docŚwiadczenie usług w Austrii nie jest związane z koniecznością
download 
Report Transcription
Świadczenie usług w Austrii nie jest związane z koniecznością
AUSTRIA ŚWIADCZENIE USŁUG I PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA TERYTORIUM AUSTRII Świadczenie usług w Austrii nie jest związane z koniecznością zarejestrowania oddziału w tym kraju, ale rejestracja zwiększa szanse polskiego usługodawcy np. na wygranie przetargu. Austriacki rynek podlega ograniczeniom i okresom przejściowym podobnie jak w Niemczech w zakresie świadczenia usług transgranicznie. Do usług zawartych w załączniku XII Traktatu Akcesyjnego należą: Sektor Usługi związane z ogrodnictwem Cięcie, rzeźbienie i wykańczanie kamienia Ręczny wyrób elementów z metalu i części tych elementów Usługi budowlane, włączając w to pokrewną działalność Działalność związana z ochroną Sprzątanie i czyszczenie obiektów Pielęgnowanie w domu Praca społeczna i działalność świadczona bez zakwaterowania Kod NACE, chyba ze wskazany inaczej 01.41 26.7 28.11 45.1 do 4; Działalność wymieniona w Załączniku do dyrektywy 96/71/WE 74.60 74.70 85.14 85.32 W odniesieniu do wymienionych sektorów usługowych objętych okresem przejściowym obowiązuje prawo krajowe. Aktualnie większość polskich firm usługowych występuje na rynku austriackim w charakterze podwykonawców. Świadczenie usług poprzez samozatrudnienie Polski usługodawca pragnący rozpocząć działalność na własny rachunek nie ma obowiązku posiadania zezwolenia na pracę. Jest to najprostsza forma działalności gospodarczej w tym kraju. Należy również podkreślić, że w przypadku przedsiębiorców osobiście realizujących zlecenie nie obowiązują ograniczenia i okresy przejściowe wymienione w załączniku XII do Traktatu Akcesyjnego. Ustawa o działalności gospodarczej (Gewerbeordnung) wskazuje cztery warunki niezbędne do podjęcia takiej działalności w Austrii: niekaralność; pełnoletniość, posiadanie miejsca lokalizacji działalności oraz posiadanie kwalifikacji wymaganych przy działalności reglamentowanej. Dodatkowo, przedsiębiorca musi w swoim kraju legalnie świadczyć konkretną usługę. Działalność reglamentowana (reglamentiere Gewerbe) wymaga uzyskania poświadczonych kwalifikacji zawodowych (Befähigungsnachweis). Do jej prowadzenia potrzebna jest specjalna decyzja z odpowiedniego urzędu dzielnicowego. Można również wystąpić o decyzje Federalnego Ministra Gospodarki i Pracy (Anerkennung), wydawaną w oparciu o unijne przepisy o uznawaniu kwalifikacji lub równego traktowania działalności. Tego typu działalność obejmuje 82 obszarów. Jednakże większość zawodów (ok. 1000) nie podlega żadnym dodatkowym ograniczeniom. Są one wykonywane przez 90 % wszystkich samozatrudnionych. Prowadzenie działalności rzemieślniczej (Handelwerk) uzależnione jest od zdania egzaminu mistrzowskiego. Transgraniczne świadczenie usług poprzez delegowanie pracowników Przedsiębiorca, który decyduje się na świadczenie usług transgranicznie poprzez delegowanie pracowników musi być przygotowany na ograniczenie wprowadzone w Traktacie Akcesyjnym dla tego typu działalności. Obowiązują tutaj specjalne regulacje (przynajmniej do 30 kwietnia 2006 r.) ograniczające swobodę transgranicznego świadczenia usług. W sektorach zliberalizowanych (tj. nienależących do branż wrażliwych) przedsiębiorcy z nowych krajów członkowskich muszą posiadać tzw. unijne potwierdzenie oddelegowania (EU - Entsendebestätigung) wystawiane przez regionalne urzędy pracy. Urząd pracy wystawia potwierdzenie dla pracownika oddelegowanego do pracy w Austrii, który jest zatrudniony w polskiej firmie przynajmniej od roku, na czas nieokreślony. W sektorach „branż wrażliwych” oddelegowanie polskich pracowników dopuszczalne jest jedynie po otrzymaniu pozwolenia na zatrudnienie (Beschaftigungsbewilligung) lub zezwolenia na oddelegowanie (Entsendebewilligung). Wniosek o udzielenie zezwolenia na oddelegowanie musi złożyć właściciel przedsiębiorstwa, w którym polski pracownik ma świadczyć usługi lub osoba będąca zleceniodawcą zagranicznego pracodawcy. Swoboda zakładania przedsiębiorstw Polskie przedsiębiorstwo może założyć w Austrii biuro informacyjne, filię lub oddział. Najprostszą formą organizacyjno - prawną prowadzenia działalności jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, (GmbH – Gesellschaft mit beschränkter Haftung). Spółka, posiadając osobowość prawną, jest zakładana na postawie umowy między wspólnikami w formie aktu notarialnego. Kapitał założycielski takiej spółki wynosi minimum 35 000 €, co najmniej połowa musi być wniesiona w gotówce, a reszta w postaci aportu rzeczowego. Wymagane jest również dokonanie wyceny wniesionych wkładów rzeczowych przez rewidenta. Udziałowcy odpowiadają jedynie do wysokości wniesionych wkładów. Prawo austriackie wymaga ustanowienia zarządu spółki, zgromadzenia wspólników i fakultatywnie rady nadzorczej. Przedsiębiorcy zakładający spółkę GmbH muszą zarejestrować ją w odpowiednim, zależnym od siedziby spółki urzędzie skarbowym oraz otrzymać numer identyfikacji podatkowej (Steuernummer). Dodatkowo, przedsiębiorstwa współpracujące z przedsiębiorstwami w innych krajach UE muszą otrzymać numer identyfikacyjny na potrzeby podatku VAT. Więcej informacji na temat świadczenia usług transgranicznie i prowadzenia działalności gospodarczej na terenie Austrii można uzyskać w Wydziale Ekonomiczno - Handlowym Ambasady RP w Wiedniu, e-mail: [email protected] Formy prowadzenia działalności gospodarczej Spółki kapitałowe Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (Gesellschaft mit beschränkter Haftung - GmbH) może być utworzona przez jedną albo więcej osób. Minimalny kapitał zakładowy, wymagany do założenia spółki, wynosi 35 000 euro. Składają się na niego udziały (Stammeinlage) poszczególnych wspólników, które nie muszą być równe. Wspólnicy nie ponoszą odpowiedzialności osobistej za zobowiązania spółki. Spółka akcyjna (Aktiengesellschaft) może być zawiązana na podstawie porozumienia przynajmniej dwóch osób. Spółka akcyjna posiada osobowość prawną. Wspólnicy są zobowiązani do wniesienia kapitału zakładowego (minimum 70 tys. euro) odpowiednio do ilości posiadanych akcji. Akcjonariusze nie ponoszą odpowiedzialności osobistej za zobowiązania spółki. Akcje mogą posiadać określoną wartość nominalną, albo potwierdzać udziały akcjonariusza w danym przedsiębiorstwie (Stückaktien). Warunkiem powstania spółki kapitałowej jest wpis do rejestru przedsiębiorstw. Po dokonaniu wpisu również kupiec nabywa statut prawny. Poprzez połączenie wszystkich udziałów Sp. z o.o. lub zgromadzenie wszystkich akcji w jednych rękach możliwe jest utworzenie jednoosobowej spółki akcyjnej, w której jeden wspólnik posiada wszystkie udziały lub akcje. Spółki osobowe Spółka jawna (Offene Handelsgesellschaft - OHG) powstaje na podstawie porozumienia przynajmniej dwóch osób, które prowadzą przedsiębiorstwo jako własną firmę. Wszyscy wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki wobec osób trzecich całym swoim majątkiem osobistym. Spółka komandytowa (Kommanditgesellschaft - KG) powstaje na podstawie porozumienia przynajmniej dwóch osób, które prowadzą przedsiębiorstwo jako własną firmę. Za zobowiązania spółki wobec wierzycieli odpowiada bez ograniczeń co najmniej jeden wspólnik (komplementariusz), natomiast, co najmniej jeden z pozostałych wspólników (komandytariusz) odpowiada do określonej kwoty. W przypadku, gdy przynajmniej jeden z komplementariuszy jest udziałowcem sp. z o.o., powstaje tzw. mbH & Co KG. Podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych Stawki podatku dochodowego w Austrii przedstawiają się następująco: - do 3 640 euro - 0% - 3 640 – 7 270 euro: 21% - 7 270 – 21 800 euro: 31% - 21 800 – 50 870 euro: 41% - powyżej 50 870 euro – 50% Podatek dochodowy od osób prawnych wynosi od 1 stycznia 2005 roku 25%. W sytuacji, gry spółka osiągnęła stratę w danym roku podatkowym, zobowiązana jest do odprowadzenia podatku według następującego rozróżnienia – 1 750 euro w przypadku spółki z o.o.; 3 500 euro w przypadku spółki akcyjnej. Podatek od dywidendy wynosi 25% Podatek VAT Podstawowa stawka podatku będącego odpowiednikiem VAT wynosi 20%. Obniżoną stawkę 10% stosuje się do produktów żywnościowych, rolnych, wynajmu powierzchni mieszkalnej oraz przewozu osób. Stawkę zerową stosuje się przy eksporcie towarów i usług oraz sprzedaży wewnątrzwspólnotowej. Przydatne adresy internetowe: http://botschaftrp.at www.handelsratpolen.at www.wk.or.at BELGIA Rejestracja jednoosobowej działalności gospodarczej Przy rejestrowaniu samodzielnej działalności gospodarczej na własny rachunek należy najpierw sprawdzić w Izbie Rzemiosła i Handlu w danej prowincji, czy planowana działalność nie figuruje na liście zawodów reglamentowanych. Jeżeli na takowej liście zawód nie figuruje należy następnie w Ministerstwie Edukacji Wspólnoty Francuskiej lub Flamandzkiej złożyć prośbę o zatwierdzenie równoważności polskiego wykształcenia. Procedura taka trwa ok. 4-5 tygodni, a wydanie ekwiwalentu świadectwa kosztuje 125 euro. Umiejętności prowadzenia firmy jest w Belgii niezbędnym warunkiem podjęcia działalności gospodarczej, może ona być udokumentowana doświadczeniem w prowadzeniu takiej działalności gospodarczej jak również zaliczeniem przedmiotów ekonomicznych w tako lub świadectwem ukończenia odpowiednich kursów. Jeżeli przedsiębiorca prowadził działalność w Polsce, wymagane jest dodatkowo zaświadczenie z ZUS o nie zaleganiu ze składkami na ubezpieczenia społeczne przez ostatnie 5 lat. Następnie należy dokonać rejestracji przedsiębiorstwa w tzw. okienku przedsiębiorcy poprzez wypełnienie odpowiedniego formularza i złożenie dodatkowych dokumentów – dowodów tożsamości i kopii polskiego dyplomu wraz z jego zatwierdzeniem przez władze belgijskie. Koszty rejestracji działalności gospodarczej przez osobę fizyczną wynosi ok. 70 euro, a każdorazowa zmiana danych 40 euro. Procedura ta trwa około 3-4 tygodni. Potwierdzeniem dokonania wpisu jest zaświadczenie o założenie firmy. Rejestracja ta obejmuje wpis przedsiębiorstwa do Banku Przedsiębiorstw. Ten jeden numer zastępuje trzy używane do tej pory numery: numer rejestru handlowego, numer VAT i numer ubezpieczenia społecznego. Jednym z ostatnich etapów uruchamiania firmy przez osobę fizyczną jest założenie rachunku bankowego firmy. Pracownik niezależny (samozatrudniający się) w Belgii Status socjalny pracowników niezależnych (samozatrudniających się) w Belgii został uregulowany na podstawie Ustawy Królewskiej nr 38 z dnia 27 lipca 1967 wraz z późniejszymi zmianami. W rozumieniu tych ustaw, pracownikiem niezależnym (travailleur indépendant), jest każda osoba fizyczna, która wykonuje w Belgii działalność zawodową, z racji, której nie jest związana umową o świadczeniu pracy ani statutem. Do pracowników niezależnych zalicza się m.in.: rzemieślników ( świadczenie usługi bez dostawy towarów, ogrodnik, malarz mieszkań); handlowców, również handel obwoźny (sprzedaż od drzwi do drzwi, na drogach publicznych, ma targu publicznym); przedstawicieli wolnych zawodów ( architekt, lekarz, ... ); rolników, hodowców, ...; pełnomocników firmy. Aby wykonywać działalność przedsiębiorcy niezależnego, trzeba mieć 18 lat. Wyjątek stanowi działalność rzemieślnicza, do wykonywania, której wystarczy mieć 16 lat. Potrzebna jest tu jednak zgoda rodziców lub opiekuna. Pracownik niezależny małoletni nie podlega pod działanie przepisów, głównie socjalnych, tak długo jak otrzymuje świadczenia rodzinne (tzn. do 3 kwartału roku obrachunkowego w trakcie, którego osiąga wiek 18 lat). Według belgijskich przepisów, domniemanie o podleganiu opodatkowaniu w charakterze pracownika samozatrudniającego się istnieje wtedy, gdy wykonywana działalność zawodowa może (est susceptible) wytworzyć dochody opodatkowane podatkiem pośrednim, jako faktyczne dochody samozatrudniającego się. W istocie wystarczy, że takie dochody mogą pochodzić z działalności zawodowej, choć nigdzie nie jest jasno powiedziane, że zainteresowany faktycznie korzysta z takich dochodów zawodowych. Wykonywanie przez samozatrudniajacego się działalności zawodowej, która nie przyniosła zysków lub, która przyniosła straty w roku obrachunkowym, daje jednak podstawę do uzyskania statusu socjalnego „pracownik niezależny” (samozatrudniający się). Spośród dwóch kryteriów, kryterium socjologiczne jest determinujące. Jeśli można wykazać, że dochody zawodowe, o których była mowa powyżej, nie powstają z całokształtu działalności zawodowej, powodującej zaliczenie danej pracy jako praca osoby samozatrudniającej się, znikają wówczas wszelkie zobowiązania danej osoby, związane z przepisami dotyczącymi pracowników niezależnych. Prowadzenie działalności gospodarczej w Belgii w charakterze pracownika niezależnego (samozatrudniającego się), nie pociąga za sobą konieczności posiadania belgijskiego obywatelstwa. Istnieje jedynie warunek terytorialności, tzn. by być uznany za takiego pracownika, działalność powinna być wykonywana na terenie tego kraju. Prawo belgijskie nie podaje definicji pojęcia "działalność zawodowa", jednakże przez porównanie z definicją fiskalną, należy uważać, Iz chodzi o działalność zarobkową, która jest wykonywana w sposób regularny. Pomocnik pracownika niezależnego W ustawodawstwie belgijskim istnieje pojęcie "pomocnik pracownika niezależnego". Jest nim każda osoba fizyczna, która wspomaga lub zastępuje pracownika niezależnego w Belgii, w wykonywaniu jego zawodu, nie będąc związanym z nim umową o pracę. Pomocnik może wspomagać tylko osobę fizyczną a nie firmę. Może jednakże być pomocnikiem pełnomocnika przedsiębiorstwa. Pomocnik podlega ustawie o ubezpieczeniach dotyczących pracowników niezależnych, począwszy od 1 stycznia bieżącego roku, w którym osiągnął 21 rok życia, chyba, że zmienił stan cywilny przed tą datą. Wówczas ma prawo do zwrotu wydatków związanych z chorobą i do zasiłku porodowego. Pomocnik nie opłaca składek emerytalnych, nie otrzymuje świadczeń w razie niezdolności do pracy, nie otrzymuje zasiłku macierzyńskiego, nie otrzymuje świadczeń w razie bankructwa. Współmałżonek, będący pomocnikiem pracownika niezależnego nie ma statusu socjalnego jak niezależny, ale może go uzyskać opłacając składki wynoszące od 20 do 100 EUR kwartalnie, w zależności od dochodu pracownika niezależnego, dla którego tego typu działalność jest zajęciem głównym. Należy dodać, że świadczenia uzyskane w ten sposób są ograniczone i dotyczą spraw związanych z niezdolnością do pracy (15,43 EUR na dzień od 2. do 12. miesiąca i 22,60 EUR na dzień od 13. miesiąca) oraz ubezpieczenia w związku z porodem (świadczenia jednorazowe w wysokości 952,02 EUR, płacone przez kasę ubezpieczeń wzajemnych). Aby skorzystać ze świadczenia porodowego, współmałżonek będący pomocnikiem musi przejść okres 12 miesięcznej karencji i od co najmniej 24 miesięcy opłacać składki. Pomocnicy pracowników niezależnych są również traktowani jak i oni, jeśli chodzi o podatki. W związku z tym, ich dochody muszą być deklarowane z tytułu osiąganych zysków i korzyści i są zobowiązani wpłacać przedpłaty. Ich dochody powinny być także dokumentowane na stosownych formularzach. Podobnie też powinny być przedstawiane zestawienia zbiorcze. Pracownicy niezależni oraz ich pomocnicy płacą podatki według stawek osób fizycznych. Belgijski rząd federalny zamierza od 2003 roku rozszerzyć zakres świadczeń socjalnych dla współmałżonków osób będących pracownikami niezależnymi. Zmiany będą zmierzać do objęciem tych osób ubezpieczeniami emerytalnymi, ubezpieczeniami zdrowotnymi i świadczeniami rodzinnymi. Nowy system objąłby każdą żonatą/zamężną osobę, lub współmieszkającą z pracownikiem niezależnym, niemających osobistego ubezpieczenia socjalnego. Z podatkowego punku widzenia, współmałżonek osoby pracującej jako pracownik niezależny otrzymywałby wynagrodzenie efektywne i mógłby odliczyć od niego swoje własne składki socjalne i własny ryczałt związany z obciążeniami zawodowymi w wysokości 5%, oraz korzystałby z kredytu podatkowego w przypadku niskich dochodów. Pracownik niezależny prowadzący działalność dodatkową Za działalność dodatkową wykonywaną przez pracownika niezależnego uznawana jest taka działalność, którą wykonuje on równolegle z działalnością zawodową, wykonywaną zwyczajowo i jako pracę główną, tzn.: pracę w charakterze pracownika osiągającego wynagrodzenie z pracy, wykonywanej, co najmniej na pół etatu; pracę trwającą, co najmniej 8 miesięcy lub 200 dni, wykonywana na podstawie przepisów ustalonych prawem, przepisami danej prowincji lub kolei państwowych (SNCB); pracę w szkolnictwie dziennym lub wieczorowym, odpowiadająca, co najmniej ilości 6/10 czasu pracy przewidzianej jako pełny etat. Wysokość dochodów w pracy głównej nie ma żadnego wpływu na pracę dodatkową, wykonywaną przez pracownika niezależnego. W przypadku pracy na część etatu lub okresowego bezrobocia, okresy pracy i bezrobocia mogą sie kumulować by określić czy limity minimum, jak podano powyżej, zostały osiągnięte. Pracownik niezależny, wykonujący tą pracę jako zajęcie dodatkowe, ma te same obowiązki z tytułu jej podjęcia jak pracownik, dla którego praca ta jest zajęciem głównym, tj.: musi zapisać się do kasy ubezpieczeń socjalnych opłaca składki socjalne musi zapisać się do kasy ubezpieczeń wzajemnych (o ile konieczność zapisania się nie wynika z tytułu pracy głównej). Świadczenie usług budowlanych przez przedsiębiorstwa polskie na rynku belgijskim Przystępując do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku, Polska przyjęła w Traktacie Akcesyjnym wszystkie dotychczasowe doświadczenia i uregulowania prawne Unii i zobowiązała się dostosować swoje prawo do tych wymagań. Tym samym w momencie akcesji Polski, wszystkie polskie podmioty objęte zostały na równych prawach zasadami swobodnego przepływu usług, towarów, kapitałów i osób. W Belgii, która zgodnie z unijnymi uregulowaniami otworzyła swój rynek dla podmiotów zagranicznych, równocześnie w sposób dosyć skrupulatny zaczęto przestrzegać zasady dostosowania się firm zagranicznych do rozwiązań prawnych, obowiązujących przedsiębiorstwa belgijskie. Podejmowanie działalności handlowej czy usługowej na terenie Belgii stało się, więc możliwe również dla firm polskich, jednak przy spełnieniu wielu warunków. Aby legalnie podjąć świadczenie usług budowlanych w Belgii, firma polska powinna szczegółowo przestudiować cztery grupy zagadnień, a mianowicie: Legalizacja pobytu i przepisy o migracji ludności Zobowiązania prawne i finansowe wobec administracji socjalnej Zobowiązania i normy branżowe w poszczególnych zawodach Obowiązujące rozwiązania fiskalne i podatkowe. Dla przedsiębiorstw budowlanych istnieją dwa legalne sposoby wejścia na rynek belgijski. Pierwszy to założenie filii lub samodzielnego przedsiębiorstwa działającego od pierwszego dnia wg. przepisów i norm prawa belgijskiego. Pomimo wszelkich ułatwień proces ten, jak wskazuje praktyka, trwa kilka miesięcy i okazuje się mało opłacalny z ekonomicznego punktu widzenia. Drugi polega na podpisaniu z firmą belgijską kontraktu na dostawy towarowe i/lub świadczenie usług. Opisane poniżej warunki dotyczą głównie tego drugiego rozwiązania. Aby móc świadczyć swoje usługi w Belgii, polska firma musi posiadać zaświadczenie potwierdzające kwalifikacje i kompetencje. Dokument taki wydawany jest przez odpowiednią polską instytucję i zaświadcza, że dana firma jest zdolna do wykonywania tej czynności, którą będzie realizować w Belgii. Wiele zawodów objętych jest w Belgii szczegółowymi regulacjami (zwłaszcza w budownictwie) i dostęp do nich jest uwarunkowany posiadaniem zezwolenia, stąd konieczność posiadania potwierdzenia, świadczącego o kompetencjach firmy wykonującej usługę. Poświadczanie charakteru i okresu wykonywania działalności dla polskich obywateli Zgodnie z Dyrektywą 99/42/WE art. 4 obywatele państw członkowskich muszą wykazać się posiadaniem odpowiedniej wiedzy i umiejętności w celu podjęcia działalności gospodarczej w innym państwie członkowskim. Dowód (na podstawie art.8) przyjmuje formę świadectwa/zaświadczenia wydanego przez właściwy organ państwa, z którego pochodzi wnioskodawca. Wystawianiem ww. zaświadczeń na podstawie: świadectw pracy, wypisów z ewidencji działalności gospodarczej, zaświadczeń o prowadzeniu działalności gospodarczej, odpisów z KRS zajmuje się Departament Rozwoju Przedsiębiorczości w Ministerstwie Gospodarki i Pracy, w którym umiejscowione jest stanowisko Krajowego Koordynatora ds. Dyrektywy 1999/42/WE. W przypadku dalszych pytań w tej sprawie należy się kontaktować z Krajowym Koordynatorem ds. Dyrektywy 99/42/WE : Ministerstwo Gospodarki i Pracy Departament Rozwoju Przedsiębiorczości Plac Trzech Krzyży 3/5, 00-507 Warszawa Tel: 0048 (0)22 693 57 61 Fax: 0048 (0)22 693 40 23 E-mail: [email protected] Legalizacja pobytu W ramach swobody poruszania się po UE obywatel polski może, na podstawie dowodu osobistego przyjechać do Belgii jako turysta. Jednak w momencie gdyby chciał podjąć jakąkolwiek pracę zmuszony jest w ciągu 5- ciu dni roboczych zalegalizować swój pobyt. W tym celu najlepiej w pierwszym dniu po przyjeździe, powinien z ważnym paszportem lub dowodem osobistym oraz kontraktem między przedsiębiorstwem belgijskim i polskim udać się do gminy, w której będzie zamieszkiwał i wystąpić w zależności od okresu pobytu o odpowiedni dokument. Jeżeli z kontraktu wynika konieczność pobytu do 3 miesięcy, pracownik w trybie uproszczonym otrzymuje poświadczenie pobytu na dokumencie „ 22 bis”. Jeżeli praca ma trwać dłużej niż 3 miesiące pracownik musi starać się o dokument rejestracji, co załatwiane jest przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i trwa dłużej. Brak przy sobie dokumentów legalizacji pobytu w czasie kontroli w miejscu pracy, czy poza nią, może spowodować sankcje ze strony władz belgijskich (np. zatrzymanie i odesłanie do Polski ). Zobowiązania wobec administracji socjalnej Odpowiednikiem polskiego ZUS-u jest w Belgii ONSS (L’Office National de Securité Sociale - Tel: 0032 (0)2 509 31 11; Fax: 0032 (0)2 509 30 19; http://www.onss.be), który czuwa nad przestrzeganiem prawa w zakresie uregulowań socjalnych pracowników. Prawo belgijskie zobowiązuje firmy zagraniczne do zgłoszenia zamiaru podjęcia pracy na terytorium Belgii do inspekcji pracy na min. 8 dni przed wejściem na budowę. W związku z tym, przed przyjazdem do Belgii w celu wykonania usługi, należy przesłać informację do inspekcji pracy (właściwej terytorialnie dla belgijskiego zleceniodawcy), że polska firma w ramach kontraktu z firmą belgijską (należy podać nazwę i adres firmy) będzie wykonywać w okresie od – do usługę polegającą na …. Powiadomiona inspekcja powinna odesłać polskiej firmie potwierdzenie otrzymania od niej zawiadomienia o zamiarze wykonania w Belgii usługi. Inspekcja przesyła potwierdzenie przyjęcia informacji od firmy a nie zezwolenie na wykonanie usługi. Inspekcja pracy powinna nadać także firmie numer zarejestrowania jej, jako usługodawcy w Belgii. Pracownik na budowie, lub kierownik - przedstawiciel firmy polskiej - musi posiadać przy sobie tzw. document de détachement (delegację z firmy macierzystej), z którego wynikają zobowiązania kontraktowe obu stron, oraz nazwiska i szczegółowa liczba pracujących pracowników. Ponadto dla każdego pracownika pracującego na delegacji w Belgii pracodawca polski musi przywieźć z ZUS-u zaświadczenie, że pracownik ten zatrudniony jest w firmie polskiej w pełnym wymiarze czasu pracy i ma opłacaną na bieżąco składkę ZUS -u oraz przechowywać do dyspozycji belgijskiej inspekcji pracy przez okres 6 miesięcy – kopie wszystkich dokumentów socjalnych wymaganych przez polskie prawo, dotyczących wypłacania wynagrodzenia. Innym wymaganym dokumentem jest zaświadczenie z NFZ (E – 101) poświadczające, że pracownik ma w Polsce opłacaną składkę zdrowotną i że w trakcie delegacji zagranicznej, w przypadku nieszczęśliwego wypadku lub choroby, NFZ pokryje wydatki związane z jego leczeniem. Warto wiedzieć, iż co do zasady usługodawca płaci składki na ubezpieczenie społeczne w państwie, gdzie prowadzi swoją działalność podstawową. Oznacza to, iż firma, która jest zarejestrowana w Polsce, a prowadzi całą swoją działalność na terenie innego państwa członkowskiego, jest zobowiązana opłacać składki tam, gdzie wykonywana jest praca. Regulacje wewnątrzwspólnotowe ustanawiają jednak wyjątek niepodlegania pracowników delegowanych systemowi ubezpieczeń społecznych kraju, do którego są delegowani, pod warunkiem, że podlegają ubezpieczeniom w kraju stałego pobytu, a przewidywany okres delegowania nie przekracza 12 miesięcy. W razie przedłużenia pracy można wystąpić o zgodę na przedłużenie tego okresu, nie więcej jednak niż na kolejne 12 miesięcy. Potwierdzeniem faktu ubezpieczenia w kraju wysyłającym jest formularz E-101 wydawany przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Kolejnym obowiązkiem wobec ONSS jest przyjęcie przez firmę polską solidarnej odpowiedzialności za zobowiązania socjalne belgijskiego przedsiębiorcy wobec ONSS. Z każdej faktury zleceniodawca pobiera 35% wypłacanej sumy jako zaliczkę na jego zobowiązania socjalne. Jeżeli sam nie opłaci składek socjalnych, ONSS pobiera je solidarnie z wpłaconej przez firmę polską kwoty, jeżeli opłaci je, to po zakończonej budowie może wystąpić o wpłaconą składkę Polaków. Czas zwrotu wynosi do 6 – ciu miesięcy od daty złożenia wniosku. Zobowiązania i normy w zawodach budowlanych W Belgii nadal istnieje szeroka lista zawodów reglamentowanych obejmująca np. zawody fryzjera, mechanika samochodowego i 17 zawodów budowlanych (dokładniejsze informacje znajdują się w zakładce "Prowadzenie działalności gospodarczej w Belgii"). Reglamentacja ta jest w dużej mierze zasługą Konfederacji Budowlanej, która różnymi sposobami broni swoich członków przed nielegalnymi wykonawcami usług budowlanych w Belgii. To ona doprowadziła do podpisania tzw. Konwencji 124, regulującej między innymi dozwolony czas pracy ( 8 godzin dzienne), wymogi BHP, wymogi kwalifikacyjne (tzn. możliwość pracy tylko w specjalizacji, na którą posiada się kwalifikacje, np. tynkarz tylko przy robotach tynkarskich, a nie przy murarskich), kontrolę urlopów i indywidualnych kont wypłaty pensji dla pracownika. Wymaga się również by pracownicy zagraniczni, świadczący usługi, otrzymywali wynagrodzenie nie mniejsze od wynagrodzenia pracownika belgijskiego, wykonującego taką samą pracę. Ten ostatni element jest często kontrolowany pod pretekstem zwalczania nieuczciwej konkurencji przedsiębiorstw zagranicznych na rynku belgijskim. Zgodnie, bowiem z wyżej cytowaną zasadą przedsiębiorstwa polskie muszą stosować się do zasad obowiązujących firmy belgijskie. W każdej sytuacji jednak, od samego początku działalności, firma powinna zastosować się do prawa belgijskiego w kwestiach takich jak warunki i zasady pracy, wynagrodzenia, respektować belgijskie reguły dotyczące: czasu pracy, urlopów rocznych i dni wolnych od pracy, wielkość i zasady wypłacania wynagrodzenia, bezpieczeństwo i higiena pracy, etc. Stosowanie poziomu wynagrodzeń miejscowych plus dodatkowe koszty przejazdów i zakwaterowania pracowników powodują, że obca siła robocza staje się mniej konkurencyjna wobec siły miejscowej. Przepisy fiskalne i podatkowe Podatek VAT a świadczenie usług Przepisy unijne przewidują, iż usługi opodatkowane są w miejscu ich świadczenia. Co do zasady za miejsce świadczenia usługi przyjmuje się miejsce siedziby świadczącego usługę. Usługi, zatem podlegają opodatkowaniu nie w kraju, gdzie są świadczone, lecz tam, gdzie swoją siedzibę ma usługodawca. Po 1 maja 2004 roku polskie firmy sprzedające swoje usługi unijnym klientom muszą odprowadzić podatek VAT w Polsce, według polskich stawek. Jednakże przepisy unijne przewidują od tej zasady wiele wyjątków, głównie ze względu na szczególny charakter niektórych usług. Są to między innymi: dla usług związanych z nieruchomościami miejscem świadczenia jest miejsce położenia nieruchomości; dla usług w dziedzinie kultury, sztuki, sportu, nauki, edukacji lub rozrywki, usług pomocniczych do usług transportowych (załadunek, rozładunek, przeładunek), wyceny majątku rzeczowego ruchomego, na ruchomym majątku rzeczowym miejscem świadczenia usługi jest miejsce faktycznego wykonania usługi; w przypadku niektórych usług, świadczonych na rzecz podatników mających siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium UE, ale w kraju innym niż kraj świadczącego usługę, miejscem świadczenia tych usług jest miejsce gdzie nabywca usługi posiada siedzibę. Przepis ten stosuje się do usług: sprzedaży praw lub udzielania licencji, przeniesienia lub cesji praw autorskich, patentów, praw do znaków fabrycznych, handlowych, oddania do użytkowania wspólnego znaku towarowego albo wspólnego znaku towarowego gwarancyjnego oraz innych pokrewnych praw, reklamy, usług prawniczych, rachunkowo-księgowych, badania rynku i opinii publicznej, doradztwa w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania, przetwarzania danych i dostarczania informacji, usług architektonicznych i inżynierskich, tłumaczeń, usług bankowych, finansowych, ubezpieczeniowych łącznie z reasekuracją, z wyjątkiem wynajmu sejfów przez banki, dostarczania personelu, wynajmu, dzierżawy, lub innych o podobnym charakterze, których przedmiotem są rzeczy ruchome, z wyjątkiem środków transportu, usług telekomunikacyjnych, nadawczych radiowych i telewizyjnych, elektronicznych, polegających na zobowiązaniu się do dokonania czynności lub posługiwania się prawem, usług agentów, pośredników działających w imieniu i na rzecz innej osoby, jeżeli uczestniczą w zapewnieniu usług. W tych przypadkach podatek VAT polska firma będzie musiała naliczyć według stawek obowiązujących w kraju i odprowadzić także w tym w kraju, w którym: położona jest nieruchomość; faktycznie została wykonana usługa; nabywca usługi posiada siedzibę. Jeśli w tych przypadkach miejscem świadczenia usługi przez Polską firmę będzie Belgia i usługobiorcą będzie podmiotem zarejestrowanym na potrzeby VAT w Belgii, to naliczenia i odprowadzenia podatku VAT jest obowiązkiem usługobiorcy. W przypadku, gdy usługobiorca nie jest podatnikiem VAT, wtedy polska firma powinna zarejestrować się w Belgii dla celów VAT i sama naliczać i odprowadzić ten podatek. Podatek dochodowy Ogólnie można przyjąć, że zyski przedsiębiorstw opodatkowane są wyłącznie w kraju siedziby, chyba, że przedsiębiorstwo prowadzi działalność na terenie drugiego kraju poprzez zakład. Zakładem jest np. biuro, warsztat, fabryka, budowa, trwająca dłużej niż 12 miesięcy. Dochody z pracy pracowników delegowanych są opodatkowane w miejscu wykonania pracy, chyba, że pracodawca nie ma tam siedziby bądź pracownik przebywa tam nie dłużej niż 183 dni. W przypadku prac przekraczających umowne 6 miesięcy, firmy zagraniczne powinny skonsultować swoje zobowiązania z miejscowymi biurami doradczo-księgowymi. Dodatkowo należy zwrócić uwagę polskich pracodawców, ze w Belgii obowiązuje zasada solidarności w odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe. Właśnie, dlatego, z każdej wypłacanej polskiemu podmiotowi faktury za świadczone usługi, wypłacający zleceniodawca potrąca 15% kwoty na swoje zobowiązania podatkowe. W przypadku terminowego wywiązania się ze zobowiązań podatkowych wobec państwa, firma belgijska składa wniosek o zwrot 15% zaliczki i w ciągu 6 miesięcy otrzymuje jej zwrot. Zezwolenie na pracę na pracowników polskich, wykonujących usługi w Belgii, nie jest wymagane. Dotyczy ono tylko tych osób, które chcą podjąć pracę za zasadzie umowy o pracę z pracodawcą na terenie Belgii. Do wykonywania usług w Belgii nie trzeba także otwierać oddziałów w tym kraju. Kontrakt z belgijskim zleceniodawcą jest dokumentem, na podstawie, którego usługa może być wykonana. Jeśli wykonanie usługi w Belgii polskiej firmie zleca firma z innego kraju unijnego, powinna ona sporządzić dokument, iż przekazuje polskiej firmie daną usługę, zleconą jej przez firmę belgijską. Przedsiębiorca indywidualny Najprostszą formą prowadzenia działalności gospodarczej jest przedsiębiorstwo prowadzone na rachunek własny (indépendant). Zalety tej formy to: brak obowiązku posiadania wkładu kapitałowego w momencie zakładania firmy, brak obowiązku sporządzania aktu założycielskiego przed notariuszem, uproszczone formalności i minimalne koszty założenia firmy, księgowość firmy zredukowana do minimum. Pozwala to przedsiębiorcy elastycznie dostosowywać się do potrzeb rynku i szybko podejmować decyzje. Wadą jest jednak nieograniczona odpowiedzialność za długi tzn., że przedsiębiorca odpowiada zarówno majątkiem przedsiębiorstwa, jak i majątkiem własnym. W przypadku bankructwa przedsiębiorstwa może to spowodować przejęcie przez wierzycieli całości majątku. W przypadku zarejestrowania obojga małżonków jako podmioty reprezentujące firmę na równych prawach, przedsiębiorstwo indywidualne może upodobnić się do spółki jawnej. Banki i inne instytucje kredytowe wymagają najczęściej podpisu współmałżonka w chwili udzielania pożyczki. Aby uniknąć wynikających stąd możliwych komplikacji zwyczajowo w kontrakcie ślubnym należałoby umieścić klauzulę o podziale majątkowym (tzw. intercyza). Przy rejestrowaniu tej formy działalności należy przeprowadzić następujące działania: Wystąpić do Ministerstwa Edukacji Wspólnoty Francuskiej lub Flamandzkiej z prośbą o zatwierdzenie równoważności (l’équivalence) polskiego dyplomu studiów, świadectwa ukończenia szkoły średniej lub zawodowej. Takie przedmioty jak ekonomia czy ekonomika przedsiębiorstw, zaznaczone na świadectwie szkoły średniej lub zawodowej są potwierdzeniem, że zainteresowana osoba posiada znajomość zasad ekonomii a zatem podstawową umiejętność wykonywania danego zawodu i znajomość zarządzania firmą, co jest warunkiem niezbędnym do prowadzenia działalności gospodarczej w Belgii. Takim potwierdzeniem może być także zaświadczenie o prowadzeniu działalności gospodarczej w Polsce wraz z zaświadczeniem z ZUS o niezaleganiu z opłacaniem składek ubezpieczeniowych (przez okres 5 ostatnich lat ). Dokumenty te należy zatwierdzić w Belgii w jednym z dwóch ministerstw edukacji, Ministerstwie Wspólnoty Francuskojęzycznej lub Flamandzkim Regionalnym Ministerstwie Edukacji. Aby uzyskać zatwierdzenie dokumentu ukończenia szkoły należy dołączyć: W Ministerstwie Wspólnoty Francuskojęzycznej - list motywacyjny (podanie) - fotokopię paszportu - akt urodzenia + tłumaczenie na język francuski przez tłumacza przysięgłego. - świadectwo + tłumaczenie na język francuski przez tłumacza przysięgłego. - fotokopię aktu urodzenia - 125 EUR Na zatwierdzenie czeka się ok. 4-5 tygodnie. Ministère de la Communauté Française Boulevard Pachéco 19 1010 Bruxelles Tel: 0032 (0)2 210 57 14 Osoba odpowiedzialna za sprawy polskie - tel: 0032 (0)2 210 56 63 W Flamandzkim Regionalnym Ministerstwie Edukacji - wypełniony formularz otrzymany w tym ministerstwie - fotokopię paszportu - akt urodzenia + tłumaczenie na język niderlandzki przez tłumacza przysięgłego. - świadectwo + tłumaczenie na język niderlandzki przez tłumacza przysięgłego. (uwaga : Belgijskie Ministerstwa Edukacji wymagają by świadectwo zostało uprzednio zatwierdzone przez regionalne Kuratorium Oświaty w Polsce, właściwe dla szkoły, która go wydawała) Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Afdeling Beleidsuitvoering Secundaire Scholen Koning Albert II-laan 15 1210 Brussel Tel: 0032 (0)2 553 87 25 Osoba odpowiedzialna za udzielanie zatwierdzeń - tel: 0032 (0)2 553 87 13 W przypadku braku dokumentów potwierdzających umiejętności wykonywania danego zawodu i znajomość zarządzania firmą można zrobić stosowne przeszkolenie w Belgii. Trwa ono 6 miesięcy. Zatwierdzenie dyplomu studiów wyższych związane jest z dłuższą procedurą, gdyż po złożeniu dokumentów (kopia dyplomu, kopia indeksu, wykaz godzin i przedmiotów, kopia pracy dyplomowej wraz z jej skrótem w języku francuskim lub flamandzkim lub angielskim) w Ministerstwie Edukacji są one przesyłane do miejscowych szkół wyższych w celu zaopiniowania i ustalenia równoważności wykształcenia w porównaniu ze studiami w Belgii. Po uzyskaniu zatwierdzenia dyplomu lub świadectwa w Ministerstwie Edukacji, (co trwa ok. 4 -6 tygodni) lub w przypadku posiadania stosownego zaświadczenia (jak wyżej), należy zgłosić się do Guichet d’Entreprise ("Okienko Przedsiębiorcy") w celu uzyskania numeru wpisu do rejestru handlowego. Jest to odpowiednik naszego regonu. W biurach firm prowadzących Guichets d’Entreprises otrzymuje się wykaz zawodów, jakie można wykonywać na podstawie posiadanego świadectwa i uzyskanej jego belgijskiej ekwiwalencji. Następnie trzeba wypełnić otrzymany tam formularz, podać zawód (zawody), które chce się wykonywać, podać planowany początek działalności gospodarczej i swoje dane osobowe. Otwarcie procedury otrzymania numeru przedsiębiorcy kosztuje 70 EUR i trwa ok. 3 - 4 tygodnie. Należy złożyć następujące dokumenty : wypełniony formularz firmy (wydawany na miejscu) posiadać dowód osobisty lub paszport zatwierdzenie świadectwa przez ministerstwo wyżej wymienione kopię świadectwa polskiej szkoły lub dyplomu - z tłumaczeniem W Belgii ustawowo określone są 42 zawody reglamentowane (professions réglementées) (aktualny wykaz zawodów reglamentowanych i licencji można znaleźć na stronie internetowej belgijskiego ministerstwa gospodarki pod adresem: http://www.mineco.fgov.be w dziale "Guide aux entreprises", następnie kliknąć " Vade-mecum de l'entreprise" ), do których należą niektóre zawody budowlane i instalacyjne, jak również fryzjer, kosmetyczka, technik dentystyczny, piekarz, fotograf itp. Wykonywanie zawodów reglamentowanych w Belgii uzależnione jest od uzyskania zaświadczenia o założeniu firmy (attestation d’établissement). Zaświadczenie takie, jak i listę tych zawodów, uzyskuje się w Guichet d’Entreprises. Warunkiem uzyskania zaświadczenia jest potwierdzenie zawodowych umiejętności i zarządzania, niezbędnych do wykonywania określonego zawodu. Warunek ten stosowany jest szerzej, gdyż każda osoba, zarówno fizyczna jak i prawna, która zamierza prowadzić działalność wymagającą wpisu do rejestru handlowego lub rzemieślniczego powinna potwierdzić, że posiada umiejętności wykonywania danego zawodu i znajomość zarządzania firmą. Bez znaczenia jest tu fakt czy chodzi o główną działalność gospodarczą, czy też wykonywanie działalności dodatkowych. Podstawowa znajomość zarządzania firmą obejmuje: prawo (cywilne, handlowe, szczegółowe przepisy dla danej branży, sprawy socjalne, ubezpieczenia... itp.) handel (polityka handlowa, kupno, sprzedaż, zarządzenie zapasami...itp.) rachunkowość (bilans, VAT, inne podatki...itp.) informatykę. Znajomością tą powinny wykazać się następujące osoby: szef firmy lub jego małżonek lub konkubent mieszkający wspólnie od trzech lat lub pracownik najemny zatrudniony w tym celu lub w firmie osoba fizyczna, która faktycznie zajmuje się codziennym zarządzaniem firmą. 1. W Guichet d’Entreprises należy wpisać się do Kasy Ubezpieczeń Społecznych (odpowiednik ZUS – renty, emerytury, zasiłki rodzinne). Dla samozatrudniajacych się jest to INASTI (Institut National d’Assurances Sociales pour Travailleurs Indépendants) . 2. Po uzyskaniu wpisu do rejestru handlowego w Guichet d’Entreprises należy zwrócić się do najbliższego Biura Kontroli VAT w celu zgłoszenia się jako podatnik VAT. Wówczas następuje faktyczne uaktywnienie numeru rejestru handlowego (regonu), który jest jednocześnie numerem VAT. 3. Wpisać się do kasy Kasy Chorych – mutualité sociale (ubezpieczenie chorobowe, na wypadek inwalidztwa, zwroty kosztów leczenia). 4. Otworzyć konto firmy w banku. Numer tego konta winien figurować obok numerów RC (Rejestru Handlowego) i VAT, na formularzach (firmówkach) przedsiębiorstwa . Po zarejestrowaniu swojej firmy lub po wykupieniu udziałów w istniejącej firmie jako wspólnik, zainteresowana osoba zgłasza się ponownie do urzędu gminy, w której otrzymała zaświadczenie o pobycie w Belgii. Należy przedstawić wówczas dokument rejestracji firmy lub książkę udziałów z uwidocznionym wpisem jako udziałowiec oraz potwierdzeniem wpłaty za wykupione udziały. Na podstawie powyższych dokumentów uzyskuje się kartę pobytu (la carte bleue) ważną przez 5 lat, taką jak pozostali obywatele UE. Osoba zamierzająca prowadzić działalność gospodarczą na własny rachunek (indépendant) lub zamierzająca założyć firmę w Belgii powinna zwrócić się do Guichet d’Entreprises w celu dopełnienia związanych z tym czynności administracyjnych. Jednakże w przypadku firmy mającej osobowość prawną należy uprzednio złożyć statut przedsiębiorstwa w Kancelarii Trybunału Handlowego i opublikować go w Monitorze (Moniteur belge). Guichet d’Entreprise zastąpił dawne instytucje rejestru handlowego oraz Izby Zawodów i Handlu (Chambres des Métiers et Négoces) i spełnia aktualnie następujące zadania: Wpisanie przedsiębiorstw handlowych i rzemieślniczych do Banku Przedsiębiorstw (Banque Carrefour des Entreprises), który nadaje numer przedsiębiorstwa. Numer ten zastępuje dotychczasowy numer rejestru handlowego, numer VAT i numer ONSS (ubezpieczenia socjalnego . Sprawdzanie warunków umożliwiających wykonywanie danego zawodu. W Guichet następuje weryfikacja posiadania wymaganych uprawnień do prowadzenia działalności gospodarczej. Guichets d’Entreprises, po uzgodnieniu z klientem, mogą wykonać dla niego dodatkowe zadania jak usługi doradcze, pomoc w załatwianiu formalności związanych z wpisem do rejestru VAT, do rejestru ubezpieczeń socjalnych oraz przy składaniu próśb o potrzebne zezwolenia w innych instytucjach, jeśli będzie taka potrzeba. Wpis na listę przedsiębiorstw handlowych kosztuje 70 EUR od osoby fizycznej i 120 EUR od firmy. Wpis jednostki i firmy dodatkowej kosztuje odpowiednio 50 i 70 EUR. Zmiana wnoszona do uprzedniej rejestracji kosztuje 40 EUR dla wszystkich form działalności gospodarczej. Poniżej podane są adresy 10 głównych instytucji, które uzyskały zezwolenie na prowadzenie Guichet d’Entreprises. Pozostałe adresy oddziałów, które prowadzą rejestracje firm na terenie całej Belgii dostępne są na stronie internetowej belgijskiego Ministerstwa Gospodarki pod adresem: http://www.mineco.fgov.be. Do niektórych rodzajów działalności wymagane są także czasami licencje, zezwolenia lub upoważnienia, takie jak zezwolenie urzędu ochrony środowiska, patent przy usługach związanych z napojami alkoholowymi, licencja na wyroby mleczne, zezwolenie na działalność jako przedsiębiorca w dziedzinie robót publicznych, itp. Wykonywanie niektórych zawodów wymaga uzyskania wcześniejszego zezwolenia ze względu na kwestie higieny i ochrony zdrowia. Poza tym, aby móc wykonywać pewne rodzaje usług, uznawanych za uciążliwe lub szkodliwe dla zdrowia, należy uzyskać zezwolenie na działalność specjalną, którą wydaje urząd gminy, w którym działalność taka jest prowadzona. Aktualnie w Belgii 68 rodzajów działalności podlega obowiązkowi uzyskania licencji w odpowiednim ministerstwie lub instytucji. Nie ma wśród nich usług budowlanych, remontowych czy instalacyjnych. Dotyczą one natomiast wielu wąskich specjalności związanych z przetwórstwem produktów rolnych i żywności, agencji podróży, matrymonialnych, odzyskiwania długów, agencji nieruchomości, producentów alarmów, broni i amunicji, detektywów, agencji pośrednictwa pracy typu interim (czasowej), hoteli, restauracji (serwujących alkohol), taksówek, szkółek nauki jazdy, sal gier, firm leasingowych, biur rachunkowych, jak również zawodów związanych z ochroną zdrowia (pielęgniarki, psychologowie, logopedzi, optycy, prowadzenie aptek, żłobków, domów starców, itp.). W sektorze usług budowlanych istnieją dodatkowe szczegółowe warunki. Każda osoba fizyczna czy firma, która wykonuje jakiekolwiek prace w budownictwie, powinna wystąpić z wnioskiem o rejestrację działalności jako przedsiębiorcy budowlanego do właściwej dla danej prowincji Komisji Rejestracyjnej (Commission d’Enregistrement) podlegającej Ministerstwu Finansów. Obowiązek rejestracji wynika z walki z oszustwami podatkowymi i socjalnym („praca na czarno”) w sektorze budownictwa. Wykonywanie prac budowlanych bez rejestracji powoduje określone konsekwencje finansowe zarówno dla zlecającego, jak i przedsiębiorcy. Podkreślić należy, że rejestracja dotyczy określonych usług budowlanych. Jeśli zarejestrowany przedsiębiorca akceptuje usługi inne niż zgłoszone do rejestracji, to jest traktowany jako przedsiębiorca niezarejestrowany Linki Ambasad RP w Belgii 29, Avenue des Gaulois, 1040 Bruxelles tel. ( 32-2) 7357212 Wydział Ekonomiczno- Handlowy Ambasady RP w Brukseli 18, Avenue de l, Horizon, 1150 Bruxelles tel. ( 32-2) 77 168 15 Polsko- Belgijsko- Luksemburska Izba Handlowa 60, Allee de la Recherche, 1070 Bruxelles tel.(32-2) 55 995 82 ECOBRU- Dział ds. inwestycji lub założenia firmy w Brukseli 6,rue Gabrielle Petit, 1080 Bruksela tel. ( 32-2) 42 25 111 www.ecobru.be DANIA Warunki podejmowania działalności gospodarczej na terytorium Danii Zasady podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium Danii zawarte są w następujących aktach prawnych - ustawie o przedsiębiorstwach, ustawie o przedsiębiorstwach prywatnych, ustawie o rachunkowości przedsiębiorstw, ustawie o podejmowaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej w celach zarobkowych. W Danii główną zasadą funkcjonowania gospodarki jest wolny rynek, swobodna konkurencja oraz brak ograniczeń w prowadzeniu działalności gospodarczej. Każdy może założyć firmę i prowadzić działalność gospodarczą z wyłączeniem zawodów wymagających szczególnych kwalifikacji. W zasadzie wszystkie branże działalności są dostępne dla prywatnych przedsiębiorców. Istnieją pewne wymogi w zakresie wysokości kapitału założycielskiego w odniesieniu do oddziałów banków i firm ubezpieczeniowych. Występujące przepisy ograniczające mają na celu zagwarantowanie racjonalnych warunków dla zatrudnionych i dla konsumentów, jak również zapewnienie korzystnych warunków zdrowotnych dla społeczeństwa. Funkcjonują także specyficzne regulacje odnoszące się do niektórych sfer działalności gospodarczej, np. sektora bankowego i ubezpieczeń, branży farmaceutycznej i przetwórstwa spożywczego. Naczelna reguła prowadzenia działalności gospodarczej na rynku duńskim postanawia, iż żaden przedsiębiorca nie może naruszać zasady rzetelności gospodarczej. Wszystkie formy prawne firm występujące w działalności gospodarczej na rynku duńskim są dostępne w jednakowym stopniu dla podmiotów krajowych jak też zagranicznych. Najważniejsze z nich to: - spółka akcyjna (A/S) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (ApS) spółka jawna (I/S) spółka komandytowa (K/S) oddział firmy zagranicznej (filial) przedstawicielstwo firmy zagranicznej (salgskantor) Obywatele państw członkowskich Unii Europejskiej mogą zakładać przedsiębiorstwa w dowolnej formie prawnej występującej na rynku duńskim i muszą uzyskać zezwolenie na pobyt. Firmy spoza UE mogą podejmować działalność w formie prawnej korespondującej z formą prawną, w której duńscy przedsiębiorcy mogą podejmować działalność gospodarczą w kraju pochodzenia firmy zagranicznej. Korzystną formą jest utworzenie oddziału firmy na rynku duńskim, albowiem nie wymaga ona angażowania środków kapitałowych jak w przypadku spółki akcyjnej (A/S – kapitał zakładowy w wysokości 500 tys. DKK) czy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (ApS – kapitał zakładowy w wysokości 125 tys. DKK). Firma zagraniczna może otworzyć swój oddział na rynku duńskim pod warunkiem, że jest ona zarejestrowana w swoim kraju wg regulacji prawnych korespondujących z duńskimi przepisami stosowanymi wobec spółki akcyjnej (A/S) lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (ApS). W składzie zarządu oddziału firmy zagranicznej, podobnie jak spółki akcyjnej oraz spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, musi być przynajmniej jedna osoba posiadająca prawo pobytu w Danii lub UE. Dla podjęcia działalności gospodarczej w Danii przez osoby spoza UE wymagane jest uzyskanie zezwolenia na pobyt oraz zezwolenia na pracę. Zezwolenie wymagane jest również dla utworzenia oddziału firmy zagranicznej spoza UE. Rejestracja firmy przez obcokrajowca w Danii Działalność produkcyjna lub handlowa podejmowana przez duńskie lub zagraniczne osoby fizyczne lub prawne na rynku duńskim podlega obowiązkowi rejestracji. Zatem nowo zakładane firmy i oddziały firm zagranicznych muszą zostać zarejestrowane w Duńskiej Agencji Przedsiębiorstw /Danish Commerce and Companies Agency, Kampmannsgade 1, 1780 Copenhagen, www.eogs.dk/. Dla celów rejestracji należy podać wiele informacji odnoszące się do oddziału firmy zagranicznej i firmy założycielskiej, a mian. nazwę i adres firmy i oddziału, dokumenty sprawozdawcze firmy zagranicznej, treść postanowień statutowych i założycielskich firmy, poświadczenie rejestracji firmy założycielskiej, notarialnie poświadczone pełnomocnictwo dyrektora oddziału, statut oddziału. W przypadku innej z dostępnych form prawnych wymagane są wszelkie informacje niezbędne dla założenia firmy. Wymagane jest wpłacenie w całości kapitału zakładowego przewidzianego w zależności od formy prawnej rejestrowanej firmy. Należy wnieść opłatę rejestracyjną, której wysokość jest różna w zależności od formy prawnej rejestrowanego podmiotu /średnio ponad 2 tys. DKK/. Obowiązkowy wpis do rejestru gospodarczego podlega corocznej opłacie składkowej, której stawka jest kilkakrotnie niższa od wnoszonej opłaty rejestracyjnej. Rejestracja dla celów podatkowych jest również obowiązkowa i dokonuje się jej w zależności od miejsca prowadzenia działalności w jednym z regionalnych urzędów podatkowych, których lista dostępna jest na stronie internetowej Głównego Urzędu Ceł i Podatków www.toldskat.dk/adresser/regioner.htm Podejmowanie pracy przez obcokrajowców w Danii Obywatele nowych państw członkowskich Unii Europejskiej, w tym Polacy z dniem akcesji maja możliwość poszukiwania pracy w Danii przez okres 6 miesięcy bez konieczności posiadania pozwolenia na pobyt. Na równi z obywatelami innych państw Polacy uzyskali dostęp do ofert, jakimi dysponują duńskie urzędy pracy. Polski pracownik po uzyskaniu konkretnej oferty zatrudnienia, może uzyskać pozwolenie na pobyt i pracę, który wydaje Urząd Imigracyjny (z zachowaniem mechanizmu ochrony duńskiego rynku pracy). W sytuacji, kiedy zakład pracy oferujący zatrudnienie jest objęty układami zbiorowymi, a tym samym proponowane warunki pracy i płacy są z nimi zgodne, pozwolenie na pracę będzie wydawane niejako automatycznie. Kiedy mamy do czynienia z zakładem, który nie jest objęty układem zbiorowym (ok. 40% sektora prywatnego), wtedy Urząd Imigracyjny może zasięgnąć opinii regionalnej Rady Zatrudnienia celem weryfikacji, czy zaoferowane warunki pracy i wynagrodzenia są zgodne z przyjętymi zasadami określonej branży, czy też regionie? Procedura wydawania pozwoleń na pobyt z prawem do pracy jest nieodpłatna dla osób, które przebywają w Danii i tam ubiegają się o pozwolenie. W sytuacji, kiedy polski pracownik ubiega się o pozwolenie na pobyt za pośrednictwem ambasady Danii w Polsce, wtedy powinien uiścić stosowna opłatę. Istotne dla obywatela polskiego jest to, iż podczas 6-miesięcznego okresu przeznaczonego na poszukiwanie pracy nie przysługuje im prawo do pomocy socjalnej oraz w czasie urlopów wychowawczych podczas całego pobytu w Danii. Dodatkowo w odniesieniu do nowych państw członkowskich przewidziano zaostrzenie warunków dostępu do rynku w porównaniu z przyjętymi dla obywateli UE-15 w następujących kwestiach: - ograniczenie czasowe pozwoleń na pracę i pobyt, cofnięcie prawa pobytu w przypadku ustania stosunku pracy, wymóg pracy w pełnym wymiarze godzin, - wyłączenie z zasiłków dla bezrobotnych (zasiłek będzie jednak przysługiwał w przypadku, gdy współmałżonek bezrobotnego będzie nadal pracował w Danii), wymóg zapewnienia możliwości lokalowych i środków na utrzymanie współmałżonka i dzieci przy łączeniu rodzin. Samozatrudnienie Jedna z form prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium Danii po 1 maja 2004 jest podejmowanie samodzielnej działalności gospodarczej na zasadzie tzw. samozatrudnienia. W przypadku samozatrudnienia procedura uzyskania pozwolenia jest taka sama jak przy zatrudnieniu przez duńskiego pracodawcę. Wymagane są natomiast dodatkowe dokumenty, w tym przede wszystkim biznes plan przyszłej działalności oraz świadectwa potwierdzające kwalifikacje osoby ubiegającej się o zgodę na podjecie samozatrudnienia. Jednym z istotnych postanowień prawa duńskiego jest zapis, że prowadzenie restauracji oraz punktu sprzedaży detalicznej nie podlega przepisom o samozatrudnieniu. Ograniczeniem dla drobnej działalności gospodarczej realizowanej na zasadach, samozatrudnienia przez obywateli polskich nieznających zwykle miejscowego języka jest fakt, że kontakty z tutejszymi urzędami (np. rozliczenia z Urzędem Skarbowym) muszą być realizowane w języku urzędowym, czyli duńskim. Zwiększa to koszty funkcjonowania firmy przez konieczność wynajęcia osoby do w/w kontaktów, posługującej się językiem duńskim. Zjawisko to nie ma jednak charakteru dyskryminacyjnego, gdyż dotyczy wszystkich obcokrajowców nieznających języka duńskiego a prowadzących działalność gospodarczą na zasadzie samozatrudnienia. Warunki funkcjonowania inwestorów prywatnych Zagraniczne przedsiębiorstwa są często spotykane i akceptowane na rynku duńskim. Nie występują żadne regulacje prawne mające na celu kontrolę lub przeciwdziałanie zagranicznej własności. Zagraniczne przedsiębiorstwa na rynku duńskim nie otrzymują specjalnych ułatwień jak również nie są podmiotem dyskryminacyjnych regulacji prawnych. Firmy duńskie i zagraniczne korzystają z jednakowych uprawnień i posiadają jednakowe obowiązki. Ograniczenia dla inwestorów prywatnych nie występują w żadnym obszarze działalności z wyjątkiem branży nieruchomości. Duńska polityka proinwestycyjna przewiduje korzystne dla inwestorów prywatnych ułatwienia, oznaczające raczej zachęcanie przedsiębiorców do inwestowania w specyficznych regionach i rodzajach działalności aniżeli będące udogodnieniami o ogólnym charakterze. Wsparcie regionalne ma zastosowanie na obszarach o wysokim bezrobociu, zaś wsparcie określonych rodzajów działalności odnosi się do produkcji proeksportowej oraz inwestycji służących rozwojowi technologicznemu. Z uwagi na obowiązującą regułę, iż działalność gospodarcza musi opierać się o zdrowe zasady ekonomiczne, większość ułatwień dla inwestorów prywatnych jest pomocą finansową w formie korzystnych warunków kredytowych i udzielanych gwarancji rządowych. Dania nie oferuje wakacji ani ułatwień podatkowych dla inwestorów. Usługi świadczone przez banki są dostępne w jednakowym zakresie dla przedsiębiorców duńskich oraz inwestorów zagranicznych. Inwestorzy prywatni mogą oczekiwać wsparcia ze strony władz lokalnych w formie wynegocjowanych udogodnień oraz poradnictwa i pomocy organizacyjnej na szczeblu lokalnym. Poradnictwo i pomoc oferowane są inwestorom zagranicznym także przez dział Invest in Denmark, będący częścią Duńskiej Rady Eksportu wchodzącej w skład MSZ Danii. I. DZIAŁALNOŚĆ POLSKICH FIRM USŁUGOWYCH NA RYNKU DUŃSKIM Dyrektywa UE 96/71/EEC o pracownikach delegowanych zezwala na prowadzenie przez firmy z zarówno starych jak i nowych krajów członkowskich UE prac na terenie Danii całkowicie legalnie. Warunkiem koniecznym do wysłania przez polską firmę usługową (np. budowlaną) pracowników do Danii jest ich zatrudnienie w danej firmie na czas nieokreślony (zatrudnienie czasowe nie wchodzi tutaj w rachubę). Pracownicy przed wyjazdem do Danii powinni pobrać z ZUS druk E-101 stwierdzający fakt ich ubezpieczenia społecznego. Przed rozpoczęciem pracy, firma musi podpisać ze swoim zleceniodawcą umowę, zarejestrować się jako płatnik podatku VAT w duńskim Urzędzie Celno-Podatkowym – ToldSkat w Soenderborgu. Rejestracji należy dokonać na 8 dni przed rozpoczęciem prac. Urząd, zwykle po wcześniejszym żądaniu podania dodatkowych informacji takich jak dane kontrahenta duńskiego, ilość pracowników wysłanych do pracy, przewidywany obrót w roku obrachunkowym, nadaje numer podatkowy, który firma polska umieszcza na fakturach wystawianych duńskim zleceniodawcom. Faktura musi zawierać dodaną do ceny netto usługi wartość podatku VAT w wysokości 25%. Muszą być zachowane także inne warunki, a przede wszystkim płace pracowników polskich nie mogą odbiegać od najniższego wynagrodzenia Duńczyków pracujących w tej branży w tym samym regionie kraju. W Danii nie ma płac minimalnych regulowanych ustawowo, są natomiast układy zbiorowe podpisywane w różnych regionach kraju przez związki zawodowe i pracodawców. Tam uzgadniane są płace minimalne w określonej branży objętej układem. Obecnie płaca minimalna np. w budownictwie to niepełne 100 DKK (koron duńskich) na godzinę. Warto wspomnieć, że duńskie związki zawodowe wymuszają na polskich firmach przystępowanie do układów zbiorowych. W przygotowanych przez związek (po polsku) gotowych do podpisania dokumentach, zobowiązuje się firmy do płacenia swoim pracownikom, co najmniej ok. 150 koron na godzinę. Określone są też inne świadczenia obowiązujące na rzecz pracowników polskich. Mimo że zgodnie z informacją uzyskaną z Ministerstwa Zatrudnienia Danii prawo nie nakazuje podpisywania w/w układów, firmy, które ich nie podpisują muszą się liczyć ze stosowanymi przez związki formami nacisku takimi jak np. blokowanie placów budowy czy odcinanie mediów (woda, prąd). Należy rozróżnić tzw. blokadę legalną polegającą na manifestowaniu przed placem budowy oraz nielegalną, kiedy uniemożliwiony jest dostęp polskich pracowników do placu budowy. Tego typu działania należy zgłaszać policji. Niestety nie słyszy się o przypadkach interwencji policji duńskiej podejmowanych przeciwko związkom zawodowym. Często natomiast policja kontroluje place budowy na wniosek związków zawodowych, sprawdzając legalność zatrudnienia firmy i jej pracowników. Do 3 miesięcy pobytu nie ma potrzeby ubiegania się przez pracowników polskich firm o pozwolenie na pobyt i pracę. Powyżej tego terminu należy o takie pozwolenie wystąpić do urzędu imigracyjnego w Kopenhadze. Firmy budowlane powinny wziąć pod uwagę, że robót elektrycznych i hydraulicznych nie mogą wykonywać osoby nieposiadające zdobytych na terenie Danii uprawnień zawodowych. Szczegółowe informacje na temat przepisów dotyczących świadczenia usług przez polskie firmy na terenie Danii oraz zatrudniania w tym kraju polskich obywateli znaleźć można pod następującym adresem internetowym: http://www.bm.dk/english/residence/residenceapril05.pdf Dane w zakresie rejestracji firmy zagranicznej jako podatnika VAT w Danii wraz z formularzem zgłoszeniowym znaleźć można pod następującym adresem internetowym: http://www.erhverv.toldskat.dk/ToldSkat.aspx?oID=151696&vID=200097 Wysokość podatku dochodowego od osób fizycznych w Danii jest następująca: - przy dochodzie do 198 000 DKK wynosi 5,5% - przy dochodzie powyżej 198 000 DKK wynosi 6,0% - przy dochodzie powyżej 295 300 DKK wynosi 15.0% Finlandia Regulacje prawne Według Ustawy o prowadzeniu działalności gospodarczej (Laki elinkeinon harjoittamisesta) z dnia 27.9.1919/122 działalność gospodarczą określoną postanowieniami ustawy prowadzić mogą następujące podmioty: 1. osoby fizyczne mieszkające na terenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Istotne znaczenie ma miejsce zamieszkania, nie obywatelstwo. Na przykład obywatel polski mieszkający w Rosji musi uzyskać zgodę Urzędu Patentów i Rejestracji. 2. fińska osoba prawna, wspólnota lub fundacja 3. zagraniczna osoba prawna, wspólnota lub fundacja założona zgodnie z prawodawstwem kraju wchodzącego w skład Europejskiego Obszaru Gospodarczego i mająca tam siedzibę, która zarejestrowała swoją filię w Finlandii. Prowadzenie działalności gospodarczej nie wymaga osobnego zezwolenia. Ministerstwo Handlu i Przemysłu może wydać zgodę na prowadzenie działalności gospodarczej również innemu podmiotowi, niż wymienionej powyżej osobie fizycznej i zagranicznej osobie prawnej lub fundacji. Zgoda taka jest wymagana również do występowania jako wspólnik w spółce jawnej lub komandytowej. Warunki wymienione w punktach 1. i 3. nie są przestrzegane, jeżeli wiążące Finlandię umowy międzynarodowe postanawiają w tym względzie inaczej. Otwieranie w Finlandii filii towarzystw ubezpieczeniowych oraz instytucji finansowych i kredytowych uregulowane jest odrębnymi przepisami. Prowadzenie działalności gospodarczej w branżach wymienionych poniżej (koncesje) regulowane jest odrębnymi przepisami: 1. kopalnie i zakłady wykorzystujące rudy kopalniane 2. księgarnie, drukarnie, biblioteki, publikacja czasopism 3. prowadzenie aptek; produkcja, przechowywanie i sprzedaż trucizn i substancji trujących 4. produkcja, import, sprzedaż, przewożenie i magazynowanie substancji zawierających alkohol 5. produkcja i sprzedaż napojów bezalkoholowych 6. prowadzenie restauracji, hoteli, kawiarń, salonów bilardowych i temu podobnych 7. produkcja i sprzedaż margaryn, serów itp. produktów przeznaczonych do konsumpcji 8. handel nawozami sztucznymi, paszami i nasionami 9. produkcja, przewóz, składowanie i sprzedaż środków wybuchowych, olejów łatwopalnych itp. 10. projektowanie, produkcja i naprawa urządzeń elektrycznych; wytwarzanie i dystrybucja energii elektrycznej; produkcja energii elektrycznej dla innych, niż własne potrzeb 11. prowadzenie banków depozytowych, innych instytucji kredytowych i lombardów 12. prowadzenie działalności ubezpieczeniowej 13. wykonywanie zawodu pośrednika handlowego, prywatnego detektywa i organizatora aukcji 14. prowadzenie składów upoważnionych do wydania tzw. warrantów 15. pośrednictwo mieszkaniowe 16. budowa kolei publicznych 16 a) telekomunikacja 16 b) usługi pocztowe i drukowanie znaczek 17. diagnostyka pojazdów 17 a) utrzymanie lotnisk, transport lotniczy, produkcja samolotów i części zamiennych do nich oraz naprawa samolotów 18. prowadzenie cyrku, varieté, kin i innych tego typu pokazów publicznych 19. produkcja, import i sprzedaż urzędowych orderów i medali, medali okolicznościowych, wyrobów z metali szlachetnych z próbą 20. ochrona mienia i życia 21. –23. anulowano 24. prowadzenie biur podróży 25. organizacja i prowadzenie sprzedaży towarów wolnocłowych 26. prowadzenie inwestycyjnych funduszy powierniczych 27. prowadzenie biur maklerskich, działalności giełdowej; publiczny handel papierami wartościowymi oraz prowadzenie rejestrów akcyjnych 28. pośrednictwo ubezpieczeniowe Tryb i kryteria uzyskiwania koncesji na prowadzenie działalności w ww. dziedzinach określony jest w odrębnych ustawach i rozporządzeniach branżowych. We wniosku na otrzymanie koncesji istnieje zapis informujący o trybie odwoławczym w przypadku decyzji odmownej. Według ogólnej procedury apelacyjnej instancjami odwoławczymi są Sądy Wojewódzkie i Najwyższy Sąd Administracyjny. Według Ministerstwa Handlu i Przemysłu zakres licencjonowanej działalności gospodarczej jest w Finlandii węższy, niż w niektórych krajach członkowskich Unii Europejskiej. Rejestr Handlowy podmiotów gospodarczych prowadzi Urząd Patentów i Rejestracji. Ustawa o Rejestrze Handlowym z dnia 2.2.1979/129 postanawia, co następuje: 1. Główny rejestr handlowy prowadzi Urząd Patentów i Rejestracji, a na szczeblu lokalnym Biura Rejestracji przy Sądach Okręgowych (Local Register Office). Urząd Patentów i Rejestracji przekazuje odpisy dokumentów rejestracyjnych i innych związanych z rejestrem handlowym dokumentów lokalnym Biurom Rejestracji. Wszystkie wpisy do rejestru handlowego i związane z nimi dokumenty będące w posiadaniu Urzędu Patentów i Rejestracji i lokalnych Biur Rejestracji są powszechnie dostępne. 2. Przed rozpoczęciem działalności gospodarczej należy złożyć w Urzędzie Patentów i Rejestracji zgłoszenie zawierające podstawowe dane o podmiocie gospodarczym. Zgłoszenia dokonuje się na formularzu zatwierdzonym przez Urząd Patentów i Rejestracji. Do złożenia zgłoszenia zobowiązane są następujące podmioty: a. spółka jawna, spółka komandytowa, spółka akcyjna, konsorcjum towarzystw ubezpieczeniowych, spółdzielnia, bank oszczędnościowy, b. c. d. e. towarzystwo hipoteczne, towarzystwo ubezpieczeniowe, skomercjalizowana spółka państwowa oraz spółdzielnie mieszkaniowe stowarzyszenia ideowe lub fundacje posiadające stałą siedzibę i zatrudniające, co najmniej jednego pracownika osoba fizyczna, która uzyskała zgodę na prowadzenie działalności gospodarczej w branży wymagającej koncesji; osoba posiadająca stałą siedzibę dla prowadzenia działalności gospodarczej oraz zatrudniająca inną, niż małżonek osobę lub potomka w linii wstępnej o ograniczonej zdolności prawnej. Obowiązek zgłoszenia nie dotyczy prowadzących gospodarstwo rolne i zajmujących się rybołówstwem wspólnota lub fundacja zagraniczna, która otwiera w Finlandii filię europejska gospodarcza grupa interesów i zarejestrowana gdzie indziej grupa interesów zakładająca filię w Finlandii. W przypadku zagranicznego podmiotu gospodarczego posiadającego siedzibę lub centralę poza Europejskim Obszarem Gospodarczym w zgłoszeniu należy, oprócz wymaganych przez Urząd Patentów i Rejestracji danych, podać nazwę państwa, którego prawu podmiot ten podlega. Zgłoszenia może dokonać również taki podmiot gospodarczy, który nie jest do tego ustawowo zobowiązany, z wyłączeniem armatorów. Wszelkie zmiany stanu odnotowanego w rejestrze handlowym należy bezzwłocznie zgłosić do wiadomości Urzędu Patentów i Rejestracji lub lokalnych Biur Rejestracji przy Sądach Okręgowych. Urząd Patentów i Rejestracji ma prawo uzyskiwania od Urzędu Podatkowego informacji o tych podmiotach gospodarczych zobowiązanych do prowadzenia księgowości, które mają równocześnie obowiązek przekazywania Urzędowi Patentów i Rejestracji kopii corocznych dokumentów bilansowych. Urząd Patentów i Rejestracji National Board of Patents and Registration Patentti- ja rekisterihallitus Arkadiankatu 6 A 00100 Helsinki tel + 358 (0) 9 693 9500 Fax 69395417 www.prh.fi Formy prawne W Finlandii działalność gospodarczą można prowadzić w jednej z poniższych form prawnych: • • • • • • przedsiębiorca jednoosobowy (elinkeinonharjoittaja – sole proprietorship) spółka jawna (avoin yhtiö – general partnership) spółka komandytowa (kommandiittiyhtiö – limited partnership) prywatna spółka akcyjna (osakeyhtiö, skrót Oy – private limited company) publiczna spółka akcyjna (julkinen osakeyhtiö Oyj - public limited company) oddział (sivuliike – branch office) Przedsiębiorca jednoosobowy (elinkeinonharjoittaja – sole proprietorship) Najprostsza forma prowadzenia biznesu. Działalność prowadzona jest na podstawie wpisu do rejestru handlowego. Koszt rejestracji 65 euro (2004). Osoby spoza państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego muszą uzyskać zgodę Urzędu Patentów i Rejestracji. Spółka jawna (avoin yhtiö – general partnership) Spółka komandytowa (kommandiittiyhtiö – limited partnership) Różnicą między tymi formami stanowi to, że w spółce jawnej wspólnicy solidarnie odpowiadają za długi i inne nabyte zobowiązania, a w spółce komandytowej wspólnicy odpowiadają za długi i zobowiązania bez ograniczenia albo niektórzy z nich do kwoty zainwestowanego kapitału. Koszt rejestracji 155 euro (2004) . Osoby spoza państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego muszą uzyskać zgodę Urzędu Patentów i Rejestracji. Spółka akcyjna Prywatna spółka akcyjna (osakeyhtiö, skrót Oy – private limited company) Publiczna spółka akcyjna (julkinen osakeyhtiö, skrót, Oyj - public limited company) Jest to najpopularniejsza forma prawna prowadzenia biznesu w Finlandii. Istnieją dwa rodzaje spółki akcyjnej – prywatna i publiczna. Publiczna spółka akcyjna może oferować publicznie swoje akcje. Najmniejszy kapitał akcyjny prywatnej spółki akcyjnej wynosi 8 000 EUR, a publicznej spółki akcyjnej 80 000 euro. Koszt rejestracji 330 euro (2004). Osoby spoza państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego muszą uzyskać zgodę Urzędu Patentów i Rejestracji. Oddział (sivuliike – branch office) Koszt rejestracji 330 euro (2004). Firmy posiadające siedzibę poza Europejskim Obszarem Gospodarczym muszą uzyskać zgodę Urzędu Patentów i Rejestracji. Oddziałem firmy zagranicznej może kierować osoba na stałe mieszkająca w Finlandii. Oddział firmy zagranicznej może działać jako agent lub importer, jak również może być jednostką produkcyjną. Oddział nie ma osobowości prawnej. Działa on w imieniu i na rachunek swojego przedsiębiorstwa–matki. Formalności związane z utworzeniem przedstawicielstwa lub firmy w Finlandii trwają minimum około trzech tygodni. Przy utworzeniu przedstawicielstwa/firmy najlepiej skorzystać z pomocy prawnika fińskiego znającego tutejsze przepisy i warunki. Dokumenty muszą być przetłumaczone na język fiński lub szwedzki przez tłumacza przysięgłego. Podatki Podatek od towarów i usług (VAT) Finlandia jako kandydat do Unii Europejskiej w 1994 roku przyjęła uregulowania o podatku od towarów i usług (VAT) zgodne z tymi, jakie obowiązują w Unii (Dyrektywa nr 6 dot. VAT i inne). Do tego czasu obowiązywał tu podatek od sprzedaży. Wyjątek stanowi uzgodnienie w Traktacie Akcesyjnym o wyłączeniu z obszaru podatkowego UE odrębnej jednostki administracyjnej - Wysp Alandzkich. Jednak w obrocie wewnętrznym towarów i usług pomiędzy prowincją Wysp Alandzkich i pozostałą częścią Finlandii obowiązują te same fińskie przepisy odnośnie reguł VAT. W odniesieniu do pozostałych członków Unii Europejskiej Wyspy Alandzkie traktowane są jako terytorium w kraju trzecim. Stawki podatku VAT Stawka podstawowa podatku VAT wynosi 22%. Obowiązują także dwie stawki zredukowane. Dla wymienionych niżej towarów i usług stosuje się następujące stawki zredukowane (wprowadzone 1.1.1998 roku, bowiem poprzednio obowiązywały stawki zredukowane 12% i 6%): • 17 %: żywność i pasze dla zwierząt (z wyłączeniem usług gastronomicznych, żywych zwierząt, wody pitnej, napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych) • 8 %: lekarstwa, książki, spektakle kinowe, przewóz pasażerów, hotele i inne usługi mieszkaniowe, opłaty za wstęp (teatry, cyrki, przedstawienia muzyczne i taneczne, imprezy sportowe, ogrody zoologiczne, muzea i inne tego typu imprezy i instytucje), 0% („stawka zerowa") • subskrypcja gazet i periodyków (sprzedaż pojedynczych egzemplarzy podlega pełnemu opodatkowaniu), usługi poligraficzne dla publikacji związanych z działalnością korporacyjną na użytek publiczny, statki ( z wyłączeniem użytkowanych dla celów sportu i wypoczynku); redukcja dotyczy sprzedaży, wynajmu, i czarteru statków oraz ich naprawy, obsługi i innych prac z nimi związanych, dostawy złota dla banku centralnego, handel zagraniczny. Limit zwolnień podmiotowych Dla celów administracyjnych przyjęto, że podatek jest liczony dla podmiotów i osób prawnych podlegających opodatkowaniu, których obrót roczny jest większy niż 8 500 euro. Limit zwolnień podatkowych nie obejmuje: - samorządów, - osób zagranicznych, które nie posiadają stałego miejsca zamieszkania w Finlandii. Zwolnienia przedmiotowe Następujące towary i usługi są zwolnione z podatku VAT: • usługi medyczne i służba zdrowia. • • • • • • • • • • • • usługi opieki społecznej. usługi oświatowe, które świadczone są zgodnie z obowiązującym prawem lub są subsydiowane przez państwo zgodnie z obowiązującymi przepisami. usługi finansowe i transakcje dotyczące papierów wartościowych (z wyłączeniem konsultacji i usług depozytowych). usługi ubezpieczeniowe i brokerskie, także świadczone przez agentów. dzieła sztuki wizualnej. loterie i gry pieniężne. honoraria artystów, sportowców. niektóre transakcje dokonane przez niewidomych. tłumaczenia dla osób niesłyszących. nieruchomości. usługi cmentarne świadczone przez cmentarze publiczne. jagody i grzyby nieuprawiane sprzedawane przez ich zbieraczy. Zwrot podatku VAT zagranicznym podmiotom gospodarczym, w tym również polskim Zagraniczny podmiot gospodarczy, który w Finlandii niezobowiązany do odprowadzania podatku od sprzedaży i który nie posiada stałej siedziby w Finlandii, może uzyskać zwrot podatku VAT za zakupione w Finlandii towary i usługi. Również podatek pobierany przy wwozie towarów do Finlandii może zostać zwrócony. Warunkiem uzyskania zwrotu jest to, że zakup w Finlandii wiąże się z prowadzoną przez podmiot działalnością gospodarczą za granicą, albo na obszarze UE albo poza nią. Procedura zwrotu VAT jest taka sama bez względu na miejsce prowadzenia działalności. Prawo do otrzymania zwrotu nie opiera się na zasadzie wzajemności, czyli dotyczy również przedsiębiorstw tych państw, w których system zwrotu podatku VAT nie został wprowadzony. Zwrotowi podlegają m.in. następujące zakupy zawierające w cenie podatek VAT: usługi konferencyjne, próbki towarów, usługi wystawiennicze i targowe, usługi szkoleniowe, artykuły biurowe, usługi kserograficzne, mapy, literatura zawodowa, usługi hotelowe i przewozowe w Finlandii, paliwa płynne i smary, usługi serwisowe i naprawcze, części zamienne, wynajem samochodów, usługi parkingowe. Warunki zwrotu podatku VAT są następujące: 1. zakup wiąże się z taką działalnością podmiotu prowadzoną za granicą, która, gdyby była prowadzona w Finlandii, podlegałaby procedurze pobierania VAT 2. zakup wiąże się z taką działalnością podmiotu prowadzoną za granicą, która, gdyby była prowadzona w Finlandii, upoważniałaby do zwrotu określonego w Ustawie o podatku VAT lub 3. zakup wiąże się z taką działalnością podmiotu zagranicznego w Finlandii w zakresie sprzedaży towarów i usług, w której stroną podlegającą opodatkowaniu jest nabywca (tzw. odwrócony obowiązek podatkowy). Odwrócony obowiązek podatkowy stosuje się wtedy, gdy sprzedawcą jest podmiot zagraniczny nie posiadający stałej siedziby w Finlandii, który nie znajduje się w rejestrze płatników VAT. Prawo do zwrotu podatku VAT przysługuje również wówczas, gdy nabywcą jest skarb państwa. Za następujące zakupy nie przysługuje zwrot podatku VAT: • • • • • towary i usługi zakupione do prywatnego użytku podmiotu gospodarczego lub jego personelu zakupy w celach reprezentacyjnych, m.in. rachunki z restauracji, upominki handlowe itp. samochody osobowe oraz towary i usługi związane z użytkowaniem samochodu (paliwo, smary, serwis, naprawy, części zamienne), o ile pojazd nie jest użytkowany wyłącznie w celach uprawniających do otrzymania zwrotu (użytek wyłącznie w celach służbowych) towary i usługi nabywane z przeznaczeniem dla podróżnych przez organizatorów wycieczek od innych podmiotów gospodarczych koszty związane ze sprzedażą złota na cele inwestycyjne po cenie nieopodatkowanej. Szczegółowe informacje dotyczące podatku VAT i formularze w formacie PDF pod adresem internetowym Urzędu Podatkowego. Podatek akcyzowy Opodatkowaniu podatkiem akcyzowym w Finlandii podlegają na przykład: • • paliwa: benzyna bezołowiowa i ołowiowa, ich mieszanki, olej napędowy, olej opałowy, płynny i olej ciężki alkohol wyroby tytoniowe • energia elektryczna i źródła energii, w tym węgieł, torf i gaz naturalny • • • olej sosnowy produkowany przemysłowo do celów ogrzewania napoje orzeźwiające opakowania napojów alkoholowych i orzeźwiających bez opłat opakowania wielokrotnego użytku mającego aprobatę Ministerstwa Środowiska. • Podatki te zostały wprowadzone w drodze odrębnych ustaw, które szczegółowo opisują zasady ich nakładania i ewentualne możliwości ulg. Z podatku akcyzowego wyłączone są: • • • produkty eksportowane poza obszar Unii Europejskiej, paliwa i smary oraz zaopatrzenie statków i samolotów w międzynarodowym ruchu komercyjnym, produkty w określonych limitach przywożone przez podróżnych, • produkty alkoholowe nie przeznaczone do bezpośredniej konsumpcji (np. do produkcji leków, żywności) Obowiązują następujące ulgi: • akcyza na piwo dla niezależnych browarów jest obniżana następująco (2004): 1. o 50 %, jeżeli produkcja nie przekracza 200 tys. litrów rocznie, 2. o 30 %, jeżeli produkcja mieści się w granicach 200 000 -2 mln litrów, 3. o 20 % dla przedziału produkcji 2 mln –5,5 mln litrów, 4. o 10 %, jeśli produkcja mieści się w granicach 5,5 mln - 10 mln litrów • • • podmioty prowadzące gospodarstwa szklarniowe mogą starać się o refundację za olej ogrzewczy i olej ciężki – min 580 euro (za okres 6 - 12 miesięcy) zwolnieniu z akcyzy podlega energia elektryczna, która jest przekazywana do innego dysponenta sieci energetycznych, importowana, eksportowana, użytkowana bezpośrednio w ruchu kolejowym. obowiązują ulgi dla producentów energii: wiatrowej, wodnej dla elektrowni do 1 MVA, wytwarzanej z drewna lub paliw drewnopochodnych, odpadów, biogazu, zrębków po wyrębie lasu, torfu (dla elektrociepłowni do 40 MVA) lub z gazów przemysłowych powstałych w procesach metalurgicznych. Podatek dochodowy od osób prawnych Wysokość stawki i preferencje dla małych i średnich przedsiębiorstw. W roku 2005 stawka jednolita podatku dla przedsiębiorstw (corporate income tax) wynosi 26 % (w 1999 roku 28 %). Podmioty podlegają podatkowi wg tej stawki od całości dochodów. Preferencje podatkowe dla małych i średnich przedsiębiorstw wynikają z ustawodawstwa związanego z polityką regionalną. Preferencje, a właściwie ulgi podatkowe stosowane są w tym wypadku dla podmiotów, które dokonały inwestycji w latach 1993-2000. Wynikają one z „Ustawy o podwyższonej amortyzacji inwestycji na terenach słabo rozwiniętych”. Dotyczą one maksymalnej stawki amortyzacji, która może być zwiększona o 50% w roku przekazania inwestycji do użytku i następujących dwóch kolejnych latach. Ta preferencja będzie stosowana po raz ostatni w sprawozdaniach finansowych za rok 2004. Ulgi i zwolnienia podatkowe Z podatku zwolnione są następujące wpływy: kapitały, które zostały pokryte przez udziałowców, zwroty podatku dochodowego (z wyłączeniem odsetek) i przekazy ze spółek. Ostatni przypadek to konsekwencja faktu, że spółki nie są traktowane jako podmioty dla celów podatkowych, lecz dochód do opodatkowania jest przypisany do partnera. Ulgi stosowane są dla: • • przemysłu okrętowego – chodzi tu o ulgę 3-procentową kosztu zakupu statku stosowaną dla sprzętu o minimalnej wyporności 19 ton rejestrowych, stosowaną w roku, gdy statek został po raz pierwszy wprowadzony do służby i na kolejne 3 lata podatkowe. Statek musi spełniać określone kryteria klasyfikacyjne odnośnie odporności lodowej. Zniżka ta dotyczy okresów podatkowych w latach 19962002. rozwoju regionów (terenów słabo rozwiniętych). Ulgi te były stosowane w odniesieniu do amortyzacji inwestycji, ale ich stosowanie zakończyło się w 1998 roku. Pozostały ulgi wymienione w p. III.1 dla małych i średnich przedsiębiorstw. Rodzaje wydatków zaliczanych do kosztów uzyskania przychodów: Do tych wydatków zalicza się: • • • • • • • • • • • • • • • • • • wydatki na zakupy i inwestycje, wydatki związane z zakupem majątku trwałego (z wyłączeniem ziemi) do wysokości rocznej kwoty amortyzacji bilansowej, czynsz od nieruchomości i praw wodnych, a także od pomieszczeń używanych do prowadzenia działalności gospodarczej i zawodowej, płace i wynagrodzenia, renty i okresowe zasiłki lub podobne okresowe wynagrodzenie dla pracowników (lub byłych pracowników) oraz składki ubezpieczeniowe i inne podobne płatności, wypłaty z zysku od inwestycji poczynionych przez zatrudnionych, wkłady do zakładowych funduszy emerytalnych do wysokości zobowiązań rentowych; wkłady poczynione przez instytucje ubezpieczeniowe i fundusze emerytalne oraz inne instytucje emerytalne do wysokości zobowiązań rentowych, koszty reklamy, wydatki na badania i rozwój, koszty uruchomienia i reorganizacji, 50% wydatków na rozrywkę, opłaty do organizacji zrzeszających pracodawców i związkowych, straty związane z oszustwem i kradzieżą lub innymi przestępstwami związanymi z aktywami finansowymi, zwroty roczne i inne (nadpłaty), wydatki związane z odsetkami od kredytów zaciągniętych na prowadzenie działalności gospodarczej, straty kursowe od roszczeń i kredytów związanych z działalnością, podatki lokalne od nieruchomości związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą i zawodową, wydatki związane z uprawianiem lasów, wydatki związane z funduszami gwarancyjnymi i odszkodowawczymi. PODATKI OD OSÓB FIZYCZNYCH Główne podatki od osób fizycznych to państwowy podatek dochodowy od osób fizycznych pobierany na rzecz skarbu państwa i podatek komunalny na rzecz gminy. Podatek dochodowy od osób fizycznych (valtion tulovero - State tax on earned income) liczony jest od uzyskanych dochodów, pensji, wynagrodzeń, wszelkich celowych wypłat, bonusów dla kierownictwa, uzyskanych prowizji, wartości czynszu od wynajmowanych dla pracowników bezpłatnych lokali mieszkalnych, dodatków, także tych na pokrycie kosztów zamieszkania, dodatków samochodowych i zasiłków wypłacanych bezrobotnym według stawek progresywnych. Wysokość stawek i progów podatkowych obowiązujących w 2005 roku jest następująca: Wysokość dochodu w przedziale od (EUR) Wysokość podatku od wartości progowej (EUR) Procent liczony od nadwyżki 12 000 - 15 400 8 10,5 % 15 400 - 20 500 365 15% 20 500 - 32 100 1 130 20,5 % 32 100 - 56 900 3 508 26,5 % 56 900 - 10 080 33,5 % Dochody poniżej kwoty 11 700 euro nie są opodatkowane. Odliczenia związane z zatrudnieniem to m.in. • odliczenia z tytułu kosztów dojazdu do pracy do określonej kwoty przy udziale własnym. Generalnie koszty te odliczane są do kwoty najtańszego środka transportu t.j. transportu publicznego • odliczenia z tytułu wydatków na wydawnictwa związane z zawodem, na zakup narzędzi itp. standardowe koszty uzyskania przychodu – 3% wynagrodzenia i płacy, ale nie więcej niż 620 euro (2004 rok). Odliczenie to przysługuje, jeżeli suma odliczeń związanych z pracą jest mniejsza niż wysokość odliczenia standardowego. • Inne odliczenia: • • odliczeniu podlegają składki na obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne, odliczeniu podlegają składki na obowiązkowe ubezpieczenie od bezrobocia, • odliczeniu podlegają odsetki od pożyczek (odliczane od dochodów kapitałowych), jeżeli pożyczka została użyta na zakup stałego mieszkania lub nieruchomości, która jest używana dla celów uzyskania dochodu. Odliczenia od podatku: • odliczenie za inwalidztwo – maksimum 115 euro, • odliczenie na opiekę nad dzieckiem (0-17 lat), żyjącym w gospodarstwie z exmałżonkiem – maksimum 80 euro (na każde). Podatek komunalny (kunnallisvero - municipal tax on income) - stawka wynosi 16 do 20% zależnie od gminy. Podatek komunalny pobierany jest od wszystkich dochodów bez limitu dolnego. Podatek od dochodów kapitałowych (pääomavero - State tax on capital income) - płaci się od odsetek bankowych, dywidend, dochodów z wynajmu lokali i ma stawkę jednolitą 28% w 2005 roku. Podatek na kościół (kirkollisvero - church tax) - stawka wynosi pomiędzy 1% - 2%. Podatek ten dotyczy członków Fińskiego Kościoła Luterańskiego i Kościoła Ortodoksyjnego. Przy pobieraniu ww. podatków pobierane są również opłaty z tytułu ubezpieczeń społecznych, które liczone są według jednej stawki od dochodu. W 2004 roku stawka za ubezpieczenie zdrowotne wynosi 1,5 % dochodu, a stawka za ubezpieczenie emerytalne i od bezrobocia 4,85 %. Podatek od majątku (varallisuusvero - state wealth tax). Majątek osobisty o wartości powyżej 185 000 euro jest opodatkowany stawką 0,9 % (2003). Polacy zatrudnieni w Finlandii przez firmę polską: Zgodnie z umową zawartą między Polską i Finlandią w sprawie zapobiegania podwójnemu opodatkowaniu w zakresie podatków od dochodu i majątku, podpisaną w dniu 26.10.1977 roku (Dziennik Ustaw Nr 12/79 poz. 84) Polak przebywający w Finlandii przez okres lub okresy nie przekraczające łącznie 183 dni podczas danego roku kalendarzowego podlega opodatkowaniu tylko w Polsce. Polacy, zatrudnieni w Finlandii przez firmę fińską: krócej niż pół roku płacą podatek zryczałtowany (lähdevero – tax on source) w wysokości 35%. Podatek jest pobierany i odprowadzany przez pracodawcę. Dochody obcokrajowca zatrudnianego przez fińską firmę dłużej niż pół roku opodatkowane są zgodnie regułami odnoszącymi się do również do Finów, czyli według stawek podatku dochodowego podanych powyżej uwzględniając odliczenia. Informacja dotycząca opodatkowania międzynarodowego pod tel. + 358 (0)20 466016 Urząd Podatkowy Szczegółowe informacje podatkowe można uzyskać na stronie internetowej fińskiego Urzędu Podatkowego, (Verohallitus - Finnish Tax Administration): www.vero.fi i Ministerstwa Finansów (Valtiovarainministeriö - Ministry of Finance) http://www.vn.fi/vm/english/other/. Koszty pracy w Finlandii Średnia płaca godzinowa robotnika przemysłowego wynosiła w ostatnim kwartale 2002 roku w Finlandii około 12,07 euro. Najwyższe płace uzyskują zatrudnieni w przemyśle papierniczym (mężczyźni – 13,98 euro, kobiety – 12,54 euro, najniższe w przemyśle tekstylnym (mężczyźni – 11,19 euro, kobiety – 8,94 euro). Średnia płaca godzinowa w przemyśle metalowym wynosiła w 2002 roku 12,71euro dla mężczyzn, a 10.98 euro dla kobiet. Obowiązujące w sektorze budownictwa płace minimalne w 2002 roku są następujące (według Związku Zawodowego Pracowników Budowlanych w Finlandii): grupa I praca nie wymagająca specjalnego wykształcenia 6,60 euro/godz., grupa II - sprzątanie 7,58 euro, grupa III 8,18 euro/godz., grupy IV-VI specjaliści – 8,84 – 10,31 euro/godz. Według obowiązującej umowy zbiorowej pracownikowi płaci się dodatek do płacy bazowej, nie określony w ww. umowie. Stawki godzinowe w większych miastach są wyższe. W rejonie Helsinek średnia płaca wykształconego pracownika budowlanego wynosi około 15 euro za godzinę, a w innych rejonach Finlandii około 10 euro. Według Centrum Statystycznego średnia płaca godzinowa elektryka wynosiła w 2000 roku 14,10 euro. Narzuty na płace na cele socjalne w procentach od płacy kształtują się jak poniżej Średnio Pracownicy przemysłowi Pracownicy biurowi Płace za okres urlopu i choroby 33 % 39 % 23 % Opłaty za świadczenia socjalne i emerytalne 34 % 36 % 30 % Inne 5% 3% 7% Łącznie 72 % 78 % 60 % (2002 rok, według Konfederacji Pracodawców i Przemysłu Confederation of Finnish Industry and Employers TT) Przy uwzględnieniu powyższych narzutów godzina pracy robotnika przemysłowego w Finlandii kosztowała w 2002 roku pracodawcę około 23 euro. Według danych fińskiego Centrum Statystycznego średnie miesięczne wynagrodzenie w normalnym czasie pracy wyniosło średnio 2 322 euro w czwartym kwartale 2003 roku. Wysokość płacy minimalnej nie jest w Finlandii podawana. Zawieranie umów W Finlandii nie ma obowiązku zawierania umów – kontraktów, ale w interesie obu partnerów jest zawieranie pisemnej umowy – kontraktu. Firmy fińskie na ogół regulują swoje należności w terminie, ale WEH Helsinki miał do czynienia z kilkoma przypadkami niesolidnych partnerów fińskich. Dochodzenie swoich praw bez umowy określającej dokładnie np. warunki dostawy i płatności jest utrudnione. Warunki dostawy są sprawą umowną zależną od obu stron. Przy zawieraniu większych umów zalecany jest kontakt z prawnikiem. Fińska Federacja Przemysłu Technologicznego sprzedaje Warunki dostaw w różnych dziedzinach, mające na celu pomóc małym i średnim przedsiębiorstwom w zawarciu kontraktu i stanowiące oczywiście jedną z alternatyw dla zainteresowanych stron. Dane kontaktowe: Tel. + 358 (0)9 1923381 email rauni.lappalainen@ teknologiateollisuus.fi Fax + 358 (0)9 624462 Ustawa 228/1929 z 1929 roku z późniejszymi zmianami The Finnish Contracts Act reguluje umowy handlowe. W przypadku, gdy zaistniałego sporu nie uda się rozwiązać drogą polubowną, sprawę można skierować do sądu arbitrażowego pod warunkiem, że w kontrakcie istnieje zapis dotyczący arbitrażu. W skrajnym przypadku należy zaangażować firmę prawniczą lub firmę zajmującą się windykacją należności. Internetowy system informacji prawnej Finlex znajduje się pod adresem www.finlex.fi. Baza zawiera opisy aktów prawnych oraz ujednolicone teksty ustaw często z przekładami na język angielski Inne Firma zagraniczna może otworzyć konto bankowe w Finlandii. Do wniosku należy załączyć następujące uwierzytelnione dokumenty w języku fińskim, szwedzkim lub angielskim : 1. 