viewed. The Eiffel Tower is an
unsurpassed prowess of civil engineering that aestheticizes science and combines many disciplines in a
work of art characterized by proportion, form, balance and beauty.
Back on solid ground I began a walk from the immense Champs de Mars after a lingering gaze
at the Eiffel Tower to the Esplanade of the Hôtel des Invalides, which holds Napoleon's coffin; its
gilded dome inspired by the St. Peter's Basilica at the Vatican, glittered in the mid-morning sun. This
crowning achievement of French Baroque architecture is now a huge complex of museums, courtyards,
and monuments to famous French soldiers. The imposing structure and its vast esplanade impart a
sense of the grandiose befitting its association with French military history. The esplanade led me right
onto the ornate Pont Alexandre III, which commemorates Franco-Russian friendship. Decorated with a
profusion of lampposts which stand like an honor guard along oversize pedestrian walks, the grand
bridge is emblematic of a superlative marriage of aesthetics, form and function. It does more than
carrying traffic, thanks to spacious pedestrian walks and a roadway as broad as the paved segment of
Firmament
163
the Esplanade, of which it is an extension. Four high pedestals topped with gilded quadrigas of
winged horses and female figures stand guard at the approaches to the bridge. Its beauty retained me
for quite a while. The Pont Alexandre III is without a doubt the most magnificent bridge in Paris and in
other cities I have visited..
As soon as I left it, Le Grand Palais and Le Petit Palais facing each other on opposite sides of
Avenue Winston Churchill appeared. Completed in time for the 1900 World Fair, both stand as
monuments to the creative spark that ignited an explosion of urban construction in Paris. Le Grand
Palais is a cavernous glass-roofed gallery supported by ornamental steel pillars, beams, and girders, and
extending across the length of the building. The entrance hall continues like a transept capped by a tall
central dome. It serves as exhibition halls, sports arenas, and venues for community events while Le
Petit Palais, distinguished by its winding staircases protected by iron balustrades of floral and plant
motifs, becomes a museum of fine arts. Their handsome stone façades sport friezes and Ionian
colonnades of Greek temples.
A short distance beyond lay the swanky Avenue des Champs-Elysées with spacious sidewalks
and lined with luxury stores, shopping arcades, and restaurants all the way to the stupendous circular
Place de l'Étoile, where twelve boulevards converge on what to me was the omphalos of the universe,
the Arc de Triomphe. If you continue your promenade, you will end up in La Défense, which is the
largest business district in Europe. That would be quite a walk; so my Parisian friends drove me there.
Since the enormous roundabout had no lane markings, driving around it took skills, nerve, boldness,
and patience. With its upscale stores, elegant arcades, tony restaurants and chic hotels, the Avenue des
Champs-Élysées is a powerful magnet for an unending stream of pedestrians who seem to be addicted
to its heartbeat and rhythm.
How can I forget the cafés, especially ones with tables and chairs on the sidewalk? Touristy
Café de Flore, literary Les Deux Magots, patronized by locals Jean-Paul Sartre and Simone de
Beauvoir, and by foreigners Hemingway and Picasso, and any of the multitude of sidewalk cafés
provided a fit ambiance for all to hang out and converse. Paris is history, art, and life for the untold
number of expatriate writers and artists from all over the world who came in search of inspiration,
recognition, and fame. Its spacious sidewalks are people-friendly, inviting everyone to walk and talk,
and thus fostering a sense of closeness, a human touch that is so elusive in the impersonal urban
setting. And the cafés are the inevitable attractions to all who want to enjoy Paris at their own pace.
There is culture everywhere in Paris. It is in the Louvre, the Musée d'Orsay and hundreds of
museums throughout the city. The fabulous Louvre deserves its own space in this account, for it earns
a reputation built on superlatives in every department. Since this takes too much time, I aver that what
I can say about this institution can never do justice to how I feel about it. Let me say I love it. Outside
of museums, culture is in the performing arts, which thrive in the Opéra Garnier and Opéra Bastille,
and in a legion of theaters and concert halls. The artistic Montmartre on the hill topped by the Basilica
of Sacré-Coeur, the favorite hangout and “studio” of Toulouse-Lautrec and Degas, of the impressionists
and the surrealists, and of the cubists and the modernists still reverberated the echoes of bohemian life
of the nineteenth century in its cabarets and concert halls. In the heart of the district, the famed cabaret
Moulin Rouge has filled audiences with excitement since 1900. The Bibliothèque de France operates a
vast network of public libraries. In education Paris's universities and grandes écoles gain international
renown for their excellence. Religion represents a vibrant component of culture, and Paris boasts of its
most famous and recognizable icons in Notre Dame, Saint-Denis, Sacré-Coeur, et la Sainte-Chapelle.
