duitsland-nederland: zakenpartners

05
2012
€ 11,50
32 BENOEMD ALS
PARTNER: HARRO
COPPENS (AKD)
64 DEALMAKER:
ALLARD METZELAAR
(STIBBE)
85 RECENSIE:
SUSANNE TERPORTEN
(OM) OVER TV-SERIE
OVERSPEL
JAARGANG 8
RECHTSSOCIOLOGIE
HET MINIMALISME
VAN ROGIER DUK
EIDSH
K
J
I
L
E
K
A
R
AANSP
RECHT
DUITSLAND-NEDERLAND:
ZAKENPARTNERS
nu ook als iPhone app!
30
Boddenkampsingel 76 Enschede
Postbus 76 7500 AB Enschede NL
Telefoon: +31(0)53 433 54 66
Telefax: +31 (0)53 433 10 01
Email: [email protected]
Website: www.dijksleijssen.nl
Uw contactpersoon: Mr M.M.J. Severiens
nr. 5 – 2012
18
Arbeidsrechtadvocaat Rogier Duk
werkt gewoon door
Eind vorig jaar nam Rogier Duk, bijna 65 jaar, afscheid
van advocatenkantoor De Brauw waar hij op dat moment
veertig jaar had gewerkt. Onmiddellijk erna sloot hij zich
aan bij BarentsKrans, waar hij gewoon mag doorwerken tot
zijn zeventigste. “De vraag is niet of ik het leuk vind. Ik ben
geen advocaat geworden omdat ik het leuk vind. Ik ben
advocaat geworden om het goed te doen.”
66
40
Nederduitse advocaten
Duitsland is de belangrijkste handelspartner van Nederland
en biedt veel werk dat door Nederlandse bedrijven en adviseurs opgepikt kan worden. Toch zijn er geen Duitse advocatenkantoren in Nederland gevestigd, zijn er geen combinaties
van grote Nederlandse en Duitse advocatenkantoren en kijken veel advocatenkantoren in ons land eerder naar andere
landen. Een rondetafelgesprek met advocaten die de samenwerking wél zijn aangegaan.
76
Als ik... aansprakelijkheidsrecht
Het recht der werkelijkheid
In de serie ‘Als ik’ laten prominente juristen hun licht schijnen over de vraag wat zij zouden willen veranderen op ‘hun’
rechtsgebied. Wat zouden zij aanpakken, instellen en/of afschaffen als zij minister van Veiligheid & Justitie waren?
Deze keer over het aansprakelijkheidsrecht.
De rechtssociologie bestudeert de wisselwerking tussen
recht en maatschappij. Wat maakt het vak zo boeiend en
wat houdt de rechtssocioloog bezig? Mr. vroeg het aan vier
rechtssociologen: Ashley Terlouw, Barbara Oomen, Suzan
Stoter en Marc Hertogh.
nr. 5 – 2012
3
Online inzicht
met de Flex-BV webtool
Flexibilisering BV-recht en Bestuur & Toezicht
De Flex-BV wordt mogelijk per 1 juli 2012 ingevoerd.
Met de Flex-BV webtool kunt u zich voorbereiden op
GHÀH[LELOLVHULQJYDQKHW%9UHFKW
Flex-BV webtool
Ŷ %LHGWSUDNWLVFKHLQIRUPDWLHRYHUGHZHWVZLM]LJLQJHQ
Ŷ 0
DDNWKHWYHUVFKLOWXVVHQKXLGLJHHQQLHXZHZHWJHYLQJ
Ga naar
ZZZVWLEEHFRPÀH[EY
Na aanmelding voor een ieder toegankelijk
inzichtelijk
Ŷ Brengt in kaart wat de gevolgen zijn en welke handelingen
u zult moeten verrichten
Ŷ *
HHIWXGHPRJHOLMNKHLGHHQHHUVWHDQDO\VHWHPDNHQ
nr. 5 – 2012
Colofon
Mr. is hét onafhankelijk magazine voor juristen. Het
bericht, belicht en becommentarieert actuele zaken
in de juridische wereld. Mr. bereikt ruim 28.500
actieve juristen in Nederland. De uitgever wordt
door een Raad van Advies geadviseerd over het te
voeren beleid.
Informatie over abonnementen zie onderaan dit
colofon.
Redactieadres
Van Kleef Media
Kennemerplein 13, 2011 MH Haarlem
Tel. 023 – 576 21 87, fax 084 – 726 59 93,
mail: [email protected]
Redactie
Michiel van Kleef (hoofdredacteur), mr. Karen
Rijlaarsdam (eindredacteur), mr. Annelieke Fenstra,
Myrna van Lente
Medewerkers
mr. Lex van Almelo, mr. Jurjen Boorsma (Arrest van
de maand), drs. Andrea Bosman, mr. Alieke Bruins,
Laura Burgers (Bijgewoond), mr. Marianne van der
Hoek (Jonge-Baliepagina), mr. drs. Michel Knapen,
mr. Peter Louwerse, mr. Noortje Ogg (Jonge-Baliepagina), drs. Michiel Rohlof (Dealmakers), mr. drs.
Miek Smilde, mr. Henriette van Wermeskerken
Columnisten
Harm Cammel, prof. mr. Rieme-Jan Tjittes
Fotografie
Chantal Ariëns, Chris van Houts, Geert Snoeijer
Illustraties
Josje van Koppen, Mirèn van Alphen
Website
www.mr-online.nl
Webmeester
Bart Pronk ([email protected])
53
87
NIEUWS
82 Groeten uit
6 Met onder meer:
Maarten Roos en Robin Tabbers doen
verslag uit China
Smartengeld moet geen sluitpost zijn,
informatiebeveiliging schiet tekort,
www.toezichtadvocatuur.nl, mediation
in faillissementen, Bijgewoond, meesters van de week en weblogs
SUBSIDIAIR
84 Nachtkastje
Wat leest Wim Maas (Deterink)?
85 Kijken
28 Locus
Susanne Terporten-Hop recenseert de
serie Overspel van de VARA
Raad van Advies
Baker & McKenzie: Chantal Rademaker de Ridder,
Boekel De Nerée: Charlotte de Mos, Brunel
Nederland: Arjan de Vries, Houthoff Buruma: Jaap
Bosman, USG Juristen: Eelco Stuut, Voxius: Ruud
Harinck
Saladin/HBU is nog steeds actueel
87 Rijden
60 Vertalen
De beëdigde vertaling
Hans Stubbé (UvA/ FBN Juristen) in
de Mercedes Benz ML350
61 Financieel
89 Lezersservice
Uitgeverij
Kluwer Juridische Uitgevers
Postbus 23, 7400 GA Deventer
Tel. 0570-647621
Uitgever
mr. Tom Schoute
Media advies
Maarten Schuttél
Advertentiedeelname
Capital Media Services B.V.
Staringstraat 11, 6521 AE Nijmegen
Tel. 024-360 77 10, [email protected]
Vormgeving
COLORSCAN BV, Voorhout - www.colorscan.nl
Druk
Senefelder Misset, Doetinchem
63 Dealmakers
Mr. Rally en Kleine Lettertjesloop
De interessantste deals van de afgelopen maand
90 Netwerken
Abonnementen en adreswijzigingen
Abonnementsprijs € 110,00 per jaar. Losse nummers € 11,50, te bestellen via www.kluwershop.nl of
0570 – 67 34 49. Alle prijzen zijn inclusief verzendkosten en BTW. Juristen die als zodanig werkzaam
zijn ontvangen Mr. kosteloos. Bij wijziging tenaamstelling en/of adres verzoeken wij u de huidige en de
gewijzigde gegevens op te sturen naar Kluwer
Klantenservice, Postbus 23, 7400 GA Deventer.
Tel. 0570 – 67 34 49, fax 0570 – 69 15 55,
www.kluwer.nl/klantenservice
Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande
schriftelijke toestemming van de uitgever openbaar
worden gemaakt of verveelvuldigd.
ISSN 1388-3372 – Copyright Kluwer 2012
RUBRIEKEN
Jaarvergadering van de VAR
Beter werk
31
Het vaste katern over jurist en arbeidsmarkt
32 Nieuws
Met onder meer: vernieuwde benchmark Viadicte beschikbaar, De Brauw
opent kantoor in Singapore, Linklaters gaat alliantie aan, de arbeidsthermometer en natuurlijk personalia
36 Column Max Hübner
39 Column GroeiNu!
48 Jonge-Baliepagina’s
De Baliebabe van de maand, Dagboek van een stagiaire en meer
Katern bedrijfsjuristen
51 Column Harm Cammel
53 Ik en mijn bedrijfsjurist
Petra de Best (AKD) en Dewi Pang-Atjok (Loders Croklaan)
56 Bedrijfsjuristenpagina’s
59 NGB-pagina
nr. 5 – 2012
5
Juridisch nieuws
“Smartengeld moet geen sluitpost zijn”
In de letselschadepraktijk wordt smartengeld te veel gezien
als een sluitpost. En dat is onterecht volgens Marco Zwagerman, advocaat bij Beer Advocaten en voorzitter van de ASP
(de vereniging van letselschadeadvocaten voor slachtoffers).
oor slachtoffers is smartengeld een heel belangrijke erkenning van het leed dat hen is aangedaan”, aldus Zwagerman. “Als smartengeld door een rechter wordt toegekend,
dan gaat het - zelfs in de ergste gevallen - om een laag bedrag. Zeker in vergelijking met andere Europese landen. Het
wordt hier te veel als een sluitpost van het geheel gezien. Dat
doet geen recht aan de belangen van slachtoffers.”
De ASP is bezig om het belang van smartengeld onder de
aandacht te brengen van verzekeraars, wetenschappers en
rechters door middel van zogeheten ‘expertmeetings’. In november vindt de derde bijeenkomst plaats. Op deze manier
hoopt de vereniging de denkwijze over smartengeld te veranderen. En een en ander lijkt niet zonder succes. Volgens
Zwagerman ontstaat er namelijk een kentering in het denken over smartengeld. Over een jaar
hoopt de vereniging een plan dat
kan rekenen op een groot draagvlak te kunnen presenteren
waarin wordt ingezet op modernisering van het toekennen van
en de denkwijze over smartengeld. Er zijn reeds werkgroepen
ingesteld om de contouren
van dit plan op te zetten.
Een ander speerpunt
van ASP is er op aan
te sturen dat de overMarco Zwagerman
“V
heid de de letselschademarkt meer gaat reguleren. Zwagerman noemt de markt momenteel ‘behoorlijk ruig’. “Er bewegen zich veel letselschadebureaus op de markt die bestaan
uit mensen die niet over de juiste (juridische) kennis beschikken, werken op basis van ‘no cure no pay’ en daarbij afspraken maken die er niet zelden toe leiden dat slachtoffers
een derde van hun vergoeding moeten afstaan aan het bureau. Malafide praktijken dus. Dat vinden we gevaarlijk, omdat vaak essentiële aspecten van de kwaliteit van leven in het
geding zijn: gezondheid en inkomenszekerheid. Ik pleit er
voor om letselschadezaken alleen te laten behandelen door
mensen met een diploma. Het wordt echt tijd dat de overheid
de regels en het toezicht in dezen aanscherpt.” ASP probeert
dan ook gehoor te krijgen bij de politiek voor de misstanden
in het ongereguleerde circuit. Op gezette tijden spreekt de
vereniging daarom met de volksvertegenwoordigers.
Meldpunt
Eind april heeft ASP een meldpunt opgericht voor de slachtoffers van het treinongeval in Amsterdam op zaterdag 21
april, nadat de NS bekendmaakte de geleden schade te vergoeden en een letselschade-expertise bureau in te schakelen voor de afwikkeling. Zwagerman: “Dat was voor ons hét
moment om aan slachtoffers te laten weten waar ze terecht
kunnen voor kwalitatief hoogstaande rechtshulp. Het door de
NS ingeschakelde bureau komt immers niet per definitie op
voor de belangen van de treinslachtoffers.” Al eerder heeft
ASP op grootschalige wijze soortgelijke rechtsbijstand georganiseerd. Bijvoorbeeld voor de slachtoffers van de brand in
café ’t Hemeltje in Volendam, voor de slachtoffers van de
vuurwerkramp in Enschede en voor de slachtoffers van het
vliegtuigongeluk van Turkish Airlines in 2009.
ING kritisch over
bedrijfsmodel advocaten
NG vindt dat met name de grotere advocatenkantoren eens kritisch moeten kijken naar
hun bedrijfsmodel. De bank signaleert een
toenemende druk op de tarieven, teruglopende omzetten in bepaalde praktijken (met
name M&A) en de opkomst van juridische
concurrenten. Het in stand houden van
rendement is hierdoor minder vanzelfsprekend.
Daarbij komen veranderingen die plaatsvinden bij
cliënten zelf en de
voortgaande strijd om
en het behoud van talentvolle advocaten.
Dit blijkt uit de vorige maand verschenen
Sectorvisie Advocatenkantoren van het ING
Economisch Bureau.
I
6
nr. 5 – 2012
Rechter kan
tijdwinst
organiseren
anneer strafrechters actief en op
tijd rechtszaken organiseren, levert
dat veel tijdwinst op. Ook stijgt de tevredenheid bij de procespartijen en neemt
de werkvreugde bij rechters en personeel toe. Dit blijkt uit het verslag van het
Arnhemse project ‘Proeftuin’, dat vorige
maand verscheen in de nieuwste editie
van Rechtstreeks, het tijdschrift van de
Raad voor de
rechtspraak over
onderzoek en
ontwikkelingen
in de rechtspraktijk.
W
Juridisch nieuws
Gesneuveld
ngrijpende en de rechtstaat bedreigende voornemens hebben door de val
van het kabinet de Tweede
Kamer niet bereikt of zullen
de eindstreep niet halen.
Gelukkig gold dat niet voor
de herindeling van de gerechtelijke kaart. De Eerste
Kamer besloot begin van de
maand geen enkel wetsontwerp controversieel te verklaren. Dat besluit moet een
zucht van verlichting hebben
veroorzaakt bij allen die betrokken zijn bij de herindeling. Aan de herindeling zit
een aantal pijnlijke punten
vast, bijvoorbeeld waar het
gaat om de omvang van bepaalde nieuw te vormen ar-
I
rondissementen, maar de
facto is de argumentatie die
ten grondslag ligt een deugdelijke. Uitstel zou tot grote
problemen hebben geleid in
de uitvoering die voor komende zomer op het programma staat, inclusief het
benoemingscircus dat nu op
gang kan komen omdat alle
presidentschappen in beginsel vrijkomen.
Een deugdelijke onderbouwing lag zeker niet ten
grondslag aan allerlei andere
voornemens die nu - mede
op grond van het brede
maatschappelijke verzet gesneuveld zijn. De bekendste daarvan zijn de voorstellen voor verhoging van de
griffierechten en de invoering
van de minimumstraffen.
Ruim een jaar geleden kende in ons land vrijwel niemand het woord griffierechten, maar mede dankzij een
effectieve campagne van de
Advocatenorde sneuvelde dit
wetsontwerp al voordat het
kabinet zelf het loodje legde.
Ook de buitengewoon omstreden en onwenselijke invoering van de minimumstraffen lijkt voorlopig van
de baan.
De grote vraag voor juridisch
Nederland is natuurlijk of het
duo Opstelten-Teeven zal terugkomen en of zij zullen
vasthouden aan hun opvattingen of even flexibel zullen
zijn als bijvoorbeeld collega
Spies inzake het boerkaverbod. We zullen zien.
Michiel van Kleef,
hoofdredacteur
@michielvankleef
Informatiebeveiliging schiet tekort
Gevoelige en vertrouwelijke gegevens in handen van advocatenkantoren zijn een risico, omdat de meeste kantoren niet
controleren of hun medewerkers de informatieveiligheidsmaatregelen toepassen. Uit onderzoek van informatiemanager Iron Mountain en PwC blijkt dat 42 procent van de Europese kantoren geen notie heeft of er de afgelopen drie jaar
sprake is geweest van een datalek.
uim de helft van de respondenten (56%) gaf aan de effectiviteit van het informatierisicobeleid niet te meten. Een
vergelijkbaar aantal (59%) heeft de verantwoordelijkheid voor
informatierisico’s neergelegd bij een medewerker of afdeling,
R
maar controleert het resultaat niet. Ruim de helft van de
ondervraagde leidinggevenden (54%) houdt niet bij of de
richtlijnen voor het veilig vernietigen van informatie ook
worden nagevolgd.De studieresultaten laten zien dat een laag
risicobewustzijn tot rampen kan leiden. Advocatenkantoren
die een datalek meldden, noemden reputatieschade, juridische aansprakelijkheid en negatieve publiciteit als belangrijkste ingrijpende gevolgen: 33,6 van de 100 punten.
De uitkomsten tonen dat veel organisaties bijzonder slecht
zijn voorbereid om het hoofd te bieden aan informatierisico’s
zoals datalekken, dataverlies en het niet voldoen aan wet- en
regelgeving. De gemiddelde score onder Europese organisaties was 40,6 tegen een ideale score van 100. De juridische
sector scoort gemiddeld met 33,3 van de 100 punten. De financiële sector scoort het hoogst, met 46,3 punten.
Bedrijfscultuur
Directeur van Iron Mountain Jeroen Strik: “Onze studie naar
informatierisico’s laat zien dat de Europese advocatuur, ook
in Nederland, zich amper bewust is van, of gevolg geeft aan
de veiligheidsrisico’s. De houding is dat het een technisch
probleem is, maar het is zinloos te investeren in informatieveiligheid wanneer de betrokkenen er persoonlijk geen acht
op slaan. Alle geld en technologie van de wereld kan gevoelige data niet beschermen, zolang medewerkers niet afdoende worden getraind, gecontroleerd en ondersteund om de
informatieveiligheid voorop te plaatsen. Het bestuur zelf
moet hiertoe op het hoogste niveau het voortouw nemen.
Informatieveiligheid moet onderdeel zijn of worden van de
bedrijfscultuur.”
nr. 5 – 2012
7
“ Procedures kunnen niet
meer met de snelheid
van een trekschuit
gevoerd worden”
Prof. mr. Fred Hammerstein
HOOGLERAAR GESCHILBESLECHTING, RADBOUD UNIVERSITEIT NIJMEGEN
Verder denken over geschilbeslechting
Prof. mr. Fred Hammerstein verzorgt in het najaar voor het CPO
de cursus ‘Geschillen in het vennootschapsrecht’.
Kijk voor meer informatie op www.cpo.nl
nl
.
O
CP
Voor scherpe denkers.
Verder denken

Scherper zijn
Bijgewoond
delijke contractsvoorwaarden bij overheidsaanbestedingen en Paulien Ernste van de Radboud Universiteit
Nijmegen e-Court.
De middag werd afgesloten met
de uitreiking van de VBR-prijs
voor de beste civielrechtelijke
publicatie van het jaar. Die
ging naar de iets minder jonge civilist Raimond Giard
(hoogleraar methodologie en
aansprakelijkheid, Erasmus
Universiteit) voor Dit had niet
hoeven gebeuren, een artikel
over causaliteit. Leuk, zo’n bastion
bestormen waar de deur wijd open
staat en de hapjes al zijn klaargezet.
Als drukke jurist kunt u natuurlijk niet
overal aanwezig zijn. Mr. brengt u daarom maandelijks verslag uit van de gemiste highlights.
door Laura Burgers
Voorjaarsvergadering Vereniging voor
Burgerlijk Recht
Datum: 13 april 2012
Aantal aanwezigen: 45
Locatie: Hoge Raad, Den Haag
Borrel:
Niemand wil graag een schadeclaim aan
zijn broek, ook de beleidsmakers bij de
politie niet. Als ze het openbare ordebeleid veranderen, houden ze dus rekening
met het aansprakelijkheidsrecht. Toch?
Nee, helemaal niet zelfs. Als je hen
vraagt redenen op te sommen om van
beleid te veranderen is aansprakelijkheid
‘wel het laatste waar ze aan denken,’
bleek uit onderzoek van Floortje van Tilburg uit – ja, ja – Tilburg. Ze was een van
de vier jonge civilisten die het bastion
van het burgerlijke recht zouden gaan
‘bestormen’ tijdens deze VBR-vergadering. Dat stond althans in de vooraankondiging, met een onheilspellende illustratie erbij: boos grijnzende jongeren
renden bewapend met hooivorken af op
een ivoren toren waarin juristen zaten te
zweten. Gelukkig ging het er op de bewuste dag beschaafder aan toe.
De jonge civiliste Franziska Weber (EUR)
besprak verschillende manieren van
rechtshandhaving vanuit economisch
perspectief, zoals een gewoon vonnis,
arbitrage en zelfregulering. Haar veronderstelling: mixen is het meest efficiënt.
Songül Mutluer van de VU besprak onre-
Presentatie rapport Towards Basic Justice
Care for Everyone
Datum: 16 april 2012
Aantal aanwezigen: ruim 100
Locatie: Buitenhof, Den Haag
Borrel:
Het was rechtsvergelijking in haar
meest levendige vorm. Twee dagen lang
brainstormden honderd aanwezigen uit
de hele wereld – van Kenia tot Canada
tot Cambodja – over de beste manieren
om conflicten op te lossen. Dit ter ere
van het onderzoeksrapport Towards Basic Justice Care for Everyone van het Hague Insitute for the Internationalisation
of Law (HiiL), dat vooraf werd gepresenteerd door Maurits Barendrecht, hoogleraar civiel recht aan de Universiteit
van Tilburg.
Het HiiL stelt dat jaarlijks een op de
acht personen op de wereld een onvermijdelijk, serieus conflict heeft. Slechts
de helft daarvan wordt opgelost, maar
dat kan beter. Een aantal veelbelovende
strategieën: nieuwe informatiebronnen
lanceren, online of offline. Informatie
zou namelijk veel conflicten kunnen
voorkomen. En of het nu om een rechter, een arbiter of een jury gaat, IT-platforms hebben de toekomst. Verder is
formele rechtspraak natuurlijk onmisbaar, maar die zou kunnen worden ontlast door te investeren in het opleiden
van paralegals. Een hoofdgedachte achter het onderzoek is dat de juridische
wereld een voorbeeld zou moeten nemen aan de medische. Daarin is immers veel meer directe en effectieve
uitwisseling van oplossingen voor problemen. Op 16 april werd een veelbelovend begin gemaakt met deze nieuwe
werkwijze.
Symposium Criminaliteitsbestrijding tijdens de crisis
Datum: 24 april 2012
Aantal aanwezigen: een dikke 60
Locatie: Groot Auditorium, Leiden
Borrel:
De criminologische studievereniging
Corpus Delicti vroeg zich af of boeven
nog worden gepakt in deze tijden van
financiële malaise. Joanne Kellermann,
directeur bij De Nederlandsche Bank
had geen harde cijfers, maar vermoedde dat de crisis meer speelruimte voor
fraude creëert. Daar tegenover staat
een grotere pakkans van de “haaien in
krijtstreep”, zoals zij witteboordencriminelen noemde. Nu we allemaal moeten inleveren zou graaigedrag immers
minder geaccepteerd worden. De Leidse hoogleraar Veiligheid en Recht Erwin
Muller wees erop dat de economische
crisis ook kansen biedt. Nu worden we
tenslotte gedwongen tot institutionele
veranderingen, zoals de komst van de
nationale politie. Meer nationale en internationale samenwerking noemde
ook Gerlof Leistra hoogst noodzakelijk.
Hij is al meer dan twintig jaar misdaadverslaggever voor Elsevier en vindt dat
er veel te veel opsporingszaken worden
geseponeerd, wat hij illustreerde met
diverse schokkende verhalen uit zijn directe omgeving. Positief: Arthur van
Baaren, hoofd regionale politie Holland
Midden en zelf ook criminoloog, zag
(nog) geen toename in de criminaliteit.
De invloed van Europa op enkele gebieden van ons privaatrecht
Datum: 26 april 2012
Aantal aanwezigen: 25
Locatie: Sterrenwacht, Leiden
Borrel:
“Ich bin ein Europeer”, aldus Maurice
Polak, hoogleraar internationaal privaatrecht in Leiden. “Ik voel mij bepaald
geen euroscepticus en ben meer Europeaan dan Nederlander”, zei de Leidse
hoogleraar civielrecht Jaap Hijma. Vicepresident van het Hof in Arnhem Lodewijk Valk: “Men denkt dat ik eurosceptisch ben, maar dat is niet zo.”
Op dit congres van de civiele mastervereniging Suum Cuique bleken de aanwezige sprekers niet bepaald bang voor
‘het Brusselse monster’. Maar, u voelt
het al aankomen, ze hadden allemaal
wel enige kritiek. Europa is goed, de uitwerking kan beter. Hijma signaleerde
nr. 5 – 2012
9
Bijgewoond
dat Europa vaak haast
heeft bij het opstellen
van haar regelingen,
wat de consistentie
en de kwaliteit ervan
niet bevordert. Polak
vindt een algemeen,
geschreven Europees privaatrecht helemaal niet zo nodig als Europa betoogt.
Waarom niet veel meer gebruik maken
van het internationaal privaatrecht – regels die aanwijzen welk van de nationale
rechtsstelsels van toepassing is? Valk
verweet het Europees recht dat het ons
mooie, eenvormige BW verbrokkelt.
Volgens Gerard de Vries, hoofddocent
privaatrecht aan de Universiteit van Amsterdam, is dat trouwens meer onze eigen schuld dan die van Europa: we
moeten die Europese regels zelf beter
in ons systeem zien in te passen.
Contentintegratie
voor juristen
Pilot mediation in
faillissementen
De website van Mr. (www.
mr-online.nl) kent een rubriek Opinie. Op deze plaats
signaleren we recent verschenen Opiniebijdragen.
De rechtbank Amsterdam begint een pilot mediation in faillissementen. Doel is om te onderzoeken of procedures van of tegen
een curator via mediation sneller en tegen lagere kosten kunnen worden opgelost. De kans wordt dan groter dat er meer
geld overblijft voor de crediteuren. Mediation kan ook worden
ingezet om een faillissement te voorkomen.
!
!
Opinie
!
!!!
Martin Apistola, postdoc aan het Computer/Law
Institute aan de Vrije Universiteit, schreef een bijdrage over contentintegratie (Opinie/Management).
ontentintegratie is al een grote hulp voor juristen bij het vinden van relevante juridische
inhoud, bijvoorbeeld door een koppeling van uitspraken en annotaties. Om de huidige systemen
van contentintegratie te verbeteren is ook meer
(overzichtelijk) inzicht
in sociale bronnen
noodzakelijk. Bekeken zou bijvoorbeeld
kunnen worden in
hoeverre de huidige
contentintegratiesystemen in de toekomst
(op geautomatiseerde
wijze) gekoppeld kunnen worden aan sociMartin Apistola
ale media.”
“C
e e behandeling van de faillissementsaanvraag kan worden
aangehouden om eerst te onderzoeken of partijen via een mediation tot een oplossing kunnen komen. Voorbeelden van mogelijk
te voorkomen rechtszaken zijn de renvooiprocedures, procedures
op grond van bestuursaansprakelijkheid, onrechtmatige daad, pauliana en daarnaast debiteurenincasso. De pilot past binnen het door
de minister van Justitie en Veiligheid uitgesproken voornemen om
geschiloplossing door mediation te bevorderen.
Mediation kan gestart worden op initiatief van de rechter-commissaris in het faillissement, de curator of een belanghebbende
partij. De curator zal wel toestemming van de RC moeten hebben
voor deelname aan een mediation. Uitgangspunt is een kortlopend traject waarin voor de deelnemers snel zichtbaar wordt dat
geschillen door middel van mediation kunnen worden opgelost.
De mediationtrajecten worden begeleid door ervaren rechtbankmediators met een voor de faillissementspraktijk relevante achtergrond. In het kader van deze pilot hanteren de mediators een
eenheidstarief. De RC neemt geen deel aan de mediation, maar
dient in het kader van zijn toezichthoudende rol wel in te stemmen met een in door mediation bereikte oplossing. Voor de te volgen procedure is een protocol opgesteld.
D
Opleidingen | Cursussen | Symposia | Incompany
www.paoleiden.nl
10
nr. 5 – 2012
Vakbekwaamheid in het
Nederlands-Duits economisch recht
Kompetenz im deutschniederländischen Wirtschaftsrecht
^^^ILP[LUI\YROHYK[JVT
^^^ILP[LUI\YROHYK[JVT
Die unabhängige Wirtschaftskanzlei
Het onafhankelijke kantoor voor commercieel
en ondernemingsrecht
Wir sind eine unabhängige internationale Anwaltskanzlei mit Büros in
Deutschland, Osteuropa, China und Brüssel und beraten anspruchsvolle
in- und ausländische Mandanten auf allen Gebieten des Wirtschaftsrechts.
Wij zijn een onafhankelijk internationaal advocaten-kantoor met kantoren
in Duitsland, Oost-Europa, China en België en adviseren binnen- en buitenlandse cliënten op alle gebieden van commercieel en ondernemingsrecht.
Unsere umfassende Expertise im deutsch-niederländischen Wirtschaftsrecht haben wir in einem eigenen Kompetenzzentrum, dem Dutch Desk,
gebündelt. Wir unterstützen sowohl niederländische Unternehmen, die im
deutschen Markt tätig sind oder es werden möchten, als auch deutsche
Unternehmen, die ein Engagement in den Niederlanden planen. Gemeinsam mit erfahrenen und renommierten Kollegen in niederländischen
Partnerkanzleien klären wir jedoch auch sämtliche Fragen zum niederländischen Wirtschaftsrecht.
Wij hebben onze veelomvattende expertise van het Duits-Nederlandse
economische recht gebundeld in een eigen competentiecentrum, de
Dutch Desk. Wij ondersteunen zowel Nederlandse ondernemingen, die
op de Duitse markt actief zijn of daar hun activiteiten willen gaan ontplooien alsook Duitse ondernemingen, die de Nederlandse markt willen
betreden. In samenwerking met ervaren en gerenommeerde collega’s in
Nederlandse partneradvocatenkantoren lossen wij echter ook alle vragen
over het Nederlandse economische recht op.
Unsere Rechtsanwälte sind auf die Beratung niederländischer Unternehmen in Deutschland spezialisiert und beraten vorwiegend im Bereich
M&A, Handels- und Gesellschaftsrecht. Im Übrigen greifen wir auf die
Expertise der BEITEN BURKHARDT-Kollegen aus anderen Rechtsgebieten
zurück, wie zum Beispiel im Arbeitsrecht, Immobilienrecht, IP/IT/Medien
oder im Öffentlichem Recht/Vergaberecht in den fünf deutschen und sieben
internationalen Büros.
Onze advocaten zijn gespecialiseerd in consulting van Nederlandse bedrijven in Duitsland en adviseren hoofdzakelijk op het gebied van M&A,
handels- en vennootschapsrecht. Verder kunnen we terugvallen op de expertise van de BEITEN BURKHARDT-collega’s in andere rechtsgebieden
zoals bijvoorbeeld in het arbeidsrecht, vastgoedrecht, IP/ITmedia of in
publiek recht/aanbestedingsrecht in de vijf Duitse en zeven internationale
kantoren.
Kontakt/Contact: Regine Nuckel, Rechtsanwältin, Fachanwältin für Steuerrecht, Leiterin Dutch Desk
Uerdinger Straße 90, 40474 Düsseldorf, Tel.: + 49 211 518989-140, Fax: + 49 211 518989-29, [email protected]
15 years in legal translations!
JMS
Tex
jurid tser
isch v
e r t a a v ic e
drs
lbur
J.M
Ervaren
juridische
ve
vertalers
Alle
All talen
t l
nelle
Directe, snelle
behandeling
Vaste, scherpe
tarieven
Persoonlijk
contact
beëd
. St
eur
ig d v
erta
le r
eau
Mgr
. C.
Ve e
113
rma
1 KJ
n la a
Vo le
n 58
T 0
nda
299
m
-351
F 0
851
299
-351
E in
751
fo@
jm s
W w
text
ww
.n l
.j m s
text
.n l
Op JMS Textservice kunt u
altijd vertrouwen. U wee
et zich bij ons
weet
verzekerd van een sluiten
nde juridische vert
ertaling
sluitende
vertaling
die op het afgesproken titijdstip
ijdstip wordt geleverd.
ge
Altijd,
want afspraak is afspraak,
afspraakk, al sindss 1997.
19 Hoe onze
nten dit waarderen ku
unt u lez
ezen op www.jmstext.nl.
klanten
kunt
lezen
drachten, in
nformatie of onze tarieven zijn
nf
Voor spoedopdrachten,
informatie
ar. BBel 0299 351 851 en binnen een
we altijd bereikbaar.
pe offerte.
uur doen we u een scherpe
Uw deadline, onze zorg!
Kijk op
juridischebrochure.nl
voor meer info
Juridisch nieuws
Gaius wint Nationale Pleitmarathon
leitgenootschap Gaius I uit Maastricht mag zich het beste pleitteam
van Nederland noemen. Het gezelschap
won op 21 april de Nationale Pleitmarathon 2012, die in de rechtbank Utrecht
werd gehouden. Diephuis II uit Groningen werd gekozen tot het beste rechtbankteam.
Dit jaar werd de wedstrijd georgani-
seerd door de studievereniging Sirius
van de Universiteit Utrecht. Er werd
gepleit door tien teams. Na een spannende finale met grondige pleidooien
van de pleitteams en scherpe vonnissen van de rechtbankteams werd door
juryvoorzitter Willem van Schendel (vice-president van de Hoge Raad) de
winnaar bekendgemaakt.
P
Willem van Schendel met twee Gaius-leden
Www.toezichtadvocatuur.nl
ia de website www.toezichtadvocatuur.nl houdt interimrapporteur Rein Jan Hoekstra (voormalig lid van de Raad
van State) geïnteresseerden op de hoogte van zijn werkzaamheden. Sinds februari 2012 onderzoekt Hoekstra hoe lokale
dekens het toezicht op de advocatuur uitoefenen. Ook kan
men hem via de site ervaringen met het lokale toezicht op
advocaten melden. Hij rapporteert over de kwaliteit, objectiviteit en integriteit van het toezicht op advocaten. Nu wordt
V
dat toezicht uitgeoefend door de lokale dekens. Doel
van zijn rapportage: de werking van
het toezicht inzichtelijk maken. Eind dit jaar publiceert Hoekstra zijn bevindingen
en aanbevelingen ter verbetering op deze nieuwe website.
Beheer uw cliënten, uren en declaraties
Het eenvoudigste urenregistratie- en
declaratieprogramma voor advocaten bespaart u direct tijd!
Vraag de gratis demo aan op www.urios.nl
Weteringschans 94 | 1017 XS Amsterdam
tel 072 512 22 05 | [email protected] | www.urios.nl
Uw PO-punten in Nijmegen!
8 juni
Procederen in eerste aanleg en hoger beroep
Docent: Mr. S.M.A.M. Venhuizen
6 PO
Kosten: 350,-
12 juni
Getuigenverhoor in strafzaken
Docent: Mr. T.E. van der Spoe
6PO
Kosten: 350,-
21 juni
Actualiteiten rechtspraak arbeidsrecht
Docent: Prof. Mr. A.R. Houweling
4 PO
Kosten: 275,-
22 juni
Actualiteiten ondernemingsrecht: Flex-BV EDUCATIETOPPER!
Docenten: Prof. Mr. H.E. Boschma en Prof. Mr. J.B. Wezeman
4PO
Kosten: 175,Prijzen excl. BTW
Meer informatie en aanmelden: www.educatiepunt.nl of 024-7411 411
12
nr. 5 – 2012
www.mr-online.nl
23 APRIL
16 APRIL
Hoogleraar straf(proces)
recht en victimologie
Marc Groenhuijsen
(Universiteit van Tilburg)
is bij zijn 25-jarig jubileum benoemd tot Ridder
in de Orde van de Nederlandse Leeuw.
U wordt gekwalificeerd als uitzonderlijk
groot wetenschapper. Voor velen bent u
een bron van inspiratie. Door wie of wat
laat u zich zelf inspireren?
“Nou, nou, op zo’n dag wordt natuurlijk
behoorlijk overdreven. Mijn eigen inspirator is nog steeds mijn Leidse leermeester professor Melai. Die man kon
heel veel dingen goed en op die punten
probeer ik in zijn buurt te komen. En hij
kon ook enkele dingen niet zo goed en
die valkuilen probeer ik zoveel mogelijk
te vermijden.”
Hoe kijkt u aan tegen nieuwe wetsvoorstellen zoals het invoeren van minimumstraffen en afschaffing van de verjaringstermijn die door veel juristen worden
gezien als symboolwetgeving?
“Helaas is dit geen symboolwetgeving,
maar afbraakwetgeving. Van verplichte
bijzondere minimumstraffen weet bijvoorbeeld iedereen dat het zowel tot onrechtvaardige vonnissen leidt als tot een
onveiliger samenleving. Alle deskundigen hebben geadviseerd om hier niet
aan te beginnen. De politici die dergelijke adviezen negeren handelen op dit
punt naar mijn oordeel maatschappelijk
volstrekt onverantwoord.”
Wat vindt u van de beslissing van de Amsterdamse rechtbank om in de zaak tegen
Robert M. ouders van slachtoffers het
woord te laten voeren?
“Ouders zijn wettelijke vertegenwoordigers van kleine kinderen. Als de wetgever dat bij de invoering van het spreekrecht voor slachtoffers even heeft
miskend, is het verstandig dat verzuim
te herstellen.”
Kent u ook een potentiële Mr. van de
week? Mail ons! [email protected]
Ilona Crommentuijn,
corporate legal
counsel bij de Schiphol Group, sprak tijdens de Worldwide
Airports Law Conference in Amsterdam.