2. 3. 4. 5. wyciąg z rejestru handlowego statut Spółki decyzja zarządu w sprawie otwarcia rachunku bankowego w Finlandii upoważnienie kopia paszportu (strony z danymi osobowymi) osób upoważniających do korzystania z konta bankowego 6. opinia od własnego banku w Polsce Letter of Recommendation Dane pochodzą z banku Nordea, tel. + 358 (0)9 16544017, fax + 358 (0)9 16544008, email [email protected] www.nordea.fi. Termin przedawnienia rachunków wynosi 10 lat. Strona poszkodowana musi wystąpić z roszczeniem przed upływem 10 lat. Kolejny 10-letni termin przedawnienia roszczeń rozpoczyna się od momentu zgłoszenia roszczenia. Po orzeczeniu przez sąd wyroku w sprawie spornej kwota niezapłacona podlega egzekucji przez komornika Indywidualna działalność gospodarcza w Finlandii (JAK NP. HANDEL DETALICZNY NA TARGOWISKACH, PCHLICH TARGACH I JARMARKACH) Obywatel Polski może swobodnie prowadzić indywidualną działalność gospodarczą w Finlandii pod warunkiem, że zarejestruje swoją działalność u odpowiednich władz, tj. 1) na policji (w zależności od przewidywanego czasu pobytu), 2) w Urzędzie Skarbowym i 3) w Rejestrze Handlowym (w zależności od miejsca siedziby) 1) POLICJA 1. W przypadku, gdy czas pobytu w Finlandii przekracza 3 miesiące, przed rozpoczęciem działalności gospodarczej (np. działalność handlowa albo świadczenie usług) polski przedsiębiorca zobowiązany jest do zarejestrowania na policji miejsca pobytu. Policja dokonuje wpisu do rejestru cudzoziemców i wydaje zaświadczenie o rejestracji. Przy rejestracji należy wypełnić odpowiedni kwestionariusz, okazać paszport lub dowód osobisty, przedstawić dowód dokonanego w Rejestrze Handlowym wpisu lub inne wiarygodne wyjaśnienie o charakterze działalności. Cudzoziemiec musi również posiadać wystarczające środki utrzymania. 2. W przypadku, gdy przewidywany czas pobytu wynosi mniej niż 3 miesiące, zgłoszenie na policji nie jest wymagane. Jeżeli pobyt jednak się przedłuży, należy natychmiast się skontaktować z policją w miejscu pobytu w celu rejestracji. 2) URZĄD SKARBOWY Zagraniczny przedsiębiorca sprzedający towary bezpośrednio konsumentom fińskim jest zobowiązany do zapłaty podatku VAT i podlega obowiązkowi zarejestrowania się jako płatnik VAT w Finlandii. Więcej informacji na temat podatku VAT w Finlandii na stronach fińskiego Urzędu Podatkowego. Szczegółowe informacje o rejestracji jako płatnik VAT w broszurze VAT Registration of Foreigners in Finland. Polski przedsiębiorca mający stałe miejsce prowadzenia działalności w Finlandii podlega obowiązkowi uiszczenia podatku od dochodów w Finlandii. Jako stałe miejsce prowadzenia działalności może być traktowane na przykład stałe miejsce na targowisku. Umowa zawarta między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Finlandii w sprawie zapobiegania podwójnemu opodatkowaniu w zakresie podatków od dochodu i majątku reguluje kwestię podatku dochodowego. Za opłatą 135 euro (2004) można wystąpić o wstępną decyzję w sprawie zapłaty podatku od dochodów. W sprawie podatku dochodowego należy skontaktować się z fińskim Urzędem Podatkowym. 3) REJESTR HANDLOWY Polski przedsiębiorca jednoosobowy (sole proprietorship) musi złożyć w Urzędzie Patentów i Rejestracji zgłoszenie przed rozpoczęciem działalności gospodarczej. Rejestr Handlowy podmiotów gospodarczych prowadzi Urząd Patentów i Rejestracji. Ustawa o Rejestrze Handlowym z dnia 2.2.1979/129 Postanawia m.in., że: 1. Przed rozpoczęciem działalności gospodarczej należy złożyć w Urzędzie Patentów i Rejestracji zgłoszenie zawierające podstawowe dane o podmiocie gospodarczym. Zgłoszenia dokonuje się na formularzu zatwierdzonym przez Urząd Patentów i Rejestracji. Do złożenia zgłoszenia zobowiązane są następujące podmioty: a. spółka jawna, spółka komandytowa, spółka akcyjna, konsorcjum towarzystw ubezpieczeniowych, spółdzielnia, bank oszczędnościowy, towarzystwo hipoteczne, towarzystwo ubezpieczeniowe, skomercjalizowana spółka państwowa oraz spółdzielnie mieszkaniowe b. stowarzyszenia ideowe lub fundacje posiadające stałą siedzibę i zatrudniające co najmniej jednego pracownika c. osoba fizyczna, która uzyskała zgodę na prowadzenie działalności gospodarczej w branży wymagającej koncesji; osoba posiadająca stałą siedzibę dla prowadzenia działalności gospodarczej oraz zatrudniająca inną, niż małżonek osobę lub potomka w linii zstępnej o ograniczonej zdolności prawnej. Obowiązek zgłoszenia nie dotyczy prowadzących gospodarstwo rolne i zajmujących się rybołówstwem d. wspólnota lub fundacja zagraniczna, która otwiera w Finlandii filię e. europejska gospodarcza grupa interesów i zarejestrowana gdzie indziej grupa interesów zakładająca filię w Finlandii. Obywatel Polski może przebywać na terytorium Finlandii do 3 miesięcy bez jakichkolwiek wiz lub pozwoleń. Jedyny wyjątek dotyczy osób pragnących podjąć pracę w Finlandii - istnieje obowiązek uprzedniego uzyskania zezwolenia na pracę i pobyt, który będzie obowiązywał, co najmniej do 30 kwietnia 2006 roku. Osoby, które pragną przebywać w Finlandii dłużej niż 3 miesiące są zobowiązane do wystąpienia o zgodę na pobyt czasowy, (temporary resident permit). O zezwolenie występuje się na posterunku policji w miejscowości zamierzonego pobytu. Policja przesyła dokumenty do Urzędu ds. Cudzoziemców, który podejmuje decyzję i wydaje stosowne zezwolenia. W Finlandii nie ma obowiązku meldunkowego dla cudzoziemców przybywających na pobyt trwający do 3 miesięcy. Dłuższy pobyt wymaga otrzymania zgody na pobyt czasowy, a po jej otrzymaniu istnieje obowiązek rejestracji zmiany miejsca pobytu, której dokonuje się w biurze meldunkowym w miejscowości nowego pobytu. Na prowadzenie handlu na targowisku wymagane jest pozwolenie na handel. W celu uzyskania pozwolenia należy skontaktować się z Urzędem Miejskim danej miejscowości albo z organizatorem targów, np. www.markkina.net. Praca w Finlandii PRZEPISY REGULUJĄCE WARUNKI PODEJMOWANIA ZATRUDNIENIA W FINLANDII PRZEZ OBYWATELI POLSKICH W związku z przystąpieniem do Unii Europejskiej nowych państw członkowskich Finlandia wprowadziła dwuletni okres przejściowy w swobodnym przepływie siły roboczej. Oznacza to, że podejmowanie zatrudnienia wymaga uzyskania zezwolenia na pracę (koszt 20 euro). Zezwolenia wydają miejscowe Urzędy Zatrudnienia, o ile uznają, że na zgłoszony wakat nie można znaleźć pracownika na tutejszym rynku pracy, a warunki zatrudnienia będą zgodne z fińskimi przepisami i układami zbiorowymi. O decyzję można wystąpić przed lub po przyjeździe do Finlandii. Wniosek o wydanie zezwolenia na pracę można wypełnić na stronach internetowych Ministerstwa Pracy: www.mol.fi/finnwork. W Polsce wnioski o wydanie zezwolenia na pracę przyjmuje Ambasada Finlandii, adres ul. Chopina 4/8 00-559 Warszawa, tel 22-6294091, fax 6213412. Ograniczenia nie dotyczą osób: 1) , które w momencie wejścia w życie regulacji przejściowych, czyli 1 maja 2004 roku, pracowały już w Finlandii na podstawie przyznanego zezwolenia na pobyt i pracę opiewającego nieprzerwanie na okres, co najmniej 12 miesięcy i nadal pozostają na rynku pracy, 2) , którym w okresie obowiązywania regulacji przejściowych przyznano opiewające nieprzerwanie, na co najmniej 12 miesięcy zezwolenie na pobyt i pracę i które pozostały na rynku pracy, 3) które nie będąc obywatelami Unii Europejskiej lub państw o podobnym z nimi statusie (dotyczy obywateli Islandii, Liechtensteinu, Norwegii i Szwajcarii) miałyby prawo podejmowania zatrudnienia bez konieczności uzyskiwania opinii Urzędu Zatrudnienia, 4) którym przyznano zezwolenie na pobyt z innych względów niż praca zarobkowa, 5) które pracodawca mający siedzibę w Polsce deleguje do pracy w Finlandii w oparciu o zasadę swobodnego przepływu usług. Obywatele polscy zatrudnieni w Finlandii w oparciu o przepisy przejściowe w swobodnym przepływie siły roboczej (Laki Tšekin, Viron, Latvian, Liettuan, Unkarin, Puolan, Slovenian ja Slovakian kansalaisten ansiotyön edellytyksistä 309/2004) nie mają prawa rejestrowania się w fińskich urzędach pracy jako bezrobotni poszukujący zatrudnienia. Zgodnie z nową Ustawą o cudzoziemcach, która weszła w życie 1 maja 2004 roku, od cudzoziemców podejmujących prace sezonowe w rolnictwie na okres do trzech miesięcy nie będzie wymagać się zezwolenia na pracę. Ułatwienia dotyczą zbioru runa leśnego, prac na plantacjach warzyw i owoców oraz farmach zwierząt futerkowych. Pracownikowi polskiemu zatrudnionemu przez firmę fińską przysługują takie same prawa wynikające z fińskiego ustawodawstwa pracy, jak i pracownikowi fińskiemu. Jeżeli stosunek pracy zostanie rozwiązany za wypowiedzeniem przez pracodawcę lub pracownika, musi upłynąć najpierw okres wypowiedzenia. Długość tego okresu zależy od rodzaju zawartej umowy o pracę. W przypadku umowy na czas nieokreślony okres wypowiedzenia uzależniony jest od okresu zatrudnienia i wynosi na podstawie fińskiej Ustawy o umowach pracy (Työsopimuslaki 26.1.2001/55): Wypowiedzenie • • • • • • przez pracodawcę: 1 miesiąc - przy okresie zatrudnienia do jednego roku, 2 miesiące - przy okresie zatrudnienia od 1 do 5 lat 3 miesiące - przy okresie zatrudnienia od 5 do 9 lat 4 miesiące - przy okresie zatrudnienia od 9 do 12 lat 5 miesięcy - przy okresie zatrudnienia od 12 do 15 lat 6 miesiące - przy okresie zatrudnienia ponad 15 lat Wypowiedzenia przez pracownika: • 14 dni - przy okresie zatrudnienia do roku, • 1 miesiąc - przy okresie zatrudnienia od 1 do 10 lat • 2 miesiące - przy okresie zatrudnienia ponad 10 lat Na podstawie Ustawy o urlopach rocznych (Vuosilomalaki) pracownikowi polskiemu przysługuje podobny wymiar urlopu, jak i pracownikowi fińskiemu • • 2 dni urlopu za każdy przepracowany miesiąc. Jeżeli zatrudnienie trwało dłużej niż rok, pracownik uprawniony jest do 2,5 dnia urlopu za każdy przepracowany miesiąc, czyli 30 dni roboczych urlopu rocznie (wliczając soboty) Pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za urlop. Jeśli pracownik nie może wykorzystać urlopu np. z uwagi na ustanie stosunku pracy, wówczas otrzymuje rekompensatę odpowiednią do wynagrodzenia przysługującego mu w czasie urlopu. W przypadku, gdy Polak przyjeżdża do Finlandii jako pracownik delegowany do pracy przez firmę polską w oparciu o zasadę swobodnego przepływu usług, stosuje się wobec niego wyłącznie ustawodawstwo polskie. W wielu branżach pracodawcy i organizacje pracownicze zawierają zbiorowe umowy pracy na innych warunkach zatrudnienia niż wynika to z prawa pracy. Na ogół umowy takie są pod względem warunków zatrudnienia korzystniejsze dla pracowników, aniżeli umowy zawarte wyłącznie w oparciu o wymogi prawa pracy. Umowa o pracę zawiera warunki zatrudnienia uzgodnione między pracodawcą a pracownikiem. Umowa o pracę może być zawarta bądź na piśmie, bądź ustnie. Preferowana jest forma pisemna. Linki II. AMBASADA RP W FINLANDII Armas Lindgrenintie 21, 00570 Helsinki, Suomi- Finlandia Tel.(3589) 6848-090 www.embassyofpoland.fi III. WYDZIAŁ EKONOMICZNO – HANDLOWY Risto Rytin 7, 00570 Helsinki Tel.(3589) 6849188 www.embassyofpoland.fi/weh Skandynawsko- Polska Izba Gospodarcza Ul. Starościńska 5 02-516 Warszawa tel. ( 22) 8497 414 www.spcc.pl Francja Reglamentacja działalności gospodarczej Francuskie przepisy określają trzy rodzaje działalności zawodowej: handlową, rzemieślniczą oraz wolne zawody. Rozróżnienie to jest istotne z uwagi na formalności związane z podjęciem danej działalności, system podatkowy, ochronę socjalną szefa przedsiębiorstwa. Ze względu na formę prawną oraz przedmiot działania (działalność przemysłowa, świadczenie usług, handel, pośrednictwo itp.) istnieją różne rodzaje działalności gospodarczej. Prowadzenie działalności handlowej, czy przemysłowej uzależnione jest od spełnienia szeregu kryteriów: kryterium wieku (pełnoletniość), kryterium moralne, brak statusu wykluczającego podjęcie takiej działalności (funkcjonariusze i urzędnicy państwowi), posiadanie lokalu handlowego (w określonych sytuacjach istnieje na początek możliwość prowadzenia działalności handlowej w mieszkaniu prywatnym), spełnienie wymogów formalnych wynikających z prawa handlowego lub cywilnego przy tworzeniu przedsiębiorstw, spółek itp. Pomimo generalnie obowiązującej zasady swobody podejmowania działalności gospodarczej (pod warunkiem wniesienia stosowanych opłat, zarejestrowana działalności, podporządkowania się przepisom porządkowym i zasadom wolnej konkurencji), w praktyce istnieje szereg ograniczeń. Nie istnieje zaś jednolity zbiór przepisów, które ujmowałby wszystkie rodzaje działalności reglamentowanej lub podlegającej kontroli. Dotarcie do rozproszonych informacji i odpowiednich regulacji wymaga dużego nakładu pracy i konsultacji z wieloma francuskimi ministerstwami, Sądem Handlowym, różnego rodzaju ośrodkami informacji gospodarczej, firmami doradczymi oraz izbami przemysłowohandlowymi, które zatrudniają specjalistów z różnych dziedzin oraz dysponują dokumentacją specjalistyczną. Ważną rolę spełnia także Paryska Izba Przemysłowo-Handlowa. I tak między innymi: odrębne uregulowania dotyczą inwestycji w sektorze handlu (detalicznego); tworzenie nowych hiper- i supermarketów, centrów handlowych, których powierzchnia przekracza ustalone wielkości, uzależnione jest od uzyskania zgody władz, w wielu dziedzinach wymagane jest uprzednie uzyskanie zgody, przy czym wymóg ten często dotyczy nie produkcji, lecz wprowadzenia towaru na rynek (np. produkty farmaceutyczne, wyposażenie szpitali itp.); decyzje w tych sprawach podejmują właściwe ministerstwa lub ich agendy, a coraz częściej stosowane są kryteria lub dyrektywy europejskie, w ramach obowiązującego europejskiego systemu oceny zgodności, określone produkty unijne oraz produkty importowane (w tym polskie) objęte tzw. dyrektywami nowego podejścia, winny spełniać wymagania zapewniające odpowiedni stopień bezpieczeństwa przy ich użytkowaniu i być oznakowane znakiem zgodności „CE”, istnieją dziedziny objęte monopolem i kontrolą państwa, w których podjęcie działalności gospodarczej wymaga uprzedniego uzyskania zgody lub koncesji, np. W sektorach użyteczności publicznej (energetyka, łączność, transport, wydobywanie surowców i kopalin); przy imporcie i sprzedaży broni i materiałów wybuchowych (również przeznaczenia cywilnego); sprzedaży napojów alkoholowych oraz wyrobów tytoniowych, inwestycje w dziedzinie działalności przemysłowej muszą spełniać określone kryteria (np. lokalizacja zakładów chemicznych, produkcyjnych, kopalń itp.) dotyczące głównie bezpieczeństwa ludności i ochrony środowiska; zgodę na lokalizację wydają władze lokalne, zaś odpowiednie służby administracji centralnej i terenowej systematycznie sprawdzają, czy ustalone kryteria są przestrzegane, w przypadku niektórych wolnych zawodów, czy zawodów reglamentowanych (adwokaci, lekarze, notariusze, księgowi itp.) wymagane jest posiadanie dokumentów i dyplomów uznawanych przez Francję, a podjęcie i prowadzenie działalności uzależnione jest od spełnienia szeregu kryteriów, takich jak: ukończenie stosownych szkół (uczelni), posiadania odpowiedniej praktyki zawodowej, zdanie odpowiedniego egzaminu itp. (więcej w pkt 3.8.1). Przedstawione uregulowania dotyczą na ogół wszystkich podmiotów (francuskich i zagranicznych), istnieją jednak wymogi specyficzne odnoszące się do podmiotów zagranicznych nieposiadających swej siedziby we Francji. Polityka wspierania inwestycji Wspieranie inwestycji i tworzenia nowych przedsiębiorstw we Francji odbywa się na wszystkich etapach życia przedsiębiorstwa i prowadzone jest zarówno przez instytucje krajowe jak i regionalne. Formy pomocy udzielanej przez państwo, władze lokalne oraz różne organizacje można podzielić na: pomoc finansową udzielana na różnych szczeblach, ulgi podatkowe (fiskalne), zwolnienia z opłaty składek socjalnych, pomoc w zakresie opłat za udzielane przedsiębiorcy doradztwo, udostępnienie lokali dla przedsiębiorcy. Duża liczba źródeł finansowania nie oznacza jednak ułatwień w otrzymywaniu pomocy, ponieważ jej przydzielenie jest uzależnione od spełnienia ściśle określonych warunków, a zazwyczaj nie jest możliwym kumulowanie pomocy uzyskiwanej z różnych źródeł. Przykładowo – firmy-córki nie mogą otrzymać pomocy, natomiast filie tylko pod warunkiem, że nie są kontrolowane przez znaczące grupy kapitałowe. Niektóre rodzaje pomocy przeznaczone są wyłącznie dla przedsiębiorstw francuskich, szczególnie w przypadku programów badawczych prowadzonych przez młodych naukowców. Pomoc w inwestowaniu przeznaczona jest zarówno dla dużych, jak i małych oraz średnich przedsiębiorstw. Przyznanie pomocy następuje po analizie dokumentów, a pomoc ma charakter subwencji lub pożyczki (zwrotnej) o zerowym lub minimalnym oprocentowaniu. Okresowo DRIRE regionu Ile de France publikuje przewodnik opisujący różne formy pomocy dla przedsiębiorstw. Wspieraniem tworzenia dużych projektów inwestycyjnych zajmują się między innymi wyspecjalizowane instytucje takie jak powstała jesienią 2001 r. Agencja AFII. Powstanie Agencji wiązało się z potrzebą unifikacji działań różnych struktur promujących Francję jako miejsce zagranicznych inwestycji. AFII we współpracy z Agencjami Rozwoju Regionalnego (ADR) realizuje politykę państwa w zakresie niwelowania różnic w poziomie rozwoju gospodarczego pomiędzy regionami, wspomaga firmy inwestujące w słabiej rozwiniętych (lub prowadzących restrukturyzację sektorową) regionach Francji. AFII dysponuje niezbędnymi środkami do przygotowywania kompleksowej informacji na rzecz zagranicznych przedsiębiorców zamierzających ulokować we Francji znaczące inwestycje. Agencja dostarcza niezbędne dane i ułatwia kontakt z lokalną administracją. Jest organem prorządowym, ukierunkowanym na prowadzenie aktywnej polityki wspierania i przyjmowania inwestycji zagranicznych oraz zagospodarowania terenu. Poszczególne regiony francuskie są reprezentowane w Radzie Nadzorczej AFII i nadzorują wypracowywanie strategii rozwoju. AFII posiada 17 biur za granicą promujących inwestycje we Francji. Istotnym kierunkiem stymulowania rozwoju inwestycji jest program tworzenia małych i średnich firm, głównie indywidualnych, w co zaangażowane są agendy rządowe, różne agencje oraz izby przemysłowo-handlowe. Wdrażane przez rząd rozwiązania mają na celu uproszczenie procedur przy zakładaniu małych i średnich firm, zaoferowanie ulg podatkowych i redukcja wysokości składek socjalnych w pierwszych latach prowadzenia działalności gospodarczej, uproszczenie zasad rachunkowości itp. Izby przemysłowohandlowe prowadzą z kolei różnego rodzaju szkolenia oraz szeroki program poradnictwa dla osób tworzących nowe firmy. Samorządy terytorialne w niektórych regionach (departamentach, gminach) wspierają nowe inwestycje poprzez stosowanie określonych ulg (premii) dla nowo powstałych firm (zaliczki, preferencyjne kredyty, dofinansowanie ułatwiające tworzenie nowych miejsc pracy itp.). Stosuje się też pomoc pośrednią w postaci udostępniania lokali na biura czy działalność gospodarczą, poradnictwa, gwarantowanie pożyczek itp. Przykładowo – instytucją zajmującą się w niektórych regionach Francji przyznawaniem różnorodnych form pomocy dla nowo tworzonych firm są tzw. Pepiniere d'entreprises (szkółki przedsiębiorstw). Firmy chcące inwestować we Francji mają, więc możliwość uzyskania pomocy finansowej i ulg podatkowych oferowanych zarówno przez władze centralne jak i administrację lokalną. Pomoc przybiera bardzo różne formy i może odnosić się zarówno do konkretnych regionów jak i określonych sektorów działalności. Władze francuskie mając na uwadze aktywizację rejonów o wysokim wskaźniku bezrobocia okresowo opracowują nowe zasady wspierania inwestycji na przedmieściach dużych aglomeracji oraz Korsyce. Aby przyciągnąć inwestycje zagraniczne, władze francuskie stopniowo upraszczają przepisy związane z inwestycjami zagranicznymi. Nie wymaga się obecnie żadnych zezwoleń na większe zmiany w kapitale akcyjnym lub formie firmy, jedynie inwestycje powyżej ok. 1,53 mln euro muszą być zgłoszone Ministerstwu Gospodarki, Finansów i Przemysłu w momencie zakładania i likwidacji przedsiębiorstwa. Jedynie kilka typów inwestycji wymaga wcześniejszych deklaracji składanych władzom. Obejmują one przemysł obronny oraz dziedziny, w których inwestor działa w zakresie usług publicznych, lub, które mogłyby zagrażać porządkowi, zdrowiu lub bezpieczeństwu publicznemu. Podejmując działalność gospodarczą należy nie tylko uwzględniać jednorazowe lub krótkoterminowe (dwutrzyletnie) ulgi i zwolnienia oferowane przez władze centralne i lokalne, lecz wziąć pod uwagę także kwestie kosztów działalności firmy w perspektywie wieloletniej (stan nasycenia rynku, konkurencyjność oferowanego produktu, koszty robocizny, obciążenia socjalne, długotrwałe procedury administracyjne, poziom opodatkowania, ochrona pracowników przed zwolnieniami, silne związki zawodowe). Z ciekawszych ok. 50 inicjatyw uproszczenia prawodawstwa wobec inwestorów zagranicznych wdrożonych już w 2004 r. należy wymienić: obniżenie podatków dla kadry zagranicznej, przebywającej we Francji, w tym zwolnienie z podatku dochodowego i z tzw. premii na zagospodarowanie (primes d'impatriation), utworzenie jednostanowiskowej obsługi celem uproszczenia formalności, w tym obowiązku uzyskiwania karty pobytu dla pracowników z UE, przedłużenie ważności karty pobytu do 4 lat, partnerem do załatwiana tych formalności wyznaczono OMI, automatyczne przyznanie pozwolenia na pracę współmałżonkowi pracownika zagranicznego, podwyższenie progu wolnego od opodatkowania funduszy na badania z 6,1 do 8,2 mln euro na przedsiębiorstwo, stworzenie statutu „młodego przedsiębiorstwa innowacyjnego”, scalanie różnych działań i polityk resortowych, usprawnienie procedur administracyjnych i zminimalizowanie czasu ich trwania, ułatwienia fiskalne przy wnoszeniu tzw. wkładów pośrednich (contributions directs) do przedsiębiorstwa oraz przy opłatach składek socjalnych, zniesienie karty handlowca zagranicznego dla szefów i przedstawicieli firm zagranicznych rezydujących we Francji i inne ułatwienia przy jej uzyskiwaniu, wsparcie finansowe celem przyciągnięcia najlepszej kadry badawczej z zagranicy oraz młodych, zdolnych naukowców. Pomoc związana z lokalizacją Pomoc w inwestycjach i tworzeniu miejsc pracy zależy od lokalizacji firmy. Może to być np. Prime d'aménagement du territoire – stypendium rozwojowe, za które dotąd był odpowiedzialny organizm o nazwie DATAR posiadający swe biura na terenie całej Francji. Pomoc ta przydzielana jest w ramach programów tworzenia miejsc pracy i uzyskania korzyści dla przemysłu regionalnego jako całości. Pomoc ma formę subsydiowania aktywów przedsiębiorstwa poprzez np.: dopłacanie do rat leasingowych, dofinansowywanie przygotowania projektów inwestycyjnych, biznesplanów, współfinansowanie kosztów doradztwa. Możliwe jest również częściowe, okresowe zwolnienie firm z opłacania podatków. W niektórych rejonach pomoc oferowana jest przez ugrupowania przemysłowe, szczególnie na terenach objętych restrukturyzacją przemysłu i ma formę preferencyjnych pożyczek lub dopłat do kapitału. W wybranych rejonach wiejskich i miejskich możliwe jest także zwolnienie z podatków lub opłat na rzecz ubezpieczeń społecznych. Pomoc udzielana przez władze francuskie musi być zgodna z dyrektywami UE regulującymi te kwestie oraz zasadami konkurencji. Na terenie Francji ograniczenia w pomocy dla przedsiębiorstw wahają się między 15% a 20% inwestycji netto (17-22% inwestycji brutto) w grunty, budowle, infrastrukturę czy wyposażenie. Pomoc niezwiązana z lokalizacją Pomoc ta dotyczy, między innymi, szkolenia i zatrudniania pracowników. Ministerstwo ds. Zatrudnienia, Pracy i Spójności Społecznej oferuje pomoc przy organizacji szkoleń w firmach. Pomoc może mieć formę dofinansowania samych szkoleń, czy kursów lub pokrycia części wynagrodzeń pracowników korzystających z dokształcania. Firmy mogą również otrzymać bezpośrednie subwencje lub być zwolnione z części podatków związanych z wynagrodzeniem pracowników dzięki zatrudnianiu określonej grupy osób (np. inwalidów, osób młodych bez doświadczenia, czy z niskimi kwalifikacjami, byłych więźniów, osób mających trudności z tzw. przystosowaniem społecznym, pracowników przebywających na długotrwałym bezrobociu). Pomoc obejmuje także subsydia lub zwolnienia podatkowe w zakresie badań i rozwoju. W celu zachęcenia firm do inwestowania w kluczowe dziedziny technologiczne, ministerstwo odpowiedzialne za badania oferuje subsydia pokrywające część kosztów ponoszonych na badania dotyczących nowych technologii. Jeżeli dany program badawczy nie jest bezpośrednio subsydiowany, firma może otrzymać do ok. 6,1 mln euro zwolnień podatkowych rocznie. Ulgi podatkowe mogą też uzyskać firmy prowadzące badania i wprowadzające innowacje. Zwolnienia z podatku udzielane są przez ww. Ministerstwo, które może pomóc w tworzeniu europejskiego partnerstwa technologicznego, m.in. we współpracy z ANVAR poprzez dofinansowanie do wysokości 75% wydatków na prace badawcze, czy na wprowadzenie nowych rozwiązań do przedsiębiorstwa. Ponadto ANVAR zajmuje się przyznawaniem subwencji i kredytów firmom zainteresowanym stosowaniem nowych technologii. Zakładanie przedsiębiorstwa. We Francji istnieje specjalna agencja – APCE , której zadaniem jest udzielanie praktycznych informacji odnośnie warunków tworzenia firmy we Francji, formalnościach administracyjnych związanych z powstawaniem, rejestracją przedsiębiorstwa, możliwościami uczestniczenia w różnych projektach regionalnych i lokalnych, prowadzi współpracę z władzami lokalnymi. APCE wydaje także praktyczne przewodniki dotyczące problematyki przedsiębiorczości. Doradztwo. FRAC – Fonds régional d'aide au conseil (Regionalny fundusz pomocy ds. doradztwa) wspierający rozwój handlowy, tworzenie nowych produktów, szczególnie w zakresie technologii i komunikacji, a także zarządzania zasobami ludzkimi i pozyskania pracowników. Subwencja dla firmy przeznaczona na pokrycie kosztów tego doradztwa może wynieść do 50% całkowitych wydatków na konsultantów (nie więcej niż ok. 30,5 tys. euro netto). Fundusz dzieli się na eksportowy i miejsc pracy. Informacji na temat nowych technologii i możliwości wsparcia ich wdrażania do przedsiębiorstwa, programów innowacyjnych można szukać też pod następującymi adresami internetowym: www.ridt-france.org – adres Międzyregionalnej Sieci ds. Rozpowszechniania Technologii (Réseau interrégional de diffussion technologique), www.evariste.org – adres zawierający informacje na temat wynalazczości w przemyśle i w technologii oraz instytucji wspierających działalność innowacyjną w przemyśle (Site d'invention industrielle et technologique). Adresy te są powiązane z innymi stronami internetowym, co pozwala na znalezienie wielu informacji zarówno z zakresu ww. tematyki, jak i poznanie możliwości dostępu do źródeł finansowania, pozyskania funduszy na przedsięwzięcia wysokiego ryzyka i kapitału na rozwój firm, np. w formie zapisu na zwiększenie kapitału, lub udziału mniejszościowego oraz pożyczek. Eksport – wydział eksportowy FRAC. Pomoc regionalna w eksporcie (AREX) pozwala przygotować program rozwoju eksportu np. poprzez zwiększenie zatrudnienia – pomoc ma formę zwrotnej zaliczki równej połowie kosztów usług (maksymalnie do około 15,2 tys. euro). Przemysłowe i intelektualne prawa własności Patenty, licencje, znaki handlowe oraz przemysłowe i intelektualne prawa własności podobnie jak w innych krajach Unii Europejskiej, tak i we Francji podlegają ochronie prawnej. Francja przyjęła odpowiednie regulacje ustawowe oraz jest sygnatariuszem większości umów międzynarodowych w tej materii. Oznacza to, że przemysłowe i intelektualne prawa własności osób żyjących w innych krajach są chronione we Francji, jeżeli obywatele Francji mają zagwarantowane, na zasadzie wzajemności, te same prawa w danym kraju. Celem zagwarantowania praw autorskich jest zazwyczaj konieczne, aby intelektualne i przemysłowe prawa własności były używane oraz aby były zgłoszone do INPI . Patenty i znaki handlowe mogą być używane w kontraktach licencyjnych bez konieczności autoryzacji (muszą tylko być zarejestrowane w INPI). Strona umowy ma prawo używania własności drugiej strony i obowiązek zapłaty tantiem, których wysokość jest swobodnie ustalana przez strony. Opłaty za wykorzystywanie praw stanowią koszty podatkowe, jeżeli nie zostaną uznane za zbyt wysokie oraz jeżeli władze podatkowe nie uznają, że licencja stanowi część aktywów przedsiębiorstwa licencjobiorcy (na przykład ze względu na jej ogólny charakter lub czas trwania). Tantiemy mogą być określone jako procent sprzedaży, może też być ustalona opłata początkowa. Umowy handlowe, agenci Uwagi wstępne, rozmowy handlowe Przystępując do rozmów z partnerem francuskim warto pamiętać, że istotnym elementem przy pierwszym kontakcie winna być punktualność polskiego partnera. Choć większość różnego rodzaju imprez masowych (seminaria, kolokwia) zaczyna się we Francji zwykle z kilkunastominutowym opóźnieniem, to w przypadku spotkań z francuskim kontrahentem należy przybyć na ustaloną godzinę. Również wskazanym jest posiadanie odpowiedniego stroju (krawat, garnitur), co także świadczy o poważnym podejściu do partnera. Wskazanym jest wcześniejsze upewnienie się, jakim językiem włada partner francuski (dobra znajomość angielskiego nie jest oczywistością), ewentualne przyjście na spotkanie ze sprawdzonym tłumaczem francusko-polskim, nawet, gdy się zna nieźle język francuski lub angielski. Pozwoli to na swobodne (nieograniczone słownictwem) wyrażanie myśli i intencji, a w przypadku rozumienia słów partnera – na chwilę zastanowienia przed udzieleniem odpowiedzi w czasie, gdy tłumacz tłumaczy zrozumianą przez nas wypowiedź. Współpracując z tłumaczem należy wypowiadać zdania krótkie, wyrażające jasno nasze myśli, propozycje i intencje, bez różnych „ozdobników” i zawiłości językowych bardzo często towarzyszących różnym wypowiedziom. Po każdym zdaniu (wyrażonej myśli) należy robić przerwę, aby osoba tłumacząca mogła maksymalnie wiernie przetłumaczyć wypowiedź na francuski. Opisane powyżej sprawy są w zasadzie oczywiste dla każdego, lecz niestety większość naszych biznesmenów nie respektuje ich w praktyce. Utrudnia to komunikację, doprowadza do niewłaściwego przetłumaczenia wypowiedzi, czy wręcz jej przekręcenia, (gdy wypowiedź jest długa i wielowątkowa), nawet wtedy, gdy tłumacz zna świetnie język francuski i polski oraz terminologię omawianej tematyki. Przystępując do rozmów, należy pamiętać, że większość przedstawicieli średnich, a szczególnie małych przedsiębiorstw bardzo niewiele wie o polskim rynku i jest przekonana, że ceny polskich produktów są relatywnie niskie. Z drugiej strony wielu polskich przedsiębiorców uważa, że na samym początku należy zaproponować „bogatemu” kontrahentowi wysoką cenę sprzedaży (może się uda), a następnie obniża ją szybko o kilkanaście – kilkadziesiąt procent. Rozbieżność oczekiwań i brak wiedzy o rynku kontrahenta sprawia, że obie strony prędko mogą stracić zapał do wspólnych interesów. Dlatego przed przygotowaniem i przekazaniem polskiej oferty warto poświęcić trochę czasu i pewne fundusze na chociażby powierzchowne rozeznanie interesującego polskie przedsiębiorstwo segmentu rynku oraz staranne przygotowanie w języku francuskim (angielski nie zawsze wystarczy, szczególnie przy bardziej skomplikowanych technicznie wyrobach) informacji handlowej np. prospektu, informacji technicznej, orientacyjnej oferty cenowej, krótkiej informacji o swoim przedsiębiorstwie itp.). Przygotowanie materiałów promocyjnych (i ich rozesłanie) często kosztuje taniej niż podróż delegacji do Francji i opłacenie kosztów pobytu pracowników (oraz tłumacza), przynosi także mniej rozczarowań. Natomiast materiały informacyjne i pozyskana wiedza o rynku mogą być przydatne przy następnych kontaktach z innymi partnerami. Po nawiązaniu ściślejszych kontaktów, warto pamiętać o osobistym podtrzymywaniu znajomości i odwiedzaniu francuskiego partnera (po wcześniejszym ustaleniu terminu spotkania) 1-2 razy do roku. Można również, ale przy kolejnym spotkaniu i bliższej zażyłości, z okazji świąt przekazać partnerowi niedrogi, niepowodujący zobowiązań upominek (np. butelkę polskiego alkoholu), lecz wypada to zaaranżować w sposób dyskretny i w miarę naturalny, np. jako propozycja skosztowania niezbyt znanego we Francji produktu lub zaprezentowania polskiego wyrobu, np. ze szkła artystycznego czy bursztynu. Zgodnie z wieloletnią tradycją, Francuzi praktykują przerwę obiadową w godzinach 12.30 – 14.30 i w tym czasie, oprócz osób „dyżurnych”, trudno kogokolwiek zastać w na stanowisku pracy. Biura rozpoczynają w praktyce funkcjonowanie w okolicach godziny 9.00 i pracują do 17.30 – 18.00, z tym, że (szczególnie w okresie wiosenno-letnim), mogą być trudności ze skontaktowaniem się z francuskim partnerem w piątkowe popołudnia. Umowy Forma zawarcia umowy. Ustalenia odnośnie współpracy, czy też zamówienia dokonane ustnie powinny zostać potwierdzone w formie pisemnej, gdyż ta forma stanowi niezbity dowód w zakresie praw i obowiązków każdej ze stron. Forma pisemna może przybrać postać umowy, listu, faxu, e-maila lub telegramu. Niezbędne elementy umowy, czy zamówienia są następujące: informacja o stronach umowy, dane teleadresowe partnerów, dokładny opis towaru, lub świadczonej usługi będącej przedmiotem umowy, miejsce i sposób realizacji umowy, klauzula przeniesienia ryzyka, warunki ogólne (terminy) kupna-sprzedaży produktów czy świadczenia usługi, zobowiązania stron, gwarancje. cena, warunki i terminy płatności, środki płatności, waluta, odsetki za opóźnienia, klauzula zastrzeżenia własności i klauzule finansowe, klauzula dotycząca wpływu tzw. siły wyższej mogącej uniemożliwić realizację umowy w całości bądź w części, czas trwania umowy, warunki rozwiązania i odstąpienia od realizacji umowy, określenie prawodawstwa kraju stosowanego przy rozstrzyganiu sporów, organu (sądu) właściwego do rozstrzygania sporów, język sporządzenia umowy, ilość egzemplarzy, informację o równoznaczności prawnej tekstów lub priorytetowości jednego z tekstów (gdy umowa jest sporządzona w więcej niż jednym języku), podpisy stron. Brak szczegółowych zapisów odnośnie niektórych z ww. klauzul powoduje, że stosowane są ogólne francuskie regulacje prawne np. dotyczące terminów płatności, wysokości odsetek, form zabezpieczenia płatności, gwarancji, ubezpieczeń itp. Należy pamiętać, że podpisana umowa (kontrakt, zamówienie) nie może zawierać klauzul i sformułowań naruszających równowagę pomiędzy stronami lub stawiających jedną ze stron w pozycji dominującej. Takie klauzule, w myśl francuskiego prawodawstwa, uznawane są za nieważne. Kontrahenci francuscy, mimo ustawowych uregulowań (30 dni), zwykle przyzwyczajeni są do dłuższych terminów płatności (60-90 dni, średnio w 2004 r. było to 67 dni) za wykonane usługi, czy dostarczony produkt. W przypadku niewielkiej polskiej firmy o nie najlepszej kondycji ekonomicznej taka zwłoka w zapłacie (szczególnie za dużą dostawę) stanowi poważne obciążenie finansowe i może zniechęcać do nawiązania współpracy handlowej. Ponadto ewentualne opóźnienie strony francuskiej w przelaniu należności i procedura dochodzenia swoich praw są dodatkowymi czynnikami ważącymi na przyszłości polskiego przedsiębiorstwa. Dlatego przy podpisywaniu kontraktu należy starać się doprowadzić do zapisów zabezpieczających interesy finansowe polskiego przedsiębiorcy (zaliczka, akredytywa itp.). Zgodnie z zasadą wolności umów wyrażoną w prawie francuskim (art. 1134 i następne Kodeksu Cywilnego), strony mogę zgodnie postanowić o zastosowaniu któregoś z ich praw krajowych (lub prawa kraju trzeciego) do zawarcia i wykonania umowy. W razie braku takiej klauzuli, wybór prawa właściwego dla egzekwowania postanowień umowy lub rozstrzygania sporów wynikających z niedotrzymania zobowiązań odbywa się według zasad tzw. „prywatnego” prawa międzynarodowego, (czyli reguł odnoszących się do aspektów międzynarodowych prawa cywilnego, handlowego, rodzinnego, prawa spółek itp., w którym przynajmniej jedną ze stron jest osoba prawna lub fizyczna). Umowa podpisana z kontrahentem francuskim powinna zawierać klauzulę arbitrażu, zgodnie, z którą wszystkie ewentualne spory mogące wyniknąć przy interpretacji lub wykonaniu kontraktu poddane są postępowaniu arbitrażowemu według prawa dowolnego kraju wybranego przez strony lub też klauzulę przyznającą kompetencję sądownictwu krajowemu jednej ze stron. Jeżeli strony przyznały umownie kompetencję sądowi polskiemu, zaś strona francuska uchyla się od wykonania prawomocnego wyroku, wówczas przymusowe jego wykonanie we Francji musi być poprzedzone zatwierdzeniem polskiego wyroku przez sądownictwo francuskie. Przy braku powyższych klauzul, francuski przedsiębiorca może być pozwany przez polskiego kontrahenta przed sąd francuski w celu wyegzekwowania od niego zobowiązań podjętych za granicą, także wobec cudzoziemca, (czyli np. polskiego podmiotu). Gwarancje płatności W celu zabezpieczenia się przed nieuczciwością ze strony partnera w trakcie wykonania umowy, prawo francuskie proponuje w dziedzinie umów różne formy gwarancji umownych oraz bankowych. Poniżej opisano kilka przykładowych rozwiązań. Gwarancje umowne Umowne zastrzeżenie prawa własności oraz ryzyka utraty rzeczy. W odniesieniu do rzeczy, zasada wolności umów pozwala na rozróżnienie przeniesienia ryzyka utraty rzeczy od przeniesienia prawa własności. Zastrzeżenie w umowie prawa własności powinno zostać uzupełnione przez zastrzeżenie przeniesienia ryzyka utraty rzeczy. Z reguły ryzyko spoczywa na kupującym, zaś sprzedawca pozostaje właścicielem sprzedanej rzeczy aż do chwili zapłaty. Zasadą jest, iż przeniesienie ryzyka następuje z chwilą przedłożenia towaru do dyspozycji kupującego. Zastrzeżenie prawa własności jest skuteczne, gdy towar istnieje w naturze, zaś samo zastrzeżenie dokonane jest pisemnie najpóźniej w momencie dostawy. Zabezpieczenie realne. Umowa kupna-sprzedaży może zawierać dyspozycje ustanawiające zastaw (nantissemnent) na produktach sprzedanych. W celu identyfikacji tych produktów oraz skuteczności działania zabezpieczenia wobec osób trzecich, prawo francuskie wymaga ogłoszenia (przekazania informacji) o dokonaniu zastawu we właściwym sądzie handlowym oraz dokonania opieczętowania towaru. Zabezpieczenie osobiste. Najczęściej stosowane w umowach międzynarodowych zabezpieczenia transakcji to różne formy kaucji (cautionnement, aval, "lettre de confort") pozwalających na zabezpieczenie roszczeń finansowych stron w trakcie realizacji umowy. Gwarancje bankowe Poważnemu zmniejszeniu ryzyka w transakcjach handlu zagranicznego służy włączenie do nich aparatu bankowego, spełniającego rolę pośrednika zarówno dla eksportera jak i importera. System bankowy wypracował wiele form dokonywania zapłaty, których celem jest zmniejszenie lub wyeliminowanie ryzyka, związanego z zakupem towarów i usług. Akredytywa dokumentowa Istotną rolą akredytywy dokumentowej jest to, iż zabezpiecza ona interes zarówno sprzedającego, który wysyła towar bez pewności otrzymania zapłaty, jak i kupującego, który dokonuje zapłaty przed dostawą. Z uwagi na doniosłość tej formy zabezpieczenia, Międzynarodowa Izba Handlowa w Paryżu opublikowała Jednolite Zasady i Praktyki dotyczące akredytywy dokumentowej. W następstwie podpisania umowy pomiędzy kupującym i sprzedającym przewidującej zastosowanie kredytu dokumentowego, kupujący występuje do banku działającego w jego kraju (bank "émettrice") o uzyskanie kredytu w wysokości odpowiadającej wartości zakupu. Po przeprowadzeniu analizy, bank kupującego informuje o zaakceptowaniu kredytu bank działający w kraju sprzedawcy (bank "notificatrice"), który z kolei informuje o tym sprzedawcę. Na polecenie kupującego ustala się listę dokumentów świadczących o rzeczywistej wysyłce towarów przez sprzedawcę. W momencie potwierdzenia dokumentów, bank sprzedawcy staje się odpowiedzialny za zapłatę swojemu klientowi. Akredytywa dokumentowa może pełnić jednocześnie rolę instrumentu zapłaty, jak i kredytu sensu stricto: w następstwie złożenia dokumentów świadczących o wysyłce towaru, sprzedawca otrzymuje natychmiast zapłatę od banku "notificatrice" na podstawie polecenia z banku "émettrice", który wydaje to polecenie po uprzednim przyznaniu kredytu kupującemu, w przypadku poważniejszego zaangażowania się kupującego oraz po uzyskaniu zgody banku kupującego na dokonanie zapłaty, bank sprzedawcy może udzielić kredytu np. na uruchomienie produkcji zamawianych towarów. Agenci, sprzedawcy Często zasadniczą rolę w działalności przedsiębiorstwa odgrywają pośrednicy, czyli osoby służące kompetentną (i odpłatną) pomocą w zawieraniu umów sprzedaży towarów czy usług. Z jednej strony są to przedstawiciele handlowi pełniący funkcje na podstawie umowy agencyjnej, z drugiej natomiast sprzedawcy podróżujący, akwizytorzy miejscowi działający zgodnie z zasadami zawartych w umowie zlecenia lub umowie o świadczenie usług. Do podstawowych umów handlowych w systemie francuskim należą również umowa dystrybucyjna i franchising (franszyza). Przedstawiciel handlowy (agent commercial) Przedstawiciel handlowy jest to pełnomocnik, który wykonując wolny zawód (w sposób niezależny) i nie będąc związanym umową o świadczenie usług może negocjować lub zawierać umowy sprzedaży, kupna, najmu, świadczenia usług w imieniu i na rzecz producentów czy przedsiębiorców. Przedstawiciel handlowy może być osobą fizyczną jak też prawną. Zawód przedstawiciela handlowego reguluje ustawa z dnia 25.06.1991 r. o wzajemnych stosunkach między przedstawicielami handlowymi, a zleceniodawcami. Z zapisów tego aktu prawnego wynikają następujące warunki działalności przedstawiciela handlowego: przedstawiciel handlowy kieruje agencją, która jest firmą (spółką) niezależną, przedstawiciel handlowy jest pełnomocnikiem działającym w imieniu i na rzecz jednego lub kilku zleceniodawców krajowych i zagranicznych, przedstawiciel handlowy nie może reprezentować firmy konkurencyjnej dla swojego mocodawcy bez uzyskania jego zgody, przedstawicielstwo ogranicza się do danej strefy geograficznej lub określonej dziedziny aktywności, wynagrodzenie przedstawiciela płacone jest w formie prowizji, czyli ustalonego procentu od uzyskanych efektów finansowych, natomiast zleceniodawca nie opłaca składek i wydatków socjalnych (opłaca je przedstawiciel). Przedstawiciele handlowi obowiązani są zarejestrować swą działalność poprzez dokonanie wpisów do odpowiednich rejestrów. Jeżeli przedstawicielem handlowym jest: osoba fizyczna nie będąca przedsiębiorcą, zostaje wpisana do Specjalnego Rejestru Przedstawicieli Handlowych (Registre spécial des agents commerciaux), osoba fizyczna będąca przedsiębiorcą, w tym przypadku niezbędne są dwa wpisy: jeden do Specjalnego Rejestru Przedstawicieli Handlowych, drugi do Rejestru Handlowego i Spółek – RCS, osoba prawna (spółka handlowa lub cywilna); dwa wpisy są obowiązkowe: jeden do Specjalnego Rejestru Przedstawicieli Handlowych, drugi do Rejestru Handlowego i Spółek – RCS. Rejestracja przedstawicieli handlowych następuje w sekretariacie Sądu Handlowego (Tribunal de Commerce) lub Sądu Pierwszej Instancji (Tribunal de Première Instance) właściwego ze względu na miejsce zamieszkania kandydata. Deklaracja rejestracji przedstawiciela jest ważna 5 lat. Podstawą prawną do wykonywania zawodu przedstawiciela handlowego jest umowa agencyjna (contrat d'agence) pomiędzy zleceniodawcą, a przedstawicielem handlowym, zawarta we wspólnym interesie. Strony zobowiązane są do wzajemnego przekazywania wszelkich niezbędnych informacji dotyczących towarów i usług będących przedmiotem umowy. Zadaniem przedstawiciela jest promowanie towarów czy usług i składanie regularnych raportów z wykonywanej pracy. Z reguły umowa agencyjna zawarta jest na czas określony z możliwością jej wypowiedzenia. Natomiast, gdy umowa jest dalej wykonywana przez strony po upływie daty jej zakończenia, przekształca się w umowę na czas nieokreślony. Wypowiedzenie umowy bez ważnego powodu zobowiązuje zleceniodawcę do wypłaty odszkodowania na rzecz przedstawiciela handlowego (w wysokości 2-letniej prowizji brutto, szacowanej przeważnie przez sądy). We Francji istnieje Stowarzyszenie APAC , gdzie można uzyskać listę agentów handlowych. Sprzedawcy podróżujący, przedstawiciele, akwizytorzy miejscowi (VRP – voyageurs, représentants, placiers) Podobną działalność do pracy przedstawiciela handlowego wykonują tzw. sprzedawcy podróżujący oraz ww. inni przedstawiciele. Działają w oparciu o umowę o pracę z firmą, która określa m.in. przedmiot reprezentacji, (czyli zakres sprzedaży towarów czy usług), zakres działalności sprzedawcy. Ich funkcjonowanie regulowane jest przez francuski Kodeks Pracy. Sprzedawcy są pracownikami zatrudnionymi na pełnym etacie i mają prawo do stałego wynagrodzenia, jak też prowizji. Pracodawca powierza im pewien obszar geograficzny, w którym wykonują swą działalność, sprzedając towary czy usługi przedsiębiorstwa, które ich zatrudnia. Sprzedawcy zobowiązani są do posiadania karty zawodowej (carte d'identité professionnelle), która jest wydawana lub przedłużana na okres 1 roku przez prefekturę miejsca zamieszkania wnioskodawcy. Zakończenie lub wypowiedzenie umowy, podobnie jak w umowach agencyjnych, pociąga za sobą obowiązek wypłacenia sprzedawcy odszkodowania w formie: prowizji za zlecenia wykonane po zakończeniu umowy, premii za uzyskanie nowych klientów. Dystrybutorzy, koncesjonariusze (contrats de distribution ou de concession) Dystrybutor (sprzedawca, handlowiec) jest niezależnym przedsiębiorcą, który zobowiązuje się do kupna i do odsprzedaży produktów w określonym czasie. Działa on w swoim imieniu i na swój własny rachunek. We Francji istnieją trzy rodzaje umów dystrybucyjnych, a mianowicie: Dystrybucja wyłączna (distribution exclusive). W tej umowie producent powierza danemu dystrybutorowi wyłączną sprzedaż towarów, w obrębie danego obszaru geograficznego i przez określony czas. Zarówno producent, jak i dystrybutor mają wobec siebie pewne obowiązki. Producent zobowiązuje się dostarczać towar po uzgodnionych cenach, udzielając na ten towar gwarancji, zapewniając serwis itp. Dystrybutor wypełnia obowiązki wynikające z warunków umowy (np. zatrudnia wykwalifikowanych pracowników, uczestniczy w targach i wystawach, wykonuje czy przekracza ustalone minimum obrotu rocznego). W wypadku wypowiedzenia umowy, dystrybutorowi nie należy się żadne odszkodowanie. Umowy zaopatrzeniowe (contrats d'approvisionnement). Są to umowy, zgodnie, z którymi dystrybutor zobowiązuje się kupować towar wyłącznie od jednego producenta nie uzyskując przy tym wyłączności na dystrybucję danego produktu. Tego typu umowy są przede wszystkim zawierane w sektorze zaopatrzenia stacji benzynowych w paliwa (concessions pétrolières) lub przy sprzedaży różnych napojów czy produktów spożywczych. Zwykłe umowy dystrybucyjne (bez wyłączności) W tym przypadku dystrybutor nie ma wyłączności (monopolu) na sprzedaż w określonym sektorze czy grupie towarowej. Producent powierza jednemu lub kilku dystrybutorom pewien obszar geograficzny i zapewnia im dostawy towarów. Najczęściej takie umowy są zawierane w sektorze perfum, kosmetyków i innych produktów luksusowych. Franchising Franchising (inaczej franszyza) jest to umowa, na podstawie, której dany przedsiębiorca, w zamian za opłatę, udziela dystrybutorowi (drugiemu przedsiębiorcy czy osobie fizycznej) prawa do działania, w celu handlowym lub usługowym, pod nazwą i logo określonej, zwykle powszechnie znanej firmy. Umowa franchisingu jest odmianą umów dystrybucyjnych wyłącznych. Charakteryzuje się ściślejszą współpracą pomiędzy udzielającym pozwolenia a dystrybutorem. Zleceniodawca (właściciel logo czy nazwy) zobowiązuje się do przedstawienia dystrybutorowi ”savoir-faire”, czyli ogółu danych technicznych i handlowych. Natomiast dystrybutor uiszcza pewną sumę (zwykle procent od obrotów) corocznie na rzecz zleceniodawcy. Ponadto dystrybutor przekazuje do wiadomości zleceniodawcy sprawozdania finansowe, informacje handlowe i inne ustalone w umowie franchisingu dokumenty. W umowie generalnie określa się sposób prezentacji towarów, sposób używania marki, szyldów, nazw, logo, znaków towarowych. Producent ma prawo do kontroli swoich dystrybutorów. Ustawa z 31 grudnia 1989 r. chroni (w odniesieniu do dystrybucji i franchisingu) dystrybutora zobowiązując zleceniodawcę do dostarczenia dokumentu zawierającego istotne informacje dotyczące przedmiotu umowy (tzw. DIP – document d'information précontractuelle). Dokument ten winien zawierać opis dotychczasowej działalności zleceniodawcy, perspektywy rozwoju, sieć implantacji, zakres wyłączności na dystrybucję, czas trwania i warunki rozwiązania lub wypowiedzenie umowy. Dokument ten jest dostarczany przed zawarciem umowy franchisingu i kandydat na dystrybutora ma 20 dni na jego analizę. Jako przykład można wymienić znane sieci franchisingu na rynku francuskim jak fryzjerzy (Jacques Dessange, Biguine) sklepy odzieżowe (Benetton), perfumerie (Yves Rocher, Marionnaud), a także dość popularną w Polsce na początku lat dziewięćdziesiątych sieć Michael Badre. Zakładanie firmy Na francuskich stronach internetowych istnieje wiele przewodników informujących potencjalnych przedsiębiorców o istotnych elementach związanych z przygotowywaniem projektu przedsiębiorstwa, wyborem jego formy prawnej czy o poszczególnych etapach procedury tworzenia i rejestracji własnej firmy. Przykładowo – takie przewodniki można znaleźć na stronie www.apce.fr (tytuł: créer une entreprise), czy też na www.ccip.fr (przewodnik tematyczny). Na stronie www.cm-paris.fr Paryskiej Izby Rzemiosła znajduje się przewodnik opisujący w jaki sposób tworzyć, zarządzać, rozwijać i jak zakończyć działalność rzemieślniczą oraz informacja o kosztach związanych z tworzeniem przedsiębiorstwa. Strona ma linki m.in. ze stroną paryskiego rejestru sądowego (www.greffe-tc-paris.fr), gdzie można znaleźć dane na temat działalności licencjonowanej (koncesjonowanej) i adresy instytucji wydających stosowne koncesje. Celowym jest też przejrzenie strony www.parisentreprises.com zawierającej informacje o różnych etapach tworzenia firmy, formalnościach z tym związanych i innych kwestiach odnoszących się do rozwijania przedsiębiorczości. Interesująca jest strona www.laloi.com, w dość przejrzysty sposób opisująca formalności związane z tworzeniem różnych form prawnych przedsiębiorstwa, jak i podstawowe wymagania przewidziane regulacjami prawnymi, sposobem skompletowania i przygotowania dokumentów oraz rejestracją firmy. Organizowane są też szkolenia przygotowujące do prowadzenia samodzielnej działalności gospodarczej (por. strona http://www.ccip.fr/index.asp?idmetapage=89). Tworząc przedsiębiorstwo należy zdefiniować rodzaj przewidywanej działalności. We Francji wyróżniane są trzy grupy działalności: Rzemieślnik prowadzi niezależną działalność produkcyjną, przetwórczą, wykonuje naprawy, świadczy usługi korzystając ewentualnie z pomocy swej rodziny i zatrudnia nie więcej niż 10 pracowników najemnych (tzw. salriés). Działalność ta rejestrowana jest w Rejestrze Zawodów. Rzemieślnicy należą do izb rzemieślniczych. Zakładając firmę rzemieślnik winien złożyć wymagane dokumenty w CFE znajdującym się przy właściwej terytorialnie Izbie Rzemieślniczej. Przemysłowiec wykonuje niezależną działalność produkcyjną, przetwórczą, wykonuje naprawy, świadczy usługi zatrudniając więcej niż 10 osób. Działalność ta rejestrowana jest w Rejestrze Handlowym i Spółek. Zakładając firmę przemysłowiec winien złożyć wymagane dokumenty w CFE znajdującym się przy właściwej terytorialnie Izbie Handlowo-Przemysłowej. Handlowiec realizuje operacje handlowe (nabywanie dóbr celem ich odsprzedaży, pośrednictwo handlowe, transport towarów itp.) lub prowadzi działalność „stowarzyszoną” z handlem (np. szkoła nauki jazdy, agencja handlowa, zawody parapsychologiczne). Działalność ta rejestrowana jest zazwyczaj w Rejestrze Handlowym i Spółek. Handlowcy należą do izb handlowo – przemysłowych. Zakładając firmę niezależny handlowiec winien złożyć wymagane dokumenty w CFE znajdującym się przy właściwej terytorialnie Izbie Handlowo-Przemysłowej. Z kolei kandydat na agenta handlowego winien złożyć dokumenty w CFE przy kancelarii sądu handlowego. Przedstawiciel wolnego zawodu reglamentowanego (np. adwokaci, biegli księgowi, lekarze) lub niereglamentowanego (np. tłumacze, konsultanci) prowadzi całkowicie niezależnie swoją praktykę, której głównym przedmiotem jest działalność intelektualna. Podejmując indywidualną działalność związaną z wykonywaniem wolnego zawodu, zainteresowany powinien złożyć wszystkie dokumenty w CFE we właściwym dla swojego adresu zamieszkania biurze URSSAF, albo w CFE przy kancelarii sądu handlowego, jeśli przedstawiciel wolnego zawodu wybierze spółkę jako formę właściwą dla prowadzenia swojej praktyki. Nowo utworzona firma otrzymuje, za pośrednictwem CFE przyznawany przez INSEE numer identyfikacyjny tzw. SIRET składający się z 14 cyfr zawierający w sobie numer SIREN (identyfikujący przedsiębiorstwo) oraz NIC (identyfikujący lokalizację lub główną siedzibę firmy). INSEE przyznaje również kod APE określający główny profil działalności przedsiębiorstwa. Każdy rzemieślnik, handlowiec czy przemysłowiec rozpoczynając prowadzenie działalności zobowiązany jest wnosić składkę na ubezpieczenia społeczne (ubezpieczenie zdrowotne i macierzyńskie, rodzinne, inwalidzkie i emerytalne). Składka jest wyliczana na podstawie przychodów firmy, z tym, że w pierwszych dwóch latach działalności mogą to być roczne stawki ryczałtowe odpowiednio w wysokości 6 258 € (za pierwszy rok działalności) i 9 387 € (drugi rok działalności) płatne, co miesiąc począwszy od trzeciego miesiąca po rozpoczęciu działalności. Istnieje możliwość obliczenia (obniżenia) składki w drugim roku, w oparciu o rzeczywiste przychody uzyskiwane z prowadzonej działalności. Ulgi w opłacie składki mogą uzyskać bezrobotni tworzący swoje przedsiębiorstwo, pracownicy najemni chcący utworzyć własną firmę jak i osoby uzyskujące przychody roczne poniżej określonych progów. Praca na zasadzie samozatrudnienia Po akcesji Polski do UE i zgodnie z dyrektywami europejskimi, Polacy nie muszą uzyskiwać karty handlowca (kupca) zagranicznego. Osoby tworzące przedsiębiorstwo we Francji (właściciele czy np. udziałowcy spółki) mogą pracować jako jego szefowie bez konieczności uzyskiwania pozwolenia na pracę. Okres przejściowy na swobodny przepływ polskich pracowników do tego kraju dotyczy pracowników najemnych (tzw. salarié) zatrudnianych przez firmę zarejestrowaną we Francji: w takim przypadku obywatel polski przed podjęciem pracy będzie musiał uzyskać pozwolenie na pracę oraz na pobyt. Wg procedury obowiązującej od 1 maja 2004 r., w trakcie okresu przejściowego (na razie dwuletniego), obywatel polski zamierzający podjąć we Francji działalność gospodarczą powinien zwrócić się do Prefektury Policji z wnioskiem o wydanie karty pobytu. W tym celu będzie musiał przedstawić komplet dokumentów, w skład, którego wchodzą: A. Dokumenty do przedstawienia w każdym przypadku: paszport (kserokopia), wniosek – podanie opisujące rodzaj zamierzonej działalności gospodarczej i motyw jej prowadzenia we Francji, wypełniony kwestionariusz CERFA nr 10779*01, dokumenty stwierdzające udzielenie poręczenia przez instytucję kredytową lub ubezpieczeniową mającą siedzibę we Francji lub wyciąg z rachunku bankowego otwartego przez wnioskodawcę w banku mającym siedzibę we Francji (w tym na poczcie) lub w banku, który ma swój oddział we Francji, wykaz dokumentów stwierdzających zapłatę podatku dochodowego we Francji, jeżeli wnioskodawca jest jego płatnikiem. B. Dokumenty składane dodatkowo, gdy zamierzona działalność ma być prowadzona we własnym imieniu (3 egzemplarze): kopia promesy najmu lokalu handlowego ze wskazaniem rodzaju działalności lub umowa podnajmu lub inny dokument stanowiący o lokalach przeznaczonych na działalność (ewentualnie) C. Dokumenty dołączane dodatkowo, gdy zamierzona działalność ma być prowadzona w formie spółki: w przypadku tworzenia spółki • dokument potwierdzający nominację wnioskodawcy ze wskazaniem funkcji w spółce, • dokumenty wskazujące (identyfikujące) lokal lub lokale przeznaczone do prowadzenia działalności, • kopię statutu spółki, • dokument stwierdzający podział kapitału zakładowego. w przypadku objęcia funkcji w spółce już istniejącej • dokument stwierdzający nominację wnioskodawcy, • wyciąg „K-bis” z rejestru handlowego (ważny maksimum 3 miesiące), • kopię statutu spółki, • zaświadczenie z URSSAF o nie zaleganiu ze składkami socjalnymi • zaświadczenie podatkowe P 237 o płaceniu podatku zawodowego (taxe professionnelle), podatku od spółek i VAT, • dokument stwierdzający podział kapitału zakładowego. w przypadku objęcia funkcji członka zarządu w tworzonej francuskiej filii zagranicznej osoby prawnej • projekt utworzenia spółki precyzujący rodzaj wykonywanej działalności, stanowisko, ilość, i obywatelstwo zatrudnianego personelu (w przypadku tworzenia spółki), lub • kopię statutu osoby prawnej zagranicznej lub wyciąg z rejestru handlowego w przypadku spółki już istniejącej, • dokument potwierdzający nominację wnioskodawcy, • dokumenty informujące o lokalach przeznaczonych na działalność, • zaświadczenie z banku w kraju siedziby zagranicznej osoby prawnej o posiadaniu przez nią konta bankowego albo kopię bilansów za dwa ostatnie lata działalności. Wszystkie ww. dokumenty winny być zredagowane w języku francuskim. Składając dokumenty w języku polskim należy dołączyć ich tłumaczenia na język francuski dokonane (potwierdzone) przez tłumacza przysięgłego. Wnioskodawca nieposiadający uregulowanego prawa pobytu powinien podać adres korespondenta zamieszkałego we Francji, upoważnionego do dostarczenia dokumentów czy udzielenia dodatkowych informacji. Dobrze jest też dołączyć życiorys wraz z dyplomami czy dokumentami stwierdzającymi wykształcenie i doświadczenie zawodowe. Wnioskodawca otrzymuje potwierdzenie (tzw. recipient) złożenia dokumentów oraz ustaloną datę kolejnego spotkania na Prefekturze – zazwyczaj w celu odbioru karty. Prefekt odpowiedzialny za region, w którym ma być prowadzona działalność, w ciągu trzech miesięcy powinien podjąć decyzję i poinformować o niej zainteresowanego. Jeśli decyzja nie została podjęta w tym czasie, przyjmuje się, że wniosek został rozpatrzony przez prefekta pozytywnie. W tym samym czasie, w którym obywatel polski zwraca się o kartę pobytu na Prefekturę, powinien udać się on do właściwego CFE (Centrum ds. Formalności Przedsiębiorstw) w celu odebrania dokumentacji koniecznej do zarejestrowania firmy. Termin zarejestrowania podjęcia działalności gospodarczej zależy od natury działalności i następuje on: w ciągu 15 dni dla wszelkich przedsiębiorców – płatników VAT, przed podjęciem działalności w przypadku agentów handlowych, w ciągu pierwszego miesiąca działalności dla przedstawicieli wolnych zawodów. Zarejestrowanie następuje poprzez dokonanie wpisu w odpowiednim rejestrze właściwym dla: miejsca siedziby firmy lub miejsca, gdzie znajduje się zakład główny (jeśli jest kilka przedsiębiorstw), lub też miejsca zamieszkania – w przypadku osób fizycznych, miejsca siedziby firmy – w przypadku osób prawnych. Działalność gospodarcza we Francji We francuskim systemie prawnym nie istnieje specyficzna ustawa dotycząca spółek z kapitałem zagranicznym. Przedsiębiorstwo zagraniczne zamierzające inwestować na terenie Francji ma spory wachlarz możliwości, co do ukształtowania swojego statusu prawnego – oczywiście w ramach obowiązującego francuskiego prawodawstwa. Wybór optymalnej opcji zależy od strategii, rodzaju działalności firmy. W zasadzie nie istnieją ograniczenia dotyczące inwestycji zagranicznych we Francji. Jedynie inwestycje powyżej 1 530 000 euro muszą być notyfikowane Ministrowi Gospodarki, Finansów i Przemysłu. Polski przedsiębiorca zamierzający współpracować bądź związać się kapitałowo z firmą francuską może wcześniej sprawdzić kondycję finansową partnera i jego wypłacalność korzystając z zapisów rejestrów sądowych lub usług wywiadowi handlowych. Inwestor zagraniczny chcący prowadzić we Francji działalność gospodarczą może działać jako osoba fizyczna lub osoba prawna. Spółka zagraniczna zamierzająca zainstalować się na rynku francuskim może utworzyć na początku przedstawicielstwo bądź filię, co umożliwi, przy relatywnie niewielkich nakładach finansowych, poznanie potrzeb lokalnego rynku i realnych możliwości prowadzenia działalności gospodarczej. Kilka rodzajów działalności wymaga spełnienia pewnych warunków, w tym uzyskania pozwolenia na ich prowadzenie jak i złożenia stosownych gwarancji finansowych. Dotyczy to m.in. prowadzenia biura turystycznego, sprzedaży alkoholu i wyrobów tytoniowych, działalności ubezpieczeniowej, transportu towarów i osób, wynajmu pojazdów, prowadzenia apteki. Wykaz dziedzin objętych ww. ograniczeniami oraz wykaz instytucji uprawnionych do wydawania stosownych pozwoleń można znaleźć m.in. na stronie: www.parisentreprises.com (hasło: „kit de créateur”). Działalność prowadzona indywidualnie, wolne zawody Działalność gospodarczą można prowadzić indywidualnie, bez konieczności założenia spółki handlowej czy cywilnej. Aby zostać tzw. handlowcem (commerçant) osoby zainteresowane muszą spełniać określone wymogi prawne (pełnoletność, niekaralność), dokonywać we własnym imieniu i na własny rachunek czynności handlowych tytułem działalności zawodowej (por. pkt. 3.4.1). Kupiec (handlowiec) odpowiada wobec wierzycieli bezpośrednio swoim majątkiem. Ta forma działalności gospodarczej jest coraz rzadsza (małe sklepy, zakłady rzemieślnicze itp.). Coraz częściej dochodzi do wniesienia aportem działalności prowadzonej indywidualnie do formy bardziej bezpiecznej, którą jest spółka. Również osoby posiadające kwalifikacje do wykonywania wolnego zawodu we Francji mogą prowadzić działalność indywidualną i wówczas określa się ich pojęciem pracowników niezależnych (travailleur independant). Wśród wolnych zawodów rozróżnia się zawody reglamentowane i niereglamentowane. Wolne zawody, zawody reglamentowane. Te kwestie są regulowane odrębnymi przepisami prawnymi i najczęściej ich przedstawiciele zorganizowani są w izby czy zrzeszenia. Do tej grupy należą: lekarze, psycholodzy, weterynarze, zawody paramedyczne, architekci, geodeci, zawody „morskie” (professions de mer), adwokaci i inne zawody związane z wymiarem sprawiedliwości (tzw., professions juridiques), biegli księgowi i rewidenci księgowi, agenci ds. nieruchomości, rzecznicy patentowi, tłumacze konferencji (guide-interprète conférencier national). Innym przyznano status szczególny, np. agenci ubezpieczeniowi. Niemniej, wszyscy praktykujący wolny zawód reglamentowany muszą przestrzegać zasad etyki zawodowej (codes de déontologie) swojej profesji i są poddani kontroli organizacji zawodowych, do których przynależą. Tytuł osób wykonujących wolny zawód reglamentowany chroniony jest przez prawo. Obywatele polscy, chcący wykonywać we Francji jeden z ww. zawodów muszą uzyskać zgodę właściwej izby i wpis na listę uprawnionych do wykonywania zawodu. Często wydanie takiej zgody poprzedza uznanie dyplomu polskiego za ekwiwalent dyplomu francuskiego, koniecznego do wykonywania danej profesji oraz złożenie egzaminów zawodowych udowadniających kompetencje zawodowe niezbędne do prowadzenia praktyki we Francji. Informacje o procedurze uznawania dyplomów (uznanie „akademickie” i uznanie zawodowe) oraz adresy organizacji zawodowych dokonujących uznania zawodowego dyplomu można znaleźć na stronie www.education.gouv.fr/int/refran.htm. Na przestrzeni 2004 roku władze francuskie przyjęły rozwiązania prawne precyzujące zasady potwierdzania i uznawania m.in. polskich dyplomów i kwalifikacji zawodowych w odniesieniu do wybranych zawodów: pielęgniarek, lekarzy niektórych specjalności, adwokatów itp. Wolne zawody niereglamentowane. Grupują one wszystkie profesje, które nie są związane ani z działalnością handlową, ani rzemieślniczą, ani przemysłową czy też rolniczą i niepodlegające odrębnemu uregulowaniu prawnemu. Do tej grupy należą wszystkie osoby, które wykonują niezależnie praktykę, której przedmiotem są usługi intelektualne, np. tłumacze, konsultanci. Forma przedsiębiorstwa indywidualnego jest odpowiednia do działalności o niewielkim ryzyku i ograniczonych inwestycjach. Jest łatwa do założenia, prosta w zarządzaniu. Minusem tej formy są wysokie składki socjalne płacone przez pierwsze dwa lata działalności na podstawie ryczałtu nieuwzględniającego dochodów, oraz system opodatkowania (podatek dochodowy) ograniczający możliwości samofinansowania przedsiębiorstwa indywidualnego. Przedstawiciele wolnych zawodów obok działalności samodzielnej (indywidualna działalność gospodarcza) mogą prowadzić działalność w formie spółki. Spółki właściwe dla wolnych zawodów to SCP spółka cywilna wolnych zawodów i SEL – spółka kapitałowa mająca za przedmiot wykonywanie wolnego zawodu (np. SELARL – spółka wolnego zawodu z ograniczoną odpowiedzialnością, SELAFA – spółka akcyjna wolnego zawodu, SELAS – spółka akcyjna uproszczona wolnego zawodu, SELCA – spółka komandytowo-akcyjna wolnego zawodu. Działalność okresowa („nie osiadła”) Prowadzenie sprzedaży przez jakąkolwiek osobę (fizyczną lub prawną) w ramach działalności „nie osiadłej” (activité non sédentaire), obejmującej działalność – nawet sezonową – na drogach publicznych, w halach, na jarmarkach, bazarach, targowiskach itp., podlega przepisom szczególnym, które obowiązują wszystkich kupców (commerçants). Należy wziąć pod uwagę, że obywatel polski zamierzający prowadzić działalność „nie osiadłą” winien legitymować się stosownymi zaświadczeniami, że posiada zarejestrowane w Polsce przedsiębiorstwo. Osoby pragnące prowadzić działalność „nie osiadłą” muszą także przestrzegać francuskich przepisów dotyczących warunków pobytu i zatrudnienia (pozwolenia na pracę) oraz prowadzenia swej działalności np. sprzedaży towarów i/lub usług, których obrotem się zajmują (informacji o cenach, licencji lub uprawnienia, cechowania biżuterii itp.). Omawiana forma działalności, jak każda inna działalność gospodarcza, podlega we Francji opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, czyli VAT (TVA) oraz podatkiem dochodowym. Jeśli chodzi o VAT, podmioty gospodarcze mające swoją siedzibę w Unii Europejskiej są zwolnione z posiadania we Francji tzw. przedstawiciela podatkowego. Gdy ich działalność objęta jest podatkiem VAT (a prowadzenie sprzedaży „nie osiadłej” generalnie do takich się zalicza), muszą się one zarejestrować w Centre-recette des Impôts des entreprises étrangères, Inspection TVA, która znajduje się pod adresem: 9, rue d'Uzès, TSA 39203, 75094 PARIS CEDEX 02, France, tel. 01 44 76 19 07 (lub -08 lub -09), fax 01 44 76 18 33, e-mail: [email protected]. W tym celu przedsiębiorca wypełnia formularz IMP (dostępny na stronach DRESG: www.dresg.net) i uzyskuje, dzięki tej rejestracji, francuski numer podatnika VAT, który umieszcza na wystawianych fakturach. Podatek VAT naliczany zgodnie z przepisami obowiązującymi w miejscu dokonania sprzedaży, winien być odprowadzony do ww. francuskiego urzędu podatkowego. Działalność „nie osiadła” obejmuje każdą działalność: wykonywaną na drodze publicznej, w halach targowych, na bazarach, terenach jarmarcznych bądź festynowych, lub wykonywaną w formie kontaktu z klientem w miejscu prywatnym (démarchage), której celem jest sprzedaż dobra ruchomego, lub zawarcie kontraktu wynajmu czy usługowego lub o dzieło, bądź prezentacja spektaklu lub innej atrakcji. Osoba, która pragnie wykonywać działalność „nie osiadłą”, winna uprzednio złożyć we właściwym lokalnym urzędzie (na obszarze, którego działalność ma być prowadzona), oświadczenie (déclaration), celem otrzymania karty lub uprawnienia zezwalającego na wykonywanie takiej działalności. Złożenie takiej deklaracji jest wymagane tylko, gdy wnioskodawca nie zamieszkuje (lub nie posiada siedziby) w gminie, w której ma być prowadzona działalność. Wykonywanie działalności „nie osiadłej” w Paryżu podlega przepisom szczególnym, nieco odmiennym od wyżej przedstawionych. Osoba, która chce wykonywać swoją działalność „nie osiadłą” na drodze publicznej, musi otrzymać: pozwolenie na parkowanie (permis de stationnement) wydane przez władzę administracyjną, której podlega policja drogowa, jeśli działalność ta polega na zajęciu miejsca bez terenu (np. taras, wystawienie towaru, parkowanie samochodu dostawczego), zezwolenie drogowe (permission de voirie) udzielane przez władzę odpowiedzialną za zarządzanie terenem, jeśli działalność ta polegać będzie na zajęciu terenu (np. instalacja kiosku na ziemi). Wniosek o zezwolenie należy złożyć: • w miejscowej prefekturze, – jeśli dotyczy on drogi krajowej, departamentalnej lub niektórych arterii miejskich, • w pozostałych przypadkach – w lokalnym merostwie. Najczęściej zezwolenie takie jest wydawane po uprzednim uiszczeniu opłaty, o wysokości proporcjonalnej do „atrakcyjności” lokalizacji. Osoba, która chce wykonywać działalność „nie osiadłą” na bazarze czy targowisku, musi złożyć wniosek do merostwa bądź prefektury, którym te miejsca podlegają lub do organu zarządzającego danym terenem. Wydanie zezwolenia wiąże się tu najczęściej z obowiązkiem uiszczenia, niekiedy wysokich, opłat za „placowe”. Polskie przedsiębiorstwa prowadzące sprzedaż okresową na targowiskach, bazarach, targach i innych imprezach okazjonalnych wykazują sprzedaż w deklaracjach INTRASTAT. Spółki handlowe według prawa francuskiego We francuskim systemie prawnym istnieją dwie kategorie spółek: spółki posiadające osobowość prawną i spółki nieposiadające osobowości prawnej. Spółki posiadające osobowość prawną, to spółki cywilne i spółki handlowe. Spółki cywilne Francuski odpowiednik polskiej spółki cywilnej posiada osobowość prawną od momentu rejestracji w Rejestrze Handlowym i Spółek. Status takiej spółki jest regulowany przez przepisy kodeksu cywilnego (art. 1832 i następne). Spółka cywilna powstała na mocy aktu (umowy) jednej lub więcej osób ma na celu osiągnięcie zysku przez wspólników. Wspólnicy są odpowiedzialni solidarnie i całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki. Forma spółki cywilnej jest wykorzystana głównie do prowadzenia działalności w zakresie handlu nieruchomościami, produkcji rolnej, lub jest zakładana przez osoby uprawiające wolne zawody. Spółki handlowe System spółek handlowych jest regulowany przez francuski Kodeks Handlowy. W 2003 roku ustawodawca francuski uchwalając kilka istotnych ustaw uprościł i ułatwił procedury zakładania firm we Francji. Spółka zostaje powołana w wyniku zawarcia umowy spółki (statut spółki) przez wspólników. Umowa musi posiadać postać pisemną, chociaż nie we wszystkich przypadkach musi w sporządzaniu umowy uczestniczyć notariusz. Do spółek handlowych zaliczane są: Spółka jawna (société en nom collectif – SNC) opisana w art. L221-1 do L221-17 Kodeksu Handlowego. W tej spółce wszyscy wspólnicy muszą być handlowcami (commerçant). Każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę, chyba, że umowa spółki stanowi inaczej. W spółce jawnej każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Wierzyciel może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Przeważnie są to spółki rodzinne, lecz ta forma prawna jest także wykorzystywana przez zagranicznych inwestorów i przedsiębiorców, ze względu na korzystny system podatkowy. Spółka nie wymaga określenia minimalnego kapitału. Spółka komandytowa zwykła, (société en commandite simple – SCS) – art. L222-1 do L22212 Code de Commerce. W spółce francuskiej występują dwa rodzaje wspólników: komplementariusze (les associés commandités) zarządzający spółką, reprezentujący ją i odpowiadający za jej zobowiązania całym majątkiem oraz komandytariusze (les associés commanditaires), których odpowiedzialność za długi spółki jest ograniczona do wysokości sumy komandytowej. Komandytariusze nie pełnią żadnych funkcji w zarządzie spółki, ale mają prawo do kontroli jej działalności. