LZ 12 December 2015.pmd
Transcription
16:12 • December 2015 • ` 40 lengzem.info Masi Pualin Pu Editor... 3 Ngaiteh ‘masi rim a nam leh ta viai viai, Enteh Bethlehem a lang leh ta riai riai. Dawnteh sulhnu nunhlui a ngaihawm vawng vawng, News Nawi & Tawi... 5 Misual Tawngtaina ...11 Origin of Chibai! - Jacob chhangte... 12 Lawmna Thilpek... 14 An Ti... 16 Kum Hi - Lani Pudaite... 17 Thlirteh nghakhlel em ema mual liam ta zawng zawng, Hausa Hausak Chhan... 22 Hlim la, fak la, chawimawi la ‘masi neitu, Engtin awm ta zel maw? - Hriatpuia Pa Kolasib... 23 Lo ni la rethei, riangvaite chhawmdawltu. ameroz® Kher Lo... 26 Tlai Khat Chu - Samuela Ralte... 27 Hriselna Huang... 32 Nui Ila... 33 NAUTE LU PHIR! (Pk-8) Khawiahnge a pian dawn? - Ahooma... 34 Sekrek ... 42 Tu nge Fapa Duh?... 43 Eizawnna... 46 Krismas Bus - Sanga Ralte... 49 Suangtuahna - Dina Tlau... 54 Chanchin Lawmawm... 55 Hringnun... 58 Ngaihtuah a ngai e ... 60© Hre thei rawh le... 61 CROSSWORDS... 63+ 2 • Lengzem . December 2015 Lengzem . December 2015 • 3 SMS: 9 8 6 2 6 1 4 6 7 9 (Hming ziah tel ngei ni se) Editor Vanneihtluanga Puipate P.L.Liandinga (Dika Pa) Lalhruaitluanga Ralte (Zara Pa) K.Sapdanga (Mapuia Pa) A dele-in “Hello, how are you? It's so typical of me to talk about myself, I'm sorry...” a tih ang ziazángin, kumpui meuh her liam tur hi chuan, mahni insawi châk chángte hi herchhuahpui pawh ni se a mawh lo ve. Thúl tah thiam zawnga \hianpa Ramhmangaiha a ván ruai ang maiin, Adele-i pian hma kum 23-a thi Àwithangpa dungthùla Saw saw Hmuifángpui saw an kalna, Nikhumchhingpa vungdáng Puitute ngai lo ang hianin, Nuihmáwi a liam e thlang tlai Lalmuansanga zamual... tia kùrpui turte hi ka zawng \hin a. Thúl Hmingsanga tah thiam leh kaihnèm hla sakpui tur an va váng ta Darrokima em! Distribution Jimmy Zothanpuia |hianpa Zuaha fa sún khawhar hnem nan, Puini chu lém ang zuk der teh la, Nang chu Àwithang ka Lz lak, zawrh leh dâka lâk túai lungrun, Hring lamah lo kir leh la tih hla chham c h u n g c h a n g c h u ka duh laiin, \hangthar Líangkhaia ten sakhawhlui Lengzem office-ah zawh ziarang tiin min hnâwlsak tawh si. Chheih ngam lo fiah theih a ni. Dâka la duh tan, thla 12 lâk man khawpa Kristian nih tluka thawpikthlak hi awm tak Rs 450/- pek lawk a ngai. maw aw? Zo zinga Zo zawng reng reng hian kei zawng mual ka liam dawn a nih hi - ti raw, Adele? Published, edited and Adele, Did you ever make it out of that town where owned by nothing ever happened? tiin min zawt maw? Vanneihtluanga and printed by him at Àwithangpa meuh pawh Upa Hmarlûtvunga a lo nih Lv Art Press, tâkna khuaah hian eng phiangsen nge maw ka sîk (Lengzem Office) thlûk ang le? Kámlala leh Romani leh Sialsuk Ground Floor, Chanmari Lal\anpuia leh a berhvate tel lova tlei zawkte zinga YMA Hall, Chanmari mikhual pakhat ka nih tak hi! 796007, Aizawl, Mizoram. Aw! Hei, ka mistiri-in, “Pu, cement bag tum tui súngah awm nia!” a rawn ti! Patling kan tuidùl laia cement Tel: 2347982 (O) lo inrawlh sek hian min va tiro zual tak em! 2340493 (R) Ka sawi tum tak: November ni 20 zana, Rokunga email: [email protected] Memorial Society huaihawta, Pi Teii Sikula Krismas Zaikhawmpui kan neih \uma, Pu Faka leh Pu Dunglena tenor kara PC Lawmkunga zai ri leh, Rokunga fanu |ing\angi pasal Chhuanliana BVT hnuk lo ulh ve khanglang te kha sawi hman lovin - ceSMS No: ment chu ka va buaipui mai tang e. 9862614679 SCOOTER KA ZUAR (Nov '15) KA PU PERHKHUANG (Nov ’15) ..a va’n ropuiin a va’n ngaihnawm kher em! Chhiar pahin mitthla-in ka hmu a. Ka nuih a za si, a dik bawk si. Ka chhiar nawn ka chhiar nawn mai. Kan editor Khawl Thluak Nei Lo buaipui nen a inang khawp mai (L.C Fanai, Mission Vengthlang) nuihzat lam aiin ka ngaisang mah mah zawk (Tluangteii KK) A ngaihnawm ka ti takzet. Mahse, \hut muan ár khuang thawm sawi hnu-a tum tâwk léng chhäi tura léngi sumtual kài han sawi chauh chu a hun thu a fuh lo ka ti deuh. Tin, 'A nun khawharzia hriatpui saltiah lova....' tih tlara 'saltiah' hi eng nge a awmzia? (Zomuana) 'Sâ a tlà e' tih thu a sawi dan kha sa tlà a ni ngai lo. Sa tlà chu sa-in khaw chhunga ran a seh hi a ni. Tin sanghal hùal a sawinaa 'sawmli nufa' a tih pawh kha hriat thiam a har. Za nufa an tih chuan 150 tihna a ni a. 40 nufa chu 60 a tihna em ni ang? Za tih chauh loah chuan nufa tih hi an hman àwm pawh ka la hre ngai lo. (R.Hmingliana, kum 71) ..hmanlai nun hlu tak min hrilh, naupang zawkte tan pawh chhiar ngei chi (Puipuii Pi) 198+ piang tan pawh a hlathu hian min tilungleng, a hunlaia cheng ve ang maiin min mitthlatir zut zut thei a lawm. (..) ...LIRNGHING (Nov ’15) A va \ha em! Ka hriat ri riai kha ka hre chiang ta. Dr Lalrokima, i dam khua lo sei teh se (Hmaa, Cpi, Kahrawt) ...duh ai chuan a sei mah mah. Mahse a bengvarthlak. Research beite tan chuan dah \hat hmak chi.. (SL Rova) EIRU HRINGNUN (Nov ’15) Sunday zing inkhawm tam laia chhiar chhuah atan ka va duh em! (Lalpuia Kolasib) ..a thûk, dik, \ha takzet! Mizo zawng zawngin chhiarin hmang se ka va ti em! (LHC, Ccp) ..i duh barh barhzia hi ka duh lutuk! Ka chekin a mil. Ruihhlo ngai leh zuar kan hmuhsit ngam anga eiru hmuhsit ngam a ngai. Sum hi pathian ah neih loh tur. Lengzem pawh 2011-ah 20 man a la nia, kum 3 lek a ral a, a lêtin in tipung hi sum in duh ve mah mah ka ti! (Puipuii Pi) Eirukna tih hian sawrkar hnathawk i kawhtir bik em aw ka ti deuh. Sumdawngten a nihphung pela an hlâwkna tur ûma, an thil zawrh an tito hi eirukna langsar berte zinga mi, mipui lamin kan ngaihmawh mang hlek lo a ni in i hre ve lo maw? (Laltlan Thangi Rengsi) Kumin YMA Gen. Conference a kumpuan tur chhawpchhuah 4 zingah 'Corruption Do' a tel kha a lawmawm ngawt mai (Dee Vals) Eirute chhunglam ngêt nasatzia hi an \henawmte hian kan hmu e. (Aw Zet Hauzel) CHERHLUN (Nov ’15) Mizo takin ka lung an tileng (DT Ralte, Champhai) I TLAN ZEL ANG (Nov ’15) Nupa tam zawk tan zir tlak a ni. Hawina lam apianga awh tur hmu kan pa hi engtin nge maw ka siam \hat ve dawn ni? (Puipuii Pi) ..ka nupui thau lutuk hi.. ka chhiartir a, a thin a rim! Kan chhungkua i tibuai vek! (....) EDITORIAL (Nov ’15) ..a va \ha thlâwt em! Lawmna hian tu mah a hnar ngai lo... min fuihin thinlung làwm loh lai pawhin lawmna hi thlan luih fo atan a va \ha em! (Awmpuia Op-a) 4 • Lengzem . December 2015 VAI BUNGBU (Nov ’15) ..a va han \ha tehlul em. I thuziak khan min hneh tawp! (Mfi, Lunglei) He thuziakah hian thil thûk deuh a awm... ka sawi thiam lo (Laltea) ...a lo ni maw? Muslim chu an lo thuthlung hlui rep rep hle mai (Teteii nuteii) PURSLANE (Nov ’15) Lz Nov 2015, page 1 ami hnim damdawi hi hlothau kan tih \hin a ni e, chawhmeh-ah pawh kang ila a tui hle. Sangha\in nen a inrem khawp mai. (Mama, Venglai, Lunglei) ..he hnim damdawi in rawn tarlan hi kei chuan anthau ka ti mai. A thur sek lehnghal (..) Purslane hi Bawngek-an a va ang ve. A ni ang (..) .. anchiri kan ti \hin (Kimi) Purslane hi anthau kan tih hi a nih hmel, a ei dan tur han sawi leh ula. (Puipuii Pi) One-day Par kan tih ang hi niin ka hria (Teri Hmar) bawngek par kan tih thin kawt kam velah a \o thin, a par eng sín te mai. A hnah hi pangpar atana kan hman one-day par kan tih nen hian a inang khawp mai. Damdawi hnim a nih dan hriat chhunzawm a chakawm mang e (Dingi Hauhnar) Purslane lamah chuan kan chiang. A hnim lamah pawh kan chiang. Mahse khua leh veng hrang hrangah a hming kan phuah dan a inang lo a ni ta ber awm e! - Ed. NOVEMBER 15 CROSSWORD & REMDIK LAWMMAN DAWNGTUTE 1. L. Kawlni, Chaltlang Dawrkawn Ph : 9612519924 2. L.R. Sanga, Champhai Ph : 9856282253 3. Hminga, Chhinga Veng Ph : 9856936189 Lengzem Internet a\angin LENGZEM Lengzem pdf copy Internet a\anga lâk i duh chuan.. ah emaw [email protected] ah emaw i lo zawt fiah dawn nia. EIZAWNNA EISIAM (Nov ’15) Bangkok leh Pattaya kawtthler sira ei siamna dawr ang hi, i sawi ang hian Aizawlah tih ve ka tum a. Thil dang chu a rem vek. Mahse hmun awl ka hmu zo thlâwt lo.. chêp lutuk! (Siamteii) DARTHLALANG (Nov ’15) Lz hi ka lo chhiar thin a Hringnun & Darthlalang hi ka en hmasa \hin. Tun November thla-a Darthlalangah hian ka inen a, ka lang fiah khawp mai. (Siamtea, Associate Professor, LGC Lunglei) DIK LEH RIL Kum15 mi ka ni a, Lengzem-a Dik leh Ril in chhuah \hin hi a \ha ka ti khawp mai.. ka nun kawng a kaihruai a, mi tifing a ni.. Nun kawng dik ka zawh laia min puitu \angkai tak a ni; khawngaihin a rem chuan thla tin tihchhuah zel theih ni se (Hpi, Msvt) MAHNI PHU TAWK HRIAT (Oct ’15) ..nun lem neiho hian chhiar vek se ka ti mang e. Kan khuaa RKVY pawisa dawnga bike lei daih, chaw ei dawhkan nei si lote hauh nan ka lo hmang (TPa, Nvvk) ..chhung tin-in chhung inkhawmah thupuia neih tlak, fur ruahtui tam pawhin a nan chhiat mai mai loh NLUP THAMI, chhung tin thleng phâk a ni e (Zira Rvl, Azl) SIL-GAU RÉL: Nov 21-ah khan Railway Minister Suresh Prabhu chuan Silchar leh Guwahati inkar rél kawng zau (broad gauge) hmang passenger rél hmasa ber a vai liam. SPEAKER KHING: Arunachal Pradesh speaker Nabam Rebia chuan 2011 a\ang khan, hmeichhe pakhat a chènpui a. “Nupuia neih tiama neih leh duh lo..” tiin FIR thehluh a ni. DOYANG DIL: Mu pém chi Amur falcons-in Mongolia (km 5,600) a\anga S.Africa pana kum tina an pèmna kawnga an chawlhna hmun Nagalanda dïl Doyang Lake chu sorkar laipuiin uluk lehzuala humhalh a tum. SAPHAI MÎT: China leh SE Asia ramah saphai mît hi tualchhuakdamdawi atan an hmang nasa a. Heng ramahte hian Manipur a\anga Myanmar kaltlangin a rûka tawlh chhoh a ni \hin. Saphai mît pakhat hi ` 9000-15,000 velin an hralh niin, NGO pawl, People for Animal (PFA) chuan an sawi. Saphai hi Wildlife Protection Act 1972 Schedule I-in chi mang hlauhawm a tihte zinga mi a ni a, a thattu chu hrem theih a ni. PIANG INRUAL: McKinsey Global Inst-in India ram state hrang hranga . December 2015 • 5 mipa leh hmeichhe intamhleihna a chhuinaah, Mizoram leh Meghalaya chu inthlau nasa lo ber state a ni. State dangah mipa tamzawkna a sáng hle. GUWAHATI HIM LO: Natl. Information Tec. Research Org (NITRO) chuan India mi 150 velin Islamic State website an phùrpui hle tih sawiin, phùrpuitu tamna khawpui chu Srinagar leh Guwahati a nih thu an puang. HMARCHHAK TAN: Transport Minister Nitin Gadkari chuan Nov ni 4 ah, Hmarchhakah ` vbch nuai 1 hmangin kawng thar KM 10,000 sìal tum a nih thu a sawi. Hemi zinga ` vbch 25,000 chu Arunachal kawng laihna tur a ni. ADB LOAN: Chhattisgarh, Assam, Madhya Pradesh, W. Bengal leh Odhisa kawng belhkhawma km 6,000 siamna turin India leh ADB chuan Nov ni 9-ah khan $ mtd 273 sum pûkna tur an ziak fel. BIHAR: Bihar MLA seat 243-a MLA 143 (59%), tun hnai inthlana tlingte chuan police criminal case an nei vek. An zinga 96-te phei chu tualthah leh inrûkbo case awrh an ni. Laloo-a RJD pawlte zingah criminal case nei MLA an tam ber (49) a, Bihar inthlanah khan thlan duh nei lo (NOTA)-a vote thlâk nuai 9+ an awm. BAWNG TALH: Uttarakhand CM Harish Rawat-a chuan “..bawng talh chingte chu ram hmelma lian ber an ni a. He rama an chèn ve a rem lo” tiin Hardiwar-ah a sawi. 6 • Lengzem . December 2015 PAWNGSUAL FA: Nov ni 2-ah, Allahabad high court chuan pawngsual vanga nausen lo piang chu sáwn anga ngaih a ni ang a, amah thlahtu, a ‘pa’ ro khâwm theihna chanvo a nei ang tiin thutlûkna an siam. REL TICKET: Indian Railways chuan, Nov ni 10-ah, rel kal \an hma minit 30 thlenga rel ticket lâk theihna dan an siam. Khualzin rel second class chuan man ` 10-in tihto belhchhah a ni bawk. MAHNI ATTEST: Document attestna atan inthamna a nasat avangin Delhi sorkar chuan, income, inneih, caste, pianna leh chenna, driving licence, birth & death.. certificate velah mahni in-attest phalna dan thar a siam. BAWNG VUN: RSS chuan Myntra chu bawng vun hmanga pheikhawk siam an hralh avangin sakhaw rilru tinatu ah puhin dan hmanga khin an tum. DAMDAWI TLÁWM: Health ministry AMRIT (Affordable Medicines and Reliable Implants for Treatment) scheme hmangin cancer damdawi 200+, lung natna damdawi leh lunga vuah chi hmanruate chu sorkar laipui damdawiinah, dawra a man chanve+ (50-60%) a lei theiha dah tum a ni. NI THA 18%: India electric 1% chauh hi ni tha a la ni a. 2030-ah chuan, 18% chu ni tha a\anga lâk tum a ni. MODI NUPUI: PM Modi-a nupui Lengzem Jashodaben-i passport dilnaah marriage certificate thil tel a nih loh avangin Gujarat passport office chuan ‘incomplete’ tiin an hnâwlsak. SBI MOBILE WALLET: Smartphone hmang lote tana phone hmanga sum chelek theihna turin SBI chuan mobile wallet, ‘Batua’ tih chu siam an tum. ZU IN THEIH KUM: Maharashtra CM chuan zu in thei kum 25 a\anga 21-a tih-hniam rawtna \ha a ti. NUPUI NGAH DO: Nov ni 5-ah, Gujarat High Court chuan Muslim zinga nupui pakhat aia tam neih theihna dan chu danpui kalh a nih avangin hnâwl \ul an tih thu an tarlang. TUIKHUAH: Maharashtra chhunga luia electric siamna tura tuikhuah tenau 1,700 chu a nihna tur anga hman loh a ni tiin Rural Dev leh Water Conservation Dept thuneituten an puang. ZU MARTAR: Rajasthan MLA Gurusharan Chhabra chu zu zawrh dona entir nan thih phah khawpa ni 31 chhung chaw ngheiin a nuar a. Nov ni 4 khan, State Health Minister chuan an state-in zu an khap theih chuan lohzia leh zu khap chuan zu chhe tawlh a tihluar zawk tih thu a sawi. ONLINE GAMBLING: Nov ni 18ah Supreme Court-in internet a\anga inchàwina, online gambling hi mipuite bumna thil \ha lo nia puhin a thununna dan siam \ul a tih thu a tarlang. ENFIELD: Bengaluru Infosys-a thawk nula Candida Louis-i (24) chuan Royal Enfield bike hmangin India state hrang hrang tlawh kualin KM 7,000 chuang amahin a khalh kual. ZIRBU HLUI: Bharat Ratna award dawngtu scientist CNR Rao-a chuan Nov ni 4-ah khan, Institution \ha 100 thlan chhuah zingah India kan tel ve theih lohna chhan pakhat chu tunlai mil tawh lo zirlai (outdated curriculum) hi niin a sawi. India univ 90%a la hman mekte hi chutiang zirlai hlui chu a ni a ti. AADHAAR: Sumdawnna bul \anna dil turin Aadhaar number neih a ngai tia sawi chu sorkar laipui chuan Nov ni 18-ah compulsory a nih loh thu a chhuah. FANGHMIR LEH BRAKE: Nov ni 17-a Mumbai tualchhung rail brake fail chhan an enfiahnaah brake panela red ants fanghmir bu lo awm chuan a tichhia a ni tih an hmuchhuak. MARUTI: Maruti 800 luahlàntu Maruti Suzuki Alto car hi an hralh chhuah \an, 2000 Sept a\anga 2015 Oct inkarah 29,19,819 hralh a ni a. 1983 Dec - leh 2014 Jan inkara nuai 28 hralh Maruti 800 khûmin India rama car model hralh tam ber a ni. Nov ni 8-ah khan, Maruti Suzuki chuan WagonR Stingray car, automatic gear shift (AGS) a tlangzarh. Alto K10 leh Celero-ah AGS vuah a ni ta bawk. . December 2015 • 7 BILL SUAL: Faridabad-a tyre repair dawr neitu pakhat electric bill chu thla khatah ` 2,500-3000 vel a ni \hin a. Oct ah khan, bill tihsual palh avangin, thla 2 bill, ` vbch 77 pek a ni. SIPAI MARTAR: Sipai eng pawlah mah, raldonaa thite hi, ‘Martar’ nihna pêk theih an ni lo tih sorkarin Delhi High court a hriattir. GAS: Kum khata sum lâkluh ` nuai 10+ te tan eirawngbawlna gas subsidy tihtàwp tum thu sorkarin a ngaihtuah mek tih Union Minister M.Venkaiah Naidu chuan a sawi. PHÌR INNEIH: Kerala Trissur district-ah phìr Dilraj leh Dilkar te chuan phìr Reena leh Reema an nei a. Inneihtirtu puithiamte hi phìr Reji leh Roji an ni. He inneihnaah hian flower girl phìr leh page boy pawh phìr bawk hman an ni. KISS CUT: Daniel Craig-a channa James Bond film thar ber Spectre chu, ‘a àwm tawk aia rei in-kiss’ awmna lai apiang hleh \hen hnuah censor board chuan U/A certificate pe-in Nov ni 20 khan India rama chhuah a remti. FA HRIN A |HA: “Nu chhùl a\anga nausena tuihnäng hlan chhàwn chu, nausen taksa rál dó khawl tichaktu a nih avangin, zai chhuah aiin dan pangngaia fa hrin a \ha zawk,” tiin doctor thiam Jonathan Turney-a chuan Bengaluru-a British Council buatsaih ‘Science and Beyond’ project-ah a sawi. 8 • Lengzem . December 2015 MOBILE NEWS: Khawvel puma Jul - Sep inkara mobile siam chhuah zat chu mtd 478 a ni a. Top 10 company zingah Micromax (India) a tel phâk. KHUALZIN: India tlawhtu khualzin nikum Oct-ah 2,705 an ni a. Visa on Arrival leh e-Visa dan thar avangin kumin Oct-ah 56,477 (1988%)-in an pung. HONDA BIKE: Honda Motorcycle and Scooter India chuan Honda CB Shine, Smart Power (125 CC, 10.57 bhp, ` 59,900, Delhi) chu Nov ni 19ah an tlangzarh. Hman loh laiin amahin engine a thi a, clutch thlah rualin amaha nung leh thei tura siam a ni. ÊK-IN: NGO pawl, Water-Aid chhût danin, India mipui 60.4% chuan anmahni chhungkaw pualin êkin \ha pangngai an la nei phâk lo. KRISTIAN INNEIH: Nov ni 19-a Madras High Court-in thutlûkna a siam dan chuan Hindu hmeichhia leh Kristian mipa inneihna chu sakhaw inlehna awm lo chuan a theih loh. Innei turte chu sakhaw inang an nih hnuah chauh Special Marriage Act 1954 dan hmanga chhinchhiah theih an ni ang. INDIA INTERNET: Internet hmangtu tam ber China (mtd 600) chu India-in kan dawt (mtd 402) ta. Tun