We kunnen ons eerlijk gezegd niet zoveel
voorstellen bij luchthavenrecht. Waar
houdt u zich zoal mee bezig?
“Luchthavenrecht is zeer divers. Wij
werken met 8 juristen aan verschillende
rechtsgebieden voor de vier business
area’s van Schiphol Group. Persoonlijk
houd ik mij bezig met mededingingsrecht (luchthaventarieven, allocatie,
evaluatie Wet luchtvaart) en (inter)nationaal contractenrecht. Dat laatste
houdt in: airline account management,
passenger services, bagage, airside en
mainport/internationale samenwerking,
zoals Airport-Collaborative Decision
Making en Single European Sky.”
Kunt u uw werk loslaten als u met het
vliegtuig op vakantie gaat?
“Ik ben trots op mijn werk en trots op
Schiphol. Dat betekent dat ik ook op vakantie kijk naar luchthavenprocessen
elders, terwijl ik daar als passagier ben.
Beroepsdeformatie noem ik dat. Een virus waarmee menigeen die in de luchtvaart werkzaam is, is behept. Maar zodra
ik ben aangekomen op de plaats van bestemming, is het ook echt vakantie.”
7 MEI
Rechter-commissaris
en Recofa-bestuurslid
Erik Boerma was dagvoorzitter van het congres ‘RC en curator; de
twee-eenheid in het faillissement’.
Meesters
van de week
10 APRIL
Ton Liefaard bekleedt sinds half
maart de functie
van UNICEF hoogleraar kinderrechten aan de Universiteit Leiden.
Welk wetsartikel vindt u het mooist?
“Er zitten diverse inspirerende artikelen in het
VN-Kinderrechtenverdrag, het meest geratificeerde mensenrechtenverdrag (alleen Somalië
en de Verenigde Staten hebben nog niet geratificeerd). Persoonlijk ben ik erg gecharmeerd
van artikel 12: het recht van het kind om gehoord te worden in alle aangelegenheden die
hem betreffen, inclusief juridische procedures.
Deze bepaling raakt in de kern aan de rechtspositie die aan kinderen toekomt op grond van
het verdrag.”
Met wie zou u een gevangeniscel willen delen?
“Ervan uitgaande dat alles mag en kan: Barack
Obama. Ik zou graag van de gelegenheid gebruik maken om hem ervan te overtuigen dat
de VS het VN-Kinderrechtenverdrag zouden
moeten ratificeren.”
Voorlopig zijn we nog niet uit de economische
crisis. Voor faillissementsdeskundigen hoogtijdagen – of beter gezegd hoogtijjaren - dus?
“Natuurlijk willen we allemaal dat het economisch voor de wind gaat, maar voor insolvetiespecialisten zijn dit inderdaad boeiende tijden. Insolventies kunnen overigens
ook leiden tot behoud van ondernemingen
maar dan in afgeslankte vorm.”
Wat is het hoogtepunt uit uw juridische
carrière?
“De eerste dag dat ik rechter-commisaris
was in het faillissement van LG Phillips. En
de curator en ik elkaar tijdens een bespreking op kantoor aankeken en de vraag stelden wat we moesten/konden doen met
18.000 werknemers die worldwide in dochtervennootschappen werkzaam waren.”
Een selectie van uitspraken die de Mrs. van de Week de afgelopen maand deden op de site
van Mr. (www.mr-online.nl). Elke week beantwoordt een jurist die die week om de een of
andere reden in het nieuws is een aantal vragen. Wie een wekelijks overzicht wil van alle
Mrs. van de week kan zich abonneren op de Mr. e-mailnieuwsbrief via www.mr-online.nl
nr. 5 – 2012
13
Neem je carrière eens goed onder de loep!
Ben je al een tijd bij dezelfde organisatie werkzaam binnen de advocatuur of het
bedrijfsleven en zijn dit voor jou herkenbare vragen?
●
Is mijn baan afwisselend genoeg?
●
Kan ik mij op persoonlijk vlak voldoende ontwikkelen?
●
Ben ik tevreden over mijn work-life balance?
●
Is een overstap binnen de advocatuur een optie voor mij?
●
Of wil ik liever een overstap maken naar het bedrijfsleven?
●
Als ik een overstap wil maken, wanneer is dan het beste moment?
●
Kortom, wil ik de komende jaren bij deze werkgever blijven werken?
Neem je carrière samen met Robert Walters onder de loep! Robert Walters helpt je
graag bij het beantwoorden van de bovenstaande vragen en denkt graag op basis
van haar expertise met je mee.
Voor vrijblijvend advies kun je contact opnemen met Renske Lubbinge via
020-6444655 of [email protected]
www.robertwalters.nl
AUSTRALASIA
ASIA
AFRICA
EUROPE
AMERICAS
Weblogs
Internationale
advocatenmoppen
Op de website van Mr. werd afgelopen maand weer druk geblogd. Ook deze keer een greep uit de inhoud. Meer lezen? Kijk
op www.mr-online.nl
echtsfilosoof Hendrik Kaptein overweegt zijn motor
R
weg te doen en weer per trein
te reizen. “Maar zo veilig is het
spoor ook weer
niet. Toch had de
dodelijke aanrijding in Amsterdam makkelijk
kunnen worden voorkomen.
Technische middelen daartoe
zijn al beschikbaar sinds de
jaren zestig van de vorige
eeuw. Er wordt te weinig mee
gedaan, terwijl veilig vervoer
toch de hoofdtaak van het
spoorwezen is. Betrokken instanties zijn bezig met te veel
andere dingen. Net als de
strafrechtspleging, waarin afrekening van misdaad belangrijker is geworden dan bescherming van mensenlevens.
Preventie wordt verwaarloosd,
ten gunste van meer en hardere straffen. Niet alleen in de
strafrechtspleging moeten we
terug naar de onomstreden
maar niet altijd beleden hoofdzaak: hoe minder doden, hoe
beter. Voorkomen is beter dan
genezen. Dus moet die motor
toch maar weg.”
“Op 4 juli 2011
blogde ik reeds
over Adil”, begint
strafrechtadvocaat Job Knoester
deze maand zijn
weblog. “Toen schreef ik nog
dat ik op dat moment steeds
minder van hem hoorde, hetgeen als een goed teken werd
beschouwd. Het afgelopen jaar
is hij echter toch regelmatig
weer in beeld geweest. Hij leek
serieus zijn leven een wending
te willen geven. Adil had wel
eens gehoord van het adagium
‘een vrouw in het leven van een
man breng rust’ en was tegen
een leuke dame aangelopen.
Helaas waren problemen ont-
staan met zijn schoonfamilie.
Geen rust voor Adil dus.”
Marijn Rooymans (Ondernemende Juristen) schrijft over
de economie van de interimjurist. “Elke €2486,54 die je
als zelfstandig
jurist opzijzet
geeft je net zoveel zekerheid
als iemand in
loondienst met
recht op een maand WW. Met
een beetje opdrachtenportefeuille is het equivalent van
een jaar werkloosheid is zo
opgebouwd. Nu de zekerheid
van een dienstverband tegenwoordig zeer betrekkelijk is,
snap ik niet dat er niet meer
mensen voor zichzelf beginnen.” Verder blogt Rooymans
het over prijsbederf en verschillen in kosten tussen interim-juristen kostwinners en
niet kostwinners.
Advocaat Ali Öntas heeft ook
deze maand weer een top-10 in
zijn blog verwerkt. “Aangezien mijn vorige
top-10 over de
verschillen tussen
advocaten en artsen zo goed werd gelezen heb
ik een nieuwe samengesteld.
Dit keer van internationale advocatenmoppen. Het beeld is
(helaas) overal hetzelfde: advocaten zijn schoften! Een paar
moppen : 1. Afgelopen winter
was het zo koud dat ik mijn advocaat over straat zag lopen
met zijn handen in zijn éigen
zakken. 2. Was hast Du, wenn
Du einen Rechtsanwalt bis zum
Hals im Sand eingräbst? Nicht
genug Sand. 3. How can you
tell when a lawyer is lying? His
lips are moving. 4. Pourquoi les
serpents ne mordent-ils jamais
les avocats? Courtoisie confraternelle...”
Dory Reiling beschrijft een week
rechtspraak in
het informatietijdperk. “Er komen veel vragen langs: hoe ga
je om met informatie-overload, is technologie in innovatie goed voor advocaten, voor
rechters, of ook voor de burgers, hoe presenteer je IT aan
je publiek, gaan mensen in hoger beroep omdat ze ontevreden zijn over de zitting, hoe
krijg je mensen ertoe hun kennis te delen, en kun je, als je
moet bezuinigen, nog iets anders verzinnen dan afknijpen
van de toegang tot het recht?”
In zijn blog schrijft Boris Dittrich dat het dreigen met een
kort geding om het boek Roze
Moorden uit de
handel te nemen
in wezen een homofobe aktie is.
“De familieleden
van het slachtoffer willen niet dat hij in verband met de homoscene wordt
gebracht. Daarbij verliezen zij
uit het oog dat de moordenaar
wel eens homo zou kunnen
zijn. Nu de uitgever voor de eis
van de familie gezwicht is, is
het onwaarschijnlijk dat de
rechter zich er nog over uit zal
spreken.”
Onderzoeker recht
in de multiculturele samenleving
Guido Terpstra
(EUR): “Het Haags
t t t
Gerechtshof bevestigt: zonder
handen te schudden kan Mohammed Enait géén klantmanager worden bij de Sociale
Dienst van Rotterdam. We lijken in Nederland vrede te hebben met deze uitkomst. Maar
de onderbouwing blijft lastig
en wat ongemakkelijk: discriminerende ‘klanten’ mogen
immers geen koning worden.”
Ook een nieuwe blogger, een ‘advocaat uit
de Cariben’, afkomstig van VanEps Kunneman VanDoorne,
die zal iedere maand
zal bloggen over het werk als
advocaat in de Nederlandse
Cariben.
“10 oktober 2010 werden de
Nederlandse Antillen ontmanteld. Sindsdien bestaat het Koninkrijk uit vier landen (Nederland, Aruba, Curaçao en St.
Maarten) en maken de eilanden Bonaire, St. Eustatius en
Saba als openbare lichamen
deel uit van Nederland. (...)
Als je de balans opmaakt na
ongeveer anderhalf jaar, moet
je constateren dat het toch eigenlijk allemaal vrij redelijk is
gelukt. Uiteraard kampen de
nieuwe landen Curaçao en St.
Maarten met allerlei aanloopproblemen. Juridisch gezien is
het wel enorm gecompliceerd
geworden. De complexiteit zal
zonder twijfel de komende jaren alleen maar toenemen.
Een walhalla voor juristen
dus.”
t t t
t t t t t
Praktijkwaarneming
Advocaten Fusie | Overname
Executive coaching
nr. 5 – 2012
15
Wij .
P
L
P
W ben j? p./
Ploum Lodder Princen is een nuchter, informeel en pragmatisch advocaten- en notarissenkantoor. Plezier in het werk en gedrevenheid gaan hand in hand met excellente resultaten voor onze klanten. Dat merk je op ons kantoor en zie je ook in onze werkwijze
en arbeidsvoorwaarden. Wij zoeken bevlogen collega’s met passie voor het vak en hart voor de klant. Solliciteer nu en misschien
zit jij binnenkort op deze lege stoel www.plp.nl/vacatures.
Mr. Event
Seminar Cliënt 2.0
De wensen van cliënten zijn aan verandering onderhevig. Juridische kwesties
belanden niet automatisch meer bij de advocaat. Waar het om draait zijn
uitstekende klantenservice en innoverende vormen van dienstverlening.
Op 19 juni staat de cliënt centraal op het Mr.-seminar Cliënt 2.0, dat wordt
gehouden in Triple Ace WTC in Amsterdam.
eet u wat uw cliënt werkelijk beweegt? Bent u jurist of
business partner?
Tijdens het Mr. seminar Cliënt 2.0 staat de cliënt centraal. U
leert in één middag welke cliënten het meest waardevol zijn.
U krijgt geen wetenschappelijke verhalen te horen, maar
praktische en doeltreffende adviezen om meteen mee aan de
slag te gaan. De middag wordt afgesloten met een borrel.
W
Rob van Otterlo, hoogleraar Organisatie van de Juridische dienstverlening
aan de Universiteit van Amsterdam,
zal spreken over het onderwerp ‘Advocaat: jurist of business partner?’.
Daarbij komen onder meer aan de
orde: verschuivingen in het werk van
de advocaat, professionalisering van
relatiemanagement en de verwachtingen van de cliënt.
Marketinggoeroe Jos Burgers (bekend van onder meer het
boek Klanten zijn eigenlijk net mensen) zal vertellen wie de client 2.0 is en hoe daarop kan worden ingespeeld.
Verder zal er onder leiding van dagvoorzitter Michiel van
Kleef (hoofdredacteur Mr.) een paneldiscussie worden gehouden over de vraag ‘Waar wordt uw cliënt echt gelukkig van?’.
De panelleden geven hier alvast een voorproefje van hun ideeen over deze vraag.
Ingrid van Berkel, managing partner
Eversheds Faasen: “Onze cliënten worden er gelukkig van als zij hun eigen
doelen bereiken, zonder onnodige misstappen en als wij daar door een heldere aanpak met veel aandacht voor de
relatie aan bijdragen. Dat gaat veel verder dan het geven van helder, op maat
gesneden juridisch advies op basis van transparante prijsafspraken: het gaat ook om het adviseren en ondersteunen op
strategisch vlak waarbij kennis van de business en sector van
onze cliënten absolute noodzaak is. Onze cliënten willen niet
alleen een betrouwbare juridische adviseur maar ook een adviseur die hen helpt om helder te opereren met duidelijk zicht
op hun eigen doelen.”
Philip de Roos, oprichter Legalloyd:
“Er zijn drie dingen waar Legalloydcliënten blij van worden: kwaliteit,
snelheid en transparantie. 1. Kwaliteit:
alleen de beste boutique advocaten
worden, na zorgvuldige ‘screening’, tot
Legalloyd toegelaten. 2. Snelheid:
door onze innovatieve software en accountmanagers vinden
cliënten in een fractie van de tijd de juiste specialist. 3. Transparantie: onze cliënten waarderen na iedere opdracht het opgeleverde werk op vijf kerncompetenties. En ook onze moderne advocaten worden daar blij van.”
William Schonewille, bestuursvoorzitter BarentsKrans: “Onze cliënten willen boven alles nachtrust. Ze willen
weten dat hun zaak in goede handen
is. Dat vraagt om oprechte belangstelling. Geen cliënt is hetzelfde. Doorvragen is geen luxe, maar een must. Weten wat de cliënt doet, wat hem
bezighoudt, wat er in het hier en nu
precies speelt en hoe hij zich wil ontwikkelen: dat zijn de
kernvragen. De cliënt 2.0 accepteert niet zo maar een oplossing. Hij wordt echt gelukkig van een professional die met
hem zoekt naar een strategische oplossing. Eén die hem ook
in de toekomst verder brengt.”
Sander Oorthuys, partner Legaltree:
“Een opgelost probleem maakt cliënten tevreden. Zeker als de oplossing
beter, origineler en sneller is dan verwacht. En er duidelijkheid is over de
tarieven. Maar gelukkig? Legaltree
advocaten raken geïnspireerd door
hun cliënten en hechten aan een persoonlijke benadering en langdurige relaties. Vertrouwen is
daarbij de basis. Niet alleen in het kantoor maar vooral in de
ervaren en geïnteresseerde advocaat die de zaak behandelt.
Al dan niet met andere ervaren advocaten. Legaltree biedt hen
daarbij de vrijheid om te excelleren in hun passie en om elkaar onderling uit te dagen. Dat garandeert een goed resultaat en maakt
de cliënt echt gelukkig.”
En tot slot Frederieke Leeflang, managing partner Boekel De Nerée:
“Onze cliënt wordt gelukkig van een
advocaat die écht begrijpt wat hij of zij
wenst.”
Voor meer informatie en aanmelding: www.mr-online.nl/client20
nr. 5 – 2012
17
ARBEIDSRECHTADVOCAAT ROGIER DUK
WERKT GEWOON DOOR
Arbeid
Eind vorig jaar nam Rogier Duk, bijna 65, afscheid van advocatenkantoor De
Brauw waar hij op dat moment veertig jaar had gewerkt. Onmiddellijk erna
sloot hij zich aan bij BarentsKrans, waar hij gewoon mag doorwerken tot zijn
zeventigste. “De vraag is niet of ik het leuk vind. Ik ben geen advocaat geworden omdat ik het leuk vind. Ik ben advocaat geworden om het goed te doen.”
door Miek Smilde foto’s Chantal Ariëns
18
nr. 5 – 2012
Interview
adelt
deren, Joosje en Ruben, zijn nog jong. Het is meer dat hij
het een nogal bespottelijke grens vindt, 65 jaar, een getal dat
is verankerd in wetten en waarop vrijwel de hele beroepsbevolking zijn leven moet afstemmen. Voor zolang het duurt,
tenminste. “Toen ik begon in 1972 was het heel gebruikelijk
dat advocaten tot diep in hun tachtigste doorwerkten”, herinnert Duk zich. “Later gold de pensioengerechtigde leeftijd
van zeventig jaar, net zoals in de rechterlijke macht nog gebruikelijk is. Maar toen fuseerden we met de notarissen en
die moesten er van rechtswege uit met 65.”
Ruim tien jaar geleden, toen Nederlandse advocatenkantoren het grote geld roken van hun Britse counterparts, werd
de pensioenleeftijd verder verlaagd tot zestig jaar. Bij De
Brauw mochten advocaten wel tot hun 65e blijven, maar
alleen als ‘adviseur’. “Vooral bij de grote kantoren in de
magic circle van de City is het gebruikelijk er met 55 jaar
mee op te houden”, weet Duk. “Ze verdienen daar zoveel
“ENGELSE ADVOCATEN WERKEN ZO HARD
DAT ZE VANAF HUN 55 E ALLEEN NOG MAAR
ROZEN WILLEN KWEKEN”
Z
ijn naam prijkt op het mat zilveren bord in de
tochtige hal van advocatenkantoor BarentsKrans in Den Haag. R.A.A. Duk, advocaat. Alsof het nooit anders is geweest. Zijn kamer oogt
meer dan bewoond, zijn secretaresses (Duk heeft er twee, ze
volgden hem naar het nieuwe kantoor) scharrelen druk als
altijd in de kamer tegenover de zijne. Alsof er niets is veranderd. Alsof leeftijd er niet toe doet.
Ja, hij is 65 en ja, dat zou hij best willen ontkennen. Niet
omdat hij de dood vreest: zijn vader overleed vorig jaar op
93-jarige leeftijd, dus het kan nog wel even duren. Zijn kin-
en werken zo hard dat ze vanaf hun 55e niets anders meer
willen doen dan rozen kweken in Schotland. De Nederlandse advocatuur heeft zich daaraan aangepast. Dat mensen boven de zestig alleen als adviseur mogen aanblijven,
heeft vooral te maken met geld. De idee is toch dat ouderen
minder productief worden en dat daardoor het totale winstaandeel per compagnon daalt. Onzin natuurlijk.”
Orakel
Duk mag het zeggen. Lang voordat iedereen een merk
werd, was hij al een product. Zijn naam was en is genoeg
voor een voortdurende stroom van cliënten – particulieren,
werkgeversorganisaties, ondernemers – en evenzovele publicaties. Er verschijnt geen boek op het gebied van het ar-
nr. 5 – 2012
19
Mr. Lenet Leusink (l) en
Mr. Caroline Bun (r)
PROFILERING
EN NEW
Hét coachings- en
BUSINESS?
trainingsinstituut
voor Advocatuur en
Notariaat dat staat
AANTREKKELIJKE THEMA’S KOMENDE EDITIE:
voor bewustwording en
ontwikkeling
Mr. juni
Ŷ Kwaliteit van de jurist (soft skills)
Individuele coachingstrajecten
Ŷ Marketing Advocatuur
Inhouse trainingen op maat
Ŷ Arbeidsrecht + National Arbeidsrecht Diner
Masterclass Coachend begeleiden (patroonstraining)
Mindfulness: effectiever en hogere kwaliteit in je werk
Mr. september
Ŷ Opleidingen
Ŷ Intellectuele Eigendomsrecht
Ŷ Recruitment
Presenteren
‘The happy lawyer’
Verbindingskracht!
Reacties deelnemers:
“Ze hebben bij groeiNU! een duidelijke visie die vertaald wordt in
een hands-on mentaliteit.”
“Een uitstekende training door kleinschaligheid en véél persoonlijke
aandacht.”
Bel: 024-360 77 10 of mail:
[email protected]
“Ik vond het indrukwekkend dat ik zulke heldere inzichten kreeg en
antwoord over de grotere verbanden.”
M: 06 14 30 25 56
www.groeinu.com
www.mr-online.nl
De Duitse markt op?
algemene voorwaarden, arbeidsovereenkomsten, beroepschriften, bezwaarschriften,
brochures, contracten, correspondentie, dagvaardingen, due diligence, fusies en splitsingen, IE, koopovereenkomsten, notariële akten, persberichten, procedurestukken,
prospectussen, rapporten, vonnissen, websites, wetsteksten usw.
heeft daar al jaren Käse van gegeten!
www.taalteam.nl
033 4804994
INTERVIEW
beidsrecht of Duk staat er in, als auteur of als orakel. Tientallen spraakmakende arresten van de Hoge Raad zijn
gebaseerd op zaken die hij onder de aandacht bracht. De
belangrijkste ervan zijn gebundeld in het liber amicorum
Vrienden door D(u)ik en dun dat hem bij zijn afscheid van
De Brauw werd aangeboden. Meer dan dertig prominenten
uit de wereld van het arbeidsrecht reflecteren in het boek
op zaken als de uitleg van cao-bepalingen, het concurrentiebeding, de kantonrechterformule, de Wet op de ondernemingsraden, het beginsel van gelijke behandeling en de
dringende redenen voor ontslag. Allemaal onderwerpen die
in 1972 nog niet of nauwelijks bestonden. “Toen ik begon
als advocaat was het arbeidsrecht eigenlijk helemaal geen
juridisch specialisme”, vertelt Duk. “In Amsterdam waar ik
studeerde volgde ik de keuzevakken vennootschapsrecht en
arbeidsrecht, er werd een medewerker ziek, ik kon hem vervangen als kandidaat-assistent. Toeval. Ik kon vervolgens
wetenschappelijk medewerker worden, maar zou een jaar
in New York gaan studeren. Dat was geen probleem, zeiden
ze op de universiteit. In New York heb ik veel kartelrecht
gedaan en wat arbeidsrechtelijke vakken, maar ik had die
baan al. Zo ging het gewoon.”
Het kon allemaal in de jaren zeventig. “Het was een tijd
waarin niemand wist hoe je het woord ‘solliciteren’ spelde”,
schertst Duk. Zo toevallig kwam hij ook in de advocatuur
terecht. “Ik had een jaargenoot die bij De Brauw werkte.
‘Kom eens langs’ zei hij.”
Uiterlijke schijn
Kom eens langs. Eén zin die zijn arbeidzame leven bepaalde. Want Duk kwam langs en bleef. Hoewel bedreven in
het laten ontbinden van arbeidsovereenkomsten, het bedingen van afvloeiingsregelingen of het anticiperen op vertrouwensbreuken, is Duk zelf honkvast. Trouw aan zijn
VAN ARBEIDSTIJDVERKORTING HEEFT
DUK WEL EENS GEHOORD, MAAR ZELF
DOET HIJ ER NIET AAN
vak en de stad Den Haag, op het conservatieve af. Toen De
Brauw Blackstone Westbroek een paar jaar geleden in de
slipstream van de andere grote kantoren verhuisde naar de
Amsterdamse Zuidas weigerde Duk mee te gaan. Hij bedong een eigen kantoor in Den Haag waar hij met zijn secretaresses noest doorwerkte. Zestig, zeventig, tachtig uur
per week. Van arbeidstijdverkorting heeft hij wel eens ge-
Rogier Duk
Rogier Arie Arnout Duk (R.A.A.D.) is geboren in Groningen op
14 januari 1947. Studeerde rechten aan de Universiteit van
Amsterdam en Columbia University School of Law. Was van
1970 tot 1972 wetenschappelijk medewerker sociaal-economisch recht en werd vervolgens advocaat te ’s-Gravenhage bij
wat tegenwoordig De Brauw Blackstone Westbroek heet.
Sinds 1 januari 2012 is hij werkzaam bij BarentsKrans. Duk is
specialist in het arbeidsovereenkomstenrecht (individueel en
collectief) en medezeggenschapsrecht en heeft een reguliere
en een cassatiepraktijk. Hij is redacteur van diverse vakbladen
en doceert hij aan verschillende instituten, centra en academies, zoals de Grotius Academie, het studiecentrum rechtspleging SSR en Kluwer.
Duk woont samen en heeft twee kinderen.
hoord, maar hij doet er zelf niet aan. Net zo min als hij
zich iets aantrekt van de mores van de moderne tijd. Narcisme is hem vreemd. Niets aan zijn houding verraadt hoogmoed. Uiterlijke schijn vindt hij onzin. Er zitten vlekken op
zijn das, zijn schoenen zijn versleten. Hij weet wat hij waard
is per uur, maar relativeert het belang ervan. “Ik weet wat ik
goed kan”, zegt hij, “en ook wat ik minder goed kan. Ik
waardeer het oordeel van gelijken, maar als dat alleen maar
positief is, stel ik er eigenlijk al geen prijs meer op.”
Misschien dat hij te veel waarde hecht aan zijn werk.
Maar ja, de tijd vraagt er om. Wie kan werken, moet werken is het motto van het kabinet. De pensioenleeftijd gaat
hoe dan ook omhoog. En dan hebben we het nog niet eens
over de verontwaardiging over exorbitante ontslagvergoedingen en bonusregelingen. Het arbeidsrecht, ooit een ondergeschoven kind van het grote vennootschapsrecht, is
hip, hot and happening. “Ach”, relativeert Duk. “de economie heeft altijd invloed gehad op de wijze waarop generaties zich ontwikkelen. Ik ben een kind van mijn tijd, ik kon
overal aan de slag. De arbeidsrechtspraktijk bestond nog
helemaal niet, tot 1980 deed ik vooral Europees recht. Tegenwoordig verschijnen er zo’n veertig arresten van de
Hoge Raad per jaar op het gebied van het arbeidsrecht,
destijds twee of drie. De ontbindingspraktijk is pas eind
jaren zeventig, begin jaren tachtig opgekomen toen de arbeidsbureaus vastliepen. Mijn patroon Benno ter Kuile had
toevallig de vakbond van hoger personeel van de KLM als
cliënt en dat ging ik dus doen, omdat ik er iets van af wist
en verder niemand. Toen stortte de economie in. En de Wet
op de ondernemingsraden was net aangenomen, daar
moest ook iemand zich om bekommeren. Dat heb ik toen
maar gedaan. Het toeval van de tijd heeft veel meer invloed dan mensen vaak denken.”
nr. 5 – 2012
21
Gezeglijker en fatalistischer
Op de golven van de economische crisis van de jaren tachtig werd Duk groot. Nu, dertig jaar later, ziet hij opnieuw
wat een crisis met mensen doet. Van massaontslagen is nog
geen sprake, maar de vanzelfsprekendheid van werk en inkomen is er wel af. Duk signaleert opvallende verschillen
tussen de crises van toen en nu. “De factor arbeid is nog
net zo belangrijk voor mensen als dertig jaar geleden, het
geeft mensen houvast en identiteit. Maar ik heb de indruk
dat mensen tegenwoordig wat gezeglijker en fatalistischer
zijn. De werknemers bedoel ik dan. Mensen schikken zich.
De Wet op de ondernemingsraden dateert van 1979 en in
de jaren tachtig behandelde de Ondernemingskamer tientallen zaken over dat onderwerp per jaar. Dat aantal is
sterk afgenomen.” Een ander voorbeeld is de aanbeveling
van de Kring van Kantonrechters voor ontbindingen (de
kantonrechtersformule). “Die geeft een bepaalde normale
uitkomst en voor een werknemer is het vaak prettig om
net wat meer te krijgen en van de procedure af te zijn.
Conflicten worden met behulp van die formule tegenwoordig makkelijker opgelost.”
Een ander belangrijk verschil is de zogeheten flexibele
schil die de afgelopen jaren is ontstaan op de arbeidsmarkt. Deze schil van flexwerkers en zzp’ers vangt de eerste klappen op bij economische tegenslag. Het is een van
de redenen waarom de economische crisis zich in Nederland nog niet zo sterk vertaalt in hogere werkloosheidscijfers. “In de adviespraktijk komen meer vragen over de
rechtspositie van flexwerkers binnen”, geeft Duk aan.
“Werkgevers willen toch zoveel mogelijk voorkomen dat
iets flexibels met een arbeidsovereenkomst gelijk wordt
gesteld.” Onlangs nog werd een werkgever aansprakelijk
gesteld voor de arbeidsongeschiktheid van een zzp’er die
hij had ingehuurd. “Artikel 658 lid 4”, antwoordt Duk
meteen. “Ik verwacht een toename van dergelijke procedures.”
Vertrekpremie
Welke maatregelen het kabinet moet nemen om de economie weer uit het slop te trekken en mensen (langer) aan
het werk te krijgen, weet Duk niet. Op geen enkele manier
profileert hij zich als politicus. Hoogstens nuanceert hij in
een wetenschappelijk artikel hier en daar de felheid van
het debat over, bijvoorbeeld, de hoogte van sommige afvloeiingsregelingen. De pogingen om de bezoldiging van
topfunctionarissen binnen de publieke en semipublieke
sector aan banden te leggen en hun ontslagvergoeding te
maximeren op 75.000 euro noemt hij in een recent artikel
“met alle eerbied, een beetje een rotzooitje”.
Zelf kan hij zich niet zo opwinden over de miljoenen die
de voormalige bestuurders van woningcorporaties, scholengemeenschappen of ziekenhuizen meekregen. Een jurist
kijkt immers naar de letter van het contract, niet naar de
verontwaardiging van het publiek. Bovendien helpt maximering van de ontslagvergoeding helemaal niet om de arbeidsmarkt vlot te trekken, waarschuwt Duk. “Europa wil
een flexibele arbeidsmarkt. Een van de redenen waarom
het in Spanje en Italië zo slecht gaat, heeft daarmee te maken. Ik geloof niet dat het maximeren van vertrekpremies
wezenlijk bijdraagt tot flexibilisering van de arbeidsmarkt.
Als een werkgever echt van iemand af wil, dan betaalt hij,
ook al vindt hij de daarbij behorende ontslagvergoeding
misschien te hoog. Bovendien kan maximering van een
ontslagvergoeding ook heel onredelijk uitpakken. Denk
aan een werknemer van 55 jaar met dertig dienstjaren die
22
nr. 5 – 2012
GEBRUIK DE JURIDISCHE KRACHT
VAN EEN STUDENT HBO-RECHTEN
CREATING TOMORROW
Door een stage, onderzoeksopdracht of een afstudeeropdracht aan te bieden, profiteert uw organisatie van de kennis
en vaardigheden van studenten van de opleiding HBO-Rechten van de Hogeschool van Amsterdam. Een student kan
dossiers voorbereiden, een analyse maken, een seminar organiseren of een handboek opstellen voor nieuw in te
voeren regelingen of procedures. U draagt tegelijkertijd bij aan de ontwikkeling van hoogwaardige professionals voor
de juridische beroepspraktijk.
Benieuwd naar de mogelijkheden voor uw organisatie?
Kijk op www.dmr.hva.nl voor meer informatie of vraag de brochure aan bij Bureau Externe Betrekkingen (BEB) via
020 595 2825 of [email protected].
Where
legal stress
meets specialist
support
Brunel Legal brengt organisaties samen met de beste juridische specialisten. Op interim
en consultancybasis. Effectief juridisch advies hebben wij altijd direct op afroep
beschikbaar. Op contractbasis. Wel zo efficiënt. Als u uw organisatie en de balans wilt
ontlasten en toch graag beschikt over de pragmatische en doelgerichte kennis van onze
specialisten. Benieuwd naar praktische back up met meer resultaat?
Let’s meet op brunel.nl
INTERVIEW
dan je had gedacht. Onderhandelen betekent vrijwel altijd
dat je niet helemaal je gelijk haalt, of je ongelijk, omdat je
er samen moet uitkomen.
Bij procederen ligt dat anders, dat gaat meer om winnen.
Maar ook dan moet je als advocaat oog hebben voor wat
een ander vindt. En je moet een brede kijk op de dingen
hebben. Ik herinner me nog een zaak van een ziekenhuis
waarin iets was misgegaan met een functiewaardering; het
ziekenhuis zou tonnen moeten betalen als de uitspraak in
stand bleef. Een bepaalde bepaling was vervallen, maar andere bepalingen moesten gelezen worden in het licht van
die vervallen bepaling, daar kwam het op neer. Heel ingewikkeld allemaal, maar het lukte me en ik kreeg gelijk van
de Hoge Raad. Waarschijnlijk omdat ik duidelijk wist te
maken dat een ander resultaat niet makkelijk aanvaardbaar was. Je weet het nooit als advocaat waarom je wint.
Soms herken je een redenering die je hebt aangereikt aan
de rechter, maar veel vaker gaat het over een geheel van argumenten dat op de zitting blijkbaar in een bepaalde sfeer
wortel schiet.”
“Je verplaatsen in de ander, in het grotere verhaal”, gaat
Duk verder. “Dat is de kern van het werk. Soms moet je
helemaal niets doen. Er zijn weinig advocaten die daar in
slagen, maar eigenlijk is de advocatuur een minimalistische
kunstvorm. Veel advocaten hebben veel te veel woorden
nodig, omdat ze niet in staat zijn tot die kern te geraken.
Maar iemand die niet kan schilderen kan ook geen minimalistische kunst maken.”
Keurslijf
Hij staat op en begeleidt zijn bezoek naar de uitgang van
het kantoor aan de Parkstraat. Alsof hij hier al jaren loopt
en het nooit anders is geweest. Zijn secretaresses, de chaos
moet wijken terwijl de werkgever echt van alles fout heeft
gedaan. Dan is 75.000 euro opeens helemaal niet zo redelijk en eerlijk. Ik weet niet of een komend kabinet echt
gaat ingrijpen in het ontslagrecht, maar als hij dat doet,
moet het wel goed gebeuren en niet op basis van populistisch gejammer.”
Het grotere verhaal
De ontwikkeling van het arbeidsrecht is een ontwikkeling
van luxe geweest, besluit Duk. Een luxe waarin hij het fenomeen kon worden dat hij is. Nog steeds gaat hij naar
kantoor, elke dag, met dezelfde ambitie als destijds. Duk
probeert te formuleren wat het is, die ambitie die hem
drijft. “Onderhandelen is leuk als je zeker weet dat je wint.
Of nee, het leukste is als je bang bent dat je verliest en je
wint toch. Het gevoel dat je het spel beter hebt gespeeld
“EIGENLIJK IS DE ADVOCATUUR EEN
MINIMALISTISCHE KUNSTVORM”
op zijn bureau. “Wat mij in de advocatuur zo aantrekt, is
niet meer zo te geef”, zegt hij ten slotte. “De huidige generatie advocaten wordt in een keurslijf gedwongen en dat
betreur ik. Ik ben altijd eigen baas geweest. Ik beslis zelf
wat ik doe en niet doe, ik kies mijn cliënten op basis van
wederzijds vertrouwen en ik heb altijd de zaken kunnen
behandelen zoals ik dat zelf wilde. Ik zou nooit een andere
baan ambiëren. Bij de rechterlijke macht zit je sterk in een
structuur, bij de overheid ook en bij een bedrijf ook. Ik wil
niet in een structuur passen. Een advocaat hoeft minder
mee te huilen met de wolven in het bos.”
nr. 5 – 2012
25
ADVOCATUUR
Thema: Strategie & Leiderschap
15 en 16 november te Utrecht
- Topsprekers op het gebied van strategie en leiderschap
- Toegespitst op de praktijk bij advocatenkantoren
- Volop ruimte voor interactie en discussie
Deze tijd vraagt om visie en leiderschap.
Welkom op het ADVOCATUUR CONGRES 2012.
De economische omgeving waarin de advocatuur opereert, verandert in rap tempo. De veranderende marktomstandigheden zijn voor ieder kantoor voelbaar. Nieuwe alternatieve (digitale) juridische dienstverleners winnen aan marktaandeel. Juist nu is het noodzakelijk dat bestuurders van advocatenkantoren leiderschap tonen en het kantoor met visie
en strategisch inzicht door het veranderende landschap loodsen.
De belangrijkste succesfactor van een onderneming is zonder twijfel de ondernemer. Want ondernemers hebben ideeën, visie,
lef en doorzettingsvermogen. Hun ambitie vormt dé motor achter het bedrijf. Maar wie vervult die ondernemersrol bij een
advocatenkantoor? Meestal zijn dit mensen die gestudeerd hebben om advocaat te zijn en het besturen ‘erbij doen’. Terwijl dit
een taak is waarvoor niet alleen juridische, maar óók ondernemers- en managementkwaliteiten nodig zijn. Dit geldt des te
meer bij (middel)grote advocatenkantoren, met veelal eigenwijze professionals.
In een tijd waarin ook de advocatuur met nieuwe eisen en marktomstandigheden te maken heeft, is extra training en opleiding
voor bestuurders in de advocatuur harde noodzaak. Het Advocatuur Congres 2012 biedt uitkomst. In twee zeer intensieve
dagen krijgt u handvatten voor het ontwikkelen van een visie, het neerzetten van een strategie en de implementatie daarvan.