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (société à responsabilité limitée – SARL) – art. L223-1 do L223-43 Kodeksu Handlowego. Forma ta zbliżona do polskiej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest najbardziej rozpowszechnioną formą prowadzenia działalności gospodarczej we Francji. Spółka ta posiada od 2 do 50 wspólników. Może także występować pod formą spółki jednoosobowej (EURL – entreprise unipersonnelle à responsabilité limitée), gdzie jedynym wspólnikiem jest osoba fizyczna lub prawna. Od 6.08.2003 r. wysokość kapitału zakładowego określa statut spółki. Ustawodawca nie narzuca minimum (wcześniej wynosił 7 500 euro). Stąd dopuszczalne jest utworzenie SARL czy EURL o kapitale zakładowym o wartości np. 1 euro. Kapitał dzieli się na równe udziały. W chwili tworzenia spółki powinny zostać wniesione w całości wkłady w naturze, natomiast wkłady pieniężne można wnieść w wysokości minimum 20%, a pozostałą część wpłacić w ciągu 5 lat. SARL/EURL może wystąpić w dwóch odmianach. SARL/EURL o kapitale zakładowym stałym (à capital fixé) albo SARL/EURL o kapitale zmiennym (à capital variable). Wprowadzenie tej drugiej możliwości (kapitału zmiennego) jest o tyle korzystne, że podwyższenie czy zmniejszenie kapitału zakładowego nie wymaga dokonywania zmian w dokumentach formalnych, publikacji w gazecie ogłoszeń prawnych oraz złożenia nowego uaktualnionego statutu do rejestru. Z jednej strony pomaga to uniknąć pewnych kosztów, z drugiej – utrudnia zorientowanie się w aktualnej sytuacji firmy na podstawie informacji prawnych udostępnianych osobom zainteresowanym przez Sąd Handlowy (Tribunal de Commerce). Wspólnicy spółki ponoszą odpowiedzialność za długi spółki do wysokości wniesionych wkładów (udziałów), czyli jest to tzw. odpowiedzialność ograniczona. Udziały mogą być swobodnie przekazywane w drodze dziedziczenia, czy w przypadku likwidacji wspólności majątkowej między małżonkami oraz wstępnymi i zstępnymi. Zbycie udziałów osobom trzecim, obcym wobec spółki, wymaga zgody większości wspólników, reprezentujących, co najmniej 3/4 udziałów w kapitale zakładowym. Udziały są swobodnie zbywane między wspólnikami spółki. Spółka jest zarządzana przez jednego lub kilku dyrektorów (gérant), którzy nie muszą być wspólnikami. Dyrektor reprezentuje spółkę wobec osób trzecich. Dyrektor, który nie jest udziałowcem, lub posiada mniej niż 50% udziałów jest uważany za pracownika spółki i opłaca składki społeczne, jak każda osoba wykonująca wolny zawód. Przyjęcie bilansu rocznego jest zatwierdzane przez zgromadzenie wspólników w ciągu 6 miesięcy od zakończenia roku obrachunkowego. Spółka akcyjna (société anonyme – SA) – art. L224-1 do L225-270 Kodeksu Handlowego. Jest to jedyna forma spółki, która może być notowana na giełdzie. Forma ta jest używana przez duże przedsiębiorstwa. SA wymaga minimum 7 akcjonariuszy, którzy mogą być obcokrajowcami. Tylko spółki notowane na giełdzie mogą wydawać akcje na okaziciela. Kapitał zakładowy SA wynosi minimalnie 37 000 €, natomiast SA notowanej na giełdzie 225 000 €, z tym, że co najmniej połowa kapitału zakładowego musi być pokryta w momencie rejestracji, reszta w ciągu 5 lat. Wejście na giełdę wymaga zezwolenia tzw. Władzy Rynków Finansowych (fr. AMF ). SA ma obowiązek wyznaczyć jednego, lub w niektórych przypadkach – dwóch niezależnych rewidentów księgowych do sprawdzenia rocznych rachunków. Rewident ma zaś obowiązek zgłaszania wszelkich nieścisłości lub przestępstw finansowych do prokuratora. Tak jak w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, uchwały zwykłego Zgromadzenia akcjonariuszy zapadają większością głosów, chyba, że statut spółki stanowi inaczej. Uchwały zgromadzenia nadzwyczajnego wymagają większości 2/3 głosów. Istnieją dwie formy zarządzania spółkami akcyjnymi: Tradycyjna – organem zarządzającym jest Rada Administracyjna (Conseil d'administration), który składa się z 3 do 18 osób, na czele którego stoi Prezes. Prezes może też być jednocześnie Dyrektorem Generalnym . Dyrektor Generalny organizuje i kieruje pracami swych zastępców (max. 5 osób tzw. Directeur Général Délégué), czuwa nad sprawnym funkcjonowaniem organów spółki i nad tym, by członkowie zarządu mogli wypełniać swoje zadania (funkcja „animacyjna”). Dwustopniowa – organem zarządzającym jest Zarząd (Directoire). Zarząd może być jednoosobowy w spółkach o kapitale zakładowym niższym niż 150 000 € lub wieloosobowym (max. 5 osób, a gdy spółka notowana na giełdzie – do 7 osób). Drugim obowiązkowym organem jest organ kontrolujący – Rada Nadzorcza (conseil de surveillance), składająca się od 3 aż do 18 członków w dużych firmach lub firmach ze znaczącym udziałem Skarbu Państwa. Najbardziej powszechnym jest system klasyczny. System dwustopniowy, Zarząd – Rada Nadzorcza wprowadzony do Francji pod wpływem wzoru niemieckiego, jest rzadkością (istnieje, np. gdy część kapitału należy do obcokrajowców, wtedy najczęściej Zarząd jest „francuski”, a Rada Nadzorcza składa się z osób reprezentujących akcjonariuszy). Spółka komandytowa akcyjna (société en commandite par actions – SCA) – art. L226-1 do L226-14 Kodeksu Handlowego. W spółce tej kapitał zakładowy podzielony jest na akcje. Tworzą ją, co najmniej jeden komplementariusz, który wobec wierzycieli za zobowiązania spółki odpowiada bez ograniczeń oraz komandytariusze, którzy są akcjonariuszami. Spółka akcyjna uproszczona (société par actions simplifiée – SAS) – art. L227-1 do L22720 Kodeksu Handlowego. W roku 1999 wprowadzono pojęcie spółki akcyjnej uproszczonej. Ta nowa forma spółki została utworzona pod naciskiem dużych przedsiębiorstw, które szukały bardziej „elastycznych” możliwości prawnych, aby rozszerzyć współpracę zarówno między sobą, jak również z partnerami zagranicznymi. Aktualnie akcjonariuszem spółki akcyjnej uproszczonej może być osoba fizyczna lub osoba prawna, a ilość wspólników nie jest ograniczona. Spółka taka może również być jednoosobowa. Akcje spółki nie mogą być notowane na giełdzie. Zbywalność akcji może być ograniczona przez umowę spółki (np. ustanowienie zakazu sprzedaży akcji w ciągu 10 lat). Przewiduje się, że dużo istniejących spółek akcyjnych będzie sukcesywnie przekształcanych w spółki akcyjne uproszczone (wieloosobowe lub jednoosobowe). Prawa wspólników spółki akcyjnej i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (SA i SARL) Każdy wspólnik posiada prawo do otrzymania informacji dotyczących działalności lub rachunków spółki z ostatnich trzech lat. Ma on również prawo do sprawdzania rachunków i dokumentów finansowych spółki. Wspólnicy posiadający, co najmniej 10% udziałów mają prawo żądać od sądu wyznaczenia rewidenta w celu kontroli działalności zarządu, a w przypadku, gdy zarządzanie stało się niemożliwe – wyznaczenia administratora. Zarówno członkowie Zarządu, jak i dyrektorzy, ponoszą zarówno odpowiedzialność cywilną jak i karną. Warto też zaznaczyć, że taką samą odpowiedzialność ponoszą „tajni” dyrektorzy, którzy nie figurują oficjalnie w Rejestrze Handlowym, lecz w praktyce zarządzają spółką. Spółki nieposiadające osobowości prawnej Spółka cicha (société en participation) art. 419 i następne ustawy 66-879 z 29.11.1966 r. Taka spółka, zakładana zazwyczaj przez grupy profesjonalistów (por. Loi 90-1258) – np. lekarzy, pielęgniarki, akuszerki podlega zarejestrowaniu, nie posiada osobowości prawnej, działa na podstawie umowy wspólników, która jest nieznana osobom trzecim. Wspólnicy ponoszą odpowiedzialność solidarną i całym swoim majątkiem za długi spółki. Spółka cicha niewymagająca skomplikowanych formalności, posiada prostą i mało kosztowną strukturę. Jest dobrą formą prawną dla prowadzenia działalności krótkookresowej, o ograniczonym czasie trwania lub do realizowania określonych zadań na rzecz wspólników. Spółki specyficzne ze względu na ich statut Można tu wymienić spółdzielnie, spółki ze zmiennym kapitałem, spółki mieszane (z udziałem Skarbu Państwa), często tworzone w oparciu o odrębne akty prawne, np. z uwagi na ich strategiczne znaczenie dla działalności Państwa – energetyka, koleje, poczta, sektor obronny itp. Inne formy działalności gospodarczej Zgrupowanie w interesie ekonomicznym (Groupement d'intérèt économique). Rozporządzenie z 23 września 1967 r. umożliwiło tworzenie zgrupowania we wspólnym interesie ekonomicznym. Pozwalając przedsiębiorstwom grupować się we wspólnej strukturze, przy zachowaniu przez członków pełnej niezależności. Zgrupowanie charakteryzuje się następującymi cechami: musi działać jako przedłużenie (rozszerzenie, uzupełnienie) działalności gospodarczej swoich członków, celem jest ułatwianie rozwoju działalności gospodarczej jego członków, poprawa wyników ekonomicznych, nie ma obowiązku przynoszenia zysku, posiada pełną osobowość prawną, może być utworzone bez kapitału zakładowego, członkowie zgrupowania są odpowiedzialni bez ograniczeń i solidarnie za długi tego zgrupowania, organizacja i funkcjonowanie zgrupowania jest bardzo elastyczna, ustawa daje dużą swobodę jej członkom. Proces tworzenia spółek Sam proces tworzenia oraz zasady działania spółek są uregulowane w Kodeksie Handlowym. Istotne ułatwienia i uproszczenia w tej dziedzinie zostały wprowadzone ustawą Loi nr 2003721 z 1 sierpnia 2003 r. pour l'initiative économique. Przed przystąpieniem do tworzenia spółki, obywatel kraju niebędącego członkiem Unii Europejskiej musi posiadać kartę handlowca zagranicznego lub uregulowane sprawy pobytu i pozwolenia na pracę (za wyjątkiem, gdy będzie komandytariuszem w spółce komandytowej). W przypadku Polaka, – jeśli byłby to akcjonariusz (udziałowiec) większościowy – jako współwłaściciel nie musi posiadać pozwolenia na pracę dla tzw. „salarie” (pracownik najemny). Bardziej skomplikowana sytuacja występuje, gdy chodzi o posiadacza akcji, czy udziałów mniejszościowych, który jest traktowany jako pracownik najemny – w tym przypadku brak jednoznacznej interpretacji prawa francuskiego. Istotnym elementem jest ustanowienie siedziby spółki. Ww. ustawa 2003-721 pozwoliłaby siedziba spółki znajdowała się w miejscu zamieszkania jej prawnego przedstawiciela. Jeśli przepisy czy postanowienia umowne nie stanowią inaczej, nie ma ograniczenia czasowego, co do takiej lokalizacji siedziby, w przeciwnym razie czas korzystania z lokalu mieszkalnego jako siedziby spółki wynosi max. 5 lat. W przypadku przedsiębiorców indywidualnych, ustawa zniosła pojęcie „siedziby przedsiębiorstwa” zastępując je terminem „adres przedsiębiorstwa”. Może on być zgodny z miejscem zamieszkania przedsiębiorcy, bez ograniczenia czasowego. Szukając miejsca na siedzibę, należy znaleźć (np. za pośrednictwem agencji nieruchomości) odpowiedni lokal biurowy czy produkcyjny oraz podpisać umowę najmu lub umowę kupna. Kolejną czynnością jest sporządzenie i przyjęcie umowy spółki (statutu) oraz jej regulaminu wewnętrznego. Przygotowując statut spółki, który określa m.in. jej formę, nazwę (logo), celowym jest sprawdzenie we francuskim Urzędzie Patentowym – INPI (a konkretnie – w „registre des marques”), czy wybrana przez wspólników nazwa (logo) nie jest już wykorzystana. Ponadto w statucie należy podać adres siedziby spółki, wysokość kapitału zakładowego, rodzaj i ilość udziałów lub akcji, formę ich wniesienia (gotówka, aport rzeczowy itp.). Statut w zasadzie nie musi być potwierdzony notarialnie, lecz gdy w część kapitału wnoszona jest w aporcie np. nieruchomość – to notarialne potwierdzenie jest wymagane. Dokumenty spółki winny być sporządzone w języku francuskim (lub np. dokumenty po polsku z tłumaczeniem na francuski sporządzonym przez tłumacza przysięgłego zarejestrowanego w sądzie). Należy przygotować dokumentacje, w skład, której wchodzą m.in.: statut i regulamin wewnętrzny spółki, świadectwa niekaralności Prezesa (członków zarządu) – we Francji jest to tzw. „bulletin no 3”, umowa najmu (kupna) lokalu (lokali), zaświadczenie o przelaniu kapitału założycielskiego na konto spółki, informacje dotyczące zarządcy, prezesa, zaświadczenie o opłaceniu publikacji ogłoszenia o założeniu spółki w Dzienniku Oficjalnym Ogłoszeń Handlowych (BODAC). Wszelkie niezbędne do rejestracji spółki dokumenty składa się w CFE – Centrum Formalności Przedsiębiorstw między 30. a 15. dniem przed rozpoczęciem działalności. Istnieje możliwość dokonania administracyjnej procedury zgłoszeniowej za pomocą internetu. Rejestracja obowiązuje handlowców prowadzących działalność indywidualną i wszystkie spółki handlowe i cywilne, z wyjątkiem spółek cichych. CFE istnieją praktycznie w każdym francuskim departamencie. Są to specjalne oddziały lokalnych izb handlowych, które zajmują się formalnościami rejestracji spółek oraz wszelkich zmian związanych ze statutem lub zarządzaniem. CFE przekazuje otrzymane od przedsiębiorcy dokumenty, po ich weryfikacji, m.in. do Rejestru Handlowego i Spółek (Registre du Commerce et des Sociétés – RCS) przy Sądzie Handlowym w miejscu właściwym dla siedziby spółki, do urzędu podatkowego (centre des impôts), organów ubezpieczeniowych itp. celem dokonania stosownych operacji i zapisów związanych z rozpoczęciem funkcjonowania spółki. Po załatwieniu formalności związanych z rejestracją, ukazaniu się ogłoszenia w BODAC, Centrum wydaje wyciąg K-bis potwierdzający rejestrację spółki. Wyciąg służy jako dowód istnienia spółki we wszystkich urzędach, bankach i pozwala na praktyczne rozpoczęcie działalności, w tym korzystanie z konta bankowego. Kapitał zakładowy jest wpłacany na konto bankowe spółki, które zostaje uruchomione po rejestracji. Do momentu prawidłowej rejestracji, wspólnicy założyciele ponoszą osobiście odpowiedzialność za wszelkie czynności dokonane w imieniu tworzonej spółki. Na pierwszym (po rejestracji) walnym zgromadzeniu udziałowców (akcjonariuszy), czynności związane z funkcjonowaniem spółki winny zostać przejęte (w oparciu o przyjętą uchwałę) przez właściwe organy statutowe. W trakcie procedury przygotowującej utworzenie przedsiębiorstwa, jego rejestrację w różnych urzędach i zapisywanie w rejestrach, nadawanie numerów identyfikacyjnych, (o czym więcej w części poświęconej ściąganiu należności) itp. czynnościach, wnioskodawca wypełnia średnio około dwudziestu różnego rodzaju formularzy. Koszt formalności związanych z utworzeniem spółki wynosi ok. 760 euro, a procedura rejestracji winna trwać do około 8 dni. Wyciągi z rejestru można zamawiać w dowolnej ilości zarówno przez internet: www.infogreffe.com, jak bezpośrednio w Rejestrze Handlowym i Spółek, w którym spółka została zarejestrowana. Prawne formy obecności firm zagranicznych Firmy zagraniczne zainteresowane działalnością we Francji mogą tu utworzyć swoje przedstawicielstwo lub założyć filię. Przedstawicielstwo Przedsiębiorstwa zagraniczne nie są zobowiązane do posiadania przedstawicielstwa jako zarejestrowanej struktury organizacyjnej. Działalność bez rejestracji jest możliwa, gdy firma zagraniczna wynajmie lokal do prowadzenia działalności i otworzy rachunek bankowy. Natomiast, gdy przedsiębiorstwo zagraniczne posiada lokale tytułem własności lub najmu handlowego i zatrudnia więcej niż jedną osobę we Francji, musi utworzyć strukturę przedstawicielstwa tj.: biuro łączności (bureau de liaison), albo oddział (succursale). Istotną rzeczą jest odróżnienie przedstawicielstwa firmy zagranicznej od instytucji przedstawiciela handlowego (omówionego w części dotyczącej umów handlowych), działającego w oparciu o zawartą umowę, na rzecz i rachunek zleceniodawcy. Biuro łączności (bureau de liaison). Biuro nie jest odrębną osobą prawna, lecz przedłużeniem, kontynuacją działalności spółkimatki. Jego założenie odbywa się w krótkim czasie bez poniesienia dużych kosztów. Biuro jest pierwszym etapem, który pozwala zaistnieć na rynku francuskim, nawiązać kontakty handlowe, uczestniczyć w targach, promować produkty czy usługi. Jeżeli te kontakty okażą się pozytywne, biuro może być przekształcone w oddział lub w filię. Biuro nie może prowadzić działalności handlowej (kupno, sprzedaż), nie może samodzielnie wystawiać faktur ani też podpisywać umów handlowych. We Francji nie prowadzi ono własnej księgowości i nie płaci podatków. Osobą prawną upoważnioną do dokonywania zamówień i dostaw jest spółka-matka, reprezentowana przez biuro. Zaleca się jednak, aby biuro przechowywało faktury poniesionych wydatków, w celu ewentualnego odzyskania podatku VAT. Biuro może zatrudniać pracowników i otworzyć konto bankowe. Biuro łączności nie musi zostać zarejestrowane w Sądzie Handlowym. Można je zarejestrować tylko w urzędzie podatkowym (formalności bardzo uproszczone). Gdy biuro zatrudnia pracowników – należy zgłosić ich do odpowiednika polskiego ZUS, czyli URSSAF . W przypadku, gdy biuro łączności nie zatrudnia pracowników we Francji, jest zobowiązane do złożenia deklaracji (formularz MO) świadczącej o tym, że forma prawna biura pozostaje „bez relacji prawnej z osobami trzecimi”, w Centrum Formalności Przedsiębiorstw (CFE) właściwym ze względu na lokalizację biura. Listę z adresami poszczególnych CFE można uzyskać np. w Sądzie Handlowym w Paryżu. Złożenie powyższej deklaracji przez przedstawiciela firmy zagranicznej jest bezpłatne. Natomiast, gdy formularz jest wypełniony przez pośrednika czy agenta, opłata wynosi około 60 euro. Ponadto wymagane jest przedstawienie zaświadczenia o niekaralności przedstawiciela firmy (z tłumaczeniem na język francuski) i kopii jego paszportu. Choć biuro nie prowadzi działalności handlowej, przedstawiciel reprezentujący firmę polską i zatrudniony w biurze winien posiadać uregulowany pobyt we Francji i pozwolenie na pracę. Oddział (succursale). Oddział może powstać w wyniku przekształcenia biura handlowego. Oddział musi być wpisany do rejestru handlowego i, jak każda spółka, otrzymuje wyciąg z rejestru i numer identyfikacyjny. Oddział jest uważany za przedsiębiorstwo stałe (établissement stable). Może on prowadzić całość albo część działalności spółki-matki, nie mając odrębnej osobowości prawnej. Dyrekcja dysponuje pewnym zakresem swobody w zarządzaniu, ale prawnie związana jest ze spółką-matką. Spółka-matka ponosi odpowiedzialność za wyniki finansowe, w tym za zadłużenia oddziału. Oddział może zajmować się produkcją, przechowywaniem (magazynowaniem), sprzedażą na terenie i poza granicą Francji. Może zatrudniać pracowników, podpisywać umowy handlowe, zbierać zamówienia, wystawiać faktury, dostarczać towar, eksportować. Kontrakty handlowe negocjuje i podpisuje przedstawiciel prawny. Oddział zobowiązany jest do prowadzenia księgowości we Francji według zasad francuskich. Bilans oraz rachunek zysków i strat musi być przedstawiany corocznie francuskiej administracji podatkowej. Oddział podlega obowiązkowi podatkowemu we Francji (podatek od zysków spółki i podatek VAT). Przedstawiciel prawny oddziału (pełnomocnik, reprezentant) może być jego pracownikiem, tak jak w biurze handlowym. Umowa o pracę musi być podpisana przez obie strony: spółkęmatkę i przedstawiciela prawnego oddziału. Dla zarejestrowania oddziału spółki reprezentant musi posiadać, jeśli jest obywatelem kraju członkowskiego UE – kartę pobytu wspólnotową wydawaną na prefekturze, jeśli pochodzi z kraju spoza UE – także kartę handlowca zagranicznego. Oddział może być sprzedany albo przekształcony w spółkę. Wszelkie tego typu transakcje pociągają za sobą konsekwencje podatkowe. Oddział musi być wpisany do rejestru handlowego w ciągu 14 dni licząc od dnia jego otwarcia. Rejestrując oddział należy złożyć następujące dokumenty w Centrum Formalności Przedsiębiorstw (CFE): dwa uwierzytelnione odpisy statutu spółki-matki plus tłumaczenie (tłumacz przysięgły) na język francuski (jeśli statut jest napisany w innym języku), kopię dokumentu stwierdzającego prawo (własność, najem) do lokalu handlowego lub mieszkalnego – siedziby oddziału, dodatkowo, gdy oddział ma być utworzony w Paryżu, należy złożyć: • kopię dokumentu stwierdzającego rejestrację w zagranicznym Sądzie Gospodarczym (Handlowym), • dokument stwierdzający zamieszkanie przedstawiciela firmy, od co najmniej 3 miesięcy na terenie Francji. Przedstawiciel prawny oddziału musi złożyć deklarację o niekaralności (nie dotyczy to obywateli państw Unii Europejskiej) – we Francji jest to tzw. „bulletin no 3”. Oddział firmy zagranicznej jest zobowiązany do przedstawienia raz w roku w Sądzie Handlowym we Francji, jak też w kraju, gdzie firma-matka ma swoją siedzibę, dwóch kopii corocznej dokumentacji księgowej (np. sprawozdania finansowego, rachunku wyników). Filia (filiale) Filia przedsiębiorstwa zagranicznego jest nową osobą prawną, utworzoną wg przepisów prawa francuskiego, do której spółka-matka wnosi, co najmniej 50% kapitału. We Francji filie spółek zagranicznych przybierają najczęściej postać SARL – spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, (Société à responsabilité limitée), EURL – spółki jednoosobowej z ograniczoną odpowiedzialnością (Entreprise unipersonnelle à responsabilité limitée), S.A. – Spółki akcyjnej także o prostej i mało kosztownej strukturze. Wzajemne relacje między spółką-matką, a filią ustala podpisana przez obie strony umowa, która może m.in. określać, że: filia posiada status przedstawiciela, który działa w imieniu spółki-matki zawierając tylko umowy sprzedaży, filia posiada status dystrybutora sprzedającego we Francji produkty kupione od spółki macierzystej, filia będzie świadczyć określone usługi na rzecz spółki-matki i/lub klientów francuskich. Więcej informacji dotyczących tworzenia przez przedsiębiorców zagranicznych przedstawicielstwa we Francji można uzyskać na stronie internetowej AFII : www.afii.fr. Umowy najmu lokalu, lokal tymczasowy (domicilation) Spółki i firmy utworzone według prawa francuskiego muszą mieć siedzibę, której adres jest podany w statucie i złożony w Rejestrze Handlowym i Spółek. Wybór siedziby zależy oczywiście od finansowych możliwości inwestorów. Najtańszym sposobem „zadomowienia” się spółki jest umowa tzw. „domiciliation”. W oparciu o zawartą umowę, spółka podaje jako adres swej siedziby dane teleadresowe tzw. Biura Ogólnego świadczącego tego typu usługi. Tam jest odbierana korespondencja do „polskiej” firmy, a następnie przesyłana np. na wskazane adresy w Polsce. Natomiast za „wynajęcie” adresu (i ewentualne inne usługi) nowo założona spółka uiszcza właścicielowi (głównemu najemcy) lokalu relatywnie niewielkie opłaty. Prawo zezwala na tymczasowe „umiejscowienie” spółki do 2 lat, po czym spółka musi pozyskać stałą siedzibę. Zarejestrowanie przedsiębiorstwa w mieszkaniu prywatnym wiąże się z pewnymi problemami. W wielu wypadkach regulamin budynku (règlement de copropriété) zabrania prowadzenia działalności gospodarczej, co oznacza, że najpierw trzeba uzyskać stosowne pozwolenie administratora (syndic) na tymczasowe zarejestrowanie spółki bez prowadzenia w tym miejscu efektywnej działalności handlowej, jak np.: przyjmowanie klientów, świadczenie usług, czy prowadzenie produkcji. Ponadto w niektórych miastach, np. w Paryżu, procedura przekształcenia lokalu mieszkaniowego w lokal „handlowy” czy „biurowy” pociąga za sobą wysokie koszty. Zgłoszenia o takie zezwolenie na przekształcenie lokalu należy kierować do miejscowej Prefektury. Największym powodzeniem w pierwszym okresie działalności spółek zagranicznych cieszą się umowy podnajmu (o ile są one dozwolone) oraz tzw. krótkoterminowe umowy najmu nieprzekraczające 2 lat. Te umowy nie dają żadnego zabezpieczenia podnajemcy, ale z drugiej strony, ze względu na ich elastyczność, pozwalają przedsiębiorcom rozwinąć działalność bez ponoszenia zbyt dużych kosztów. Przy zawieraniu umowy należy wpłacić kaucję, której wartość zazwyczaj jest równa trzymiesięcznemu czynszowi. Umowa najmu handlowego (bail commercial) daje przedsiębiorcy większe bezpieczeństwo prowadzenia działalności gospodarczej. Umowę opartą m.in. na zapisach Kodeksu Handlowego i Kodeksu Cywilnego charakteryzuje ciągłość i stabilność oraz jej długoletnie obowiązywanie. Z drugiej strony – właścicielowi wynajmowanego obiektu trudno pozbyć się uciążliwego „lokatora”, z którym zawarł umowę, tym bardziej, że najemca nie może zostać zobowiązany do opuszczenia lokalu przed otrzymaniem odszkodowania. Umowa zawierana jest na minimum 9 lat, z prawem np. milczącego przedłużania lub odnowienia nieskończoną ilość razy. Wszelkie klauzule umowne mające na celu uniemożliwienie realizacji prawa do odnowienia są nieważne. Odnowienie poddane jest kryterium obywatelstwa (odnawiać umowę mogą obywatele UE). Ponadto działalność przedsiębiorstwa ulokowanego w wynajętym obiekcie powinna mieć charakter rzeczywisty i zgodny z umową, co najmniej przez kolejne trzy lata poprzedzające wygaśnięcie najmu lub jego milczące przedłużenie. Najemca może jednak na koniec każdego 3-letniego okresu rozwiązać umowę, zachowując 6miesięczny okres wypowiedzenia. Wypowiedzenia dokonuje się w formie aktu sporządzonego przez komornika. Strony mogą przewidzieć, iż w wypadku skorzystania z tej ewentualności najemca zobowiązany będzie do wypłaty odszkodowania. Wynajmujący ma prawo rozwiązać umowę tylko w przypadkach precyzyjnie określonych przez prawo (rozbudowa czy przebudowa obiektu, podwyższenie, rekonstrukcja itp.). Większość umów zawiera klauzulę przewidującą rozwiązanie najmu w przypadku, gdy najemca nie wywiązuje się ze swych obowiązków, np. zalega z opłatami czynszowymi lub korzysta z lokalu niezgodnie z jego przeznaczeniem. Jednakże nawet w tej sytuacji najemca uprawniony jest do żądania od wynajmującego zawarcia nowej umowy najmu, a w przypadku odmowy wynajmującego, nabywa on prawo do stosownego odszkodowania. Często wypowiedzenie umowy dokonywane jest przy jednoczesnym złożeniu oferty odnowienia. Wtedy zaczyna obowiązywać nowa, co najmniej 9-letnia umowa najmu, której zapisy, z wyjątkiem wysokości czynszu, są zwykle identyczne, jak w „starej” umowie. Najemca, który nie otrzymał wypowiedzenia i chce odnowić najem musi zawiadomić o tym wynajmującego, który ma 3 miesiące na ustosunkowanie się do oświadczenia najemcy. Brak odpowiedzi oznacza akceptację zaproponowanych warunków przez wynajmującego. Wynajmujący może odmówić odnowienia umowy, ale wtedy zapłaci najemcy stosowne odszkodowanie, np. na poziomie równowartości przedsiębiorstwa lub prawa do najmu. Podpisując po raz pierwszy umowę strony ustalają w sposób umowny zarówno wysokość jak i warunki płatności czynszu, a także określają rodzaj prowadzonej działalności gospodarczej. Strony mogą na przykład wprowadzić do umowy klauzulę (clause-recette) uzależniającą wysokość czynszu od dochodów osiąganych przez najemcę. Generalnie – wysokość czynszu może być zmieniana, co trzy lata, ale strony mogą w umowie odmiennie uregulować tę kwestię (np. ustalać nowy czynsz, co rok). Wysokość zmienionego czynszu ustalana jest na podstawie, tzw. wskaźnika kosztu konstrukcji, publikowanego, co trzy miesiące przez INSEE. Zasadę tę stosuje się także przy określaniu wysokości czynszu przy odnawianiu umowy. Natomiast, jeśli umowę zawarto na okres dłuższy niż 9 lat lub poprzez milczące przedłużenie czas najmu przekroczył okres 12 lat, możliwym jest określenie nowej wysokości czynszu w oparciu o aktualną wartość rynkową lokalu czy obiektu. Podwyżki czynszu wywołują często spory, gdyż przepisy pozwalają najemcy zakwestionować wycenę czynszu na drodze procedury sądowej. Najemca, po spełnieniu pewnych warunków, może częściowo lub całkowicie (bardziej restrykcyjne wymagania) zmienić czy też rozszerzyć rodzaj działalności wykonywanej w wynajętym lokalu. Odbywa się to według procedury zwanej „déspécialisation”. W przypadku rozszerzenia czy częściowej zmiany, nowa działalność musi być związana z pierwotnie prowadzoną, lub uzupełniać ją. Rozszerzenie działalności nie powoduje automatycznego wzrostu czynszu. Wynajmujący może żądać jego podwyższenia jedynie w ramach przewidzianej przez prawo zmiany czynszu dokonywanej, co trzy lata i tylko wtedy, gdy rozszerzenie działalności wpłynęło na wartość rynkową lokalu. Całkowita zmiana profilu prowadzonej działalności musi być uzasadniona, np. w świetle zmieniającej się koniunktury gospodarczej, czy potrzeb związanych z racjonalną dystrybucją. Nie jest ona dopuszczalna, jeśli częściowa zmiana wystarcza do zaadaptowania się do nowej sytuacji na danym rynku. Wynajmujący może ubiegać się o odszkodowanie w wypadku szkody zaistniałej na skutek zmiany działalności, a także domagać się natychmiastowego podwyższenia wysokości czynszu. Nabywanie nieruchomości Kwestie sprzedaży, w tym sprzedaży nieruchomości, zawierają się w ogólnych zasadach aktu kupna-sprzedaży, obowiązkach sprzedawcy określonych art. 1582 (i następnymi) Kodeksu Cywilnego. Dodatkowe regulacje dotyczą m.in. zasad sprzedaży budynków, które są w trakcie budowy, czy też ochrony praw lokatorów zakwaterowanych w sprzedawanych budynkach, jak i innych zasad użytkowania dóbr – w tym budynków bądź mieszkań – jak najem, zamiana itp. W przypadku budynków czy mieszkań sprzedaż następuje obowiązkowo w formie aktu notarialnego. Sporządzony przez notariusza akt kupna-sprzedaży stanowi podstawowy dokument pozwalający na realizację przyjętych przez strony zobowiązań. Kompetencja terytorialna notariusza, która niegdyś zależała od jego miejsca zamieszkania, obejmuje obecnie całość terytorium Francji metropolitarnej z wyjątkiem departamentów zamorskich. W praktyce sprzedaż nieruchomości odbywa się w dwóch etapach. Pierwszym jest sporządzenie promesy sprzedaży. Promesa sprzedaży jest umową, na mocy, której jedna strona zobowiązuje się do sprzedaży, a druga do zakupu nieruchomości (art. 1589 Kodeksu Cywilnego). Jest ona dokumentem ważnym dla kupującego, ponieważ umożliwia mu np. uzyskanie pożyczek na zakup nieruchomości, zaś sprzedającemu pozwala zgromadzić dokumenty niezbędne do przygotowania aktu ostatecznego. Następnie strony spotykają się u notariusza celem sporządzenia i podpisania aktu ostatecznego, który winien obowiązkowo zawierać następujące punkty: określenie osoby sporządzającej akt, daty sporządzenia, podanie kwalifikacji prawnej aktu, szczególnie przy złożonych operacjach, stwierdzenie tożsamości stron, jak i ich pełnomocnictw (jeśli działają w imieniu osób prawnych), dokładny opis nieruchomości obejmujący wypis z księgi wieczystej, określenie zobowiązań i warunków realizacji umowy spoczywających na nabywcy, opis zmian w prawie własności nieruchomości, określenie ceny, jak również sposobu jej zapłaty. Sporządzenie umowy w formie aktu notarialnego wiąże się z uiszczeniem opłaty notarialnej, której wysokość zależy od wartości transakcji. Kiedy akt jest sporządzony przez notariusza jednej ze stron przy asyście notariusza drugiej strony, sytuacja ta nie powoduje zwiększenia wysokości honorarium. Sprzedaż nieruchomości, podlega też podatkowi określanemu jako „droits d'enregistrement”, w skład, którego wchodzą (na przykładzie regionu paryskiego): opłata na rzecz departamentu, której wysokość jest uzależniona od natury i miejsca położenia nieruchomości (tu: 3,6%), opłata na rzecz gminy w wysokości 1,20%, opłata na rzecz państwa, wysokości 2,50%. Podstawę opodatkowania stanowi cena podana w akcie notarialnym. Obowiązek opłaty należnych podatków związanych z transakcją ciąży na nabywcy. Cenę zakupu nieruchomości ustalają sprzedający i nabywca, tym niemniej sprawdzana jest realna wartość sprzedawanej nieruchomości w ramach środków podjętych przeciwko „praniu brudnych pieniędzy” notariusze wymagają, aby uregulowanie zapłaty w umowach o nabycie nieruchomości przez cudzoziemców następowało tzw. przekazem SWIFT. Zaniżenie w akcie notarialnym ceny transakcji w stosunku do ceny rzeczywiście uzgodnionej przez strony może stać się przedmiotem zarówno sankcji skarbowych, jak i karnych. Kiedy administracji podatkowej uda się udowodnić, że cena nabycia nieruchomości wyrażona w akcie jest niższa niż ta w rzeczywistości uzgodniona przez strony, należny podatek jest naliczany na bazie realnej wartości sprzedawanej nieruchomości. W tej sytuacji należnemu dodatkowemu podatkowi związanemu z podwyższeniem ceny towarzyszą odsetki za zwłokę jak również grzywna w wysokości 50% należnego dodatkowego podatku wymierzona sprawcom, a więc w klasycznym przypadku – sprzedawcy i nabywcy. Należy również dodać, że sprzedaż pewnych nieruchomości, od wybudowania, których upłynęło mniej niż 5 lat, jak również tych nieruchomości, w których wykonano prace remontowe (renowacyjne) lub dokonano rozbudowy mniej niż 5 lat przed datą sprzedaży, może zostać obciążona podatkiem VAT. Pobyt we Francji Karta pobytu (na czas określony) – wymagania ogólne Artykuł 9-1 rozporządzenia z 2 listopada 1945 r. zmodyfikowany przez ustawę z dnia 26 listopada 2003 r. zniósł formalny obowiązek posiadania karty pobytu dla obywateli Unii Europejskiej. Niemniej jednak, w trakcie okresu przejściowego przewidzianego przez traktat akcesyjny z 16.04.2003 r., niektórzy obywatele polscy muszą wystąpić o kartę pobytu. Obowiązek formalny posiadania karty dotyczy tych Polaków, którzy zamierzają prowadzić we Francji działalność gospodarczą. Do grupy tej należą: Korzystający z prawa swobodnego osiedlenia się związanego z rozpoczęciem działalności gospodarczej (dyrektywa nr 73/148/CEE z 21 maja 1973 r.) Obywatele polscy, którzy chcieliby uzyskać pozwolenie na pobyt i rozpocząć działalność na zasadzie samozatrudnienia (wolne zawody, handlowcy, rzemieślnicy, przemysłowcy czy rolnicy) muszą spełnić te same warunki, które wymagane są od Francuzów (wpis do rejestru handlowego, rejestru zawodów, izby zawodowej). Otrzymują oni wtedy kartę pobytu 10-letnią „Communauté européenne” z napisem „bénéficiaire du droit d'établissement” konkretyzującym podstawę pobytu. Natomiast nie mogą oni podjąć pracy jako pracownicy najemni na podstawie umowy o pracę (salarié) bez wcześniejszego uzyskania pozwolenia na pracę. Członkowie rodziny osoby podejmującej samozatrudnienie również otrzymują kartę pobytu 10-letnią z napisem „membre de famille – tous activités professionnelles sauf salariées”. Osoby te nie mogą pracować we Francji na podstawie umowy o pracę, chyba, że otrzymały wcześniej pozwolenie. Korzystający z zasady swobody świadczenia usług (dyrektywa nr 73/148/CEE z 21 maja 1973 roku) Obywatele polscy po 1 maja 2004 r. korzystają ze swobody przemieszczania się jako świadczący usługi (więcej na ten temat w pkt. 3.9), jak i odbiorcy usług. Przedsiębiorstwa polskie, zarówno spółki jak i osoby prowadzące indywidualną działalność gospodarczą, mogą swobodnie świadczyć usługi we Francji i w tym celu kierować do Francji swoich pracowników zarówno będących obywatelami polskimi, jak i państw trzecich. W takiej sytuacji, zgodnie z regułami w dziedzinie oddelegowania pracowników ustanowionymi przez dyrektywę 96/71/CE, pracownicy oddelegowani powinni być zatrudnieni w firmie wykonującej usługę. Jeżeli pobyt pracowników oddelegowanych do wykonania kontraktu we Francji, przekracza okres 3 miesięcy, muszą oni uzyskać kartę pobytu „Carte communautaire”. Wydawana jest ona na okres oddelegowania i nosi napis w zależności od przypadku: „prestataire de services” (świadczący usługę), „destinataire de services” (odbiorca usługi), czy „salarié d'un prestataire de services” (pracownik świadczącego usługę). Pracownicy oddelegowani nie muszą uzyskać wcześniej pozwolenia na pracę. Członkowie rodziny pracownika oddelegowanego również otrzymują kartę pobytu na taki sam okres jak pracownik oddelegowany z napisem „membre de famille – tous activités professionnelles sauf salariées”. Osoby te nie mogą pracować we Francji jako pracownicy najemni (salarié), chyba, że otrzymały wcześniej pozwolenie. Zatrudnieni na umowę o pracę na czas nieokreślony lub określony Te dwie kategorie osób w okresie przejściowym muszą posiadać kartę pobytu i pozwolenie na pracę. Korzystający z prawa do zamieszkania w kraju wspólnotowym, w którym wykonywali pracę, uzyskawszy wcześniej odpowiednie pozwolenie, (rozporządzenie 1251/70 z 29.06.1970 r., dyrektywa 75/34/CEE z 17.12.1974 r., dekret z 11.03.1994 r., art. 1 pkt. f, g, h, i, j, n oraz art. 3) Obywatele polscy, którzy uzyskali wcześniej pozwolenie na podjęcie pracy na okres równy lub dłuższy od 12 miesięcy oraz członkowie ich rodzin, otrzymują kartę pobytu 10-letnią „Communauté européenne” z napisem „bénéficiaire du droit de demeurer”. Karta ta pozwala na podjęcie każdej działalności gospodarczej we Francji zarówno na zasadzie samozatrudnienia jak i umowy o pracę. Dla osób niewykonujących działalności gospodarczej we Francji, po 1 maja 2004 r. obowiązek formalny posiadania karty pobytu został zniesiony. Do grupy, która nie ma obowiązku posiadania karty pobytu należą: studenci – korzystają ze swobodnego przemieszczania się na podstawie dyrektywy 93/96 z 29.10.1993 roku, goście i pensionnés – korzystają ze swobodnego przemieszczania się na podstawie dyrektywy 90-346 i 90-365 z 28.06.1990 roku Te dwie grupy osób mogą przebywać na terytorium Francji pod warunkiem posiadania wystarczających środków finansowych i posiadania ubezpieczenia społecznego. Niemniej jednak, w ustawie z 26.11.2003 r. przewidziano możliwość wystąpienia o kartę pobytu. Nawet, jeśli obecnie już nie jest ona formalnie wymagana by legalnie przebywać na terenie Francji, to w praktyce jest przydatna przy załatwianiu różnych spraw administracyjnych, np. pomoc socjalna. Kryteria przyznania karty pobytu, o ile wnosi o to obywatel kraju Unii Europejskiej (w tym polski), określa dekret 94-211 z 11.03.1994 r (z późniejszymi zmianami). Karta pobytu nie jest przyznawana osobom, których pobyt we Francji mógłby zagrażać w jakikolwiek sposób porządkowi publicznemu, ani tez osobom żyjącym w poligamii. Można, jeśli się o to wystąpi, uzyskać następujące karty pobytu na czas określony (carte de séjour temporaire) : Czasową kartę pobytu „visiteur” (gość) pod warunkiem: posiadania niezbędnych środków finansowych na pobyt we Francji, zobowiązania się do niepodejmowania pracy zarobkowej na terytorium Francji (podjęcie pracy niezarobkowej wymaga wpisania na karcie rodzaju wykonywanej pracy). Czasową kartę pobytu „étudiant” (student) wraz z pozwoleniem na pracę w wymiarze max. 1/2 etatu, pod warunkiem: podjęcia studiów we Francji, posiadania wystarczających środków finansowych (źródeł finansowania) na pobyt we Francji, – co najmniej 430 euro na miesiąc . Każdorazowo przed podjęciem pracy polski student winien zgłosić się z podpisaną z pracodawcą umową o pracę (lub promesą zatrudnienia) do właściwej DDTEFP , gdzie uzyska pozwolenia na pracę na czas określony w przedstawionej umowie. Dopiero wtedy pracodawca może zatrudnić polskiego studenta. Po ukończeniu studiów i uzyskaniu francuskiego dyplomu polski student traci prawo do pobytu i pracy we Francji. Pracodawca zainteresowany zatrudnieniem absolwenta składa stosowne dokumenty w DDTEFP. W takim przypadku absolwent może we Francji oczekiwać na uzyskanie nowego statusu (pracownika najemnego). Czasową karta pobytu „scientifique” (naukowiec) pod warunkiem: regularnego przebywania we Francji w celach naukowych lub prowadzenia nauczania na poziomie uniwersyteckim, posiadania zaświadczenia o prowadzeniu pracy naukowej we Francji wraz z określeniem czasu pobytu. Czasową kartę pobytu „profession artistique et culturelle” (artysta, działacz kultury) można uzyskać pod warunkiem posiadania kontraktu podpisanego na okres dłuższy niż 3 miesiące z przedsiębiorstwem bądź firmą prowadzącą działalność artystyczną. Kartę pobytu na czas określony uzyskuje również: osoba niepełnoletnia (przed ukończeniem 18 roku życia): której przynajmniej jedno z rodziców posiada kartę pobytu, lub/i która udowodni, że zamieszkuje we Francji co najmniej od 10 roku życia, lub/i która po ukończeniu 10 roku życia uczęszczała minimum przez 5 lat do szkoły francuskiej (UWAGA – wniosek może składać osoba pomiędzy 16 a 21 rokiem życia). osoba pełnoletnia: która urodziła się we Francji i która udowodni, że mieszkała we Francji co najmniej przez osiem lat w sposób ciągły, lub/i która udowodni posiadanie silnych więzów rodzinnych i osobistych we Francji, lub/i która jest rodzicem niepełnoletniego dziecka francuskiego rezydującego we Francji i łoży na jego utrzymanie oraz przynajmniej częściowo wypełnia obowiązki rodzicielskie, lub/i która przyjeżdża regularnie do Francji i jest małżonkiem (małżonką) obywatelki francuskiej (obywatela francuskiego), lub/i która przyjeżdża regularnie do Francji i jest współmałżonkiem posiadacza (posiadaczki) karty pobytu (należy wtedy poddać się procedurze łączenia rodzin – regroupement familiale), lub/i która przyjeżdża regularnie do Francji i jest współmałżonkiem posiadacza (posiadaczki) karty pobytu „naukowej” (bez konieczności przejścia procedury łączenia rodzin – regroupement familiale), lub/i która jest upoważniona do pobierania renty inwalidzkiej przyznanej w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej w trakcie pracy w organizmie (przedsiębiorstwie) francuskim (co najmniej 20% utraty zdrowia), lub/i która przebywa zazwyczaj we Francji, i której stan zdrowia wymaga niezbędnej opieki medycznej, a której wnioskodawca nie mógłby uzyskać w kraju pochodzenia, lub/i która posiada statut bezpaństwowca, lub/i która uzyskała azyl na terytorium Francji. Karta pobytu pozwala na ubieganie się o pozwolenie na wykonywanie działalności zawodowej. Zapis na karcie pobytu „salarié” (pracownik), „commerçant artisan industriel” (rzemieślnik, przedsiębiorca), „agriculteur” (rolnik), „vie privée et familiale” (życie prywatne i rodzinne) oznacza, że jej posiadacz może pracować zarobkowo we Francji. Karta pobytu z zapisem „travailleur temporaire” (pracownik okresowy, sezonowy) pozwala na pracę zawodową u ściśle określonego pracodawcy. Kartę wydaje się na czas określony, na jaki pracownik ma być zatrudniony. Ważność karty pobytu, koszty, procedura Ważność karty pobytu na czas określony nie może przekraczać 1 roku, czas ten nie może być też dłuższy niż okres ważności dokumentu podróży (paszportu), w oparciu, o który karta została wydana. W przypadku posiadania zezwolenia na pracę, ważność karty pobytu nie może przekraczać ważności czasu zgody na pracę. Ważność bezpłatnej (od 1.01.2000 r.) studenckiej karty pobytu („étudiant”), nie może przekraczać czasu studiów. W niektórych przypadkach wydawane jest tymczasowe pozwolenie na pobyt (autorisation provisoire de séjour) ważne do 6 miesięcy. Osoby po raz pierwszy ubiegające się o kartę pobytu muszą przeprowadzić badania lekarskie, (na które czeka się we Francji często kilka miesięcy) w przychodni (gabinecie lekarskim) wskazanym przez OMI . Badania te od 21 maja 2000 r. są przeprowadzane bezpłatnie. O kartę pobytu należy się ubiegać: w przeciągu dwóch pierwszych miesięcy po przyjeździe do Francji (dotyczy to także Polaków, którzy uzyskali w Ambasadzie czy Konsulacie Republiki Francuskiej pozwolenie na pracę na czas dłuższy niż trzy miesiące, najpóźniej dwa miesiące po upływie daty osiemnastych urodzin zainteresowanego, najpóźniej dwa miesiące po utracie obywatelstwa francuskiego, na dwa miesiące przed upływem ważności posiadanej karty pobytu (przedłużenie ważności). W celu złożenia wniosku o przyznanie karty pobytu, należy zgłosić się na prefekturę lub podprefekturę Policji, w Merostwie bądź w komisariacie Policji (w Paryżu – na prefekturę Policji). Obcokrajowcy w wieku od 16 do 18 lat chcący podjąć pracę, muszą złożyć podanie (wraz z wymaganymi dokumentami) na prefekturze Policji bądź podprefekturze. Do wypełnionego wniosku należy dołączyć m.in.: 3 zdjęcia, zaświadczenie lekarskie przeprowadzeniu wymaganych badań, znaczek skarbowy, którego cena zależy od narodowości zainteresowanego i celu pobytu we Francji, zaświadczenie o legalnym przybyciu na terytorium Francji (np. wiza, ważny paszport ze stemplem granicznym), inne zaświadczenia i dokumenty, zależne od rodzaju karty, o którą ubiega się wnioskodawca. Karta pobytu zostaje unieważniona, gdy osoba zainteresowana: podlega ekstradycji, pracuje bez zezwolenia, dokonała oszustwa w celu otrzymania karty, nie spełnia już warunków pozwalających na posiadanie karty pobytu. Osoby, które posiadają kartę pobytu na czas określony, mogą ubiegać się o kartę rezydenta (ważną 10 lat). O kartę rezydenta może też występować m.in.: osoba mogąca zaświadczyć o legalnym i nieprzerwanym pobycie we Francji co najmniej od pięciu lat, oraz potwierdzić posiadanie wystarczających środków finansowych na pobyt we Francji. Wyjątkiem jest związek małżeński z osobą o uregulowanym statusie (posiadającą obywatelstwo lub kartę rezydenta – wtedy można wystąpić z wnioskiem o kartę rezydenta po dwóch latach od daty zamieszkania we Francji), osoba służąca co najmniej 3 lata w Legii Cudzoziemskiej i posiadająca zaświadczenie o „właściwym zachowaniu” (czyli postępowaniu zgodnym z prawem francuskim, braku konfliktów i naruszeń prawa i porządku publicznego), osoba, która otrzymała status uchodźcy. Dokładniejsze informacje można uzyskać m.in. na następujących stronach internetowych: http://vosdroits.service-public.fr/particuliers/N8.xhtml oraz http://sos-net.eu.org/etrangers/externe/titridx.htm. Otwieranie rachunków bankowych i lokat Bank nie ma obowiązku otwarcia konta każdej osobie, która zwraca się ze stosownym wnioskiem. Osoba, której odmówiono otwarcia konta bankowego, może zgłosić się do Banque de France, która wskaże inny bank, w którym będzie można założyć konto. Prawo do otwarcia konta łączy się z prawem korzystania z niego, jak i dostępem do innych usług oferowanych przez bank. Od 2001 r., sam fakt otwarcia konta daje klientowi prawo do korzystania z różnych usług banku, znajdujących się w jego ofercie wyrażonej na piśmie. Bank jest zobowiązany zapewnić swojemu klientowi korzystanie, co najmniej z następujących usług: otwarcia, używania i możliwości zamknięcia konta, wypłaty gotówki z konta w okienku banku, dokonywania płatności przelewem, otrzymania karty płatniczej lub karty bankomatowej, wydawania dwóch książeczek czekowych miesięcznie lub korzystania z innego systemu płatności, przeprowadzania konsultacji telefonicznej lub „on line” dotyczącej stanu konta, inkasowania czeków, przelewów bankowych lub pocztowych, uzyskiwania wykazu stanu konta (relevés d'identité bancaire – RIB), otrzymywania (najczęściej pocztą) miesięcznego wykazu wykonanych operacji na koncie Przed otwarciem konta, bank ma obowiązek przeprowadzić szereg czynności kontrolnych w odniesieniu do wnioskodawcy – mianowicie, co najmniej sprawdzenie: tożsamości ewentualnego klienta (nazwisko, imię, data i miejsce urodzenia, obywatelstwo) na podstawie oficjalnie wydanego dokumentu ze zdjęciem i podpisem (np. dowodu osobistego, paszportu, karty pobytu), jego zdolności do czynności prawnych, tzn. zdolności do samodzielnego otwarcia konta bankowego (osoby niepełnoletnie i osoby ubezwłasnowolnione całkowicie bądź częściowo nie posiadają tej zdolności), dowodów wskazujących na posiadanie stałego miejsca zamieszkania we Francji (np. pokwitowanie za czynsz, czy rachunek za światło z ostatnich 3 miesięcy) lub przynajmniej udokumentowanie przez klienta, że stały pobyt we Francji będzie trwał, co najmniej rok, czy wobec wnioskodawcy nie obowiązuje zakaz obsługi bankowej wydany przez Banque de France. Bank musi także otrzymać wzór podpisu nowego klienta. Od tej chwili jest zobowiązany przekazać klientowi informacje dotyczące oferty banku, związanych z tym opłat, wzajemnych zobowiązań banku i klienta. Od grudnia 2002 r., informacje te muszą być przekazane w formie pisemnej od chwili otwarcia konta bankowego. Uchybienie temu przepisowi sprawi, że klient nie będzie zmuszony zastosować się do postanowień regulaminu i wykazu opłat, które nie zostały mu zakomunikowane na piśmie. Lokatę w banku może założyć każdy francuski podatnik, nawet, jeśli jego miejsce zamieszkania jest za granicą. Możliwe jest założenie lokaty w imieniu małżonka, nie istnieje jednak taka możliwość w przypadku osoby pozostającej pod opieką. Każdy bank zobowiązany jest szczegółowej informacji dotyczącej poszczególnych ofert lokaty, tak by klient mógł wybrać rozwiązanie najbardziej korzystne dla siebie. Każdy z banków proponuje inną ofertę lokat. Najbardziej popularnymi są lokaty: Codévi – odpowiednia dla lokaty sum do 4 600 euro lub do kwoty równej 2,25% podstawy opodatkowania netto. By móc otworzyć Codévi, trzeba być pełnoletnim, płacić podatki, posiadać miejsce zamieszkania we Francji i nie posiadać innej lokaty Codévi. Każdy z małżonków może posiadać swoją własną lokatę Codévi i oszczędzać do 9 200 euro, które są zwolnione z podatku i składek. Konto Codévi może być założone w innym banku niż ten, w którym posiada się rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy. Compte Sur Livret – lokata z nieograniczoną wysokością wpłat i odsetkami równymi, w zależności od banku, około 2,0%-2,6%. Livret Jeune – przeznaczona dla młodych w wieku od 12 do 24 lat, mogących ulokować do 1 600 euro z odsetkami równymi ok. 4%. Osoby poniżej 18 roku życia nie ponoszą opłat za korzystanie z bankomatu. Compte Epargne Logement – pozwalająca w każdej chwili na wyciągnięcie i dokonanie przelewów umieszczonych na nim środków, pod warunkiem wpłacania co najmniej 300 euro miesięcznie na konto. Livret Eurokid – przeznaczona dla dzieci w wieku do 12 lat, charakteryzująca się korzystnym oprocentowaniem i z możliwością wyciągnięcia dowolnej sumy w każdej chwili. Zatrudnianie pracowników we Francji, uznawanie dyplomów Obywatele krajów członkowskich Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Ekonomicznego mogą bez przeszkód przemieszczać się, osiedlać i podejmować pracę w dowolnym kraju UE, w tym we Francji. Są oni traktowani jak pracownicy francuscy, wobec czego nie muszą posiadać pozwolenia na pracę. Niemniej, jeśli ukończyli 18 lat, to w okresie 3 miesięcy od daty przybycia do Francji, powinni oni wystąpić o kartę pobytu z oznaczeniem „Communauté européenne” (wspólnota europejska) ważną 10 lat. Po pierwszym odnowieniu, może zostać przyznana stała karta pobytu. Ponadto umowy międzynarodowe bilateralne czy układy partnerskie między Francją a niektórymi państwami, niejednokrotnie wybieranymi na drodze wspólnej przeszłości historycznej, ułatwiają ich obywatelom znalezienie zatrudnienia na terytorium Francji (np. Algieria, Maroko, Togo, Gabon, Turcja, Andora, Szwajcaria, USA). Pomimo wejścia Polski do Unii Europejskiej (1.05.2004 r.) oraz coraz lepszych kontaktów ekonomicznych i handlowych z Francją, Polacy nie otrzymali pełnego dostępu do francuskiego rynku pracy. Pełna realizacja swobodnego przepływu osób nastąpi we Francji po upływie okresów przejściowych, które obecnie wynoszą odpowiednio 2+3+2 lata. Istnieje jednakże możliwość, że po upływie pierwszego okresu nastąpi stopniowe otwieranie francuskiego rynku pracy oczywiście w zależności od sytuacji na nim panującej. Wyżej zapisana formuła okresów przejściowych odnosi się do pracowników zatrudnianych na umowę o pracę. Nie dotyczy ona studentów, naukowców, pracowników niezależnych i świadczenia usług. Od 1.05.2004 r. polskie przedsiębiorstwa mogą świadczyć usługi zgodnie z zasadą swobodnego przepływu usług uregulowaną przez prawo unijne (wiecej – pkt. 3.9). W ramach podpisanego Traktatu Akcesyjnego, pewnym przywilejem obdarzono pracowników polskich, którzy pracują legalnie w kraju członkowskim. Otóż obywatele polscy, którzy: w dniu przystąpienia Polski do Unii zostali dopuszczeni do francuskiego rynku pracy na nieprzerwany okres minimum 12 miesięcy, po dniu przystąpienia Polski do Unii zostali dopuszczeni do francuskiego rynku pracy na nieprzerwany okres minimum 12 miesięcy, będą korzystać z dostępu do francuskiego rynku pracy, czyli można przyjąć, że będą mogli dalej legalnie pracować we Francji po upływie ww. okresu, ale nie będą mieli prawa do pracy w innych krajach „starej” Unii stosujących restrykcje w dostępie do swego rynku pracy, (np. w Austrii czy w Niemczech). Natomiast Polacy, którzy opuszczą w trakcie ww. 12miesięcznego okresu francuski rynek pracy, stracą powyższy przywilej. Uznawanie dyplomów Obecnie nie ma we Francji automatycznego uznawania polskich dyplomów wyższych uczelni, szkół średnich czy kwalifikacji zawodowych. Istnieje jednak możliwość ubiegania się o przynajmniej częściowe uznanie kompetencji zawodowych polskich specjalistów. W tej sytuacji należy rozróżnić dwie kwestie, czyli: Uznanie akademickie pozwalające obcokrajowcowi legitymującemu się zagranicznym dyplomem ukończenia studiów wyższych podjąć, czy kontynuować studia we Francji w celu uzyskania dyplomu francuskiego. Polski wnioskodawca winien przedłożyć swój dyplom wraz z tłumaczeniem na język francuski dokonanym przez tłumacza przysięgłego oraz dołączyć: opis odbytych studiów, prośbę o zaliczenie (zwolnienie z) części studiów w uczelni, do której wniosek jest składany. W tej sytuacji, na wniosek komisji pedagogicznej, rektor uniwersytetu lub kierownik placówki (uczelni), do której się zwrócono z wnioskiem, określa „poziom” dyplomu, co pozwala na zaliczenie części odbytych (w Polsce) studiów i kontynuację nauki we Francji. Procedurę tą reguluje dekret nr 85-906 z 23.08.1985 r. Uznanie profesjonalne dyplomu (kompetencji) wnioskującego w sytuacji, gdy obcokrajowiec legitymujący się dyplomem zagranicznym koniecznym do wykonywania danego zawodu w kraju jego wydania, chce wykonywać ten zawód we Francji. W większości przypadków jest to „rektorat akademii”, które może potwierdzić poziom dyplomu pochodzącego z danego kraju, – czyli w praktyce należy przedstawić takie dokumenty, jak w przypadku uznania akademickiego – z tym, że wtedy określany jest poziom kwalifikacji wnioskodawcy, czyli jego zdolność do pracy na danym stanowisku. Kilka zawodów, w tym m.in. zawody medyczne (lekarze, farmaceuci), psycholodzy, weterynarze, zawody paramedyczne, architekci, geodeci, zawody „morskie” (professions de mer), adwokaci i inne zawody związane z wymiarem sprawiedliwości (tzw., professions juridiques), biegli księgowi i rewidenci księgowi, agenci ds. nieruchomości, rzecznicy patentowi, tłumacze konferencji (guide-interprète conférencier national), a także pielęgniarki, są tzw. zawodami reglamentowanymi, czyli poddanymi osobnym regulacjom prawnym. Informacje o obowiązującej procedurze można uzyskać w ministerstwach „opiekujących się” daną grupą zawodową. W przypadku zawodów niereglamentowanych szczegółowe informacje można uzyskać w Ministerstwie Edukacji Narodowej, Szkolnictwa Wyższego i Badań. Tam też można znaleźć adresy poszczególnych „akademii” (szczebel regionalny francuskiego systemu edukacji) wraz z podanym profilem kształcenia w regionie objętym kompetencjami każdej z 34 istniejących we Francji „akademii”. W przypadku posiadania dyplomu jednego z 15 krajów Unii Europejskiej, np. w dziedzinie medycyny, ustawodawstwo wspólnotowe przewidziało automatyczne uznanie dyplomów medycznych w oparciu o postanowienia tzw. dyrektyw sektorowych. W innych dziedzinach reglamentowanych, Komisja Europejska przyjęła dwie dyrektywy 89/48/CEE i 92/51/CEE wprowadzające ogólny system uznawania dyplomów. Jeśli zawód nie podlega uregulowaniu szczególnemu w państwie przyjmującym, wówczas uznanie dyplomu i poziomu profesjonalnego należy do pracodawcy. W przypadku zawodów reglamentowanych, które podlegają, pozaunijnej, czyli krajowej (francuskiej) reglamentacji, procedura postępowania jest taka, jak wobec dyplomów pozaunijnych. Warunki zatrudnienia obcokrajowca we Francji Informacje ogólne. Warunki związane z zatrudnieniem pracowników obcokrajowców (w tym Polaków) określają przepisy francuskiego Kodeksu Pracy, a w szczególności: art. L341-1 do L341-8 (Część Legislacyjna) art. R341-1 do R341-7-2 (Część Reglamentacyjna – Dekrety Rady Państwa) art. D341-1 do D341-5-15 (Część Reglamentacyjna – Dekrety Zwykłe) Generalnie, obcokrajowiec chcący podjąć pracę we Francji powinien posiadać dokumenty, które go do tego upoważniają. Są to: karta stałego pobytu – kartę rezydenta (carte de résident), która pozwala zarówno na pobyt jak i na pracę bez ograniczeń zawodowych i zasięgu geograficznego. Karta ta ważna jest 10 lat i jest odnawiana automatycznie, karta pobytu tymczasowego, z dopiskiem „pracownik najemny” (la carte de séjour temporaire salarié), która pozwala zarówno na pobyt jak i pracę. Karta jest zwykle ważna rok i upoważnia do wykonywania jednego lub kilku zawodów wskazanych na karcie. Karta może być odnawiana (przedłużana), karta pobytu tymczasowego z dopiskiem "pozwolenie tymczasowe na pracę (la carte de séjour temporaire "autorisation provisoire de travail"). Pozwolenie to jest wydawane pewnej kategorii obcokrajowców regularnie przebywających na terenie Francji, którzy chcieliby podjąć pracę czasową i udowodnią status szczególny, na to zezwalający (studenci, nauczyciele, kadra kierownicza, artyści...). W zależności od sytuacji na rynku pracy, zezwolenie takie jest wydawane na okres maksymalnie 9 miesięcy z możliwością jego odnowienia, umowa na pracę sezonową. Zarządzana przez DDTEFP zezwala na pracę sezonową u określonego pracodawcy w czasie niemogącym w zasadzie przekroczyć 6 miesięcy na przestrzeni 12 miesięcy. Obowiązek posiadania pozwolenia na pracę generalnie nie dotyczy między innymi: osób mających ww. karty uprawniające do pobytu i wykonywania pracy na terenie Francji, pracowników misji dyplomatycznych, konsulatów oraz ich rodzin (wydawanie pozwoleń na pracę poza placówką odbywa się za pośrednictwem francuskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych), członków organizacji międzynarodowych, obcokrajowców wykonujących wraz ze współmałżonkiem usługi handlowe, korespondentów prasowych, kierowców zatrudnionych poza Francją, wykonujących usługę przewozu towaru do odbiorcy, tłumaczy, modelek, pomocy do dzieci i tzw. fille au pair (opieka np. nad dziećmi w zamian za mieszkanie i drobne kieszonkowe czy opłatę nauki). Istnieją jednak pewne grupy zawodów, które nie są dostępne dla obcokrajowców. Obcokrajowcy nie mogą pracować jako: pracownicy i urzędnicy centralnej i lokalnej administracji państwowej oraz dyplomacji, policji, wojska (z wyjątkiem Legii Cudzoziemskiej), wymiaru sprawiedliwości, urzędów podatkowych, notariusz, komornik, agent ubezpieczeniowy, sprzedawca napojów alkoholowych, papierosów, kierowca transportu bankowego (ograniczenie – osoby spoza UE), organizator imprez (ograniczenie – osoby spoza UE), dyrektor przedsiębiorstwa kolportażu prasy. Istnieje kilka francuskich adresów internetowych, pod którymi można znaleźć wiele ofert zatrudnienia jak i złożyć swoją ofertę, jako osoba poszukująca pracy. Zajmuje się tym m.in. państwowa Agencja ANPE , jak i inne stowarzyszenia zawodowe – chociażby APEC . W przypadku obcokrajowców wpisujących się na listę poszukujących pracy, ANPE jest zobowiązana do weryfikowania ważności pozwolenia na pobyt i pozwolenia na pracę, korzystając przy tym z zasobów informacji posiadanych przez inne organy państwowe (art. L311-5-1 Kodeksu Pracy). Warto też poszukać ofert, pracy, w tym do prac sezonowych, na stronach: www.infostages.com lub www.cidj.com. Po likwidacji (1.04.2002 r.) polskiego Krajowego Urzędu Pracy, kwestiami zatrudniania Polaków za granicą zajmuje się Ministerstwo Gospodarki i Pracy . Nie jest to jednak „obowiązkowe” pośrednictwo przy wyjazdach do pracy za granicą. Oferty pracy za granicą (w tym we Francji) można znaleźć np. na stronie internetowej: www.praca.gov.pl, tam też można znaleźć, za pomocą wyszukiwarki, wykaz niepublicznych biur pośrednictwa pracy zajmujących się rekrutacją do pracy za granicą. Procedura administracyjna zatrudnienia obcokrajowca. Firma francuska zainteresowana zatrudnieniem obywatela polskiego powinna zgłosić się do DDTEFP (w departamencie, w którym ma swą siedzibę) z wnioskiem o zezwolenie na zatrudnienie obcokrajowca. Z kolei, osoba fizyczna chcąca pracować legalnie i posiadająca uregulowany pobyt we Francji (np. kartę pobytu na czas określony), powinna samodzielnie wystąpić do DDTEFP i złożyć wymagane do wszczęcia procedury dokumenty. Dokumentacja o zatrudnienie obcokrajowca zawiera: wniosek, z dobrze przygotowanym uzasadnieniem podającym przyczyny, dla których przyszły pracodawca poszukuje pracowników z zagranicy (wysokie kwalifikacje polskiego kandydata, brak odpowiednika we Francji, permanentny brak kandydatów spośród miejscowych bezrobotnych itp.), umowę o pracę lub promesę zatrudnienia – w 3 egzemplarzach, zobowiązanie pracodawcy do wniesienia stosownej opłaty na rzecz OMI tzw. redevance oraz contribution forfaitaire – w sumie 893 euro, gdy przyszła płaca brutto pracownika nie przekracza 1 525 euro, lub ok. 1 613 euro przy proponowanej płacy powyżej 1 525 euro (jeśli pracownik ma otrzymać stałe zezwolenie na pracę, lub wypełniony kwestionariusz dotyczący warunków zakwaterowania (zamieszkiwania) wnioskodawcy (ewentualnie tzw. contracte d'hébergement), 3 fotografie, dwie koperty ze znaczkami z wpisanym adresem wnioskodawcy, dołącza się, w miarę potrzeby, dokumenty potwierdzające kwalifikacje zawodowe, dyplomy ukończenia szkół, kursów, uczelni, CV (życiorys), uzasadnienie ubiegania się o pracę oraz wyciąg z rejestru handlowego pracodawcy, (jeżeli zatrudnia on innych pracowników – to także potwierdzenie zgłoszenia do URSSAF ). Ww. wniosek w zasadzie może też złożyć osoba przebywająca czasowo (np. na podstawie ważnego paszportu) we Francji, choć jest to niemile widziane przez lokalną administrację. Natomiast będąc w Polsce, szczegółowe informacje (w języku polskim lub francuskim) można uzyskać w warszawskim biurze OMI i tam też należy składać wszelkie dokumenty, jak i odbierać niezbędne pozwolenia. Francuski pracodawca zamierzający zatrudnić polskich pracowników – po otrzymaniu dokumentów z DDTEFP, wypełnieniu i skompletowaniu dokumentacji, składa ją w dyrekcji, właściwej ze względu na siedzibą firmy, (która w porozumieniu z ANPE weryfikuje informacje o niemożności znalezienia francuskiego pracownika na wakujące stanowisko). Składane dokumenty, muszą być w języku francuskim, a w przypadku dokumentów w innych językach (np. po polsku) – obowiązkowo przetłumaczone na język francuski przez tłumacza przysięgłego we Francji, bądź w Polsce. Osoba, która złożyła wniosek (lub w imieniu, której wniosek został złożony), powinna oczekiwać na decyzję w Polsce. Po 6 – 8 tygodniach (kontrola polityczna, karalność...) zainteresowany powinien uzyskać pozwolenie na pracę lub też odmowę jego wydania. Jeżeli decyzja jest pozytywna, a wnioskodawca przebywa regularnie we Francji (posiada tytuł do tego uprawniający), OMI przekazuje zainteresowanemu poświadczoną umowę o pracę (lub jej promesę) oraz polecenie zgłoszenia się do DDTEFP celem uzyskania tymczasowego pozwolenia na pracę, lub też do prefektury celem odbioru karty pobytu z zapisem „salarié”. Ponieważ kandydat na pracownika winien oczekiwać na decyzję w Polsce, zgoda na zatrudnienie jest przesyłana do Ambasady Republiki Francuskiej w Polsce. Zainteresowany odbywa również badania lekarskie w polskiej przychodni wskazanej przez warszawskie biuro OMI. Po odbyciu badań i w oparciu o przesłane dokumenty, Ambasada (Konsulat) Francji, w przypadku pozytywnego rozpatrzenia wniosku przez administrację francuską, wydaje obywatelowi Polskiemu pozwolenie na pracę. Po przyjeździe do Francji, celem legalizacji swojego dalszego pobytu na czas dłuższy niż 3 miesiące, posiadacz pozwolenia na pracę powinien w ciągu dwóch pierwszych miesięcy, licząc od daty wjazdu do Francji, wystąpić o kartę pobytu zgodnie z procedurą opisaną w części dotyczącej uzyskiwania karty pobytu. W przeciągu 3 miesięcy po przyjeździe do Francji należy znaleźć mieszkanie (rzecz stosunkowo trudna za względu na status obcokrajowca) lub obywatela francuskiego (ewentualnie przedsiębiorcę), który zgodzi się podpisać „certificat d'hébergement”, zobowiązując się tym samym do zapewnienia mieszkania obywatelowi polskiemu. Często pracodawca dołącza taki „certificat d'hébergement” z chwilą złożenia dokumentów w DDTEFP. Odbyte badania lekarskie i zatrudnienie we Francji pozwalają na korzystanie z dobrodziejstw ubezpieczenia społecznego, które zwraca częściowo wydatki poniesione na wizyty lekarskie i za zakupione lekarstwa. Będąc we Francji i chcąc uzyskać kartę pobytu na czas określony, należy postępować zgodnie z procedurą opisaną powyżej – w części poświęconej kwestiom pobytu. Praca bez pozwolenia, kary. Ustawowa definicja nielegalnego zatrudnienia została wyrażona w przepisie artykułów L.32410 i L.324-11 francuskiego Kodeksu Pracy w przypadku wykonywania nielegalnie pracy, przepisy kodeksu nakładają grzywnę na pracownika i pracodawcę, a także na osoby świadomie korzystające z usług osób nielegalnie zatrudnionych. Do pracy nielegalnej ustawa zalicza każde zajęcie, które nie zostało zgłoszone odpowiednim organom, a za które zatrudniony dostaje wynagrodzenie. Do pracy nielegalnej zalicza się również zatrudnienie bez podobnego zgłoszenia fille au pair, czy pomocy domowej. W razie podobnego wykroczenia i w przypadku prac wykonywanych w sposób ciągły, zgodnie z przepisem art. L.324-9, osoba zatrudniająca nielegalnie jest zagrożona karą do 3 lat więzienia i grzywną do 45 000 euro. W przypadku zatrudnienia młodocianego, którego ciągle obejmuje obowiązek szkolny, kara więzienia wynosi do lat pięciu, a kara grzywny do 75 000 euro. Osoba zatrudniona nielegalnie zagrożona jest karą do 2 lat więzienia i grzywną w wysokości do 30 000 euro . Kary te podlegają podwojeniu w przypadku recydywy. Osoba wykonująca pracę nielegalnie, oprócz kary więzienia i grzywny, zostaje ukarana również odebraniem zasiłków i dodatku rodzinnego. Poza tym, w okresie do 5 lat, nie ma ona prawa wykonywać swojego zawodu. Osoba prawna (np. spółka) zatrudniająca nielegalnie podlega znacznie wyższej karze grzywny, wynoszącej do 150 000 euro. Poza tym dotykają ją też inne kary, takie jak zakaz prowadzenia działalności przez okres do 5 lat. Zostaje ona umieszczona pod nadzorem sądowym; może jej również grozić zamknięcie siedziby, wyłączenie z rynku, konfiskata materiałów, informacja w prasie, ewentualnie nawet rozwiązanie spółki. Pracodawca zatrudniający nielegalnie może być także decyzją sądu zobowiązany do wypłaty odszkodowań nielegalnie zatrudnionym pracownikom. Każda osoba, która pracując otrzymuje za pracę nie mniej niż 3 000 euro i nie jest ubezpieczona, płaci solidarnie wspólnie z pracodawcą karę na rzecz OMI w wysokości nie mniejszej niż 500-krotna wielkość minimalnego wynagrodzenia godzinowego (tzw. SMIC). Pracodawca nie ma prawa potrącać z wynagrodzenia pracownika opłaty wniesionej na rzecz OMI, kosztów podróży do Francji czy innych wydatków, które poniósł przy zatrudnianiu obcokrajowca. Praca sezonowa Rządy Republiki Francuskiej i Polski podpisały umowę umożliwiającą wykonywanie przez Polaków pracy sezonowej we Francji. Generalnie jednak pozwolenie na pracę sezonową (okresową, krótkoterminową) mogą uzyskać obcokrajowcy (w tym Polacy), którzy nie posiadają, ani nie ubiegają się o kartę rezydenta lub o kartę na pobyt czasowy z prawem pracy. Warunkiem jest, aby osoba chcąca pracować miała konkretnego pracodawcę zamierzającego ją zatrudnić. Praca ze względu na swój charakter i rodzaj lub okoliczności powinna być typowo sezonowa (okresowa). Francuski pracodawca winien złożyć we właściwej dla swego miejsca zamieszkania (miejsca prowadzenia działalności) DDTEFP wstępną umowę o pracę (dla) pracownika sezonowego. Umowa sporządzona i podpisana przez pracodawcę upoważnia pracownika do wykonywania określonej pracy (określonego zawodu). Umowa ta powinna określać czas pracy i okres (terminy, daty), w którym praca będzie wykonywana. Praca sezonowa nie może trwać dłużej niż 6 miesięcy (dla niektórych prac rolnych wymienionych w osobnym akcie prawnym – nie dłużej niż 8 miesięcy) w ciągu 12 miesięcy kolejno następujących po sobie. Wnioski składane do DDTEFP przez francuskiego pracodawcę mogą być imienne (na konkretne osoby), jak i bez wyszczególniania konkretnych osób (anonimowe), – czyli zapotrzebowanie na określonego pracownika, czy grupę pracowników. Podobnie jak w powyżej opisanych sytuacjach, przy wydaniu pozwolenia DDTEFP i OMI współpracują z polskim Ministerstwem Gospodarki i Pracy. Kandydat powinien w Polsce odbyć badania lekarskie w przychodni wskazanej przez biuro OMI w Warszawie. Pozytywny wynik badań i wyrażenie zgody na umowie o pracę stanowi dla polskiego pracownika sezonowego podstawę do wyjazdu do Francji i pozwala na podjęcie pracy. Jeśli praca ma trwać dłużej niż trzy miesiące – pracownik powinien wystąpić o kartę pobytu. Pracodawca francuski, z chwilą zatrudnienia pracownika sezonowego, zobowiązany jest do wpłacenia na rzecz OMI stosownej kwoty, która zależy od czasu trwania kontraktu. I tak – opłaty wynoszą: Czas kontraktu max. 2 miesiące 2 do 4 miesięcy 4 do 6 miesięcy 6 do 8 miesięcy*) Opłata na OMI 158 € 194 € 336 € 473 € ) * w szczególnych przypadkach W przypadku zatrudnienia pracowników sezonowych poza rolnictwem, czyli w handlu, przemyśle i innych rodzajach działalności gospodarczej, opłata wnoszona przez pracodawcę wynosi 400 € od osoby, niezależnie od czasu trwania umowy o pracę. Jeśli pracownicy są zakwaterowani przez pracodawcę, to powinien on zapewnić im odpowiednie warunki pobytu. Francuscy rolnicy najbardziej zainteresowani są zatrudnieniem Polaków przede wszystkim przy zbiorze winogron, jabłek, borówek, uprawie warzyw, hodowli drobiu, bydła i trzody chlewnej oraz innych pracach dotychczas w niewielkim stopniu zmechanizowanych w gospodarstwach rolnych. Obecnie, mimo braku rąk do pracy i zainteresowaniu korzystaniem z polskich pracowników sezonowych, przeszkodą jest zbyt rygorystyczne i formalistyczne podchodzenie niektórych DDTEFP do kwestii wydawania zezwoleń (np. żądanie określenia przez wnioskującego rolnika francuskiego, z około kwartalnym wyprzedzeniem, dokładnego terminu rozpoczęcia i zakończenia zbiorów czy prac rolnych). Także opłaty wnoszone przez rolników na rzecz OMI, sprawiają, że przy niektórych krótkich sezonowych pracach (np. zbiór winogron) zatrudnianie obcokrajowców staje się mało opłacalne. Świadczenia socjalne, kwestie podatkowe Francja jest krajem Unii Europejskiej, w którym poziom opieki socjalnej państwa jest relatywnie wysoki. Pracownik zagraniczny po uzyskaniu odpowiednich zezwoleń na pobyt i pracę, które zapewniają mu dostęp do rynku pracy, powinien uzyskać prawo do korzystania ze wszystkich świadczeń (dofinansowywana z budżetu opieka medyczna, zasiłki rodzinne, zasiłki dla bezrobotnych, itp.). Ochroną socjalną objęta jest także rodzina pracownika, która z czasem może uzyskać dostęp do francuskiego rynku pracy. Zgodnie z polsko-francuską Generalną Konwencją o Zabezpieczeniu Społecznym z 9.06.1948 r. oraz postanowieniami Traktatu Akcesyjnego, polscy pracownicy oddelegowani do Francji w celu wykonania prac (usług) muszą posiadać podstawowe ubezpieczenia opłacane w Polsce (w ZUS). Celowym jest jednak wykupienie dodatkowej, dobrowolnej polisy u francuskiego lub polskiego ubezpieczyciela, co ułatwi pokrycie ewentualnych kosztów związanych np. z usuwaniem konsekwencji różnych wypadków losowych, leczeniem, rehabilitacją czy transportem poszkodowanego do kraju. Ponadto wyjeżdżając za granice należy zabrać ze sobą wypełniony właściwy formularz serii E-100 umożliwiający w nagłym przypadku uzyskanie we Francji opieki lekarskiej i pokrycie przez stronę polską kosztów tej opieki. Wnioski o wydanie formularza właściwego dla danego rodzaju pobytu (turystyczny, świadczenie usług, praca itp.) i jego czasu trwania można znaleźć na stronie Narodowego Funduszu Zdrowia, tam też można uzyskać informacje o przysługujących świadczeniach. Dla polskich pracowników stosowne zaświadczenia otrzymuje się: w wojewódzkich oddziałach NFZ (formularz E-111 – czasowy pobyt za granicą). Wniosek może złożyć pracodawca w imieniu pracownika. Na wniosku winna być pieczęć pracodawcy i podpis uprawnionego pracownika, w terenowych oddziałach ZUS (formularz E-101 – świadczenie dla oddelegowanego za granicę pracownika na max. 1 rok, E-102 – przedłużenie oddelegowania). Wniosek składa pracodawca. Kwestie podatkowe uregulowane są w polsko-francuskiej umowie w sprawie zapobiegania podwójnemu opodatkowaniu w zakresie podatków od dochodu i majątku z 20.06.1975 r. (Dz.U. Nr 1 z 1977 r.). Dokładniejszych informacji może udzielić polskie Ministerstwo Finansów. Umowy o pracę Sprawy zatrudnienia pracowników uregulowane są przez Kodeks Pracy, liczne umowy zbiorowe (conventions collectives) oraz regulaminy zakładowe (règlements intérieurs). Umowy zbiorowe dotyczą branży przemysłowych, grup pracowników, różnych rodzajów przedsiębiorstw, a także regionów czy poszczególnych firm. Istnienie owych umów w znacznym stopniu ogranicza swobodę pracodawcy w kształtowaniu wysokości wynagrodzeń, tym bardziej, że w niektórych umowach zbiorowych znajdują się gotowe sformułowania, które obowiązkowo należy wprowadzić do umów o pracę. W systemie francuskim spotyka się generalnie następujące rodzaje umów o pracę: Umowa na czas nieokreślony (CDI – contrat à durée indéterminée). Tego typu umowę, której warunki nie są ściśle sprecyzowane przez prawo francuskie, zawiera się w większości przypadków zatrudnienia pracownika. Umowa na czas nieokreślony może zostać rozwiązana w wyniku wypowiedzenia przez jedną ze stron. W przypadku wypowiedzenia umowy przez pracodawcę, okresy wypowiedzenia wynoszą: 1 miesiąc, – gdy staż pracy pracownika wynosi od 6 miesięcy do 2 lat, 2 miesiące, – gdy staż pracy wynosi powyżej 2 lat. Umowa na czas określony (CDD – contrat à durée déterminée) może być zawarta w następujących przypadkach: zastąpienie pracownika tymczasowo nieobecnego, szczególny, okresowy wzrost aktywności działania firmy, potrzeba wykonania specyficznego lub wyjątkowego (dodatkowego) zlecenia, zatrudnienie w ramach pracy sezonowej, w innych przypadkach określonych programami redukcji bezrobocia. Umowę na czas określony może poprzedzać okres próbny. Zakończenie umowy na czas określony i nie podpisanie z pracownikiem umowy na czas nieokreślony zobowiązuje pracodawcę do wypłaty premii w wysokości 10% od sumy zarobków brutto wypłaconych podczas trwania umowy. Umowę na czas określony można podpisać dwa razy na okres łączny 18 miesięcy. Natomiast trwanie stosunku pracy po upływie okresu, na który umowa na czas określony została zawarta, powoduje jej automatyczne przekształcenie w umowę na czas nieokreślony. Umowa o pracę na część etatu (contrat à temps partiel) zarówno na czas określony jak i nieokreślony. Ten typ umowy ma zastosowanie, gdy czas pracy jest mniejszy od czasu ustawowego (35 godzin tygodniowo) choćby o jedna godzinę. Czas ten ustalany jest na bazie jednego tygodnia czy miesiąca. Umowa o pracę na część etatu winna uwzględniać wymagania opisane w artykułach L212-4-3 oraz L122-1 (i następnych) Kodeksu Pracy. Decyzja o zwolnieniu pracownika (lettre de licenciement) musi być umotywowana. Pracownik ma prawo znać powody zwolnienia, którego podstawy podlegają kontroli sądowej (dotyczy to zwolnień indywidualnych, dyscyplinarnych i grupowych z powodów ekonomicznych). Instancją sądową kompetentną do rozpatrywania sporów pomiędzy pracownikami i pracodawcami jest Sąd Pracy (Conseil des prud'hommes), działający przy każdym Sądzie Pierwszej Instancji (Tribunal de Première Instance). Praktyczne informacje o „zawartości” poszczególnych rodzajów umów o pracę można znaleźć np. na stronie agencji ANPE . Warunki pracy i płacy Istnieje minimalna ustawowa kwota wynagrodzenia brutto za godzinę (SMIC – Salaire minimum interprofessionnel de croissance), poniżej której pracodawca w zasadzie nie może zatrudnić osoby na pełnym etacie. Stawka ta, corocznie rewaloryzowana w lipcu, wynosi (od 1.07.2004 r.) 7,61 € za godzinę lub 1 153,73 € na miesiąc przy 151,67 godzinach pracy w miesiącu (35 godzin tygodniowo). Umowy (układy) zbiorowe (conventions collectives) przewidują zwykle nie minimalne, lecz korzystniejsze wynagrodzenia, zależne od stopnia czy też kategorii pracownika. Należna pensja jest wypłacana pracownikom wraz z wręczanym tzw. „bulletin de paie” (za odpowiednik polski można by przyjąć druk tzw. RMUA), na którym wymienione są wszystkie jej składniki oraz potrącane składki. Dzięki wprowadzonym uproszczeniom – od 1.01.2005 r. „bulletin de paie” pracownika zawiera 7 pozycji (poprzednio: 20), a pracownika na kierowniczym stanowisku 11 pozycji (poprzednio: 30). System ubezpieczeń społecznych (Sécurité sociale) Pracownicy we Francji podlegają ubezpieczeniu społecznemu. Organizmem zajmującym się pobieraniem należności dla kas społecznych jest URSSAF . Na jego stronach można znaleźć tabelę przeliczeniową ułatwiającą określenie wysokości naliczanych składek. Generalnie składki i świadczenia płacone przez pracodawcę na rzecz pracownika wynoszą ok. 40%. Oprócz pracodawców również pracownicy ponoszą ciężar finansowania kas różnych ubezpieczeń społecznych. Składki miesięczne pobierane z kolei z pensji pracownika wynoszą zazwyczaj w granicach 20-23% i są wyliczone na każdym potwierdzeniu wypłaty (bulletin de paie). W sumie składki płacone przez pracodawcę i pracownika nie przekraczają obecnie 60% pensji brutto. Osoby pracujące na zasadzie samozatrudnienia (w tym wolne zawody) płacą składki kwartalnie w wysokości ok. 40% od zarobków uzyskanych w roku poprzednim. Składki te wpływają do kas społecznych (caisse d'assurance maladie), które zajmują się zarządzaniem finansowania ubezpieczeń społecznych (choroby, macierzyństwo, kalectwo, wypadki zawodowe i śmierć). Istnieje też kasa emerytalna (caisse d'assurance vieillese) oraz bezrobocia (Assedic). Czas pracy Ustawa z 13.06.1998 r., obowiązująca od 1.01.2002 r. stopniowo wprowadza 35-godzinny tydzień pracy we francuskich przedsiębiorstwach. Nadgodziny są zwykle płatne w formie kompensaty odpoczynkowej, czyli w dodatkowych dniach urlopowych. Maksymalną ilość godzin nadliczbowych, (jeśli nie określono jej inaczej w umowach zbiorowych) wyznacza dekret, który na rok 2005 określa limit 220 godzin rocznie na pracownika. Nadgodziny mogą też być płatne w formie pieniężnej wg zasad przyjętych w umowach zbiorowych czy regulaminach pracy, z tym, że wynagrodzenie nie może wzrosnąć o mniej niż 10%. Jeśli nie postanowiono inaczej w umowach zbiorowych – to do 31.12.2005 r. dodatkowa stawka za każdą z kolejnych nadgodzin ponad ustawowo przyjęty tygodniowy czas pracy 35 godzin) wynosi: Nadgodziny – praca pomiędzy Firma do 20 pracowników Firma > 20 pracowników 36 a 39 godziną + 10% + 25% 40 a 43 godziną + 25% + 25% Powyżej 43 godziny + 50% + 50% Ustawowy czas pracy zależy także od branży. Przykładowo – od 1.01.2005 r. czas pracy w kawiarniach, restauracjach i hotelach zatrudniających nie więcej niż 20 pracowników wynosi 39 godzin (37 godzin, gdy zatrudnionych jest więcej niż 20 pracowników). Warunki świadczenia usług przez polskie firmy we Francji Zasady ogólne Z dniem 1.05.2004 r. polskie przedsiębiorstwa uzyskały pełny dostęp do rynku usług we Francji. Dostęp ten dotyczy dwóch kategorii operatorów gospodarczych: pracowników niezależnych, przedsiębiorstw. Kategoria pracowników niezależnych obejmuje: pracowników nie wynagradzanych lub niezależnych, wykonujących zawód rzemieślniczy, handlowy lub przemysłowy, przedstawicieli lub pełnomocników przedsiębiorstw polskich, którzy – przy zachowaniu w Polsce swojej siedziby lub miejsca stałego zamieszkania – udają się do Francji celem wykonania działalności (pracy) czasowej związanej z realizacją kontraktu, a więc niepowiązanej z formułą „zakładu” czy „oddziału”. Ta kategoria pracowników może korzystać, zgodnie z warunkami określonymi w obowiązującym prawie UE, ze swobody działania w zakresie świadczenia usług. Przedsiębiorstwa świadczące usługi. Od 01.05.2004r, przedsiębiorstwa mające siedzibę w jednym z nowych krajów członkowskich UE, w tym w Polsce, mogą korzystać we Francji z pełnej swobody w realizacji usług we wszystkich, nie objętych odrębnymi przepisami, dziedzinach gospodarki. Z uwagi na niejasną interpretację przepisów unijnych, jak i krajowych, strona francuska wymaga, aby pracownicy z kraju trzeciego (pozaunijnego np. Ukrainy, Rosji) wyjeżdżający do Francji, byli „normalnie zatrudnieni” w polskim przedsiębiorstwie, co najmniej rok -i mieli uregulowany pobyt w Polsce. Natomiast nie jest określone, ile czasu winien być zatrudniony polski pracownik w polskiej firmie, aby mógł wyjechać do Francji celem świadczenia usługi. Jednym z wariantów jest przyjęcie założenia, że polski pracownik wyjeżdżając do Francji jest zatrudniony na czas nieokreślony, ma opłacone wszelkie niezbędne składki obowiązujące w naszym kraju i nabył wszelkie prawa związane ze świadczeniami socjalnymi obowiązującymi w Polsce. Dopuszcza się także możliwość rekrutacji przez przedsiębiorstwo pracowników na czas wyjazdu celem świadczenia usługi, – ale generalnie dotyczy to wysokokwalifikowanych specjalistów, czy kadry kierowniczej. Należy jednak mieć świadomość innych interpretacji ww. przepisów i możliwości nieporozumień z lokalną administracją francuską odnośnie minimalnego czasu działania polskiej firmy w Polsce przed początkiem świadczenia usługi we Francji, jak i odnośnie minimalnego czasu i sposobu zatrudnienia polskiego pracownika w Polsce przed jego wyjazdem do Francji. Zakres stosowania prawa wspólnotowego Do oddelegowania pracowników dla świadczenia usług przez przedsiębiorstwa nowych krajów członkowskich zastosowanie mają: Dyrektywa 96/71/CE z 16.12.1996 r. dotyczącą oddelegowania pracowników w ramach świadczenia usług wraz z orzecznictwem TWE związanym z wprowadzeniem w życie acquis communautaire (dorobku prawodawstwa wspólnotowego). Rozporządzenie (réglement) CEE 1408/71 w sprawie stosowania systemu ubezpieczeń społecznych dla pracowników wynagradzanych i ich rodzin, przemieszczających się w obszarze Wspólnoty. Zasady ogólne regulujące oddelegowanie można streścić jak następuje: przedsiębiorstwo nowego kraju członkowskiego może świadczyć swobodnie swoje usługi bez obowiązku wnioskowania o pozwolenia na pracę dla swoich pracowników, ponieważ ci pracownicy przyjeżdżają, aby uczestniczyć w świadczeniu usług, których są nieodłączną częścią składową i nie mogą w konsekwencji być traktowani jako wchodzący na miejscowy rynek pracy, przedsiębiorstwo świadczące usługę ma obowiązek zgłosić tą działalność lokalnemu organowi kompetentnemu w sprawach zatrudnienia wiedząc, że przyznane mu ułatwienie dotyczy tylko jego płatnego personelu, który zostanie uznany za zatrudniony „w sposób legalny i zwyczajowy” przez usługodawcę, choć szczegółowe rozwiązania dopuszczają przyjazd personelu zatrudnionego na czas świadczenia usługi , specjalne wymogi, którym może być poddane przedsiębiorstwo przybyłe do kraju członkowskiego celem wykonania usługi, muszą być „usprawiedliwione nagłymi przyczynami o znaczeniu społecznym” i jednakowo stosowane do wszystkich przedsiębiorstw prowadzących tego typu działalność na tym terytorium. Niemniej TWE uznał, iż: „prawo wspólnotowe nie zakazuje krajom członkowskim rozciągnięcia ich uregulowań prawnych lub pracowniczych układów zbiorowych na każdą osobę wykonującą nawet czasowo pracę zarobkową na ich terytorium, niezależnie od kraju, w którym pracodawca ma swoja siedzibę” „uregulowania prawne lub pracowniczych układów zbiorowych kraju członkowskiego gwarantujące minimalną stawkę płacy mogą być, w zasadzie, stosowane do pracodawców świadczących usługi na terytorium tego kraju bez względu na to, w jakim kraju pracodawcy ci mają swoją siedzibę”. Dlatego też ww. zasady określone przez TWE winny być stosowane przez władze francuskie celem zapewnienia równego traktowania pracowników lokalnych i pracowników firmy zagranicznej świadczącej usługę, zajmujących to samo stanowisko. Uregulowania francuskie – procedury administracyjne Główne postanowienia odnośnie zasad świadczenia usług przez firmy zagraniczne we Francji i statusu ich pracowników zapisane zostały we francuskim Kodeksie Pracy , a w szczególności w: art. L341-1 do L341-8 (Część Legislacyjna) art. R341-1 do R341-7-2 (Część Reglamentacyjna – Dekrety Rady Państwa) art. D341-1 do D341-5-15 (Część Reglamentacyjna – Dekrety Zwykłe) Polska firma rozpoczynająca świadczenie usługi, a nieposiadająca swej siedziby we Francji winna zarejestrować się w Centre-recette des Impôts des entreprises étrangères, Inspection, TVA, która znajduje się pod adresem: 9, rue d'Uzès, TSA 39203 75094 PARIS CEDEX 02 France tel. 01 44 76 19 07 (lub -08, lub -09) fax 01 44 76 18 33 e-mail: [email protected]. W tym celu przedsiębiorca wypełnia formularz IMP (dostępny na stronach DRESG: www.dresg.net) i uzyskuje, dzięki rejestracji, francuski numer podatnika VAT, który umieszcza na wystawianych fakturach. Podatek VAT winien być odprowadzony do francuskiego urzędu podatkowego. Na czas świadczenia usługi należy też ustanowić swego francuskiego przedstawiciela prawnego (nie mylić z przedstawicielem podatkowym), który będzie np. zajmował się opłatą (i uzyskaniem ewentualnego zwrotu nadpłaty) podatku VAT od świadczonych usług. Przedstawiciel prawny działa w imieniu przedsiębiorcy i na jego odpowiedzialność, ale za zapłatę podatku odpowiada przedsiębiorca. Podatek VAT naliczany jest według prawa obowiązującego w miejscu świadczenia usługi, – czyli według prawa francuskiego. Stawka podatku wynosi 19,6% (stawka podstawowa) lub 5,5% (stawka zredukowana, dotyczy m.in. budownictwa mieszkaniowego i ma obowiązywać do końca 2005 r.), czy 2,1% (stawka specjalna). Podstawą do wyjazdu polskich pracowników do Francji jest podpisanie przez przedsiębiorcę umowy z francuskim kontrahentem zawierającej podstawowe dane dotyczące świadczonej usługi. Przygotowując umowę należy zwrócić uwagę na regulacje francuskie dotyczące m.in. problematyki podwykonawstwa. Trzeba także oddzielić sprawy świadczenia usług od podlegającego innym regulacjom tzw. wypożyczenia (udostępnienia) siły roboczej (wymagane uzyskanie wcześniejszego pozwolenia na pracę i pobyt dla pracowników), – co jest często mylone przez kontrahentów i może narazić ich na poważne kary finansowe. Do podstawowego obowiązku przedsiębiorcy należy powiadomienie o zamiarze rozpoczęcia świadczenia usługi lokalnych służb inspekcji pracy. Zawiadomienie (art. D341-5-7 Kodeksu Pracy), które w zasadzie nie ma swej oficjalnej, prawnie określonej formy (formularza), powinno zawierać: nazwę i formę prawną firmy, adres, informację odnośnie właściwego rejestru o zarejestrowaniu firmy (w Polsce), nazwę (dane) jej przedstawiciela prawnego (pełnomocnika) we Francji wyznaczonego na czas świadczenia usługi, jego francuski adres, miejsce i/lub adres, gdzie usługa ma być świadczona, data rozpoczęcia świadczenia usługi i przewidywany czas jej trwania (wykonywania), rodzaj wykonywanej usługi, jeśli koniecznym – to także informacja o używaniu materiałów niebezpiecznych lub wykonywaniu działań (prac) niebezpiecznych, imiona, nazwiska, daty urodzenia, płeć i narodowość oddelegowanych pracowników najemnych (tzw. salariés) oraz daty zawarcia z nimi umowy o pracę. W przypadku sukcesywnego świadczenia usług w kilku miejscach, w zasadzie wystarczy zawiadomić inspekcję pracy, na której terenie będzie świadczona pierwsza usługa. Tym niemniej nie zaszkodzi wysłać stosowną informację także do innych inspekcji pracy, właściwych dla miejsc świadczenia usługi. Niektóre Inspekcje Pracy, w oparciu o dekret z 1994 r., przygotowały dla własnych potrzeb formularze ww. zawiadomienia. Warto także przed wysłaniem zawiadomienia zadzwonić do właściwej inspekcji pracy i upewnić się, kto „opiekuje się” terenem, na którym przedsiębiorca polski będzie realizował usługę, a następnie przesłać zawiadomienie na konkretną osobę. Nie zaszkodzi także, (choć nie jest to formalnie wymagane) załączyć do zawiadomienia wyciąg, np. z polskiego KRS wraz z jego francuskim tłumaczeniem. Przedsiębiorca może przygotować i wysłać niezbędne zgłoszenia i pozostałe dokumenty samodzielnie, może zlecić taką pracę jednemu z polskojęzycznych biur doradztwa, bądź też kancelarii adwokackiej (przykładowe adresy w załączniku). Zawiadomienie (wszystkie dokumenty należy przesyłać w języku francuskim lub w języku polskim z tłumaczeniem – najlepiej przez tłumacza przysięgłego – na język francuski) powinno być przekazane przed rozpoczęciem wykonywania usługi (listem poleconym z potwierdzeniem odbioru lub faxem) do inspektora pracy, właściwego dla miejsca wykonywania (świadczenia) usługi. Ponadto kierownik przedsiębiorstwa świadczącego usługę może zostać zobowiązany do przekazania inspektorowi pracy w trakcie ewentualnej kontroli dokumentu określającego godziny pracy i odpoczynku, winien zadbać o zgłoszenie do prefektury deklaracji dotyczącej zbiorowego zakwaterowana pracowników i pamiętać, m.in. w przypadku prowadzenia prac budowlanych, o umieszczeniu tablicy informacyjnej dotyczącej świadczonej usługi. Ustawodawstwo francuskie wymaga od przedsiębiorstwa świadczącego usługę zastosowania wobec delegowanego pracownika wszystkich reguł prawa świadczeń socjalnych (poziomu wynagrodzeń, korzyści z obowiązujących w branży pracowniczych układów zbiorowych, itp.) tak, aby każdy pracownik korzystał z zasady jego traktowania na równi z pracownikiem miejscowym. Celem porównania – należy stosować przynajmniej minimalne obowiązujące we Francji wymagania socjalne, jeżeli są one korzystniejsze dla polskiego pracownika niż zasady krajowe (polskie). Dotyczy to m.in. kwestii: Wynagrodzenia za prace w tym wszystkich premii i dodatków, a także stosownej informacji o składnikach wynagrodzenia (tzw. bulletin de paie) wypłacanego pracownikowi przynajmniej raz w miesiącu, jeśli czas świadczenia usługi przekracza jeden miesiąc, czasu pracy, pracy w nocy i niedziele (dni świąteczne), nadgodzin, płatnych urlopów, urlopów okolicznościowych z okazji różnych wydarzeń rodzinnych, urlopów bezpłatnych, dni wolnych od pracy, bezpieczeństwa, zdrowia i higieny pracy, środków ochronnych stosowanych wobec kobiet w ciąży i wychowujących dzieci, środków ochronnych w odniesieniu do pracowników młodocianych, równego traktowania mężczyzn i kobiet, nie dyskryminowania pracowników z uwagi na pochodzenie, kolor skóry itp., klasyfikacji (hierarchii zawodowej), pokrywania różnych kosztów związanych z pracownikiem i jego pracą, wynagrodzeniami za nieobecności z powodu choroby lub wypadku. Pewnym wyjątkiem, w ramach świadczenia usług jest przyjazd ekipy na czas nie dłuższy niż 8 dni celem realizacji podstawowych prac montażowych lub pierwszej instalacji dóbr (urządzeń, maszyn, wyposażenia itp.). W takiej sytuacji nie obowiązują francuskie przepisy odnośnie minimalnej płacy, jak i czasu trwania płatnego urlopu. Wyjątek ten nie dotyczy budownictwa. Z kolei polskich przedsiębiorców świadczących usługi nie obowiązują francuskie regulacje związane z kwestiami zawierania i rozwiązywania umów o pracę oraz wyborów przedstawicieli pracowników do różnych gremiów określonych prawem francuskim, (jeśli nie zatrudniają dodatkowo lokalnej siły roboczej). Należy zwrócić uwagę na kwestie stosowania umów zbiorowych zarówno branżowych, jak i regionalnych, co może zmieniać niektóre warunki świadczenia podobnej usługi w zależności od regionu, a przez to zmienić warunki (koszt) wykonania usługi na rzecz francuskiego odbiorcy. Najczęściej stosuje się układ zbiorowy właściwy dla posiadanego przez przedsiębiorstwo tzw. kodu APE nadawanego przez INSEE (francuski Krajowy Instytut Statystyczny i Badań Ekonomicznych), lecz nie jest to bezwzględną regułą. Warto, więc spotkać się wcześniej z przedstawicielem inspekcji pracy, celem określenia, która umowa zbiorowa jest najwłaściwsza dla realizowanej usługi, co pozwoli uniknąć konfliktów interpretacyjnych w kontaktach z lokalną inspekcją pracy. Wykaz umów (układów) zbiorowych (conventions colectives) poszczególnych grup zawodowych, jak i umowy regionalne (np. w obszarze budownictwa dla regionu paryskiego, czyli Ile de France), można znaleźć m.in. na stronie: www.code-du-travail.com lub www.conventionscollectives.com/b.html, czy też bezpłatnie (wraz z tekstami umów) na www.legifrance.com. Przedsiębiorstwa wykonujące usługi na terenie Francji, jak i pracownicy w nich zatrudnieni podlegają kontroli. Artykuł L324-12 Kodeksu Pracy zawiera listę organów uprawnionych do przeprowadzenia kontroli legalności zatrudnienia pracowników, jak i warunków przestrzegania prawa pracy, terminowości płatności składek społecznych i podatków itp. W różnych obszarach gospodarki. Są to odpowiednio: Inspektorzy pracy zatrudnieni w lokalnych Inspekcjach Pracy (Inspection du Travail), Funkcjonariusze i agenci Policji Sądowej (agents de police judiciaire), Agenci Urzędu Skarbowego oraz Agenci Państwowej Straży Granicznej (les agents de la direction générale des impôts et de la direction générale des douanes), Agenci ubezpieczeń społecznych (odpowiednik polskiego ZUS) i agenci rolniczych kas ubezpieczeń społecznych (polski KRUS) (les agents agréés à cet effet et assermentés des organismes de sécurité sociale et des caisses de mutualité sociale agricole), Kontrolerzy (inspektorzy) pracy i funkcjonariusze kontroli powołani do zbadania konkretnych wykroczeń (les contrôleurs du travail et fonctionnaires de contrôle assimilés, les inspecteurs du travail, les contrôleurs du travail et les fonctionnaires de contrôle assimilés), Funkcjonariusze oraz agenci zaprzysiężeni do zajmowania się problematyką morską (les officiers et les agents assermentés des affaires maritimes), Funkcjonariusze techniczni lotnictwa cywilnego powołani do przeprowadzenia kontroli (les fonctionnaires des corps techniques de l'aviation civile commissionnés à cet effet et assermentés), Funkcjonariusze lub agenci państwowi odpowiedzialni za kontrolę transportu lądowego podlegający bezpośrednio ministrowi właściwemu ds. transportu (les fonctionnaires ou agents de l'Etat chargés du contrôle des transports terrestres placés sous l'autorité du ministre chargé des transports). Wymienione wyżej osoby, posiadając prawo do przeprowadzania kontroli, mogą żądać od pracodawcy przedstawienia pisemnych i ustnych informacji w sprawach objętych kontrolą, w tym kopii dokumentów – świadczących o popełnionym wykroczeniu takich jak np.: faktury, umowy handlowe, kosztorysy i inne. Ponadto mogą przesłuchiwać wszystkie osoby zatrudnione przez pracodawcę podejrzanego o popełnienie wykroczenia, aby zasięgnąć szczegółowych informacji na temat rodzaju prowadzonej działalności, warunków zatrudnienia oraz wysokości wynagrodzenia (z włączeniem wszelakich dodatków) oraz także kwestii płatności obowiązkowych składek i obciążeń podatkowych. Polski pracownik delegowany w ramach kontraktu świadczenia usługi powinien wystąpić o kartę pobytu na czas delegowania, (gdy jest on dłuższy niż 3 miesiące). W tym celu składając dokumenty do właściwej terytorialnie prefektury, powinien przedstawić m.in. deklarację o zatrudnieniu wystawioną przez przedsiębiorstwo, z którego został delegowany, kopię umowy (po francusku), w ramach, której został oddelegowany do wykonania usługi we Francji oraz formularz serii E-100 upoważniający do korzystania z opieki zdrowotnej we Francji. Najczęściej jest to wystawiony przez ZUS formularz E-101 (świadczenia zapewnione przez 1 rok) lub formularz E-102 (w przypadku przedłużenia delegacji). Wzory wniosków o wydanie formularzy serii E-100 można znaleźć m.in. na stronie NFZ , czy też ZUS . W myśl prawa francuskiego faktura za wykonaną usługę winna być wystawiona przez firmę polską w dwóch egzemplarzach i powinna zawierać m.in. imię i nazwisko (nazwę) wystawcy i odbiorcy, ich adresy, datę wykonania usługi, ilość (wykaz) wykonanych usług, dokładne ich określenie, cenę jednostkową (bez VAT), kwotę z VAT, zapłaconą wcześniej zaliczkę, obniżki cen (rabaty), datę wystawienia, termin płatności, wysokość ewentualnych odsetek karnych wynikających ze zwłoki w uregulowaniu płatności. Przy szacowaniu wartości wykonywanej usługi celowym jest uwzględnianie kosztów i wydatków związanych z pobytem pracownika liczonych według stawek francuskich, a także zaliczkowego fakturowania kosztów tak, aby nie pozostawiać na koniec kontraktu pełnej zapłaty za usługę. Ponadto obciążenia pracodawcy związane z pobytem pracowników we Francji (zakwaterowanie, wyżywienie, transport z miejsca zakwaterowania do miejsca pracy itp.) stanowią koszty dodatkowe, które można częściowo wliczać, (ale w oparciu o szczegółowe regulacje francuskie) w pensję pracownika, – co formalnie podwyższa jego zarobek brutto w trakcie oddelegowania. Problemem spornym może być brak w polskim systemie prawnym regulacji obowiązujących we Francji lub też stosowanie w Polsce innych rozwiązań prawnych np. kwestie zapłaty za urlopy (we Francji to CCP – Caisse congés payés płaci za urlop, w Polsce pensje za urlop wypłaca pracodawca), sprawa wynagrodzenia za przestoje w pracy wynikłe z niesprzyjającej pogody. Przygotowując wyjazd pracowników do Francji można sporządzić i podpisać aneksy umowy o pracę, w których zostałyby ujęte zapisy dostosowujące warunki umowy do korzystniejszych francuskich wymagań odnośnie np. naliczania urlopów wypoczynkowych i zapłaty za urlopy, kwestie zapłaty za przestoje wynikające ze złej pogody (niektóre zawody), a obowiązujące w okresie świadczenia usługi we Francji. Budownictwo Kwestia realizacji różnego rodzaju prac (świadczenia usług) w tym obszarze objęta jest szczegółowymi regulacjami. Dodatkowe wymagania odnoszące się do warunków pracy przedsiębiorstw działających w sektorze budownictwa i tzw. inżynierii cywilnej określają: Kodeks Pracy, Kodeks Budownictwa i Mieszkalnictwa, Kodeks Urbanistyki (głównie w zakresie zagospodarowania przestrzennego i pozwoleń na budowę oraz rozbiórkę), a także wiele innych aktów prawnych, które zawierają dokładniejsze regulacje związane z prowadzeniem różnych prac budowlanych i okołobudowlanych, np. wielokrotnie nowelizowane: Dekret nr 65-48 z 8.01.1965 r., czy Dekret 88-1056 z 11.14.1988 r. Kodeks Budownictwa i Mieszkalnictwa określa też dodatkowe wymagania odnośnie warunków odpowiedzialności stron oraz zawartości (klauzul) umowy na budowę „indywidualnego” budynku w przypadku dostarczenia planów budynku przez zleceniodawcę lub bez dostarczenia takich planów. Również w ww. Kodeksie określone zostały wysokości zaliczek na poczet budowy oraz progi płatności za wykonanie poszczególnych etapów prac budowlanych i wykończeniowych przy budynkach „indywidualnych”. Przedsiębiorca polski zobowiązany jest także do zabezpieczenia (złożenia) gwarancji na poczet ewentualnych wad i usterek – generalnie w wysokości 5% wartości kontraktu (w tym prac w ramach podwykonawstwa) i 3-5% wartości kontraktu przy budowie budynku „indywidualnego”. Każdy przedsiębiorca zobowiązany jest do posiadania (wykupienia) obowiązkowego dwuletniego ubezpieczania od odpowiedzialności cywilnej związanego w wykonywanymi pracami budowlanymi. W przypadku generalnego wykonawstwa – istotną jest kwestia określenia wysokości 10-letniego ubezpieczenia (gwarancji) na realizowane prace (tzw. garantie decennale ). Przed rozpoczęciem poważniejszych prac budowlanych czy z zakresu tzw. inżynierii cywilnej koniecznym jest przygotowanie i przedstawienie odpowiednim władzom nadzoru: Generalnych zasad prewencji – w przypadku, gdy przewiduje się, że w realizacji prac będzie uczestniczyć w jakimkolwiek momencie więcej niż 20 pracowników i ogólny czas trwania prac przekroczy 30 dni roboczych, lub też ogólny czas trwania prac przekroczy 500 osobo-dni. Planu koordynacji bezpieczeństwa i ochrony zdrowi – (przygotowuje firma, która złożyła dokument pn. „generalne zasady prewencji” lub główny wykonawca (bądź koordynator), – gdy prace wykonuje kilka przedsiębiorstw, lub, gdy wykaz prac do wykonania zawiera zadania o podwyższonym stopniu ryzyka. Specjalnego planu koordynacji bezpieczeństwa i ochrony zdrowia – gdy czas trwania prac przekroczy rok i zatrudnionych będzie w dowolnym momencie więcej niż 50 pracowników przez kolejnych 10 dni roboczych Linki : Ambasada RP we Francji 1-5, rue Talleyrand , 75007 Paris tel.