thla hian internet hmangtu tam lamah USA chu India-in a lehpèl \an niin Internet and Mobile Assoc of India (IAMA) chuan an chhuah. Mtd 402 zinga mtd 306 chuan an Lengzem mobile hmanrua a\angin internet an hmang. UNIV |HA: Times Higher Education tehna (ranking)-ah, Indian Inst. of Science (IISC) Bangalore chu 99na a ni phâk. Hei hi India universityin a thlen san ber \um a ni. US Univ pathum: Stanford, Caltech leh MIT te chu a \ha pathum an ni. DAMDAWI IN : Indo-UK Healthcare hna bul \an nan UK-a health institute 11-te chuan, India state 11-ah ` vbch sing 1 an rawn invest tur thu an puang. He project hian doctor 5,000 leh nurse 25,000 a siam belh dawn. ZIRLAI TAM: USA-ah India mi 1,32,888 zirlai an awm mek a. USAa ram pawn mi zirlai 13.6% chu Indian an ni. PLASTIC KAWNGPUI: Bhutan sorkar chuan an ram kawngpuite chu alkatra leh plastic ningnawi chawhpawlh hmangin an ‘blacktop’ An rama plastic ningnawi zawng zawng lakhawma kawng siamna atana hman nawn (recycle) zel an tum. NAUTE LU PHÍR: Nov ni 11 zanah, Dhaka a\anga km 120 vela hla Brahmanbaria khuaa chhungkaw rethei tak nu pakhat chhùl a\angin naute lu pahnih nei, damin zai chhuah a ni. PUITHIAM KÂP: Islamic State-in ram zauh an tumna Bangladesh-a Italian missionary Father Piero chu Nov ni 18-ah khan, Islamic State rawlrál pawlin Dinajpur-ah na takin silaiin an kâp hliam. RAMRI CHINFELNA: India leh Bangladesh ramri chinfelnaah Cooch Behar ramri-a chhungkaw 50 chu India ram chhung lama rin luh an ni.. PASSPORT DAN THAR : International Civil Aviation Organisation (ICAO) chuan khawlin a chhiar theih loh tur passport-a hming leh address vel kuta ziak awmna reng reng chu Nov ni 24 a\angin hman theih loh a ni tawh dawn tih an puang. CHHEPRELH TAM: Nov 20-a China chanchinbuten an tarlan danin tunhnaiah misual rual (gangs) 8-in Hong Kong leh a chhehvela an sum chheprelh $ tld 64 hmuhchhuah a ni. ALI BABA: China ràl-chah dawr Alibaba a\anga Nov ni 12 darkar 24 chhung ringawta sum chevel chu $ tld 14.32 hù a ni. Hei hi khawvela dawr mal bungraw hralhna ni khat sum virvel tam ber a la ni. SINGAPORE MODI: Modi-an Singapore a tlawh chhinchhiah nan Singapore chuan an ram nauban chi khat hmingah ‘Modi’ tih an phuah. ROBOT RIDER: Yamaha chuan mihring pianhmang neiin motorcycle khalh thei robot, Motobot an tih chu a siam a. Valentino Rossi chó ngam khawpa upgrade an tum a ni. HMING KHAP: Saudi Arabia chuan an ram Muslim sakhaw zahawmna . December 2015 • 9 tihminghliau thei hming inphuah an khap. Hming khap 50 zinga Malika, Sandy, Maline, Elaine, Maya, Linda, Alice leh Lauren tih neite kan awm chuan Saudi visa dìl buai a \ul lo. JERUSALEMAH GRIK: Israel archeologist te chuan Jerusalema car parking hnuaiah hmanlai khawpui hlui an lài chhuak a, hei hi kum 2000 vela upa Grik kulh, Acra niah an ngai. ORIGIN OF SPECIES: Academic Book Week-a, vote hmanga lehkhabu nghawng na ber an enna-ah, Charles Darwin-a lehkhabu, The Origin of Species chu a sang ber. A dawttute chu The Communist Manifesto, The Complete Works of Shakespeare leh The Republic (Plato) te an ni. GOOGLE MAP: Nov ni 10-ah Google chuan, network awm lohna hmuna mi tur download lâwka hman theih tur siamin Google Map \angkaina a belhchhah. ADELE 25: Digital music service chuan Nov ni 19-ah khan, zaithiam Adele-i album thar ‘25’ chu internet a\anga ngaihthlak (streaming) theiha dah an tum loh thu an chhuah. Apple chuan iTunes a\anga lei theihin an dah reng tho ang. KHAWVEL UP LUM: World Bankin a chhût dan chuan, khawvel inup lumna (global warming) zual zel avangin tun kum 15 chhung hian, khawvel mipui mtd 100 laiin an retheih phah dawn. 10 • Lengzem . December 2015 LUNGHLU: Tennis ball tiat vela lian lunghlu, khawvela lian ber dawttu, tun kum 100 chhunga laih chhuah lian ber chu Nov ni 19-ah Lucara Diamond Corp (Canada company) in Botswana in an lai chhuak. KAL |HATNA: London School of Economics-a mithiam Dr Grace Lordan-i leh a thawhpuite’n research hmanga an zir chhuah danin, gym-a insawizawina chi tamtak aiin, zing tin chak taka kea kala insawizawi hi rihna hlohna atan a thawk chak zawk. KISS LEH SCIENCE: Kiss chungchang zirtu Netherlands scientist te chuan, second sawm vel tihtakzeta in-kiss hian bacteria mtd 80 vel kan inpetawn a. Mahse, in-kiss aiin inchibaiin natna kan inkai tam zawk. ANPUI ÎT: Univ of Essex psychology dept-a mithiam Dr Gerulf Rieger chuan hmeichhe hrang hrang 235 thlangchhuakin zahmawh milem a entir a. An thil hmuhin an mitmu leh thluak a tihdanglam dan a\anga a chhût danin, hmeichhe 82% lai chu hmeichhe saruak lem an hmuh ruala tisa châkna chhuak an ni tih a tarlang. EMOJI: Dictionary ràwn hlawh tak Oxford Dictionary-in ‘Word of the Year’ atana an thlan chu computer hmanrua kaltlanga milem hmanga thil vei inhriatir tawnna symbol hrang hrang sawina, ‘Emoji’ tih hi a ni SEXY BER: Milar sawi hotna American chanchinbu People chuan David Bechkham-a (40) chu 2015-a Mipa nungdam zinga sexy ber-ah an puang. VAKVAI: US Housing & Urban Development Department-in a tarlan danin, USA-ah mi vakvai (homeless) nuai 5.65 vel an awm. An zinga hmun 4-a \hena hmun khat chu kum 18 hnuai lam an ni. STAR HLU BER: Entertainment website, vulture.com chuan Hollywood lemchan thiam Jennifer Lawrence-i chu star hlu ber (most valuable movie star) -ah an puang. RALTLAN LÂK TLEM: US House of Representatives chuan Nov ni 19ah khan, rîkrâp pawl pawi khawih hlauhthawnna avangin an rama raltlan lo lâkluhna chu ngawrh leh khirh lehzuala vilna tur bill an pass. ELVIS: A thih hnu kum 40-ah Elvis Presley hla If I Can Dream tih chu UK Album top chart-ah a la kai.. RUIHHLO THIHPUI NASA: America ramah 2013-ah khan, ruihhlo vangin mi 46,000 an thi a. Silai leh car chêtsualna vanga thite belhkhawm aiin ruihhlova thi an tam zawk. ENTLANG LIAN: Hubble telescope lêt 10-a fiah tur, khawvela entlang lian ber, Giant Magelan Telescope (GMT) ni tur chu Nov ni 11-ah khan Chile-ah sak \an a ni. Khawvela optical telescope lian ber tur Hawaii tlang chunga bun an tum chu, hmanlai thlanmual leh temple hlui hmun a nih avanga dodalna a awm a, pàm\ùl leh a ni ve thung Lengzem . December 2015 • 11 Hetiang thu lawi lova pàwlna dawng \hin, ‘mi sualte’ tan sms-in 9862614679-ah ‘thawhlawm’ thawh theih reng a ni e. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Sâp hming nei za zinga pakhat talin Sap ram leilung an rah ve mial theih nan kan dilsak ang. Vanram fangten vanrama an hmuh zawh lohte hming an puan tawh loh nan i dil ang u. Facebook-ah mahni awmpui hlui nulate haia kan chhaih palh chiam loh nan kan dil ang. Condom hmanga khawlai fa tihtlem an nih theih nan \hahnemngai takin i dil ang u. Vai hnena pawisa khawntuten Pastor tibuai lova an baptis nghal zel theih nan dilsak an ngai e. Kolkata \umhmunah Krismas dawna Mizoram sumdawngte bungraw ngah vanga kan bungrua hnawl palh a nih loh nan kan dil ang. Zu chhe in vanga thite hian zu \ha in vanga thite ang thova zah an hlawh ve theih nan kan dilsak ang Mizoram sorkar computer chhunga zahmawh download ching mi \henkhatten virus an lak luh tel loh nan kan dil ang. 2016 Krismas-ah, kan farnute leh fanute pawnfènin an kekawrte tal a khuh hram theih nan pawnfèn chunga thuneitu hnenah kan dil ang. LAWMTHU SAWINA 1. Bawlhhlawh lût thei lova tui pipe hmanga kawr hnawhtu engineer hmangchang hre tak kan neih avangin lawmthu kan sawi ang. 2. Nupuite sorkar hnathawh hmanga Pastorte dinhmun dik tak finfiah meka a awm avangin lawmthu kan sawi ang 3. |halai huaisen, sàwm loh ruai kil ngam kan lo ngah tak tial tial avangin lawmthu kan sawi ang. 12 • Lengzem . December 2015 Krismas Chibai - tih lam pawh ni chuang lo, chi (salt) tak tak bai chungchang leh kut han invawn vel hian eng nge inzawmna a neih le? Kan Lz FB-a thuziak pakhat kan han thur chhuak e - Ed. Jacob Chhangte K ei âk zât hnih hnuai lam hian Mizo \awng thumal pakhat, “Chibai” tih hi a lo chhuahna ka ngaihtuah ve khanglang a. High school leh Higher Secondary school ah pawh Charles Darwin-a theory, Origin of Species te kha, Kristian ten ‘dawt muhlum a ni’ kan ti chungin kan zir tho a. Chuvangin Origin of Chibai thu sawi hi in pawi sawina ni lo turah ngaiin ka’n thlasik mau puahpui ve phawng mai teh ang. ‘Chibai’ tih thumal hi Chi a\anga lo chhuak ni turah ngai ta ila. Mizoten nikhua kan hriat hma khan, Lal Isuan ringtu tak leh ringtu dà tehkhin nan chi al leh chi dà a lo hmang tawh a. Hmakhawsang Rom ho hunlai a\ang tawh khan chi hian ngaihhlut a lo hlawh hle tawh a. Rom sipaite khan an hlawh atan pawisa aiah chi an la \hin. Rom hovin an \awngin chi hi ‘sal’ an ti a. Chuta \angin Sap hovin ‘Salt’ tih thumal hi an lo nei ta niin an sawi. Rom sipai ho ‘Chi-hlawh' chu 'salarium' a\angin sap\awng thumal ‘salary’ hi a lo piang ta a ni an ti. Chi chu lal ram ropui bera sipai hlawh a lo ni tawh a, British lalram a\anga vawiina democracy ram lian ber sual chhuak tura Mahatma Gandi-a leh a hote kawng zawhna ‘Dandi March’ a an hmanrua pawh kha chi tho a ni. Mizote zingah ve thung chuan, hmanlai, Vai len hma huna Zofate khawvela chi vànzia chu sawiin a siak lo an ti. Chi phur tur chuan hlate khuaa thang vang vang a ngai \hin niin an sawi. Sih tui al deuh te pawh an teng khang \hin a ni awm e. |hasiama lasi zawl pawh lasi hovin a duhthusam an sawitir a, |hasiama chuan a duhthusam zingah ‘Chi’ tih a sawi tel hial a ni. An roha an ngaihhlut em avangin hmanlai Chhim lam mi ang zân lo pakhat pawhin a chhungte feh turin chi an funsak theihnghilh a hlau va, “Chi leh chi kha rawn fun rawh u!” a ti e an tia lawm. Lengzem Thil hlu tak vang tak bawk si chu mirethei tan neih a har a. Rethei chhungkaw tan chi vei khat neih pawh thil awlai a ni lo. Chi al liak phak lo chu “Mi chhe al ei ngai lo” tih an ni a. Lal leh khawnbawlte chu, ‘Tlang chhuak bai al liak phak,’ tih an ni thung a. Hun a lokal leh deuh a, vai leh Mizo insumdawn tawn hnu pawh khan tlangvalte chuan nupui man tuak nan chi an phur \hin a. Hla hluiah pawh Léngi man tuak nan sum tam a ngai lua e. Ki áwt kal Valan ka zir thùl e' tih a awm. Chi phurh hla a ni. Chi tel lova ei rel a tui si lo. Chi chu thil vang a ni bawk si. Chutiang taka chi vànna ramah chuan chawhmeh nazawng pawh an al phal awm lo ve. Khawsak rèlna-a chawhmeh nazawng an al vek phal lo va, a hanga chhumin an tlak a. Chi nena bai chu an ei siam tui theih dan sang ber a ni. An zin veivah nikhua pawhin an thleninten bai al an hmehpui chuan, “Ka thlenin te chuan min duhsak khawp mai. Chi al ngatin bai min chhuan,” an ti thin. Chi ala bai chhuan, ‘Chibai’ ngat maia duhsak mikhual nih chu a va hlu dawn em! Tunlai hun nen khaikhin ta ila, kolkata a\anga lak luh sea-food Saiha-a inhmehpui aiin chi telh ngata bai inhmehpui chu a hlu daih zawk awm e. Khualkhuaah mi a va zinin a \hian emaw, vua leh vang ten “Chi- . December 2015 • 13 bai ngat ka lo hmehpui ang che,” an tih chuan induhsakna tawpkhawk a ni ang. Mikhual kut vawn paha “Chibai!” an lo tih ngat phei chuan “Kan neih hlu ber eipui che ka va chak em!” an tihna te pawh a ni thei ang. Tichuan, chu \awngkam chu kan hmang lar zel ang a, vawiina kut thinga kan inchibai paha kan \awngkam hi a lo chhuak ta ni ngei tur a ni Lengzem Thufing! Tar hi huphurh vak duh suh, mi tumahin an tlin rei lo! Khawvela mihringte thattu tam ber chu thihna a ni! Nunna hi zahmawh hmanga inkai darh a ni! A tawpa thihpui ngei ngei tur natna thawk muang ber chu hriselna \ha a ni. Sik leh sa tluka sawiselna dawhthei a awm lo. VERAZ VERAZ! In chhung mamawh chi hrang hrang bed clothes, cushion leh mattress a\anga doormat thlengin, Krismas fancy lights leh in cheina te nen kan zuar e.Min rawn pan ve rawh le. 14 • Lengzem . December 2015 LAWMNA THILPEK PE RAWH LE M i tinin Krismas lai hian hlim leh lawm kan duh. Hlimna hnár awlsam leh \ha ber chu mite tana thil \ha tihsak a ni. Krismas thilpek pe tur hian hausak kher a ngai lo. Krismas hlimawm tak hman i duh chuan kan tarlan zinga pakhat tal hi lo ti ang che: 1. Naupang: |henawm vela naupangte hlimhlawp siamsak rawh. Koh khawm i harsat chuan ball/baloon leisak mai rawh. Naupang tana hlimawm fo chu thilpek dawn leh intihsiak leh lawmman dawn a ni tih hre reng ang che. Naupang an hlim hian Krismas hi a nuam a ni mai. 2. Upate: Veng chhunga kuma upate ko khawm la, thingpui ruai / zanriah buatsaihsak teh. Programme ropui tak siamsak a ngai hran lo. An vanglai sawitir, thlalak leh eitur siam a ni mai. Theih chuan mawza lum te muffler te pek a \ha hle bawk. 3. Zai ngaina tak, lusùnna avang emaw, chhan dang vang emawa khawhar ru deuh an awm em? |hian zahovin, eitur kengin an inah leng ula, Krismas hla emaw, an hla ngainat zawng hla dang emaw sakpui ang che u. 4. Eitur: Cake, chhangban, thingpuife, thei, bai, sawhbàwl, thlai thar... \henawmte sem kual hi a Krismas reng. Nu pakhat chuan Krismas dawnah an \henawmah saum a sem kual \hin! 5. Sekrek: In \henawm khawvengah hmeithai, pa-hmei, leh thawkmawh chhungkua an awm em? Mipahovin an in thawm \hatsak ula, (in thiam loh chuan mistiri rawihsak mai tur) hmeichhehovin sekrek khawihsak, buh thlei, hnawk thensak Rawng hnawih, puan sûk leh nawh màmsak te hi Krismas present a ni thei vek. 6. Thlanmual: Thlanmualah i mi ngaihsan, ngainat leh ngaih deuh mai thlan chu, an chhungte ni lo mah la, Krismas present atan lo thenfaisak ta che. 7. Zirlai: Kum thara pawl sawn tur, in \henawma zirlai chu, Krismas present atan, a kaisanna tur pawl zirbu /uniform tur puanthan emaw pêk chi tak a ni ang. Zir chhunzawmna tur school \ha inzawnhmuhsak leh tutor lâkna intumsak hi present hlu tak bawk a ni. 8. Sunday school hnuhnung berah in pawl chu thla lahovin Krismas present inpe tawn ula.. 9. Thunsak: Krismas dawna \hiante car/two wheeler tui thunsak Lengzem . December 2015 • 15 zawnga present inpek hi hlu an awm ang. An khaw pana an danglam ve tak a ni. Phone tophàwna ‘Sumo’ ticket ‘present’ ta che. An hre rei viau ang! up zawnga present inpek hi a awlin a hit fú bawk. 12. Cheimawi: In kawt zawn kawngpui te, in biak-in panna 10. Bazar: Krismas hma bazar tlai kawng peng te, nangma thu-in dar 4 hnu lamah, mahni thlai lo chei ve tawp mai teh. zawrh hralh bàn tlemte hralh zawh hram tuma nu rethei tak 13. 99 Dawr: Nepnawi dawr cash hrilhai taka \hu i hmuh chuan, counter sirah lo \hu ve mai mai dawn lovin a thil zawrh zawng la, chu dawra lût chhangchhe zawng chu lei zawhsak vek rethei deuh nia i hriatte thil lei rawh. A vuai deuh a nih pawhin man chu a rûkin lo peksak zeuh pawi ti suh. Malsawmna fresh i rawh. I insawi kual vel kher dawng dawn! pawh a ngai lo. Tuin emaw a peksak a ni mai! I lawm ru veng 11. ‘Sumo’: Khawpuia awm i nih veng mai ang! chuan i lamhnai \henkhat, mahni khaw lama Krismas hmang tur Masi urlâwk hla KRISMAS TIANG -T.C.Lalremsiama I Sikpui ní thlang lenkáwla her liam tur, Zo fìr rún sángpàr tlùan chùanin kan thlír; Lenrualte nèn hawiin sial ang kan ngír, Krismas hun nghâkhlelin lairil a khùr! Saw ràl tláng bàwm tlaizawng pawh a vul mawi, Lal pian ni her chhuak tur äm te’n a cháwi. II Vàngkhaw dai leh \umkawng bèl samtláng paw’n, Pár chhuaha vulin van Lal fa a hmuak; Keini’n kan thinlung khualbûk kan tiruak, Hlim te’n duhsakna hlu kan inhlàn tawn. Remna Lal vangin thinur kan hnawt kiang, Huatna hmawlh hnâwlin kan hawl Krismas tiang. 