Toonaangevende sprekers bieden u de nieuwste inzichten over onderwerpen als leiderschap, talentmanagement,
marktbewerking en het in beweging krijgen van uw organisatie.
Opleidingscertificaat
Congresprijs & inschrijven
Na afloop van het congres ontvangt
u een op naam gesteld opleidingscertificaat met hierop vermeld het aantal
opleidingsuren (14), de namen van de
inleiders en een samenvatting van het
programma.
Het Advocatuur Congres 2012 vindt plaats in het NH hotel te Utrecht, direct
naast het Centraal Station. De congresprijs bedraagt € 1.820 per deelnemer. Dit
is inclusief 2 keer lunch, dinerbuffet en 2 keer borrel. Indien u blijft overnachten
komt hier € 120 bij. Een parkeerkaart voor twee dagen kost € 50. Iedere tweede
en volgende deelnemer van dezelfde organisatie ontvangt een korting van € 150.
Genoemde prijzen zijn exclusief BTW. De deelname is definitief na volledige
betaling van de factuur. Deze ontvangt u per post na uw inschrijving op
www.hokkenmanagement.nl.
CONGRES 2012
Programma
Binnen het thema ‘Strategie & Leiderschap’ komen uiteenlopende zaken aan de orde zoals strategie, cultuur, leiderschap,
talentmanagement, ‘het meekrijgen van de organisatie’ en acquisitie. De sprekers zijn stuk voor stuk belangrijke managementdenkers in Nederland die de wetenschap weten te koppelen aan de praktijk. Het Advocatuur Congres 2011 wordt exclusief
georganiseerd voor bestuurders en directeuren van advocatenkantoren. De sessies en discussies gaan dan ook over zaken die voor
de deelnemers direct herkenbaar zijn. Ook tijdens de informele momenten leidt dat ongetwijfeld tot interessante gesprekken.
Donderdag 10 november
09.00 - 09.30 uur
09.30 - 09.45 uur
09.45 - 12.45 uur
12.45 - 14.00 uur
14.00 - 17.00 uur
17.00 - 18.45 uur
18.45 - 20.15 uur
20.30 - 22.00 uur
Vanaf 22.00 uur
Ontvangst met koffie
Opening door Bert Hokken (dagvoorzitter)
Leiderschap in professionele organisaties door
André Wierdsma (hoogleraar organiseren en co-creëren)
Lunchbuffet
Talentmanagement in de advocatuur door Lidewey
van der Sluis (hoogleraar strategisch talentmanagement)
Dinerbuffet
Gestische dimensie van leiderschap door René ten Bos
(hoogleraar filosofie en organisatiekunde)
Rijnlands leiderschap door Jaap Peters
(organisatieactivist en gastdocent meerdere universiteiten)
Borrel
Vrijdag 11 november
09.00 - 12.00 uur
12.00 - 13.00 uur
13.00 - 16.00 uur
16.00 - 16.30 uur
Vanaf 16.30 uur
Strategie 3.0: voorbij de eigen kantoorgrenzen door Annemieke
Roobeek (hoogleraar strategie en transformatiemanagement)
Lunchbuffet
Marketingleiderschap in professionele organisaties door
Rudy Moenaert (hoogleraar strategische marketing)
Evaluatie en afsluiting
Borrel
GA NAAR WWW.HOKKENMANAGEMENT.NL
- Voor een uitgebreide beschrijving van het programma
- Voor meer informatie over de sprekers
- Om online in te schrijven
GEZICHTSPUNTENCATALOGUS
NOG STEEDS ACTUEEL
door Guido den Dekker foto Geert Snoeijer
A
rme meneer Saladin. In drie instanties kreeg hij ongelijk
toekwam op haar exoneratieclausule, mede in aanmerking
toen hij, een leek op financieel gebied, in 1958 een – on-
genomen de goede trouw van de bank – in essentie daaruit
gevraagd – beleggingsadvies van de Hollandsche Bank-Unie
blijkend dat ook de bankmedewerkers in de aanbevolen trans-
op Curaçao opvolgde, met de aangeraden aandelentransactie
actie hadden geparticipeerd – alsmede de aard en ernst van
het schip inging, en daarop de bank aansprak uit wanprestatie
het verwijt dat de bank kon worden gemaakt.
en onrechtmatige daad.
Kort geleden bevestigde de Hoge Raad weer eens het belang
De kernvraag was of HBU zich mocht beroepen op een exone-
van zijn gezichtspunten (HR 3 februari 2012, RvdW 2012, 245).
ratieclausule. De Hoge Raad gaf via een ‘gezichtspuntencata-
Saladin/HBU is al 45 jaar actueel. Hoe de zaak van meneer
logus’ een algemeen oordeel over deze vraag. Wellicht vond
Saladin vandaag de dag zou zijn beoordeeld? Dat is, zo leert
dit zijn aanleiding daarin dat het door HBU gegeven advies
het arrest, in belangrijke mate een feitelijke vraag.
“(...) volstrekt niet verantwoord (...) en niet gerechtvaardigd (...)
was”. Toch kon de feitenrechter oordelen dat HBU een beroep
Saladin/HBU, HR 19 mei 1967, NJ 1967, 261
De rubriek Locus brengt arresten in beeld die een mijlpaal vormen in de Nederlandse rechtsgeschiedenis.Deze rubriek komt tot stand
met medewerking van BarentsKrans in Den Haag. Guido den Dekker is advocaat en senior-medewerker bij de sectie cassatie.
LOCUS
De Hollandsche Bank-Unie zat tot zij in
2009 werd overgenomen door de Deutsche Bank in het door Dudok ontworpen
Erasmushuis aan de Coolsingel in Rotterdam (het gebouw met het blauwe logo).
nr. 5 – 2012
29
Of de Euro
nu blijft of de
gulden zijn
herintrede
doet, wij zijn
geïnteresseerd
in jouw wensen!
We bevinden ons in een vreemd tijdperk. Zelfs
de meest bizarre scenario’s over de euro lijken
ineens reëel. Niemand weet waar we naar toe
gaan en wat de toekomst ons gaat brengen.
Wat we wél weten is dat wij in deze markt onze
toegevoegde waarde blijven leveren! Daarom
nodigen we je graag uit om je toekomstplannen
met ons te bespreken.
DPA Legal richt zich al jaren op de bemiddeling
van ervaren juristen. Of het nu gaat om een
overstap naar het bedrijfsleven, een terugkeer
naar de advocatuur of het vervullen interim
opdrachten, wij komen graag met je in contact
om de mogelijkheden te bespreken. Of je nu
opdrachtgever of jurist bent; graag leren we je
kennen. Neem contact met Remco Abeln,
Nick Spenkelink, Diederik Gelauff, Ellen
Omvlee, Charlotte Kruls, Desiree Mohrmann
of Pepijn van Nieuwenhuizen. Je kan ons,
telefonisch bereiken of via onze website, zodat
wij je kunnen begeleiden in de zoektocht naar
de juiste baan of de juiste persoon.
DPA Legal is onderdeel van DPA. Al meer dan 21 jaar verbindt
DPA de kennisbehoefte van private en publieke opdrachtgevers
aan de specifieke vakkennis van haar consultants. De vorm van
de dienstverlening varieert van detachering, werving & selectie en
Interimmanagement tot business consultancy en projectmanagement.
DPA levert deze kennis- en capaciteitsoplossingen op de gebieden
Banking & Insurance, Sociale Zekerheid, Finance, Healthcare,
Compliance, IT, Legal, Engineering en Supply Chain.
Get ready
to go.
NIG Ondernemingsrecht is omgedoopt tot DPA Legal.
DPA Legal
Parklaan 48
1405 GR Bussum
www.dpalegal.nl
T 035 - 62 50 505
F 035 - 62 50 555
E [email protected]
36 COLUMN
MAX HÜBNER
STILZWIJGENDE VERANDERING
39 COLUMN GROEINU!
BURN-OUT?
40 RONDETAFEL
NEDERDUITSE
ADVOCATEN
48 JONGEBALIEPAGINA’S
BALIEBABE,
FOTO’S EN MEER
51 BEDRIJFSJURISTENKATERN
IK EN MIJN BEDRIJFSJURIST, COLUMNS,
NIEUWS, NGB-PAGINA
32 NIEUWS
ä VAN DOORNE LANCEERT
SANCTIES.NL
ä VU START ACADEMISCHE
LEERGANG LAW, LEADERSHIP & MANAGEMENT
ä DE BRAUW OPENT
KANTOOR IN SINGAPORE
ä VIADICTE VERNIEUWT
BENCHMARK
ä ARBEIDSTHERMOMETER:
USG JURISTEN
ä PERSONALIA
VACATURES MEI 2012
AKD ADVOCATEN & NOTARISSEN
BRUNEL NEDERLAND
DPA LEGAL
KIENHUISHOVING ADVOCATEN EN NOTARISSEN
NYSINGH ADVOCATEN-NOTARISSEN
PLOUM LODDER PRINCEN
ROBERT WALTERS
STIBBE
SWG ADVOCATEN
VOXIUS
nr. 5 – 2012
38
24
30
34
71
16
14
68
35
COVER 4
31
Beter werk
Alliantie Linklaters en
Australisch kantoor
dvocatenkantoor Linklaters gaat een alliantie aan
met het Australische kantoor
Allens Arthur Robinson. De
twee kantoren blijven zelfstandig. De complementaire praktijken zullen hen in staat stellen om cliënten een volledig
geïntegreerde dienstverlening
te bieden.
Allens Arthur Robinson zal
optreden als alliantiepartner van
Linklaters in Australië, waar het in
de vier grootste
steden kantoor
houdt. Linklaters
wordt alliantiepartner van Allens
elders in de
wereld.
De partners zullen
bovendien joint
A
Vernieuwde financiële
benchmark Viadicte
anaf half april is de vernieuwde financiële benchmark van Viadicte beschikbaar. Na aanmelding kan men kantoorgegevens
invoeren in de vernieuwde applicatie. Halverwege juni komt de online vergelijkende rapportage beschikbaar, waarin advocatenkantoren zichzelf met andere kantoren kunnen gaan vergelijken.
Deelname is geheel anoniem. De
kosten voor deelname bedragen voor
kantoren met één tot acht fee earners
245 euro en vanaf 8 fee earners 495
euro. Deelname voor Viadicte-kantoren is gratis.
Het aanmelden van een kantoor kan
via de website www.advocatenbenchmark.nl. Hier is ook meer informatie
te vinden.
V
Personalia
Norton Rose heeft twee nieuwe partners aangetrokken.
Herman Wamelink komt van
Allen & Overy en Maartje Govaert (39) van De Brauw
Blackstone Westbroek.
Wamelink heeft ruime ervaring in het adviseren van grote banken, investeerders en
(middel)grote bedrijven op
het gebied van overnamefinanciering. Hij zal zich in zijn nieuwe rol
richten op het uitbouwen van de overnamefinancieringspraktijk van de Amsterdamse
vestiging en zal meer vorm geven aan de
internationale en grensoverschrijdende expertise van Norton Rose LLP op het gebied
van complexe financieringstransacties.
Govaert heeft dertien jaar arbeidsrechtervaring opgedaan in Londen, New York en
Amsterdam en heeft internationale cliënten bijgestaan in internationale projecten.
Met deze expertise zal zij als partner de
bestaande arbeidsrechtpraktijk in Amsterdam versterken.
Simmons & Simmons heeft per
1 mei Rogier Schellaars aangetrokken als partner in de Dispute Resolution praktijkgroep in
Amsterdam. Schellaars is ge-
32
nr. 5 – 2012
ventures oprichten in Azië. De
joint ventures bieden cliënten
één aanspreekpunt en een
team dat advies en ondersteuning kan bieden. Om werkwijze
en stijl consistent te maken,
stemmen de twee kantoren hun
processen en procedures op
elkaar af, delen zij praktijkondersteuning en werken zij samen bij werving en training.
specialiseerd in internationale arbitrage en
procesvoering. Hij heeft ruime ervaring in
het adviseren en procederen in commerciële geschillen en investeringsclaims, waaronder M&A en financiële geschillen.
is gekwalificeerd onder Engels recht en
werkt al acht jaar in de Nederlandse
markt. Hij is gespecialiseerd in de Engelsrechtelijke aspecten van banking en structured finance producten.
Met ingang van 1 april is
Lars Huisman (38) benoemd
tot partner in de intellectuele eigendom praktijk van
Bird & Bird. Hij is sinds 2007
werkzaam bij het Haagse kantoor en is
gespecialiseerd in de pharma en agrofood sectoren met een bijzondere aandacht voor octrooien en kwekersrechten.
Per 1 mei is Lex Oosterling
(32) gepromoveerd tot partner van DLA Piper, binnen
de praktijkgroep Restructuring. Oosterling trad in 2003
in dienst bij de internationale juridische dienstverlener en heeft zich
gespecialiseerd in het herstructureren van
financieringstransacties en het adviseren
over zekerheidsstructuren en overige goederenrechtelijke vraagstukken. Oosterling
adviseert met name financiële instellingen
waaronder nationale en internationale
banken.
AKD heeft Harro Coppens per 1 april tot
partner benoemd. Hij zal zich voornamelijk bezighouden met de civiele
vastgoed- en projectontwikkelingspraktijk. Zijn standplaats
is Breda. Hij adviseert en procedeert bovendien regelmatig
over bouwrechtelijke kwesties.
Stan Putter is per 16 april als medewerker
de praktijkgroep Litigation en Arbitration
van Eversheds Faasen komen versterken.
Putter was hiervoor werkzaam in de commerciële proces- en transactiepraktijk van
Conway and Partners.
Mandeep Lotay is als finance partner toegetreden tot de maatschap Freshfields
Bruckhaus Deringer in Amsterdam. Lotay
Per 1 mei is het Amsterdamse Boot Advocaten uitgebreid met Johan van Haersolte.
Hij is afkomstig van de Raad van State.
Daarvoor was hij werkzaam bij onder meer
de ministeries van Buitenlandse Zaken en
van Infrastructuur & Milieu. Van Haersolte
is gespecialiseerd in EU-rechtelijke vraagstukken zoals staatssteun, ruimtelijk ordeningsrecht, milieurecht en
bestuurs(proces)recht. Hij zal
zich toeleggen op Europees
recht, meer in het bijzonder
aanbestedingsrecht en staatssteun, en energierecht.
Beter werk
Van Doorne lanceert
website Sancties.nl
De Brauw opent vestiging
in Singapore
e Brauw Blackstone
Westbroek opent deze zomer zijn vijfde buitenlandse
vestiging, ditmaal in Singapore. Het advocatenkantoor
heeft de afgelopen jaren in
toenemende mate zaken behandeld voor Nederlandse bedrijven in Azië, en steeds vaker vragen cliënten om
juridische bijstand in deze regio, in het bijzonder op het gebied van overnames, joint ventures en arbitrages.
De vestiging in Singapore zal
worden geleid door M&Apartner Dieter Wolff, die het
afgelopen twee jaar in Zuidoost-Azië actief is geweest
voor diverse cliënten van De
Brauw Blackstone Westbroek.
Hij zal worden vergezeld door
Lennard Keijzer, die nu medewerker is in de M&A-praktijk
D
nlangs is de nieuwe website www.sancties.nl live gegaan.
Sancties.nl is een initiatief van Van Doorne. Het is een informatieve website over handhaving en toezicht.
Op Sancties.nl verschaffen advocaten van Van Doorne informatie
over de handhavings- en toezichtpraktijk. Van Doorne wil op
deze manier een platform bieden
voor dit rechtsgebied. De website is
onder meer bedoeld voor ondernemingen die in gereglementeerde
markten opereren, zoals de financiele markten, telecom en de zorg.
Daarnaast richt sancties.nl zich op
ondernemingen die met de Nederlandse Mededingingsautoriteit te
maken (kunnen) krijgen.
O
Met ingang van 16 april is Mathijs Ter
windt (29) als advocaat in dienst getreden
bij Stijl advocaten te Amsterdam. Terwindt is als advocaat werkzaam op het
gebied van vastgoed en gebiedsontwikkeling en heeft zich in het bijzonder toegelegd op het ruimtelijk bestuursrecht en
het snijvlak tussen publieken privaatrecht. Terwindt
was hiervoor verbonden aan
de vastgoed- en cassatiesecties van BarentsKrans
Advocaten en Notarissen te
Den Haag.
Sascha Lang (30) is per 1 april toegetreden tot de ondernemingsrechtpraktijk van
advocatenkantoor Blenheim in Amsterdam. Hij zal de Duitse afdeling
versterken. Lang heeft onder
meer ervaring opgedaan bij de
afwikkeling van het faillissement van de Kroymans-activiteiten in Duitsland.
Vanaf april drijft Dirk Daamen (30) in
Maastricht het kantoor Daamen, advocaat.
Daamen behandelt alle soorten strafzaken. Binnen het strafrecht legt hij zich in
het bijzonder toe op cassatieprocedures. Daamen
heeft hiervoor een kleine vijf
jaar gewerkt bij de sectie
strafrecht van Moszkowicz
Advocaten.
Thomas van der Vliet (34) is benoemd tot
shareholder-partner bij Greenberg Traurig
(advocaten en belastingadviseurs).
Matthijs Engelman, partner bij het kantoor VAD Notarissen in Rotterdam, is benoemd tot notaris.
Laurens Prins is de ondernemingsrechtpraktijk van Bergh
Stoop & Sanders advocaten
in Amsterdam komen versterken. Prins (29) is advocaat sinds 2007 en was voor
zijn overstap verbonden aan de Amsterdamse vestiging van Linklaters.
Per 1 april is Jean Paul van Schoonhoven
in dienst getreden bij de Autoriteit Financiële Markten als senior jurist Compliance
& Integriteit. Hiervoor was hij werkzaam
als senior group compliance officer bij
SNS REAAL. Van Schoonhoven is gespecialiseerd in privacy- en integriteitsvraagstukken en geeft hierover regelmatig trainingen en spreekbeurten.
Hoogenraad & Haak, advertising + IP advocaten te Amsterdam heeft zich versterkt met de komst van advocate Christine Fontaine.
Zij komt van De Brauw
Blackstone Westbroek, waar
zij onder meer op de sectie
intellectuele eigendom
in Amsterdam en ook ervaring
heeft in Azië.
De andere buitenlandse vestigingen van De Brauw zitten in
Beijing, Londen, New York en
Brussel.
Dieter Wolff
werkte. Bij Hoogenraad & Haak richt zij
zich op alle drie pijlers van het kantoor:
reclamerecht, intellectuele eigendom en
productinformatie.
Jaap Penders is als partner
toegetreden tot 2BW Advocaten, waar hij de sectie financieel recht versterkt. Hij was
advocaat bij Greenberg
Traurig en daarvoor bij Stibbe. Hij houdt zich onder meer bezig met
het adviseren en het procederen inzake
beleggersschade, met name op het gebied
van de zorgplicht.
Natasja Sickler-Overeem is partner geworden bij Haagstate Advocaten. SicklerOvereem is afkomstig van Maaldrink Vermeulen Grooss en is gespecialiseerd in
vastgoed en huurrecht.
Ook David Jan Bergkotte heeft Maaldrink
Vermeulen Grooss verruild voor Haagstate
Advocaten. Bergkotte (29) is gespecialiseerd in het civiele procesrecht.
Per 1 juli nemen Brigit Colaris-van der
Ven en Tamara Ottens het kantoor van de
notarissen Warning & Van Deuren in
Woerden over.
Ze zijn beiden reeds twaalf jaar werkzaam op dit kantoor, kennen de markt en
krijgen veel steun van de zittende notarissen. Op 29 juni zullen zij tot notaris beedigd worden.
nr. 5 – 2012
33
www.kienhuishoving.nl
Zo wil je het werk wel
mee naar huis nemen.
Nog even de pleitnota afronden - Antoine Broesterhuizen (advocaat bij KienhuisHoving)
QUA WERK VERANDERT ER WEINIG.
ONZE GROEIPOTENTIE GEEFT SPECIALISTEN ALLE RUIMTE.
ENSCHEDE - OLDENZAAL
PANTHEON 25 POSTBUS 109 7500 AC ENSCHEDE TEL. (053) 480 42 00
Beter werk
Nieuwe leergang VU
e Vrije Universiteit gaat starten met de academische leergang
Law, Leadership & Management. Volgens de VU worden in
Nederland veelal advocaten benoemd tot managing partner, manager legal of in dergelijke functies zonder dat zij over de benodigde bedrijfskundige achtergrond en kennis beschikken. En dat
zijn toch andere vaardigheden dan die voor de rol van juridisch
expert worden gevraagd.
Ambitieuze en leidinggevende juristen wordt met de academische
leergang Law, Leadership & Management de mogelijkheid geboden om nieuwe inzichten te verwerven en hun feitelijke bedrijfskundige kennis te verbreden. Daarbij staat de toepassing van de
theorie in de praktijk centraal. In samenwerking met de andere
deelnemers kan men zich verdiepen in de verschillende factoren
die van invloed zijn op het functioneren van een juridische kennisorganisatie. Met elk onderdeel van de opleiding worden handvatten aangereikt om het overzicht te houden en dilemma’s te benaderen.
Deze leergang is ook geschikt voor
juristen die leidinggeven aan juristen
bij andere juridische kennisorganisaties (overheden) of binnen niet-juridische organisaties.
D
KOSTENMAATSCHAP OP TEXEL
Voor haar vestiging in Den Burg zoekt SWG
Advocaten samenwerking met een ervaren
advocaat die aldaar een brede praktijk mee
wil uitbouwen.
Voor telefonische informatie kunt u contact
opnemen met mr. G.M. Groenhuijzen
(0222-313222), uw schriftelijke reactie kunt
u richten aan SWG Advocaten, t.a.v.
mevrouw M. Briaire, Postbus 116, 1790 AC
Den Burg, [email protected]
Meer informatie: www.rechten.vu.nl/
nl/opleidingen
Per 1 januari is advocaat, mediator en coach Julia Veldkamp haar kantoor DuurzaamScheiden gestart in
Amsterdam. Zij was partner
bij SmeetsGijbels. “Duurzaam
scheiden is voor mij het maken van de shift
van een juridisch proces naar een integraal
proces. Ik breng helderheid in het totaalbeeld van de scheiding. Het totaalbeeld
overzie ik door mijn expertise op verschillende terreinen.”
Corine van Bodegom is per
1 april overgestapt van dELb
Advocaten naar DVDW Advocaten, waar zij de sectie Personen- en familierecht is komen versterken. ,,Het eerste
dat naar mijn nieuwe werkplek is verhuisd, is een groot schilderij van kunstenares Simone Theelen met de afbeelding van een kudde olifanten in zonnige
tinten, waar ik na tien jaar nog iedere dag
van kan genieten.”
Sinds 1 januari is Laura van
Luipen lid van de maatschap
van SørensenWeijers&Ko Arbeidsrechtadvocaten, waar
zij sinds 2007 werkt. Naast
ontslagrecht houdt zij zich
bezig met reorganisaties, concurrentiegeschillen en kwesties omtrent ziekteverzuimbegeleiding en re-integratie.
Martijn Rongen is per 12 maart overgestapt naar Loyens & Loeff. Voor zijn overstap was hij als docent en onderzoeker
verbonden aan de Radboud Universiteit
Nijmegen. ,,Gedurende mijn promotiewerkzaamheden ben ik daarnaast ook als
adviseur verbonden geweest aan NautaDutilh. Hierdoor heb ik in mijn proefschrift een verbinding kunnen aanbrengen
tussen vraagstukken uit de dagelijkse
praktijk en de wetenschap. Ik heb me altijd voorgenomen om na afronding van mijn dissertatie
het recht vanuit de praktijk
te gaan beoefenen. En Loyens & Loeff biedt een nieuwe uitdaging.”
Mr.-overstappers
In de rubriek Overstap van de week op
www.mr-online.nl komt elke week een
jurist aan het woord die onlangs is begonnen in een andere baan. Hieronder
enkele uitspraken van de overstappers.
De volledige interviews zijn te vinden op
www.mr-online.nl/Mrs. van de week/
Overstapmr. van de week.
Vincent Neering is per 1 maart begonnen
bij Ekelmans & Meijer Advocaten, waar hij
als partner is toegetreden. Hij is afkomstig
van Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn.
www.swgadvocaten.nl
Neering is gespecialiseerd in het ondernemingsrecht en effectenrecht, in het bijzonder gericht op de financiële procespraktijk.
Hij behartigt daarin de belangen van banken, verzekeraars en institutionele beleggers. Op de vraag waar hij zelf meer geld
dan goed is uitgeeft, is hij duidelijk: ,,Aan
allerlei spullen van Apple. Ik
heb bijna ieder iApparaat dat
het bedrijf verkoopt. Ik heb
ook jarenlang in aandelen
Apple belegd, maar die heb ik
achteraf veel te vroeg verkocht.”
Jean Paul van Schoonhoven is per 1 april
overgestapt van SNS REAAL naar Autoriteit Financiële Markten, waar hij als senior
jurist compliance & integriteit in dienst
getreden is. ,,Het is altijd onzeker of je
verwachtingen overeenkomen met de
praktijk, maar tot nog toe heb ik mijn eerste weken mogen ervaren als in een gespreid en warm bed. De organisatie bestaat uit relatief jonge en gedreven
mensen die met enorme inzet en commitment hun werk verrichten. Al moet ik wel
regelmatig uit zelfbescherming collega’s teleurstellen.
Als ik op alle overlegverzoeken met voorkeurslocatie de
interne espressobar in zou
gaan, zou ik aan het eind van
de dag stuiterend de voordeur
uitlopen.”
nr. 5 – 2012
35
Stilzwijgende verandering
General counsel Max Hübner sprak een groot aantal legal counsels over de verhoudingen tussen advocatenkantoren en bedrijven, en constateert dat die langzaam maar zeker aan het veranderen zijn.
E
r is nieuws onder de zon in het Nederlandse bedrijfs-
gangbare juridische activiteiten doen de juristen van
leven. Of het landschap van de juridische dienstverle-
ons bedrijf tenminste net zo goed, soms zelfs beter.
ning, als die invalshoek beter past. Langzaam maar zeker
Bedriegen de feiten en cijfers dan? Nee, want de uit-
veranderen de verhoudingen tussen advocatenkantoren
komst van het onderzoek bevestigt de gangbare verhou-
en bedrijven. Toch komt deze constatering, als we de cij-
ding tussen de bedrijfsjurist en de advocaat. Een verhou-
fers moeten geloven, nog wat vreemd over.
ding – ik chargeer wat – van haat en liefde. Die haat
Want anno 2012 wordt driekwart van de advocaten voor
jegens de advocaat komt voort uit de onacceptabele ta-
door
de geleverde inspanningen nog steeds per uur betaald.
rieven in relatie tot de inspanningen. Hoeveel advocaten
Max Hübner
En ruim vijftig procent van de respondenten in een re-
durven trouwens een echte resultaatverplichting aan te
cent onderzoek onder bedrijfsjuristen vinden de inhou-
gaan? In ieder geval zijn tarieven niet alleen op uitmun-
delijke kwaliteit van doorslaggevende betekenis bij de
tende expertise gebaseerd. Het tarief van een willekeuri-
keuze voor een advocaat. Op basis van deze cijfers is er
ge partner van een advocatenkantoor hangt toch grofweg
dus geen nieuws onder de zon.
samen met de kennis en ervaring, de hoogte van de vas-
Het bevestigt namelijk het beeld van advocatenkantoren
te lasten, de omvang van de praktijk, de afwenteling van
die met een gedateerd verdienmodel overeind blijven, om-
niet declarabele uren, de winstmaximalisatie en wat de
dat bedrijfsjuristen zich bij hun keuze laten leiden door de
gek, in dit geval ik, wil betalen. En de liefde? De liefde
veronderstelde inhoudelijke kwaliteit van een advocaat. De
bestaat daarin dat de bedrijfsjurist in voorkomende ge-
prijs doet er nauwelijks toe. Minder dan één op de tien be-
vallen een beroep doet op het alwetende of eerder nog
drijfsjuristen bekommert zich echt om de prijs. Jarenlange
almachtige advies van de advocaat. Met name in die situ-
relaties en de premisse van inhoudelijke kwaliteit voor een
aties dat de wal het schip van de business moet keren.
zekere (hoge) prijs zijn kennelijk heilige huisjes. Huisjes
En zo kan het dat publiekelijk voor kwaliteit wordt geko-
die je niet zo maar afbreekt! Dat verbaast mij.
zen. In de praktijk zijn de verhoudingen daarentegen stil-
Ik heb de afgelopen anderhalf jaar namelijk geen we-
zwijgend aan het veranderen.
zenlijk verschil ontdekt in de inhoudelijke kwaliteit van
mijn bedrijfsjuristen of van ingezette advocaten. Er is
Openhartig
echt geen inhoudelijk verschil. Natuurlijk bevestigt de
Met mijn ervaringen en twijfels over de feiten en cijfers
uitzondering mijn regel. Ook ik doe een beroep op ge-
in mijn achterhoofd ging ik op pad. De afgelopen maan-
specialiseerde advocatenkantoren, maar alle andere
den sprak ik openhartig met een groot aantal general
Wat is het doorslaggevend criterium bij de keuze van een advocatenkantoor?
4%
Inhoudelijke kwaliteit
Mr. Max Hübner
Passendheid van de prijs
is director
34%
Corporate Legal
55%
Persoon van de adviseur
and Tax bij
PGGM. Het arti-
Transparantie van facturatie
kel is op persoonlijke titel
7%
geschreven.
Van de vijf genoemde criteria in het onderzoek dat Max
Hübner deed bleek ‘aanvullende dienstverlening’ voor
niemand van de respondenten doorslaggevend.
36
nr. 5 – 2012
Column
counsels. Ieder van hen verantwoordelijk voor het juridi-
accepteerd. De toenemende bedrijfsmatige oriëntatie on-
sche reilen en zeilen in grotere (internationale) organi-
der bedrijfsjuristen leidt tot andere inzichten. Inzichten
saties. De gesprekken gingen over de gewenste afname
die een aantal jaren geleden aan een voorzichtige opmars
van het aantal medewerkers, de vermindering van toe-
begonnen, maar nu steeds nadrukkelijker gemeengoed
nemende jaarlijkse kosten voor advocaten, de groeiende
worden. General counsels onderscheiden juridische acti-
omvang van de werkzaamheden en andere triviale on-
viteiten naar inhoud, functionaliteit en complexiteit. Dat
derwerpen. Ook het afbreken van heilige huisjes, de ge-
leidt tot een efficiëntere inrichting en effectievere werk-
zonde bedrijfsvoering, de verhouding tussen prijs en
wijze van juridische afdelingen. Tegen lagere kosten worden meer juridische activiteiten verricht. Het is een
kwestie van de juiste jurist inzetten voor het juiste resul-
De conventies in de verhoudingen tussen
bedrijfsjuristen en advocaten worden niet
langer als vaststaand geaccepteerd
taat. In het verlengde daarvan is de traditionele dienstverlening door advocatenkantoren zo goed als verleden
tijd. Tenminste als bedrijfsjuristen dat willen. Zij bepalen
namelijk de regels van het spel.
Mijn conclusie is dat het landschap van juridische dienst-
kwaliteit van advocaten, de transparantie van tariefop-
verlening verandert. Stilzwijgend, fluisterend en hier en
bouw en de professionalisering van de inhuur waren
daar wat meer uitgesproken, maar de verandering is een
boeiende onderwerpen van gesprek.
feit. Net als de toenemende snelheid van die verandering.
Niet langer worden de conventies in de verhoudingen
tussen bedrijfsjuristen en advocaten als vaststaand ge-
EVENTS VOOR JURISTEN
Reageren? [email protected]
seminar
Dinsdag 19 juni 2012 | WTC te Amsterdam
Cliënt 2.0
Advocaat: jurist of business partner?
Weet u wat uw cliënt werkelijk beweegt? Waar wordt uw cliënt echt
gelukkig van? Leer in een middag hoe u meer uit uw cliënten haalt. Laat
u inspireren door de tips van Jos Burgers.
Geen wetenschappelijke verhalen maar praktische en doeltreffende
adviezen om meteen aan de slag te gaan!
www.mr-online.nl/client20
Wat neem
jij mee?
Wat je elke dag bij je hebt, zegt veel over wie je bent. Over wat
je bezighoudt, de dingen die je meemaakt en wat je motiveert.
Bij AKD zijn we benieuwd naar wat mensen ‘meenemen’. Naar hun
interesses en ambitie. Wat deed jou besluiten rechten te gaan
studeren? En wat wil je bereiken? AKD bestaat uit een hecht team
van bevlogen advocaten en notarissen. Professionals met een eigen
stijl. Vastbesloten alles eruit te halen wat erin zit. We investeren
dan ook veel in de ontwikkeling van jong talent. Spreekt onze
werkwijze jou aan? Laat het ons weten. We zijn benieuwd naar
wat jij meeneemt. Kijk op watneemjijmee.nl.
Beter werk
Burn-out?
door Caroline Bun
n de NRC stonden onlangs de koppen ‘Gelukkig, de ratio komt
zigheden. Herkenbaar? Door deze afleiweer terug’ en ‘Helaas, het emo-aandeel stijgt nog steeds’. Veel
dingen hoeven de emoties, die ergens in
juristen zal dit als muziek in de oren klinken. Tijdens trainingen van
je lijf voelbaar zouden kunnen zijn, niet
juristen valt op dat het uiten van emoties door de meeste van hen
meer gevoeld te worden. Maar let op:
niet wordt gewaardeerd. Juristen voelen zich hier vaak ongemakkeeen emotie zit in je lichaam en is enerlijk bij, zeker in de advocatuurlijke omgeving. Emoties in je werk, die
gie in beweging. Je denkt wellicht dat
heb je toch niet? Toen ik vijftien jaar geleden mijn emotionele onvrehet je helpt om emoties weg te drukken
de uitte jegens een managing partner over een in mijn ogen oneerof je aandacht er van af te leiden, maar
lijk winstdelingssysteem, beviel me dat slecht. Mijn boodschap
ondertussen woon je je lichaam uit. Je
kwam niet over, de aandacht kwam te liggen op mijn onvermogen en
zet je levensenergie in voor het onderfrustratie. Het naar voren brengen van mijn oprechte mening had
drukken van emoties in plaats van deze
mij niets gebracht.
op een positieve manier in te zetten
In vijftien jaar is er het een en ander veranderd. Zeker in het bevoor jezelf!
drijfsleven is meer aandacht voor emoties en wat die met mensen
Dit vraagt veel kracht en daar word je moe van. Een van de meest
kunnen doen. Toen in 2005 mijn vader overleed, had het hoofd Juvoorkomende beroepsziektes, burn-out, wordt met name veroorridische zaken van het bedrijf
zaakt door het met je meedragen
waar ik werkte hier alle begrip
van emoties die je onderdrukt,
Juristen zijn mensen en kennen emoties
voor en kon ik mijn tijd nemen
totdat de bekende druppel de
alvorens ik mijn werk weer opsteeds voller wordende emmer
pakte. Nog enigszins gedefordoet overlopen.
meerd door mijn voormalige advocatuurlijke werkomgeving, vond
Wat werkt wel? In mijn coaching zie ik keer op keer: je emoties
ik dat een ongekende menswaardige benadering. Wat hier goed
uitnodigen in plaats van je er tegen te verzetten, ze volledig dooraan was, is dat ik de nodige tijd kon nemen om mijn emoties te
voelen en door je heen laten stromen. Dan laten de emoties jou
voelen, er bij te blijven en weer ruimte te laten ontstaan voor mijn
los en kunnen ze werkelijk verdwijnen. Je voelt ruimte, die gevuld
werk. Zowel voor mijzelf als voor mijn werkgever de allerbeste en
wordt met kracht, jouw levensenergie. Levensenergie, die uit het
meest effectieve oplossing: een win-win situatie, door te erkenniets weer beschikbaar komt. Je voelt je weer fitter, helderder:
nen dat emoties menselijk zijn en hun ruimte mogen hebben.
weer in verbinding met jezelf. En vanuit die verbinding is het weer
Juristen zijn mensen en kennen emoties. We kunnen emoties onmogelijk gewoon jezelf te zijn. Wie van daaruit spreekt wordt gederdrukken, ontkennen, vermijden of ze op een ander projecteren
hoord en gezien, omdat je spreekt vanuit een innerlijke rust die
(de ander beschuldigen van ons eigen nare gevoel). Het onderonmiskenbaar is.
drukken en vermijden van emoties kan op verschillende manieren, namelijk door te vluchten in werken, alcohol, roken, seks,
Voormalig advocaat en bedrijfsjurist Caroline Bun is trainer en coach en
eten, winkelen, sporten en andere soms bijna dwangmatige besamen met Lenet Leusink eigenaar van groeiNU! (www.groeinu.com)
I
De meest gevraagde
juridische specialismen
Allround
bedrijfsjuridisch
Aanbestedingsrecht
Arbeids- en ambtenarenrecht
van de laatste maand zijn:
Flexibele inzet
Sara El Idrissi: “De (flexibele) professional
staat centraal. Wij merken dat kennisgedreven flexibilisering een steeds grotere plaats
inneemt binnen organisaties.
In toenemende mate zien wij de vraag naar
de flexibele inzet van professionals. Daar
waar voorheen de interim-jurist voor langere
periode op uurbasis werd ingehuurd, wordt
er nu beroep gedaan op de zogenaamde flexpools (veelal in combinatie met fixed fees) in
verschillende varianten. Kennis wordt gevraagd op het moment dat het nodig is en dat
moment kan per dag worden bepaald. Met
andere woorden, opdrachtgevers willen meer
netto inzet van de ingehuurde professional,
specifiek voor de taak of het project die op
dat moment uitgevoerd moet worden.