(33/1) 431 73 400 www.ambassade.pologne.net Wydział Ekonomiczno- Handlowy 86,rue de la Faisanderie, 75 116 Paris tel.(33/1) 45041020 www.weh.ambassade.pologne.net Francuska Izba Przemysło – Handlowa w Warszawie Plac Trzech Krzyży 19 , 00-950 Warszawa Tel. (22)696 75 80 www.ccifp.pl GRECJA Prowadzenie działalności gospodarczej na terytorium Grecji Cudzoziemcy, w tym obywatele państwa polskiego mogą prowadzić działalność gospodarczą na terenie Grecji po otrzymaniu od właściwych władz stosownego zezwolenia na jej prowadzenie. Zakres działalności gospodarczej jest dowolny, za wyjątkiem niektórych obszarów, uznanych za ważne pod względem publicznym, w których wymagane jest posiadanie koncesji bądź licencji (m.in. eksploatacja złóż publicznych, telekomunikacja i poczta, zarządzanie portami, obrót bronią, prowadzenie punktów gier losowych) lub zezwoleń dla prowadzenia działalności w określonych zawodach. Informację o zezwoleniach, niezbędnych dokumentach, opłatach itp. znaleźć można na stronie internetowej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych www.kep.gov.gr/multilang/default.asp Prowadzenie działalności gospodarczej możliwe jest na zasadach niezależnej działalności (samozatrudnienia), jak również poprzez założenie i prowadzenie przedsiębiorstwa zatrudniającego pracowników. Otwierając na terenie Grecji przedsiębiorstwo, należy pamiętać jednak o ograniczeniach swobody przepływu pracowników. Bez ograniczeń polscy pracownicy mogą być zatrudniani głównie jako tzw. personel kluczowy, rozumiany jako kadra zarządzająca firmą: • • • • personel kierowniczy - dyrektorów, kierowników działów lub sekcji; personel pełniący funkcje nadzorcze i kontrolne; osoby uprawnione do podejmowania decyzji kadrowych, czyli zatrudniania i zwalniania pracowników; osoby z rzadko spotykanymi, wysokimi, specjalistycznymi kwalifikacjami. IV. SAMOZATRUDNIENIE Kategoria samozatrudnienia dotyczy każdego, który zachowuje swobodę działania w wykonywaniu zawodowej działalności i ponosi ryzyko ekonomiczne z nią związane. W Grecji rozróżnia się następujące kategorie zawodów związanych z samozatrudnieniem: rolnicy i samodzielni pracownicy z innych sektorów gospodarki (w szczególności w sektorze usług) niezależne zawody związane z szeroko pojętym doradztwem (np. prawnicy, lekarze, architekci, rzeczoznawcy, nauczyciele prywatnych szkół, ekonomiści, eksperci podatkowi, komputerowi i inne zawody, dla których wykonywania potrzebny jest dyplom szkoły wyższej) inne zawody (handlowcy, rzemieślnicy) pracujący samodzielnie w przemyśle rozrywkowym. Przy zakładaniu spółki osobowej, czyli prowadzenia niezależnej działalności w drodze samozatrudnienia wymagana jest poniższa procedura i dokumentacja. Procedura: - zarejestrowanie firmy we właściwym miejscowo Urzędzie Podatkowym (D.O.Y. – Wydział Rejestrów) - zarejestrowanie w odpowiedniej izbie samorządu gospodarczego - jest to ustawowy obowiązek - zatwierdzenie ksiąg i danych w Urzędzie Podatkowym Wymagana dokumentacja: • dotycząca nieruchomości, w której planowana działalność będzie prowadzona (np. umowa najmu) • zaświadczenie o zarejestrowaniu się przedsiębiorcy w kasie ubezpieczeniowej (T.E.V.E.; T.A.E. lub innych, do których przynależność zależy od przedmiotu działalności) i o stanie zobowiązań ubezpieczeniowych • zaświadczenie o przynależności do odpowiedniej Izby i prawie używania danej nazwy • podanie złożone w Rejestrze Izby • fotokopia poświadczenia właściwego miejscowo Urzędu Podatkowego o rozpoczęciu działalności • fotokopia dowodu osobistego lub paszportu, • znaczek skarbowy, którego wartość uzależniona jest od wielkości rejonu / miasta, w której planowana działalność będzie prowadzona V. ZAKŁADANIE SPÓŁKI AKCYJNEJ Do założenia spółki akcyjnej niezbędny jest udział, co najmniej dwóch założycieli, którymi mogą być osoby fizyczne lub prawne. Minimalny kapitał zakładowy wymagany przy zakładaniu takiej spółki wynosi od 1.1.2002 roku 60.000 Euro. Kapitał dzielony jest na udziały imienne lub anonimowe. Kapitał w gotówce składany jest na rachunek bankowy, wkład rzeczowy podlega obowiązkowej wycenie przez komisję działającą przy Ministerstwie Rozwoju (w skład, którego wchodzi Generalny Sekretariat Handlu). W celu założenia spółki akcyjnej należy: - sporządzić statut spółki w formie aktu notarialnego, - złożyć statut we właściwym miejscowo Urzędzie Wojewódzkim - zarejestrować statut w Rejestrze Sądowym Spółek Akcyjnych - opublikować statut wraz z ogłoszeniem o założeniu firmy w Gazecie Rządowej. Akcje niektórych spółek akcyjnych muszą być imienne, np. akcje instytucji oświatowych, firm zajmujących się handlem nieruchomościami, firm telewizyjnych i radiowych, lotnisk, banków, firm ubezpieczeniowych, wyższej użyteczności itp. VI. ZAKŁADANIE SPÓŁKI ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ Z OGRANICZONĄ W celu założenia spółki z o.o. należy sporządzić statut w formie aktu notarialnego, zarejestrować statut we właściwym miejscowo Rejestrze Sądowym spółek oraz opublikować w Gazecie Rządowej ogłoszenie o zarejestrowaniu firmy. Minimalny kapitał zakładowy wnosi od 1.1.2002 roku 18.000 Euro. Kapitał dzielony jest na wkłady imienne, które muszą być złożone w całości w trakcie zakładania firmy. Przynajmniej 50 % kapitału musi być złożone w gotówce. Szczegółowe informacje na temat zakładania firm w Grecji można uzyskać na stronie internetowej Sekretariatu Generalnego ds. Handlu i Ochrony Konsumenta: www.gge.gr/09diadsystasis/html/body_home_en.html oraz Greckiego Centrum Inwestycji ELKE www.elke.gr Władze greckie wymagają od wszystkich cudzoziemców, którzy chcą prowadzić działalność na terenie Grecji przestawienia dokumentu, który potwierdzi albo fakt zakupienia nieruchomości, w której planowana działalność będzie prowadzona albo wynajęcie lokalu lub nieruchomości (umowy najmu lub kupna nieruchomości). VII. ODDZIAŁ FIRMY ZAGRANICZNEJ VIII. Spółka zagraniczna może utworzyć w Grecji swój oddział. W tym celu należy złożyć odpowiedni wniosek do Sekretariatu Generalnego ds. Handlu i Ochrony Konsumenta oraz szczegółowy wniosek do lokalnych władz. Po zarejestrowaniu oddział firmy zagranicznej traktowany jest pod każdym względem – prawa podatkowego, cywilnego, handlowego, rachunkowości, obowiązku przynależności od izby gospodarczej itp. – jak każda spółka grecka. Podejmowanie pracy Grecja wprowadziła dwuletni okres przejściowy w dostępie obywateli Polski do swojego rynku pracy. W tym czasie, zatem, obowiązywać będą dotychczasowe przepisy, zgodnie, z którymi osoba starającą się o wjazd do Grecji w celu podjęcia pracy zarobkowej tzw. zależnej, najemnej, musi rozpocząć starania o pozwolenie na pobyt w celu podjęcia pracy w konsulacie greckim w Warszawie. Pozwolenia na pracę wydawane są przez wojewodę. Wojewoda przekazuje pozwolenie na pracę greckiemu konsulatowi w kraju zamieszkania starającego się o pozwolenie. Podanie o zatrudnienie obcokrajowca wraz z wszystkimi wymaganymi dokumentami składa pracodawca grecki, który chce go zatrudnić. Pozwolenie na pracę wydawane jest na okres do jednego roku i może być przedłużone każdorazowo na następny okres, po spełnieniu odpowiednich warunków (przede wszystkim po udokumentowaniu opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne za przepracowany okres w wysokości minimum 150 dniówek). Powyższa procedura nie dotyczy osób, które w dniu 1 maja 2004 roku były już zatrudnione w Grecji legalnie i nieprzerwanie przez okres, co najmniej 12 miesięcy. Osoby te mogą uzyskać zezwolenia na pracę i następnie na pobyt na zasadach takich jak obywatele Unii Europejskiej. Obywatele Polski, którzy w dniu 1 maja 2004 roku byli zatrudnieni w Grecji krócej niż przez 12 miesięcy lub przybyli do Grecji po tym terminie, będą traktowani jako obywatele unijni w zakresie dostępu do pracy najemnej w okresie przejściowym, gdy tylko uzupełnią okres 12 miesięcznej nieprzerwanej, legalnej pracy. Ustawa regulująca zasady wjazdu i pobytu obcokrajowców na terytorium Grecji przewiduje liczne i rozbudowane sankcje za nieprzestrzeganie jej przepisów, w tym przepisów dotyczących podejmowania pracy. Sankcje nałożone są nie tylko na nieprzestrzegających prawa obcokrajowców, ale także na pracodawców, urzędników, notariuszy, itd. Osoby, które uzyskały pozwolenie na pracę będą natomiast korzystały w Grecji z wszystkich, bardzo rozbudowanych uprawnień, przysługujących greckim pracownikom (ubezpieczenie społeczne, urlopy, dodatki, bonusy itd). Pracodawcy greccy obowiązani są bowiem przestrzegać praw pracowniczych zarówno pracowników krajowych, jak i legalnie zatrudnionych obcokrajowców. Sądownictwo pracy w Grecji jest bardzo dobrze zorganizowane. Nie wymaga uzyskiwania pozwoleń na pracę prowadzenie niezależnej działalności gospodarczej lub wolne świadczenie usług (samozatrudnienie). W celu świadczenia usług na terenie Grecji usługodawca posiadający przedsiębiorstwo założone w Polsce może delegować swoich pracowników do Grecji, gdy w ciągu całego okresu delegowania istnieje stosunek pracy między przedsiębiorstwem delegującym a pracownikiem. Dotyczy to w szczególności przypadków delegowania przez przedsiębiorstwo pracowników na własny rachunek i pod swoim kierownictwem, w ramach umowy zawartej między przedsiębiorstwem delegującym a odbiorcą usług, działającym na terenie Grecji. Przedsiębiorca zobowiązany jest do zapewnienia delegowanym pracownikom, niezależnie od prawodawstwa na podstawie, którego nastąpiło ich zatrudnienie, warunków pracy zgodnych z greckim prawem pracy, narodową zbiorową umową pracy oraz każdą obowiązującą zbiorową umową pracy. System podatkowy - ważniejsze informacje Zyski wszystkich greckich podmiotów gospodarczych są opodatkowane podatkiem dochodowym. Odnosi się to również do przedsiębiorstw zagranicznych działających w Grecji poprzez oddział lub przedsiębiorstwo filialne, albo mających stałą siedzibę w Grecji. Podatek dochodowy od przedsiębiorstw - podstawowe zasady Firmy greckie płacą podatek od zysku przed podziałem. Oddziały firm zagranicznych są opodatkowane od ich zagregowanych zysków bez względu na to, czy dokonywały transferów swoich zysków do firm macierzystych. Podatek dochodowy od przedsiębiorstw oraz spółek akcyjnych notowanych na koniec roku kalendarzowego na giełdzie wynosi 35 %. Dochody oddziałów firm zagranicznych oraz greckich spółek akcyjnych nienotowanych na Giełdzie Ateńskiej na koniec roku kalendarzowego a także banków greckich są opodatkowane w wysokości 37,5 %. Jeśli podatek jest płacony jednorazowo w całej kwocie, płatnik otrzymuje rabat w wysokości 2,5 % sumy podatku. Jeśli firma zyskuje dochód z nieruchomości, dochód brutto z tego tytułu podlega dodatkowemu podatkowi w wysokości 3 %, jednakże w kwocie nie wyższej od podatku dochodowego. Polska i Grecja zawarły umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania, którą stosuje się odpowiednio do oddziałów firm polskich w Grecji. Zaliczki podatkowe i podatki specjalne Budownictwo. Podlegający opodatkowaniu dochód netto firm budowlanych prowadzących budowę i sprzedaż mieszkań, domów mieszkalnych itp. wynosi 15 % ich przychodu brutto (obliczanego specjalną metodą według ustawodawstwa podatkowego). Inna działalność firm budowlanych jest opodatkowana w wysokości 10 %, 12 % lub 25 % przychodu kontraktowego brutto w zależności od charakteru kontraktu lub rodzaju odbiorcy usługi. Podatek od szacowanego zysku wynosi 35 % lub 40 % w zależności od prawnej formy budowlanego podmiotu gospodarczego (opisane wyżej). Ww. podatki są płacone zaliczkowo od płatności dokonywanych przez klienta na rzecz firmy budowlanej w wysokości 3 % tych płatności miesięcznie. Zaliczki te są uwzględniane w ostatecznym rocznym rozliczeniu podatkowym. Przychody z wykonawstwa obiektów technicznych. Zagraniczne podmioty gospodarcze oraz osoby fizyczne niebędące rezydentami, wykonujące obiekty techniczne są opodatkowane od przychodu brutto. Stopy podatkowe wynoszą odpowiednio 4 % dla obiektów sektora publicznego, 4,8 % dla obiektów sektora prywatnego, jeśli wykonawca korzysta z własnych materiałów lub, 10 % jeśli nie korzysta z własnych materiałów. Zaliczki podatkowe są potrącane z każdej płatności na rzecz wykonawcy. Tantiemy, honoraria autorskie. Tantiemy płacone firmom lub osobom fizycznym nierezydującym na stałe w Grecji są opodatkowane zaliczkami w wysokości 20 % lub 10 % w zależności od charakteru tantiem (honorariów), chyba, że odpowiednie umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania stanowią inaczej. Zaliczki nie są pobierane od rezydentów greckich. Opodatkowanie opłat od usług. Generalnie, od opłat za usługi wykonywane przez firmy zagraniczne lub osoby fizyczne niebędące rezydentami pobiera się zaliczki podatkowe w wysokości 20 % o ile umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania nie stanowi inaczej. W szczególności opłaty dla ww. podmiotów za usługi takie jak analizy, projekty, porady badawcze i naukowe, nadzór i konsulting projektów budowlanych, są opodatkowane zaliczkowo w wysokości 17,5 %. Nie dotyczy to rezydentów greckich. Podobnie jak wyżej, postanowienia umów o unikaniu podwójnego opodatkowania mają pierwszeństwo. Opodatkowanie dochodów kapitałowych. Odsetki od większości depozytów w bankach działających w Grecji, jak również od obligacji bankowych, są opodatkowane w wysokości 15 %. Odsetki uzyskane od obligacji rządowych i krótkoterminowych weksli skarbowych są opodatkowane w wysokości 10 %. Niektóre obligacje państwowe są wolne od podatku. Podatek lokalny (roczny podatek od nieruchomości). Wynosi 0,025 % do 0,035 % (w zależności od prefektury, w której leży nieruchomość) tzw. obiektywnej wartości nieruchomości. Podatek od transakcji na giełdzie. Wynosi 0,3 % wpływów ze sprzedaży akcji notowanych na Giełdzie Ateńskiej. Podatek płaci sprzedający. Podatek VAT Podatek VAT na towary i usługi został wprowadzony w Grecji w 1987 roku. Podstawowa stopa VAT od 1 kwietnia 2005 roku wynosi 19 %. Niższy podatek VAT stosowany jest wobec następujących towarów i usług: • gazet, czasopism, książek, biletów do teatru – 4,5 % • towarów i usług uważanych za niezbędne, takich jak świeże produkty żywnościowe, lekarstwa, prąd elektryczny, usługi transportowe i niektóre usługi profesjonalne – 9 %. Wyżej wymienione stawki VAT podlegają redukcji, o 30 %, jeśli towary lub usługi są dostarczane podatnikom na wyspach Dodekanezu i innych Wyspach Egejskich. Podatek od osób fizycznych Dochody pracowników zatrudnionych na podstawie umów o pracę oraz dochody emerytów w wysokości do 10.000 euro są zwolnione z podatku. Dochody innych osób fizycznych zwolnione są z podatku do kwoty 8.400 euro. Dochody pracowników najemnych i emerytów przekraczające 10.000 euro są opodatkowane w sposób następujący: Powyżej 10.000 euro do 13.400 euro - stawka podatkowa 15% (podatek 510 euro) Powyżej 13.400 euro do 23.400euro - stawka podatkowa 30% Powyżej 23.400 euro - stawka podatkowa 40% Osoby fizyczne, których dochody zwolnione są z podatku do wysokości 8.400 euro, płacą 5 % podatek od dochodów przekraczających tę kwotę do wysokości 10.000 euro, a następnie stawki podatkowe od dochodów przekraczających 10.000 euro, według podanych powyżej. Wszyscy płatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych otrzymują też znaczne ulgi z tytułu posiadanych dzieci, a także mogą sobie odpisać od podstawy opodatkowania niektóre zakupy, których jednostkowa wartość przekracza 500 euro (np. do wyposażenia mieszkań) oraz wydatki z tytułu ubezpieczenia na życie. Hiszpania REJESTRACJA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ W HISZPANII Samozatrudnienie ZAKRES PODMIOTOWY Definicja: osoba samozatrudniająca się to osoba wykonująca osobiście i bezpośrednio działalność gospodarczą w celach zarobkowych, bez umowy o pracę, łącznie z przypadkami, kiedy osoba ta kontraktuje płatne usługi u innych osób. Podmioty objęte systemem: samozatrudnienie mogą podejmować wyłącznie osoby pełnoletnie (tj. po ukończeniu 18-go roku życia). Hiszpańskie prawodawstwo rozróżnia następujące rodzaje działalności gospodarczej uznawane za samozatrudnienie: a) rachunek własny, bez względu na fakt posiadania udziałów lub własnych firm, b) pracę osób spokrewnionych lub współmałżonków osób podejmujących samozatrudnienie o ile nie posiadają oni statusu pracowników najemnych, c) pracę w celu osiągnięcia korzyści materialnych, wykonywaną osobiście i bezpośrednio, wspólników spółek prawa handlowego (regularnych spółek zbiorowych, spółek komandytowych, d) pracę członków spółdzielni, jeżeli tak stanowi jej statut, e) pracę osób, które będąc członkami zrzeszeń branżowych (np. izb lekarskich, stowarzyszeń inżynierów) podejmują działalność gospodarczą na własny rachunek, f) pracę właścicieli spółek prawa handlowego, którzy podejmują samozatrudnienie – pod warunkiem, iż posiadają pakiet kontrolny w tych spółkach, g) pracę określonych grup zawodowych uznanych za samozatrudnienie przez odnośne akty prawne, jak np.: • • • • • • • • • • • • • • • administratorzy nieruchomości miejskich agenci handlowi agenci własności patentowej agenci celni agenci ubezpieczeniowi kapitanowie i oficerowie marynarki handlowej audytorzy dekoratorzy pisarze farmaceuci posiadający apteki pracownicy socjalni dentyści optycy kler katolicki taksówkarze weterynarze, itp., • ZGŁOSZENIE SAMOZATRUDNIENIA I ZAPRZESTANIA DZIAŁALNOŚCI Zgłoszenie samozatrudnienia jest jednorazowe i obowiązkowe. Należy go dokonać w pierwszym dniu miesiąca kalendarzowego rozpoczęcia wymienionych powyżej rodzajów działalności gospodarczej. Wszelkie formalności dokonywane są w Tesoreria General de la Seguridad Social (Instytucie Poboru Składek i Ewidencji Ubezpieczonych). Osoba podejmująca samozatrudnienie obowiązana jest dokonywać formalności osobiście. Jest ona również współodpowiedzialna za wypełnienie tych formalności przez współpracującego z nią współmałżonka i krewnych. Również spółki komandytowe i spółdzielnie pracy są współodpowiedzialne za dokonanie formalności przez ich udziałowców. Jednorazowość zgłoszenia polega na tym, iż samozatrudnienie nie ma bezpośredniego związku z punktu widzenia przepisów prawnych z innymi rodzajami działalności gospodarczej podejmowanymi jednocześnie przez osobę dokonującą zgłoszenia (jak np. praca najemna i płacenie składek w systemie ogólnym zabezpieczeń społecznych). Niedopełnienie obowiązku zgłoszenia i płacenia składek przez osoby samozatrudnione uznawane jest za poważne wykroczenie. W przypadku, gdy dana osoba nie dokona osobistego zgłoszenia samozatrudnienia, fakt ten jest również uznawany za równoważny z osobistym dokonaniem zgłoszenia w instytucji ubezpieczeń społecznych w następujących okolicznościach: a. b. jeżeli osoba zobowiązana do zgłoszenia opłaci w terminie należne składki; w wyniku działania Inspekcji Pracy, w konsekwencji skargi, wniosku, itp. Zgłoszenie zaprzestania samozatrudnienia: za datę zaprzestania samozatrudnienia uznaje się pierwszy dzień następnego miesiąca po zaprzestaniu działalności, pod warunkiem, że zostanie ono zgłoszone na oficjalnym druku w terminie 6 dni od zaprzestania działalności. Jeżeli osoba samozatrudniona takiego zgłoszenia nie dokona, utrzymuje prawo do świadczeń, ale jest też zobowiązana do płacenia składek. PODSTAWY OBLICZANIA SKŁADEK I WYSOKOŚĆ SKŁADEK Maksymalna i minimalna podstawa wyliczania składki jest ustalana na każdy rok obrachunkowy w Ustawie budżetowej. PODSTAWY OBLICZANIA SKŁADEK na rok 2004: Maksymalna: 2.731,50 € miesięcznie Minimalna: 755,40 € miesięcznie Osoby, które zaczynają płacić składki w tym systemie mogą wybrać podstawę obliczania składki spośród ustalonych stawek będących mnożnikiem, 18 euro, o ile zrobią to w terminie wyznaczonym na dokonanie zgłoszenia do systemu. Podstawy obliczania składek zależą od wieku pracownika: • Osoby poniżej 49 lat (w dniu 1 stycznia 2004 r.) mogą wybrać składkę dowolnie w ramach ustalonych limitów. • Osoby powyżej 49 lat mogą wybrać składkę pomiędzy minimalną a odpowiadającą podstawie 1.416,00 € miesięcznie, o ile poprzednio nie płacili wyższej składki. W tym ostatnim przypadku mogą nadal płacić składkę wyższą, lub ją podnieść maksymalnie o ten sam procent, o jaki wzrosła maksymalna podstawa wyliczania składki w systemie ubezpieczeń osób samozatrudnionych. Można zmieniać wysokość składki z roku na rok, wybierając składkę spośród istniejących. Należy to zrobić przed 1 października każdego roku. Osoby samozatrudnione, które zaczęły płacić składki w listopadzie lub grudniu mogą zmienić wysokość składki na następny rok do dnia 31 grudnia roku, w którym zaczęły płacić składki. • WYSOKOŚĆ SKŁADKI. – Wysokość składki wynosi 29,80%. W przypadku, gdy osoba samozatrudniona rezygnuje z ubezpieczenia od czasowej niezdolności do pracy składka wynosi 26,5%. Tak, więc składka za ubezpieczenie od czasowej niezdolności do pracy wynosi 3,3%. d) POBÓR SKŁADEK Składki rozliczane są, co miesiąc i wpłaca się je przed końcem danego miesiąca, z wyjątkiem odroczonych składek za ubezpieczenie od czasowej niezdolności do pracy. Różnice składek powstałe w wyniku wyboru składki wyższej niż dotychczasowa (do momentu wejścia w życie podstaw obliczania składek ustalonych w Ustawie Budżetowej) powinny zostać wpłacone do ostatniego dnia miesiąca, w którym można dokonać wyboru, tzn. ostatniego dnia następnego miesiąca po opublikowaniu corocznego rozporządzenia o podstawach obliczania składek. Osoby samozatrudnione wpłacają składki (na blankiecie TC1/15 wydawanym przez Instytut Poboru składek i Ewidencji Ubezpieczonych) w upoważnionych do tego bankach. SUMOWANIE OKRESÓW UBEZPIECZENIA W RÓŻNYCH SYSTEMACH UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH: W przypadku, gdy pracownik posiada udokumentowane okresy ubezpieczenia w Systemie Ogólnym (pracownicy najemni) lub w systemach pracowników rolnych, pracowników kolei, górników, pomocy domowych, artystów oraz w systemie osób pracujących na własny rachunek, okresy te są sumowane (o ile nie nakładają się wzajemnie) w celu ustalenia prawa do nabycia, utrzymania lub odzyskania świadczenia. e) ŚWIADCZENIA Czasowa niezdolność do pracy: Świadczenie z tytułu czasowej niezdolności do pracy – w przypadku, gdy osoba pracująca na własny rachunek zdecyduje się płacić odpowiednią składkę – jest takie samo jak w Systemie Ogólnym, z tą różnicą, że osoba pracująca na własny rachunek musi sformalizować ubezpieczenie od tej ewentualności w Towarzystwie Ubezpieczeń od Wypadków przy Pracy i Chorób Zawodowych. Aby wyliczyć kwotę świadczenia pieniężnego z tytułu czasowej niezdolności do pracy w systemie specjalnym dla osób samozatrudnionych stosuje się te same reguły, co w Systemie ogólnym: Od 15 do 20 dnia zwolnienia włącznie – 60% • Począwszy od 21 dnia – 75%. Urlop macierzyński: Tak jak w Systemie Ogólnym przysługuje prawo do 16 tygodni urlopu. Trwała niezdolność do pracy: Świadczenie jest takie samo jak w Systemie Ogólnym, z tą różnicą, że w systemie specjalnym osób samozatrudnionych nie obejmuje częściowej trwałej niezdolności do pracy ani trwałych obrażeń niepowodujących inwalidztwa. Emerytura: Minimalny wiek emerytalny wynosi 65 lat. Aby wyliczyć kwotę emerytury bierze się pod uwagę okresy efektywnego ubezpieczenia danej osoby. Minimalny okres ubezpieczenia uprawniający do emerytury wynosi 15 lat, z czego 2 lata obowiązkowo w ciągu ostatnich 15 lat przed przejściem na emeryturę. W Hiszpanii, podobnie jak w Polsce, działalność gospodarczą mogą prowadzić zarówno osoby fizyczne jak i prawne, chociaż w większości przypadków są to spółki handlowe. Działalność prowadzona przez osoby fizyczne Osoby fizyczne mogą prowadzić trzy formy działalności: indywidualną, Wspólnotę Mienia i Spółkę Cywilna. Wspólną cechą wszystkich trzech form jest to, że nie mają obowiązku wniesienia minimum kapitałowego i odprowadzają podatek dochodowy od osób fizycznych - I.R.P.F. (Impuesto Rendimiento Personas Físicas). Do założenia firmy w pierwszym przypadku wystarczy jedna osoba, natomiast dla pozostałych form, co najmniej dwie. Największym ryzykiem tego rodzaju działalności gospodarczej jest odpowiedzialność nieograniczona właścicieli (w przypadku strat odpowiadają całym swoim majątkiem, aktualnym i przyszłym). ŚWIADCZENIE USŁUG ZA GRANICĄ I PRACOWNICY DELEGOWANI 1. Definicje “Delegowanie w ramach świadczenia usług za granicą” a) Delegowanie pracownika na koszt i pod kierownictwem zatrudniającej go firmy w celu wykonania umowy między tą firmą i odbiorcą usług mającym siedzibę lub prowadzącym działalność gospodarczą w Hiszpanii. b) Delegowanie pracownika do miejsca pracy należącego do zatrudniającej go firmy lub firmy należącej do tej samej grupy, rozumianej jako grupy firm składającej się z firmy kontrolującej i firm kontrolowanych. c) Delegowanie pracownika przez agencję pracy tymczasowej w celu świadczenia usług na rzecz firmy korzystającej z jej usług mającej siedzibę lub prowadzącej działalność gospodarczą w Hiszpanii. “Pracownik delegowany” a) Pracownik jakiejkolwiek narodowości, oddelegowany do Hiszpanii na określony okres czasu w ramach świadczenia usług za granicą, pod warunkiem istnienia stosunku pracy między firmą a pracownikiem w okresie delegowania. b) Za pracownika delegowanego uznaje się też pracownika agencji pracy tymczasowej przekazanego do dyspozycji firmy zagranicznej korzystającej z jej usług, oddelegowanego czasowo do Hiszpanii w ramach świadczenia usług za granicą. 2. Warunki pracy Pracodawcy delegujący pracowników do Hiszpanii w ramach świadczenia usług za granicą obowiązani są zagwarantować takim pracownikom, niezależnie od ustawodawstwa, któremu podlegają ich umowy o pracę, warunki pracy zgodne z przepisami hiszpańskiego ustawodawstwa pracy w zakresie: a) czasu pracy, b) wolnych dni i urlopów, c) wysokości wynagrodzenia, godzin nadliczbowych, pracy nocnej, itp., d) równego traktowania i niedyskryminacji, e) zapobiegania zagrożeniom w pracy, f) poszanowaniu prywatności, g) swobód związkowych, prawa do strajku i zgromadzeń. Wspomniane warunki pracy są regulowane przez odnośne ustawodawstwo hiszpańskie oraz przez umowy zbiorowe oraz orzeczenia arbitrażowe mające zastosowanie w poszczególnych miejscach, sektorach i gałęziach działalności gospodarczej. Niezależnie od tego, pracownicy delegowani mogą uzyskać korzystniejsze warunki w oparciu o przepisy mające zastosowanie do ich umowy o pracę, umów zbiorowych czy indywidualnych. Firmy korzystające z usług pracowników delegowanych w Hiszpanii przyjmą na siebie obowiązki i odpowiedzialność przewidzianą w takich przypadkach przez ustawodawstwo hiszpańskie. Przedstawiciele pracowników delegowanych do Hiszpanii będą mogli przedsiębrać działania administracyjne bądź sądowe zgodnie z ustawodawstwem hiszpańskim. Prawo do tych samych działań mają również pracownicy firm korzystających z usług pracowników delegowanych, niezależnie od tego gdzie znajduje się agencja pracy tymczasowej bądź firmy świadczącej usługi. Niezależnie od wspomnianych warunków pracy wynikających z umów zbiorowych obowiązujących w poszczególnych miejscach i sektorach działalności, firmy świadczące usługi za granicą zobowiązane są do pokrywania następujących kosztów: o o Zwrot kosztów za przejazdy, zakwaterowanie i utrzymanie; Dodatki należne z tytułu delegowania, etc. 3. Sytuacja wobec ubezpieczeń społecznych “Pracownik zatrudniony w przedsiębiorstwie, którego siedziba znajduje się na terytorium jednej z Umawiających się Stron (Polska), który zostanie delegowany przez to przedsiębiorstwo na terytorium drugiej z Umawiających się Stron (Hiszpania), aby wykonywać tam pracę o charakterze przejściowym, będzie podlegał ustawodawstwu pierwszej Umawiającej się Strony (Polska), o ile przewidywany czas pracy, do której został delegowany nie przekracza trzech lat, lub o ile nie został delegowany w zastępstwie innej osoby, której okres delegowania upłynął. Jeżeli, z powodu nieprzewidzianych okoliczności, okresy pracy, o których mowa pod literą a), przekraczają trzy lata, pracownik w dalszym ciągu będzie podlegał ustawodawstwu pierwszej Umawiającej się Strony przez nowy okres, nie dłuższy niż kolejne dwa lata, pod warunkiem, że właściwa władza drugiej Umawiającej się Strony (Hiszpania) lub instytucja, której zostały przekazane uprawnienia, wyrazi na to zgodę.” W wymienionych powyżej przypadkach, polska Instytucja Właściwa (Biuro Rozliczeń Międzynarodowych lub Zakład Ubezpieczeń Społecznych), wyda na wniosek polskiej firmy świadczącej usługi za granicą formularz poświadczający okres czasu, w którym pracownik podlega ustawodawstwu polskiemu. Formularz ten będzie stanowił dowód na to, że dany pracownik nie podlega ustawodawstwu drugiej Umawiającej się Strony (Hiszpanii) w zakresie ubezpieczeń społecznych. Wniosek o przedłużenie okresu delegowania powinien być zgłoszony przez pracodawcę na trzy miesiące przed zakończeniem wspomnianego wcześniej okresu delegowania. Wniosek ten powinien być skierowany do polskiej Instytucji Właściwej, z powiadomieniem hiszpańskiej Instytucji Właściwej (Tesorería General de la Seguridad Social). W przypadku ustania stosunku pracy między pracownikiem i pracodawcą, który delegował go na terytorium drugiej strony przed upływem okresu, na który został delegowany, lub w przypadku powrotu pracownika przed zakończeniem tego okresu, pracodawca obowiązany jest powiadomić polską Instytucję Właściwą, która natychmiast przekaże informację do Tesorería General de la Seguridad Social. Świadczenia zdrowotne dla członków rodziny. Członkowie rodziny pracownika powinni zgłosić się do Instytucji Właściwej w ich miejscu zamieszkania, która uzna ich uprawnienia do świadczeń zdrowotnych, i przedstawić formularz wydany przez polską Instytucję Właściwą, poświadczający ich uprawnienia do korzystania z wspomnianych świadczeń oraz okres czasu w ciągu, którego mogą z nich korzystać. W przypadku, gdy osoba występująca z wnioskiem o świadczenie zdrowotne nie może przedstawić wspomnianego formularza, hiszpańska instytucja właściwa zwróci się do polskiej instytucji właściwej w celu jego uzyskania. Jeżeli pracownik bądź osoba pracująca na własny rachunek w Polsce lub pracownik w Hiszpanii, którzy w momencie, gdy ulegli wypadkowi przy pracy bądź wykryto u nich chorobę zawodową lub, kiedy miało miejsce pogorszenie ich stanu zdrowia, mieszkali lub przebywali na terytorium Umawiającej się Strony innej niż ta gdzie znajduje się Instytucja Właściwa, której podlegają (Hiszpania), będą oni mogli wystąpić z wnioskiem o świadczenie do Instytucji Właściwej tej Umawiającej się Strony, na terytorium, której przebywają lub mieszkają. Wniosek ten powinien być kierowany do Instytucji właściwej w przypadku Polski i do Instytucji Łącznikowej w przypadku Hiszpanii, wraz z dokumentacją medyczną dotyczącą wypadku, jego następstw, wykrycia choroby zawodowej lub pogorszenia stanu zdrowia. 4. Informacja dla Państwa hiszpańskiego W przypadku delegowania pracowników na okres dłuższy niż osiem dni, pracodawca delegujący pracowników do Hiszpanii w ramach świadczenia usług za granicą obowiązany jest zawiadomić o tym, przed delegowaniem i niezależnie od czasu jego trwania, hiszpańskie władze pracy właściwe ze względu na miejsce wykonywanych usług (Consejerías de Trabajo de las Comunidades Autónomas – Departamenty Pracy Regionów Autonomicznych). Zawiadomienie o delegowaniu pracowników powinno zawierać następujące dane: Dane identyfikacyjne firmy delegującej pracowników. a. b. c. Siedzibę podatkową firmy i numer identyfikacyjny VAT. Dane personalne i profesjonalne delegowanych pracowników. Dane identyfikacyjne firmy lub firm bądź zakładów pracy, w których będą świadczyli usługi delegowani pracownicy. d. Data początku i przewidywany czas trwania delegowania. e. Określenie czy pracownik świadczy usługi na rachunek swej firmy czy na rachunek agencji pracy tymczasowej. Właściwe władze pracy przekażą wszystkie powyższe dane Inspekcji Pracy i Instytutowi Ubezpieczeń Społecznych oraz organizacjom pracodawców i związkowym, które o nie poproszą jak również służbom informacyjnym innych państw członkowskich Unii Europejskiej. Na wezwanie Inspekcji Pracy firmy obowiązane są stawić się we właściwych biurach i przestawić dokumentację, o którą się je poprosi, łącznie z dokumentami poświadczającymi ważność założenia firmy. PODATKI.- Dochody uzyskane w Hiszpanii obciążone są następującymi podatkami: PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB FIZYCZNYCH. Obejmuje wszystkie dochody osób fizycznych i powiększenie majątku. Jest to podatek progresywny, stopa opodatkowania rośnie wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania. Osoby zobowiązane do płacenia tego podatku corocznie same rozliczają się z Urzędem Skarbowym, który ma prawo do weryfikacji rozliczenia przedstawionego przez podatnika. Podatek dochodowy dotyczy zarówno obywateli hiszpańskich jak i cudzoziemców zamieszkałych w Hiszpanii, z wyjątkiem dyplomatów i pracowników delegowanych do pracy w tym kraju. Poniżej przedstawiamy obowiązującą od 1 stycznia 2003 roku tabelę zaliczek na poczet podatku dochodowego niezależnych od ulg i zwolnień przysługujących poszczególnym podatnikom z tytułu sytuacji osobistej i rodzinnej (rocznie): Podstawa obliczania zaliczki w € Kwota zaliczki w € od 0 Pozostała część podstawy obliczania zaliczki w € % 0 4.000 15,00 600 9.800 24,00 od 13.800 2.952 12.000 28,00 od 25.800 6.312 19.200 37,00 od 45.000 13.416 powyżej 45,00 od 4.000 PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG. Jest to podatek pośredni obciążający sprzedaż towarów i odpłatne świadczenie usług. Opodatkowane są również zakupy i import z krajów należących do Unii Europejskiej. W przypadku tego rodzaju transakcji podatek płacony jest w kraju docelowym: W Hiszpanii obowiązują: trzy stawki VAT: 16%. 7%. 4%. • • • Stawka podstawowa w wysokości 16% obciąża wszystkie rodzaje dostaw towarów i usług. Stawką 7% objęte są dostawy, zakupy wewnątrzunijne oraz import następujących towarów: - Produkty spożywcze - Woda - Materiały dla rolnictwa - Lekarstwa i materiały sanitarne - Mieszkania, domy i garaże - Motorowery - Kwiaty cięte i żywe rośliny Ta sama stawka obowiązuje następujące usługi: - Przewóz pasażerów - Hotele i restauracje - Rolnictwo, leśnictwo i hodowla bydła - Działalność artystyczna - Sprzątanie miast - Imprezy kulturalne i rozrywkowe - Radio i telewizja - Pomoc socjalna - Świadczenia medyczne - Imprezy sportowe -Targi i wystawy handlowe - Usługi pogrzebowe Stawką 4% obciążone są następujące produkty: - Podstawowe produkty spożywcze - Książki, czasopisma i gazety - Materiały szkolne - Niektóre lekarstwa - Protezy i pojazdy dla osób niepełnosprawnych - Mieszkania o cenach kontrolowanych przez państwo - Naprawa i przystosowanie pojazdów dla osób niepełnosprawnych Rozliczenia podatkowe a) PRZEDSIĘBIORCY INDYWIDUALNI.- Są to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą bezpośrednio bądź przez reprezentanta. Mają oni obowiązek dopełniania następujących formalności i rozliczania się z wymienionych poniżej podatków: • • • • • • • • • • Deklaracja rozpoczęcia działalności gospodarczej (Declaración censal) lub zdefiniowanie sytuacji podatkowej firmy oraz uzyskanie numeru N.I.F. – numeru identyfikacji podatkowej. Podatek od Działalności Gospodarczej (I.A.E.) – jest to podatek bezpośredni, płacony corocznie, obciążający wszelką działalność gospodarczą prowadzoną na terenie kraju. W niektórych przypadkach, licencja na rozpoczęcie działalności lub pozwolenie na budowę czy prace remontowe. Zarejestrowanie się w Systemie Ubezpieczeń Społecznych jako pracownik prowadzący działalność gospodarczą na własny rachunek. Uregulowanie podatku od nieruchomości w przypadku jej nabycia w celu prowadzenia działalności gospodarczej. Prowadzenie ksiąg rachunkowych, w których zapisywane są wszystkie transakcje handlowe. Prowadzenie ksiąg bilansowych i inwentarzowych. Płacenie odnośnych rat PODATKU DOCHODOWEGO OD OSÓB FIZYCZNYCH na formularzach 130 i 131 składanych kwartalnie w Urzędzie Skarbowym (Agencia Tributaria) i stanowiących 20% różnicy między przychodami i kosztami w danym kwartale. Rozliczenie podatku VAT (formularze 300, 310 i 390) – przedstawiane kwartalnie i odzwierciedlające różnicę między podatkiem VAT pobranym od klientów a zapłaconym dostawcom. Roczne rozliczenie podatku dochodowego od osób fizycznych. Linki Ambasada RP w Hiszpanii Calle Guisando 23 bis, 28-035 Madrid Tel.(34 91) 3736605 www.polonia.es Wydział Ekonomiczny- Handlowy Ambasady RP w Madrycie Av. Del Dr. Arce 25, 28-002 Madrid Tel. ( 34-91) 373 6605 [email protected] HOLANDIA Prowadzenie działalności gospodarczej i świadczenie usług w Holandii Mimo przepisów zawartych w Traktacie Akcesyjnym (Anex XII) i w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS) administracja niderlandzka w dalszym ciągu stosuje obowiązek uzyskania pozwolenia (ex ante) na pracę w ramach tymczasowego wykonywania usług przez przedsiębiorstwa polskie. Dostęp do rynku pracy Królestwa Niderlandów jest uregulowany w Ustawie o zatrudnianiu obcokrajowców (Ustawa z dnia 21 grudnia 1994 roku). Art. 2 punkt 1 Ustawy zawiera ogólny zakaz zatrudniania obcokrajowców na terenie Niderlandów bez uprzedniego uzyskania pozwolenia na pracę (Tewerkstellingsvergunning – TWV) Art. 3 punkt 2 upoważnia ministra do wskazania w rozporządzeniu ministerialnym określonych kategorii obcokrajowców lub określonych kategorii czynności, które są wyłączone z obowiązku uzyskania pozwoleń. Na podstawie tego artykułu wydano rozporządzenie o zwolnieniu z obowiązku uzyskania pozwoleń na pracę w przypadku usług o charakterze incydentalnym. Szczegóły dotyczące zwolnienia są zawarte w punkcie 2.1. Art. 8 Wav punkt 1 wskazuje kryteria, na podstawie, których holenderski urząd pracy (Het Centrum voor Werk en Inkomen – CWI) jest zobowiązany odmówić wydania pozwolenia na pracę: a) jeśli na rynku pracy znajduje się „priorytetowy popyt” na pracę na danym stanowisku. Pod pojęciem „priorytetowy popyt” rozumie się regułę pierwszeństwa dla obywateli narodowości niderlandzkiej szukających pracy. Jako zasadę należy przyjąć, iż na rynku pracy zawsze będzie „priorytetowy popyt”. Wyjątek stanowią sektory wskazane w rozporządzeniach ministerialnych, gdzie panuje „strukturalny brak rąk do pracy”. Ten tak zwany test rynku polega na sprawdzeniu, czy na terenie Niderlandów nie ma osób, które daną pracę mogłyby wykonać. Jest to długa i trudna procedura, która skutecznie chroni holenderski rynek pracy. b) jeśli wniosek dotyczy miejsca pracy, które nie zostało zgłoszone do niderlandzkiego urzędu pracy (CWI) przynajmniej na 5 tygodni przed złożeniem wniosku o wydanie pozwolenia na prace. Powyższy przepis art. 8 Wav jest potocznie nazywany „testem rynku pracy”. Art. 8 punkt 3 Wav upoważnia ministra do ustanowienia wyjątków od powyższego przepisu polegających na niestosowaniu „testu rynku pracy” miedzy innymi w celu wspierania międzynarodowych kontaktów handlowych. Podkreślamy, że zwolnienie z „testu rynku pracy” nie zwalnia z obowiązku uzyskania pozwolenia na pracę dla personelu przed rozpoczęciem wykonania usługi. Wyjątek nr 1: Czynności o charakterze incydentalnym Rozporządzenie ministerialne z 23 sierpnia 1995 (Besluit tot uitvoering Wav, Stb. 406) wskazuje w art. 1 kategorie obcokrajowców i działalności, które nie podlegają obowiązkowi uprzedniego uzyskania pozwolenia na prace. Chodzi tu o czynności o charakterze incydentalnym wykonywane przez pracowników zagranicznej firmy, które polegają miedzy innymi na: • montowaniu lub naprawie maszyn, narzędzi i aparatów sprzedanych i dostarczonych przez tę firmę pod warunkiem, że pracownicy wykonujący montaż lub naprawę są pracownikami tej firmy zagranicznej • przygotowywaniu, urządzaniu, prowadzeniu i demontażu wystaw lub stoisk dla zleceniodawców zagranicznych pod warunkiem, ze wykonanie usługi nie trwa dłużej niż 12 tygodni w okresie trwającym 36 tygodni. W ramach „swobody” przepływu usług po 01.05.2004 CWI wskazało jako procedurę obowiązującą polskich przedsiębiorców tak zwaną procedurę „Van der Elst”. Procedura ta została powołana do życia wskutek wyroku ETS w sprawie C-43/93. ETS był zdania, iż obywatele państw trzecich będący w posiadaniu pozwolenia na pobyt i na pracę w jednym z państw członkowskich nie muszą a występować o nowe pozwolenie w ramach świadczenia usług transgranicznych. Prowadzenie działalności gospodarczej w formie firmy jednoosobowej – „samozatrudnienie” Już od 1995 roku obywatele polscy mają prawo do osiedlania się w Niderlandach w celu prowadzenia działalności gospodarczej w formie firmy jednoosobowej. Założenie takiej firmy napotykało jednak często na poważny opόr urzędów holenderskich. Podstawę prawną do zakładania działalności gospodarczej stanowił traktat stowarzyszeniowy. Traktat ten został zastąpiony Traktatem z Aten (Traktat akcesyjny). Przepisy dotyczące zakładania działalności gospodarczej w Niderlandach uległy zliberalizowaniu. Obywatele polscy pragnący rozpocząć działalność gospodarczą w Niderlandach mają prawo do uzyskania pozwolenia na pobyt na okres pięciu lat w celu prowadzenia działalności gospodarczej. Wystąpienie o uzyskanie pozwolenia na pobyt nie jest obowiązkowe. Należy jednak wiedzieć, iż posiadanie takiego dokumentu może znacząco ułatwić prowadzenie działalności i pobyt w Niderlandach. Ponadto należy pamiętać o obowiązku zameldowania w gminie, w której się zamieszkuje, jeśli pobyt przeciąga się powyżej 3 miesięcy. W celu uzyskania pozwolenia na pobyt w ramach prowadzenia działalności gospodarczej należy przedstawić: • Wyciąg z rejestru działalności gospodarczej (wyciąg z KvK) nie starszy niż 3 miesiące; • Plan biznesowy składający się z następujących elementów: • Dane personalne osoby starającej się o pozwolenie wraz z informacją o sytuacji rodzinnej, źródłach dochodów, zobowiązaniach finansowych, wykształceniu i doświadczeniu zawodowym; • Dane przedsiębiorstwa takie jak: branża, data rozpoczęcia działalności oraz miejsce prowadzenia działalności; • Aspekty prawne działalności takie jak: forma prawna przedsiębiorstwa, nazwa handlowa, pozwolenia na prowadzenie działalności, ubezpieczenia oraz ogólne warunki świadczenia usług; • Aspekty komercyjne takie jak opis typu przedsiębiorstwa i rodzaju produktów sprzedawanych przez przedsiębiorstwo (usługi, towary etc.), opis rynku i klienteli jak i opis potencjalnej konkurencji. Ponadto należy przedłożyć kopie ewentualnych umów, kontraktów, zleceń, zamówień, ofert itd. od klientów. Dobrze jest przedstawić referencje od zadowolonych klientów; • Aspekty związane z zarządzaniem takie jak opis struktury zarządzania i ilość zatrudnionych pracowników; • Aspekty finansowe takie jak oszacowanie inwestycyjne, plan finansowania przedsięwzięcia, plan spłaty ewentualnych kredytów, oszacowanie eksploatacyjne i prognoza wypłacalności. Założenie działalności gospodarczej w formie firmy jednoosobowej nie jest już tak trudne jak przed wstąpieniem Polski w struktury Unii. Należy jednak liczyć się z tym, że samo założenie działalności to nie wszystko. Wiele osób myli prowadzenie działalności gospodarczej w Niderlandach z rozpowszechnioną w Polsce formą pracy na podstawie umowy-zlecenia. Wiele firm „konsultingowych” w Polsce i w Niderlandach oferuje zakładanie działalności gospodarczej (firmy jednoosobowej) pobierając za rejestracje opłaty rzędu EUR 700 – EUR 1000.- nie wspominając o tym, iż udzielanie usług jednemu zleceniodawcy jest widziane w Niderlandach jako praca najemna. Wielu samodzielnych przedsiębiorców właśnie w ten sposób popadło w tarapaty. Problem zaczyna się po otwarciu działalności. Tutejsze urzędy (inspekcja pracy, SVB i UWV – odpowiednik polskiego ZUS-u, urząd podatkowy) nie uznają za samodzielnych przedsiębiorców osób, które są zależne od swoich zleceniodawców. Ocena czy daną osobę można zakwalifikować jako samodzielnego przedsiębiorcę jest wydawana na podstawie listy kryteriów, która to lista nota bene jest dopasowywana od przypadku do przypadku. Urzędy kontrolują czy przedsiębiorca udziela usług większej ilości zleceniodawców i czy nie jest zależny od jednego z tych zleceniodawców. I tak na przykład osoba mająca dziesięciu zleceniodawców może nie zostać uznana za przedsiębiorcę, jeśli jeden z tych dziesięciu zleceniodawców jest odpowiedzialny za generowanie 80% obrotu. Powiedzmy, że ogólny obrót z dziesięciu zleceniodawców wynosi EUR 100 000.- W przypadku utracenia zleceniodawcy odpowiedzialnego za 80% obrotu może się okazać, iż firma nie zarobi na siebie (koszty prowadzania działalności przewyższą przychody). Urząd dojdzie w takim przypadku do konkluzji, iż zleceniodawca odpowiedzialny za większość obrotu jest w rzeczywistości pracodawcą a pozostali zleceniodawcy figurują w księgach w celu „przykrycia” nielegalnego charakteru działalności. Urząd pracy może uznać, iż „zleceniodawca” w rzeczywistości zatrudnia taką osobę i jako faktyczny pracodawca powinien był wystąpić o pozwolenie na pracę. Poza odpowiedzialnością karną z tytułu złamania art. 2 Wav może dojść do odpowiedzialności za uchylanie się od odprowadzania premii na świadczenia socjalne i podatki. Jeśli chodzi o kryterium samodzielności urzędy patrzą również między innymi na następujące sprawy: • Czy przedsiębiorca posługuje się swoimi narzędziami, czy też narzędzia te pożycza od zleceniodawcy? • Czy przedsiębiorstwo jest finansowane ze środków własnych, pożyczką z banku, czy też pożyczką od zleceniodawcy? • Czy przedsiębiorca wynajmuje biuro od osób trzecich, czy też biuro jest udostępniane przez zleceniodawcę? • Czy przedsiębiorca rozlicza się na podstawie stawki godzinowej, czy też na podstawie ogólnej sumy za wykonanie danej robocizny? Reasumując, osoba prowadząca działalność gospodarczą musi być samodzielna, to znaczy, że nie może być zależna od jednego klienta/zleceniodawcy. Przedsiębiorca nie może być podporządkowany swojemu zleceniodawcy/klientowi. Przedsiębiorca wykonuje usługę tak jak sam to uważa za stosowne a zleceniodawca nie powinien mieć wpływu na to, kto jest odpowiedzialny za wykonanie danej części robόt. Ponadto urzędy zwracają uwagę na następujące kryteria: • Przedsiębiorca poświęca przynajmniej 1225 godzin rocznie na prowadzenie działalności. • Przedsiębiorca reklamuje swoja firmę, by trafić do potencjalnych klientów. • Przedsiębiorca wykonuje usługi na własny rachunek i na własną odpowiedzialność. • Przedsiębiorca powinien być ubezpieczony na wypadek inwalidztwa i ewentualnej utraty przychodów. Osoby posiadające odpowiednią wiedzę fachową, znające język angielski, niemiecki lub holenderski, które nastawione są na rozwinięcie rzeczywistej działalności gospodarczej nie muszą obawiać się problemów. Natomiast osoby, które traktują założenie firmy jednoosobowej jako metodę ominięcia przepisów o prawie pracy dla obcokrajowców powinny liczyć się z potencjalnymi procedurami i karami w przypadku kontroli przez niderlandzkie urzędy. Aby ominąć problemy, należy dążyć do samodzielności i rozszerzenia kręgu zleceniodawców. Podatek VAT (BTW) Zależnie od rodzaju usług świadczonych w Niderlandach przedsiębiorcy wykonujący usługi na terenie Królestwa Niderlandów są zobowiązani naliczać holenderski podatek od wartości dodanej. Usługi świadczone dla osób prywatnych W przypadku świadczenia usług dla osób prywatnych przedsiębiorcę polskiego obowiązuje wymóg rejestracji na cele odprowadzania podatku od wartości dodanej lub wymóg powołania agenta do spraw podatku VAT (w Niderlandach nazywany BTW). Przedsiębiorca taki jest zobowiązany naliczać holenderski VAT (najczęściej będzie to stawka 19%). Rejestracji należy dokonać w urzędzie podatkowym do spraw międzynarodowych w Heerlen (www.belastingdienst.nl). Numer rejestracyjny zostaje przyznany w ciągu 4-6 tygodni. Usługi świadczone dla przedsiębiorców W przypadku świadczenia usług dla przedsiębiorców z siedzibą w Holandii, którzy są płatnikami VAT-u (BTW) z reguły stosuje się przeniesienie obowiązku odprowadzenia VATu na tych przedsiębiorców. W takiej sytuacji na fakturze należy umieścić numer BTW klienta wraz z dopiskiem „Usługa transgraniczna. Obowiązek odprowadzenia BTW spoczywa na odbiorcy usługi.” Ważnym jest, by sprawdzić numer BTW podany przez kontrahenta w urzędzie podatkowym. Informacje na ten temat można uzyskać w regionalnych urzędach podatkowych. W celu skontrolowania większej ilości numerów BTW należy zwrócić się do urzędu podatkowego Central Liaison Office w Almelo (adres: Postbus 5105, 7600 GL ALMELO, The Netherlands). Zwrot podatku od wartości dodanej za towary i usługi zakupione w Niderlandach w celu wykonania usługi transgranicznej W przypadku świadczenia usług transgranicznych może się zdarzyć, iż polski przedsiębiorca dokona zakupów materiałów, narzędzi, paliwa, itp. Jeśli kwota podatku BTW zapłacona w Niderlandach jest wystarczająco wysoka (minimum EUR 500.-), można pokusić się o odzyskanie podatku od wartości dodanej za zakupione towary i usługi. W takim wypadku, podobnie jak w przypadku opisanym w punkcie pierwszym należy dokonać rejestracji w holenderskim urzędzie podatkowym. Urząd podatkowy nada Państwu numer i prześle odpowiednie formularze, za pomocą, których będziecie Państwo mogli odzyskać zapłacony podatek. W celu uniknięcia pomyłek i zagwarantowania szybkiego przebiegu procedury warto jest skorzystać z pomocy miejscowego biura rachunkowego. IX. PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB FIZYCZNYCH I PRAWNYCH Stawki podatku dochodowego w Holandii są progresywne i przedstawiają się następująco: - poniżej 15 883 – 32,9% - 15 833- 28 850: 5225,51 euro+ 38,4% od nadwyżki kwoty 15 833 euro - 28 850 – 49 464: 10 204,84 euro + 42% od nadwyżki kwoty 28 850 euro - powyżej 49 464 euro – 18 862,72 euro + 52% od nadwyżki kwoty 49 464 euro. Podatek dochodowy od osób prawnych jest nakładany na spółki kapitałowe i wynosi 29% dla rocznych przychodów do 22 689 euro, oraz 34,5% od nadwyżki kwoty 22 689 euro. Podatek od wypłacanych dywidend wynosi 25%. Przydatne adresy interentowe: www.polamb.pl www.wehhaga.nl www.nlchamber.pl IRLANDIA PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA TERYTORIUM IRLANDII Firmy polskie mogą prowadzić działalność gospodarczą w Irlandii poprzez bezpośrednie zarejestrowanie w tym kraju spółki (z ograniczoną odpowiedzialnością bądź akcyjnej) albo poprzez rejestrację oddziału. Od 1 maja 2004 roku obywatele polscy nie muszą posiadać pozwolenia na pracę oraz pozwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej. Irlandia otwarła swój rynek pracy wobec obywateli nowych państw członkowskich Unii Europejskiej. Osoby fizyczne mogą podejmować działalność gospodarczą na zasadach samozatrudnienia. Ustawodawstwo irlandzkie czyni zasadnicze rozróżnienie pomiędzy spółkami osobowymi (unincorporated bodies) oraz spółkami kapitałowymi (incorporated bodies). Podstawową cechą spółek kapitałowych jest to, iż posiadają własną osobowość prawną, niezależną od swoich właścicieli. Spółki kapitałowe mogą pozywać oraz być pozywane we własnym imieniu. Spółki kapitałowe to spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (private limited company), spółka akcyjna (public limited company) oraz spółka z nieograniczoną odpowiedzialnością (unlimited company). Spółką osobową może być przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej (sole proprietorship) lub spółka jawna (partnership). Formy prowadzenia działalności gospodarczej Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością to najczęściej wybierana forma prowadzenia działalności w Irlandii. Cechą charakterystyczną takiej spółki jest fakt, iż odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki jest ograniczona do wysokości posiadanych udziałów. Spółkę z o.o. obowiązują ponadto następujące wymagania: - liczba wspólników powinna być nie większa niż 50. Minimalna liczba wspólników to jedna osoba, prawa członków do wyzbywania się udziałów powinny być ograniczone spółka nie może emitować akcji ani występować z ofertą sprzedaży akcji. Spółka z o.o. jest zobowiązana do stosowania wyrazu „Limited” (lub jego skrótu Ltd”) w swojej nazwie. Emisja udziałów jest obłożona 1% podatkiem kapitałowym (capital duty). Podobnie obowiązuje 1% podatek od zbycia udziałów we wszystkich rodzajach spółek (stamp duty). Umowa spółki oraz statut spółki stanowią podstawę jej działalności, czyli swego rodzaju konstytucję. Umowa Spółki (Memorandum of Association) określa stosunek spółki do świata zewnętrznego i zawiera informacje na temat: - Nazwy spółki Przedmiotu działalności spółki Wielkości i rodzaju udziałów Statut spółki określa wewnętrzną organizację spółki i zawiera zapisy dotyczące emisji i transferu udziałów, powoływania i odwoływania dyrektorów, przebiegu zgromadzeń wspólników, itd. Zarówno umowa spółki jak i statut spółki mogą być zmieniane przez zwyczajne zgromadzenie wspólników lub, jeśli pozwala na to statut spółki, w drodze uchwały pisemnej. Funkcje wykonawcze w spółce pełnią dyrektorzy. Każda spółka powinna posiadać przynajmniej dwóch dyrektorów (formalnie nie ma ograniczeń, co do maksymalnej liczby dyrektorów w spółce, chyba, że ogranicza to sama umowa spółki). Prawo irlandzkie wymaga, aby przynajmniej jeden z dyrektorów był rezydentem w Irlandii. Jeżeli polska firma działająca w Irlandii nie ma lub nie chce mieć dyrektora będącego irlandzkim rezydentem, może wykupić specjalny rodzaj ubezpieczenia (tzw. Bond), który zwalnia z obowiązku opisanego powyżej. Wspomniany „bond” jest formą zabezpieczenia na wypadek kar, które mogą być nałożone na spółkę w związku z jej działalnością (niedopełnienie obowiązków podatkowych, obowiązków wynikających z Ustawy o Spółkach, itd.). Wykupione ubezpieczenie (do maksymalnej kwoty odpowiedzialności €25 394,76) powinno być złożone w CRO (Company Registration Orfice). Gwarantem ubezpieczenia może być bank, towarzystwo budowlane (building society), firma ubezpieczeniowa lub instytucja kredytowa. CRO wymaga, aby składane dokumenty miały szczegółowo określoną formę. Wzór dokumentu dostępny jest na stronie internetowej CRO (www.cro.ie ) w publikacji pt. „Information Leaflet No. 17”. Koszt wspomnianego ubezpieczenia wynosi około 1500-2000 euro i jest ono ważne przez dwa lata. Potwierdzona notarialnie kopia ubezpieczenia musi być złożona do CRO. Każda spółka musi mieć swojego Sekretarza Zarządu (company secretary), którym może być osoba prawna lub osoba fizyczna, lecz która nie musi być na stałe zamieszkała w Irlandii. Najczęściej sekretarzem zarządu zostaje jej dyrektor. Sekretarz zarządu odpowiada za wypełnianie obowiązków administracyjnych spółki takich jak choćby obowiązek sprawozdawczości określony w Ustawie o Spółkach, (Companies Act). Spółka akcyjna (Public Limited Company) Spółka akcyjna jest zbliżona do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w tym sensie, iż zobowiązania akcjonariuszy są ograniczone do wysokości udziałów (akcji). Do zasadniczych różnic pomiędzy tymi typami spółek należy zaliczyć: 1. 2. 3. 4. Udziały w spółce akcyjnej mogą być swobodnie zbywane Nie ma ograniczeń, co do ilości wspólników, jednak nie może być ich mniej niż siedmiu Udziały (akcje) mogą być zbywane publicznie i notowane na giełdzie Spółka akcyjna jest zobowiązana do wypełniania dodatkowych obowiązków w zakresie sprawozdawczości oraz kapitału. Nie istnieją ograniczenia, co do maksymalnej wielkości udziałów, jednakże spółka akcyjna musi posiadać minimalny kapitał zakładowy w wysokości € 38 092, z czego przynajmniej 25% musi być objęte przez akcjonariuszy. Nazwa spółki akcyjnej musi zawierać skrót „plc”. Wydaje się, iż w praktyce forma spółki akcyjnej nie będzie zbyt często wykorzystywana przez inwestorów polskich (w odróżnieniu od spółki z o.o.) ze względu na uciążliwości związane z emisją akcji, jak również ze względu na wymagania opisane powyżej. Jednoosobowa działalność gospodarcza (Sole proprietorship) Najprostszą formą prowadzenia działalności gospodarczej jest działalność prowadzona osobiście i jednoosobowo. W tym przypadku formalności związane z rejestracją firmy są ograniczone do minimum (rejestracja na VAT i w CRO). Firma polska może utworzyć oddział w Irlandii. Za oddział jest uważana taka firma, która: - Prowadzi działalność na terenie Irlandii Prowadzona działalność ma charakter stały a nie tymczasowy Posiada własną strukturę organizacyjną oraz może samodzielnie negocjować kontrakty z osobami trzecimi Posiada pewną niezależność finansową Działalność oddziału firmy polskiej w Irlandii podlega opodatkowaniu irlandzkim podatkiem od osób prawnych (CIT= 12,5%) w zakresie dochodów osiąganych przez ten oddział. Oddział firmy polskiej musi być zarejestrowany w Urzędzie Rejestracji Spółek (CRO). Oddziały firm są zobowiązane do składania sprawozdań finansowych zgodnie z ustawodawstwem unijnym. Firma zagraniczna prowadząca w Irlandii działalność gospodarczą w formie oddziału jest zobowiązana do złożenia do CRO sprawozdania finansowego firmy-matki w przeciągu 11 miesięcy od zakończenia roku dla firmy-matki bądź w tym samym czasie, co firma - matka (zależnie od tego, który termin jest bliższy). Nie ma wymogu składania osobnych sprawozdań finansowych z działalności oddziału. W wielu przypadkach struktura oddziału może być najbardziej korzystną formą pod względem podatkowym dla firmy polskiej planującej prowadzenie działalności handlowej w Irlandii. Polska firma zarejestrowana w Irlandii jest zobowiązana do prowadzenia zapisów księgowych oraz poddawać się audytowi. Firmy zarejestrowane w Irlandii mają obowiązek przeprowadzenia badania bilansu przez zarejestrowanego audytora. Jeśli opinia audytora na temat badanego bilansu jest pozytywna, przedstawia on formalny raport w tej sprawie. Audytorzy mają obowiązek zgłaszania wszelkich przypadków defraudacji, oszustw oraz podejrzeń takiego postępowania stwierdzonych w badanych raportach. Mała firma może ubiegać się o zwolnienie z badania bilansu rocznego, jeśli udowodni, iż wszystkie podane poniżej warunki zostały spełnione w poprzednim roku podatkowym jak również są spełnione w roku obecnym (chyba, że jest to pierwsze składane sprawozdanie): - Obroty firmy nie mogą przekroczyć € 317 434 Suma bilansowa nie może przekroczyć € 1 904 607 Średnie zatrudnienie nie może przekroczyć 50 osób Powyższe zwolnienie nie ma zastosowania do: - Firmy macierzystej lub spółki zależnej Banków i instytucji Firm ubezpieczeniowych Pośredników finansowych Jeśli spółka posiada więcej niż jednego udziałowca musi ona zwołać walne zgromadzenie akcjonariuszy zgodnie z Ustawą o Spółkach. Podatek VAT Podatek VAT został wprowadzony w Irlandii 1 listopada 1972 roku. Podstawowa stawka VAT w Irlandii wynosi 21 procent. Ponadto stosowane są dwie stawki preferencyjne: 4,3% (np. na zwierzęta hodowlane oraz psy wyścigowe tzw. Greyhounds) oraz 13,5 % (np. na usługi budowlane). Irlandia wynegocjowała także specjalnie obniżone stawki VAT na obuwie i odzież dziecięcą w wysokości 0%. Firmy zarejestrowane w Irlandii, których sprzedaż do zarejestrowanych na VAT odbiorców w Unii Europejskiej oraz poza nią stanowi 75% dochodu mogą ubiegać się o stałe zwolnienie z VAT przy zakupie większości towarów i usług. Po otrzymaniu specjalnego upoważnienia (13A authorization) firma taka przedstawia kopię tego dokumentu swoim dostawcom a ci z kolei mogą wtedy stosować zerową stawkę VAT na wszelkie dostawy dla tej firmy. Tego typu zwolnienie przysługuje wyłącznie firmom, których podstawowa działalność polega na świadczeniu dostaw towarów. Firmy spoza Irlandii oraz firmy nie zarejestrowane w tym kraju na VAT, a które otrzymały faktury z naliczonym irlandzkim VATem mogą ubiegać się o jego zwrot w Urzędzie Celno Skarbowym (The Revenue). Ubezpieczenie społeczne Składkę na ubezpieczenie społeczne w Irlandii wnosi zarówno pracodawca jak i pracownik. Od 1 stycznia 2005 obowiązuje następujący podział składki: Pracodawca 10,75% od dochodu pracownika lub 8,5% jeśli tygodniowy dochód pracownika wynosi € 356 lub mniej PRSI (Pay Related Social Insurance)- Ubezpieczenie Pracownik społeczne 6,0% od całego dochodu z wyłączeniem pierwszych €127 w tygodniu do maksymalnej kwoty € 44 180 rocznie 0%, jeśli dochód tygodniowy wynosi €287 lub mniej Health- Składka zdrowotna 2% od dochodu brutto Osoby zarabiające poniżej €400 tygodniowo nie płacą tej składki Łączna składka 8,0% pracownika Podatek dochodowy Kategoria podatnika I próg podatkowy Podatek pozostałej kwoty Osoby niezamężne/ Wdowy/ Pierwsze -cy nieposiadający dzieci na dochodu- swoim utrzymaniu wysokości 20% Osoba niezamężne/ Wdowcy Pierwsze korzystający ze zwolnienia dochodu- podatkowego wysokości 20% samotnie dla osób 29 400 podatek 33 400 podatek euro 42% w euro 42% w wychowujących dzieci Wspólne małżonków (z rozliczenie Pierwsze jednym dochodu- dochodem) Wspólne 38 400 podatek euro 42% w wysokości 20% rozliczenie małżonków (oboje pracują) Pierwsze 38 400 dochodu- podatek euro w wysokości 20% (kwota ta może być maksymalnie zwiększona, o 19 000 euro lub o dochód współmałżonka z mniejszym dochodem) 42% od Przydatne adresy internetowe: www.polishembassy.ie www.dublin.polishembassy.ie www.cro.ie www.startingbisinessinireland.com IRLANDIA Irlandia jest krajem atrakcyjnym dla prowadzenia własnej działalności gospodarczej ze względu na szybki rozwój gospodarczy, niskie podatki oraz język (angielski, jeden z najpopularniejszych języków obcych wśród Polaków). Aby rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej w Irlandii, przedsiębiorca potrzebuje zezwolenia - tzw. business permission. Można je uzyskać w irlandzkim Ministerstwie Sprawiedliwości (Ministry of Justice). Wniosek należy złożyć w Immigration Division, Departament of Justice, Equality and Law Reform określając, w jakiej formie będzie prowadzona działalność oraz wskazując, w jaki sposób przedsiębiorca przyczyni się do zwiększania konkurencyjności ekonomicznej i handlowej Irlandii. Do wniosku dołącza się biznesplan, kopię ważnego paszportu, zaświadczenie o niekaralności oraz zaświadczenie o zarejestrowaniu na komisariacie policji irlandzkiej. Decyzję ministerstwa przedsiębiorca otrzymuje po miesiącu od złożenia kompletu potrzebnych dokumentów. Zezwolenie na prowadzenie własnej firmy w Irlandii po raz pierwszy wydawane jest na okres 12 miesięcy. Każde kolejne zezwolenie jest ważne przez okres 5 lat. W przypadku odmowy wydania zezwolenia na rozpoczęcie prowadzenia działalności, można złożyć odwołanie. Decydując się na prowadzenie działalności w Irlandii nie bez znaczenia jest fakt, że Irlandia (podobnie jak Wielka Brytania) zadeklarowała otwarcie swojego rynku dla polskich pracowników z dniem 1 maja 2004 r. Z tego względu usługodawca może zatrudnić w swoim przedsiębiorstwie również Polaków nienależących do tzw. personelu kluczowego. Dodatkowe informacje na temat prowadzenia działalności gospodarczej i świadczenia usług na terenie Irlandii można znaleźć na stronach internetowych irlandzkiego Ministerstwa Sprawiedliwości - http://www.justice.ie lub Ministerstwa Gospodarki http://www.entemp.ie, albo otrzymać je w Ambasadzie RP w Dublinie http://www.polishembassy.ie; e-mail: [email protected] Luksemburg ZAKŁADANIE FIRM W LUKSEMBURGU ORAZ NAJWAŻNIEJSZE REGULACJE PRAWNE I FINANSOWE DOTYCZACE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Formy prawne spółek: 1. Spółka jawna (société en nom collectif) – dwóch udziałowców, odpowiedzialność nieograniczona, statut publikowany częściowo 2. Spółka komandytowa (société en commandite simple) – dwóch udziałowców, odpowiedzialność nieograniczona, statut publikowany częściowo 3. Spółka akcyjna (société par actions, société anonyme) – od dwóch udziałowców, odpowiedzialność ograniczona, akt notarialny, minimalny kapitał 31.000 EUR , statut publikowany w całości 4. Spółka komandytowo-akcyjna (société en commandite par actions) – siedmiu udziałowców, akt notarialny, kapitał 31.000 EUR, statut publikowany w całości 5. Spółka z o.o. (société à responsabilité limitée) – od dwóch udziałowców, odpowiedzialność ograniczona, akt notarialny, kapitał od 1.240 EUR, statut publikowany w całości; powyżej 25 udziałowców obowiązkowa rada nadzorcza 6. Spółdzielnia (coopérative) – siedmiu udziałowców, odpowiedzialność w zależności od zapisu w statucie opublikowanym w całości. Zatrudnienie: Niezbędne jest otrzymanie karty pracy (pozwolenia) - wniosek zgłasza pracodawca do Administracji ds. Zatrudnienia. Występują trzy kategorie pozwoleń – na rok, cztery lata (dla konkretnego zawodu) i bez ograniczeń. Obowiązuje 40 godzinny tydzień pracy. Pracownikom przysługują 25 dni urlopu (bez względu na staż pracy) po przepracowaniu trzech miesięcy, a wypowiedzenie pracy obejmuje okres od 1 do 6 miesięcy. Płaca minimalna (socjalna) w 2001 roku wynosiła 1.230 EUR miesięcznie (7,60 EUR za godzinę) dla pracowników niewykwalifikowanych oraz 1.466 EUR dla pracowników wykwalifikowanych . Procedura założenia i rejestracji firmy: 1. akt założycielski w zależności od formy prawnej 2. rejestracja przez notariusza w ciągu 15 dni 3. opublikowanie w Le Mémorial przez Trybunał Handlowy (wpis do rejestru handlowego) w ciągu miesiąca. Koszty: 1% od wysokości kapitału + notariusz (od 50 do 1.240 EUR ) + 40 EUR (rejestracja). Wymagane dokumenty: wyciąg z rejestru handlowego firmy oświadczenie wystawione przez notariusza, że firma nie znajduje sie w stanie upadłości kopia dyplomu kwalifikacji zawodowych osoby kierującej firmą potwierdzenie dokonania opłaty skarbowej (ok. 40 EUR) Dokumenty te powinny być złożone w języku francuskim lub niemieckim. Odpowiednie instytucje: Ministerstwem właściwym do wydawania zezwoleń na rejestracje firmy zagranicznej w Luksemburgu jest Ministerstwo Klas Średnich (Ministeres des Classes Moyennes et du Tourisme. Do niego należy się zwracać w sprawach uzyskania wszelkich dodatkowych informacji związanych z założeniem firmy i z prośbą o zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej. Ministeres des Classes Moyennes et du Tourisme 6, Avenue Emile Reuter L-2420 Luxembourg Tel : +352 478 47 00 Fax: +352 46 11 87 Polecamy także kontakt z Izbą Handlową Wielkiego Księstwa Luksemburg (Chambre de Commerce du Grand-Duché de Luxembourg, gdzie można również zwracać sie o pomoc związaną z rozpoczęciem działalności gospodarczej w tym kraju oraz uzyskać inne związane z tym informacje. Chambre de Commerce du Grand-Duché de Luxembourg Bureaux : 7, rue Alcide de Gasperi L-2981 Luxembourg - Kirchberg Tel. : (+352) 42 39 39 - 1 Fax : (+352) 43 83 26 E-mail : [email protected] http://www.cc.lu Na stronie o powyższym adresie można znaleźć także wiele informacji związanych z prowadzeniem firmy w Luksemburgu. Informacji i wsparcia dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw udziela Dział Doradztwa i Pomocy dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw (Service Conseil et Assistance aux PME) Izby Handlowej Wielkiego Księstwa Luksemburg: Service Conseil et Assistance aux PME 31, boulevard Konrad Adenauer L-2981 Luxembourg Tel.: (+352) 42 39 39-330 Fax: (+352) 43 83 26 E-mail: [email protected] Dodatkowe informacje: Wiele interesujących informacji o Luksemburgu, o przepisach prawnych, informacje o podatkach, o gospodarce kraju, itp., można znaleźć na stronach internetowych rządu luksemburskiego: www.etat.lu oraz www.gouvernement.lu. Tam też podane są liczne użyteczne adresy urzędów i instytucji luksemburskich Podatek od osób prawnych: Stawka wynosi od 2002 roku 30,38% i jest aktualna także w roku 2005. Podatek od wartości dodanej (VAT) wynosi: 3, 6, 12 oraz 15% (stawka podstawowa). Podatek dochodowy od osób fizycznych: Stawka wynosi od 2002 roku od 0 do 38% i obowiązuje także podczas rozliczeń za rok 2004. Istnieje 17 progów podatkowych. Stawki podatkowe powiększone są o 2,5% podatek solidarnościowy (na fundusz bezrobocia). Dochód do opodatkowania Szerokość przedziału Stawka 0 - 9.750 - 0% 9.750 - 11.400 1.650 8% 11.400 - 13.050 1.650 10 % 13.050 - 14.700 1.650 12 % 14.700 - 16.350 1.650 14 % 16.350 - 18.000 1.650 16 % 18.000 - 19.650 1.650 18 % 19.650 - 21.300 1.650 20 % 21.300 - 22.950 1.650 22 % 22.950 - 24.600 1.650 24 % 24.600 - 26.250 1.650 26 % 26.250 - 27.900 1.650 28 % 27.900 - 29.550 1.650 30 % 29.550 - 31.200 1.650 32 % 31.200 - 32.850 1.650 34% 32.850 - 34.500 1.650 36% 34.500 i więcej - 38 % Zwolnienia podatkowe: 1. Dla osób samotnych - dochód do 9.750 EUR 2. Dla małżonków i osób samotnych powyżej 65 roku życia lub wdów, wdowców - dochód do 19.335,69 EUR Polska i Luksemburg podpisały umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku. Umowa ta podpisana została 14 czerwca 1995 r. i weszła w życie 11 lipca 1996 (Dz. U. nr 110 z 18-09-1996 r., poz. 527). Dodatkowe informacje: Dodatkowe informacje na temat podatków w Luksemburgu można znaleźć na stronie internetowej rządu luksemburskiego pod adresem: www.etat.lu lub w raportach na temat reformy podatkowej dotyczącej osób fizycznych (kliknij tu aby pobrać plik) i osób prawnych (kliknij tu aby pobrać plik), lub na stronie www.entreprises.public.lu. (pliki są w wersji francuskojęzycznej i w formacie PDF) Przedsiębiorstwo indywidualne i spółka jednoosobowa Przedsiębiorstwo indywidualne w Luksemburgu (samozatrudnienie) Pracownicy niezależni mogą tworzyć w Luksemburgu następujące rodzaje firm jednoosobowych: - przedsiębiorstwa indywidualne lub - jednoosobowe spółki z o.o. Poniżej wskazane są podstawowe różnice w tworzeniu i funkcjonowaniu obu tych form prawnych. Przedsiębiorstwo indywidualne Jednoosobowa sp. z o.o. Akt założycielski Brak Akt notarialny publ.w Dz.Urz. (Le Mémorial C) Czasokres działalności Nieograniczony Nieograniczony, chyba, że statut przewiduje inaczej Kapitał Brak minimum Minimum12.394.68 Euro Obowiązkowa rezerwa prawna Brak Tak Odpowiedzialność finansowa Nieograniczona włącznie z majątkiem własnym Do wysokości kapitału Forma udziałów Nie dotyczy Nominalna wartość udziału, co najmniej 24,79 Euro ; wszystkie o tej samej wartości są w posiadaniu jednej osoby Cesja udziałów Nie dotyczy Udziały mogą być zbyte wyłącznie na podstawie aktu notarialnego Informacja finansowa Księgi nie publikowane Bilans, rachunek strat i zysków oraz raport z działalności - w rejestrze handlowym Opodatkowanie Podatek gruntowy Opłata rejstr. (droit d´apport) Podatek od dział.gosp. Podatek gruntowy Podatek majątkowy Podatek od dział.gosp. Podatek dochodowy Podatek majątkowy od osób fizycznych Podatek dochodowy od spółek Status zarządzającego Nie dotyczy Spółka ma jednego zarządzającego lub więcej zgodnie ze statutem. Zarządzający nie musi być jedynym udziałowcem, może być osobą fizyczną; jest uznawany za pełnomocnika spółki i może być odwołany jedynie z przyczyn przewidzianych prawem (niegospodarność, nieuczciwość itp); Spółka jest związana aktami dokonywanymi przez zarządzającego, nawet, jeśli wykraczają one poza zakres jej działalności, chyba, że udowodni ona, iż osoba trzecia wiedziała, że dany akt wykracza poza zakres działania spółki lub, iż osoba trzecia nie mogła o tym fakcie nie wiedzieć, chyba, że sama publikacja statutu stanowi wystarczający dowód w tej sprawie. Procedury administracyjne Procedury administracyjne związane z tworzeniem przedsiębiorstwa indywidualnego w Luksemburgu różnią się w zależności od rodzaju działalności gospodarczej. Rozróżnia się 3 kategorie zawodów : - rzemieślnicze (przedsiębiorca budowlany, elektryk, murarz itp.), - wolne (architekt, architekt wnętrz itp.), - handlowe (agent nieruchomości itp.). Wymogi profesjonalne (kwalifikacje) uprawniające do dostępu do zawodu (podjęcia działalności gospodarczej) oraz związane z tym procedury administracyjne są różne w stosunku do powyższych kategorii. I tak na przykład: - architekt musi zarejestrować się w Związku Architektów i Inżynierów, - przedsiębiorca budowlany rejestruje się w Izbie Rzemieślniczej (Chambre des Métiers), - agent nieruchomości rejestruje się w Izbie Handlowej. Wspólne dla wszystkich kategorii zawodów procedury obejmują : - prośbę o wydanie zgody na utworzenie zakładu – zgodę wydaje Ministerstwo Klas Średnich (Ministère des Classes Moyennes, du Tourisme et du Logement), - rejestrację w kasach ubezpieczeniowych, - zapis w rejestrze handlowym oraz spółek, - afiliację w organizacjach profesjPonalnych (w zależności od rodzaju działalności - jak wyżej), - rejestrację w urzędzie podatkowym (VAT i podatki bezpośrednie). W większości przypadków przedsiębiorstwa indywidualne, o ile ich działalność uznawana jest przez tutejsze władze za działalność o charakterze handlowym, podlegają rejestracji w rejestrze handlowym oraz spółek. Dotyczy to wszystkich jednoosobowych spółek z o.o., a także szeregu przedsiębiorstw indywidualnych, nie tylko stricte handlowych, lecz również rzemieślniczych. Dlatego też większość przedsiębiorstw indywidualnych podlega podwójnej rejestracji: w rejestrze handlowym oraz spółek, a także w Izbie Rzemieślniczej. W niektórych przypadkach wymagane są dodatkowe uprawnienia (np. dostęp do sieci elektrycznej - dla elektryków), a także w zawodach, które są szkodliwe dla środowiska. W tej sytuacji, przed podjęciem działań mających na celu utworzenie przedsiębiorstwa indywidualnego w Luksemburgu, należy uzyskać bardzo szczegółowe informacje na temat tego, jaki jest według tutejszych zasad charakter danego przedsiębiorstwa (danej działalności) oraz w konsekwencji, jakie obowiązują procedury. www.rcsl.lu Oficjalny portal informacyjny dla przedsiębiorstw: www.entreprises.lu Oficjalny portal administracji rządowej: www.etat.lu Oficjalny portal legislacyjny: www.legilux.lu Linki Ambasada RP w Belgii 29, Avenue der Gaulois, 1040 Bruxelles tel.