16 • Lengzem . December 2015 SMS: 9 8 6 2 6 1 4 6 7 9 * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * AIZAWL Temple sana ri hi a bula chengte tan a ninawm \an an ti. AMC thar chuan an musical chair hlui kha chhawm lo hram se an ti. ANPUI kawp enkawlna lam zir chhuak mithiam kan mamawh takzet an ti. CHHIM lamah health worker sa kâp thei deuh a awm an ti. FACEBOOK-AH ‘Zorema’ aiin ‘Ameroz’ an la tam zawk ang an ti. FAPA tlan bo hun lai khan drop-in centre awm sela chuan inchhirin a pa hnenah a haw kher lo vang an ti. HA nawh lai tak hian phone a ri duh an ti! HINDU inluling eptuten an award an pêk kìr lai khan Mizo Kristian zinga Padma Shri Awardee te chuan an award an pe lêt phal ve miah lo an ti. HNA rau rauvah Aizawlah ‘Awmpui-hnaruak’ a tam ber an ti. INDIA ramah Mizoram hi electric man tlàwmna state a ni an ti. INNEIHNAA ngaihven hlawh lo ber chu inneihtirtu thuchah hi a ni an ti. INTHLAN dawn apianga pawh-làwr party pahnih an awm an ti. KHUA hmun lova Dí neih chu... phone balance a hek duh an ti! KHUANGPU tamzawkin Khuangchawm hi an ngei an ti! KRISMAS laia rethei \anpui aia kàwn chei ngaihven zawk an tam tawh an ti. KRISMAS nuam ti deuh hi Good Friday-a inchhir deuh an ni duh an ti. KS hi SZ (Sazu Zuar) tih tawh tur an ti! MILLENNIUM dawrkaiten thlaraumite aiin Krismas an nghâkhlel zawk an ti. MITEN suma kawng chhia an siam laiin kawng chhiain sum kan siam an ti. P & E department corporation-a leh a nih hma chuan power renchem nachang kan hre tak tak lo vang an ti. RÙI chunga Isua pian hla sak tam thla kan hmang mek an ti. SEX video thar duh chuan picnic spot chowkidar dil mai tur an ti. THLASIK lai pawhin féng chhíng peih tâwk chu an awm reng tho an ti. VIRGIN-birth ring lo reverend senior kan nei an ti. ZOFATE Rún hi vai sak a ni deuh zel an ti. ‘ZO Theme’ deuha Krismas khawlai chei hian sawi a hlawh rei an ti. ZU check taima \hin \henkhat kha zu dawrah an thawk daih tawh an ti. Lengzem . December 2015 • 17 ‘Ram Palai’ Pu Lalthanzauva Pudaite nupui Pi Lani Pudaite nen hian kum tir lamah khan, khawhar inah ‘Tar Thu’ kan sawi dun a. Khawhar chhungte tana ngeiawm tur khawpin kan nui nasa a. “Ziak law law teh!” ka ti a. A ziak a, min rawn mail a, ka theihnghilh zui a. Avocados lian pui pui min rawn thartem rualin ka hrechhuak leh chauh a, kan rawn chhuah ta a ni. Haihawt vang hian a nau rual lek hian ka tar khalh ta lek lek a nih hi! - Ed. K an naupan laia kum khat rei kan tih em em \hin chhan ni ta bera ka hriat chu, sikul kan ning a, chawlh hun leh Krismas kan nghah hlelh em vang a ni chawk ang. Kan puitlin hnu chuan engkim ngaia neih a lo ni ta a. Krismas kawr thar neihte pawh kan helh ta lo a. “Inchei takin kan inkhawm anga, ruai kan \heh ang ...” tih rilruah a lang a. Kan fate school awm bo an rawn hawng ang a, kan lawm em em rualin, kan khawsak an rawn chawk buai hle a, an kal leh hun tur huphurh ang reng siin, an mu rei leh an \hiante kan ning ru hle, tih vel kha kan lo hisap chu a ni berin ka hre ta. Dam chuan kan hriat loh hian kum hi a liam zung zung a, kan hriat (realised) hmain, mi hmuha tar kan lo ni ta der mai si a. Mak ve tak chu a ni. Pitar pakhat pawh hi “Ka pi, tar hi a hrehawm em?” tih an zawt a ni awm a. A chhang dik hlein ka hria. “Hrehawm lo e, hriat loh hlanin kan lo tar mai a lawm!” a ti e, an tia lawm. Ka’n inpuang anga, ka \hian, ka rualpuite pawhin an tawrh ve leh an ngaihdan ve tho a ni-in ka (hria) ring a. Kan kum tam hi chu kan chhuang rilru hle nain tar tih tak hi chu pawm har ka ti. Chhungrila tar inti miah si lo hian ùan nan tar chu kan inti fo a. Miin 18 • Lengzem . December 2015 tar min tih ngat chuan ami nghawng dan a dang riau. Darthlalangah pawh han inen ila, tar han tih em tur chu ka ni emaw ni le, a ti ve deuh! Hriselin, nun pangngai takin kan la khawsak theih a, incheinate a nalh nalh kan la inbel a, rilru lamah la \halai tak niin kan inhre ve tlat si. Kan venga mi, kei aia upa zawk pawh hian tar tih hi a ngaithei lo ve hle a, tar intih mai mai tur a ni lo, a ti \hin. A chang chuan mi zawng zawngin min 'pi' ta chu a ni a le, min ú-tu hi an tlem ta pharh mai, tih chang pawh ka nei. Young at Heart Ka ú kum 85 mi leh a \hianpa pawh phone-ah an inbia a, “Tar chu kan ni ta reng mai a..” an ti a, an nui hawk hawk a. Anni rual kan nih chuan, tar hi kan accept thei dawn a nih hi kan ti fiamthu a. Ka ú dang kum 83 mi pawh a tlu a, a bán a titliak a, a insawhna a sil hle a, a kal kun deuh ta khên khên a. “Pitar ang maiin ka kal kun ta a nih hi!” a ti duh lek a. Kan nau pakhatin lehkhabu a tlangzarh \umin, tlar hmasa berah kan \hu a. A hnua TV-ah an rawn chhuah a en a. Min rawn phone a, “I lo en ve em? Tv-ah chuan kan lang tar tawh ngei mai, kei phei chu...” a rawn ti a, nuih hi kan tiza hlawm thei a nia. Mahni hi chu tar a indah zawng a har a niang e. “Young at heart” an tih hi chu kan lo ni deuh vek dawn a niang. Korea-a kan awm laia ka rawn zin hian, hmeichhe kawr nalh tak tak ka hawn \hin a. Kan chhungte hi an chuhhelh em em a. “Kan awm kim vek loh chuan suitcase hawn loh tur,” an ti a, an innghak khawm \hin a. Kum 60 vel leh kum 13 mi chuhhelh dan a inang reng a, kan hlim tlang thei \hin hle. Tleirawl ho chu an nèk a na deuh zawk tih lek a ni. Kan naupan lai kha chuan hmeichhe upa lam kha chuan, sam an zial a, hmai hnawih, \hi tih te hmang loin kawr rawng lar an ha ngai lo bawk a, mawltein an inchei \hin kha a nia. Tunlai mi chu kan dang ta. Nula hâk leh puan bih ang thova nalh leh rawng lar kan inbel a, pheikhawk ni se, a ke-artui nei lo chu ‘..a tar pheikhawk em mai!’ kan la ti ve tlat. Aizawlah phei hi chuan, nula leh nute hi en thuak chuan kan inang tlang vek tawh a ni ber. Budapest (Hungary)a kan awm hmasak 1973 vel lai khan, hmeichhe upa lam hi, \hi, bengbeh leh zungbunte inbelin an hmai leh hmuite hnawih nalh tak tak ka hmu fo a, chhunlaia hair dresser-a kal pawhin upa tak tak hmuh tur an tam \hin. |ha ka ti hle a, upat lama inthlahdah hi a \ha ber lem lo. Inchei hi chuan min ti harhin mahni rau rauah kan lang thar ve deuh alawm. Ka tawn \henkhat kan ziak ang a. Mizorama kan rawn haw tirh 2000 vel kha chuan, naupang ho Lengzem hian “A! Sap pitarin motor a khalh!” tih hi ka tawng zing hle a, naupang \awngkamah ka ngai a, ka helh hran lem lo. Kum tam fe a liam tak hnu pawh hian, ngai renga inhriatna ka nei ni hmiang, tar min tih hian ka nuih a la za deuh tlat \hin a. Ngháwng chuar leh eye bag khuh nan scarf leh sunglass hman pawh hian a khuh vak lo ni tur a ni. Kutphah hnunglam chuar leh thisen zam lang \uak mai tih ziaawm dan lah chu, thau a ni mai a, kan hlauh ber a ni lawi si, buaithlak tak chu a ni ve! Sam tlem ta hle maite hi kan buaipui tlang vek ngei ang. Kan naupan laia, upa an thiha, ‘tar thi’ kan tihte rual kan ni tih hre reng si hian, chhungrilah hian tar chu kan inti phal lo. Kum 30 chuang Mizoramah kan awm lo a. Kan rawn haw hlim chuan, veng hming ka hriat \hin kha an lo thlak tam tawh a, “I hmanlai em mai!” min ti fo a. Tunlai ngaihah chuan hmanlai mi chu kan ni ngei e. Aizawla electric, leh telephone te awm hma thil kan hre tam em mai! Indah hmanlài ngawt hian hlâwkna a nei lo zawkin ka hre \hin. Tunlai thil thar te hi zir ve a, a bengvar tawka thiam ve hi a \angkai a. Tar rilru min puttir loin ka hria. Internet, facebook, whatsapp etc. te hi thil \angkai leh min tihlimtu an ni ve. Kan fate leh tute group-ah ka tel ve a, min nuihzat deuh \hin . December 2015 • 19 nain pawi ka ti lem lo. Thlalak nuihzat thlak, news leh jokes kan inthawn kual a, a hlimawm bakah chanchin thar mi hriat rualin ka hre ve bawk a. |hangtharho \awng hman larte kan hrethiam ve a, a bengvar thlak. “Kum 80 vel!” Hman deuh khan taxi driver pakhat hian “Ka pi, i upa tawh awm hle si a, car te hi i la khalh reng a..” min ti a. Mi fing \henkhatin, “I kum aiin i lang naupang daih” min tih chang hian, a lawmawm duh hle a. Chutiang chu ka beisei rilru deuh a ni chawk ang, hlim rilru ang reng takin “Kum engzat nge ka nih i rin?” kan ti a. “Kum 80 vel!” an tih meuh chuan ka nuih a za vak lo. A tuk lawkah kan naute dawrah ka kal a, kawr nalh tak tak an lo nei thar a, kan ha chhin vel a. “Lei rawh i nalh, nula ang chhiah i ni,” min han ti vel a. Ka lawm hle nain taxi driver thusawi kha ka rilruah a rawn lang zawk a. “Miin kum 80 vela min hmuh chuan, hetiang kawr nalh leh man to hâk pawh hi, mi nuihzat mai kan ni ang a” ka ti rilru deuh a. Mahse, keini pawh kum 20, 30 bawr vel kan nih lai kha chuan mi kan hmuh upat hle \hin kha a, ka ti a, ka lei ta tho a. |um khat pawh, nula pakhat hian, ka inkhawm tur, car ka park laiin, nui sángin “Ka pi hi ka ngaisang tawp che, pitar changkang i nih hi” min rawn ti a. Rilru na 20 • Lengzem . December 2015 ang reng takin ka nui a. Kha nula kha chuan ti \ha a inti ve hle awm si a. PITAR tih chu telh kher lo se, nilenga min ti hlim tur a ni asin maw le! Ka ú fiamthu ang deuhin, “Hnung lam a\ang chuan nula emaw min ti a, kan hmel an han hmuh chuan ‘Areeh!’ an ti” a ti. Hman deuh khan sunglass lian tawk bunin, civil hospital bula Police canteen-ah khian, an kawngkharna thing kham ka pal a, ka bawk lût \huai mai a, vai dawr nghak an rawn tlan khawm a, “Ka pi, ka pi” an rawn ti sup sup a, ka tho rang hle. Lawm a hnekin ka ngei rilru hlawm ngei mai. Upat deuh hian hnunglam hawi hi a har ta deuh ni tur a ni, motor reverse, back zawnga park hi ka harsat ta riau a. |um khat chu New Market bulah ka car reverse-in park ka tum a, traffic ka ti jam nasa a, bus-a chuangte khan min thlir \hap a, kan nau pakhat a lo chuang ve a lo ni a. A hnuah min hrilh leh a. Ka \hutpuite khan, “Driving licence chu a nei ve awm si a...” an ti vel a, i hmel an han hmuh kha chuan “...awm reng a nih khu” an ti leh ta a, tih a sawi \um chuan kan nui nasa ngei mai. Traffic police ho pawh hian, min dim ve deuh \hinin ka hria. Mi dang an ham rîk \huaina turah pawh hian, “ka pi, min en ve \hin la” dam ang reng taka min tih hi ka tawng zeuh zeuh. Hman deuh khan, pa pakhat, kei aia upa zawk tura ka ngaih hian, “Ka pi, Matric kan exam laiin min veng” a rawn ti a. Ka phu deuh zawk a, “Ka awi lo e a!” ka ti ringawt, a ngaihna a hre vak lo mai thei. Pi Dárawti Kan society thil chin pakhat chu, han inhmuh khat deuh hian, “I van thau ve..i va cher ve, i dam nange.. i lo van tar ve ta em...” intih mai mai hi kan ching em em a, thil polite-lo leh bàn chi tak a ni. Hnam changkangte hian hetiang a comment leh hlawh inzawh hi an ching lo hle. “I van nalh ve, You look great” tih an ching zawk a, dik chiah lo mah se, hriat a nuam zawk daih. Mizo upate pawhin “|awngkam \hain Sial a man” an tih kha hriat reng chi tak a ni. “I va tar ta ve tih ai chuan, i va la \ha ve” tih chu ngaihthlak a nuam zawk daih a ni. A nih loh vek chuan ngawih ve mai mai pawh a pawi lo zawk. Len chhuah dawnin theih tawkin kan incheia, nalh inti ve tawka len chhuah laia hetiang comments han tawn hi chuan, nilengin rilruah a cham thei a ni. Tum miah loin mi awm kan ti nuam lo (insult) thei a ni. “Kum hi chu number mai a ni” an tih hi kei chu ka pawm thlap. Mi tam zawk hi chuan mi fak der hi kan lawmin kan awih ti tih mai a. Pi Darawti (Zarkawt) ve thung kha chuan miin “Ka pi, i la ngai reng mai” an tih chuan, bak Lengzem deuhin “Ka lo van chhe \hin awm ve!” a ti hlauh thung \hin. Kan naupan lai chuan, a \awng hi a bak a, ka hlau thei \hin hle. Nu fing leh fiamthu duh deuh a ni a. “Ka damrei tawh lo ang, ka thih hnua min rawn ràl ai chuan, tunah min rawn rál rawh u, ka thih hnuah tu nge min rawn rál tih ka hre tawh chuang lo ang” a ti \hin. Thih hma hi chu tuman kan duh si lo a, kan dam reng chuan tar hi chu kan hmabak vek zawng a ni si a le. Mahni thiam dan danin kan hmachhawn mai ani ang chu. Kum tam tak kal ta-ah khan, kan thil ei hian kan hriselna a nghawng zia ka hre \an a. Ka doctor-in min advice anga ka ei leh in ka thlak a\angin ka insawiselna lak bo ang hlauh a ni a. Heta \ang hian kan ei kan fimkhur a, zingah insawizawiin ka kal ziah a, hriselna atana a \ha an tih tawh hi chu, tui leh tui lo hi ka ngai pawimawh lem lo. Kan pa khan a ning deuh \hin a. |um khat chu, \hil \ha hi a tam si a, ka ning tawh em mai!” a ti thlawt a. Miin “I insum thei em a, dam rei i va tum ve!” min tih chang hian, “Damrei ka tum a ni lo a, dam chhung hrisel taka awm ka tum zawk a ni” ka ti \hin. Hrisel a, insawiselna lian neih loh chuan kan inhre \halai deuh pawh ani mahna. Kum inang rau rauah hrisel leh hrisel lo kar a hla em em a. Vanduai . December 2015 • 21 zawng a awm ngei a, mahse kan taksa hian uluk taka enkawl chu a ngeih ber. Tunlai phei hi chuan, mithiamten kan nitin thil ei \hinte hi an zir nasa em em a, ngaihven tan chuan internet-ah chhiar tur a awm \euh a ni. Mizoin kan ngaihdan pakhat nia ka hriat chu, miin a \ha, an tih chuan ei \euh a, \ha lehzual turah kan ngai \hinin ka hria. Thil \ha pawh ei \euh \euh chu a \ha kher lo. Korea-a kan awm lai khan, pa upa tawh, inchei nalh, hrisel hmel leh harh fel deuh mai hi, party naah kan hmu fo \hin a. |um khat chu, ”Ka pu, i hrisel hmelin i fit em a, eng nge i ei a, i thuruk min lo hrilh ve teh” ka ti fiamthu a. “Kum 82 ka ni a, kum 30 vel, ka hna a\anga ka pension a\ang khan, nitin golf 9 hole ka khel a, ka caddy (golf khelhna tiang kengtu) tur hian nula hme\ha chauh ka thlang a, ka khelh zawhah ka inbual fai a, sooju (Korean rice wine) no khat ka in a, dinner-ah sticky rice bowl khat (Korean buh thar ban deuh) leh thlai ka ei \hin, chu bak chu zing lama thei leh nuts tlem ka ei bak thil dang ka ei vak lo. Ka taksa mamawh hi a tlem a, ka hautak lo. My dear lady that's my secret!” nui chhungin a ti a. Mi tamtak hian kan ei luat vangin kan tuar zawk a, mi \henkhatin an ei tlem an hriselpui zawk si a, tih hi ka ngaihtuah fo \hin. Ka úte phei chu ka hrilh zing hle 22 • Lengzem . December 2015 Lengzem HAUSA HAUSAK CHHAN He thu hi German ram tlawhtu India mi pakhat thuziak kan lâkchhawn a ni: German ram chu ram hausa leh changkang tak a ni a. Chutiang ram ropui khua leh tuite chu nuamsa tak leh pawk takin an khawsa turah mi tamtak chuan kan ngai ngei ang. Hamburg khawpuia kan luhin, ka \hiante nen restaurant-ah kan chàwl a. Dawhkan ruak a tam hle a. Inngaizawng ni awm tak tuak khat hian dawhkan pakhat hi an kîl dun a. Beer no khat ve ve leh eitur dahna thleng pakhat ve ve bâk an inchhawp lo va. Restaurant-a nula luhpui ve si a, chuti em ema thil tlem tham han eipui te chu - a tlangvalpa chu a va han kawm awm em em, ngaihzàwn loh tawp tur a ngaizawng a nih saw - ka ti rilru a. Dawhkan dangah chuan nuho rualkhat hi an \hu kual a. Waiter chuan an thlengah eitur tlem te tein an sem kual a, fai takin an ei vek a. Keini pawh chu kan ril a \am bawk a, kan \hian pakhat chuan eitur a lam a. A tam deuh avangin kan ei seng lo va, hmun thuma \hena hmuh khat emaw lai kan ei bang a. Restaurant kan chhuahsan dawn chuan, German nuho zinga pakhat chuan sap\awngin min bia a. Chuti zat laia tam eitur kan ei bàn avang chuan an lawm lo hle a ni tih min hrilh ta mai a. “A! A man kan pe a lawm! Kan ei sèn loh chu kan hnutchhiah mai ang chu. A man kan pêk tawh berte chuan i lo ngaimawh tur a awm hlei nem,” tiin kan \hianpa pakhat chuan a chhang a. German nuho ngaihdan chu a ni lo lehzual ta a. Pakhat chuan a phone a phawrh a, mi tu emaw hi a phone a, reiloteah, Social Security pawl uniform hà mi pakhat hi a lo lang ta mai a. Thil awmzia min han zawt chiang a, a ngawi vang vang a, Euro 50 (` 3,550) min chawitir ta mai a. Mak kan ti lutuk a, kan ngawi \hap mai. Min chawitirtu officer chuan, “In ei tâwk chah tur a lawm. Pawisa chu in ta a ni a, mahse in thil lei hi he ram thil hi a ni. Khawvel pumah mamawh neih daih lo tamtak an awm laia mamawh bâk tih-riral hi kan ram dan bawhchhiatna a ni,” tiin min kamkhat ta a. Keini, ram retheia chengte hian, restaurant-a ei bangnawi ngahte hi changkanna entirnaah kan lo ngai a, changkanna nia kan ngaih thilte hi ram changkang tak takah chuan an hnuchhawn tawh zawk a lo ni. Chu tak chu German ram hausak chhan a lo ni Hriatpuia Pa, Kolasib . December 2015 • 23 Tun Krismas leh Kumthar vuakvetah ngei hian, he thu chhiar mektute chhungkaw chungah, he thawnthu hi a takin a thleng dik palh hlauh ang tih a va hlauhawm em! Mipui sahàwk lai hian, mahni fimkhur mah ila, mi fimkhur lo pawikhawihah tualthih palh theih a ni. Lirtheia chêtsualna thleng thei lakah i fimkhur mawlh ang u - Ed. T hisen pêkna hruia thisen far thla fap fap chu ka en reng a. A far rual chuan ka taksa hi a nghîng dawt dawtin ka hria a. Ka thinlung a rum a, ka ngaihtuahna chuan mu leh mal a nei lo ti dawn ila, thil tam tak ka ngaihtuahnaa a lo luh avangin ka mal man thei lo a ni zâwk maithei. Ka fapa neih chhun, tlangval ve uaih tawh chu Kolasib damdawiin Cabin No. 2 khumah chuan engmah hre lovin a mu a, a thâwk hrâwk hrâwk avang chuan a nung tih hriat theih a ni chauh va; biakin awmzia a nei lo. A nuin chhuak lo tura a hrilh lawm lawm chungin a chhuak lui a. Tih theih kan neih loh avangin a chhuah hnuah a nu nen \awng\aiin kan hlan a, a chanchin kan hriat leh hmasak ber chu a bike leh vai motor lian a insut thu a ni a, kan hmuh lehna hmasa ber chu tuna a mutna damdawiina an zawn phei lai a ni. Ka fapa lu intuam búr, a tuamna puan vara thisen kai val pap chu ka en a. Ka bulah chuan a nu a thu bawk a, engmah kan sawi lo, kan en ngawt ngawt mai a ni. Kan bulah chuan \henrual \ha an awm diah a, anni pawhin sawi tur an ngah lo a ni ang, kan ngawi nghìai a; boruak a va rit tehlul êm! Naupang hmel \ha... Ka tho thut a, ka nupui chuan mak tih hmel takin min en a, “Ka 24 • Lengzem . December 2015 va chhuak lawk ang e,” ka ti a. Pawnah ka chhuak a, mipui zi nuai nuai karah chuan ka chhuak phei a, pawnah chuan thâwk lâk ka duh a ni. Damdawiin tlang a\ang chuan Venglai kawngpui lang thei chin chu ka thlir vang vang a. Lirthei an tlan zut zut a, kawng thlang lama kea kalna siama mi kal vel pawh chu chiang takin a lang thei. Ka thlir thlâk lai tak chuan nupa ni awm tak, a hmeichhiain nau a pua a, a mipain an fapa ni awm tak a kokichhuan chu ka zuk hmu fuh a. Chu chuan ka thinlung a nghawr nghîng dawt a. Ka fapa naupan lai chu ka rilru mitthlaah a rawn lang nghal zut zut a. Naupang hmel \ha, ngo sen siah mai, harhväng tak a nih \hin kha. A pian hlima a nu nena kan hlimzia kha sawia fiah chi pawh niin ka hre lo. A piang hlim, nau neihna hmun a\anga an rawn pawm lût, a nu bula a mu kan en dun a, a nu nen hmai insi lek leka kan \ah nuih lai kha! A kal theih nite kha ka dam chhungin ka theihnghilh