De professional werkt in eenzelfde periode in
meerdere projecten voor verschillende opdrachtgevers. Dit vraagt veel van de flexibiliteit van de professional, maar ook van ons
als juridisch dienstverlener.
Een persoonlijk betrokken benadering
van de kandidaat is
essentieel om aan de veranderende vraag te
kunnen voldoen. Je moet de professional immers ècht kennen. De selectie op harde criteria blijft belangrijk, maar ook de softe criteria
nemen in belangrijkheid toe. Daarnaast blijven ook het binden en het investeren in de
relatie met de professional noodzakelijke vereisten om de juiste professional voor het juiste project te vinden.”
Sara el Idrissi is coördinator recruitment bij
USG Juristen.
Deze rubriek komt tot stand met medewerking van Brunel,
DPA Legal, Legal People, Robert Walters, USG Juristen en
Voxius.
nr. 5 – 2012
39
Beter werk
DUITS-NEDERLANDSE ADVOCATEN
‘Werk in Duitsland
Duitsland is de belangrijkste handelspartner van Nederland, ontpopt zich in
crisistijden als moeder van Europa en biedt veel werk dat door Nederlandse
bedrijven en adviseurs opgepikt kan worden. Toch zijn er geen Duitse advocatenkantoren in Nederland gevestigd, zijn er geen combinaties van grote Nederlandse en Duitse advocatenkantoren en kijken veel advocatenkantoren in
ons land eerder naar andere landen. Hoe is dit te verklaren? Mr. organiseerde
een rondetafelgesprek met advocaten die de samenwerking wél aangaan.
door Michiel Rohlof foto’s Geert Snoeijer
D
e animo voor het gesprek in de Duits-Nederlandse Handelskamer te Den Haag is groot;
allemaal advocaten die de samenwerking wel
aangaan en graag hun verhaal doen. Toch
gaat de aandacht van veel concullega’s vaak uit naar Londen als financieel centrum en naar opkomende economieen als China en de rest van Azië. Gespreksleider Gerard
Tanja (Venturis Partners): “De Nederlandse handel met
Beieren alleen is echter al groter dan die met China. Wie
waagt zich aan een verklaring?” Advocaat Axel Hagedorn
(Van Diepen Van der Kroef): “Er is sprake van een blinde
vlek in Nederland. De berichtgeving gaat voornamelijk
over Angelsaksische kantoren en opkomende economieën,
terwijl er dichter bij veel makkelijke omzet te behalen is.
De taalbarrière kan een verklaring zijn voor het ontbreken van verregaande samenwerkingen. Duitse CEO’s of
bestuurders zijn nog vaak vrij beperkt in Engels en veel
Nederlanders spreken de Duitse taal niet meer vloeiend.”
Regine Nuckel, advocaat bij het Duitse Beiten Burkhardt:
40
nr. 5 – 2012
“Taal is zeker een issue, maar niet de grootste hobbel. Er
zijn voor Duitse kantoren als het onze zeker argumenten
om een kantoor in Nederland te openen, maar dat kost
tijd en is zeker niet zo eenvoudig. Ik denk wel dat het op
termijn zal gebeuren; de vraag is natuurlijk wanneer.”
Evert Jan Heijnen (Kneppelhout & Korthals): “Vanuit Nederland is er lang een focus geweest op de Angelsaksische markt.
Logisch; omdat de juridisering daar groter was en er veel bereidheid was om voor lijvige contracten hoge uurtarieven te
betalen. In Duitsland betaalt men echt geen 600 euro per uur;
in Engeland wel. Nu de tarieven in Engeland aan het zakken
zijn, richten kantoren zich meer op andere buurlanden.” Pieter Ariëns Kappers, managing partner van Boekel De Nerée:
“Buiten de tariefdiscussie is Duitsland natuurlijk ook gewoon
een hele sterke, zo niet de sterkste speler in Europa. Duitsland
trekt de euro en mevrouw Merkel is praktisch president van
Europa. Vanuit het Nederlandse bedrijfsleven groeit de belangstelling om daar zaken te doen. De advocatenkantoren
volgen.” AKD-advocaat Bert Heikens:
Beter werk
voor het oprapen’
Achteraan v.l.n.r. Mink Severiens (Dijks Leijssen), Gerard Tanja (Venturis Partners), Axel Gerberding (Duits-Nederlandse Handelskamer),
Bert Heikens (AKD), Uthe Acker (DVDW Advocaten), Regina Nuckel (Beiten Burkhardt), Evert-Jan Heijnen (DVDW Advocaten), Dick Veltman
(KienhuisHoving), Axel Hagedorn (Van Diepen Van der Kroef), Marc Padberg (Kneppelhout & Korthals), Laure Couvret (Kneppelhout & Korthals) en Pieter
Ariëns Kappers (Boekel De Nerée). Vooraan Friederike Juncker (Ekelmans & Meijer) en Wietje de Muinck Keizer (VMW Taxand).
nr. 5 – 2012
41
Beter werk
“Wij richten onze internationale samenwerking tegenwoordig primair op Duitsland, omdat dat een land is waar veel
werk te halen valt gelet op de handel tussen beide landen.
Voor sommige secties was dat even wennen, maar het is belangrijk om ook bij internationale stappen focus aan te brengen. Bovendien ervaren wij in toenemende mate dat onze cli-
“NU DE TARIEVEN IN ENGELAND AAN HET
ZAKKEN ZIJN, RICHTEN KANTOREN ZICH
MEER OP ANDERE BUURLANDEN”
enten er om vragen.” Toch is het openen van een kantoor in
Duitsland voor veel Nederlandse kantoren geen optie. Dick
Veltman, advocaat bij KienhuisHoving: “Wij zitten al dicht
bij de grens en krijgen van veel Duitse kantoren zaken. Dat
vergeef je weer als je fysiek in Duitsland gaat zitten en daarmee een directere concurrent wordt. Een ‘German Desk’ in
Nederland is dan een betere optie.”
German Desk
Een aantal Nederlandse kantoren heeft inmiddels zo’n German Desk. Friederike Juncker, advocaat bij Ekelmans &
Meijer: “Voor een German Desk is een native speaker uit
Duitsland die de Duitse wet kent essentieel. Daarmee boor
je een hele nieuwe cliëntengroep aan: Duitse cliënten, maar
ook Zwitserse en Oostenrijkse cliënten die willen schakelen
met iemand die de taal en cultuur kent.” Mink Severiens van
Dijks Leijssen Advocaten & Rechtsanwälte uit Enschede:
“Wij voeren al meer dan dertig jaar een Duits-Nederlandse
praktijk, hebben veel Duitse Nederlanders en Nederlandse
Duitsers. Ik ben het met Friederike eens dat voor een Ger-
42
nr. 5 – 2012
man Desk ook echte Duitsers nodig zijn en dat stopt niet bij
de advocaat alleen. De secretaresses moeten beide talen beheersen en het besluit om zo’n German Desk op te zetten
moet breed gedragen worden door de directie.” Ute Acker,
advocaat bij DVDW: “Veel Nederlandse advocaten denken
dat ze een Duitse cliënt makkelijk kunnen bedienen omdat
ze een aardig woordje over de grens spreken. Je verwijst een
cliënt toch ook niet snel door omdat je de moedertaal niet
spreekt. Er worden dan echter wel verwachtingen gewekt
die niet waargemaakt kunnen worden. Taal is belangrijk,
maar ook het begrip van de andere rechtscultuur.”
Tanja: “Is het ook niet zo dat Duitse kantoren zich de laatste
tien jaar in toenemende mate op hun oosterburen richten en
de markt in Nederland te klein achten? De nummer 100 in
Duitsland heeft meer fee earners dan de nummer 20 in Nederland.” Hagedorn: “Veel Duitse kantoren zijn voornamelijk
op de interne markt gericht en daarnaast op landen in OostEuropa. Er zijn heel veel juristen; ruim 150.000. Alleen Hamburg telt al 9500 advocaten op het moment, maar het zijn
vooral kleinere en mid-market kantoren die de middenmarkt
bedienen. Er is veel minder focus op het buitenland dan wij
hebben. Die fragmentatie leidt ertoe dat men niet snel strategieën op het gebied van internationale expansie ontwikkelt.”
Nuckel: “Grote, internationale kantoren als DLA, Freshfields
Bruckhaus Deringer, Clifford Chance, Allen & Overy, Hogan
Lovells, Bird & Bird en Linklaters hebben wel in beide landen vestigingen, maar voor een middelgroot kantoor in
Frankfurt is de stap om een aantal advocaten in Amsterdam
te vestigen te groot. Er zijn veel praktische problemen, maar
ook financiële risico’s; het is immers nog maar de vraag of je
er veel werk uit zult halen. Niemand zal eerst een team advocaten in Amsterdam stallen en vervolgens hopen dat de telefoon gaat. Misschien is het een betere strategie om met meerdere kantoren niet-exclusieve relaties aan te gaan.” Juncker:
“De samenwerkingen die wij nu hebben met meerdere advo-
Beter werk
catenkantoren bevalt inderdaad ook goed. Cliënten vinden
het soms ook prettig dat je niet aan een zusterkantoor vast
zit. Je kiest dan de beste advocaat voor de opdracht en die zit
de ene keer hier de andere keer daar.” Heikens: “Dat hoor je
vaak, maar als men om een goede arbeidsrechtadvocaat
vraagt zit die ineens wel een gang verderop je eigen kantoor.
Ik zie het voordeel van een zusterkantoor en exclusieve samenwerking wel degelijk; je schakelt een stuk sneller, er is
consistente dienstverlening en een aanspreekpunt.”
toe? Dick Veltman, managing partner bij KienhuisHoving:
“Ik vind de hiërarchische en formele structuren wel een barrière. Ik ben op kantoor de oudste vennoot maar iedereen
spreekt me met Dick aan. Dat is voor Duitsers ondenkbaar
De Nederlandse directheid kan soms tot onbegrip leiden.
Daarnaast zijn met name middelgrote kantoren vaak slecht
bereikbaar, is mijn ervaring. Geregeld krijg je een antwoordapparaat; dat zou bij ons echt ondenkbaar zijn.” Wietje de
China
Duits-Nederlandse initiatieven
Duitse kantoren zijn niet alleen sterk vertegenwoordigd in
Oost-Europa, maar er zijn ook sterke historische banden
tussen Duitsland en China. Tanja wil weten of dit kansen
biedt voor Nederlandse kantoren. Hagedorn: “Heel veel
Nederlandse kantoren hebben een China Desk, of denken
erover om die op te zetten. Men hoopt op een paar nieuwe
cliënten, maar meestal is het verliesgevend. In dat opzicht
zou het natuurlijk ideaal zijn om de krachten te bundelen
door een strategische alliantie aan te gaan met een Duits
kantoor; veel effectiever dan zelf het wiel uitvinden. Mijns
inziens is China echter wel een hype; het werk in Duitsland
ligt immers voor het oprapen. Een strategische alliantie zou
dus een dubbele winst zijn: je hebt ineens Duitsland en China als markt erbij.” Marc Padberg, managing partner bij
Kneppelhout & Korthals: “Nederland zit voor een belangrijk gedeelte tussen die twee markten in; wij hebben de
grootste zeehaven van Duitsland zeg ik vaak. Kennis van
Duitsland en China is essentieel, wil je die slag niet missen.
De talen moet je dus gewoon in huis hebben. Wij hebben
ook mensen in dienst die Mandarijn spreken.”
Er zijn in de advocatuur zeker initiatieven om de DuitsNederlandse verbindingen te versterken. De DuitsNederlandse Advocatenvereniging werd opgericht in 1996,
heeft inmiddels 250 leden en beoogt kennis en ervaringen
tussen collega’s in beide landen uit te wisselen (zie ook
www.dnrv.net).
De alliantie tussen Stibbe, het Duitse Gleiss Lutz en het
Engelse Herbert Smith is van de baan. Dat laatste kantoor
trok zich eind 2011 terug uit de alliantie en besloot zelf een
vorm van aanwezigheid in Duitsland te gaan ontwikkelen.
Een voorbeeld van een nieuwe alliantie is de Alliance of
European Life Sciences Law Firms: het Nederlandse Axon
Advocaten dat samen met het Duitse Luetzeler en
UK-based James Lawford Davies de krachten bundelt op
het gebied van juridisch advies voor de life sciences-sector.
Opvallend is de relatief nieuwe ontwikkeling van Dutch
Desks bij advocatenkantoren in Duitsland: zo hebben
Raupach, PICOT en Beiten Burkhardt allen een Dutch Desk
met advocaten die zowel in Nederland en Duitsland
beëdigd zijn. In Nederland is eveneens een aantal advocaten werkzaam die dubbel beëdigd zijn en daarom veel ken-
Cultuurverschillen
nis van de twee landen en culturen hebben. Van Diepen Van
De term cultuurverschillen viel al eerder. Hoe ervaren de
aanwezigen de samenwerking met de oosterburen tot nu
der Kroef heeft er binnenkort zelfs vijf in huis.
nr. 5 – 2012
43
Beter werk
Muinck Keizer, advocaat bij VMW Taxand: “De Duitse
grondigheid – of Gründlichkeit – is een ander aspect waar
wij Nederlanders maar moeilijk aan kunnen wennen. Onze
cliënten willen een strak advies en zitten niet te wachten op
lappen tekst. Duitsers willen tot in de kleinste details weten
welke risico’s er aan een zaak kleven. Je bent veel meer tijd
kwijt aan het uitwerken van zaken in elk moment van een
proces.” Nuckel: “Dat kan ik onderschrijven. Duitse cliënten
willen alles op papier. Vijftien jaar geleden deed ik voor het
eerst een zaak voor een Nederlandse cliënt, die ik vijftig pagina’s overhandigde. ‘Zeg ons wat het kost, wat de risico’s
zijn en geef ons twee pagina’s’, was de reactie.” Ariëns Kappers: “Duitse advocaten volgen meer de wetenschappelijke
aanpak. Men is ook eerder geneigd om te procederen; de
kosten van een procedure staan immers vast en risico’s zijn
daarmee ingeperkt. Nederlanders zijn eerder geneigd om
consensus te kweken; procedures zijn lastig als je het ook
onderling kunt regelen. Het poldermodel.” Juncker: “Voor
mij als Duitse in Nederland was het erg wennen om een uitspraak te doen zonder gedegen juridische onderbouwing.
Nederlanders zijn bijzonder oplossingsgericht.” Tanja:
“DE NEDERLANDSE DIRECTHEID KAN
SOMS TOT ONBEGRIP LEIDEN”
“Toch kan ik me voorstellen dat er ook voordelen aan die
Deutsche Gründlichkeit zitten.” Acker: “Het Wiedervorlagesystem, waarbij alle zaken gestempeld worden en vanzelf
terugkomen, zonder twijfel. Je vergeet nooit meer een brief
en nooit meer een deadline. Toen ik in Nederland kwam
vond ik het bizar om te zien dat veel Nederlandse kantoren
zo’n systeem niet hadden, en nog steeds niet hebben. Je mist
namelijk veel business als je je termijnen niet bijhoudt.”
Veltman: “Wij zijn een van de weinige kantoren in Nederland die ISO-gecertificeerd zijn. Dat betekent een hoop
rompslomp maar zulke zaken zijn dan wel strak geregeld.
Voor Duitse cliënten is dat een pre.”
Voetbal
Ondanks de verschillen in taal en cultuur biedt Duitsland
kansen voor Nederlandse kantoren die hun werkterrein willen uitbreiden. De vraag is hoe die Duits-Nederlandse samenwerking zich de komende jaren zal ontwikkelen. Kunnen we op korte termijn fusies of verregaande strategische
samenwerkingsverbanden verwachten? Hagedorn: “Duitsland is sinds het wereldkampioenschap voetbal mateloos
populair, om niet te spreken van een hype. Het zou kunnen
dat advocaten hier zich in de slipstream van die hype ook
44
nr. 5 – 2012
meer gaan richten op de Duitse markt. Toch zijn de meeste
advocatenkantoren in Nederland zich blijkbaar totaal niet
bewust van de markt die er ligt. Ik denk dat het de grote
kantoren nog steeds onderschatten welke grote marktkansen er zijn als je je actief op de Duitse markt richt.”
Heikens: “De internationalisering van kantoren gaat door en
in Engeland zal de komende jaren een consolidatie van de
middenkantoren plaatsvinden, is de verwachting. Wij zitten
daar middenin en ik verwacht dan ook verregaande samenwerkingsverbanden tussen die kantoren en continentale kantoren.” Veltman: “Er zullen niet veel kantoren zijn die alleen
in Duitsland en Nederland actief zijn. Uitbreiding van de bestaande netwerken naar beide landen zie ik wel gebeuren.”
Severiens: “De laatste jaren is er al veel gebeurd tussen beide
landen. Nederlanders kochten massaal huizen in Duitsland
vanwege de prijzen hier. De bouwsector in Duitsland groeit;
in Nederland ligt het compleet stil. Als we dit gesprek over
vijf jaar weer doen denk ik dat er grote stappen zijn gezet.”
Het rondetafelgesprek werd georganiseerd door Axel Hagedorn, naast advocaat bij Van Diepen van der Kroef actief bij
de Duits-Nederlandse Handelskamer en voorzitter van de
Duits-Nederlandse Advocatenvereniging. Met dank aan de
Duits-Nederlandse Handelskamer en directeur Axel Gerberding voor de gastvrije ontvangst en Gerard Tanja (Venturis
Partners) voor de organisatie en gespreksleiding.
Ingezonden Mededeling
“DUITSERS HEBBEN EEN HOGER VERWACHTINGSPATROON”
Nu Nederland in een recessie verkeert richten steeds meer Nederlandse ondernemers de blik oostwaarts. ‘De Duitse markt
is dichtbij en laagdrempelig’, zegt Axel Gerberding, directeur van de Nederlands-Duitse Handelskamer in Den Haag.
Axel Gerberding / directeur DNHK
Met wat voor juridische vragen kloppen ondernemers bij de
DNHK aan?
‘Ondernemers krijgen met vele verschillen in wet- en
regelgeving te maken, wanneer zij op de Duitse markt
actief worden. Bijvoorbeeld wanneer zij een GmbH willen
oprichten of Duits personeel in dienst willen nemen. Maar
ook bedrijven die via een webshop producten verkopen aan
Duitse klanten, krijgen te maken met algemene voorwaarden
die nogal afwijken van wat we in Nederland gewend zijn. Onze
medewerkers hebben alle kennis in huis om hen daarbij te
begeleiden. Daarnaast adviseren wij bedrijven omtrent de
Duitse regels voor verpakkingsrecycling. ‘
Welke sectoren doen het goed?
‘We hebben inmiddels bijna 1.000 ledenbedrijven in
Nederland en Duitsland. Daarvan behoort 90 procent tot
het midden- en kleinbedrijf. Vooral Nederlandse bedrijven
die zich richten op ict, gezondheid, toelevering voor de
automobiel- en machinebouw en duurzame energie doen
momenteel goede zaken in Duitsland. Daarbij gaat het
zowel om productiebedrijven als dienstverleners. Ook de
Duitse bouwsector staat er momenteel beter voor dan die in
Nederland.’
Hoe ontwikkelt de export zich?
Nederlandse bedrijven zijn zich in de afgelopen twee, drie jaar
weer sterker op Duitsland gaan richten. In 2011 groeide de
export van Nederland naar de Bondsrepubliek met maar liefst
22 procent ten opzichte van 2010. Het mkb heeft een groot
aandeel in deze Nederlandse export. Omgekeerd exporteerden
Duitse bedrijven vorig jaar voor ruim 69 mrd. euro naar
Nederland. Dat betekent een stijging van 17 procent.’
Axel Gerberding (63) is volkseconoom en werkte
onder andere voor HERMES-Kreditversicherung
in Hamburg en de Duits-Indonesische Handelskamer in Jakarta. Sinds 1997 is hij directeur
van de Nederlands-Duitse Handelskamer in Den
Haag.
Waar zitten knelpunten?
‘Die beginnen al bij de etikettering van producten of
de ingewikkelde Duitse regelgeving op het gebied van
verpakkingsrecycling. Moeilijk zijn ook de andere mentaliteit
en het hoge verwachtingspatroon van Duitse afnemers. Toch
biedt Duitsland juist nu goede perspectieven. De Duitse
economie groeit dit jaar ondanks de crisis naar verwachting
met 1 procent, terwijl de Nederlandse economie krimpt.
Overigens zijn Nederlandse bedrijven zelf ook uitstekend
vertegenwoordigd in Duitsland. Het aantal dochterbedrijven
in Duitsland bedraagt 9.000, waarvan 3.700 in NoordrijnWestfalen.
Hoe ondersteunt de DNHK deze bedrijven?
‘Zowel bedrijven die al in Duitsland actief zijn als
nieuwkomers op de Duitse markt kunnen bij ons terecht
voor marktinformatie en ondersteuning bij het opzetten of
uitbreiden van de exportactiviteiten. Daarnaast geven wij
antwoord op juridische vragen, bemiddelen personeel en
bieden uitgebreide financiële en fiscale dienstverlening.
De DNHK is echter ook het grootste netwerkplatform binnen
het Nederlands-Duitse bedrijfsleven en behartigt de belangen
van haar leden richting de politiek in beide landen.’
Ingezonden Mededeling
DUITSLAND IS ‘HOT’
‘Die einsame Kanzlerin’ kopte het Duitse Handelsblatt op 8 mei 2012 naar aanleiding
van de verkiezingsuitslagen in Frankrijk en Griekenland. Angela Merkel zal het in Europa
immers steeds moeilijker krijgen om de Duitse bezuinigingskoers te verdedigen. Toch
kijkt iedereen in Europa enigszins afgunstig naar Duitsland, waar de economie nog wel
goed draait. Nederlandse bedrijven wagen in steeds grotere getale de stap over de grens
en dus neemt ook de vraag naar juridische ondersteuning toe.
“Duitsland is niet alleen op grond van de actuele economische
situatie aantrekkelijk voor Nederlandse bedrijven”, zegt
Günter Gülker, hoofd exportadvies van de Nederlands-Duitse
Handelskamer (DNHK). “Dankzij de centrale ligging in Europa
is het de perfecte locatie om markten in alle regio’s van
Europa te kunnen bereiken”. Het is dan ook niet verwonderlijk
dat Nederland in 2011 opnieuw de grootste exporteur van
goederen richting Duitsland was. Ons land exporteerde voor
82 mrd. euro naar de oosterburen, de wederuitvoer niet
meegerekend. Doordat er ook voor 70 mrd. euro aan goederen
uit Duitsland ingevoerd werd, steeg het totale handelsvolume
tussen beide landen tot boven de 150 mrd. euro.
van Nederlandse bedrijven gespecialiseerd. “Ik merk de
toenemende belangstelling voor de Duitse markt duidelijk”,
zegt Suzanne Hermsen van Dirkzwager Advocaten in Arnhem.
“De vragen die Nederlandse ondernemers hebben gaan
bijvoorbeeld over distributie, het aangaan van dienstverbanden
met Duitse werknemers, maar ook over het incasseren en
veiligstellen van vorderingen in Duitsland.” Het feit dat de
Duitse markt ‘hot’ is bij Nederlandse ondernemers, heeft dus
ook effecten voor juristen die in beide rechtssystemen thuis
zijn.
De consequente crisisaanpak en uitgebreide deeltijd wwregeling, maar ook het structurele hervormingsbeleid dat
al onder Bondskanselier Gerhard Schröder begon, hebben
ervoor gezorgd dat Duitsland van zieke man tot het nieuwe
beloofde land van Europa is geworden. Kenmerkend voor
de Bondsrepubliek als vestigingsplaats zijn innovatieve en
internationaal concurrerende ondernemingen.
Daarnaast beschikt het land over een uniek en internationaal
erkend duaal opleidingssysteem, waardoor er een ruim
aanbod aan gekwalificeerde en gemotiveerde werknemers
is. “De infrastructuur is uitstekend ontwikkeld en er worden
topprestaties geleverd op het gebied van research en
development”, aldus Gülker.
Belangrijke economische sectoren zijn van oudsher de
automobielindustrie, de machinebouw en de chemische
industrie. Deze sectoren hebben ook het grootste aandeel
in de Duitse export. Maar ook de biotechnologie, de
dienstensector, energie en lucht- en ruimvaart zijn belangrijke
peilers.
Het is dan ook nauwelijks verrassend dat de DNHK in
een recent onderzoek meer dan 8.000 Nederlandse
dochterbedrijven in Duitsland in kaart heeft gebracht. “Het
aantal Nederlandse vestigingen neemt in rap tempo toe”, zegt
Gülker. Een groot aantal dienstverleners probeert hierop in
te spelen. Zo hebben niet alleen grote adviseurs als KPMG,
PwC of het Duitse advocatenkantoor Beiten Burkhardt eigen
Dutch Desks opgericht. Ook vele kleinere en regionale
advocatenkantoren hebben zich inmiddels in de begeleiding
Vakbeurzen in Duitsland
Duitsland is de wereldwijde nummer één als het
gaat om vakbeurzen. Vier van de vijf grootste
beursstandplaatsen ter wereld bevinden zich in
de Bondsrepubliek en van alle toonaangevende
beurzen vindt tweederde in Duitsland plaats.
De sterkte van het Duitse beurzenlandschap
bestaat enerzijds uit het internationale karakter
en anderzijds uit de centrale ligging van
Duitsland binnen het Europese continent. Ook
voor de Nederlandse economie is de Duitse
beurzenmarkt van grote betekenis. De DNHK
is de officiële Nederlandse vertegenwoordiger
van de Messe Berlin en Landesmesse Stuttgart.
De Handelskamer ondersteunt Nederlandse
exposanten bij de voorbereiding van hun
beursdeelname in Duitsland en organiseert
bijvoorbeeld gezamenlijke beursinzendingen.
Ingezonden Mededeling
VAN ÉÉNPITTER TOT MULTINATIONAL
De Nederlands-Duitse Handelskamer (DNHK) verstrekt juridisch advies aan bedrijven die actief zijn in Nederland en
Duitsland. De aanvragen zijn daarbij net zo divers als het bedrijfsleven zelf. Arbeidsjuriste Ulrike Tudyka van de DNHK geeft
een aantal voorbeelden.
“Een Nederlandse ondernemer die in Duitsland vis
wil verkopen, een Duitse fabrikant die in Nederland
zonnepanelen wil produceren, een Nederlands bouwbedrijf
dat in Duitsland bouwwerkzaamheden wil verrichten of een
Duitse ondernemer die een Nederlands transportbedrijf wil
overnemen: het spectrum van aanvragen dat bij de DNHK
binnenkomt is enorm breed. Het kan gaan om éénpitters
of om multinationals, maar de nadruk ligt op het mkb.
Sommige bedrijven zijn al jarenlang actief op de buurmarkt,
anderen willen net beginnen. Vaak terugkerende vragen
gaan bijvoorbeeld over producteisen, het oprichten van
een vestiging in het buurland en het arbeidsrecht. Ook
handelsagentuur- en distributierecht spelen een belangrijke rol
in het grensoverschrijdende rechtsverkeer. De handelsagent
en de distributeur zijn immers vaak de eerste stap op de
buurmarkt.
Ondernemers ervaren het regelmatig als frustrerend dat de
relevante regelgeving niet eenvoudig op één plek kan worden
gevonden of dat deze slechts in één taal beschikbaar is.
Daarnaast stuit het recht van het buurland vaak op onbegrip.
De DNHK ziet zichzelf in dit opzicht dan ook als bemiddelaar,
waarbij ondernemers de mogelijkheid hebben om in hun eigen
taal met iemand te communiceren die niet alleen kennis heeft
van het vreemde recht, maar ook het juridische referentiekader
kent, waarbinnen zich de ondernemer beweegt. Zo kan de
Handelskamer een brug slaan die onbegrip en onzekerheid bij
de ondernemer wegneemt.
DNHK Seminars
Veelzijdige, gefundeerde informatie over
Duitsland en persoonlijke wederzijdse
uitwisseling zijn de speerpunten van de DNHKSeminars. Tijdens ongeveer 30 evenementen
per jaar biedt de DNHK de mogelijkheid
uitgebreide informatie te verkrijgen over
de meest uiteenlopen thema’s, waarbij
wordt samengewerkt met gerenommeerde
culturele trainers, advocatenkantoren en
belastingadviseurs. Het gehele aanbod is te
vinden via www.dnhk.org/nl/seminars.
Ulrike Tudyka / DNHK
De Nederlands-Duitse Handelskamer verstrekt voornamelijk
juridisch advies op het gebied van vennootschapsrecht,
transportrecht en arbeidsrecht. In vennootschapsrechtelijk
opzicht geeft de DNHK ondersteuning bij het oprichten
van ondernemingen, het wijzigen van de rechtsvorm
en de liquidatie van ondernemingen. Het transportrecht
betreft vooral Nederlandse ondernemingen die vanuit
Nederland afval naar Duitsland willen transporteren. De
administratieve rompslomp die met het aanvragen van een
transportvergunning voor Duitsland is verbonden, neemt de
Handelskamer van de onderneming over.
De arbeidsrechtelijke dienstverlening gaat over het
beantwoorden van alle vragen rondom het werkgeverschap,
het aangaan van een arbeidsovereenkomst en het
beëindigen daarvan. Daarnaast worden voor bedrijven die
een onderneming in het buurland willen overnemen de
arbeidsrechtelijke risico’s in kaart gebracht.
Nederlandse ondernemers zijn vaak onaangenaam verrast
wanneer ze merken dat bepaalde beroepen en activiteiten in
Duitsland meer gereglementeerd zijn dan in Nederland.
Andersom vallen Duitse werkgevers vaak over het als streng
en onflexibel ervaren Nederlandse arbeidsrecht, in het
bijzonder het ontslagrecht. Vanwege haar laagdrempeligheid
is de Nederlands-Duitse Handelskamer vaak het eerste
aanspreekpunt voor ondernemers. Ook voor diegenen
die nog geen concrete vragen hebben, maar zich vooraf
willen oriënteren, heeft de DNHK algemene informatie over
verschillende juridische onderwerpen op afroep beschikbaar.”
Jonge Balie
Bloedfanatieke voetballers
A
dvocaten en voetbal: geen goede combinatie. Althans, dat constateerde de
spoedeisende hulp van het UMC Utrecht, nadat de tweede geblesseerde speler
werd binnengebracht. Score: één hoofdwond en één gebroken rib. De organisatie van
het Jonge Balie Voetbaltoernooi was een andere mening toegedaan; bij de gemiddelde EK-kwalificatiewedstrijd vallen meer gewonden.
Met 124 bloedfanatieke deelnemers, een stralende dag en nota bene de eerste Bavariajurkjes van het seizoen was het op 27 april bij Sportcentrum Olympos gehouden voetbaltoernooi een succes. Na een zenuwslopende finale ging (wederom) het team van De
Jonge Balie Haarlem aan de bal.
Kempenaer met de beker naar huis. Als runner-up, en zeker niet minder goed: de enige echte Dutch Football Lawyers, gesponsord door Niehoff Werning & Kooij (NWK).
De tweede plaats was voor de Dutch
Football Lawyers
van NWK. Op de foto een mix van NWK
1 en NWK2.
Team Jonge Balie Breda
aten.
De winnaars: De Kempenaer Advoc
Unierecht en
de Nederlandse
rechtsorde
Meer informatie/bestellen
ZZZNOXZHUQORIQHHPFRQWDFWRS
PHWRQ]HDIGHOLQJNODQWFRQWDFWHQ
YLDZZZNOXZHUQONODQWHQVHUYLFH
3ULMVZLM]LJLQJHQYRRUEHKRXGHQ
0DVWHUPRQRJUDÀHsQVWDDWVHQ
bestuursrecht
Prof.mr. F.H. van der Burg
prof.dr. W.J.M. Voermans
,6%1
½DER
SDJLQD·VHGUXN
www.kluwer.nl
48
nr. 5 – 2012
'H]HPDVWHUPRQRJUDÀHYHUNHQW
GHYHUVFKLOOHQGHGLPHQVLHVYDQGH
ZLVVHOZHUNLQJWXVVHQKHW8QLHUHFKW
HQKHW1HGHUODQGVHUHFKW
+HWERHNLVSUREOHHP]RHNHQGHQ
NLMNWYRRUDOQDDUFRPSOLFDWLHVHQ
GLOHPPD·VGLHKHW8QLHUHFKWPHW
]LFKPHHEUHQJWHQKRHLQGH
ZHWHQVFKDSSHOLMNHOLWHUDWXXUHQ
1HGHUODQGVHUHFKWVSUDNWLMNGDDUPHH
ZRUGWRPJHJDDQ
+HWERHNLVEHGRHOGYRRUGLHJHQHQ
GLH]LFKYHUGLHSHQGZLOOHQRULsQWH
UHQRSYUDDJVWXNNHQGLHYHUEDQG
KRXGHQPHWGHEHWHNHQLVYDQKHW
8QLHUHFKWYRRUKHW1HGHUODQGVH
UHFKWDOVPHGHGHG\QDPLHNYDQ
GHJHGHHOGHUHFKWVRUGH
Jonge Balie
Bvaan dle imeaanBd abe
De eerste
keer
Stagiaire ( )
Mirte van Lingen
Secretaris: ben ik in
elk bestuur (geweest).
Waarschijnlijk omdat dit
gewoon de leukste functie is!
Sociale advocatuur: ik ben
blij dat ik op mijn kantoor ook
mensen kan helpen die mijn
bijstand niet (volledig) zelf
kunnen betalen.
Schoonmaken: de meest
onwaarschijnlijke ‘hobby’ die
een mens kan hebben, maar
een vast ritueel van mijn
weekend waarbij ik me volledig uitleef!
Spontaan: sommigen
omschrijven mij als spontaan.
Anderen durven ook gewoon
te zeggen dat ik veel en met
iedereen praat.
Spaans: ik heb iets met talen
(leren). Spaans vind ik de
mooiste. Het kwam goed van
pas tijdens mijn reizen.
FOTO: CHANTAL ARIËNS
Stress. Het is weer zover: weer iets
nieuws. Een verplicht onderdeel van de
stagiaire-opleiding is de civiele pleitoefening. Over twee weken is het zover.
Dat wordt nu dus al voorbereiden.
Gelukkig betreft de casus een rechtsgebied waarin ik me wel een beetje
thuis voel en is de tegenpleiter een bekende. Ook heb ik al vaker in de rechtbank gestaan. Dat scheelt allemaal.
Maar dan nog. Ik begin maar meteen
te oefenen met mijn kamergenoot. De
formaliteiten heb ik goed doorgenomen en ja ja ik weet in welke volgorde
ik de pleitnota moet overhandigen en
hoe iedereen aangesproken dient te
worden, maar het feit dat ik straks
persoonlijk word beoordeeld stelt me
niet gerust.
Ik besluit bij een medepleiter de kunst
af te kijken, gewoon om te acclimatiseren. Goed idee, toch? Maar wat gebeurt er nu? Deze pleiter heeft het
dermate slecht gedaan dat hij het niet
heeft gehaald!! Dit is niet geruststellend, dit is stressverhogend! Met een
dergelijk doomscenario had ik (helaas) geen rekening gehouden…
De spanning bouwt zich op en het moment nadert. Een voorbeeld van hoe
het niet moet, heb ik net gezien. Nu ik
zelf. Ik word door de rechtbank gerustgesteld dat mijn voorganger geen
goed voorbeeld is en dat het bijna
nooit voorkomt dat iemand het niet
haalt. Toch stelt dit me niet gerust.
Met knikkende knieën begin ik mijn
voordracht. Na een paar zinnen en een
hoop goede moed valt de spanning al
snel weg. Natuurlijk zijn er dingen die
beter hadden gekund, maar over het
algemeen ben ik tevreden, en de
rechtbank ook. Weer een stageonderdeel gehaald!
Het was weer leerzaam. Ik heb geleerd
hoe ik een pleidooi moet voordragen.
En nog belangrijker: ik moet op mezelf
vertrouwen en vooral niet de kunst willen afkijken van een ander.
Mirte van Lingen (26) studeerde rechten aan de Rijksuniversiteit Groningen en begon in november 2009 begon als advocaat-stagiaire op een groot kantoor in het oosten van het land. In
februari 2011 maakte zij de overstap naar Rensen Advocaten in Alkmaar. Van Lingen houdt
zich voornamelijk bezig met het familierecht. Daarnaast is ze actief als secretaris in het bestuur van de Vereniging De Jonge Balie in Alkmaar en als lid van Rotaract Alkmaar. Buiten
werktijden is Van Lingen aan het winkelen, tennissen of schoonmaken in huis.
nr. 5 – 2012
49
“ Kwaliteit
zonder
franje”
Als advocaat gaat u recht op uw doel af. U richt zich
het liefst volledig op de inhoud. Maar alleen in de wetenschap dat op
kantoor alles goed geregeld is. Voor verzekeringen, pensioenzaken,
trainingen en cursussen vertrouwt u daarom op Balieplus. Dat bespaart
tijd, geld en kopzorgen. En geeft u bovenal de ruimte voor uw passie:
de advocatuur.
www.balieplus.nl
verzekeringen + pensioenen + bedrijfsvoering + ict + cursussen
Column
Vast onderdeel van het katern Beter Werk zijn de bedrijfsjuristenpagina’s. Hierin vindt u de vaste column van consultant Harm Cammel,
de rubriek ‘Ik en mijn bedrijfsjurist’, de nieuwspagina’s met bedrijfsjuridisch nieuws en de wisselcolumn van een vooraanstaand bedrijfsjurist, en ten slotte de mededelingenpagina van het Nederlands
Genootschap van Bedrijfsjuristen.