(32-2) 73 57 212 Polsko- Belgijsko- Luksemburska Izba Handlowa w Brukseli 60, Allee de la Recherche, 1070 Bruxelles tel. ( 322) 559 95 82 Polsko – Belgijsko-Luksemurska Izba Handlowa w Warszawie Ul. Trębacka 4,pok. 306 00-074 Warszawa Tel. ( 22) 630 97 73 [email protected] NIEMCY Prowadzenie działalności gospodarczej i świadczenie usług na terytorium Niemiec Republika Federalna Niemiec wprowadziła ograniczenia dla polskich przedsiębiorstw świadczących usługi w tym kraju. Konieczność uzyskania pozwoleń na pracę dotyczy usług wymienionych w Załączniku XII Traktatu Akcesyjnego, w stosunku, do których występują okresy przejściowe. Traktat Akcesyjny UE w oparciu o zastosowanie przepisów wewnętrznych w sprawie dostępu do rynku pracy, które będą mogły być utrzymane do siedmiu lat, pozwala Niemcom na utrzymanie w tym samym okresie przepisów wewnętrznych także w zakresie transgranicznego świadczenia usług. W sektorach, na które nałożono ograniczenia, usługodawcy mogą zatrudniać pracowników zagranicznych w Niemczech tylko w ramach wspomnianych uregulowań wewnętrznych i porozumień dwustronnych (umowy o delegowaniu pracowników zatrudnianych na zasadzie umowy o dzieło). Dodatkowo poziom zatrudnienia pracowników z Polski ograniczony jest przez kontyngenty. Ograniczenie te nie dotyczą usługodawców samodzielnie wykonujących zlecenie (samozatrudnienie). Wykaz prac w Niemczech objętych regulacjami przejściowymi według Załącznika XII do Traktatu: Sektor Usługi budowlane, włączając w to pokrewną działalność Sprzątanie i czyszczenie obiektów Inne usługi Kod NACE 1 , chyba ze wskazany inaczej 45.1 do 4; Działalność wymieniona w załączniku do dyrektywy 96/71/WE 2 74.70 Sprzątanie i czyszczenie obiektów 74.87 Wyłącznie działalność dekoratorów wnętrz Usługi budowlane wraz z działalnością pokrewną, są pojęciem bardzo ogólnym. Strona Niemiecka poinformowała, że zakres ww. branż związanych z budownictwem, ograniczonych swobodą świadczenia usług, został wymieniony w Rozporządzeniu RFN dotyczącym firm budowlanych (patrz załącznik nr 4). Interpretację Załącznika XII do Traktatu Akcesyjnego przyjmuje się, więc na podstawie tego Rozporządzenia oraz wspominanej wyżej Dyrektywy 96/71. Trzeba jednak pamiętać, że wydobycie górnicze (w odróżnieniu od prac budowlanych specjalistycznych firm górniczych, np. budowania szybów i tuneli) nie podlega ograniczeniom. Podobnie usługi obróbki metali (bez montowania i demontowana elementów prefabrykowanych) podlegają swobodzie świadczenia usług. We wszystkich innych sektorach, np. działalności specjalistów technologii informacyjno - komunikacyjnej lub usług doradczych (consulting) świadczenie usług nie podlega żadnym ograniczeniom. W sytuacji wątpliwości, czy świadczenie danej usługi podlega ograniczeniom wynikającym z okresów przejściowych, polski przedsiębiorca może zwrócić się do Urzędu Pracy w Duisburgu z prośbą o wyjaśnienie. Udzielenie odpowiedzi jest bezpłatne. Kontakt: Arbeitsamt Duisburg, Duissernplatz 15, 47051 Duisburg tel. +49 (0203) 302-389, fax +49 (0203) 302-443 i +49 (0203) 302 773 oraz na stronie internetowej http://www.arbeitsamt.de. 1 NACE: patrz 31990 R 3037: Rozporządzenie Rady (EEC) nr 3037/90 z dnia 9 października 1990 w sprawie statystycznej klasyfikacji działalności gospodarczej we Wspólnocie Europejskiej (Dz.U. L 293 z 24.10.1990, str. 1), ostatnio zmienione przez 32002 R 0029: Rozporządzenie Komisji (WE) nr 29/2002 z dnia 19.12.2001 r. (Dz.U. L 6 z 10.1.2002, str. 3). 2 Patrz Załącznik 3. Okresy przejściowe w swobodzie świadczenia usług, Załącznik do Dyrektywy 96/71/WE a. Samozatrudnienie Obywatele polscy, jako obywatele UE, mają prawo do bezwizowego wjazdu do Niemiec w każdym uznanym przez prawo UE celu pobytu i mogą przebywać do trzech miesięcy bez pozwolenia na pobyt. Mają oni jednak obowiązek niezwłocznie po przybyciu powiadomić o swoim pobycie urząd ds. cudzoziemców, jeżeli przewidywany czas pobytu miałby przekraczać jeden miesiąc. Podstawą świadczenia usługi jest umowa pomiędzy polskim samozatrudnionym przedsiębiorcą a kontrahentem. Wniosek o pozwolenie na pobyt z prawem do świadczenia usług składa się w niemieckim urzędzie ds. cudzoziemców (Ausländeramt), właściwym dla miejsca zamieszkania, przedkładając m.in. następujące dokumenty: - umowa pomiędzy polskim samozatrudnionym przedsiębiorcą a kontrahentem; - w zależności od rodzaju przewidywanych prac: świadectwa i zaświadczenia o wykształceniu zawodowym oraz odbytej praktyce zawodowej; - dodatkowo mogą być wymagane: umowa najmu lub kupna lokalu, ubezpieczenie, referencje, kapitał gwarancyjny. W przypadku zawodów rzemieślniczych, regulowanych przepisami Ustawy o rzemiośle (Handwerksordnung, w skrócie HwO), wprowadzone jest rozróżnienie na rzemiosło właściwe, wymienione w załączniku „A” ustawy oraz zawody pokrewne rzemiosłu właściwemu, zawarte w załączniku „B” (np. suszenie budynków, kładzenie podłóg). Dla prowadzenia działalności rzemieślniczej trzeba uzyskać, w zależności od wykonywanego zawodu wpis do rejestru rzemiosła właściwego (Handwerksrolle), względnie wpis na listę zakładów z działalnością zbliżoną do rzemieślniczej. Osoba mająca wykonywać zawód (zawody) wskazane w załączniku „A” winna uzyskać z miejscowej izby rzemieślniczej kartę rzemieślniczą (Handwerkskarte). W tym celu należy przedłożyć dokumenty świadczące o posiadanych kwalifikacjach zawodowych w formie świadectw, dyplomów i zaświadczeń o praktyce zawodowej (przetłumaczone na język niemiecki). Kwalifikacje mogą być uznane poprzez udokumentowanie sześcioletniej samodzielnej praktyki w danym zawodzie lub sześcioletniej pracy, również w tym zawodzie, na stanowisku kierownika zakładu. W przypadku odbycia trzyletniego, konkretnego i uznawanego przez państwo kształcenia zawodowego, lub odbycia pięcioletniej praktyki jako pracownik zależny, ww. okres może być skrócony do lat trzech. Przynależność do izb rzemieślniczych jest obowiązkowa, podobnie jak opłacanie w nich składki członkowskiej. W odniesieniu do kwestii ubezpieczenia społecznego – jest ono opłacane w państwie, na którego terytorium osoba prowadzi działalność, nawet, jeżeli zamieszkuje na terytorium innego państwa członkowskiego. W kwestii podatku dochodowego od osób fizycznych – w przypadku, gdy samozatrudniony przebywa w kraju świadczenia usługi do 183 dni w roku - ma on prawo wybrać kraj, w którym chce płacić podatki (Polska lub kraj świadczenia usługi). b. Świadczenie usług w ramach delegowania pracowników Świadczenie usług budowlanych w Niemczech podlega postanowieniom polsko niemieckiej umowy z 1990 r., (Umowa o oddelegowaniu pracowników polskich przedsiębiorstw do realizacji umów o dzieło z dnia 16 września, 1994 Dz. U. 94.98.474) Zgodnie, z którą polska firma budowlana może być jedynie podwykonawcą generalnego wykonawcy z siedzibą w Niemczech. Podstawą realizacji usługi przez delegowanych pracowników jest kontrakt lub umowa o dzieło z przedsiębiorcą niemieckim. Na podstawie kontraktu, polski przedsiębiorca określa ilość osób niezbędnych do realizacji umowy wraz z uzasadnieniem, a następnie w polskim Ministerstwie Gospodarki i Pracy (Departament Administrowania Obrotem) składa wniosek na otrzymanie limitu zatrudnienia w ramach tzw. kontyngentu rocznego. Okres obliczeniowy dla podziału wyznaczonego limitu (kontyngentu) trwa od 1 października do 30 września kolejnego roku. Aktualny kontyngent, dzielony pomiędzy blisko 500 polskich firm budowlanych, składa się z limitu podstawowego i uzupełniającego, którego wysokość jest uzależniona od sytuacji na niemieckim rynku pracy. Następnie polski przedsiębiorca składa do Urzędu Pracy w Duisburgu (Agentur afr. Arbeit) umowę z niemiecką firmą, zgodę Ministerstwa Gospodarki i Pracy na przyznany limit, zakres prac oraz imienną listę pracowników. Delegowani pracownicy powinni być specjalistami. 10% składu delegacji mogą stanowić osoby niewykwalifikowane, w uzasadnionych przypadkach ten procent może być większy. W skład kontyngentu wchodzą pracownicy wyspecjalizowani i niewykwalifikowani, również kontraktowi usługodawcy. Personel kluczowy nie jest wliczany do kontyngentu, musi jednak działać na podstawie zezwolenia o pracę i posiadać kartę pobytu. Opłata za zezwolenia na pracę pobierana jest z góry. Zezwolenie na pracę jest ściśle związane z miejscem wykonywania kontraktu. Pracownicy delegowani (do 12 miesięcy) przez okres delegowania są zwolnieni z obowiązku składkowego w Niemczech na podstawie dokumentu E-101, dawniej – D/PL oraz mają prawo do korzystania z niemieckiej opieki medycznej na podstawie druku E-111. Strona niemiecka stosuje kwotowanie w odniesieniu do swoich przedsiębiorstw, polegające na tym, że ilość cudzoziemców zatrudnionych przez daną firmę uzależniona jest od wielkości firmy. Ponadto tzw. „nowe landy” (z terenu dawnej NRD) wyłączone są z możliwości świadczenia usług przez polskich usługodawców. Powyższe przepisy częściowo nie dotyczą konserwatorów zabytków. Mogą oni być generalnymi wykonawcami, nie obowiązuje ich też kwotowanie ani regionalizacja. c. Samozatrudnienie w ramach swobody działalności gospodarczej Podjęcie przez obywatela polskiego działalności gospodarczej w RFN jest prawnie możliwe, ale uzależnione od uznania przez administrację niemiecką, że przewidywana działalność będzie przynosić dochody zapewniające odpowiednie warunki do egzystencji oraz możliwość wnoszenia opłat na świadczenia socjalne. Planowaną działalność zgłasza się, w formie Gewerbe - Anmeldung, do niemieckiego urzędu ds. gospodarczych (Gewerbeamt). Dla podjęcia niektórych rodzajów działalności, np. dla wykonywania usług gastronomicznych wymagane jest uprzednie uzyskanie pozwolenia (koncesji). W przypadku większości usług potrzebne jest uzyskanie z izby rzemieślniczej (Handwerkskammer) karty rzemieślniczej (Handwerkskarte). O zgłoszeniu działalności gospodarczej powiadamiana jest miejscowa Izba Przemysłowo - Handlowa (Industrie und Handelsakammer) i urząd skarbowy. W przypadku działalności rzemieślniczej istnieje obowiązek zgłoszenia do izby rzemieślniczej, skąd po rejestracji otrzymuje się odpowiednie zaświadczenie (Handwerkskarte lub Gewerbekarte). d. Zakładanie przedsiębiorstw w Niemczech Usługodawca może również rozważyć możliwość założenia własnego przedsiębiorstwa na terenie Niemiec. Przedsiębiorca może skorzystać z usług agenta, który ma swoją siedzibę w Niemczech. W zamian za odpowiednią prowizję agent poszuka na miejscowym rynku usługobiorców dla przedsiębiorcy. Jego działalność może być bardzo szeroka, od akwizycji, poprzez obserwacje działań konkurencji na rynku, do ochrony marki polskiego przedsiębiorcy. Zgłoszenia działalności gospodarczej dokonuje się na specjalnym formularzu (GewerbeAnmeldung) w Urzędzie ds. Gospodarczych (Gewerbeamt), właściwym dla miejsca siedziby przedsiębiorstwa. Formy prowadzenia działalności gospodarczej Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest najpowszechniejszą formą prawną dla prowadzenia działalności gospodarczej w Niemczech. Minimalny kapitał zakładowy dla spółki z o.o. wynosi 25 000 €. Spółka może zostać zgłoszona do rejestracji, gdy przedsiębiorca wpłaci minimum połowę kapitału zakładowego. Przed rozpoczęciem postępowania administracyjnego należy sprawdzić we właściwej izbie przemysłowo - handlowej ewentualną konieczność uprzedniego uzyskania koncesji/pozwolenia dla przewidywanej działalności. Jeśli spółka chce prowadzić prace, dla których potrzebne są uprawnienia zawodowe, konieczne jest wdrożenie postępowania przed izbą rzemieślniczą,. Osoby z Polski mogą być zatrudniane zarówno w spółce, jak i w oddziale, jeśli zostaną zaliczone do personelu kluczowego, opisanego powyżej. Przedsiębiorcy z Polski mogą zakładać w Niemczech również spółki osobowe: cywilną (Gesellschaft bürgerlichen Rechts); jawną (offene Handelsgesellschaft); komandytową (Kommanditgesellschaft). Wszelkie szczegółowe informacje i pomoc w eksportowaniu usług do Niemiec można uzyskać w Polsko - Niemieckiej Izbie Przemysłowo-Handlowej (http://www.ihk.pl) i Wydziale Ekonomiczno - Handlowym Ambasady RP w Niemczech. Podatki Stawki podatku dochodowego w Niemczech od osób fizycznych są następujące: - kwota wolna od podatku – 7664 euro - stawka minimalna podatku PIT - 15% - stawka maksymalna podatku PIT (dochód powyżej 52 152 euro) – 42%. Podatek dochodowy od osób prawnych (spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne) wynosi 25%. Wypłaty z zysków (dywidendy) są opodatkowane stawką 12,5 %. Biorąc pod uwagę wszystkie obciążenia podatkowe firm, sięgają one w sumie około 39%. Podatek VAT Podstawowa stawka podatku VAT wynosi w Niemczech 16%. Stawka obniżona – 7 % obejmuje: artykuły spożywcze, książki, czasopisma, dzieła sztuki. Przedsiębiorca, którego obrót nie przekracza 16 620 euro jest zwolniony z wystawiania rachunków VAT, (ale też nie może odliczyć podatku VAT). Przydatne adresy internetowe: http://ambasadaniemiec.pl www.wittschaft-polen.de www.twg.pl Portugalia FORMY DZIAŁALNOSCI GOSPODARCZEJ Centra Formalności dla Przedsiębiorstw (CFP) są centrami usługowymi w zakresie obsługi i udzielania informacji klientom, jednostkami działającymi w celu ułatwienia przebiegu procesu tworzenia, przekształcenia lub likwidacji przedsiębiorstw, jak również innych operacji w tym zakresie. CFP są tworzone w miejscach delegatur lub filii oddziałów lub organów administracji publicznej, które bezpośrednio uczestniczą w w/w czynnościach. W zakresie czynności CFP znajduje się tworzenie następujących rodzajów spółek handlowych : Spółki udziałowe ( spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) Spółki udziałowe jednoosobowe Spółki akcyjne Spółki komandytowe Spółki w imieniu zbiorowym. Zmiany umów spółek już istniejących. Mając na uwadze konieczność ulepszenia i dokładnej specjalizacji postępowań, CFP nie działają jeszcze w zakresie rozwiązywania spółek. Każda jednostka CFP posiada: Grupę Techniczną Obsługi (IAPMEI) Odział Krajowego Rejestru Osób Prawnych (DGRN) Biuro Notarialne (DGRN) Odział Głównego Urzędu Podatkowego (DGCI) Odział Instytutu Zarządzania Finansowego Ubezpieczeń Społecznych Gabinet Wsparcia dot. Rejestru Handlowego (DGRN) Gabinet Pozwoleń (Ministerstwo Gospodarki) Odział banku Caixa Geral de Depósitos. Adresy CFP na terenie Portugalii: X. CFP LIZBONA I Av. Columbano Bordalo Pinheiro nr. 86, 1070-065 Lizbona, telef.: +351 21 723 23 00, Niebieska Linia: 808 213 213, fax.: +351 21 723 23 23; XI. CFP LIZBONA II Rua da Junqueira nr. 39/39A, 1300-342 Lizbona, telef.: +351 21 361 54 00, Niebieska Linia: 808 213 213, fax.: +351 21 361 54 23; XII. CFP PORTO EXPONOR – Teren Międzynarodowych Targów w Porto Brama C, 4450-617 Leça da Palmeira, telef.: +351 22 999 40 00, Niebieska Linia: 808 213 213, fax.: +351 22 999 40 23; XIII. CFP COIMBRA Complexo Tecnológico (Kompleks Technologiczny) em Coimbra, Rua Coronel Veiga Simão, 3020-053 Coimbra, telef.: +351 239 49 97 00, Niebieska Linia: 808213 213, fax.: +351 239 49 97 17; XIV. CFP BRAGA Edifício da Associação Industrial do Minho (Budynek Związku Przemysłowców Regionu Minho) Rua Dr. Francisco Pires Gonçalves, 4710-911 Braga, telef.: +351 253 202 900, Niebieska Linia: 808 213 213, fax.: +351 253 202 923. Prowadzenie działalności gospodarczej Jednoosobowa działalność gospodarcza W wypadku prowadzenia działalności gospodarczej na zasadzie samozatrudnienia ( jednoosobowe przedsiębiorstwo prywatne osoby fizycznej) procedura rejestracji jest bardzo prosta. Wymagana jest, bowiem jedynie rejestracja w urzędzie skarbowy odpowiednim dla miejsca zamieszkania. Zgłoszenie działalności gospodarczej dokonuje się na formularzu 1438INCM. Należy również pamiętać, że przedsiębiorca rozpoczynający działalność musi przedstawić zaświadczenie o numerze identyfikacji podatkowej lub uzyskać taki numer. Zgodnie z prawem portugalski istniej również możliwość założenia jednoosobowego przedsiębiorstwa prywatnego z ograniczoną odpowiedzialnością, forma tak wymaga rejestracji w rejestrze handlowym. Odpowiedzialność przedsiębiorcy jest wówczas ograniczona do zarejestrowanego kapitału. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością: Minimalny kapitał zakładowy wynosi 5000 euro. Podzielony jest on na udziały – każdemu wspólnikowi przypada udział początkowy przy założeniu spółki. Minimalny udział nie może być mniejszy niż 2 % minimalnego kapitału zakładowego, czyli 100 euro. Wspólnicy solidarnie odpowiadają za wkłady uzgodnione w umowie spółki. Zaletą tej formy spółki jest jej odpowiedzialność za zobowiązania tylko majątkiem spółki. Jednak za długi wobec państwa ( podatki dochodowe, ubezpieczenia społeczne, podatek VAT) przedsiębiorcy odpowiadają całym swoim majątkiem. Nazwa takiej spółki to nazwiska wszystkich lub tylko niektórych wspólników, dowolna nazwa lub oba te elementy i dodany do nich odpowiedni zwrot” Lda”. Istnieje możliwość założenia jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, którą można scharakteryzować następującą: - Utworzona przez jednego wspólnika ( osobę fizyczną lub prawną), który jest posiadaczem całości kapitału spółki ( minimum 5000 euro), lub powstała w rezultacie koncentracja udziałów kapitałowych spółki w rękach jednego wspólnika, niezależnie od powodów takiej koncentracji, - W nazwie zawiera wyrażenie „ spółka jednoosobowa” lub „ jednoosobowa” przed określeniem „ z ograniczoną odpowiedzialnością „ lub „ z o. O. „, - Odpowiedzialność za zobowiązania spółki tylko do wysokości kapitału spółki. Spółka akcyjna Minimalny kapitał nominalny wynosi 50 000 euro. Kapitał spółki jest podzielony na akcje, a odpowiedzialność każdego wspólnika ogranicza się do wartości posiadanych przez niego akcji. Wszystkie akcje mają taką samą wartość nominalną, która nie może być niższa od jednego eurocenta. Do założenia spółki akcyjnej wymaganych jest minimum 5 wspólników. Nazwę spółki tworzy nazwisko lub firma jednego lub kilku wspólników albo nazwa własna lub połączenie obu, do którego należy dołączyć wyrażenie „ spółka akcyjna „ lub „ S.A.” Aport rzeczowy nie jest akceptowany przy zakładaniu spółki akcyjnej w Portugalii. Do jej założenia wymagana jest umowa w formie aktu notarialnego oraz statutu spółki. Wstępna rejestracji: W celu uzyskania zaświadczenia o dopuszczeniu nazwy firmy do obrotu gospodarczego należy dokonać w Gabinecie Krajowego Rejestru Osób Prawnych funkcjonującym w ramach CFE założyć w 2 egzemplarzach wypełniony druk nr 11. Nazwa spółki powinna być na tyle odmienna, by nie myliła się z innymi, już zarejestrowanymi nazwami, a elementy, które tworzą nazwę firmy, powinny być prawdziwe i nie mogą prowadzić do ewentualnego błędu w identyfikacji, naturze prawnej lub działaniach jej właściciela. Jednocześnie trzeba złożyć w 1 egzemplarzu wypełniony druk nr 10 w celu uzyskania tymczasowej karty z numerem identyfikacji osoby prawnej. Przy składaniu tych formularzy należy przedstawić dowód wniesienia stosowanych opłat w wysokości około 40 euro. Łączne koszty uruchomienia firmy wynoszą około 1000 euro. Wydane zaświadczenie o dopuszczeniu firmy zachowuje ważność 180 dni w celu rejestracji, natomiast po spisaniu aktu notarialnego jest ważne przez rok. Akt notarialny: W biurze notarialnym funkcjonującym w ramach CFE ustala się wstępnie datę sporządzenia jawnego aktu założenia spółki. Wymagane dokumenty: - Zaświadczenie o dopuszczeniu do obrotu gospodarczego firmy ( nazwy), - Tymczasowa karta z numerem identyfikacyjnym osoby prawnej, - Kserokopie dokumentów tożsamości przyszłych wspólników ( osoby fizycznej: dowód osobisty, NIP, osoby prawne, wpis do rejestru, karta identyfikacji prawnej, dokumenty dotyczące osoby reprezentującej spółkę) W wypadku pewnych specyficznych rodzajów działalności dodatkowo należy złożyć stosowne zezwolenie lun koncesje na prowadzenie określonej działalności. Co najmniej na 24 godziny przed podpisaniem jawnego aktu notarialnego należy złożyć do depozytu bankowego dokument potwierdzający wniesienie kapitału zakładowego? Zgłoszenie w urzędzie skarbowym Kolejnym krokiem jest zgłoszenie rozpoczęcia działalności ( zadeklarowanie początku działalności) w Gabinecie Głównego Urzędu Podatkowego funkcjonującego w ramach CFE. Wymagane dokumentu to: - 3 poświadczone egzemplarze wypełnionego formularza 1698 INCM, który zawiera informacje dotyczące techniki księgowości z odpowiednimi uprawnieniami, - tymczasowa karta identyfikacji osoby prawnej, - kserokopia jawnego aktu notarialnego, - kserokopia dokumentów tożsamości i numerów NIP wspólników oraz techniki księgowości. Formalności tych należy dopełnić przed rozpoczęciem działalności gospodarczej lub w ciągu 90 dni od daty wpisu do Narodowego Rejestru Osób Prawnych, czyli otrzymania tymczasowego numeru. SYSTEM PODATKOWY • • • • Podatek dochodowy od osób prawnych / Podatek od przedsiębiorstw Podatek dochodowy od osób fizycznych Podatek od towarów i usług VAT Opłata skarbowa Reforma systemu podatków bezpośrednich wprowadzona 1 stycznia 1989 roku oraz wprowadzenie VAT w 1986 roku i związane z tym zmiany zbliżyły portugalski system podatkowy do istniejących w innych krajach UE. Portugalski rok podatkowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, a stopy i wskaźniki w tym tekście odnoszą się do roku 2002. Podatek dochodowy od osób prawnych - IRC. Płatnikami IRC są osoby prawne prawa publicznego lub prywatnego, posiadające lub nie osobowość prawną, których siedziba bądź faktyczny zarząd znajduje się na terenie Portugalii. Stawki podatkowa Podmioty portugalskie nieprowadzące działalności handlowej, przemysłowej lub rolniczej Podmioty zagraniczne nieposiadające stałej siedziby Pozostałe podmioty 20% 25% 30% * * Rada Miejska może podnieść stawkę podatku maksymalnie do 33,2%. Płatnicy IRC nie objęci obowiązkiem rewizji ksiąg oraz realizujący roczne obroty poniżej 150 tys. Euro, korzystają z trybu uproszczonego IRC. Obowiązkowo temu trybowi podlegaj spółki założone przez przedstawicieli wolnych zawodów. Zysk szacowany jest na poziomie 20% wartości sprzedaży towarów i 45% w przypadku pozostałej sprzedaży, przy limicie minimalnym 4.679 Euro. Dla spółek przedstawicieli wolnych zawodów wskaźniki te wynoszą odpowiednio 20 i 65%, natomiast dla podmiotów działających w branży hotelarskiej i restauracyjnej stosuje się jeden wskaźnik - 20%. Stawka podatku IRC w trybie uproszczonym wynosi 20%. Stworzenie nowych miejsc pracy dla pracowników w wieku do 30 lat w ramach umów na czas nieokreślony jest traktowane jako koszt uzyskania dochodu w wysokości 150% poniesionych kosztów. Płatnicy IRC prowadzący działalność handlową, przemysłową lub rolniczą mają prawo odliczenia od naliczonego podatku maksymalnie 50 tys. Euro - 8% wartości inwestycji w ramach ochrony środowiska. W przypadku inwestycji powyżej 250 tys. Euro realizowanych w ramach internacjonalizacji przedsiębiorstw portugalskich ( na warunkach określonych w odpowiednich przepisach) płatnicy IRC mają prawo do kredytu podatkowego w wys. 10% naliczonego podatku. Kredyt podatkowy w przypadku inwestycji realizowanych w Portugalii wynosi maksymalnie 10% naliczonego podatku i odpowiednio 5% poniesionych kosztów inwestycji. Dla płatników IRC działających w tzw. interiorze ( powiaty oddalone od wybrzeży O.Atlantyckiego, wymienione odrębnym zarządzeniem) kraju mają zastosowanie zredukowane stawki IRC: 25% - stawka podstawowa, 15% - stawka w trybie uproszczonym W przypadku zakładania nowej firmy stawka IRC jest zredukowana do poziomu 20% w ciągu pierwszych 5 lat działalności. Tzw. mikro przedsiębiorstwa korzystają ze zredukowanych stawek IRC: stawka podstawowa 20% stawka dla przedsiębiorstw w tzw. interiorze 15% oraz prawo do odliczenia od naliczonego podatku maksymalnie 35% sumy podatku w ramach poniesionych inwestycji zwolnienie z podatku stawka dla przedsiębiorstw założonych po 1.01.1999 przez osoby w wieku od 18 do 35 lat stawka dla przedsiębiorstw założonych przed 1.01.1999 przez osoby w wieku od 18 do 35 lat 15% - prawo do odliczenia od naliczonego podatku maksymalnie 40% sumy podatku w ramach poniesionych inwestycji Zyski do opodatkowania: • Zyski opodatkowanych jednostek pochodzące z działalności o charakterze handlowym, przemysłowym lub rolniczym; • Ogół dochodu jednostek rezydentów nie prowadzących działalności o charakterze handlowym, przemysłowym lub rolniczym; • Dochody różnego typu jak określone w celu indywidualnego podatku dochodowego otrzymywane przez jednostki nie rezydenckie nie podlegające indywidualnemu podatkowi dochodowemu. Zyski do opodatkowania są określane przez wprowadzenie określonych poprawek do zysków okresu rozliczeniowego - dodanie lub odjęcie kwot niefigurujących w rozliczeniu zysków i strat, ale wymagających ich włączenia. Rozliczenia księgowe powinny być wykonane do 31 grudnia, jakkolwiek jest możliwy wybór innej daty zakończenia roku obrachunkowego. Amortyzacja Przykłady oficjalnych stawek amortyzacyjnych w celach podatkowych: Budynki przemysłowe Maszyny ciężkie Sprzęt komputerowy Pojazdy mechaniczne Meble 5.0% 12.5% 25.0% 25.0% 12.5% Cudzoziemcy bez prawa stałego pobytu posiadający firmy z siedzibą w Portugalii. W większości przypadków, normy stosowane w kalkulacji opodatkowania zysków dla firm zagranicznych z siedzibą w Portugalii są takie same jak dla firm portugalskich. Dodatkowo do dochodu i zysków kapitałowych bezpośrednio otrzymanych przez firmy portugalskie, firmy podmiotów zagranicznych są również objęte podatkiem od dochodu lub zysków o jakimkolwiek rodzaju pochodzących z prowadzenia w Portugalii działalności podobnej lub identycznej do firm portugalskich. Firma założona wg. prawa portugalskiego określona jest jako „...Każde stałe instalacje lub stałe przedstawicielstwo gdzie jest wykonywana działalność natury handlowej, przemysłowej lub rolniczej”. Uważa się również za przedsiębiorstwo wg. prawa portugalskiego sytuację, w której prowadzona jest w Portugalii przez podmiot zagraniczny wymiana handlowa poprzez pracowników lub innego personelu zatrudnionego w tym celu w okresie 120 dni, nie koniecznie ciągłych w każdym przedziale dwunastomiesięcznym. Przedsiębiorstwa zlokalizowane w krajach mających umowy podatkowe z Portugalią mogą mieć zmodyfikowane normy dotyczące ich statusu. Cudzoziemcy nieposiadający firm z siedzibą w Portugalii Cudzoziemcy nieposiadający w Portugalii przedsiębiorstw podlegają IRC na następujących zasadach: Dochód od własności nieruchomych mieszczących się w Portugalii włącznie z zyskami kapitałowymi wynikłymi z ich pozbycia się; Niektóre typy dochodu (dywidendy, odsetki i przywileje, honoraria za obsługę techniczną i usługi). Obciążenie IRC w stosunku do nich następuje zazwyczaj u źródła wg. stawek wskazanych w poniższej tabeli. Umowy podatkowe mogą spowodować zmiany w niektórych z nich lub zapobiec opodatkowania dochodu przez Portugalię. W większości wypadków, opodatkowanie u źródła w pełni zwalnia od obciążenia podatkowego nie rezydentów. IRC – Stawki opodatkowania nie rezydentów u źródła Dochód od własności intelektualnej lub przemysłowej i od prowizji pochodzących od użytej wiedzy i doświadczenia w sektorze przemysłowym, handlowym i naukowym Dywidendy Dochód inwestycyjny Honoraria za obsługę techniczną 15% 25% (*) 20% 15% Honoraria za usługi wykonane dla podmiotów miejscowych (z wyjątkiem transportu, komunikacji i usług finansowych) 15% Dochód z użytkowania lub zagwarantowania użytkowania wyposażenia rolniczego, przemysłowego, handlowego lub naukowego Odsetki od papierów wartościowych o stałym zysku (**) Dochód od najmu Dochody z uposażenia statutowego członka zarządu Wygrane z hazardu lub loterii 15% 20% 15% 25% 35%lub25% (*) Plus, w razie dywidend od SA, 5% od bonów zastępczych i podatku od spadku. (**) Odsetki od papierów wartościowych wyemitowanych przez Rząd Portugalii, zwolnienie dla cudzoziemców zostało wprowadzone w 1994 roku. Portugalia podpisała umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania z następującymi państwami: Kraj Dywidendy Odsetki Royalties Austria 15 10 10 lub 5 (2) Belgia 15 15 Brazylia 15 15 15 lub 10 (3) Bułgaria 15 10 10 Finlandia 15 lub 10 (4) 15 10 Francja 15 12 5 Hiszpania 15 lub 10 (4) 15 5 Irlandia 15 15 10 Niemcy 15 15 lub 10 (1) 10 Norwegia 15 lub 10 (4) 10 10 Polska 15 lub 10 (4) 15 10 Republika Czeska 15 lub 10 (4) 10 10 Republika Korei 15 lub 10 (4) 15 10 Stany Zjednoczone 15 (6) 10 10 5 Szwajcaria 15 lub 10 (4) 10 5 Wenezuela 10 10 12 lub 10 (3) Wielka Brytania 15 lub 10 (4) 10 10 Włochy 15 15 12 (1) 10% w niektórych pożyczkach bankowych (2) 10% stosowane gdzie udziały wynoszą powyżej 50% (3) Odsetki są zależne od rodzaju przywileju (4) 15% o ile 25% lub więcej kapitału udziałowego jest w posiadaniu odbiorcy, w każdym razie 10% Podatek dochodowy od osób fizycznych na rok 2002 (IRS). Dochody podlegające opodatkowaniu - kategorie: A B E F G H dochody z pracy najemnej, dochody z działalności gospodarczej i zawodowej, dochody z kapitałów, dochody z wynajmu budynków, dochody z przyrostu majątku, emerytury. Kategoria G dotyczy nieudokumentowanego wzrostu majątku. W przypadku rozbieżności między deklaracją podatkową i stanem majątkowym podatnika wyznacza się hipotetyczny poziom dochodu koniecznego do nabycia określonych dóbr. Tryb uproszczony naliczania podatku dochodowego dotyczy kategorii B i obejmuje podatników o rocznej wartości sprzedaży poniżej 150 tys. Euro, a w przypadku usług poniżej 100 tys. Euro rocznie. Opodatkowany dochód stanowi 20% wartości sprzedaży lub 65% wartości świadczonych usług, nie mniej jednak niż 2.339 Euro. Tabela stawek podatku dochodowego IRS ( za 2002 rok) Przychód podlegający opodatkowaniu Stawka podatku dochodowego Suma do odliczenia Do 4.100,12 Euro 12 % 0 Od 4.100,12 Do 6.201,42 Euro Od 6.201,42 Do 15.375,45 Euro Od 15.375,45 Do 35.363,52 Euro Od 35.363,52 Do 51.251,48 Euro Powyżej 51.251,48 Euro 14 % 82 Euro 24 % 702,14 Euro 34 % 2.239,70 Euro 38 % 3.654,22 Euro 40 % 4.679,26 Euro Miejsce zamieszkania W celach podatkowych osoba indywidualna jest rezydentem w Portugalii, jeśli: Spędza w Portugalii 183 lub więcej dni w roku kalendarzowym; lub Odwiedza Portugalię w krótszych okresach każdego roku i posiada miejsce zamieszkania dostępne w dniu 31 grudnia tego roku w okolicznościach sugerujących, że jest to jej stałe miejsce zamieszkania. Małżeństwo i nieletnie dzieci są opodatkowane razem jako rodzina. Uważa się, że rodzina przebywa na stałe w Portugalii, jeśli jedno ze współmałżonków ma stałe miejsce zamieszkania w Portugalii. Obliczanie dochodu do opodatkowania Ogólny dochód do opodatkowania jest określony poprzez połączenie dochodów z powyższych źródeł po zastosowaniu dozwolonych potrąceń. Pewne typy dochodu są opodatkowane u źródła (większość dochodu z inwestycji) i nie muszą być włączone w deklaracji podatkowej. Odliczenia i koszty uzyskania dochodu. Istnieją dwa typy odliczeń – po pierwsze, które są dokonywane przy uzyskaniu dochodu, po drugie, wynikające z poniesionych wydatków lub sytuacji rodzinnej podatnika. Odliczenia w poszczególnych kategoriach dochodu obejmują obowiązkowe składki ubezpieczeń społecznych i koszty zawodowe (w wypadku pracy we własnym zakresie). Normy Kodeksu Podatkowego Osób Prawnych stosowane są w odniesieniu do zysków od handlu lub przemysłu i dochodu pochodzącego z rolnictwa. Zyski uzyskane ze zbycia następujących pozycji są wyłączone z kalkulacji zysków kapitałowych: Listy zastawcze lub obligacje firmy; Akcje w posiadaniu dłużej niż 12 miesięcy; Zyski pochodzące ze sprzedaży mieszkania podatnika o ile w ciągu następnych 24 miesięcy licząc od daty sprzedaży przychód jest ponownie zainwestowany w nowe mieszkanie lub dom lub w powiększenie istniejącego albo na zakup działki budowlanej. Jest możliwe też odliczenie 50% w obliczeniach zysków do opodatkowania przy sprzedaży nieruchomości. Ogólne odliczenia obejmują bezzwrotne koszty leczenia podatnika i jego rodziny jak również odsetki od pożyczek przeznaczonych na leczenie podatnika lub jego rodziny, ubezpieczenia na życie i osobiste ubezpieczenia przeciw wypadkom. Poza wydatkami związanymi ze zdrowiem inne odliczenia mają ograniczenia kwotowe. Istnieje możliwość odpisu od kwoty należnego podatku dochodowego: 25% wydatków na sprzęt komputerowy i oprogramowanie do osobistego użytku, limit 175 Euro, 30% wydatków na zakup nowych urządzeń energii odnawialnych - limit 599 Euro, 20% wydatków na porady prawne limit 131 Euro, Mecenat - do 25% darowizn na rzecz państwa i jednostek użyteczności publicznej. Podatek od towarów i usług - VAT. I. Produkty i usługi, których import i obrót wewnętrzny jest objęty stawką zredukowaną VAT w wysokości 5% ( 4% na Maderze i Azorach): 1. Produkty spożywcze o niskim stopniu przetworzenia. 2. Gazety, magazyny i inne publikacje periodyczne o charakterze kulturalnym, edukacyjnym, rekreacyjnym lub sportowym. 3. papier gazetowy. 4. Książki, broszury i wydawnictwa nieperiodyczne. 5. Produkty farmaceutyczne. 6. Protezy i sprzęt ortopedyczny oraz związane z nimi świadczenie usług medycznych i sanitarnych. 7. Przedmioty i aparatura dla niepełnosprawnych. 8. Przedmioty i sprzęt ratowniczy. 9. Świadczenie usług prawnych, adwokackich dla emerytów i bezrobotnych. 10. Elektryczność . 11. Sprzęt przeciwpożarowy. 12. Maszyny i urządzenia dla ekologicznej produkcji energii, poszukiwania ropy i gazu oraz ochrony środowiska. 13. Transport pasażerski, łącznie z wynajmem pojazdów z kierowcą. 14. Spektakle, publiczne imprezy sportowe i rozrywkowe. 15. Gaz miejski, gaz naturalny. 16. Zakwaterowanie hotelowe. 17. Budownictwo mieszkaniowe socjalne o regulowanych kosztach. 18. Budownictwo na rzecz samorządów lokalnych. 19. Dzierżawienie fragmentów pól campingowych i karawaningowych. 20. Świadczenie usług związanych z utrzymaniem czystości na drogach publicznych oraz wywóz śmieci. 21. Środki produkcji dla rolnictwa. 22. Nawozy. 23. Zwierzęta żywe. 24. Mączki, odpady na pasze. 25. Produkty fitofarmaceutyczne. 26. Nasiona. 27. Pasze i siano. 28. Rośliny żywe. 29. Maszyny i sprzęt rolniczy. 30. Wytłoki oliwne i nasion oleistych. II. Produkty i usługi, których import i obrót wewnętrzny jest objęty stawką zredukowaną VAT w wysokości 12% ( 8% na Maderze i Azorach ): 1.Produkty żywnościowe przetworzone. 2. Kwiaty cięte i ozdobne. 3. Paliwa kolorowane i znaczone oraz olej opałowy. 4. Świadczenie usług gastronomicznych. III. W przypadku pozostałych dóbr i usług stosowana aktualnie w Portugalii stawka VAT wynosi 19%. Regiony autonomiczne Azorów i Madery stosują stawkę VAT 12%. Zwolnienia przedmiotowe z podatku VAT obejmują w Portugalii: ochronę zdrowia, ubezpieczenia społeczne, kształcenie, usługi kulturalne ( biblioteki, muzea ), transfer praw autorskich , usługi pocztowe, z wyłączeniem telekomunikacyjnych, transakcje ubezpieczeniowe, operacje bankowe i finansowe, wynajem nieruchomości, działalność rolniczą, transport lotniczy. Biura podróży, zgodnie z przepisami nie płacą VAT od sprzedaży biletów lotniczych, natomiast w przypadku sprzedaży miejsc hotelowych stawka VAT wynosi 5%. Zwrot podatku VAT dla polskich podmiotów gospodarczych Formalnym warunkiem zwrotu VAT jest przedstawienie przez podmiot zagraniczny: a) zaświadczenia odpowiednich władz polskich o zasadzie wzajemności, b) poświadczenie, że jest płatnikiem VAT w Polsce, c) wskazanie upoważnionego przedstawiciela, posiadającego siedzibę na terenie Portugalii, który wspólnie z tym podmiotem spełni wymagania i poniesie odpowiedzialność z tytułu zasad dot. zwrotu VAT. Zwrot podatku następuje do 30 czerwca następnego roku po roku wystawienia faktury. Zwrot podatku VAT w w/w trybie jest określony w Dekrecie z mocą ustawy nr. 408/87 z 31 grudnia 1987 roku. Artykuł 8 Dekretu stwierdza, że w przypadku podmiotów spoza terytorium Unii Europejskiej, warunkiem uzyskania zwrotu VAT opłaconego na terenie Portugalii jest uznana obustronnie zasada wzajemności, tj. portugalskie podmioty gospodarcze mogą uzyskać zwrot VAT na zasadach określonych w regulacji unijnej. Opłata Skarbowa Opłata skarbowa jest pobierana przy dokonywaniu niektórych czynności i sporządzaniu dokumentów, tak jak jest to wyszczególnione w Ogólnej Tabeli Opłat Skarbowych i jest skalkulowana według rodzaju, wartości i celu transakcji. Najważniejsze czynności obciążone opłatą: Stawka Gwarancja ułatwień kredytowych 0.5% Nabycie własności 0.8% Umowy o pożyczki włącznie z pożyczkami między przedsiębiorstwami (1) 0.5% Gwarancja, kaucja lub zastaw 0.5% Premie ubezpieczeniowe: - „Ubezpieczenie” 3% - „Wypadki”, „Choroba”, „Pożyczki dla rolnictwa i hodowli bydła” 5% - „Transport towarów” 6% - Inne 9% Weksle i inne instrumenty kredytu: - Powyżej Euro 15.132,28 0.4% - Wystawione poza Portugalią 0.4% Weksle własne 0.5% Operacje finansowe: - Odsetki, weksle wystawione lub przyjęte, tymczasowe i prowizje 4% - Premie i odsetki od weksli, etc. 4% - Prowizje od poręczania 3% - Odsetki finansowe i powiązane prowizje 4% (1) Pożyczki udziałowców podlegają opodatkowaniu tylko w przypadku zawarcia umowy pisemnej. RYNEK USLUG BUDOWLANYCH Prowadzenie działalności w zakresie budownictwa i robót publicznych wymaga rejestracji przez Instytut Rynku Robót Publicznych i Prywatnych ( Instituto do Mercado de Obras Publicas e Particulares e do Investimento). O rejestracje mogą ubiegać się przedsiębiorcy prywatni i spółki prawa handlowego, działający według prawa portugalskiego lub, których siedziba znajduje sie w którymkolwiek z państw europejskiej przestrzeni gospodarczej ( państwa UE oraz Norwegia, Islandia i Lichtenstein). Rejestracja ( ważna przez 5 lat) oraz jej przedłużenie jest uzależnione od łącznego spełnienia trzech warunków: wiarygodności i zdolności do realizacji zobowiązań, zdolności technicznych oraz zdolności ekonomicznej i finansowej. Transpozycja do prawa portugalskiego dyrektyw unijnych dot. zasad realizacji wydatków publicznych w ramach przetargów została dokonana dopiero w czerwcu 1999 roku. Brak odrębnej jednostki na szczeblu rządowym zajmującej się regulacja i monitoringiem zamówień publicznych jest z pewnością elementem utrudniającym przejrzystość i dostępność rynku usług w Portugalii. W praktyce na portugalskim rynku zamówień publicznych na roboty publiczne i budowlane dominują lokalne firmy z niewielkimi wyjątkami na rzecz przedsiębiorstw hiszpańskich. Firmy z innych krajów unijnych maja szanse na udział w realizacji zamówień w formie uczestnictwa w konsorcjum tworzonym przez firmy portugalskie. Szczegółowe informacje na temat rynku budowlanego w Portugalii znajdują się na stronie internetowej IMOPPI – Instytutu Rynku Robót Publicznych i Prywatnych oraz Nieruchomości: www.imoppi.pt Linki Ambasada RP w Portugalii Avenida das Descobertas 2, 1400-092 Lisboa, Portugal Tel.(351-21)3012350 www.emb-polonia.pt Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Lizbonie Avenida da Republica n 9-7, 1050-185 Lisboa Tel. (351-21) 3526170 www.negociosnapolonia.com Centrum Formalności Przedsiębiorcy CFE-Centro de Formalidades des Empresas Av. Columbano Bordalo Pinheiro 86, 1070-065 Lisboa Tel. (351-21) 7232300 www.cfe.iapmei.pt XV. SZWECJA XVI. PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ W SZWECJI Obywatele polscy i polskie osoby prawne posiadają prawo do zakładania w Szwecji przedsiębiorstw na warunkach równoprawnych z obywatelami szwedzkimi. Zasada ta obowiązuje od 1994 roku. Rozpoczęcie działalności gospodarczej w Szwecji jest stosunkowo proste i może być prowadzone w jednej z poniższych form prawnych: • • • • • • Przedsiębiorca jednoosobowy (Enskild näringsidkare) Spółka prawa cywilnego (Enkelt Bolag) Spółka handlowa (Handelsbolag, w skrócie HB) Spółka komandytowa ( Kommanditbolag, w skrócie KB) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (Aktiebolag, w skrócie AB) Oddział (Filial) Dla ścisłości należy także wspomnieć o dwóch kolejnych formach prowadzenia działalności gospodarczej, jakimi są stowarzyszenie gospodarcze (ekonomisk förening) oraz fundacja (stiftelse). Są to jednak formy stosunkowo rzadko wykorzystywane i raczej nie stanowią interesującej alternatywy dla inwestorów zagranicznych. Podejmowanie pracy we własnych przedsiębiorstwach podlega ogólnym zasadom zatrudnienia przez pracodawcę szwedzkiego, omówionych w rozdziale VI. Przedsiębiorca jednoosobowy ( Enskild näringsidkare) Ta forma odpowiada polskiemu jednoosobowemu przedsiębiorcy prowadzącemu działalność na podstawie wpisu do rejestru. Jest ono prowadzone i reprezentowane przez jedną osobę i nie posiada osobowości prawnej. Przedsiębiorca odpowiada całym swym majątkiem za skutki działalności gospodarczej. Sprawozdanie i rozliczenie działalności gospodarczej przedsiębiorstwa jest załącznikiem do corocznego własnego rozliczenia podatkowego. Szwedzki przedsiębiorca jednoosobowy ma prawo zaliczania zysków na poczet inwestycji w następnych latach i podobnego rozliczania deficytu rocznego. Nie ma obowiązku dokonywania audytu działalności finansowej. Nazywana popularnie Enskild Firma jest często wykorzystywaną przez Polaków formą prowadzenia działalności gospodarczej dla podjęcia pracy w Szwecji na zasadzie samozatrudnienia. Dla dokonania przez obywatela polskiego rejestracji w Szwecji firmy Enskild näringsidkare i podjęcia pracy jako jednoosobowy przedsiębiorca na zasadzie samozatrudnienia konieczne jest uzyskanie numeru statystycznego oraz numeru VAT. W tym celu należy złożyć w centralnym urzędzie podatkowym w Sztokholmie następujące dokumenty: - formularze podatkowe tzw. skatte- och avgiftsanmälan, SKV 4620 - dostępne na stronie www.skatteverket.se - poświadczoną kopię paszportu - zaświadczenie z urzędu podatkowego o braku zaległości podatkowych oraz z ZUS o nie zaleganiu z opłatami socjalnymi. Wszystkie polskie dokumenty powinny być przetłumaczone na język angielski lub szwedzki i poświadczone w konsulacie szwedzkim w Polsce. W przypadku, gdy ma być chroniona nazwa firmy konieczne jest zarejestrowanie jej również w Urzędzie Patentowo Rejestrowym PRV na formularzu 903 koszt 800 SEK. Więcej informacji można znaleźć na stronach www.prv.se i www.migrtionsverket.se Prowadzenie działalności gospodarczej w Szwecji na zasadzie samozatrudnienia wymaga uzyskania pozwolenia na pobyt. (szczegóły patrz rozdział VI). Dla uzyskania pozwolenia należy złożyć w Migrationsverket certyfikat rejestracji przedsiębiorstwa i ewentualnie inne dokumenty potwierdzające prowadzenie własnego biznesu. Pozwolenie wydawane jest na ogół na okres pięciu lat, lecz jeśli prowadzona działalność nie będzie wykazywała dochodów, pozwalających na utrzymanie się w Szwecji, może zostać cofnięte. Spółka prawa cywilnego (Enkelt Bolag). Jest to najprostszy rodzaj spółki dwu lub więcej osób. Nie posiada ona osobowości prawnej, zwykle uważa się ją za jedynie umowę pomiędzy wspólnikami w celu wykonywania działalności gospodarczej. Spółki prawa cywilnego były pierwotnie najczęstszym sposobem współpracy pomiędzy firmami dla pojedynczych przedsięwzięć, rozpowszechnionym w przemyśle budowlanym. Jednak od roku 1995 spółka prawa cywilnego jest dostępna jako opcja dla wszystkich rodzajów działalności gospodarczej, tymczasowych i stałych. Majątek wykorzystywany w spółce prawa cywilnego nie jest własnością spółki, lecz jednego lub kilku wspólników. Wierzytelność spółki spoczywa na wspólniku lub wspólnikach, którzy uczestniczyli w czynności, która spowodowała dług. Właściciele odpowiadają za długi lub straty całym własnym majątkiem. Dochód należy zadeklarować w załącznikach do zeznań podatkowych właścicieli. Spółka prawa cywilnego może jednak lokować zyski do przyszłego wykorzystania, a deficyt może zostać skompensowany wypracowanym dochodem, lub przyszłą nadwyżką. Spółka ta nie jest rejestrowana przez PRV, rejestrowane są (na formularzu 907) jedynie osoby fizyczne ją tworzące. Spółka handlowa (Handelsbolag). Ten rodzaj spółki jest najbliższy spółce jawnej wg polskiego prawa handlowego. Przepisy regulujące funkcjonowanie spółek jawnych zawarte są w Ustawie o spółkach jawnych i spółkach cywilnych (Lag om handelsbolag och enkla bolag, SFS 1980:1102). Jest to przedsiębiorstwo założone i prowadzone przez dwie, lub więcej osób prawnych lub fizycznych. Posiada ona pewną formę osobowości prawnej i może posiadać własne aktywa i pasywa, lecz każdy ze wspólników jest solidarnie i osobno odpowiedzialny za długi i inne nabyte zobowiązania. Wspólnicy mają równe prawa do decydowania o działalności spółki, chyba, że jest to inaczej sformułowane w umowie. Aczkolwiek, dla dokonania rejestracji nie jest wymagany statut spółki, jednakże, PRV zaleca posiadanie pisemnej umowy dla uniknięcia nieporozumień w przyszłości. Mimo, że spółka może posiadać radę nadzorczą, zwykle zarządzana jest bezpośrednio przez wspólników. Handelsbolag sporządza formalne, roczne sprawozdania. Rokiem finansowym jest rok kalendarzowy, jeśli co najmniej jeden ze wspólników jest osobą fizyczną. Dochód ze spółki deklarowany jest przy rozliczaniu podatków osobistych lub przez firmy tworzące spółkę. Spółka ulega rozwiązaniu w przypadku wypowiedzenia umowy przez wspólnika, bankructwa lub śmierci wspólnika, chyba, że umowa stanowi inaczej. Nie jest konieczne posiadanie dużego kapitału początkowego czy biegłego księgowego. Spółka jest rejestrowana w Urzędzie Patentowo-Rejestrowym na formularzu 901. Koszt rejestracji 800 SEK. Spółka komandytowa (Kommanditbolag) Spółka komandytowa jest pewną odmianą spółki Handelsbolag, w której jeden lub kilku wspólników ograniczyło swe zobowiązania w umowie spółki do wysokości sumy zainwestowanej w jej działalność. Wspólnicy o ograniczonej odpowiedzialności noszą nazwę komandytariuszy. Co najmniej jeden wspólnik główny musi ponosić nieograniczoną odpowiedzialność. Jednak wspólnikiem głównym może być też osoba prawna, która sama ma ograniczoną odpowiedzialność, jak np. spółka z o.o. Komandytariusz może uczestniczyć w zarządzaniu spółką, pod warunkiem, że dopuszcza to umowa spółki, bez utraty ograniczenia swojej odpowiedzialności. Nie może on jednak reprezentować spółki, jeśli nie jest wyposażony w specjalne pełnomocnictwa. Rejestracji spółki dokonuje się w PRV na formularzu 902. Koszt rejestracji 800 SEK. W Szwecji działa łącznie około 80 000 spółek handlowych, prawa cywilnego i komandytowych. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (Aktiebolag). Istnieją dwa rodzaje spółki z ograniczona odpowiedzialnością – prywatna i publiczna. Prywatna spółka akcyjna – privat aktiebolag - nie może oferować publicznie swoich akcji. Spółka publiczna – publik aktiebolag - może to robić. Ogromna większość z 220 tysięcy spółek z ograniczoną odpowiedzialnością w Szwecji to spółki prywatne. Istnieje tylko około 500 publicznych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością z akcjami zbywanymi na różnych rynkach. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością są bardzo rozpowszechnioną formą prowadzenia działalności gospodarczej, nie tylko wśród dużych firm, lecz również średnich i małych, łącznie z firmami jednoosobowymi. Kapitał akcyjny dla prywatnej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wynosi minimum 100.000 SEK (około 10 000 USD) i 500.000 SEK dla spółki publicznej. Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością tworzą jedna lub kilka osób fizycznych bądź prawnych. Spółka posiada pełną osobowość prawną. Udziałowcy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie ponoszą osobistej odpowiedzialności za długi i zobowiązania spółki. Jednakże w pewnych skrajnych okolicznościach zarząd oraz dyrektor mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności. Rozpoczęcie działalności wymaga dokonania rejestracji w PRV – formularz 816, koszt – 1700 SEK. Spółka otrzymuje numer w rejestrze Urzędu Patentowo - Rejestrowego. Przed oficjalną rejestracją spółka musi posiadać zaprzysiężonego rewidenta księgowego. Jest ona zarządzana przez zarząd wybrany przez wspólników. Jeżeli spółka nie ma żadnego zamieszkałego w Szwecji przedstawiciela, uprawnionego do reprezentowania spółki, wówczas powinna wyznaczyć osobę mieszkającą w Szwecji i upoważnić tę osobę do odbierania pozwów sądowych, zawiadomień urzędowych itp. Osoba ta powinna być zarejestrowana w PRV. Spółka musi składać roczne sprawozdania w PRV. W przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością rok finansowy nie musi pokrywać się z rokiem kalendarzowym. Z punktu widzenia opodatkowania, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością uważana jest za najbardziej korzystną formę działalności gospodarczej w Szwecji. Zarówno publiczne jak i prywatne spółki z ograniczoną odpowiedzialnością podlegają przepisom Ustawy o Spółkach z roku 1975 (Aktiebolagslag, SFS 1975:1385) oraz przepisom wykonawczym (Aktiebolagsförordning, SFS 1975:1387), a także wielu innym dotyczącym różnych aspektów funkcjonowania przedsiębiorstwa np. finansów, rachunkowości itp. Przepisy te ulegają sukcesywnym zmianom, należy, więc zawsze upewnić się, co do ich aktualności. Zapotrzebowanie na spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest tak powszechne, że specjaliści od prawa gospodarczego dysponują standardowymi, założonymi i zarejestrowanymi, ‘’uśpionymi’’ spółkami, które można od nich nabyć, unikając procedury zakładania. XVII. ZAKŁADANIE SPÓŁKI Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ Ponieważ spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, a w szczególności privat, aktiebolag jest najbardziej dogodną i dostępną formą przedsiębiorstwa dla polskiego inwestora, poniżej podane są podstawowe procedury i dokumenty związane z jej zakładaniem. Jak już wspomniano powyżej, jedną z możliwości jest zakupienie od firm prawniczych czy konsultingowych, specjalizujących się w organizacji i rejestracji tego rodzaju spółek, „uśpionej”, w pełni zorganizowanej i zarejestrowanej spółki. Nazwę, zarząd i statut „uśpionej” spółki można łatwo zmienić po jej przejęciu, tak, aby spełniała wymagania nowego właściciela. XVIII. PAKIET POCZĄTKOWY Ponieważ tworzenie spółek z ograniczoną odpowiedzialnością jest w Szwecji stosunkowo powszechne, Wydział ds. Spółek Urzędu Patentowo-Rejestrowego (PRV) przygotował kompletny „pakiet początkowy”. Pakiet zawiera pełne instrukcje dotyczące sposobu założenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, wszelkie formularze podań oraz druki wymaganych dokumentów. (W jego skład wchodzi akt założycielski spółki, statut spółki, protokół posiedzenia zarządu i rocznego walnego zgromadzenia udziałowców, druk rejestru udziałów i świadectwa udziałowego.) Zawarte są również instrukcje, w jaki sposób wypełnić i złożyć formularze. Jest tam nawet specjalny segregator do przechowywania dokumentów. „Pakiet początkowy” dostępny jest za niewielką opłatą. Można go zamówić w Wydziale ds. Spółek PRV. Samodzielne tworzenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Szwedzka spółka z ograniczoną odpowiedzialnością staje się legalnym podmiotem zaraz po zarejestrowaniu w Wydziale ds. Spółek Szwedzkiego Urzędu Patentowo-Rejestrowego (PRV). W celu rejestracji należy wykonać szereg dość rutynowych czynności. Spółkę powołuje jeden lub kilku założycieli. Założyciel lub założyciele mogą być osobami fizycznymi lub prawnymi z siedzibą w Europejskim Obszarze Gospodarczym (EEA). Mieszkańcy spoza EEA mogą zostać założycielami po otrzymaniu rutynowej zgody z PRV. Założyciele przygotowują następujące dokumenty: 1. Akt założycielski spółki ( Stiftelseurkund) - jeden oryginał i jeden poświadczony odpis, oraz projekt statutu spółki – dwa egzemplarze. Dokumenty te zawierają proponowane szczegóły oraz harmonogram tworzenia spółki. Wśród nich są: proponowana cena poszczególnych udziałów, czas zapłaty, szczególne prawa i przywileje nadane jakiejkolwiek osobie, czas zwołania posiedzenia założycielskiego, nazwa firmy wraz z wyrazem „aktiebolag” lub skrótem AB, oznaczającym spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, siedzibę firmy, działalność, jaką spółka będzie wykonywać, wysokość kapitału akcyjnego, nominalną wartość udziałów, liczbę dyrektorów, liczbę biegłych księgowych, sposób zwoływania walnego zgromadzenia udziałowców, sprawy zarezerwowane dla walnego zgromadzenia oraz daty rozpoczęcia i zakończenia roku finansowego. Oprócz tych obowiązkowych punktów statut spółki może zawierać szczegóły takie jak prawo pierwokupu udziałów, rozmaite prawa dotyczące głosowania w powiązaniu z udziałami, liczbę głosów każdego z udziałowców na walnym zgromadzeniu, polubowne rozwiązywanie sporów, itd. 2. Protokół posiedzenia założycielskiego udziałowców (Protokoll från konstituerande bolagsstämma). Protokół, podpisany przez przewodniczącego i potwierdzony przez jeszcze jednego uczestnika posiedzenia, zawiera przyjęcie uchwały o utworzeniu spółki zgodnie z aktem założycielskim oraz wybór zarządu oraz biegłego księgowego. Rejestracja spółki w Rejestrze Spółek PRV. Ostatnim krokiem tworzenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest rejestracja w Rejestrze Spółek PRV. W ciągu sześciu miesięcy od podpisania aktu założycielskiego należy złożyć następujące dokumenty: 1. Wyżej wymieniony akt założycielski, projekt statutu spółki oraz protokół z posiedzenia założycielskiego udziałowców. 2. Zaświadczenie bankowe (Bankintyg) stwierdzające, że w jednym ze szwedzkich banków zdeponowano minimalny kapitał udziałowy w wysokości 100 000 SEK (około 10 000 USD). Bank wydaje specjalne zaświadczenie podpisane przez dwóch pracowników banku. Jeśli minimalny wkład pozostaje w formie majątku innej niż gotówka (aport), należy przedstawić pisemne oświadczenie biegłego księgowego. Musi ono określać, w jaki sposób majątek ten posłuży spółce. 3. Lista subskrybentów (Teckningslista). Przedstawia się ją tylko wtedy, gdy subskrypcja udziałów nie jest zawarta w akcie założycielskim. 4. Przyjęty statut spółki (antagna bolagsordningen). Wymagany tylko, jeśli projekt statutu spółki został zmieniony na posiedzeniu udziałowców. 5. Zezwolenie z Wydziału ds. Spółek PRV dla osoby lub osób mieszkających poza EEA na występowanie w charakterze założyciela, dyrektora lub członka zarządu spółki. Zwykle następujące osoby muszą być mieszkańcami EEA: założyciel, co najmniej połowa członków zarządu i zastępców członków zarządu, dyrektor i zastępca dyrektora oraz jeden sygnatariusz. Jeśli osoby te nie są mieszkańcami EEA, należy uzyskać zezwolenie z Wydziału ds. Spółek PRV. Zezwolenia takie wydawane są rutynowo. 6. Podanie o formularz rejestracyjny (Registreringsanmälan) oraz wymagane wyżej wymienione dokumenty należy wysłać do Wydziału ds. Spółek PRV (851 81 Sundsvall, Szwecja). Jednocześnie należy uiścić opłatę rejestracyjną w wysokości 1100 SEK (około 110 USD). Podanie musi zawierać potwierdzone wzory podpisów wszystkich członków zarządu, zastępców członków zarządu, dyrektora i zastępcy dyrektora, (jeśli dotyczy) oraz jeszcze jednej osoby uprawnionej do składania podpisów w imieniu spółki. Należy wyznaczyć zaprzysiężonego rewidenta na stanowisko księgowego spółki i musi on złożyć swój podpis na podaniu, potwierdzając przyjęcie nominacji. 7. Jeśli spółka zagraniczna nie posiada oficjalnego zamieszkałego w Szwecji przedstawiciela, zarząd musi udzielić pełnomocnictwa mieszkańcowi Szwecji, który w imieniu szwedzkiej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wykonywałby czynności procesowe. Osoba ta musi zostać zarejestrowana w PRV. Adres Szwedzkiego Urzędu Patentowo-Rejestrowego Patent- och registreringsverket Bolagsavdelningen 851 81 Sundsvall Szwecja telefony: +46 60 18 40 00 (centrala), +46 60 18 40 40 (obsługa klientów) faks: +46 60 61 56 29 E-mail: [email protected] www.prv.se Oddział /Filial/ Podmioty zagraniczne mogą prowadzić działalność gospodarczą w Szwecji tworząc oddział /filię/ firmy zarejestrowanej i funkcjonującej w innym kraju. Podstawowymi przepisami regulującymi funkcjonowanie oddziałów jest Ustawa o filiach zagranicznych (Lag om utländska filialer m.m., SFS 1992:160) wraz z przepisami wykonawczymi. Oddział nie posiada własnej osobowości prawnej, lecz stanowi integralną część zagranicznej firmy. Podlega on jednak prawu szwedzkiemu i decyzjom władz szwedzkich, w odniesieniu do swej działalności w tym kraju. Oddział nie posiada własnego kapitału i jego pasywa i aktywa są częścią tych samych elementów firmy macierzystej. Jego działalnością kieruje dyrektor wyposażony w pełnomocnictwo firmy macierzystej do pełnego reprezentowania jej we wszystkich sprawach związanych z funkcjonowaniem oddziału. Dyrektor zarządzający występuje do PRV o rejestrację oddziału w Szwecji. Rejestracja nie wymaga uzyskiwania zgody i jest automatyczna, jeśli wniosek spełnia wszystkie wymagania PRV. Oddział prowadzi własną księgowość niezależną od księgowości firmy macierzystej. Dyrektor przedstawia PRV uwierzytelniony odpis księgowości oddziału oraz sprawozdanie biegłego rewidenta za poprzedni rok finansowy. Należy również przedstawić analogiczne dokumenty dotyczące całej spółki zagranicznej, pod warunkiem, że są one publicznie dostępne w kraju siedziby spółki. Księgowość oddziału oraz sprawozdanie biegłego rewidenta nie muszą być przedstawiane, gdy spółka zagraniczna podlega prawodawstwu w ramach EEA i posiada formę prawną porównywalną do szwedzkiej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Jednakże dokumenty dotyczące całej spółki zagranicznej muszą zostać przetłumaczone na język szwedzki i przedłożone PRV. Zysk oddziału podlega takiemu samemu opodatkowaniu jak szwedzkiej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Nazwa oddziału musi obejmować nazwę zagranicznej firmy wraz z dodatkiem „filial” i musi jednoznacznie precyzować kraj rejestracji spółki macierzystej. Nazwa musi być łatwo odróżnialna od innych nazw w rejestrze firm PRV. Nagłówki na papierze firmowym filii, formularze zamówień oraz inne materiały muszą zawierać informacje o formie prawnej spółki, zarejestrowanym biurze, rejestrze w kraju pochodzenia i numerze w tym rejestrze oraz numerze w rejestrze filii w Szwecji. XIX. PRACA W SZWECJI Szwecja nie wprowadziła ograniczeń w dostępie do rynku pracy dla obywateli nowych krajów członkowskich. Zgodnie z obowiązującymi regulacjami prawnymi każdy obywatel polski ma prawo pobytu w Szwecji w związku z podjęciem pracy lub studiów. Polacy jako obywatele Unii Europejskiej od 1 maja 2004, nie potrzebują pozwoleń na pracę, jednak, gdy chcą przebywać w Szwecji ponad trzy miesiące muszą posiadać pozwolenie na pobyt /residence permit/. Polacy mogą też przebywać w Szwecji bez podjęcia pracy, muszą jednak posiadać środki na utrzymanie. Przekraczanie granicy odbywa się na podstawie ważnego paszportu lub dowodu osobistego. Pozwolenie na pobyt w Szwecji dla obywateli polskich * Co obywatele polscy muszą posiadać przy wjeździe do Szwecji? Przy wjeździe do Szwecji obywatele polscy i członkowie ich rodzin muszą posiadać ważny paszport lub dowód osobisty. Członkowie rodziny, którzy nie są obywatelami UE i obejmuje ich obowiązek posiadania wizy, musza uzyskać ją za pośrednictwem ambasady szwedzkiej lub konsulatu przed przyjazdem. Lista krajów, których obywatele musza posiadać wizy umieszczona jest na stronie internetowej: www.utrikes.regeringen.se Jak starać się o pozwolenie na pobyt? Jeżeli pobyt planowany jest na okres dłuższy niż trzy miesiące, zgodnie z Ustawą o cudzoziemcach /Swedish Aliens Act/, obywatele polscy i członkowie ich rodzin, w tym również dzieci, muszą złożyć indywidualny wniosek o pozwolenie na pobyt. Jeżeli dziecko nie ukończyło 18 lat dorosły, który jest jego opiekunem prawnym, musi podpisać wniosek. Obywatele polscy i członkowie ich rodzin mają prawo składać wnioski o pozwolenie na pobyt do rozpatrzenia po wjeździe do Szwecji. Obywatele polscy są zwolnieni z obowiązku posiadania pozwolenia na pracę, jeżeli szukają zatrudnienia w Szwecji. Można podjąć pracę natychmiast po przyjeździe do Szwecji, nawet, jeśli nie ma się jeszcze pozwolenia na pobyt. Gdzie składać wnioski o pozwolenie na pobyt? * Informacje przygotowano na podstawie materiałów Urzędu ds. Migracji (Migrationsverket). Wniosek o pozwolenie na pobyt należy złożyć w jednym z biur Urzędu d/s Migracji (Migrationsverket). Złożenie wniosku jest bezpłatne. Lista adresów biur znajduje się na stronie: www.migrationsverket.se Można także składać wnioski w szwedzkiej ambasadzie lub konsulacie przed wyjazdem do Szwecji. Adresy wszystkich szwedzkich ambasad i konsulatów znajdują się na stronie: www.utrikes.regeringen.se Wniosek o pozwolenie na pobyt Obywatele polscy, którzy są zatrudnieni, samozatrudnieni oraz utrzymujący się z własnych środków otrzymają pozwolenie na okres do 5 lat. Jakie dokumenty są wymagane przy składaniu wniosku o pozwolenie na pobyt? Starając się o pozwolenie na pobyt należy wypełnić formularz ”Application for residence permit for EU/EEA-citizens and their families”. Należy załączyć uwierzytelnioną kopię ważnego paszportu lub dowodu osobistego oraz dokument potwierdzający spełnienie warunków dla jednej z kategorii wymienionych poniżej. • Zatrudniony Jeżeli planuje się pracę w Szwecji, trzeba załączyć zaświadczenie o zatrudnieniu od swojego pracodawcy, w którym określony jest okres zatrudnienia i rodzaj wykonywanej pracy. Zaświadczenie to musi być wystawione i podpisane przez pracodawcę, dodatkowo musi być podane jego nazwisko, adres i telefon, a także nazwisko pracownika firmy upoważnionego do kontaktów. Wniosek powinien zawierać numer rejestrowy firmy i profil jej działalności. Trzeba także określić wymiar tygodniowego czasu pracy. Formularz zaświadczenia o zatrudnieniu można otrzymać w szwedzkim Urzędzie ds. Migracji (Anställningsintyg för medborgare från EU-EES). Jeżeli okres zatrudnienia podany w zaświadczeniu wynosi 1 rok lub więcej otrzymuje się pozwolenie na pobyt na 5 lat, jeżeli mniej niż rok, otrzymuje się pozwolenie na okres wyszczególniony w zaświadczeniu. • Samozatrudniony W celu otrzymania pozwolenia na pobyt w charakterze samozatrudnionego w Szwecji, trzeba okazać zaświadczenie o zarejestrowaniu firmy i/lub dokument potwierdzający, że prowadzi się własną działalność gospodarczą. • Odbiorca lub dostawca usług Odbiorcy i dostawcy usług, konsultanci, przedstawiciele wolnych zawodów itp. muszą to udowodnić przez okazanie dokumentu typu zaświadczenie lub umowa. W dokumencie tym musi być wyraźnie wskazane, jakie usługi będą świadczone lub odbierane. Na dokumencie musi być podpis osoby, której świadczy się usługi lub, od której się je odbiera. Pozwolenie na pobyt otrzymuje się na okres świadczenia usług. • Studenci, emeryci i pozostali Szczegółowe informacje dla tych grup patrz: www.migrationsverket.se • Rodziny obywateli polskich Członkowie rodzin obywateli polskich pracujących w Szwecji /małżonkowie; konkubenci; dzieci do lat 21 lub starsze, jeśli są na utrzymaniu rodziców; rodzice, jeśli są na utrzymaniu dzieci/ mogą otrzymać pozwolenie na pobyt. Do wniosku należy załączyć dokumenty potwierdzające zawarcie związku małżeńskiego lub stopień pokrewieństwa. W przypadku występowania o pozwolenie na pobyt dla dzieci w wieku ponad 21 lat i rodziców, należy udowodnić, że są oni na utrzymaniu osoby pracującej w Szwecji. Pozwolenie na pobyt członków rodziny wydawane jest na ten sam okres, co pozwolenie dla osoby pracującej. Zaświadczenie o wydaniu pozwolenia na pobyt wysyłane jest na adres zamieszkania w Szwecji. • Pracownicy przygraniczni Obywatele kraju EU i EEA, którzy pracują w Szwecji, ale mieszkają w innym kraju EU lub EEA, którzy wracają do swego kraju przynajmniej raz w tygodniu, nie są zobowiązani do posiadania pozwolenia na pobyt. W celu odnowienia pozwolenia na pobyt, należy ponownie złożyć wniosek do Urzędu ds. Migracji na około 1 miesiąc przed terminem wygaśnięcia poprzedniego pozwolenia. Jeżeli wniosek o pozwolenie na pobyt zostanie odrzucony przez Urząd ds. Migracji, można złożyć apelację do Komisji ds. Cudzoziemców (Utlanningsnamnden) za pośrednictwem Migrationsverket w ciągu trzech tygodni od daty otrzymania negatywnej decyzji. Formularze można otrzymać pocztą od: Migrationsverket, Distributionen 601 70 Norrköping tel. 011-15 63 77 fax 011-15 66 91 e-mail [email protected] Organizacja rynku pracy i obowiązujące regulacje prawne. W Szwecji zawodowo czynnych jest około 4 mln osób. Poziom bezrobocia w porównaniu z innymi krajami był zawsze stosunkowo niski, głównie dzięki silnemu sektorowi prywatnemu, rozwojowi sektora publicznego i rozwiniętej polityce rynku pracy. Obecnie tzw. otwarte bezrobocie kształtuje się na poziomie ok. 5 %. Pomimo tego obcokrajowcom nie jest łatwo otrzymać pracę, a wymagania szwedzkich pracodawców są wysokie. Obszary rynku pracy, w których występuje niedobór pracowników to: służba zdrowia, opieka nad osobami w podeszłym wieku, praca na farmach, usługi remontowe /budynki, samochody/, usługi w zakresie oczyszczania i sprzątania. Mimo znacznego, wyższego od średniego poziomu bezrobocia w sektorze budownictwa, wynoszącego ok. 10%, ma on również „nisze” dla tańszych, wykwalifikowanych pracowników pochodzących z krajów nowych członków UE. Szwedzki rynek pracy cechuje wysoki poziom zorganizowania, tak po stronie pracodawców jak i pracobiorców. Wzajemne relacje obu stron są ściśle określone przez prawo. Rynek pracy regulowany jest przez szereg ustaw, między innymi ustawę o ochronie zatrudnienia, o statusie reprezentacji związkowych, o środowisku pracy, o współdecydowaniu. Zasadniczo czas pracy wynosi 40 godz./tydzień Każdemu pracownikowi ustawowo przysługuje pięć tygodni płatnego urlopu. W Szwecji nie ma kategorii płacy minimalnej, wysokość stawek określana jest w układach zbiorowych i zróżnicowana w poszczególnych branżach. Dopuszczalne jest zatrudnianie sezonowe, na czas określony lub na umowę o dzieło. Za czas choroby wypłaca się średnio 80% zarobków przez pierwsze dwa tygodnie płaci firma, a następnie ubezpieczyciel. Wszystkie szczegółowe warunki pracy i płacy ustalane są w układach między branżowymi związkami zawodowymi i organizacjami pracodawców. Struktury tych organizacji są, co najmniej dwuszczeblowe. Główną organizacją pracodawców w sektorze prywatnym jest Konfederacja Szwedzkich Przedsiębiorstw (Svenskt Näringsliv) skupiająca 48 branżowych stowarzyszeń pracodawców, które zrzeszają 57.000 Przedsiębiorstw zatrudniających ponad 1,5 mln osób. Największa centrala związkowa to Krajowa Federacja Związków Zawodowych (Landsorganisationen - LO) skupiająca 16 krajowych związków pracowników fizycznych, do których należy 85 % robotników, czyli ok. 2,1 mln. Związek pracowników miejskich liczy 600 tysięcy członków, a robotników przemysłu metalowego 410 tysięcy. XX. UKŁADY ZBIOROWE SĄ NEGOCJOWANE I ZAWIERANE BEZPOŚREDNIO POMIĘDZY POSZCZEGÓLNYMI ZWIĄZKAMI BRANŻOWYMI, A STOWARZYSZENIAMI PRZEDSIĘBIORCÓW REPREZENTUJĄCYCH OKREŚLONE SEKTORY GOSPODARKI – NP. ISTNIEJE UKŁAD ZBIOROWY POMIĘDZY STOWARZYSZENIEM RESTAURATORÓW I CENTRÓW ROZRYWKI ZE ZWIĄZKIEM REPREZENTUJĄCYM TĘ GRUPĘ PRACOWNIKÓW. PRZEDSIĘBIORSTWO, KTÓRE NIE JEST CZŁONKIEM STOWARZYSZENIA MOŻE SAMO PRZYSTĄPIĆ DO UKŁADU OBOWIĄZUJĄCEGO W DANEJ BRANŻY. Podstawowe założenia dotyczące układów zbiorowych to: - strony umowy są zobowiązane do przestrzegania zasad uzgodnionych przez reprezentujące je organizacje, które zawarły układ, nie wolno podejmować żadnych akcji / strajk, lockout/ w okresie obowiązywania umowy. Wszystkie spory powinny być rozstrzygane na drodze negocjacji. Układy zbiorowe obejmują między innymi takie kwestie jak: - zasady zatrudniania, płace w tym stawki dla różnych grup pracowników, urlopy, zwolnienia chorobowe i inne, płace za nadgodziny, zasady rozstrzygania sporów, zasady zwalniania pracowników, szkolenia, ogólne warunki pracy w przedsiębiorstwie. Aktualnie w Szwecji funkcjonuje około 450 układów zbiorowych, które zawierane są na okres kilku lat, po czym następuje ich renegocjacja. Niektóre teksty układów zbiorowych dostępne są w języku angielskim. Przykładowe umowy można zamówić korzystając z www.teknikforetagen.se Postanowienia układów są ważne z punktu widzenia zarówno obywateli polskich, podejmujących pracę w firmach szwedzkich /na terenie Szwecji/ jak i polskich przedsiębiorstw, realizujących kontrakty usługowe w Szwecji w ramach umowy o dzieło. Dla polskich pracowników firm szwedzkich ważne jest to, że o ile pracodawcę szwedzkiego obowiązuje taki układ zbiorowy /jeden lub więcej/, to dotyczy on również polskiego pracownika, nawet, jeśli nie jest on członkiem związku zawodowego, będącego stroną układu. Bardziej skomplikowana sytuacja występuje w przypadku firmy polskiej, realizującej kontrakt usługowy w Szwecji. Firma polska może realizować kontrakt usługowy w Szwecji w ramach ”umowy o dzieło” z podmiotem szwedzkim. W takiej sytuacji pracownicy polscy będą opodatkowani tylko w Polsce przez okres pracy do 6 miesięcy w ciągu roku kalendarzowego, o ile pozostałe 6 miesięcy będą przebywali poza Szwecją, /przy zachowaniu warunków, wynikających z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania- np. brak własnego zakładu w Szwecji/ Świadczenie usług dla podmiotów niebędących płatnikami VAT, wymaga zarejestrowania firmy polskiej jako dobrowolnego płatnika VAT w Szwecji. Jednakże przy podejmowaniu tego rodzaju działalności, należy brać pod uwagę wyżej wymienione układy zbiorowe – kollektiv avtalets – obowiązujące w relacjach pomiędzy szwedzkimi przedsiębiorstwami, a reprezentującymi określone branże organizacjami związkowymi, które w Szwecji tworzą istotną część prawa pracy. Wszystkie układy zawierają klauzule stwierdzające, że przedsiębiorstwo będące stroną takiego układu, może współpracować / angażować jako kontrahenta dla wykonania określonych robót, lub podwykonawcę/ tylko z takimi podmiotami, których pracownicy są członkami szwedzkiego związku zawodowego. W praktyce oznacza to, że większość polskich przedsiębiorstw, podejmujących działalność w Szwecji w ramach kontraktów na realizację usług, spotyka się z żądaniami ze strony szwedzkich związków zawodowych, by zawarły z nimi umowy, wprowadzające do ich działalności na terenie Szwecji warunki, wynikające z obowiązujących układów zbiorowych. Dotyczy to przede wszystkim ponoszenia określonych opłat na rzecz związku i stosowania obowiązujących stawek płacowych. Odmowa podpisania kontraktu przez polskiego pracodawcę może skutkować podjęciem istotnych nacisków / np. „blokad „/ na szwedzkiego kontrahenta ze strony związków zawodowych. Szczególną aktywność w tym zakresie przejawia związek zawodowy pracowników branży budowlanej – Byggnads. Polska firma, negocjująca z potencjalnym kontrahentem szwedzkim, kontrakt usługowy, powinna uzyskać od niego informacje, przed przedstawieniem własnej oferty cenowej, czy z punktu widzenia tego podmiotu szwedzkiego, konieczne będzie zawieranie umowy przez polską firmę ze związkiem zawodowym i jaki poziom płac polskich pracowników może być narzucony przez taką umowę, ponieważ będzie to mogło mieć istotny wpływ na poziom kosztów realizacji całego przedsięwzięcia. XXI. SZWEDZKI SYSTEM PODATKOWY Szwedzki system podatkowy podlegał w ostatnich latach poważnym zmianom i choć jeszcze w latach osiemdziesiątych obowiązywały stosunkowo wysokie obciążenia fiskalne we wszystkich grupach podatków, obecnie nie odbiega znacząco od standardów europejskich. Istnieje jednak sporo różnic np. w stosunku do polskiego systemu podatkowego. Podstawowa różnica wynika z faktu, że podatek dochodowy od osób fizycznych (pierwszy przedział skali podatkowej) jest podatkiem gminnym, a jego stawka różni się w zależności od decyzji władz danej gminy. Większa jest także liczba form opodatkowania. W Szwecji funkcjonują np. podatek od nieruchomości czy podatek majątkowy. Instytucją rządową odpowiedzialną za system podatkowy jest Krajowy Urząd Skarbowy (Skatteverket) działający za pośrednictwem regionalnych oddziałów. Informacje o podatkach są ogólnie dostępne, a w większości przypadków dodatkowe wiążące informacje można uzyskać od specjalistów zatrudnionych w urzędach skarbowych. Poniżej zostały omówione formy opodatkowania najistotniejsze z punktu widzenia działalności gospodarczej. Podatek dochodowy od osób prawnych. Podatek ten płacą jedynie spółki akcyjne (AB) oraz stowarzyszenia gospodarcze. Obowiązująca w Szwecji stawka podatku dochodowego od osób prawnych wynosi 28%. Dochody firm będące podstawą do opodatkowania naliczane są w Szwecji zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami w Unii Europejskiej i międzynarodowymi standardami księgowości. Tak jak w Polsce, zyski kapitałowe są opodatkowane jak zwykły zysk firmy. Straty kapitałowe, generalnie są odliczane od zysku i zwykle mogą być przenoszone na lata następne. Firmy mogą odprowadzać część dochodu na rezerwy celowe, które nie są opodatkowane aż do momentu wykorzystania ich do finansowania działalności. Powszechna dostępność tego rodzaju lokat i możliwość prowadzenia rotacji tych rezerw, pozwala na efektywne obniżenie stawki podatku dochodowego z 28 do około 26%. W zakresie sprawozdawczości finansowej obowiązują również wszystkie zasady stosowane powszechnie na przykład zasada kosztów historycznych, księgowości narastającej, natychmiastowego rozpoznania ryzyka straty i nie kredytowania dochodu bez zarobków. Pracodawcy obciążani są dodatkowo częścią składki na ubezpieczenia społeczne pracowników, która podlega odliczeniom od dochodu firmy do opodatkowania. Podatek od dywidendy XXII. Dywidenda jest w Szwecji opodatkowana wg stawki 30% i dotyczy to zarówno przedsiębiorców lokalnych jak i zagranicznych, z tym, że umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, jakie zawarła Szwecja z wielu krajami, w tym z Polską (Dziennik Ustaw Nr 13 z dnia 22 kwietnia 1975), pozwalają na efektywne obniżenie tego podatku. W przypadku polskich właścicieli stawka wynosi 15% (w przypadku udziałów poniżej 25%) lub, 5% gdy wielkość udziałów przekracza 25%. Od 1 stycznia 2000 dywidendy wypłacane przez spółki zależne, (co najmniej 25 procent udziałów) zagranicznej firmie macierzystej, nie podlegają już szwedzkiemu systemowi podatkowemu. Nie istnieją ograniczenia, co do sumy dywidend, jakie szwedzka firma może przekazać zagranicznym właścicielom lub udziałowcom. Zyski szwedzkiego oddziału firmy zagranicznej mogą być przekazywane za granicę, po opodatkowaniu dochodu stawką przewidzianą dla podatku dochodowego od osób prawnych. XXIII. PODATKI OD OSÓB FIZYCZNYCH Podatek dochodowy od osób fizycznych ma w Szwecji charakter podatku lokalnego, co stanowi istotną różnicę np. w stosunku do sytuacji w Polsce. Stawki tego podatku są zróżnicowane i wahają się od 29% do 34% dochodu podlegającemu opodatkowaniu w skali rocznej, w zależności do gminy. Od kwoty dochodu podlegającemu opodatkowaniu powyżej 252.000 SEK pobierane jest dodatkowo 20% podatku państwowego, do tego podatku % doliczana jest dodatkowo kwota 200 SEK. Kwota dochodu podlegającego opodatkowaniu powyżej 430.000 SEK podlega opodatkowaniu łącznemu stawką 56,2%. Dochód do opodatkowania oblicza się odliczając składkę na ubezpieczenie społeczne oraz kwotę dochodu nieopodatkowaną, która w roku 2001 roku wynosiła 10.000 SEK. Informacje powyższe pochodzą z danych opublikowanych w 2003 roku i należy uwzględniać fakt, że zarówno progi jak i stawki mogą podlegać corocznym zmianom. Nieco szerzej w Szwecji interpretowane jest pojęcie dochodu i oprócz dochodów gotówkowych (wynagrodzenia, zasiłki, odprawy, nagrody, diety podróżne itp.) obejmuje także świadczenia niepieniężne takie jak np.: posiłki firmowe, użytkowanie samochodu służbowego, służbowe mieszkania. Większość świadczeń niepieniężnych szacowana jest według przyjętych stawek. Podatkowi dochodowemu od osób fizycznych podlegają przedsiębiorca jednoosobowy, każdy ze wspólników spółki cywilnej, jawnej oraz komandytowej, (jeżeli są osobami fizycznymi). W Szwecji osoby fizyczne płacą podatki od zysków kapitałowych – odsetek bankowych, dywidend, zysków z operacji giełdowych, dochodów z wynajmu lokali itp. Stawka tego podatku jest taka jak dla podatku od dywidendy i wynosi 30%. Straty kapitałowe mogą być w całości odliczone od zysków kapitałowych, jednakże w pewnych sytuacjach odliczeniu podlega tylko 70% tych strat. Podatki od dochodów osobistych uzyskiwanych z pracy w Szwecji, płacone w czasie roku fiskalnego /roku wykonywania pracy/, są również uzależnione od miejsca zamieszkania płatnika /Szwecja lub zagranica/ i lokalizacji przedsiębiorstwa pracodawcy. Poniższa tabela przedstawia podstawowe relacje w tym zakresie. Pracodawca Miejsce zamieszkania Firma szwedzka Firma zagraniczna posiadająca ”zakład”/ permanent establihment/ w Szwecji Firma zagraniczna bez „zakładu” /permanent establishment/ w Szwecji Osoba posiadająca prawo do pobytu w Szwecji Osoba zamieszkała za granicą, lecz przebywająca w Szwecji, co najmniej pół roku bez przerwy w okresie 12-to miesięcznym Osoba zamieszkała za granicą, przebywająca w Szwecji, co najmniej pół roku, lecz nie w sposób ciągły w okresie 12 miesięcy. Osoba zamieszkała za granicą i przebywająca w Szwecji w czasie nie dłuższym niż pół roku w okresie 12 miesięcy. Zaliczka na podatek Zaliczka na podatek Specjalny podatek od od wynagrodzeń od wynagrodzeń /A- wynagrodzeń /Special /A-tax/ w Szwecji tax/ w Szwecji A-tax/ w Szwecji Zaliczka na podatek Zaliczka na podatek Specjalny podatek od od wynagrodzeń od wynagrodzeń /A- wynagrodzeń /Special /A-tax/ w Szwecji tax/ w Szwecji A-tax/ w Szwecji Specjalny podatek dochodowy od osób zagranicznych w Szwecji /SINK/ Specjalny podatek dochodowy od osób zagranicznych w Szwecji /SINK/ Specjalny podatek dochodowy od osób zagranicznych w Szwecji /SINK/ Specjalny podatek dochodowy od osób zagranicznych w Szwecji /SINK/ Specjalny podatek Podatki w dochodowy od osób zamieszkania zagranicznych w Szwecji /SINK/ kraju Podatek majątkowy Majątek osobisty o wartości powyżej 1.500 000 SEK dla indywidualnych podatników i 2.000.000 SEK dla małżeństw jest opodatkowany stawką 1,5% rocznie. Pojęcie majątku osobistego obejmuje między innymi: zasoby kont bankowych, akcje, nieruchomości, samochody, łodzie, biżuterię. XXIV. PODATEK OD NIERUCHOMOŚCI Nieruchomości (domy i mieszkania) będące w posiadaniu osób fizycznych podlegają opodatkowaniu stawką 1,5% rocznie, przy czym zabudowania powstałe po 1991 roku opodatkowane są przez 10 lat na zasadach ulgowych. Wartość nieruchomości dla celów podatkowych szacowana jest, co dwa lata i wynosi ok.75% wartości rynkowej. XXV. XXVI. PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG – VAT System naliczania i rozliczania podatku VAT jest w Szwecji zgodny z ogólnymi zasadami przyjętymi w Unii Europejskiej. Podstawowa stawka podatku VAT, zwanego w Szwecji „Moms” (skrót od mervärdeskatt), wynosi 25 %. Jednakże obniżoną stawkę 12 % stosuje się do żywności, usług hotelowych, transportu pasażerskiego oraz kilku innych usług, a stawką 6 % objęte są gazety codzienne, bilety wstępu na komercyjne imprezy sportowe oraz imprezy kulturalne. Rozliczenia VAT podlegają ogólnym zasadom unijnym w tym zakresie: VAT jest pobierany w kraju sprzedaży towaru przy zakupach detalicznych z wyjątkiem środków transportu i w kraju zakupu przy transakcjach handlowych. Ta ogólna zasada dotyczy również sprzedaży usług, jednakże pewne usługi są z niej wyłączone. Np. w Szwecji usługi hotelarskie czy niektóre zlecone szwedzkim firmom badania naukowe i testy będą obciążane podatkiem VAT w Szwecji. Pobór podatku VAT w imporcie jest w kompetencji Szwedzkiego Urzędu Ceł. W Szwecji możliwe jest odzyskanie podatku VAT na granicy zarówno przez osoby fizyczne jak i firmy, które nie są zarejestrowane jako płatnicy VAT w tym kraju, o ile wywóz dokonywany będzie do kraju poza UE. Rejestracji dla płatności /rozliczania/ VAT w Szwecji mogą dokonać również podmioty, które nie zarejestrowały się, w PRV jako spółki lub inne formy prawne przedsiębiorstw, np. biura budowy działające czasowo w oparciu o kontrakt z firmą szwedzką. Rejestrację tego rodzaju prowadzi dla całej Szwecji, urząd podatkowy w Sztokholmie. Podatek akcyzowy Opodatkowaniu podatkiem akcyzowym w Szwecji podlegają np.: • • • • • • • • • wyroby alkoholowe wyroby tytoniowe paliwa nawozy sztuczne energia elektryczna loterie gry hazardowe zyski z indywidualnych planów emerytalnych działalność reklamowa (ogłoszenia) Szczególnym rodzajem podatku jest podatek od pojazdów mechanicznych obliczany generalnie według wagi i przeznaczenia pojazdu. Nowe zasady opodatkowania cudzoziemców. Nowe prawo wprowadzające ułatwienia dla inwestorów zagranicznych pragnących zatrudnić zagranicznych specjalistów na określony czas, weszło w życie w roku 2001. Według tej nowej regulacji prawnej tylko 75 procent dochodów uzyskanych w Szwecji w okresie trzyletniego pobytu podlegało będzie opodatkowaniu w tym kraju, jeśli planowany pobyt w Szwecji nie przekroczy pięciu lat. Nowe prawo ma szczególne znaczenie dla zagranicznych inwestorów pragnących zatrudnić w Szwecji menedżerów i specjalistów z własnych krajów. Będzie ono miało również znaczenie dla filii firm zagranicznych, potrzebujących specjalistów z firm macierzystych do pomocy przy ekspansji, rozwoju czy nowych przedsięwzięciach. Składka na ubezpieczenia społeczne. Poza obciążeniami stricte podatkowymi na szwedzkim pracodawcy ciąży obowiązek odprowadzania części składki na ubezpieczenie pracownika. Generalnie całkowite obciążenie pracodawcy z tego tytułu wynosi ok. 33% podstawy opodatkowania, jednak przepisy szwedzkie są w tej materii dosyć skomplikowane, dlatego dokładna wysokość składki może się nieco różnić w zależności od konkretnego przypadku. Dla osób pracujących na własny rachunek stawka ubezpieczenia wynosi ok. 31% podstawy opodatkowania. Krajowa Izba Skarbowa (Skatteverket) posiada użyteczną stronę internetową dostarczająca szczegółów dotyczących prawa i przepisów podatkowych. Większość informacji – szczególnie te przydatne dla cudzoziemców – jest przetłumaczona na język angielski. www.skatteverket.se XXVII. TRANSAKCJE HANDLOWE Transakcje handlowe pomiędzy kontrahentami wspólnotowymi (płatnikami VAT), odbywają się na dotychczasowych zasadach – VAT opłacany jest w kraju nabywcy. Podstawą do zwolnienia z VAT sprzedawcy jest podanie na fakturze numerów VAT obu kontrahentów wydanych zgodnie z zasadami unijnymi. Polska ustawa o podatku od towarów i usług z dnia 11 marca 2004 przewiduje (artykuł 42), że dla uzyskania stawki 0% VAT polski dostawca powinien posiadać zestaw odpowiednich dokumentów. Ważność numeru VAT kontrahenta z UE można sprawdzić na stronie internetowej VIES VAT /number validation/, dostępnej za pośrednictwem strony polskiej – www.vat.pl Na tej samej stronie można znaleźć szczegółowe informacje, dotyczące wymagań odnoszących się do europejskiej faktury VAT. Więcej informacji na temat VAT w Szwecji w rozdziale VII Szwedzki system podatkowy. Nazwy i oznaczenia na opakowaniach produktów przeznaczonych do sprzedaży w Szwecji, muszą być wykonane w języku szwedzkim. Dla prowadzenia sprzedaży detalicznej na terenie Szwecji, konieczne jest zarejestrowanie działalności gospodarczej w Szwecji. Dotyczy to również sprzedaży na targowiskach. Możliwe są pewne odstępstwa np. okolicznościowa sprzedaż w czasie targów lub imprez, na zasadach porozumień lokalnych lub z organizatorami imprez itp. Linki Ambasada RP w Szwecji Karlavagen 35,114 32 Stockholm Tel. (468)50575000 www.polemb.se Wydział Ekonomiczno- Handlowy Friggagatan 4 , 114 72 Stockholm Tel.