leh tawh dawn lo. Mi fate chuan BA, MA an pass tawh a, hna \ha tak tak an thawk tawh tih ka hria. Mahse, chutiang fa neite lawmna ai chuan ka fapa pên khat pên avanga ka lawmna chu a hniam bîk lo tih ka chiang a ni. Pawnah ka kai chhuak a, \henawmte ka àu va, “Ka fapa hi a kal ve thei tawh a sin!” ka ti a. A peih loh thleng thleng ka kaltir a. Ka va lawm tak êm! Ka fapa chu a lo seilian ve zêl a, sikul a kai ni hmasa bera kan nupaa kan buaizia leh nuam kan tih si ziate chu ka ngaihtuah chhuak a. A nuin a siam a, kan fapa chu a phür êm êm a, sikul awmdan tur min zâwt a, an tih tur min zâwt a, dar engzatah nge an hàw ang tihte thlengin. A hriat duh apiang chu \ha takin ka chhang a, a insíam lai thla ka là a, a insiam zawh hnuah a duh ang takin a ding a, a kut tikâkin, mawi a tih dan bera a awm lai thla ka lâksak bawk a nih kha. Chutiang ka ngaihtuah lai chuan ka mittui a rawn dir zawih zawih a, ka dang zo lo. A \ah ka phal lo A nu nen lehkha an inzirtir a, keiin lungchim takin ka en \hin a. A nuin a kut a vawnsak a, ABC an inzirtir laite chu ka mitthlaah nimin lawka thil thleng ang maia chiang leh fiahin a rawn lang a. A zir peih loh chinah, a la thiam kim si lo va a nu nen an invìn dawna ka hriat chuan ka inrawlh vat a, ka fapa chu a peih loh ti turin ka tur lui ngai lo va, a \ah ka phal lo va, a lunghnur pawh ka duh lo. Ni, ka fapa chu duat theihtawpin ka duat a, “I la duat sual ang,” min tih pawhin ka awih ngai lo. Keiin ka duat lohvin tuin nge ka fapa chu duat chuang ang? ka ti tlat a ni. A sual lo Lengzem va, ka duh loh zawngin a nung ngai lo. High School a zawh thlengin an pawlah a thiam thei pawl ni zelin, Matric pawh Distinction-ah a passed ve a ni. A Matric pass hlima ka lawmzia kha sawiin a siak lo. A lawm nan a duh ber bike ka leisak a, a hlim êm êm a, kan chhungkua chu hlimna chhungkua a ni. Ka fapa hmela inrintâwkna tharlam chu hmuh nuam ka ti a. Eng tikah emaw chuan ka fapa chuan dinhmun pawimawh tak a la luah ngei ka ring a, beiseinain in ka sa zan tin \hin. “I mawl lutuk!” Pawl 11 a zir a, a pass hnu khan a mizia a dang ta hret hret a. Zanah lèn rei a ching a, kan inhau ta zeuh zeuh. Zan khat phei chu zu rim namin a lo haw a, ka thinlung a va na tak em! Ka fapin zu a in tih ka hriat hmasak bera min nghawr dan kha ka sawi thiam tawh lo. A nuin a lènna a zâwt a, a sawi \ha duh lo va. A lu chunga kut nghata \awng\ai a tum a, a duh lo va. A nuin awmdan tur leh thu \ha a hrilh lai chuan, “Ninawm! I mawl lutuk. Tunlai thil awmzia hi i man thlâwt lo!” tiin a nu a chhang a nih chu! A mak ka ti a, ka rilru hi a va tina tak êm! Nuih leh \ah chiah a thiam laia hnutetuia chawm chunga bia a, \awng zirtirtu, chaw bàr a thiam hmaa chaw barh a, chaw bàr zirtirtu, . December 2015 • 25 a lehkha thiam loh hlau va, a kut vuana ziah zirtirtu, kal zirtira kaitu; mi zingah a mawi lo bîk ang tih hlauva a thawmhnaw sù a nawhsaktu a nu chu, ‘Mâwl’ a ti a nih chu! Ka thinin a tuar lo, a tuar thlâwt lo. Ka inring hman lo, ka béng \huai a, \hutthlengah a \hu hnawk a! Kan zavaiin kan \ap a. A thinrim sosang chu pawnah chhuakin, a nuin a auh lawm lawm pawhin a tlan chhuak lui a, tun hi kan thleng ta a ni. Ka mitthláah ka fapa neih chhun naupan lai ringawt chu a lang a. Ka office bang, a \hiante nena an infiam laklawh lai pawh sawi lova ka lam pana rawn tlan nal nal a, ka bianga rawn fâwp a, “A pa, ka hmangaih che!” rawn ti \hintu naupang hmel \ha ber mai kha ka mitthlaah a lang reh thei lo. D amdawiin lamah chuan hmeichhe \ap hawm hawm thâwm ka hria a, a âw a\ang chuan ka nupui a ni tih ka hre nghâl bawk. Ka ngaihtuahna ram a\ang chuan ka khawvêl tawn mekah chuan ka lêt nghal thuai a. Hmanhmawh takin damdawiin pindan chhung chu ka pan nghal ruak ruak a..... 26 • Lengzem . December 2015 Lengzem FILM A|ANGA KAN ZIR! . December 2015 • 27 ...kut leh lama bai chawh ngai bawk, lehlama pawnfèn kawngchilh dawm beh ngai bawk. Pasalte ngai hman ziazang a ni lo! Film kan en tamtak a\anga kan zir chhuah chu hetiang hi a ni! 1. A changtute luhna tur in kawt khawiah pawh hian lirthei park theih a ni. 2. A changtupa chu a hna a\anga an ban hnuah a che bon zawk ziah. 3. Kawtthlera làm thut bula mite hian a làm dan an lo thiam ve thut thei zel. Samue la R al te, T hin gs ul thlia h amuel Ra Th ng su ah 4. Laptop eng pawh, bank sum tamtak transfer nan te, sorkar network tihbuai nan te, alien hneh nan te, khawpui electric off vekna atan te a hman theih. 5. Martial art-a insualna-ah, a changtupa chu tam hneh hle mah se, a hmelmate chuan zei takin a khawih hun nghâkin posi an lo la kual vel mai mai a ni. 6. Nula accident zo hlim pawh an make-up a buai chuang lo. K RISMAS hmang tura mahni khuaa haw nazawngin nuam an ti kher lo. K OHHRANA thawh tam nazawngin vanram kài an inring kher lo. K RISMAS nghâkhlel nazawng Krismas-ah an inkhawm kher lo. H INDI teacher nazawngin Hindi-a \awng an ngam kher lo. H ARHNA nazawngin kohhran inpumkhatna a thlen kher lo. K HAW nei nazawngin an khuaah Mas an hmang kher lo. H MEL chhia nazawng photoshop-\hat theih a ni kher lo. M ITE sual veitu nazawngin anmahni sual an vei kher lo. K HAWCHHAK mifing nazawngin an kheh puam kher lo. P IANGTHAR lawmpuitu nazawng an piangthar kher lo. Z U do pawl nazawngin an do peih tawh kher lo. F APA tlanbo nazawng an inah an haw kher lo. S ÂPHMING nei nazawng an changkang kher lo. B AWNGSA nghei nazawng BJP an ni kher lo. I NNGAIZAWNG nazawng an serious kher lo. F ILTER tui nazawng a thianghlim kher lo. K OHHRAN LSC nazawng a felfai kher lo. T AR nazawng an beng a chhêt kher lo. I NNEI ropui nazawng an hlim kher lo. R ÚL thlah nazawng rúl an ni kher lo. P HAKAR nazawng an fing kher lo. V AWT nazawng a cool kher lo. L UAK nazawng an rui kher lo T hawh\anni tlai a ni a, ni dang aiin office ka báng hma deuh a. In ka thlen chuan ka fate ho làwmah, kawngka kik fìam pahin, “In awm em..?” ka’n ti a. Ni danga min chháng var \hin kha tun \um chu an reh \hap mai. Ka kik nawn leh chuan naupang âw ni lovin nu ber âw a rawn ri fiak ta \hak mai le! “Lo lût mai mai teh! Fiamthù hman a ni lo, ka buai lutuk!” Kawngkhar hawngin ka pên lut nghal. Naute chhuah däla kawngka kan pin chu ka kâr sual a, ka petek lut nawk nawk a. |hut pindana bûk lem Naupangho chuan \hut pindan \hutthlengsei hnûk khawmin bûk lem an lo sà chu niin, puan hlai pui pui hi zárin an lo phah hnawk nuai mai a, anmahni tawkah an lo buai em em vek mai. Khawih loh tur leh rah loh tur min lo hrilh nghal nuai nuai a. “Vawiinah in lo fel em? I nu thu in lo awih em..?” tih pahin an lu ka tuai thuak thuak a. Eng dang mah sawi hman a ni lo, Choka lam a\ang chuan, “Bawihpuia hi lo la teh, min tibuai lutuk..!” tiin nu ber a lo auva. Ka va thlen phei nâk chuan, Nu berin a bai chhuan liam tur a lo chawk ngat ngat a, naute lahin a nu pawnfèn tlangah a lo uai fual pur pur mai bawk a. Kut leh lama bai chawh ngai bawk, lehlama pawnfen kawngchilh dawm beh ngai bawk. Pasalte ngai hman ziazang a ni lo! Bawihpuia chu a úte bulah ka pawm phei a, “Lo veng lawk teh u, ka’n inthlak ve lawk ang e.." tiin, Bawihpuia’n lei a thlen rualin buaina a chhuak nghal dawn tih hre sa reng chungin ka nghat a. Pindan lamah ka luh san ta a. “Bawihpui, lo khawih ve suh.. i tichhe leh vek tawh.. i ninawm lutuk!” tih ri ka hre zui nghâl zat reng a. 28 • Lengzem . December 2015 Kan fanu te zawk chu pindanah a lo tlan lût a, “A pa, Bawihpuia hi a sual lutuk!” tiin a rawn zualko nghal zat zat a. Ni e, Bawihpuia hi chu a sual êm bawk a ni. A úte bûk lem chung a lo pawt thla ang a, an T-set rem that sa a lo hâi darh ang a, an naute dam lo lem an duat em em te kha a lu pawt bungin thutthleng vuak nan a lo hmansak leh ang a..! Mitthlaa hmu thiam vek chungin pindan bang phenah chuan keimahin ka nui tut tut a. lehzualin a ka ka kawm kualsak leh a, ka hmu zo ta chuang lo. Pawi lo, lo ei mai mai teh se, eng êm a ti lovang chu maw! “Mate, indah fel tawh rawh u le. Hei, \hutna tur pawh a awm lo, in thil lâk hnawk zawng zawng kha dah fel leh thlap ula..” tih pahin choka lama nu ber chu ka va melh dek dek a. Ani lah chu han phût ngam rual loh khawpin sekrek khawihin a ri rawk rawk mai si a. |hut pindan hnawk nuai chu tu tihfel tur nge ni ta ang le? Phût tur A ei a nia! dang an awm lo. A tihnawktu Ka inthlâk rei leh ka äwl rei naupangte nen, ka hovin kan rem ve deuh dawn a ni mai tih hre ràn fel leh ta. chungin muangchangin ka inthlak Fridge a. Mahse a rei tak tak theih loh. “Tunah naupang felin tui vawt Call of Duty a lo ri: min lo lâk ang..!” “Ápa, lo kal vat teh! Ni danga fridge hawn inchuh Bawihpuia’n eng emawni a ei a nia!” \hin kha tun \um chu an mitmeng “Lo chhuhsak ve mai ta che.” a dik tlat lo. Engmah zawt lo pawhin “Chutiang a ni lo. A la nung..!” thil dik lo a awm tih ka hre nghal vek. Kawr pawh ha mumal hman “Á pa, fridge a hawn theih loh, lovin ka tlan chhuak a. Kan a inkalh daih!” Bawihpuia chuan eng emawni hi a Tunge kalh a? Khawnge chabi lo hmuam tut mai lah tak a. Zan lama rannung lo thlâwk lût, bang han tih mai ka tum a, mahse tu tih kil ami, kan phiah chhuah hmaih a mah a ni leh dawn chuang lova, ka lo hmu fuh chu niin. Ka kut a fai zawt buai duh ta lo mai. Kan fridge hi chuan buaina a em tih leh eng nge ka khawih hnuhnun ber tih lam ngaihtuah siam tam ve hrim hrim. Puitlingin hman a ni tawh lo. Rang taka a ka kan kalhin naupangho an buai a, kawm mawlh mawlh kha a ni mai. naupangin an kalh ve thung phei Chu rannung chu ka han enchiang chuan puitling kan buai lehzual. a, a lu a lo awm tawh lova. Uluk “Khawnge chabi..?” Lengzem Rin ang ngeiin chhanna a awm lo. Naupangin thil an tihbo reng rengin kan rinna laiah a awm ngai lo, kan rin loh deuhah a lo awm ziah. Chuvangin a awm ka rin lohna ber bawlhhlawh bawm nge ka en hmasak ang a, ka lukham hnuai? Chhanna sei “Nu-i, thingpui..” Ka sawi zawh hmain ka sawi hma ka ngai nghal! “Rawngbawl buai laiin thingpui lo ti ve ziah suh! Thuk a la awl lo!” Ni e. Keima thiam loh a ni. Sawi loh tawp tur ka lo sawi palh a ni. Ka lei hi ka lo veng zo lo leh thin. Thingpuiah kan tawp mai dawn emaw tih nak a laiin, topic dangah kan kai phah ta le! "...a reng reng thuah, kan gas thuk hi a neitupa ang maiin a che muang si, i inkhawm zan a ni bawk si, ‘..kal hma a ngai, ka hmanhmawh, ka necktie hi Barbie awhhlumtir nan lo hmang ziah suh u..’ te i ti kual leh ang a, min nawr leh chhen ang a... ka peih lo.. Chaw ei kham veleh engmah ti hman lovin hmanhmawh pheléngin i tlan chhuak leh ang a, ka buai lehna tur vek! In KTP hi chu ka ning tawh ngawt mai, nakum chu over tawh ngei ngei ang che!” Ni e, duh hun hunah hian over theih se, naupang exam lai leh an damsam loh deuh te hian over lawk ila, an dam deuhah lût leh mai i la, a zia phian mai thei. . December 2015 • 29 Ngawi la... Nupuite àn tui laia lo tawng ve palh chuan tawi te tur kha ‘a sei chi’-ah a chang thut thei. An àn hlak hlak tawh chuan engmah lo sawi ve loh tur, a ri lovin hla sak daih tur. Chang hnih leh a thunawn kan sak zawh rualin an tàwp ve tlangpui. An àn tui laia faifuka hla lo sak hi bual pindana luhsan daih aiin an haw zawk - tihte thlengin ka hre vek. Nu ber a sermon lai hi chuan, Lal Isuan thlipui leh tuifawn a hàu rehna \awngkam “Ngawi la, awm hle hle rawh” tih kha kei leh ka fate changthlan a ni. Bual Pindan “Nau paw chungin a inbual thei,” ti-a min sawitute hi chuan an ùar ve deuh bawk a ni. Ka la tum chhin lo hrim hrim. Hrûkpuan veng chungin bual pindan ka lût a, chinfel hmasak fé loh chuan inbualna chi pawh a ni lo. “A va hnawk...ve!” han ti dek dek ila... “Vawiinah vawi thum ka tifel tawh. Kan fate harhzia leh mi hriatpui phâk lohzia hi a inchen chiah!” Thil hi a lo teh vek zel emni aw...! Bual pindan chhung hi chhangchhiat tlanchhiat sanna remchang tak a ni tih ka hre chhuak tawh a, ka hmanhmawh ngai lo. Mahse kan nu hian ka trick a man leh pek tawh a, thiam deuha min koh chhuah dan a hre leh tlat tawh. 30 • Lengzem . December 2015 San a pek laklawh lai tak hian kawngkhar a rawn kik zeuh a.. “Hei, in-leng i nei a nia auh!” San auh auh laia hrûkpuan veng chunga han chhuah ngawt thu awm hek lo, laklawh pawh sawi hlei thei lovin hmanhmawh zetin ka inching fel vat a, ka va chhuak a. “Khaw nge? Tu nge?” “..hre lo, i rei lutuk a... kal daih!” Chutiang hlira vawi riat vel min koh chhuah tawh chuan ek rei loh chu habitah kan nei vat a. Bathroomah takngial pawh lungmuangin kan bethel hman tawh lo. Vawk In lam hna engmah thawk lova han inkhawm leh ngawt chu inthlahrun a na si a. “In chaw ei siam hlanin vawk chaw ka lo va pe lawk ang e.” ka ti tlangpui a. Kan vawkte lah hi, Bawihpuia pian ruala kan man, a piancham lawm nana kan serh-hran ve kha a nia, Bawihpuia ei ang zel kan pe chung Lengzem hian \han a tum lo reng reng. A \hang duh lo satliah pawh a ni lo, Bawihpuia piancham a lo thlen meuh pawhin, kan man hlima a chhuah len lohna âwngah a chhuak leng vek tawh. Nupuite an thau tual tual a, kan vawk a in-diet thung a! “Vawiin tlai chu ka hmanhmawh deuh a, keiman hun ka hmang mai ang e, in duh leh ka inkhawm hlanin i nu hovin in lo ti \ha leh mai dawn nia.” ka ti zing ta hle. Ka fate thlaraumi lutuk hi ka tlin meuh lo zawng a ni. Kristian Chhungkua Chaw kan ei dawn In chhung ka luh leh chuan \awng\ai inchuh thawm a lo ring leh fé tawh mai. Nu ber chuan vau ti tih, thlem ti tih hian kan fanu te zawk \awng\ai tum chu khap beh a lo tum mek a. A ú zawk lah Bible chhiar tumin \hutthleng chungah a lo ding poh àl mai bawk a. A nau zawk a \awng\ai chuan ka inkhawm hman dawn lo chiang sa! Sikula a \hiante zawng zawng, an roll number nen vek - bakah, an zirtirtute, a ball tihbo chhartu nia a rinhlelhte leh an \hiante laiking khàwi leh an naute lemte nen a han dilsak phawt a. Chumi zawhah Aizawl-a a Nite zawhte dam lo chena a dilsak tawh chuan chawhmeh chhuan lum \hat leh vek a ngai tlangpui. A ú zawk hi chuan a chham duah lutuk ngai ta lo. Mahse, a chang duh ber Matthaia bung khat hi sipel chawpa a chhiar chhuah vek chuan a nau nen an hun hman a inchen reng tho. Mi fate chuan “Kan chaw ei turte mal min sawmsak ang che,” an ti mai a. Keini ve chu kan alu hmeh turin tisa damna a chan theih nante hian kan han dil ta \hin a... Chaw ei mawlh mai hi! Chhangchhiat zual lai chuan chaw ei hi ‘hna’ a tling. “|awng tawh suh, ei rawh!” tih paha fiana in tin uaih uaih te, “I vawih.. ka vawih lo... i vawih...” tih te, chawhmeh inruksak leh chaw intihbuaksak te hi chu thil pangngai a la ni. Hei aia buaithlak hi kan nei. Kan fanu te zawk chaw ei peih lovin chhuanlam a han siam kual tak tak mai \hin hi chu thinrim lamah pawh a kal lo, a khawngaihthlak! A unau dangte ang lo takin ani hi chu a luhlul fal a. |um khat pawh a nuin a chaw ei peih lo a háu a, “Ei lo tawp rawh se. A riltàm hunah a la ei em em ang!” a ti rawk mai a, Drip khài ngai khawpin chaw a nghei peih. TV hmaah ding suh tihte hian, “A nih leh a hnungah tal ka ding ang!” ti hram chi kha a nia. Kan TV en chhung zawng TV hnungah kan lam hawiin a ding ngat ngat peih. Inkhawm turin ka insiam a, darthlalang lian hmaah nghawngawrh ka suih mawlh mawlh a. “Hei hian thil min lo hawn rawh!” tih pahin an pawisa lem, . December 2015 • 31 lehkha pawh nawi tam fe mai hi ka kekawr iptea lo thun mawlh mawlh tawkte hi an awm a. An thil min chah zawng zawng ka ngaihthlak kim vek chuan ka inkhawm hman dawn lo, tlan chhuak vat ang! Kawngka ka la kân hman lo deuh tihah, nu berin min lo man ding chawt a. “Hei. Lo pawm bet lawk teh, damdawi pêk a ngai!” Conference hlabu leh Bible keng chungin nau ka pawm bet. Rei fe fridge chabi a zawn hnuah a va hawng. Fridge-a awm tur khum hnuaiah a lo awm! Damdawi lah hi, a zuartu tih lovah chuan kan ngah ber awm e. A ka lamah damdawi kan pe, a kap lamah a zung thung! “Bàn veleh lo haw tlang nal nal rawh aw. Committee \hut fual an tih pawhin, ‘zanin chu ka hman lo,’ ti mai rawh, Bawihtein home work a la ti miah lo a nia,” “Tlaiah khan lo tihtir vek tur a lawm” “A theih loh a lawm. A pencil a dawlh!” Bet lo zetin ka va inkhawm a. Mite hian “Nakinah chuan in chhangchhiat lai hi in la ngai ngawt ang," min ti thin. Ni e, ‘nakin’ hi thleng tawh se la, kan chhangchhiat lai hi 'ngai' tawh i la.. tih vel mai mai bak chu biak-in chhungah meuh pawh ngaihtuah har tak a ni 32 • Lengzem . December 2015 Dr Pára, Mission Vengthlang KÛTPUI BEHBÀWM Kan nghah ngat ngat kûtpui thla kan lo thleng leh ta. Hlim hi kan chan theih, kan banphâka mi a ni a, heng hunpuia thiam ang anga hlimna kan zawn leh kan insiam hi a pawina sawi tur a tam lo. Thla hmasa lawk a\anga vai style deuh reuha innei an han awm \ante pawh hi a \ha ve reng mai. Nikum kum tawp lamah Hunpuiin a ken tel zu chungchang leh pen\awng thu-hla kan sawi tawh a. Kuminah pawh kan hunpui/ kutpui hian zu leh ruitheih thil dang a rawn keng tel leh dawn. Pulpit leh media dang a\anga heng thil sawisel hian awmzia nei mah se, tam tak chuan in ti dawn tho