Efficiënter met nieuwe middelen
D
Vervolgens worden er template contracten gemaakt die met
steeds bredere rol krijgt, maar dat bedrijven bovendien een
steld kunnen worden en via contract management software
meer structurele en meetbare bijdrage aan hun doelstellin-
het juiste pad doorlopen. Die medewerkers krijgen daartoe
gen verwachten. Meer taken en hogere eisen dus, maar
training in groepssessies ondersteund met frequente korte
vaak geen groter budget. De juridische functie wordt daar-
eLearning courses en updates op het intranet.
mee zowel zwaarder als interessanter.
Voor eerstelijns vragen zet Legal zijn eigen paralegals in met
Gelukkig groeit niet alleen de verantwoordelijkheid van Le-
eventueel extra capaciteit bij een Legal Process Outsourcing
gal, ook de beschikbare hulpmiddelen zijn aan een snelle
partner. Deze paralegals beantwoorden eenvoudige vragen
e juridische functie wordt steeds interessanter. In eerdere columns zagen we al dat Legal niet alleen een
drafting software door commerciële medewerkers zelf opge-
zelf en zetten complexere
ontwikkeling bezig. Twee keer
zo veel werk betekent niet meer
automatisch twee keer zo veel
Niet alleen de verantwoordelijkheid van Le-
vragen door naar de senior
gal groeit, ook de beschikbare hulpmidde-
juristen. De seniors krijgen
Cammel
alleen de excepties en esca-
uren. Met de opkomst van bijvoorbeeld legal software, para-
door Harm
len zijn aan een snelle ontwikkeling bezig
laties die vragen om hun
ervaring. Een advocaten-
legals, web services, Legal Process Outsourcing en innovatieve advocatenkantoren kan de
kantoor wordt ingehuurd om als ‘Regulatory Radar’ de relevan-
juridische rol steeds bewuster en efficiënter ingericht wor-
te ontwikkelingen in alle jurisdicties te signaleren. Bij eenmali-
den. Met meer impact tegen lagere kosten als resultaat.
ge situaties of issues in nieuwe jurisdicties schakelen de
seniors outside counsel in. En waar bepaalde vragen vaker
Flinke kluif
voorbijkomen zorgen de seniors dat deze in de standaard
Rond die hulpmiddelen gonst het van de PR-teksten met visi-
werkwijze worden ingepast, zodat deze weer efficiënter wordt.
onaire vergezichten, dus de vraag is vaak: werkt het nu echt
Een combinatie van oude en nieuwe hulpmiddelen dus. Het
en zo ja, hoe ontwikkel je dat concreet? Startpunt voor goede
kost tijd om dat op te bouwen, maar het resulteert in een
inzet van hulpmiddelen is – vanzelfsprekend – begrijpen wat
volledige dekking van de bedrijfsbehoeften met efficiënte
de bedrijfsbehoefte is en hoe die zich gaat ontwikkelen.
inrichting van Legal waarbij kennis en ervaring op de juiste
Voorbeeld: een internationaal bedrijf wil zijn omzet binnen
plekken en op de juiste manier ingezet worden.
vier jaar verdubbelen, waarbij een deel van de groei moet
Is zo’n uitgebalanceerde inrichting al de standaard? Nee.
komen uit nieuwe diensten en nieuwe landen. Voor het legal
Maar er zijn steeds meer teams die deze richting op gaan,
team betekent dat niet alleen een verdubbeling in volume,
een logische gedachte als je het team mee wilt laten
maar ook een toename van juridische complexiteit doordat
groeien met de behoefte van de onderneming en aantoon-
er andere diensten met andere dynamiek aangeboden gaan
baar efficiënter wilt werken.
Harm Cammel is part-
worden. En er komen nieuwe jurisdicties bij.
Een bijkomend gevolg van deze ontwikkeling is dat er ook
ner bij Baskerville. Hij
Een flinke kluif dus, en de gekozen aanpak bestaat uit een mix
nieuwe juridische functies ontstaan, variërend van puur juri-
helpt inhouse legal
van middelen. Om te zorgen dat Legal genoeg tijd en aandacht
disch inhoudelijk naar contractmanagement, accountmanage-
teams en advocaten-
kan besteden aan de nog kleine maar strategisch belangrijke
ment of juridisch procesmanagement. Voor juristen biedt dat
kantoren met het posi-
nieuwe markten, maakt het team een contracting code voor de
veel meer keuzes en kansen in de eigen ontwikkeling en carri-
tioneren, ontwikkelen
‘oude’ markten waarin helder vastgelegd wordt wat de princi-
ère – maar daarover volgende keer.
en managen van hun
pes zijn waaraan sourcing en salesafspraken moeten voldoen.
dienstverlening.
51
rijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuriste
When second best is not an option
Maak kennis met de experts in juridische vertalingen /
Als u honderd procent zeker wilt zijn van correct juridisch vertaalwerk en graag
over schouders meekijkt. Als snelheid iets vanzelfsprekends is en u bovendien
harde garanties eist, dan heten wij u van harte welkom in de cloud... Wij werken
namelijk op TVcN Joint Global Platform, een innovatieve online werkomgeving
waarin onze projectmanager en vertaler samen werken aan vertaalopdrachten.
Hoogste kwaliteit
Met TVCN Legal Translations kiest u voor vertalingen van de hoogste kwaliteit, die bovendien binnen de kortst
mogelijke tijd geleverd worden. U werkt met ervaren vertaalspecialisten die niet alleen een zeer verfijnde kennis
hebben van de taal, maar ook een zuiver begrip van juridische zaken. Met deze werkwijze bieden wij u vertalingen
die niet tot misverstanden kunnen leiden of onzorgvuldigheden bevatten. Deze zekerheid is belangrijk voor u, omdat
een kleine misinterpretatie grote gevolgen kan hebben. Niet voor niets is het credo van TVCN Legal Translations:
When second best is not an option. Kijk voor meer informatie op www.tvcnlegaltranslations.nl.
Onze garanties
Levertijd niet gehaald? 50% korting!
Niet tevreden? Wij passen de vertaling naar wens aan.
Ik en mijn bedrijfsjurist
foto’s Geert Snoeijer
Petra de Best over
Dewi Pang-Atjok
de Best
Naam advocaat Petra
D te EindhoAK
or
nto
Ka
Leeftijd 42
, beOver Dewi Pang-Atjok
ven
pro an,
kla
Cro
drijfsjurist bij Loder s
rken
We
n
olië
ducent van vet ten en
en
hed
aam
rkz
We
1
samen sinds 201
le
ernationa
contractenwerk en int
n
ille
sch
sge
handel
Ik zou onze relatie als volgt
kunnen wij vaak gemakke-
gaan daar dan mee verder.
geldt voor mij.
willen kenmerken: plezie-
lijk en snel schakelen. Dat
Ik weet van het privéleven
Het spannendste moment
rig en open, met wederzijd-
werkt heel efficiënt en pret-
van mijn cliënt het volgen-
dat ik met mijn cliënt heb
se waardering en gelijkge-
tig. Daarnaast is Dewi altijd
de: Dewi en ik hebben alle-
meegemaakt is: te recent
stemdheid over wat in
erg voorkomend en plezie-
bei in Amsterdam rechten
om daarvan melding te
voorkomende gevallen een
rig in de omgang.
gestudeerd en zaten bij de-
kunnen doen.
goede oplossing is.
We vullen elkaar aan op de
zelfde studentenvereniging.
Wat ik zou veranderen als
Plezierig vind ik aan het
volgende manier: in eerste
Ik werkte al jaren voor Lo-
ik één dag de baas was bij
werken met mijn cliënt dat:
instantie zorgt Dewi voor een
ders Croklaan, toen Dewi
mijn cliënt: de prachtige
Dewi heel betrouwbaar is
inventarisatie en dat duide-
daar bedrijfsjurist werd. Het
industriële omgeving bena-
en doet wat ze zegt. Als er
lijk is wat de business wil. Ik
was leuk elkaar weer te zien
drukken door verschillende
meer informatie vanuit de
ga daar dan juridisch mee
in deze nieuwe setting. Dewi
kleuren belichting en dan ’s
business nodig is, dan gaat
aan de slag en samen spre-
bleek getrouwd met iemand
avonds buiten een groot
ze daar meteen achteraan
ken we dat dan door. Wij zijn
van die studentenvereniging
feest geven voor alle mede-
en zorgt ze ook dat ze die
het vrij snel eens over wat de
en heeft intussen met hem
werkers. Ik mag dan na-
informatie krijgt. Daardoor
beste oplossing zou zijn en
twee kinderen. Datzelfde
tuurlijk ook komen!
53
tern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Kat
Ingezonden mededeling
Mr. Event van de maand:
Presenteren & improviseren in de rechtszaal
Het valt te leren: overtuigend optreden voor de rechter. De training ‘Presenteren & improviseren in
de rechtszaal’ helpt je de juiste vaardigheden daarvoor te ontwikkelen.
ter wat wel en wat niet werkt. Niet alleen voor jou, maar ook voor
EFSFDIUFS+FFJHFOMFFSEPFMFOTUBBOEBBSCJKDFOUSBBMFOKFLSJKHU
en geeft steeds persoonlijke feedback. Na deze training kom je
dus beter beslagen ten ijs en ben je in staat adequaat op incidenten te reageren.
De trainers zijn:
r"OOF4QJFTQSFTFOUBUJFDPBDIFJHFOBBS4QJFT4QSFLFO
r"MFYB(SBUBNBSFDIUFSBSCJUFSFONFEJBUPS
r+VEJUI&EJYIPWFOBEWPDBBUFOUSBJOJOHTBDUFVS
Wanneer:TFQUFNCFS
Waar: BCN Utrecht CS
Kosten:éFYDMCUX
PE-punten:/0W"FO/&70"QVOUFOCFSPFQTWBBSEJHIFEFO
Meer informatie: www.kluwer.nl/opleidingen
Mr. Events
Justitia, zeefdruk van Floor de Bruyn Kops
Kennis van wet- en regelgeving is voor u
S
oms gaat het binnen vijf minuten al mis: de toon is ver-
als jurist essentieel, maar om succesvol
keerd, de rechter luistert niet, je cliënt begint moeilijke
te zijn is meer nodig. Denk aan de juiste
vragen te stellen en heeft de uitspraak klaarblijkelijk al in
vaardigheden, een goed netwerk en ken-
[JKOIPPGE)PFSFEKFKFEBBSVJU 0GMJFWFSIPFWPPSLPNKFEBU
nis van bedrijfsvoering. Daarom zijn er Mr.
het fout gaat?
Events: inspirerende bijeenkomsten voor juristen die verder
0QUSFEFOJOEFSFDIUT[BBM%BUJTWPPSWFFMBEWPDBUFOFOQSBLUJKL-
kijken dan de wet en de rechtspraak alleen. Aantrekkelijk
juristen heel andere koek dan een degelijk processtuk schrijven.
geprijsde events, zeer praktijkgericht en met prima mogelijk-
5JKEFOTEF[JUUJOHHBBUIFUWBBLBOEFSTEBOKFIBEWFSXBDIU
heden om te netwerken. Gepland staan:
Soms bedenk je pas in de auto terug naar kantoor wat je had
r 108&3+VSJTUTFQUFNCFS
NPFUFOEPFO0WFSUVJHFOEQSFTFOUFSFOFOJNQSPWJTFSFOUFOPWFS-
r &GGFDUJFGDPBDIFOFOCFHFMFJEFOWBOTUBHJBJSFT
staan van de rechter kun je gelukkig leren.
TFQUFNCFS
%FUSBJOJOH1SFTFOUFSFOJNQSPWJTFSFOJOEFSFDIUT[BBMIFMQUKF
r 5JNFNBOBHFNFOUQSBLUJKLPSHBOJTBUJFFOTUSFTTNBOBHF-
EFKVJTUFWBBSEJHIFEFOUFPOUXJLLFMFO+FLSJKHUMFTJOTQSFFLFO
presentatietechniek van een doorgewinterde presentatiecoach.
Hoe sta je, hoe kijk je, hoe klink je, hoe overtuig je?
Een ervaren rechter vertelt je hoe de persoon aan de andere kant
van de tafel daar zit, wat de valkuilen zijn, maar ook wat je je ter
NFOUPLUPCFS
r .JOENBQQJOHTOFMMF[FOFOHFIFVHFOUSBJOJOHWPPSKVSJTUFO
FOPLUPCFS
r 5JQTFOUSJDLTIFUPQTUFMMFOWBOFFOFGGFDUJFWFEBHWBBSEJOHEFDFNCFS
zitting wél kunt permitteren. Een trainingsacteur wordt ingezet als
moeizame cliënt, boze rechter of arrogante wederpartij. Door zelf
aan het werk te zijn én door te kijken naar anderen kom je er ach-
54
EVENTS VOOR JURISTEN
nr. 5 – 2012
Meer informatie: www.kluwer.nl/opleidingen
Ik en mijn advocaat
Dewi Pang-Atjok over Petra de Best
Leeftijd 40
wi Pang-Atjok
Naam bedrijfsjurist De
an B.V. in
kla
Cro
s
sjurist bij Loder
Bedrijf/functie bedrijf
bij AKD
at
oca
adv
st,
Over Petra de Be
Wormerveer
lijkheidsbeen (product)aansprake
Werkzaamheden risico
ent van
duc
pro
Croklaan Group,
heersing binnen Loders
trie
dus
lin
dse
wereldwijde voe
vetten en oliën aan de
Wilt u ook in deze rubriek? Mail naar [email protected]
Ik zou onze relatie als volgt
een soepel voorstel.
daar neutraler in, zij kan
geeft onze samenwerking
willen kenmerken: prettige
Een hele goede eigenschap
daardoor scherper inzetten.
net wat extra’s.
interactie met wederzijds
van mijn advocaat is: Petra
Toch vinden wij meestal
Het spannendste moment
vertrouwen. Wij zijn open
is vakbekwaam, doortas-
snel een goede balans door
dat ik met mijn advocaat
en helder naar elkaar
tend en nuchter. Door haar
de basisrelatie die wij met
heb meegemaakt is: te re-
waarbij gevoel voor humor
gedegen kennis en ervaring
elkaar hebben.
cent om daarvan melding te
niet ontbreekt.
kan zij snel schakelen, wat
Ik weet van het privéleven
kunnen doen.
Plezierig vind ik aan het
erg prettig werkt in het al-
van mijn advocaat het vol-
Wat ik zou veranderen als
werken met mijn advocaat
gemeen en zeker onder
gende: Petra en ik kennen
ik één dag de baas was bij
dat: Petra positief is inge-
tijdsdruk.
elkaar uit Amsterdam waar
mijn advocaat: Dan zou ik
steld, zij zoekt grenzen op
Wij vullen elkaar aan op de
we bij dezelfde studenten-
Petra in onze Creative Stu-
waarbij zij op een creatieve
volgende manier: als be-
vereniging hebben gezeten.
dio laten meelopen. Ik ben
en pragmatische wijze advi-
drijfsjurist heb ik te maken
Zij is getrouwd en heeft
benieuwd wat voor een
seert. Net als je denkt dat
met de commerciële belan-
twee kinderen. Jaren later
mooi innovatief product
er weinig ruimte is om te
gen van Loders Croklaan.
komen we elkaar weer za-
daaruit zou voortkomen.
bewegen, komt Petra met
Als advocaat staat Petra
kelijk tegen, erg leuk! Dat
55
tern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Kat
Bedrijfsjuridisch nieuws
Bavaria Biertour voor bedrijfsjuristen
B
edrijfsjuristen van de participerende ondernemingen in het ‘Legal Leadership Zuid-Ne-
Eindhoven, DSM, Ericsson, Van Gansewinkel Groep, Heijmans, Dockwise, VION, Sabic, Gamma Holding, Ba-
derland’ worden op donderdag 14 juni rondgeleid
varia, Océ, De Lage Landen, Nedcar, MCB, Sligr en
in het Bavaria Brouwerij Café in Lieshout. Om 15.00
De Efteling.
uur wordt iedereen ontvangen en na de rondleiding
Een van de drijfveren voor deze meetings is om de
vindt een borrel plaats.
Onder aanvoering van de general counsels van NXP
(Guido Dierick), ASML (Robert Roelofs) en DAF
hoge kwaliteit van de juridische afdelingen bij ondernemingen in het zuiden des lands en de enorme
betrokkenheid van die afdelingen bij de business beter on-
Trucks (Duco Zoomer) is begin 2010 een netwerki-
der de aandacht te brengen van de gemiddelde (bedrijfs)jurist. Dit
nitiatief gestart voor bedrijfsjuristen van de grootste ondernemin-
alles om deze topondernemingen buiten de Randstad aantrekke-
gen in Zuid-Nederland. Met ondersteuning van Voxius worden jaar-
lijker te maken als potentieel werkgever, waardoor een verhuizing
lijks ten minste drie bijeenkomsten gepland: twee daarvan op
naar de regio voor hoogopgeleide juristen met ambitie het over-
GC-niveau waarbij in klein comité diverse ontwikkelingen worden
wegen waard wordt.
besproken en één groter opgezette bijeenkomst voor alle bedrijfsjuristen van de participerende ondernemingen. Deelnemers zijn de
Neem voor meer informatie contact op met Hielke Bruin (Voxius)
legal counsels van onder meer NXP, DAF, ASML, Philips Corporate
[email protected].
COLUMN
Afwisseling en uitdaging in de Amsterdamse haven
“D
ans le port d’Amsterdam, Y a des marins qui chantent, Les
de bedrijfsleven. Het werken in een
rêves qui les hantent, Au large d’Amsterdam, Dans le port
dergelijke omgeving brengt veel publi-
d’Amsterdam”. Dit zijn de prachtige beginwoorden van het mooi-
citeit mee waar je als jurist op moet
ste lied dat ooit over een haven is geschreven. U herkende het vast,
anticiperen. Ik noem de Probo Koala,
Jacques Brel bezingt de haven van Amsterdam. Ooit de belangrijk-
de Sandrien en de Otopan. Schepen
ste haven van de wereld, en nog steeds een van de mooiste. Wer-
die ooit onze haven bezochten, en
ken bij de vierde haven van Europa, de grootste benzinehaven van
waar later nog veel werk uit voort-
de wereld, maar ook de grootste cacaohaven van de wereld, dat is
kwam. Op dit moment zitten we mid-
dynamiek. Goederen, afkomstig uit alle werelddelen, die via jouw
denin de voorbereiding van een
haven Europa in en uit worden gevoerd. Dat is mooi werk. Het ver-
transitie van overheidsdienst naar
veelt nooit. Soms praat ik over mijn werk met advocaten en ande-
N.V. Als het college van B&W en de
ren. Ook met sollicitanten die afkomstig zijn uit de advocatuur. Ze
gemeenteraad akkoord gaan zal dat de nieuwe toekomst wor-
kunnen zich maar een slecht beeld vormen van de diversiteit in
den. Ik hoef hier niet uit te leggen dat deze ommezwaai de nodi-
het werk dat wij uitvoeren. Het grappige is altijd wel dat als ze
ge juridische werkzaamheden meebrengt. De uitdaging is en
eenmaal met inhoudelijke klussen te maken krijgen het oordeel
blijft, in de huidige, en nog meer in de nieuwe situatie, het grote
meteen verandert. Aanpassing, dynamiek, stakeholders, interna-
publieke belang te koppelen, als ware het een Siamese twee-
tionaal. Woorden die bij me opkomen als ik denk aan mijn werk-
ling, aan het commerciële, zakelijke belang. Daar werken we
zaamheden.
met onze afdeling juridische zaken hard aan. Mijn bijdrage hier-
Een belangrijk aspect van de afwisseling en uitdaging ligt in het
aan als hoofd juridische zaken is vooral meedenken, sturen en
schakelen tussen publiek en privaat. Het ene uur praat ik met
beïnvloeden. Maar de belangrijkste blijft toch het creëren van
een multinational over de verlenging van een erfpachtovereen-
een goede en prettige werksfeer voor de juristen!
komst, waarbij op het scherpst van de snede wordt onderhandeld over voorwaarden die zullen gelden voor de komende vijftig
Wilko Tijsse Claasse, hoofd juridische zaken Haven Amsterdam
jaar, terwijl ik het uur daarop praat met vertegenwoordigers van
het ministerie over de wensen van de haven in verband met de
nieuwe Europese Concessierichtlijn, of over de nieuwe sluis bij
Op deze plek schrijft een bedrijfsjurist elke maand een column.
IJmuiden. Maar ook heb ik het hier over de wensen van de bewo-
Hij/zij wijst de volgende columnist aan. Volgende keer: Jan Wil-
ners van de stad en de verlangens van het in de haven gevestig-
lem Prakke, hoofd juridische zaken van de Schiphol Group.
56
atern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedr
Bedrijfsjuridisch nieuws
Symposium ‘Nieuwe wetgeving bestuurdersaansprakelijkheid’
et Instituut voor Ondernemingsrecht
H
van de Erasmus Universiteit Rotter-
dam (EUR) organiseert op woensdag 20 juni
een symposium over de nieuwe wetgeving
rond bestuurdersaansprakelijkheid. De
nieuwe wetgeving roept vragen op. In het
bijzonder vragen wat betreft de gevolgen
ervan voor de risico’s voor vennootschapsbestuurders op persoonlijke aansprakelijkheid jegens de vennootschap of derden. Tij(hoogleraar vergelijkend ondernemings-
van het wetenschappelijke en maatschap-
vanuit diverse perspectieven belicht.
recht aan de Rijksuniversiteit Groningen en
pelijke debat over de toekomst van het be-
De sprekers tijdens dit symposium zijn:
de Universiteit Utrecht) en prof. mr. Vino
stuurdersaansprakelijkheidsrecht. Doel-
prof. mr. Maarten Kroeze (decaan van de
Timmerman (advocaat-generaal bij de
groep: praktijkbeoefenaars van het
rechtenfaculteit van en hoogleraar onder-
Hoge Raad en hoogleraar grondslagen on-
ondernemingsrecht binnen de advocatuur,
nemingsrecht aan de EUR), prof. mr. Basti-
dernemingsrecht aan de EUR).
bedrijfsleven en rechterlijke macht. Het
aan Assink (hoogleraar ondernemingsrecht
Het doel van het symposium is het stimu-
deelnemen levert drie PO-punten op.
aan de EUR en advocaat in Amsterdam),
leren van een actieve betrokkenheid van
mr. Willem Calkoen (adviseur en oud-advo-
en gedachtewisseling tussen de deelne-
Ga voor meer informatie en aanmelding
caat in Rotterdam), prof. mr. Loes Lennarts
mers, gericht op het verder ontwikkelen
naar: www.esl.eur.nl.
●●
●
●●
●
●●
●●
IT LJOCHT
Wij maken gebruik van
• SIGV-gediplomeerde tolken en vertalers
• notariële en gerechtstolken
Wij verzorgen
• juridische vertalingen
• beëdigde vertalingen
●
●
W.R. Fisherstrjitte 13-15
9088 BH Wirdum
Tel. (058) 255 19 13
Fax (058) 255 12 12
Faxmail (084) 744 32 50
E-mail [email protected]
Internet www.ljocht.nl
●
●
Wij bemiddelen
Sinds 1991:
Duits
Frans
Engels
Fries
Arabisch
Deens
Fins
Hongaars
Italiaans
Noors
Oekraïens
Pools
Portugees
Roemeens
Russisch
Slowaaks
Spaans
Tsjechisch
Zweeds
en andere talen
●
●
●●
VERTAALBUREAU
●
dens dit symposium worden deze vragen
57
rijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuriste
Behoorlijk bestuur?
NJF 2012/40:
(…) in strijd met de maatschappelijke betamelijkheid
jegens Cruijff, alsmede jegens eisers (…) omdat Cruijff
bewust buiten de voorbereiding van de besluiten is
gehouden (…).
De Nederlandse corporate
governance code:
De voorzitter (…) draagt zorg voor het goed functioneren
van de raad (…) en is namens de raad het voornaamste
aanspreekpunt (…) over het functioneren van bestuurders
en commissarissen.
Ondernemingsrecht 2011/81:
(…) besteedt (…) aandacht aan de samenstelling van de
board en (…) de noodzaak voor diversiteit in die samenstelling. Uiteenlopende deskundigheid wordt essentieel
geacht voor een efficiënt werkende board.
Vind snel alle informatie die u nodig heeft met de nieuwe Kluwer Navigator. Deze gebruiksvriendelijke online portal geeft toegang tot
bronnen als Tekst & Commentaar, Asser, Groene Serie en NJ. Per rechtsgebied en beroepsgroep gebundeld in aantrekkelijk geprijsde collecties,
zoals de Kluwer Navigator Collectie Advocatuur Ondernemingsrecht. Interesse? Ga naar kluwernavigator.nl voor meer informatie of
een proefabonnement op een van de Kluwer Navigator Collecties.
kluwernavigator.nl
kluwernavigator.nl
Deze pagina komt tot stand in samenwerking met het
Nederlands Genootschap voor Bedrijfsjuristen (www.ngb.nl).
NGB Zomerbijeenkomst in Zwijndrecht
O
p donderdag 21 juni ontvangt Heerema
aanwezigen worden rondgeleid op het terrein
(Heerema Fabrication Group B.V. sa-
van HFG waar momenteel een offshore plat-
men met Heerema Marine Contractors Ne-
form wordt gebouwd. Voor veiligheidspakken
derland B.V.) het NGB voor de jaarlijkse Zo-
wordt gezorgd. De dag wordt afgesloten met
merbijeenkomst in Zwijndrecht. Er zullen
een borrel en buffet. De dag is alleen toe-
presentaties zijn over het bedrijf, een project
gankelijk voor NGB-leden. Aanmelden is mo-
en de juridische afdelingen. Ook zullen de
gelijk tot 7 juni via www.ngb.nl.
Boekpresentatie ‘In-house bij de Legal Counsel’
I
n Natuurhistorisch Museum Rotterdam op 29 mei
deld, hoe is de afdeling gesitueerd binnen de organi-
zal Voxius het nieuwe boek in de serie ‘In-house bij
satie en met welke advocaten wordt gewerkt zijn vra-
de Legal Counsel’ overhandigen aan Jean Schreurs,
gen die aan bod komen. Milders: “Het is interessant
voorzitter van het NGB. Het boek bevat twintig artike-
om de bedrijfsjuristen in hun eigen ‘biotoop’ te zien en
len over bedrijfsjuridische afdelingen, geschreven
te merken hoe zij vergroeid zijn met het product van
door Peter Milders (partner Voxius). Eerdere edities
hun werkgever: zij maken de beste trucks, de lekker-
verschenen in 2007 en 2009. De artikelen willen een
ste tomaten, de slimste machines, de meeste blikjes.
kijkje bieden in de keuken van juridische afdelingen;
En wat te denken van de jurist die de dag voor 9/11 in
wie werken er, welke rechtsgebieden worden behan-
de luchtvaart begon?”
Bedrijfsjuristen strijden voor verschoningsrecht
V
dinsdag 17 april. Onlangs bepaalde de
rechtbank in Groningen dat advocaten in
komt ook de advocaat in dienstbetrekking
als ‘gewone’ advocaten. Dat zei hij in een
dienstbetrekking geen verschoningsrecht
toe; dat is sinds 1997 bij wet geregeld.”
uitzending van BNR Juridische Zaken op
hebben. Maar dat is klinkklare onzin vol-
Beluister het fragment op www.bnr.nl.
olgens NGB-voorzitter Jean Schreurs
gens Schreurs: “Het verschoningsrecht
zijn bedrijfsjuristen net zo onafhankelijk
Overstap
Agenda
28 augustus 2012 Presentatie- en
Alice Koop (33) start per 1
Per 1 mei 2012 is Bas Oerle-
adviesvaardigheden
mei 2012 als bedrijfsjurist
mans (32) in dienst getreden
30 augustus 2012 Omgaan met be-
bij de Koninklijke BAM
bij Aon’s juridische afdeling
langentegenstellingen tussen aandeel-
Groep N.V., de grootste
EMEA in Rotterdam als corpo-
houders, commissarissen en bestuur-
bouw- en vastgoedonderne-
rate legal counsel. In deze
ders volgens het systeemdenken
ming van Nederland. Zij maakt deel uit
functie is hij verantwoordelijk voor het on-
4 september 2012 Projectmanage-
van het cluster Infra. In deze functie richt
derhoud van alle Aon vennootschappen
ment, de rol van de bedrijfsjurist
zij zich op het adviseren en onderhande-
(uitgezonderd die in de VS) en zal hij zich
5 september 2012 Voor general
len over veelsoortige contracten voor
onder meer richten op de corporate secre-
counsel/leidinggevenden: de strate-
BAM Wegen, alsmede het opstellen daar-
tarial en governance gerelateerde werk-
gische positionering van de juridi-
van. Daarnaast behandelt Koop een
zaamheden. Oerlemans heeft sinds 2005
sche afdeling in de organisatie
breed scala aan juridische onderwerpen
gewerkt als kandidaat-notaris bij AKD in
10 september 2012 De bedrijfsjurist
die zich in de praktijk voordoen. Deze
Amsterdam en Rotterdam en de laatste
als leidinggevende
nieuwe uitdaging sluit goed aan bij haar
anderhalf jaar als corporate legal counsel
eerdere werkervaring als bedrijfsjurist bij
bij United Trust in Amsterdam.
Meer informatie over deze work-
de Koninklijke Metaalunie en voorheen
shops: www.ngb.nl
als advocaat.
Heeft u een overstap te melden? Mail deze
naar [email protected]
59
rijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuriste
Vertalen
De beëdigde vertaling
U heeft ongetwijfeld wel eens gehoord van een beëdigde vertaling. Maar wat houdt dit nou eigenlijk precies in en wanneer is
het noodzakelijk om een beëdigde vertaler in te schakelen?
en beëdigde vertaling is eenvoudig gezegd een rechtsgeldige vertaling van een formeel document dat door een beëdigd vertaler
is gemaakt. Sinds 1 januari 2009 is de Wet beëdigde tolken en vertalers (Wbtv) van kracht. Deze wet vervangt de oude wetgeving over
beëdigde vertalers en bepaalt onder meer dat justitie en politie, in het
kader van straf- en vreemdelingenrecht, gebruik moeten maken van
beëdigde tolken en vertalers. Conform de Wbtv mag een beëdigde
vertaling alleen worden afgegeven door een vertaler die staat ingeschreven in het Register beëdigde tolken en vertalers (Rbtv). Bovendien dient de vertaler te zijn beëdigd door een Nederlandse rechtbank en bij een of meerdere rechtbanken te staan geregistreerd.
Wanneer een document wordt vertaald door een beëdigd vertaler,
heeft het nieuwe, vertaalde document dezelfde juridische waarde als
het origineel. De beëdigde vertaling wordt aan het brondocument
gehecht en is voorzien van een legalisatiestempel of apostille en een
handtekening van de beëdigde vertaler. Ook wordt er bij de beëdig-
E
HIER GEBEURT HET
E N W I J Z I J N ERBIJ
ARBEIDSRECHT
BOUWRECHT
CHINA PRACTICE
DISTRIBUTIE, FRANCHISE & AGENTUUR
HANDELSRECHT
IE, MEDIA & ICT
INSOLVENTIERECHT
MEDEDINGINGSRECHT
ONDERNEMINGSRECHT
Kneppelhout & Korthals Advocaten is met ruim
50 advocaten het middelgrote en onafhankelijke
advocatenkantoor in Rotterdam. Wij werken
voor grote en middelgrote ondernemingen,
centrale en lokale overheden, non-profit
instellingen en andere organisaties in binnenen buitenland. Onze cliënten geven hoog op
over onze professionaliteit, kwaliteit en ons
inlevingsvermogen in hun situaties. Wij denken
niet alleen na, maar denken vooral ook vóór. Wij
zorgen ervoor dat u zich kunt blijven richten op uw
core business, want daar gebeurt het!
VASTGOED & BESTUURSRECHT
VERVOER & DOUANE
VERZEKERINGSRECHT
Boompjes 40
60
nr. 5 – 2012
Rotterdam
de vertaling een verklaring van de vertaler toegevoegd. In deze verklaring geeft de vertaler aan dat hij de tekst naar eer en geweten
heeft vertaald en dat de vertaling een waarheidsgetrouwe weergave
vormt van het originele document.
Een beëdigde vertaling is nodig voor officiële documenten die namens officiële instanties in een andere taal moeten worden vertaald.
De meeste instanties en bedrijven waarvoor u de vertaling nodig
heeft, geven zelf aan of de vertaling al dan niet beëdigd dient te zijn.
Wordt het niet aangegeven, dan doet u er goed aan om het zelf na
te vragen bij betreffende instantie of bedrijf.
Documenten die vaak beëdigd vertaald moeten worden:
r#VSHFSMJKLFTUBOE: rijbewijzen, paspoorten, uittreksels Bevolkingsregister, geboorteaktes, overlijdensaktes, huwelijksaktes, aktes Geregistreerd Partnerschap, scheidingsaktes etc.
r0WFSFFOLPNTUFO: huurovereenkomsten, koopovereenkomsten,
arbeidsovereenkomsten, pensioenovereenkomsten etc.
r(FSFDIUFMJKLFTUVLLFO: dagvaardingen, vonnissen, beschikkingen,
deurwaardersexploten, verzoekschriften, verweerschriften etc.
r/PUBSJÌMFTUVLLFO: statuten, oprichtingsaktes, koopaktes, hypotheekaktes, huwelijkse voorwaarden, testamenten, verklaringen
erfrecht etc.
r"OEFSFEPDVNFOUFO: diploma’s, getuigenschriften, certificaten, cijferlijsten, referenties, loonstroken, werkgeversverklaringen, fiscale
documenten, emigratiedocumenten etc.
Alle beëdigde vertalers van TVCN Legal Translations zijn uiteraard
ingeschreven in het Register beëdigde tolken en vertalers (Rbtv) en
houden zich aan de gedragscode voor tolken en vertalers in het kader van de Wet beëdigde tolken en vertalers (Wbtv). U kunt er dus
op rekenen dat uw vertaalde documenten minimaal voldoen aan de
gestelde eisen en dat deze documenten nationaal en internationaal
worden erkend.
/BUIBMJFWBO7JBOFOJOPQESBDIUWBO57$/-FHBM5SBOTMBUJPOT
Financieel
Succesvolle oplossingen Waarborgfonds moderniin turbulente tijden en de seert, claimen blijft lastig
rol van adviseurs
Schade aan uw geparkeerde auto valt in sommige gevallen te
verhalen op het Waarborgfonds Motorverkeer, maar daar moet
u wel wat voor doen.
In tijden van economische neergang ontstaat een nieuw spel
voor de ondernemer: hoe goed kan en wil hij zich aanpassen aan
de veranderende omgeving om overeind te blijven? De relatief
comfortabele positie van de laatste jaren moet worden verlaten
en er moet ‘geschakeld’ worden. Wat is de rol van adviseurs in
zo’n traject?
e eerste stap is de bewustwording en acceptatie dat het niet
goed zit met de continuïteit van de onderneming. Veel ondernemers blijven doorgaan op de oude, vertrouwde manier, zelfs bij
sterk dalende ordervolumes en bruto marges. Het uitvoeren van een
objectieve strategische analyse is in zo’n geval nuttig om de ambities en kwaliteit van de onderneming in kaart te brengen. De energie en tijd moet worden gericht op activiteiten die toekomstpotentieel hebben.
D
Fase half twaalf
De bovenstaande situatie is de halftwaalf-fase. In zo’n geval is het zaak
dat ondernemers al aan de bel trekken als de resultaten een beetje teruglopen. De bedrijfseconomische en
juridisch adviseurs kunnen daarbij
behulpzaam zijn. Zij kunnen de onderneming doorlichten en knelpunten in de strategische positie en het
operationele proces blootleggen.
Ook kunnen zij de kern van de onderneming zoeken, waarmee nu en in Luc Damen (Grant Thornton)
de toekomst de meeste waarde kan
worden gecreëerd. Tevens zal op operationeel gebied gekeken worden naar bijvoorbeeld acquisitie-invulling, break-even-analyses en
financieringsstructuur in combinatie met cashflow-projecties en zekerheden. Op deze manier wordt snel duidelijk of operationeel
schakelen voldoende is of dat een sterke partner moet worden gezocht die de positie van de onderneming kan verbeteren.
Fase vijf voor twaalf
Deze fase is te herkennen aan slechte resultaten, slechte liquiditeit
en dreiging van faillissement. De relatie met de bank kan verstoord
zijn. Ook hier is een rol weggelegd voor de bedrijfseconomische en
juridisch adviseurs, die een quick scan maken en daarna contact
zoeken met schuldeisers om de situatie te stabiliseren. Vervolgens
kan het turn-aroundplan met liquiditeitsbegroting en meerjarenprognose worden opgesteld.
Fase twee voor twaalf
Een faillissement lijkt onafwendbaar. Er zijn grote liquiditeitsproblemen, de financiële situatie is hachelijk en lonen kunnen niet meer
worden betaald. Vaak voert een door de bank voorgestelde adviseur
in zo’n situatie een snelle haalbaarheidsstudie door en werkt drie
scenario’s uit: een reddingsplan, doorstartmogelijkheden en het faillissement. De adviseurs maken met een insolventie-advocaat het
plan van aanpak voor een nieuwe toekomst.
Samen naar succes!