(468) 453 84 20 WWW.polcommerce.com Polsko- Szwedzka Izba Handlowa Ul. Chmielna 101/102 80-472 Gdańsk Tel.(58) 3009516, 7631469 WWW.psig.com.pl XXVIII. WIELKA BRYTANIA XXIX. XXX. PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA TERYTORIUM WIELKIEJ BRYTANII Brytyjski system prawny opiera się w głównej mierze na zasadach prawa precedensowego (common law). Reguły słuszności będące rezultatem precedensów sądowych oraz orzecznictwa mają zastosowanie również w zakresie prawa handlowego. Polacy i polskie podmioty gospodarcze mają możliwość bycia traktowanym na równi z obywatelami innych państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego (European Economic Area - EEA) przy podejmowaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej na terenie państw członkowskich, w tym także Wielkiej Brytanii. Jednocześnie w ZK nie ma ograniczeń, co do transferu zysków i kapitału, czy też zaciągania kredytów przez firmy obce. Nie ma też wymogu posiadania specjalnych licencji czy zezwoleń z wyjątkiem: • • świadczenia usług w zakresie bankowości, ubezpieczeń i doradztwa inwestycyjnego, handlu/wytwarzania pewnych kategorii lekarstw, trucizn, chemikalia podwójnego zastosowania, win i alkoholi mocnych. Nie ma również ograniczeń w nabywaniu nieruchomości przez osoby zagraniczne - budynki wykorzystywane do prowadzenia działalności gospodarczej muszą uzyskać certyfikat stwierdzający prawidłowe zabezpieczenie przeciwpożarowe. Instytucją odpowiedzialną za rejestrację podmiotów gospodarczych na terenie Wielkiej Brytanii a także udzielającą informacji dot. podejmowania działalności gospodarczej oraz listy wymaganych dokumentów jest brytyjski Urząd Rejestrowy (Companies House): Companies House PO BOX 29019 21 Bloomsbury Street London WC1B 3XD tel.: +44 (0) 870 333 3636 fax: +44 (0) 29 2038 0900 Web: http://www.companieshouse.gov.uk Formy prowadzenia działalności gospodarczej Rodzaje przedsiębiorstw Prawo spółek (company law) nie dyskryminuje firm zagranicznych prowadzących swoją działalność na rynku brytyjskim. Mają one do wyboru różne formy organizacyjno-prawne, spółki zwykłe (partnerships) i spółki typu korporacyjnego (companies). Kryterium różnicowania kategorii spółek jest sposób ich powstania: • • powstałe w wyniku zawarcia umowy, powstałe w następstwie procedury inkorporacyjnej. Spółka zwykła (partnership) Powstaje jako rezultat zawarcia umowy i jest określana jako specyficzna relacja pomiędzy wspólnikami (partners), której celem jest osiąganie zysku. Konstrukcja spółki zwykłej wywodzi się z prawa precedensowego, nie posiada ona osobowości prawnej z wyjątkiem spółek utworzonych na terenie Szkocji. Liczba wspólników jest zazwyczaj ograniczona do 20-stu i są oni solidarnie odpowiedzialni za zobowiązania spółki. Spółka zwykła z ograniczoną odpowiedzialnością części wspólników (limited partnership) Spółka ta opiera się na prawie stanowionym - Partnership Act 1890 i Limited Partnership Act 1907 i podlega obowiązkowi rejestracji. Występują w niej dwie kategorie wspólników: • • general partners - są odpowiedzialni za prowadzenie spółki i jej zobowiązania bez ograniczeń, limited partners - nie uczestniczą w zarządzaniu spółką, a ich odpowiedzialność jest ograniczona do wysokości wkładów kapitałowych. Spółki korporacyjne Spółki tego typu są tworzone na podstawie Aktu Królewskiego (incorporated by Royal Charter) lub parlamentarnego (Companies Act 1989) i uzyskują osobowość prawną poprzez wpis do rejestru prowadzonego przez Companies House. Popularną formą jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (limited company) do wysokości udziałów (najczęściej spotykana) lub gwarancji. W przypadku likwidacji spółki lub jej niewypłacalności udziałowcy (members) są zobowiązani do uzupełnienia funduszów spółki poprzez wniesienie należnych i niewpłaconych dotychczas udziałów. W sytuacji, gdy osoby trzecie nie są zapraszane do obejmowania udziałów w spółce (rezygnacja z oferty publicznej), wówczas powstaje prywatna spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (private limited company). Kolejną odmianą spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest public limited company - plc. Może ona gromadzić kapitał w drodze emisji udziałów/akcji, które następnie mogą być przedmiotem notowań giełdowych. Minimalna suma kapitału zakładowego/akcyjnego wynosi 50.000 funtów. Oddziały firmy macierzystej W sytuacji, gdy zagraniczna firma prowadzi działalność handlową poprzez bezpośrednią obecność na rynku brytyjskim określane jest to wówczas jako oddział (branch). Oddział wyposażony jest w uprawnienia decyzyjne w imieniu firmy macierzystej. Brytyjski urząd rejestrowy Companies House zajmuje się rejestracją i zbieraniem informacji o spółkach prawa handlowego z terenu Anglii, Walii i Szkocji. Instytucja ta działa jako wyodrębniona agencja rządowa (executive agency) w ramach Ministerstwa Handlu i Przemysłu (Department of Trade and Industry). Główna siedziba Companies House zlokalizowana jest w Cardiff. Urząd posiada również biura w Londynie i Edynburgu oraz lokalne oddziały w Leeds, Birmingham, Manchester i Glasgow. Spółki prawa handlowego posiadające adres rejestrowy na terenie Anglii i Walii mają obowiązek rejestrowania się w Cardiff, zaś spółki z terenu Szkocji w Edynburgu. Na mocy prawa firmy muszą przekazywać do urzędu rejestrowego informacje o wszelkich zachodzących w nich zmianach (zmiana: nazwy, statusu [np. przekształcenie ze spółki z o.o. w spółkę akcyjną], składu zarządu spółki itp.) oraz przesyłać w określonych terminach sprawozdania finansowe. Do Companies House przekazywane są ponadto informacje nt. likwidacji bądź bankructwa firmy, a także takie fakty jak np. ustanowienie zarządu komisarycznego w danej spółce. Podstawowe dane o zarejestrowanych firmach (np. data i nr rejestracji, kiedy firma przekazała ostatnie sprawozdanie finansowe, czy nieprowadzone jest przeciwko niej postępowanie upadłościowe) Companies House udostępnia nieodpłatnie. Fotokopie złożonych tam dokumentów udostępnia się natomiast odpłatnie. Informacje nt. zarejestrowanych tam spółek można uzyskać osobiście kontaktując się z jednym z biur bądź oddziałów Companies House, telefonicznie, listownie (fax`em) bądź przy pomocy internetu. Istnieje możliwość wykupienia dostępu do zawartych w Companies House danych w formie bądź aktualizowanych, co miesiąc nośników elektronicznych (płyty CD) bądź dostępu do bazy danych poprzez internet. Niezależnie od Companies House oddzielne rejestry firm prowadzone są na terenie Północnej Irlandii, wyspy, Man oraz wysp na Kanale La Manche: Alderney, Guernsey i Sark oraz Jersey. Polskie firmy i instytucje zainteresowane informacjami nt. brytyjskich spółek prawa handlowego mogą bezpośrednio zwracać się do wyżej wymienionych instytucji z prośbą o udostępnienie fotokopii przechowywanych tam dokumentów. Płatność za usługę może być dokonana za pomocą przekazu bankowego, czekiem lub kartą kredytową. Rejestracja spółek W celu zarejestrowania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jej założyciele zobowiązani są do przedłożenia w Companies House następujących dokumentów: • • Memorandum of Association - spełnia jednocześnie rolę umowy założycielskiej i statutu spółki. Zawiera informacje określające: nazwę, miejsce zarejestrowanej siedziby, cele i zakres działalności, oświadczenie o ograniczonej odpowiedzialności, sumę kapitału i jego podział na stałe części oraz ewentualnie oświadczenie o przyjęciu formy public limited company. Articles of Association - określają prawa udziałowców/ akcjonariuszy, zasady przekazywania udziałów/akcji i ich nowych emisji, procedurę zwoływania i prowadzenia walnego zgromadzenia, kompetencje zarządu, zasady wypłaty dywidend oraz tworzenia rezerw. Potwierdzeniem dokonania rejestracji jest wydanie przez Companies House tzw. Certificate of Incorporation. Spółka, która w rezultacie inkorporacji nabyła osobowość prawną jest zobowiązana do przekazywania do Companies House sprawozdań rocznych (annual return), w którym zamieszczane są następujące informacje: adres zarejestrowanej siedziby spółki, wartość i struktura kapitału, adresy członków zarządu i udziałowców/ akcjonariuszy, rachunek wyników (zysków i strat), bilans, weryfikacja audytorska, sprawozdanie zarządu, stosowane metody amortyzacji majątku spółki, system wynagradzania zarządu i pracowników zarabiających powyżej 30.000 funtów rocznie, dotacje na rzecz partii politycznych i organizacji charytatywnych przekraczające kwotę 200 funtów, średni poziom zatrudnienia - w tym liczba osób niepełnosprawnych (dotyczy spółek zatrudniających powyżej 250 osób), zasady przepływu informacji i konsultacji z pracownikami. Bilans roczny spółki powinien zawierać m.in. dane o podejmowanych projektach inwestycyjnych, wartość i strukturę aktywów, udziały w innych spółkach powyżej 5% - w tym posiadane przez członków zarządu. Zgodnie z zaleceniami Companies House nowo-powstałe firmy mają obowiązek przedłożyć swoje pierwsze sprawozdanie finansowe przed upływem 22 miesięcy od daty rejestracji, niezależnie od momentu rozpoczęcia faktycznej działalności. To pierwsze sprawozdanie finansowe musi rozpoczynać się z dniem rejestracji i nie może przekraczać okresu 18 miesięcy. System rejestracji spółek stosuje w szerokim zakresie zasadę jawności i dostępności dokumentacji przechowywanej w Companies House, a ponadto sama spółka jest zobowiązana do udostępniania zainteresowanym określonych informacji o sobie - w niektórych przypadkach dostępność pewnych informacji może zostać ograniczona jedynie do udziałowców/akcjonariuszy. W przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością wszystkie listowniki, formularze rachunków i broszury spółki muszą zawierać jej nazwę, numer rejestracyjny i określenie miejsca zarejestrowanej siedziby. W spółce określanej terminem unlimited company wszyscy udziałowcy są osobiście odpowiedzialni za zobowiązania spółki, a procedura rejestracji jest podobna do przedstawionej powyżej. Nie ma tutaj obowiązku przekazywania informacji do Companies House, z wyjątkiem filii holdingu lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Companies House udziela również porad w zakresie wyboru nazwy nowej spółki i udostępnia broszurę informacyjną pt. Notes of Guidance on Company Names. Rejestracja oddziałów Utworzenie oddziału wymaga rejestracji wg jednej z dwóch przewidzianych prawem procedur: • • firmy macierzyste inkorporowane na terenie Irlandii Północnej lub Gibraltaru mogą dokonywać w Wlk. Brytanii wyłącznie rejestracji tzw. place of business, firmy macierzyste inkorporowane poza Irlandią Północną lub Gibraltarem rejestrują oddział lub place of business. W okresie 1 miesiąca od utworzenia oddziału lub place of business należy dostarczyć do Companies House następującą dokumentację: nazwisko i adres przynajmniej jednej osoby zamieszkałej w Wlk. Brytanii i uprawnionej do określonych czynności prawnych w imieniu firmy macierzystej, poświadczona kopia dokumentów określających status firmy macierzystej - akt założycielski (wraz z tłumaczeniem na język angielski) oraz informacje o członkach zarządu firmy macierzystej. W odniesieniu do firm spoza obszaru Unii Europejskiej zamierzających otworzyć oddział/ place of business istnieje wymóg dostarczenia informacji odnośnie: prawa, wg, którego firma macierzysta jest zarejestrowana, okresu sprawozdawczości finansowej i dostępności informacji, adresu firmy macierzystej w kraju inkorporacji, wielkości kapitału, posiadanych oddziałów - jeśli nie jest to uwzględnione w akcie założycielskim, daty utworzenia oddziału (place of business), jego nazwy, adresu i zakresu działalności oraz listy adresowej osób upoważnionych do reprezentowania oddziału w imieniu firmy macierzystej wraz z zakresem ich pełnomocnictw. Po zaakceptowaniu przez Companies House złożonej dokumentacji wysyłany jest list, w którym stwierdza się fakt rejestracji podając jej numer i datę. Po tym fakcie zarówno oddział jak i place of business zaczynają funkcjonowanie wg tych samych zasad jak firmy brytyjskie. Corocznie firma macierzysta przesyła do Companies House kopie własnych sprawozdań finansowo-ekonomicznych odzwierciedlających całość działalności firmy, a ich szczegółowość zależy od wymagań w tym zakresie obowiązujących w kraju jej inkorporacji. W przypadku place of business nie wymaga się dostarczania m.in. kopii sprawozdania zarządu, ani też weryfikacji audytorskiej. Poza tym Companies House musi być informowany o wszelkich zmianach aktu założycielskiego firmy macierzystej, jej nazwy, składu zarządu, adresu osoby uprawnionej do podejmowania czynności prawnych w jej imieniu oraz zmiany charakteru działalności. Podatek dochodowy od osób prawnych Wybór formy prawnej aktywności firmy na rynku brytyjskim ma bezpośrednie przełożenie na zasady opodatkowania zysków osiąganych z działalności gospodarczej. Obowiązujące uregulowania rozróżniają pomiędzy działalnością handlową w Wlk. Brytanii, a prowadzeniem wymiany handlowej z Wlk. Brytanią. Zyski osiągane przez zagraniczne firmy z handlu realizowanego za pośrednictwem przedstawicielstwa lub lokalnego agenta zasadniczo nie podlegają obowiązkowi podatkowemu na terenie Wlk. Brytanii pod warunkiem, że nie jest to przedsiębiorstwo o stałym charakterze prowadzące regularnie działalność gospodarczą. Jeżeli przykładowo agent lub upełnomocniony przedstawiciel jest upoważniony do zawierania transakcji w imieniu firmy zagranicznej to wówczas może to być rozpatrywane jako działalność podlegająca opodatkowaniu. Dochody brytyjskiego oddziału firmy zagranicznej są przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym. Zasady opodatkowania w praktyce nie różnią się znacznie od stosowanych w stosunku do filii firm brytyjskich. Podstawowe regulacje brytyjskiego podatku od dochodów firm: Podstawowa stopa opodatkowania na rok 2004-2005 dla przedsiębiorstw, których roczne dochody podlegające opodatkowaniu przekraczają 1.500.000 GBP wynosi 30%; ponadto stosowana jest również zredukowana do 0% stawka podatku wobec firm, których dochody podlegające opodatkowaniu wynoszą nie więcej niż 10.000 GBP, oraz 19% w przypadku przedsiębiorstw osiągających dochody podlegające opodatkowaniu w przedziale od 50.001 do 300.000 GBP w skali rocznej. Stawki podatku dochodowego od osób prawnych (rok finansowy 2004-2005): Stawka opodatkowania Przedziały opodatkowania dochodów (w %) ( w GBP) stawka początkowa - 0 0 - 10.000 ulga podatkowa (marginal relief (1)) + 19/400 10.001 - 50.000 stawka dla małych przedsiębiorstw - 19 50.001 - 300.000 marginal relief + 11/400 300.001 - 1.500.000 stawka zasadnicza - 30 powyżej 1.500.001 Źródło: Inland Revenue: www.inlandrevenue.gov.uk (1) Marginal relief (ulga przedziałowa) jest ulgą podatkową obliczaną dla kwot dochodów znajdujących się między podstawowymi przedziałami, wyznaczonych przez stawki opodatkowania. • w 1999 r. w Wlk. Brytanii zniesiono obowiązek zaliczkowych płatności na poczet należności podatkowych z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych. Obecnie większość firm płaci podatek po zakończeniu roku finansowego w przeciągu 9 miesięcy od daty zakończenia okresu obrachunkowego. Tylko duże firmy osiągające roczny dochód powyżej 1.500.000 GBP objęte są obowiązkiem płacenia należności podatkowych, co kwartał. • podstawa opodatkowania określana jest jako dochód przed opodatkowaniem wraz z dywidendami, aczkolwiek określone wydatki obniżają podstawę wymiaru podatku np. sumy przeznaczone na amortyzację środków trwałych, zgodne ze stawkami odpisu określonymi w statucie; pewne wydatki poniesione i mające jedynie pośredni związek z generowaniem dochodu przez firmę nie mogą być odliczane od podstawy opodatkowania np. fundusz reprezentacyjny, opłaty pewnych usług prawnych itp., straty poniesione w poprzednich latach mogą być w określonych przypadkach odliczane od podstawy opodatkowania, a straty roku bieżącego mogą być porównywane z zyskami wypracowanymi w poprzednich trzech latach. • W sytuacji, gdy spółka płaci dywidendy swoim udziałowcom, w tym zagranicznym, równocześnie powstaje obowiązek zapłaty z góry określonej kwoty w relacji do należnego podatku dochodowego. Jest to płatność w ciężar normalnych zobowiązań podatkowych spółki i może być przedmiotem częściowego lub całościowego zwrotu w zależności od postanowień odpowiedniej umowy z danym krajem w/s unikania podwójnego opodatkowania. • Wiele krajów podpisało takie porozumienia z Wlk. Brytanią na bazie, których filie firm zagranicznych płacą dywidendy swoim macierzystym organizacjom, które z kolei mają prawo ubiegania się o zwrot zapłaconego podatku dochodowego, w wys. zazwyczaj od 5-15% sumy wypłaconych dywidend. Nakłady kapitałowe mogą podlegać odliczeniu od dochodów firm, przy czym odliczeniu nie podlega amortyzacja. Odpisy są traktowane jako koszt i dlatego są odejmowane od dochodów. Odpisy kapitałowe stanowią swego rodzaju ulgę, obejmującą niektóre rodzaje wydatków kapitałowych. Nie wszystkie rodzaje kosztów kapitałowych mogą być uznane za odpisy kapitałowe (capital allowances). Niektóre odpisy obejmują tylko wydatki poniesione w ściśle określonym czasie. Zgodnie z tą filozofią odliczeniu podlegają nakłady poniesione na następujące sfery działalności: • maszyny oraz budynki, • budynki i zabudowania w gospodarstwach rolnych, • roboty przy budowie i rozbudowie kanałów wodnych przeznaczonych dla statków, • nowe nieruchomości o znaczeniu przemysłowym i handlowym wybudowane w tzw. Strefach Przedsiębiorczości (Enterprise Zones), • nakłady na badania i rozwój (R&D), • know-how. Jeśli chodzi o obowiązek opodatkowania dochodów osobistych obywateli polskich zatrudnionych w Wielkiej Brytanii to powstaje on, gdy spełniony jest, co najmniej jeden z poniżej przedstawionych warunków: • okres pobytu w Wlk. Brytanii przekracza 183 dni w skali roku podatkowego, • posiadanie miejsca zamieszkania i regularne przyjazdy do Wlk. Brytanii przy jednoczesnym braku zatrudnienia w innym kraju w pełnym wymiarze, • brak miejsca zamieszkania w Wlk. Brytanii, regularne przyjazdy trwające średnio 3 miesiące lub dłużej w skali roku podatkowego w okresie 4 lat, • pobyt i zatrudnienie w Wlk. Brytanii w okresie dłuższym niż 2 lata. W roku finansowym 2004-2005 obowiązują następujące stawki podatku dochodowego od dochodów osobistych: Stawka opodatkowania Poziom dochodu w skali roku (w %) ( w GBP) 10 0 - 2020 22 2021 - 31400 powyżej 31400 40 Źródło: Inland Revenue: www.inlandrevenue.gov.uk Zgodnie z obowiązującym systemem pod nazwą PAYE - Pay As You Earn pracodawcy są odpowiedzialni za odejmowanie należnych kwot podatku od wynagrodzeń w momencie ich wypłaty. Podatki od innych kategorii dochodów włącznie z dochodami od kapitału są rozliczane indywidualnie po zakończeniu roku podatkowego. Generalnie formuła kalkulacji należności podatkowych sprowadza się do zsumowania wszystkich dochodów krajowych i zagranicznych. Dochody podlegające opodatkowaniu: zarobki, dochody z nieruchomości, chorobowe, świadczenia z tytułu niezdolności do pracy, oprócz pierwszych 28 tygodni, podstawowa kwota świadczenia z tytułu macierzyństwa, zasiłek dla bezrobotnych lub strajkowy, emerytury, inne świadczenia opieki społecznej, oprocentowanie lokat oszczędnościowych w bankach i kasach mieszkaniowych, dywidendy oraz zyski z polis ubezpieczeniowych. Dochody niepodlegające opodatkowaniu: zasiłki na dzieci, zasiłki rodzinne, zasiłki mieszkaniowe, zwolnienie z tytułu macierzyństwa, płatności z tytułu macierzyństwa, świadczenia z tytułu niezdolności płatnych w czasie pierwszych 28 tygodni, oprocentowanie lokat oszczędnościowych zwolnionych z podatku, niektóre dywidendy, niektóre obligacje, wygrane w loterii i grach hazardowych i darowizny otrzymane od członków rodziny. Każda osoba objęta obowiązkiem podatkowym korzysta z prawa do odpisania od swoich dochodów z kwoty wolnej od opodatkowania, tzw. tax allowance. W przypadku małżeństwa - prawo do odpisania kwoty wolnej od opodatkowania posiada zarówno mąż, jak i żona oraz razem jako małżeństwo. Wartość tax allowance jest odejmowana od kwoty dochodów przed opodatkowaniem. Kwota dochodu osobistego wolna od opodatkowania za rok 2004/2005 Kategoria Kwota (w GBP) podstawowa 4745 osoby w wieku 65-74 lat 6830 osoby w wieku 75 lat i więcej 6950 małżeństwa - osoby urodzone przed 06.04.1935 5725 małżeństwa - osoby w wieku 75 lat i więcej 5795 minimalna kwota dla małżeństw 2210 osoby niewidome 1560 W Wlk. Brytanii istnieje szereg ulg podatkowych i odpisów, z których może w ciągu pierwszych 5 lat pracy, skorzystać nawet osoba, która nie mieszka na stałe w Wlk. Brytanii. Dotyczy to zwłaszcza osób pochodzących z krajów należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Commonwealth'u. Dla przykładu, pracodawca brytyjski może dokonać refundacji kosztów podróży pracownika i jego rodziny między Wlk. Brytanią a krajem pochodzenia danego pracownika. Ponadto, kwoty, które mogą być dodane do kwot wolnych od opodatkowania, to: koszty związane z wykonywaniem pracy, np. opłaty służbowe, zwolnienia kapitałowe, koszty podróży między domem i miejscem pracy, etc. Użyteczne adresy internetowe: www.polishembassy.org.uk www.polish-emb.trade.co.uk www.businesslink.gov.uk Włochy XXXI. ŚWIADCZENIE USŁUG WE WŁOSZECH Od 1 maja 2004 r. pracownicy niektórych kategorii mają dostęp do włoskiego rynku pracy poza limitem ograniczającym swobodny przepływ pracowników z nowych krajów UE. Dotyczy to min.: A)-pracowników podlegających organizacjom lub firmom polskim działającym we Włoszech, oddelegowanych do Włoch w celu wykonania ściśle określonych zadań w określonym czasie. B)-pracowników podlegających firmom mającym siedzibę w Polsce oddelegowanych czasowo do firm mających siedzibę we Włoszech w celu wykonania usług będących przedmiotem kontraktu na wykonanie pracy (robót). W stosunku do wyżej wymienionych osób podanie o zezwolenie na pracę musi być złożone w kompetentnej terytorialnie Direzione Provinciale del Lavoro. Do podania należy załączyć: kopię dokumentu tożsamości występującego o zezwolenie na pracę dla pracownika; kopię dokumentu tożsamości pracownika; kontrakt pracy podpisany pomiędzy stronami; znaczek skarbowy 11 Euro; oraz w przypadku A): - oświadczenie delegującej polskiej firmy działającej we Włoszech, z którego wynika ze pracownik, który ma być czasowo oddelegowany do Włoch, jest na stałe zatrudniony w tej firmie i posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe; dokumenty świadczące o związkach prawnych pomiędzy firmą delegującą z Polski, a przyjmującą we Włoszech. w przypadku B): - kopię kontraktu zawartego z firmą polską; dokumenty potwierdzające istnienie stosunku pracy pomiędzy pracownikami a firmą wykonawcą kontraktu; warunki realizacji kontraktu; dokumentację potwierdzającą zadeklarowane kwalifikacje pracowników. Wszystkie ww. dokumenty muszą być zredagowane lub przetłumaczone na język włoski. Zgodnie z informacją uzyskaną w Direzione Provinciale del Lavoro czas oczekiwania na zezwolenie na podjęcie pracy (autorizazione al lavoro) wynosi od 1 do 3 miesięcy. Ważność autorizzazione al lavoro wynosi 90 dni. Maksymalny czas pracy w ramach uzyskanego zezwolenia może wynieść 2 lata. Po przyjeździe do Włoch pracownicy odbierają na policji (questura) kartę pobytu (carta di soggiorno). Pracownicy powinni zarejestrować w lokalnej kasie chorych (USL) formularze E 111 wydane przez wojewódzki oddział Narodowego Funduszu Zdrowia, celem możliwości korzystania z darmowych świadczeń medycznych we Włoszech. Materiał ZUS "Ubezpieczenia społeczne osób przemieszczających się (migrujących) w Unii Europejskiej" http://www.zus.pl/ue/ubespol.html XXXII. XXXIII. XXXIV. XXXV. XXXVI. XXXVII. XXXVIII. DZIAŁALNOŚĆ NA ZASADZIE SAMOZATRUDNIENIA XXXIX. (ATTIVITÀ DI LAVORO AUTONOMO) W stosunku do obywateli polskich, którzy zamierzają we Włoszech podjąć pracę na zasadzie samozatrudnienia nie ma żadnych ograniczeń. Mogą oni podjąć pracę na takich samach zasadach, jak pozostali obywatele UE. Cudzoziemiec pragnący prowadzić we Włoszech działalność na zasadzie samozatrudnienia w sektorze przemysłowym, rzemieślniczym czy handlowym, działalność zawodową na własny rachunek, zamierzający założyć spółkę kapitałową czy też osobową, lub sprawować funkcje w zarządzie istniejącej spółki, winien spełniać wymogi etyczne i zawodowe zgodnie z tymi stawianymi obywatelom włoskim, oraz spełniać warunki, które upoważniają do wpisu na listy zawodowe (albo professionale) Poza tym cudzoziemiec powinien: 1. Zwrócić się osobiście, lub za pośrednictwem pełnomocnika, do urzędu, w którego kompetencjach jest wydawanie odpowiednich koncesji i zezwoleń lub sprawdzanie wymogów potrzebnych do prowadzenia działalności, co, do której wymagany jest wpis na listy zawodowe, o wystawienie zaświadczenia o braku przeszkód, co do wydania dokumentu stwierdzającego posiadanie kwalifikacji upoważniających do wykonywania w/w działalności. (np. do Izby Handlowej, jeśli chodzi o wpisanie do Rejestru Handlowców REC Registro Esercenti il Commercio, do urzędu gminnego Comune w przypadku działalności handlowej, która wymaga tylko zarejestrowanie w gminie, do Ufficio Polizia Administrativa (urząd policji administracyjnej) w przypadku agencji reklamowej, do Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej w przypadku agencji pośrednictwa pracy, itp.) Do wykonywania zawodów regulowanych (patrz „zawody regulowane”) potrzebne jest uznanie dyplomu uzyskanego przez cudzoziemca za granicą. W przypadku dyplomów branży medycznej, wymagane jest uprzednie ich uznanie przez Ministerstwo Zdrowia (lekarz, pielęgniarka, fizykoterapeuta itp.) http://www.ministerosalute.it/professioni/sezProfessioni.jsp?id=113&label=ps W przypadku zaś dyplomów podlegających nadzorowi Ministerstwa Sprawiedliwości (radca handlowy, adwokat, konsultant podatkowy, biolog, chemik, leśnik, geolog, inżynier, agent wymiany walutowej, psycholog, opiekun społeczny, technik rolny, technik przemysłowy, dziennikarz) procedurą uznania tytułu zajmuje się główna dyrekcja d/s Obywatelskich – Biuro VII – Dział Międzynarodowy ( Affari Civili – Ufficio VII – Reparto Internazionale) http://www.giustizia.it/professioni/indice.htm 2. Wystąpić o wydanie mu zaświadczenia o niezbędnych do prowadzenia planowanej działalności warunkach i środkach materialnych. 2.1. Jeśli planowana działalność ma charakter działalności przedsiębiorczej i w związku z powyższym podlega wpisowi do Rejestru Przedsiębiorstw (Registro delle Imprese) (patrz „rejestracja przedsiębiorców”) zgodnie z art. 2188 Kodeksu Cywilnego, powyższe zaświadczenie winno być wystawione przez odpowiednią terytorialnie Izbę Handlową. Kryteria stosowane przez Izby Handlowe przy określaniu niezbędnych środków opierają się (uwzględniając specyfikę planowanej działalności) na ocenie kosztów: a) ewentualnych nieruchomości (umowa o zakup lub wynajem i/lub niezbędne środki finansowe), b) maszyn i urządzeń, c) wyposażenia, d) związanych z procedurami administracyjnymi, e) rozruchu działalności itp. 2.2. W przypadku działalności wymagającej przynależności do rad lub izb zawodowych (ordini, collegii professionali). Powyższe zaświadczenie powinno być wystawione przez właściwą radę lub izbę. 3. Posiadać odpowiednie warunki mieszkaniowe udokumentowane umową zakupu lub wynajmu nieruchomości lub poprzez oświadczenie złożone zgodnie z art. 2 i 4 ustawy z dn. 4.01.1968 , nr 15 przez obywatela włoskiego lub cudzoziemca przebywającego legalnie we Włoszech, w której oświadcza, że udostępnił zainteresowanemu mieszkanie. 4. Uzyskać w lokalnym Ufficio delle Entrate (Urząd Skarbowy): - numer identyfikacji podatkowej - codice fiscale - numer dla celów podatku VAT - partita IVA 5. Dokonać rejestracji dla celów ubezpieczeniowych w INPS (odpowiednik ZUS) lub w branżowej kasie ubezpieczeniowej. (w przypadku zawodów, które podlegają takim kasom) 6. Udać się na policję (questura) z dokumentami upoważniającymi do prowadzenia działalności na zasadzie samozatrudnienia na terenie Włoch celem uzyskania karty pobytowej pracy (carta di soggiorno per motivi di lavoro autonomo). Questura jest zobowiązana do wydania karty pobytowej w terminie do 120 dni. Do tego czasu zainteresowany może prowadzić działalność we Włoszech na podstawie tymczasowego pozwolenia. XL. CHARAKTERYSTYKA SPÓŁEK WE WŁOSZECH Działalność przedsiębiorstw we Włoszech regulowana jest przez Kodeks Prawa Cywilnego (Codice Civile) z 1942 r. z późniejszymi zmianami. 1 stycznia 2004 r. weszła w życie „reforma systemu spółek kapitałowych i spółek spółdzielczych” (Riforma organica della disciplina delle Società di capitali e delle Società Cooperative). Wprowadza ona istotne i nowe regulacje do prawa rzeczowego, administracyjnego, procesowego i karnego. Więcej na ten temat na stronie: http://www.infopolonia.it/reforma prawa spolek.html We Włoszech występują następujące rodzaje przedsiębiorstw: 1.Spółki osobowe: Spółka zwykła (società semplice) Spółka we wspólnym imieniu (Società in nome collettivo, S.n.c.) Zwykła spółka komandytowa (Societa in accomandita semplice, S.a.s) 2. Spółki kapitałowe: Spółka akcyjna (società per azioni, S.p.a) Spółka komandytowo-akcyjna (Società in accomandita per azioni, S.a.p.a) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (Società a responsabilità limitata, S.r.l.) 3. Firmy jednoosobowe (ditte individuali) Najbardziej popularnymi formami prawnymi dla prowadzenia działalności gospodarczej we Włoszech są spółka z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółka akcyjna. Dla firm średniej wielkości najczęściej stosowaną formą jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (Società a responsabilità limitata, Srl), dla większych oraz tych, które akcje są notowane na giełdzie (obowiązkowo) spółka akcyjna (società per azioni, Spa). Wymagania przy zakładaniu spółek S.R.L i S.P.A. S.R.L. Akt założycielski musi być sporządzony przez notariusza, jako akt publiczny i może mieć formę umowy bądź aktu jednostronnego. S.P.A. Akt założycielski musi być sporządzony przez notariusza, jako akt publiczny i może mieć formę umowy bądź aktu jednostronnego. Kapitał Kapitał Minimalna wysokość kapitału zakładowego wynosi 10.000 EUR. Minimalna wysokość kapitału zakładowego wynosi 120.000 EUR. Jakakolwiek zmiana kapitału zakładowego wymaga zmiany założycielskiego. Wkład Nie można dokonać podwyższenia kapitału dopóki uprzednio wyemitowane akcje nie zostały w pełni uwolnione. Wkład aktu Obowiązują przepisy przewidziane dla spółek akcyjnych w kwestii podpisania kapitału zakładowego – tj. obowiązek wpłacenia, co najmniej 25% podpisanego kapitału.Kapitał zakładowy może być pieniężny lub w aporcie. Wpis do rejestru Jeśli nie zostało ustalone inaczej w akcie założycielskim, wkład musi być wniesiony w formie pieniężnej. Przy podpisaniu aktu założycielskiego należy dokonać wpłaty w banku, co najmniej, 25% (czyli co najmniej 30.000 EUR) wkładów pieniężnych, bądź całą jego wysokość, jeśli spółka powołana zostaje aktem jednostronnym. Wpis do rejestru Obowiązkowe jest zarejestrowanie spółki w Rejestrze przedsiębiorstw, (Registro delle Imprese). Obowiązkowe jest zarejestrowanie spółki w Rejestrze przedsiębiorstw, (Registro delle Imprese). XLI. XLII. REJESTRACJA PRZEDSIĘBIORSTW WE WŁOSZECH Zgodnie z art. 2188 włoskiego Kodeksu Cywilnego działalność o charakterze gospodarczym podlega wpisowi do Rejestru Przedsiębiorstw. Rejestry takie prowadzą dla wszystkich rodzajów przedsiębiorstw wyłącznie Izby Handlowe właściwe terytorialnie (o właściwości decyduje siedziba danej firmy). Wykaz wszystkich Izb Handlowych można znaleźć na stronie www.camcom.it Od 1 lipca 2003 r. składanie wszystkich dokumentów związanych z wpisem firmy do Rejestru Przedsiębiorstw jest możliwe wyłącznie drogą elektroniczną lub na nośniku elektronicznym (system TELEMACO) po potwierdzeniu podpisem elektronicznym. W celu zarejestrowania działalności gospodarczej w tym systemie konieczne jest posiadanie specjalnej karty SMART, umożliwiającej składanie podpisu elektronicznego. Karty takie można otrzymać w biurach Izb Handlowych. W celu ułatwienia przedsiębiorcom korzystania z systemu Izba Handlowa w Rzymie wydała w czerwcu 2002 Vademecum na jego temat. Vademecum jest dostępne na stronach internetowych Izby (www.rm.camcom.it) w języku włoskim i zawiera wszystkie informacje, praktyczne i prawne, związane z rejestracją przedsiębiorstw drogą elektroniczną, jak również innymi procedurami związanymi z prowadzeniem firmy, które można załatwiać tą drogą. Obowiązek rejestracji przedsiębiorstwa drogą elektroniczną nie obowiązuje przedsiębiorców indywidualnych oraz podmiotów, które podlegają jedynie rejestracji w REA (Wykaz Gospodarczo-Administracyjny) np.: stowarzyszenia, przedstawicielstwa firm zagranicznych we Włoszech itp. Ramy prawne dotyczące systemu elektronicznego rejestracji przedsiębiorstw obejmują: - Art. 15 Ustawy nr.59 z dnia 15 marca 1997 roku w sprawie ważności prawnej dokumentów sporządzanych i przesyłanych drogą elektroniczną - Dekret Prezydenta Republiki nr.513 z dnia 10 listopada 1997 roku w sprawie ważności prawnej i reguł technicznych związanych z podpisem elektronicznym uaktualniony DPR n.445 z 2000r. - Dekret Prezesa Rady Ministrów z dnia 8 lutego 1999 roku zawierający reguły techniczne dotyczące tworzenia, przesyłania, przechowywania, reprodukcji i konwalidacji dokumentów informatycznych Stosowanie powyższych przepisów w stosunku do Rejestru Firm zostało ustanowione na mocy DPR 558/1999 oraz 340/2000 i 448/2001. W styczniu 2002 r. została we Włoszech wdrożona dyrektywa unijna 1999/93/CE w sprawie podpisu elektronicznego. XLIII. ODDZIAŁ FIRMY ODDZIAŁ - SEDE SECONDARIA DI SOCIETÁ ESTERA Przepisy zawarte w art. 2508 rozdziału XI „O spółkach utworzonych za granicą" włoskiego Kodeksu Cywilnego z 1942 r. (ostatnie wprowadzone do kodeksu zmiany, związane z reformą prawa spółek, obowiązują od 1.01.2004) określają ogólne normy dotyczące posiadania oddziału firmy zagranicznej na terenie Włoch zgodnie z prawem unijnym. Oddział charakteryzuje to, iż prowadzi on działalność gospodarczą we Włoszech, ale nie jest traktowany przez włoskie prawo jako jednostka niezależna od spółki zagranicznej. W związku z tym spółka zagraniczna jest bezpośrednio odpowiedzialna za wszelką działalność wykonywaną przez oddział. Warunki utworzenia oddziału Zgodnie z Kodeksem cywilnym, spółka zagraniczna, która zamierza utworzyć jedną lub więcej oddziałów we Włoszech, musi dostosować się do włoskich przepisów dotyczących rejestracji osób prawnych. Utworzenie oddziału musi być zarejestrowane we Rejestrze Przedsiębiorstw (Registro delle imprese) właściwej terytorialnie Izby Handlowej. Wymagane jest odpowiednie udokumentowanie rejestracji spółki w kraju gdzie ona ma swoją główną siedzibę. Spółka zagraniczna jest również zobowiązana zgłosić do Rejestru Przedsiębiorstw, dane osobowe, pełnomocnictwa i potwierdzone podpisy osób upoważnionych do reprezentowania jej we Włoszech. W stosunku do osób trzecich, oddział spółki zagranicznej ponosi odpowiedzialność w zakresie i na zasadach określonych w dokumentach zarejestrowanych we Włoszech, nawet gdyby były one odmienne od tych zarejestrowanych w kraju macierzystej siedziby spółki. Firma macierzysta jest odpowiedzialna za wszystkie zaciągnięte przez oddział zobowiązania i musi wciągać do ewidencji oświadczenia roczne dotyczące oddziału. Rachunkowość i opodatkowanie Oddział musi prowadzić księgowość obowiązującą przedsiębiorstwa handlowe i dostosować się do procedur rachunkowych, włącznie ze sporządzaniem bilansu (księgi operacji dziennych inwentaryzacji, podatku VAT (IVA), amortyzacji, personelu itp.) Oddział musi składać roczną deklarację podatkową u włoskich władz podatkowych. Odziały spółek zagranicznych płacą podatki na tych samych zasadach jak spółki włoskie Po zapłaceniu podatku dochodowego we Włoszech, pozostałe zyski mogą być swobodnie przekazane do firmy macierzystej. Uwaga Należy również zwrócić uwagą na art. 2509 włoskiego Kodeksu Cywilnego, który stanowi, iż w przypadku, w którym w kraju macierzystej spółki występuje ona w formie nieznanej na terenie Włoch (nie ma znaczenia przy tym, czy jest to spółka kapitałowa, czy osobowa) do potrzeb przepisów dotyczących utworzenia jej oddziału traktowana jest ona jako spółka akcyjna Wynika to z faktu, iż przed spółką akcyjną stawianych jest najwięcej wymogów. XLIV. XLV. XLVI. XLVII. BIURO PRZEDSTAWICIELSKIE Określenie Przedstawicielstwo nie ma samodzielności w działaniu; jest uzależnione od macierzystego przedsiębiorstwa i nie może prowadzić odrębnej działalności. Zazwyczaj otwierane jest w celu promocji, badania rynku, prowadzenia salonu z ekspozycją towarów, nadzorowania realizacji kontraktu, itp. Poprzez otwarcie biura przedstawicielskiego możliwa jest reklama produktów we Włoszech nawiązania bezpośredniego kontaktu z klientami, bez potrzeby angażowania agenta handlowego. Jednakże biuro nie może być upoważnione do zawierania kontraktów na rzecz firmy zagranicznej ani prowadzenia działalności gospodarczej we Włoszech Zgodnie z brzmieniem większości umów o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartych przez Włochy z różnymi państwami, utrzymywanie we Włoszech placówek wyłącznie w celu składowania, eksponowania lub dystrybucji dóbr lub towarów będących własnością firmy zagranicznej nie jest równoznaczne z posiadaniem firmy (spółki). To samo dotyczy utrzymywania określonego stałego miejsca przeznaczonego wyłącznie do gromadzenia informacji oraz prowadzenia wszelkiej innej działalności charakterze przygotowawczym i pomocniczym na rzecz przedsiębiorstwa zagranicznego. Powyższa definicja jasno określa zakres czynności wykonywanych zwykle przez biuro przedstawicielskie. Wymogi Poza opisaną powyżej działalnością biura przedstawicielskiego, główna jego charakterystyka sprowadza się do faktu, iż nie prowadzi ono we Włoszech rzeczywistej działalności gospodarczej. W związku z tym osoby kierujące biurem nie mogą posiadać upoważnienia firmy zagranicznej do zawierania na jej rzecz kontraktów. W przeciwnym przypadku, zgodnie z istniejącymi przepisami dotyczącymi podatków, fakt ten będzie rozumiany jako posiadanie przez przedsiębiorstwo zagraniczne firmy spółki ze skutkiem takim, że dochód uzyskany za pośrednictwem firmy będzie opodatkowany we Włoszech, o ile wykonywana działalność nie będzie ograniczona do uprzednio sprecyzowanej. W świetle włoskiego prawa biuro przedstawicielskie nie jest osobą prawną, zatem przedsiębiorstwo zagraniczne ponosi bezpośrednią odpowiedzialność za działalność biura. Otwarcie biura przedstawicielskiego podlega obowiązkowi rejestracji we właściwej terytorialnie izbie handlowej. Opodatkowanie Żaden dochód wypracowany przez zagraniczną spółkę za pośrednictwem biura przedstawicielskiego nie będzie opodatkowany we Włoszech pod warunkiem zaistnienia ww. okoliczności. Biuro nie powinno prowadzić żadnej księgowości wymaganej w przypadku przedsiębiorstw handlowych przez włoski Kodeks Cywilny. Procedury Otwarcie biura przedstawicielskiego podlega obowiązkowi rejestracji w REA (Repertorio delle notizie economiche e amministrative) właściwej terytorialnie Izby Handlowej. W celu rejestracji należy złożyć: - akt powołania jednostki lokalnej we Włoszech, wraz z określeniem prawnego przedstawiciela na Włochy - wyciąg z Krajowego Rejestru Sądowego zawierający dane polskiej firmy - formularz UL - formularz „intercalaire P” - opłatę wpisową (diritti di segreteria), ok.20 Euro (jej wysokość ustalają poszczególne Izby) Włoski system podatkowy We Włoszech jest obecnie wprowadzona reforma podatkowa systemu podatkowego. Upraszcza ona znaczenie systemu i stopniowo zmniejsza obciążenia podatkowe. Obecnie we Włoszech występuje pięć podstawowych rodzajów podatków: - podatek dochodowy od osób fizycznych IRE ( impostal sul reddito) podatek dochodowy od spółek IRES ( imposta sul reddito delle socjeta) podatek od wartości dodanej VAT ( impostal sul valore aggiunto) podatek od usług niematerialnych ( imposta sui servizi)- np. opłaty skarbowe akcyza ( accise) Rok podatkowy we Włoszech w wypadku osób fizycznych jest tożsamy z rokiem kalendarzowym, natomiast w wypadku spółek jest zbieżna z rokiem bilansowym. Za ściąganie należności odpowiada Urząd Skarbowy( Agenzia delle Entrate), który podlega włoskiemu Ministerstwu Gospodarki i Finansów. Podatek dochodowy od osób fizycznych IRE IRE jest podatkiem progresywnym uzależnionym od wysokości dochodów. Obecnie obowiązują trzy podstawowe stawki: 23%,33%,39%. Została także wprowadzona czwarta stawka ( stosowana w przypadku przychodów ponad 100.000 EUR) w wysokości 43%, przy czym 4% stanowi tzw. etyczną składkę solidarnościową. Dla osób fizycznych przepisy określają próg do wysokości, którego nie stosuje się podatku dochodowego ( no tax area) Dochody No tax area Dochód z nieruchomości 3.000,00 EUR Praca najemna 7.500,00 EUR Emeryci 7.000,00 EUR Samozatrudnienie 4,500,00 EUR Podstawa obliczenia podatku IRE 2005 Ponad do 26.000 23 % 26.000 33.500 33% 33.500 100.000 39% 100.000 39%+4% ( 43%) Podatek wynosi 23% od całości przychodów 5.980 + 33% nadwyżki ponad 26.000 8.455+ 39% nadwyżki ponad 33.500 34.390 + 43% nadwyżki ponad 100.000 Do podstawy opodatkowania wliczane są następujące dochody : - z tytułu zatrudnienia, - z działalności gospodarczej, - z tytułu wykonywania wolnych zawodów, - z wynajmu nieruchomości, - kapitałowe, - inne( gdzie indziej nie sklasyfikowane). Podatek dochodowy od spółek IRES Podatkowi dochodowemu od spółek IRES podlegają: - spółki akcyjne, - spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, - spółki komandytowo- akcyjne, - spółdzielnie, - spółki typu samopomocowego. Podatek regionalny od działalności gospodarczej IRAP Podstawowa stawka podatku regionalnego od działalności gospodarczej IRAP wynosi 2,25%, przy czym władze lokalne mogą ją obniżyć lub zwiększyć o 1 %. Podstawą jego obliczenia są dochody przedsiębiorcy pomniejszone o całkowite koszty zatrudnienia osób przyjętych do pracy w ramach umowy o pracę. VAT Podstawowa stawka podatku od wartości dodanej IVA wynosi 20 %. Istnieje też stawka zredukowana – 10% i 4 %. Stawką 10 % są objęte m.in. niektóre wyroby żywnościowe, dostawy wody, lekarstwa, tekstylia, obuwie i usługi hotelowe, 4 % zaś niektóre artykuły spożywcze i gazety. Zwolnione z opodatkowania są także niektóre usługi i dobra ( np. aparaty ortopedyczne, usługi medyczne i stomatologiczne oraz niektóre usługi społeczne). Prawo włoskie nie przewiduje natomiast zwolnień podmiotowych, oznacza to, iż wszyscy przedsiębiorcy bez względu na wielkość rocznych obrotów podlegają obowiązkowi rejestracji na potrzeby podatku VAT. Podatek akcyzowy Podatek akcyzowy jest nakładany w formie akcyzy na alkohol i wyroby alkoholowe, tytoń i wyroby tytoniowe, paliwo oraz samochody. Reforma podatkowa upraszcza, racjonalizuje i ulepsza system płacenia podatku akcyzowego, premiując stosowanie produktów przyjaznych środowisku i eliminując różnice podatkowe istniejące w różnych częściach kraju. Podatki majątkowe We Włoszech nie występuje ogólny podatek od wartości majątku netto ( podatek od bogactwa). Zostały zniesione również podatki od spadków i darowizn. Istnieje natomiast lokalny podatek od nieruchomości, którego stawki są corocznie określane przez każdą włoską gminę. Inne podatki We Włoszech nakładane są również opłaty skarbowe, których wysokość jest uzależniona od rodzaju dokumentu. Opłaty te zostały wprowadzone w zamian za obowiązujące wcześniej oddzielne kategorie podatków ( m.in. opłaty hipoteczne i astralne, podatek od koncesji rządowych, podatek giełdowy, podatek od ubezpieczeń). Podatek rejestracyjny od transferu nieruchomości nakładany jest obecnie w formie opłaty skarbowej i wynosi 7 % w wypadku nieruchomości miejskich oraz 15 % dla gruntów rolnych. Nakładany jest, gdy nieruchomości wynoszone są jako aport rzeczowy do spółki. Podatek os sprzedaży nieruchomości nakładany jest obecnie w formie opłaty skarbowej, a jego stawka wynosi 3 %. UWAGA: Wszystkie polskie dokumenty muszą być przetłumaczone na język włoski przez tłumacza przysięgłego i legalizowane przez konsulat włoski w Polsce. Ambasada RP we Włoszech Via Rubens 20, 00197 Roma Tel. ( 39-06) 362 04200 www.ambasciatapolonia.it VADEMECUM PODEJMOWANIA PRACY WE WŁOSZECH PRZEZ OBYWATELI POLSKICH PROCEDURY samozatrudnienie (lavoro autonomo) W stosunku do obywateli polskich, którzy zamierzają we Włoszech podjąć pracę na zasadzie samozatrudnienia nie ma żadnych ograniczeń. Mogą oni podjąć pracę na takich samach zasadach, jak pozostali obywatele UE. (patrz „samozatrudnienie”) praca najemna (lavoro subordinato) Włochy wprowadziły 1 maja 2004 roku 2-letni okres ochronny ograniczający swobodny przepływ pracowników z nowych krajów UE. Ograniczenia nie dotyczą Malty i Cypru. Ustalony limit – kontyngent obywateli z 8 nowych krajów członkowskich, którzy mogą podjąć pracę najemną we Włoszech w 2005 roku wynosi 79 500 osób (pracowników najemnych i sezonowych). Pracownicy niektórych kategorii mają dostęp do włoskiego rynku pracy poza limitem zgodnie z art. 27 D.Lgs.286/98: - kierownictwo lub wysoko wykwalifikowany personel spółek mających siedzibę lub oddział we Włoszech - profesorowie, wykładowcy uniwersyteccy, naukowcy - tłumacze - pomoce domowe obywateli włoskich lub krajów UE przesiedlające się do Włoch wraz z pracodawcą - osoby, które odbywają czasowe szkolenie zawodowe u pracodawcy włoskiego - pracownicy podlegający organizacjom lub firmom działającym we Włoszech, zatrudnieni w celu wykonania ściśle określonych zadań w określonym czasie. - pracownicy podlegający firmom mającym siedzibę za granicą, czasowo oddelegowani do firm mających siedzibę we Włoszech w celu wykonania usług będących przedmiotem kontraktu na wykonanie pracy (robót) - wykwalifikowane pielęgniarki zatrudnione w państwowych lub prywatnych strukturach służby zdrowia - osoby zatrudnione w cyrkach lub w spektaklach wystawianych gościnnie za granicą - personel artystyczny i techniczny spektaklów teatralnych, baletowych, muzycznych - tancerze, artyści, muzycy podejmujący pracę w lokalach rozrywkowych - artyści podejmujący pracę w instytucjach teatralnych, muzycznych, kinematograficznych, radiowych, telewizyjnych, państwowych lub prywatnych w związku z imprezami o charakterze kulturalnym lub folklorystycznym Niżej wymienieni pracownicy mają nieograniczony dostęp (brak wymogu uzyskania pozwolenia na pracę) do włoskiego rynku pracy: - dziennikarze korespondenci oficjalnie akredytowani we Włoszech zatrudnieni i regularnie wynagradzani przez zagranicznych wydawców prasy codziennej lub periodyków, lub stacje radiowe czy też telewizyjne - osoby, które zgodnie z przepisami międzynarodowych umów obowiązujących we Włoszech, wykonują we Włoszech działalność badawczą, lub pracę okresową w ramach programów wymiany młodzieżowej, lub są zatrudnione „au pair”, marynarze - osoby przyjeżdżające do Włoch w celu odbycia stażu zawodowego u włoskiego pracodawcy, mogą one odbywać staż na bazie włoskich przepisów dotyczących staży (art.18 L n.196/1997) Obywatele nowych krajów UE są zwolnieni z obowiązku posiadania wizy wjazdowej. Polak ubiegający się o pracę we Włoszech musi mieć pracodawcę włoskiego lub zagranicznego mającego stały pobyt we Włoszech. Pracodawca, który zamierza zatrudnić na czas określony lub nieokreślony polskiego pracownika, powinien wysłać listem poleconym do właściwej dla miejsca wykonywania pracy komórki ds. imigracji Sportello Unico przy biurze terytorialnym prefektury podanie o zezwolenie na pracę (nullaosta al lavoro) zredagowane na odpowiednim formularzu. Podanie powinno zawierać następujące elementy: - dane personalne pracodawcy (wraz z fotokopią ważnego dokumentu tożsamości, a w przypadku osoby niebędącej obywatelem UE również fotokopię ważnej karty pobytu) - dane personalne pracownika (wraz z fotokopią ważnego paszportu) - oferowane warunki pracy (rodzaj kontraktu zbiorowego, który będzie zastosowany, przewidziane stanowisko, wysokość brutto wynagrodzenia, czas pracy, miejsce zatrudnienia, rodzaj kontraktu: na czas określony, nieokreślony, sezonowy) Do podania musi być załączony kontrakt pracy zawarty z obywatelem polskim, którego warunkiem zalegalizowania jest uzyskanie zezwolenia na pracę (nulla osta) i karty pobytu (carta di soggiorno) przez pracownika. Sportello Unico przekaże podanie do Direzione Provinciale del Lavoro (Powiatowa Dyrekcja Pracy), celem weryfikacji czy są jeszcze wolne miejsca w ramach limitu dla pracowników nowych krajów UE. Jeśli kontyngent został wyczerpany Sportello Unico zawiadomi zainteresowanego listem poleconym. W przeciwnym przypadku Sportello Unico wyda dokument nulla osta i prześle go listem zwykłym pracodawcy. Dokument ten upoważnia pracownika do wystąpienia o wydanie karty pobytowej (carta di soggiorno) na kwesturze. FORMULARZE DO PODAŃ O WYDANIE ZEZWOLENIA NA PRACĘ w załączeniu: Modulo richiesta - Formularz podania o wydanie nulla osta na pracę najemną na czas określony, nieokreślony, lub o charakterze sezonowym Modulo richiesta casi particolari - Formularz podania o wydanie nulla osta na pracę najemną dla kategorii pracowników nie objętych limitem ilościowym tzw. „furi quota” Modulo contratto - Formularz kontraktu pracy UWAGA: W chwili obecnej komórki ds. imigracji przy biurach terytorialnych prefektur tzw. Sportello Unico nie są jeszcze w pełni operacyjne. Do czasu wydania odpowiednich dekretów ministerialnych, są one tylko punktami informacyjnymi oraz kontaktowymi, które przyjmują podania i przekazują je do weryfikacji do Powiatowych Dyrekcji Pracy. Wydanie ostatecznego dokumentu (nulla osta) będzie możliwe po uzyskaniu przez komórki pełnej operatywności, co według włoskiego Ministerstwa Pracy i Polityk Socjalnych ma nastąpić w najbliższym czasie. DODATKOWYCH INFORMACJI UDZIELAJĄ: Ministero del Lavoro e delle Politiche Sociali Direzione Generale per l'Immigrazione Via Fornovo 8 - 00192 Roma Tel. 0636754780 (od 9.00 do 12.00) Fax 0636754769 e-mail [email protected] oraz: Direzioni Provinciali del Lavoro LINKI Wydział Ekonomiczo- Handlowy Ambasady RP w Rzymie Via Olono 2 ,00198 Roma Tel.( 39-06) 854 11 28 www.infopolonia.it Włosko- Polska Izba Gospodarcza Ul. Wilcza 69/17 Warszawa Tel. 22 6280835 www.cameracomit-pl.it Włosko – Polska Izba Handlowo- Przemysłowa Ul. Nowy Świat 39, 00-029 Warszawa Tel. 22 82 634 84 www.italpolchamber.pl/ Cypr XLVIII. URUCHAMIANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Osoby przyjeżdżające z zamiarem podjęcia pracy lub na pobyt dłuższy niż 90 dni są zobowiązane w ciągu 8 dni po przybyciu zgłosić się do biura imigracyjnego lub najbliższego posterunku policji i dokonać rejestracji ( nadanie tzw. Numeru ARC jest podstawą do otrzymania numeru ubezpieczenia socjalnego). Pozwolenie na pobyt jest wydawane na okres 5 lat z możliwością przedłużenia. W celu ułatwienia procesów administracyjnych cypryjskie Ministerstwo Handlu i Turystyki prowadzi dla inwestorów zagranicznych Centrum Inwestycyjne w Nikozji. Centrum oferuje wachlarz usług związanych z zakładaniem firmy i funkcjonuje na zasadzie kompleksowego punktu obsługi przedsiębiorców tzw. One-stopshop. Proces rejestracyjny jest prosty. Obywatele państw należących do UE są traktowani tak samo jak obywatele Cypru i nie potrzebują żadnych dodatkowych pozwoleń na otwarcie firmy na Cyprze. Wszyscy przedsiębiorcy dla celów statystycznych są zobowiązani do złożenia w Cypryjskim Banku Centralnym wypełnionego formularza FORM w języku angielskim, który jest deklaracją statystyczną. W formularzu należy podać takie dane, jak: - dane osobowe - kraj pochodzenia - zawód - nazwa i adres rejestrowanej firmy - numer ewidencji rejestrowanej firmy( jeśli jest wymagany) - informacje o kapitale firmy i pożyczkach. Przed złożeniem wniosku należy jednak za pośrednictwem Internetu sprawdzić czy wybrana i wpisana do wniosku nazwa firmy nie jest już zarejestrowana na Cyprze. W tym celu należy wypełnić wniosek On-line application for name approval, który jest dostępny na witrynie odpowiedniego departamentu cypryjskiego Ministerstwa Handlu i Turystyki. Rozpatrzenie tego związku trwa zwykle 2 dni. Wszystkie firmy działające na Cyprze ( poza samodzielną działalnością gospodarczą) podlegają obowiązkowej rejestracji w rejestrze firm prowadzonym przez Ministerstwo Handlu i Turystyki. Wniosek rejestracyjny rozpatrywany jest zwykle w ciągu 7-10 dni, po tym terminie wydawany jest dokument potwierdzający rejestrację firmy. Za dodatkową opłatą okres ten może być skrócony do 2 dni. Do wniosku należy dołączyć: - umowę i statut spółki, - spis nazwisk i adresów udziałowców, - spis nazwisk, adresów, narodowości i zawodów członków zarządu spółki, - dane( nazwisko, adres, narodowość i zawód) sekretarza( sekretarki, asystenta) spółki, który powinien mieszkać na Cyprze. - Adres spółki - Potwierdzenie zdeponowania kapitału założycielskiego, - Potwierdzenie wniesienia opłaty rejestracyjnej Uproszczonej procedurze podlega rejestracja oddziału – wystarczy potwierdzenie miejsca prowadzenia działalności na Cyprze. Do już istniejącej nazwy firmy należy dodać zwrot „ Oddział na Cyprze”. Zgłoszenia miejsca działalności firmy należy dokonać w rejestrze firm do jednego miesiąca od ustanowienia takiego miejsca działalności. Do wniosku należy dołączyć przetłumaczoną na język grecki umowę i statut firmy, jak również pozostałe informacje wymagane przy rejestracji firmy. XLIX. FORMY ORGANIZACYJNO-PRAWNE PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Jednoosobowa działalność gospodarcza Bez żadnych ograniczeń dyskryminujących, czyli na takich samych zasadach jak obywatele cypryjscy. Polacy mogą podejmować na Cyprze samodzielną działalność gospodarczą na własny rachunek. W takim wypadku należy zgłosić zamiar prowadzenia określonej działalności w odpowiedniej komórce resortu pracy oraz zwrócić się do Departamentu Ubezpieczeń Społecznych o nadanie odpowiedniego numeru ubezpieczenia społecznego. Resort pracy przy rejestracji wniosku udziela formalnie zgody na prowadzenie działalności w ramach samozatrudnienia , tak samo jak w wypadku obywateli cypryjskich – na 5 lat. Jeśli działalność jest kontynuowana po tym terminie zgoda ulega automatycznie przedłużeniu. Zgoda stanowi podstawę do uzyskania prawa pobytu na Cyprze. Spółki korporacyjne Spółki korporacyjne posiadają osobowość prawna i pod względem konstrukcji odpowiadają kontynentalnym spółką kapitałowym. Podlegają rejestracji zgodnie z prawem spółek korporacyjnych. Prawo cypryjskie dokonuje rozróżnienia spółek korporacyjnych na : - spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do wysokości udziałów w tego rodzaju spółkach wspólnicy odpowiadają jedynie do wysokości swych początkowych udziałów. - Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do wysokości gwarancji; w tego rodzaju spółkach wspólnicy odpowiadają do zadeklarowanej wysokości gwarancji w razie niewypłacalności spółki. Spółki z ograniczoną odpowiedzialności do wysokości gwarancji są raczej rzadko spotykane ba Cyprze i odpowiednie dla przedsiębiorstw non- profit. Zaletą spółek korporacyjnych jest ograniczona odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki oraz możliwość podziału kapitału ( udziałów) między większą liczbę wspólników. Minimalna wysokość kapitału założycielskiego nie została określona w prawie. Każda spółka korporacyjna jest zobowiązana przekazać do rejestru firm sprawozdanie roczne. Na Cyprze – podobnie jak w Wielkiej Brytanii – istnieją dwa rodzaje spółek korporacyjnych, a mianowicie public limited liability company i private limited liability company. 1. Public limited liability company – to rodzaj spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Może ona gromadzić kapitał w drodze emisji udziałów( akcji) w publicznej ofercie, które następnie mogą być przedmiotem notowań giełdowych. Do rejestracji tej spółki wymaganych jest co najmniej 7 wspólników. W swojej konstrukcji spółka ta przypomina polską małą spółkę akcyjną. 2. Private limited liability company – to prywatna spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Jest szczególnie atrakcyjna dla małych firm rodzinnych. Do jej założenia wymaganych jest co najmniej 2 wspólników, przy czym maksymalna ich liczba wynosi 50. Transfer udziałów oraz środków spółki podlega ograniczeniom prawnym. Udziały spółki nie mogą być zbywane w ofercie publicznej. Prawo cypryjskie dopuszcza – po spełnieniu kilku warunków- zwolnienie prywatnej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z następujących obowiązków: - obowiązku dołączania do sprawozdania rocznego aneksów potwierdzonych przez zarząd spółki, - obowiązku przekazania do rejestru firm niektórych umów i postanowień spółki, - obowiązku wykazania się przez audytora spółki odpowiednimi kwalifikacjami. Spółka taka jednak musi być specjalnie oznaczona w nazwie jako exempt private company i jak wspomniano, musi spełnić kilka warunków. - udziały lub obligacje spółki może posiadać jedynie właściciel spółki, - obligacje spółki może posiadać maksymalnie 50 osób fizycznych, - udziałów ani obligacji takiej spółki nie mogą posiadać osoby prawne , - członkami zarządu ani decydentami nie mogą być osoby prawne. Prawo cypryjskie nie dopuszcza jednoosobowych spółek korporacyjnych, poza jednym wyjątkiem, gdy w trakcie trwania spółki liczba wspólników zmniejszy się i będzie wynosiła mniej niż 2 w wypadku spółki prywatnej lub mniej niż 7 w wypadku spółki publicznej. Jak już wspomniano, przy rejestracji spółek korporacyjnych wymagana jest m.in. umowa i statut spółki. Umowa spółki powinna : - określać firmę, czyli nazwę spółki z rozszerzeniem „ z ograniczoną odpowiedzialności „, - zawierać stwierdzenie, że główne biuro spółki będzie zlokalizowane na Cyprze, - określać przedmiot działalności spółki, - określać odpowiedzialność wspólników, - określać wielkość kapitału założycielskiego oraz jego podział, - zawierać deklarację wspólników o zawiązaniu spółki i wzory podpisów wspólników. Statut spółki określa m.in. : - strukturę wewnętrzną spółki, - szczegółowe uprawnienia wspólników oraz obowiązki członków zarządu, - kwestie związane z emisją udziałów(akcji), ich rodzaje i wiążące się z nimi prawa, - zasady wypłacania dywidendy. Wzór umowy i statut spółki zawiera cypryjska ustawa o spółkach korporacyjnych. Oddziały i filie Firmy zagraniczne mogą na Cyprze założyć oddział ( a place of business, oversea companies branches) lub filię. Założenie oddziału jest związane z jego rejestracją w rejestrze firm w ciągu miesiąca od dnia ustanowienia oddziału. Wymagane dokumenty przy rejestracji to : - potwierdzona kopia umowy i statutu spółki oraz innych aktów regulujących funkcjonowanie spółki macierzystej, które muszą być przetłumaczone na język grecki lub turecki, - lista członków zarządu obejmująca również osoby odpowiedzialne za założenie oddziału wraz z ich danymi osobowymi, - nazwisko oraz dane osobowe rezydenta na Cyprze, który działa w imieniu oddziału, - zaświadczenie z banku macierzystego o posiadaniu konta firmowego oraz rzetelności. Wśród zalet założenia oddziału spółki zagranicznej wymienić należy : - brak ograniczeń i opodatkowania wypłat dywidend za granicę, - nieobciążanie wspólników podatkiem dochodowym, - obciążenie zagranicznych pracowników oddziału stawką podatku dochodowego w wysokości połowy stawki dla obywateli Cypru. Warunki prowadzenia działalności gospodarczej Na system podatkowy na Cyprze składają się podatki bezpośrednie i podatki pośrednie. Do podatków bezpośrednich zalicza się : - podatek dochodowy od osób fizycznych, - podatek dochodowy os osób prawnych, - podatek od posiadłości ziemskich, - podatek od nieruchomości, - podatek od zysku z kapitału, - opłaty skarbowe. Rok podatkowy na Cyprze jest tożsamy z rokiem kalendarzowym. Z podatku należy się rozliczyć do 1 sierpnia roku następnego. Zaliczki na podatek dochodowy są płatne w trzech ratach: do 1 sierpnia, 30 września i 31 grudnia. Podatek dochodowy od osób fizycznych na Cyprze jest podatkiem progresywnym i zależy od wielkości dochodów. Obok stawki zerowej istnieją trzy stawki podatkowe : Dochody ( w CYP) Stawka ( w %) Do 10 000 0 10 001- 15 000 20 15 001- 20 000 25 Powyżej 20 000 30 Stawka podatku dochodowego od osób prawnych wynosi 10 %, przy czym jeśli dochody przekraczają 1 mln funtów cypryjskich, stawka jest zwiększona do 15 %. Pozostałe podatki na Cyprze są dość wysokie. Stawka podatku od zysku z kapitału wynosi 20 %. Przedsiębiorca podlega obowiązkowi rejestracji na potrzeby podatku VAT, gdy jego roczny przychód przekracza 12 000 CYP. Podstawowa stawka podatku VAT wynosi 15 %, zredukowana 5%. Zerowa stawka podatku VAT objęty jest eksport oraz dobra podstawowe , takie jak : żywość, woda, lekarstwa, gaz w butlach, książki, odzież dla dzieci, transport międzynarodowy. Zwolnienie podmiotowe z podatku VAT przysługuje usługom związanym z handlem nieruchomościami , usługom finansowym, ubezpieczeniowym, pocztowym, medycznym i edukacyjnym. Zwroty podatku VAT są dokonywane w cyklach kwartalnych. Obciążenia na ubezpieczenia społeczne wynoszą 16 % pensji brutto pracownika, przy czym maksymalnie naliczane są do sumy 1433 CYP. Pracodawca odprowadza składki na ubezpieczenie społeczne (5,75%) oraz fundusz szkoleń i bezrobocia(1,76%). Osoby prowadzące samodzielną działalność są obciążone składką na ubezpieczenia społeczne w wysokości 11,6 % miesięcznego wynagrodzenia brutto. Pobyt Po podjęciu decyzji o pozostaniu na terenie Cypru dłużej niż 90 dni należy udać się na najbliższy posterunek policji i uzyskać Zaświadczenie Rejestracji Pobytu dla Obcokrajowców (opłata 25 ŁCYP). W celu uzyskania pozwolenia na pobyt, pracownik powinien w terminie nie przekraczającym 3 miesięcy od dnia wjazdu na teren Cypru udać się osobiście do Civil Registration and Migration Departament lub do Wydziału Imigracyjnego znajdującego się na najbliższym posterunku policji w celu złożenia wniosku o uzyskanie pozwolenia na pobyt. Wymagane dokumenty: • • • • • prawidłowo wypełniony formularz (wniosek) aplikacyjny (dostępny w każdym Wydziale Imigracyjnym na posterunku policji), ważny paszport lub dowód osobisty, 2 zdjęcia, zaświadczenie wystawione przez pracodawcę potwierdzające fakt zatrudnienia i opatrzone pieczęcią Departamentu Pracy (Ministerstwo Pracy i Spraw Socjalnych) lub umowa o pracę, opłata w wysokości 5 ŁCYP. Decyzja o przyznaniu prawa do pobytu wydawana jest w ciągu 6 miesięcy od dnia złożenia wniosku. Prawo do pobytu wydawane jest na okres 5 lat i jest automatycznie przedłużane. Pracę można podjąć czekając na decyzję o przyznaniu prawa do pobytu. Pozwolenie na pracę Fakt podpisania umowy o pracę należy zarejestrować w odpowiednim departamencie Ministerstwa Pracy. Poprzez Biuro Pracy właściwe ze względu na miejsce zamieszkania należy uzyskać numer ubezpieczenia społecznego. Prawo pracy Umowa o pracę W ciągu miesiąca od dnia rozpoczęcia pracy, pracownik powinien otrzymać umowę o pracę lub list informacyjny o zatrudnieniu poruszający następujące kwestie: • • • • • • • • • • • • dane osobowe pracodawcy, dane osobowe pracownika, datę rozpoczęcia zatrudnienia, datę ustania zatrudnienia (jeśli umowa zawarta została na czas określony), nazwę stanowiska zajmowanego przez pracownika, obowiązki pracownika, wysokość wynagrodzenia, godziny pracy, miejsce wykonywania pracy, urlop wypoczynkowy, okres wypowiedzenia, odpowiednie układy zbiorowe. Informacje te mogą zostać wymienione również w innym dokumencie, np. w zbiorowym układzie pracy. Umowa o pracę zawarta na okres próbny Umowa o pracę na okres próbny zawierana jest z pracownikiem na 26 tygodni. W tym czasie obie strony mogą zerwać umowę bez podania przyczyn i bez zachowania żadnych okresów wypowiedzenia. Wynagrodzenie Wynagrodzenie regulowane jest raz w tygodniu bądź raz w miesiącu. Minimalna miesięczna pensja (ustalana raz w roku) obejmuje następujące grupy zawodowe: handlowców, opiekunki do dzieci, pomoce nauczycieli w przedszkolach lub szkołach. Obecnie minimalna pensja wynosi 345 funtów cypryjskich na miesiąc, po 6 miesiącach zatrudnienia wzrasta do 367 funtów cypryjskich. Nadgodziny są wypłacane są w wysokości 150% stawki podstawowej za pracę w zwykłe dni oraz 200% za pracę w soboty, niedziele i święta. Większość firm wypłaca swoim pracownikom dodatkową pensję z okazji okresu bożonarodzeniowego, a niektóre również z okazji Świąt Wielkanocnych. Czas pracy Większość pracowników wykonuje swoją pracę w godzinach 8.00 – 17.30, z przerwą między 13.00 – 14.30. Pracownik nie może przepracować w tygodniu więcej niż 48 godzin. Pracownikom przysługuje: • • • 11 godzin nieprzerwanej przerwy od pracy w ciągu doby, 35 godzin nieprzerwanej przerwy od pracy w ciągu tygodnia, 15 – minutowa przerwa, jeśli czas spędzony w pracy przekracza 6 godzin. Praca wykonywana w nocy (tzn. między godz. 23.00 a 18.00) nie może przekroczyć 8 godzin w ciągu doby. Odstępstwa od przepisów o dziennym czasie odpoczynku, tygodniowym czasie odpoczynku, czasie przerwy, czasie pracy nocą oraz okresu referencyjnego dla 48-godzinnego tygodnia pracy są dopuszczalne czterokrotnie w ciągu 12 miesięcy. Odstępstwa muszą być zgodne z układami zbiorowymi lub umowami pomiędzy pracodawcą a przedstawicielami pracowników. Urlop wypoczynkowy Pracownicy pracujący przez 5 dni w tygodniu uprawnieni są do 20-dniowego płatnego urlopu wypoczynkowego, natomiast wykonujący swoje obowiązki przez 6 dni w tygodniu – 24dniowego urlopu wypoczynkowego. Święta narodowe, będące dniami wolnymi od pracy: • • • • • • • • Nowy Rok, Święto Trzech Króli (6 stycznia), Poniedziałek przed Popielcem, 25 marca, 1 kwietnia, Wielki Piątek, 1 maja, 15 sierpnia, • • • • 1 października, 28 października, 25 grudnia, 26 grudnia. Nie we wszystkich sektorach gospodarki święta te są dniami wolnymi od pracy Urlop macierzyński Kobiety uprawnione są do płatnych 16 tygodni wolnych od pracy z powodu narodzin dziecka. Matka adopcyjna jest uprawniona do 14 tygodni urlopu adopcyjnego, jeśli dziecko nie ukończyło 12 roku życia, pod warunkiem, że uprzedzi pracodawcę co najmniej 6 tygodni wcześniej. Urlop wychowawczy Urlop wychowawczy przysługuje rodzicom biologicznym, jeśli dziecko nie ukończyło 6 roku życia. Rodzice adopcyjny mogą skorzystać z urlopu wychowawczego do momentu ukończenia przez dziecko 12 roku życia. Rodzice są również uprawnieni do 7 bezpłatnych dni wolnych od pracy w ciągu roku z powodu ważnych spraw rodzinnych. Ustanie stosunku pracy Okres wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę wynosi: • • • • • • • 1 tydzień, jeżeli pracownik był zatrudniony od 26 do 51 tygodni, 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony od 52 do 103 tygodni, 4 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony od 104 do 155 tygodni, 5 tygodni, jeżeli pracownik był zatrudniony od 156 do 207 tygodni, 6 tygodni, jeżeli pracownik był zatrudniony od 208 do 259 tygodni, 7 tygodni, jeżeli pracownik był zatrudniony od 260 do 311 tygodni, 8 tygodni, jeżeli pracownik był zatrudniony przez 312 i więcej tygodni. Uznawanie dyplomów i kwalifikacji Ogólny system wzajemnego uznania dyplomów kwalifikacji do celów zawodowych oraz akademickich działała na terenie całej UE. Ośrodek informacji do spraw uznawania kwalifikacji zawodowych na Cyprze George SIEKKERIS Senior Human Resource Officer Human Resource Development Authority of Cyprus 2 Anavissou Str. Strovolos P.O. Box 25431 CY - 1392 NICOSIA Tel.: +357 22. 390.363, 22.515.000 Fax: + 357 22.428.522 E-mail: [email protected]. Website: http://www.hrdauth.org.cy Warto wiedzieć Waluta: funt cypryjski (CYP); 1 CYP = 1,72 EUR 1 CYP = 7,20 PLN Język urzędowy: grecki, turecki Inne języki: angielski Wiek emerytalny dla kobiet – 65 Wiek emerytalny dla mężczyzn - 65 Użyteczne adresy L. WYDZIAŁ EKONOMICZNO- HANDLOWY AMBASADY RP W NIKOZJI 11 Acharnon Str. 2027 Strovolos P.O. Box 21648, 1511 Nicosia Cyprus Tel.(357) 22427077 WWW.wehcypr.org.cy LI. CYPRYJSKA IZBA HANDLOWO- PRZEMYSŁOWA 38, Grivas Digenis Ale.&3 Deligiorgis Str. Chamber Building P.O. Box 21 455, 1509 Nicosia Tel. (357) 22889600 www.ccci.org.cy Czechy LII. ZAKŁADANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Podstawowymi aktami prawnymi regulującymi prowadzenie działalności gospodarczej w Czechach są : - kodeks handlowy, - prawo działalności gospodarczej. Zarówno inwestorzy czescy, jak i zagraniczni objęci są tymi samymi prawami i są uprawnieni do podjęcia działalności gospodarczej w Czechach na tych samych zasadach i warunkach co obywatele czescy. Zgodnie z prawem czeskim potencjalny przedsiębiorca : - musi być osobą pełnoletnią, - musi posiadać niczym nieograniczonym zdolność do czynności prawnych, - nie może być karany, - nie może zalegać ze składkami podatkowymi, - musi udokumentować posiadane specjalistyczne kwalifikacje, gdy wymaga tego rodzaj prowadzonej działalności. W zależności od rodzaju prowadzonej działalności i wymaganych kwalifikacji wyróżnia się trzy typy działalności gospodarczej: rzemieślniczą, wiązaną i wolną. Podjęcie działalności rzemieślniczej jest uwarunkowane ukończeniem specjalnej szkoły wydającej odpowiednie uprawnienia. Przy działalności wiązanej wymagane jest jedynie posiadanie odpowiednich kwalifikacji zawodowych, których forma uzyskania nie jest określona. Żadne uprawnienia nie są natomiast wymagane przy podejmowaniu działalności wolnej. Prawo czeskie zobowiązuje wszystkich obywateli UE przebywających powyżej 30 dni na terytorium tego kraju do zarejestrowania miejsca swojego pobytu w ciągu 30 dni roboczych od momentu wjazdu do Czech. Rejestracja należy dokonać w odpowiednim komisariacie policji w Biurze ds. Cudzoziemców. Formy organizacyjno – prawne prowadzenia działalności gospodarczej Kodeks handlowy wyróżnia następujące formy organizacyjno-prawne prowadzonej działalności gospodarczej : - jednoosobowa działalność gospodarcza, - spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, - spółka akcyjna, - spółka komandytowa, - spółka jawna. Jednoosobowa działalność gospodarcza Samodzielne prowadzenie działalności gospodarczej na własny rachunek to najpopularniejsza forma prawna wybierana przez czeskich przedsiębiorców, głownie drobnych i małych. Jej zaletą jest jednoosobowe kierownictwo i nieokreślony prawnie minimalny kapitał założycielski, wadą natomiast nieograniczona odpowiedzialność za zobowiązania firmy. Osoby fizyczne prowadzące samodzielną działalność gospodarczą nie muszą dokonywać rejestracji w rejestrze handlowym, a jedynie zgłoszenia w odpowiednim urzędzie. Pozwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej jest wydawane w momencie ogłoszenia decyzji o jej rozpoczęciu. LIII. LIV. LV. LVI. SPÓŁKA JAWNA Spółka jawna może być zawiązana przez co najmniej 3 wspólników. Ustawodawca nie określił maksymalnej liczby wspólników ani minimalnego kapitału założycielskiego. Za zobowiązania spółki odpowiadają solidarnie i bez ograniczeń wszyscy wspólnicy. Każdy wspólnik odpowiada za zarządzanie spółki, jeśli nie zostało to inaczej uregulowane w umowie spółki, która powinna zawierać m.in. : - nazwę handlową spółki i adres jej siedziby, - dane osobowe wspólników, - opis celu funkcjonowania spółki i rodzaju prowadzonej działalności. LVII. SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest najczęściej występującą formą prowadzenia działalności gospodarczej w Czechach zarówno przez przedsiębiorców krajowych jak i zagranicznych. Może, ją zawiązać minimum 1, a maksymalnie 50 udziałowców. Minimalny kapitał założycielski wynosi 200 000 CZK, przy czym przy zakładaniu spółki co najmniej 30 % tego kapitału musi być wpłacone w formie pieniężnej. Minimalny udział wynosi 20 000 CZK. Istnieje możliwość wniesienia aportu rzeczowego na poczet kapitału zakładowego, jednak musi on być wniesiony w całości. W spółce istnieje wymóg powołania walnego zgromadzenia wspólników. Za zarządzanie spółką odpowiedzialny jest dyrektor zarządzający lub członkowie zarządu. Jeśli członkiem zarządu jest obcokrajowiec, musi on mieć prawo długotrwałego lub czasowego pobytu w Czechach. Każda spółka z.o.o. jest zobowiązana do utworzenia funduszu rezerwowego, który jest ustalony w umowie spółki. Fundusz ten jest corocznie uzupełniany z zysku spółki, aż do momentu osiągnięcia wartości odpowiadającej 10% kapitału zakładowego. LVIII. SPÓŁKA AKCYJNA Spółka akcyjna może być zawiązana przez co najmniej 1 osobę prawną lub 2 osoby fizyczne. W prawie czeskim istnieje rozróżnienie między prywatną a publiczną spółką akcyjną. W tej drugiej subskrypcja akcji ma charakter publicznej oferty. W tym wypadku minimalny kapitał założycielski wynosi 20 mln CZK, a dala spółki prywatnej – 2 mln CZK. Przy rejestracji co najmniej 30 % tego kapitału musi być wpłacone w formie pieniężnej, a pozostała część może być wniesiona w postaci aportu rzeczowego. Akcje spółki mogą być imienne lub na okaziciela, dopuszcza się również emisję akcji pracowniczych i uprzywilejowanych. Nie określono minimalnej wartości jednej akcji. Prawo przewiduje trzy obowiązkowe organy spółki akcyjnej: walne zgromadzenie akcjonariuszy, radę nadzorczą i zarząd spółki. Każda spółka akcyjna jest zobowiązana do utworzenia funduszu rezerwowego , który jest ustalony w umowie spółki. Fundusz ten jest corocznie uzupełniany z zysku spółki aż do momentu osiągnięcia wartości odpowiadającej 20 % kapitału akcyjnego. Ustawodawca wprowadził również obowiązek przeprowadzenia bilansu rocznego oraz sporządzenia przez audytorów rocznego sprawozdania finansowego. LIX. ODDZIAŁ FIRMY Dobra i korzystną formą zaistnienia na rynku czeskim jest otwarcie w Czechach oddziału firmy. Procedura rejestracyjna jest zbliżona do formalności przewidzianych przy zakładaniu spółki akcyjnej. Dodatkowo należy jednak złożyć wyciąg z rejestru sądowego oraz notarialnie uwierzytelnioną decyzję spółki dotyczącą uruchomienia oddziału na terytorium Czech. Aby uniknąć formalności związanych z procedurą uzyskania karty handlowca oraz listu koncesyjnego, można prowadzić działalność w Czechach przez przedstawicielstwo. LX. WARUNKI PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Rok podatkowy w Czechach jest tożsamy z rokiem kalendarzowym. Zeznania podatkowe należy złożyć do 31 marca następnego roku. Osoby prawne mogą jednak w Czechach wybrać rok podatkowy dowolnie. W Czechach istnieją cztery progresywne stawki podatku dochodowego od osób fizycznych i wynoszą od 15 do 32 %. Wysokość dochodów w CZK Stawka Poniżej 109 200 15 % 109 200 218 400 16 380 CZK + 20 % 218 400 331 200 38 220 + 25 % Powyżej 331 200 66 420 CZK + 32 % Od stycznia 2004r. uległa zmianie stawka liniowego podatku dochodowego od osób prawnych w Czechach i wynosi ona 28 %,natomiast podatek od dywidendy wynosi 15 %. Od 1 maja 2004r. podstawowa stawka podatku od wartości dodanej (VAT) w Czechach wynosi 19 %. Stawkę obniżoną objęte są produkty takie jak : artykuły spożywcze, napoje, gazety i książki, wynajem mieszkań, leki, prace budowlane związane z mieszkalnictwem. Podatek akcyzowy jest nałożony na alkohole, palia i wyroby tytoniowe. Ważnym podatkiem nakładanym na przedsiębiorców jest również podatek od sprzedaży nieruchomości który wynosi 5 % od wartości nieruchomości. W razie zatrudniania pracowników pracodawca jest zobowiązany odprowadzać obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne w wysokości 35 % miesięcznego wynagrodzenia brutto. Pracodawca jest ponadto zobowiązany potrącić pracownikom 12,5 % miesięcznego wynagrodzenia brutto( składka na ubezpieczenia społeczne płacona przez pracownika). W wypadku samozatrudnienia łączna składka na ubezpieczenia społeczne wynosi 47,5 %. Samozatrudnienie (w %) Pracownicy (w %) Ubezpieczenie zdrowotne 13,5 9,0 Ubezpieczenie emerytalne 26 19,5 Ubezpieczenie chorobowe 4,4 3,3 Fundusz pracy i polityki 3,6 3,2 47,5 35 i rentowe zatrudnienia Razem Świadczeniem usług na terytorium Republiki Czeskiej rozumie się okresowe i krótkotrwałe wykonywanie działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę pochodzącego z kraju – członka Unii Europejskiej, bez zamiaru osiedlenia się Czechach. W odniesieniu do podstawowej zasady, która obowiązuje w krajach Unii Europejskiej tzn. - swobodnego przepływu usług, przedsiębiorca pochodzący z jednego z krajów Unii może wykonywać usługi na terytorium Republiki Czeskiej na tych samych zasadach, co przedsiębiorca czeski. Jeżeli przedsiębiorca zagraniczny pochodzący z jednego z krajów Unii Europejskiej będzie wykonywał swoje usługi na terytorium Republiki Czeskiej nie dłużej niż 3 (trzy) miesiące, zwolniony jest z obowiązku zgłaszania swojej działalności gospodarczej w odpowiednim urzędzie – „Zivnostenskem urade”. Wskazane będzie natomiast posiadanie przez przedsiębiorcę zagranicznego karty przedsiębiorcy. Jeżeli okres wykonywania usługi przekroczy 3 (trzy) miesiące, wymagane będzie zgłoszenie działalności usługowej do właściwego urzędu, którym w przypadku Republiki Czeskiej jest „Zivnostensky Urad”. Zgłoszenie to powinno zostać przedłożone na formularzu „Ohlaseni zivnosti” ( zgłoszenie prowadzenia działalności gospodarczej ). Następnie na podstawie swojej karty przedsiębiorcy przedsiębiorca zagraniczny otrzyma pozwolenia na prowadzenie działalności usługowej na terytorium Republiki Czeskiej w formie „zivostenskeho listu”. Opłata dotycząca uzyskania „zivnostenskeho listu” wynosi 1000 CZK (około 145 PLN). Przedsiębiorca zagraniczny chcący wykonywać usługi lub działalność gospodarczą w Republice Czeskiej nie musi należeć do żadnej organizacji branżowej. KWALIFIKACJE ZAWODOWE DLA ŚWIADCZENIA USŁUG TRANSGRANICZNYCH Ustawa nr. 18/2004 z dnia 10.12.2003 o uznawaniu kwalifikacji zawodowych obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej (obowiązująca z dniem przystąpienia Republiki Czeskiej do Unii Europejskiej) Rozdział I Postanowienia podstawowe §2 Podstawowe zasady uznawania kwalifikacji zawodowej 1. Dla wykonywania działalności regulowanej urzędy administracyjne i izby zawodowe uprawnione są do żądania od obywatela innego państwa członkowskiego spełnienia tylko tych warunków, które szczególny przepis prawny wymaga od obywatela Republiki Czeskiej. 