tho. Chuvang chuan fimkhur dan leh a hman dan inhrilh hi a hun ve viau tawh a ni. Tun hnaia hla mawi leh catchy tak mai Chawlhni tlai lèna léngin tih ang deuhin Urlâwk zàn lèna léng te, Kumhlui thlah lèna léng te kan awm leh dawn. Hei hi hria ang che: Zu i in chuan zu \ha in la, i taksa tlin tawk hre rawh. Ruih theih thil dang: ganja, heroin etc tih \anna atan hmang duh suh. I lo ti ve zauh a nih pawhin awlsam taka addict theih a ni tih hria la, a tûkah sim nghal ang che. Ruih theih thil tite tluka induhsak hi an váng, “Ka duh tawk tawh,” tih fé hnu pawha la inpe hram hram zel an ni, fimkhur ang che. Hmeichhe tan bîk: Zu in ruih hian in zakthei lo zual a, mipa in ngam a, mipa pawhin an ngam che u, a tawi zawngin in cheap! Rui lo turin inbuatsaih rawh. Sex hman \an hun leh inzir \an nana hmang kan nula/tlangval/ tleirawl zingah an tam leh dawn a ni. Chutah chuan eng nge pawimawh ber? INVÈNNA. He huang hi nun kawng dik inzirtirna huang a ni lo, taksa hriselna inzirtirna huang a ni. Chuvangin, i chhia leh \ha hriatnaa sual ni lova i hriat miau chuan, “Sex va hmang suh,” kan ti dawn lo; “Sex in hmang a nih pawhin inveng rawh u,” ti lamin kan inhrilh a ni zawk e! Nakum February/March chho a buai kha a \ul lo; hlim taka kan kutpui hman mai kha a him. Condom vuah duh lo mipa chu bàn nghal rawh. Mipa kawp láwr chi hmeichhia chu hnâwl ngam rawh. Rin aiin HIV leh hri \ha lo dang hi kài a awlsam a, fa neih tum lova nau pai tluka hmarêl duan lawk tipelhsawlh nasa theitu dang hi a vang ngawt ang. Fimkhur chungin hlim ang che Lengzem HLIMEN Hlimna ni ropui chu a ëng tih hla hi Hlimen ni ropui chu a ëng tiin a lo sa ve char char..! CHHUNG INKHAWM “Aw Lalpa, nizanah thi ang dera kan muthilh laiin..” a tih lai mekin a fanu lung fing ve deuh tawh hian... “Aw Lalpa, âwih miah suh! A rùi tlaivar zak!.” a lo tiah! NAUPANG INTERVIEW Zawhna: Kuminah i nau hi Krismas present i pe dawn em? Chhanna: Aih! Zawhna: Ngati? Chhanna: Á-nuten present pêk an phal tawh lo! Zawhna: Nikumah i nau chu eng present nge i pek a? Chhanna: Sentút! PHEICHHAM Hmeithai pitar, rethei tak hian a vawk in bulah pheichham a man teh mial a. Pheichham chuan, thlâk leh theih loh thil pathuma duh thlan phalna a pe a. “Pakhatna: Hausa takah min han siam teh.” Pitarte chu hmeithai hausa takah a chang nghal a. “Pahnihna: Tleirawl kum 18 mi, sexy deuhah min han siam leh teh.” Pitarte chu tleirawl duhawm takah a lo chang nghal a. . December 2015 • 33 SMS: 9862614679 A last chance atan, pasal hmel\ha tak neih a duh a. Mahse, a hausakna chhawma pasalte ina làwi thar leh vel chu a peih si lo va. “Ka vawkte hi tlangval hmel\ha, min hmangaih em emtuah han chantir mai teh.” “Vawilehkhatah a vawkte pakhat chu tlangval hmel\ha takah a chang nghal a. Duat taka amah rawn kuah paha tlangval thusawi chu: “Ka til i lo lâktir kher kher chu aw...! ALI Muslim nupa pakhat hian Aizawlah fatir an hring a. An fa hmasa ber, Mizorama piang chu Mizo hming ngei phuah an duh a: Fatir Ali! NGAWL VEI Krismas-ah zu man a nei si lo. Ruih a duh si. Urlâwk tlai a\angin lu tihhaina atan a pi tarmit power ngah deuh vuahin pipu-ah a uai tlaivar zak! 34 • Lengzem . December 2015 Ahooma Krismas laia chan chi drama kan zawn sup sup \hin kha! A duh tan tunlai deuh, inthuamna hranpa ngai si lo, mahni duh dana chan theih, A duh tan, ‘Corps/CO/CSM’ tih aiah ‘Kohhran/Pastor/Upa’ tih mai theih bawk si - Krismas present atan kan rawn chhawp chhuak e. - Ed. LAN KHATNA (In chhungah Mary a lo lang a, Krismas hla play in a lam deuh awt awt a, chutih lai tak chuan a phone a lo ri a) Mary: Hello, Awi! Lal Eli! Eli: Awi! Merrr, nuam dawn lutuk! Mary: Eng nge a? Han sawi teh, mawh. Eli: Apa’n twenty fourth zanah kan in hman a phal! Kan party thei! Eh! Nuam dawn lutuk! Nangmah leh Jo jo chiah ka la hrilh lo a, ka lo hrilh che a nih chu. Lal Jo chu lo hrilh mai rawh. Mary: Yes! Va nuam dawn ve. Ka va’n chak tawh. Awi ka’n hrilh nghal ang e, Lal-boiha chu. Eli: Aw lo hrilh nghal rawh, a phur leh hâwrh hâwrh ngawt ang. Nih photz, balance pawh ka nei lo, ka dah dawn. Mar: Aw ba hai! (phone hmeh pahin a phun zui mawlh mawlh a) Awi ngati nge a tlang theih miah loh a, Lalboiha hi… Signal lah hi a… ka va’n ning tak! SMS pawh a tlang thei lo, ka ning… ka \ah a chhuak…. (Chutih lai tak chuan Mary phone chu a lo ri a) Awi, tu nge a? Unknown number a inti ringawt maw le... Hello. Gabriel-a: Hello Mary, Lalpa vantirhkoh Gabriel-a ka ni a, vawiinah hian Lalpa thuchah i hnenah ka rawn thlen dawn che a ni. Mary: Eng a? Tu maw i nih a? Mi bàwl te i rawn tum em maw ni le? Ka peih ve miah lo a nia aw! Gabriel-a: Ni lo. Mary, Pathian mitirh Gabriel-a ka ni. Nang hi Pathian duhsak zawng, A Lengzem mithmuha mi tling leh \ha, thianghlim i ni. Lalpa’n a awmpui che a, a awmpui zel ang che. Mary: (Mangang takin) Awi eng nge a awmzia? ka duh lo! Gabriel-a: Mary, hlau suh Lalpa’n a tichak dawn che a, a awmpui zel dawn che a lawm. Mary: Engati nge kei kher min lo phone a? Ka va’n hrethiam lo! Gabriel-a: Mary, thil pakhat hrilh tur che-a tirh ka ni, ka thusawi hi ngun takin lo ngaithla rawh. Hei Krismas a lo thleng leh dawn ta a, Mizoramah pawh nasa tak leh ropui takin an lawm leh luih luih dawn a ni. Mahse an lawm ber Isua hian he ramah hian pianna hmun tur a hmu ta lo. Nawmsip bawl leh huau huau thinlung an pu hlawm a, Pathian thu-awih inti, corps leh kohhran hruaitute lah an buai lutuk a, an thinlunga Isua piang tur chu an ngaihsak hman si lo. Chuvang chuan Isua hian pianna hmun tur a hmu lo a, i thinlung kha a duh a ni. I thinlungah khan Bethlehem bawngin a rawn húng thar leh ang a, nangmah a\angin mi tamtakin Isua dik tak chu an lo hre thar leh thei ang. Mary: Awi, a va’n mak awm ve! Kei te chu! Ka inhmang vak bawk si lo a, ka mizia hrim hrim te hi a! |hian ka ngainain \hiante nena thil tihho leih leihte nuam ka ti a, Krismas zaikhawmnaah pawh ka . December 2015 • 35 kal ngai mang hlei nem. Engtin tehlul nge keimah a\ang hian miin Isua an hriat theih ang? Min hai a ni chiang! Gabriel-a: Mary, thinlung lam entu chuan a duh che a ni. Ngaithla rawh: Isua nu Mari kha a hun lai khan tuma’n Isua nu a ni ang tih an ring pha hlei nem; mahse pawn lam en lova chhung lam entu chuan a thlang mai a ni. Chutiang chiah chuan nang pawh a thlang che a ni. Mangang suh i cousin Eli pawh a hun takah chuan nangmah puitu \ha tak a la ni ang. Mary: A! Aw Gabriel! Ka tlin lohzia leh fel lohzia ka hria a, mahse ka thinlung chu Pathian ka pe e. A thu ang zelin ka chungah thleng rawh se. (Phone a dah a, phun zui mawlh mawlh chungin a chhuak ve ta a) LAN HNIHNA (Eli te inah Eli leh Zakaria an lo lang) Zakaria: Mate, Jo jo te chu i hrilh tawh maw, twenty fourth zan chu? Eli: Mary ka hrilh a, Jo jo chu lo hrilh ve mai rawh ka ti. Zakaria: A \hat chu, anni pahnih pawh hi a! Innei tawh se a \ha ang, an inzui rei ve tawh si… Eli: Keini pawh hi.. (a nui har har a) (Kawngka kik.. Eli, in awm em?) Eli: Awm e, lo lût rawh, Lal Jo-a ni maw. Michhe sawi chu koh aiin an hnai.... 36 • Lengzem . December 2015 Jo jo: (lo luh pahin) E! Zakaria pawh chu? Chhun chhunah in lo inrim leh ta a ni maw! Zakaria: Lo \hu mai mai teh Boiha, Mary’n a hrilh tawh che em? Jo jo: Eng maw? Min hmangaih thu maw? (a nui huah huah a) Eli: Kan programme kha! A la hrilh lo che em maw ni le? ‘Ka hrilh nghal ang,’ a tih kha, balance a nei lo leh pek tawh a ni ang. Jo jo: Chutiang proramme engmah min hrilh lo. Zakaria: Hnihli zan chu hei Eli pa hian an ina làm a phal ve ngat a, mak râps maw le… Jo jo: Ehe! A tho ä te hi a ni lo maw.. tiger-a chu…. A va mak ve! Eli: Umm! Eng nge a phal loh bîk kher ang? Hetiang hunah te chuan kan hlim an duh ve tho a lawm. Zakaria: Nia, hetiang hunah hi chuan inlâk-strick vak chi pawh a ni lo, bakah a theih tak tak loh a, in chhunga hlim deuha kan awm theih chuan lawm hle se a ni mai. Jo jo: (din pahin) Kan ri huau dawn nia. Hei kalna tur ka nei a, ka rawn péng lawk mai mai a nia. Zakaria: Aw, keini pawh chhuah kan lo tum a sin, chhuak rual i la.. I hman tawh a ni lawm ni Mate? Eli: Hman tawh mai e. Chhuak ila ’ni mai lawm. (an chhuak ta a) Lengzem LAN THUMNA (Salvation Army C.O, C.S.M leh Corps Secretary inkhawm bang an lo lang a) C.S.M: Zanin kan Secretary chu, i sawi \ha hle mai, khatiang kha tun lai kan mamawh a ni. I ti ve lo maw CO-pa? C.O: Tehreng mai, \ha ka ti takzet. Tunlai chu eng eng emaw ka ngaihtuah vak vak mai a, kan secretary thusawi nen pawh khan a inzúl thei viau dawnin ka hria. Ti r’u, kan inah thingpui sen háng in pahin i \hu khawmuang lawk ang u hmiang. C.S: A! Keini thusawite in lo üksak ve chu a lawmawm hle mai. Ni e, in inah te pawh chuan lût kawi ila, a pawi hlei nem. (an thu a, an ti ti chhunzawm a) C.O: Ka han sawi tak ang khan tun lai ka rilru chu eng eng emaw hian mi kap a, kumin Krismas-ah hian thil danglam deuh lo thleng tura hriatna hi zu nei deuh tlat ia mawle. C.S.M: Kei pawh ka nia sin, kan tunlai boruak ka’n en hian Pathian hi kan tilungni lo takzet tawh hian ka hria a, a-hring-a-hràna hremna hi a rawn thlen lo a nih pawhin khawngaihna hun hnuhnung chhinchhiahna eng emaw tak tun Krismas-ah hian a rawn thlen mai rinna ka lo nei rilru ve ngawt bawk a sin. C.S: Kan ngaihtuahna pawh zu han inang tlang hlawm a. Zanin ka thusawia ka sawi tel tâk loh, ka rilru luah rengtu pakhat chu tun Krismasah hian Biak-inah ni lo khawlai-ah Isua hi piang dawn tlatin ka hria. A chhan chu khawlaiah hian amah mamawhtute an tam zawk si a. Chuvang chuan, kumin urlâwk zan chu ka tei chhuak anga, a mamawh apiangte hnenah Isua chanchin hi ka hrilh ang - ka lo ti ve ngawt a sin. C.O: Ngaihdan \ha tak zu nia. Eng emaw hlâwkna tak zawng a awm ngei ang. Kei pawhin ka zui ve ang che chu... rem i tih chuan… C.S.M: Ka rilrem zawng tak a ni. Kan pathumin thawk chhuak ila, kàwmkár leh veng kilkhawr tak takte leh hmun hulùm lai zawng zawng nen suartluan ila. Amah mamawh ngawih ngawihtute awmna chu Isua hian a thlahthlam ka ring lo; keini pawhin kan thlahthlam tur a ni lo ang. C.S: Min phùrpui chu a lawmawm e. Keini aia ti tur an awm chuang hlei nem. Urlâwk zan chuan zanriah ei kham a\angin thawkchhuak ila, a zau thei ang bera hrùt kan tum dawn nia. (an \in ta a) . December 2015 • 37 Mary: Umm… ringawt a! Eng vang chuan….? Jo jo: I \awng dan kha…. Mary: I ho em mai! Eng nge i tih zawk a? Jo jo: Ka inbuatsaih vel, zanin ami tur he he… ka châk tawh râps! I rawn chhuak hma thei dawn em? Mary: Ka hre lo. Ih…. Jo, englo… TTT-in ka lo hrilh mai ang che. Jo jo: Eng nge a, buaina a awm em ni? Min hmanpui peih tak tak lo em ni? Sawi chiang mai rawh. Mary: Aih Boih. Chutiang lam a ni lo, A! I hrethiam lo ang, thil tih tur pawimawh deuh dang ka nei a. Jo jo: A va inngaihpawimawh loh thlak ve! Zanin anga thil tih tur ka nei.. lo tih. A tawk a nih chu! Mary: Jo, i hrethiam lo a nih kha, Pathianin min thlang tawh a, Isua pian thu hi zaninah ka puanchhuah a ngai, khawiah nge min tirh dawn pawh ka hre lo. Jo jo: Mi zawng zawngin Isua pian thute chu an sawi vek a lawm… Mary: Jo, I hrethiam lo a nih kha A ta ka ni tawh a, A thu ang zelin ka awm tur a ni. Jo jo: Lo nih vel tak chu ba hai! LAN LÌNA (Jo jo amahin a lo lang a, phone a hmet (phone a titawp a, amahin a phun zui mawlh mawlh a) Va’n \hing tak e mawlh mawlh bawk a) aw… a bam leh ta vek mai! Zanin Jo jo: Hello Boih, Eng nge i tih a? angah te chuan hlim takin kan awm Mary: Aw Boih, ka insu mai mai. ve ang chu tih nâk-a-laiin. Break Jo jo: Min va’n ngaih loh hmel..! nghal dawnI (Chutih lai chuan a phone 38 • Lengzem . December 2015 a rawn ri a) E he…. Tu’nge a? Unknown number tih ringawt... Hello? Gabriela-a: Hello Jo jo, Pathian vantirhkoh Gabriel-a ka ni a, ka thusawi hi ngun takin lo ngaithla rawh. Jo jo: Eng a? Mi buai lai lai in... Tu nge i nih a? I va mawl ve! Gabriel-a: Pathian tirhkoh Gabriela ka ni. Hlau suh la, ka thusawi tur hi lo ngaithla rawh. Tunah khan I bialnu Mary kha \hen i tum ti raw? Jo jo: Engtin nge chutiang I lo hriat a? Tunah ka ngaihtuah lai mek chauh a lawm. Eng nge min hrilh duh han sawi teh. Gabriel-a: I bialnu hi \hen tum suh, ani chu Pathianin a thlang a ni. Tun lai khawvel bawlhhlawh nupui pasal tur \ha pawh an vàn tawh lai a hetiang mi i nei hi i vanneihzia inhria la, a rawngbawlna kawngah pawh theihtawpa puih tum ang che. Jo jo: Aw le. Ka hrethiam ta e. Ka tum ang e. (Kawngka kik pahin Eli a lo lut a) Eli: Lal Jo, i awm maw? Chhuahpui turin ka rawn sawm dawn che. Jo jo: E! Lo kal rawh Eli, khawiah nge i chhuah dawn? Zakaria a awm na nge? Eli: Matea maw? A hman lo a. Awi ngati nge i va inla-cool ve ha hai..? I hmel a dik miah lo, in inhau ni maw…? In \ha em? Jo jo: Kan \ha. Mahse zanin kha Mary a hman ve dawn lo a…. Eli: Awi! va’n \hing thei.. ‘ti nge a? Jo jo: Tihtur pawimawh deuh a nei a, tihbuai chi a ni lo ang. A! Nia! Sawi fiah mai chi pawh a ni lo. Eli: A ho e! Ka’n phone ang e. Awi.. pawisa sawmruk chiah a lawm ka neih, miscall-na pawh a daih tawh lo.. Khawi maw i phone.. Mary: (lang lo a\angin) Hello, Boih. Eli: Ha hai keimah zawk! In pa phone ka lo hmang a... Mary: Awi Eli, Eng nge in tih a? Eli: Hei, Jo hi chhuahpui turin ka sawm a, zanin ami vel tur. Lo phei ve lawk teh, thil sawi tur a awm. Mary: Awi eng nge ni ta a? Ka buai deuh a sin.... Pawi lo, ka lo phei ang. Eli: (phone dah pahin) Jo, ngati nge.. a hman dawn loh chhan a sawi em? Jo jo: Aw sawi e, Pathian ta a ni tawh a, Pathianin zaninah hian a thu puang turin a ti a niang. Eli: Vel mai mai chuan! A ä deuh a ni lo maw le? Chuan, engtin nge i ngaih a? Jo jo: Nia, a tir chuan ka hrethiam lo lutuk a, mahse thil mak tak a ni. Isua pian hun lai ang tak tak kha a ni-in ka hria. Tuna kan hun tawn hi, tunah chuan ka hrethiam vek tawh. Eli: Nangpawh chu le… Awi! I va’n mak ve! Awi! I mizia nen a inhmeh lo tawp! (kawngkhar kik, Mary a lo Lengzem lut a, Eli nen an invuan chawt a) Awi Merrr! Mary: Eng nge ni ta, Unau-nu? Eli: Ka hrethiam chiah! Ka hrethiam ve ta chiah e! Min khawih zawng khan ka hit mup a, ka vár hawk mai. Mary, Pathian bél ruat i ni, i thiltih apiangah ka pui ang che. Jo jo: Boih, kei pawhin ka hrethiam tawh a sin. Mary: Awi Boih, tak tak maw? Eng tin nge min hriatthiam theih? Jo jo: Gabriela’n min phone a lawm. Mary: Awi! A remruat dan hi a va mak tak em! Chànna tur emaw ka tih chu ka tan hlâwkna a lo ni dawn ta zawk a nih chu. Zanin chu kan thawk-ho thei tihna a ni maw? Eli: Hey Merr, idea tha deuh ka nei. Zanin kan ina party tur chu Isua chanchin puanchhuah na’n kan hmang daih dawn nia! Mary: A \ha ngawt tak ang, mahse tu nge lo kal ang? Jo jo: Hmun hran hranah kan kal kual anga, \halai vâk mai mai te, hmanna tur nei lo leh hmanpui tur nei lote leh thil sual tih tumte kan sawm khawm anga, eitur siamsakin hun hlimawm tak hmang chungin Pathian thu kan hrilh anga... Eli: |ha ngawt ang. Kan hman tum dan hmasa ai chuan nuam fé ang. Lo kal r’u bazar vat ang, khua a tlai mai dawn. (an inzui chhuak ta diah diah a) . December 2015 • 39 LAN NGÀNA Narration: Tin chumi urlawk zan vekah chuan \hianzaho khat hi an awm a, khawlaiah meilum aiin an ti ti a. Rawlthar 1: A va vawt reuh ve! A pa hlanga han hman leh ringawt \hin chu! Rawlthar 2: Mei lum ngai lova lum deuh vang vang pawh a châkawm ve khawp mai! Rawlthar 3: Ho e! Ngaihzawng nei pawh meilum ái hnai hnaiah an tang ziah tho! Rawlthar 4: Dik chiah. Kei chu ngaihzawng neih vel hi ka peih lo, duh duhin a awm theih loh a. U Mama te pawh nikumah a bialnute nen arsa an kang a, inti no deuhin tlem te te an ei vel a, keima’n ka ei \euh asin le. Rawlthar 1: Hei! Lo en ve teh u. Ka phone hi! A mak tops. A number lang miah loin min lo call a nia. (an phâwk hrá hlawm a) Rawlthar 2: La rawh! Hmeichhia a ni hrim hrim. Loud speaker-ah dah teh (phone chu a la a, an bial tiau hlawm a) Vantirhkoh: Hello, nangni rawlthar duhawm tak tak te u, zaninah hian Pathianin in hnenah thu sawi duh a nei a ni. Rawlthar 3: (phâwk hrá in) Eng nge awmzia? Tu nge i nih a? Vantirhkoh: Pathian vantirhkoh ka ni. Hlau suh ula, ngaithla rawh u. 40 • Lengzem . December 2015 Jo jo: Engtin nge ni ang? Kan kal chhuak nghal mai dawn em ni ang? Zakaria: Tute nge kan han sawm khawm ang aw? An lo kal duh hlawm ngût ang em le? Eli: Pathian kan lamah a \ang dawn alawm.. kan hlawhtling em em ang. Mary: Eng pawh ni se, \anpuina dilin i tawngtai phawt mai ang u (an thingthi a, an \awng\ai rual laiin music a lo ri a. Chutih lai chuan C.O, C.S.M leh Corps Secretary an lo lût a) C.O: Eheu! Eng thawm nge ni ta? |halai sahawk satliah thawm a ni hauh lo. |awng\ai ri a ni. C.S.M: Ngawiteh u, hei hi kan kalna tur chu a va nih hmel ve! C.S: Ti r’u i lût ang u.. C.O: (luh pahin) Naute u, in thawm kan lo hria a, hetah hian Lal Isua a awm tih kan hria a ni. Lal Isua pianna hmun zawng turin kan kal a, heti laiah hian a lo piang reng a nih hi! Mary: Isua Krista chuan ka thinlung hi pianna atan min dil a, ka pe ta. Kum tam tak