Onze ervaring is dat naarmate de bedrijfseconomische en juridisch
adviseurs in de genoemde fases hand in hand samenwerken de uitkomst voor de klant beter wordt en daar is het een adviseur uiteindelijk om te doen.
Luc Daemen is specialist (fast track) fusies en overnames bij Grant
Thornton (www.gt.nl). Hij werkt hij dagelijks met bedrijven die
willen kopen of verkopen.
et is u misschien wel eens overkomen. U heeft uw auto ergens geparkeerd en bij terugkomst constateert u dat de auto
is aangereden. Helaas ligt er niet in alle gevallen een briefje onder de ruitenwisser met de gegevens van de schadeveroorzaker.
In sommige situaties kunt u de schade verhalen op het Waarborgfonds Motorverkeer, maar uit cijfers blijkt dat één op de
drie claims wordt afgewezen. Daarnaast werd de procedure vaak
als omslachtig ervaren.
Belangrijkste voorwaarden voor een succesvolle claim bij het Waarborgfonds zijn dat de schade aantoonbaar moet zijn veroorzaakt
door een motorrijtuig. De dader moet onbekend of onverzekerd
zijn of de auto gestolen hebben. Het is echter ook mogelijk dat een
dader zich (alsnog) meldt en verzekerd is, maar dat zijn verzekeraar
failliet blijkt te zijn. In het recente verleden (2010) is Ineas failliet
gegaan en zijn er heel wat claims bij het Waarborgfonds terechtgekomen.
Verder geldt dat de benadeelde (aantoonbaar) alles in het werk
stelt om de dader te achterhalen. Het minimale vereiste is aangifte bij de politie, maar ook een buurtonderzoek of advertentie
kunnen gevraagde inspanningen zijn. Last but not least: uw eigen verklaring is niet voldoende. U heeft getuigen nodig die kunnen verklaren dat u de auto onbeschadigd heeft geparkeerd en
beschadigd heeft teruggevonden en dat de auto in de tussentijd
niet is verplaatst.
Gaat het Waarborgfonds over tot uitkering dan zal er in de meeste
gevallen een eigen risico van 250 euro in mindering worden gebracht op de schadevergoeding.
H
Digitalisering
Particulieren kunnen sinds de introductie van www.wbf.nl sneller
en gemakkelijker een parkeerclaim indienen. Op de site hoeven zij
alleen hun burgerservicenummer en hun kenteken in te voeren, de
verdere personalia worden dan automatisch aangevuld. De benadeelde moet een aantal vragen beantwoorden en een verklaring afgeven van wat er is gebeurd. Getuigenverklaringen kunnen digitaal
worden toegevoegd.
Eigen verzekeraar
Wanneer uw auto volledig casco verzekerd is, dan kunt u de
schade claimen op uw verzekering. De verzekeraar zal dan trachten de schade te verhalen op het Waarborgfonds. Als dit niet
lukt, heeft dit gevolgen voor de bonuskorting van uw autoverzekering. In bijna alle polisvoorwaarden is namelijk bepaald dat
de bonuskorting zal worden verlaagd indien een casco-uitkering
niet verhaalbaar blijkt.
De speciaal voor onze doelgroepen ontwikkelde autoverzekering kent een zogeheten no-blame-no-claimregeling. Indien u geen verwijt treft voor de cascoschade vindt geen terugval in de
bonuskorting plaats. De enige voorwaarde is dat u aangifte doet bij de politie.
Matthijs de Meyere (Niehoff Werning & Kooij)
Matthijs de Meyere is
cliëntadviseur schadeverzekeringen bij Niehoff
Werning & Kooij, financieel adviseurs voor advocatuur en notariaat
(www.nwk.nl)
nr. 5 – 2012
61
MAGNA CHARTA LEERGANGEN
DIEPGANG EN STIJL KOMEN SAMEN!
Een compleet lesaanbod op de mooiste locatie van Nederland; de Magna Charta Lawschool
Aanbestedingsrecht
Arbeidsrecht
Boek 2 Burgerlijk Wetboek
Burgerlijk procesrecht (enige in Nederland)
Civiel Bouwrecht (enige in Nederland)
Verzekeringsrecht (enige in Nederland)
Alle leergangen Euro 4.000,-- inclusief iPad 3 met het cursusmateriaal
“A pessimist sees the difficulty in every opportunity; an optimist sees the opportunity in every difficulty.”
Sir Winston Churchill
TEL.: 030 - 220 10 70
|
MAGNA CHARTA | POSTBUS 13346 | 3507 LH UTRECHT
FAX: 030 - 220 53 27 | [email protected] | WWW.MAGNACHARTA.NL
Wat waren de spraakmakende transacties van de afgelopen tijd, en welke juridisch adviseurs waren er bij
betrokken? Michiel Rohlof verzamelde een en ander voor u. Wilt u deals melden? [email protected].
Dealmakers
Deal
1
Op onze website, www.mr-online.nl, vindt u het overzicht van alle deals die tot nu toe in Mr. werden gepubliceerd.
Partijen
Een groep investeerders onder leiding van Marcel
Boekhoorn koopt voor 425 miljoen euro de High Tech
Campus in Eindhoven van Philips. De verkoop levert
Philips 65 miljoen euro op.
Advocatuur/notariaat
Andere adviseurs
ties met ook minder kwalitatieve assets die heel lastig te
verkopen zijn. De komende jaren moet er bijzonder veel
vastgoed geherfinancierd worden en banken zijn daar op
het moment niet scheutig mee. Er staat aldus nog genoeg
te gebeuren op vastgoedgebied.”
Adviseurs consortium Boekhoorn M&A en partners:
NautaDutilh (Teska van Vuren, Arief van Rhee, Petra Zijp,
David van Dijk), Sidley & Austin (Dorothee Fisscher-Appelt, Elizabeth Uwafo)
Adviseurs Royal Philips Electronics: De Brauw Blackstone Westbroek (Koos de Blécourt, Loes Meerburg), Jones Lang LaSalle, Sullivan & Cromwell
Adviseurs banken: ABN AMRO, NIBC: Clifford Chance
(Jan-Joost van Rijsbergen, Jasper Dijkshoorn, Moussa
Louizi, Krishna van Zundert), JP Morgan Chase & Co:
Allen & Overy (Werner Runge, Zeeger de Jongh, Jeroen
Bos, Mariette Haloua), Mayer Brown
Koos de Blécourt en Loes Meerburg, dealmakers voor De
Brauw Blackstone Westbroek: “De verkoop van de High
Teska van Vuren
Tech Campus Eindhoven (HTCE) is in vier delen gesplitst.
Enerzijds staan deze delen op zichzelf met een eigen profiel zowel qua financiering als eigendom, maar anderzijds
zijn die delen met elkaar verbonden. Dit leidde soms tot
een spanningsveld waarvoor creatieve oplossingen gevonden moesten worden. Ook de bijzondere financiering van
de gebouwen die de komende jaren nog bij Philips in gebruik zullen blijven en waarvan de koopprijs grotendeels
door een consortium van Amerikaanse beleggers werd
gefinancierd via credit tenant lease notes, en de fiscale asKoos de Blécourt
Teska van Vuren, dealmaker voor NautaDutilh: “Deze
pecten waarmee rekening moest worden gehouden,
deal is om meerdere redenen bijzonder te noemen. Het
maakten het voor de betrokken juridische en fiscale adviterrein noem ik als eerste; een heel bijzonder terrein
seurs een uitdaging om deze aspecten tezamen te brenmet fantastische panden waar Philips al jaren haar Regen. Philips speelt in deze transactie meerdere rollen,
search & Development heeft en waar samengewerkt
omdat zij niet alleen verkoper, maar ook de belangrijkste
wordt met vele partijen. Dat maakt het terrein ook zo in‘campusbewoner’ is en een deel van de financiering via
teressant; het is een community die samenwerkt aan
vendor loans heeft verschaft. Ook speelde mee dat Philips
innovatie en kennis omdat men weet dat in een dergelijde HTCE zelf heeft opgebouwd in de afgelopen decennia
ke pressure cooker één en één drie is. Ik heb niet eerder
en de instandhouding van het bijzondere innovatieve kazo’n complexe transactie meegemaakt. Een ingewikkelrakter van de campus wenste te waarborgen.
Loes Meerburg
de puzzel met veel puzzelstukjes. kopersbelangen, verkoSigning begin maart was voor zowel Philips als voor De
persbelangen, financieringsaspecten, mededingingsaspecten en
Brauw Blackstone Westbroek een bijzonder moment, gelet op de
de financiering, het moest allemaal goed in elkaar passen. Vanuit
lange looptijd en onverwachte wendingen in dit project. Om clohet vastgoedperspectief zijn er voor elk van de gebouwen aparte
sing binnen drie weken na signing te kunnen laten plaatsvinden,
afspraken, maar je kunt die gebouwen niet stand alone benaderen:
moest ook de Amerikaanse financiering worden opgehaald. Dit
men zit met elkaar op één terrein. Hele strakke communicatie en
was een flinke uitdaging, waarin JP Morgan een belangrijke rol
veel creativiteit en flexibiliteit waren daar zeker bij nodig.
heeft gespeeld. Vanwege het unieke karakter van de HTCE is een
Als laatste bijzonderheid kan ik de financieringsstructuur noedeal zoals deze verkoop niet exemplarisch voor de vastgoedmen. Een groot deel van de financiering betreft een obligatielemarkt. Financiering van Nederlands vastgoed door Nederlandse
ning die in de Amerikaanse markt is geplaatst. Dit is een grensbanken is op dit moment moeilijk, al is de financiering van een
overschrijdende structured finance financiering met op maat
gedeelte van de HTCE door ABN AMRO en NIBC een mooie uitgesneden en innovatieve derivaten en verzekeringen. Dit is bij mijn
zondering daarop. Vanwege het huidige economische klimaat en
weten de eerste keer dat deze vorm van financiering in Nederland
daarmee samenhangend de leegstand van met name kantoren,
is toegepast. Doordat de Amerikanen minder ervaring hadden met
blijft de Nederlandse kantorenvastgoedmarkt kwetsbaar. Wij zijn
het Nederlandse rechtssysteem, heeft het nogal wat voeten in
benieuwd wat er gaat gebeuren op de vastgoedmarkt nu de fiaarde gehad voordat de closing kon plaatsvinden.
nanciering van een groot aantal vastgoedfondsen met een hoge
De closing zelf was zeer spannend: er lagen 5000 pagina’s aan noleverage binnen afzienbare tijd afloopt. Een belangrijke rol is
tariële akten en 15.000 pagina’s aan onderhandse documentatie
weggelegd voor de Nederlandse banken in het vlottrekken van de
klaar. Pas als het geld binnen zou zijn, kon alles ook daadwerkelijk
vastgoedmarkt; zolang het financieren van Nederlands vastgoed
die dag geclosed worden; dat was een kwestie van de laatste mivrijwel onmogelijk is, zal dit een belangrijke rem op vastgoednuten. Gelukkig verliep de samenwerking met de andere partijen
transacties blijven.
bijzonder soepel en kennen we Marcel Boekhoorn al langer. Ik
De samenwerking tussen Philips en De Brauw Blackstone Westwerk al meer dan twintig jaar met hem samen; we zijn perfect op
broek gaat meer dan 100 jaar terug, en in dit project hebben wij bijna
elkaar ingespeeld. Deze deal is een opvallende vastgoedtransactie
vier jaar intensief samengewerkt. Wij vinden het bijzonder om dit
waar veel media-aandacht voor is geweest.
markante Nederlandse bedrijf ook in deze mooie deal van dienst te
Mijn verwachting voor de vastgoedsector als geheel? De kwalitatief
mogen zijn. In dit verband willen wij ook de rol van het Philips dealgoede panden op A1-locaties verkopen zichzelf. Je ziet dat die prijzen
team en in het bijzonder van Michiel Thierry (Philips M&A) en Kees
hoog blijven, alles daaronder is lastig te verkopen. Veel portefeuilles
van der Linden (Philips Real Estate) vermelden; hun inzet en volharzijn mijns inziens niet optimaal samengesteld; het zijn vaak combinading was een belangrijke factor in het slagen van deze transactie.”
2
Het Chinese Sunway neemt het gefailleerde Scheuten Solar, actief in zonnepanelen,
over. Sunway bouwt zo verder aan haar
internationale focus.
Sunway Technology
Investment Co Limited
Scheuten Solar
Deterink (Evert-Jan Osnabrugge,
Edwin de Rooij), Taylor Wessing
(Gustaf-Rudolf
Schlieper)
BoelsZanders (Wim Eikendal)
Deloitte (Georg
Tominski)
n.v.t.
nr. 5 – 2012
63
Dealmakers
Deal
3
4
5
ABN AMRO neemt de Nederlandse M&A
activiteiten van RBS over. Het betreft de
activiteiten op het gebied van fusies en
overnames, sectoradvies, aandelenemissies, aandelen brokerage en kapitaalstructurering.
Private equity investeerder Waterland
neemt een belang in Actuera over van
Main Capital Partners. Actuera is een
softwareontwikkelaar gespecialiseerd in
producten voor verzekeraars en pensioenfondsen.
Partijen
Advocatuur/notariaat
ABN AMRO
Freshfields Bruckhaus Deringer (Dirk-Jan Smit, Harald
Spruit, Brechje Nollen, Menno
Verboom)
The Royal Bank of Scotland
Lexence (Jeroen Goosens,
Heleen Kleinjan, Luc Sturm,
Nicky Spaan)
Main Capital Partners
Haagstate Advocaten (Harm
van Efferink, Susanne van Dijkum)
Adviseurs Rabobank: De Brauw Blackstone Westbroek
(Arne Grimme, Anja Mutsaers, Bernard Spoor, Jolling de
Pree, Evert-Jan Henrichs, Martin van Olffen, Niels Wolswijk, Natascha Schreuder), KPMG
Adviseurs Friesland Bank: Stibbe (Allard Metzelaar,
Wouter Brugma, Michael Rijnja, Rogier Raas, Suzanne
Kröner, Jaap van Slooten, Mariel Koning, Rein Wesseling, Lasse Burmester, Paul Quist, Arnoud Mathijsen,
Brigitte Keijzer, Reinier Henneman, Bas Buirma), Deloitte Corporate Finance (Jeroen Jansen)
Adviseurs Raad van Commissarissen Friesland Bank:
Allen & Overy (Jan Louis Burggraaf)
Adviseurs verkoper Stichting Fryslân Boppe: Houthoff
Buruma (Michiel Pannekoek)
n.v.t.
Linklaters (Martijn van Broeckhuijsen, Jurgen Leutscher, Joost
Dantuma, Joost Rompen, Vincent Gerlach)
Waterland Private Equity
Rabobank neemt Friesland Bank over. Aanleiding is de
economische crisis, die Friesland Bank hard heeft geraakt, zo maakt de Friese bank zelf bekend.
Andere adviseurs
n.v.t.
KPMG Corporate Finance (Wouter van de
Bunt, Boris Wirtz, Elwin Versluis, Martine
van Brussel)
miek met DNB en de NMa. Ook de verschillende insteek van Friesland Bank en haar aandeelhouder, de
Stichting, vergde de nodige energie en aandacht van
alle betrokkenen. Van dit soort transacties hebben we
er niet veel in een jaar. Ik houd er wel van; complexe
transactie maar wel kort en krachtig.”
Allard Metzelaar, dealmaker voor Stibbe: “Deze overname was een complexe transactie die in korte tijd zijn beslag moest krijgen. Deal certainty was daarbij een belangrijk aspect. Er speelden verschillende toestemmings- en
toezichttrajecten. Gelukkig stelden de betrokken toezichthouders – DNB, AFM en NMa – zich praktisch op. Bovendien was het een transactie die voor de medewerkers van
Friesland Bank en overige betrokkenen in Friesland en
omstreken uiteraard met de nodige emoties gepaard ging.
Daarom was het goed toen we uiteindelijk na de closing
op kantoor een glaasje Beerenburg met Boerenjongens
Allard Metzelaar
dronken – een mooie combinatie.
Arne Grimme, dealmaker voor De Brauw Blackstone Westbroek:
Deze transactie past in de voortgaande consolidatie binnen de Ne“Friesland Bank is een mooie lokale bank met een interessante
derlandse financiële sector waardoor het aantal spelers afneemt
historie. Het is jammer dat men heeft geoordeeld dat op (miden waarschijnlijk nog wel verder af zal nemen. Eventuele nieuwe
del-)lange termijn Friesland Bank geen zelfstandig bestaansspelers zullen mijns inziens vooral uit het buitenland moeten korecht meer had. Aan de andere kant is Rabobank ook een mooi
men. Interessant daarbij is de vraag, hoe de toezichthouders om
thuis voor Friesland Bank, haar werknemers en haar klanten.
zullen gaan met initiatieven uit opkomende markten, zoals India,
Rabobank heeft dezelfde genetische opmaak, dus dat lijkt mij
China, Brazilië en andere niet Westerse landen.”
een mooie fit. Boeiend in deze transactie was uiteraard de dyna-
6
64
Technologiebedrijf TKH wil zijn in Duitsland genoteerde branchegenoot Augusta
Technologie overnemen. TKH biedt 21
euro in contanten per aandeel voor Augusta, wat neerkomt op een overnamesom van 161 miljoen euro.
nr. 5 – 2012
Arne Grimme
TKH Group NV
De Brauw Blackstone Westbroek (Arne Grimme, Dirk
Struycken)
Augusta Technologie AG
Hengeler Mueller (Emanuel
Strehle, Jochen Vetter, Thorsten Mäger, Nikolaus Vieten,
Christian Hoefs)
n.v.t.
The Royal Bank of
Scotland, ABN AMRO
Dealmakers
Deal
7
RaPar, een gespecialiseerd Private Equity fonds van Rabobank, doet haar eerste
investering door de overname van een
minderheidsbelang in DC Groep, een keten van zelfstandige behandelcentra.
Partijen
Advocatuur/notariaat
Andere adviseurs
RaPar (Antoine Boelen)
NautaDutilh (Leo Groothuis,
Marja van Ravenstein, Wijnand
Bossenbroek, Gijs ter Braak)
JSA Tax Consultancy,
Sincerius
DC Groep
DC Groep inhouse (Loek Winter, Jan Tol, Anneke Snelder)
n.v.t.
8
op een goede manier afspraken te maken om deze historische waarde te behouden voor de toekomst. Het uitvoeren van een due diligence onderzoek naar een attractiepark brengt bijzondere aspecten mee. Welke
juridische aspecten zijn bijvoorbeeld belangrijk bij een
Adviseurs Parques Reunidos: DLA Piper (Jeroen
reuzenrad of monorail?
Kroes, Casper Hamersma, Patrick Gremmels, Vanessa
Voor ons betrof het uiteraard meer het begeleiden van
van Westing, Philip Jonker)
de verkoper bij het onderzoek door de koper. Daarnaast
Adviseurs aandeelhouders Attractiepark Slagharen: Jan-Paul van der Hoek viel op dat de bij het attractiepark betrokken partijen
Houthoff Buruma (Jan-Paul van der Hoek, Jacques Krö– zoals financiers en andere adviseurs – op basis van
ner, Ageeth Panman, Loes van den Hurk, Sjoerd van der Meer,
de stevige banden die in de loop van jaren met het familiebedrijf
Annemetje Koburg)
zijnn ontstaan, zich zeer constructief en behulpzaam hebben opgesteld om de verkoop tot een succes te maken. Als financieJan-Paul van der Hoek, dealmaker voor Houthoff Buruma: “Een
ringsmoeilijkheden al bestonden, heeft de koper die risico’s geen
familiebedrijf als Slagharen heeft veel historische en ook emotionderdeel gemaakt van de transactie. De financiering verliep
onele waarde voor de verkopers; meerdere generaties hebben
soepel en heeft niet tot enige vertraging geleid. Een geslaagde
het bedrijf opgebouwd. Het is dan belangrijk om met een koper
deal kortom.”
9
Het Amerikaanse BD Diagnostics heeft met
de overname van Kiestra Lab Automation
zijn microbiologieportfolio uitgebreid.
Kiestra Lab Automation, een in Nederland
gevestigd bedrijf, ontwikkelt en produceert
innovatieve hoogwaardige geautomatiseerde laboratoriumsystemen voor medisch
bacteriologische laboratoria.
Becton, Dickinson and
Company
Baker & McKenzie (Jeroen
Hoeksta, Vivian Bernstein, Martine van de Laar, Maarten Vestering, Danielle Pinedo, Menno
Geusens, Marc Rijkaart van Cappellen)
Kiestra Lab Automation
BV
Trip Advocaten (Rick van der
Spek)
Het Duitse beursgenoteerde internetbedrijf Tomorrow Focus AG neemt een
meerderheidsbelang van 55% in het Nederlandse online-travel reisbureau Tjingo. De resterende 45% blijft in handen
van Tjingo-oprichters Jan van der Tempel
en Björn Huiskes.
Tomorrow Focus AG
Deterink Advocaten en Notarissen (Edwin de Rooij, Elina
Mul), Taylor Wessing (Peter
Hellich, Sonja Wagner)
Tjingo BV
Loyens & Loeff (Jan-Willem
van Rooij)
10
11
Attractie- & Vakantiepark Slagharen is overgenomen
door de internationale keten Parques Reunidos. Slagharen wordt daarmee onderdeel van het op één na grootste vrijetijdsbedrijf in Europa en vierde in de wereld.
n.v.t.
De Valck Dealmakers
(Yme Bouma)
n.v.t.
Rembrandt Fusies &
Overnames (Roderick
Kranendonk, Ron de
Vaan)
Het wereldwijd opererende NXP Semiconductors
neemt Catena Holding en haar dochtermaatschappijen
over. De overname is een natuurlijke voortzetting van
de langdurige en strategische samenwerking tussen
beide partijen.
partijen, de ‘leaders in this field’. De aandeelhouders
van Catena Holding zijn ervan overtuigd dat deze
transactie een solide toekomst voor Catena Group
verzekert in de halfgeleidersbranche, waar steeds
meer bedrijven hergroeperen in grotere entiteiten.
NXP zorgt door deze overname voor de continuïteit en
Adviseurs NXP Semiconductors BV: Adviseurs NXP
beschikbaarheid van de specifieke vaardigheden en
Semiconductors BV
competenties van Catena Groep op het gebied van InSijmen de Lange
tellectuele eigendom. Door goede professionele verSijmen de Lange, dealmaker van Holland Van Gijzen:
standhouding en de lange samenwerking tussen par“Catena Group is een internationale groep van innovatieve betijen, verliepen de onderhandelingen succesvol en in goede en
drijven, deskundig in het ontwerpen van geïntegreerde schakeinformele sfeer.”
ling en leverancier van cruciale innovaties aan NXP en derde
nr. 5 – 2012
65
FOTO: ROB WILSON/CANSTOCKPHOTO.COM
AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT
Als ik...
In de serie ‘Als ik...’laten prominente juristen hun licht schijnen over de
vraag wat zij zouden willen veranderen op ‘hun’rechtsgebied. Wat zouden
zij aanpakken, instellen en/of afschaffen als zij minister van Veiligheid en
Justitie waren? Gratis advies voor Ivo Opstelten; deze keer op het gebied
van het aansprakelijkheidsrecht.
Als ik... aansprakelijkheidsrecht
“De algemene vraag of het stelsel
van toen in de wereld van nu ook nog
zo bedacht zou zijn, en of dat stelsel
nog optimaal werkt, wordt niet
gesteld.” Ivo Giesen, hoogleraar aansprakelijkheidsrecht
“Ik zou – eindelijk – smartengeld voor nabestaanden
en naasten van ernstig
gewonden mogelijk maken.”
Siewert Lindenbergh, hoogleraar privaatrecht
“Politiek Den Haag zou
terrein moeten terugwinnen op de rechtspraak en regie moeten gaan voeren die nu
in handen is van de
Hoge Raad.” Ton
Hartlief, hoogleraar
privaatrecht
“Laat zowel het recht op materiële
als immateriële schade overgaan op
erfgenamen, net als elders in
Europa.” Antoinette Collignon,
advocaat
“De directe actie als inningsbevoegdheid
is een onnodig complexe regeling. Een
eigen recht voor het slachtoffer zou beter
zijn.” Stijn Franken, advocaat
67
Ervaren advocaat-medewerkers
Arbeidsrecht gezocht
Stibbe zoekt per direct ervaren advocaat-medewerkers
voor de sterk groeiende praktijkgroep Employment,
Pensions & Incentives. Onze praktijkgroep biedt een
uitdagende en stimulerende werkomgeving voor
ambitieuze en gedreven arbeidsrechtadvocaten.
De praktijkgroep is één van de grootste, op
arbeidsrecht en pensioenrecht gerichte praktijkgroepen
in Nederland met drie partners en negen medewerkers.
Stibbe is een vooraanstaand internationaal advocaten- en
notarissenkantoor met vestigingen in Amsterdam, Brussel,
Luxemburg, Londen, New York en Dubai. De meeste
van onze cliënten zijn beursgenoteerde en grote nietbeursgenoteerde ondernemingen en financiële instellingen.
Binnen Stibbe staat een pragmatische en snelle
dienstverlening centraal. Daarnaast zijn ambitie en
persoonlijke ontwikkeling belangrijke pijlers van Stibbe.
Onze bedrijfscultuur kenmerkt zich door inzet, kwaliteit
en een open en informele omgang. Op die manier
stimuleren wij de onderlinge samenwerking en overleg
en bevorderen we het kwaliteits- en opleidingsniveau van
onze advocaten.
De praktijkgroep Employment, Pensions & Incentives
werkt voor nationale en internationale cliënten in zowel
de advies-, transactie- als procespraktijk. Samen met
collega’s van andere praktijkgroepen werk je aan de
arbeidsrechtelijke aspecten van bijvoorbeeld grote
herstructureringen en sluitingen, beursintroducties,
beloningssystemen en outsourcings. Daarnaast adviseer
je over collectief ontslag, afvloeiingsregelingen voor
executives, corporate governance en medezeggenschap.
Van onze medewerkers vragen wij dat zij een wezenlijke
bijdrage leveren aan het delen van vaktechnische kennis,
bijvoorbeeld door middel van presentaties en publicaties in
vakbladen. Dergelijke bijdragen worden zeer gewaardeerd
en aangemoedigd.
Voor het volgen van cursussen en opleidingen is er
binnen Stibbe alle ruimte. Commerciële dienstverlening
vereist niet alleen juridische vakkennis om een goede
gesprekspartner voor onze cliënten te kunnen zijn.
Hiervoor is ook uitstekend bedrijfskundig en financieeleconomisch inzicht nodig. Stibbe heeft daarom het Stibbe
MBA Highlights programma opgezet in samenwerking
met INSEAD, één van de meest gerenommeerde business
schools ter wereld. Dit programma vindt plaats aan
INSEAD in Fontainebleau.
Wij zoeken naar kandidaten met drie tot zes jaar ervaring
als advocaat in een arbeidsrechtpraktijk.
Voor meer informatie kun je contact opnemen met
mr. drs. Astrid Helstone via [email protected]
of + 31 20 546 06 54. Een oriënterend gesprek behoort
tot de mogelijkheden. Je kunt je sollicitatie richten aan
mr. Eva van den Berg via [email protected].
www.stibbe.com
ALS IK... AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT
HOOG TIJD VOOR FUNDAMENTELE HERBEZINNING
A
zijn eigen schade dragen moest. Dit nieuwe perspectief is
ls ik minister van Veiligheid en Justitie was… dan
wellicht nog te rechtvaardigen, maar zou niet zonder fundazou ik het startsein geven voor een fundamentele
mentele discussie nieuw overheidsbeleid mogen worden. Bijherbezinning op het aansprakelijkheids- en schadevoorbeeld niet omdat de overheid aan de andere kant ook
vergoedingsrecht. De huidige wetgeving is in de kern al zesde mogelijkheden juist verruimen wil voor schadeverhaal
tig jaar oud, en sindsdien is onze wereld geweldig verantussen particulieren bijvoorbeeld door de strafrechtelijke
derd: secularisering, individualisering, privatisering en
verjaringstermijnen verder uit te bannen, waarmee de civielglobalisering zijn kernwoorden. Uiteraard zijn regelmatig
rechtelijke verjaring deels ook vervalt, en door na elk delict
wetswijzigingen doorgevoerd, maar de algemene vraag of
op schadeverhaal aan te sturen. Blijkhet stelsel van toen in de wereld van
baar draagt toch niet ieder zijn eigen
nu ook nog zo bedacht zou zijn, en
schade. Uiteraard is daar niets mis
of dat stelsel nog optimaal werkt,
mee, maar enige consistentie binnen
wordt niet gesteld. Daar is echter wel
een regelsysteem is wenselijk, om niet
reden toe.
te zeggen noodzakelijk. Dat vergt een
Immers, het huidige aansprakelijkbrede herbezinning, door de speciaheidsrecht moet veel meer terrein belisten die het gehele veld overzien en
strijken dan het stelsel van toen; vrijtegenstrijdige ontwikkelingen kunnen
wel elk maatschappelijk probleem
duiden.
blijkt via de onrechtmatige daad aan
Frappant is in dit verband ook dat de
de rechter te kunnen worden voorgefinanciële toezichthouders op het punt
legd: van stakingen tot het gebruik
staan een wettelijke immuniteit te vervan kernwapens. Deze en andere
krijgen zodat hun aansprakelijkheid
maatschappelijke vraagstukken verslechts bij opzet en grove schuld kan
gen beleidskeuzes die wellicht niet
worden ingeroepen. Dat voorstel past
eens bij de rechter thuis horen, en
Prof. mr. Ivo Giesen is hoogleraar
bij de trend van minder schadeverhaal
die, als ze daar wel komen, de spanaansprakelijkheidsrecht aan de
jegens de overheid, maar is overigens
kracht van diens besluitvormingsproUniversiteit Utrecht.
systeemvreemd; immuniteiten passen
ces minstens tarten. Wellicht mede
slecht in ons gedachtegoed. Daar waar deze in feite wel bedaardoor blijft in de rechtspraak de beleidsmatige afweging
staan, bijvoorbeeld onder de noemer van een gesloten en exonderbelicht, met de zaak van de Iraanse vluchteling en de
clusief systeem zoals bij de vergoeding van personenschade
(daar afgewezen) relativiteit als markant dieptepunt; dit
aan ‘derden’, staan ze dan ook ter discussie. De immuniteit
‘verhullend argumenteren’, zoals Vranken het noemde, helpt
van toezichthouders is ook onnodig, gezien de rechtspraak
niet; de werkelijke redenen moeten op tafel.
van de Hoge Raad; er worden geen strenge eisen gesteld aan
Relevant is verder dat de regering er tegenwoordig op inzet
de zorgplicht van toezichthouders. Erger is dat deze over– en daarover via het WODC onderzoek uitzet – dat de burheidsimmuniteit lastig in te dammen is, want ongetwijfeld
zullen allerlei andere (quasi-)toezichthouders zich erop gaan
Enige consistentie binnen een regelberoepen dat ook zij een immuniteit verdienen. De notarissen
systeem is wenselijk, om niet te zeggen
hebben zich al gemeld (WPNR 6922, p. 211).
Voeg bij dit alles dat de rechtspraak op vele deelterreinen
noodzakelijk
nieuwe, lastige vragen op haar bord heeft gehad (wrongful
birth en life; DES; asbest; hangmat, etc.) en nog zal krijgen
(klimaatverandering; mensenrechtenschendingen door beger zelf meer verantwoordelijkheid gaat dragen. De bedoedrijven; ‘educational malpractice’; omgang met zelfreguleling is niet dat de burger zijn schade niet meer verhalen zal,
ring, etc.) terwijl die rechtspraak, de openstaande vragen en
maar wel dat die burger niet langer aanklopt bij de overheid
de mogelijke repercussies daarvan, nog niet in volle omvang
als er schade geleden is. Dat is in potentie een fundamentele
doordacht zijn door de wetgever, en het zal duidelijk zijn
wijziging van koers, en een stap terug naar de tijd van de
EBUIFUIPPHUJKEJTWPPSFFOGVOEBNFOUFMFIFSCF[JOOJOHr
inmiddels sterk genuanceerde klassieke hoofdregel dat ieder
nr. 5 – 2012
69
KNAPPE KOPPEN VRIJSTELLEN OM
MEERJARENPLAN TE MAKEN
A
FOTO:JONATHAN VOS
rechtspraak, regie moeten gaan voeren die nu in handen is
ls ik minister van Veiligheid en Justitie was… zou
van de Hoge Raad. De rechtsontwikkeling binnen het aanik tot meer in staat willen zijn dan korte termijnsprakelijkheidsrecht komt duidelijk van hem, terwijl hij
politiek. Ik zou mij niet alleen willen zetten aan
niet zelf zijn agenda bepaalt, immers afhankelijk is van
‘kleinere’ vragen als de zoveelste wijziging van het verjawat anderen bij hem op het bord leggen. Desondanks heeft
ringsrecht (in art. 3:310 is de verjaring van de rechtsvordede Raad het verkeersaansprakelijkheidsrecht gemoderniring tot vergoeding van schade net weer gekoppeld aan de
seerd, zijn best gedaan op een zo evenwichtig mogelijke re(niet)verjaring van strafbare feiten). Een iets grotere vraag is
geling van de vergoeding van arbeidsgerelateerde schade
of kwalitatieve aansprakelijkheden voor zaken moeten kunen het schadevergoedingsrecht vernen cumuleren: het recente Lorettarijkt bijvoorbeeld met vormen van
arrest – in plaats van de bezitter van
abstracte begroting om verlies van
het paard had de bedrijfsmatig getijd in verband met zorgtaken te
bruiker moeten worden aangesprocompenseren en met proportionele
ken – heeft ons nog eens ingescherpt
aansprakelijkheid in gevallen waardat getroffenen niet steeds de juiste
in de klassieke alles-of-niets-benadepersoon in hoedanigheid aanspreken.
ring tot onredelijke resultaten zou
De goedbedoelde regeling van de
leiden. Maar het is niet de uitvoeaansprakelijke persoon blijkt in de
ring van een programma, er ligt
praktijk dus slachtoffers te maken.
geen meerjarenplan ‘AansprakelijkWaarom niet alsnog geregeld dat er
heidsrecht op weg naar 2020’ aan
meerdere personen in kwaliteit aanzijn rechtspraak ten grondslag. Als
sprakelijk kunnen zijn? Uiteraard zou
de Hoge Raad al beleid voert, is dat
ik als minister, zelfs wanneer ze door
ad hoc-beleid. Ik zou echt knappe
een politieke tegenstander ter hand
koppen willen vrijstellen om dat
zijn genomen, aandacht hebben voor
Ton Hartlief is hoogleraar privaatrecht
meerjarenplan te maken.
lopende dossiers. Zo schat ik in dat
aan de Universiteit Maastricht.