Just as any great city prides itself on its food, French cuisine served in the thousands of cafés
and restaurants flatter fastidious tastes. Whenever French cuisine is mentioned, one is tempted to think
about escargot, foie gras, some 350 cheeses, the bewildering assortment of excellent regional cuisines,
Firmament
164
the wines, and, that divine beverage, the wine of kings and the king of wines, the champagne. It is this
drink that motivated me, thanks to the sponsorship of my good friend Dr. Jacques Nguyen Hieu Liem,
to become Chevalier de la Commanderie du Saulte-Bouchon Champenois. New members of the
fraternity were installed during its annual banquet, in which they were required to open a champagne
bottle in a proper way, that is, with as little fuss as possible. I acquitted myself well enough in the
exercise. The delicious multi-course banquet that followed was served with a different champagne for
each course.
I've always been enamored of the architecture of Paris buildings. It derives its distinctive
character from the meticulous details of the façades and entrances that exemplify the dignity of Greek
classicism, the grand Gothic, the elaborate Baroque, the exuberant Art Nouveau, and the geometric
modernism. The nineteenth-century style of its buildings figures among the secrets of its charm
although relics of earlier centuries add variety and nostalgia to the mix. The urban renewal czar
Haussmann had imposed a uniform height and similar architectural style along the new broad tree-lined
boulevards bordered by spacious sidewalks. Geometry dominates the layout of entire sections. The
expansive avenues offering unobstructed vistas are counterbalanced by narrow winding alleys harking
back to an earlier era. The luxuriant parks speak of attention to detail in their geometric layout and
care in their upkeep. The fountains embellish their lush surroundings with statues and water jets
designed to please the eye and soothe the soul. Traffic circles show off civic pride with monuments
and memorials, and with a nod to the rich history of the nation. In private hideaways the love of nature
manifests itself in manicured gardens large and small. There is hardly a nook or cranny of built-up
Paris that is not beautified with plants and flowers and grass. Besides the well-known Luxembourg
Garden, the tiny patches of greenery. pop up in unexpected spots throughout the city. All this and
much more have given me so much pleasure in this town where everything seems to speak the
language of art.
What about Paris's bookstores? They hold an eternal allure to me. Now, if you are the
bookworm type, be careful, for you may spend hours getting lost in the maze of shelves and tables in
any of these establishments of the Quartier Latin, especially those on Boul'Miche. When you regain
your senses, your pocketbook feels lighter and your arms heavier. New editions mingled with dated
ones presented a dilemma, but I was able to pick a few works by current members of the Academy.
Paris acquired its modern look in a huge urban development program under Emperor Napoleon
III, who entrusted the vast public works project to the prefect of Seine, Georges-Eugène Haussmann.
This urban planner spent lavish sums to give the city its endearing character to the dismay of fiscal
conservatives, who turned out to be wrong. Haussmann had transformed a dirty, polluted and crowded
city of narrow streets into a modern, salutary, gay, friendly urban environment with a human touch and
unsurpassed beauty. The broad boulevards, including the one bearing his name, the buildings, the
parks, the gardens, the plazas, the enormous open spaces tell the tale of how urban beauty can be
created from a combination of vision, planning, engineering, architecture, and landscaping. Nothing
vindicates Haussmann more than the tens of millions of tourists who flock to this premier city for its
sights, sounds, food, and above all culture.
Paris's blending of immense empty spaces with crowded neighborhoods, picturesque parks with
delightful bridges, narrow alleys with broad boulevards, leisurely meals with frenetic traffic, deserted
corners with bustling sidewalks, and eclectic architecture with quaint style creates a living experience
beyond description. Like an irresistibly attractive woman who knows how to appeal to all your senses,
Paris is a temptress who titillates your sense of aesthetics. I find that the more it ages, no, Paris never
ages; I should have said the more time passes, the more it becomes irresistible. Few cities in the world
make my heart flutter like Paris because its culture, beauty, and charm have lodged in the depths of my
soul.