chhung lo hnawng tawh Chhandamtu chuan zanin hian ka thinlungah pianna hmun a nei ta. He thu hi mi tin ta a nih angin zanin hian puang chhuak turin kan lo inpuahchah mek a ni. C.S.M: A va ropui em! Chhandamtu chu atharin ka lo hre ta. Rangkachak LAN RUKNA leh mura engmah pek tur ka nei (Eli te inah Eli, Mary, Jo jo leh Zakaria lo, mahse ka tha leh tui ka theihna an lo lang a) Zaninah hian Isua chu a piang dawn! Rawlthar 4: Isua chu hmanah a piang tawh a. A birthday kan lawm kan lawm alawm hei! Vantirhkoh: Tunlai Mizoram boruak hi en ula, Krismas birthday neitu Isua hi a lawmin in ring em? A lawm lo a ni. Chuvangin zaninah hian thlarauin a rawn piang leh dawn a, nangni pawhin in thlarau mitin Isua chu in hmu ang. Rawlthar 1: Engati nge keimahni kher min hrilh, kan corps hruaitute pawh hrilh la, mi dang hrilh chhawn dan pawh kan thiam àwm si lo. Vantirhkoh: Pathian chuan thil te ber anga langte hi a thlang \hin a, a duh chuan eng hmanrua pawh a hmang thei a ni. Nangni pawh Pathianin hemi atan hian a thlang che u a ni. Tunah hian nula Eli te inah kal ula, Isua chu thlarauin in hmu anga, in tihtur an lo hrilh ang che u. Rawlthar 1: A va’n mak em em! Rawlthar 2: Pathianin min thlang maw le! Rawlthar 3: Lo kal r’u, U Eli-te inah chuan kal ang u. Rawlthar 4: Ni e, Lalpa’n thil min hrilh lo thleng tur chu en turin i kal ang u. (an kal chhuak ta nghal a.) Lengzem zawng zawng A tan ka hlan a, ka theih tawkin A tan ka thawk ang, ka thinlung hi A ta a ni e. C.S: Hei ngei hi ka rilru a awm, ka hriat fiah theih si loh chu a ni. Keimahah hian Chhandamtu chu a tharin a lo piang leh ta. Ka thiamna leh finna zawng zawng, ka thinlung A tan ka hlan e. C.O: A va mak em! Corps-ah a lú ber ka ni a, mahse Chhandamtu hian keimahah pianna hmun a chang ngai lo a, zaninah hian a tharin a lo piang ta. Hruaitu, hotu ka nihna zawng zawng hi A tan ka hlan a, a hruai ang zela awm turin ka inhlan thar leh e. Jo jo: Pathian remruat dan hi a va mak em! Keimahni chauhin kan kal chhuak dawn emaw kan tih laiin, kaihruaitu tur tha tak min pe leh ta. Ti r’u i chhuak tawh ang u. (Chutih lai chuan rawlthar rual vantirhkohin a tirhte chu an lo lût a) C.O : E heu! Eng nge ni ta Vala te u? Rawlthar 1: A mak hle mai! Vantirhkohin min lo phone a! ‘Zanin ah hian U Eli te inah Isua a piang dawn.’ a tia! Rawlthar : Nia. A mak raps! A number pawh a lang miah lo! Keini pawhin Isua chu thlarau mita kan hmuh tur thu min hrilh a. A mak a ni! U Mary hmel ka hmuh a\ang khan ka awmdan hi ka hrethiam lo, ka danglam deuh huih-in ka hria. (‘kei pawh’ an ti tliar tliar a) . December 2015 • 41 Mary: A va mak tak em! Pathian mi thlante hi..! Kei nula satliah mai hi a pianna atan min rawn thlang a, kan corps hruaitute nena a rawng bawl ho thei turin min buatsaih a. Tunah hei, keini la naupang tak takte chu a rawngbawl turin he lai ah a rawn tir thleng leh ta bawk a. Pathian hian a duh duh hi hmanrua atan a hmang thei takzet a lo nih hi. Mahse chumi atan erawh chuan ka thinlung hi ka pek ve a ngai a ni. Zaninah hian Isua chu thlarauin a rawn piang leh ngei a lawm; Mahse, keini tan chauh a ni lo a, mi tin tan a ni. Chuvang chuan kal chhuak ila, a thu hi i puang chhuak ang u. Khawlaia \halai vâk mai mai te, sual rawngbawl tum mekte pawh helai hmunah hian hruai khawm ila, an thinlung chu Isua tana dilsak in naupiang chibai bûkna hun hlimawm tak sual rawng kai lo chu nei turin i thawkchhuak ang u. An kal chhuah mek lai chuan he thu hi a lo ri a: “Isua hian pianna hmun atan mi tin thinlung hi a dil a, mi te ber a\anga Corps hruaitu lú ber thleng hian kan thinlung chu min dil a ni. Tu nge Isua hi pianna hmun thinlung pe dawn a, tu nge Kaisara hun lai ang mai khan tihnawng leh dawn? Isua hi khawiah nge a pian dawn le?” A tawp ta. 42 • Lengzem . December 2015 Lengzem BUAL-IN TUKVERH DISPO CUP RÚL CEMENT PLASTIC BÚR LETLING PHONE SUITCASE Rúl: Rúl nen duh aia hnaia in intawng palh a nih chuan kawr phelha vawm-khuh a \ha khawp mai. A tàl buai chhungin kan lo insaseng mai dawn a ni. - (985682886..) Cement design: Cement plaster a rò hma hian, plastic net ang chite hi plaster-ah chuan nem bei la, cement-ah chuan a zia a kài hnuah la sawn leh daih la. A rò hnuah, “In va han design nalh em em ve! In mistiri hi tu nge ni? A hlawh a tam em?” an ti luai luai mai ang! (Somtea) Plastic bur letling: Coca Cola / mineral water bur lian leh plastic bur ruakte hi a mawng lam zai bung ila, a letlingin funnel atan te, tuidawn hmawra tui luhna atan te a hman theih. Tuidawna hman chuan a chhin awmna rek lai hmuam chiah hian tui pipe-in zawm ila, tuizemah khawh luhtir mai tur a ni. Oil bur ruak plastic chhah chite phei chu plainsheet tuidawn funnel ai-in a tlo fé zawk. (R.L. Awia, Thlawhbâwk!) Phone: Phone battery a zo \êp tih ang laiah hian a theih hram chuan phone hman loh tum rawh. Battery a hniam vàwrtàwp lai hian radiation a pe chhuak nasa bik an ti. Hei hi taksa tan a \ha lo a ni. (SLR) Suitcase: Suitcase leh thingrem hlui, a hmanna hriat tawh vak loh ang chi hi a tung zawngin bangah kilh bet ila, a chhúngah chhuar siam ila, almiarah chhin nei, hawn theih leh kalh theih \ha deuh kan nei a ni mai! December 2015 • 43 Dero Pedero Bual-in tukverh: In chhawng khat aia tamah bathroom commode awmna chung/hnuai chiaha bathroom commode dah hian tui a luang chak a, pipe a tawi a, zawm a awl a, hna a sâwt a, senso a tlem a, enin mit a hah lo bawk. Architech tamzawkin chutiang chuan an ziak \hin ang. Mahse, commode rimchhe chhuahna turin commode hnung zawn chiah bangah tukverh hawn tura plan an ching a, remchan hmel deuh, practical lo deuh a ni. Ti duh miah suh! Commode hnungah tukverh i dah chuan, commode zâwnah in chung/hnuai pipe a awm a ngai a, tukverh i hawng thei chuang lo vang. A nih loh vek chuan hautak deuhin pipe awmna i sawn a ngai ang. Bakah, in kawmchárten i \hu lai an hmu fo ang! Dispo Cup: Dispo cup hman hnu hi silver lehkhain tuam ila, a nih loh leh silver rawngin chei ila, Krismas silver bells ah siam ila, a nalh ve reuh a sin - (Duhi te unau) . L ondon khawpuia pa hausa tak mai pakhat, nupui sún tawh hi a fapa nen chauh an cheng dun a. Vanneihthlak tak maiin fapa chu tlangval fel tak a nih bakah, an pafa chuan an lawmzawng a inang a, lemziak ngainatna leh mawi hriatna lamah an mit a fing dun hle a. Khawvel khawpui lian hrang hrang tlawhin an zin a, lemziak hlu leh man to tak tak an lei khawm a, an in ropui \hut pindan bangah chuan, a hlutna suma teh hleih theih loh khawpa hlu, Picasso, Van Gogh, Monet leh lemziak thiam dang kutchhuakte chu an tár tuar mai a. Mahse Indopui Pahnihna chuan nasa takin khawvel a rawn tidanglam a, Fapa zawk chu ram chhan turin indona-ah a kal a ngai ta si a. Rei pawh a rial lo, chumi kum tawp lamah chuan Pa chuan thirhrui a dawng a, a fapa chu rálrama chin hriat loha bo zingah a tel tih an rawn hriattir a. Reilote hnu-ah, a fapa chu a \hiante a chhanna lamah a thi tih a hre ta a. Krismas zingah, lusun vanga khawhar taka a awm laiin a kawngkhar rawn kik ri a hria a. A banglaia lemziak hlu tak tak, a fapa rochun atana a tih zawng zawng, hlutna nei lova intar tlar tuar ta maite chu kal pèlin kawngkhar chu a va hawng a. Sipai pakhat, a fapa ang rual, thil fun phêk hlai tak keng hi pawn khaw vawtah chuan a lo ding reng mai a. Tlangval pakhat.. “Ka pu, i fapa \hianpa ka ni a. Min chhanna lamah a nun a chàn phah ta a ni. Khawngaih takin ka lo lût thei ang em? Thil entir tur che ka nei a...” tiin tlangval chuan a chanchin a hrilh a. Tlangval nen chuan inpawh takin an titi dun a. A fapa chuan a pa chu lemziak ngainatu leh lemziak lam thila mit fing tak a nih thute a lo hrilh vek tawh a. Chuvangin, “Ka pu, lemziak thiam chu ka ni hauh lo va, mahse ka \hianpa leh ka 44 • Lengzem . December 2015 nunna chhantu, i fapa lem hi ka thiam tawkin ka ziak a, he Krismas ni-ah ngei hian pêk che tumin ka rawn pan che a ni,” a ti ta a. Mak ti takin putar chuan a thilpek dawn chu a en a, a tuamna chu a phelh a. Frame chhungah chuan, a fapa hmel dik tak mai, amah ngai leh thlahlel em emtuin a thiam tawka a ziah chu a hmu ta a. A insawi angin a ziaktu chu lemziak thiam a ni hauh lo, lemziak dan leh kalphung hriat a neih loh bakah, tih dik loh tamtak a nei a, mahse a fapa a ang em em tlat a ni. Bianga mittui luang zawih zawih chungin putar chuan sipai tlangval chu lawmthu a hrilh a. A lemziak zawng zawng zinga a lai takah tàr a tum thu a hrilh a. Sipai tlangvalin a hawsan hnu chuan, a banglaiah uluk takin a tar a. Chumi zawnah chuan \huthmun a rem sauh sauh a. Chu lemziak ngawt chu thlirin ní a vúi liam ta a. A hnuah ni leh thla a liam a, a fapa chu thi tawh mah se, a chanchin ngaihnawm tak chu mite thinlungah a nung tam tial tial a ni tih a hre ta a. A fapa chuan a \hian sawm emaw laite nun chhan nan ama nun a hlan a ni tih miten an sawi leh, a fapa an ngaihsanna thu an hrilhte chuan a hnem a, a fapa chu a chhuang zual sauh a. A lemziak dawn hnuhnung ber chu a tan a hlu zual ta zel a. Chuta chinah chuan, khawvel khawpui hrang hranga lemziak ropui lei leh neih a tumna a bo vek a, banglaia a fapa lemziak tluka hlu reng reng awmin a hre ta lo va. A fapa lem intar chu lemziak zawng zawng a a ngaihhlut ber a nih thu chu a \henawm khawvengte hnenah a sawi \hin a. A kum leh \halah chuan putar chu nat lâwk pawh awm lovin a thi ta mai a. Khawvel puma lemziak ngainatute chuan chu putar hausa chu rokhawmtu nei lovin a thi tih an lo hriat rualin, a lemziak rohlu kawlte chu lilàmna hmun a\anga lei chhawn tumin an inpuahchah nghal a. Putar thurochhiaha inziah dan chuan, a lemziak rohlute chu, thilpek hlu ber a dawn ni, Krismas ni taka lilam tur a ni. Tichuan, mihausaten an nghahhlelh Krismas ni chu a lo thleng ta a. Putar lemziak kawlte hlutzia hretu, khawvel puma mihausa kei ka ni inti chinte chu lilamna inah chuan an lo kal khawm a. Khawvela lemziak ropui eng ber emaw hawn ngei an tum a, sum pawh an rawn paipàwn tam hlawm hle a ni. Fapa hi duh in awm em? A bul \an nan, lilàm tura an tarlan zingah pawh tel phak lo, putar fapa lem, lemziak thiam lo tih hriat tak maiin pencil-a a ziak mai mai chu an rawn tar chhuak a. Lilamtu chu a han áu lauh lauh a, lemziak lama mit fing tak Lengzem kalkhawmte chuan an han en mai a\angin, thil naran lutuk a ni tih an hre nghal a, chháng duh pawh an awm lo. “Dollar 100-in lei duh in awm em?” Minit khat lai a nghâk a, chhangtu reng reng an awm lo. Mi hausa leh thiltithei tak tak, lemziak satliah buaipuina atana hun nei lo pungkhawmte hmaa chutiang lemziak naran lutuk tarlan chu inhmusitna ang hial a ni a. Lilámtu chuan rei deuh a nghak lehnghal a. An ngaihdan a ni lo viau mai a. An zinga pahausa pakhat insúm zo lo chuan, “A fapa lemziak saltiah mai mai a nih kha! Khatiang lei tuma lokal kan ni hlei nem! Àupui vak vak lo khan dah la, a \haho kha han phawrh teh!” a lo ti a. Lilamtu chuan, “Ni lo! Hei hi hralh hmasak ber a ngai tlat. A fapa hi duh in awm em?” a ti nawn leh a. A reh leh vang vang a. An \henawma pa reithei tak pakhat, milianho thil lilám hmuh chaka, an hnung lam a\anga lo thlir ve mai mai chuan, “Kha chu! Kan \henawm tlangval lem a nih kha! Ka hmelhriat tlangval fel tak a ni a sin mawle! Lei ka hnial hlei nem! Mahse dollar 10 chauh ka nei si a....” a rawn ti a. Lilamtu chuan, “Dollar 100 kan chhiar kha dollar 10-a lei duh kan . December 2015 • 45 hmu a, làn duh in awm em? A aia sanga chhang duh in awm em?” a han ti leh hram a. Mihausaho chuan an ning takzet tawh a. “...chuti chu... ka pe mai dawn... pakhat... pahnih... pathum... khai le!” tiin a lilamna tuboh a chhu ri kauh a, retheipa hnenah chuan dollar 10-in chu lemziak chu a pe ta a. Mihausaho chuan phur awm takin kut an bensak a. Chu lemziak tláwm leh ninawm tak dawta lemziak dang an rawn tarchhuah leh tur chu nghâkhlel takin an thlir a. “Khai le, lemziak tak tak chu han phawrh rawh u le,” an ti a, \hutna an rem \ha sauh sauh a. “Ti khan kan zo!” “Engtin a?” “Thurochhiaha a inziah dan a nia!” “Engtin phiangsen nge a ziah a?” “Krismas nia ka fapa lemziak leitu apiangin ka lemziak kawl dang zawng zawng pawh an nei vek ang...!” “Engati nge a tirah i puan loh?” “Gentlemen, ka la chhiar zo lo a... Hemi thu hi ka fapa lemziak lei a nih hma chuan puan loh tur a ni.. tiin a thurochhiah a titawp a...” Pá ro zawng zawng khâwm i duh chuan Krismas Ni-ah Fapa neitu ni phawt ang che 46 • Lengzem . December 2015 Lengzem KRISMAS LEH HNA L engzem chanchinbu hian IAS leh MCS tih lam hna kan insawihmuh ngai lo. Hetiang hna ngaihven phâk chin hi chu \halai zinga 10% pawh an ni lo va, keini tehlul fuih an ngai lo. Hetianga dawhkana \hu chunga ei zawng vek tura kan insawihmuh nasat lutuk avangin \halaite rilru kan hruai khawlo tawh ni zawkin a lang. Kan fuih ve \hinte chu, \halai high school rap ve phak, lehkhathiamna hmanga hna zawng ngam lo, hlawh tam pawh beisei lo, mahse “Hna ka nei,” tia sawi tur duh ve si, Mizorama \halai hna nei lo tam berte an ni. Anni lam hawi bawkin sermon i lo thlâk leh teh ang - December hi hna zawn hun \ha a ni. Inhuam erawh a ngai. Krismas laiin eng eizawnna nge lùn? Dawrkai an lùn tlangpui. Krismas buh lu chuh \ùl vanglai tak hian, dawr nghâka chhawrte leh service industry-a thawktu \halai tamzawkin chawlh an châk ziah.... Eizawnna! Salesman/salesgirl, puan\huina, hostel, hotel, venhim hna, damdawiin, furniture workshop, thingpui dawr, chhang siamna, taxi, maxi cab, awmpui, lirthei workshop... kan sawi seng lo. Eizawnna hna i duh tak tak a nih chuan, heng kan sawi tak dawr zinga i thawh thiam tur hna neitu tu pawh hi va bia la, “December-ah hian, Krismas leh Kumthar lai velin hnathawktu in mamawh em?” va ti tawp chhin teh. An hnena thawktu tamzawkin hemi hun chhunga chawlh an châk a, chawlh an dil a, \henkhat phei chu an chàwl lui a. An lo buai ru viau mai thei. Chutih lai tak chuan an mamawh ngawt ang che. Tin, Mizo zingah, Krismas laia hna thawh tur zawng ngam khawpa Kristian \ha hi an vang teh mai a nia! An phu zawk ang! Hna a awm lo a ni lo. Demand a awm, a hlâwk vanglai takin supply-tute an chawl tlat a ni! A bîkin, thawmhnaw dawr te, puan\huina te, restaurant te hian thawktu an neih mumal loh \hin avangin hna \ul vanglai takin, a neitute hi chawlh puang lo thei lovin an siam zawk a ni. Hnathawktu dangte chu, lehkha thiamna leh, fin leh hmangchang hriat lamah chuan i tluk lo maithei. Mahse, nang chu inhuamna leh inpêknaah an tluk dawn lo che. I inpêkna a thûk zawk a ni tih chu ring taka i sawi a ngai lo. Miten Krismas ruaipui an \heh mup mup laiin, i hnathawhna hmunah nang chuan a fálin i tiffin bawm han hawng rap mai la. Nangmah ruaitu tan chuan i inpêkna hmuh hmaih rual a ni lo. Chutih lai tak chuan, “Ka pu, kumtharah hian, kumtluanin min ruai thei mai lo’m ni? Kei chuan Krismas leh Kumthar lai pawhin chawlh ka díl dawn lo che a nia...?” tiin hna han díl chat mai la. I pu tan chuan rawih i châkawm ngawih ngawih mai dawn a ni. Hetah tak hian, Ramlaia \halaite hian, Falam, Halkha, Tedim leh Churachandpur a\anga lo kal \halaite kan tluk lo a ni. Anni aiin kan fingin lehkha kan thiam a, hmangchang pawh kan hria a, ruaitute duhsak pawh kan hlawh zawk fo. Mahse, min hualtu Chin leh Zo \halaite zingah Krismas laia inkhawm lova ‘duty’ ngam khawpa Kristian puitling an tam zawk tlat a. Inhuamna leh inpêknaah kan tluk lo a ni. Hna kan duh tak tak a nih chuan an huam ang kan huam ve a ngai. Kum a thar rualin Aizawla hetiang hna tamtak engati nge . December 2015 • 47 “Burma Mi” kan tihten an lo luah leh duak \hin? Engati nge kum a thar rualin taxi driver zingah khawchhak mi an awm belh ziah? Mi chawlh lai denchhenin hna an zawng a, an thawk chhunzawm ta tihna a ni. Kan Kristian dan hi kan ennawn a ngai. India rama holiday ngah ber zinga mi Mizoram sorkar aia Mizoram synod-in chawlh a ngah zawk ngawt pawh hi a Kristian lo a ni. Pulpitah hnathawh uar thu kan sawi tlem a, a sawitu nunin a zir lo va, Synod holiday list han en hian Mizoram hi retheihna hmanga hremzia reng kan ni. Kan thiltih man chauh hmu kan nih hi! Hnathawh aiah sap lemchanga inchei kan uar a. Kan necktie hian kuthnathawh zahna ànchhia min awrh belhtir a. Min tizahawmtu nia ngaia kan ngháwnga kan awrh ngei hian hnathawh nachang hre lovin min rek hlum mek a ni. Mizoram hian, Krismas leh Kumthar laia \hiante chawlh hlana an thawh ai thawh kêp thei khawpa mi inpe, biak-in pawn lama mahni eizawnna hmuna a fála rinawm ngam, Krismas vanglaia hnathawhkawr ha ngam, holidaya chàwl lova Krista-a chàwl zawk Kristian |halai huaisen a zawng mek a ni. 2015 Krismas-ah hian, chutiang harhna dawngtu \halai 100 kan awm chuan Kelkang harhna kha harhna dik a ni ang 48 • Lengzem . December 2015 Lengzem NANGNI PIPE HNAWK NEITE U, CHAWI SANG RAWH U! . December 2015 • 49 Sanga Ralte I n veng kawngpuiah PHE tui pipe tam deuhin, a fùr a \hálin tui luankawr a hnawh ve \hin em? Kawra bawlhhlawh hâi chhuak tura Faina Hnatlang in