De opdracht aan hen heb ik zo gede positie van naasten en nabestaanschreven: “Wat zou de rol van het aansprakelijkheidsrecht
den na het echec van het wetsvoorstel affectieschade in
moeten zijn? Uiteraard gaat het ons om vergoeding van
2010 binnenkort weer op de politieke agenda komt te
schade. Maar welke? Welke afstemming met andere vergoestaan. Het zou dan goed zijn om niet alleen te kijken naar
dingssystemen (sociale zekerheid, verzekering, schadefonds)
het smartengeld, maar ook naar inkomensschade in geval
streven we na? En wat willen we nog meer bieden dan vervan zorgtaken en – als we dan toch bezig zijn – ook naar de
goeding: hoe zwaar zetten we in op erkenning, genoegdoening en zo meer? En ook daar: kunnen we dat ook langs anWaarom niet alsnog geregeld dat
dere weg realiseren? Welke functies dichten wij het
meerdere personen in kwaliteit
aansprakelijkheidsrecht nog meer toe? Wensen wij het aansprakelijkheidsrecht ook in te zetten als een instrument dat
aansprakelijk kunnen zijn?
burgers, bedrijven, banken en overheden in de gewenste richting moet zien krijgen? Wat is uw visie op de rol van strafrecht, tuchtrecht en bestuursrecht en in het verlengde daarregeling van art. 6:108 als zodanig. De vergoeding van overvan op die van overheid en burger? Gaan wij geld zetten op
lijdensschade verdient een modernisering. Dan kan dat ingede handhavende burger? Of is ‘back to basics’ uw devies: in
wikkelde gedoe met behoeftigheid misschien ook worden
het aansprakelijkheidsrecht gaat het om schadevergoeding,
weggeschreven.
niet om handhaving of bestraffing? In afwachting van Uw
gewaardeerd rapport zie ik mij in de politieke waan van de
Lapwerk
dag genoodzaakt naar bevind van zaken, maar net als mijn
Maar dit is allemaal sleutelen aan het systeem, lapwerk,
voorgangers zonder inhoudelijke agenda of grote visie, enkel
waar fundamentele bezinning ideaal zou zijn. Eigenlijk zou
LPSUFUFSNJKOQSPCMFNFOPQUFMPTTFOur
‘politiek Den Haag’ terrein moeten terugwinnen op de
70
nr. 5 – 2012
<ZkdcYZc/
IZhhVkVcYZc:cYZ$k
6YkdXViZ<ZodcY]Z^YhgZX]i#
>c]VgiZcc^ZgZc#
Hdbhk^cYZcZgbdd^ZdcibdZi^c\ZceaVVih!\Zlddc
dbYVi]ZiodbdZio^_c#ÆLVciidZkVaWZhiVVic^ZiÇ!
kda\ZchIZhhVkVcYZc:cYZ#IdZcoZ]VVg\gdiZa^Z[YZ
kda\YZcVVg]ZiddhiZckVc]ZiaVcY!`lVbYZa^Z[YZ
kddg]VVgkV`c^ZideYZilZZYZeaVVih#9ZVbW^i^ZjoZ
VYkdXViZdciYZ`iZYViYZGVcYhiVY\ZZcbdcdeda^Z
]ZZ[ideide`VcidgZcbZibdd^lZg`#DcoZeVYZc
`gj^hiZcZa`VVg#
ÆCnh^c\]hiVViWZ`ZcYVah`lVa^iVi^Z[Zc]ZiiZbedkVc
YZegdXZhhZca^\i]dd\#9Vi`Vcdd`c^ZiVcYZgh0YZhZXi^Z
\ZodcY]Z^YhgZX]i^hYZcjbbZg‚‚ckVcCZYZgaVcY#KVcj^i
OldaaZ9Vi]VY^`kgdZ\Zgcdd^i`jccZcWZYZc`Zc#:cdkZg
\ZodcY]Z^Y\Zhegd`Zc/GdiiZgYVbZco^_cWZidc_jc\aZo^_c
bZcd\hiZZYha^Z[!bVVgYVi[g^hhZWdh^cb^_cVX]iZgij^c
^hZZcbdd^ZWdcjh#Ç
Cnh^c\]^hZZcWZYg^_[kVc`VgV`iZgkdaaZheZX^Va^hiZc#6aaZZc
YZlZi^hW^_dchhiVcYVVgY#KddgYZgZhi`g^_\_ZVaaZgj^biZ
dbWj^iZc\ZlddciZo^_c#@a^c`iY^i\dZYZc`ZccZcl^_
Za`VVgcd\c^Zi4AVVi_ZYVck^cYZck^VlZg`ZcW^_cnh^c\]#ca
Cnh^c\]#9Z_j^hiZ_jg^hideYZ_j^hiZeaZ`#
7ZhiZVYk^Zh`VciddgkVcCZYZgaVcY!cg#&^c>cXdbeVcn
EEN BETERE POSITIE VOOR DERDEN
BIJ LETSEL EN OVERLIJDEN
A
nomisch meest voordelige – de maatstaf vormt. Ook ten
ls ik minister van Veiligheid en Justitie was, zou ik
aanzien van schade aan onroerende zaken wordt bijvoorde positie van derden bij letsel en overlijden beter
beeld aangenomen dat niet altijd de meest voordelige opregelen. Voor de praktijk, en dus voor de rechtzoelossing bepalend is voor de schadevergoeding. Omdat het
kende, blijft het, zo blijkt bijvoorbeeld uit de rechtspraak,
hier gaat om kosten ter beperking van schade van de getobben met de aanspraken van derden.
wonde, zou ik een aanspraak op vergoeding, zeker waar
In de eerste plaats zou ik – eindelijk – smartengeld voor nahet de toekomst betreft, nooit aan de derde zelf toewijzen,
bestaanden en naasten van ernstig gewonden mogelijk mawant er kunnen allerlei calamiteiten bij de derde ontstaan
ken. Het eerdere wetsvoorstel, dat op initiatief van de Twee(ziekte, overlijden, faillissement)
de Kamer werd ingediend en door
waardoor de belangen van de gealle relevante marktpartijen werd gewonde in de knel kunnen raken. Er
steund, is in 2010 in de Eerste Kamer
zouden bovendien problemen van
gesneuveld. De in de discussie aangerangorde kunnen ontstaan.
voerde argumenten gaven er blijk van
Gewoon aan de gewonde zelf betadat de senatoren onvoldoende voelen dus, en soms wat ruimhartiger
ling hadden met de praktijk. Het thedan de Hoge Raad suggereert. Is
ma is natuurlijk complex, maar er is
daar wetgeving voor nodig? Nee,
helder onderzoek dat de behoefte aan
want op grond van het huidige recht
een dergelijke aanspraak onderkan het al, maar het zou wel goed
steunt. Gelet op de Draft Common
zijn als de minister er, bijvoorbeeld
Frame of Reference (art. VI-2:202)
in een toelichting op een wetsvoorkan worden gezegd dat het een bestel over smartengeld voor nabeginsel van Europees privaatrecht is
staanden, zijn mening over geeft.
dat dergelijke schade wordt vergoed
Dan kan de rechter het verder wel
en het blijkt dat steeds meer landen
Siewert Lindenbergh, hoogleraar privaatzelf af doen.
in Europa een dergelijke aanspraak
recht, Erasmus Universiteit Rotterdam
In de derde plaats zou ik de vergoeerkennen. Een aanspraak op vergoeding van derving van levensonderhoud bij overlijden aanding van deze schade zal bovendien vermoedelijk de druk in
pakken. De vaststelling daarvan is heel complex geworden
de rechtspraak op de vergoeding van zogenaamde shocken duurt daarom veel te lang. Dat is belastend voor nabeschade doen afnemen. Direct doen dus!
staanden, die wel wat anders aan hun hoofd hebben. Het
sluit bovendien niet meer goed aan bij de huidige samenleHelderheid
vingsvormen en ook de wijze waarop hier met opgekomen
In de tweede plaats zou ik helderheid scheppen over de
voordeel wordt omgegaan geeft te (over)denken. Maar deze
vergoeding van inkomensschade van derden die voor een
naaste met ernstig letsel gaan zorgen. In de loop van het
debat over het smartengeld voor derden is de vraag opgeDe vaststelling van de vergoeding
komen of deze schade voor vergoeding in aanmerking
van derving van levensonderhoud
moet komen en of derden op dit punt een eigen aanspraak
zouden moeten hebben. Nu bestaat een eigen aanspraak
bij overlijden duurt veel te lang
van derden op vergoeding van de kosten van verzorging en
verpleging met, volgens de Hoge Raad, als maximum de
problematiek is zo complex dat zij niet direct eenvoudig in
kosten van een professionele hulpverlener. Ik denk dat het
wetgeving is om te zetten. Als ik minister van Justitie was,
huidige recht ook al voldoende aanknopingspunten biedt
zou ik hiervoor een commissie van deskundigen in het leven
om, wanneer dat redelijk is, in gevallen waarin meer scharoepen met de opdracht om alternatieven voor het huidige
de is geleden een hogere vergoeding toe te wijzen. Het gaat
stelsel op een rij te zetten, opdat ik daaruit een keuze kon
hier immers om kosten ter beperking van de schade van de
NBLFOFOEF[FJOXFUHFWJOHLPOOFFSMFHHFOr
benadeelde en ten aanzien van dergelijke kosten pleegt te
worden aangenomen dat de redelijkheid – en niet het eco-
72
nr. 5 – 2012
ALS IK... AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT
MEER AANSLUITING ZOEKEN BIJ EUROPA
A
maken. Als iemand bijvoorbeeld niet lang na een misdrijf
ls ik minister van Veiligheid en Justitie was, zou ik
of ongeval overlijdt en geen kans heeft gehad om de weproberen (nog) meer aansluiting te zoeken bij de
derpartij te informeren over zijn recht op vergoeding van
rechtspraktijk in andere landen in Europa en de
smartengeld, dan kan hierop geen aanspraak gemaakt
rechtspraak van het EHRM.
worden door de erfgenamen. Dat is wat mij betreft niet uit
Voordat ik hierop in ga wil ik daarbij wel opmerken dat de
te leggen en ook onbegrijpelijk gezien de wetgeving en
afgelopen jaren door het Platform van de Letselschade
rechtspraak in de meeste landen in Europa en uitspraken
Raad, de Universiteit Tilburg, de Vrije Universiteit en andere
van het EHRM. Daar wordt de lijn gevolgd dat zowel het
partijen de nodige inspanningen zijn verricht om de behanrecht op materiële als immateriële
deling van letselschade en overlijschade zonder meer overgaat op de
densschade zaken soepeler te laten
erfgenamen.
verlopen. Daar waar partijen in het
Op het punt van de smartengeldververleden recht tegenover elkaar stongoeding voor nabestaanden sluit ik
den is nu gekozen voor meer gemij geheel aan bij het betoog van Siestroomlijnde processen. Hier komt
wert Lindenbergh. Ik ben het vollenog bij dat er de afgelopen jaren
dig met hem eens dat er op korte termeer mogelijkheden zijn gecreëerd
mijn alsnog een wet moet komen
om tot oplossing van geschillen te
waarin dit voor nabestaanden goed
komen, zoals mediation, de Wet
wordt geregeld. Hieraan bestaat abDeelgeschillenprocedure en de comsoluut behoefte, hoewel gedebatteerd
paritie bij de letselschadekamer. Tekan worden over de toe te kennen
recht heeft de Haagse rechtbank als
vergoeding. Ook daarbij kunnen wij
initiatiefnemer van de letselschadekaleren van de ons omringende landen,
mer de PIV-giraffe 2012 in ontvangst
zoals België, Frankrijk, Italië en Enmogen nemen tijden het afgelopen
Antoinette Collignon is advocaat bij
geland.
congres van het Personenschade InLegaltree.
Ook zou ik het advies van Lindenstituut van Verzekeraars). Ten opbergh om een commissie in het leven te roepen die zich
zichte van andere landen in Europa zou men kunnen stellen
kan buigen over de positie van derden bij overlijdensschadat wij inmiddels meer gereedschap in onze gereedschapsde en zware letsels onmiddellijk opvolgen. Ik zou deze
kist hebben zitten. De vruchten hiervan worden nu al gecommissie tevens adviseren rechtsvergelijkend onderzoek
te doen naar de wijze waarop overlijdensschade wordt
Ingrijpen bij wet in de wijze
vastgesteld. In ons omringende landen zoals bijvoorbeeld
van afhandeling van letselschadezaken
in Engeland wordt deze schade op eenvoudiger doch even
doeltreffende wijze berekend.
zou ik als minister niet nastreven
De commissie zou ik tevens opdracht geven om te kijken
naar de positie van regresnemende werkgevers, die in de
huidige situatie vaak met een behoorlijke schade blijven zitplukt. Ingrijpen bij wet in de wijze van afhandeling van letten. Werkgevers kunnen op grond van 6:107a BW slechts
selschadezaken zou ik als minister daarom niet nastreven.
het netto doorbetaalde loon vorderen. Een werkgever moet
echter wel gedurende twee jaar het bruto loon (al dan niet
Maatschappelijk debat
gedeeltelijk) doorbetalen. Daar komt in een aantal gevallen
Wel zou ik een maatschappelijk debat aangaan over de
bovendien nog bij de kosten van een vervangende kracht en
mogelijkheid en wenselijkheid om artikel 6:106 BW lid 2
extra administratieve lasten. De commissie zou kunnen onte wijzigen. In dit artikel is onder andere geregeld dat naderzoeken of hiervoor alternatieven zijn en wat de consedeel dat niet uit vermogensschade bestaat, zoals geregeld
quentie is voor de schadelast en dus voor door verzekeraars
in artikel 6:106 BW lid 1, niet vatbaar is voor overgang
JOSFLFOJOHUFCSFOHFOQSFNJFTr
onder algemene titel tenzij de gerechtigde aan de wederpartij heeft medegedeeld op de vergoeding aanspraak te
nr. 5 – 2012
73
VERVANG DE ‘DIRECTE ACTIE’ VAN
SLACHTOFFERS DOOR EEN EIGEN RECHT
A
doordacht, wat blijkt uit de parlementaire geschiedenis
die belangrijke onderwerpen onbehandeld laat.
Hoe immers te verklaren dat het slachtoffer de penningen
mag behouden en niet aan de curator moet afdragen (het
blijft toch immers het vorderingsrecht van de dader)? Hier
gaat de wetgever blijkbaar uit van een onvermelde verrekening. In geval van verrekening zou evenwel – anders
dan de wet vermeldt – ook het vorderingsrecht van het slachtoffer op
de dader niet-vatbaar moeten zijn
voor derdenbeslag (zo’n beslag zou
alsnog verrekening frustreren; en
daarmee belemmeren dat het slachtoffer de penningen kan behouden).
Ook onvermeld blijft dat de inningsbevoegdheid van het slachtoffer natuurlijk niet noodzakelijk alle
bevoegdheden van de dader wegneemt. Wat weer vragen oproept
over de onderlinge relatie tussen
Onvoldoende doordacht
beide bevoegdheden. Ook die blijft
De wetgever heeft de directe actie
onbesproken. Aannemelijk is bijechter op een unieke wijze vorm gevoorbeeld dat zowel dader als
geven. Het slachtoffer krijgt geen
Advocaat Stijn Franken is partner
slachtoffer nog steeds nakoming
‘eigen (vorderings)recht’, maar een
bij NautaDutilh en is gespecialiseerd
kunnen vorderen, maar dat ze zonovan het vorderingsrecht van de dain aansprakelijkheids- en
dig alleen tezamen bevoegd zijn tot
der (op zijn aansprakelijkheidsververzekeringsrecht.
kwijting. Deze bevoegdheidsverdezekeraar) afgesplitste inningsbeling is ook van belang voor de aanvoegdheid. De Raad van State heeft
sprakelijkheidsverzekeraar. Verjaringshandelingen zal de
hier kritisch over geadviseerd. Het afsplitsen van de inaansprakelijkheidsverzekeraar naar beide moeten verrichningsbevoegdheid van het materiële vorderingsrecht kan
ten en ook kwijting zal hij van beide moeten verlangen;
volgens de wet eigenlijk niet (art. 3:304 BW). De literaanders blijft een en ander zonder rechtsgevolg. Ik ben er
vrij zeker van dat de praktijk zich dit niet realiseert.
ls ik minister van Justitie en Veiligheid was, zou ik
de directe actie van slachtoffers met letselschade
vervangen door een eigen recht.
Sinds 1 januari 2006 heeft een slachtoffer met letselschade een ‘directe actie’ op de (aansprakelijkheids)verzekeraar van de dader (art. 7:954 BW). Deze nieuwe wettelijke ‘actie’ is ingevoerd tezamen met het nieuwe
verzekeringsrecht in boek 7 BW en
pas tamelijk laat in het wetgevingsproces opgekomen. De bedoeling
van de directe actie is om de positie
van het slachtoffer met letselschade
te verbeteren door zeker te stellen
dat ook ingeval van faillissement
van een dader de verzekeringspenningen buiten diens boedel om
daadwerkelijk bij het slachtoffer terechtkomen.
Enige consistentie binnen een
regelsysteem is wenselijk, om niet te
zeggen noodzakelijk
tuur heeft zich eveneens kritisch uitgelaten. En ook in het
buitenland gaat men meestal uit van een ‘eigen (vorderings)recht’ van het slachtoffer. Toch heeft de wetgever
voet bij stuk gehouden, terwijl de constructie van een afgeleide inningsbevoegdheid eigenlijk onvoldoende is
74
nr. 5 – 2012
Onnodig complex
De directe actie als inningsbevoegdheid is een onnodig
complexe regeling. Een eigen recht voor het slachtoffer
zou beter zijn. Dan is meteen duidelijk waarom bij faillissement van de dader het slachtoffer de verzekeringspenningen mag behouden.
Voor de bevoegdheidsverdeling tussen slachtoffer en dader kan eenvoudig worden aangeknoopt bij de wettelijke
regeling inzake gemeenschap (art. 3:170 en 171 BW).
8BBSPNNPFJMJKLEPFOBMTIFUNBLLFMJKLLBO r
NOVEX is een jonge, groeiende vereniging voor executeurs. De professionele
executeurs kunnen hun kennis en kunde
verder ontwikkelen door het volgen
van een driedaagse cursus: de leergang
executele.
Na het volgen van de leergang staat het
lidmaatschap van NOVEX open. Leden
krijgen onder meer diverse verdiepingscursussen aangeboden.
Daarnaast is NOVEX als belangenbehartiger in gesprek met partijen om
de positie van de executeur te
verbeteren. Op de website
(www.novex-executeur.nl) staat informatie om een particuliere executeur te
helpen een nalatenschap af te handelen.
NOVEX is een multi-disciplinaire
vereniging met bestuursleden en leden
uit verschillende beroepsgroepen.
De interactie tussen bijvoorbeeld het
notariaat, de financiële dienstverlening
en goededoelenorganisaties heeft een
meerwaarde voor de executeur.
De beroepsgroepen werken binnen
NOVEX samen om de executeur te
professionaliseren. Het bestuur en de
leden zetten zich hier voor in.
Een lid van NOVEX kan zich aanmelden
voor certificering door de Stichting
Certificering Executeurs (SCE).
De vereisten voor certificering en de
gecertificeerde executeurs kunt u
vinden op: www.sce-executeurs.nl
Het bestuur van NOVEX wordt gevormd door:
Prof. dr. J.P.M. (Hans) Stubbé (voorzitter)
O.A.(Oscar) Balkenende (secretaris)
mr. J. (Juliëtte) Nijenhuis-Wildervanck (penningmeester)
mr. M. (Mildred) van Dijk
Prof. mr. T.J. (Tea) Mellema-Kranenburg
Prof. dr. B.M.E.M. (Bernard) Schols
Secretariaat: mr. Anneke Rookmaker
Voor meer informatie:
www.novex-executeur.nl
www.sce-executeurs.nl
BEELD: CARLOS YUDICA/SHUTTERSTOCK.COM
VIER RECHTSSOCIOLOGEN OVER HUN VAK
Het recht der
werkelijkheid
Rechtssociologie bestudeert de wisselwerking tussen recht en maatschappij.
Wat maakt het vak zo boeiend en wat houdt de rechtssocioloog bezig?
Mr. vroeg het de rechtssociologen Ashley Terlouw, Barbara Oomen,
Suzan Stoter en Marc Hertogh.
door Alieke Bruins
T
erwijl juristen zich bezighouden met geldend
recht, bestuderen rechtssociologen hoe dat recht
uitwerkt op de maatschappij. Zorgen normen
voor ordening en zijn ze helder en voorspelbaar?
Wordt met een wet de sociale verandering bereikt die men
voor ogen heeft? Het zijn vragen waarover de rechtssocioloog zich buigt.
76
nr. 5 – 2012
Negatief effect
“De meerwaarde van de rechtssociologie is dat het, op basis van theoretisch en empirisch onderzoek, inzicht biedt
in de maatschappelijke context van het recht”, vat Marc
Hertogh, hoogleraar rechtssociologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, samen in het boek Recht van onderop,
Antwoorden uit de rechtssociologie (Ars Aequi Libri,
Rechtssociologie
2011). Dit boek, dat hij met rechtssocioloog Heleen Weyers samenstelde, geeft inzicht in de actuele stand van zaken in de rechtssociologie. “Vooral het contrast tussen de
ambitie van de wetgever om met het recht een doel te bereiken en de effecten van dit recht op de maatschappij
boeit me enorm”, zegt Hertogh.
In zijn onderzoek richt hij zich onder meer op de maat-
schappelijke effecten van wetgeving, de maatschappelijke
beleving van recht en rechtstaat en het vertrouwen in de
rechtspraak. Hij geeft een voorbeeld dat dit contrast illustreert: de prostitutiesector. De overheid bekijkt al jaren
hoe zij misstanden in die sector kan aanpakken en de
rechtspositie kan verbeteren van degenen die in deze branche werken. Een wetsvoorstel om de prostitutie te regule-
nr. 5 – 2012
77
FOTO GERHARD TAATGEN
ren en misstanden in de seksbranche te bestrijden is inmiddels
goedgekeurd door de Tweede Kamer. Hierin zijn een vergunningplicht voor seksbedrijven en verplichte registratie van prostituees
opgenomen. Klanten die een niet
geregistreerde prostituee bezoeken
zijn strafbaar. Het wetsvoorstel
ligt bij de Eerste Kamer. Uit een
voorlopig verslag dat op 13 december 2011 bij het wetsvoorstel
werd uitgebracht, blijkt dat verMarc Hertogh (Rijksuniversiteit
schillende politieke partijen veel
Groningen): “De meerwaarde van de
rechtssociologie is dat het, inzicht biedt in vraagtekens zetten bij de inhoud.
de maatschappelijke context van het recht. Terecht, vindt Hertogh. “Uit allerlei onderzoeken blijkt dat de
maatregelen die de wetgever voorstelt in de praktijk nauwelijks effect zullen hebben. Sterker nog: ze hebben juist
een negatief effect. De positie van veel vrouwen in de sector zal alleen maar verslechteren.”
Legitimiteit
Uit dit voorbeeld is volgens Hertogh een belangrijke algemene les te trekken. ”Het effect van een wet wordt niet zozeer bepaald door de ambities van de wetgever of een handhavingsinstantie, maar vooral door de mate waarin het veld
dat men wil reguleren de wet accepteert. Dit betekent dat de
overheid de oplossing soms buiten wetgeving zal moeten
zoeken, of andere maatregelen moet nemen. Soms moet de
conclusie misschien zijn dat de wetgever een bepaalde situatie niet kan veranderen, maar dat is een boodschap die dit
kabinet niet graag lijkt af te geven.”
“Rechtsociologisch onderzoek laat dagelijks zien dat de mogelijkheden om het recht in te zetten veel kleiner zijn dan
juristen vaak denken. Het laat ook zien dat de legitimiteit
van het recht en het rechtssysteem voor veel mensen niet
langer vanzelfsprekend is.” Hertogh verwijst naar een onderzoek dat hij met Weyers deed naar het gezag van justitie.
Ze waren vooral benieuwd naar de mening van de burger
over de legitimiteit van het justitieoptreden, een perspectief
dat tot dan toe onderbelicht was. In hun onderzoek onderscheidden zij drie aspecten van legitimiteit: vertrouwen in
het justitieoptreden, tevredenheid erover en acceptatie ervan. “We denken vaak dat Nederlanders in het algemeen
heel gezagsgetrouw zijn en het gezag van het recht automatisch accepteren, maar dat dit niet zo bleek te zijn. Ze zijn
juist heel kritisch en bekijken per geval of ze gezag willen
accepteren. Opvallend was ook dat de tevredenheid van
mensen over justitie, en daarmee ook het vertrouwen, daalt
naarmate men er meer mee in aanraking komt. Duidelijk is
dat DE burger niet bestaat. Daarmee moet in de benadering
van mensen rekening worden gehouden.”
“Het afnemend vertrouwen in de politiek, de rechtspraak en
78
nr. 5 – 2012
de politie zetten de effectiviteit van het recht verder onder
druk”, schrijft Hertogh in Recht van onderop. Dit kan volgens hem grote consequenties hebben. “De vraag rijst wat
de rechterlijke organisatie kan doen om ervoor te zorgen
“DE VRAAG RIJST WAT DE RECHTERLIJKE
ORGANISATIE KAN DOEN OM ERVOOR TE
ZORGEN DAT HAAR GEZAG ER OVER TIEN
OF TWINTIG JAAR NOG IS”
dat haar gezag er over tien of twintig jaar nog is. Ik heb het
idee dat zij nog steeds vooral probeert om alle kritiek af te
wimpelen, maar dat volstaat niet meer.”
In zijn onderzoek stelt hij zich op als “kritisch toeschouwer
van het recht”, zegt hij. “Mijn eigen mening is niet van belang. Ik probeer mijn empirisch onderzoek zo objectief mogelijk te doen, maar laat aan andere partijen over wat ermee
gedaan wordt.”
Onafhankelijk
Anders dan Hertogh deinst Ashley Terlouw er niet voor terug om als rechtssocioloog haar eigen mening te geven. Terlouw is hoogleraar rechtssociologie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Zij doet onder meer onderzoek naar
gelijke behandeling, rechtspleging, migratierecht en discriminatie op grond van ras, nationaliteit en religie en heeft
vele publicaties op haar naam staan. “Een rechtssocioloog
moet eerst zorgvuldig kijken wat er feitelijk gebeurt en dit
zorgvuldig en gescheiden van de juridische en andere normen noteren. Is dit gebeurd, dan vind ik dat ik in een conclusie best mijn eigen mening mag geven.”
“Bij elk maatschappelijk probleem is een rechtssociologische
vraag te stellen”, zegt Terlouw. “Elk onderwerp waar ik me
mee bezighoud, is actueel.” Met Karin Zwaan begeleidt ze
onder andere een onderzoek naar de rol van deskundigen in
asielzaken. “Deze deskundigen worden vaak door de Staat
ingeschakeld om bijvoorbeeld te kijken of iemand wel echt
minderjarig is, zoals hij stelt, of om te checken of iemand inderdaad wel uit het door hem genoemde gebied in Somalië
komt. De Staat stelt dat de deskundige de asielzoeker kan
helpen zijn verhaal duidelijk te maken, maar eigenlijk is deze
controle gebaseerd op ongeloof. De mogelijkheid voor asielzoekers om contra-expertise te doen is bovendien zeer beperkt. Onderzocht wordt nu hoe deze deskundigen in de
praktijk werken en welke vragen zij krijgen voorgelegd. Dat
kan dan vervolgens worden getoetst aan normen zoals die
van equality of arms en onafhankelijkheid.”
Met rechtssocioloog Betty de Hart begeleidt ze onderzoek
naar de vraag hoe Nederlands-Marokkaanse en Nederlands-Egyptische gezinnen te maken krijgen met Nederlands
en islamitisch familierecht, bijvoorbeeld bij huwelijkssluiting, echtscheiding of internationale gezagsconflicten, en hoe
zij hiermee omgaan. Ook werkt ze mee aan een groot onderzoek van het Fundamental Rights Agency naar de toegang van asielzoekers tot het recht in gelijke behandelingszaken. In april is bij haar een promovendus begonnen die
onderzoek doet naar etnische registratie binnen drie semioverheidssectoren in Nederland en Duitsland.
Onderzoekservaring
Voor haar oratie deed Terlouw onderzoek naar de Sanctieregeling Iran. Deze regeling verbiedt Nederlandse universiteiten en nucleaire instellingen Iraanse burgers toe te laten
als zij daardoor in aanraking kunnen komen met nucleaire
informatie. Daardoor zijn negen academische studies en
vijf nucleaire instellingen voor hen verboden terrein. “Ik
voelde aan mijn lever dat deze regeling in strijd met het
recht was, want waarom zouden alleen Iraniërs uitgesloten
moeten worden?” Tijdens de interviews die ze afnam,
bleek dat er niet veel Iraniërs rechtstreeks door de regeling
geraakt werden. “Maar indirect bleek de regeling negatieve
effecten te hebben voor álle Iraniërs. Zo blijken andere
werkgevers en financiële instellingen als gevolg van de regeling te denken: ‘Er deugt kennelijk iets niet aan Iraniërs’.
De overheid geeft met deze regeling het verkeerde voorbeeld.” Drie Iraanse Nederlanders en de Actiegroep Iraanse
studenten spanden een rechtszaak aan tegen de overheid
bij de rechtbank in Den Haag. Terlouw trad op als deskundige. De Staat overtrad het discriminatieverbod, zoals onder meer vastgelegd in het Internationaal Verdrag inzake
Burgerrechten en Politieke Rechten, oordeelde de rechtbank. Het gerechtshof bevestigde deze uitspraak. De Staat
is in cassatie gegaan. “Hoewel de Staat twee keer in het
ongelijk is gesteld, geldt de sanctieregeling nog steeds. Het
kan dus heel lang duren voordat iemand zijn recht kan halen.
Dat vind ik ontluisterend.”
“HET KAN HEEL LANG DUREN VOORDAT
IEMAND ZIJN RECHT KAN HALEN. DAT VIND
IK ONTLUISTEREND”
Om haar studenten te laten zien wat het positieve recht
teweeg brengt in de praktijk, geeft Terlouw praktische
opdrachten en laat ze hen zelf onderzoek doen. “Mij valt
op hoe weinig onderzoekservaring studenten hebben als
zij na drie jaar studie bij mij onderwijs volgen. Eigenlijk
zouden ze dergelijke ervaring veel eerder in hun studie
moeten opdoen.” Om zich ook na afronding van de stu-
die bewust te blíjven van wat er in
de maatschappij speelt, pleit Terlouw voor een maatschappelijke
stage voor verschillende juridische
beroepen.
Walswetten
Ook Barbara Oomen pleit voor
meer aandacht voor de rechtssociologie en onderzoeksvaardigheden tijdens de rechtenstudie.
Oomen is hoogleraar sociologie van de mensenrechten aan
de Roosevelt Academy, het University College van de Universiteit Utrecht in Middelburg. “Vanuit de advocatuur en
rechterlijke macht is er veel vraag naar breed opgeleide juristen, die statistieken kunnen lezen, kennis hebben van psychologie en talen spreken, maar rechtenopleidingen reageren daar tot nu toe onvoldoende op. Anders dan in Amerika
en Engeland, waar meer aandacht is voor metajuridica als
onderdeel van de juridische opleiding, wordt de rechtenstudie in Nederland heel nauw ingevuld. Dat is jammer.”
Wat haar vooral boeit aan “de studie van het recht der werkelijkheid”, zoals zij de rechtssociologie noemt, is om te onderzoeken wat het recht doet met mensen. Ze verwijst naar
haar onderzoek naar de opvattingen en effecten van gelijkebehandelingswetgeving binnen de gereformeerde gezindte.
Onderzocht werd hoe die de politieke en maatschappelijke
discussie over het SGP-vrouwenstandpunt en de bijbelse visie op homoseksualiteit waardeert. De Hoge Raad oordeelde dat de Staat effectieve maatregelen moet nemen die ertoe
leiden dat de SGP haar vrouwenstandpunt verlaat en daarmee vrouwen niet meer uitsluit van het passief kiesrecht.
“Ik was benieuwd wat die rechtszaken teweegbrachten in
gereformeerde kring. In hoeverre hebben deze een emanciperend effect?” Uit het onderzoek bleek dat de gevoerde
rechtszaken niet zozeer leidden tot verandering van opvatting, maar eerder tot verstarring en een gevoel van isolement. De gelijke-behandelingswetgeving wordt door bevindelijk gereformeerden getypeerd als ‘walswetten’ en
‘dictatuur van de meerderheid’.
Oomen verwijst naar internationaal
onderzoek, waaruit blijkt dat als
sociale veranderingen alleen via het
recht worden afgedwongen vaak
snel een backlash ontstaat: een tegenovergestelde reactie van wat bereikt moet worden. “Waar wél brede, politieke en maatschappelijke
steun is, kan een rechtsproces juist
het laatste duwtje in de rug zijn.”
Mensenrechten
Ashley Terlouw (Radboud Universiteit):
Oomen riep de gereformeerden op
zich niet in isolement terug te
“Bij elk maatschappelijk probleem is een
rechtssociologische vraag te stellen.”
nr. 5 – 2012
79
trekken, maar sterker het debat
aan te gaan. Ze benadrukt evenwel dat zij zich in dit onderzoek
onthield van het geven van een
eigen mening. “Gaat het daarentegen om mensenrechten, dan
vind ik het juist belangrijk om
mijn kennis actief in te zetten in
de discussie die erover in de
maatschappij wordt gevoerd. Dat
ik anderen daarmee kan beïnvloeden vind ik te rechtvaardigen,
maar ik realiseer me dat ik me
Barbara Oomen (Roosevelt Academy/
daarvan steeds bewust moet zijn.
Universiteit Utrecht): “In de Verenigde
In de Verenigde Staten is het oveStaten is het veel gebruikelijker dat
rigens veel gebruikelijker dat wewetenschappers actief bijdragen aan
tenschappers actief bijdragen aan
de discussie.”
de discussie. Dat wordt zelfs van
hen verwacht.”
Mensenrechten moeten een belangrijkere rol spelen als
maatstaf voor beleid in Nederland zelf, stelde ze in haar
inaugurele rede als hoogleraar sociologie van de mensenrechten, in december 2011. “Nederland heeft internationale verdragen ondertekend, maar in hoeverre worden deze
intern gebruikt als toetssteen? In het Verdrag van de Raad
van Europa staat bijvoorbeeld duidelijk welke verantwoordelijkheden de overheid heeft, maar op het dossier van huiselijk geweld, dat in Nederland relatief veel voorkomt,
doen we niets met dit verdrag. De overheid zou meer verantwoordelijkheid moeten nemen.
“RUTTE GEBRUIKTE EUROPA
ALS EXCUUS GEBRUIKT VOOR IETS WAAR
DE REGERING GEEN ZIN IN HEEFT”
“Op de radio hoorde ik onlangs een interview met premier
Rutte over misdrijven in de katholieke kerk. Toen hem gevraagd werd of Nederland de daders kan vervolgen, antwoordde Rutte dat daar goed naar moet worden gekeken,
maar dat het kan zijn dat het niet mag van Europa. Toen
heb ik echt gevloekt, want het is juist andersom! In het Europese beleid ligt de nadruk juist op vervolging van veelplegers, zeker als het gaat om onmenselijke en wrede behandeling, zoals in een aantal van deze zedenzaken aan de
DIALOGUE BV
advies coaching mediation training
e
u
g
o
l
a
i
D
j
i
b
e
j
d
r
o
w
r
o
t
a
i
d
Me
Onltowoinktk!eling
Een praktijkgerichte basisopleiding, in kleine
groepen met veel persoonlijke aandacht.
DIALOGUE, SPECIALIST IN VAARDIGHEDENTRAININGEN VOOR ADVOCATEN EN JURISTEN
lind elaan 12, 1405 ak bussum
t 035 541 18 44
f 035 542 48 29
e i n fo@ di a l og u e b v. n l
i w w w. di a lo g u e b v.n l
RECHTSSOCIOLOGIE
orde is. Europa wordt als excuus gebruikt voor iets waar
de regering geen zin in heeft.”
Soms is het onwetendheid, stelt ze. “Dat is een van de redenen dat ik voorzitter ben geworden van Platform Mensenrechteneducatie. In het onderwijs wordt weinig over
mensenrechten overgedragen, en wat wordt overgedragen
is vaak onjuist of onvolledig. Ook bij parlementariërs signaleer ik een grote kennislacune. Sommige scholen besteden in hun programma’s wel aandacht aan mensenrechten,
maar het is niet omschreven in de kerndoelen. Dat zou anders moeten.”
Innovatie
Suzan Stoter promoveerde in 2000 op een onderzoek naar
criteria voor behoorlijke belangenafweging voor de wetgever. Daarna ging ze aan de slag als wetgevingsjurist bij het
ministerie van Verkeer- en Waterstaat. “Ik wilde zien hoe
wetgeving in de praktijk werd gemaakt.” Deze stap en
haar scholing in het positieve recht maken haar positie wezenlijk anders dan die van veel andere rechtssociologen,
stelt ze. Als wetgevingsjurist merkte zij dat technologische
innovaties, zoals de vijfde baan van Schiphol, de tweede
Maasvlakte en de HSL-lijn, meestal pas in een vergaand
stadium aan het recht worden getoetst. “Juristen krijgen
steeds het verwijt dat zij te laat en niet proactief zijn.”
Daarom moeten zij anders worden opgeleid, bedacht ze.
“Ze moeten meer openstaan voor de buitenwereld. Tegelij-
“JURISTEN KRIJGEN STEEDS HET
VERWIJT DAT ZIJ TE LAAT EN NIET
PROACTIEF ZIJN. DAAROM MOETEN ZIJ
ANDERS WORDEN OPGELEID”
kertijd moet het bij ingenieurs doordringen dat we in een
rechtstaat leven en dat de publieke waarden die daar gelden moeten worden geborgd.” Om dit te bevorderen ging
Stoter aan de slag als hoofddocent staats- en bestuursrecht aan de Rotterdamse Erasmus Universiteit.
Tegelijkertijd startte ze bij de TU Delft als
hoofddocent recht en techniek. Beide universiteiten gingen samenwerken in het Centre
for Law & Innovation (CLI), dat onderzoek
doet naar de juridische aspecten van innovatie, met als doel knelpunten in een vroeg
stadium op te sporen en op te lossen. Het
CLI brengt juristen, bestuurskundigen en
technici samen om wetenschappelijk onderzoek en onderwijs te verzorgen.
Spanningsveld
In december 2011 aanvaardde
Stoter het ambt van hoogleraar
rechtssociologie aan de Erasmus
Universiteit. Met de casus van een
elektrische step – de Segway – liet
ze zien dat regels een bepaalde
souplesse nodig hebben, willen ze
kunnen meegroeien met (technologische) ontwikkelingen. Het gebruik van de step op de openbare
weg werd een aantal jaar geleden
door toenmalig minister Peijs van
Suzan Stoter (Erasmus Universiteit/
Verkeer en Waterstaat verboden,
TU Delft): “Juristen moeten meer openomdat het voertuig niet voldeed
staan voor de buitenwereld.”
aan Europese wetgeving: het had
een motor en was daarom te classificeren als bromfiets.
Maar als bromfiets voldoet het weer niet aan andere regels. Op dat moment crosten al enkele honderden validen
en mindervaliden met de step door het land. De zaak zorgde voor veel opschudding. Onder druk van de Tweede Kamer besloot minister Eurlings de step te gedogen, maar
hiermee waren de problemen niet opgelost: de Wegenverkeerswet moest worden aangepast. Stoter: “Het heeft uiteindelijk acht jaar geduurd voordat de Segway op de openbare weg werd toegelaten.”
Zo zijn er nog vele andere voorbeelden te bedenken van
het spanningsveld tussen ons rechtssysteem en technologische innovaties, benadrukt ze. “Denk maar aan de ovchipkaart, die de politiek graag wilde. Pas nadat deze ontwikkeld is, startte een onderzoek naar fraudegevoeligheid
en privacywetgeving.”
Regelgeving moet ook weer niet zo soepel zijn dat burgers
niet meer weten waar ze aan toe zijn. “Codificatie zorgt
voor rechtszekerheid en rechtsgelijkheid, maar het huidige
systeem, waarin alles in wet- en regelgeving wordt geregeld,
loopt vast. Technologische ontwikkelingen volgen elkaar in
rap tempo op; de gevolgen ervan worden steeds groter.”