Firmament
165
San Francisco
Though Paris's land features, except for the heights of Montmartre, the moderate rise of Trocadéro and
the meanders of the Seine, offer nothing out of the ordinary, San Francisco derives its charm principally
from the bay, the ocean, and the hills that overlook them. This peninsular city is exposed to the wind
and fog, and enjoys cool summers. More than 44 hills impart the contours of the topography, which is
most fascinating in the northeast quadrant. Here lie the famous hills, their residential quarters, the
financial district, the picturesque Union Square, upscale shopping venues, the government offices, the
cultural amenities, and the waterfront, in short, all that defines the city's personality and allure.
If San Francisco's existence is unthinkable without the hills, its essence is impoverished without
the cable car. Anachronistic though they may be, the beloved cable cars that climb to the hilltops and
roll down the slopes almost all day long offer a breath-taking view of the bay and most of the town's
beauty spots. For the role they play in the city's life, they are listed on the U.S. National Register of
Historic Places. Unlike Sisyphus, who was condemned to an eternal punishment of rolling a rock up
the hill, only to see it tumble down to the bottom, where he resumes his useless task, the cable car
embodies the romance of bygone days in the midst of throbbing modern urban life. Locals who
commute to work generally take the east-west California Street line, which links residential areas with
the downtown financial center. Tourists patronizing mostly the north-south Powell-Hyde and PowellMason lines find the ride exhilarating by dangling precariously on the running board up and down
Hyde Street to Ghirardelli Square and up and down Mason Street to Fisherman's Wharf on the bay.
Still sporting an antiquated style and mode of operation, the single-ended cable car does not turn
around on a different track or runs in reverse on the same track. It needs the old-fashioned manuallyoperated turntable at the end of the line to face the direction from which it just came. Pulled by an
underground cable operated by an electric motor, the cable cars clanking their way up and down the
hills, bells ringing, with their crazy sight-seeing cargo emanates a mystique to be enjoyed and
cherished by all. The cable car should not be confused with the streetcar (electric trolley), a heritage
part of the intermodal urban transit system which serves Market Street to the Embarcadero waterfront.
One interesting fact about the streetcar is that its fleet includes old streetcars from around the country
and around the world. But in quaintness and nostalgia the cable car is king, for it revives the past while
providing joy for riders of today.
Another thrill awaits at the picturesque but crooked section of Lombard Street that descends
precipitously from Hyde Street. Located in the neighborhood called Russian Hill, Lombard Street is
built on a steep gradient. In one block between Hyde and Leavenworth, the street narrows and winds
in zigzag to minimize the effects of the incline. This imaginative design allows dwellers an easier
access down the slope to their homes. But to tourists it is a challenge. Just like a dizzying height, a
descent to the unknown inevitably intrigues and excites the imagination, throwing down the gauntlet
for the stout-hearted and faint-hearted alike to take up. Therefore, this serpentine and sassy alley
invites, or dares, intrepid thrill-seeking drivers to negotiate its series of eight hairpin turns. I can recall,
decades earlier I had driven a rented Lincoln Town Car from San Francisco eastward into a sinuous
narrow mountain highway, one long segment of which consisted of nothing but a continuous series of
hairpin turns that, if my memory does not fail me, climbed for ten or twelve miles to a high plateau. I
did not know its name or condition, but its lone presence on the map as a direct link to the eastern
forested parkland of northern California was sufficient for my purposes of reaching Sequoia National
Park. The highway was barely wide enough for two cars, and my passenger side looked straight down
the precipice throughout the ordeal. Lombard pales besides that drive, which in retrospect seemed to
Firmament
166
have been built for suicidal or masochistic drivers although perfectly sane motorists are free to use it.
But in an urban setting Lombard has a tantalizing appeal. From Hyde Street, a continual cascade of
cars of all sizes, including midgets that can travel two abreast, rolls down its brick roadway bordered
by well-manicured flower beds which change with the seasons. Dwellers on both sides of the street
must look upon the tourists with amusement since driving down the insane but addictive street and
parking their cars in garages underneath their homes is a daily routine. Still as a newbie m town, you
should test your driving skills on this “crookedest street in the world” and leave to posterity an account
of your exploit. Wicked Lombard Street has entered my soul, excited my sense of aesthetics and lust
for adventure, then refused to leave.