2. Przy podejmowaniu decyzji o uznaniu kwalifikacji zawodowej organy decyzyjne kierują się interesem publicznym i interesami osób prawnych i fizycznych, które mogłyby być naruszone przez wykonywanie działalności regulowanej przez osoby z niedostateczną kwalifikacją zawodową i które podlegają ochronie w ramach szczególnych przepisów prawnych regulujących w tym celu warunki wykonywania działalności regulowanej. Do interesów podlegających ochronie należą ochrona zdrowia, ochrona majątku, ochrona konsumenta, ochrona środowiska naturalnego, ochrona narodowego dziedzictwa kultury, ochrona przed istotnym naruszaniem szczególnych przepisów prawnych lub przed innym istotnym skutkiem. ŚWIADCZENIE USŁUG I DELEGOWANIE PRACOWNIKÓW Przedsiębiorca polski (np. osoba wykonująca działalność gospodarczą, wpisaną do ewidencji w Polsce) zobowiązany jest powiadomić Urząd Rejestracji Przedsiębiorców (Zivnostensky Urad), jeżeli okres wykonywania usług w Czechach przekroczy 3 miesiące. Usługodawca uzyska wówczas kartę przedsiębiorcy (zivnostsnsky list), za opłatą 1000 CZK. Zivnostensky Urad nadaje wówczas również numer statystyczny. Pracownicy polskich przedsiębiorstw, delegowani w celu wykonania kontraktu usługowego nie muszą uzyskiwać specjalnych zezwoleń. Powinni mieć jednak zaświadczenie o zatrudnieniu w macierzystej firmie oraz uzyskane przed wyjazdem zaświadczenie E 101, które potwierdza, że są odprowadzane składki na ich ubezpieczenie społeczne. Pobyt Pobyt do 3 miesięcy nie wymaga legalizacji. Przy pobycie dłuższym niż trzy miesiące obywatel UE winien wnioskować o wydanie „zezwolenia na pobyt dla obywatela kraju członkowskiego UE". W terminie 30 dni od wjazdu na terytorium Republiki Czeskiej należy zgłosić miejsce pobytu właściwej miejscowo jednostce Policji ds. Cudzoziemców i Pogranicza, jeżeli zamierzony okres pobytu na terytorium Republiki Czeskiej jest dłuższy niż 30 dni. Obowiązek ten nie obejmuje przypadków, gdy zgłoszenia meldunkowego dokonuje np. hotel. Pozwolenie na pracę Pracownicy pochodzący z Polski, chcący pracować na terenie Czech nie muszą posiadać pozwoleń na pracę. Obywatele Polscy mają prawo korzystania z usług i ofert czeskich urzędów pracy. Wniosek o formalną rejestrację pracownika jest składany przez pracodawcę. Prawo pracy Przed zawarciem umowy o pracę, pracownik musi poddać się badaniom lekarskim. Umowa o pracę Umowa o pracę powinna regulować następujące kwestie: • • • typ pracy, miejsce wykonywania pracy, datę rozpoczęcia pracy. Najpóźniej miesiąc od rozpoczęcia pracy, pracodawca powinien poinformować pracownika o jego prawach i obowiązkach. Umowa o pracę zawarta na czas określony W oparciu o umowę na czas określony pracownik nie może pracować dłużej niż dwa lata. Umowa o pracę zawarta na okres próbny Umowa o pracę na okres próbny może zostać zawarta na nie dłużej niż 3 miesiące Wynagrodzenie Minimalna miesięczna pensja wynosi 6 700 koron czeskich (CZK). Średnie wynagrodzenie wynosi 16 231 CZK. Czas pracy Tydzień pracy trwa 40 godzin. Średni czas pracy przypadający w 4-tygodniowym okresie rozliczeniowym nie powinien przekroczyć limitu ustalonego dla tygodniowego czasu pracy. Urlop wypoczynkowy Każdy pracownik ma prawo do płatnego urlopu wypoczynkowego w wymiarze od 4 do 8 tygodni, w zależności od wykonywanego zawodu. Jeżeli pracownik nie przepracował pełnego roku, należy mu się 1 dzień wolny od pracy za każdy przepracowany miesiąc. Święta narodowe • • • • • • • Narodowy Dzień Czech (1 stycznia), Poniedziałek Wielkanocny, Dzień Pracy (1 maja), Dzień Wolności (8 maja), 5 czerwca, 6 czerwca, 28 września, • • • • 17 listopada, Wigilia Bożego Narodzenia (24 grudnia), Boże Narodzenie (25 grudnia), Boże Narodzenie (26 grudnia). Urlop chorobowy Pracownik, który z powodu choroby nie może wykonywać swoich obowiązków, zobowiązany jest do przedstawienie zaświadczenia lekarskiego dotyczącego jego stanu zdrowia w ciągu pierwszych 24 godzin nieobecności w pracy. Uznawanie dyplomów i kwalifikacji Ogólny system wzajemnego uznanie dyplomów i kwalifikacji do celów zawodowych oraz akademickich działała na terenie całej UE. Ośrodek informacji do spraw uznawania kwalifikacji zawodowych w Czechach: Lenka SPANHELOVA Katerina HONZIKOVA Centre for the Recognition of Professional Qualifications European Integration Department Ministry of Education, Youth and Sports Karmelitská 7 CZ - 118 12 PRAHA 1 Tel. : +420 257.193.615, +420 257.193.548 Fax : +420 257.193.650 E-mail: [email protected] Website: http://www.msmt.cz Warto wiedzieć Waluta: korona czeska (CZK), 1 CZK = 100 halerzy 1 EUR = ok. 30 CZK Język urzędowy: czeski Inne języki: słowacki Wiek emerytalny dla kobiet – 61 lub 57 lat Wiek emerytalny dla mężczyzn – 62 lata Użyteczne Adresy Wydział Ekonomiczno- Handlowy Ambasady RP w Pradze Hradeinska 1931/58, 11801 Praha 10 Tel. ( 420- 2) 71732342 WWW.weh.cz Czesko – Polska Mieszana Izba Handlowa Sadowa 39, 702 00 Ostrava Tel. ( 420-596) 61 22 30 WWW.opolsku.cz Estonia Prowadzenie działalności gospodarczej Zgodnie z przyjętymi regulacjami unijnymi Polacy którzy przebywają w Estonii dłużej niż 3 miesiące zobowiązani są do zalegalizowania swojego pobytu. Legalizacja w wypadku prowadzenia własnej działalności gospodarczej następuje niemal automatycznie. Obywatele polscy od 1 maja 2004r. nie muszą przechodzić żmudnych i czasochłonnych procedur dotyczących uzyskania pozwolenia na pracę. Zobowiązani są jedynie do poinformowania post factum właściwego urzędu pracy o podjęciu zatrudnienia ( w ciągu miesiąca od daty zatrudnienia). Zgodnie z estońską ustawą z 20 listopada 2002r. o obywatelu UE, pozwolenie na pobyt w celu podjęcia pracy wydaje się każdemu obywatelowi UE. Procedurę rejestracji własnej firmy w Estonii warto rozpocząć od konsultacji z prawnikiem lub zasięgnięcia porady w Polsko- Estońskim Klubie Biznesu który funkcjonuje przy Wydziale Ekonomiczno- Handlowym Ambasady RP w Tallinie. Procedura rejestracji przebiega na podobnych zasadach jak w pozostałych nowych krajach członkowskich UE. Formy organizacyjno- prawne prowadzenia działalności gospodarczej Prowadzenie działalności gospodarczej w Estonii reguluje kodeks handlowy, zgodnie z którym w kraju tym można prowadzić firmę w jednej z następujących form prawnych : LXI. JEDNOOSOBOWA DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA Samozatrudnienie jest najprostszą formą prowadzenia działalności gospodarczej w Estonii. Zarejestrowanie tej formy prawnej zwykle trwa 1 dzień. Indywidualny przedsiębiorca może na własne życzenie dokonać wpisu do rejestru handlowego pod warunkiem , że jest płatnikiem podatku VAT. LXII. SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być zawiązana przez minimum 1 , a maksymalnie 10 wspólników, którzy mogą być zarówno osobami fizycznymi jak i prawnymi. Każdy udziałowiec ma prawo do uczestniczenia w zarządzaniu spółką. Minimalny kapitał założycielski spółki wynosi 40 000 EKK( co stanowi równowartość ok. 2500 euro), przy czym minimalna wartość jednego udziału wynosi 100 EKK. Kapitał ten musi być w całości wniesiony przed rejestracją spółki. Obowiązkowymi organami spółki są walne zgromadzenie udziałowców i zarząd spółki składający się z minimum 1 prezesa. Gdy kapitał zakładowy jest większy niż minimalny wymagany przez prawo, spółka jest zobowiązana powołać audytora oraz utworzyć radę nadzorczą. Wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki jedynie do wysokości zainwestowanego kapitału. Udziały mogą być swobodnie zbywane na rzecz pozostałych udziałowców, którzy mają również prawo pierwokupu wobec osób trzecich. LXIII. SPÓŁKA AKCYJNA Minimalny kapitał założycielski spółki akcyjnej wynosi 400 000EEK( co stanowi równowartość ok. 25 000 euro), przy czym minimalna wartość 1 akcji to 10 EKK. Kapitał musi być w całości wniesiony przed zawiązaniem spółki. Istnieje jednak możliwość wniesienia aportu rzeczowego. Założycielami spółki akcyjnej mogą być zarówno osoby prawne , jak i fizyczne. Spółka może emitować akcje imienne oraz na okaziciela. Mogą one być swobodnie zbywane zarówno akcjonariuszom , jak i osobom trzecim. Statutowe organy spółki to walne zgromadzenie akcjonariuszy, zarząd spółki i rady nadzorcza składająca się z minimum 3 członków. Spółka wypłaca akcjonariuszom dywidendy z zysków w zależności od liczby posiadanych akcji. LXIV. ODDZIAŁ FIRMY Oddział firmy funkcjonuje na rynku estońskim na takich samych warunkach jak w Polsce. Do nazwy firmy należy jednak dodać zwrot „Eesti filiaal”, co oznacza „ oddział w Estonii”. Oddział firmy może prowadzić na terenie Estonii działalność gospodarczą , zawierać kontrakty i podejmować zobowiązania. Jest to dość często spotykana forma obecności na rynku estońskim w początkowym stadium internacjonalizacji firmy. LXV. WARUNKI PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ W Estonii obowiązuje liniowa stawka podatku dochodowego zarówno od osób fizycznych , jak i osób prawych. Na mocy wprowadzonej reformy podatkowej stawki podatku dochodowego PIT i CIT od 1 stycznia 2005r. wynoszą 24 % jednak w kolejnych latach ma nastąpić ich dalsza redukcja : - 2006r – 22%, - 2007r. – do 20 % Oprócz tego w Estonii stosuje się ulgową stawkę podatku dochodowego od osób fizycznych w wysokości 10%. Kwota wolna od podatku w 2005r. wyniosła 20 400 EEK. Zaliczki na poczet podatku dochodowego należy odprowadzić do 10 dnia następnego miesiąca. Od 1 maja 2004r. podstawowa stawka podatku VAT wynosi 18 %, stawka obniżona zaś 5%. Stawka tą są objęte m.in. książki, lekarstwa i energia. Oprócz tego w Estonii stosuje się stawkę 0 %, która oprócz eksportu oraz obrotu wewnątrzwspólnotowego obejmuje usługi związane z transportem morskim i powietrznym oraz międzynarodowe usługi pocztowe. Estońska ustawa o podatku VAT przewiduje również szereg zwolnień o tego podatku. Podatkiem akcyzowym są objęte takie towary, jak paliwa , alkohol i napoje alkoholowe, wyroby tytoniowe, niektóre opakowania. Wysokość składek na ubezpieczenia społeczne w Estonii wynosi 33 % miesięcznego wynagrodzenia brutto, z czego 20 % jest odprowadzane na ubezpieczenia społeczne, a 13 na ubezpieczenia zdrowotne. Ponadto pracodawca jest zobowiązany do odprowadzania na fundusz bezrobocia składki w wysokości 0,5 % miesięcznego wynagrodzenia brutto. Pracownik dodatkowo odprowadza 1 % pensji. Informacje zawarte w pkt.5 mają charakter wyłącznie informacyjny, a zostały przygotowane głównie na podstawie Uchwały nr 297 Rady Ministrów Łotwy z dnia 13.04.2004r., podjętej zgodnie z art.69 Ustawy Imigracyjnej z dnia 08.07.2003r. Przepisy źródłowe zawarte w powyższej ustawie, dostępne są na stronie internetowej Urzędu ds. Obywatelstwa i Migracji Łotwy www.ocma.gov.lv link: Convention oraz na stronie internetowej: www.ttc.lv link: likumi pod numerem E - 0500. Przytoczona uchwała Rady Ministrów Łotwy nie została jeszcze oficjalnie opublikowana w innym języku niż łotewski. Przyjazd i przebywanie obywateli UE i ich rodzin na Łotwie. Obywatele krajów UE oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) przekraczają granice Łotwy i przebywają na jej terytorium okazując dokument podróży — paszport lub dowód osobisty, pod warunkiem, że nie stwarzają zagrożenia dla bezpieczeństwa narodowego, porządku publicznego lub zdrowia. Powyższe dokumenty mogą być wykorzystywane do przekraczania granicy Łotwy przez cały okres ich ważności. Na granicach wewnętrznych UE, a więc również na granicy łotewskiej nie ma kontroli celnej oraz inspekcji sanitarnej. Utrzymana zostaje kontrola ze strony służby granicznej do momentu przystąpienia Łotwy do Układu z Schengen. Powyższa kontrola, w przypadku obywateli krajów UE oraz EOG, dotyczy jedynie sprawdzenia tożsamości na podstawie posiadanego dokumentu podróży (porównanie fotografii z osobą oraz szybkie i uproszczone sprawdzenie daty ważności i oryginalności dokumentu podróży). Dla obywateli UE w dokumentach podróży nie stawia się pieczęci. Posiadanie obowiązkowego ubezpieczenia trzeciej strony (CTP) dla pojazdów zarejestrowanych w UE, nie jest sprawdzane ani przy wjeździe, ani przy wyjeździe z Łotwy. Obywatele krajów EU mogą pozostawać na Łotwie do 90 dni w ciągu sześciu miesięcy w danym roku. Powyżej 90 dni (licząc od dnia pierwszego wjazdu) należy zarejestrować się w Urzędzie ds. Obywatelstwa i Migracji (tel.: +371 7219664, 7212679 lub 7219645, fax:+371 7219654, www.ocma.gov.lv, lub www.pmlp.gov.lv , [email protected], aby otrzymać pozwolenie na pobyt. Jeżeli chce się zawrzeć umowę o pracę albo być zatrudnionym na podstawie innej umowy cywilno-prawnej (również jako członek zarządu spółki kapitałowej) albo jako samo-zatrudniony, itp. nie potrzeba mieć pozwolenia na pracę. Rodziny mogą otrzymać pozwolenie na pobyt razem z obywatelem kraju UE lub EOG niezależnie czy są obywatelami UE czy też nie są. Dla członków rodzin obywateli UE pozwolenie na pobyt wydaje się bezpłatnie. Nie podlegają obowiązkowemu ubieganiu się o zezwolenie na pobyt osoby, które przebywają na Łotwie w celach turystycznych do 90 dni, jak również pracownicy sezonowi oraz osoby które są zatrudnione na Łotwie, ale przebywają w innym kraju UE, gdzie wracają przynajmniej raz na tydzień oraz osoby przebywające na Łotwie do 6 miesięcy w ciągu danego roku (licząc od daty pierwszego wjazdu) jeżeli ich celem jest nawiązania stosunku pracy. We wszystkich powyższych przypadkach dana osoba musi posiadać ważny dokument podróży i przebywać na Łotwie ponad 90 dni w okresie pół roku (licząc od daty pierwszego wjazdu). Żony obywateli UE (EOG), za wyjątkiem Łotyszy oraz krewni w pierwszej linii zstępnej i wstępnej, którzy nie są obywatelami powyższych krajów , mogą ubiegać się o wizę na wjazd na Łotwę na granicy, za okazaniem dokumentu poświadczającego fakt małżeństwa lub pokrewieństwa, pod warunkiem, że osoby te przekraczają granicę łotewska razem z mężem lub krewnym (w pierwszej linii) obywatelem UE lub EOG. "Pozwolenie na pobyt tymczasowy" obywateli UE i EOG Obywatel UE i EOG może otrzymać pozwolenie na pobyt tymczasowy: 5.2.1.1. -na okres umowy o pracę lub innej umowy cywilno-prawnej przekraczający 90 dni nie dłuższy jednak niż 1 rok 5.2.1.2. -na okres 5 lat na podstawie umowy o pracę lub innej umowy cywilnoprawnej na podstawie której jest zatrudniony na Łotwie jako pracownik, przez okres dłuższy niż jeden rok 5.2.1.3. -na okres 5 lat jeżeli praca polega na samo-zatrudnieniu 5.2.1.4. -na okres określony w umowie o dostarczanie usług na Łotwie, jeżeli jest dostawcą lub odbiorcą usług lub pracownikiem firmy handlowej zarejestrowanej w UE 5.2.1.5. -na okres studiów, ale nie dłużej niż na 1 rok 5.2.1.6. -na okres 5 lat jeżeli ma niezbędne do utrzymania środki finansowe tak, aby nie musiał korzystać z pomocy społecznej i przewyższają one minimalny dochód uprawniający obywatela Łotwy do pobierania zasiłku socjalnego Aby otrzymać "Pozwolenie na pobyt tymczasowy" należy przedstawić ważny dokument podróży, wypełniony formularz aplikacji, 2 fotografie oraz w zależności od celu przebywania na Łotwie dokumenty przedstawione w pkt. od 5.2.2.1 do 5.2.2.6. 5.2.2.1. -jeżeli dana osoba chce przebywać na Łotwie zgodnie z pkt. 5.2.1.1 i 5.2.1.2 to powinna przedłożyć dodatkowo kopię umowy o pracę lub jej odpowiednik 5.2.2.2. -jeżeli dana osoba chce przebywać na Łotwie w celu prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie z pkt. 5.2.1.3, to powinna przedstawić kopię zaświadczenia o rejestracji firmy oraz kopie dokumentów poświadczających prawo do wykonywania danej działalności, jeżeli takie pozwolenie jest wymagane dla danego rodzaju działalności 5.2.2.3. -jeżeli działalność danej osoby dotyczy świadczenia usług (pkt 5.2.1.4) to powinna przedłożyć kopię umowy cywilno-prawnej dot. świadczenia tych usług lub faktu otrzymywania z tego tytułu wynagrodzenia 5.2.2.4. -jeżeli dana osoba jest pracownikiem firmy handlowej zarejestrowanej w UE (pkt 5.2.1.4) to powinna oprócz dokumentów określonych w poprzednim punkcie, przedstawić dokument poświadczający legalną pracę w tej firmie oraz dokumenty zaświadczające, że firma handlowa, która jest dostawcą usług, wysyła go służbowo na Łotwę 5.2.2.5. -jeżeli dana osoba studiuje, to powinna przedstawić kopię umowy poświadczającej ten fakt oraz kopię ubezpieczenia społecznego ważnego przez co najmniej 1 rok i obejmującego wszystkie ryzyka 5.2.2.6. -jeżeli dana osoba chce przebywać na Łotwie zgodnie z pkt. 5.2.1.5 to powinna przedłożyć dokumenty poświadczające posiadanie wystarczających środków finansowych na utrzymanie podczas pobytu na Łotwie oraz kopię ważnej polisy ubezpieczenia zdrowotnego od wszelkich ryzyk ważną przez co najmniej 1 rok 5.2.2.7. -Jeżeli obywatel UE otrzymał pozwolenie na pobyt tymczasowy zgodnie z pkt.5.2.1.2 i 5.2.1.3, a warunki na jakich to pozwolenie otrzymał nie uległy zmianie, to może on otrzymać nowe pozwolenie na pobyt tymczasowy na okres 5 lat, po przedstawieniu ważnego dokumentu podróży i przedłożeniu stosownej aplikacji Pozwolenie na pobyt czasowy dla rodziny obywatela kraju UE (EOG) Członek rodziny obywatela UE (EOG), który chce otrzymać pozwolenie na pobyt tymczasowy powinien przedstawić ważny dokument podróży oraz: • • • • • • aplikację dotyczącą pozwolenia na pobyt tymczasowy 2 fotografie kopie dokumentów poświadczających pokrewieństwo z obywatelem UE (EOG), który ma prawo przebywać na Łotwie lub poświadczających pokrewieństwo w stosunku do żony obywatela UE (EOG) kopie dokumentów poświadczających, że jest na utrzymaniu obywatela UE (EOG) dokument poświadczający dokonanie wpłaty opłaty skarbowej dodatkowo może być zobowiązany przedłożyć dokumenty poświadczające, że ma niezbędne środki na utrzymanie oraz kopię ważnego ubezpieczenia zdrowotnego obejmującego wszystkie ryzyka i ważne przez co najmniej 1 rok "Pozwolenie na pobyt stały" obywatela UE (EOG) i jego rodziny Jeżeli obywatel UE (EOG) i jego rodzina przebywają na Łotwie w sposób stały (stałe przebywanie oznacza, że nieobecność na Łotwie w ciągu roku nie przekracza 6 miesięcy chyba, że uzasadni się konieczność dłuższego przebywania poza Łotwą), to mając pozwolenie na pobyt czasowy na okres 5 lat mogą otrzymać prawo pobytu stałego, jeżeli obywatel UE (EOG): 5.4.4.1. -osiągnął wiek emerytalny na Łotwie, gdzie w ostatnim roku był samozatrudniony i przebywał na Łotwie stale przez okres dłuższy niż 3 lata 5.4.4.2. -osiągnął wiek emerytalny pracując na Łotwie, a jego współmałżonek jest obywatelem Łotwy albo utracił obywatelstwo Łotwy po zawarciu związku małżeńskiego 5.4.4.3. -utracił zdolność do pracy, a przed tym faktem przez ostatnie 2 lata stale przebywał na Łotwie 5.4.4.4. -utracił zdolność do pracy, a jego współmałżonek jest obywatelem Łotwy albo utracił to obywatelstwo po zawarciu związku małżeńskiego 5.4.4.5. -po okresie stałego przebywania na Łotwie, kontynuuje działalność w innym kraju UE jako pracownik lub samo-zatrudniony i powraca na Łotwę przynajmniej raz na tydzień 5.4.4.6. -członek rodziny może otrzymać pozwolenie pobytu na czas stały jeżeli je otrzymał obywatel UE (EOG) 5.4.4.7. -członkowie rodziny zmarłego obywatela UE mogą otrzymać pozwolenie na pobyt stały, jeżeli zmarły, przed śmiercią mieszkał na Łotwie przez co najmniej 2 lata lub śmierć była spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową lub współmałżonek zmarłego ma obywatelstwo łotewskie lub je utracił po zawarciu związku małżeńskiego 5.4.4.8. -obywatel kraju UE (EOG) lub jego członek rodziny chcąc otrzymać pozwolenie na pobyt stały na Łotwie, muszą przedłożyć ważny dokument podróży oraz: • • • wypełniony formularz aplikacji ubiegania się o zezwolenie na pobyt stały dokumenty poświadczające spełnianie warunków określonych w punkcie 5.4 dokument potwierdzający dokonanie stosownej opłaty Procedura wydawania pozwolenia na pobyt • • • • • • • dokumenty dotyczące przyznania pozwolenia na pobyt muszą być złożone osobiście w Urzędzie Obywatelstwa i Migracji w ciągu 3 miesięcy od dnia pierwszego przyjazdu na Łotwę dokumenty dotyczące otrzymania pozwolenia na pobyt stały powinny być przedłożone do Urzędu osobiście nie później niż w ciągu 30 dni przed upływem terminu ważności pozwolenia na pobyt czasowy należy przedłożyć oryginały dokumentów, a jeżeli zostały one wydane w innym kraju UE powinny być poświadczone (Konwencja Haska z 5.10.61r.) Urząd może w określonych przypadkach wymagać dołączenia umowy o pracę lub innej umowy cywilno-prawnej Urząd ma prawo sprawdzić czy obywatel UE lub jego rodzina nie złamali prawa na Łotwie lub w innym kraju UE stosowną decyzję dotyczącą przyznania lub odmowy przyznania pozwolenia na pobyt Urząd podejmuje w ciągu miesiąca licząc od daty złożenia dokumentów pozwolenie odbiera się osobiście Ograniczenia w przyznawaniu pozwolenia na pobyt Nie wydaje się pozwolenia na pobyt jeżeli obywatelowi kraju UE (EOG) jeżeli on i/lub członek jego rodziny: • • • • • nie przedstawił wymaganych dokumentów albo odmówił złożenia koniecznych wyjaśnień ustały okoliczności, na podstawie których przyznano pozwolenie na pobyt jeżeli narusza bezpieczeństwo państwa, porządek publiczny, itp. nie ma niezbędnego zabezpieczenia finansowego przebywał bez uzasadnienia poza Łotwą 6 miesięcy w roku (w przypadku pozwolenia na pobyt czasowy) lub powyżej 2 lat (w przypadku pozwolenia na pobyt stały) W sytuacji odmowy wydania lub unieważnienia wydanego pozwolenia na pobyt Urząd wydaje nakaz wydalenia z Łotwy w ciągu 15 dni dla tych osób, które takiego pozwolenia nie miały, albo w ciągu 1 miesiąca, jeżeli przebywając na Łotwie dopuścili się wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu państwa, porządkowi publicznemu, itp. (w uzasadnionych wypadkach termin ten może wynosić 48 godzin). Pobyt Pobyt trwający do 90 dni nie wymaga legalizacji. W przypadku pobytu przekraczającego 3 miesiące należy obowiązkowo wystąpić o pozwolenie na pobyt. Pobyt należy zarejestrować w ciągu miesiąca po wydaniu zezwolenia. Osoby poszukujące pracy po zarejestrowaniu się w Urzędzie Pracy mogą przebywać w Estonii do 6 miesięcy. Estonia nie stosuje okresu przejściowego w zakresie przepływu siły roboczej. Pozwolenie na pobyt i pozwolenie na pobyt z prawem do pracy są wydawane na okres 5 lat i przedłużane na kolejne 5 lat, pod warunkiem że podstawa wydania zezwolenia nie uległa zmianie. Aby otrzymać zezwolenie na pobyt należy osobiście udać się do Estońskiego Urzędu ds. Obywatelstwa i Migracji (Tallin, ul. Endla 13) lub właściwego departamenty w każdym województwie (adresy na stronie www.mig.ee). Wnioski można składać w przedstawicielstwach konsularnych Estonii za granicą lub bezpośrednio do Estońskiego Urzędu ds. Obywatelstwa i Migracji (szczegóły patrz: http://www.po-ola.ee lub: http://www.poola.info). Wnioski o pozwolenie na pobyt są rozpatrywane w terminie 90 dni od dnia złożenia. Wydanie pozwolenia potwierdza się stosownym wpisem w dowodzie tożsamości. W ciągu 1 miesiąca od momentu wydania pozwolenia na pobyt należy zarejestrować miejsce zamieszkania i uzyskać PESEL (Isikukood). Pozwolenie na pobyt wydaje się pod warunkiem, że pracodawca jest zarejestrowany w Estonii. Wnioskodawca powinien dołączyć do wniosku: dane pracodawcy, miejsce zatrudnienia oraz umowę o pracę. Opłata za wydanie pozwolenia na pobyt w celu podjęcia pracy wynosi 1 500 EEK (ok. 96 EUR). Pozwolenie na pracę Estonia nie stosuje żadnych ograniczeń w stosunku do obywateli polskich w kwestii podejmowania zatrudnienia na terenie Estonii. Na mocy odpowiednich przepisów prawa estońskiego zgodnych z przepisami unijnymi dotyczącymi swobodnego przepływu pracowników, każdy obywatel pochodzący z Polski oraz członkowie jego rodziny mają prawo do podjęcia zatrudnienia na terenie Estonii. W celu poszukiwania pracy obywatel UE ma prawo do pobytu na terenie Estonii do 6 miesięcy pod warunkiem, że zarejestrował się w Urzędzie Pracy. Prawo pracy Umowa o pracę Umowa o pracę powinna poruszać następujące kwestie: • • • • • • • • dane osobowe pracodawcy, dane osobowe pracownika, datę rozpoczęcia zatrudnienia, datę ustania zatrudnienia (jeśli umowa zawarta została na czas określony), nazwę stanowiska zajmowanego przez pracownika, obowiązki pracownika, wysokość wynagrodzenia, godziny pracy, • • • • • miejsce wykonywania pracy, urlop wypoczynkowy, okres wypowiedzenia, podstawę prawną, odpowiednie układy zbiorowe. Ustna umowa o pracę może zostać zawarta z pracownikiem na maksymalnie 2 tygodnie. Umowa może zostać zawarta na okres próbny, nie dłuższy jednak niż 4 miesiące. Wynagrodzenie Przeciętne wynagrodzenie brutto w 2004 r. wynosiło w Estonii 7 021,00 koron estońskich (EEK) miesięcznie, 41,90 EEK na godzinę. Minimalne wynagrodzenie w 2005 r. wynosi 2690.00 EEK na miesiąc. Czas pracy Tydzień pracy wynosi 40 godzin. Całkowity czas pracy, włącznie z nadgodzinami, nie może być większy niż przeciętnie 48 godzin tygodniowo przez 4 miesiące w trakcie cyklu. Urlop wypoczynkowy Urlop przysługuje w ciągu roku pracy, który zaczyna się od dnia, w którym pracownik rozpoczyna pracę i kończy tego samego dnia następnego roku. Pracownicy uprawnieni są zazwyczaj do 28 dni płatnego urlopu wypoczynkowego w ciągu roku. Osobom wykonującym swoje obowiązki w warunkach niesprzyjających zdrowiu przysługują dodatkowe dni wolne od pracy w roku. Pracownicy, którzy pracowali przez ostatnie 6 miesięcy i jest to ich pierwszy rok pracy, mają prawo do urlopu proporcjonalnie do przepracowanych miesięcy. Na mocy porozumienia między stronami, pracownik, który pracuje pierwszy rok, może wykorzystać cały urlop. Pieniądze za urlop muszą zostać wypłacone przed rozpoczęciem urlopu, najpóźniej dzień przed urlopem. Święta narodowe będące dniami wolnymi od pracy: • • • • • • • • • • Nowy Rok (1 stycznia), Dzień Niepodległości (24 lutego), Wielki Piątek, Wielkanoc, Święto Wiosny (1 maja), Wniebowstąpienie NMP, Święto Zwycięstwa (23 czerwca), Dzień Świętego Jana (24 czerwca), Dzień Odzyskania Nieodległości (20 sierpnia), Boże Narodzenie (25 i 26 grudnia). Urlop macierzyński Kobiety uprawnione są do płatnych 140 dni wolnych od pracy z powodu narodzin dziecka. W przypadku ciąży mnogiej kobiecie przysługuje 154 dni urlopu macierzyńskiego. Kobieta ma prawo do skorzystania z omawianego urlopu już na 70 dni przed planowaną datą rozwiązania. Ojcom przysługuje 14-dniowy urlop, który mogą wykorzystać przed narodzinami dziecka lub przez pierwsze dwa miesiące po porodzie. Urlop z powodu adopcji Rodzicom adopcyjnym przysługuje 70 dni urlopu, jeśli dziecko, które adoptowali nie ukończyło 10 roku życia. Urlop wychowawczy Urlop wychowawczy przysługuje jednemu z rodziców, jeśli dziecko nie ukończyło 3 roku życia. Ustanie stosunku pracy Każda ze stron, która zawarła umowę o pracę jest zobowiązana do zachowania odpowiedniego okresu wypowiedzenia. W przypadku zawarcia umowy na okres próbny, każda ze stron jest zobowiązana zachować 3 – dniowy okres wypowiedzenia. Pracownik zatrudniony na podstawie umowy na czas nieokreślony składając rezygnację, musi zachować miesięczny okres wypowiedzenia. Pracownik zatrudniony na podstawie umowy na czas określony składając rezygnację, musi zachować dwutygodniowy okres wypowiedzenia, jeśli umowa została zawarta na dłużej niż rok oraz 5-dniowy okres wypowiedzenia, jeśli umowa została zawarta na okres krótszy niż rok. Pracownik, który rezygnuje z pracy z powodu złego stanu zdrowia lub z powodu ważnej sytuacji rodzinnej (np. konieczność opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny), musi zachować 5-dniowy okres wypowiedzenia. Pracodawcę wypowiadającego umowę o pracę obowiązują następujące terminy: • • • 2 miesiące, jeśli pracownik był zatrudniony przez okres krótszy niż 5 lat, 3 miesiące, jeśli pracownik był zatrudniony od 5 do 10 lat, 4 miesiące, jeśli pracownik był zatrudniony przez dłużej niż 10 lat, Uznawanie dyplomów i kwalifikacji Ogólny system wzajemnego uznanie dyplomów kwalifikacji do celów zawodowych oraz akademickich działała na terenie całej UE. Ośrodek informacji do spraw uznawania kwalifikacji zawodowych w Estonii Tiia RAUDMA Ministry of Education and Research Munga 18 EE - 50088 TARTU Tel : +372 7 350 228 Fax : +372 7 350 162 E-mail: [email protected] Gunnar VAHT Estonian ENIC/NARIC Centre Koidula 13a EE – 10125 TALLINN Tel : +372 6 962 415 Fax : +372 6 962 426 E-mail: [email protected] Warto wiedzieć Waluta: korona estońska (kroon - EEK) 1 EEK = 100 centów (senti) Język urzędowy: estoński Inne języki: rosyjski, angielski Wiek emerytalny dla kobiet i mężczyzn – 63 lata Użyteczne adresy : Wydział Ekonomiczno- Handlowy Ambasady RP w Tallinie ( przy ambasadzie działa również Polsko-Estoński Klub Biznesu ) Narwa mnt.9A, 10503 Tallin Tel. (372) 6604378 www.poola.ee Litwa Zakładanie działalności gospodarczej Na litewski system aktów prawnych dotyczących przedsiębiorstw składają się ustawy i podstawowe akty prawne. Zasady prawa przedsiębiorstw są utrwalone w ustawach uchwalonych przez Sejm Republiki Litewskiej, tzn. – w Kodeksie Cywilnym (Nr VIII-1864 z dn. 18.07.2000 r. z późn. zm., Dz.U. 2000 Nr 74-2262), Ustawie o spółkach akcyjnych (Nr IX-1889 z dn. 11.12.2003 r., Dz.U. 2003 Nr 123-5574) oraz Ustawie o rejestrze osób prawnych (Nr IX-368 z dn. 12.06.2001 r. z późn. zm., Dz.U. 2001 Nr 55-1940). W ustawach tych uwzględniona została większość przepisów zawartych w dyrektywach Unii Europejskiej dotyczących prawa spółek. Kodeks Cywilny obejmuje regulacje systemowe stosunków cywilnoprawnych. Jednym z ważniejszych celów stawianych wobec Kodeksu Cywilnego jest dostosowanie prawa prywatnego Republiki Litewskiej, w tym również prawa przedsiębiorstw do międzynarodowych źródeł prawa – zwłaszcza prawa Unii Europejskiej. Ustawa o spółkach akcyjnych reguluje kwestie zakładania, zarządzania, działalności, reorganizacji, przekształcania, podziału i likwidacji spółek akcyjnych, praw i obowiązków akcjonariuszy a także zakładania i przerywania działalności filii spółek zagranicznych. Przepisy tej Ustawy są dostosowane do wymogów prawa spółek Unii Europejskiej. Przedsiębiorstwa, ich filie i przedstawicielstwa są rejestrowane zgodnie z Kodeksem Cywilnym oraz zatwierdzonym przez Rząd Republiki Litewskiej Regulaminem rejestru osób prawnych (Nr 1407 z dn. 12.11.2003 r., Dz.U. 2003 Nr 107-4810). Regulamin rejestru osób prawnych obejmuje przepisy dotyczące przeznaczenia Rejestru Osób Prawnych, jego podmiotów i ich rejestracji, urzędów prowadzących Rejestr Osób Prawnych, ich praw i obowiązków, prowadzenia reorganizacji i likwidacji Rejestru. Podstawowe akty prawne zawierają przepisy dotyczące prowadzenia Rejestru Osób Prawnych, opłat skarbowych za rejestrację przedsiębiorstwa oraz wysokość opłat za korzystanie z danych i dokumentów zawartych w Rejestrze Osób Prawnych. Z prawem przedsiębiorstw ściśle wiążą się kwestie ewidencji i audytu, zaliczane do właściwości Ministerstwa Finansów RL. Obowiązująca obecnie Ustawa o ewidencji księgowej (Nr IX-574 z dn. 06.11.2001 r. z późn. zm., Dz.U. 2001 Nr 99-3515) wprowadza przepisy dotyczące ewidencji księgowej osób prawnych z ograniczoną odpowiedzialnością cywilną, mienia innych podmiotów gospodarczych, kapitału własnego, zobowiązań, operacji i wydarzeń gospodarczych, kapitału własnego, zobowiązań, operacji i wydarzeń gospodarczych, jej organizacji i prowadzenia. Ustawa o sprawozdawczości finansowej (Nr IX-575 z dn. 06.11.2001 r. z późn. zm., Dz.U. 2001 Nr 99-3516) ustanawia tryb sporządzania i zgłaszania sprawozdawczości finansowej, zasady dokonywania szacunku mienia, kapitału własnego i zobowiązań podczas sporządzania sprawozdawczości finansowej. Ustawa o skonsolidowanej sprawozdawczości finansowej (Nr IX-576 z dn. 06.11.2001 r. z późn. zm., Dz.U. 2001 Nr 99-3517) reguluje kwestie związane ze sporządzaniem, zatwierdzaniem i ogłaszaniem skonsolidowanej sprawozdawczości finansowej, wykonywaniem audytu, ustala wymogi dla przedsiębiorstw, objętych obowiązkiem sporządzania skonsolidowanej sprawozdawczości finansowej. Ustawa o audycie (Nr VIII-1227 z dn. 15.06.1999 r. z późn. zm., Dz.U. 1999 Nr 59-1916) reguluje kwestie związane z wykonywaniem audytu, trybem nadawania tytułu audytora, działalnością zawodową przedsiębiorstw audytorskich i audytorów posiadających stosowne uprawnienia oraz jej nadzorem. LXVI. USTAWY REGULUJĄCE FORMY PRAWNE PRZEDSIĘBIORSTW W Republice Litewskiej dopuszczalne jest funkcjonowanie przedsiębiorstw o następujących formach prawnych: spółki akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, przedsiębiorstwa państwowe, przedsiębiorstwa samorządowe, spółdzielnie (kooperatywy), spółki rolnicze, spółki jawne, spółki komandytowe, spółki cywilne, europejskie grupy interesów gospodarczych (Ustawa o europejskich grupach interesów gospodarczych wejdzie w życie w od dn. 01.05.2005 r.). działalność wszystkich tych przedsiębiorstw regulują ustawy szczególnie: Ustawa Republiki Litewskiej o spółkach akcyjnych (Nr IX-1889 z dn. 11.12.2003 r., Dz.U. 2003 Nr 123-5574); Ustawa Republiki Litewskiej o przedsiębiorstwach państwowych i samorządowych (Nr IX1895 z dn. 16.12.2003 r., Dz.U. 2004 Nr 4-24); Ustawa Republiki Litewskiej o spółdzielniach /kooperatywach/ (Nr IX-903 z dn. 28.05.2002 r. z późn. zm., Dz.U. 2002 Nr 57-2296); Ustawa Republiki Litewskiej o spółkach rolniczych (Nr I-1222 z dn. 17.04.2003 r. z późn. zm., Dz.U. 2003 Nr 42-1917); Ustawa Republiki Litewskiej o spółkach gospodarczych (Nr IX-1804 z dn. 06.11.2003 r., Dz.U. 2003 Nr 122-4990); Ustawa Republiki Litewskiej o spółkach cywilnych /przedsiębiorstwach indywidualnych/ (Nr IX-1805 z dn. 06.11.2003 r., Dz.U. 2003 Nr 112-49910; Ustawa o europejskich grupach interesów gospodarczych (Nr IX-1939 z dn. 22.12.2003 r., Dz.U. 2004 Nr 4-43). Wymagania, jakie należy spełnić zakładając spółkę akcyjną (S.A.) albo spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (Sp. z o.o.) kapitału zagranicznego w Republice Litewskiej Zakładając prywatną osobę prawną (S.A. bądź Sp. z o.o. – dalej Spółka), do Rejestru Osób Prawnych Republiki Litewskiej (ROP), którego zarządcą jest państwowe przedsiębiorstwo Centrum Rejestru przedstawia się następujące dokumenty: 1. Podanie o rejestrację Spółki; 2. Umowa bądź akt założycielski, jeżeli Spółkę zakłada jedna osoba; 3. 4. Dokument założycielski – statut Spółki; Licencja, jeżeli wg prawa licencja powinna być wydana przed założeniem osoby prawnej (wydawana przez kompetentną instytucję); 5. Dokument potwierdzający opłatę za rejestrację; 6. Sprawozdanie z wyceny majątku, jeżeli założyciel opłaca częściowo akcje wkładem niepieniężnym; 7. Sprawozdanie założycielskie, jeżeli zakładana jest S.A.. Przed przedstawieniem do ROP wyżej wymienione dokumenty należy przedstawić notariuszowi. Dodatkowo notariuszowi należy przedstawić: 8. Kopię zaświadczenia rejestracyjnego założyciela, zagranicznej osoby prawnej, bądź odpowiadający jemu dokument (np. odpis z zagranicznego państwowego rejestru spółek) o prawnym rejestrze osoby prawnej bądź kopię dokumentu potwierdzającego tożsamość (paszport) założyciela, osoby fizycznej. Odpisy tych dokumentów powinny być potwierdzone u notariusza państwa zagranicznej spółki oraz odpowiednio legalizowane; 9. Jeżeli założycielem jest zagraniczna osoba prawna – dokument potwierdzający organu zarządzającego spółką państwa zagranicznego, mającego prawo decydować o inwestowaniu kapitału w zakładanej na Litwie Spółce, potwierdzony przez notariusza i odpowiednio legalizowany. Najczęściej bywa to decyzja zarządu zagranicznej osoby prawnej. W dokumencie tym organ zarządzający zagranicznej osoby prawnej powinien: a. Zatwierdzić decyzję o zakładaniu Spółki – S.A. bądź Sp. z o.o. – na Litwie; b. Określić wielkość kapitału założycielskiego zakładanej Spółki (Sp. z o.o. nie mniejszy niż 10.000 litów, S.A. nie mniejszy niż 150.000 litów); c. Wyrazić zgodę, żeby w nazwie zakładanej na Litwie Spółki była używana nazwa założyciela (zagranicznej osoby prawnej)(nazwa spółki), jeżeli taka nazwa będzie używana w nazwie zakładanej na Liwie spółki, załączając dokument potwierdzający prawa zagranicznej osoby prawnej do nazwy spółki (np. patent, którego odpis powinien być potwierdzony przez notariusza państwa zagranicznego bądź nazwa sama przez się odzwierciedlająca w dokumentach założycielskich zagranicznej osoby prawnej); d. Upoważnić konkretną osobę fizyczną (może nią być pracownik założyciela, inna osoba fizyczna, litewski adwokat), wskazując jego miejsce zamieszkania i kod osobisty (PESEL) do wykonania w imieniu założyciela (zagranicznej osoby prawnej) następujących czynności: czasowo wciągnąć do litewskiego rejestru osób prawnych nazwę zakładanej spółki; podpisać akt założycielski, statut zakładanej na Litwie Spółki (jeżeli jest jeden założyciel), otworzyć rachunek w jednym z litewskich banków, na zebraniu założycielskim podjąć uchwałę o przyjęciu statutu zakładanej spółki, wyborze rady nadzorczej albo zarządu, bądź kierownika administracyjnego (w zależności od struktury organów spółki), wyborze audytora bądź rewizora; podpisać podanie o rejestrację spółki oraz inne dokumenty, które należy przedstawić do rejestru osób prawnych zakładając Spółkę, przedstawić wszystkie dokumenty założycielskie notariuszowi oraz państwowej spółce Centrum Rejestru w celu rejestracji zakładanej Spółki i jej statutu. Odpis tego dokumentu (upoważnienia) powinien być potwierdzony przez notariusza państwa zagranicznego osoby prawnej oraz odpowiednio legalizowany. Jeżeli założycielem jest osoba fizyczna zagranicznego państwa – stawiane mu są wymagania jak w punkcie d. Wszystkie za granicą wydane i notarialnie potwierdzone dokumenty powinny być przetłumaczone na język litewski, tłumaczenie zaś potwierdzone podpisem i pieczęcią tłumacza (najlepiej, żeby tłumaczenie zrobiono na Litwie). Oprócz wszystkich wyżej wymienionych dokumentów notariuszowi należy również przedstawić: 10. Zaświadczenie zarejestrowanego na Litwie banku o początkowych wkładach na rachunek zakładanej Spółki; 11. Potwierdzenie, że nazwa zakładanej Spółki jest czasowo wciągnięta do ROP (podanie do ROP o czasowym wciągnięciu nazwy zakładanej Spółki jest składane wcześniej i dopiero po otrzymaniu pozytywnej odpowiedzi z ROP są wykonywane wszystkie inne czynności potrzebne do rejestracji Spółki); 12. Zaświadczenie właściciela pomieszczeń niemieszkalnych o przekazaniu takich pomieszczeń pod siedzibę i działalność zakładanej Spółki, potwierdzone podpisem i pieczęcią kierownika administracyjnego właściciela (osoby prawnej) bądź podpisem właściciela (osoby fizycznej), potwierdzonego przez notariusza; 13. Protokół z załącznikami z zebrania założycielskiego akcjonariuszy zakładanej Spółki bądź decyzję jednego założyciela Spółki; Przed przygotowaniem dokumentów należy ustalić: Formę spółki (S.A. czy Sp. z o.o.); Nazwę zakładanej Spółki; Adres siedziby zakładanej Spółki; Wysokość kapitału założycielskiego; Rodzaj akcji (aport pieniężny lub rzeczowy); Wartość i ilość przewidywanych akcji; Strukturę organów zakładanej Spółki (wg prawa litewskiego organami Spółki jest walne zgromadzenie akcjonariuszy, rada nadzorcza, zarząd i kierownik spółki. Rada nadzorcza i zarząd mogą być nie powoływane. Jeżeli założycielem i akcjonariuszem spółki będzie jedna osoba prawna, zalecana jest najprostsza struktura organów – walne zgromadzenia akcjonariuszy i kierownik spółki); Nazwa kierownika spółki (prezydent, generalny dyrektor), jego nazwisko, imię, miejsce zamieszkania, kod osobisty (PESEL), miesięczne wynagrodzenie; Rodzaje działalności gospodarczej zakładanej Spółki, tj. jaką działalność będzie prowadzić Spółka po założeniu; Specyficzne wymagania właściciela, które muszą być określone w statucie, jeżeli nie będą one niezgodne z prawem Republiki Litewskiej; Orientacyjne opłaty dla notariusza za potwierdzenie dokumentów założycielskich oraz opłaty skarbowe za rejestrację zakładanej Spółki (wg stanu we wrześniu 2004 r.): Za czasowe wciągnięcie nazwy zakładanej Spółki do ROP – 30 LTL; Za rejestrację Spółki w ROP – 120 LTL; Za potwierdzenie u notariusza umowy założycielskiej – 100–300 LTL; Za potwierdzenie pozostałych dokumentów założycielskich – 350 LTL; Za porządkowanie dodatkowych niezbędnych dokumentów u notariusza (potwierdzenie dodatkowych odpisów, sprawdzanie danych z rejestrami i inne) – do 100 LTL; Dodatkowe opłaty – 10 LTL; Cena wykonania pieczęci Spółki – 50–100 LTL. Standardowe terminy ROP: Czasowe wciągnięcie do ROP nazwy zakładanej Spółki – 1 dzień; Rejestracja Spółki – 10 dni. Spółka jest zobowiązana do zarejestrowania się jako płatnik podatków, w tym podatku VAT w Państwowej Inspekcji Podatkowej oraz SODRA (odpowiednik polskiego ZUS). System podatkowy Republiki Litewskiej obejmuje podatki bezpośrednie i pośrednie, regulowane oddzielnymi ustawami, które obowiązują również zagraniczne podmioty gospodarcze działające na terenie Litwy. Podatek dochodowy od osób fizycznych. Regulowany przez Ustawę o Dochodach Ludności (Gyventojų pajamų mokesčio įstatymas) z dn. 2 lipca 2002 r. Nr IX-1007 (z późn. zm.), Valstybės žinios 2002 Nr 73-3085. Stawka: 33 % od dochodów miesięcznych pomniejszonych o nie opodatkowane minimum w wysokości 290 LTL. Nie opodatkowane minimum zwiększa się o 29 LTL za każde dziecko. Przedsiębiorstwa indywidualne płacą 15 % od wypracowanego zysku (po zapłaceniu podatku od zysku dla podmiotów gospodarczych). Dla nich stosuje się nie opodatkowane minimum w wysokości 580 LTL. Mogą nie liczyć amortyzacji. Adwokaci, notariusze mogą wybierać formę opodatkowania: albo 33 % od zysku albo 15 % od przychodów. Honoraria opodatkowane są w wysokości 15 %. Każdy podatnik ma prawo do 25 % dochodu wyłączyć spod opodatkowania, jeśli dochód ten przeznacza na: - wpłatę składki do towarzystwa ubezpieczenia na życie, - wpłatę składki do funduszu emerytalnego, - zwrot kredytu na wykształcenie, - zwrot odsetków na kredyt mieszkaniowy. Każdy podatnik może przeznaczyć do 2 % swego podatku na cele dobroczynne ze wskazaniem adresata. Płaci się comiesięcznie bądź raz na pół roku. Opodatkowaniu nie podlegają następujące dochody: - wszelkiego typu świadczenia socjalne; dochody marynarzy podczas pracy na morzu na statku (od 1.01.2004 już niekoniecznie z banderą kraju UE); dochody rolnicze; odsetki za depozyty w instytucjach kredytowych; - dochody za rządowe obligacje; - wygrane w loteriach, jeśli organizator loterii płaci podatek od obrotu; - dochody ze środków Unii Europejskiej, jeśli jest pobierany podatek do budżetu UE. Płaci się comiesięcznie, bądź raz na pół roku. Podatek dochodowy od osób prawnych /od zysku/. Podatek od zysku podmiotów gospodarczych regulowany jest przez Ustawę o Podatku od Zysku (Pelno mokesčio įstatymas) z dn. 20 grudnia 2001 r. Nr 675 (z późniejszymi zmianami zmianami), Valstybės žinios 2001 Nr 110-3992. LXVII. STAWKA: 15% Dla małych przedsiębiorstw (zatrudniających do 10 osób i mających obrót roczny do 500 000 Lt) stawka wynosi 13% oraz jest stosowana tzw. „ulga amortyzacyjna”, polegająca na możliwości zaliczenia inwestycji od razu w koszty. Przygotowywana jest poprawka określająca kwotę 25 000 Lt nieopodatkowanego minimum dla małych przedsiębiorstw, rozliczana przy płaceniu podatku za 2004 roku. Przedsiębiorca będzie mógł wybrać stawkę 13 % lub 15 % minus nieopodatkowane minimum. Dla szeregu dóbr produkcyjnych może być stosowana przyśpieszona amortyzacja. Podmioty zagraniczne są opodatkowane u źródła w wysokości 10 % na następujące przychody: - pochodzące z dzierżawy, bądź obrotu nieruchomościami; - za know-how; - honoraria; - odsetki (z wyjątkiem obligacji rządowych) Płaci się raz do roku. Podatek od wartości dodanej (VAT) Podatek od wartości dodanej (skrót litewski PVM) jest uregulowany Ustawą o Podatku od Wartości Dodanej (Pridetinės vertės mokėsčio įstatymas) z dn. 1 lipca 2002 r. Nr IX-751 (z późn. zm.), Valstybės žinios 2002 Nr 35-1271, zgodnie z 6 Dyrektywą Rady Europy. Stawka 18%. Ulgowa stawka w wysokości 5 % jest stosowana dla: - przewozów pasażerskich (od 1.05.2004); - książek, gazet, czasopism; - leków (od 1.05.2004); - usług hotelowych; - ekologicznie czystych artykułów spożywczych (od 2006 r.) - świeżego oraz schłodzonego mięsa i drobiu; - świeżych i świeżo schłodzonych ryb (od 1.02.2004); - usług spółdzielni dla swych członków - ogrzewanie (od 1.07.2004); 0 % stawka obowiązuje na eksport towarów i usług. Przy obrocie rocznym ponad 100 000 LTL płacenie VAT jest obowiązkowe. Podatek akcyzowy Regulowany jest przez Ustawę o Akcyzach (Akcizų įstatymas) z dn. 30 października 2001 r. Nr IX-569 (z późn. zm.), Valstybės žinios 2001 Nr 98-3482. Podatek akcyzowy płaci się od alkoholu, tytoniu oraz paliw. Akcyza na alkohol jest zgodna z dyrektywą UE, przewidziany jest okres przejściowy w akcyzie na tytoń do 2010 r., akcyza na etylinę będzie zwiększona w roku następnym o 40 Lt/t, akcyza na paliwo dieslowe – o 170 Lt/t. Podatek drogowy Regulowany jest przez Ustawę o Finansowaniu Programu Nadzoru i Rozwoju Dróg (Kelių priežiūros ir plėtros programos finansavimo įstatymas) z dn. 12 października 2000 r. Nr VIII-2032 (z późn. zm.), Valstybės žinios 2000 Nr 92-2873. Płaci się comiesięcznie od faktycznych przychodów. Stawka: - 1 % dla instytucji kredytowych (od marży i innych usług); - 0,3 % dla przedsiębiorstw handlowych; - 0,5 % dla pozostałych podmiotów gospodarczych. Podatek od nieruchomości Regulowany jest przez Ustawę o podatku od Nieruchomości Przedsiębiorstw i Organizacji (Įmonių ir organizacijų nekilnojamojo turto mokesčio įstatymas) z dn. 20 lipca 2000 r. Nr I-565 (z późn. zm.), Valstybės žinios 1994 Nr 59-1156. Opodatkowane są tylko podmioty gospodarcze. Stawka: 1 % od wartości bilansowej nieruchomości z uwzględnieniem stref gospodarczych. Płaci się raz na kwartał. Rada samorządu ma prawo zmniejszyć wielkość podatku, bądź w ogóle zwolnić od niego. Podatek za ziemię Regulowany jest przez Ustawę o podatku za Ziemię (Žemės mokesčio įstatymas) z dn. 25 czerwca 1992 r. Nr I-2675 (z późn. zm.), Valstybės žinios 1992 Nr 21-612. Opodatkowane są osoby prywatne. Stawka – 1,5 % od wartości ziemi. Nie płacą podatku inwalidzi, emeryci, dzieci, właściciele lasów. Płaci się raz na kwartał. Rada samorządu ma prawo zmniejszyć wielkość podatku, bądź w ogóle zwolnić od niego. Podatek od spadków i darowizn Regulowany jest przez Ustawę o podatku od Spadków i Darowizn (Paveldimo turto įstatymas) z dn. 10 grudnia 2002 r. Nr IX-1239 (z późn. zm.), Valstybės žinios 2002 Nr 123-5531. Stawki: - do wartości mienia 10 000 Lt - 0 % - do 0,5 mln Lt 5% - ponad 0,5 mln Lt 10 % Od podatku zwolnieni są małżonkowie, nie opodatkowane są operacje pomiędzy rodzicami i dziećmi do dwóch pokoleń. Rada samorządu ma prawo zmniejszyć wielkość podatku bądź w ogóle zwolnić od niego. Ubezpieczenia społeczne Regulowane przez Ustawę o Państwowym Ubezpieczeniu Społecznym (Valstybinio socialinio draudimo įstatymas) z dn. 21 maja 1991 r. Nr I-1336 (z późn. zm.), Valstybės žinios 1991 Nr 17-447. Stawka: 34 % od funduszu płac. Pracodawca płaci 31 %, pracownik – 3 %. Właściciele przedsiębiorstw indywidualnych, dzierżawcy, adwokaci, notariusze, pracujący na podstawie patentów - ubezpieczają się do wysokości minimalnej emerytury płacąc 76 LTL miesięcznie, jeśli miesięczne zarobki są wyższe niż 430 Lt – 133 LTL. Od 1.07.2004 weszła w życie ustawa umożliwiająca wcześniejsze przejście na emeryturę. W przypadku 30-letniego stażu pracy dla osoby, której pozostało nie więcej niż 5 lat do wieku emerytalnego można przejść wcześniej na emeryturę, wielkość której jest zmniejszona o 0,4 % za każdy miesiąc wcześniejszego przejścia. Kwestie statusu prawnego, zakładania, zarządzania, likwidacji i reorganizacji osób prawnych uregulowane są w Kodeksie Cywilnym (Nr VIII-1864 z dn. 18.07.2000 r. z późn. zm., Dz.U. 2000 Nr 74-2262). Kodeks Cywilny obejmuje regulacje systemowe stosunków cywilnoprawnych. Osobami prawnymi na Litwie są posiadające własną nazwę, instytucje lub organizacje, które mogą we własnym imieniu nabywać i posiadać prawa oraz obowiązki, być powodem lub pozwanym w sądzie. Osoba prawna powinna być zarejestrowana w Rejestrze Osób Prawnych. W Rejestrze Osób Prawnych osoby prawne powinny wskazać wszelkie ustawowo wymagane dane dotyczące siebie i swej działalności. Urząd prowadzący Rejestr Osób Prawnych (instytucja ustanowiona ustawowo przez państwo) Państwowe Przedsiębiorstwo Centrum Rejestru (www.kada.lt). Uważa się, że podmiot, jakim jest osoba prawna jest utworzony od momentu zarejestrowania w Rejestrze Osób Prawnych. Osoba prawna powinna być zarejestrowana w terminie 30 dni od chwili przedstawienia wszystkich dokumentów. Prowadzący Rejestr po zarejestrowaniu osoby prawnej wydaje Świadectwo Rejestracyjne Osoby Prawnej oraz nadaje osobie prawnej Kod Osoby Prawnej. Osoby prawne nabywają prawa cywilne, podejmują obowiązki cywilne i realizują je za pośrednictwem swych organów, które są powoływane i działają zgodnie z ustawami i dokumentami założycielskimi osób prawnych. Osobę prawną rozwiązuje się drogą likwidacji lub reorganizacji. W Republice Litewskiej dopuszczalne jest funkcjonowanie przedsiębiorstw o następujących formach prawnych: - spółki akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, przedsiębiorstwa państwowe, przedsiębiorstwa samorządowe, - spółdzielnie, spółki rolnicze, spółki jawne, spółki komandytowe, spółki cywilne, europejskie grupy interesów gospodarczych. Działalność w/w przedsiębiorstw regulują ustawy, w szczególności: Kodeks Cywilny (Nr VIII-1864 z dn. 18.07.2000 r. z późn. zm., Dz.U. 2000 Nr 74-2262); Ustawa o rejestrze osób prawnych (Nr IX-368 z dn. 12.06.2001 r. z późn. zm., Dz.U. 2001 Nr 55-1940); Ustawa Republiki Litewskiej o spółkach akcyjnych (Nr IX-1889 z dn. 11.12.2003 r., Dz.U. 2003 Nr 123-5574); Ustawa Republiki Litewskiej o przedsiębiorstwach państwowych i samorządowych (Nr IX1895 z dn. 16.12.2003 r., Dz.U. 2004 Nr 4-24); Ustawa Republiki Litewskiej o spółdzielniach /kooperatywach/ (Nr IX-903 z dn. 28.05.2002r. z późn. zm., Dz.U. 2002 Nr 57-2296); Ustawa Republiki Litewskiej o spółkach rolniczych (Nr I-1222 z dn. 17.04.2003 r. z późn. zm., Dz.U. 2003 Nr 42-1917); Ustawa Republiki Litewskiej o spółkach gospodarczych (Nr IX-1804 z dn. 06.11.2003 r., Dz.U. 2003 Nr 122-4990); Ustawa Republiki Litewskiej o spółkach cywilnych (Nr IX-1805 z dn. 06.11.2003 r., Dz.U. 2003 Nr 112-49910; Ustawa o europejskich grupach interesów gospodarczych (Nr IX-1939 z dn. 22.12.2003 r., Dz.U. 2004 Nr 4-43). Przedsiębiorstwa, jeśli nie jest to sprzeczne z przepisami Ustawy RL o konkurencji, mogą się łączyć w koncerny, konsorcja, zjednoczenia lub inne zrzeszenia. Spółka akcyjna, spółka z o.o. – są to spółki z ograniczoną odpowiedzialnością cywilną, posiadające osobowość prawną, których kapitał założycielski podzielony jest na części – akcje lub udziały. Kapitał założycielski spółki akcyjnej nie może być mniejszy niż 150 tys. LTL, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – nie mniej niż 10 tys. LTL. Akcjonariusze (osoba fizyczna, prawna lub państwo, które reprezentuje odpowiednia instytucja państwowa) stają się członkami tych spółek po nabyciu akcji w ustalonym ustawowo trybie. Założenie, likwidację, reorganizację i działalność spółki akcyjnej i spółki z o.o., prawa i obowiązki akcjonariuszy, stosunki z akcjonariuszami, wierzycielami i stosunki związane z działalnością spółki reguluje Kodeks Cywilny RL, Ustawa o spółkach akcyjnych i inne akty normatywne RL oraz statut zarejestrowanej w ustalonym trybie spółki. Spółka cywilna – jest to nieograniczonej odpowiedzialności prywatna osoba prawna, założona przez jedną zdolną do czynności prawnych osobę fizyczną. Majątek spółki cywilnej jest nierozerwalnie związany z majątkiem osobistym przedsiębiorcy. Za zobowiązania przedsiębiorstwa, przedsiębiorca odpowiada całym swoim majątkiem osobistym, także po jego likwidacji. Przedsiębiorstwo indywidualne powinno mieć nazwę wskazującą jego właściciela. Zakładanie, likwidację i działalność indywidualnego przedsiębiorstwa reguluje Kodeks Cywilny RL, Ustawa o spółkach cywilnych oraz inne akty normatywne RL. Komandytowa spółka gospodarcza, rzeczywista spółka gospodarcza – jest to nieograniczonej odpowiedzialności prywatna osoba prawna. Tworzą ją w przypadku spółki komandytowej – działający pod wspólna nazwą firmy członkowie rzeczywiści i komandytariusze (osoby fizyczne lub prawne), w przypadku spółki rzeczywistej – członkowie rzeczywiści, do których majątek przedsiębiorstwa należy na prawach wspólnej własności. Odpowiedzialność wspólników jest jednak zróżnicowana. Całym majątkiem osobistym i spółki odpowiada co najmniej jeden wspólnik (członek rzeczywisty), a pozostali – tzw. komandytariusze, odpowiadają za zobowiązania spółki do wysokości sumy komandytowej, czyli kwoty pieniężnej określającej w umowie spółki odpowiedzialność. Zakładanie, działalność i likwidację spółki komandytowej i rzeczywistej spółki gospodarczej reguluje Kodeks Cywilny RL, Ustawa o spółkach gospodarczych oraz umowa o wspólnej działalności, na mocy której zakładana jest spółka oraz inne akty normatywne RL. Spółka rolnicza – jest to osoba prawna z ograniczoną odpowiedzialnością majątkową powołana przez osoby fizyczne (nie mniej niż 2) poprzez połączenie ich mienia we wspólną własność w celu prowadzenia rolniczej działalności produkcyjno – handlowej. Członkowie tej spółki nie odpowiadają swoim majątkiem za jej działalność. Kwestie zakładania, zarządzania, działalności, reorganizacji przedsiębiorstw państwowych i samorządowych, spółdzielni, europejskich grup interesów gospodarczych, oraz instytucji publicznych, jak też prawa i obowiązki uczestników tych spółek uregulowane są w Kodeksie Cywilnym, poszczególnych ustawach i innych aktach prawnych RL. Przedsiębiorstwo ma prawo do prowadzenia dowolnej działalności komercyjno–gospodarczej, jeżeli nie jest to zabronione ustawowo. Licencjonowaniu podlegają tylko te dziedziny działalności, które związane są ze zwiększonym ryzykiem dla życia człowieka, zdrowia, środowiska, produkcją broni i jej nabywaniem, a także z towarami i usługami, dla których w ustawodawstwie przewidziany jest specjalny tryb dostarczania towarów lub usług. Z prawem przedsiębiorstw ściśle wiążą się kwestie ewidencji i audytu, zaliczane do właściwości Ministerstwa Finansów RL. Obowiązująca obecnie Ustawa o ewidencji księgowej (Nr IX-574 z dn. 06.11.2001r. z późn. zm., Dz.U. 2001 Nr 99-3515) wprowadza przepisy dotyczące ewidencji księgowej osób prawnych z ograniczoną odpowiedzialnością cywilną, mienia innych podmiotów gospodarczych, kapitału własnego, zobowiązań, operacji i wydarzeń gospodarczych, kapitału własnego, zobowiązań, operacji i wydarzeń gospodarczych, jej organizacji i prowadzenia. Ustawa o sprawozdawczości finansowej (Nr IX-575 z dn. 06.11.2001r. z późn. zm., Dz.U. 2001 Nr 99-3516) ustanawia tryb sporządzania i zgłaszania sprawozdawczości finansowej, zasady dokonywania szacunku mienia, kapitału własnego i zobowiązań podczas sporządzania sprawozdawczości finansowej. Ustawa o skonsolidowanej sprawozdawczości finansowej (Nr IX-576 z dn. 06.11.2001r. z późn. zm., Dz.U. 2001 Nr 99-3517) reguluje kwestie związane ze sporządzaniem, zatwierdzaniem i ogłaszaniem skonsolidowanej sprawozdawczości finansowej, wykonywaniem audytu, ustala wymogi dla przedsiębiorstw, objętych obowiązkiem sporządzania skonsolidowanej sprawozdawczości finansowej. Ustawa o audycie (Nr VIII-1227 z dn. 15.06.1999r. z późn. zm., Dz.U. 1999 Nr 59-1916) reguluje kwestie związane z wykonywaniem audytu, trybem nadawania tytułu audytora, działalnością zawodową przedsiębiorstw audytorskich i audytorów posiadających stosowne uprawnienia oraz jej nadzorem. Wobec zarejestrowanych w Republice Litewskiej przedstawicielstw i filii osób prawnych lub innych organizacji zagranicznych stosuje się przepisy prawa Republiki Litewskiej. Inwestor zagraniczny (osoba fizyczna bądź prawna) uprawniony jest do podjęcia działalności gospodarczej na terenie Republiki Litewskiej na takich samych warunkach i w takim samym zakresie jak osoby litewskie o ile nie zostało to w ustawach uregulowane inaczej. Oznacza to, że osoby zagraniczne fizyczne lub prawne uprawnione są do samodzielnego założenia ze 100% kapitałem litewskiego podmiotu prawnego lub też uczestniczyć jako wspólnik w istniejącym już litewskim podmiocie prawnym. Najczęściej wybieraną przez inwestujących formą organizacyjną są spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne oraz filie i przedstawicielstwa. Filia przedsiębiorstwa zagranicznego z siedzibą na Litwie może prowadzić działalność komercyjno–gospodarczą, zawierać kontrakty oraz brać na siebie zobowiązania tylko według pełnomocnictw udzielonych jej przez przedsiębiorstwo–założyciela. Za zobowiązania filii przedsiębiorstwo zagraniczne odpowiada całym swoim majątkiem. Filia nie posiada osobowości prawnej. Działalność filii organizuje i realizuje kierownik filii przedsiębiorstwa zagranicznego, który nabywa prawo do jej reprezentowania w kontaktach z osobami trzecimi dopiero po zarejestrowaniu. Za filie spółek zagranicznych przyjmuje się: 1. filie spółek założonych w państwach członkowskich Unii Europejskiej 2. filie spółek założonych w państwach wskazanych w artykule 77 oraz punkcie 8 Aneksu XXII do Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym; 3. filie osób prawnych o formach prawnych zbliżonych do form prawnych spółek, powołanych w innych państwach nie wskazanych w punktach 1 i 2. Przedstawicielstwo przedsiębiorstwa zagranicznego z siedzibą na Litwie nie może prowadzić działalności komercyjno-gospodarczej. Za zobowiązania swego przedstawicielstwa przedsiębiorstwo zagraniczne odpowiada całym swoim majątkiem. Przedstawicielstwo nie posiada osobowości prawnej. Przedstawicielstwo przedsiębiorstwa zagranicznego może zawierać kontrakty w imieniu swego przedsiębiorstwa – założyciela wyłącznie na zaspokojenie własnych potrzeb zgodnie z udzielonym pełnomocnictwem. Operacje eksportu – importu mogą być dokonywane tylko pomiędzy przedstawicielstwem przedsiębiorstwa państwa obcego i przedsiębiorstwa, które je założyło lub zagranicznym podmiotem gospodarczym upoważnionym przez to przedsiębiorstwo. Działalność organizuje i realizuje kierownik przedstawicielstwa, który prawo jego reprezentowania w kontaktach z osobami trzecimi otrzymuje po zarejestrowaniu przedstawicielstwa. Pełnomocnictwa udzielone kierownikowi filii lub przedstawicielstwa przedsiębiorstwa zagranicznego nie mogą być sprzeczne z ustawodawstwem litewskim. Przyjęcie odpowiedniej formy organizacyjnej zależy od inwestora i jest uwarunkowane głównie zakresem i skalą planowanej przez niego działalności. W każdym przypadku inwestor zagraniczny (osoba fizyczna lub prawna) jest jedynym właścicielem kapitału zakładowego przedsiębiorstwa, odpowiada za jego działalność, opracowuje statut i inne dokumenty oraz prowadzi działalność samodzielną, zgodną z przepisami prawa RL. System zarządzania zależy od formy prawnej przedsiębiorstwa i opiera się na statucie. Konkretny wariant zarządzania wybierają założyciele. Przedsiębiorstwo może rozpocząć swoją działalność dopiero z dniem wpisania do Rejestru Przedsiębiorstw Republiki Litewskiej – do tego momentu nie ma prawa prowadzić działalności komercyjno-gospodarczej. Decyzja o rejestracji przedsiębiorstwa lub odmowa winna być podjęta w ciągu 15 dni od momentu przedstawienia wszystkich wymaganych dokumentów zgodnie z Ustawą RL o rejestrze przedsiębiorstw. Zakładanie przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego Tryb zakładania przedsiębiorstwa określa cytowany wyżej Kodeks Cywilny (Nr VIII-1864 z dn. 18.07.2000 r. z późn. zm., Dz.U. 2000 Nr 74-2262) i inne akty normatywne regulujące zakładanie przedsiębiorstw poszczególnych rodzajów, natomiast rejestrację reguluje Ustawa o rejestrze osób prawnych (Nr IX-368 z dn. 12.06.2001 r. z późn. zm., Dz.U. 2001 Nr 55-1940). Uważa się filię spółki zagranicznej za założoną od momentu jej rejestracji w Rejestrze Osób Prawnych. Do Rejestru Osób Prawnych należy zgłosić następujące dokumenty spółki zagranicznej i jej filii: 1. odpis z rejestru, w którym przechowane są akta spółki zagranicznej, potwierdzający fakt rejestracji spółki zagranicznej; 2. dokumenty założycielskie spółki zagranicznej, umowa założycielska i statut, jeżeli są to dokumenty odrębne, a także wszelkie zmiany tych dokumentów; 3. roczna sprawozdawczość finansowa, sporządzona, zaudytowana i podana zgodnie z przepisami prawa państwa, w którym jest powołana spółka zagraniczna; 4. dokumenty, potwierdzające procedury stosowane wobec spółki niewypłacalnej. W Rejestrze Osób Prawnych wskazuje się następujące dane dotyczące spółki zagranicznej i jej filii (w języku litewskim, bądź przetłumaczonych na język litewski i uwierzytelnionych przez miejscowego notariusza): 1. adres filii; 2. działalność filii; 3. nazwa i forma prawna spółki zagranicznej oraz nazwa filii, jeżeli różni się ona od nazwy spółki zagranicznej; 4. dane dotyczące osób, które jako członkowie spółek zagranicznych występują w imieniu spółek zagranicznych w relacjach osobami trzecimi i w procesach sądowych, daty mianowania i wygaśnięcia uprawnień oraz wzory podpisów tych osób; 5. dane dotyczące tego, czy osoby wskazane w punkcie 4, występując w imieniu spółki zagranicznej, mogą działać jednoosobowo czy też powinny działać wspólnie, zakres ich praw i termin uprawnień, o ile został ustalony; 6. dane dotyczące kierownika filii, daty jego mianowania i wygaśnięcia uprawnień oraz wzór podpisu; 7. w przypadku likwidacji spółki – data mianowania likwidatorów spółki, dane dotyczące likwidatorów, zakresie ich uprawnień i wzory podpisów; 8. data zakończenia spółki zagranicznej; 9. data przerwania działalności filii. Wskazuje się również następujące dane: 1. prawo stosowane przez spółkę zagraniczną; 2. forma prawna, siedziba i sfera działalności spółki zagranicznej; 3. w przypadku, kiedy zgodnie z prawem stosowanym przez spółkę zagraniczną obowiązuje wymóg rejestracji – rejestr, w którym została zarejestrowana spółka zagraniczna oraz jej numer porządkowy w tym rejestrze; 4. wielkość podpisanego kapitału spółki zagranicznej, o ile wielkość ta nie została odnotowana w dokumentach założycielskich spółki zagranicznej. W dokumentach filii spółek zagranicznych, używanych w kontaktach z innymi podmiotami (pismach, rachunkach, dokumentacji handlowej itd.) musi być podane: 1. 2. 3. 4. nazwa osoby prawnej; forma prawna osoby prawnej; siedziba osoby prawnej; kod osoby prawnej; 5. rejestr w którym gromadzi się i przechowuje dane dotyczące tej osoby prawnej. Rejestrację i ewidencję firm z kapitałem zagranicznym na Litwie od dnia 1 kwietnia 2003 r. prowadzi Przedsiębiorstwo Państwowe Centrum Rejestru w Wilnie (www.kada.lt). W przypadku rejestracji firmy w Specjalnej Strefie Ekonomicznej (SSE) niezbędne jest uzyskanie pozwolenia na prowadzenie w niej działalności gospodarczej przez organ zarządzający strefą. Wymagania co do dokumentów przy rejestracji banku komercyjnego, jego filii bądź oddziału czy innej instytucji kredytowej określa Ustawa o bankach komercyjnych z dnia 21 grudnia 1994 r. Nr I-720 z późniejszymi zmianami. Procedura rejestracji przedsiębiorstwa zagranicznego trwa około miesiąca. Zarejestrowana firma staje się podmiotem gospodarczym RL i podlega przepisom prawnym obowiązującym na terenie RL. Nową firmę należy także zarejestrować we właściwym oddziale SODRA (odpowiednik polskiego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych). Obowiązkowa składka na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne wynosi na Litwie 34% od miesięcznego wynagrodzenia pracownika brutto, przy czym 3% tych składek płaci pracownik, a 31% pracodawca (28% stanowi składka na ubezpieczenie społeczne, a 3% to składka chorobowa). Majątek przedsiębiorstwa z kapitałem zagranicznym musi być obowiązkowo ubezpieczony, a operacje finansowe należy prowadzić poprzez funkcjonujące na Litwie banki. Zasady rejestracji podmiotów zagranicznych jako płatników VAT Po przystąpieniu Litwy do Unii Europejskiej wprowadzony został obowiązek rejestracji na Litwie podmiotów zagranicznych jako płatników VAT (podmiotów z państw członkowskich UE oraz podmiotów z krajów nie wchodzących w skład Wspólnoty Europejskiej): - - rozpoczynających na Litwie działalność związaną z dostarczaniem towarów i/albo świadczeniem usług (kiedy krajem docelowym dostarczanych towarów jest Litwa). Te podmioty mają obowiązek zarejestrowania się jako płatnicy VAT na początku swej działalności na Litwie; zakupujących na Litwie towary z innych państw członkowskich UE (włączając również przypadki, kiedy te podmioty wwożą swoje towary na Litwę do prowadzenia działalności gospodarczej); wybierających Litwę za miejsce prowadzenia sprzedaży wysyłkowej dostarczanych przez siebie towarów (z wyjątkiem nowych środków transportu, wyrobów akcyzowych oraz towarów dostarczanych po zmontowaniu lub zainstalowaniu). Rejestracja jako płatników VAT podmiotów płacących podatki za granicą, które zakupują towary w innym kraju członkowskim UE Podmiot, który nie jest zarejestrowany na Litwie jako płatnik VAT, od 1 maja 2004 r. ma obowiązek zarejestrowania się jako płatnik VAT, jeżeli: - zakupuje towary w innym kraju członkowskim UE (poza nowymi środkami transportu i wyrobami akcyzowymi), których punktem docelowym jest Litwa oraz - wartość nabytych towarów (nie licząc VAT, zapłaconego lub do zapłacenia w kraju członkowskim UE, z którego towary zostały przywiezione, a także wartości wyrobów akcyzowych i nowych środków transportu) w minionym roku kalendarzowym była wyższa niż 35.000 LTL lub oczekiwana wartość tych towarów w bieżącym roku kalendarzowym ma przekroczyć wskazaną sumę. W przypadku, gdy wartość towarów zakupionych w innych krajach członkowskich UE była na Litwie w minionym roku kalendarzowym niższa niż 35.000 LTL i w bieżącym roku kalendarzowym nie jest oczekiwane przekroczenie tej sumy, podmiot może się zarejestrować jako płatnik VAT według własnego uznania. Przy obliczaniu wartości towarów zakupionych w innych krajach członkowskich UE brane są pod uwagę tylko te towary, których sprzedawcami były osoby prawne i fizyczne, prowadzące działalność gospodarczą w innych krajach członkowskich UE, które w swoim kraju będącym członkiem UE są zarejestrowane (albo identyfikowane w inny sposób) lub podlegają rejestracji jako płatnicy VAT zgodnie z aktami prawnymi swojego państwa. Pobyt Obywatele polscy mogą przebywać na terytorium Litwy nie dłużej niż 3 miesiące wciągu 6 miesięcy, licząc od dnia pierwszego wjazdu, bez obowiązku legalizowania pobytu. Poszukujący pracy lub zamierzający podjąć działalność mogą przedłużyć pobyt o kolejne 3 miesiące. Jeżeli jednak zamierzają rozpocząć pracę lub inną legalną działalność albo zamieszkać na terenie Litwy dłużej, są obowiązani do uzyskania zezwolenia na pobyt czasowy. Wnioski można składać w litewskiej placówce dyplomatycznej lub urzędzie konsularnym, bądź też w urzędzie migracyjnym właściwego komisariatu policji, w sytuacji, gdy obywatel RP przebywa legalnie na terytorium RL. Zezwolenie na pobyt czasowy wydaje się: zatrudnionym na podstawie umowy o pracę (na czas obowiązywania tejże umowy, jednak nie dłużej niż na 5 lat), zajmującym się działalnością komercyjno-gospodarczą (na 5 lat), świadczącym usługi (na okres świadczenia usług, lecz nie dłuższy niż 5 lat), korzystającym z usług (na okres korzystania z usług, lecz nie dłuższy niż 5 lat), mieszkającym na Litwie i mającym legalne źródło utrzymania (na 5 lat), podejmującym naukę w placówce oświatowej (na 12 miesięcy). Zezwolenie na pobyt stały wydaje się, jeżeli obywatel RP mieszkał na Litwie legalnie w ciągu ostatnich pięciu lat. Pozwolenie na pracę Obywatele polscy są zwolnieni z obowiązku wcześniejszego uzyskania zezwolenia na zatrudnienie. Litwa nie stosuje żadnych ograniczeń w stosunku do obywateli polskich w kwestii podejmowania zatrudnienia na terenie Litwy. Na mocy odpowiednich przepisów prawa litewskiego zgodnych z przepisami unijnymi dotyczącymi swobodnego przepływu pracowników, każdy obywatel pochodzący z Polski oraz członkowie jego rodziny mają prawo do podjęcia zatrudnienia na terenie Litwy bez uzyskania wcześniejszego zezwolenia. Prawo pracy Umowa o pracę Umowa o pracę musi zostać zawarta w formie pisemnej i powinna regulować następujące kwestie: • • miejsce wykonywania pracy, obowiązki pracownika. Wynagrodzenie W 2004 r. minimalne wynagrodzenie na Litwie wynosiło 500 LTL miesięcznie. Za nadgodziny pracownicy otrzymują wynagrodzenie od 150% do 200% (za pracę poza grafikiem, tj. w dniu wolnym od pracy) pensji podstawowej lub, wg uznania pracownika, otrzymuje dzień wolny od pracy. Czas pracy Tydzień pracy trwa 40 godzin. Pracownik nie może przeznaczyć na wykonywanie swoich obowiązków wynikających z umowy o pracę więcej niż 48 godzin (włączając nadgodziny) tygodniowo. Dla pewnych grup zawodowych, takich jak: lekarze, pielęgniarki, pracownicy domów dziecka dzień pracy może trwać 24 godziny, jednakże tydzień pracy nie może być dłuższy niż 48 godzin. Nadgodziny nie mogą wynosić więcej niż 4 godziny w ciągu 2 dni, a ogólna ich liczba w roku nie może przekraczać 120 godzin. Pracownicy zatrudnieni u kilku pracodawców nie mogą pracować dłużej niż 12 godzin dziennie. Urlop wypoczynkowy Każdy pracownik ma prawo do 4 - tygodniowego płatnego urlopu wypoczynkowego. Pracownicy do 18 roku życia lub pracownicy będący samotnymi rodzicami wychowującymi dzieci, które nie ukończyły 14 lub 16 roku życia (dzieci niepełnosprawne) oraz pracownicy niepełnosprawni uprawnieni są do 5- tygodniowego urlopu. W ciągu pierwszego roku pracy urlop wypoczynkowy przyznawany jest po 6 miesiącach nieprzerwanego zatrudnienia. Święta narodowe • • • • • • • • Nowy Rok, Dzień Obbudowy Państwa Litewskiego (16 lutego), Dzień Odzyskania przez Litwę Niepodległości (11 marca), Wielkanoc (niedziela i poniedziałek), Dzień Pracy (1 maja), Dzień Koronacji Króla Litwy Mendoga (6 lipca), Dzień Wszystkich Świętych (1 listopada), Boże Narodzenie (25 – 26 grudnia). Urlop macierzyński Kobiety uprawnione są do 70 dni urlopu macierzyńskiego. Jednemu z rodziców adopcyjnych przysługuje 56 dni wolnych od pracy z powodu adopcji dziecka. Ustanie stosunku pracy Pracownik składając pisemną rezygnację musi zachować 14 - dniowy termin wypowiedzenia. Układy zbiorowe mogą wyznaczyć inny termin wypowiedzenia, nie dłuższy jednak niż miesięczny. Pracodawca może wypowiedzieć umowę o pracę wyłącznie z ważnych powodów, zachowując dwumiesięczny okres wypowiedzenia. Uznawanie dyplomów i kwalifikacji Ogólny system wzajemnego uznawania kwalifikacji do celów zawodowych oraz akademickich działała na terenie całej UE. Ośrodek informacji do spraw uznawania kwalifikacji zawodowych na Litwie Darius TAMOSIUNAS Lithuanian Centre for Quality Assessment in Higher Education Lithuanian ENIC/NARIC Suvalku Str. 1 LT-03106 VILNIUS Lithuania Tel.: +370 5 210.47.79 Fax: +370 5 213.25.53 Website: http://www.skvc.lt/ Website: http://www.enic-naric.net/ Warto wiedzieć Waluta: lit (LTL), 1LTL = 100 centów; 1LTL = 1,23 PLN Język urzędowy: litewski Inne języki: polski, rosyjski Wiek emerytalny dla kobiet – 60 od 2006 r. Wiek emerytalny dla mężczyzn – 62,5 Użyteczne adresy Wydział Ekonomiczno- Handlowy Ambasady RP w Wilnie Ul. Vasario 16-osios 14/2 LT-01 107 Vilnius Tel.(370-5) 261 7960 WWW.weh-wilno.lt Polsko- Litewska Izba Gospodarcza Rynków Wschodnich Ul. Kościuszki 76, 16-400 Suwałki Tel.(87) 5632 600 WWW.plig.org.pl Łotwa – świadczenie usług i prowadzenie działalności gospodarczej. Przyjazd i przebywanie obywateli UE na Łotwie. Obywatele krajów UE oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) przekraczają granice Łotwy i przebywają na jej terytorium okazując dokument podróży - paszport lub dowód osobisty, pod warunkiem, że nie stwarzają zagrożenia dla bezpieczeństwa narodowego, porządku publicznego lub zdrowia. Obywatele krajów EU mogą pozostawać na Łotwie do 90 dni w ciągu sześciu miesięcy w danym roku. Powyżej 90 dni (licząc od dnia pierwszego wjazdu) należy zarejestrować się w Urzędzie ds. Obywatelstwa i Migracji (tel.: +371 7219664, 7212679 lub 7219645, fax:+371 7219654, www.ocma.gov.lv , lub www.pmlp.gov.lv , [email protected]) , aby otrzymać pozwolenie na pobyt. Jeżeli chce się zawrzeć umowę o pracę albo być zatrudnionym na podstawie innej umowy cywilno-prawnej (również jako członek zarządu spółki kapitałowej) albo jako samo-zatrudniony, itp. nie potrzeba mieć pozwolenia na pracę. Rodziny mogą otrzymać pozwolenie na pobyt razem z obywatelem kraju UE lub EOG niezależnie czy są obywatelami UE czy też nie są. Dla członków rodzin obywateli UE pozwolenie na pobyt wydaje się bezpłatnie. Nie podlegają obowiązkowemu ubieganiu się o zezwolenie na pobyt osoby, które przebywają na Łotwie w celach turystycznych do 90 dni, jak również pracownicy sezonowi oraz osoby które są zatrudnione na Łotwie, ale przebywają w innym kraju UE, gdzie wracają przynajmniej raz na tydzień oraz osoby przebywające na Łotwie do 6 miesięcy w ciągu danego roku (licząc od daty pierwszego wjazdu) jeżeli ich celem jest nawiązania stosunku pracy. We wszystkich powyższych przypadkach dana osoba musi posiadać ważny dokument podróży i przebywać na Łotwie ponad 90 dni w okresie pół roku (licząc od daty pierwszego wjazdu). Informacje praktyczne dotyczące rynku pracy na Łotwie Łotwa nie wyznaczyła żadnego okresu przejściowego i od 1.05.2004r. przyznała wolny dostęp do swojego rynku pracy dla obywateli krajów członków UE oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). Mogą oni ubiegać się o wolne miejsca pracy na tych samych zasadach jak obywatele Łotwy. Nie jest wymagane pozwolenie na pracę. Wyjątkiem są stanowiska w administracji państwowej. Obywatele polscy tak jak innych krajów UE mogą przekraczać granice Łotwy w celu szukania pracy. Maksymalnym terminem przebywania na Łotwie w tym celu jest okres 6miesięcy "Pozwolenie na Pobyt" wydaje "Urząd ds. Obywatelstwa i Migracji". Dla świadczenia na Łotwie usług przez okres dłuższy niż 3 miesiące trzeba również otrzymać "Pozwolenie na Pobyt" z "Urzędu ds. Obywatelstwa i Migracji" Pracownicy, o których mowa w punkcie następnym do 90 dni mogą pracować bez pozwolenia na pobyt. W trakcie tego okresu muszą złożyć dokumenty niezbędne do wydania pozwolenia na pobyt. Najbardziej popularną metodą znajdowania pracy na Łotwie są kontakty osobiste, ogłoszenia w prasie, radio, w agencjach zatrudnienia, poprzez firmy pośredniczące w załatwianiu pracy oraz poprzez internet. Niektóre firmy publikują na swoich stronach internetowych wykaz wolnych miejsc pracy. Jedyną internetową agencją prowadzącą na Łotwie rekrutację jest "Working Day Latvia" www.workingday.lv Podatek dochodowy od przedsiębiorstw na Łotwie płacą firmy łotewskie, organizacje społeczne i religijne jak również finansowane przez państwo lub samorządy lokalne. Płacą go również zagraniczne firmy, oraz obywatele innych krajów. Od 1.04.2004r. podatek dochodowy od przedsiębiorstw wynosi na Łotwie 15% i jest jednym z najniższych w Europie Podatek dochodowy od osób fizycznych płacą podatnicy łotewscy (rezydenci) oraz podatnicy zagraniczni i prowadzący działalność gospodarczą jako osoba fizyczna w tym właściciele gospodarstw rybnych i rolnych, jeżeli nie płacą podatku dochodowego od przedsiębiorstw oraz emeryci. Podstawowa stawka podatku dochodowego od osób fizycznych to 25%. Są liczne wyłączenia od płacenia tego podatku jak też ulgi podatkowe Pracodawcy i osoby działające na zasadzie samo-zatrudnienia są zobowiązane płacić ubezpieczenie społeczne (od wynagrodzenia pracownika brutto): 35,09% wynosi ubezpieczenie pracownika (pracodawca płaci 26,09% a pracownik 9%), 28,56 dla emerytów lub posiadających I i II grupę inwalidzką (pracodawca płaci 21,24% a świadczeniobiorca 7,32%), 35% dla osób obywateli łotewskich, które są zatrudnione na Łotwie przez podatników zagranicznych, 8,52% dla obywateli zagranicznych, którzy są zatrudnieni przez podatników zagranicznych, 32,27% dla osób samo-zatrudnionych Podstawową stawką podatku VAT jest 18%, a obniżoną 9% Zawieranie umów o pracę jest określone przez łotewski "Kodeks Pracy" (Darbe Likums) www.ttc.lv link: likumi EO -0223 "Umowa o Pracę" jest oficjalnie rejestrowana po podpisaniu jej przez pracodawcę i pracobiorcę. "Umowy o Pracę" są głównie zawierane na czas nieokreślony, a na czas określony na bardzo krótki okres Czasokres "Umowy na Czas Określony" nie może przekraczać 2 lat (włączając jej ew. przedłużenia), a czasokres takiej umowy dla pracowników sezonowych nie może w danym roku przekraczać 10-miesięcy Jeżeli żadna ze stron nie wymawia "Umowy na czas określony" przed jej wygaśnięciem to automatycznie staje się ona "Umową na czas nieokreślony” Stosuje się obligatoryjny okres próbny wynoszący maksymalnie 3-miesiące, aby sprawdzić przydatność zawodową pracownika na danym stanowisku pracy. Nie ma okresu próbnego dla pracowników poniżej 18-go roku życia Minimalna płaca na Łotwie nie może być niższa niż 80 łatów ~480 PLN Formy prowadzenia działalności gospodarczej przez firmy lokalne i zagraniczne Prowadzenie działalności gospodarczej na Łotwie zarówno przez firmy krajowe, jak i zagraniczne reguluje "Konstytucja Republiki Łotewskiej" dostępna na stronie internetowej www.ttc.lv link: "tulkojumi", podlink: "likumi", pod no. E-0013, "Kodeks Handlowy", który wszedł w życie 02.01.2001r. www.ttc.lv link: "tulkojumi", podlink: "likumi", pod no. E-0040 oraz "Kodeks Cywilny" www.ttc.lv/lv/publikacijas/civillikums Łotewski kodeks handlowy określa m. innymi formy organizacyjno-prawne funkcjonowania podmiotów gospodarczych na Łotwie. Są to m. innymi: • • • • • przedsiębiorca jednoosobowy spółka jawna spółka komandytowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (nomenklatura łotewska: SIA) spółka akcyjna (nomenklatura łotewska: AS) Najczęściej spotykaną formą spółki handlowej jest spółka z o.o. (SIA) Spółka akcyjna (AS) jest formą obowiązkową dla banków i firm ubezpieczeniowych. W "Rejestrze Handlowym" wpisane są dane dot. przedsiębiorcy oraz działalności gospodarczej. Rejestr Handlowy jest prowadzony przez ustawowo upoważniony do tego urząd państwowy o nazwie "Rejestr Przedsiębiorstw" www.ur.gov.lv Firmy zagraniczne mogą otwierać na terenie Łotwie: • • przedstawicielstwa, nie posiadające prawa prowadzenia działalności gospodarczej, których okres działalności nie może przekraczać 5 lat. Po upływie 5 lat okres ten może być przedłużony. Przedstawicielstwa nie posiadają osobowości prawnej. filie (oddziały), posiadające prawo do prowadzenia na terenie Łotwy działalności gospodarczej. Poniżej przedstawiono podstawowe dokumenty wymagane podczas rejestracji poszczególnych rodzajów firm na terenie Łotwy. Ze względu na fakt, że ilość dokumentów jak i ich zawartość mogą ulegać zmianom, jak i na fakt specyfiki każdego podmiotu gospodarczego, najbardziej bieżące i ścisłe informacje dot. procedur i dokumentów związanych z zakładaniem, prowadzeniem, itp. działalności gospodarczej na Łotwie można znaleźć na stronie internetowej Łotewskiego Rejestru Przedsiębiorstw www.ur.gov.lv jak i Łotewskiej Agencji Inwestycji i Rozwoju www.liaa.gov.lv link: "Otoczenie biznesowe" (Operating environment) Rejestracja przedstawicielstwa firmy zagranicznej Zezwolenie na otwarcie przedstawicielstwa Przedsiębiorstw Republiki Łotewskiej. firmy zagranicznej, wydaje Rejestr W celu otrzymania zezwolenia na otwarcie przedstawicielstwa, firma powinna złożyć do w/w rejestru następujące dokumenty: • • • • • • • • • • wypełniony kwestionariusz zgodnie ze wzorcem Rejestru Przedsiębiorstw RŁ, decyzję firmy (organizacji) zagranicznej o otwarciu przedstawicielstwa wraz z wykazem władz przedstawicielstwa poświadczony notarialnie dokument potwierdzający rejestrację firmy zagranicznej (macierzystej w stosunku do przedstawicielstwa) w danym kraju (jeżeli taki dokument jest w nim wymagany). Jeżeli nie jest on wymagany, to jakikolwiek inny dokument, który potwierdza status prawny firmy zagranicznej w danym kraju poświadczony notarialnie statut firmy zagranicznej, lub odpowiadający mu inny dokument poświadczony notarialnie list rekomendacyjny z banku obsługującego firmę zagraniczną poświadczone notarialnie pełnomocnictwo dla osoby występującej w imieniu firmy zagranicznej wraz z kopią paszportu i dwoma zdjęciami tej osoby (format 3cm x 4cm) dokumenty potwierdzające adres przedstawicielstwa na terenie Łotwy pełnomocnictwo dla osoby upoważnionej do złożenia wniosku i odebrania dokumentów rejestracyjnych potwierdzenie z banku o dokonaniu opłaty skarbowej ew. inne dokumenty Wszystkie dokumenty wydane zagranicą winny być przetłumaczone na język łotewski i potwierdzone notarialnie. Przedstawicielem firmy zagranicznej może być osoba fizyczna nie prowadząca działalności gospodarczej - opłata skarbowa wynosi ~40,- USD. Opłata za przedłużenie lub zmianę okresu działalności i wniesienie zmian do statutu ~ 100 USD Rejestracja filii (oddziału) firmy zagranicznej Zagraniczne firmy mogą prowadzić działalność gospodarczą na terenie Republiki Łotewskiej również jako filie (oddziały). W tym przypadku filia powinna być zarejestrowana jako płatnik podatków w Republice Łotewskiej i w Rejestrze Przedsiębiorstw Republiki Łotewskiej. W celu rejestracji stałego filii (oddziału) firmy zagranicznej do Rejestru Przedsiębiorstw powinny być dostarczone następujące dokumenty: • • • • • • zgłoszenie o wpisanie do Rejestru Handlowego filii firmy zagranicznej dokumenty potwierdzające rejestrację firmy zagranicznej w jej macierzystym kraju lub notarialnie poświadczoną kopię takiego dokumentu, jeżeli ustawodawstwo państwa, siedziby firmy zagranicznej przewiduje taka rejestrację zezwolenie na założenie filii umowę założycielską (statut) firmy zagranicznej lub notarialnie poświadczoną kopię równoważnego dokumentu dokumenty, które potwierdzają pełnomocnictwo osoby do reprezentowania firmy zagranicznej we wszystkich czynnościach związanych z filią oraz zakres tego upoważnienia ew. inne dokumenty Wszystkie dokumenty wydane zagranicą winny być przetłumaczone na język łotewski i potwierdzone notarialnie. Opłata za założenie oddziału (filii) z prawem prowadzenia działalności gospodarczej wynosi ~ 800,- USD. Rejestracja przedsiębiorcy jednoosobowego Obowiązkiem osoby fizycznej, która wykonuje działalność gospodarczą na Łotwie jest wpisanie się w Rejestrze Handlowym jako jednoosobowego przedsiębiorcy, jeżeli roczny obrót z tytułu wykonywanej działalności gospodarczej przekracza 200 000 LVL (~ 370 000 USD) lub jeżeli wykonywana przez nią działalność gospodarcza odpowiada następującym cechom: roczny obrót z tytułu tej działalności przekracza 20 000 LVL (~ 37 000 USD) i prowadząc działalność gospodarczą osoba ta w jednym czasie zatrudnia więcej niż pięciu pracowników. Osoba fizyczna może zgłosić siebie do wpisania w rejestrze handlowym jako przedsiębiorcę jednoosobowego, również w takim wypadku, jeżeli nie zaistniały powyżej wymienione warunki. Podstawę do wpisania przedsiębiorcy jednoosobowego do Rejestru Handlowego stanowi jego zgłoszenie skierowane do Rejestru Przedsiębiorstw. W zgłoszeniu należy podać: • imię, nazwisko, kod osobisty (PESEL) oraz miejsce zamieszkania przedsiębiorcy • firmę przedsiębiorcy • adres prawny (siedzibę) • rodzaj działalności gospodarczej Zgłoszenie o dokonanie wpisu Spółki Jawnej w Rejestrze Handlowym W zgłoszeniu o dokonanie wpisu w Rejestrze Handlowym należy wskazać: • imię, nazwisko, kod osobisty (PESEL) oraz miejsce zamieszkania każdego wspólnika spółki, natomiast dla osoby prawnej - nazwę, numer rejestracyjny oraz adres prawny (siedzibę) • firmę spółki • rodzaj spółki • adres prawny (siedzibę) spółki • rodzaj działalności gospodarczej Zgłoszenie o dokonanie wpisu Spółki Komandytowej do Rejestru Handlowego Zgłoszenie do Rejestru Handlowego Spółki Komandytowej oprócz informacji, które zgłasza Spółka Jawna (punkt nr.4), dodatkowo zawiera informacje odnośnie każdego komandytariusza a mianowicie: • imię i nazwisko, kod osobisty (PESEL) oraz miejsce zamieszkania, a dla osoby prawnej nazwę, numer rejestracyjny oraz adres prawny (siedzibę) • kwotę wkładu oraz łączne wkłady komandytariusza Zawiązywanie spółek kapitałowych (Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna) W celu utworzenia nowej spółki kapitałowej, do Rejestru Przedsiębiorstw Republiki Łotewskiej powinny być przedłożone następujące dokumenty: • zgłoszenie wpisania spółki do Rejestru Handlowego, które założyciele składają w Rejestrze Przedsiębiorstw w terminie sześciu miesięcy od dnia podpisania umowy założycielskiej (zgłoszenie podpisują wszyscy założyciele) • dokumenty założycielskie (umowa założycielska, statut) • zaświadczenie bankowe o opłacie kapitału zakładowego (jeżeli kapitał zakładowy lub jego część została opłacona gotówką) • dokumenty, które potwierdzają wartość każdego wkładu rzeczowego (jeżeli został dokonany wkład rzeczowy) • pisemną zgodę każdego członka rady nadzorczej na wybór do rady nadzorczej (jeżeli w spółce jest rada nadzorcza) • pisemną zgodę każdego członka zarządu na wybór do zarządu • notarialnie poświadczone wzory podpisów członków zarządu na wybór do zarządu • • • powiadomienie przez zarząd o prawnym adresie (siedzibie) spółki potwierdzenie z banku o dokonaniu opłaty skarbowej za rejestrację spółki: potwierdzenie banku o wpłacie za publikację ogłoszenia w gazecie „Latvijas Vestnesis" http://www.lv-laiks.lv. Wszystkie dokumenty wydane zagranicą winny być przetłumaczone na język łotewski i potwierdzone notarialnie. Zgodnie z "Ustawą o Wprowadzeniu Kodeksu Handlowego" przewidziany jest 30 - dniowy termin na analizę zgłoszenia rejestracyjnego. W praktyce jest to okres krótszy niż 14 dni (standardowa opłata), 4 dni robocze (podwójna opłata) lub 2 dni robocze (potrójna opłata). Standardowa opłata rejestracyjna: • • • przedsiębiorca jednoosobowy, filia przedsiębiorcy łotewskiego przedsiębiorcy zagranicznego ~ 37 USD spółka jawna, spółka komandytowa, spółka z o.o. ~ 185 USD spółka akcyjna ~ 463 USD lub filia Oprócz poruszonych powyżej kwestii procedur i dokumentów związanych z rejestracją działalności gospodarczej, itp. poniżej podano strony internetowe gdzie można znaleźć informacje dotyczące innych aspektów prowadzenia działalności gospodarczej. Dla nich wszystkich wspólna strona internetowa jest: www.liaa.gov.lv link: Latvia business guide, podlink: Operating environment. Oprócz niej dla niektórych z nich podano również dodatkowe źródła informacji. Wyszczególnienie wybranych aspektów działalności gospodarczej z którymi może zetknąć się przedsiębiorca w swojej działalności: • • • • • • • • LXVIII. transakcje związane z nieruchomościami, obrotem ziemią itp. www.zemesgramata.lv (strona internetowa jedynie w języku łotewskim) ochrona własności intelektualnej patenty: Łotewski Urząd Patentowy www.lrpv.lv znaki towarowe wzornictwo przemysłowe prawa autorskie: Ustawa o prawie autorskim www.ttc.lv link: tulkujomi, podlink: likumi pod no.E-0098 przepisy dot. konkurencji, łączenia i zakupu firm, itp. "Ustawa o konkurencji" www.ttc.lv link: tulkujomi podlink: likumi pod no.E- 0026 usługi biznesowe (audyt, księgowość, zagadnienia prawne, cła, itp. Stowarzyszenie Consultantów Łotewskich www.lbka.lv SYSTEM PODATKOWY Aktualnie na Łotwie stosowane są następujące rodzaje podatków: • • • • • • • • • • podatek dochodowy od przedsiębiorstw podatek od wartości dodanej (VAT) podatek akcyzowy podatek dochodowy od osób fizycznych podatek socjalny (podatek na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne) podatek od nieruchomości podatek od gruntów podatek od surowców naturalnych podatek od opakowań podatek celny (omówiony w rozdziale dot. problematyki celnej) Administrowanie podatkami realizowane jest przez Państwową Służbę Dochodów. Samorządy biorą udział w administrowaniu podatkiem dochodowym, podatkiem od nieruchomości i podatkiem od zasobów naturalnych. Podatek dochodowy od przedsiębiorstw Zgodnie z ustawą "O Podatku Dochodowym od Przedsiębiorstw" z 1995r. podatek ten stosuje się do wszystkich przedsiębiorstw zarejestrowanych na Łotwie, w tym przedsiębiorstw zagranicznych oraz stałych przedstawicielstw przedsiębiorstw zagranicznych. Od 1.01.2004r. stopa podatkowa dla wszystkich rodzajów przedsiębiorstw wynosi 15%. Przedsiębiorstwa małe korzystają ze zniżki podatkowej w wysokości 20% od kwoty naliczonego podatku. Do tej grupy przedsiębiorstw zaliczają się te firmy, których: • • • majątek bilansowy nie przekracza 70.000 LVL roczny obrót netto jest mniejszy niż 200.000 LVL liczba pracowników wynosi średnio 25 osób Aby firma mogła skorzystać ze wspomnianej zniżki, winna