Koppeling
Net als Hertogh, Terlouw en Oomen benadrukt Stoter dat
een koppeling tussen inhoud en vaardigheden als onderhandelen, gesprekstechnieken, adviesvaardigheden en
managementtechniek in de rechtenstudie essentieel
is. Universiteiten zouden daarvoor meer gebruik moeten maken van de kennis en ervaring van mensen uit de praktijk. “Als onderwijsdecaan zet ik me er graag voor in om
juristen op te leiden die zich staande kunnen
houden in het enorme krachtenveld waarvan ze
deel gaan uitmaken, vooral als ze bij overheid
gaan werken.”
nr. 5 – 2012
81
Reizen
Groeten uit
China
door Maarten Roos en Robin Tabbers
Maarten Roos is sinds 2000 werkzaam in de Chinese advocatuur. Ondersteund door Robin Tabbers en Chinese partners runt hij zijn eigen advocatenkantoor R&P China Lawyers in Shanghai.
hina zal bij weinigen van u in de top-10 va-
C
kantielanden staan. Toch is China wellicht
het land dat de meeste invloed heeft op uw dagelijkse bestaan. De producten die u koopt worden
er geproduceerd, de cliënten waarmee u werkt
doen er zaken, of u komt ermee in aanraking via
De skyline van Shanghai
het nieuws.
Voor ons – Maarten & Robin – is het geen verrassing dat China die belangrijke rol speelt. Dagelijks begeleidt ons kantoor
uitsluitend Nederlandse of andere buitenlandse bedrijven die
manager zijn eigen concurrerende business is gestart en het
zaken doen in of met China. Graag geven we u inzicht in wat
bovendien niet zo nauw neemt met de beschikbare bedrijfs-
ons als juridisch adviseurs van deze bedrijven bezighoudt,
gelden. Tevens heeft hij binnen een aantal maanden drie fa-
door u virtueel mee te nemen in een hectische week.
milieleden voor een riant salaris aangetrokken.
Een dergelijk verhaal is ons allerminst vreemd, maar helaas
Maandag
zijn er nog altijd bedrijven die hiermee geconfronteerd wor-
We ontvangen bezoek vanuit België, omdat een van onze cli-
den, zeker indien ze vanuit het hoofdkantoor buiten China de
enten de leidinggevende van zijn vestiging in Qingdao wenst te
activiteiten alhier trachten te managen. In deze zaak bestaat
ontslaan. Men is er achtergekomen dat de Chinese general
zelfs het risico dat de manager zélf een bizarre compensatie
claimt voor zijn ontslag. Daarom overleggen we vóórafgaand
aan het ontslag een strategie, onder meer gericht op bewijsvergaring, confrontatie en versterken van onderhandelingspositie (beslaglegging op het huis van manager!).
Dinsdag
Na zaterdag gebeld te zijn door de general manager van een
Brabants dochterbedrijf in Shanghai dat in een urgent handelsdispuut verzeild is geraakt met een Chinese leverancier
van staal (die niet wil leveren ondanks aandringen van onze
cliënt), heeft Maarten op verzoek om 7.30 uur afgesproken op
ons kantoor. Na het inschatten van zijn positie, legt Maarten
onze strategie voor, waartoe intern met onze Chinese advocaten is gekomen. Onze cliënt vertrekt vervolgens met een Chinese advocate als onderhandelaar naar de lokale wederpartij.
Door haar goede inzet is het de wederpartij na een aantal uur
duidelijk dat onze cliënt een betere positie heeft, en dit ge-
’s
tatie aan Zwitserse GM
Maarten geeft een presen
82
nr. 5 – 2012
schil desnoods voor de rechtbank zal aanvechten. De wederpartij geeft daardoor toe en belooft de volgende dag te leve-
Reizen
ren, zodat de productie van onze cliënt geen ernstige
vertraging oploopt.
Maarten is ’s avonds uitgenodigd om een presentatie te geven,
ditmaal voor managers van Zwitsere bedrijven in China. Hij focust zich op de vraag hoe buitenlandse managers een dochterbedrijf in China in juiste banen kunnen leiden. Zaken als geschillenbeslechting, interne en externe corruptie, ontslaan van
werknemers, interne controle, lokale regelgeving en overheidsafhankelijkheid zijn in China wezenlijk anders dan in Nederland,
en vormen zodoende voor managers zonder goed lokaal personeel of externe juridische adviseur dikwijls een struikelblok.
Woensdag
Een Nederlands advocatenkantoor wil onze assistentie in een
veel voorkomende zaak: het bedrijf in kwestie heeft een partij
goederen ter waarde van € 200.000 niet volgens de afgespro-
Maarten Roos temidden
van zijn
ken kwaliteit en afmetingen geleverd gekregen. Helaas blijkt
Chinese kantoorgenoten
dat ondanks dat (of misschien wel juist omdat) het bedrijf al
jarenlang succesvol zaken doet met deze Chinese fabriek, er
handelsmissie vanuit Nederland naar een Chinese stad. Een
geen contract is opgesteld over de afspraken en details van
aantal bedrijven is op zoek naar productiekansen en samen-
deze deal. Onze conclusie is direct dat – juist in China – zon-
werkingspartners, anderen willen zelf een bedrijf vestigen in
der een (met Chinese bedrijfsstempel bekrachtigd) contract
China. De missie is voor hen een goede manier om kennis te
zijn juridische positie volstrekt kansloos is. Maar de ervaring
maken met China en tegelijkertijd informatie in te winnen
heeft ons geleerd dat het schrijven van een sommatiebrief
over de voor hen onbekende en complexe omgeving. Sommi-
(lawyer letter) in sommige gevallen de Chinese partij in bewe-
gen delen enthousiast naamkaartjes uit. Toch is het in China
ging brengt, en ook in deze zaak leidde onze brief tot een ac-
soms beter om hier voorzichtig mee te zijn: China kent het
ceptabel voorstel door de wederpartij. Toch heeft het bedrijf
first-to-file-system, dat wil zeggen dat als iemand anders
geleerd dat een contract opgesteld naar Chinees recht en in
jouw merknaam of patent vóór jou registreert, de kans klein
de Chinese taal veel effectiever is, aangezien druk uitoefenen
is dat men deze ooit terug kan krijgen. Aangezien wij vele
en direct beslag leggen in China dan tot de mogelijkheden be-
zaken kennen waarin het betrokken bedrijf te laat was, re-
hoort. Een uitspraak door de Nederlandse rechtbank wordt
gistreren wij voor alle nieuwe cliënten direct de merknaam,
helaas nooit erkend in China.
vanaf het moment dat ze overwegen om in China te gaan inof verkopen.
Donderdag
Maarten ontmoet ’s ochtends een cliënt om een due diligence
Overdag is Maarten uitgenodigd door de Changzhou overheid
rapport voor een grote acquisitie te bespreken, en ‘s middags
om hun congres voor buitenlandse investeerders bij te wonen.
legt hij een Spaans bedrijf per telefoon uit wat de procedures
Honderden overheidsfunctionarissen, rijen stoelen en grote
zijn voor het starten van een bedrijf in Guangzhou, waarom
ronde eettafels vormen het toneel voor deze dag. Als buiten-
wel of niet voor een joint venture met een lokale partner moet
lands bedrijf is het een uitdaging om een vestigingslocatie te
worden gekozen, en welke assistentie R&P China Lawyers
kiezen. Onze rol in dan ook vaak belangrijk: vanaf het zoeken
kan geven om dit project in goede banen te leiden. Het opzet-
naar een goede locatie tot het afronden van de onderhandelin-
ten van een bedrijf of samenwerking in China kan complex en
gen en het opzetten van het bedrijf ergens in China.
tijdrovend zijn, maar is bij ons in goede handen.
’s Avonds is Robin uitgenodigd voor een diner met een groep
investeerders uit Nederland. Ze willen graag meer weten over
Maarten Roos en Robin Tabbers zijn advocaat bij R&P China
het investeringsklimaat en na een paar biertjes bij een bar
Lawyers, een volledig Chinees advocatenkantoor in Shanghai, van
met uitzicht over de stad, blijken ze eveneens geïnteresseerd
waaruit zij onder andere Nederlandse bedrijven met een belang
in het leefklimaat van Shanghai!
in China assisteren.
Vrijdag
Dit weekend vergezelt Robin op uitnodiging een provinciale
Gaat u binnenkort op reis? degroeten mr-magazine.nl
nr. 5 – 2012
83
H E T N A C H T K A S TJ E V A N
Wim Maas
RELATIVERENDE
ROMANS
Op het nachtkastje van advocaat Wim Maas liggen meerdere boeken, eigenlijk
altijd romans van buitenlandse schrijvers. Iedere avond leest hij een paar hoofdstukken uit een nieuwe roman.
S
oms maak ik even een kort uitstap-
rugkomen bij hun vakantiehuisje blijkt de
Het beschrijft het indrukwekkende ver-
je naar een boek over een bekende
aanstaande vrouw van de hoofdpersoon
haal van Valentino Achak Deng, een jonge
te zijn overleden aan een inwendige bloe-
vluchteling in het door
Smeets, of over sport
ding. Pietro wil na de begrafenis zijn le-
oorlog verscheurde
in het algemeen, veel-
ven weer oppakken en is eigenlijk vooral
Zuid-Soedan. Het is
al over de heroïek en
aan het wachten tot het onvermijdelijke
een bizar, maar realis-
de tragiek van het
verdriet daadwerkelijk bij hem zal gaan
tisch en ontluisterend
wielrennen. Die boe-
intreden. Op de eerste schooldag van zijn
verhaal over Valenti-
ken vind ik heerlijk om
dochtertje parkeert Pietro zijn auto voor
no’s vlucht naar veilig-
te lezen, vooral vanaf
het schoolgebouw in het centrum van Mi-
het voorjaar wanneer
laan. Hij besluit daar de hele dag te blij-
ka, tezamen met andere jonge
ik zelf ook weer de racefiets uit de
ven staan. Dag in dag uit herhaalt hij dit
vluchtelingen. Tijdens deze vlucht wordt
schuur haal. Maar het hele jaar door
patroon en hij zet op deze manier zijn le-
hij geteisterd door vijandelijke rebellen,
lees ik elke avond een paar hoofdstuk-
ven praktisch stil. Het levert hem innerlij-
wilde dieren, hongersnood, dodelijke ver-
ken uit een nieuwe roman.
ke rust en veiligheid op, afgeschermd van
moeidheid en ziekte. Het verhaal van Va-
Het boek Kalme chaos heeft echt indruk
sporter, zoals The Lance Factor van Mart
84
heid, dwars door Afri-
de pijn van het alledaagse leven, in het
lentino is een onthullend en ontluisterend
gemaakt op mij. Het
bijzonder zijn eigen leven. Pas als hem
portret van een verscheurd land waarin
gaat over het dagelijk-
duidelijk wordt dan zijn dochter gepest
enig menswaardig bestaan nauwelijks
se leven van Pietro Pa-
wordt vanwege zijn vreemde gedrag be-
voorstelbaar is. Deze roman geeft je de
ladini waarin onver-
sluit hij weer terug te keren naar een
relativerende blik op het leven die voor
wacht het noodlot
normaal bestaan. Ik ben weg van deze
een ieder, vooral ook in de advocatuur, zo
toeslaat. Tijdens een
roman omdat Veronesi het alledaagse
waardevol is. Bovendien is het boek ont-
van de laatste dagen
leven tot in detail, in al zijn kleinste ab-
roerend en geeft het veel informatie over
van hun vakantie zien
surditeiten, weet te beschrijven, waar-
Zuid-Soedan en de verschrikkelijke bur-
Pietro en zijn broer Carlo hoe twee vrou-
door lezers steeds een komisch en pret-
geroorlog die zich daar heeft afgespeeld.
wen in zee dreigen te verdrinken. De
tig gevoel van herkenning ervaren.
broers schieten heldhaftig te hulp en we-
Een roman van een totaal andere orde is
Wim Maas is IE-advocaat bij Deterink
ten de drenkelingen te redden. Als ze te-
het boek Wat is de Wat van Dave Eggers.
Advocaten en Notarissen in Eindhoven.
nr. 5 – 2012
Subsidiair
KIJKEN
SPANNEND VANAF
HET BEGIN
door Susanne Terporten-Hop
Officier van justitie Susanne Terporten-Hop bekeek de onlangs op dvd verschenen Vara-serie Overspel. “Een overduidelijk geheimhoudersgesprek afluisteren
betekent in het echte leven een bom onder je zaak.”
e Nederlandse serie Overspel wordt
16-jarige tweeling Marco en Marit, de
omschreven als een psychologi-
kinderen van Willem en zijn vrouw El-
D
sche thriller over een onmogelijke lief-
sie, dus de kleinkinderen van Huub
Overspel, serie 1 (3 dvd’s), regie: Frank
de. Nu ben ik gek op psychologische
Couwenberg. Tussen al die verhaallij-
Ketelaar, VARA
thrillers, en Overspel heb ik dan ook
nen lopen dwarsverbanden, die gaan-
met veel plezier bekeken.
deweg de serie tot een onontkoombare
Het verhaal over fotografe Iris Hoe-
climax leiden.
gaarde, die is getrouwd met officier
Ook de onderlinge relaties worden
van justitie Pepijn van Erkel, maar een
mooi uitgewerkt: de relatie tussen
rdt heel goed
+ erdewo
serie
met de juridische
– niweetrkalelleijks klheopidt
affaire begint met de eveneens ge-
Huub Couwenberg en zijn nog thuis-
score
trouwde advocaat Willem Steenhou-
wonende zoon Björn is echt ontroe-
wer, is spannend vanaf het begin. Wil-
rend om te zien. Björn heeft na een
details rondom opsporing en vervol-
lem is de advocaat (en schoonzoon)
ongeluk een hersenbeschadiging op-
ging niet stroken met hoe het in werke-
van Huub Couwenberg (briljant ge-
gelopen, waardoor hij op veel vlakken
lijkheid gaat. Zo ontdekt Pepijn dat zijn
speeld door Kees Prins), een vast-
heel kinderlijk is. Huub zorgt dat hij
vrouw een affaire met Willem heeft,
goedondernemer waar al jaren een
nog wat klusjes kan doen en be-
doordat hij een telefoongesprek tussen
justitieel onderzoek tegen loopt, maar
schermt zijn zoon ten koste van alles.
Huub Couwenberg (verdachte) en Wil-
waar het OM de vinger nog niet achter
Je voelt echt veel sympathie voor zo-
lem (advocaat) afluistert: een overdui-
krijgt. Nadat de zaaksofficier hyper-
wel Björn als Huub als je ze samen
delijk geheimhoudersgesprek afluiste-
ventilerend (al blazend in een boter-
aan het avondeten ziet zitten: Björn
ren, in het echte leven betekent dat een
hamzakje) het pand heeft verlaten,
met een glaasje cola en Huub met een
bom onder je zaak. En de belangrijkste
ziet de jonge ambitieuze Pepijn zijn
glaasje melk naast zijn bord.
verdachte in je moordonderzoek direct
kans schoon om de zaak over te ne-
Aan het begin van de serie is ieders rol
maar thuis met een confronterend be-
men. Het moment waarop Pepijn
helder: Pepijn is de ‘brave’ officier, Wil-
zoekje vereren, gebeurt in werkelijk-
’s nachts gebeld wordt omdat er een
lem de ‘foute’ advocaat, Huub de on-
heid toch ook niet vaak.
lijk is aangetroffen, waarna hij bijzon-
grijpbare, gladde ‘witteboordencrimi-
Maar nogmaals, dit soort zaken storen
der enthousiast uit zijn bed springt
neel’. Gaandeweg het verhaal, met als
totaal niet, doordat ze uiteindelijk vooral
om naar de plaats delict te gaan, zal
startpunt de affaire tussen Iris en Wil-
als decor functioneren voor het span-
veel officieren bekend voorkomen.
lem, veranderen die rollen, is niets
nende verhaal dat met deze serie wordt
Naast de verhaallijn van de affaire tus-
meer zoals het was en is er ook geen
verteld. Daarom vind ik Overspel een
sen Iris en Willem, loopt nog een aan-
weg meer terug.
aanrader om te kijken.
dood van Louis Karelse, zwager en za-
Confronterend bezoekje
Susanne Terporten-Hop is officier van
kenrelatie van Huub, een gekraakt
Er wordt heel goed geacteerd in de se-
justitie in Utrecht, tevens persofficier en
pand vol met rare types waarvan Huub
rie, wat er bij mij ook wel voor zorgde
namens het OM deskundige bij RTL-
de eigenaar is, en de levens van de
dat het niet storend was dat bepaalde
Boulevard.
geacteerd in
tal verhaallijnen door de serie: de
nr. 5 – 2012
85
SHOP.KLUWER.NL
Alle Kluwer-producten in één shop
Download nu gratis de nieuwste apps!
In de Kluwer-shop vindt u alles op uw vakgebied:
Ŷ
Ŷ
Ŷ
Ŷ
Ŷ
Ŷ
Ŷ
Ŷ
Online producten
Boeken / E-books
Gratis apps
Nieuwsbrieven
Tijdschriften Online
Opleidingen
Evenementen
Geen verzendkosten
shop.kluwer.nl
Subsidiair
RIJDEN
Geen verborgen
gebreken
door Michiel van Kleef
ekker hoor, die hoge zit. En ja, de Mercedes is natuurlijk een geweldi-
Mercedes ML 350 BlueTEC
ge auto. Wat kan daar nou mis mee zijn?”Het is duidelijk, we hebben
Sommige merken willen we elke maand wel rij-
“L
een realo in de Mr.-bolide. Hij herkent het probleem van de Mr.-testrijder.
den. Ja, we weten het. Mercedes ligt als merk
Wél een liefhebber, maar té weinig kenner om precies, als dat al mogelijk is,
niet helemaal lekker bij onze lezers. Het imago
een vinger op een zeer plekje te leggen. Kunnen we niet, weten we niet, dus
van aannemers en foute mannen kleeft er nog
concentreren we ons op de kleur van de bekleding en vooral de prachtige
steeds wat aan. Maar kan de Mr.-lezer ook eens
metallic-bruine buitenkant van de Merc.
wat verder kijken dan de spreekwoordelijke neus?
Het is niet dat prof. dr. Hans Stubbé, partner bij FBN Juristen, niets met auto’s
Ga nou eens naar de website van Mercedes en zie
heeft. Integendeel: hij maakt jaarlijks dik 40.000 kilometer, maar doet dat in
welk een schitterende auto’s ze maken!
een cabrio. En dat is wel weer even een verrassing. De gemiddelde cabrio-rij-
Waarom de ML 350 BlueTEC? Wij zijn in toene-
der is voornamelijk een recreatieve rijder, maar voor Stubbé niets leukers dan
mende mate gefascineerd door auto’s die alles
zodra het zonnetje schijnt de kap open te gooien. Dat is nu nog een harde (in
bieden en toch een acceptabel verbruik hebben.
een C70) maar tegen de tijd dat dit artikel verschijnt staat er een A5 voor de
Neem nou dit model: stoer, mooi (vinden wij),
deur met een grijze stoffen kap. En met een (en nu komt de fiscalist/belasting-
hoge zit, goede acceleratie, alle comfort en
expert te voorschijn) achteraf aangebrachte matgrijze folie: “ja, dat scheelt
gadgets, trekkracht en ook nog eens off road te
toch in de bijtelling”, constateert Stubbé enigszins triomfantelijk. Bij de familie
gebruiken. En het mooie is dat je als leek alleen
Stubbé is Audi hofleverancier. Naast de inkomende A5 doet een A6 dienst als
daar naar hoeft te kijken. Verborgen gebreken
gezinsauto en is er voor de kinderen ook nog een A3 beschikbaar (“is toch een
kennen dit soort auto’s namelijk niet. Lekker
wat rustiger gevoel als je weet dat ze in een veilige auto rijden”).
rustig. O ja, rustig: niet lachen, maar wij moesten bij de benzinepomp
Passie
heel even denken: diesel
Al die kilometers legt Stubbé met name af voor de talrijke (“meer dan tachtig
of benzine? Zo stil is de
per jaar”) cursussen en colleges die hij geeft vanuit FBN Juristen, een advies-
auto. Tot we hoorden dat
organisatie die met name advies- en opleidingsdiensten verricht op notarieel
Bluetec voor diesel stond.
vakgebied. Zowel civiel (onroerendgoedrecht, huwelijksvermogensrecht, erf-
Beetje dom.
recht) als fiscaal (erf- en schenkbelasting, overdrachtsbelasting en inkomstenbelasting) en dus natuurlijk ook estate planning. Daarnaast geven de FBN’ers
een groot aantal cursussen in den lande. Uit de woorden van Stubbé komt naar
voren dat het mes hierbij aan twee kanten snijdt: “Ik zeg tegen mijn cursisten
+ kan alles
je duur
– en dus een beet
dat ik misschien wel meer opsteek van zo’n cursus dan zij. Als ik binnen een
maand drie keer dezelfde vraag krijg, dan weet ik dat het echt speelt, en daar
kunnen we dan in onze advisering en volgende cursussen gebruik van maken.”
Het vakgebied van Stubbé mag dan misschien niet zo sexy klinken, wie een
uurtje luistert naar deze geboren docent kan niet anders dan meegesleept
worden door zijn enthousiasme. Stubbé: “Het notariaat zit diep in mijn genen.
Naam Hans Stubbé
Leeftijd 59
en partner bij FBN Juristen te Amsterdam
Grootste
prestatie tot nu toe samen met mijn echtgenote vier
kinderen op de wereld gezet die goed in hun vel zitten
Grootste uitdaging blijven werken, ook op hoge(re)
leeftijd, zonder dat het arbeiden is
score
Is hoogleraar UvA
Merk Mercedes
Motor 2987 cc
620 Nm
Type ML 350 BlueTEC
Vermogen 258 pk
Top 224 km/u
Verbruik 6,8 l/100km
Koppel
0-100km/u 7,4 sec
Prijs vanaf € 80.550
Energielabel D
nr. 5 – 2012
87
Subsidiair
RIJDEN
doel de vakbekwaamheid van executeurs te bevorderen. Stubbé: “Het gaat erg goed met de vereniging. We hebben nu 85
leden en groeien gestaag. Onze dienstverlening richt zich
enerzijds op particulieren die tot executeur zijn benoemd en
met allerlei vragen zitten, maar ook en met name op de professionele executeur, vaak een advocaat of notaris.”
Stubbé legt uit dat de wet recent zodanig is aangepast dat
er voor executeurs een grotere aansprakelijkheid bestaat
jegens de erfbelasting. “Dat betekent dat aan de vakbekwaamheid van de executeur hogere eisen worden gesteld.
Zo moet deze meer aan dossiervorming doen, zodat hij –
ook jaren later – kan aantonen redelijkerwijs er alles aan te
hebben gedaan om tot een juiste aangifte voor de erfbelasting te komen. De NOVEX biedt haar leden een opleiding, is
een vraagbaak, maar treedt ook bijvoorbeeld richting de poHans Stubbé: “Ik wilde niet werkloos toezien hoe het notariaat
litiek op als belangenbehartiger. Met het oog op een vorm
door ‘Den Haag’ wordt gesloopt.”
van kwaliteitskeurmerk richtte de NOVEX de stichting SCE
(Stichting Certificering Executeurs) op. NOVEX-leden kun-
Mijn vader was notaris, mijn dochter wordt het en ik ben mijn
nen in aanmerking komen voor certificering indien zij aan
hele leven al actief in dit vakgebied. Mijn hart stroomt over van
de vereisten van die stichting voldoen.”
liefde voor het notariaat. En dat merk je in de cursussen. Lesgeven is mijn grote passie. Ik heb nog nooit een powerpoint ge-
Actiegroep
bruikt, ik sta midden in de zaal, nooit achter een lessenaar. En
Meest recente activiteit: Stubbé was een van de initiatiefnemers
dan gaan we discussiëren. Meestal begin ik met de vraag waar
van de actiegroep ‘Notaris voor rechtszekerheid’ die er in maart
ze het over willen hebben. Daarna gaat het vanzelf en verveelt
voor zorgde dat het KNB-bestuur naar huis werd gestuurd:
het nooit. Want dat is ook het mooie van dit vak. Het is altijd
“Mensen vroegen mij hoe het mogelijk was dat juist ík daar
weer nieuw; het blijft me bezighouden.”
deel van uit maakte. Maar het is omgekeerd: ik doe dat juist uit
Stubbé ziet de meeste cursisten drie keer per jaar. Lokale en
liefde voor het notariaat en dus voor de brancheorganisatie als
regionale notariskantoren organiseren in onderlinge samen-
zodanig. Ik wilde niet werkloos toezien hoe het notariaat door
werking ook bijeenkomsten. Stubbé: “Ik hoef alleen maar te
komen. De inhoud komt spelenderwijs naar boven. Het is wel
altijd erg belangrijk dat er een informeel onderdeel is, een
borrel of bijvoorbeeld een lunch. Daar hoor je namelijk de
“We hebben als notariaat de laatste twintig jaar
elk politiek dossier verloren en nu is het klaar!”
interessantste dingen. Cursisten maken natuurlijk nooit zelf
fouten. Het is dan: ‘mijn voorganger had ooit iets aan de
hand…’, of ‘ik hoorde dat op een ander kantoor iets mis was
‘Den Haag’ wordt gesloopt. We hebben als notariaat de laatste
gegaan met …’ et cetera.”
twintig jaar elk politiek dossier verloren en nu is het klaar! We
zijn bepaald niet een groep neo-conservatieven. Maar we willen
88
De NOVEX
wel dat de overheid duidelijkheid biedt. Als ze afwillen van het
Genoeg over de cursussen. Stubbé doet nog veel meer. Zo is
klassieke, Latijnse notariaat, prima. Maar dan niet naar de bur-
hij één dag per week als hoogleraar verbonden aan de rech-
ger de illusie ophouden dat deze gegarandeerd blijft van dezelf-
tenfaculteit van de Universiteit van Amsterdam. “Vreselijk
de zorgvuldigheid, kwaliteit en solvabiliteit.”
leuk. Ik werk daar uiteraard in het onderwijs, maar wat betreft
Stubbé zegt niet goed te begrijpen hoe het komt dat opeenvol-
tijdsbeslag met name in de begeleiding van studenten, bij-
gende KNB-besturen, op zich bestaand uit – zoals hij zegt –
voorbeeld bij scripties notarieel of fiscaal recht. Fascinerend,
‘prima mensen’, zich de afgelopen jaren het kaas zo van het
vanwege de combinatie van de didactische kant, de begelei-
brood hebben laten eten. “Ik weet het ook niet. Het is gissen.
ding, de wetenschap en de praktijk die de student zoekt.”
Misschien dat het apparaat van de KNB, het bureau, te dicht
Volgende activiteit: Stubbé is voorzitter van NOVEX, de Neder-
tegen de ambtenaren aan zit bij de begeleiding van nieuwe
landse Organisatie Voor Executeurs. Deze vereniging van en
wetten. En dan het contact met de werkvloer en de behoeften
voor executeurs werd eind 2008 opgericht en stelt zich ten
daar hebben verloren.”
nr. 5 – 2012
Subsidiair
MR. VOOR MEESTERS:
KLEINE LETTERTJESLOOP
Wie is de snelste jurist van Nederland? Op deze prangende vraag komt zondag 3 juni een
antwoord. Dan vindt voor het eerst het Open Nederlands Kampioenschap Hardlopen (5 en
10 kilometer) voor juristen plaats onder de naam Kleine Lettertjesloop. Het parcours
voert door Haarlem en Bloemendaal en is onderdeel van de Letterenloop. De Letterenloop, en dus ook de Kleine Lettertjesloop, kent een goed doel, namelijk de Stichting
Run4School, die zich richt op naschoolse opvang in townships bij Kaapstad.
D
e Kleine Lettertjesloop kent een
snelste man en een voor de snelste
YLQJLVHHQH[FOXVLHIYRRUGHHOSDNNHWYHU
groot aantal klassementen. Voor de
vrouw. Voor zowel de 5 als de 10 kilo-
ERQGHQ]RDOVWRHJDQJWRWKHWVSHFLDOH
5 kilometer zijn er prijzen voor de snel-
meter is er een prijs voor het snelste
juristendorp bij start/finish, gebruik van
ste mannelijke en vrouwelijke jurist.
juri-team.
ORFNHUVNOHHGUXLPWHHQGRXFKHVNRIĆH
HQWKHHYRRUDIJHEUXLNYDQPDVVDJHIDFL
Voor de 10 kilometer zijn er de volgende
prijzen:
Inschrijving
liteiten voor en na de loop, toegang tot de
äVQHOVWHDGYRFDDW
Elke jurist die als zodanig werkzaam is,
juristen-netwerkborrel na afloop en een
äVQHOVWHNDQGLGDDWQRWDULV
NDQ]LFKLQGLYLGXHHOLQVFKULMYHQRIPHW
goodie bag.
äVQHOVWHPDJLVWUDDW
PHHUGHUHSHUVRQHQWHJHOLMNDOVEHGULMIV
Meer informatie en
äVQHOVWHEHGULMIVMXULVW
team. Een team bestaat uit vier personen.
inschrijvingen:
äVQHOVWHRYHULJHMXULVWHQ
8LWHUDDUG]LMQPHHUGHUHEHGULMIVWHDPV
www.kleinelettertjes-
3HUFDWHJRULHLVHUHHQSULMVYRRUGH
SHURUJDQLVDWLHPRJHOLMN$DQGHLQVFKULM
loop.nl
Na het grote succes van de eerste Mr. Rally vorig jaar, kon een vervolg niet uitblijven. De Mr. Rally is gericht op zowel beginnende als
ervaren rallyrijders en kent ook een recreatierit. De rally wordt
gereden ten bate van de Stichting Advocaten voor Advocaten
(Lawyers for Lawyers). Naast het sportieve element is er tijd voor
onderlinge gezelligheid tijdens de lunch, tea break en borrel.
e rally wordt zaterdag 16 juni 2012
Inschrijving
gereden. Bijrijders behoeven geen
D
finish zijn in Oosterbeek.
'HUDOO\KHHIWYLHUNODVVHPHQWHQGH
De kosten voor deelname aan de rally
jurist te zijn en een bijzondere auto is
Sportklasse voor de ervaren rijders, de
voor een equipe van twee personen be-
leuk, maar zeker geen voorwaarde. Ui-
Tourklasse voor minder ervaren rijders
GUDJHQêLQFOXVLHIOXQFKWHD
teraard zal er in Mr. en op de site www.
HQGH5HFUHDWLHNODVVHYRRUGLHJHQHQ
EUHDNHQERUUHO0HHULQIRUPDWLHHQLQ
PURQOLQHQOXLWJHEUHLGZRUGHQEHULFKW
GLHHHQPRRLHDXWRULWZLOOHQPDNHQKHW
VFKULMYLQJHQZZZPUUDOO\QO
over de rally. Een unieke kans dus om
YHUVFKLOWXVVHQGHNODVVHPHQWHQ]LWLQ
XZROGRIQHZWLPHUHHQVDDQXZFROOH
de moeilijkheidsgraad van de route-
De Mr. Rally wordt georganiseerd door Rally
ga’s te laten zien!
boeken aan de hand waarvan de equi-
Masters bv. Redactie en uitgever van Mr.
Voor de rally is geen voorbereiding no-
SHVKXQURXWHPRHWHQEHSDOHQ+HW
zijn niet aansprakelijk
dig. Op de rallydag ontvangen de deel-
ODDWVWHNODVVHPHQWLVKHW%HGULMIVNODV
voor welk voorval dan
nemers de routeboeken met alle beno-
sement dat samengesteld wordt aan de
ook voortvloeiend uit in-
GLJGHLQIRUPDWLHHQZRUGWGH]HWLMGHQV
hand van de prestaties van de deelne-
schrijving en/of deelna-
GHULMGHUVEULHĆQJWRHJHOLFKW6WDUWHQ
mers in het Sport- en Tourklassement.
me aan de Mr. Rally.
nr. 5 – 2012
89
Netwerken
Jaarvergaderen met de VAR
I
ngewikkeld rechtsgebied, dat bestuursrecht. Dus ook de spe-
gramma, maar gelukkig wij niet alleen, want op de VAR-web-
cialisatievereniging. Wie zoekt naar een logische invulling
site stond te lezen: “Overgangsrecht wordt wel saai en
voor het acroniem VAR, komt daar niet zo makkelijk uit. De VAR
technisch gevonden (en is dat misschien soms ook), maar het
staat namelijk voor de Vereniging voor Bestuursrecht. Half mei
fenomeen is van alle tijden en belangrijk.” Dus stuurden we
vergaderden zo’n 400 van de 1600 VAR-leden over het over-
onze fotograaf Chris van Houts er op af, en hij portretteerde ie-
gangsrecht. Wij haakten al een beetje af na lezing van het pro-
dereen van links naar rechts.
Drie keer de Bob, Martje Boekema
(Rijksuniversiteit Groningen), Brechtje
Rink (Gemeente Opsterland) en Rob
Wertheim (Benthem Gratama, Zwolle)
De dubbelfuncties in het bestuursrecht
zijn ontelbaar. Hier Richard Happé (em.
hoogleraar/hof A’dam), Melvin Pauwels
(ministerie van Financiën/Universiteit
van Tilburg) en Lou Brouwer (ministerie van Veiligheid & Justitie)
Henk Gierveld (Ministerie van Infrastructuur en Milieu), Bert Marseille
(RUG/UvT) en VAR-voorzitter Bart Jan
van Ettekoven (Universiteit van Amsterdam/Rechtbank Utrecht)
Jon Schilder (VU), Guus Klijn (Rb.
Den Haag) en John Olivier (Gemeente
Leiden)
Ernst Plambeck (Universiteit van
Utrecht), Hans Verbeek (Rb Den Haag)
en Robert Crince le Roy (Houthoff
Buruma)
Jeroen de Jong (ministerie van V & J),
Bert Jan Clement (ministerie VWS) en
Anneke van Dijk (ministerie van V & J)
Sandra van Heukelom (Pels Rijcken),
Gerrit van der Veen (AKD) en Willem
Konijnenbelt (oud-voorzitter VAR)
Herman (bis) Bröring (RUG) en Bolt
(CRvB)
Robert Jan Hekket (ministerie van Financiën) en Dennis de Kok (ministerie
van Economie, Landbouw en Innovatie).
Henk Lubberdink (Raad van State),
De laatste werd ook wel De Dissident
Petra Blok (Ministerie I & M) en Mirjam genoemd, omdat hij een aantal malen
Tom Barkhuysen (Stibbe/Universiteit
Elies Steyger (UvA/Holla), Coen van
Talhi (Het Bestemmingsburo, Amster- als (soms) enige tegen de inhoud van
Leiden), Fleur Onrust (Stibbe) en MiReeken (ministerie van V & J) en Theo
chiel van Emmerik (Universiteit Leiden) dam)
de stellingen stemde.
Simons (CRvB)
Paul Adriaanse (Universiteit Leiden),
Marije Batting (Pels Rijcken) en Laura
Di Bella (Universiteit Leiden)
90
nr. 5 – 2012
Ronald Stam (College van Beroep voor
het Bedrijfsleven), Jessica Hoitink (Gemeente Amsterdam) en Dorien Brugman (Rechtbank Rotterdam)
Rianne Jacobs (ministerie van V & J/
Universiteit Maastricht), Christa Lagerweij (Rechtklus.nl) en Lotte Valkenburg
(Ministerie van V & J)
Vindt u de foto's ook te klein? Kijk op www.mr-online.nl (netwerken) voor een grotere weergave én het archief.
Specialist in beroeps-,
bedrijfs- en bestuurdersaansprakelijkheid
voor o.a
t"TTVSBOUJF
intermediairs,
hypotheek-, krediet
en pensioenadviseurs
t.BLFMBBSTCFIFFSEFST
en taxateurs in
onroerende zaken
t"EWPDBUFOOPUBSJTTFO
accountants en
belastingadviseurs
Meesterlijk…
SPECIALISTEN IN AANSPRAKELIJKHEIDSVERZEKERINGEN
Al ruim 25 jaar zijn wij onafhankelijk makelaar in (beroeps)aansprakelijkheidsverzekeringen. Hierdoor hebben wij veel ervaring opgebouwd en kunnen wij u
een optimale bescherming van de continuïteit van uw bedrijf garanderen. En u
kunt ondertussen blijven doen waar u goed in bent.
…dat houden wij zo
WWW. SCHOUTENINSURANCE . COM
‘s-Gravenweg 431, 3065 SC Rotterdam, T. 010 288 49 00
“Onze cliënten zijn vooral ondernemingen.
We zochten voor de bestuursrechtpraktijk
een specialist die mee kan denken met
ondernemingen en hun taal verstaat, maar
ook de weg kent in de ambtelijke wereld en
weet hoe overheden werken en denken. In
Erno hebben we deze advocaat gevonden.”
Alexander Steenaert, partner bij
Marree en Dijxhoorn Advocaten
>
“Ik heb me in de loop der jaren gespecialiseerd
in het bestuursrecht, ik merkte echter dat de
(semi-)overheid de dynamiek mist die ik zoek.
Bij MenD vond ik “the best of my both worlds”:
bestuursrecht voor commerciële bedrijven. Ik voel
me daarbij helemaal op mijn plek bij MenD, een
groeiend en energiek kantoor met vestigingen in
Amsterdam en Amersfoort.”
< Erno Schaakxs, advocaat bij
Marree en Dijxhoorn Advocaten
Wij kennen de jurist die u zoekt
www.voxius.nl