If you survive the scare of the Lombard adventure, to work up an appetite as a reward, you
should climb to the top of Telegraph Hill for a view of Coit Tower, the invigorating air, and an
incomparable view of the bay and financial district. Near-by Nob Hill is famous for its affluent
neighborhood that once harbored mansions of tycoons. Many of these palaces were destroyed or gutted
during the 1906 earthquake and fire. Today they are replaced by luxury hotels. The Fairmont Hotel,
which had survived the earthquake, was rebuilt and became famous not only as the place where the
United Nations Charter was drafted (it was signed in the War Memorial Opera House in 1945), but also
as the first stage where Tony Bennett crooned “I Left My Heart in San Francisco” in December 1961.
It became Tony Bennett's signature song and one of my favorites. This song still haunts my memory
and inspires my own lyrics, which is at the heart of the present account.
When you become tired and hungry from climbing hills, you will want a taste of San
Francisco's dining pleasure. If so, repair to Pier 39 for some souvenir shopping and a real treat of
delicious seafood. Pier 39 is a two-level shopping and entertainment complex with a stage on the
lower level for free performances by local artists. With the wind beating your face and raising your
hair you will want to stand in line for thirty minutes before being admitted to the restaurant of your
choice. In a city overflowing with excitement, this vast wooden complex houses an amazing
assortment of souvenir shops and restaurants in addition to street stands that offer fruit, snacks, and
junk trinkets that in a moment of inattention you may buy, so that you can bury them in some forsaken
nooks in your house. That's the magic of merchandizing, of marketing things you don't need or want.
You buy because you are on vacation when the norms of rational behavior have a tendency to relax to
inanity. Fortunately the food, the dessert, the wine and the good fun of the place are there to bewitch
the epicure in you. On the bay several wooden platforms serve as a basking area for sea lions to the
delight of tourists. Where else can you find barking sea lions next to your restaurants?
The atmosphere of San Francisco's downtown financial district is reminiscent of Paris's. Wide
red-brick sidewalks carrying bustling streams of pedestrians are attractive; and what's more they have a
night life of their own. Most of these streets lie in the shadow of tall buildings like the bottoms of
canyons and are lined with young trees. They are a pedestrian haven where the shop windows are
appealing enough to make a stroll pleasurable. A spate of skyscraper constructions, however,
transforms the financial district into a Manhattan that is a genuine California transplant of Wall Street.
But in lieu of the coldness of anything touched by finance San Francisco's financial center has a human
warmth to it. In the center of town cars and bicycles share the same lanes; bike lanes are not the threefeet wide strips close to the curb, as they are in some cities. These strips are more of a dangerous afterthought than a genuinely safe way for bicyclists. The idea of using car lanes as bike lanes
paradoxically increases safety for cyclists if only because both bike riders and motorists presumably
obey the same rules; furthermore, though this may not be the intention, cyclists could slow down some
vehicular traffic and thus reduce speeding and accidents. More importantly bicycles are pollution-free.
To me this is one more reason why San Francisco endears itself to locals and visitors.
About a mile or so southwest of the financial district, a very important cultural mecca sits in and
Firmament
167
around the Civic Center, which occupies several blocks bisected on the west by Van Ness Avenue, and
bounded on the south side by Hayes Street and on the east side by Market Street. The Civic Center
Plaza occupies a huge city block and continues to merge with the United Nations Plaza touching
Market Street. It provides pedestrians with a splendid space to stroll and relax. Concentrated in this
beautifully landscaped area are government buildings and many of the premier cultural amenities of the
city. Anchoring the Civic Center at its west end, the City Hall dominates its surroundings with an
imposing dome which looks like that of the Hôtel des Invalides in Paris. This monumental building
would fit a Parisian landscape perfectly. The Civic Center Plaza by its size is reminiscent of the
Esplanade des Invalides. Adjacent to the north edge of the Plaza, the Asian Art Museum houses a large
collection of art works from the Far East to the Middle East. It looks down the Plaza toward the
Supreme Court Building sporting a simple façade. Right across Fulton Street from the Museum and
facing the City Hall is the impressive San Francisco Public Library. On the west side of the Civic
Center Plaza and just across Van Ness Avenue from the City Hall, the War Memorial Opera House
features a Doric colonnade atop Romanesque entrances; and its neighbor the Davies Symphony Hall in
modern style offers a pleasing contrast. Within walking distance of the Civic Center are smaller
theaters and university campuses, hotels, restaurants, and the Bill Graham Civic Auditorium that hosts
cultural attractions ranging from sporting events to concerts and theater performances. The Civic
Center with its cluster of handsome buildings and the rich entertainment opportunities available are a
source of pride for a city of less than 900 thousand.