spełniać co najmniej 2 z powyższych warunków. Podstawę podatku dochodowego od przedsiębiorstw zagranicznych nie prowadzących bezpośredniej działalności gospodarczej stanowią wpływy pozyskane od rezydentów Łotwy i stałych przedstawicielstw. Podatek pobierany jest od: • • • • • • dywidend - 10% (od osób fizycznych) dochodów z tytułu zarządzania i konsultingu - 10% dochodów z tytułu własności intelektualnej: tantiemy za dzieła literackie, sztuki, filmy, nagrania wideo i audio - 15%, inne - 5% dochodów z tytułu wykorzystania własności na Łotwie - 5% dochodów z tytułu sprzedaży papierów wartościowych - 10% dochodów z tytułu sprzedaży nieruchomości na Łotwie - 25% Nie podlegają odliczeniu od sumy do opodatkowania następujące wydatki: • • • • • • • • • • • • • rekreacja utrzymanie infrastruktury socjalnej kary pieniężne podatek dochodowy płatny poza granicami Łotwy wypłaty dla nie rezydentów podlegające odnośnemu podatkowi, wydatki na długoterminowe inwestycje i rezerwy, premie z tytułu ubezpieczenia na życie, wypłaty na fundusze emerytalne wypłaty oprocentowania, nadpłaty z tytułu podatku od surowców naturalnych 40% wydatków reprezentacyjnych wydatki związane z oceną majątku straty udziałowców wymienione w odnośnej dokumentacji wpływów i wydatków Od 1.01.2001r. inwestorzy zagraniczni, którzy inwestują więcej niż 16,4 mln USD w ciągu 3 lat mogą korzystać z "wakacji podatkowych" w zakresie podatku dochodowego od przedsiębiorstw w wysokości 40% zainwestowanej kwoty. Aby uzyskać taką ulgę plan inwestycyjny musi być zaakceptowany przez rząd Łotwy. Zniżka podstawy opodatkowania z tytułu darowizn nie może przekraczać 20% ogólnej sumy do opodatkowania. Podatek dochodowy od osób fizycznych Stawka bazowa podatku wynosi 25%. Zgodnie z ustawą "O Podatku Dochodowym od Osób Fizycznych" z 1993r. płatnikami podatku są stali rezydenci Republiki Łotewskiej uzyskujący dochody na Łotwie bądź za granicą w danym okresie podatkowym oraz nie rezydenci Republiki Łotewskiej, uzyskujący dochody na Łotwie. Podatek naliczany jest na podstawie dochodów podlegających opodatkowaniu; wpłaty dokonywane są miesięcznie. Opodatkowaniu nie podlegają następujące dochody: • • • • • • • • • • • • dywidendy z dochodu przedsiębiorstw płacących podatek dochodowy od przedsiębiorstw dochody z depozytów w instytucjach kredytowych wypłaty z tytułu ubezpieczeń wygrane pieniężne i rzeczowe z loterii alimenty środki uzyskane w trakcie rozwodu na mocy odnośnego orzeczenia sądowego renty i emerytury państwowe i wypłaty z funduszy emerytalnych wpływy określone ustawami stypendia z uczelni wpływy z tytułu spadku, z wyjątkiem tantiem i darowizn od osób fizycznych premie pieniężne i rzeczowe z tytułu uczestnictwa w zawodach sportowych, o ile ich ogólna wartość nie przekracza 150 LVL oraz premie pieniężne i rzeczowe z tytułu uczestnictwa w zawodach międzynarodowych o ogólnej wartości do 3.000 LVL w danym roku podatkowym wszelkie zapomogi i rekompensaty poniesionych strat • • • • • rekompensaty z wyjątkiem rekompensat za niewykorzystany urlop wpływy ze sprzedaży majątku, z wyjątkiem wpływów ze sprzedaży dóbr wyprodukowanych w celu sprzedaży i nabytych w celu odprzedaży wpływy z produkcji rolnej w wysokości do 3.000 LVL włącznie subsydia dla produkcji rolnej inne dochody określone przez obowiązujące ustawodawstwo Roczna deklaracja podatkowa musi być przedłożona przez podatnika do 1 kwietnia roku następnego Podatek od wartości dodanej (VAT) Zgodnie z ustawą "O Podatku od Wartości Dodanej", która weszła w życie w 1995r., podatek ten stosuje się dla dostaw dóbr, usług, importu dóbr i spożycia własnej produkcji przedsiębiorstwa. Standardowa stawka VAT wynosi 18%. Stosuje się również stawkę podatku VAT w wysokości 0%, a od 1.05.2004r. również w wysokości 5%. Przedsiębiorstwa o obrocie podlegającym opodatkowaniu VAT (przekraczającym 10.000 LVL w okresie 12 miesięcy) podlegają rejestracji w Państwowej Służbie Dochodów. Podstawę opodatkowania tworzy roczna suma ogólnej wartości dostarczonych dóbr i wyświadczonych usług. Zwroty VAT podlegają zaksięgowaniu; płatności VAT dokonywane są comiesięcznie do dnia 15 miesiąca następującego po okresie opodatkowania. Termin przestawienia rocznej deklaracji VAT za dany rok upływa 1.04 roku następnego . Od 1.05 2004 roku wprowadzono dodatkową stawkę VAT w wysokości 5% na: • • • • • • • • farmaceutyki lekarstwa weterynaryjne dostawy ciepłej i zimnej wody i niektóre inne usługi komunalne artykuły dla niemowląt bilety na imprezy sportowe książki zakwaterowanie w hotelach niektóre produkty środków masowego przekazu Podatek socjalny (obowiązkowe ubezpieczenie społeczne) Powyższy podatek zgodnie z ustawą "O Państwowym Ubezpieczeniu Społecznym" z 1998r. służy wypłacie z budżetu zasiłków chorobowych, rent, emerytur, zasiłków macierzyńskich i innych świadczeń socjalnych. Podatek socjalny (obowiązkowe ubezpieczenie społeczne) płacą przedsiębiorcy - rezydenci Łotwy, pracownicy łotewskich firm, pracownicy rezydenci Łotwy, którzy są zatrudnieni przez nie rezydentów, osoby pracujące na zasadzie samo-zatrudnienia oraz emigranci znajdujący pracę na Łotwie. Dochód, który podlega opodatkowaniu podatkiem socjalnym to każdy dochód uzyskiwany z tytułu pracy świadczonej na Łotwie na podstawie umowy o pracę, który podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Podatkiem socjalnym obciążone są zarówno płace jak i tantiemy. Od dnia l stycznia 2003 podatek socjalny płacony jest przez pracodawców w wysokości 24,09% dochodu pracownika brutto oraz przez pracobiorców w wysokości 9% ich dochodu. Stąd łączny wymiar podatku wynosi 33,09%. Podatek uiszczany jest miesięcznie. Łączny wymiar podatku dla samo-zatrudnionych wynosi 30,27% a dla rezydentów Łotwy pracujących u nie-rezydentów 33%. Następujące wpływy nie podlegają opodatkowaniu: renty i emerytury państwowe, wypłaty z funduszy emerytalnych, rekompensaty, ulgi itp. z tytułu uszczerbku na zdrowiu prowadzącego do utraty zdolności do pracy, stypendia, wpływy z tytułu praw autorskich oraz inne wypłaty socjalne. Pracownik musi być zarejestrowany do 5-go dnia miesiąca w którym podpisano z nim umowę o pracę w Państwowej Służbie Dochodów. LXIX. WARUNKI DZIAŁANIA INWESTORÓW ZAGRANICZNYCH Problematykę inwestycji zagranicznych na Łotwie reguluje ustawa "O Inwestycjach Zagranicznych w Republice Łotewskiej" z 1991r. www.ttc.lv , link: tulkujomi, podlink: likumi, pod no. E –0123 oraz ustawa "O Stosowaniu Podatków w Wolnych Portach i Specjalnych Strefach Ekonomicznych" z 2001r. www.ttc.lv , link: tulkujomi, podlink: likumi, pod no. E- 0230. Ustawodawstwo łotewskie przewiduje, iż: • • • • • • inwestorzy zagraniczni posiadają prawa i obowiązki identyczne do praw i obowiązków przedsiębiorców miejscowych inwestor zagraniczny może być jedynym założycielem przedsiębiorstwa z kapitałem zagranicznym inwestor zagraniczny ma prawo do zwolnienia z opodatkowania VAT i opłat celnych w odniesieniu do aportu rzeczowego jako składnika inwestycji długoterminowych, inwestycji kapitałowych oraz dóbr i usług związanych z ich zakupem lub sprzedażą, jak również do eksportu dóbr i usług poza terytorium Łotwy inwestor zagraniczny ma prawo wolnego wwozu i wywozu kapitału podatek dochodowy od przedsiębiorstw, obowiązujący od 1 stycznia 2004r., naliczany jest według stawki 15%, stosowanej do wszystkich przedsiębiorstw. Stawka ta jest zgodna ze standardami europejskimi i pozwala na zmniejszenie okresu amortyzacji i przeniesienia strat na kolejne okresy w ramach lat pięciu upusty w podatku dochodowym stosowane są gdy: firma, która prowadzi duże, popierane przez rząd projekty inwestycyjne (powyżej 10 mln LVL ~15,6 mln Euro w ciągu 3 lat) otrzymuje upust do 40% ogólnej wartości inwestycji; rozłożenie dla celów podatkowych strat przez okres 5 lat; podwójne zmniejszenie amortyzacji do 70% dla wyposażenia technologicznego Stosowane są również następujące ulgi: • • ulga w podatku dochodowym dla firm rolniczych ulga w podatku dochodowym dla zatrudniających osoby skazane • • • • • • inwestor zagraniczny ma prawo zwolnienia z opłat importowych i VAT dla dóbr i towarów wwożonych na Łotwę w celu dalszego przerobu inwestor zagraniczny ma prawo do ulg w podatku dochodowym w wymiarze podatku opłaconego za granicą inwestor zagraniczny ma prawo wywozu z Łotwy zysków, po opłaceniu wszystkich podatków przedsiębiorstwo joint-venture zarejestrowane na Łotwie ma prawo zakupu ziemi w miastach i na wsi, pod warunkiem pochodzenia z kraju, z którym Łotwa ma podpisaną umowę o wzajemnej ochronie i popieraniu inwestycji, o ile ponad połowa kapitału statutowego (akcji) znajduje się w posiadaniu obywateli Republiki Łotewskiej władze lokalne mogą przyznać wsparcie do 90% wymiaru podatku od nieruchomości dla projektów inwestycyjnych zgodnych ze strategią lokalnego (regionalnego) rozwoju Republika Łotewska gwarantuje ochronę inwestycji zagranicznych. W wypadku skrajnie mało prawdopodobnego wywłaszczenia, inwestor chroniony jest przez Ustawę "O Przymusowym Wywłaszczeniu Nieruchomości", zapewniającą rekompensatę w wysokości pełnej wartości rynkowej. Pobyt Pracownicy przebywający na terenie Łotwy dłużej niż 3 miesiące powinny zameldować się w Urzędzie ds. Obywatelstwa i Migracji celem uzyskania zezwolenia na pobyt czasowy (czyli na czas określony do 1 roku lub na 5 lat) w terminie 3 miesięcy od dnia wjazdu oraz na pobyt stały na 30 dni przed upływem terminu zezwolenia na pobyt czasowy. Aby ubiegać się o zezwolenie na pobyt stały, pracownik musi przebywać na terenie Łotwy minimum przez 6 miesięcy w roku kalendarzowym przez 5 lat na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy. Po uzyskaniu zezwolenia na pobyt czasowy pracownik powinien zameldować się we właściwym urzędzie samorządu lokalnego w miejscu zamieszkania. Za niedopełnienie tego obowiązku grozi kara grzywny 250 LVL (ok. 1 800 zł). Pozwolenie na pracę Łotwa nie stosuje żadnych ograniczeń w stosunku do obywateli polskich w kwestii podejmowania pracy na terenie Łotwy. Na mocy odpowiednich przepisów prawa łotewskiego zgodnych z przepisami unijnymi dotyczącymi swobodnego przepływu pracowników, każdy obywatel pochodzący z Polski oraz członkowie jego rodziny mają prawo podjęcia pracy na terenie Łotwy. Prawo pracy Umowa o pracę Umowa o pracę musi zostać zawarta w formie pisemnej i powinna regulować następujące kwestie: • • • • • dane osobowe pracodawcy, dane osobowe pracownika, datę rozpoczęcia zatrudnienia, datę ustania zatrudnienia (jeśli umowa zawarta została na czas określony), miejsce wykonywania pracy, • • • • • • • długość okresu próbnego, nazwę stanowiska zajmowanego przez pracownika, obowiązki pracownika, wysokość wynagrodzenia, godziny pracy, urlop wypoczynkowy, wypowiedzenie. Umowa o pracę sporządzana jest w dwóch egzemplarzach, po jednym dla każdej ze stron. Maksymalny dopuszczalny okres próbny wynosi 3 miesiące. Dla pracowników poniżej 18 roku życia nie przewidziano okresów próbnych. Umowa o pracę zawarta na czas określony Umowa o pracę na czas określony może zostać zawarta gdy: • • praca ma charakter sezonowy lub tymczasowy, pracownik ma za zadanie zastąpić nieobecnego pracownika. W oparciu o umowę na czas określony pracownik nie może pracować dłużej niż dwa lata. Wynagrodzenie Minimalna miesięczna pensja wynosi 80 LVL. Przeciętna pensja miesięczna w 2002 r. wynosiła 173 LVL. Czas pracy Tydzień pracy trwa 40 godzin. Jeśli dzień pracujący przypada przed świętem państwowym, jest on skrócony o godzinę. Pracownik może pracować powyżej 40 godzin pod warunkiem, że zostało to wcześniej uzgodnione z pracodawcą na piśmie. Jednakże nadgodziny nie mogą przekroczyć 48 godzin w tygodniu oraz 200 w roku. Wprowadzono zakaz podejmowania pracy w nadgodzinach dla kobiet w ciąży lub mających dziecko w wieku do 1 roku lub starsze, jeśli karmi piersią oraz dla osób poniżej 18 roku życia. Osoby poniżej 18 roku życia mogą pracować nie więcej niż przez 35 godzin tygodniowo. Urlop wypoczynkowy Każdy pracownik ma prawo do 4-tygodniowego płatnego urlopu wypoczynkowego, który można wykorzystać w całości lub w częściach, pamiętając jednak, że przynajmniej raz w roku pracownik ma prawo do 2-tygodniowego nieprzerwanego urlopu. Osobom poniżej 18 roku życia przysługuje miesięczny urlop wypoczynkowy. Pracownik otrzymuje prawo do pełnego wymiaru urlopu po przepracowaniu pierwszych 6 miesięcy. Pracownicy, którzy posiadają troje lub więcej dzieci poniżej 16 roku życia lub niepełnosprawne dziecko mają prawo do trzech dodatkowych dni urlopu w roku. Święta narodowe, będące dniami wolnymi od pracy: • • • • • • • • • • • Nowy Rok, Wielki Piątek, Wielkanoc, Poniedziałek Wielkanocny, Święto pracy i Konwokacja Zgromadzenia Konstytucyjnego Republiki Łotwy (1 maja), Wigilia przesilenia letniego, Dzień Ligo (23 czerwca), Dzień Jani – przesilenie letnie (24 czerwca), proklamowanie Republiki Łotwy (18 listopada), Boże Narodzenie (25 i 26 grudnia), Sylwester (31 grudnia). Dni Pamięci Narodowej • • • • • • • • • • • • • Dzień Pamięci Obrońców Barykad w 1991 r. (20 stycznia), Dzień Uznania Międzynarodowego Republiki Łotwy (26 stycznia), Dzień Pamięci Ofiar Terroru Komunistycznego (25 marca), Ogłoszenie Niepodległości Republiki Łotwy (4 maja), Zwycięstwo nad Faszyzmem i Dzień Pamięci Ofiar II Wojny Światowej (8 maja), Dzień Europy (9 maja), Dzień Pamięci Ofiar Terroru Komunistycznego (14 czerwca), Okupacja Republiki Łotwy (17 czerwca), Dzień Pamięci Bohaterów rocznica bitwy pod Cesis (22 czerwca), Bałtycki Dzień Jedności (22 września), Dzień Pamięci Łotewskich Bojowników o Wolność (11 listopada), Pierwsza niedziela grudnia – Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Ludobójstwa TotalitarnegoReżimu Komunistycznego na Narodzie Łotewskim. Urlop chorobowy Pracownik, który z powodu choroby nie może wykonywać swoich obowiązków, zobowiązany jest do przedstawienia zaświadczenia lekarskiego dotyczącego jego stanu zdrowia zaraz po powrocie do pracy. Urlop macierzyński Kobiety uprawnione są do płatnych 112 dni wolnych od pracy z powodu narodzin dziecka (56 dni przed rozwiązaniem i 56 dni po porodzie). Jeśli nastąpiły jakiekolwiek komplikacje związane z porodem lub kobieta urodziła bliźnięta, przysługują jej dodatkowe dwa tygodnie urlopu macierzyńskiego. Jeśli rodzice adoptują dziecko poniżej 2 miesiąca życia, jedno z nich ma prawo do 56 dni wolnych od pracy. Jeśli adoptują dziecko w wieku od 2 miesięcy do 3 lat – przysługuje im 14 – dniowy urlop. Ojcowie uprawnieni są do 10 dni wolnych od pracy w ciągu pierwszych dwóch miesięcy po narodzinach dziecka. Urlop z powodu nauki Osoby uczące się uprawnione są do dodatkowych 20 dni wolnych od pracy, które powinny wykorzystać na naukę i zdanie egzaminów. Ustanie stosunku pracy Pracownik składający rezygnację musi zachować miesięczny termin wypowiedzenia. Pracodawca może wypowiedzieć umowę z pracownikiem z ważnych powodów, takich jak np.: z powodu alkoholizmu lub narkomanii pracownika, nie wywiązywania się z obowiązków przez pracownika itd. Pracodawcę również obowiązuje miesięczny okres wypowiedzenia. W określonych przypadkach, pracownikowi przysługuje wolne od pracy w okresie wypowiedzenie, które powinien wykorzystać na poszukiwanie pracy. Pracodawca ma również obowiązek wypłaty bonusu pracownikowi, który odchodzi z pracy, jeśli: • • • • pracownik złożył rezygnację z ważnych powodów, pracownik posiada niewystarczające umiejętności, aby wykonywać polecone mu obowiązki, pracownik nie może wykonywać pracy z powodu stanu zdrowia, pracownik został przywrócony do pracy. Uznawanie dyplomów i kwalifikacji Ogólny system wzajemnego uznawania kwalifikacji do celów zawodowych oraz akademickich działała na terenie całej UE. Ośrodek informacji do spraw uznawania kwalifikacji zawodowych na Łotwie Solvita SILINA Academic Information Centre Valnu 2; RIGA Latvia, LV-1050 Tel.: +371 721.23.17 or +371 722.51.55 Fax: +371 722.10.06 E-mail: [email protected] http://www.aic.lv Warto wiedzieć Waluta: łat (LVL), 1 LVL = 100 santimów; 1 LVL = 1,9 USD 1 LVL = 1,5EUR Język urzędowy: łotewski Inne języki: rosyjski, angielski Wiek emerytalny dla kobiet – 60,5, co roku wzrasta o 6 miesięcy, aby 1 czerwca 2008 r. osiągnąć 62 Wiek emerytalny dla mężczyzn - 62 Użyteczne adresy: Ambasada Łotwy w Polsce ul. Królowej Aldony 19 03-928 Warszawa tel.: (+48 22) 617-45-89 fax: (+48 22) 617-42-89 e-mail: [email protected] Ambasada RP na Łotwie ul. Mednieku iel_ 6B 1010 Riga tel.: (+371) 703-15-00, 03-15-04 fax: (+371) 703-15-49 e-mail: [email protected] http://www.poltrade.lv Wydział Ekonomiczny Ambasady RP na Łotwie ul. Elizabetes iel_ 2 a 1340 Riga tel.: (+371) 703-97-51, 703-97-52 fax: (+371) 703-97-55 e-mail: [email protected] http://www.poltrade.lv LXX. MALTA – ŚWIADCZENIE USŁUG I PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ. Zakładanie działalności gospodarczej Do dnia akcesji Malty do Unii Europejskiej niemożliwym było podjęcie zatrudnienia czy też rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej przez obcokrajowców. Po 1 maja br. sytuacja się radykalnie zmieniła. Obywatele państw członkowskich mogą bez przeszkód podejmować działalność gospodarczą na Malcie w tym także świadczyć usługi. Formy prawne działalności gospodarczej Podstawową formą działalności gospodarczej na Malcie są spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Spółka z o.o. może być publiczna lub prywatna. Prywatna spółka nie może mieć więcej niż 50 udziałowców i nie może korzystać z państwowych środków finansowych. Rejestracji spółki dokonuje się w biurze Registrar Memorandum of Association. Wniosek o rejestrację powinien zawierać: • nazwę firmy, • nazwiska i adresy wszystkich udziałowców, • miejsce i adres firmy na Malcie, • zakres działalności firmy, • określenie kapitału zakładowego, • szczegółowe dane o dyrektorach, • szczegółowe dane o sekretarzu firmy, • status firmy, • dane osoby oficjalnie upoważnionej do reprezentowania firmy. Opłaty rejestracyjne wynoszą: od 100 do 573 funtów maltańskich. Wysokość opłaty zależy od wielkości kapitału zakładowego. W celu założenia oddziału firmy zagranicznej należy dokonać rejestracji w biurze Registrar. Podatek dochodowy od przedsiębiorstw Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT) wynosi na Malcie 35%. Istnieje obowiązek potrącenia podatku w wysokości 15 % ze źródeł z tytułu dywidend wypłacanych maltańskim rezydentom. Przedsiębiorstwa-rezydenci mają możliwość zarejestrowania się jako Międzynarodowe Przedsiębiorstwa Handlowe (International Trading Companies - ITC) lub Międzynarodowe Holdingi Przedsiębiorstw (International Holding Comapanies - IHC). Dzięki takiej rejestracji firmy (ICT) te mogą skorzystać ze specjalnego kredytu podatkowego. Wówczas realna stopa opodatkowania wynosi 4,17%. W przypadku firm IHC stawka wynosi 0%, a w przypadku „kwalifikowanego udziału” stawka zgodna z prawem maltańskim lub 11,67% bez „kwalifikowanego udziału”. Podatek VAT Obowiązują trzy stawki podatku od towarów i usług (VAT): - stawka podstawowa VAT 18% dwie stawki zredukowane: stawka VAT 5% i stawka VAT 0%. Pobyt Na terenie Malty bez pozwolenia na pobyt można przebywać do 3 miesięcy. Po 3 miesiącach zainteresowana osoba może złożyć wniosek o pozwolenie na pobyt dłuższy niż pół roku do Centralnego Biura Imigracyjnego, jeśli udowodni, że szuka pracy lub ma zabezpieczenie finansowe. Następnie może się starać o przedłużenie pozwolenia na pobyt, czego dokonuje Główne Biuro Imigracyjne. Pozwolenie na pracę Pracodawca, który chce zatrudnić obcokrajowca, musi udowodnić, że dana osoba jest konieczna dla funkcjonowania jego firmy, oraz że nie ma na oferowane stanowisko pracy innej chętnej osoby poszukującej pracy wśród obywateli Malty. Pozwolenie na pracę jest wydawane na okres 3 – 12 miesięcy. Prawo pracy Umowa o pracę Większość umów zawierana jest w pełnym wymiarze czasu na czas nieokreślony. Mimo to coraz częściej są zawierana umowy czasowe. Pracownik otrzymuje umowę w języku angielskim, niekiedy też w maltańskim. Zabronione jest zatrudniani osób, które nie ukończyły 16 roku życia. Umowa o pracę na okres próbny Umowa o pracę na czas próbny zawierana jest zazwyczaj na 6 miesięcy. Może ona zostać wypowiedziana bez podania przyczyny przez każdą ze stron z zachowaniem tygodniowego okresu wypowiedzenia. Wynagrodzenie Minimalna miesięczna pensja na Malcie w 2003 r. wynosiła 229.31 LM. Pracownikom, którzy otrzymują minimalne wynagrodzenie przysługują dodatkowe bonusy. Czas pracy Tydzień pracy trwa 40 godzin. Pracownik nie może pracować w tygodniu dłużej niż 48 godzin (włączając nadgodziny). Pracownikom przysługuje 11 godzin nieprzerwanych godzin wolnych od pracy w ciągu doby oraz 24 nieprzerwane godziny w ciągu tygodnia. Pracownikom pracującym dłużej niż 6 godzin dziennie przysługuje przerwa w czasie pracy. Urlop wypoczynkowy Każdy pracownik ma prawo do 25- dniowego płatnego urlopu wypoczynkowego. W ciągu roku dodatkowo jest 14 dni świątecznych, które są dniami wolnymi od pracy. Jeśli dzień świąteczny przypada w weekend, pracownikom przysługuje dodatkowy dzień wolny od pracy. Święta narodowe będące dniami wolnymi od pracy: • • • • • • • • • • • • • • Nowy Rok (1 stycznia), Dzień Świętego Pawła (10 lutego), Dzień Świętego Józefa (19 marca), Dzień Wolności (31 marca), Wielki Piątek, Święto Pracy (1 maja), Sette Giugno (7 czerwca), Dzień Świętego Piotra i Pawła (29 czerwca), Wniebowzięcie NMP (15 sierpnia), Dzień Zwycięstwa (8 września), Dzień Niepodległości (21 września), Święto Niepokalanego Poczęcia (8 grudnia), Dzień Republiki (13 grudnia), Boże Narodzenie (25 grudnia). Święta państwowe • • • • • • • • • • • • • • • Nowy Rok, 10 lutego, 19 marca, Dzień Wolności (31 marca), Wielki Piątek, Wielkanoc, Dzień Pracy (1 maja), 7 czerwca, Dzień Świętego Piotra i Pawła (29 czerwca), Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny (15 sierpnia), Dzień Zwycięstwa (8 września) Dzień Niepodległości (21 września), Niepokalane Poczęcie (8 grudnia), Dzień Republiki (13 grudnia), Boże Narodzenie (15 grudnia). Jeśli któryś z wyżej wymienionych dni przypada w weekend, pracownikom przysługuje dodatkowy dzień wolny od pracy. Urlop macierzyński Kobiety uprawnione są 14 - tygodniowego urlopu macierzyńskiego (w tym 4 tygodnie mogą wykorzystać przed planowaną datą porodu). Kobieta musi uprzedzić pracodawcę o zamiarze skorzystania z urlopu macierzyńskiego 4 tygodnie wcześniej. Przez pierwsze 13 tygodni kobieta otrzymuje pełne wynagrodzenie, od 14 tygodnia przebywa na urlopie macierzyńskim bezpłatnym. Urlop chorobowy Pracownik powinien dostarczyć zaświadczenie lekarskie jeśli choruje dłużej niż 3 dni. Niektórzy pracodawcy wymagają takiego zaświadczenia już w pierwszym dniu choroby. Ustanie stosunku pracy. Pracodawca może wypowiedzieć umowę o pracę wyłącznie z ważnych powodów zachowując okres wypowiedzenia trwający od 7 dni do 3 miesięcy w zależności od stażu pracy pracownika. Uznawanie dyplomów i kwalifikacji Ogólny system wzajemnego uznawania kwalifikacji do celów zawodowych oraz akademickich działała na terenie całej UE. Ośrodek informacji do spraw uznawania kwalifikacji zawodowych na Malcie: Joyce PULLICINO 328, Education Division MT- FLORIANA Malta Tel.: +356 2 124.04.19; +356 2 598.24.48 Fax: +356 2 123.98.42 E-mail : [email protected] Warto wiedzieć Waluta: lira maltańska (MTL),MTL = 100 centymów = 1000 milów Język urzędowy: maltański, angielski Wiek emerytalny dla kobiet – 60 lat Wiek emerytalny dla mężczyzn – 61 lat Użyteczne adresy Na Malcie nie ma polskiej placówki dyplomatycznej. Funkcje przedstawicielstwa polskiego na Malcie pełnią placówki dyplomatyczne we Włoszech. Ambasada RP w Rzymie: www.ambasciatapolonia.it Via P. P. Rubens, 20 00197 Roma tel. 06.36 20 42 00 Wydział Ekonomiczno – Handlowy Ambasady RP w Rzymie: www.infopolonia.it Via Olona, 2/4 00198 Roma tel. 0039 06 854 11 28 0039 06 854 81 89 Słowenia – świadczenie usług i prowadzenie działalności gospodarczej Świadczenie usług Świadczenie usług w Słowenii o charakterze tymczasowym nie wiąże z koniecznością zarejestrowania oddziału w tym kraju (zgodnie z postanowieniami Traktatu o Wspólnocie Europejskiej). W związku z tym polski usługodawca (firma posiadająca swoją siedzibę w Polsce, gdzie ma zarejestrowaną działalność, a usługę świadczy w ramach zarejestrowanej działalności) może świadczyć tymczasowo usługę w Słowenii. Samozatrudnienie Jedną z form świadczenia usług jest prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej na własny rachunek. Taka osoba może pozostawać w stosunku pracy – ustawa nie ogranicza możliwości prowadzenia działalności gospodarczej poza stałym zatrudnieniem. Osoba rejestruje działalność gospodarczą wpisując się do rejestru przedsiębiorców prowadzonego przez Urząd Podatkowy (z wyjątkiem branż, w których wymagane jest specjalne zezwolenie i które regulowane są przez ustawę rzemieślniczą i inne specjalne przepisy). Wykaz takich branż opublikowany jest na stronie Ministerstwa Gospodarki RS http://www.gov.si/mg i na stronie internetowej Izby Rzemieślniczej www.ozs.si. Samodzielny przedsiębiorca może prowadzić działalność gospodarczą pod swoim własnym nazwiskiem (s.p.- samostojni podjetnik) lub pod zarejestrowaną nazwą firmy (posamezna firma). Przedsiębiorca odpowiada całym swoim majątkiem osobistym za zobowiązania firmy. Z przychodów rozlicza się według stawek podatku dochodowego od osób fizycznych. Swoboda świadczenia usług w przypadku niektórych zawodów, jest ograniczona poprzez wymóg posiadania odpowiednich kwalifikacji zawodowych. Słowenia przyjęła Ustawę regulującą automatyczne uznawanie kwalifikacji w zawodach regulowanych w 2002r. Przepisy wykonawcze zostały opublikowane w kwietniu 2004r. Ustawa dotycząca zawodów regulowanych została przyjęta pod koniec 2003r. Wszystkie zawody Unia, a zatem i Słowenia, podzieliła na trzy kategorie. W pierwszej są tzw. zawody sektorowe - w nich kwalifikacje uznawane są automatycznie we wszystkich państwach Unii. W drugiej - zawody regulowane. Ich liczba w Słowenii wynosi ok. 400. Sposób uznawania kwalifikacji w każdej z nich reguluje państwo przyjmujące, a każda sprawa rozpatrywana jest indywidualnie. W tym celu wydano odpowiednie przepisy narodowe: Kwalifikacje w zawodach niewymienionych w pierwszej i drugiej grupie uznaje sam pracodawca. Niezależnie od tego uznaje się kwalifikacje do prowadzenia pewnego typu działalności - przede wszystkim gospodarczej. Zawody sektorowe Lekarz, lekarz dentysta, pielęgniarka, położna, farmaceuta, lekarz weterynarii i architekt - to zawody uregulowane przez tzw. dyrektywy sektorowe. We wszystkich (z wyjątkiem architekta) doszło do harmonizacji kształcenia. Każde państwo przedstawia tylko listę świadectw spełniających te warunki i na tej podstawie kwalifikacje są uznawane w całej Unii. To w Słowenii reguluje Rozporządzenie o szczegółowych zasadach postępowania w sprawie uznawania kwalifikacji na wykonywanie regulowanych zawodów lub regulowanej działalności zawodowej w Republice Słowenii na podstawie dyrektyw sektorowych. Wnioski w sprawie sektorowych kwalifikacji (lekarze, architekci) składane są na określonym formularzu (do pobrania na stronie internetowej http://www.sigov.si/mddsz/zaposlovanje/vpk_obrazci.htm) do Ministerstwa Pracy, Rodziny i Spraw Społecznych, w załączeniu składa się: potwierdzenie o obywatelstwie, dyplom, świadectwo (zgodnie z przepisami poszczególnych ministerstw) oraz w razie potrzeby potwierdzenie odpowiednich organów UE o wypełnianiu warunków dla wykonywania zawodu. Procedurę uznawania kwalifikacji w innych zawodach sektorowych w analogiczny sposób przeprowadzają organy samorządów zawodowych (izby: pielęgniarek i położnych, aptekarskie, lekarzy weterynarii) właściwe ze względu na miejsce planowanego wykonywania zawodu. Zawody regulowane W przypadku zawodów regulowanych (w Słowenii jest ich około 400) tj. - zawodów, specjalności i stanowisk pracy, dla których słoweńskie przepisy przewidują konieczność posiadania odpowiedniego poziomu wykształcenia, spełnienia wymagań kwalifikacyjnych lub innych dodatkowych wymagań. Są wśród nich takie, których wykonywanie wymaga wyższego wykształcenia (np. nauczyciel) oraz takie, dla których wykonywania wystarczy wykształcenie na poziomie niższym (zawodowy kierowca). Konieczne jest przeprowadzenie postępowania o uznanie kwalifikacji. Lista zawodów regulowanych jest zmienna i stale uzupełniana wraz z wydawaniem nowych przepisów regulacyjnych, zgodnie z ustawą o narodowych kwalifikacjach zawodowych. Uznawanie kwalifikacji obywateli z państw UE i EFTA chcących wykonywać w Słowenii jeden z zawodów regulowanych będzie przebiegać zgodnie ustawą z 2002r. o zasadach uznawania nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej kwalifikacji do wykonywania zawodów regulowanych. Po pozytywnym zakończeniu przewidzianych w niej procedur, osoby te będą mogły pracować i prowadzić działalność tak samo jak absolwenci słoweńskich szkół i uczelni. Postępowanie w sprawie uznania kwalifikacji powinno zakończyć się w ciągu czterech miesięcy od dnia przedstawienia przez wnioskodawcę wszystkich dokumentów. Jakich - określa przede wszystkim rozporządzenie ministra pracy w sprawie wzoru formularzy składanych w postępowaniu o uznanie kwalifikacji do wykonywania zawodów regulowanych DzU RS 41/2004. Jeśli dla uzyskania prawa do wykonywania zawodu regulowanego słoweńskie przepisy wymagają decyzji lub opinii organizacji zawodowych, mogą one uczestniczyć w tym postępowaniu na prawach strony. Decyzje, które zapadną w takim postępowaniu są dla nich wiążące. Ilekroć przepisy regulacyjne uzależniają wykonywanie zawodu od spełnienia określonych wymogów dotyczących niekaralności lub postawy etycznej, ustala się spełnienie tych przesłanek na podstawie dokumentów wystawionych przez państwo wnioskodawcy. Decyzja o uznaniu kwalifikacji w przypadku, gdy program kształcenia albo zakres wykonywanego zawodu w państwie wnioskodawcy różni się znacząco od obowiązującego w Słowenii, zostanie uzależniona od odbycia stażu adaptacyjnego albo zaliczenia testu umiejętności. Okres stażu nie może przekraczać trzech lat - gdy chodzi o zawód, dla którego wykonywania przepisy regulacyjne wymagają dyplomu studiów wyższych lub świadectwa ukończenia szkoły pomaturalnej; dwóch lat - gdy wystarczy świadectwo szkoły średniej. Informacje o zawodach regulowanych można uzyskać w Ministerstwie Pracy, Rodziny i Spraw Społecznych. Rozporządzenie MPRiSS zobowiązało wszystkie „właściwe” instytucje do przekazywania do informacji o zmianach wymogów dotyczących poszczególnych zawodów regulowanych. Mają obowiązek to zrobić z chwilą ogłoszenia przepisów regulacyjnych na ten temat. Regulacja jest jednym ze sposobów efektywnego ograniczania dostępu do rynku pracy. Słowenia – zgodnie z ostrzeżeniami UE – będzie starała się deregulować niektóre z zawodów, jednak może napotkać na znaczący opór i zarzuty społeczne, jednocześnie zdaje sobie sprawę, iż jest to poważne ograniczenie w swobodnym przepływie pracowników i dostępie do rynku pracy. Transgraniczne świadczenie usług przez delegowanie pracowników Usługi nie zostały objęte przepisami przejściowymi, co oznacza, iż pomiędzy Polską a Słowenią istnieje swobodny przepływ usług i nie ma ograniczeń co do świadczenia usług przez polskie firmy w Słowenii. Spełnione muszą być wymagania dotyczące tymczasowości oraz odpłatności. Podstawą delegowania jest kontrakt lub umowa o dzieło. Słoweńska firma musi zgłosić oddelegowanych polskich pracowników w Urzędzie Pracy. W przypadku, gdyby czas trwania kontraktu był dłuższy niż trzy miesiące polski przedsiębiorca musi uzyskać zgodę na pobyt dla swoich pracowników. Istotne jest, iż przez cały czas realizacji kontraktu pozostają oni pracownikami polskiej firmy, która reguluje składki, podatki, ubezpieczenia i wypłaca wynagrodzenie swoim pracownikom. Podstawą świadczenia usługi jest umowa podpisana pomiędzy usługobiorcą i usługodawcą. Z tego może wynikać konieczność oddelegowania do pracy w Słowenii pracowników zatrudnionych w polskiej firmie. Oznacza to, iż nie ma obowiązku i potrzeby uzyskiwania zezwolenia na pracę. Prawodawstwo słoweńskie nakłada na słoweńskie przedsiębiorstwa, korzystające z usług zagranicznych kontrahentów, jeżeli usługi te realizowane są przez oddelegowanych pracowników firmy zagranicznej, obowiązek zgłoszenia w celach ewidencyjnych do Urzędu Pracy imiennego wykazu pracowników z kraju członkowskiego UE. Zgłoszenie należy przesłać najpóźniej w okresie 3 dni po rozpoczęciu realizacji usług na specjalnym formularzu (do pobrania na stronie internetowej Urzędu Pracy RS: http://www.ess.gov.si/html/Dejavnost/DelavciEU/Obrazci.htm). Również w przypadku indywidualnego świadczenia usług ze strony pracowników (samozatrudnionych) z krajów członkowskich UE nie jest potrzebne uzyskanie zezwolenia na pracę, lecz zgłoszenie do Urzędu Pracy w celach ewidencyjnych. Obowiązki zgłoszenia określa Rozporządzenie o zawartości i sposobie prowadzenia ewidencji obywateli Unii Europejskiej i członków ich rodzin o zatrudnieniu, wykonywaniu pracy w oparciu o umowy prawa cywilnego i o oddelegowanych pracownikach, którzy w Słowenii świadczą usługi (Dz.U. RS nr 45/2004). Szczegółowe przepisy dotyczące nadzoru nad wykonywaniem usług transgranicznych przez oddelegowanych pracowników zawierają wymogi co do wysokości minimalnych wynagrodzeń oddelegowanych pracowników (które nie mogą być niższe od minimalnych płac przewidzianych w układach zbiorowych, a które muszą wynikać z wartości podpisanego kontraktu), zawartości umowy (musi zawierać: wartość umowy, czas realizacji umowy, ilość pracowników oddelegowanych realizujących przedmiot umowy w przewidzianym czasie, dokładną lokalizację lub lokalizacje realizacji umowy i przedmiot umowy). Rozporządzenie upoważnia Urząd Pracy do sprawdzenia przedmiotu rejestracji firmy świadczącej usługę w kraju macierzystym oraz ewentualnego uzasadnienia dla otwarcia jej oddziału czy przedstawicielstwa w Słowenii. Swoboda zakładania przedsiębiorstw Ramy prawne działania przedsiębiorstw w Słowenii wyznaczają Kodeks Handlowy (DzU RS 30/93 wraz z późniejszymi zmianami), Ustawa o Rejestrze Sądowym (DzU RS 13/94), Rozporządzenie o rejestracji przedsiębiorstw i innych osób prawnych (DzU RS20/94) i Ustawa o rejestrze przedsiębiorstw (DzU RS13/95). Formy prowadzenia działalności gospodarczej. Kodeks przewiduje, podobnie jak w polskim prawie, wiele różnych form spółek do których należą: Spółka akcyjna: Dla założenia spółki akcyjnej minimalny kapitał założycielski musi wynosić 4,1 mln SIT, przed rejestracją min. 25% wartości nominalnej w gotówce musi zostać wpłacone na konto, aporty rzeczowe muszą być w pełni wniesione przed rejestracją (min. 1/3 kapitału założycielskiego musi być w gotówce). Minimalna wartość akcji wynosi 1400 SIT. Spółka musi posiadać minimum 5 akcjonariuszy. W spółce akcyjnej musi być zatrudnionych minimum 20 pracowników. Odpowiedzialność do wysokości kapitału akcyjnego. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością: minimalny kapitał założycielski wynosi 2,1 mln SIT, spółka może mieć od 1 do 50 udziałowców, przed rejestracją spółki musi być wpłacone min. 25% wartości nominalnej w gotówce oraz muszą być wniesione wszystkie aporty rzeczowe. Odpowiedzialność do wysokości kapitału założycielskiego. Spółka z nieograniczoną odpowiedzialnością (d.n.o.) jest polskim odpowiednikiem spółki jawnej. Powstaje w wyniku podpisania przez co najmniej dwóch wspólników umowy założycielskiej spółki, którzy solidarnie i bez ograniczeń odpowiadają za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem. Jej odmianą jest spółka cicha, w której jeden z wspólników nie zarządza spółką, a jedynie uczestniczy w zyskach, zgodnie z zainwestowanym kapitałem. Spółka komandytowa (k.d.) powstaje w wyniku podpisania umowy pomiędzy co najmniej dwoma wspólnikami, z których jeden jest komplementariuszem i odpowiada bez ograniczeń za zobowiązania spółki, drugi natomiast jest komandytariuszem, którego odpowiedzialność jest ograniczona do wysokości zainwestowanego kapitału. Jej odmianą jest spółka komandytowo-akcyjna, w której rolę komandytariuszy pełni minimum 5 akcjonariuszy. Wszystkie dokumenty wymagane do wpisu i złożone w sądzie muszą być oryginałami lub kopiami potwierdzonymi notarialnie. Muszą być oczywiście w języku słoweńskim lub przetłumaczone przez tłumacza przysięgłego. Dokumenty w celu otwarcia oddziału muszą zostać załączone w oryginale wraz ze słoweńskim tłumaczeniem przez tłumacza przysięgłego. Koszty wpisu do rejestru handlowego ponosi podmiot wpisu. Koszty porad prawnych są wysokie i wynoszą 1.500-2.000 USD w zależności od statusu przedsiębiorstwa. Koszty notariusza to ok.250 USD, a tłumaczenie 1 strony przez tłumacza przysięgłego kosztuje 25 USD. Znaczek skarbowy na wpis spółki akcyjnej kosztuje 1.200 USD, spółki z.o.o. 550 USD, a oddziału 120 USD. Czas wpisu do rejestru jest w Słowenii bardzo długi i trwa min. 1,5 do 4 miesięcy. Każda zmiana musi zostać wpisana do rejestru, co kosztuje 80 USD i 40 USD za każdą zmianę. Czas wprowadzania zmian waha się od 1 do 2 miesięcy. Rejestr handlowy jest księgą publiczną. Dane znajdujące się w rejestrze handlowym są jawne i każdy ma prawo je przeglądać, przepisywać bądź żądać wypisu z rejestru handlowego. Po rejestracji przedsiębiorstwo może uzyskać stempel, co pozwala na kontynuowanie procedur związanych z rozpoczęciem działalności gospodarczej. Ustawa o rejestrze handlowym nakłada na przedsiębiorstwa obowiązek uzyskania numeru statystycznego w okresie 5 dni od rejestracji w sądzie. W tym celu należy wypełnić formularz wymagający szczegółowego przedstawienia danych z zakresu kapitału, prowadzonej działalności, siedziby itp. oraz przedłożyć kopię rejestracji. Następnie przedsiębiorstwo uzyskuje numer identyfikacyjny, bez którego nie może rozpocząć działalności i ma go obowiązek używać w transferze danych przy prowadzeniu działalności (rachunki, pisma itp.). Niestosowanie się do tego wymogu karane jest grzywną w wysokości 25.000 SIT. Rejestracja w GUS jest bezpłatna. Po uzyskaniu nr identyfikacyjnego GUS przesyła informację o zarejestrowaniu przedsiębiorstwa do Izby Gospodarczej w Słowenii, w której członkostwo jest obowiązkowe. Przedsiębiorstwo musi zarejestrować się w odpowiednim dla jego siedziby urzędzie podatkowym w okresie 8 dni od rejestracji w sądzie. W celu uzyskania NIP (davcna stevilka) przedsiębiorstwo musi wypełnić odpowiednie formularze. Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą posługuje się swoim osobistym numerem podatkowym, do urzędu podatkowego zgłasza rejestrację działalności. Opłata za wpis wynosi 3.200 SIT. System podatkowy Podatek dochodowy od osób prawnych Dochodem podlegającym opodatkowaniu jest nadwyżka przychodów (wpływów) nad kosztami ich uzyskania. Stawka opodatkowania wynosi 25% podstawy opodatkowania i 10% w specjalnych strefach ekonomicznych. Stopa amortyzacji jest stosunkowo wysoka na budynki (5%) i wyposażenie i maszyny (33%). Ulgi z tytułu inwestycji stosowane są w zależności od skali operacji np. 40% odliczenia od podstawy opodatkowania w roku inwestycji i możliwości 10% nieopodatkowanej rezerwy na planowane przedsięwzięcia inwestycyjne. Podatek od dochodów osobistych Podstawę opodatkowania stanowi dochód danej osoby, pomniejszony o odliczenia i ulgi. W prawie słoweńskim rozróżnia się 6 kategorii dochodów: dochody ze stosunku pracy, emerytury i inne dochody, dochód z prowadzonej działalności gospodarczej czy profesjonalnej, dochód z rolnictwa, dochody z własności, dochody z tytułu posiadania praw własności i dochody kapitałowe. Dochód podlegający opodatkowaniu kumulowany jest w skali rocznej i opodatkowany wg. określonych przez ustawę stawek progresywnych. Zwolnienia i ulgi podatkowe odlicza się od kwoty podatku do zapłacenia, obowiązkowe ubezpieczenie socjalne wliczane jest w koszty. W Słowenii obowiązuje sześć przedziałów podatkowych; 17%,35%,37%,40%,45% i 50%. Wpłacone zaliczki na podatek także sumowane są na koniec okresu. W przypadku różnicy między podatkiem należnym i zapłaconym następuje zwrot lub dopłata różnicy. Zaliczki na podatek dochodowy pobierane z tytułu wykonywania prac zleconych, świadczenia usług, z tytułu pozostałych przychodów min. nagród, przychody od własności i przychody z tytułu posiadania praw własności opodatkowane są w wysokości 25%. Zaliczka na podatek dochodowy z tytułu dochodów kapitałowych wynosi 30%. Podatek od wypłaconych wynagrodzeń Podatek od wynagrodzeń jest naliczany od wypłaconych wynagrodzeń w przedsiębiorstwie w poszczególnych grupach płacowych. Skala jest progresywna i wynosi 0%, 2%, 4%, 8% i 15%. Przedsiębiorstwa zatrudniające inwalidów, jeżeli ich liczba w zatrudnionych ogółem przekracza 40% są zwolnione z tego podatku. Podatek od dochodów z prac zleconych Podstawą opodatkowania są dochody z prac zleconych wykonywanych przez osoby fizyczne. Stopa podatku wynosi 25%. Niektóre prace zwolnione są z podatku. Składki na ubezpieczenie społeczne Poza obowiązkowymi zaliczkami na podatek dochodowy osoby fizyczne zobowiązane są do płacenia swojej części ubezpieczenia socjalnego, łącznie z częścią, którą zobowiązany jest płacić pracodawca. Osoby prowadzące działalność gospodarczą jako osoby fizyczne zobowiązane same ą do płacenia całości składek na ubezpieczenie społeczne i zaliczek na podatek od dochodów. W Słowenii są cztery rodzaje wpłat na ubezpieczenie społeczne do funkcjonujących dwóch schematów ubezpieczenia i budżetu państwa: • składka na ubezpieczenie emerytalne i inwalidzkie wpłacana do Funduszu Emerytalnego • składka na ubezpieczenie zdrowotne i chorobowe wpłacana do Funduszu Zdrowia • składka na ubezpieczenie na wypadek bezrobocia wpłacana do budżetu • składka ubezpieczenie macierzyńskie wpłacana do budżetu. Podatek od towarów i usług (VAT) Podatek od towarów i usług jest podatkiem konsumpcyjnym, naliczanym od ceny netto jaką konsument płaci za określone dobro lub usługę. Konsumenci płacą ten podatek pośrednio, a jego odprowadzeniem do urzędu podatkowego zajmuje się przedsiębiorstwo będące płatnikiem lub osoba (fizyczna lub prawna) będąca podmiotem transakcji. Do płacenia VAT zobowiązane są wszystkie przedsiębiorstwa, z wyjątkiem prowadzących określoną przez ustawę działalność, małe przedsiębiorstwa i rolnicy, których obroty nie przekraczają progu 5 mln SIT rocznie oraz przedsiębiorstwa zajmujące się produkcją na eksport i prowadzące działalność w zakresie transportu międzynarodowego. W Słowenii obowiązują dwie stawki podatku VAT: • • podstawowa 20% i obniżona 8,5% - płaci się ją w obrocie towarów i usług oraz w imporcie wskazanych w regulacjach prawnych. Pobyt Cudzoziemiec zobowiązany jest spełnić obowiązek meldunkowy, zgłaszając pobyt na najbliższym posterunku policji w ciągu trzech dni od wjazdu. Jeśli przebywa w hotelu lub innych obiektach turystycznych, rejestracji dokonują te instytucje. Gdy planowany jest pobyt dłuższy niż trzy miesiące, w tym podjęcie zatrudnienia, należy uzyskać zezwolenie na pobyt czasowy jeszcze przed pierwszym przyjazdem do Słowenii. Wniosek w tej sprawie należy złożyć w Ambasadzie Słowenii w Warszawie, ul. Starościńska 1 m. 23-24, tel. 022 849 82 82, 849 84 84. Jeżeli cudzoziemiec ubiega się o przedłużenie posiadanego już zezwolenia, występuje z wnioskiem bezpośrednio do wydziału ds. cudzoziemców właściwego urzędu gminnego (upravna eno-ta). Zezwolenie może być wydane na pobyt związany z zatrudnieniem, studiami, pracą sezonową lub połączeniem rodziny. Pozwolenie na pracę Słowenia nie stosuje żadnych ograniczeń w stosunku do obywateli polskich w kwestii podejmowania zatrudnienia na terenie Słowenii. Na mocy odpowiednich przepisów prawa słoweńskiego zgodnych z przepisami unijnymi dotyczącymi swobodnego przepływu pracowników, każdy obywatel pochodzący z Polski oraz członkowie jego rodziny mają prawo do podjęcia zatrudnienia na terenie Słowenii. Prawo pracy Umowa o pracę Umowa o pracę musi zostać zawarta w formie pisemnej i powinna regulować następujące kwestie: • • • • • • • • • • • • dane osobowe pracownika i pracodawcy, datę rozpoczęcia pracy, nazwę stanowiska, miejsce wykonywania pracy, okres, na jaki umowa została zawarta (jeśli jest to umowa na czas określony), wymiar pracy (na cały etat czy na pół etatu), dni i godziny pracy, wysokość wynagrodzenia i sposób jego wypłaty, urlop wypoczynkowy, okres wypowiedzenia, wykaz umów zbiorowych lub innych przepisów określających warunki pracy pracownika, pozostałe prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika. Wynagrodzenie za pracę Minimalną płacę określa układ zbiorowy zgodnie z kwalifikacjami pracownika. Rząd określa wysokość minimalnej płacy dwa razy w roku. Czas pracy Tydzień pracy składa się z 40 godzin. Pracownik nie może pracować więcej niż 48 godzin tygodniowo (wliczając nadgodziny). Liczba godzin nadliczbowych może być nawet większa, jeśli przedsiębiorstwo np. zwiększa produkcję w celu realizacji kontraktu. Pracownikom przysługuje 30 minutowa przerwa w ciągu dnia, która jest wliczana do czasu pracy. W niektórych przypadkach czas pracy może zostać wydłużony do maksymalnie 56 godzin, jednakże w takim wymiarze pracownik nie może pracować dłużej niż przez okres 6 miesięcy. Urlop wypoczynkowy Każdy pracownik, który pracuje przez 5 dni w tygodniu uprawniony jest do 20dniowego płatnego urlopu wypoczynkowego w roku, natomiast pracujący przez 6 dni w tygodniu uprawniony jest do 24 dni urlopu wypoczynkowego. Święta narodowe, będące dniami wolnymi od pracy: • • • • • • • • • • Nowy Rok (1 i 2 stycznia), Dzień Kultury (8 lutego), Poniedziałek Wielkanocny, Narodowy Dzień Ruchu Oporu (27 kwietnia), Święto Pracy (1 i 2 maja), Dzień Niepodległości (25 czerwca), Wniebowstąpienie Najświętszej Marii Panny (15 sierpnia), Dzień Reformacji (31 października), Dzień Pamięci (1 listopada), Boże Narodzenie (25 i 26 grudnia). Urlop z ważnych powodów Pracownikowi przysługuje rocznie 7 dni z powodu ślubu, śmierci bliskiej osoby, poważnego wypadku. Urlop macierzyński Kobiety uprawnione są 105 dni urlopu macierzyńskiego. Matka musi skorzystać z części urlopu macierzyńskiego już na 28 dni przed planowanym porodem. Jednakże może to uczynić nawet 42 dni przed wyznaczoną datą porodu. Urlop ojcowski Ojcom przysługuje 90 dni urlopu z powodu narodzin dziecka. Urlop wychowawczy Jednemu z rodziców przysługuje prawo do 260 dni urlopu wychowawczego, który należy wykorzystać zaraz po zakończeniu urlopu macierzyńskiego. Urlop z powodu adopcji dziecka Rodzic adopcyjny ma prawo do 150 dni wolnych od pracy z powodu adopcji dziecka. Uznawanie dyplomów i kwalifikacji Ogólny system wzajemnego uznawania kwalifikacji do celów zawodowych oraz akademickich działała na terenie całej UE. Ośrodek informacji do spraw uznawania kwalifikacji zawodowych w Słowenii: Gorazd JENKO Ministry of Labour, Family and Social Affairs Kotnikova 5 SI - 1000 LJUBLJANA Tel.: +386 1 478.34.88 Fax: +386 1 478.34.93 E-mail: [email protected] Warto wiedzieć Waluta: tolar (SIT) Język urzędowy: słoweński Inne języki: serbski, chorwacki, angielski Wiek emerytalny dla kobiet – 61 lat Wiek emerytalny dla mężczyzn – 63 lat Użyteczne adresy: Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Lublanie Bežigrad 10 1000 Ljubljana Numer telefonu: +386 1 436-47-12 Numer faksu: +386 1 436-25-21 e-mail: [email protected] Słowacja – świadczenie usług i prowadzenie działalności gospodarczej. Osoby fizyczne Zgodnie z Ustawą nr 455/1991 Zb. o działalności gospodarczej (tzw. Živnostensky zákon), zagraniczna osoba fizyczna może prowadzić działalność gospodarczą na terytorium Słowacji o ile spełnia ogólne oraz specyficzne warunki określone w tej ustawie. Ustawa określa również przypadki, kiedy na prowadzenie działalności gospodarczej wymagana jest koncesja. Ogólne warunki prowadzenia działalności gospodarczej to: ukończenie co najmniej 18 lat, zdolność do podejmowania czynności prawnych oraz niekaralność za czyny umyślne. W niektórych przypadkach (rodzajach działalności), wymagane jest udokumentowanie odpowiedniego przygotowania fachowego. Wymogi niezbędne do uzyskania zezwolenia na prowadzenie takiej działalności (odpowiednie kwalifikacje oraz/lub staż pracy) określa Załącznik nr 2 do ww. ustawy. Koncesje wymagane są w przypadku prowadzenia działalności określonej w załączniku nr 3 do stawy. Samozatrudnienie Obywatel polski, który zamierza rozpocząć działalność na terenie Słowacji jako osoba fizyczna (również na zasadach samozatrudnienia) powinien więc, po zapoznaniu się z wymaganiami określonymi ww. ustawie, udać się do Urzędu ds. Działalności Gospodarczej („Živnostensky úrad“) w miejscu gdzie zamierza prowadzić tę działalność i zgłosić fakt wykonywania działalności gospodarczej lub złożyć wniosek o wydanie odpowiedniego zezwolenia („živnostenský list“) lub koncesii, w przypadku kiedy są one wymagane. Jednolity tekst Ustawy nr 455/1991 Zb. wraz z załącznikami dostępny jest na portalu informacji prawnej „JASPI” Ministerstwa Sprawiedliwości RS www.justice.gov.sk. Osoby prawne Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej na terenie RS, reguluje Ustawa nr 513/1991 Zb. Kodeks Handlowy RS oraz Ustawa o działalności gospodarczej nr 455/1991 Zb. (tzw. Živnostensky zákon) z późniejszymi zmianami. Zgodnie z Kodeksem Handlowym RS, osoby zagraniczne mogą prowadzić działalność gospodarczą na terenie Słowacji na takich samych zasadach jak osoby krajowe, o ile odrębne przepisy prawne (np. ww. Ustawa o działalności gospodarczej lub umowy międzynarodowe) nie stanowią inaczej. Prawo do prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium RS, osoba zagraniczna nabywa z dniem wpisu swego przedsiębiorstwa lub jednostki organizacyjnej do Rejestru Handlowego RS. Wniosek w sprawie wpisu do Rejestru Handlowego składa osoba zagraniczna. Zgodnie z KH, osoba zagraniczna w celu prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium Słowacji, może również założyć jednoosobową spółkę prawa handlowego, może być też wspólnikiem słowackiej lub innej zagranicznej osoby prawnej. Wnioskujący o dokonane wpisu do Rejestru Handlowego, jest zobowiązany udokumentować spełnienie wymagań wynikających z Ustawy o działalności gospodarczej nr 455/1991 Zb., a więc załączyć do wniosku zezwolenie/koncesję na prowadzenie działalności gospodarczej w danym zakresie, wydane uprzednio przez Urząd ds. Działalności Gospodarczej (tzw. Živnostenský úrad) lub zaświadczenie o zgłoszeniu działalności w tym urzędzie, o ile zezwolenie czy koncesja nie są wymagane. Minimalna wartość kapitału zakładowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wynosi 200 000 SKK. Przed złożeniem wniosku o wpis do rejestru handlowego, każdy wkład na poczet kapitału zakładowego powinien być wniesiony do wysokości co najmniej 30 % jego wartości. Ogólna wartość wniesionych środków na poczet kapitału, musi wynosić co najmniej 100.000 SKK. Prowadzenie działalności gospodarczej przez zagraniczne osoby fizyczne z krajów członkowskich Unii Europejskiej, nie wymaga wpisu do Rejestru Handlowego RS. Zasady prowadzenia takiej działalności opisano w pkt 1. Ujednolicony tekst Kodeksu Handlowego RS w języku słowackim, dostępny jest na portalu informacji prawnej „JASPI” Ministerstwa Sprawiedliwości RS www.justice.gov.sk. Fragmenty Kodeksu Handlowego RS, Kodeksu Pracy RS oraz innych przepisów prawnych ważnych dla obcokrajowców zamierzających prowadzić działalność gospodarczą na terenie Słowacji (również w języku angielskim), dostępne są na stronie internetowej Słowackiej Agencji ds. Rozwoju Inwestycji i Handlu „SARIO” www.sario.sk. Rejestr Handlowy Z dniem 1 lutego 2004 r. weszła w życie na terenie Słowacji nowa Ustawa o Rejestrze Handlowym (nr 530/2003). Podstawowym celem ustawy jest przyspieszenie procesu rejestracji firm do 5 dni roboczych. Formularze wniosku o rejestrację dostępne są na stronie internetowej www.orsr.sk. Sąd Rejestrowy dokonuje kontroli wniosku pod względem formalnym. Ustawa wymienia również szczegółowo czynności kontrolne, które są wykonywane przez Sąd Rejestrowy, w odniesieniu do konkretnej formy prawnej rejestrowanego przedsiębiorstwa. Np. w przypadku rejestracji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Sąd sprawdza: czy umowa spółki spełnia wymogi określone w Kodeksie Handlowym (zawiera nazwę handlową, dane dot. wspólników i władz spółki, przedmiot przedsiębiorstwa, wysokość kapitału zakładowego, przewidywane koszty założenia spółki itp.), • • • • czy umowę spółki zawarło nie więcej niż 50 wspólników, czy wysokość kapitału zakładowego wynosi co najmniej 200 tys. SKK, a wysokość wkładu każdego wspólnika nie jest niższa niż 30 tys. SKK oraz czy wniesiono co najmniej 30 % kapitału, czy spółka z o.o., będąca jedynym założycielem spółki, nie jest spółką jednoosobową, czy osoba fizyczna, będąca jedynym założycielem spółki, nie jest równocześnie jedynym wspólnikiem w więcej niż dwóch spółkach z o.o., • • czy umowa spółki została podpisana przez wszystkich wspólników i czy podpisy zostały urzędowo uwierzytelnione, czy nazwa handlowa spółki (bez względu na jej formę prawną) nie jest identyczna z nazwą spółki już zarejestrowanej. Jeżeli spełnione są wszelkie wymagania formalne, Sąd dokona rejestracji najpóźniej do 5 dni roboczych od dnia złożenia wniosku. W uzasadnionych przypadkach, Przewodniczący Sądu Rejestrowego może przedłużyć okres rejestracji o 10 dni kalendarzowych. W zależności od ustaleń, potwierdzenie o dokonaniu rejestracji wysyłane jest pocztą na określony adres lub przekazywane do rąk własnych wnioskodawcy. W przypadku, gdy do Rejestru Handlowego wpisywana jest zagraniczna osoba fizyczna jako organ statutowy spółki, Sąd zobowiązany jest do sprawdzenia, czy dana osoba posiada zezwolenie na pobyt stały lub długoterminowy na terytorium Słowacji. Zezwolenie takie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta ma pobyt stały w którymś z państw UE lub OECD. Ustawa w języku słowackim dostępna jest na portalu informacji prawnych Ministerstwa Sprawiedliwości - bezpośredni dostęp na http://jaspi.justice.gov.sk/jaspiw1/jaspiw_mini_fr0.htm Rejestr Handlowy Republiki Słowackiej dostępny jest na stronie internetowej www.orsr.sk, gdzie można uzyskać wyciągi z rejestru poszczególnych firm, wg ich nazw handlowych, numerów identyfikacyjnych (IČO), siedzib, numerów rejestracji oraz imion i nazwisk osób będących organami statutowymi spółki. Rejestry Handlowe dla osób prawnych, prowadzone są w Sądach Wojewódzkich (Krajske sudy), w obrębie których dana osoba ma swoją siedzibę. W przypadku osób fizycznych, właściwym sądem w sprawach rejestracji jest sąd, w obrębie którego osoba ta prowadzi działalność gospodarczą, jeżeli nie posiada miejsca prowadzenia działalności, właściwym sądem jest sąd, w obrębie którego znajduje się jej miejsce zamieszkania. Osoba zagraniczna dokonuje rejestracji w sądzie właściwym ze względu na siedzibę zakładu lub innej jednostki organizacyjnej tej osoby. Sądy prowadzące Rejestry Handlowe zwane są Sądami Rejestrowymi. Sądy Rejestrowe działają w ramach Sądów Powiatowych (Okresný súd) w następujących miejscowościach: Banská Bystrica, Bratislava I, Košice I, Nitra, Prešov, Trenčín, Trnava, Žilina. Opłaty związane z rejestracją firmy: a) złożenie wniosku o wpis do rejestru handlowego • • • • • spółka akcyjna 20.000 SKK inna osoba prawna 10.000 SKK osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą 5.000 SKK oddziały osób prawnych 5.000 SKK oddziały osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą 1.000 SKK b) wniosek o zmianę formy prawnej przedsiębiorstwa 10.000 SKK c) inne zmiany danych 1.500 SKK Zasady zatrudniania obywateli Unii Europejskiej na terenie Słowacji polskich oraz innych krajów Na podstawie Traktatu o Przystąpieniu Republiki Słowackiej do Unii Europejskiej, z dniem 1 maja 2004 r. obywatele Unii Europejskiej oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego, uzyskali całkowity dostęp do słowackiego rynku pracy. Zatrudnianie obywateli UE/EOG realizowane jest wg takich samych zasad jak obywateli RS, za wyjątkiem obowiązku monitorowania napływu i odpływu pracowników zagranicznych oraz członków ich rodzin, wynikającego z Rozporządzenia Rady UE nr 1612/68. Takie same przepisy dotyczą zarówno pracowników stałych i sezonowych jak też zatrudnionych na obszarach przygranicznych czy w usługach. Monitoring pracowników zagranicznych wykonywany jest za pośrednictwem kart informacyjnych, które wypełnia pracodawca (kontrahent słowacki) i przekazuje do miejscowego Urzędu Pracy, Spraw Socjalnych i Rodziny (Úrad prace sociálnych veci a rodiny). Wypełnioną Kartę informacyjną należy złożyć (osobiście lub przesłać pocztą) w dwóch egzemplarzach w Urzędzie Pracy, Spraw Socjalnych i Rodziny właściwym ze względu na miejsce wykonywanej pracy, w terminie do 7 dni od dnia rozpoczęcia pracy. Również w terminie do 7 dni od dnia zakończenia pracy przez pracownika zagranicznego, pracodawca ma obowiązek złożyć kartę informacyjną w ww. urzędzie. W przypadku, gdy pracodawcą jest osoba zagraniczna, wykonująca na terenie Słowacji np. usługi budowlano – montażowe, obowiązek wypełnienia i przekazanie karty informacyjnej ma kontrahent słowacki, a w przypadku jego braku, pracodawca zagraniczny. W odniesieniu do obywateli UE zatrudnionych na terenie Słowacji przez pracodawcę zagranicznego, kartę informacyjną o rozpoczęciu lub zakończeniu pracy, może złożyć słowacka osoba prawna lub fizyczna upoważniona przez pracodawcę zagranicznego. W przypadku obywateli UE/EOG, którzy przed 1 maja 2004 r. byli zatrudnieni na terenie Słowacji na podstawie zezwolenia na pracę, zgłoszenie na podstawie kart informacyjnych nie jest wymagane. Podstawowym przepisem prawnym określającym zasady zatrudniania obcokrajowców na terytorium Republiki Słowackiej jest Ustawa nr 5/2004 o usługach w zakresie zatrudnienia. Ustawa, wytyczne do ustawy oraz inne szczegółowe informacje dot. prawa pracy i ubezpieczania itp. dostępne są na stronie internetowej Ministerstwa Spraw Socjalnych i Rodziny RS http://www.employment.gov.sk. Obywatele EOG, zatrudnieni na terytorium Słowacji oraz członkowie ich rodzin (podobnie zresztą jak obywatele słowaccy przy zmianie miejsca pobytu), są zobowiązani do zameldowania się (rejestracji) w miejscowym urzędzie policji, zgodnie z Ustawą nr 48/2002 Z.z. o pobycie obcokrajowców na terytorium Słowacji. Przy rejestracji należy okazać dokument uprawniający do przekroczenia granicy oraz potwierdzający prawo do zakwaterowania na terenie Słowacji (umowa najmu mieszkania, zaświadczenie o zakwaterowaniu w hotelu lub pensjonacie). Na wniosek obcokrajowca, Urząd Policji jest zobowiązany do wydania karty pobytowej. W tym przypadku należy dodatkowo przedłożyć 3 zdjęcia oraz opłatę skarbową w wysokości 100 SKK. Podatek dochodowy (Ustawa nr 595/2003) Ujednolicony tekst ustawy w języku słowackim dostępny jest na portalu informacji prawnych Ministerstwa Sprawiedliwości RS http://jaspi.justice.gov.sk/jaspiw1/jaspiw_mini_fr0.htm Dochody wszystkich podmiotów (osób fizycznych, prawnych, rezydentów i osób nie będących rezydentami) opodatkowane są jedną 19% stawką podatku liniowego. Przedmiotem opodatkowania są wszystkie przychody z działalności gospodarczej oraz z kapitału oprócz m.in.: • • • • • • świadczeń przyjętych w formie odszkodowań, darowizny i dziedziczenia, otrzymanych świadczeń (dywidend) wypłacanych z zysku przedsiębiorstw po opodatkowaniu oraz z tytułu podziału masy upadłościowej, za wyjątkiem spółek niejawnych i komandytowych, świadczeń wypłacanych członkom spółek rolnych z tytułu udziałów majątkowych, podatku od wartości dodanej otrzymanego przy sprzedaży, przez płatników tego podatku, przychodów z tytułu nabycia nowych akcji, łącznie z ich wymianą przy zaniku podatnika bez likwidacji jak również w przypadku, gdy w procesie połączenia, podziału lub fuzji uczestniczy subiekt z siedzibą w jednym z państw członkowskich Unii Europejskiej. Osoby zagraniczne podlegają obowiązkowi podatkowemu od dochodów uzyskanych na terenie Słowacji. Zarówno przy opodatkowaniu dochodów osób fizycznych jak i prawnych, stosuje się postanowienia umów międzynarodowych o zapobieganiu podwójnemu opodatkowaniu. Podstawę opodatkowania stanowią przychody pomniejszone o koszty ich uzyskania, kwoty zwolnione od podatku oraz stratę z bieżącego lub poprzedniego okresu podatkowego. Osoby fizyczne Nieopodatkowana część dochodu Podstawę podatkową obniża się o 19,2 krotność minimum socjalnego, obowiązującego na dzień 1 stycznia roku podatkowego, na podatnika. Tą samą wartość można odliczyć również na współmałżonka, gdy nie posiada własnych dochodów. Jeśli natomiast współmałżonek wykazuje dochody niższe od 19,2 krotności minimum socjalnego, odlicza się różnicę pomiędzy jego dochodem, a tą kwotą. Powyższe dotyczy jedynie podatników z nieograniczonym obowiązkiem podatkowym, posiadających stały pobyt na terenie Słowacji. Do dochodów nie zalicza się renty inwalidzkiej, innych zapomóg społecznych oraz stypendiów studenckich. Osoby prawne Od podatku zwolnione są m.in.: • • • • • • dochody niektórych podatników (izb przemysłowo-handlowych, stowarzyszeń związków zawodowych, partii politycznych, zarejestrowanych kościołów, instytucji państwowych itp.), płynące z działalności statutowej, dochody gmin i jednostek administracji samorządowych z tytułu wynajmu oraz sprzedaży majątku, dochody funduszy państwowych, Urzędu ds. Rynku Finansowego, Funduszu Ochrony Depozytów, dochody ze sprzedaży masy upadłościowej przedsiębiorstwa, dochody z tytułu ofiar kościelnych, składek członkowskich partii politycznych, izb gospodarczych, związków zawodowych, itp. odsetki od nadpłaconego podatku z winy poborcy podatkowego. Podatek od towarów i usług (Ustawa nr 222/2004 Z.z.) ujednolicony tekst ustawy w języku słowackim dostępny jest na portalu informacji prawnych Ministerstwa Sprawiedliwości RS http://jaspi.justice.gov.sk/jaspiw1/jaspiw_mini_fr0.htm Obowiązek rejestracji podatkowej Wszystkie osoby, których obrót w okresie 12 kolejnych miesięcy przekroczył 1.500.000 SKK, są zobowiązane do rejestracji podatkowej w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu przekroczenia wartości tego obrotu. Osoby zagraniczne, nie posiadające siedziby na terytorium Słowacji, które rozpoczną czynności podlegające opodatkowaniu na terenie Słowacji, są zobowiązane dokonać bezzwłocznej rejestracji podatkowej w Urzędzie Podatkowym dla Bratysławy I. Powyższe nie dotyczy osób zagranicznych świadczących usługi lub realizujących dostawy towarów z montażem lub instalacją, gdzie płatnikiem podatku jest słowacki odbiorca tej usługi. Jeżeli osoba zagraniczna realizuje dostawy towarów na obszar Słowacji w formie sprzedaży wysyłkowej, a ogólna wartość towarów bez podatku przekroczy w danym roku kalendarzowym 1.500.000 SKK, osoba ta jest zobowiązana do rejestracji podatkowej w Urzędzie Podatkowym dla Bratysławy I. Rejestracji należy dokonać przed wysyłką towarów, w wyniku której dojdzie do przekroczenia ustalonego pułapu. Jeżeli osoba nie będąca płatnikiem podatku nabywa towary w innym państwie członkowskim, jest zobowiązana do rejestracji podatkowej, o ile wartość nabytych towarów przekroczy 420.000 SKK w danym roku kalendarzowym. Stawka podatkowa Stawka podatkowa dla wszystkich towarów i usług objętych podatkiem wynosi 19 %. Okresy rozliczeniowe, zeznanie podatkowe Okresem rozliczeniowym podatku jest miesiąc kalendarzowy. Jeżeli płatnik w poprzednim roku kalendarzowym osiągnął obroty nie przekraczające 10.000.000 SKK, okresem rozliczeniowym jest kwartał. Zeznanie podatkowe należy złożyć oraz dokonać zapłaty podatku do 25 dni od zakończenia okresu rozliczeniowego. Płatnik, który realizował dostawy wewnatrzwspólnotowe jest zobowiązany do 25 dni po zakończeniu kwartału przekazać zestawienie towarów zrealizowanych w ramach tych dostaw. Pobyt Jeżeli planowany pobyt będzie dłuższy niż 30 dni, w ciągu trzech dni od wjazdu należy zgłosić się w odpowiedniej dla miejsca pobytu komendzie Policji ds. Cudzoziemców (Cudzinecká policía). Procedurę uzyskiwania prawa pobytu (praca, studia, łączenie rodzin itp.) w Republice Słowackiej przeprowadza Policja ds. Cudzoziemców. Polega to na zgłoszeniu/zarejestrowaniu się. Należy złożyć 3 fotografie, ważny dokument tożsamości (paszport/dowód osobisty) oraz potwierdzenie o zapewnionym miejscu zamieszkania/zakwaterowania. Pozwolenie na pracę Słowacja nie stosuje żadnych ograniczeń w stosunku do obywateli polskich w kwestii podejmowania zatrudnienia na jej terenie. Na mocy odpowiednich przepisów prawa słowackiego zgodnych z przepisami unijnymi dotyczącymi swobodnego przepływu pracowników, każdy obywatel pochodzący z Polski oraz członkowie jego rodziny mają prawo do osiedlania się na terenie Słowacji. Jedyny obowiązek, jaki należy dopełnić w związku z podejmowaniem zatrudnienia przez pracowników pochodzących z Polski na terenie Słowacji spoczywa na pracodawcy, który musi wypełnić kartę informacyjną i przekazać ją w dwóch egzemplarzach do urzędu pracy, spraw socjalnych i rodziny właściwych ze względu na miejsce zamieszkania w ciągu 7 dni od rozpoczęcia pracy. Jeśli pracownik zagraniczny zakończy pracę, pracodawca składa kartę informacyjną w ww. instytucjach również w terminie 7 dni. W przypadku obywateli polskich, którzy przed 1 maja 2004 r. byli zatrudnieni na terenie Słowacji na podstawie zezwolenia o pracę zgłoszenie na podstawie kart informacyjnych nie jest wymagane. Prawo pracy Umowa o pracę Umowa o pracę musi zostać zawarta w formie pisemnej i powinna regulować następujące kwestie: • • • • • • miejsce wykonywania pracy, datę rozpoczęcia pracy, rodzaj pracy, godziny pracy, urlop wypoczynkowy, wysokość wynagrodzenia. Okres próbny nie może być dłuższy niż 3 miesiące. Wynagrodzenie Minimalna pensja ustalana jest 1 października każdego roku. We wrześniu 2004 r. minimalne miesięczne wynagrodzenie wynosiło 6 080 SKK. Czas pracy Tydzień pracy trwa 40 godzin. Jeżeli pracownik pracuje na dwie zmiany, tygodniowy czas pracy wynosi 38 godzin i 45 min. Przy 3-zmianowym systemie pracy maksymalny czas pracy określony jest na 37,5 godzin tygodniowo. Nadgodziny przepracowane przez pracownika w ciągu tygodnia nie mogą przekroczyć 8 godzin. W ciągu roku pracownik może pracować 150 dodatkowych godzin. W usprawiedliwionych przypadkach liczba nadgodzin może zwiększyć się do 400. Urlop wypoczynkowy Wymiar płatnego urlopu wypoczynkowego wynosi minimalnie 4 tygodnie. Pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę dłużej niż 15 lat korzysta z 5 tygodni urlopu. Pracownik, który nie wykorzystał swojego urlopu ma prawo do ekwiwalentu pieniężnego tylko w wypadku rozwiązania umowy o pracę. Święta narodowe będące dniami wolnymi od pracy: • • • • • • • • • • • • • • Dzień Powstania Republiki Słowackiej (1 stycznia), Święto Trzech Króli (6 stycznia), Wielki Piątek, Poniedziałek Wielkanocny, Święto Pracy (1 maja), Dzień Zwycięstwa nad faszyzmem (8 maja), Święto Świętych Cyryla i Metodego (5 lipca), Rocznica Wybuchu Słowackiego Powstania Narodowego (29 sierpnia), Dzień Konstytucji (1 września), Święto Matki Boskiej Bolesnej (15 września), Dzień Wszystkich Świętych (1 listopada), Dzień Walki o wolność i Demokrację (17 listopada), Wigilia Bożego Narodzenia, Boże Narodzenie (25 i 26 grudnia). Urlop macierzyński Kobiety uprawnione są do płatnych 28 tygodni wolnych od pracy z powodu narodzin dziecka. Jeśli jest to ciąża mnoga lub kobieta jest samotnie wychowującym dziecko rodzicem, wymiar urlopu wzrasta do 37 tygodni. Urlop wychowawczy Pracownik jest uprawniony do urlopu wychowawczego: • • jeżeli dziecko nie ukończyło 3 roku życia, jeżeli dziecko jest poważnie chore i nie ukończyło 6 roku życia. Urlop z powodu adopcji Urlop z powodu adopcji dziecka może trwać do 22 tygodni jeśli rodzice adoptowali jedno dziecko i do 31 tygodni, jeśli rodzice adoptowali więcej dzieci lub jeśli dziecko zostało adoptowane przez osobę samotną. Ustanie stosunku pracy Stosunek pracy ustaje w skutek: • • • porozumienia stron, wypowiedzenia umowy, zerwania umowy. Uznawanie dyplomów i kwalifikacji Ogólny system wzajemnego uznawania kwalifikacji do celów zawodowych oraz akademickich działała na terenie całej UE. Ośrodek informacji do spraw uznawania kwalifikacji zawodowych na Słowacji: Directive 89/48/EEC Peter PLAVCAN Ministry of Education Stromova 1 SK – BRATISLAVA Tel: +421 25 937.44.39 Tel: +421 25 937.42.40 E-mail: [email protected] Directive 92/51/EEC Mária JÓZSOVÁ Ministry of Education Stromova 1 SK – BRATISLAVA E-mail: [email protected] Warto wiedzieć Waluta = korona słowacka (SKK); 1 EUR = 38,85 SKK 1 USD = 29,18 SKK, 1 PLN = ok. 9,269 SKK Język urzędowy: słowacki Inne języki: węgierski, czeski Emerytura – ubezpieczenie emerytalne przysługuje osobom, które opłacały składki przez przynajmniej 25 lat oraz osiągnęły odpowiedni wiek oraz, w przypadku kobiet, ilość urodzonych i wychowanych dzieci. Użyteczne adresy: Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w ul. Zelená 6, 814 26 Bratislava, Republika Słowacka Tel. 00421/2/5443 27 44, 00421/2/5443 03 35 Bratysławie Fax: 00421/2/5443 20 07 [email protected] [email protected] Węgry LXXI. URUCHAMIANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Obywatele UE nie podlegają na Węgrzech obowiązkowemu meldunkowi, jednak gdy ich pobyt jest dłuższy niż 90 dni, muszą uzyskać pozwolenie na pobyt, a następnie – na jego podstawie – kartę pobytu. Opłata za jej wydanie wynosi 1500HUF(ok. 6 euro). Rejestracja działalności gospodarczej na Węgrzech przebiega podobnie jak w Polsce. Na Węgrzech można swobodnie prowadzić działalność gospodarczą , to znaczy wybrać dowolną formę organizacyjno- prawną prowadzenia działalności gospodarczej. Jedynie w kilku określonych prawem dziedzinach działalności gospodarczej ( takich jak energetyka i przemysł zbrojeniowy) wymagane jest uzyskanie dodatkowych zezwoleń lub koncesji. Rozpoczęcie działalności gospodarczej na zasadzie samozatrudnienia należy zgłosić do ewidencji działalności gospodarczej prowadzonej przez jednostki samorządu terytorialnego. LXXII. FORMY ORGANIZACYJNO- PRAWNE PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Uwarunkowania dotyczące form organizacyjno- prawnych prowadzenia działalności gospodarczej na Węgrzech są zawarte w Ustawie o spółkach gospodarczych z 1998r. zgodnie z którą przedsiębiorca może wybrać jedną z następujących form : - jednoosobowa działalność gospodarcza, - spółka jawna, - spółka komandytowa, - spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, - spółka akcyjna . Ponadto przedsiębiorca może również założyć spółkę cywilną lub stowarzyszenie przedsiębiorców. LXXIII. SPÓŁKI OSOBOWE W prawie węgierskim występują tylko dwie spółki osobowe – jawna i komandytowa. Nie posiadają one osobowości prawnej. Wspólnikami mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i prawne. W wypadku spółek osobowych prawo nie określa minimalnego kapitału założycielskiego. Zysk jest dzielony proporcjonalnie do wysokości wkładów wnoszonych do spółki. Spółka jawna może być zawiązana przez co najmniej 2 wspólników, którzy solidarnie i bez ograniczeń odpowiadają za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem osobistym. Spółka komandytowa również może być założona przez co najmniej 2 wspólników, z których jeden jest komplementariuszem a drugi komandytariuszem. Za zarządzanie spółką odpowiedzialny jest komplementariusz . Odpowiada on za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem. Rola komandytariusza sprowadza się do wniesienia wkładu finansowego ( tzw. Sumy komandytowej), do której wysokości ponosi on odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Jeśli komandytariuszem jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, to prawo nie zezwala na pełnienie tej funkcji w więcej niż jednej spółce. LXXIV. SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiada za swoje zobowiązania do wysokości majątku spółki, a wspólnicy w zasadzie są zwolnieni z takiej odpowiedzialności u ryzykują jedynie wniesionymi do spółki wkładami. Prawo węgierskie dopuszcza możliwość zawiązania jednoosobowej spółki z o.o. jednak musi to być zaznaczone w akcie założycielskim. Minimalny kapitał zakładowy to 3 mln HUF , z czego 1/3 musi zostać wniesiona w postaci wkładu pieniężnego na konto spółki przed jej rejestracją. Pozostała część kapitału założycielskiego może być wniesiona w postaci aportu rzeczowego. Jednak w wypadku jednoosobowej spółki z o.o. wymagane jest wniesienie kapitału założycielskiego w całości w formie pieniężnej. Minimalna wartość jednego udziału musi wynosić co najmniej 100 000 HUF i musi być podzielna prze 10 000 HUF. Za zarządzanie spółką odpowiedzialny jest dyrektor zarządzający lub zarząd spółki. Jeśli kapitał zakładowy przekracza 50 mln HUF, obowiązkowo należy powołać radę nadzorczą liczącą od 3 do 15 członków. LXXV. SPÓŁKA AKCYJNA Spółka akcyjna jest odpowiednią formą dla większych przedsięwzięć. Minimalny kapitał założycielski wynosi 20 mln HUF, z czego 10 mln HUF musi być wniesione w postaci wkładu pieniężnego. Przy kapitale założycielskim większym niż 30 mln HUF wymóg ten dotyczy 30 % tego kapitału. Pozostała jego część może być wniesiona w postaci aportu rzeczowego. W prawie węgierskim istnieje rozróżnienie między prywatnymi i publicznymi spółkami akcyjnymi. Spółki publiczne mają prawo do publicznej emisji akcji. Do zarządzania spółką powołany jest zarząd spółki, który może liczyć od 3 do 11 członków, oraz rada nadzorcza licząca od 3 do 15 członków. LXXVI. ODDZIAŁ FIRMY Zgodnie z węgierskim ustawodawstwem najprostszą formą zaistnienia na tym rynku jest otwarcie przedstawicielstwa handlowego lub oddziału firmy. Działalność przedstawicielstwa jest ograniczona w zasadzie do pośrednictwa w zawieraniu kontraktów handlowych oraz prowadzenia działalności reklamowo- informacyjnej. Jednak forma ta wymaga wpisu do węgierskiego rejestru handlowego. Opłata sądowa za rejestrację przedstawicielstwa wynosi 100 000 HUF. Oddziały i filie przedsiębiorstw zagranicznych są traktowane na Węgrzech tak jak podmioty krajowe i mogą prowadzić pełną działalność handlową. Podlegają rejestracji w węgierskim rejestrze handlowym , co wiąże się z opłatą sądową w wysokości 200 000 HUF. DO wniosku rejestracyjnego , oprócz dokumentów wymaganych dla spółek , należy dodatkowo dołączyć notarialnie potwierdzone dokumenty oddziału, jak również przetłumaczony przez tłumacza przysięgłego wypis z krajowego rejestru handlowego. Warunki prowadzenia działalności gospodarczej Rok podatkowy na Węgrzech jest tożsamy z rokiem kalendarzowym. Rozliczenie z podatku dochodowego należy zgłosić do właściwego urzędu skarbowego najpóźniej do 31 maja roku następnego, a w wypadku uproszczonego podatku EVA – do 15 lutego. W ciągu roku podmiot podatkowy płaci trzy razy kwartalne zaliczki na poczet podatku w terminie do 12 następnego miesiąca po upływie kwartału. Na Węgrzech stosuje się trzy progresywne stawki podatku dochodowego od osób fizycznych, które są uzależnione od wysokości dochodów i wynoszą: Wysokość dochodów Do 800 000 HUF 800 000 HUF – 1 500 000 HUF Powyżej 1 500 000 HUF Stawka 18 % 144 000 HUF + 26 % od kwoty powyżej 800 000 HUF 326 000 HUF + 38% od kwoty powyżej 1 500 000 HUF Przedsiębiorstwa płacą liniową stawkę podatku dochodowego od osób prawnych w wysokości 16 %. Podatek od wypłaty dywidend wynosi 20 % i jest to podatek ryczałtowy. Przedsiębiorstwa ( zarówno te które posiadają osobowość prawną , jak i osoby fizyczne) mogą jednak od 1 stycznia 2003r. wybrać inną formę opodatkowania – uproszczony podatek od działalności gospodarczej(EVA) o liniowej 15 % stawce. Podatkiem tym mogą być objęci również samodzielni przedsiębiorcy prowadzący własną działalność gospodarczą. Podatek EVA stosuje się m.in. w odniesieniu do : - osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, - spółek jawnych, - spółek komandytowych, - spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. Jednak warunkiem wyboru tej formy opodatkowania są obroty nieprzekraczające 15 mln HUF rocznie, uwzględniając podatek VAT. W wypadku działalności objętej podatkiem akcyzowym lub konsumpcyjnym , a także w wypadku posiadania przedstawicielstw wybór tego podatku jest ustawowo wykluczony. Również spółki mające udziały w innych podmiotach gospodarczych nie mogą skorzystać z tej formy opodatkowania. Podstawowa stawka podatku od towarów i usług (VAT) wynosi 25%. Istnieje też stawka obniżona w wysokości 12 %, a w niektórych wypadkach naliczana jest stawka 0%. Stawkę 12 % stosuje się do – niektórych produktów żywnościowych i rolnych, książek , czasopism, sprzętu medycznego, lekarstw oraz większości usług. Stawka zerowa jest nakładana m.in. na surowce do produkcji lekarstw, podręczniki oraz eksport towarów i usług. Podatek jest obowiązkowy , gdy obrót firmy w poprzednim roku rozrachunkowym przekroczył 2 mln HUF, a w wypadku podatków zryczałtowanych – 4 mln HUF. Ustawodawstwo węgierskie przewiduje również podatki lokalne, które są ustalane przez samorządy terytorialne. Ich stawka obecnie nie przekracza 2 %. Ponadto ustawodawstwo węgierskie przewiduje szereg ulg inwestycyjnych dla przedsiębiorców. Składki na ubezpieczenia społeczne opłaca pracownik (12,5 % miesięcznego wynagrodzenia brutto) oraz pracodawca (33,5 %). Dodatkowo przedsiębiorca działający na rynku Węgierskim zobowiązany jest uiścić stałą miesięczną opłatę 4500 HUF od jednego pracownika na fundusz ubezpieczeń zdrowotnych. Pobyt Węgry nie stosuje żadnych ograniczeń w stosunku do obywateli polskich w kwestii osiedlania się na ich terenie. Na mocy odpowiednich przepisów prawa węgierskiego zgodnych z przepisami unijnymi dotyczącymi swobodnego przepływu pracowników, każdy obywatel pochodzący z Polski oraz członkowie jego rodziny mają prawo do osiedlania się na terenie Węgier. Pozwolenie na pracę Węgry nie stosuje żadnych ograniczeń w stosunku do obywateli polskich w kwestii podejmowania zatrudnienia na ich terenie. Na mocy odpowiednich przepisów prawa węgierskiego zgodnych z przepisami unijnymi dotyczącymi swobodnego przepływu pracowników, każdy obywatel pochodzący z Polski oraz członkowie jego rodziny mają prawo do podjęcia zatrudnienia na terenie Węgier. Pracodawca musi jedynie zgłosić zatrudnienie obcokrajowca i podać informacje o najbliższych krewnych najpóźniej pierwszego dnia zatrudnienia. Należy wypełnić odpowiedni formularz rejestracyjny we właściwym dla miejsca zatrudnienia urzędzie pracy. Pracodawca musi zgłosić ustanie stosunku pracy najpóźniej następnego dnia po tym fakcie. Prawo pracy Umowa o pracę Umowa o pracę musi zostać zawarta w formie pisemnej i powinna regulować następujące kwestie: • • • miejsce wykonywania pracy, nazwę stanowiska zajmowanego przez pracownika lub zakres obowiązków, wysokość wynagrodzenia. Pracownik ma obowiązek poinformowania pracodawcy, jeśli zostanie zatrudniony również przez innego pracodawcę. Okres próbny wynosi 30 dni. Niektóre układy zbiorowe dopuszczają możliwość 3miesięcznego okresu próbnego. Umowa na czas określony nie może przekraczać 5 lat. Jeśli pracownik pracuje przynajmniej 1 dzień dłużej niż przewidziano to w umowie, umowa na czas określony automatycznie przekształca się w umowę na czas nieokreślony. Umowa o pracę wykonywaną w domu Umowa o pracę wykonywaną w domu może zostać zawarta zarówno na czas określony, jak i nieokreślony. Umowa taka powinna zostać zawarta na wykonanie takich obowiązków, ażeby pracownikowi przysługiwało co najmniej 30% minimalnego wynagrodzenia miesięcznego. Wynagrodzenie Minimalna miesięczna pensja ustalana jest przez węgierski rząd corocznie. W 2004 r. minimalne miesięczne wynagrodzenie wynosiło 53 000 HUF. Poza podstawową pensją, pracownikowi przysługuje: • • wzrost podstawowej pensji o 15% za pracę w nocy, dodatek do pensji za pracę na zmiany (15% za pracę popołudniami oraz 30% za pracę w nocy), • • • nadgodziny w wysokości 150% pensji podstawowej, dodatek za pracę w dniu wolnym od pracy (50% więcej za pracę wykonywaną w zwykłym dniu wolnym od pracy oraz 100% więcej za pracę wykonywaną w czasie świąt państwowych), dodatek w wysokości 25% pensji podstawowej w zamian za zastępstwo. Czas pracy Tydzień pracy trwa 40 godzin. Dzień pracy nie może przekroczyć 12 godzin, tydzień – 60. Osobom pracującym przez więcej niż 6 godzin należy się 20 minutowa przerwa po 3 godzinach pracy. W ciągu doby pracownik jest uprawniony do 11- godzinnego nieprzerwanego wypoczynku. Układy zbiorowe mogą skrócić ten czas do najwyżej 8 godzin. Osoby pracujące mają prawo do dwudniowego wypoczynku w ciągu tygodnia. Jednym z dni wolnych od pracy powinna być niedziela. Urlop wypoczynkowy Wymiar urlopu wypoczynkowego wynosi: • • • • • 20 dni, jeśli pracownik nie ukończył 25 lat, 21 dni, jeśli pracownik ukończył 25 roku życia, dodatkowy dzień wolny od pracy co trzy lata, jeśli pracownik jest w wieku do 31 lat, dodatkowy dzień wolny od pracy co dwa lata, jeśli pracownik jest w wieku do 45 lat, 30 dni, jeśli pracownik ukończył 45 rok życia. Pracownikowi, który nie ukończył 18 lat, przysługuje dodatkowe 5 dni wolnych od pracy. Termin urlopu wyznacza pracodawca. Jednakże pracownik ma prawo do wykorzystania ¼ części urlopu wg własnego uznania. W takiej sytuacji musi on poinformować swojego pracodawcę na 15 dni wcześniej. Święta narodowe: • • • • • • • • • Nowy Rok, Obchody upamiętniające wydarzenia Rewolucji 1848 roku (15 marca), Poniedziałek Wielkanocny, Święto Pracy (1 maja), Zielone Świątki, Dzień Konstytucji (20 sierpnia), Rocznica Rewolucji 1956 roku (23 października), Dzień Wszystkich Świętych (1 listopada), Boże Narodzenie (25 i 26 grudnia). Urlop chorobowy Pracownikom, którzy przepracowali rok kalendarzowy przysługuje 15 urlopu chorobowego w roku. Wynagrodzenie za czas choroby przysługuje dopiero od 16-ego dnia choroby. Urlop macierzyński Kobiety uprawnione są do płatnych 27 tygodni wolnych od pracy z powodu narodzin dziecka. Kobieta powinna opuścić miejsce pracy na 4 tygodnie przed planowaną datę porodu. Urlop wychowawczy Pracownik jest uprawniony do bezpłatnego urlopu wychowawczego: • • jeżeli dziecko nie ukończyło 3 roku życia, jeżeli dziecko jest poważnie chore i nie ukończyło 12 roku życia. Rodzicom przysługują dodatkowe 2 dni urlopu w roku, jeśli posiadają dziecko, które nie ukończyło 16 roku życia, 4 dni jeśli posiadają dwoje dzieci oraz 7 dni, jeśli posiadają więcej niż dwoje dzieci. Ustanie stosunku pracy Wypowiedzenie umowy o pracę musi posiadać formę pisemną. Pracownik składający rezygnację musi zachować co najmniej 30 dniowy i co najwyżej roczny okres wypowiedzenia. W czasie trwania umowy na okres próbny, obie strony mogą wypowiedzieć umowę z efektem natychmiastowym bez podania przyczyny Uznawanie dyplomów i kwalifikacji Ogólny system wzajemnego uznawania kwalifikacji do celów zawodowych oraz akademickich działała na terenie całej UE. Ośrodek informacji do spraw uznawania kwalifikacji zawodowych na Węgrzech: Gábor MÉSZÁROS General Director Hungarian Equivalence and Information Centre (ENIC/NARIC) Ministry of Education Szalay utca 10-14 HU – 1055 BUDAPEST Tel.: +36 1 473.73.82 / +36 1 473.73.25 Fax: +36 1 332.19.32 E-mail: [email protected] http://www.naric.hu Warto wiedzieć Waluta: forint węgierski (HUF lub Ft); 1 USD = 188 HUF 1 EUR = 249 HUF Język urzędowy: węgierski Użyteczne adresy Wydział Ekonomiczno- Handlowy Ambasady RP w Budapeszcie Stefania ut 65, 1143 Budapest Tel.(36-1) 2514677 WWW.ambpl-weh.hu