neih apiangin PHE tui pipe-in a hnawh avangin in buai ve \hin em? Pipe chu pawp palh ta se, Public HEALTH Engineering department tui pipe pawp chhunga tui bawlhhlawh lo lût tel palh in vanga dam loh i hlau ve \hin em? Chutiang pipe hnawk chingfel thei lo sorkar i neih avang chuan Mizo nih hi zah ruk ngawih ngawih chang i nei ve \hin em? Pipe awmna tuiluankawr chhak lam bang chu retaining wall a nih chuan, a bangah chuan pipe chu a khài vek theih! Milem pakhatna-a entir ang hian, tawng chen vel thir phêkah pipe cháwitu tur welding behtir la. Hetiang ‘thir phek beng nei’ hi kan mamawh awm zat siamtir mai tur a ni. Thir phêk chu nghet takin ko pang retaining wall-ah chuan electric drill hmangin kilh bet la. Chutah chuan, milem pahnihna-a entir ang hian PHE tui pipe chu nalh takin khai mai rawh. MILEM 1 Hei hi rinthu a ni satliah lo va, milem pathumna hi ataka Aizawl Chanmari veng hmun pakhata an tih dan a ni. A senso hi a tam lem lo. Thir welding hi chu steel fabrication workshop zawng zawngin an thiam vek. Sorkar chêt hun nghah khawtlai ai chuan, veng chhung paho inlungrualin hnatlanga chin fel mai hi a fing mai awm e. MILEM 2 MILEM 3 B är thla a lo thlen tawh hi chuan Aizawla ka awm tirh lai vela K’u Chaw Pi-a nena in kan luah dun lai vel kha, kum tin khél lova Masi a lo thleng ziah ang mai hian ka rilruah a lo thleng thar ve ziah. Kha kum, kan khuaa Masi hmang tura kan inpuahchah zet kha chu, khawte naupang sande sikul khawmpui thleng tur tluk zetin kan buai. Amah K’u Chaw Pi-a kha, kei aia Masi lunglèn la na zawk a ni bawk a, Aizawla ù-á-má hman ai chuan a eizawnna hloh \hak pawh pawi ti lo kha a nia. Keiin lehkha ka zir a; anin taxi a khalh thung a. Bär thla a nih tawh dék dék hi chuan a titi-ah hian ù-á-má lam ringawt hi a lang tawh \hin. K’u Chaw Pi-a chuan heti hian a ti mawlh \hin a lawm: “Vàngpui lunglènin min kiansan hmain Bär thla kan kái a, Masi lunglènin min rawn ûm zui leh a. Bär thla hi Mizote Kristian kan nih hnua a nawlpuia kan lunglèn hun lai ber a ni hial awm mang e. Lusùn rau rauah ù-á-má laia lusunte hian vanduai an inti zual bik te hian ka ring \hin. Thingtlang a ni emaw khawpui a ni emaw Mizoram chhung a nih hrim hrim chuan, calendar awm lohna-ah pawh ni se, sava chi hrang hrang lailèn te, sehnungzui te, chîpte te, chiai te, ter te hram thawm leh tlangsàm par leh khaw awmdante hian Bär thla a thleng tih leh, ù-á- 50 • Lengzem . December 2015 má kan hnaih leh tawh tih hi min hrilh tho tho. “Khua a vawt tual tual a, phai lama awmten Zoram an ngai tual tual a, khawpuia thingtlang mi awmten mahni khua kan ngai tual tual. Kan khuaah Masi ruai \heh ngei kan tum \heuh \hin. Bär thla a lo thlen tawh hi chuan eng pawh ti ila ngaihtuahna leh mitthlaah hian Masi lam ngawt a awm tawh a. Naupanlai hun min thlirkirtir a, tlangsàm par te, Masi sial te, hampuar (baloon)te leh Masi kawr mawi kan leia kan hlim \hin ziaten ngaihtuahna tam zawk a luah tawh thin.” tih thu te kha zan mut naah te min sermon khum ngei ngei \hin. Amah chu.... Amah K’u Chaw Pi-a pui hi Mizopa-ah chuan pa lian tak, fit ruk dawn lai, sephung zunkhum ang maia kang deuh \ho, záng kùl deuh khun mai hi a ni roh a. Palian pui e ti lo hian Masi thawmhnaw tharte hi a inhmeh lo thei nasa. Samsona ang deuha sam zuah, meh kawlh dawna khawsik dawna inhre tlat chi hi a ni a. Piantharna lam pawh a bei zing ve tawh khawp mai. A harh thar zin tehlul nen tida theitu hi a hmu tam a, nipui leh fùrpui te, sorkar kum thar te chenin a hnungtawlh phah ve ziah. Hengte ai chuan, Masi thlèmna hi do zawh har a ti lehzual a. Savate leh tlangsàm parte ang maiin he hunpui thlen dawnah hian K’u Chaw Pi-a nun hi kum tinin a danglam ve ziah a. He hunpui a lo thlen meuh hi chuan kum hmasa ang bawkin a da leh nge nge \hin. Kan khuaah leh Aizawla kan vengah pawh, ani anga piangthar zing leh da zing hi an váng hial ang. Patling pui ni tawh chung hian, Masi lai hi chuan kan chhangchhe thei khawp mai. A nu leh pate hauhna ber pawh “Zu in tawh suh” tih lam a ni lo, “Zu i inin zun cheh kher tawh suh!” tih vel a ni. Masi a hnaih ang zelin zungbun a ngahin a nei lawk tial tial a. |hi locket râp-awm zet zet a rawn awrh leh hnuang tawh hi chuan a Masi thlarauvin a kraws put a sawi nghing leh hle tawh tihna a ni a. Hlauh ang ngeiin a tuk leh tlai velah a rawn meng bial leh nge nge \hin. Mi zurui chu an meng sí sap a ni ngaia, ani ve zawng a ruih poh leh a meng phâwk a ni mai. Miten “I dà..” an tih hma hma hian, “Kei chu ka da lo, min hmu dà a nih kha!” te hi a ti ang vak vak a. Taxi pu / celebritiy... Amah hi taxi pu kumhlun a ni a, an bàn zing ang bawkin, khalh leh mai tur pawh hi a hmu thuai zel a. Driver dang aiin a che \hing deuh \hin tih leh Masi thlen hmain a pute nen an inhmu thiam lo ziah \hin tih mai loh chu danglamna a nei vak lo. Veng lehlamah chuan ama taxi khalha ei zawng angah ríak an ngai pek ang. A taxi vawn lai Lengzem leh a cigarette lighter hian inanna pakhat an nei a. Bel an kai hnem! Rawng hrang hrang hian a bel rang nuaih zel. Vai truck ang deuh de neuh neuhte hian a bawm khat lúk zel. |awngkam hi a thiam vei zul avangin a sawi hnuhnun apiang hi a awihawm zel mai a. Bakah, mi rin hlawh tawk velin vai\awng leh sap\awng tlem tlem han chawhpawlh turte hi a paipawn vei roh a. Chuvangin, taxi han vawn leh mai tur hi chu a vàn vak lo. Mahni inringtawk tak mai hi a ni roh a. Reality show hrang hrang: zai, fiamthu, inhnek leh mi lemchan thleng hian a ti ve deuh vek tawh. A duhtawk hma pawlah hian a \ang deuh zel tih mai loh chu. Tunlai \awng takin a inla celeb khawp mai. A dream ber pawh eng emaw berah lawmman pakhatna lak a, Masi dawna mahni khuaa ropui taka inhmuahtir kha a nia. Kan In chu... Aizawla kan in luah dun chu, a luhna kawng vai rim nam rum rum mai, kawi deuh ngheuh ngheuha kal ngai hi a ni a. Thim zingah phei chuan amah K’u Chaw Pi-a tan lo chuan, rui chunga kal thiam chi a ni lo. A chhungah chuan a taxi khalh neitute hman hlui TV, a hmai lam aia a hnung poh thui zawk chi hi kan nei a. Kan TV hùnna bawm hnuai lam chu taxi tool box leh pheikhawk dahna a ni nghal a. . December 2015 • 51 Khum pakhat leh chaw ei dawhkan hlui sàwi deuh tlén tlún, hlai zet mai hi a awm leh a. Chu dawhkan chu chaw ei nana kan hman bakah, kitchen cabinet a ni nghal a, gas stove kan hung a, thleng sil khup hula dah nghalna a ni a, kan chawhmeh neih apiang dahna a ni bawk a, a hlai hrim hrim a, a leng vek tho. Chu in tláwm takah chuan, khawvelah Masi bak nghah dang engmah nei lovin K’u Chaw Pi-a nen chuan kumpui lingletin zan tin kan mu ve ran \hin. Khawnge i hman dawn...? Bazarah leh khawlai khawi khawiah emaw mahni khawmi te nen kan han inhmu a. “Khawnge i hman dawn?” “E! Kan khuaah lo te chuan le!” “Engtik nge i chhoh dawn?” “A dawn hnaihah niang.” Heng thute hi Masi hnaih tak tak hma Bär thla \antir a\anga thingtlangmi khawpuia awmten kan hman làr, sâphovin “How are you?” an hman rim tluk zeta kan hman rim a ni \hin. Mahni khua ngei maia Masi sa han ei a, ruai\heh zawha hár mei han ài ringawtte kha kumtluana ka dream ve a nia. Heng hunah tawh hi chuan rilru hi a nghet lo, ngaihtuahna leh mitthlaah mahni khaw lam ringawt a awm tawh a. Mahni khaw dái vela tlangsam an pár vul chúk mai tur leh thlasik par an par eng tuar mai tur mitthlaa 52 • Lengzem . December 2015 han hmuh tawh hnu hi chuan, eng dang mah hian lung lai a luah zo tawh ngai lo. Chu mai a ni lo, hampuar (baloon) leina kan duh ve si a, dam pangpèr khaw vawtah, ke hit vawng vawng chungin, ke lâwngin, thingsemim hling rah hlau chung chunga, zo leh zo lova hampuar man tuaka thing kan put laite kha ngaihtuah chhuah loh rual a ni lo. MST Bus Ticket “A dawn hnaiha hawn hi a \ha, hawn hma lutuk chu kan common hma!” tia K’u Chaw Pi-a sawi hi kan tum dan ni vek awm tak a ni. Hàw hma lutuk chuan khawtualmi kan ang hman a, nulaten khawpui tlangval anga min enna leh min ngaihsanna te hi a reh hman a. Haw hnuhnungte chuan haw hmasate chu min ti-hlui hman tlat zel! Chuvangin December ni 20 chho velah hian, a neinung deuhten maxicab an melh laiin keini, mahni khua ngeia Mas hman tum zinga sum nei tlem deuhte chu, kum tinin Vanapa Hall hnuaia bus ticket lakna velah hian kan inhawr tuau tuau \hin a ni. Bus ticket hi a han hlu em em khawp a. Inkhel leh hlimhlawp en tura intlar leh, tunhnaia zu dawr kawta intlar angte hi chuan chang lo mah se, an vawi khat plan a buai a ni lekfang a. Keini intlar hi chu, ticket chan loh vaih chuan kum khat plan a buai vek! Pipute kha keini ang hi ni ve sela chuan, in lam leh ram lama thangchhuah bakah Mas dawnah MST ticket panga tal neih tel tur an ti hialin a rinawm. K’u Chaw Pi-a intlar Tichuan le, K'u Chaw Pi-a nen chuan, ticket chan ve ngei tumin, Vanapa Hall hnuai lamah chuan zing karah kan va thawk chhuak ve ta a. Ticket lâkna counter pawh hmuh phâk loh khawp hian, ticket lâk ngei tuma keini ai daiha thawk rip zawk, hmel han en reng reng pawha khawpui pa nuamsa ni lo tih hriat theih khawpa pawr chap mai, khaw hlat hmel tak tak leh sawhthing hmun neih zau hmel deuh deuh hi an lo tlim hmur mai a. A chana chan rual a ni loh avangin kan beidawng ta - A ni khatna chu. Beidawngin kan dawhkan hlai puiah chuan ngawi rengin zanriah kan ei a. K’u Chaw Pi-a chuan, “Zanin chu ka han riahchilh mai teh ang!” a ti ta a. “Chutiang em em a ngai dawn em ni, K’u Chaw-pi?” “Kan khuaa Mas hmanna a nih dawnte chuan tlaivar pawh kan tlaivar anga a ni mai!” Hnial chi rual a ni lo, kan khuaa Masi hman loh ai chuan ke a kal pawh a hreh lovang. Phur taka ticket man pêk paha “I rawn hlawhtling ngei ngei dawn nia” tih kha a finthlak mai. A tuk tlai a lo ni. Beisei taka ka thlir lai chuan ticket tel lovin, Lengzem hmai khem nuanin K'u Chaw Pi-a chu a lo hawng. A lawm lo tih a lang reng. Zanriah kan ei lai chuan kan inzawt chhuak ta nge nge. Khatia ticket la tura a thawkchhuak kha, taxi lama a sangawizawnpui te nen ramhuai tuibur an lo inho pek a. Rui mah se, a tuka intlar hmasaber nih ngei a tum tlat avangin ticket lâkna tukverh hnuaiah tak chuan “...ka \hu..” a ti. Mahse zana JAC duty ho chuan, ticket counter hnuaiah “...a chat thla..” an ti thung. A lo inlak-celeb ve tehreng nen - ticket lak chu sawi loh, a tuibur an chhuhsak bakah, nilengin JAC office-ah nungchang mawi an zirtir chu lo ni-in! Risk thleng \hak! A tuk zing bus chhuak turah chuan kan khaw pana kan chuan ve loh vaih chuan engkim a buai tawh dawn si. Muthmunah ro kan rel a. Ticket nei lo pawh ni ila, kan nih nih ni turin, a tuk zing bus-a zuan luh tawpa, kan khaw lam hawia ar-awp thlawh chhuah ve tawp mai chu kan tum ta a. Kan chènna veng a mawng si a, Temple square vela in luah ve ka chak ber lai a ni awm e. A tuk zing dar 6-a chhuak tur bus nan hman tumin, veng mawng a\ang chuan kan thaw khu chho luai luai a. Khaw vawt karah kan hah hle. Naupanlaia kan lawm em em thlasik zing thawh hlima changpat lo awm sup supte chu . December 2015 • 53 eng atan mah kan ti tawh lo. Puitling mahni khuaa ù-á-má hman tum kha kan ni miau a. Dar 5 pelh hretah Vanapa Hall hnuaiah chuan puanthuah lian zet nen kan thaw khu luai luai tawh a. Mipui zi nuai nuai karah, ticket nei lo chungin, ticket neite zahngaihna dawn beisei chungin, bus seat awlah chuan kan thu-risk ta ran mai. Ticket nei an lo luh veleh kan insawn zel a. Kal a hun meuh chuan vawi sarih kan insawn kual hman, kan la insawn kual dawn chauh! Chanmari kan thleng phei a, ticket nei an rawn luh belh leh a, kan insawn leh a, chutiang zelin Ramhlun, Bawngkawn leh Zemabawk thlengin kan insawn kual zel a. Zemabawk kan pelh meuh chuan K'u Chaw Pi-a nen chuan bus seat leh seat inkarah, hmui insi lo chauhin kan ding dun tawh! Mahse kan vui lo. Ding thleng zak dawn pawh ni ila, bus-in kan khaw lam a pan tlat, kan va hlim dun em! Chumi zing chu hmuh hmel\hat chawp ngai K'u Chaw Pia ka hmuh hmel\hat ber \um a ni awm e. Kan khuaah Masi kan hmang ngei dawn e! Khami tuma MST Bus conductor patawi thau nil nel te kha aw! Tunah te hian a pension tawh ang em le? A felzia chu: K'u Chaw Pia in lo zawt ve mai dawn nia - A! Ka’n hrilh leh zawk ang che u: bus fare min khawn hmaih a! 54 • Lengzem . December 2015 Oct ni 19-ah khan “..chhuah leh huna mi tur aw...” tia bul \an he thuziak hi ka dawng a. Buh hmun a hrin dup laia chhuah atana \hat nen - Lengzem béla bilh-a-pui kan lo ngah deuh a - pawltlak kan nghahtir ta a ni. Dina themthiamzia leh thatchhiatzia tak hi chu aw... i ti-pamhmai \hin ka ti, sei deuha ziakah i \ha mang e! - Ed Lengzem . December 2015 • 55 He thu, “The Gold and Ivory Tablecloth” tih hi kum1954 December thlaa Reader’s Digest chanchinbu a\anga lak chhuah, thungaihnawm hlui thei lo an tih zinga mi a ni. RD-a thu chhuak \ha lawrkhawmna bu, Treasury of Joy and Inspiration-ah telh a ni nghe nghe - Ed. SUANGTUAHNA Rev. Howard C. Schade Dina Tlau K a suangtuahna chu sáw-ah sáw-ah, Zunhìn ram, a vàua chhúra rual rual ramngaw-in a hùal vêl buh hmun hring dup mai-ah chuan a thlâwk vawn vawn a. A ram a chang \ha a, buhte chu a hrin hian a hring nghulh mai a. Zàu khat ngawt pawh a mual a pharh \hat avangin bawh an \hahnem a, rïte thlám pawh hla takah a lang te vang vang tham a ni. Zanriah ei khamah khua a thim mup a, vau-ah sakhi a hük \hawt \hawt a, piah lehlam mualah sihal a ü rawng rawng a, thlám chára hnàwm báwm - dâpa duhdah deuha kual chungah dumde a thlâwk vá vá a, tapah lungthu pathum chunga bél ringrëk ung zetah an\am tlak a so ri barh barh a. Hla takah zàu dang a\anga nula rawn rim tur tlangval meichher a eng vá vá a. Thlám kawta meipui chheh eng hnuaiah àiáwt tah an awm a, thing kàng ri \ak \ak kárah hnáng díl chem hriama ziah rîk a ri hrïa hrïa a, a piah lungpui chunga phulraw phela tui dawh dïrah nulain an\am an sù a, an nui rawi rawi a. Thim chin leh chin lovah chuan dáwngthlek a tlak karh karh a, mei ëngah chuan a rawn sawt chhuak zauh a, a sawt bo leh \hin a. Nakin deuhah khawchhak kil a\angin inthlahrung awm deuhin thla a rawn lawr düt düt a, mual khan\huam leh tlangdung te chu an èn paw ta ruih a, lo mawng a khiang-nu-nghâk tar pui pawh chu buh kárah a hlim a tung ta út út a. Engmahin a pawlh loh zan boruak chu a thiang vawng vawng a, khawvel hi a muanawm rùai mai zu nia. Chhùn hahthlak chu zàn chuan mal a rawn sawm a, chhùn pachanga baksama thlantui luang chu zan boruak ném chuan a vawng dài a, bun hmabaka mau hnuh kára tuithawla tui lum pürh kha zan lamah chuan hrawkah a thap thiang thla khawlh khawlh a, zan chuan thawkrim fate hah a tidam narawh e! P astor naupang tak, kohhran upa tak enkawltu hi a awm a. Chu kohhran chu tunhma chuan kohhran nung leh belhfâkawm tak an ni \hin a. A pulpit leh maichamte chu thlaraumi leh thuhriltu hmingthang tak takte rawng lo bawl tawhna a ni a. Chung hun lai chuan kohhran thawhlawm a tam a, biakin \ha leh nalh tak an sa a. Mahse tunah chuan chu kohhrana láwi chu an tlèm tawh bakah, chulai veng chu hnuchhawn a ni a. Chuti chung chuan pastor naupang takte nupa chuan, thahrui leh rinna nghet tak neiin, chu kohhran chu an enkawl a ni. Anmahni kutkawih ngeia biakin chhe laite thawmin theihtawp an chhuah zo chauh tihah December thla-ah chu khaw chhunga ruam rai laiah chuan thlibing a lût fuh a, thlipuiin a nùai nat lai chu biak-in awmna zawn chu a lo ni kher bawk a, pulpit hnung bang \henkhat chu thli-in a la a, hlam chen zet hian a kaw huau ta mai a. Pastor nupui chuan, “Aw a va han pawi tak em! Krismas lah ni hnih chauhin a dang tawh si a,” tiin \ah hla a chham a. Pastor chuan, “E! Lalpan rem a ti a ni ang e!” a ti mai a. Puan chu... Chumi ni chuan an kohhrana \halaiten, ‘Jumble sale’ an buatsaih a. Thil hlu bik deuhte chu an lilám a. Lilámtu chuan thingrem hi a hawng a, dawhkan khuhna, a tláng lace, rangkachak leh saingho rawnga uluk taka cheimawi, fit 15 emaw zeta hlai tur hi a rawn phawrh chhuak a. Mahse a hmanlai em em tawh a, tunlai mit mil a nih tawh loh avangin lilàm chhángtu an awm vak lo va, Pastor chuan, eng atan nge a tih dawn pawh ngaihtuah lem 56 • Lengzem . December 2015 lovin, dollar 6 leh Cent 50-in a chháng a, làntu an awm loh avangin a chang ta a. Hàw pah chuan Pastor chuan a hmanna tur a ngaihtuah chhuak chawp a, Krismas hmain biak-in pawp siam\hatna hun a awm tawh si lo va, a dawhkan khuhna puan lei chu thlipui tihchhiat pulpit hnung âwng hliah nan chuan a zár ta ngawt a. Puan cheimawi nen chuan a inhmeh nek lehnghal a. Biak-in chu a chei ve riau hian a hriat a. Lungawi deuhin a Krismas thuchah sawi tur a buatsaih chhunzawm thei ta a. Tu puan nge? Urlâwk ni chawhma lamah, Pastor chuan biak-in a en fel nawn leh a. Kawngkhar a hawn dawn lai chuan biak-in kawt khawlai vawt takah chuan nu pakhat bus nghâka ding hi a hmu a. “Bus a lo kal mai dawn hlei nem! Khawlai a vawt si a, hawh, biak-in chhungah hian a ûp deuh ang. Lo lût rawh,” tiin Pastor chuan a sawm-khawmawi vel mai mai a. Chu nu chuan lawm takin biak in chu a pan