A visit to San Francisco can never be complete without a trip to the Golden Gate Bridge, which
is an engineering feat guaranteed to be an experience of a lifetime. It connects San Francisco peninsula
to Marin County in the north. How a marvel of civil engineering becomes a romance only your
presence there can explain. Up close the bridge is power; from a distance it is a gossamer. For more
than 75 years the bridge has withstood heavy traffic, powerful winds, earthquakes, punishing rains,
dense fog. The Golden Gate Bridge is poetry in steel. Its orange-red color makes it stand out across the
San Francisco strait through rain and shine. From a distance its slender shape sings of the ingenuity
and spirit of its designers who combine form and function achieved with mathematical precision into
art. Its form is pure, and its silhouette graceful. The whole is a symphony of clean straight lines,
perpendicularity and catenary curves. Watch the bridge engulfed in fog almost to the top of its twin
giant support towers or gleaming in the sun, and you'll come away with an unadulterated sense of its
beauty.
San Francisco reminds me of Paris, for its spacious sidewalks, tree-lined streets, vast plazas,
and parks combine to foster a gracious urban atmosphere. I love the streets that climb the hills to the
top and plunge to the bottom and their dwellings, shops, hotels, restaurants, churches that perch on the
hillsides. I love the city for its abundant cultural activities. I love the city for its attention to human
needs, its intelligent furtherance of diverse human activities and preferences. San Francisco is compact
enough to explore on foot; and its public transport system that utilizes surface and underground
infrastructure. To paraphrase Julius Caesar, I say of San Francisco, smitten by its aesthetics: I came, I
saw, I was conquered.
Washington, DC
Washington, DC, on the other hand, holds a different kind of charm. To me the museums rank at the
top of the amenities that keep me going back for more. Many museums have been built since the last
time I lived here.
Decades had separated this city on the Potomac and me. One of the sayings should be
Firmament
168
appropriate: Out of sight, out of mind. Or, absence makes the heart grow fonder. To me the latter
applies since the excitement of an unexpected reunion was overwhelming. I came for a different kind
of reunion, but the brief reunion with my darling city was divine
That Sunday my friends Phạm Vân Nga, Lệ Tạ Bích Ðào, Phạm Trọng Lệ, Phạm Gia Hưng and
I climbed into Hưng's car for the trip to the center of interest of every tourist, which was one corner of
roughly two to three square miles of real estate containing all the monuments and memorials, most of
the museums, and the seats of the three branches of federal government, the White House, the
Congress, and the Supreme Court. Thanks to a handicap license plate, Hung was able to park close to
the World War II Memorial. In the middle of the throngs of tourists bundled up against the morning
chill, our party threaded its way to all the new memorials I had not seen.
The Monuments and Memorials
All monuments and memorials lie in the National Mall and Memorial Parks, which include the acreage
extending eastward from the Tidal Basin and the Lincoln Memorial to the US Capitol. A stone's throw
away from the end of the Lincoln Memorial Reflecting Pool lies the massive National World War II
Memorial. It is a huge array of gray granite slabs laid in hemicycles around a large central fountain,
built to commemorate the arduous struggle of the forces of Europe and America against the tyranny of
Nazism and fascism. Each slab bore the name of a state of the union. On its plaza an amphitheater
hosts bands and concerts. Just across 17th Street the ground rises to a knoll where the obelisk of the
Washington Monument towers over the surroundings all the way to the grassy Mall, which separates
two rows of imposing museums of the Smithsonian Institution. The Vietnam Veterans Memorial,
known as “The Wall” and made with gabbro, rises northeastward from almost ground level in the west
to its apex ten feet above ground then turns at an obtuse angle to taper off toward the east. The Wall
does not commemorate the divisive war (note the absence of the word “war” in its name), but honors
the soldiers who served. A lone rose here, a clump of flowers there, interspersed along the length of the
wall served as a reminder that Vietnam still lives in the memories of survivors. On the opposite side of
the reflecting pool, the Korean War Veterans Memorial consists of a cluster of 19 life-size stainless
steel soldiers in ponchos and battle gear walking across a landscape of bushes, which in the winter
snow had moved our friend Vân Nga to tears. The Martin Luther King, Jr. Memorial was a 30-feet
tall white statue of the civil rights leader carved into the Stone of Hope, in remembrance of the man
whose speech “I Have a Dream” moved the nation to realize its ideals of justice and equality under law.
Between the MLK Memorial and the Jefferson Memorial sprawls over many blocks of brown granite
the Franklin Delano Roosevelt Memorial along the Cherry Tree Walk. We came a few days too early,
for the branches were covered with only small buds. The FDR Memorial reflects a period of
worldwide economic slump. President Roosevelt came to office at about the same time as Hitler's
accession to the chancellorship of Germany. But while the American president was focused on saving
his country from economic collapse, the German leader devoted his energy to building a fascist regime
and a war machine for world conquest. What stood out in my memory of the FDR Memorial were the
bread line, the fountains, Mrs. Roosevelt's statue, and the President's words, “I hate war.” Looking at
the gaunt figures lining up for a dole, I could relive the moments depicted in a famous photograph of
the dust bowl that devastated the Midwestern section of the country. The generations that lived through
those years of unheard-of hardships had laid the foundation for a more humane and more prosperous
period that followed. The monuments and memorials of Washington are not just attractions to tourists;
they are genuine reminders to all visitors of the nation's continuing struggle to make good on its dreams
and to realize its ideals.
This time I did not have an opportunity to venture farther than the vicinity of the Tidal Basin,
Firmament
169
which from the buds on the branches will explode into a gorgeous display of cherry blossoms in a few
days' time. And so the National Gallery of Art that had engendered my fascination with works of art
and concerts decades ago has to remain a fond memory though still within sight. The Museum of
Natural History that had titillated my curiosity about the natural world has to await another chance for a
rousing homecoming. And the red stone castle of the Smithsonian Institution has to long for some time
for the return of old love. The wide avenues too have to hold the thought of hearing my footsteps again
a while longer, until the time when I could shake free of certain obligations.
Adios, Washington National Cathedral, the latest Gothic house of worship, and your façade,
your spires, carillon, gargoyles, and flying buttresses. Farewell, Dupont Circle, and your ten radiating
avenues à la Place de L'Étoile. Bye-bye, Georgetown University, where I missed applying for
admission by a hair's breadth. Adieu, Arlington Memorial Bridge, which I once crossed on foot on my
weekly pilgrimages to the museums. Bye-bye, beautiful Washington. Bye-bye, your east-west lettered
streets, north-south numbered streets and your radiating avenues around squares and circles and your
Parisian layout that I love. I will be back. Meanwhile I will hold you and your urbane ambiance close
to my heart.
Alphonse de Lamartine, nostalgic for his native land of Milly, a beloved place where mountains,
vales, willows, and old towers endured through morning fog and waning sun; where among agedarkened walls on hillocks and by steep paths shepherds gathered water in their urns, where thatch huts
lit up and chimney smoked in the descending veil of night, with a heavy melancholic heart cried out in
Milly ou la terre natale
Pourquoi le prononcer ce nom de la patrie ?
Dans son brillant exil mon coeur en a frémi ;
Il résonne de loin dans mon âme attendrie,
Comme les pas connus ou la voix d'un ami.
Montagnes que voilait le brouillard de l'automne,
Vallons que tapissait le givre du matin,
Saules dont l'émondeur effeuillait la couronne,
Vieilles tours que le soir dorait dans le lointain,
Murs noircis par les ans, coteaux, sentier rapide,
Fontaine où les pasteurs accroupis tour à tour
Attendaient goutte à goutte une eau rare et limpide,
Et, leur urne à la main, s'entretenaient du jour,
Chaumière où du foyer étincelait la flamme,
Toit que le pèlerin aimait à voir fumer,
Objets inanimés, avez-vous donc une âme
Qui s'attache à notre âme et la force d'aimer ?