a. Hausa chhungkaw nau awm tura koh a ni a, mahse interview-ah an hnâwl avangin a chènna veng lama lêt leh turin bus a chang mek hi a lo ni a. Indona avanga raltlan, \awng pawh pai deuhhlek hi a ni nghe nghe a. Chu nu chu biak in \hutthleng tlar hnungah chuan a \hu a. Thlasik khaw vawtin a kut a hmeh khawngte chu a nuai lum a. A lu kaikunin a \awng\ai a. A \awng\ai zawha maicham lam a va en lai tak chuan, pulpit hnung bang âwng hliahna atana dawhkan puan zàr, pastorin a tlang a zút mar lai chu a va hmu fuh a, a tho thut a, maicham lam chu a pan phei ta ruak ruak mai a. Khaw dang hawi map lovin dawhkan khuhna puan chauh chu a melh a. Pastor chuan, inthlahrung tak chungin, thli tlehin pulpit hnung bang a tihchhiat vanga puan an zar thute a hrilh a, hre àwm pawhin a lang lo. Chu puan zàr chu a han ban a, a tláng chu kutzung\angin a han hmet niap niap a... “Ka ta a nih hi! Kan chaw ei dawhkan khuhna a lawm!” a ti ta mai. Puan tláng sír chu a dap phei zai zai a. “Hei, en rawh, ka hming chhinchhiahna (monogram) pawh a awm hi! Brussels-ah ka pasalin ka tan liau liauva a siamtir a nia. A dang a awm thei lo hrim hrim..!” a la ti ta deuh deuh a. Hman lai hian mawm...! Tichuan Pastor nen chuan phur takin thil awmzia inzâwtin an inhrilhfiah ta a. Amah chu Viennese (Austria khawpui Vienna-a cheng) a ni a. A pasal nen chuan Nazi dotu an nih avangin raltlàn an tum a. Nupàa an kal chuan man an hlau si a, a hrang ve vea relhru Lengzem turin miten thu an ràwn a. A pasal chuan Switzerland pan tur relah a nupui chu a thawn a, an bungruate ramri pawna a thawn chhuah veleh a nupui chu zawng chhuaka fin leh tura inthlah an ni a. Chumi ni bâk chu an inhmu leh ta lo. A hnuah a hriat danin a pasal chu inêkbengna bûk (concentration camp) ah a thi a ni. “Ka lo thlah fál ta mai kha ka indem ngawih ngawih a. Hetia ka vâkvai hi ka pawi khawih vanga hremna tuar ka nih hi!” a ti chuai raih a. Pastor chuan hnem a tum a. A dawhkan puan chu la lêt leh turin a ngen a. Mahse a duh lo va, \ap chungin a chhuak ta a. Chanchin lawmawm em em.. Urlâwk zan inkhawmah chuan mipui an lo kal \ha khawp mai a. Biak-in bang hnung pawp chu hre miah lovin, a bîk taka cheimawina puanzàr emaw an ti a, a hma zawna sathau khawnvar chhit nen chuan a inhmeh si a, mite chuan mawi an ti a, inkhawm thinlung a tiphur hle mai a. Inkhawm banah Pastor chuan biak in hulhlîapah inkhawmte chu Krismas chibai a bûk a. A biak apiangin biak-in cheimawina mawizia mawlh chu hahípin an sawipui a. Chu mite zinga pa upa lam tawh, \awng ném tak, sana chhe . December 2015 • 57 siama ei zawng chuan thu mak tak mai a sawi leh ta. “A mak hle mai. Hman laiin, Vienna-a kan inah, ka nupui chatuan ram min pansan tawh nen - i puanzar ang deuh saw dawhkan puanah kan nei \hin a sin. Bishop zanriah kan kilpui \umah chauh kan hmang nghe nghe maw le!” a ti ta mai a. Pastor chuan chu thu a han hria chu a phur ta khawp mai a. Chhùn lama nu pakhat lo kal chanchin kha a hrilh a. “Tak tak maw? A dama maw?” tih pahin chu pa chuan Pastor banrekah chuan nghet takin a hmer ta ngawt ngawt mai a. An pahnih chuan, chhun lama nau awmtu duha interview tu nge ni tiin urlâwk zanah, miten Zanthiang reh lai takin... tih hla an sak \hup \hup lai chuan an zawng a, mak tak maiin an zawng chhuak thei teh mial a, pastor car-ah chuan chuang dunin, an address sawi lam chu an pan a, zankhuain an zawng a, a tuk Krismas ni eng mawi tak a lo chhuah lai chuan, Krismas tamtak inhmu tawh lo, thia inngai ve ve tawh, nupa tuak chu pulpit hnung pawp khuhna puan zar hmangin suih zawm an lo ni leh ta a ni. Hriatreng tlak khawpa Krismas hlawhtling tak thlentir tura Pathian thil rel dan chu mihringte hriat phâk rual lohin a mak a ni 58 • Lengzem . December 2015 Lengzem KHAP LOH KRISMAS | henkhatin the sweetest gift of all an tih hial tur khawpa an tana chanchin \ha leh lawmawm em em, tun Krismas-a lo piang thar leh tura Mizoten kan sàwm chu Zet Ù Zú a ni. 1997 February ni 20 a\anga kan lo khap bur tawh zu chu phalraiin, kum 18 khap hnua Khap Loh Krismas hmasa ber, the First Noel danglam tak hmang turin lal Heroda’n a khua leh tuite a buatsaih peih ta. “Lei Ningzu leh Isua kan bùk ve dawn e. Ningzu a kang lo a pawi ber mai!” tiin beng thleng thlenga bawp khaiin kan chheih pèr duai duai mai ta lo’ng! A àwm a lawm: Kelkang kal an zuih a, áurúal an lungrual lo va, bingbilet an ding ngíl a, tak aiin mak a chak a, Bible aia Biaksiama chhiartu an pung a, bawkkhup \henkhat phei chu an zangthal leh ta. Nghehlohna nei nghet hnamte nghehna ber chu zu hi a lo ni! Zu khap vanga kum sawmpasarih râwpna, The Seventeen Year Itch, Krismas laia pàr-chhúang tur hi, kum za Kristian puitling \hankinte hian engtin tak hmachhawn ang i maw le? Kan lo hetih tak chhan chu heti hi a ni: Sap thuama zahawm tum thlahte hian, Krismas chhangban leka “Masi Chibai!” tih ai chuan, Chrismas champagne no leka “Cheers!” tih an chak zawk tih hi, pastor vote leh nawhchizuar vote a intluk tih hretu hian a hai si lo! Tichuan, thilsiam thar, kohhran chi khat, kan khuang chàwma tlai zo lo, van thisen aia a senchi thlahlel zawk, sim card leh zu card bak ngaihven lo, gentleman aia khulhman nih tum, Bible aia Biaksailovi ngaina zawk, kan \awng\ai hlana intlara, kan inkhawm hlana in khawm \hin, kan zing a\anga zu-in a koh-hran mekte lo lan hun a thleng ta. Anni hian, thlarau fate aiin kumin Krismas hi an nghâkhlel zawk awm a sin! Thim thuah hnihna lo thleng tur kan enghelh laiin, pa \henkhat chuan, zu chhiah hmanga sorkar tlusawp tundin tumin, zu manah an in chung rangva an phawk duh a. 1966-ah, laifei hmanga Zoram chhan tumin val rual an rammu a. A hnu kum 50-ah, zu chhiah hmanga Zoram chhan tumin val rual an intlar leh mek a. Kros kan phun tam leh a bulah zu um ruak a tam a ni leh mai a. He kum sawmnga chhunga kan ball hi mawl mep mep tak a ni. A ni reng ang chu! Israel fate thlalera an vakvai ang mai khan keini pawh, zu khap burna thlaler hrehawm khawharah dangro dang charin, sakhi luite tui chak angin zu chakin hei chen kan lo thaw huam huam tawh a. Lemchanna ramah hian, zu heh ram ni chunga zu khapna Kristian ram anga lan tumte thupek avangin, \henkhat chu zu châkin an martar lo chauh a ni tawh a. Ramtiam thleng zo lova tlu hlum ta lah an tam! Chhungrila simna tel si lova pawn lama lan mawi tuma, mi white Chrismas apianga chilput chunga dry Krismas lo hmang ve \hinte khan, Khap Loh Krismas hmasa berah hian, a siruk la-a inhnangfak ngei an tum tawh ang. Eng tin nge ni ang le? Khap loh Krismas hmasa ber hi Mizo dinhmun dik finfiahna remchang a ni dawn. Khap loh miau chuan zu chu kan in tam sauh ngei ang. Mahse, tute hlauhthawn emaw ang leh, a hma lama thil thleng thei kan tarlan tak ang em khi chuan a thleng lo thei tho. 1995 chhovah khan, Aizawl khawlaia ruih leh buaina siam kha “style” a ni. A hnu kum 20, 2015-ah hi chuan, khawlaia ruih mualpho hi \hangtharten \hing an ti. Tunah pawh hian, Aizawl khawlaia zing kara zu bur ruak tamzia leh khawlaia zurui hmuh tur . December 2015 • 59 tlem sizia hi en ila, kan hlauhthawn lutuk ang hi a thleng lo ve thei. Khap loh rau rau chuan, inzirtirna \ha kan mamawh. Hei hi kohhranmi \henkhatin an hrethiam thei lo. Zu in dan thiam inzirtir hi zu in inzirtirna angah an ngai. Hetianga ngaitu chuan, AIDS natna i kai loh nan condom hmang rawh tih hi sex phalrai inzirtirnaah an ngai ang a, hriau thianghlim hmang rawh tih pawh hi ruihhlo ngai tihuangtautu-ah an ngai ang. Hetianga ngaitute ngaihdan hi vawilehkhatah a hlui thut. Thil \ha ber duh mah ila, mipuiin an tlin si loh chuan kan tlin tawk mila inzirtir ngamna hi huaisenna a ni. Sa nghei thei lo chuan, taksa tichhe lo tawka ei tlem kan zir mai ang hian, zu pawh hi kan nghei thei lo emaw, in \ulna hmunah kan awm chang a awm emaw a nih chuan, taksa hriselna tichhe lo, rilru lama mualpho phah lo, sum lama retheih phah lo leh mahni leh chhungkaw nunphung tibuai lo tawka rual pawlna atana zu in hi thil theih a ni a, inzirtir theih a ni bawk tih hi huai takin kan khawtlang hian i pawm ngam ang u. Dan hian zu zawrh phal mah se, dan hi zu lamah a \ang lo. Zu lei leh in phal a ni a, mi dang tana hnawksak zawnga ruih khap a ni. Chuvangin, en chungin, fim takin, ep lovin Khap loh Krismas i hmachhawn ang u 60 • Lengzem . December 2015 Lengzem . December 2015 • Ngaihtuah a ngai e |HANGTHAR KA KIAN DAWN! R awlthar chhuah hlim a\angin mahni veng YMA-ah ka inhmang \an a. Eng eng nihna emaw chelhin ka awm chho zel a, 2017 kum tawp lama kum 60 mi ni mai tur hi vawiin thlengin Chanmari Branch YMA commitee memberah ka la awm ta vùng a! Kan tlangval laia kan branch hruaitu, ú ena en satliah lova Pú ena kan en, Pu B.Daniala te meuh pawh kha, kan branch an hruai lai khan kum 45 pawh an tling lo. Kei hi, kum 60 kotlangah ka la YMA si! Ka \hing ru tlat! Chutih lai vekin, mahni inhriat \ùlzia leh pawl hruaina hna \hangtharte kawltir \ulzia te, \halaite rin ngam \ulzia te tlangaupuitu ka ni. Ka nun leh ka thusawi a inkalh! Kumin kum tawp dawnah hian, ka inhmuchhuak chauh nia! Khawhar inah ka tlaivar peih tawh lo va, thlanmual ka thleng zo tawh lo va, YMA vang hian ka thlan a tla ngai tawh lo va, ka thawhpuite tlaivar dawn dawna an duty laiin, bûk nghâkah takngial pawh ka \ang peih lo va, huau huauah leh ei khawmna lamah ka fate rual zingah \hutna \ha ber leh bàr hmasak ber ka chuh ang chut chut a. Committee naah te hian rawt tur \ha hre A awmze hnaih ber zawng chhuak la, a dik hnaivai ber.. mang si lo hian “Kan vanglai chuan...” tiin thu \ul mang lo sei deuh deuh sawi ka ching a. Pui féa ka la inngaih lai hian, ka hnawk tawh a ni tih reng ka lo hre lo. |hangthar hi an fingin zàwl an dawh thiam a. “Min ruat tawh suh u!” ka tih dawt loh chuan kum a thar a min ruat leh \hin a. Ka upa tual tual a, kan veng YMA-in min mamawh nia hriatna hi ka nei lian ang tual tual a! Kum tinin, inthlan apiangin, thlan loh tur zingah ka intelh ziah a. Pawl hruaina hna tak tak thawk tura intarlang peih si lo hian, OB aia thu zawk ni awm takin ka khawsa a... Tar zia a ni tar zia! Kei aia fit zawk \halai inhmang turte traffic ka ti-jam nasa a Ka aiah \halai fit zawkte dah sela pawlin a \hatpui tawh zawk ang. “Kum tharah chuan min ruat mah se ka pawm tawh lovang!” ti kum tin lo hian, kumin kum tàwpa hruaitu thar thlan hlimah, min ruat tawh lo tura hrilh nachang ka hre tawh ang. Mizoram pumah keimah ang in lo awm ve a nih chuan, tumahin an hrilh dawt lovang che u. Mahni inenfiah ila, kan inngaihtuah a ngai e. - VANNEIHTLUANGA HRE THEI RAWH LE 1. Lo sul haw: (A) Lova feh haw sei deuh (D) Maimawm chi khat (B) Uire vanga in lama haw leh a sa ei \hin (C) Lova awm lai ruah súr 8. Ram khêk: (A) Lova neih tura (D) Hmanhmawh taka haw. khêk ram (B) Lal/khawnbawlte 2. Luhká: (A) Luhna eng pawh lo tura reserve (C) Zawngte (B) Mizo \awngah a awm lo hram dan (D) Vaua vah bak (C) Pialral luhna (hla thu) kawra tuikhur awmna. (D) Kawngka pawn lama 9. Sam chháwl léng: (A) Sam tih chuankaina dawh. kir (B) Sam zial loha thlah 3. Meihù: (A) Natna hming (C) Bek leh chal vela sam zial (B) Thuk chung, meiin a ur lum tel phâk loha uai (D) Samzial lai (C) Hnim hnah hlai deuh hmawr pawh chhuah. (D) Sangha chi khat (Bru \awng) 10. Selem chaih: (A) Mipa 4. Mitvial: (A) Sava (B) Hnim hnah naupang toys (B) Se lem anga kir chip chep (C) Mizo \awngah pakhat hruia thluna naupang a awm lo (D) Sangha te chi. infiamna (C) Inthawina thil (D) Se tak aia a thlunna hrui pêk. 5. Ningnawi: (A) Mi ang vak lo. (B) Chaw \hing. (C) Bawlhhlawh paih (D) Thil ei/hman bang nawi. 6. Pak chheih khah!: (A) |an lak dawna infuih phùrna (B) Nulain tlangval inbuan tur an auhna (C) Tlar thum zai thunawna ùarna (D) Chhura thawnthu ami. 7. Pibuhdéng (A) Maimawm tui chunga kal thei (B) Hmeichhe buh deng (C) Maimawm ang deuh ke TEHNA: 1 dik = point 1 Point 8 chin chung: Mizo \awng thiam pangngai tak i ni. Point 3-7 inkár: I inzir chuan beisei– awm tak i ni. Point 2 chin hnuai: Zir tur i ngah khawp mai. 61 62 • Lengzem . December 2015 Lengzem Hre thei rawh le CHHÀNNA 1. Lo sul haw: (A) Lova feh haw: Lo sul hàw hun lai a ni a... CrossWord khah’ tih pahin kan phur kang mai dawn a lawm! 2. Luhká: (D) Khawlai a\anga in 7. Pibuhdeng: (C) Maimawm ang ke chhung luh dawna kawngka pawn sei deuh nei. chhuata chuankaina dawh. 8. Ram Khêk: (A) Lova neih leh tura 3. Meihù: (B) Thuk chung rapa meiin ram khêk: Lal fing chuan ram khêk a ur lum. an nei ziah. 4. Mitvial: (C) Mizo \awngah a awm 9. Sam chháwl léng: (C) Bek leh chal lo. vela sam zial tel phâk loha uai: A sam chháwl léng karah min rawn melh 5. Ningnawi: (D) Thil ei / hman bang. a... Ningnawi an ngah vak ngai lo ve 6. Pak chheih khah!: (A) |an lâk 10. Selem chaih: (B) Se lem anga pakhat hruia thluna naupang dawna infuih phùrna: ‘Pak chheih infiamna. CW November Chhanna . December 2015 • 63 A phei 2. Lui sa chi khat, bazar-ah an zuar \het \hin. 6. Chungu lian chi. 8. Buh fang pum lo/ a chhunga a tak awm lo. 9. Thap deuh leh mi chhun na sep sep thei. 11. Arsa siamna dawr lar tak. 12. Ngai nasa hle; chhungte, adt. hloh. 13. Thil inherchhuah hun; thil tih \hin hun. 14. Kiam; riral; hloh \hen 15. Hlimna ni; Ruai te \heh \hinna. 16. Thil a man pe lova la. 18. Thar lo / Hlui leh upa 20. Rannung te tak te, thlawk thei 21. Che euh euh / Che det det 22. Hmanlai indo na hmanraw pakhat A chhuk U I vulhtu chuan ui \ha chi man to tak hlir a vulh a. Chung ui note duhawm tak maite chu mipa naupang pakhat hian a awt em em mai a, lei a dil ta a. Ui vulhtupa chuan a man tozia a hrilh a. “A nih leh cheng sawmin ka lo en!” a ti a. Ui vulhtupa chuan, ui kawngkhar chu hawngin mipa naupang chu a entir ta a. Mipa naupang lawm turin ui notete chu an lo tlan chhuak diah diah a. Ui note ke bai pakhat hi a hnung berah muangchangin a rawn bai chhuak ve lauh lauh a. Mipa naupang chuan a kebai ber kher chu \hutchilhin, “Ka pu, he uite hi min pe mai rawh!” tiin a dil a. Ui vulhtupa chuan, “Hei chu hralh chi pawh a ni lo, a piangsual a ni a, nang anga chak taka tlan thei pawh a ni ve dawn si lova...” tiin a hnial a. A kekawrtlawn hlimin mipa naupang chuan, “Ka pu, en teh,” a ti a, a ke lehlam pingsual avanga \hem dawh chu a entir a. “He uite hian amah anga hrethiamtu hi a mamawh dawn a sin!” tiin a dil leh a. Ui vulhtupa chuan uite kebai chu a pe ta a. Harsatna inang neitute chu an inhrethiam tawn \hin Lawmman lak i duh chuan i chhanna hi i thehluh a ngai. Crossword I Phek 63 & 64 hi tidik vek la, Lz Office-ah rawn thehlut la, lawmman \ha tak i dawng thei tih kha hre reng ang che. Thehluh theih hun chhung leh lawmman chungchang chu phek lehlamah hian tarlan a ni e. 1. Mi that a an bungrua leh pawisa laksak. 3. Rannung chi khat, khauhriang ang tak. 4. Kut a mi / thil khawih a nawr 5. Chhiatni leh \hatni tea puibawm lo 7. Naupang infiam chi khat, an kut hmawra invuana vir vak \hinna. 10. Thing tih phel dan 12. Natna chi khat 14. Thawmhnaw inbel 16. Ramngaw vat, lo atan 17. Hnim chi khat, a kung no deuh 19. Thlai chinna hmun 20. Tin hmawr lam hmanga nawr 64 • Lengzem . December 2015 V S L L D K THLA HMASA REMDIK CHHANNA A H C H A P U M T U A L U N G R U N A I K H U M A I R I A L A M D I N G K T Z L F K I I A A A H R N M I I U E K U R F A U I A I U N H M L L K U Lengzem Chhànna hi lehkhathawnin emaw sms (9862614679)-in emaw thawn theih a ni. Tun thla ni 20 thleng chhanna kan dawng thei. Chháng dik vek mi 3 hnenah an vanneih dan indawta lawmman hi pek a ni ang. LAWMMAN : 1. Rs.100. 2 & 3 Rs. 50. leh Hnehna Hlado bu 4-na Lawmman dawngtu chuan Lz Officeah thla thar ni 20 hmain lâk tur a ni. November 2015 Lz Crossword & Remdik lawmman dawngtu chu... phek 4-na en rawh . December 2015 • 65
Similar documents
lawmi khiangte
huam vek a. Chanchin thleng thar te, thleng tawh te, thleng tur te, ram politics boruak te, economics dinhmunte leh thil dang eng emaw zat tar lana a awm theih nan TV, radio, chanchinbu, internet k...
More informationJuly 9.indd
a, ngaihhlut zawng teh nan Pathianin eng ang tehfung nge a hman tih ngaituah fo \ul," a ti a; ram hruaitu ni tur pawhin hmeichhia an nih avanga hnual suat lo a, a tling leh tlak an nih phawt chuan ...
More informationSeptember 11.indd
zat chiah hriat theih a ni rih lo a, nikum ai chuan an tam a rinawm thu DMZP president, VL Muanpuia Tochhawng chuan Vanglaini a hrilh. Delhi-ah hian Mizoram House pahnih - Chanakyapuri leh Vasant V...
More informationLz 6 June 2016.pmd - Vanramhluna Renthlei`s Mobile Blog
(Dika Pa) Lalhruaitluanga Ralte (Zara Pa) K.Sapdanga (Mapuia Pa) Puitute Lalmuansanga Hmingsanga Darrokima Distribution Jimmy Zothanpuia Lz lak, zawrh leh dâka lâk chungchang chu Lengzem office-ah ...
More informationRawh/a
abhor (abhawr), v.t. lungten, ngei, abhorrence, n. huatna, enna, abhorrent, adj. tenawm, ngeiawm, huatthlala, abhorrer, n. hawtu, tentu. abidance, n. cheamna, chenchilhna abide (abaid), v.i. cheng...
More information