Inanimate objects, have you a soul / that grips our soul and the strength to love?
I too cry out with longing for the inanimate objects in a town I have come to love in the following
lyrics intended to be sung to the tune of "I Left My Heart in San Francisco."
Firmament
170
I Left My Heart in Washington
George C. Cory, Jr. wrote the music and Douglass Cross wrote the lyrics of "I Left My Heart In San
Francisco,” while still unknown songwriters living in Manhattan and feeling homesick for their city by
the bay. Their song, which had become one of two official songs of the City and County of San
Francisco, captured my feelings for San Francisco, Washington, and Paris. Tony Bennett has made the
song his signature song, and a number of famous artists, among whom Frank Sinatra, Dean Martin,
Perry Como, Julie London, and many more, add their own interpretations. Today it stands out among a
handful of beautiful songs that rhapsodize American cities.
I Left My Heart in San Francisco
The loveliness of Paris seems somehow sadly gay
The glory that was Rome is just another day
I've been terribly alone and forgotten in Manhattan
I'm going home to my city by the bay
I left my heart in San Francisco
High on a hill it calls to me
To be where little cable cars climb halfway to the stars
The morning fog may chill the air, I don't care
My love waits there in San Francisco
Above the blue and windy sea
When I come home to you, San Francisco
Your golden sun will shine for me
Published 1954
George C. Cory, Jr. and Douglass Cross
Has anyone written a song in honor of Washington? Of all American cities, Washington bears the most
resemblance to Paris, partly because it was originally designed by French-born Pierre Charles L'Enfant.
who had fought during the Revolutionary War. People love cities for various reasons, as for me,
I Left My Heart in Washington
How many years have passed since we parted company?
I left your midst for an old land far far away
And felt lonely and sad, alone to dream of a bright day
When I come back to my river town again.
I left my heart in Washington
The monuments and cherry blooms.
Thousands of tourists flock the streets filled with laughter and kisses
Amidst the smell of morning love in my soul
When I awake, lovely Washington,
Your smiles and laughs enthrall my heart.
Hold me tight in your arms, my Washington.
Firmament
I am in love with your sweet smile.
171
Written 11 April 2014
T.D.L.
T.D.L
And so the saga of a Midwestern boy unfolded with nostalgia and yearning for a day when he can again
embrace the inanimate objects which enchanted him in his more carefree days. At heart a city boy, he
finds no inspiration in the majesty of the mountains, the wildness of untamed forests, the power of the
ocean waves, or the calmness of the secluded lake. This is where he departs from Alphonse de
Lamartine and J.-J. Rousseau or Henry David Thoreau. He could never sit on a boulder on the lake
shore, walk on a forest path, or stand in front of a hut built amidst nature far away from the hubbub of
city life, and find bliss. Not that he dislikes nature because nature has beauty as well as ugliness. Nor
does he worship crass materialism so conspicuous in large agglomerations of humanity. He wants to
live a full life, animated with a passion for knowledge where knowledge enlarges his horizon and
makes him less ignorant, less bigoted, and better informed and more tolerant. He nurtured a passion
for friendship to keep him from misanthropy and render him more human, and to bring out the nobility
of the human spirit. He seeks tenderness to prevent his heart from hardening by cynicism and greed.
He is passionate about freedom of the mind to combat tyranny, hypocrisy, and intolerance. He seeks
the commerce of great minds in a good book that forces him to interrogate old assumptions, beliefs,
dogmas, and superstitions, especially those that have been elevated to ideology or articles of faith. He
savors a good laugh excited by a divine sense of humor. He cherishes an uplifting conversation that
satisfies his yearning for ideas shared with selflessness. Soul-satisfying music, he enjoys while
working or while sipping a stimulating cup of coffee. To unburden his mind from mundane pursuits,
he keeps his wants at bay, and reduces his needs to absolute essentials. In fine, his story is the story of
a quest for meaning. ■
10 May 2014
T.homas D. Le
Video clip:
Tony Bennett singing I Left My Heart in San Francisco:
http://www.youtube.com/watch?v=tTBsZEZrcOo

Firmament - Thế Hữu Văn Đàn

Transcription

Similar documents

July 3, 2016 - Saint Barbara Catholic Church

Holy Rosary Church - Holy Rosary Catholic Church